မငးေသ

1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဒမကေရစမာ ေလာကလးသေဘာ

မငးေသ

ဤေဆာငးပါးသည ဘာသာျပန ေဆာငးပါးရညတစပဒျဖစသည။ ဒမကေရစသည ကမာၻတစခလးက လႊမးျခႏငသည သေဘာသ႔ ေရာကျပေလာ ဆသည အေမးက ျပသေျဖရငးထားသညက ေတြ႕ရသည။ အမတာဆငး၏တငျပခကမားက တကရကျပနဆထားသည အတြက သမာရးကေရးနညးေရးဟနကေန ခြထြကေနေသာအေရးအသားပစက ေတြ႕ရသည။ ပညာရငတစေယာက၏ မရငး အေရးအသားက ဘာသာျပန ျမနမာအေရးအသားျဖင ေလလာႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဒမကေရစက တန႔ေစေသာ အေၾကာငးအခကမားသည အာရတနဖးက အေျချပ၍ စနေခၚမႈ ျပလာႏငသည အခကမားကလညး တငျပထားသညက ေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

မငးေသ

1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဒမကေရစမာ ေလာကလးသေဘာ

မငးေသ

ဤေဆာငးပါးသည ဘာသာျပန ေဆာငးပါးရညတစပဒျဖစသည။ ဒမကေရစသည ကမာၻတစခလးက လႊမးျခႏငသည သေဘာသ႔ ေရာကျပေလာ ဆသည အေမးက ျပသေျဖရငးထားသညက ေတြ႕ရသည။ အမတာဆငး၏တငျပခကမားက တကရကျပနဆထားသည အတြက သမာရးကေရးနညးေရးဟနကေန ခြထြကေနေသာအေရးအသားပစက ေတြ႕ရသည။ ပညာရငတစေယာက၏ မရငး အေရးအသားက ဘာသာျပန ျမနမာအေရးအသားျဖင ေလလာႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဒမကေရစက တန႔ေစေသာ အေၾကာငးအခကမားသည အာရတနဖးက အေျချပ၍ စနေခၚမႈ ျပလာႏငသည အခကမားကလညး တငျပထားသညက ေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

မငးေသ

1

ေမ ၂၀၁၅ / အတြ(၁) အမတ (၁)

ဒမကေရစမာ ေလာကလးသေဘာ

မငးေသ

ဤေဆာငးပါးသည ဘာသာျပန ေဆာငးပါးရညတစပဒျဖစသည။ ဒမကေရစသည ကမာၻတစခလးက လႊမးျခႏငသည သေဘာသ႔ ေရာကျပေလာ ဆသည အေမးက ျပသေျဖရငးထားသညက ေတြ႕ရသည။ အမတာဆငး၏တငျပခကမားက တကရကျပနဆထားသည အတြက သမာရးကေရးနညးေရးဟနကေန ခြထြကေနေသာအေရးအသားပစက ေတြ႕ရသည။ ပညာရငတစေယာက၏ မရငး အေရးအသားက ဘာသာျပန ျမနမာအေရးအသားျဖင ေလလာႏငမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဒမကေရစက တန႔ေစေသာ အေၾကာငးအခကမားသည အာရတနဖးက အေျချပ၍ စနေခၚမႈ ျပလာႏငသည အခကမားကလညး တငျပထားသညက ေတြ႕ရသည။

အယဒတာ

မငးေသ

2

“ ဒမကေရစမာ “ ေလာကလးသေဘာ ”

ဤေဆာငးပါးသည Journal of Democracy တြငပါရေသာ အႏၵယႏငငသား အမတာဆငး၏Democracy as a Universal Value ေဆာငးပါးက ဆေလာသလ ဘာသာျပနဆထားပါသည။

စာေရးသ

လြနခေသာ ၁၉ ရာစတစခလးသည ဥေရာပအငပါယာၾကးစးသည ကာလျဖစသည။ အထးသျဖင ျဗတသ

အငပါယာႏင ျပငသစအငပါယာၾကးစးရာကာလမားျဖစခသည။ ကမာၻစစၾကး (၂)ခႏင ၾကေတြ႕ရေသာအခါ

ျဗတသႏင ျပငသစအငပါယာတ႔ ဆးခနးတငသြားချပး ကမာၻစစအတြငး ဖကဆစစနစႏင နာဇဝါဒတ႔

ေပါကဖြား ရငသနလာသည။ ဒတယကမာၻစစၾကးတြင ဖကဆစတ႔အေရးနမျပးေနာကပငး ကြနျမနစစနစ

ေခါငးေထာငလာသည။ အထးသျဖင ဆဗယကအပစႏင တရတတ႔သည ကြနျမနစဝါဒက စြကငသည

အေရ႕အပစျဖစခသည။

၂၀ ရာစအတြငး ဘကေပါငးစမ ဖြ႕ျဖးတးတကလာသညက ေတြ႕ျမငႏငသည။ အထးသျဖင ဒမကေရစစနစ

အပ႕ကယလာျခငးသည ၾကးစြာေသာ တးတကမႈတစချဖစခသည။ တကယေတာ ဒမကေရစ

သေဘာတရားတ႔သည လြနခေသာ ႏစေပါငး ႏစေထာငေလာကကတညးက ေရးဂရျမ႕ျပႏငငမားတြင

စတငေပၚေပါကလာျခငး ျဖစသည။ အႏၵယအပါအဝင အျခားႏငငမားတြငလညး ဒမကရကတစ

အသြငကးေျပာငးေရးအတြက တျဖညးျဖညးခငး အားထတၾကးပမးခမႈမားလညး ရခသည။ သ႔ေသာ

အာဏာရငစနစက လးလးလားလား အစားမထးႏငေသး သညကာလမား မတငမအထ ဒမကေရစကငစဥ

မားက ေရးဂရျမ႕ျပႏငငမားတြငသာ အသးျပခဖးသည။

ထ႔ေနာက ဒမကေရစေပၚထြနးလာေစရန အခနကာလၾကာေညာငးစြာ အားထတခရသည။ ဒမကေရစစနစက

အပခပမႈစနစအသြငျဖင အပခပလာႏငေစရန အေျခအေနအေၾကာငးအခကေပါငးစက အေထာကအပျပခ

သည။ အဆပါ အေျခအေနအေၾကာငးအခကမားတြင ၁၂၁၅ ခႏစတြင လကမတေရးထးခေသာ မဂၢနာစာခပ

(Magna Carta) မသည ၁၈ ရာစ အေမရကနႏင ျပငသစေတာလနေရးအထ ပါဝငသည။ ထ႔အေျခအေနျဖင

ဆကစပ၍ ၁၉ ရာစတြင ေျမာကအေမရကႏင ဥေရာပအထ ဒမကရကတစ ကငစဥမား ျပန႔ပြားလာသည

အထ ျဖစလာခသည။ ၂၀ ရာစသ႔ေရာကလာေသာအခါ၊ ဒမကရကတစ အေတြးအေခၚမားက

မညသညႏငငအတြက မဆ ကငသးႏငသည၊ “ပမန” အစးရအပခပေရးပစ၊ အေနအထားအထ

အတျမစခႏငခသည။ ဤသ႔ျဖင ဒမကရကတစ အေတြးအေခၚမားသည ၂၀ ရာစ၏ ထတကနတစခကသ႔

မငးေသ

3

ျဖစလာသည။ ထ႔အတ ဒမကေရစသညလညး “ ေလာကလးသေဘာ ” အျဖစ အလငအျမန

ေရာကလာခသည။

၁၉ ရာစ တစေလာကလး၊ ဒမကေရစသေဘာတရားေရးသမားတ႔သည “ ဒမကေရစသည ႏငငအားလးႏင

သငေတာျခငး ရ/ မရ ” ဆသညအခကအေပၚ ေဆြးေႏြးျငငးခခၾကသည။ ၂၀ ရာစေရာကေသာအခါမပင

ထေဆြးေႏြးခကသညပင မားယြငးေနေၾကာငး လကခခသည။ တကယေတာ ႏငငတစႏငငအား

ဒမကေရစႏင သငေတာသည၊ မသငေတာသညက အဆးအျဖတေပးရန မလအပေခ။ ဒမကေရစမတစဆင

တညမတေကာငး မြနလာေစရမညဆသည အခကကသာ အာရစကရမညျဖစသည။ ဤကသ႔ေတြးေခၚျခငး

သည အေရးၾကးသည အေျပာငးအလတစခပငျဖစသည။ သမငးေနာကခႏင ယဥေကးမႈတ႔ကြျပား

ျခားနားေနျပး ခမးသာမႈမညမသည လသနးေပါငးမားစြာတ႔သည ဒမကေရစ၏ အႏစသာရေအာကတြင

ေရာကရေနချပ ျဖစပါသည။

ယခ ၂၁ ရာစတြင “ အရြယေရာကသအားလး၊ အေရြးခယခပငခြငႏင မေပးပငခြငရျခငး” သည ေယာကား၊

မနးမ မခြျခားပ အားလးေသာလသားမားက ညႊနးဆေၾကာငး လကခခၾကရသည။ ယေန႔ကာလတြင မနးမမား

မေပးပင ခြင ရရလာသည။ ထအခကသည အမနတကယအေရးၾကးသည အစစအမနသေဘာျဖစသည။

ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာေဆာငေသာ ႏငငေရးစနစတစခ ျဖစလာသညဆသည အခကအေပၚ

စနေခၚမႈမား ရေနသညက ကၽြႏပမျငငးႏငပါ။ ထစနေခၚမႈမားသည အေျခအေနအမးမး၊ ပသ႑ာနအမးမး၊

ရညရြယ ခကအမးမးျဖင ဘကေပါငးစမထြကေပၚလာခသည။ ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာ ဆသည

အခက ႏင စပလဥး၍ အျငငးပြားမႈမားက ဆနးစစရန လအပသည။ ထသ႔ မဆနးစစမ “ ယေန႔ကမာၻတြင

ဒမကေရစသည ဩဇာၾကးစးေနသည ယၾကညခကတစချဖစလာသည ” က ရငးရငးလငးလငး သေဘာ

ေပါကထားရန လအပသည။

ဒမကေရစက ကမာၻၾကးတစခလးက လကခကငသးေနသညဟ မဆႏငေသာလညး၊ ဒမကေရစနညးက

အပခပ မႈသည ေကာငးမြနသညဆသည အခကက၊ အားလးက တစညတစညႊတတညး လကခရမည

အဆငသ႔၊ ေရာကရ လာျပျဖစသည။ ထအခကသညပင မၾကာေသးမက ေပၚထြကလာေသာ သမငးဝင

အေၾကာငးအလ တစချဖစ သည။ အာရ (သ႔) အာဖရကႏငငမားအတြက ဒမကေရစက

ေထာကခအားေပးေနသည အခနတြငပင ဒမကေရစ အတြက ျငငးဆခကမား ရခသည။

ဒမကရကတစလအပခကမားက ဆန႔ကငေနသည သမားအတြက ကၽြႏပတြင အေၾကာငးျပခက

လလေလာကေလာကရပါသည။ သ႔ေသာ ေတာငအာဖရက၊ ကေမာၻဒးယားႏင ခလကသ႔ေသာ တစႏငငခငး

အေပၚ ဒမကေရစ ႏင ကကညမႈရ/မရဆသညက အျမတမး အေၾကာငးျပခကေပးေနရန မလအပေခ။ ၂၀

ရာစ၏ ဒမကရကတစ ပ႕ပြားမႈမားသည ဒမကေရစစနစက ကမာၻလးခစနစၾကးတစချဖစေၾကာငး

သကေသျပေနသည။ ထ႔အတ ကမာၻၾကးသညလညး “ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာ” ဆသညက

မငးေသ

4

လကခလာၾကသည။ ကၽြႏပတ႔သည “ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာျဖစသေလာ” ဆသည

ေမးခြနးအေပၚ အေလးအနက ေတြးဆၾကညရန လသည။ ထသ႔ေတြးဆႏငရန ကၽြႏပထပမတငျပပါမည။

အႏၵယအေတြ႕အၾက

ဒမကေရစသည ဘယေလာက အလပျဖစေနပါသနညး? အေမရကန၊ ျပငသစႏင ျဗတနႏငငမားက မညသမ

ထသ႔ေမးခြနးထတလမမည မဟတေပ။ ကမာၻမာ ဆငးရသညႏငငမားအတြက ထေမးခြနးႏငပကသက၍

အျငငးပြားစရာ အေျမာကအျမားရပါသည။ သ႔ေသာ ကၽြႏပအေနျဖင ဒမကေရစသည အမနတကယ

အလပျဖစေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငျပပါမည။

ထအျငငးပြားမႈ၏ အေကာငဆး သာဓကသည အႏၵယပငျဖစလမမည။ အႏၵယက ျဗတသတ႔ လြတလပေရး

ေပးျပး ျပးခငး ျဗတနအေနျဖင အႏၵယသည မမႏငငက မမအပခပႏငစြမးရမ ရပါမလားဟ

စးရမမကငးျဖစခရသည။ ၁၉၄၇ ခႏစတြင အႏၵယႏငငအေနျဖင ကမာၻ႕ေျမပေပၚတြင တရားဝငေပၚထြက

လာခသည။ လြတလပေရးရရျပး ေနာကပငးကာလမားတြင အႏၵယသည အပခပေရးအေတြ႕အၾကမရသည

အစးရျဖင ႏစပါးသြားခရသည။ ထ႔အျပင မရငးလငး၊ မျပတသားသည ႏငငေရးစဖြ႕မႈမား၊

လမႈေရးမတညျငမမႈမား၊ အပစဖြ႕အၾကမးဖကမႈမားႏင နယနမတေရးရာျပနာမားျဖင ၾကေတြ႕ခရ

ျပနသည။ ထအေျခအေနမားေၾကာင အနာဂတတြင စညးလး ညညႊတသည ဒမကရကတစ အႏၵယျဖစရန

ယၾကညဖ႔ အလြနပင ခကခခသည။ သ႔ေသာ ရာစႏစ တစဝကခန႔ ၾကာေသာအခါ အႏၵယတြင

ဒမကေရစစနစျဖင ေနသားတက၊ အလပျဖစေနသညက အဩစြာ ေတြ႕လကရသည။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ လမးညႊနခကျဖင ႏငငေရးအသြငကြျပားမႈမားသည တကလကကလက

ျဖစေနခသည။ ပါလမနစညးမဥးမားႏင ေရြးေကာကပြစညးမဥးမားအရ အစးရမား တကလက၊ ကလကျဖင

ႏငငအပခပေရးက လပေဆာငခရသည။ ဒမကေရစကငစဥမားသညပင ထကသ႔အေျခအေနမးမ အႏၵယက

စစညးေပးလကသည။

အႏၵယသည စနေခၚမႈမားအၾကားမ ရနးထလာခရသည။ အႏၵယတြင ဘာသာစကားေပါငးစရသည။ ကးကြယ

ယၾကညသည ဘာသာေပါငးစရသည။ တကယေတာ ထကသ႔ဘာသာစကားေပါငးစ၊ ဘာသာေရးေပါငးစရေန

သည အေျခအေနမားသညပင ဂဏးဂဏအစြၾကးေသာ ႏငငေရးသမားမားအတြက အျမတထတစရာ အခက

အျဖစ အသးခချဖစခသည။ မၾကာမလအနညးငယခန႔ကာပင ထအားနညးခကက အသးခ၍

အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားေအာင လပခၾကသည။ ထအၾကမးဖကမႈအား အႏၵယမ အစအဖြ႕အားလးက

ေဝဖန႐ႈတခခၾကသည။

ထ႔ေၾကာငပင သေဘာထားကဥးေျမာငးသည အပစလကအကးစးပြားရာျခငးက ခပျငမးရန ဒမကေရစက

အာမခေပးႏငခသည။ အသြငေပါငးစကြျပားေနသည အေရာငစ အႏၵယ အေနျဖင ခမးသာၾကြယဝမႈႏင

မငးေသ

5

ရငသန ရပတညႏငမႈအတြက ဒမကေရစ၏ အာမခႏငမႈသညပင အဓကျဖစလာသည။ ထ႔အျပင အႏၵယသည

ဟႏၵဘာသာဝငအမားဆးရသညႏငငျဖစေနရသာမက မဆလငလမး တတယေျမာကအမားဆးႏငငလညး

ျဖစေနသည။ ထမမက သနးေပါငးမားစြာေသာ ဗဒၶဘာသာဝငႏင ခရစယာနဘာသာဝငမားေနထငသည

အျပင ကမာၻတြင ဆစခ၊ ဖာရစႏင ဂနး(စ) ဘာသာဝငမား အမားဆးေနထငရာ ႏငငတစႏငငျဖစေနသည။

ဒမကေရစႏင စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈ

တခါတရ ဒမကေရစစနစမဟတေသာစနစမားသည စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈက ပမျဖစထြနးေစသည

ဆသည ေစာဒကတကမႈမားလညးရသည။ ထယၾကညမႈက စကၤာပဝနၾကးခပေဟာငး လကြမယ

ကတငျပခေသာေၾကာင “လ၏ အႏမာနယဆခက” (the Lee hypothesis) ဟ ေခၚဆသည။ လက

“စညးကမးတငးကပ၍ အာဏာသကေရာကမႈ ျပငးထနသည ႏငငမားသည စညးကမးႏင အာဏာ

ေလာပါးသည ႏငငမားထက စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးတးတကမႈ ပမျမနဆနသည” ဟ ဆသည။ လက ထဥပမာက

“ေတာငကရးယား၊ စကၤာပ၊ တရတႏငင တ႔ႏင အႏၵယ၊ ဂာေမကာ၊ ကစတာရကာႏငငမား” က ယဥျပ၍

သာဓကတငသည။

တကယေတာ လ၏ ယဆခကသည အျဖစအပကမားက ေရြးခယ၍ အေျချပတငျပျခငးသာျဖစသည။

မညသည စာရငးဇယားကမ အေျချပထားျခငးမရဘ အျဖစအပကမားက ထသ႔ တစသးတစသန႔ေရြးခယ၍

ေကာကခကစြ ျခငးသည အႏမာနယဆခကတ႔၏ ေယဘယ အေတြးအေခၚမး မဟတေခ။

ဥပမာ၊ တရတႏင စကၤာပႏငငတ႔၏ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈက ၾကည၍ အာဏာရငစနစသည

စးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈ က လပေဆာငရာတြင ပမေကာငးမြနသညဟ တစထစခ ေကာကခကဆြ၍ မရႏငပါ။

ကၽြႏပတ႔သည ထသ႔ ဆန႔ကငဘက အယအဆမားက ေခဖကရန ပ၍ စနစကေသာ လကေတြ႕

ေလလာဆနးစစခကမားျဖင သးသပ ဆငျခငရန လအပသည။

ဤေနရာတြင အာဏာရငဆနဆနအပခပေရး၊ ႏငငေရးလြတလပခြငႏင ႏငငသားအခြငအေရး ေလာနညးမႈ

မားသည စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအတြက အမနတကယ အကးျပေၾကာငး ခငမာသည သာဓက မရပါ။

အကယ၍ ကၽြႏပတ႔သည အေျခအေနက ႏႈငးယဥေလလာသးသပနညး (comparative studies) ျဖင

ၾကညလင စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးတးတကမႈႏင ဒမကေရစအၾကား ဆကႏြယမႈသည အလးစ ဆကစပေနသည

မဟတဆသညက ေတြ႕ရမည ျဖစပါသည။ ထသ႔ေလလာျခငးျဖင ခငလတကေသာ အေၾကာငးျပခကက

စးပြားေရးႏင ဒမကေရစေရးဆသည မကႏာႏစဖကလးမ ရရမညျဖစသည။

ကၽြႏပတ႔သည ကနးဂဏနးအခကအလကမား၏ ဆကစပမႈကသာ ခညးကပရန မသင။ စးပြားေရး

တးတကမႈႏင ဖြ႕ျဖးမႈ၏ အျဖစအပကမားကလညး ေလလာဆနးစစရန လအပသည။ အေရ႕အာရ၏

စးပြားေရး ေအာငျမငမႈမား သည စးပြားေရးေပၚလစႏင အေျခအေနအခနအခါ အပစပမႈမားေၾကာငဟ

မငးေသ

6

ေကာငးစြာ နားလညရမည။ အေရ႕အာရတြင “ကည မ,စေရး မဝါဒမား” (helpful policies) က ကၽြႏပတ႔

သရနလသည။

ထမဝါဒတြင

- ပြငလငးသည ယဥျပငမႈ (openness to competition)- ႏငငတကာေစးကြကအသးျပမႈ (the use of international market)- ရငးႏးျမပႏမႈႏင ပ႔ကနအတြက မကလးေပး စြေဆာငႏငမႈ (public provision of incentives for

investment and export)- စာတတေျမာကမႈႏင ေကာငးတကႏငမႈ ျမငမားျခငး (a high level of literacy & schooling)- ေအာငျမငေသာ ေျမယာျပျပငမႈမား (successful land reforms)- စးပြားေရး ပ႕ပြားမႈတြင ကယျပန႔စြာပါဝငႏငသည လမႈအခြငအေရးမား

(other social opportunities that widen participation in the process of economicexpansion)စသည အခကမားပါဝငသည။

အဆပါ စးပြားေရးမဝါဒမားက အဆကမျပတအေကာငအထညေဖာႏငေစရန၊ ေတာငကရးယား၊ စကၤာပႏင

တရတႏငငတ႔ကသ႔၊ အာဏာရငစနစျဖင တြနးအားေပးႏငသညဟ ယဆျခငးသည၊ အေၾကာငးျပခကေကာငး

မဟတေခ။ ဤေနရာတြင စးပြားေရးလငျမနစြာတးတကလာျခငးသည အာဏာစကျပငးထနေသာ

ႏငငေရးစနစ ထက အဆပါႏငငမား၏ မဟာဗဟာမတဘက စးပြားေရး အေျခအေနမားဖနတးႏငမႈက

သးသပေလလာရမည။

ကၽြႏပတ႔၏ ေလလာဆနးစစခကမား ျပညစေစရန စးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈတြင အဓကလလားခကမားျဖစေသာ

စးပြားေရးႏင လမႈလျခမႈ လအငမားက ထညသြငးေလလာရန လအပသည။ ကၽြႏပတ႔သည

ႏငငေရးလြတလပခြင၊ ႏငငသားအခြငအေရးမား ႏင အဓကစးပြားပကကပမားက တားဆးမႈ အၾကား

ဆကစပမႈက ေလလာရမည။ ႏငငေရးလြတလပခြငႏင ႏငငသားအခြငအေရးမားသည ျပညသတ႔ လအပ

ေနေသာ အေထြေထြလအပခကမားက ေတာငးဆႏငသည အခြငအေရးက ရရေစသည။ အေျခခ ႏငငေရး

အခြငအေရးမားျဖစေသာ မေပးပငခြင၊ ႏငငသားျဖစခြငႏင ဆႏၵထတေဖာပငခြငမားသည အစးရကေပးေသာ

ႏငငေရးမကလးမားႏင မားစြာ ကြာျခားသည။

ကၽြႏပတ႔သည စကပးေမြးျမေရး မထြနးကားသည ဖႏပမႈကငးစငေသာ လြတလပသည ဒမကရကတစႏငငမား အေၾကာငးက ထညသြငးေဆြးေႏြးရနလအပသည။ ဤေနရာတြင စကပးေမြးျမေရးလညးမျဖစထြနး အာဏာရင အစးရမားလညး ၾကးစးေနသည အသယးပးယား၊ ဆမာလယာႏင အျခားအာဏာရငႏငငမားက ထညသြငး စဥးစားမည မဟတေပ။

မငးေသ

7

၁၉၃၀ ခႏစအတြငး ဆဗယကယနယ စကပးေမြးျမေရးသမားမားႏင ၁၉၅၈-၆၁ ခႏစ တရတႏငငတြငကငသးခေသာ “မဟာခပေကာလႊားေရးစမကနး” (Great Leap Forward) ကာလတစေလာက တရတစကပး ေမြးျမေရးသမားမား၏ အေျခအေနက ႏႈငးယဥစဥးစားၾကညရမည။ ထ႔အတ အေစာငေရာကခအေျခအေန၏ အေစာပငး ကာလတြငရေသာ အငယာလနႏငအႏၵယႏငငတ႔ကလညး ႏႈငးယဥစဥးစားၾကညရနလအပသည။

တရတႏငငသည အႏၵယႏငငထက စးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈပမေကာငးမြနေစသည နညးလမးမားက အသးျပခသည။ ကမာၻ႕သမငးတြင အၾကးမားဆးမတတမးဝငသြားသည စမကနးက အေကာငအထည ေဖာခသည။တရတကသ႔ မဟာခပေကာလႊားေရးက အႏၵယတြင မလပခ။

ထစမကနးကာလ (၃) ႏစအတြငး အစးရ၏ မဝါဒမား အမားၾကးမားခသည။ ထအမားေၾကာငပင (၃)ႏစအတြငး တရတတြင လေပါငး သနး ၃၀ နးပါး ေသဆးခရသည။ ထအခနက တရတတြငထမဟာစမကနးၾကးအား ေဝဖန ေထာကျပရန၊ သတငးစာလြတလပခြငမရ။ ပါတစေရြးေကာကပြမရ။လႊတေတာအတြငး အတကအခ ပါတမရ။ လႊတေတာပင မရေခ။ ထကသ႔ ဆန႔ကငဘက မဝါဒရမႈကလကမခႏငစြမးအားနညးသညအတြက တစႏစအတြငး လသနးေပါငးမားစြာက အဆကမျပတ သတျဖတသကသ႔ ျဖစသြားခသည။ ယခအခနတြင ေျမာကကရးယားႏင ဆဒန ႏငငတ႔တြငရေသာ အေျခအေနမားကကမာၻ႕ေခတျပင ေတာငသ၊ ေမြးျမေရးသမားမား၏ အေျခအေနႏင တညေနေၾကာငး ေျပာႏငသည။

စကပးေမြးျမေရးသည သဘာဝေဘးအႏ ရာယႏင ဆကစပေနေၾကာငး မဒယာသတငးစဥတြင မးေလဝသေၾကညာခကမားက ရငးျပသညေနသညျဖစ၍ ရငးလငးစြာပင သျမငႏငသည။ တရတတြငမဟာခနပေကာလႊား ေရးစမကနး ကဆးျခငး၊ အသယးပးယားတြင မးေခါငျခငး၊ (သ႔) ေျမာကကရးယားႏငငတြင ေကာကပသးႏမား ပကစးျခငး စသည အျဖစအပကမားက သဘာဝေဘးအႏ ရာယကေရာကေနသည အေျခအေနႏင ဆကစပ စဥးစားရနလအပသည။ ကမာၻတြင သဘာဝျပနာမားအလားတ ၾကေတြ႕ရေသာ ႏငငအေျမာကအျမားရသည။

ဤသ႔ေသာ အေျခအေနမားတြင အစးရသည စားနပရကၡာေထာကပမႈမားအား တာဝနယေျဖရငးေပးျခငးေၾကာင ထသဘာဝေဘးအႏ ရာယမားမ ျပညသမားက ေကာငးစြာ ကယမႏငခၾကသည။

၁၉၇၃ ခႏစ၌ အႏၵယ၊ ၁၉၈၀ ခႏစအေစာပငးတြင ဇငဘာေဘြႏင ေဘာဆြာနာႏငငတ႔တြင ျဖစပြားေသာသဘာဝ ကပေဘးဆးမားႏင ၾကေတြ႕ခရသည။ ထကသ႔ ဆငးရမႈအနမဆးေသာ ဒမကရကတစႏငငမားသညပင ျပညသ မားအား သဘာဝကပေဘးမ ကယဆယႏင၍ ငတမြတေခါငးပါးမႈကၾကေစပေကာငးစြာေကၽြးေမြးေစာငေရာကႏငခသည။ အဆပါ ကပေဘးဒကၡသညမားအတြက အလပအကငပပးေပးေရးအစအစဥမားႏငလညး ကညေပးႏင ခႏငေသးသည။

ဒမကရကတစအစးရရျပး ေရြးေကာကပြမားရေသာ တငးျပညတြငးရ ျပညသမားသည ထကသ႔ေသာကပေဘး ဆးမားႏင ၾကေတြ႕လင ထဒကၡမားက ကာကြယႏငရနလြယကသည။ အေၾကာငးမာ

မငးေသ

8

လြတလပေသာ သတငးမဒ ယာမားရျပး ေကာငးမြနေသာ အတကအခပါတမားလညး တညရေနျခငးေၾကာငျဖစသည။ ျဗတသအပခပေရး စညးမဥးေအာကေရာကရေနစဥကတညးက အေျခအေနမားအတငးအႏၵယတြင ျပညသမားအား လြတလပခြင ဆကလကေပးထားခသည။ မဒယာလြတလပခြငႏငပါတစဒမကေရစက အတျမစခႏငလင ယခငက တရတႏငငတြင ျဖစပြားခေသာ ျပညသမား၏အျဖစမးကသ႔ေသာ ကစၥမားသည အလအေလာကေပာကကြယသြားမည ျဖစသည။

ဒမကေရစသ႔အေရာကသြားရန နညးလမးေပါငးစက ျဖတသနးရမည။ ႏငငေရးအရ ေကာငးမြနသညအေနအထား ရျခငး၊ ႏငငသား အခြငအေရးမားသည အေထြေထြ လမႈကပေဘးမားမလညးေကာငး၊စးပြားေရးကပဆကျခငး မားမလညးေကာငး ကာကြယရာတြင အေထာငအပျဖစေစသည။ အရာရာတငးပမနေနသားတကအတငး ေကာငးမြနေနရန ဒမကရကတစ ကရယာမား၏ အခနးက႑ကအခနသငအခါသငရာေဖြထားရန လအပသည။ အျခားမထငမတဖြယ ျပနာမားႏင ၾကေတြ႕စဥဒမကေရစအပခပေရးစနစက ေပးထားေသာ ႏငငေရးမကလး မားက ၾကးမားသည လကေတြ႕တနဖးျဖစလာပါသည။

ဤေနရာတြင အေရးၾကးသည သငခနးစာတစခရသည။ စးပြားေရးပညာရငအမားစသည ဒမကေရစစနစကအာမခထားေသာ ႏငငေရးမကလးမားက လစလ႐ႈ၍ စးပြားေရး မကလးမားအေပၚ ဗဟျပစဥးစားေလရၾကသည။ ထေတြးဆခကသည မမတေသာအေျခခေဘာငက နကနကနန ေရြးခယထားေသာအဓပၸာယသကေရာကသည။

သဘာဝအႏ ရာယမား ကေရာကျခငး မရေသာ အေျခအေနတြင ဒမကေရစ၏ ပါဝါျဖင ႏငငမား၏ အကးစးပြားက ကာကြယထားသညက ေမမထားသငေခ။ ထသ႔ဆပါက စးပြားေရးအေျပာငးအလ ျမငမားေနသညအခနကာလႏင လျခေရး အႏ ရာယရေနသည အေျခအေနမးတြင အေကာငး ပကတ သာယာေနသည ႏငငကသ႔ ေနႏငမညဟ ယဆ၍ မရႏငေတာေခ။

မၾကာေသးမက အေရ႕အာရႏင အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားတြင ျဖစပြားေသာ ျပနာမားသညဒမကရကတစ မဟတေသာ အပခပေရးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ျပနာမားျဖစေၾကာငး ျပသေနသည။ဤေနရာတြင နညးနာ (၂) မးျဖင ရငးျပလသည။ ပထမအခကမာ၊ ေတာငကရးယား၊ ထငးႏင အငဒနးရားအပါအဝင ႏငငေတာေတာ မားမားတြင ဘ႑ာေရးအကပအတညး ျဖစပြားခသည သာဓကကတငၾကညရနလသည။ ထဘ႑ာေရးအကပ အတညး ျဖစေပၚလာျခငးသည စးပြားေရးတြငပြငလငးျမငသာမႈအားနညးျခငးႏင မားစြာ ဆကစပေန သည။ဒတယအခကမာ၊ ဘ႑ာေရးအကပအတညးက အေထြေထြစးပြားေရးပကကပဆသ႔ အငဒနးရားႏငငက ေခၚေဆာငသြားသည။ အငဒနးရားသည ဒမကေရစပါဝါ၏ အကာအကြယမားက ဝမးနညးစြာပငလကလႊတဆးရႈးခခ ရသည။ အငဒနးရားႏငငကသ႔ပင အျခားႏငငမားလညး ဤသ႔ လြေခာမႈမးျဖငၾကေတြ႕ခရသညမား ရခသည။ အေၾကာငးမာ စးပြားေရးတြင ေငြေၾကးဆး႐ႈးနစနာသမားသည ၎တ႔၏လအပခကမားက လြတလပစြာ ေဖာထတ ျပႏငျခငး မရခ၍ သာျဖစသည။

မငးေသ

9

ဒမကရကတစအပခပေရး မရျခငးသည ဆငးရသားမားအေပၚ စးပြားေရးပကကပ၏ ဝနထပၾကးက အလးစထမး ပးေစသလျဖစသြားသည။ အားလး ဝငးဝနး၍ တာဝနခမႈမရျခငးေၾကာငပငျဖစသည။ အငဒနးရားတြငစးပြားေရး ဆးဝါးမႈမားက ဒမကေရစႏင လြေခာေစသည အေၾကာငးမား ျဖစႏငသည။စးပြားပကကပအေျခအေနမားေၾကာင ဒမကေရစက အလအပဆးအေျခအေနေရာကေနသညတငဒမကေရစ၏ အျပညအဝအကာအကြယေပးႏငမႈ မားက ေမေလာေနၾကသည။

ဒမကေရစ၏ တာဝနယခ ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာေဆာငသညက အခငအမာေျပာႏငျခငးအေပၚ ပငးျခားသးသပရနအခနကပါျပ။ မညသညအရာက ဒမကေရစက အေသအခာျဖစေစသနညး။တကယေတာ ဒမကေရစသည အမားစၾကးစးသည အပခပေရးစနစမဟတေပ။ ဒမကေရစတြငမားျပားရႈပေထြး သည ေတာငးဆခကမားရသည။ ၎တ႔တြင ဆႏၵမေပးျခငးႏင ေရြးေကာကပြရလဒမားအားအသအမတျပျခငး စသည စမားပါဝငသည။ ထ႔အျပင လြတလပေရးႏင လြတလပခြငက ကာကြယေပးျခငး၊ဥပေဒအရ ရပငခြငမားက ေလးစားလကနာျခငး၊ လြတလပစြာေဆြးေႏြးျငငးခနမႈမားက အာမခခကေပးျခငးႏင သတငးမားက ဆငဆာ ကငးလြတခြငေပး၍ လြတလပစြာျဖန႔ခႏငျခငး စသညေတာငးဆခကမားပါဝငသည။

ေရြးေကာကပြမားတြင ျပညသမားက အေရြးေကာကခ ကယစားလယမားအား မနကနစြာေရြးခယႏငေစရနအခြင အေရးမားေပးထားရမည။ ထအခြငအေရးမားတြင ႏငငသားမားက သတငးမားက လြတလပစြာရယပငခြငႏင လြတလပစြာ ျဖန႔ေဝပငခြငမား ပါဝငသည။ဒမကေရစ၏ အားသာခကမားသည ေလာကလးသေဘာေဆာငႏငသညဆသည အဆျပခကေပၚမတညသည နညးလမး ၃ သြယျဖင ခဥးကပၾကညႏငသည။ ထေနရာတြင ဒမကေရစသည ႏငငသားမား၏လေနမႈဘဝက တးတကေစႏငသည ဆသည ဒမကေရစ၏ အားသကခကတစချဖင ခညးကပမည။

ပထမအခကမာ၊ ႏငငေရးလြတလပခြငသည လသားလြတလပခြင၏ အစတအပငးျဖစသည။ ႏငငသားအခြငအေရးႏင ႏငငေရးလြတလပခြင မားသည တစဥးခငးအလက လမႈရငသနမႈအတြက ေကာငးမြနသည အစတအပငးမားျဖစသည ဆသည အခကမားပငျဖစသည။ဒတယအခကမာ၊ ဒမကေရစတြင အေရးၾကးသည ကရယာတနဖးတစခရသည။ လြတလပစြာဆႏၵထတေဖာ၍ အစးရက တာဝနယမႈရေအာင တြနးအားေပးႏငခြင မားျပားစြာရရျခငးပငျဖစသည။တတယအခကအေနျဖင၊ ဒမကေရစကငစဥမားသည ႏငငသားမားအား အျခားတစဥးထမ ေလလာသငယႏငသည အခြငအေရးက ေပးထားသည။ ထ႔အျပင မမ၏ အသကအဝနးအား မမတနဖး မားျဖငတညေဆာကႏင ေအာင ဥးစားေပးထားသည။စးပြားေရးအရ၊ လမႈလအငမားက သရႏငရန လြတလပေသာ သတငးစးဆငးခြင ရရန လအပသည။ အသ၊အတတႏင သတငးမားက အျပနအလနဖလယခြင၊ ေဆြးေႏြးတငပငခြငမားသည လမႈလအပခကမားပငျဖစသည။ ဒမကေရစက ေလာကလးသေဘာဟ ဆရာတြင အထကပါ ကြျပားသည အခကမားျဖငသးသပ႐ႈျမင ရန အေလးထား ဂရျပရမည။

မငးေသ

10

အသငေလာဆးေသာ လအပခကမားက နားလညႏငေစရန အသဖလယခြင၊ ေဆြးေႏြးျငငးခခြငရရနလသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေနမားရရျခငးသည ႏငငေရးလြတလပခြငႏင ႏငငသာအခြငအေရးအျပညအဝရျခငး၊ မရျခငး အေပၚမတညေနပါသည။ဤေနရာတြင၊ ႏငငေရးႏင လမႈေရးျပနာမားက ဆးျဖတႏငရန ထေရာက၍ ပြငလငးေသာ ေဆြးေႏြးမႈမားအထ ေရာကရရန လသည။ ဥပမာ၊ ဖြ႕ျဖးဆႏငငမား၏ လကၡဏာတစရပျဖစေသာ ေမြးဖြားႏႈနးျမငမားမႈေလာခရာတြင အမားျပညသမား၏ လြတလပစြာ ေဆြးေႏြးျငငးခမႈသည အခရာကသည။ျပညသမားအေနျဖင ကေလးေမြးဖြားႏႈနးျမငမားျခငးသည လ႕အဖြ႕အစညးတြင မေကာငးေသာရလဒမားရေစႏငသည။ အထးသျဖင အသကငယရြယေသာ အမးသမးမားတြင ကနးမာေရးအရ ထခကႏငသညရလဒ မား ျဖစပြားေစေၾကာငးက ျပညသမား ေဆြးေႏြးျငငးချခငးျဖင အသရေစႏငသည ပစမးျဖစသည။ထသ႔ ေဆြးေႏြးျခငးက၊ အႏၵယ၏ စာတတေျမာကမႈႏနးျမငမားေသာ ျပညနယမားတြင ေမြးဖြားႏနးသသသာသာ ကဆငးသြားသည သကေသာအေထာကအထားမားရသည။ ထကသ႔ ေမြးဖြားႏနးကဆငးရျခငးမာ အတငးအကပ ေစခငးျခငးေၾကာင မဟတပ ေဆြးေႏြးျခငးေၾကာင ရရလာေသာ အကးဆကမားျဖစသည။

ႏငငေရးဆငရာ၊ လမႈဆငရာ ဒငယာေလာအမားအျပားေၾကာင တနဖးအသစမား ထြကေပၚလာသည။ဤျဖစစဥ တြင ႏငငေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အျငငးအခ၊ ေဆြးေႏြးခကမားသည ဒမကရကတစစမားတြငအဓက ပါဝငသည အစတအပငးမားျဖစသည။

ေလာကလးတနဖး

အထကပါေကာကခကမားသည မနကနသညဟ ယဆလင ဒမကေရစသည သးျခား ထကတနမႈ မဟတ၊ဧကန ျဖစသငျဖစထကေသာ အရတရားပငျဖစသည။ ဤေနရာတြင အခက (၃) ခကပါဝငသည။ပထမအခကမာ၊ လ႕ဘဝတြင ႏငငေရးလြတလပခြငႏင ႏငငေရး၌ ပါဝငလႈပရားပငခြငတ႔သည မရမျဖစလအပခကျဖစသညဆသည အခကျဖစသည။ဒတယအခကမာ၊ အစးရ၏ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈက ထနးကြပရန၊ ႏငငေရးမကလးမား၏အေရးပါမႈသည အခြနအေရးၾကးသညဆသည အခကျဖစျပး၊တတယအခကမာ၊ ဒမကေရစက တညေဆာကရာတြင အေျခခစတနဖးမားျဖစေသာ အခြငအေရးႏင တာဝနအျပင အေျခခလအပခကမားက နားလညမႈရရန ဆသည အခကမားပငျဖစသည။ထေတြ႕ရခကမားေၾကာင ကၽြႏပအေနျဖင ဤေဆာငးပါး၏ အရငးခအေၾကာငးတရားက ကငတြယရန အခနေရာကျပဟ ယဆပါသည။ အတအကအမညနာမတပ၍ ဆရေသာ “ဒမကေရစက ေလာကလးသေဘာ”အျဖစ ႐ႈျမငသည ရပတညခကပင ျဖစပါသည။ဤယဆခကက အျငငးပြားၾကရာတြင ဒမကေရစ၏ အေရးၾကးမႈအေပၚအားလးသေဘာမတသညအခကသညပင တကယ အျဖစတရားဟဆသည။ ဤသ႔ ညညႊတစြာသေဘာတညမႈမရျခငးသညပငဒမကေရစသည ေလာကလး သေဘာမေဆာငႏငေတာဟဆသည။

မငးေသ

11

သ႔ေသာ ပထမဆး၊ ကၽြႏပတ႔သည ေအာကပါေမးခြနးက စဥးစားရမည။ “ေလာကလးသေဘာ (Universalvalue) ေဆာငျခငး ဆသညမာ အဘယနညး။” “ေလာကသေဘာေဆာငႏငေသာတနဖးမားက စဥးစားရာတြင လသား အားလး၏ သေဘာတညခကက ရရႏငပါမလား” ထသ႔သေဘာတညခက ရယရနလအပသညဆပါက ေလာကတနဖးမားဟသညပင မရႏငေတာပါ။ မညသကမ မကန႔ကြကဖးေသာတနဖးစဟ၍ ေလာကတြင မရပါ။

ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာေဆာငလာသညအခကကအတညျပရန ကၽြႏပအေနျဖင အားလး၏သေဘာ တညမႈရရန မလအပဟ ယဆသည။ ေလာကလးသေဘာေဆာငျခငးဟသည၊ ေနရာတငးတြငလတ႔က ထတနဖး မားသည အဖးတနသညဟ နားလညႏငစြမးရျခငး ၊တစခတညးသာျဖစသည။

မဟတမဂႏၵသည “အဝဟ သ တရား” ျဖစသည အၾကမးမဖကေရးမက ေထာကခေျပာဆေနသည အခနတြငေနရာတငးတြင လသားအားလးက အၾကမးမဖကေရးမမားအတငး ေနထငေနၾကသညဟ ရညညႊနးေနျခငးမဟတေပ။ တကယေတာ အၾကမးမဖကေရးမသည ေလာကတနဖးတစရပျဖစေၾကာငး နားလညႏငရနေၾကာငး ကးသင စဥးစားႏငျခငးကသာ ရညညႊနးျခငး ျဖစပါသည။ဤေနရာတြင ဒမကေရစက လကေတြ႕ကငသးႏငခြငမရေသာ လသားမား၏ အေျခအေနတစရပကထညသြငး စဥးစားရမည။ ဒမကေရစသည တကယဘဝတြင မရမျဖစ၊ အလအပဆးဟျဖစေနသညကသျမငလာလင ထလမားသည ဒမကေရက သေဘာကႏစျခကလာၾကမညပငျဖစသည။ ဒမကေရစ၏သေဘာသည ကယျပန႔ သြားသညႏငအမ၊ ေနာကတြန႔သြားျခငးမရဘ၊ ဆကတကျပန႔ပြားၾကးထြားလာတတသည၊ သေဘာရသည။

ဒမကေရစက အေမရကႏင ဥေရာပမ စတငခရာမ ယခအခါ ကမာၻအႏ႔သ႔ပင ကယကယျပန႔ျပန႔ေရာကရေနျပ ျဖစပါသည။ ဒမကေရစက ေရာကေလရာေနရာတငးတြင လကခၾကဆမႈမားျဖငပးေပါငးေဆာငရြကၾကသညက ေတြ႕ရသည။ ဒမကေရစေရာကရလာျပး အာဏာရငအသြငေဆာငလာေသာႏငငမားလညးရသည။ ထအေျခအေန ေရာကသညတင ရကရကစကစက ဖႏပမႈမားအၾကားမာပငအာဏာရငက ဆန႔ကငဖဆနသည ဒမကေရစ လႈပရားမႈမား အၾကးအကယ ျဖစလာခသည။

အခ႕ေသာလမားသည ေဒသကြာျခားမႈ၊ ဆငးရမြေတမႈမတညခကမားက ေထာကျပ၍ ဒမကေရစသညေလာကလးသေဘာေဆာငေနျခငးက ကန႔ကြကၾကသည။ ထယဆခကသည ဆငးရေသာလမားသညဒမကေရစ ထက မမတ႔ဝမးစာဖလေရးျဖစသည စား၊ ဝတ၊ ေနေရးကသာ ပမအလရသညဆသည အခကကေထာကျပသည။ စား၊ ဝတ၊ ေနေရး ေျပလညပါက ဒမကေရစမလအပဟလညး ေျပာသည။မတညသည အဆငႏစခက ထပခါထပခါ ျငငးဆေနျခငးသည အလြနမားယြငးသည အခကျဖစသည။

အထကပါအခကက ပထမဆးေဆြးေႏြးရမည။ ဆငးရမြေတသညျပညသမားအတြက ဒမကေရစ၏အကာအကြယ ေပးမႈသည အလြနအေရးၾကးသည။ ဒကၡသညျပညသမားက ဒမကေရစ၏ အကးျဖငသကသာရာ ရေစသည။

မငးေသ

12

ဘ႑ာေရးအကပအတညးျဖစပြားမႈက ပပးေပးေနသည စးပြားေရးေဒါကတငမားက ဒမကေရစျဖငျပညသမားက ဖယရားႏငသည။ ျပညသတ႔၏ စးပြားေရးလအငမားအတြက ႏငငေရးအသကကယကယေလာငေလာင ေအာႏင ရန လအပသည။ ဒမကေရစသည ျပးျပညစသည ခမးသာၾကြယဝမႈျဖငထငေစာငေနေသာ ဇမခပစၥညးတစခ မဟတေၾကာငးက သတခပရမည။ဒတယအခကအေနျဖင၊ အေၾကာငးျပခကအနညးငယျဖင ျပညသမားသည ဒမကေရစက ျငငးပယရနလေလာက ေသာ အထာကအထားမရေခ။ ေတာငကရးယား၊ ထငး၊ ဘဂၤလားေဒရ၊ ပါကစၥတန၊ ျမနမာ၊အငဒနးရားႏင အျခားေသာ အာရႏငငမားရ အဖႏပချပညသမားသည ဒမကေရစအၾကြလႈပရားမားကေလလာပါက အေကာငး ဆးသာဓက ျဖစဖြယရသည။

ယဥေကးမႈစအတြက ျငငးခက

ယဥေကးမႈစအတြက အျငငးပြားခကမာ ပထဝကြာျခားခကက ဗဟျပသည။ ထအခကသည ဆငးရခမးသာကြာျခားခကေၾကာငမဟတ ယဥေကးမႈ ပေဒသာစလငျခငးေၾကာငျဖစသည။ ဤတြင၊ “အာရတနဖး” ဆသညယဆခကသည ပေဒသာစမႈႏင ဆကႏႊယဟနရသည။ အာရသည စညးမဥးေဘာငအတြငးတြင ေနထငမႈအသား ကေနေသာ ဝနးကငျဖစေနသည။ ထစညးေဘာငမားေၾကာငပင ႏငငေရးလြတလပခြငႏငကငးကြာခဟနတ သည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစက သသယၾကည ၾကညသညဟ ယဆရသည။

အာရယဥေကးမႈသမငးတြင ထသ႔ေသာအသအျမငမးအတြက စစမနေသာအေျခခအေၾကာငးအရငးကရာေဖြရန အလြနခကခသည။ အထးသျဖင အေရ႕အလယပငး၊ အႏၵယ၊ အရနႏင အျခားအာရေဒသမား၏ဂႏ ဝင အစဥ အလာတ႔က ၾကညလင ပ၍ပင ခကခႏငသည။ဥပမာအားျဖင ဘစ ၃ရာစခန႔က အႏၵယဧကရာဇ အာေသာက၏ ေကာကစာမားပါ အခကအလကမားကေထာကျပႏငသည။ ဤတြင “ဗဟဝါဒအေပၚ သညးခနားလညေပးရနႏင လနညးစကကာကြယရနႏငငေတာ၏ တာဝန” ဆသည အခကမားက အလြနေရးကေသာ ရငးလငးသည ေဝါဟာရမားျဖငေရးထးထားသညက ေတြ႕ရ သည။တကယေတာ၊ အာရသည ကမာၻ႕လဥးေရ၏ ၆၀ ရာခငႏနးေနထငသည အလြနကယျပန႔သညဧရယၾကးရသည။ ဤသ႔ေသာ ပေဒသာစသည လဥးေရၾကးက ျခငႏငမည ေယဘယ ေကာကခကတစခခႏငရန လြယကေသာအရာ မဟတေပ။ ေယဘကေကာကခကတစခအရ၊ အေရ႕ေတာငအာရႏငအေရ႕အာရရ ႏငငမားသည ဒမကေရစက အေနာက ကမာၻတြငလကခထားသလ တကရကလကခသးစြရနဝနေလးေနဟနရသည။ ဤသညပင အာရႏင အေနာကကမာၻ၏ အခအခတစချဖစဖြယရသည။ အထးသျဖငကရးယား၊ ဂပန၊ တရတႏင ဗယကနမႏငငမားသည အေနာကႏင ယဥေကးမႈအရာတြငကြာျခားေနျခငးေၾကာင ပတကးခဒမကေရစပစက မႏစျမ႕ဟနရသည။

ထသ႔ဆရေသာလညး ဂပန၊ တရတ၊ ကရးယားႏင အျခားအာရႏငငမားတြငလညး ကြျပားေသာ ယဥေကးမႈေပါငးစ ရေနျပနသည။ မားေသာအားျဖင အေရ႕အာရတြင ပ၍ ကြျပားေသာ ပေဒသာစမႈက ေတြ႕ရသည။အာရတြငပင တစႏငငခငးစ မတညေနေသာသေဘာရေနသည။ ဂပန၊ တရတႏင ကရးယားတြငဗဒၶဘာသာအစဥအလာ ပ႕ပြား ေနျခငးသည သကတမးၾကာေညာငးေနျပျဖစသည။ သ႔ေသာ

မငးေသ

13

ထေဒသမားတြငပင ခရစယာနဓေလထးမား အပါ အဝင အျခားေသာဘာသာမား၏ လႊမးမးမႈမားရေနသညက ေတြ႕ႏငသည။ ထယဥေကးမႈမားတြင အလးစတည ေသာ ကးကြယယၾကညမႈမး မရခေပ။(မတခက - ဆလသညမာ ဗဒၶဘာသာခငးတလငေသာမ ကးကြယယၾကညပ မတညသညသေဘာကဆလဟန တသည။ တရတ၊ ဂပန၊ ကရးယား၊ ထငး၊ ျမနမာစသည ႏငငမား ဗဒၶဘာသာအေပၚကးကြယသည ပစကြာျခား သလ၊ ေထရဝါဒ၊ မဟာယာနျဖင အၾကမးဖငး ခြျမငႏငသည။ ဘာသာျပနသ)

အာရအေတြးအေခၚက ၾကးစြာလႊမးမးထားႏငသည ကြနျဖးရပကယတငက “အစးရအေပၚကမကကနးယၾကညမႈ မး မျပသငေၾကာငး” မန႔ဆခသည။ ဇလးက ကြနျဖးရပအားေမး၏။ “မငးသားတစပါးထမညသ႔ အမႈထမးရမည နညး” ဟေမးသည။ “အကယ၍ မငးသားက အမားလပထားလငေသာမသ႔ကအမနအတငးေျပာပါ” ဟ ျပနေျဖသည။ ကြနျဖးရပသည “မငးဆးမငးညစျဖင ေတြ႕ရသညျဖစေစ၊ေလာက၏ အမနတရားက မစြန႔လႊတခ ေပ။ သ႔ေသာ လမၼာပါးနပစြာျဖင အၾကျပေထာကျပသငေၾကာငးကမန႔ဆခသည။ “တငးျပညတြင တရားမႈမား ၾကး စးေနလင အမနက တြငတြငကယကယ လပပါ။ကယကယေလာငေလာငေျပာပါ။ အကယ၍ တငးျပညတြင တရားမႈမား ကဆးေနလင တြငတြငကယကယလပ၍ ညငညငသာသာေျပာပါ။” ဟ ကြနျဖးရပက မန႔ဆခသည။

ကြနျဖးရပသည အာရတနဖး၏ အေျခအျမစဆးအခကက ထတျပခသည။ အာရတနဖး၏ ပငမေဒါကတငႏစခ ျဖစေသာ “မသားစအေပၚသစၥာရမႈႏင တငးျပညအေပၚ ရေသေလးစားမႈ”သညပင တစခႏစ တစခဝေရာဓျဖစေန ေသာသေဘာရသညဟ ေထာကျပခသည။ အာရတနဖးအျမငက အားၾကးေစရနေကာကခကဆြသမားက “ႏငငေတာဟသည မသားစစနစက ခ႕ထြငထားျခငးသာျဖစသည၊ ႏငငေတာသညမသားစအၾကးစားပငျဖစသည” ဟ ေျပာၾကသည။ သ႔ေသာ ကြနျဖးရပ၏ မတခကမားသညပင အဆပါအခကႏစခကအၾကား လြနဆြမႈမား ျဖစေန ေၾကာငး သကေသချပး ျဖစေနသည။ဤေနရာတြင “အာရတနဖး” ဟသညက ေကာကခကဖြငေသာသမားသည ပညာရငမားမဟတဘႏငငေရးေခါငး ေဆာငမားျဖစေနသညက သထားရန အေရးၾကးသည။ တခါတရ အာဏာရငအစးရမား၏တရားဝငေျပာေရးဆခြင ရသမားအျပင၊ တရားမဝငေျပာေရးဆခြငရသမားလညး ပါဝငသညကသတခပရမည။

အျခားေသာအေရးၾကးသည အခကလညးရသည။ ထအခကမာ အာရယဥေကးမႈတြင အာဏာရငဆနေသာအေရးအသားမားက ရာေဖြရန မခကခသလ အေနာကတငးအေတြးအေခၚမားတြငလညး အာဏာရငဆနေသာ ေရးသားခကမားက ေတြ႕ရရန မခကခေပ။ အေနာကတငး အေတြးအေခၚ ပညာရငမားျဖစေသာပေလတႏင အကြနပတ႔၏ စာေပတ႔တြင စညးမဥးဥပေဒသမားအသြင ျမပႏထားသညက ေတြ႕ႏငသည။ပေလတ၏ စာေပ တြင စညးမဥးေဘာငတ႔က ဗဟျပထားသည။

ေခတျပငႏငငေရးျဖတသနးမႈမားအရ၊ အေရ႕အလယပငးမ အစၥလာမတ႔သည တစဥးခငးလြတလပခြငမားကျပငးျပငးထနထန ဆန႔ကငသည။ ထ႔အခကသည အခြငအေရးက အေျခမစ၍ ကန႔သတခပခယသညသေဘာပင ျဖစသည။ သ႔ေသာ အစၥလာမအစဥအလာအတြငး၌ “ပေဒသာစ” ကြျပားမႈသညပငေကာငးစြာေသာ ေကးဇးျပမႈ ျဖစေနသည။ အႏၵယ၌ မဂအငပါယာျပညရင ဧကရာဇလကထကတြင

မငးေသ

14

ႏငငေရးအရ၊ ဘာသာေရးအရ ကြျပားေနခသည။ ထပေဒသာစမႈက မဂျပညရငသည “မတကြျပားမႈကနားလညလကခေပးႏငသညစတဓာတ”က လကေတြ႕ ပးေထာငေပးႏငခသည။ ထလပရပသညလကေတြ႕ႏင သေဘာတရားေကာငးစြာ ေပါငးစပႏငျခငး၏ ဥပမာေကာငးျဖစသည။

ဥေရာပႏငေခတျပင Turkis အငပါယာတ႕လကထကတြင မတကြျပားမႈက ပ၍ပင လကခေပးႏငခေသးသည။ ကငရႏင ဘဂၢဒကတြင အပခပခေသာ အစးရတ႔လကထကတြင ထဥပမာက ေတြ႕ႏငသည။ ၁၂ရာစသ႔ေရာကေသာအခါ ဂးလမး ေမမြနႏကသည မတကြျပားမႈက လကမခခ။ ေမမြနႏကအယအဆၾကးစးလာေသာေၾကာင ဥေရာပဇာတဖြား ဂးမားသည ေနရပမ စြန႔ခြာထြကေျပးခရသည။ေနရပစြန႔ခြာဂးလမးတ႔သည မတ ကြျပားမႈက လကခေသာ ကငရအပခပသမားထ ခလႈခသည။ စလတနဆာလာဒငတ႔၏ ခလႈခြငေပးမႈက ခခရသည။

မတကြျပားမႈသည ကမာၻၾကးတြငရေသာ ယဥေကးမႈမား၏ သရပသ႑ာနတစခပငျဖစသည။ ထအခကသညအေနာကယဥေကး မႈတြင ျခြငးခကမရမနကနေသာအခကျဖစသည။ ေခတသစအေနာကကမာၻတြငစကမႈေတာ လနေရး၊ ရေနးဆန႔ေခတကတညးက ဒမကေရစ ကငစဥမား ကယျပန႔လာသညဟယဆရသည။သမငးမတခကမားက ျပနေကာကေသာ အေနာကတြင ဒမကေရစအႏ႕ကယလာေလေလ၊ အေနာကမဟတေသာ အျခမးတြင ဒမကေရစခငျခငးတကမႈ ျမငမားလာေလေလဟ ေတြ႕ႏငသည။ အေၾကာငးမာအေနာကမဟတေသာ ကမာၻတြင တစဥးတညးအာဏာခပကငအပစးမႈက ခစားေနရေသာေၾကာငျဖစသည။

ထအခငးအရာတ႔က ရငးရငးလငးလငးျမငႏငသညဟ အာရအစးရတ႔၏ ေျပာေရးဆခြငရသမားကေရးသားသလ ေႏာကေခတ အေနာကတငးပညာရငမားကလညး ေရးသားခၾကသည။ ဥပမာ - ဆငျမရယဟနတငတန၏ “ယဥေကးမႈမားတြနးတကျခငး” (Clash of Civilization) စာတမးက ကးကားေဖာျပရနလသည။ ဟနတငတနသည ယဥေကးမႈတစခႏင တစခအၾကား မတညသည အသအမတျပမႈသေဘာမားက ေလလာသည။ ထသ႔ေလလာ၍ ရငးလငးေသာ ေကာကခကတစခက ခသည။“Individualism ႏင အစဥအလာလြတလပခြင/ ရပငခြင” က အေနာကတငးတြင ေတြ႕ရသည။အေၾကာငးမာ အေနာကသည ယဥေကးမႈစအၾကားတြင တညရေနေသာေၾကာငျဖစသည။ ဟနတငတနသည“အေနာက၏ အဓကလကၡဏာ” မားက ျငငးခကထတသည။ အေနာကယဥ ေကးမႈသညအျခားယဥေကးမႈမားႏင ကြျပားသည။ ဟနတငတနအလအရ၊ အေနာကသည ေခတသစကမာၻမတငမအခနတြင “အေနာက” သာျဖစခသည ဟ ဆသည။ ဤေကာကခကက ကၽြႏပျငငးဆသည။အေၾကာငးမာ ထေကာကခကသည သမငးဆငရာေစစပ၊ စစေဆးမႈမး မရခဟ ကၽြႏပ ယဆသည။

အာရအစးရမား၏ ေျပာေရးဆခြငရသမားက အာရအျမငႏင အေနာက၏အျမငက ခြျခား၍ေျပာဆေရးသားတငး၊ အေနာကတငးပညာရငမားကလညး အျခားတစဖကမ ႏႈငးယဥေထာကျပမႈမားကထတေဖာျပသခသည။ သ႔ေသာ အေနာကကမာၻ၏ တြနးအား ႏင အာရ၏ လရာေကာကခကစြမႈမားကႏငးယဥလကတငး ႐ႈေထာင ႏစမးစလး သည “ဒမကေရစသည ေလာကသေဘာ” (University Value)ဟသည အခကက မတြနးလနႏငခေပ။

မငးေသ

15

အျငငးအခတ႔၏ ဆခကဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာေဆာငလာသည ဟသည ယဆခကက ျခငမေစရန တငျပပါမည။ဒမကေရစတနဖးဒမကေရစတနဖးတြင၊ လ႔ဘဝတြင လမႈဘဝရငသနမႈအတြက အေရးၾကးသည ဆသညအခကပါဝငသည။အေထြေထြႏငငေရးမကလးမားသည ဒမကေရစ၏ ကရယာတစချဖစသညဆသည အခကပါဝငသည။ေနာကဆး ဒမကရကတစတနဖးတစခမာ၊ အေျခခရပငခြငမား၊ အေျခခလအပခကမားႏင တာဝနမားသညဒမကေရစ တနဖး ျဖစေပၚလာေအာင တညေဆာကေပးသညဆသည အခကပငျဖစသည။ထဝေသသမားသည ပထဝက ကယစားျပျခငးမဟတသလ၊ စညးမဥးႏင အမန႔အာဏာမားလညးမဟတေခ။ လသားဘဝအတြက အရသငဆး တနဖးလကၡဏာမားျဖစသည။ ေရြးခယမႈက ယဥေကးမႈကဩဇာလႊမးမးမႈမရ သငေခ။ေရြးခယမႈက ယခဤေနရာမာပင လပေဆာငႏငသည။ ဒမကေရစ၏ တာဝနမားက စဥးစားဤ ကမာၻၾကး၏ရပတညမႈသည ဒမကေရစေပၚတြင မတညမႈ ရ၊ မရက ေရြးခယရမည။ ထအခကမားသညအမနတကယအား ေကာငးခငမာေၾကာငး သကေသ၊ အေထာကအထားမားျဖင ျပခသည။ ထ႔အျပငဒမကေရစသည ပထဝအေပၚ မမခ။ တနဖး၊ ကငစဥမားသာျဖစသည။

ဒမကေရစသည ေလာကလးသေဘာေဆာငလာျခငး ဒမကေရစ၏ တနဖးမားေၾကာငပငျဖစသည။ ေလာကသေဘာသည ဒမကေရစ တနဖးမား၏ အားသာခကတြင ရေနသည။ ထအခကသညပင အျငငးပြားစရာဆခက ျဖစလာသည။ အတတျဖတသနးမႈမားက ေပးအပလာသည အစဥအလာ၏ ထငမတမားစရာတားျမစခကမား အေပၚ ဗဟျပ၍ “ဒမကေရစသေဘာေဆာငမႈ” က မကကနး ဆငျခငခကျဖငမေဆြးေႏြးသငေပ။