Vijeće EU (Vijeće ministara); Evropsko vijeće; Evropska komisija; Evropski parlament; Evropski sudovi (Evropski sud pravde

i Evropski prvostepeni sud); Evropske banke (Evropska centralna

banka, Evropska investiciona banka i Evropska banka za obnovu i razvoj);

Ostale institucije (Revizorski sud, Ekonomski i socijalni odbor, Odbor regija, agencije i interesne grupe);

Sastoji se od ministara država članica.

Poseban znacaj ovog organa je u njegovom „dvojnom karakteru“ jer u Vijecu EU sjede prestavnici vlada država članica i oni u isto vrijeme donose odluke koje su rezultat zalaganja za vlastite državne interese (medjudržavna komponenta) tako i za zajedničke interese (supranacionalna komponenta).

Vijeće EU ima neobičan sastav je ono predstavlja jedno jedinstveno tijelo ali se u stvarnosti sastoji od više vijeća.

Naime, ministarski sastav Vijeća EU mijenja se u zavisnosti od teme o kojoj se raspravlja.

Npr. kada se raspravlja o poljoprivrednoj politici zasijedaju ministri poljoprivrede država članica, itd.

Vijeće EU ima 16 različitih sastava.

Vijeće EU je glavno zakonodavno tijelo.

Vijeće je dugo godina bilo isključivo u EU a vremenom je to ovlašćenje počelo dijeliti sa Evropskim parlamentom.

Odluke se u Vijeću EU donose na dva načina:1. jednoglasno (konsenzusom) – npr. poreska politika;2. većinom glasova:a) običnom većinom (jedan glas više od polovine

ukupnog broja glasova) – samo neka procesna pitanjab) kvalifikovanom većinom (ponderisanje svake države

članice i odredba Ugovora o osnivanju EU o traženoj većini) – ponderisanje zavisi od veličine države, ekonomske snage i broja stanovnika

Ugovor iz Nice predvidja ukupno 345 glasova a kvalifikovana većina čini 258 glasova.

Čine ga predsjednici država ili vlada država članica i predsjednik Evropske komisije. Na sjednicama Evropskog vijeća učestvuju šefovi izvršne vlasti država članica. Dakle ukoliko je u nekoj državi zastupljen predsjednički sistem (npr. Francuska, Finska) njih će prestavljati predsjednici država, dok kod država članica u kojma egzistira kancelarski sistem (npr. Njemačka, Crna Gora) onda njih predstavlja predsjednik-premijer vlade. Redovno uz predsjednike-premijere država ovim sjednicama prisustvuju i njihovi ministri inostranih poslova mada oni nisu i formalni članovi Evropskog vijeća.

Evropsko vijeće se razvilo iz povremenih sastanaka na vrhu šefova država i vlada država članica tokom 60-ih godina kada su nastojali riješiti pojedina pitanja funkcionisanja Zajednice.

Kasnije je ovaj oblik djelovanja Zajednice priznat više kao korisni neformalni forum za usklađivanje mišljenja članica i dogovaranje daljih strateških smjernica razvoja integracionog procesa, nego kao formalno tijelo Zajednice koje ima jasno definisane nadležnosti i zadatke.

Unutar Evropskog vijeća posebno je istaknuta uloga predsjednika koju obavlja predsjednik one države koja u šestomjesečnom periodu predsjedava EU.

On zajedno sa Presjednikom Evropske komisije nastupa u ime Unije.

Sastanci Evropskog vijeća se najčešće održavaju izvan očiju medija i javnosti a završavaju sa tzv. „predsjedničkim zaključcima“ koje na dvadeset do trideset strana u kojima iznose svoje stavove o temama o kojima se raspravljalo na tom samitu.

Izuzetno, ako Evropsko vijeće donese pravno obavezujuće akte smatra se da ih je donijelo Vijeće EU (Vijeće ministara).

Evropska komisija se smatra političkim i izvršno-administrativnim tijelom koje je zamišljeno da djelije i odlučuje nezavisno od volje država članica.

Sastavljena je od povjerenika koji dolaze iz država članica te oni zajedno djeluju kao nezavisno tijelo.

Vlade država članica biraju povjerenika prema svojim kriterijumima a najčešće je riječ o profesionalnim političarima.

Mandat komisije se poklapa sa mandatom parlamenta (5 godina) koji je i imenije.

Parlament može da raspusti komisiju prije isteka njenog mandata ali ne može da smijeni pojedine povjerenike.

Najznačajnije nadležnosti Evropske komisije su:

1. Priprema i predlaganje zakona;

2. Izvršna i nadzorna ovlašćenja;

3. Uloga u spoljnoj politici EU.

Evropska komisija ima pravo na zakonodavnu inicijativu tj. ima gotovo isključivo pravo pripremanja predloga propisa koje šalje drugim organima (Vijeće EU i Evropski parlament) na raspravu i usvajanje.

Dakle, ako Vijeće EU želi da donese neku odluku ono mora zatražiti od Komisije da napravi predlog takvog akta i dostavi ga nadležnim tijelima na usvajanje.

Ovo pravo Komisije zasniva se na postavci da će ovaj organ EU kada priprema prijedlog nekog akta najbolje arktikulisati i braniti zajedničke interese EU jer ima najviše supranacionalnih karakteristika.

Vijeće EU ima mogućnost da promijeni ovaj predlog Komisije jedino jednoglasno, sto je veoma teško postići a Komisije je takođe jedina koja može povući predlog iz dalje procedure ili ga izmijeniti.

Izvršna vlast Komisije je ograničena činjenicom da ona nema vlastitih organa koji bi bili zaduženi za sprovođenje njenih odluka i propisa u državama članicama već to isključivo čine nacionalni organi država članica.

Izvršna ovlaščenja Komisije ne sastoje se zato u samom sprovođenje propisa i odluka na terenu koliko u donošenju brojnih podpropisa kojima se detaljno razrađuju često uopštene odluke Vijeća EU i koji imaju za cilj njihovu efikasnu implementaciju u praksi.

U okviru svojih izvršnih i nadzornih ovlašćenja Komisija ima mogućnost izricanja upravnih mjera u oblasti tržišne konkurencije.

Takodje, u okviru nadzornih ovlašćenja Komisija može tužiti Evropskom sudu pravde svaku državu članicu ukoliko ona povrijedi neku odredbu osnivačkog ugovora.

Od ostalih važnih ovlašćenja Komisija može da odobri nekoj državi članici odstupanje od zajedničke politike.

Evropski parlament je organ predstavničke demokratije u EU.

Prvi neposredni izbori za parlament su bili odrzani 1979. godine a do tada su poslanici delegirani od strane nacionalnih skupština.

Glavne funkcije:1. zakonodavana;2. učešće u donošenju budžeta;3. nadzorna funkcija;4. spoljna politika.

Tokom 80-ih i 90-godina Parlament EU stiče sve više nadležnosti u zakonodavnom procesu koje su do tada isključivo bio u nadležnosti Vijeća EU.

U zakonodavnom postupku Parlament EU može imati sledeće nadležnosti:

1. postupak savjetovanja – Vijeće je dužno konsultovati Parlament;

2. postupak saradnje – Parlament ima pravo na predlaganje amandmana na zakonske predloge Komisije kao i pravo veta na zakonski prijedlog koji su mogli biti odbijeni isključivo jednoglasno;

3. postupak odobrenja – Parlamenat samo odobrava ili odbacuje predlog;

4. postupak saodlučivanja – Parlament i Vijeće su u potpunosti jednakoj poziciji te ako nema saglasnosti oko akta formira se tzv. odbor za mirenje a ako ni ono ne uspije da dodje do kompromisa smatra se da je predlog propao.

Izrazena nadzorna funkcija:

1. Mogućnost postavljanja Komisiji i Vijeću EU pitanja;

2. Komisija jednom godišnje podnosi izvještaj o svom radu na osnovu koga ukoliko nije zadovoljan Parlament je može raspustiti;

3. Odobrava predsjednika i cijeli sastav Komisije;

4. Mogućnost pokretanja istrage ukoliko se posumnja u neke nezakonitosti u radu Komisije;

5. Saradnja sa ombusmanom koji povodom svake pritužbe gradjana EU mora napraviti nalaz i dostaviti ga Parlamentu i zainteresovanim licima.

Sudovi Zajednice su:1. Evropski sud pravde;2. Sud prvog stepena.

Oba suda su smještena u Luksemburgu i imaju zajedničku administraciju.

Razlog zbog kojeg je Zajednica pored sudova država članica osnovala i vlastite sudove je u tome sto opravdano smatra da pravo (propisi) koji se donose u organima Zajednice mogu na jednobrazan način u svim situacijama (konkretnim sporovima) tumačiti i primjenjivati samo posebni sudovi koji nisu podložni nacionalnom pravu bilo koje države članice.

Iz navedenog proizilazi i glavni zadatak ovih sudova: tumačenje i primjena Ugovora i drugih propisa Zajednice.

Dakle, kada ovi sudovi odlučuju u konkretnim predmetima oni nikada ne primjenjuju nacionalno pravo neke države članice nego pravo Zajednice.

Oni mogu izreći svoj stav o neusklađenosti nacionalnog prava neke države članice ali ne mogu tu neusklađenist i odkloniti, drugim riječima, implementacija presuda Sudova Zajednice zavisi od nacionalnih sudova i drugih nacionalnih nadležnih državnih organa, te ovakva primjena nekada može da bude i neefikasna.

Zato Sudovi Zajednice mogu u određenim slučajevima izricati kazne onim državama koje ne poštuju njihove presude.

Evropska investiciona banka – cilj finansiranje zajedničkog tržišta država članica;

Evropska centralna banka – predstavlja stub monetarne unije i održava kurs evropske valute i kontroliše količinu novca u opticaju;

Evropska banka za obnovu i razvoj – pomaže tranzicioni proces i pripremu novih kandidata za punopravno članstvo u EU.

REVIZORSKI SUD:

Revizorski sud je potpuno nezavistan organa Zajednice kojem je povjeren računovodstveni nadzor.

Zadatak mu je da redovno ispituje zakonitost prihoda i rashoda Zajednice kao i ekonomičnost pri upravljanju sredstvima.

Rezultat ovih provjera se jednom godišnje prezentira prije sveg Parlamentu EU kao i drugim organima EU i objavljuje u službenom glasniku Zajednice.

EKONOMSKI I SOCIJALNI ODBOR:

Ekonomski i socijalni odbor je osnovan kako bi se institucionalno arktikulisali interesi određenih socijalnih grupacija u procesu donošenja odluka na nivou EU.

On je sastavljen na tripartitnom načelu od jednakog broja prestavnika radnika, poslodavaca i raznih drugih socijalnih grupacija iz svake države članice EU.

Uloga ovog tijela je konsulativna pa u nekim slučajevima donošenja odluka organi mogu ili moraju od njega zatražiti mišljenje iako ona nemaju obavezujući karakter.

ODBOR REGIJA:

Odbor regija je organ EU koji se javlja kao odgovor na sve češće zahtjeve regionalnih vlasti u državama članicama da im se omogući neposredan uticaj na donošenje onih odluka u EU kojima se zadire u lokalne interese

I ovaj organ može dati svoje mišljenje u slučajevima kada su nadležni organi dužni da ga zatraže ali je ono isključivo konsultativnog karaktera.

AGENCIJE:

Agencije su tijela javno-pravnog karaktera koja imaju vlastiti pravni subjektivitet dakle odvojena su od ostalih tijela EU (Evropsko vijeće, Parlament, itd).

Osnivaju se sekundarnim aktima evropskog prava sa ciljem da se postigne neki specifični – tehnički, naučni ili upravljački cilj a uglavnom imaju savjetodavni karakter.

Međutim upravo zbog stručnosti u području za koje se osnivaju, njihovi stavovi imaju sve veći uticaj na donošenje odluka u nadležnim tijelima Zajednice.

INTERESNE GRUPE:

Interesne grupe su oblik organizovanja koji posljednjih godina dobija sve veću finansijsku i tehničku pomoć od strane Evropske komisije.

Najbrojnije i najbolje organizovane su interesne grupe koje zastupaju interese proizvođača i poslodavaca i one vrše najsnažniji uticaj na politiku EU.

Njihov značaj nije samo u tome sto one zastupaju interese svojih članova na evropskom nivou, nego i u tome što na taj način pomažu organima EU u slučaju donošenja odluka jer na taj način imaju uvid u implikacije koje predložena rješenja imaju na one privredne i socijalne grupe koje će takvim odlukama biti obauhvaćene.