Warszawa 2011

Instytucje prawa cywilnego w konstrukcji prawnej podatków

redakcja Mieczysław Goettel i Mariola LemonnierAleksy Goettel, Mieczysław Goettel, Janusz Orłowski, Bogumił Pahl Marek Tyrakowski, Karina Wardencka, Jakub J. Zięty

Spis treści

�

Spis treści

Wykaz najważniejszych skrótów  ...........................................................................................  9

Wstęp  .........................................................................................................................................  11

Rozdział 1Prawo cywilne a prawo podatkowe (Mieczysław Goettel, Aleksy Goettel)  ................  13

  1.1. Miejsce prawa cywilnego oraz prawa podatkowego w systemie prawa  ...............  13  1.2. Przedmiot, funkcje i zasady prawa cywilnego oraz prawa podatkowego  ............  18  1.3. Cywilnoprawna a prawnopodatkowa metoda regulacji  ..........................................  23  1.4.Odpowiedzialnośćcywilnaa odpowiedzialnośćpodatkowa ..................................  25  1.5.Związkiprawacywilnegoz prawempodatkowym–uwagiwprowadzające ......  29  1.6.  Instytucje cywilnoprawne w strukturze podatkowego stanu faktycznego  ...........  33  1.7.Wadliwośćczynnościprawnychi jej skutki na gruncie prawa podatkowego  ......  38  1.8.Odesłaniaw przepisachpodatkowychdoprzepisówprawacywilnego ...............  43  1.9. Prawo cywilne a prawo podatkowe – problemy terminologiczne  ..........................  471.10.Ocenatreścii skutkówzdarzeńcywilnoprawnychw świetleregulacji

prawnopodatkowych .....................................................................................................  521.11.Problem„obejścia”prawapodatkowegow świetlecywilistycznejzasady

autonomii woli  ................................................................................................................  55

Rozdział 2Podatek dochodowy od osób fizycznych (Janusz Orłowski)  .........................................  61

  2.1. Wprowadzenie  ................................................................................................................  61  2.2.Koncepcjadochoduw prawie cywilnym oraz w ustawie o podatku 

dochodowymodosóbfizycznych ................................................................................  63  2.3.Statuspodatnikapodatkudochodowegoodosóbfizycznych–aspekty

cywilnoprawne  ................................................................................................................  70  2.4.Źródłaprzychodów,podstawaopodatkowaniaorazkosztyuzyskania

przychodóww podatkudochodowymodosóbfizycznycha instytucje prawa cywilnego  .........................................................................................................................  85

  2.5.  Instytucje prawa cywilnego w konstrukcjiprawnejzwolnieńi ulg w podatku dochodowymodosóbfizycznych ..............................................................................  107

Spis treści

�Rozdział 3Podatek dochodowy od osób prawnych (Marek Tyrakowski)  .....................................  120

  3.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  120  3.2. Podmioty opodatkowania a cywilistycznakoncepcjapodmiotówstosunków

prawnych ........................................................................................................................  121  3.3. Przedmiotowe aspekty opodatkowania a konstrukcje prawa cywilnego  ............  133  3.4.Szczegółoweaspektypodmiotui przedmiotu opodatkowania a regulacje 

cywilnoprawne  ..............................................................................................................  138  3.5.  Instytucje prawa cywilnego w konstrukcjizwolnieńpodatkowych .....................  141  3.6. Opodatkowanie stron umowy leasingu  ....................................................................  144  3.7. Darowizny odliczane od podstawy opodatkowania a regulacje 

cywilnoprawne  ..............................................................................................................  145

Rozdział 4Podatek zryczałtowany od przychodów ewidencjonowanych (Jakub J. Zięty)  ........  148

  4.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  148  4.2. Najem jako przedmiot opodatkowania  .....................................................................  149  4.3. Podnajem jako przedmiot opodatkowania  ...............................................................  158  4.4.Dzierżawajakoprzedmiotopodatkowania ..............................................................  159  4.5.Poddzierżawajakoprzedmiotopodatkowania .......................................................  163  4.6.Zagadnieniaszczegółowezwiązanezestosunkiemnajmui dzierżawy

a obowiązekpodatkowy ..............................................................................................  164  4.7.Umowypodobnedonajmu,podnajmu,dzierżawyorazpoddzierżawy

a przedmiot opodatkowania  .......................................................................................  166  4.8.Wspólnicyspółkicywilnejjakopodatnicypodatkuzryczałtowanego .................  168  4.9.Wspólnicyspółkijawnejjakopodatnicypodatkuzryczałtowanego ....................  1714.10.Charakterprawnyoświadczeniao wyborze formy opodatkowania  ....................  174

Rozdział 5Podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy (Jakub J. Zięty, Karina Wardencka)  ................................................................................................................  176

  5.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  176  5.2.Wybraneaspektycywilnoprawnepodatkuodtowarówi usług ..........................  180  5.3. Wybrane aspekty cywilnoprawne podatku akcyzowego  .......................................  211

Rozdział 6Podatek od czynności cywilnoprawnych (Aleksy Goettel) ...........................................  215

  6.1.Uwagiwprowadzające .................................................................................................  215  6.2.Czynnościprawacywilnegojakoprzedmiotobowiązkupodatkowego 

–ogólnacharakterystyka .............................................................................................  220  6.3.Przeglądwybranychumówobjętychopodatkowaniem ........................................  223  6.4.Skutkiprawnopodatkowezdarzeńniebędącychczynnościami 

cywilnoprawnymi  .........................................................................................................  241  6.5.Konstrukcjecywilnoprawnewyłączającepowstanieobowiązkupodatkowego

orazbędącepodstawązwrotupodatku ....................................................................  245  6.6.  Instytucje cywilnoprawne w konstrukcjiprzywilejówpodatkowych ..................  254

Spis treści

�  6.7.Mechanizmodpowiedzialnościpodatkowej ............................................................  257  6.8.Konstrukcjecywilnoprawnejakoczynnikkształtującypowstanieobowiązku

podatkowego  .................................................................................................................  262  6.9.Notariuszjakopłatnikpodatku ..................................................................................  2676.10.Cywilistyczneaspektywłaściwościorganupodatkowego ....................................  271

Rozdział 7Podatek od spadków i darowizn (Aleksy Goettel)  .........................................................  275

  7.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  275  7.2.Nabyciewłasnościrzeczylubprawmajątkowychpodtytułemdarmymjako

przedmiot podatku  .......................................................................................................  280  7.3. Ideaprorodzinnościpodatkuw konstrukcjipreferencjipodatkowych ...............  299  7.4.Koncepcjaobowiązkupodatkowego .........................................................................  310  7.5.Długii ciężaryjakoczynnikikształtującezakreszobowiązania 

podatkowego  .................................................................................................................  316  7.6.Udziałpłatnikaw realizacjiobowiązkuzapłatypodatku ......................................  320

Rozdział 8Podatek od nieruchomości (Bogumił Pahl)  ......................................................................  324

  8.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  324  8.2.Cywilistycznepojęcienieruchomościa przedmiot podatku  ..................................  325  8.3.Trwałezwiązaniez gruntem a normatywna definicja budynku  ...........................  328  8.4.Częśćskładowarzeczya legalna definicja budowli  ................................................  329  8.5.Charakterystykaogólnazakresupodmiotowegopodatkuod nieruchomości ....  331  8.6.ProblempodmiotowościprawnopodatkowejSkarbuPaństwa .............................  333  8.7.Małoletnijakopodatnik ...............................................................................................  336  8.8. Zasada superficies solo cedit a podatnikpodatkuodnieruchomości ......................  337  8.9.Posiadaczzależnynieruchomościi obiektu budowlanego  ....................................  3438.10.Służebnośća obowiązekpodatkowyw podatkuodnieruchomości ....................  3468.11.Spółkacywilnajakopodatnik .....................................................................................  3478.12. Umowa cywilnoprawna a obowiązekpodatkowyw podatku 

od nieruchomości ..........................................................................................................  3498.13.Odrębnawłasnośćlokalia zasadyopodatkowaniagaraży ....................................  3508.14.Posiadaniegruntów,budynkówi budowliprzezprzedsiębiorcęlub inny 

podmiotprowadzącydziałalnośćgospodarczą .......................................................  3528.15.Momentpowstaniaobowiązkupodatkowego .........................................................  356

Rozdział 9Podatek rolny i leśny (Bogumił Pahl)  ................................................................................  359

  9.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  359  9.2.Posiadaczsamoistnygruntówrolnych ......................................................................  360  9.3. Podatkowe a cywilistycznepojęciegospodarstwarolnego ....................................  361  9.4.Współwłasnośća obowiązekpodatkowy .................................................................  364  9.5.Momentpowstaniaobowiązkupodatkowego .........................................................  367  9.6.Nabycieprzeznastępcówpodatnikaprawdokwotyniewykorzystanejulgi

inwestycyjnej ..................................................................................................................  368

Spis treści

�  9.7.Zwolnienieodpodatkurolnegogruntówprzeznaczonychnautworzenie 

nowegolubpowiększeniejużistniejącegogospodarstwa .....................................  370  9.8.Cywilnoprawneaspektypodatkuleśnego ................................................................  373

Rozdział 10Podatek od środków transportowych (Bogumił Pahl)  ...................................................  375

10.1.Uwagiogólne .................................................................................................................  37510.2. Zastaw rejestrowy i umowaprzewłaszczenianazabezpieczeniea podatnik 

podatkuodśrodkówtransportowych .......................................................................  37610.3.Ogłoszenieupadłościa obowiązekpodatkowy .......................................................  37810.4. Skutki prawne zawarcia umowy leasingu w podatkuodśrodków 

transportowych .............................................................................................................  37910.5.Opodatkowaniewspółwłaścicieliśrodkówtransportowych .................................  38110.6.Wpływzbyciapojazdunaobowiązekpodatkowy ..................................................  38210.7.Umowapowierzeniapojazduprzezzagranicznąosobęfizycznąlubprawną

podmiotowi polskiemu a obowiązekpodatkowy ...................................................  38310.8.Właściwośćmiejscowaorganupodatkowego ..........................................................  384

Rozdział 11Inne podatki (Aleksy Goettel)  ............................................................................................  387

11.1. Podatek od gier  ..............................................................................................................  38711.2.Podatektonażowy .........................................................................................................  392

Wybrana literatura  ................................................................................................................  399

Wykaz skrótów

�

Wykaz najważniejszych skrótów

Akty prawne

k.c.  –  ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz.93zpóźn.zm.)

Konstytucja RP  –  Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr78,poz.483zpóźn.zm.)

k.p.c. – ustawaz17listopada1964r.–Kodekspostępowaniacywilnego(Dz.U.Nr43,poz.296zpóźn.zm.)

k.r.o. – ustawaz25lutego1964r.–Kodeksrodzinnyiopiekuńczy(Dz.U.Nr9,poz.59zpóźn.zm.)

k.s.h. – ustawaz15września2000r.–Kodeksspółekhandlowych(Dz.U.Nr94,poz.1037zpóźn.zm.)

o.p.  –  ustawa 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U.z2005r.Nr8,poz.60zpóźn.zm.);powoływanarównieżjako Ordynacja lub Ordynacja podatkowa

pr. bank.  –  ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z2002r.Nr72,poz.665zpóźn.zm.).

u.g.h. – ustawaz19listopada2009r.ograchhazardowych(Dz.U.Nr201,poz.1540zpóźn.zm.)

u.g.n. – ustawaz21sierpnia1997r.ogospodarcenieruchomościami(tekstjedn.:Dz.U.z2000r.Nr46,poz.543zpóźn.zm.)

u.p.a.  –  ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn.: Dz.U.z2011r.Nr108,poz.626)

u.p.c.c. – ustawaz9września2000r.opodatkuodczynnościcywilnopraw-nych(tekstjedn.:Dz.U.z2010r.Nr101,poz.649zpóźn.zm.)

u.p.d.o.f. – ustawaz26lipca1991r.opodatkudochodowymodosóbfizycz-nych(tekstjedn.:Dz.U.z2010r.Nr51,poz.307zpóźn.zm.)

u.p.d.o.p. – ustawaz15lutego1992r.opodatkudochodowymodosóbpraw-nych(tekstjedn.:Dz.U.z2011r.Nr74,poz.397zpóźn.zm.)

u.p.l. – ustawaz30października2002r.opodatkuleśnym(Dz.U.Nr200,poz.1682zpóźn.zm.)

u.p.o.l. – ustawaz12stycznia1991r.opodatkachiopłatachlokalnych(tekstjedn.:Dz.U.z2010r.Nr95,poz.613zpóźn.zm.)

u.p.r.  –  ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.: Dz. U. z2006r.Nr136,poz.969zpóźn.zm.)

u.p.s.d. – ustawaz28lipca1983r.opodatkuodspadkówidarowizn(tekstjedn.:Dz.U.z2009r.Nr93,poz.768zpóźn.zm.)

u.p.t. – ustawaz24sierpnia2006r.opodatkutonażowym(Dz.U.Nr183,poz.1353zpóźn.zm.)

u.p.t.u. – ustawaz11marca2004r.opodatkuodtowarówiusług(Dz.U.Nr54,poz.535zpóźn.zm.)

Wykaz skrótów

10u.z.p.d.o.f. – ustawaz20listopada1998r.ozryczałtowanympodatkudocho-

dowymodniektórychprzychodówosiąganychprzezosobyfi-zyczne(Dz.U.Nr144,poz.930zpóźn.zm.)

Czasopisma i publikatory

Dor. Pod.  –  Doradca PodatkowyFK  –  Finanse KomunalneGSP – GdańskieStudiaPrawniczeKPP  –  Kwartalnik Prawa PrywatnegoMon. Pod.  –  Monitor PodatkowyMon. Prawn.  –  Monitor PrawniczyONSA – OrzecznictwoNaczelnegoSąduAdministracyjnegoONSAiWSA – OrzecznictwoNaczelnegoSąduAdministracyjnegoiWojewódz-

kichSądówAdministracyjnychOrz. Pod.  –  Orzecznictwo PodatkoweOSA – OrzecznictwoSądówApelacyjnychOSN – OrzecznictwoSąduNajwyższegoOSNIC – OrzecznictwoSąduNajwyższegoIzbaCywilna,PracyiUbezpie-

czeńSpołecznychOSP – OrzecznictwoSądówPolskichOTK – OrzecznictwoTrybunałuKonstytucyjnegoPiP – PaństwoiPrawoPOP – PrzeglądOrzecznictwaPodatkowegoPPH – PrzeglądPrawaHandlowegoPPLiFS – PrzeglądPodatkówLokalnychiFinansówSamorządowychPr. i Pod.  –  Prawo i PodatkiPrz.Pod. – PrzeglądPodatkowyRPEiS – RuchPrawniczy,EkonomicznyiSocjologiczny

Inne

EOG  –  Europejski Obszar GospodarczyETS – EuropejskiTrybunałSprawiedliwości(obecnieTrybunałSpra-

wiedliwościUniiEuropejskiej)NIP  –  Numer Identyfikacji PodatkowejNSA – NaczelnySądAdministracyjnySN – SądNajwyższyTK – TrybunałKonstytucyjnyWSA – WojewódzkiSądAdministracyjny

Wstęp

11

Wstęp

Brzmienietytułuopracowaniajednoznaczniewskazujenapodjętąprzezautorówpróbęukazaniaszczególnychzwiązkówpomiędzydwiemagałęziamiprawa–prawemcywilnymaprawempodatkowym.Związkimiędzygałęziowesączymśnaturalnym,awynikajązistotysystemuprawastanowiącegopewnąkoherentnącałość,opartąnawspólnychzałożeniachiwartościach.Jednakrela-cjepomiędzyprawemcywilnymaprawempodatkowymdowodzą,żemamydoczynieniazezjawiskiemwyjątkowym,niemającymodpowiednikawodnie-sieniudoinnychgałęzi.Owąwyjątkowośćpotęgujefakt,żechodziodwazu-pełnieodmiennekompleksynorm,należącedodwóchróżnych,historycznieukształtowanych,obszarówporządkuprawnego–prawaprywatnegoiprawapublicznego.Wkażdymztychobszarówznajdujeswojeodzwierciedlenierea-lizacjaiochronaodmiennegojakościowointeresu–prywatnegoipublicznego,corodziwkonsekwencjidalszeróżnicemiędzynimi.

Jużtylkopobieżnyprzeglądregulacjiprawapodatkowegowskazujenaznaczneichnasycenieinstytucjamicywilnoprawnymi.Wrezultacielicznesta-nyfaktycznepowstającedziękiobowiązywaniunormprawacywilnegostająsięjednocześniestanamifaktycznymi(lubelementamitychstanów)wywołujący-miskutkinagruncieprawapodatkowego(rodzącymiobowiązekpodatkowy).Właśnieanalizaobecnościinstytucjiprawacywilnegowkonstrukcjiprawnejpo-datkówtworzącychpolskisystempodatkowystanowiproblematykęniniejszegoopracowania.Analizatamusiałabyćjednakpoprzedzonaogólnymirozważa-niaminatematzwiązkówprawacywilnegozprawempodatkowym,zewska-zaniempowstającychnatymtleszeregu,niekiedydośćzłożonych,problemów,doniosłychzarównozteoretycznego,jakipraktycznegopunktuwidzenia.Cho-dziwszczególnościostosowanyprzezustawodawcępodatkowegomechanizmodwoływaniasiędoinstytucjicywilnoprawnychorazposługiwaniasiętermino-logiącywilistyczną(zwłaszczawkontekścieautonomiiprawapodatkowego),zawartewprzepisachpodatkowychodesłaniadostosowania(wprostlubod-powiedniego)normprawacywilnego,ocenę(waspekcienastępstwwprawiepodatkowym)treściorazskutkówzdarzeńcywilnoprawnych,zeszczególnymuwzględnieniemkonsekwencjiwadliwych(nagruncieprawacywilnego)czyn-nościprawnych,czywreszciekontrowersyjnezagadnienietzw.obejściapra-wapodatkowegowświetlecywilistycznejzasadyautonomiiwoli.Wzwiązkuztymuznanorównieżzaceloweprzedstawienieogólnegospojrzeniananaturęobuanalizowanychgałęziprawazewskazaniemichmiejscawsystemieprawa,głównychzasadifunkcji,przedmiotuorazmetodyregulacji,atakżekonstruk-cjiodpowiedzialnościistniejącejwichramach.

Wstęp

12Materianormatywna,wobrębiektórejdostrzegalnesązwiązkipomiędzy

prawempodatkowymaprawemcywilnym,jestogromna.Niepodobnapoddaćją,wramachjednegoopracowania,nawetpobieżnejanaliziewodniesieniudowszystkichkategoriipodatków.Okolicznośćtawymuszadośćznacznąselekcjęporuszanychzagadnień,atymsamymrezygnacjęzomawianialicznychszcze-gółowychunormowań.Autorzystaralisięjednakuwzględnić,wmożliwiesze-rokimzakresie,zawartewustawachpodatkowychmechanizmyirozwiązania,wktórychznaczenieinstytucjiprawacywilnegoprzejawiasięwsposóbszcze-gólniewyraźny.

Mieczysław Goettel Mariola Lemonnier

Prawo cywilne a prawo podatkowe

13

Mieczysław Goettel, Aleksy Goettel

Rozdział 1

Prawo cywilne a prawo podatkowe

1.1. Miejsce prawa cywilnego oraz prawa podatkowego w systemie prawa

Wramachrozważańnadogólnąkoncepcjąjakiejkolwiekgałęziprawasąpodejmowanem.in.próbyzgłębieniajejmiejscawobrębieszerszejkategoriipo-jęciowej–systemuprawa,rozumianegojakouporządkowanyzbiórnormpraw-nychobowiązującychwokreślonymmiejscu(państwie)iwokreślonymczasie1. Pomijającszerszedociekanianadistotąsystemuprawa(jesttomateriaogólnejteoriiprawa),wartozwrócićuwagę–coniebędziebezznaczeniadladalszychanaliz–nadwiejegogłównepostulowanecechy:spójnośćizupełność.Zakła-damywięc,popierwsze,żesystemprawapowinienbyćzbioremwolnymwe-wnętrznieodniezgodności(zarównoprakseologicznej,jakiformalnej)oraz,podrugie,żezbiórtenpowinienbyćprzedewszystkimwolnyodluk(logicznychorazkonstrukcyjnych)2.

Powyższyzbiórnormpodlegaróżnymzabiegomsystematyzującym,zktó-rychwyjątkowądoniosłośćmarozróżnieniewjegoobrębiegałęziprawa.Dok-trynaniejestdokońcazgodna,jakiekryteriadecydująowyodrębnieniuposzcze-gólnychgałęzi.Wzasadziepozasporemjestkryteriumprzedmioturegulacji,którymjestokreślonadziedzinastosunkówspołecznych.Obokniegosąwymie-niane:„wspólnota”treściowaprzepisóworazzasadyobowiązującewramachdanejgałęzi3;przyjętaprzezprawodawcęmetodaunormowaniaorazpodmio-ty,doktórychadresowanesąnormyprawne4.Zgodnieteżwskazujesię–jako

1 A.Redelbach,S.Wronkowska,Z.Ziembiński,Zarys teorii państwa i prawa, War-szawa 1993, s. 218.

2 Tamże,s.219–223.3 A.Jamróz,Wprowadzenie do prawoznawstwa, Warszawa 2008, s. 64. 4 A.Redelbach,S.Wronkowska,Z.Ziembiński,Zarys teorii...,s.231;autorzysyg-

nalizująstosowaniewnaucerównieżkryteriumzasadprawaorazkryteriówformalnych(ujęcienormwformiekodyfikacji).

Rozdział 1

14trzypodstawowe(klasyczne)gałęzieprawa–prawocywilne,prawokarneipra-wo administracyjne5.

Niezależnieodwyróżnieniagałęzi,wramachsystemuprawawyodrębniasięróżnejegoobszary.Zewzględunaproblematykęniniejszegoopracowaniaszczególnąuwagęnależyzwrócićna,ukształtowanyjużwstarożytnościiciąg­leaktualny,podziałna:prawopubliczneiprawoprywatne6.Naturękażdegoztychprawnajlepiejobrazujerodzajchronionegointeresu:prawopublicznereprezentujeichroniinterespubliczny(interespaństwaorazinnychzwiązkówpublicznoprawnych),zaśprawoprywatnewyrażaichroniinteresjednostkowy.Jednaknietylkoodmiennośćchronionegointeresu,aleteżwieleinnychkryte-riówrozróżnieniaprawapublicznegoiprawaprywatnegowskazujesięwdok-trynie7,przyczymdośćpopularnejeststanowiskoprzypisującenajwyższąrangękryteriummetodyregulacjistosunkówspołecznych8.Wieluautorówzwracajed-nakuwagęnatrudnościwwytyczeniuścisłejliniidemarkacyjnejdzielącejpra-wopubliczneiprawoprywatne,wątpiącwmożliwośćposłużeniasiędokońcapoprawnymkryteriumrozróżniającymobateprawa9.

Obliczewspółczesnychsystemówprawnychzdajesiępotwierdzaćzasyg-nalizowanewyżejtrudnościiwątpliwości.Opróczwskazanychwyżejpodsta-wowychgałęzi:prawacywilnegostanowiącegotrzonprawaprywatnegoorazprawaadministracyjnegoiprawakarnegoreprezentującychprawopublicz-ne10,uformowałysięnagrunciewspółczesnegoporządkuprawnegorównieżgałęzie,którychprzynależnośćdodanegoobszarusystemuprawaniejesttakjednoznaczna.Typowymprzykłademmożebyćprawopracy,którehistorycz-

5 Z.Ziembiński,Problemy podstawowe prawoznawstwa,Warszawa1980,s.11;A.Stel-machowski,Zarys teorii prawa cywilnego,Warszawa1998,s.25;A.Redelbach,S.Wron-kowska,Z.Ziembiński,Zarys teorii...,s.231;A.Jamróz,Wprowadzenie do prawoznawstwa..., s. 64.

6 NatematgenezytegopodziałuszczegółowopiszeJ.Nowacki,Prawo publiczne – prawo prywatne,Katowice1992,s.8in.,zaśnajegoszczególnąaktualnośćwrealiachustrojowychRPzwracauwagęZ.Radwański,Pojęcie prawa cywilnego (uwagi de lege lata i de lege ferenda)(w:)Polskie prawo prywatne w dobie przemian. Księga jubileuszowa dedykowa-na Profesorowi Jerzemu Młynarczykowi,Gdańsk2005,s.31–34.

7 SzerokoanalizujejeJ.Nowacki,Prawo publiczne...,s.70in.Zob.teżA.Redelbach,S.Wronkowska,Z.Ziembiński,Zarys teorii...,s.230;M.Safjan(w:)System prawa prywatne-go, t. I, Prawo cywilne – część ogólna,red.M.Safjan,Warszawa2007,s.31;A.Jamróz,Wpro-wadzenie do prawoznawstwa..., s. 66–72.

8 Wnauceijudykaturzeprawacywilnego(niecoinaczejniżwdoktrynieprawapodatkowego)jesttostanowiskodominujące–por.Z.Radwański,Pojęcie prawa cywil-nego..., s. 30.

9 J.Łętowski,W sprawie granicy między prawem publicznym i prywatnym (w:)Pra-ce z prawa cywilnego, wydane dla uczczenia pracy naukowej profesora Józefa Piątowskiego, red. B.Kordasiewicz,E.Łętowska,Ossolineum1985,s.361;H.Rot,Problem dychotomii prawa publicznego i prywatnego,PrzeglądPrawaiAdministracji,t.VII,Wrocław1976,s.9in.;J.Kowalski,Wstęp do prawoznawstwa,Warszawa1984,s.160;A.Wolter,J.Ignatowicz,K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1996, s. 15–16.

10 Niektórzyautorzyzaliczająponadtodogłównychgałęziprawapublicznegopra-wokonstytucyjne–takm.in.A.Jamróz,Wprowadzenie do prawoznawstwa..., s. 78. 

Prawo cywilne a prawo podatkowe

1�niewywodzisięwprawdziezprawaprywatnego,jednakwspółcześnie,wwy-nikunasyceniagowznacznymstopniurozwiązaniamiadministracyjnopraw-nymi,stałosięprawem(odrębnągałęzią)ocharakterzemieszanym,wktórymwystępująoboksiebieelementycharakterystycznetakdlaprawaprywatnegojak i prawa publicznego11.Mamyponadtodoczynieniazwystępowaniem,itodośćlicznie,wyodrębnionychwyspecjalizowanychzespołównormprawnych(powiązanychkryteriumprzedmiotowym),przynależnychdoróżnychgałęziprawa(zwłaszczaprawaadministracyjnego,cywilnego,finansowego,karnegoitp.),określanychmianemregulacji(takżegałęzi,działówlubdyscyplin)kom-pleksowych.Tytułemprzykładumożnawskazać:praworolne,prawowodne,prawogórnicze,prawoochronyśrodowiska,prawoprzewozowe,prawomor-skie,prawolotnicze,prawoubezpieczeniowe,prawowłasnościprzemysłowej.Znamiennajestnatomiastsytuacjaprawagospodarczego,którewyodrębniłosięjako samodzielna dyscyplina badawcza i dydaktyczna, jednak swymi regulacja-mitkwiwobszarzeprawazarównoprywatnego(cywilnego),jakipubliczne-go(administracyjnego),tworzącwistociedwieodrębne(choćściślepowiązanezesobą)dziedziny:prawogospodarczeprywatne(któremateżswojątradycyj-nąnazwę:prawohandlowe)iprawogospodarczepubliczne12.Należywreszciezjednejstronywspomniećonasilającejsięwostatnichdziesięcioleciachtenden-cji,równieżzacierającejostrośćpodziałunaprawoprywatneiprawopubliczne,określanejjako„publicyzacja”prawaprywatnego(oczymponiżej)orazpoja-wianiusięelementów„prywatyzacji”wobrębieprawapublicznego(np.umo-wyadministracyjne),zdrugiejstrony.

Pomimozachodzącychzjawisk,jakinurtującychdoktrynęrozterekidy-lematów,wspomnianypodziałwdalszymciągustanowi,wedługniektórychautorów,swoistyfundamentwsystemienormprawnych,zaśjegoużytecznośćniepowinnabudzićwątpliwości13.

Analizującmiejscewsystemieprawadwóchinteresującychnaszespołównorm:prawacywilnegoorazprawapodatkowego,należypoczynićpewnewy-jaśnienia.

Codotegopierwszego,jego„status”jakogałęziprawajest,czemujużdanowyrazwdotychczasowychrozważaniach,oczywisty.Odwołującsiędotrady-cyjnegopodziałunaprawoprywatneorazprawopubliczne,prawocywilne(wszerokimrozumieniu,obejmującymrównieżjegowyspecjalizowanedzia-ły14)uważasiębądźzasynonimprawaprywatnego,bądźzajegopodstawowy

11 K.Kolasiński,Prawo pracy i zabezpieczenia społecznego,Toruń2003,s.31;A.Jamróz,Wprowadzenie do prawoznawstwa...,s.99;M.Safjan(w:)System..., s. 65–66.

12 A.Doliwa(w:)Prawo gospodarcze prywatne,red.T.Mróz,M.Stec,Warszawa2005,s. 9–10.

13 Z.Radwański,Prawo cywilne – część ogólna,Warszawa2005,s.3–4;S.Włodyka,Problem struktury prawa,PiP1995,z.4,s.13;A.Jamróz,Wprowadzenie do prawoznawstwa..., s.65–66.JednakwedługJ.Łętowskiego,W sprawie granicy...,s.362,podziałtenprzestałpełnićjużswąpodstawowątwórcząrolę.

14  Budzi jednak kontrowersje problem usytuowania prawa cywilnego procesowego, którejesttraktowanebądźjakogałąźprawapublicznego–zob.m.in.Z.Radwański,Prawo