jaarverslag 2017 - etwie...2018/02/24 · toekomst van de twie-sector in vlaanderen, waarbij ook de...
TRANSCRIPT
Jaarverslag 2017
Bijlage 1: inhoudelijk jaarverslag
1 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Inleiding
2017 was voor ETWIE het vijfde werkjaar als erkende cultureel-erfgoedorganisatie. Zoals blijkt uit dit
jaarverslag is ETWIE ondertussen al stevig verankerd als een kwaliteitsvol expertisecentrum voor de
erfgoedgemeenschap(pen) rond technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Inhoudelijk stond
2017 sterk in het teken van het traject rond bedrijfserfgoed, met als hoogtepunt de publicatie van het
boek ‘Eeuwen ondernemen’. Deze uitgave laat het brede publiek kennismaken met de geschiedenis en
het rijke erfgoed van honderd historische bedrijven in Vlaanderen en Brussel.
De andere prioriteiten in de werking van het expertisecentrum waren:
• Verder uitbouwen van de ETWIE-kennisbank;
• Uitbouwen van een landelijke werking rond immaterieel cultureel erfgoed (ICE);
• Organisatie van inhoudelijke studiedagen;
• Deelname aan concrete trajecten en projecten;
• Vergroten van de zichtbaarheid van de organisatie;
• Verderzetting van verdiepende contacten met het veld.
2017 werd echter vooral gekenmerkt door het beleidsplanningstraject, met daaraan gekoppeld een
aantal belangrijke wijzigingen in de structuur van het expertisecentrum. Om een nog performantere
dienstverlening aan de sector aan te bieden en in te spelen op de verwachtingen van de Vlaamse
overheid, werd besloten om de werking van het expertisecentrum in te kantelen in het MIAT in Gent.
Sinds 1 januari 2018 maakt ETWIE formeel deel uit van het MIAT en verhuisde de werking ook effectief
naar het museum in Gent. In de loop van 2018 zal de bestaande vzw ontbonden worden. Het
beleidsplanningstraject wordt in dit jaarverslag afzonderlijk toegelicht.
Dit jaarverslag gaat dieper in op de inhoudelijke activiteiten en koppelt deze aan de strategische en
operationele doelstellingen en de indicatoren zoals die werden geformuleerd in het jaaractieplan voor
2017. Bovendien werden al enkele acties ondernomen voor doelstellingen die (nog) niet waren
opgenomen in het jaaractieplan 2017. Ook deze acties worden in dit jaarverslag kort vermeld.
2 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Het bestuur
Algemene Vergadering
In 2017 gebeurden er geen wijzigingen in de Algemene Vergadering van ETWIE, die uit 28 leden
bestaat. De actieve deelname van de leden van de AV aan activiteiten binnen het veld van het TWI-
erfgoed, maakt dat het draagvlak voor de werking van het expertisecentrum groeit.
✓ Peter Scholliers (voorzitter)
✓ Raf Schepers (ondervoorzitter)
✓ Ann Van Nieuwenhuyse (secretaris)
✓ Johan David (penningmeester)
✓ Mario Baeck
✓ Geert Vanpaemel
✓ Bruno De Corte
✓ Sylvie De Coster
✓ Filip Delarbre
✓ Daniëlle De Vooght
✓ Johan Eeckelaert
✓ Robin Engels
✓ Davy Jacobs
✓ Hilde Langeraert
✓ Nelleke Teughels
✓ Robrecht Van Hee
✓ Robert Clemens
✓ Lieven Denewet
✓ Steven De Waele
✓ Liesbeth Inghelram
✓ Lydia Mertens
✓ Michel Mouton
✓ Sonia Rotenberg
✓ Luc Verachtert
✓ Luc Verbeeck
✓ Jef Vrelust
✓ Kristel Wautier
✓ Bert Woestenborghs
Meer informatie over de leden van de Algemene Vergadering is te vinden op
http://www.etwie.be/bestuur.
De vergadering pleegde overleg op 30 maart 2017 (goedkeuring jaarrekening en jaarverslag 2016), op
14 september 2017 en op 27 november 2017 (buitengewone AV i.f.v. inkanteling MIAT).
3 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Raad van Bestuur
In 2017 bleef de Raad van Bestuur ongewijzigd. Ze bestaat uit 6 personen:
✓ Peter Scholliers (voorzitter)
✓ Raf Schepers (ondervoorzitter)
✓ Ann Van Nieuwenhuyse (secretaris)
✓ Johan David (penningmeester)
✓ Mario Baeck
✓ Geert Vanpaemel
De vergadering pleegde overleg op 12 januari 2017, op 30 maart 2017 (voorleggen jaarrekening en
jaarverslag 2016), op 29 juni 2017 en op 2 oktober 2017.
4 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Het personeel
Het vaste personeelsbestand van ETWIE onderging in 2017 geen wijzigingen.
Joeri Januarius, die sinds 1 februari 2015 in dienst is als coördinator, zette in 2017 zijn activiteiten
verder in voltijds dienstverband.
Tijl Vereenooghe, die sinds 1 september 2012 in dienst is als coördinator, zette in 2017 zijn
activiteiten verder in voltijds dienstverband.
Robin Debo, die sinds 1 augustus 2014 in dienst is als stafmedewerker, zette in 2017 zijn activiteiten
verder in voltijds dienstverband.
In maart-augustus 2017 werd Joris Spolspoel halftijds tewerkgesteld als projectmedewerker
bedrijfserfgoed.
Ten slotte kon ETWIE ook in 2017 beroep doen op Luc Corthouts als vrijwillig fotograaf.
Meer informatie over de ETWIE-medewerkers is te vinden op http://www.etwie.be/medewerkers-etwie
5 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Beleidsplanningstraject 2017
Zoals in de inleiding aangegeven, werd de werking van ETWIE in 2017 sterk bepaald door het
planningstraject voor het beleidsplan 2019 -2023 en de bijbehorende inkanteling van de werking in
het MIAT. In onderstaande paragrafen geven we een overzicht van het afgelegde traject.
Verkennende fase
In de zomer van 2016 voegde het Departement CJM een bijlage toe aan de bestaande
beheersovereenkomst van het expertisecentrum ETWIE, waarin de werking werd verlengd tot eind
2018 en waarin expliciet de opdracht werd geformuleerd om “op zoek te gaan naar partners in het
kader van schaalvergroting of te fusioneren met een collectiebeherende instelling.” In diezelfde
periode heeft het departement een regierol opgenomen en is er een brede bevraging geweest over de
invulling van dienstverlenende rollen in de cultureel-erfgoedsector. In het kader van deze oefening
heeft ETWIE in de zomer van 2016 diverse sleutelspelers in de sector van het technisch,
wetenschappelijk en industrieel erfgoed samengebracht om de toekomstopties voor de sector te
bespreken. Het departement heeft zelf ook initiatief genomen om gesprekken te voeren om scenario’s
voor deze sector te bespreken (6 december 2016 en 24 januari 2017). Om de haalbaarheid van diverse
pistes verder te onderzoeken, heeft ETWIE individuele verkenningsgesprekken georganiseerd met een
aantal sleutelspelers, zoals het Centrum Agrarische Geschiedenis (8 september 2016), het Gents
Universiteitsmuseum (28 februari 2017), het Agentschap Onroerend Erfgoed (3 maart 2017), en het
MIAT, het MOT en Openluchtmuseum Bokrijk (16 maart 2017). In die periode werden door het kabinet
Gatz ook twee sectormomenten georganiseerd waarop meer informatie werd gegeven over de stand
van zaken over het nieuwe decreet en de strategische visienota van de minister (voor de LEOV vond
dit plaats op 7 februari 2017, voor het netwerk immaterieel erfgoed op 13 februari 2017).
Uiteindelijk heeft de Algemene Vergadering van ETWIE op 30 maart 2017 het licht op groen gezet om
de gesprekken op te starten met het MIAT, met als doel gezamenlijk een dienstverlenende rol uit te
werken voor de beleidsperiode 2019-2023 rond het erfgoed van techniek, wetenschap en industrie.
Betrokkenheid sector & stakeholdersbevraging
Doorheen het hele traject werd de bredere sector van het TWIE-erfgoed zo goed mogelijk te
geïnformeerd en betrokken. Zo werd via de website en de nieuwsbrief van ETWIE gecommuniceerd
over de ontwikkelingen en de plannen. Een belangrijk moment was ook de vijfde ontmoetingsdag van
ETWIE op 26 november 2016. Deze dag stond helemaal in het teken van reflectie en discussie over de
toekomst van de TWIE-sector in Vlaanderen, waarbij ook de gevolgen van het nieuwe cultureel-
erfgoedbeleid op het TWIE-veld werden toegelicht door Marina Laureys (afdeling erfgoed, CJM). In
mei 2017 werd een stakeholdersbevraging verspreid bij een representatieve selectie van betrokkenen.
Deze enquête kon ook via de website door alle geïnteresseerden ingevuld worden. De bevraging
polste naar de noden in het veld, om vervolgens dieper in te gaan op de verwachtingen rond en de
structuur van de toekomstige organisatie.
Gezamenlijk beleidsplanningstraject ETWIE-MIAT
De teams van ETWIE en het MIAT hebben het volledige beleidsplanningsproces voor zowel de functies
als de dienstverlenende gezamenlijk doorlopen. Op de vergaderingen van 25 april en 10 mei werden
een timing en een gemeenschappelijke visienota ontwikkeld waarin de krachtlijnen van de
6 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
toekomstige samenwerking werden vastgelegd. Op 29 mei werd dit verder uitgewerkt en werden de
waarden, de visie en de missie van de organisatie voor het eerst vastgelegd, die tijdens de
vergaderingen van 8 en 9 juni werden verfijnd en aangevuld met een eerste versie van de strategische
doelstellingen voor de dienstverlenende rol. Op de vergaderingen van 22 en 25 augustus werden de
strategische en operationele doelstellingen verder verfijnd, om vervolgens tijdens de vergadering van
18 september met het hele team van ETWIE en het MIAT te brainstormen over concrete acties. De
acties werden verder besproken en uitgewerkt tijdens de overlegmomenten op 27 september, 11
oktober en 24 oktober. Op 9 november werden de gemeenschappelijke acties die het MIAT en ETWIE
gaan uitwerken, in detail besproken. Op 27 november tot slot werd de begroting en het zakelijk
beheer besproken.
Beleidsplanningstraject dienstverlenende rol & inkanteling
werking in het MIAT
Naast dit gemeenschappelijke traject richtte ETWIE een planningsgroep op, als inhoudelijk klankbord
voor het uitwerken van de dienstverlenende rol. Deze groep bestond uit negen leden van de
Algemene Vergadering van ETWIE. De planningsgroep kwam samen op 16 mei (opstartvergadering
met bespreking visienota ETWIE/MIAT en voorbereiding stakeholdersbevraging), op 16 juni
(bespreking resultaten stakeholdersbevraging, bespreking missie en visie) en op 24 oktober
(bespreking operationele doelstellingen, acties en indicatoren; bespreking afbakening van het TWIE-
domein).
De bestuursorganen van ETWIE zijn nauw betrokken geweest bij het beleidsplanningstraject. Op de
vergadering van de Raad v an Bestuur van 29 juni werd de visienota over de samenwerking tussen
ETWIE en het MIAT grondig besproken, naast de formele procedure om ETWIE vanaf 1 januari 2018 al
deel te laten uitmaken van het MIAT. Tijdens de Algemene Vergadering van 14 september werden de
visie, missie, strategische en operationele doelstellingen besproken. De Raad van Bestuur bekrachtigde
voor de eerste keer op 2 oktober het voorstel tot inbreng van een algemeenheid om niet. Op de AV
van 27 november tot slot werd het strategisch kader van het beleidsplan in detail toegelicht aan de
leden van de AV, aangevuld met een goedkeuring van het inbrengvoorstel en beslissing tot inbreng
om niet van een algemeenheid in de inbrenggenietende rechtspersoon.
In het kader van de beleidsplanning heeft ETWIE ook proactief contacten gelegd en afgestemd met
het CAG (9 juni en 26 oktober) en met het Openluchtmuseum Bokrijk (27 juni en 29 oktober). Deze
gesprekken hadden enerzijds tot doel om de inhoudelijke raakvlakken die bestaan tussen de
organisaties onderling uit te klaren om zo een performante dienstverlening aan te bieden en
anderzijds om gemeenschappelijke acties te ontwikkelen.
Gesprekken in functie van de prioritaire themanetwerken
In de volgende beleidsperiode zal ETWIE inzetten op een aantal prioritaire thema’s in het domein van
het technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Het uitgangspunt is dat ETWIE voor elk van
deze thema’s performante netwerken zal uitbouwen met diverse kernpartners, met wie in de loop van
het beleidsplanningstraject is overlegd om de inhoudelijke werking van die themanetwerken te
bespreken.
In het kader van het netwerk textielerfgoed vonden op 20 februari en 19 mei twee inhoudelijke
workshops plaats. Via deze workshops werd het bestaande netwerk van textielmusea verbreed en
werden afspraken gemaakt om het textielerfgoed in de volgende beleidsperiode als prioritair thema
op te nemen. Met MoMu Antwerpen hebben op 16 juni, 12 oktober en 21 november afzonderlijke
overlegmomenten plaatsgevonden om de afstemming tussen de dienstverlenende rol enerzijds en de
uitwerking van de museale functies van het MoMu anderzijds scherp te krijgen.
7 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
In het kader van het netwerk rond mobiel erfgoed zijn er overlegmomenten georganiseerd met het
MAS (23 mei), Watererfgoed Vlaanderen (18 juli), META vzw (23 augustus), het Karrenmuseum Essen
(26 september) en het Stoomcentrum Maldegem en Nostalbus (26 oktober).
Kernpartners die geconsulteerd zijn in het kader van de ontwikkeling en de inhoudelijke invulling van
het themanetwerk medisch erfgoed zijn Museum Dr. Guislain en Hospitium (13 juni en 21 november)
en het Interuniversitair Platform voor Academisch Erfgoed (28 augustus).
Het netwerk rond bedrijfserfgoed is de verderzetting en uitbreiding van het bestaande netwerk, dat in
2017 vooral focuste op het realiseren van de publicatie ‘Eeuwen ondernemen’. Dit thema kwam in
verschillende gesprekken met partners uit het netwerk aan bod.
Gesprekken in functie van het nieuwe domeinoverleg
immaterieel cultureel erfgoed
ETWIE maakte in de beleidsperiode 2012-2016 als expertisecentrum deel uit van het ICE-
trekkersnetwerk en was ‘trekker’ van één van de door UNESCO omschreven domeinen van het
immaterieel cultureel erfgoed, ambachtelijke vaardigheden en technieken. In het kader van het nieuwe
decreet heeft ETWIE meegewerkt aan het nieuwe op te richten domeinoverleg immaterieel cultureel
erfgoed en de intentienota die door de partners als bijlage bij de beleidsplannen is gevoegd. Op 28
juni, 5 september en 26 oktober werd de intentienota besproken. Op 1 augustus heeft met tapis plein
een afzonderlijk overleg plaatsgevonden over de verwachtingen rond de nieuwe organisatie
immaterieel cultureel erfgoed en de mogelijkheden tot samenwerking.
Gesprekken in functie van een nationale en internationale
werking van ETWIE
Om meer afstemming en kennisuitwisseling te stimuleren op nationaal en internationaal vlak, heeft
ETWIE met collega-organisaties Brusselfabriek (20 september), La Fonderie (9 oktober) en ERIH (21
september) contacten gelegd om in de volgende beleidsperiode intensiever te gaan samenwerken en
tot gemeenschappelijke acties te komen. ETWIE en MIAT hebben tijdens de ERIH-conferentie in
Kopenhagen in het bijzonder afspraken gemaakt met het netwerk in functie van de organisatie van
een internationaal congres en het opnemen van een mandaat als nationaal coördinator tijdens de
volgende beleidsperiode.
Stakeholdersoverleg andere organisaties
De coördinatoren van ETWIE hebben actief deelgenomen aan stakeholdersbevragingen in de brede
cultureel-erfgoedsector. Op 20 april is deelgenomen aan de stakeholdersbevraging georganiseerd
door het expertisecentrum CRKC, op 16 mei vond het stakeholdersoverleg van Het Firmament en
Resonant plaats, en op 7 september stond de focusgroep over de museale functies gekoppeld aan
vakmanschap voor het Openluchtmuseum Bokrijk op de agenda. Ten slotte werd actief deelgenomen
aan het adviesforum van het CRKC op 14 november en de adviesraad van het CAG op 30 november.
8 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Doelstellingen 2017: overzichtstabel
In onderstaande tabel wordt samengevat in welke mate ETWIE de doelstellingen uit het jaaractieplan
2017 effectief realiseerde.
S.D.1. NETWERKING
O.D.1.1. Internationale netwerken ++
O.D.1.2. In kaart brengen +
O.D.1.3. TWIE-participatie ++
O.D.1.4. Platform +
O.D.1.5. Internationale expertise +
S.D.2. MAKELAARDIJ
O.D.2.1. Samenwerking organiseren +
O.D.2.2. Media betrekken +/-
O.D.2.3. Onderzoek bevorderen +/-
O.D.2.4. Niet-TWIE-organisaties ++
S.D.3. IMMATERIËLE COMPONENTEN
O.D.3.1. In kaart brengen +
O.D.3.2. Bedreigde expertise +/-
O.D.3.3. Ondersteunen borgen ++
O.D.3.4. Databank immaterieel erfgoed +/-
S.D.4. ORGANISATIE
O.D.4.1. Kwaliteitszorg +
O.D.4.2. Diversiteit +/-
O.D.4.3. Duurzaamheid +
O.D.4.4. Toegankelijkheid +/-
SCORES
++
Doelstellingen ruim gehaald
+ Doelstellingen gehaald
+/- Doelstellingen gedeeltelijk gehaald
- Doelstellingen niet gehaald
9 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
S.D. 1: Netwerking
ETWIE vzw heeft tegen het einde van de beleidsperiode een structureel netwerk uitgebouwd dat het
brede werkveld van TWI-actoren ondersteunt, synergiën creëert en de actieve uitwisseling van
Vlaamse en internationale expertise inzake technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed
bewerkstelligt.
O.D. 1.1: Deel uitmaken van internationale TWIE-netwerken
ETWIE vzw maakt tegen het einde van de beleidsperiode deel uit van netwerken van relevante
buitenlandse en internationale TWIE-actoren.
Indicatoren:
✓ aantal contacten met buitenlandse, al dan niet internationale TWIE-organisaties
(minstens 8)
✓ aantal internationale netwerken en projecten waaraan actief geparticipeerd wordt
(minstens 1)
✓ aantal deelnames aan relevante evenementen in het buitenland (minstens 1).
Ook in 2017 werd aandacht besteed aan de aansluiting bij internationale TWIE-netwerken. Dit
gebeurde voornamelijk door (actieve) deelname aan internationale studiedagen (ERIH-congres in
Kopenhagen) en door bilaterale contacten met internationale organisaties, rekening houdend met de
beperkingen van het beschikbare budget. De resultaten van deze activiteiten worden altijd zo veel
mogelijk vertaald naar en gedeeld met de doelgroep, onder meer door het integraal publiceren van
verslagen op de ETWIE-website.
10 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
ETWIE-coördinator Joeri Januarius heeft op vraag van het Ambacht in Beeld Festival in Amsterdam een
keynote gegeven over meesterschap in ambachten en de initiatieven in België om ambachten te
erkennen via allerhande labels. ETWIE is vicevoorzitter van de commissie ambachten van de FOD
Economie, die inzet op de wettelijke erkenning van vakmensen in België. Het Festival werkt eveneens
aan de erkenning en verbetering van de situatie van ambachtslui in Nederland.
Op 9 maart vond in Roosendaal (Nederland) het jaarlijkse Vlaams-Nederlands ontmoetingsmoment
rond immaterieel erfgoed plaats. Die stond in het teken van de actualisering van het ICE-beleid in
Nederland en Vlaanderen, met bijzondere aandacht voor de ontwikkeling van een nieuw
inventarisatiesysteem voor immaterieel cultureel erfgoed en een nieuw platform.
In het kader van het traject rond bedrijfserfgoed werd deelgenomen aan twee overlegmomenten in
Nederland: op 11 oktober kwam de Vereniging Bedrijfshistorie (VBH) samen en op vrijdag 8 december
nam ETWIE-medewerker Robin Debo deel aan de studiedag ‘Nederlandse retail in transitie’ van de
Stichting Bedrijfsgeschiedenis (SBG), het netwerk voor bedrijfshistorisch onderzoek.
De Vereniging Bedrijfshistorie is interessant omdat het een betalende ledenorganisatie is met mensen
uit het bedrijfsleven. Het doel van de vereniging is het bijeenbrengen van bedrijven, ondernemingen
en instellingen die in het bezit zijn van een bedrijfshistorische collectie, teneinde deze collecties voor
het nageslacht te behouden. Interessant, want in Vlaanderen bestaat vooralsnog geen vergelijkbaar
initiatief. ETWIE kreeg er ook de mogelijkheid om het boek ‘Eeuwen Ondernemen’ voor te stellen en
overhandigde een exemplaar aan de voorzitter.
De Stichting Bedrijfsgeschiedenis beoogt wetenschappelijke belangstelling te wekken voor bedrijfs- en
ondernemersgeschiedenis, de studie daarvan te bevorderen en organiseert daartoe
studiebijeenkomsten, bedrijfsbezoeken en neemt deel aan projecten. In vergelijking met Nederland is
er in Vlaanderen heel wat minder academische interesse in ondernemersgeschiedenis. ETWIE nam deel
aan de studiedag betreffende het erfgoed van grote retailers, in Nederland een hot topic vanwege de
sluiting van het iconische Vroom & Dreesman (V&D) en de gebeurtenissen bij retailketens als Zeeman,
Blokker, Hema, C&A of De Bijenkorf. Er werden contacten gelegd met het bestuur van SBG om in
2018 een gezamenlijke activiteit te organiseren. Hiermee hoopt ETWIE een eerste initiatief te nemen
om bij de academische sector in Vlaanderen opnieuw interesse voor het thema bedrijfserfgoed en
bedrijfsgeschiedenis op te wekken.
In 2017 werden ook de contacten met Brusselse en Waalse erfgoedorganisaties versterkt (zie verder:
O.D. 1.3. voor concrete acties).
11 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Door de internationale activiteiten van de bestuursleden van ETWIE, is de organisatie ook verbonden
met heel wat internationale netwerken en organisaties. In 2016 werd ook gestart met een reglement
dat het voor de leden van de Algemene Vergadering van ETWIE mogelijk maakt om bij de organisatie
een aanvraag in te dienen voor een financiële ondersteuning voor een actieve deelname aan een
buitenlands congres. Onder actieve deelname begrijpen we de presentatie van een originele paper of
poster die handelt over technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Een maximum van 250
euro kan hiervoor worden toegekend, onder een aantal voorwaarden. AV-lid Bruno De Corte maakte
van deze mogelijkheid gebruik om deel te nemen aan een congres over industrieel erfgoed in Bakoe
(Azerbeidzjan).
Ondernomen acties:
✓ Keynote op het Amsterdamse Ambachtensymposium rond meesterschap in ambachten;
✓ Deelname ERIH-congres Kopenhagen;
✓ Deelname aan de bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging Bedrijfshistorie en de Stichting
voor Bedrijfsgeschiedenis;
✓ Bilateraal overleg met het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE);
✓ Verspreiden van aankondiging voor activiteiten buiten Vlaanderen en Brussel;
✓ In kaart brengen van relevante buitenlandse organisaties voor intern gebruik.
O.D. 1.2: In kaart brengen cultureel-erfgoedveld
ETWIE vzw heeft het cultureel-erfgoedveld en de actoren met betrekking tot het TWIE-erfgoed in kaart
gebracht en is op basis hiervan gekomen tot een verdere inhoudelijke afbakening en prioriteitsstelling.
Indicatoren:
✓ bestaan van een actueel overzicht van het cultureel-erfgoedveld en de actoren met
betrekking tot het TWIE-erfgoed
✓ de beschikbaarheid van dit overzicht voor het grote publiek.
Sinds eind 2013 werkt ETWIE aan de uitbouw van een digitale kennisbank. Deze databank wil het TWI-
erfgoed in Vlaanderen en Brussel in kaart brengen en ontsluiten. De ontsluiting gebeurt via drie
vragen, namelijk ‘wie heeft iets’, ‘wie kan iets’ en ‘wie weet iets’. Elke fiche bevat links naar andere
fiches, waardoor op een makkelijke manier erg veel informatie kan verzameld worden. In 2017 werd de
ETWIE-kennisbank onderhouden en verder aangevuld, met informatie verkregen van mensen uit het
veld en met gegevens verzameld tijdens de plaatsbezoeken en kennismakingsgesprekken. De ETWIE-
kennisbank is constant in ontwikkeling en werd erg goed onthaald door de erfgoedgemeenschap en
door de collega’s uit het professionele erfgoedveld.
De kennisbank bevat momenteel 1542 actoren (+183 ten opzichte van 2016) actoren. Dit zijn mensen,
instellingen, organisaties en sinds 2017 ook historische ondernemingen, die iets hebben, kunnen of
weten i.v.m. technisch, wetenschappelijk of industrieel erfgoed. Deze worden onderling gekoppeld aan
202 thema’s, 308 Vlaamse gemeentes en 19 Brusselse gemeentes. De bibliografie die in de kennisbank
wordt bijgehouden telt 8834 bibliografische verwijzingen (+318 ten opzichte van 2016).
Er verschenen in 2017 in totaal 140 nieuwsberichten op de website van ETWIE. Deze worden ook
telkens gekoppeld aan de relevante actoren, thema’s, gemeentes en publicaties in de kennisbank. Op
alle fiches kunnen de bezoekers door middel van een reactieformulier bijkomende informatie
doorgeven.
12 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Een artikel over de ETWIE-kennisbank werd in 2017 gepubliceerd in Contemporanea, het platform voor
hedendaagse historici in België.
Ondernomen acties:
✓ Continue actualisering en uitbreiding van beschikbare gegevens in kennisbank;
✓ Publicatie van een artikel over de werking van de kennisbank;
✓ Overleg met webontwikkelaar Statik in verband met verbeteringen aan website en kennisbank; ✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van
kennismaking met en in kaart brengen van het TWIE-veld (zie bijlage 2 voor volledig overzicht)
O.D. 1.3: Bestaande en potentiële TWIE-actoren overtuigen tot
(E)TWIE-participatie
ETWIE vzw heeft in de loop van de beleidsperiode een meetbare aangroei gerealiseerd van bestaande en
nieuwe TWIE-actoren die participeren aan initiatieven die door ETWIE vzw opgezet zijn.
Indicatoren:
✓ aantal initiatieven die (mee) opgezet of ondersteund werden en waaraan TWIE-
actoren kunnen deelnemen (minstens 3).
In 2017 werd de organisatie van activiteiten verdergezet. Zo werd begonnen met de voorbereiding en
organisatie van de ontmoetingsdag die zal plaatsvinden op 17 maart 2018 en die in het teken staat
van het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Er vonden enkele inhoudelijke studie- en
ontmoetingsdagen plaats en rond verschillende thema’s werden rondetafels georganiseerd. Van de
meeste activiteiten werd een verslag gepubliceerd op de website.
Op zaterdag 21 oktober 2017 organiseerde ETWIE samen met het Begijnhof Buurtcomité in Sint-
Truiden een ontmoetingsdag rond astronomische uurwerken in Vlaanderen. Op deze ontmoetingsdag
kregen alle betrokkenen en geïnteresseerden de kans om met elkaar kennis en ervaringen te delen.
13 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Deze dag was een van de activiteiten in het kader van het 75-jarig bestaan van het Festraetsuurwerk in
Sint-Truiden. Zo werd eerder op Erfgoeddag al een documentaire film over de werking van het
uurwerk aan het publiek voorgesteld.
In 2016-2017 organiseerde ETWIE samen met BrusselFabriek, de vzw die ijvert voor het sociaal en
industrieel patrimonium in Brussel, een lezingenreeks over hedendaagse industrieel-erfgoedthema's in
Brussel. Met dit initiatief wilden beide organisaties het Brussels industrieel erfgoed in de kijker
plaatsen. In 2017 vonden volgende lezingen plaats:
19 januari 2017: ‘De socio-culturele impact van het bier en het brouwen’ - Annelies Tollet;
16 februari 2017: ‘Het geëmailleerde reclamebord en de Brusselse emailindustrie: het einde in zicht?’ -
Jan De Plus;
16 maart 2017: ‘Opmerkelijke bruggen in Brussel’ - Michel Provost (in het Frans);
20 april 2017: ‘De restauratie van de machinezaal van de voormalige brouwerij Wielemans-Ceuppens:
een socio-cultureel project’ door de restauratieploeg’ (in het Frans);
18 mei 2017: ‘De Europese netwerken rond het industrieel erfgoed’ door Joaquín de Santos (in het
Frans);
15 juni 2017: ‘Conclusie: hoe sensibiliseren en communiceren rond het Brussels industrieel en sociaal
erfgoed’ door Guido Vanderhulst (in het Frans).
Een aantal rondetafels, die ETWIE in 2017 organiseerde rond aspecten van het immaterieel erfgoed,
worden behandeld bij O.D. 3.3.
De organisatie van twee studiedagen (concreet: project ‘Duiken in de machine’ en de waardering van
de collectie Agfa-Geveart) wordt onder O.D. 2.1. behandeld.
De participatie aan de verschillende ETWIE-activiteiten werd gestimuleerd door een brede
communicatie en laagdrempelige toegang.
Ondernomen acties:
✓ Organisatie van een ontmoetingsdag over astronomische uurwerken;
✓ Organisatie van een studiedag over de waardering van de collectie Agfa-Gevaert;
✓ Organisatie van de afsluitende studiedag over het project Duiken in de Machine;
✓ Organisatie van een lezingenreeks in samenwerking met de partners van Brussel Fabriek;
✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van
kennismaking met het TWIE-veld en bekendmaken van ETWIE-werking (zie bijlage 2 voor een
volledig overzicht).
O.D. 1.4: Een platform creëren
Via zijn website heeft ETWIE vzw een platform gecreëerd voor permanente communicatie tussen de
TWIE-actoren onderling en tussen TWIE-actoren en externen.
Indicatoren:
✓ verhoging van het aantal bezoekers van de ETWIE-website en abonnees op de ETWIE-
nieuwsbrief (minstens 5 procent)
✓ aantal ETWIE-nieuwsbrieven (minstens 10)
14 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Ook via zijn digitale kanalen bereikt ETWIE een steeds groter wordend publiek. In 2013 lanceerde
ETWIE een nieuwe website met kennisbank. Voor meer informatie over de ETWIE-kennisbank verwijzen
we naar O.D. 1.2. De communicatie via de website werd onverminderd verdergezet in 2017. Er werd
bijna dagelijks een nieuw bericht op de website geplaatst en ook de sociale media (Facebook en
Twitter) worden actief gebruikt. Hierdoor wordt aan de buitenwereld duidelijk gemaakt dat ETWIE een
actieve organisatie is, die bij het veld betrokken is.
Sinds december 2013 wordt informatie over de website van ETWIE (www.etwie.be) bijgehouden via
Google Analytics. De evolutie van de bezoekersstatistieken wordt regelmatig gemonitord.
De bezoekersaantallen van de website www.etwie.be blijven toenemen, zoals de trendlijn aangeeft.
Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de toename ondertussen heel wat minder significant is
geworden dan in de eerste jaren dat de website gelanceerd werd. Waar het aantal bezoekers van 2014
naar 2015 steeg met 64%, vertraagde de aangroei van het aantal bezoekers in 2016 tot zo’n 11
procent. In 2016 haalde de website maandelijks gemiddeld 4203 bezoekers. In 2017 is dit met 8,8
procent gestegen tot gemiddeld 4568 per maand. Opvallend is dat zelfs zonder de activiteiten die in
het najaar normaal een boost geven aan de bezoeken (studiebezoeken, ontmoetingsdag…), de website
in oktober en november toch een piek in het aantal bezoekers bereikt. Dit valt wel samen met de
voorstelling van het boek ‘Eeuwen Ondernemen’.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2016 < - - - - - - - > 2017
Evolutie bezoekersaantallen
15 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
De groei van het aantal bezoekers kan uitgesplitst worden in enerzijds nieuwe bezoekers en anderzijds
terugkerende bezoekers die regelmatig de website van ETWIE raadplegen. In 2017 ontving de website
per maand gemiddeld 279 nieuwe bezoekers, een stijging met 9 procent t.o.v. 2016. Het is wel
duidelijk dat het aantal nieuwe bezoekers van de ene op de andere maand sterk kan schommelen,
afhankelijk van het bereik van een nieuwsbericht of een bepaald onderwerp dat dan net aandacht
krijgt.
Het aantal terugkerende bezoekers per maand kent minder grote schommelingen en is in 2017 met
zo’n 7,6 procent toegenomen. In relatieve cijfers vertaalt zich dat in gemiddeld 85 meer terugkerende
bezoekers voor een totaal van gemiddeld 1208 terugkerende bezoekers per maand.
Geografische spreiding
85 procent van alle bezoekers komt uit België. De rest van de bezoeken gaat telkens om bezoekers uit
Nederland, andere buurlanden en de VS. Binnen België komt bijna 14 procent van de bezoekers uit
Antwerpen, 11 procent uit Gent, 10 procent uit Brussel, 3,4 procent uit Mechelen, 3,4 procent uit
Brugge, 2,6 procent uit Leuven, Aalst, Hasselt, Sint-Niklaas en 2 procent uit Roeselare. In totaal wordt
de website van ETWIE bezocht vanuit 344 gemeentes. Deze geografische spreiding komt overeen met
de resultaten uit 2016.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
2016 < - - - - - - - > 2017
Nieuwe vs terugkerende bezoekers
Nieuwe bezoekers Terugkerende bezoekers
16 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Het TWIE-zine, de elektronische nieuwsbrief van ETWIE, wordt maandelijks aan meer dan 800
geïnteresseerden bezorgd. In vergelijking met vorig jaar betekent dat er zich 100 nieuwe lezers
hebben aangemeld voor de nieuwsbrief.
Ondernomen acties:
✓ Onderhouden van een dynamische website, met meerdere nieuwsberichten per week;
✓ Actief gebruiken van Facebook en Twitter;
✓ Versturen van een maandelijkse digitale nieuwsbrief;
✓ Aanmoedigen van TWIE-actoren om te participeren aan virtuele netwerken en sociale media;
✓ Plaatsbezoeken en overlegmomenten met stakeholders en erfgoedorganisaties in functie van
kennismaking met en in kaart brengen van het TWIE-veld (zie bijlage 2 voor volledig overzicht).
17 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
S.D. 2: Makelaardij
ETWIE vzw is er door zijn makelaarsfunctie en door concrete projecten tegen het einde van de
beleidsperiode in geslaagd om het TWI-erfgoed voorwerp te maken van verwondering, belangstelling,
discussie, bevraging, valorisatie en onderzoek en een plaats te geven in de maatschappij, waaronder
de educatieve, socio-culturele en toeristische sector, en meer in het bijzonder in de cultureel-
erfgoedgemeenschap.
O.D. 2.1: Vlaamse en internationale samenwerking met TWIE-
actoren organiseren
ETWIE heeft daartoe TWIE-actoren in Vlaanderen met elkaar en met internationale actoren in contact
gebracht, tussen hen bemiddeld, samenwerkingsverbanden en projecten opgestart en waar nodig
begeleid.
Indicatoren
✓ aantal geïnitieerde samenwerkingsverbanden tussen Vlaamse TWIE-spelers (minstens
3).
✓ aantal geïnitieerde samenwerkingsverbanden tussen Vlaamse en buitenlandse TWIE-
spelers (minstens 1).
Het organiseren van samenwerking tussen TWIE-actoren gebeurt op verschillende manieren: het
begeleiden van (lokale) TWIE-actoren bij hun initiatieven (zoals voor het organiseren van activiteiten in
het kader van Erfgoeddag); deelname aan partnertrajecten waarbij samenwerking tussen TWIE-actoren
vereist is; uitwerken van begeleidingstrajecten voor de samenwerking van TWIE-actoren,
werkbezoeken aan bestaande samenwerkingsverbanden met de bedoeling hier andere TWIE-actoren
mee in contact te brengen.
Een belangrijke focus lag in 2017 op de werking rond het erfgoed van bedrijven. Om de werking
rond dit thema te versterken werd Joris Spolspoel van maart tot augustus aangesteld als deeltijdse
projectmedewerker. Sinds 2014 werkt ETWIE met verschillende partners samen om het thema
bedrijserfgoed in Vlaanderen op de kaart te zetten. De publicatie ‘Eeuwen ondernemen’, die
verscheen in september 2017, was een belangrijk resultaat van dit traject. In de fraai uitgegeven
publicatie wordt de geschiedenis en het erfgoed van honderd historische bedrijven voorgesteld in
woord en beeld: verrassende verhalen en anekdotes, gecombineerd met schitterend beeldmateriaal uit
de oude doos. Met de nieuwe publicatie wilden ETWIE en zijn partners het grote publiek laten
kennismaken met de boeiende verhalen die schuilen achter de fabriekspoorten in Vlaanderen en
Brussel. Tegelijk is het boek een oproep aan de bedrijfswereld en de overheid om in te zetten op dit
erfgoed, als belangrijke getuige van eeuwen economische ontwikkelingen.
18 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
In tegenstelling tot in Nederland bestond er voor Vlaanderen en Brussel nog geen lijst met
ondernemingen die al meer dan honderd jaar actief zijn. Via onderzoek in diverse bronnen en
databanken, en brede oproepen in het netwerk van partners, zoals werkgeversorganisatie Voka en
organisaties uit de erfgoedsector, stelde ETWIE een lijst samen van meer dan 600 ondernemingen die
al meer dan een eeuw bestaan. Uit die lijst werd een selectie gemaakt om tot honderd portretten in
dit boek te komen. Daarbij werd gestreefd naar een diverse geografische en inhoudelijke spreiding. De
publicatie toont dan ook een staalkaart van de bedrijvigheid in Vlaanderen en Brussel: van
familiebedrijven die lokaal verankerd zijn tot multinationals die wereldwijd meer dan 10.000
werknemers in dienst hebben.
Een blik op het indrukwekkende (textiel)archief van Ets. Marcel Liebaert uit Deinze. Foto: ©Liebaert
Op vraag van ETWIE doken deze bedrijven in hun archieven. Hoe is het bedrijf ontstaan en welk
parcours heeft het afgelegd? Zijn er nog sporen van dit verleden bewaard gebleven? Naast zijn eigen
geschiedenis zet ieder bedrijf in het boek ook een bijzonder object in de kijker. Historische
documenten, reclame, foto’s, maar ook oude machines, gereedschap, technieken of gebouwen: stuk
voor stuk zijn het getuigen van de levensverhalen van de ondernemingen die in dit boek worden
voorgesteld.
Samen met het boek werd ook de website www.bedrijfserfgoed.be gelanceerd, een laagdrempelige
portaalsite waarop bedrijven inspiratie vinden om aan de slag te gaan met hun erfgoed, en in 2018
wordt nog een brochure verspreid om bedrijven te sensibiliseren rond het thema.
19 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
20 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Tijdens Voka Open Bedrijvendag op zondag 1 oktober zetten talrijke ondernemingen in Vlaanderen en
Brussel hun deuren weer open voor het publiek. In samenwerking met ETWIE werd dit jaar voor het
eerst een aparte categorie van historische bedrijven opgenomen in het programma, een initiatief dat
Voka Open Bedrijvendag ook in de volgende jaren zal herhalen.
ETWIE werkte in 2017 actief mee aan de waardering en herbestemming van de omvangrijke
bedrijfscollectie van Agfa-Gevaert. De provincie Antwerpen sloot in 2015 met Agfa en FOMU een
intentieverklaring af om de collectie over te nemen. Een herbestemmingstraject voor de collectie
drong zich dus op, met als ambitie het unieke industrieel erfgoed van Agfa-Gevaert in de beste
omstandigheden te beheren en te ontsluiten. FOMU bundelde voor dit waarderingstraject de krachten
met de dienst Erfgoed van de provincie Antwerpen, Agfa NV, ETWIE en het ADVN. Deze partners
vormden een stuurgroep die, samen met projectcoördinator Patrick Van den Nieuwenhof, aan de slag
ging met de collectie. Voor de waardering van de deelcollecties werd gebruik gemaakt van de
methodiek 'Op de museale weegschaal'. Tijdens een gesmaakte studienamiddag op 30 mei 2017
werden resultaten voorgesteld van het waarderings- en herbestemmingstraject. Deze resultaten
werden ook gebundeld in een publicatie.
TWIE maakte deel uit van de stuurgroep van het ontwikkelingsgericht project ‘Duiken in de Machine’
rond de 3D-digitalisering van industrieel en agrarisch erfgoed, dat in 2017 succesvol werd afgerond.
Andere partners, naast de Stedelijke Musea Kortrijk als initiatiefnemer, zijn het CAG, de Erfgoedcel
CO7, het MIAT, PACKED en Overleg Cultuur Regio Kortrijk. Het project onderzocht de voordelen en
mogelijkheden van het gebruik van 3D-tekeningen in het beheer, de bewaring en de ontsluiting van
industrieel en agrarisch erfgoed. Aan de hand van de 3D-visualisaties kan immers niet alleen de
buitenkant van de machine vastgelegd worden maar kan ook de werking gevisualiseerd worden.
Tijdens de eerste fase van het project werd geëxperimenteerd met verschillende technieken. De
resultaten van het project werden met de brede sector gedeeld tijdens een afsluitende studiedag op
14 juni 2017 in het MIAT in Gent. Om de resultaten ook internationaal te verspreiden, werd een korte
bijdrage over het project gepubliceerd in het TICCIH Bulletin.
ETWIE was een van de partners in het project ‘Fabrieksburen’, dat focuste op het industrieel verleden
van de Zennevallei. Dit project was een samenwerkingsverband van vier gemeenten en de Erfgoedcel
Pajottenland Zennevallei, en kende zijn hoogtepunt in 2017, met een rondreizende expo, die
gebaseerd is op archiefonderzoek en mondelinge getuigenissen. Op de tentoonstelling en de
bijbehorende publicatie leert het brede publiek het verhaal van de fabrieken langs de Zenne en het
kanaal kennen, maar ook de arbeiders, de buurtbewoners en de familieleden die de fabrieken een
gezicht gaven.
ETWIE wordt ook geregeld gevraagd om te helpen bij het zoeken naar een oplossing voor bedreigde
collecties: zoeken naar een nieuwe bestemming, helpen bij inventarisatie, experten met elkaar in
contact brengen… Dit aspect van de ETWIE-werking gebeurt vaak ad hoc, waarbij er ingespeeld wordt
op kansen die zich aanbieden of concrete problemen die zich stellen. Een voorbeeld was in 2017 de
collectie industrieel erfgoed van de provincie Limburg. Nadat ETWIE het aanwezige industrieel erfgoed
evalueerde, werd onder meer een bestemming gezocht voor een stoommachine, een compressor en
een waterrad. Daarnaast werd ook op zoek gegaan naar een herbestemming van een historische
dieselgenerator, machines uit een oude tabakskerverij…
Intussen krijgt ETWIE, door de vele plaatsbezoeken en overlegmomenten, een steeds beter zicht op de
inhoud van collecties in heel Vlaanderen. Collecties en relevante deelcollecties worden ook zo goed
mogelijk beschreven en ontsloten via het digitale ETWIE-platform. De volgende stap is uiteraard om
een beter inzicht te krijgen in het collectiebeleid van de verschillende actoren in de sector. Zeker bij de
kleinere musea en collecties is dit beleid vaak nog niet vastgelegd in een collectieplan. Plaatsbezoeken
21 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
bij minder goed gekende collecties gebeuren vaak samen met relevante partners uit de
museumsector. In andere gevallen gebeuren deze plaatsbezoeken samen met collega’s van de
erfgoedcellen, die meestal een beter zicht hebben op de lokale situatie en de bestaande
problematieken.
Het realiseren van deze doelstelling is erg arbeidsintensief. Er is nood aan veel contactmomenten voor
afstemming, het organiseren van werk- en plaatsbezoeken, het volgen van infosessies...
Ondernomen acties:
✓ Opbouw netwerk en publicatie bedrijfserfgoed;
✓ Verder ontwikkelen van de portaalsite bedrijfserfgoed;
✓ Deelname aan de stuurgroep van het project ‘Fabrieksburen’;
✓ Deelname aan de stuurgroep 3D-project Duiken in de Machine + organisatie afrondende
studiedag;
✓ Overlegmomenten met Gevaertarchief en FotoMuseum Antwerpen + organisatie afrondende
studiedag;
✓ Organisatie van plaatsbezoeken (zie bijlage).
22 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
O.D. 2.3: Onderzoek bevorderen
ETWIE vzw heeft TWIE-gerelateerd onderzoek bevorderd op verschillende niveaus door resultaatgerichte
samenwerking van TWIE-actoren en onderzoeksinstellingen te stimuleren.
Indicatoren:
✓ Bestaan van een geactualiseerd overzicht van het TWI-onderzoek in Vlaanderen en
Brussel
Door de intensiteit van het beleidstraject is beslist om de acties gekoppeld aan deze doelstelling uit te
stellen naar 2018.
Joeri Januarius doceert in het academiejaar 2017-2018 het mastervak ‘Industriële archeologie en
industrieel erfgoed’ aan de Vrije Universiteit Brussel. In het vak komen zowel de theorie als de praktijk
ruimschoots aan bod. Zo organiseerde ETWIE een zeer gesmaakt studiebezoek aan de voormalige
brouwerij Atlas in Anderlecht op 8 december 2017. Dit contact heeft er ook toe geleid dat ETWIE mee
in de jury zit van een aantal lopende onderzoeken aan de vakgroep geschiedenis (zoals over
industrieel erfgoed en mondelinge geschiedenis, handwerktuigen in de textielsector, en
herbestemming van onroerend erfgoed).
ETWIE stelt geregeld zijn expertise en netwerk beschikbaar voor onderzoekers. Zo werd in 2017
meegewerkt aan het nieuwe boek van Victor-Hugo De Grijse 'Textiel. Groots verleden, beloftevolle
toekomst', waarin een overzicht wordt gegeven van de geschiedenis van de textielnijverheid in België
tussen 1750 en 1950.
Het traject rond bedrijfserfgoed en de publicatie van het boek was een eerste concrete stap om bij
bedrijven zelf te sensibiliseren bij bedrijven zelf om onderzoek te doen naar hun verleden in functie
van de hedendaagse bedrijfsvoering.
Ondernomen acties:
✓ Doceren opleidingsonderdeel ‘Industriële archeologie en industrieel erfgoed’ (Vrije Universiteit
Brussel);
✓ Organisatie van een studiebezoek aan de voormalige brouwerij Atlas;
✓ Begeleiding van masterproeven en bachelorpapers.
23 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
O.D. 2.4: Samenwerken met niet-TWIE-organisaties
ETWIE vzw heeft samengewerkt met andere organisaties met TWI-belangstelling, en heeft initiatieven
genomen om TWIE en TWIE-actoren te introduceren bij het onderwijs en bij sociale en culturele
organisaties.
Indicatoren:
✓ aantal contacten met niet-TWIE-organisaties (minstens 8)
✓ aantal concrete samenwerkingsinitiatieven met niet-TWIE-organisaties (minstens 2).
ETWIE heeft zich van bij het begin ingeschakeld in het netwerk van landelijke expertisecentra en
andere cultureel-erfgoedactoren. In 2017 werden deze engagementen binnen de erfgoedsector
verdergezet en geïntensifieerd. ETWIE is lid van het Cultureel-Erfgoedoverleg en binnen de werking
rond Immaterieel Cultureel Erfgoed in Vlaanderen is ETWIE de trekker voor het domein Ambachten. De
trekkers van de verschillende domeinen komen geregeld samen in het ICE-trekkersoverleg om
expertise uit te wisselen omtrent de ICE-werking in Vlaanderen. ETWIE heeft bovendien geregeld
bilateraal overleg met organisaties uit de cultureel-erfgoedsector. Tijdens deze overlegmomenten
worden inhoudelijke raakvlakken besproken, maar er wordt ook gekeken naar de rol die ETWIE kan
spelen binnen het ruimere cultureel erfgoedveld (zie O.D. 3.3). ETWIE is ook lid van de Werkgroep
Privaatrechtelijke Archieven van de VVBAD, waar nuttige informatie-uitwisseling mogelijk is in verband
met onder meer bedrijfsarchieven, en van verschillende werk- en gebruikersgroepen van FARO.
De samenwerking met UNIZO omtrent ambachten werd verder uitgewerkt in 2017. ETWIE maakt deel
uit van de jury van het Handmade in Belgium-label en ETWIE is bevoorrechte partner in het UNIZO-
traject De Makers. Wat betreft de ambachten werden door verschillende organisaties initiatieven
ontplooid het voorbije jaar. ETWIE was telkens een belangrijke partner en maakte deel uit van
verschillende klankbordgroepen, onder meer in het traject van Handmade in Brugge (stad Brugge en
tapis plein) en aan het museumtraject met daaraan verbonden wedstrijd Bokrijk Brandmerkt
(Openluchtmuseum Bokrijk).
Ook jonge toerismeprofessionals zijn zich bewust van het potentieel van het TWI-erfgoed. In dit kader
gaf ETWIE in november 2017 al voor de vierde maal een gastcollege over ‘industrieel erfgoed en
toerisme’ aan de studenten cultuurtoerisme van de Thomas More Hogeschool in Mechelen.
Ten slotte probeerde ETWIE – zoals in voorgaande jaren - door middel van externe dienstverlening zijn
verantwoordelijkheid in de erfgoedsector op te nemen. Zo zetelden medewerkers van ETWIE in
verschillende adviesraden, klankbordgroepen, expertenfora, jury’s, en redactieraden. Hoewel deze
dienstverlening een behoorlijke werklast met zich meebrengt, dragen deze engagementen zeker bij tot
een grotere visibiliteit van het expertisecentrum als verantwoordelijke actor in het erfgoedlandschap.
Ondernomen acties:
✓ zie het volledige overzicht in bijlage 2
24 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
S.D. 3: Immateriële componenten van en
expertise over TWIE
ETWIE vzw heeft tegen het einde van de beleidsperiode, door ook volop in te zetten op immateriële
aspecten van en expertise over TWI-erfgoed, (dreigende) leemtes gedetecteerd, oplossingen gezocht
en bedreigde expertise voor de toekomst gevrijwaard.
O.D. 3.3: Ondersteunen van het borgen van TWIE-expertise
ETWIE vzw heeft samengewerkt met andere organisaties op vlak van cultureel erfgoed om TWIE-
expertise te borgen en om gerichte oplossingen te zoeken voor bedreigde en ontbrekende TWIE-expertise.
Indicatoren:
✓ aantal initiatieven die het borgen van immaterieel erfgoed als focus hebben (minimaal
2).
Het borgen van TWIE-expertise was ook in 2017 een belangrijk aspect van de werking van ETWIE. We
namen deel aan partnertrajecten, waren aanwezig op relevante studiedagen en workshops,
ondersteunden organisaties bij hun borgingsmaatregelen en hadden bilateraal overleg met
verschillende erfgoedorganisaties.
Sinds 2013 coördineert ETWIE de werking rond het immaterieel erfgoed van 'ambachtelijke
vaardigheden en technieken' in Vlaanderen. Regelmatig worden de collega's uit de sector via e-mail
op de hoogte gehouden van de belangrijkste ontwikkelingen binnen het domein. Om initiatieven en
projecten diepgaander te kunnen voorstellen, wordt ieder jaar ook een bijeenkomst georganiseerd.
Op donderdag 16 maart vond dit jaarlijkse overlegmoment plaats in Lamot in Mechelen. Drie
initiatieven werden uitgebreid voorgesteld: het Interreg-project ReviVak dat focust op de revitalisering
van vakmanschap, de atelierwerking van DIVA, het nieuwe museum voor edelsmeedkunst, diamant en
juwelen in Antwerpen, en de activiteiten in het kader van 'Handmade in Brugge'. Het verslag en de
presentaties van deze bijeenkomst zijn beschikbaar op de website van ETWIE.
Een hoogtepunt in 2017 was zeker de erkenning van de klompencultuur op de Inventaris Vlaanderen
voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. De erfgoedgemeenschap rond het klompenerfgoed is verspreid in
Vlaanderen, met belangrijke kernen in het Waasland en de Antwerpse Kempen. Sinds 2013 komt de
erfgoedgemeenschap rond de klompencultuur in Vlaanderen op geregelde tijdstippen bijeen, onder
impuls van ETWIE. De groep houdt zich bezig met alle aspecten van de borging van het ambacht:
versterken van het netwerk, overdracht van kennis en vaardigheden, collectiewaardering en -
herbestemming, projecten rond de hedendaagse invulling van het klompenambacht...
Het in 2016 succesvol afgeronde ontwikkelingsgericht erfgoedproject ‘Naar een brandend actueel
ambacht. Nieuwe impulsen voor het borgen van het kunstsmeden in Brussel en Vlaanderen’ kreeg in
25 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
2017 nog een vervolg met een voortgezette opleiding rond dit ambacht, die werd georganiseerd in de
historische smidse van het Zuiderpershuis in Antwerpen. De vzw IJzer en Vuur! ontwikkelde met de
steun van het Platform voor Opleiding en Talent en ETWIE een pilootproject waarin twee buitenlandse
meesters in het smeedambacht jonge smeden de kneepjes van het vak leren. Het gaat om de Tsjech
Pavel Tasovky en de Italiaan Claudio Bottero, geroemd in de sector voor hun vernieuwende aanpak en
hun vakmanschap.
Ook de samenwerking met de zendamateurs rond de morsecode als immaterieel erfgoed werd in
2017 verdergezet. Dit jaar werd onder meer een geactualiseerde versie van de brochure 'Grenzeloos
met punten en strepen' gepubliceerd. Deze brochure is ook digitaal beschikbaar.
In 2017 engageerde ETWIE zich verder in het ICE-trekkersoverleg, samen met de andere
‘domeintrekkers’ LECA, ETWIE, CAG, Resonant en Het Firmament, tapis plein, FARO en platform
www.immaterieelerfgoed.be . Het maandelijks overleg tussen de partners werd verdergezet, in functie
van de verdere netwerkontwikkeling, taakverdeling, afstemming en samenwerking rond
dienstverlening en begeleiding. Ook het digitale ICE-platform voor elk van de domeinen werd in dit
kader opgevolgd.
Sinds 2016 engageert ETWIE zich ook in de Commissie Ambachtslieden van de FOD Economie, Deze
commissie, die gemiddeld tweewekelijks bijeenkomt, bespreekt de aanvragen voor de wettelijke
erkenning van ambachtslieden door de federale overheid. Ten slotte maakte een van de ETWIE-
coördinatoren ook deel uit van de expertencommissie immaterieel erfgoed die de aanvragen voor de
ICE-inventaris beoordeelt.
Ondernomen acties:
✓ zie het volledige overzicht in bijlage 2
26 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
S.D. 4: Organisatie
Tegen het einde van de beleidsperiode heeft ETWIE vzw zich tot een performante organisatie
ontwikkeld met aandacht voor goede managementpraktijken en heeft ze een beleid op vlak van
duurzaamheid en maatschappelijke en culturele diversiteit geconcretiseerd.
O.D. 4.1: Kwaliteitszorg
ETWIE vzw werkt volgens de basisprincipes van kwaliteitszorg en werkt samen met het steunpunt aan de
actieve ondersteuning van de aangesloten actoren.
Indicatoren:
✓ aantoonbaarheid van de principes van kwaliteitszorg die gehanteerd worden bij de
uitbouw van de eigen werking
Er werd verder gewerkt op basis van de prioriteitenlijst die door de Algemene Vergadering werd
opgesteld in 2013. Zowel voor de interne werking van de organisatie, als naar de externe partners toe,
werd rekening gehouden met de principes van kwaliteitszorg. Het steunpunt FARO was betrokken bij
meerdere van de ondernomen acties.
Begin 2017 werd een nieuw beleidsplanningstraject opgestart (zie intro).
Ondernomen acties:
✓ Opstarten en doorlopen van het volledige beleidsplanningstraject en actualiseren van de missie
en visie van de organisatie
✓ Aanvullen van draaiboeken rond aspecten van de dagelijkse werking en de organisatie van
activiteiten
✓ Versturen van evaluatieformulieren na de verschillende ETWIE-activiteiten
✓ Actieve deelname aan relevante werkgroepen en gebruikersgroepen FARO (marketing,
auteursrecht...)
✓ Alle medewerkers zorgen ervoor dat hun agenda up to date is en online beschikbaar is
✓ Actieplannen worden afgestemd op de prioriteitenlijst die door de AV werd opgesteld in 2013
27 ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
O.D. 4.3: Duurzaamheid
ETWIE vzw heeft in zijn werking de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn
ingebouwd. Dit behelst onder meer constante aandacht voor de ecologische impact van de werking. Het
behelst ook een duurzame werking, met kennisborging naast kennisdeling. In dit kader heeft ETWIE vzw
er ook voor gezorgd dat de omgang met gedigitaliseerd of digital born cultureel erfgoed van het thema
technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed op een duurzame manier is verlopen. Teneinde de
digitale gegevens blijvend toegankelijk te maken, heeft ETWIE vzw bij de creatie van de bestanden
standaarden toegepast met het oog op de archivering (duurzame opslag), de ontsluiting en de
uitwisseling van digitale collecties. CEST (Cultureel ErfgoedStandaarden Toolbox) is een dynamisch
instrument om praktijkgerichte ondersteuning te voorzien bij het gebruik van standaarden. ETWIE vzw
heeft voor hun digitaliseringsactiviteiten CEST geraadpleegd.
Indicatoren:
✓ permanente aandacht voor het verduurzamen van expertise bij het uitwerken van een
toekomsttraject voor ETWIE en de ondersteuning van de TWIE-sector, rekening
houdend met het hervormingstraject dat in 2017 afgelegd zal moeten worden.
Deze operationele doelstelling hing in de eerste plaats samen met de ontwikkeling van het digitale
ETWIE-platform, dat eind 2013 gelanceerd werd. Bij de ontwikkeling werden, op basis van suggesties
van het expertisecentrum PACKED, de nodige garanties ingebouwd voor een duurzaam resultaat. .
Ook in de dagelijkse werking heeft ETWIE echter permanent aandacht voor het aspect ‘duurzaamheid’.
Zo werkt ETWIE bijna uitsluitend met gerecycleerd papier (met uitzondering van officiële documenten
zoals jaarverslagen), wordt er bewust voor gekozen om bijvoorbeeld presentaties van studiedagen niet
op papier, maar enkel digitaal beschikbaar te stellen van deelnemers, en worden verplaatsingen bijna
uitsluitend met het openbaar vervoer gedaan.
Ondernomen acties:
✓ Blijvend overleg met Statik over de verdere ontwikkeling van de ETWIE-website
✓ Continue aandacht voor duurzaamheid in dagelijkse werking
✓ Deelname aan bijeenkomst platform Digitale Duurzaamheid (FARO)
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Jaarverslag 2017
Bijlage 2: overzicht activiteiten
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Hieronder volgt een beknopt overzicht van de activiteiten in 2017.
Eigen activiteiten en vergaderingen
✓ 12 januari: vergadering Raad van Bestuur
✓ 16 maart: Domein 5-overleg
✓ 30 maart: Algemene Vergadering en Raad van Bestuur
✓ 30 mei: studiedag collectie Agfa-Gevaert (FOMU)
✓ 14 juni: studiedag Duiken in de Machine (MIAT)
✓ 29 juni: veragdering Raad van Bestuur
✓ 14 september: Algemene Vergadering
✓ 2 oktober: vergadering Raad van Bestuur
✓ 9 oktober: boekvoorstelling ‘Eeuwen ondernemen’ (Maison Vervloet, Brussel)
✓ 21 oktober: ontmoetingsdag astronomische uurwerken (Sint-Truiden)
✓ 27 november: Algemene Vergadering
Beleidsplanning
✓ 24 januari: overleg departement CJM
✓ 2 februari: overleg Heemkunde Vlaanderen / Het Firmament
✓ 7 februari: sectoroverleg kabinet minister Gatz
✓ 13 februari: overleg kabinet ivm immaterieel erfgoed
✓ 28 februari: overleg Gents Universiteitsmuseum
✓ 16 maart: overleg kernpartners TWIE-netwerk
✓ Overleg ETWIE-MIAT op 25 april, 10 mei, 11 augustus, 6 september, 27 september, 4 oktober, 16
oktober, 27 oktober, 9 november, 27 november, 13 december
✓ Vergadering planningsgroep op 16 mei, 16 juni en 24 oktober
✓ 23 mei; overleg MAS
✓ 24 mei: overleg kabinet Gatz
✓ Designgroep beleidsplan MIAT: vergadering op 29 mei, 8 juni, 9 juni, 22 augustus, 25 augustus, 18
september, 11 oktober
✓ Overleg CAG op 9 juni en 26 oktober
✓ Overleg Museum dr. Guislain op 13 juni en 21 november
✓ Overleg textielerfgoed op 16 juni en 12 oktober
✓ Overleg Bokrijk op 27 juni en 19 oktober
✓ 27 juni: infosessie departement ivm werkingssubsidies
✓ 1 augustus: overleg tapis plein
✓ 22 augustus: overleg META
✓ 28 augustus: overleg interuniversitair platform academisch erfgoed
✓ 26 september: overleg Karrenmuseum
✓ 9 oktober: overleg La Fonderie
✓ 19 oktober: overleg Stoomcentrum Maldegem
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
Lezingenreeks Brusselfabriek/ETWIE
✓ 19 januari 2017: ‘De socio-culturele impact van het bier en het brouwen’ - Annelies Tollet;
✓ 16 februari 2017: ‘Het geëmailleerde reclamebord en de Brusselse emailindustrie: het einde in
zicht?’ - Jan De Plus;
✓ 16 maart 2017: ‘Opmerkelijke bruggen in Brussel’ - Michel Provost;
✓ 20 april 2017: ‘De restauratie van de machinezaal van de voormalige brouwerij Wielemans-
Ceuppens: een socio-cultureel project’ - de restauratieploeg;
✓ 18 mei 2017: ‘De Europese netwerken rond het industrieel erfgoed’ - Joaquín de Santos;
✓ 15 juni 2017: ‘Conclusie: hoe sensibiliseren en communiceren rond het Brussels industrieel en
sociaal erfgoed’ - Guido Vanderhulst.
Voorbereidingen activiteiten
✓ Overleg Begijnhof Buurtcomité Sint-Truiden ifv studiedag astronomische uurwerken op 6 februari
en 13 juli.
Plaatsbezoeken en overlegmomenten
✓ 5 januari: overleg Instituut voor Financiële Archeologie (Mechelen);
✓ 10 januari: plaatsbezoek collectie MORI (VUB);
✓ 20 januari: overleg Archiefbank Vlaanderen ifv bedrijfsarchieven;
✓ 20 januari: overleg Harry Van Royen ifv erfgoedwerking Rupelstreek;
✓ Overleg VOKA ifv publicatie bedrijfserfgoed op 25 januari en 14 april;
✓ 9 februari: toelichting traject bedrijfserfgoed op collegagroep erfgoedcellen;
✓ 12 februari: plaatsbezoek Stoomcentrum Maldegem (met Erfgoedcel Meetjesland);
✓ 14 februari: plaatsbezoek Volksmuseum Turninum Deurne;
✓ Overleg uitgeverij Snoeck op 22 februari, 20 maart, 2 mei, 22 augustus;
✓ 3 maart: overleg agentschap Onroerend Erfgoed;
✓ Overleg VOKA Open Bedrijvendag op 3 april, 19 april, 24 augustus, 26 oktober;
✓ 3 april: overleg Liberaal Archief;
✓ 4 april: overleg provincie Vlaams-Brabant ivm project Made in Vlaams-Brabant;
✓ Overleg Geheugen Collectief ivm bedrijfserfgoed op 14 april en 18 december;
✓ 28 april : vergadering partners bedrijfserfgoed;
✓ 18 juli: overleg Watererfgoed Vlaanderen;
✓ 9 augustus: overleg ADVN ivm brochure bedrijfserfgoed;
✓ 24 augustus: plaatsbezoek drukkerij Sacré (Merchtem);
✓ 29 augustus: plaatsbezoek Haarsnijderij Hofmans (Lebbeke).
Plaatsbezoeken ifv boek bedrijfserfgoed
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
✓ 6 januari: GEA Courtoy;
✓ 9 januari: Pelican Rouge / Cuperus;
✓ 10 januari: D’Ieteren;
✓ 11 januari: CMB / Thissen Biljarts;
✓ 16 januari: Mostaard Wostyn / Van Honsebrouck;
✓ 19 januari: Floren / Atelier Schrauwen;
✓ 23 januari: kaarsenfabriek Sente / Kreglinger;
✓ 24 januari: Bombardier;
✓ 25 januari: Meyvaert Glass Engineering;
✓ 26 januari: La Zeloise;
✓ 27 januari: stokerij Van Damme / Sibelco;
✓ 31 januari: DEME / Gillain & Co / Louis De Waele / Delhaize / Continental Foods;
✓ 3 februari: Stoopen & Meeus;
✓ 8 februari: uitgeverij Averbode / brouwerij Westvleteren / Made in Inox;
✓ 13 februari: Van In – De Boeck;
✓ 16 februari: Monument Vandekerckhove / stroopfabriek Borgloon;
✓ 20 februari: Siemens België;
✓ 21 februari: Tiense Suiker / Renier;
✓ 27 februari: Smet Boring / Euroveiling;
✓ 3 maart: Beton De Clercq / Genencor;
✓ 6 maart: Nyrstar;
✓ 8 maart: Serck / Passementerie Neckebroek;
✓ 9 maart: Neuhaus;
✓ 13 maart: Lambo Laboratories / Du Caju Printing;
✓ 15 maart: Ambiorix;
✓ 16 maart: Muylle-Facon / AVR Vansteenkiste / Couvreur Verhuizingen;
✓ 20 maart: Lederwaren Lenaerts / Begrafenissen Pues;
✓ 21 maart: Brepols / Mouterij Dingemans;
✓ 22 maart: slagerij Vandewalle / Claessens Canvas;
✓ 24 maart: Spaas kaarsen / Zeilmakerij Knuysen;
✓ 28 maart: Jambers verhuis;
✓ 31 maart: Case New Holland;
✓ 3 april: Vangrootloon / Permeke;
✓ 4 april: Vandecasteele / Schrauwen laurieren / Bonte Ateliers;
✓ 5 april: Colruyt / P. Degreef;
✓ 6 april: stokerij Rubbens;
✓ 10 april: Van Quaillie / Franson;
✓ 12 april: brouwerij Martens / Winsol;
✓ 13 april: Wolfers / Abattoir NV;
✓ 18 april: Molenbergnatie;
✓ 19 april: Stukwerkers;
✓ 21 april: Veritas / Bressers Architecten;
✓ 24 april: Vinçotte / Atelier Hauman;
✓ 26 april: Cretes;
✓ 27 april: Natuursteen Timmermans;
✓ 28 april: SVK;
✓ 3 mei: Botha / Pauwels sauzen;
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
✓ 4 mei: Alpino / Facq;
✓ 5 mei: Maison Vervloet / AMP;
✓ 18 mei: brouwerij Rodenbach;
✓ 2 juni: Vermeiren;
✓ 18 juli: Huis Maes.
Cultureel Erfgoedoverleg / LEOV-overleg
✓ Cultureel Erfgoedoverleg op 2 februari en 4 maart;
✓ LEOV-overleg op 6 februari, 6 april.
ICE-dossiers en -trekkersoverleg
✓ ICE-trekkersoverleg op 14 februari, 14 maart, 20 april, 8 mei, 28 juni, 5 september, 26 oktober, 14
november;
✓ Commissie erkenning ambachtslieden op 16 januari, 30 januari, 20 februari, 24 april, 22 mei, 12
juni, 10 juli, 21 augustus, 23 oktober, 20 november, evaluatievergadering op 5 oktober;
✓ Expertencommissie ICE op 1 juni en 22 november;
✓ 9 januari: overleg Bokrijk ifv vakmanschapsdagen;
✓ 11 januari: overleg UBA (morsecode);
✓ 2 februari: overleg ambachtencentrum Handmade in Brugge;
✓ Traject houtbewerking: overleg ambachtencentrum Glabbeek op 13 januari;
✓ Traject kunstsmeden: afronding project op 2 februari, overleg IJzer en Vuur op 18 april, 20 april, 13
juni, 5 oktober, 14 november;
✓ Traject kantambacht: overleg op 23 februari, 19 april, studiedag op 6 mei (Diest);
✓ Traject klompencultuur: overleg op 27 maart;
✓ Overleg project Artechne op 2 maart;
✓ Domein 4-overleg op 2 mei;
✓ Studiedag ICE en musea op 31 mei (’t Grom).
Internationale activiteiten
✓ Bezoek National Technical Museum (Zagreb, Kroatië) op 7 maart;
✓ Nederlands-Vlaams overleg immaterieel erfgoed op 9 maart (Roosendaal, Nederland);
✓ Bezoek Maritiem Museum Rotterdam op 3 september;
✓ Deelname panelgesprek + lezing op Ambachtensymposium Amsterdam op 12 september;
✓ Deelname ERIH Annual Meeting (Kopenhagen, Denemarken) op 20-22 september;
✓ Studiedag Vereniging voor Bedrijfshistorie (Den Haag, Nederland) op 11 oktober;
✓ Studiedag Stichting Bedrijfsgeschiedenis (Amsterdam, Nederland) op 8 december.
Projecten en trajecten
✓ Project Duiken in de Machine: stuurgroep op 1 februari;
✓ Project Fabrieksburen (Zennevallei): vergaderingen op 25 januari, 23 maart, 2 augustus;
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
✓ Project collectie Agfa-Gevaert: evaluatievergadering op 15 februari;
✓ Project pooltextiel EGC Leiedal: overleg op 13 januari;
✓ Platform Klinkend Erfgoed: vergadering op 26 januari;
✓ Traject brandweermuseum Aalst: overleg op 8 februari, 23 februari, 26 april en 13 oktober,
werkbezoek aan het MAS op 12 december;
✓ Project rijtuigen Karrenmuseum: klankbordgroep op 15 mei en 26 september;
✓ Platform textielcollecties: vergadering op 19 mei;
✓ Project textiel Waarschoot: startvergadering op 20 november.
Werkgroepen en vormingsmomenten
✓ 14 januari: infosessie molenaarsambacht en voedselveiligheid (FAVV/CAG);
✓ 20 februari: werkgroep waardering en toelichting projectsubsidies;
✓ 29 maart: workshop oral history (MIAT);
✓ 4 september: infosessie waarderingstrajecten (FARO);
✓ 19 september: infosessie Europees Jaar Cultureel Erfgoed (KBR);
✓ 1 december: Groot Onderhoud FARO (Leuven).
Externe dienstverlening
✓ Jury erfgoedprojecten Haspengouw op 7 februari;
✓ Jury Onroerenderfgoedprijs op 18 april en 12 mei;
✓ Jury Erfgoedprijs West-Vlaanderen op 15 juni;
✓ Stakeholdersoverleg en adviesforum CRKC op 20 april en 14 november;
✓ Stakeholdersoverleg Resonant/Firmament op 16 mei;
✓ Stakeholdersoverleg Musea Maaseik op 20 juni;
✓ Focusgroep vakmanschap Bokrijk op 7 september;
✓ Redactievergadering Erfgoed van Industrie en Techniek op 25 juni, 17 september en 17 december;
✓ Redactievergadering Tijd-Schrift (Heemkunde Vlaanderen) op 12 januari, 23 februari, 4 mei;
✓ Planningsvergadering Soirée Lamot op 7 april;
✓ Gastcollege ‘industrieel erfgoed en toerisme (Thomas More Mechelen) op 10 oktober;
✓ Lezing historische bedrijven (Erfgoedfabriek, Kortrijk) op 11 november;
✓ Adviesraad CAG op 30 november;
✓ Lezing historische bedrijven (Texture, Kortrijk) op 10 oktober.
Representatie en varia
✓ 15 januari: openingsreceptie Pijp- en Tabaksmuseum Sint-Niklaas;
✓ 22 januari: voorstelling film Festraetsuurwerk Sint-Truiden;
✓ 23 maart: persconferentie lancering Instituut voor Financiële Archeologie;
✓ 31 maart: opening expo diamantnijverheid Heist-op-den-Berg;
✓ 3 april: opening expo Belgische trams in China (ULB);
✓ 29 april: bezoek Solvent Belge (Verviers);
✓ 11 mei: uitreiking Industriana-labels (Leuven);
ETWIE vzw - Jaarverslag 2017
✓ 18 mei: deelname Start 17 van VOKA Open Bedrijvendag (Antwerpen);
✓ 19 mei: uitreiking Unesco-certificaat Belgische biercultuur (Brussel);
✓ 27 mei: boekvoorstelling ‘Molens van Galmaarden’;
✓ 2 juni: opening Eperon d’Or (Izegem);
✓ 8 juni: voorstelling Archiefpunt (Gent);
✓ 18 juni: bezoek Gilliotmarkt (Hemiksem);
✓ 23 juni: boekvoorstelling ‘Textiel, groots verleden, beloftevolle toekomst’;
✓ 24 juni: opening De Superette (Bokrijk);
✓ 3 juli: boekvoorstelling ‘Zingende torens’ (Vleeshuismuseum);
✓ 1 september: opening expo ‘Fabrieksburen’ (Huizingen);
✓ 21 september: slotconferentie Industriana-project (Brussel);
✓ 22 september: voorstelling resultaten project Kwieke Molens (Meerbeke);
✓ 7 oktober: uitreiking Onroerenderfgoedprijs (Antwerpen);
✓ 26 oktober: VOKA Family Business Happening ;
✓ 26 oktober: boekvoorstelling ‘Vive les hauts-fourneaux’ (Charleroi);
✓ 18 november: ontmoetingsdag varend erfgoed (Baasrode);
✓ 21 november: lanceringevenement Europees Jaar Cultureel Erfgoed (Brussel);
✓ 25 november: uitreiking Erfgoedprijs West-Vlaanderen (Brugge);
✓ 30 november: vernissage expo ‘Temps de travail’ (La Fonderie);
✓ 2 december: studiedag bedrijfsgeschiedenis Rijksarchief Leuven;
✓ 15 december: boekvoorstelling ‘Ieperse Centrale Brouwerij’ (Hopmuseum Poperinge).
Publicaties
✓ Eeuwen ondernemen. 100 honderdjarige bedrijven vertellen hun verhaal. Gent, Snoeck, 2017, 240 p.
✓ Joeri Januarius en Tijl Vereenooghe. “De kennisbank van ETWIE: het technisch, wetenschappelijk en
industrieel erfgoed in Vlaanderen en Brussel”, Contemporeana, 2017, 49, 2 (online publicatie)
✓ Robin Debo, Joeri Januarius en Tijl Vereenooghe. “Aan de slag met de geschiedenis en het erfgoed
van bedrijven”, Bladwijzer 21, 2017, 3, pp. 20-25.
✓ Joeri Januarius. “Stand van zaken UNESCO-erkenning van kant maken in Vlaanderen”, Filum, 2017,
2 p.
✓ Tine Verroken en Tijl Vereenooghe. “Diving into the machine: 3D techniqueq for interpreting
industrial collections”, TICCIH Bulletin 79, 2017.