kaiser und papst

Upload: simone-semmel

Post on 02-Jun-2018

219 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    1/90

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    2/90

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    3/90

    C--

    ^^^

    ,^

    unb

    ber

    ^^reil^eit

    in

    neuerboc^ten

    SSerfaffungS

    ur unben

    mit

    neuerbac^ten

    ^runbred^ten,

    gefteHt

    unter

    gerid)tlic|en

    @du|,

    ,^e|t

    bagegen

    fd^ieben

    hie

    9'JationaItiberaIen

    auc^

    biefen

    i^ren

    SiberaliSmuS

    bei

    eite.

    ie

    mad^en

    lurgen

    5pro^e^

    mit

    ber

    teidfiSberfaffungS^Urfunbe

    unb

    mit ben

    ^reu^ifd)en

    runb=

    red[)ten.

    2)ie

    9^eid)SerfaffnngS=Ur unbe

    fd^Iie^t

    9fteIigionSfa^en

    ou

    on

    ber

    9fieid)com)3eten.

    5Die

    ^reu^ifd^en

    (SJrunbred^te

    forbern

    ?eIigionSfreif)eit,

    perfnlid^e greif)eit

    unb

    geric^tfid^en

    9?ec^tfd^u|

    gegen

    ^poli^eitoil^r.

    ie

    SflationoHiberoIen

    ober

    otiren

    ^eidfjSbann gegen

    Drben

    unb

    ^riefter,

    imter

    i|nen

    S)eutfc^e,

    bie

    nid^tS

    erlangen

    als

    ha^

    gemeine

    9f?ed)t

    beS

    Sfleid^S,

    9?eidSbann,

    tnillftirlid^

    ollftredfbav

    burc^

    bie

    ^otigei

    mit

    9luS-

    jdjlu^

    jebeS

    gerid^tlid^en

    fRed^tSfd^uleS.

    5egen

    fold^e

    Sif^r

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    10/90

    le^ttt

    fiel

    ba

    ^ewiffett

    a er

    auf,

    eme

    i^ubett

    utib natitr*

    natfiberoten

    p^rer^,

    totber

    bie

    gro^e ^Ml^t^dt

    fetner'

    ^art^ei*

    genoffeit.

    er

    9fJe{dl ottIer

    erneuert

    fogor

    ba

    Slnben en

    an bie

    Xoge

    ou

    Sanoffa,

    in benen ein

    motfjttofer

    ^aifer,

    tief

    erfunfen

    in

    @nbe

    unb

    c^onbe,

    fid)

    beint^igen

    mu^te

    unter

    einen

    ber

    ge=

    toaltigften

    ^pfte

    auf

    ber

    ^r^e

    feiner

    Tladjt

    %a\t gon^

    eutfc|=

    lanb

    ftanb

    bantotS,

    1077,

    unter ben

    2B

    ffen

    tiber ben

    ^oifer

    unb

    fr

    ben

    ^apft.*)

    ein

    ie

    o^ne

    @orge ruft

    ber

    Sfieid^gfaujter

    am

    14.

    Wlai

    1872

    bem

    S^teic^ltage

    gu

    (

    e

    ftanb

    ein

    (Btat^

    poften

    on

    15,000

    ST^alern

    fr

    bie

    @efanbtfc|aft

    Beim

    ^apfte

    in

    93erat:^ung

    )

    natf)

    Sanoffa

    get)en

    inir

    nicf)t

    (Seb^afteS

    95rao.)

    SSie

    I)at

    eine

    fold^e

    S5erfi(f)erung

    Bei

    fot(^er

    @etegen'f)eit

    unb

    ein

    fold^e

    ^rao

    fr

    motiirt

    geoc^tet

    Uierben

    knnen?

    3a

    |at

    mit

    (Sonoffa

    ber

    angefc^e

    fiegreidje taifer

    3Bit:^eIm

    ju fc^affen

    an

    ber

    @pi|e

    ber

    gen^altigen

    treuen

    ^rtegSmacfjt

    be

    ^eutfd^en

    Meid)^

    unb

    gegenber

    einem

    ad

    t^igll^rigen ^apfte,

    bem

    reoru^

    lionre

    etoatt

    fein

    Sanb

    geraubt f)at

    unb

    beffen

    feine

    Jfai^t

    auc|

    feine

    ^at^olifc^e

    toeber fteiue

    nodf) gro^e

    fic|

    an*

    nimmt?

    @otge

    tierbittet

    ber

    3leic| anler,

    ober

    S'lDtt)*

    ftanb,

    9^otr)U)er)r

    fo

    ba

    5anngefe|

    rechtfertigen.

    Stimmt

    ha^

    mit

    ber

    3JJaieftt

    be

    a^Jeid^eS

    unb

    mit

    ber

    (S^re

    ber

    S)eutfc|ett

    'Station?

    aB

    a^^eic^,

    l^erorgegaugen

    au

    gluenben

    iegen

    unb in

    tiefem

    ^rieben

    U^

    in

    ha

    ^xma^x

    1871,

    tie

    ift

    e

    im

    Saufe

    (ine

    .^a'^rel

    in

    biefe

    unerl^rten

    ^f^i^'^e

    gerot^en,

    in

    orge,

    in

    9flott)ftanb,

    in

    9'lot't)te'^r

    ?

    ^at)rf|unberte

    mu|

    man

    ^urdgel^u

    in

    hit

    ^eutfc^e

    efdjic^te

    um

    et\m

    |ntic|e

    u

    ftnben.

    35or,

    einem

    ^al^re

    burfte

    ber

    SSerfaffer

    biefer

    @crift

    *)

    @{e^e

    (Sic^^ortt,

    bcutf(f)e

    @taats=

    biefer

    in

    ufurpatorifd^en

    SlbfotutiSmuS,

    um

    bann,

    mie

    |e|t

    or

    5lugen

    ift,

    'hoffnungslos

    on

    orn

    anzufangen.

    @o

    ift

    bie

    grangfifcle

    Station,

    bie

    fo reid^,

    fo md^tig

    unb

    fo

    begabt

    tar,

    in

    ii^re

    |e|ige jmmerliche rniebrigung geratf)en.

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    17/90

    12

    j

    Stuf

    bett

    groen

    Jegenfa^

    beg

    9f{ec|t

    gegen

    bie

    9^eotutton

    ommt

    e

    an

    bei

    bem

    2Siber[tanbe

    gegen

    ben

    inl^ett^ftaat,

    nii^t

    aber

    mefentlicl

    ouf

    bte

    BlD|en

    lleinen

    ^ntereffen

    Keiner

    drften

    unb einer Snber

    im Unter

    jc ^iebe

    tion ben

    groen

    ;^ntereffen

    be

    fReic^S.

    ben ben

    1Reidintere[fen

    felbft tniberftreitet

    \)a^

    ^Drngen

    nac|

    bem

    oftrocten (Sin|eitftaat.

    Oft

    ^(A

    nac^

    ben

    Slnnejionen

    bon

    1866

    unfer

    ^nig

    t)er=

    leiten,

    bte

    Bered^tigten

    @igentl)mlid) eiten

    ju

    f(^|en.

    @

    i\i

    bieg

    red^t eigentlid;

    fein

    faiferlic^er

    ^eruf,

    unb

    gugteldj

    ha^

    tieffte

    93ebrfni^

    nidjt

    bto^

    ber

    ingelftaaten

    ,

    fonbern

    nod)

    mel^r

    be

    gefanimten

    teid^S.

    Senn

    biefe @igent ^mlic eiten

    n)ur=

    geln tief

    in

    ber

    5efc|icte

    unb

    im

    ljaracter

    ber

    S)eutfden

    Station.

    5l6er

    unter alten

    iDeutfc^en

    ^articutari^men

    ift

    fr

    \iCi^

    3fteic^

    ber

    nnentbelrlidlfte

    ber

    ^reu^ifci^e

    ^articutariSmug.

    iDenn

    er

    pngt

    innig

    ufammen

    mit bem

    ^reu^ifd)en ^nigt^um

    unb

    ber

    ^reu^ifd^en

    Strmee,

    Jt)etd)e

    oS.^

    ^ern

    ber

    brigen

    S)eutfd)en

    5trmeen

    burc^ i'^re iege

    00.^

    neue

    Seutfc^e 9f{eid)

    erft

    gefdjaffen

    l^at,

    rtrinft bie

    ^renpdie

    Strmee

    unb

    hoM,

    ^ren^ifi^e

    ^nigg*

    tum

    in

    ber

    ^o:pfot)t,

    bann

    neigt auc

    ba neue

    eutf^e

    SfJeid^

    feinem

    @nbe

    entgegen.

    Sie

    @efai^r

    biefeS

    rtrinfen^

    :podjt

    fd^on

    |rbar

    an

    bie

    SEpre

    beg

    Sfleic^Stageg.

    Dpe

    fold^e

    igentpmtid^leiten

    ift

    Seutfd^Ianb

    nid^t

    me^r

    Seutfd^tanb

    unb

    ba

    9f?eic^

    nid^t mie^r

    Seutfc^, fonbern Sonapartifd^.

    in^eit

    ift

    ettoa^

    anbreS

    at

    inertei^eit,

    ie

    SJJannid^^

    fattigleit

    ann,

    nienn

    ba

    einigenbe ^ringi)) mc^tig ift,

    eine

    ftarle

    (SiUi^eit

    erft

    red^t

    begrnben.

    Sagegen

    ann bie

    inerlei--

    t)eit

    fe:r

    brdlii^ fein.

    :^n

    ber

    ngtifd^en

    taatStierfaffung ift

    fetjr

    iet

    9iJ?annid^fattig eit.

    ^^re

    S3eftanbt;^eite,

    berfd^iebenartig

    unter

    einanber

    unb

    in

    fd^arfen

    egenf^en

    bunt

    unb

    darocteri=

    ftif^

    ausgeprgt,

    iouretn

    in

    ben

    reid^en

    (Sigentpmtid^leiten

    einer

    me|r

    at

    taufenbj'^rigen

    efcidte.

    Sarum

    ift

    biefe

    S^erfaffung

    fo

    feft

    @in

    granftfd)er

    taatSmann,

    ber

    auf

    bie

    lange

    9fieit)e

    ber

    feit

    1789

    neu

    erfertigten

    unb lieber

    befeitigten

    fran^fifd^en

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    18/90

    13

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    19/90

    14

    ftd^ bettigt

    ^at

    in

    ber

    Sltttanj

    mit bem

    auf

    9flaub

    mit

    lfe

    @artbalbi'g

    gegrnbeten

    ^ntgretc

    ^tolten

    gegen

    Oeftretd^,

    in

    ber

    SBefrte^ung

    unb

    Slnf(^Ite^nng

    De)lreid^

    au

    ^Dentfd^Ianb,

    in

    bem

    getottjamen

    Umflurge

    be

    Seutjc^en

    ^unbel,

    in

    ber

    @rn=

    bung ^eutfd^tanbS

    auf

    ^opfgal^Imo^Ien

    mit

    gel^eimen

    betteln

    unb

    in ben

    Slnnejionen-

    o

    fanb

    ber

    Serfaffer

    aud

    ernjanbte

    Slnfd^auungen

    Bei

    i^nen

    ber

    ^reu^enS

    unb

    be

    did

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    20/90

    15

    e{gutooltien,

    guerft

    int

    Sl^ril

    1871,

    al

    noc^

    confelftoneHer

    ^Jnebe

    war,

    unb

    bonn

    im

    ;^onuar

    1872,

    al

    ber

    :poIttifd)e

    unb

    confef=

    ftonelle

    aber

    unb

    bie

    geinbfd^Qfl

    be

    UttglauBeu

    in

    ]eEe

    stammen

    eben

    auguke(^en

    onftttg,

    S)er

    gange

    STon

    unb

    (Seift

    biefer

    S5erot ^ungen mochte

    i^m

    ben

    inbrud,

    ba^

    eine

    gel^ffige

    Sleu^erung,

    ober

    auc^

    nur eine

    une|rerBiettge

    Sleu^erung,

    gegen

    ^reu^en

    ober

    gegen

    ha^

    SfJeid^

    (

    tore

    eine

    jold^e

    or*

    gelommen,

    tt)a

    nid^t

    gefd^a^

    )

    aU ein

    SD^i^ton

    n)rbe

    empfun*

    ben unb

    on

    ber

    groction, teld^er

    ein

    ^reu^ifd^er

    9fJegierung=

    ratl^

    orfa^,

    mit

    ben

    S0littetn

    tt)rbe

    gergt

    n)orben

    fein,

    hk

    einer

    graction

    ber

    i^re

    einzelnen

    (SJIieber

    aufteilen.

    ^e|t

    aerbingS,

    nad^

    aU^m,

    tt)a

    feitbem

    unb

    fiefonberg

    in

    neuefter eit

    gefd^el^en

    i[l,

    gel)en

    in

    ^i^w^^^J^

    i^i^

    ffentlid^en

    9?eben

    bie

    SSogen

    pl^er,

    unb

    e

    roax

    nid^t

    onberS

    gu

    ertoarten,

    als

    ba^

    bie

    toitben

    ffent-

    lichen

    Singriffe

    gegen

    atteg

    ta ben

    ^atl^olen

    at

    folc^en

    I)eilig,

    ftjertl)

    unb

    treuer

    ift,,auc|

    auf

    i^rer

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    21/90

    16

    mobil

    gemad^te graction

    ouf^rtdt,

    fteHt

    er

    bcn

    Qtotild

    auf,

    ob

    einem

    liebe

    berfelben,

    tem

    ormotigen

    l^annoerfd^en

    ajfinifter

    ^itibt^orft,

    bie

    ^leuBilbung

    be

    3{eidi

    toinfomtiien

    fei,

    ofi er

    in

    biefer

    eftatt

    bie

    beutfd^e (Sinigung

    onne^men

    njoHe,

    iu

    biejer @e[tatt

    accentuirt

    er

    nod^

    einmal,

    unb

    fgt

    bQ

    fd^arfe

    SBort

    {jingu:

    sint

    ut

    sunt,

    aut non

    sint ,

    mit

    metc^em

    SBorte

    einmal

    bie

    ;^efmten

    jeber

    3?eform i^re

    OrbenS

    fid)

    wiberje^t

    I^aBen

    joEen.

    Sltfo:

    bo

    SfJeic^

    gegrnnbet ouf

    ben

    SlnSfd^Ku^ Oeftreid^l,

    ^o|3fga^Imo'^len,

    5lnnejionen, ^inerftnbni^

    mit

    bem

    9^QtionaIIiberaIimn,

    3ln[geben

    ber

    mettHc^en

    ^errfc^oft

    be

    ^Q^[te,

    innere

    notionallierate

    auflfenbe

    eje^gebnng,

    leid^-

    ftellung

    ber

    .^uben,

    @d|an =

    unb

    SBuc^erfreil^eit

    nnb

    bergleid^en

    ~

    bie

    atleg,

    ettoa

    hk

    (^efammt^oliti

    be

    fReic^SfangterS,

    tt)iltt=

    fommen

    ift

    e

    fo

    gemeint,

    bann

    trifft

    ber

    SSerbad^t

    be

    fftti^^^

    anler

    ben

    ottpren^ifc^en SSerfaffer

    biefer

    @c|rift

    eben

    fo

    .

    tt)ie

    ^errn

    SSinbtl^orft.

    @l

    finb

    nun

    bie

    9Komente

    ber

    ntfte'^ung

    be

    je^igen

    Son*

    fli t

    einjetn

    in

    ?luge

    gu faffeu.

    Tlan

    fpridit

    on

    Slggrejjionen

    i)on Seiten

    ber

    OJmifd^en

    Mrd^e

    unb

    finbet

    eine

    fold^e Slgreffion

    fc^on

    in ben

    SSatica-

    nifc|en

    S3efc^Iffen,

    @

    toar

    ifinen

    fd)on

    1864

    ber

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    22/90

    17

    opportun,

    bte

    Unfe^tbarfett

    ber

    ^ird^e

    ntel)r

    at

    Bt er git

    concett^

    trtren

    in

    ben

    ex cathedra

    auc^ o'^ne

    (Songtl

    ft(f)

    aujprecenben

    S^ap\t,

    bo

    finb

    fragen,

    ber

    ttjeld^e

    in

    ber

    Sftmifc^en

    ^ird^e

    unb

    nantentttc^

    unter

    ben

    ^ifc^fen

    aKeinungSerfd^iebenl^eiten

    bor

    bem

    Songil

    or{)anben

    tooren nnb

    too^rfc^einlief nod^

    ttox-

    l^onben

    finb.

    (S

    fonnten

    unb fnnen

    noc^,

    unbefd^abet

    be SSa=

    ttcanifcen ognta'S,

    bte

    ppfttid^ft

    gefinnten

    ^atr^oten

    gtoeifetn,

    ob,

    unb

    beftretten ba^,

    e

    rat^^fam

    toar,

    burd^ biefe

    S)ogmatifirung

    bie

    trennenben

    renken

    ^tnifd^en

    ber

    ^p^ttd^en

    ^ird^e

    einerfeitS

    unb

    onbrerjett

    ben

    ^roteftantifc^en

    ^ird^en

    unb

    befonberS

    ber uralten

    @riedjifd[)en

    ^irc^e

    bk

    einen

    fo

    groen

    S^eit

    ber

    6f)ri[ten^eit umfaffen

    jd^rfer

    5U

    ftjiren

    unb

    fdCjtoerer

    berfteiglid^

    at

    frl^er

    u mad^en,

    unb

    fo

    bie

    S5ereimgung

    ber

    gefammten

    ^irc^e

    (S5otte

    gu

    l^emmem

    SllteS

    bie| finb

    fragen,

    njeldfie

    bie

    IRe

    gier

    ung

    ber

    ^attjolifd^en

    ^rd)e

    betreffen

    im

    @e*

    genfal

    pr

    ntaa^gebenben el^r

    =

    35er nbung.

    gr feine

    9fiegierung QnbIungen

    at

    fotd^e

    l^at

    ber

    ^apft

    ber

    feine

    nben

    tgtic^

    feinem

    SSeid^tater

    be &nnt

    Unfe^I=

    barfeit

    nic^t

    in

    ?lnfprud^

    genommen

    unb

    ba^

    SSaticanimt

    feine

    Un*

    fe|Ibarfeit

    nic^t

    feftgefteKt.

    in

    S)eutfder S?at|ofc|er

    ^riefter

    unb

    @de|rier,

    ber

    narf)

    bem

    SSaticanum,

    unb

    toot)

    nod^

    ie|t,

    ein e=

    fd^ft fic^

    barauB

    mad^t,

    bie

    aticanifd^e

    Unfe^barfeit

    be

    ^apfte

    gu ertl^eibigen

    in

    ga^Ireid^en

    ^'Iugfc|riften

    fr

    ba^

    ^ol ,

    fagt

    in einer

    berfelben:

    ^er

    ^apft

    ann

    irren;

    id^

    toitt

    ein

    SBeifpiel

    anfl^ren.

    ^eim

    eintritt

    be

    ^opfttium

    l)ot

    ^iu

    ber

    9^eunte

    gemeint,

    menn

    man

    im

    ^iri^enftaat

    aud

    eine

    freie

    $8erfoffung

    gebe,

    mie

    e

    in

    ^ran rei(^

    Wobt

    mar,

    ba^

    merbe

    bie

    ^enk

    gufrieben

    unb

    orbentlid^

    mod^en.

    S)a

    l^at

    ber

    ^opft

    fid

    gemattig geirrt.

    @ein

    erfter

    SD^iinifter

    Sftojfi

    mrbe

    ermorbet

    unb

    ber

    gute

    moi)tmeinenbe

    ^apft

    mu|te

    fluteten

    unb om mit

    genauer

    ^ofi)

    mit

    bem

    eben

    baon/' @o

    pag,

    32,

    33.

    ber

    @d^rift:

    SSo^in

    fotten

    mir

    gelten.

    SSon

    Jrofeffor

    Sllban

    tolg.

    6.

    Sluflage.

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    23/90

    18

    ^a SSaticanum

    tft,

    fo

    Begrenzt,

    ha

    ^ttterttutn

    ber

    Jmt*

    fc|en

    ^ird^e.

    S)te

    Slutoritt ber

    ^oxi^iUm

    nb

    be

    ^a^[te,

    Beibe

    ot

    ein

    (SJanseS

    Betrod^tet,

    ift

    btefelBe

    gebtieBen

    tfe

    fte

    t)or

    bem S5attcanum

    mar.

    c^on

    bor

    me^r

    aU

    bretl^unbert

    ^^al^ren

    no^^m

    ber

    ^a^fl

    itnb ha'

    in

    S^rient

    erfammelte

    Sonjit

    biefelBe

    Slutoritt

    qI on

    @ott

    ertie'fien

    imb

    biefelBe

    Se'^r^Utt^

    fe^IBorleit

    in

    ^Ittj^rud^,

    njetdfie

    |e|t,

    ex

    cathedra,

    unter

    ufln^

    mnng

    be

    5Saticanum,

    ber

    ^apft

    oUetn

    Beljau^tet.

    a Xr{=

    bentinnm

    aBer

    fteltte bieje

    ^lutoritt

    ntc|t

    Bto^

    feft,

    fonbern

    e

    Bte

    fte

    and)

    in

    nmfoffenbfter

    SBeije

    qu

    freilie

    unter bem

    Btberfpruc^e

    ber

    ^roteftanttfd^en

    SBelt,

    einem

    SBiberf:prud^e,

    ber

    toieberum

    fetner[ett

    an

    S3ebeutung,

    Umfong

    unb

    Energie

    atte

    Jeit

    Bertrifft,

    toaS bie

    Jieutigen

    3ltt att)oIi en/' ober,

    tie

    jte

    tol^l

    ritfitiger

    genannt n^erben,

    9fleu=^roteftanten,

    gegen

    i)a^

    SSoticanum

    torBringen.

    9^ur

    in

    bem

    SSer|ttni^ be^apft

    gu

    ben

    DniIien

    ift

    burc^

    ba

    SSaticanifd^e

    SDogma

    eine 9Jlo*

    bification

    eingetreten

    ^u

    fnften

    be

    ^apft

    unb

    gum

    S^ad^ti^etf

    ber

    onilien, ln(id

    wie tnenn

    in

    einer

    njettltc^en 33'Jonard^ie

    bie

    dte

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    24/90

    19

    berl^aupt

    ^este^^ungeit

    mit 9flom

    unterl^atten,

    l^aB.en

    bte

    m^--

    attcanifd^e

    ^irc^e

    aU

    tbentifd^

    mit

    ber

    boraticanijd^ett

    factifd^

    aiterfannt

    nb

    Be^anbett.

    ^tt6efonbere

    ^at

    ^reu^eti

    ber

    an'

    Sd^ertic^e

    gren^enben

    9Sel^au:ptung,

    bie

    aud^

    Flling

    er

    nt(^t

    aufgeftettt

    lat,

    nid^t

    ^avm

    gegebett,

    aU

    feien

    nun

    bte

    Sltt^^at^o*

    lett

    bie

    tt)a|re

    9f?mifc|e tird^e,

    fo ho ^

    nun nur

    i^nen

    ba

    ^at{)o=^

    lifd^e

    ^ird^engut

    unb aUe

    bie

    ebeutenben

    lec^te

    ge'^rten,

    tetd^e

    bie

    9tmijd^e

    ^ird^e

    im

    aufe

    ber

    QdUn

    unter

    2lner ennung

    ber

    tauten

    ertnorBen

    l^at.

    e|alB

    l^at

    aud

    ber

    griebe

    ^reu^en

    unb

    nac^ ^er

    be

    eutfd^en

    9fieic^

    mit ber

    ^at^oliji^en

    ^iri^e

    ungetrbt

    forteftanben

    nad^

    toie

    or bem

    SSaticanum

    ein

    ^QijX

    kng,

    om

    ^uti

    1870

    bi

    ;^um

    1871.

    9Ritten

    in

    biefer

    eit,

    im

    ecember

    1870,

    erfolgte,

    voie

    fc^on

    ert^nt,

    bie

    eBen

    fo

    gnbige

    aU

    geredete

    ufage

    be

    ^aiferg

    in

    SSetreff

    ber

    SSerau*

    Bung

    be

    ^apft

    burd^

    ^onig

    ^ictor

    monnel

    ^m

    ;^unt

    1871

    fud^te

    ber

    9flet^ anler,

    un^ufrieben

    mit

    ber

    ^oltung

    ber

    (SentrumSfroction,

    beren

    ^ebeutung

    unb

    felBftftnbige

    ^ottung

    furj or^er

    guerft

    Ijerorgetreten

    ioar,

    lemebur

    bagegen

    Beim

    ^a^fte ouf

    bertraulidfiem

    Sege,

    freiti^

    ergeBIid^

    ,

    oB=

    gleich

    bie

    (Sd[)toren

    bod^

    oe

    be

    S^teid^g

    unb

    ni(^t

    be

    ^ap\t

    Untertanen

    toaxm,

    Unb

    noc^

    am

    30.

    Januar

    1872,

    aU

    ha

    Su|ifd^e

    Hunol)me*@efe| f(^on ergangen

    mar

    unb

    \)a

    d^u(=

    ^nffi(^t

    =

    @efe|

    unter

    f)eftigen kmpfen

    in

    ber

    S5erl^anbtung

    fd)meBte,

    erKrte

    ber

    '^ei)tan^kx

    im

    ^reu^ifdfjen

    5lBgeorbneten=

    i)ufe

    (mrtd)):

    ^ogmatifc^e

    treitigleiten

    gu

    Beginnen

    Ber

    bie

    SBanblungen

    ober

    ^ectarationen

    inner|alB

    be

    ogmo'^

    ber

    ^at^otif(^en

    ^irc^e

    liege

    ber

    ^reu^ifd^en

    S^Jegierung fern

    unb

    jebeS

    ^ogma,

    mel(^el

    fo

    unb

    fo

    iet

    SOfHionen

    93'JitBrger

    tl^ei=

    len,

    muffe

    itjren

    SJiitgliebern

    unb

    ber

    a^tegierung

    l^eitig

    fein,

    eine

    5Iner ennung

    ,

    meiere

    felBfterflnblic^ gerabe

    auf

    ha^

    SSoti*

    canum

    fid^ Begog,

    unb

    meldte fogar

    BertrieBen

    erfd^eint,

    menn

    man bie

    SBorte

    jebeS

    unb

    l^eitig

    mrtlid^

    nimmt

    unb bte

    S0JiIltonen

    aU

    S^^

    entfd^eiben

    l^t.

    nblid^

    aber

    ^ai

    ber

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    25/90

    20

    9ftetd^ aTtter

    ha^'

    (Siegel

    aitfgebriJt

    ouf tiiefe

    ferne ^luffoffung

    nod^

    am

    14. SJJqx

    1872,

    bem

    Sage

    orl^er

    ele

    im

    fReic^Stoge

    in

    ber

    ^efuitenbeiatte

    ha^

    ^euer

    be

    @rimm

    gegen

    bie

    S^Jrnifdle

    ^ird^e

    oufftommte.

    3)?it

    S'lac^brnif

    l^at

    er

    bamals bie

    Sfted^te

    be

    ^apftg

    in

    i[)rem

    oen

    Umfange

    anerlannt,

    ol^ne

    and^

    nnt

    eine

    Slnbentnng jn

    geben,

    ta^

    im

    SSaticanum

    bem

    S^teic^e

    gegenber

    eine

    Ueberfc)reitnng

    biefer

    3^e(f)te

    liege.

    9^nr bo

    fprad^

    er

    an,

    ba^

    ein^on orbat

    babnrd)

    erijinbert

    toerbe. SSon

    einem

    ^on=

    orbat

    ift

    ie|t glftdlid^er SSeife

    feine

    9?ebe.

    @^rlic|e

    Slnerfennung

    ber

    gegenfeitigen

    diente

    mie

    fie

    (ngft georbnet finb

    ift

    ber

    befte

    Seg gnr Sinigfeit,

    unb bann

    ?lngleid^nng

    ber

    bennoc^

    ent=

    fte^ienben

    Errungen

    im

    n^etnen

    bitri^

    gegenfeitige frennbc^eS

    @ntgegen ommen.

    @

    gibeinenanStortigenSonern,

    fagteber

    fteic^Sfangler

    anjenem

    14.

    dJlai,

    ber

    tuie ber

    ^apft

    berufen

    tore

    fo

    augebe{)nte,

    ber

    onoernett

    noije

    fommenbe

    unb

    burd^

    feine

    fonftitntioneUe

    ^erantoortttd^Mt

    gebecfte

    ^^d^k

    im

    ent^

    fden

    0?eide ermge

    nnfrer

    (^efe|geung

    ouSpen.

    SKel^rfad^

    tnlnte ber

    Dteic^gfongler

    gerobe

    in

    htn

    Ie|ten

    ^^tt^n

    in

    feinen

    ^arlament^reben

    ben

    ^opft

    ot:

    eine

    ^eitigleit,

    eine

    Sitnlatur,

    metdtje

    ^roteftonten

    in

    ber

    Sieget

    lieber

    t)ermei=

    ben.

    @

    am am

    14.

    dJtai

    \vk

    erm^nt

    anf

    hk

    'often

    ber

    (S)efanbtfd[}oft

    beim

    ^apfte

    an.

    S5iefe

    ttmrben

    nodC)

    biefen

    rrnngen

    nod)

    an

    bemfelben

    S^age einftimmig

    betittigt.

    S)er

    nc^fte

    Stet

    ber

    9^mifc^en

    SIggreffionen

    nad

    bem ^a^

    canum

    foll

    in hen

    gmei

    Eintrgen

    be Sentrumg im

    rften

    S^^eid^stage,

    hem

    on

    1871,

    befte en,

    nmlid^

    erften

    in

    bem

    eintrage

    au ber

    Slbreffe

    an

    eine

    SJajeftt

    bie

    S5ertt>erfung

    aller

    ^nterention

    in

    jeber

    ^orm.nnb

    unter

    jebem

    ^or*

    manbe

    gu

    ftreic^en,

    toobei

    vool]

    an

    ben

    beraubten

    ^apft

    ge=

    bad[)t

    tDurbe,

    unb

    tneitenS

    in

    bem

    eintrage,

    in

    bie

    Slbreffe

    ben

    SSunfdj

    aufuue men

    ,

    bafs

    ben

    ^att)oIifen

    im

    ganzen

    dt)^

    biejenige

    0?eligionlfreileit gemalert

    merbe,

    meldte fie

    in

    ^reu^en

    fd^o

    genieen.

    S)er

    SSerfoffer

    Ijot

    in

    feiner

    orj^rigen

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    26/90

    21

    (Sd^rift:

    q

    neue

    SeutfcT^e

    fRetc

    ju

    jetgen

    gejuckt,

    toie

    bttttg

    btefer

    SButifd^

    unb

    toie

    too^fterec^tigt

    jener

    Slntrag

    tar.

    ^e|t

    wirb

    tt)ir (tcl^

    tnteremrt

    gu

    fnften

    ber

    9^umntfdjen

    ^nben,

    xooi)

    mit

    ^e)t,

    aBer im

    SBiberfpntd)

    mit

    jener

    SSermerfnng

    alter

    'i^nterbention

    in

    ber

    Slbreffe

    on

    1871. S)en

    ^itben

    finb

    ottentr^alen

    gro^e

    SfJecfite

    eingerumt;

    ober

    minbeflen

    eBen

    fo

    gutffig

    tt)ie

    fr

    3fiumntf(i|e

    ^uben ift

    bod^

    tol)

    eine

    ^nter=

    ention

    fr

    9f{mifde

    l^riften

    unb

    fr

    ben

    ^apft,

    gumat ge=

    rabe

    biefe i^nterention

    ber

    ^aifer,

    toie

    oben

    gezeigt, mefirfac^

    in

    Slugfii^t

    gefteEt l^ai

    ^m

    ^uni

    1871

    entjog

    ber

    53if(^of

    bon

    rmetanb

    htm

    ^at^olifd^en

    fReligiouMe^^rer

    SBoUrnann am

    @t)mnafium

    in

    S5raunberg

    bie

    missio

    canonica

    n)egen feiner Dppofition

    gegen

    ba0

    SSaticaitum.

    @

    ift

    fc^toer

    eingufel^en,

    toie

    ber

    S3i)(^of

    bie^

    ol^ne

    35erle|ung

    feiner

    2lmtpflidt

    fitte

    unterlaffen

    brfen.

    SSeber

    ^reu^en,

    noc,

    fo

    biet

    befannt

    geioorben, irgenb

    ein

    2)eut|(i)er

    ober

    au^erbeutfc^er

    (Staat

    f)at infprud^

    get^on

    gegen

    bie

    ga'^Ireii^en

    jcommunicationen

    toegen

    luflet)nnng

    gegen

    ha

    S5aticanum.

    S)er

    9fJeic^ anter

    t)at

    ha^

    ingetjen

    auf

    bie

    SBan*

    betungen

    be

    fat^otifc^en

    S)ogma

    aubr(ftic|

    bon

    fid^

    getoiefcn,

    toie

    oben

    gegeigt

    ifi

    S)ie

    Sttt^^at ^

    otifen

    l^aben bisher

    nic|t

    gu

    tanbe

    gebradt)t,

    n)a

    einem

    gemeinfamen

    georbneten

    ^ird^en*

    toefen

    l^ntidfi f^e.

    ie

    @efonbtfd[)aft

    be

    Sf^eic^l

    beim

    ^apfte

    erfc^eint

    im

    9f{eidbubget.

    ogar

    ha

    nidjt' ctericole

    ^reu*

    ^ifd^e

    Slllgemeine

    anbred^t

    bernjeift

    bie

    at ^oIifd^en

    ^riefter,

    ntitt)in

    oud

    bie

    S5ifdfe,

    (tortlid^)

    megen

    i^rer geifttid^en

    3tmt=

    berri^tungen

    auf

    bie

    SSorfdtiriften

    be

    canonifd^en

    9^e^t/'

    eben

    fo

    irie

    bie

    proteftantifc^en

    ^eiftlid^en

    auf

    hk

    (onfiftoriat=

    unb

    ^ir^en==Orbnungen/'

    66,

    %M

    ih

    2;t)eit

    IL

    gn

    biefen geift=

    tid^en

    Slmtgberrid^tungen geprt

    hk

    rtl^eilung

    unb

    ntgiel^ung

    ber

    missio

    canonica.

    Sie

    ^reu^ifd^e

    SSerfaffungS^Urlunbe

    fict)ert,

    5trti et

    15,

    ber

    9f{mifc|=^otl^otifden

    ^irc^e

    bie

    fetbftftnbige

    Orbnung

    unb

    SSer*

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    27/90

    22

    ioaltungil^fer Slng^tegenl^ettett

    ju,

    Sa

    ffte(^t

    ber

    SluSfd^Ite^ung

    ober

    (Sjcommunication

    ge )rt

    in

    ber

    Siegel gu

    ben

    natrltd^en

    fRed^ten

    jeber

    ejeUfc^aft

    ^a

    @attgef(^e

    (Sotififtorium

    in

    S'Jagbeburg

    f)at Inx)

    bie

    jcommnnication

    berjenigen

    tian*

    gelifd^en

    SSter om

    acroment

    bei SlltarS

    angeorbnet,

    telc^e

    bei

    (Singe|nng

    einer

    gemifd^ten

    (Sl^e

    i^re

    fiinftigen

    @lne

    nic|t

    bie,

    tel^e

    i^re

    %^kx

    ~

    ber

    ^at|olifc^en

    ^ird^e

    gntneifen,

    2luc^

    on

    ben

    f^^etmanrern

    njirb,

    jo

    iel

    Be annt,

    biefe

    9^ed)t

    ber

    5lnfd^tie^nng

    noc^

    il^rer

    Serfaffung

    gebt.

    Tlan

    jagt,

    bie

    jccommunication

    berhre

    aber

    bod^

    bie

    brgerlid^e

    (Stellung

    nnb

    @ ^re

    be

    Slulgefd^Ioffenen.

    )b

    bie^

    ber

    gaU, {)ngt

    on

    ber

    9Keinung

    unb

    timmung

    ber

    Greife

    ob,

    in

    benen

    ber

    Slnlge*

    jd|toffene

    tebt.

    SKntiaticanifd^e

    ,

    ober

    ^roteftanttfc^e Greife

    n)er=

    ben

    ielleid|t

    gerabe

    bie

    ejccontmunicirten

    l^at^olen

    unb

    jbifd^e

    Greife

    bie

    in

    ba

    :^ubent^um

    l^ineintieirat^enben

    ejccontmunicirten

    (Sl^riften

    eben

    wegen i^rer

    (S^commimication

    orglic^

    ^jreifen

    unb

    e^ren,

    to'^renb

    eine

    freimaurerijde

    jconnnunication

    bem

    jcommunicirten

    in

    ben njeit

    oerbreiteten

    freimourerifc^en

    Greifen

    fe^r nad^t^eilig

    unb

    fr

    feine

    ^erfon

    fel)r

    em^jftnblid^

    fein

    ann.

    SBer

    irgenb

    einen

    (^rab on

    d^rifttid^em die)t

    unb

    ^rifttid^er

    greil)eit

    mitt

    unb

    nid^t

    ntol^amebanifc^en

    ober

    l)eibnifden 2i[bfotu=

    tilmuS,

    ber

    mu^

    ouf

    foli^e

    @egenf|e

    unb

    ^nconenienen

    ge-

    fo^t

    fein.

    Sie

    ^reuPc^e

    Iftegierung fd^eint

    mit

    biefen

    auf

    ber

    anb

    liegenben

    SBa'^rl)eiten

    fii^

    nai^

    unb

    nad^ befreunbet

    gu

    i^aben.

    Sflod^bem

    Wtomk

    lang

    ber

    33ifc^of Ujegen

    2oEntann'

    bebrngt

    worben,

    'i)at

    man

    UJeiiHd^

    bem Streit

    ein

    nbe

    gemad^t

    burc

    ^ispenfation

    ber

    atiotifd^en

    @d^ter

    on

    SBoUmann'g

    9^eligion==

    Unterridt.

    9^ur

    borber tt)irb

    no^

    er )anbelt,

    ttJeld^e

    Slnttort im

    S)eutfdett

    3fJeic

    auf

    bie

    ^rage gu geben

    ift,

    bie

    bie

    Slpoftel

    ^etruS

    unb

    ;^o^anne

    bem

    diat^

    in

    ;^erufatem

    fteEten:

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    28/90

    23

    fRtc^tet

    il^r

    felbft,

    oh e or

    Jott

    red^t

    fei, ba^

    ttr

    @ud^

    melr

    gel^ord^en

    oI

    @ott? ,

    ^t

    ein

    c|tag

    gegen

    bk

    tat^oHfc e

    ^trde

    ift

    bte

    Bdb

    nad^

    bem

    ^eginit

    ber

    (Srntetnbifd^en

    Slngetegen^ett erfolgte

    Sluf*

    l^eBung

    ber

    ^atl^olifc^en

    2lbt^eihtng

    be

    (Sultumin{=

    ftertum^

    bmd^

    (Sabinet^^Orbre om 18.

    ^uli

    1871

    em^funben

    lorben.

    ;^n

    Serinbung

    mit

    ber

    efammt^altimg

    ber

    ^reu^i*

    fd^en

    iegierung

    onnte

    fte au^ nic^t

    tt)o|t

    anberS

    empfunben

    terben.

    ^^re rrid^tung

    ttjar ein

    2Ber

    ^nig ^riebric^ SSill^elmS

    be

    SSierten

    um

    toie

    bie

    Betreffenbe

    (SaBinet:=Drbre

    on

    1841

    trttic^

    fagt,

    ein

    on

    gegenfeitigem

    SSo^^Imotten

    unb

    Sertrauen

    getrogenes

    ^l^^^^^^^^^^^^tt

    unb eine

    erftrfte

    S3rg*

    fc^aft

    fr

    bie

    grnblid^e

    unb

    ietfeitige

    ^eratf)ung

    ber

    ^ot^iolifc^en

    ^ircEienfrogen u gewinnen

    imb

    p geben.

    1841

    mar

    ber

    QtlU

    pnxt,

    mo

    ber

    ^nig

    halb

    na)

    feinem

    9f{egiernng=

    Eintritte

    ben

    oben

    ermhnten

    emaltmaa^regetn

    gegen

    bie

    ^at^otifc^e

    ^irc|e

    ein @nbe

    gemad^t

    l^atte,

    unb

    bo

    ^tocet

    aufgab.

    @o

    lange

    biefe

    fo

    bem rte2Bo'^ImoKen

    beftanb

    unb

    jenfeitS

    anerfannt

    mrbe,

    alfo

    etma

    ein

    5Siertet=;^a^r:unbert

    lang,

    fd^eint biefe

    inrii^tung

    gut gemirft

    5U

    loben.

    5lEein

    on

    Slnfang

    an

    brngte ftd

    \)a^

    S3eben en

    auf,

    ha^

    bie

    :^bee

    ber

    obfoIutiftifden

    SlUmai^t

    be

    religionStofen

    @taot

    biefer

    ^nftitution

    fid^

    bemd^tigen

    nnte,

    alfo:

    ber

    parittifc^e

    ^reu^ifc^e

    taat

    ober

    oud^

    fein

    uttuSminifter

    fd^mebenb

    al

    I)|ere

    @in|eit

    ber

    bem

    Unterfd^iebe

    ber

    ^at|oIifcen

    unb

    ber

    angelifd^en

    ^irde

    unb

    ba^er

    beibe

    umfaffenb

    unb

    teitenb

    ein

    un'fialtbarer

    @tanbpun t,

    ber

    augel|t

    on

    ber

    erberblidEien

    :^rrle:^re

    on

    ber

    taatSomnipoteng.

    obalb

    ber

    (S5egenfa|

    ber

    ^ntereffen

    l^erortritt,

    fo

    erleitet

    biefer @tanbpun t

    leidet gur

    ^erte^ung

    ber

    einen

    ober

    anbern

    ^ird^e,

    ober,

    menn

    lau

    ober

    inbifferent

    bermittelt

    mirb,

    gur

    S8erte|ung

    beiber

    ^ird^en.

    Raritt

    ift

    ein

    9Jed^tbegriff,

    aber

    Raritt

    ift

    leine MtiU

    giott.

    Unter

    bem

    SSormanbe ber

    ^oritt

    barf

    bem

    ^aifer

    unb

    bem

    Knige

    on

    ^reu^en

    :^nbifferen

    unb

    9fJeIigionIofig eit nid^t

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    29/90

    24

    aufgebruttgen

    tuerben,

    elnge

    bie^

    oBgletc^

    e

    Uig

    nie

    gengen

    onn

    fo

    torbe

    \)a^

    9tet(^

    uttb

    ^reu^en

    enttet^t,

    entgeiftet

    unb

    in

    feinem

    innerften

    Seen

    nnHificirt

    tt)

    erben.

    SSo

    bleiBt,

    njenn

    ber

    Slltmc^tige

    (Bott eine

    fr

    ha

    did^ gleid^gl-

    tige ^ritiotmeinnng

    ift,

    ber

    ^rnnngSeib,

    ber

    ^utbignngeib,

    ber

    ^al^neneib,

    ber

    Slmteib,

    ber

    ^engeneib,

    fur^, jjeber

    @ib,

    auf

    bem

    bod)

    aHer

    9fie(^tfd^u|

    aU

    auf

    feiner

    legten

    feften

    @t|e

    berutjt?

    S3enn

    e

    gelnge,

    ben

    ^aifer

    unb

    ben

    ^reu^ifd^en

    Staat

    aB

    fotc^e bUig

    gteid^gltig gu machen

    gegen

    bie

    (Sonfeffion,

    unb in

    weiterer

    not ^tt)enbigen

    g^olge

    gegen

    ha^

    S ^riftent:^um

    6er|aupt,

    fo

    tt)rbe

    bennod)

    nid)t

    leic^I^eit

    ^tnifc^en

    ^att)oIi en

    unb

    ^ro=

    teftonten

    eintreten,

    fonbern

    eibent ^um

    unb

    3JJi^^anbIung

    fieiber

    ^ird^en,

    ein

    ^eibent )unt,

    ba

    in

    ber

    eftalt

    ber

    @taat

    =Omni=

    potenj fc^on

    im

    Slnpge

    ift

    unb

    im

    l^eibnifd^en

    9?merreic|e

    gur

    Slnbetung

    ber

    ^aifer

    unb

    nm

    SJiartt)rium

    ber

    Triften ge*

    fl^rt

    ^at.

    S)ie

    ftec^te

    unb

    -grei^eiten

    ber

    c|riftHden

    Slird^en

    muffen

    im

    S)eutfd^en

    fftti^

    gegrnbet

    merben al

    auf

    it)r

    gunbament

    auf

    ha

    S5e enntni|

    ber

    Sonfeffionen

    fo

    meit

    e

    gemeinfam ift.

    S)ie

    eble

    Siugenb

    ber

    Soteranj barf

    nie,

    toie

    e

    fo

    oft

    gefc^iel^t,

    mit

    ;^nbifferen

    Beftedt

    terben.

    a

    ^ringip

    ber

    diriftlid^en

    ^ote=

    ranj

    ift

    t)a^

    geiftlid^e

    Sefen

    be

    ^riftenti)um

    ,

    erunben

    mit

    ben

    d^riftlid^en

    S;ugenben

    ber

    Siee

    unb

    ber

    S)emutl.

    ^ein

    ^reu^d^er

    ober

    9ftei'c^=Untertlan

    l^at

    alg

    foId)er

    ein

    0?ed^t

    auf SlnfteEung

    im

    taatsbienft,

    SJian

    fonnte

    eBen

    fo

    tol^t

    numerifd=fitiftifd)e

    Serpttniffe geltenb

    mad)en

    fr

    bie

    Slnfteltung

    ott

    Siberalen

    einer= unb

    Sonferatien

    anbererfeits.

    S)er

    ^aifer

    unb

    ^nig

    bon

    ^reu^en ift

    in

    ber

    S^^at

    (Sangetifd^,

    alfo

    be

    J)ei]3t:

    er

    lat

    in

    ird)Ii(^er

    Segietjung feinen

    (Sangefdtien

    llntertr)anett

    gegenber

    befonbere

    Me^k

    unb

    ^flid)=

    ten,

    bie

    er

    feinen tatfiotifd^en Untert^anen gegenber

    nic^t

    f}at

    (SJereditigfeit,

    @c^u|, f^rforge,

    Siebe, Ijat

    ber

    (Sangetifdje

    f

    aifer

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    30/90

    25

    imb^nig,

    tote

    feinen

    ongettfcfien,

    fo

    aud^ feinen

    l^atl)oIifcen

    Untertt^anen gn

    genjl^ren,

    ni^t

    oBgleic^,

    fonbern

    tu

    eil

    er

    angelifd^

    ift

    nnb

    feine

    9fJeIigion i^n

    bagu

    erpfli(j)tet.

    SSon

    ber

    anbern

    (Seite

    genieen

    bie

    ^ot|oli en

    hai

    oon

    ifinen

    fe ^r

    )oc^

    gefd;|te

    S5orrec|t,

    in

    ^irdjenfad^en

    tt)ef

    entlie

    om

    ^apfte

    nnb

    nic^t

    om

    ^aifer

    nnb

    Knige

    regiert

    gn

    werben.

    Tili

    9^ecJ|t

    l^at

    ba er

    ber

    Sieic^Sfan^Ier

    im

    Slbgeorbnetentianfe

    ben

    SlnfprncE)

    gn=

    r(fgen)iefen,

    hk

    Slemter

    ^ren^en

    nac^

    bem

    ^i^^^i^si'P^t^iff

    ber

    tatljolifd^en

    nnb

    angelifc^en

    Untertljanen u

    6efe|en.

    Wit

    bemfeten

    Sftec^t

    nnte

    fr

    ^nben

    nnb

    Reiben

    eenfatlS

    Z^dU

    na|me

    an

    ben

    Stemtern

    nad)

    ber

    tatifti

    geforbert

    ierben,

    tenn

    ni^t

    gar

    am

    @nbe

    S^at(3oIifd)e

    nnb

    angefi^e

    Staifer

    nnb

    Knige

    im

    SBec^feL

    2lnbererfe{t

    ftet)t

    bem

    (Sbangelifdien

    ^aifer

    nnb

    Knige

    aU

    fotc^em

    nnb

    feinem

    SSertranen

    ber^atljolifc^e (St^rift, n^elc^er

    inirl^

    lic^ (S^rift

    ift, n^er

    al

    ber

    ^roteftant, n)elcer

    ^eihe

    ift,

    nnb

    banoc|

    foEte

    hie

    ^raji

    bei

    Sefe|nng

    ber

    Slemter

    ftc|

    richten fo

    ttjeit

    e

    anf

    bie

    onfeffion

    anlommt.

    S)enn e

    ift

    eine

    (an=

    getifc^e

    ^flidjt,

    geiftlic^e

    @ad)en

    geiftlid) p

    fienrtt)

    eilen.

    et)t

    man

    on

    biefen

    9^ed)tert3lttiiffen

    nnb

    fRedjtggrnnb*

    f|en

    an,

    tok e bie

    beften

    ^ntereffen and^

    ber

    ^at^olen

    er=

    forbern,

    fo

    ift

    e,

    fo

    ratt)fam

    nnb

    notfimenbig

    anc^

    bie

    3uie|ung

    on

    tatt)oHfc^en

    ac^berftnbigen

    fr

    ^att)oIifd)e

    ^iri^enfac^en

    ift,

    gleic^mo'^I nnnatrlii^

    nnb

    im

    Mgemeinen

    nidft

    rattjfam,

    ba^

    ber

    angelifd^e ^nig feine

    Ued)k

    ber

    ^atf)otifd)en

    ^ird)e

    gegen=

    ber

    bnrd^

    ^att)oti en

    toalirnel^men

    lie^e.

    2)ie

    @efalr

    min=

    beftenS

    ber

    2lrgmot)n

    lge

    nal)e,

    ba^

    bagn

    lone

    ober

    gar

    nngetrene

    ^at:oIifen

    angefnd)t

    mrben,

    aufdjlielici^

    ober

    boc^

    orgngsmeife

    orben

    ernften

    nnb

    trenen

    ^at^olifen.

    dergleichen

    ^attiolen

    gtoeiter

    Maffe

    mrbe

    hk

    'at^olifdje

    ^irce,

    nnb

    gmor

    mit

    gntem

    @rnnbe,

    ha

    SSertraiten

    erfagen,

    n)eldje

    fie

    re^t=

    fc^affenen

    nnb

    befonnenen

    oangetifdien,

    bie

    ha

    died)i

    nnb

    ben

    ^rieben

    lieben,

    tool^t

    gem^ren

    mrbe.

    S)o

    frennblic^fte

    S5er=

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    31/90

    26

    pttttt^

    u'9ftu^Ionb

    unb

    Oeftretd

    trbe e

    mct teci^tfertigett,

    bte

    (SJefonbt[ciaft

    in

    ^eterSurg

    einem

    ^uffen

    ober bte

    in

    SSien

    einem

    Deftreid^er

    angnertrauen.

    Ser

    milungene SJerfuc^,

    einen arbi-

    nai

    Qt

    @ef^fttrger

    be

    3fteid

    beim

    ^a|)[te

    ^u

    Beglaubigen, ^at

    rftaunen

    erregt,

    aber

    Weber

    ben

    ^opft

    noc^

    bk

    eutfc^en ^atl^o=

    len

    befriebigt.

    S)er

    3fteic^ an^ter

    fagte

    am 30.

    Januar

    1872

    im

    ^reuifc^en

    Sonbtoge:

    einer

    at]oIifden

    ?tbt eilung

    im

    (5uttu=

    minifterium

    tt)rbe er

    einen

    ^:pftliden

    S^untiug

    in

    S3erlin

    orgie^en;

    bon

    bem

    n)iffe

    mon

    boc|,

    mo

    er ertrete . Srbe

    bieg

    ber

    ^ap^t

    ol^I.on

    bem

    (Sarbinat

    ^ol^enlo^e

    gemut

    l^aben?

    ^an

    mrbe e

    bem

    ^a^ft

    nid^t

    erbenfen

    nnen,

    toenn

    er

    ettoa

    on

    biefem

    (Sarbinal

    oIS

    ^reuifc^em

    ober

    9?eic|g=ef(^ft=

    trger

    eine

    SluSgleid^ung

    ber

    Differenzen

    gel^offt,

    ieeidt

    el^er

    ha^

    egentl^eit

    gefrd^tet l^aben

    foHte. ,,@(^iebli(^, frieblic^ ,

    fagt

    \)a

    Deutfc^e

    (Sprd^mort,

    unb

    bag

    @ngtifde nod^ gierlid^er:

    ,Love

    yuor

    neighbour,

    but

    d'ont

    pull

    down

    y

    cur

    hedge

    (Siebe

    b

    einen

    9^a(i)bar,

    ober

    reie

    beinen

    Qann

    nid)t

    ein )

    teid^^eitig

    mit

    ber

    Sluf^ebung

    ber

    ^ot^olifd^en Slbt^eilung

    im

    uItuSminifterium

    im

    ommer

    1871

    ermanbelte

    fic)

    |3t|^

    in ben

    Ifaffifd^en

    ^irc^en=

    unb

    @dulfac|en

    ha^

    barin

    bi

    bo'f)in

    beoba^tete SSerfatiren

    ber

    3fteid^=9ftegieruttg

    in

    fein

    @egent^eiL

    ^[JJe^rere

    mic^tige

    Drganifation=

    unb

    SSermaItung=

    orgone,

    bte

    bi

    ba^in

    ba

    SSertrauen

    ber

    iegierung

    geijabt,

    mur=

    ben

    i^rer

    Functionen

    entl^oben.

    Die

    arfteKung

    eineg

    biefer

    Organe,

    be

    D.

    gabri,

    in

    ber

    @c)rift:

    @taot

    unb

    ^ird)e ,

    ergiebt

    fotgenben S5ertauf. S^lad^

    i:^m

    Ratten

    am

    rafc^eften

    ber

    neuen

    beutfc^en

    errfc^aft

    bie

    glubigen

    X^eite

    be

    (faffijd^en

    ^roteftantiSmuS

    fid

    gugemenbet .

    Denn

    fagt

    2).

    ^abri

    -^

    ma

    man

    auc^

    fonft

    ^offen

    ober

    frchten

    mochte,

    barber

    mar

    in

    biefen Greifen

    bod^

    nur

    eine

    Ueber^eugung:

    mit

    unferem

    rd^Iid^en

    Seben

    tnirb

    e

    burc

    ben

    Slnfc^tu

    an

    Deutfc^tanb

    iebenfaUg

    beffer.

    93fan

    mirb un oon

    ben

    Sf^ationatiften

    unb

    9f?a=

    bicalen

    nii^t

    mel^r

    unterbrcEen

    laffen.

    @

    toirb

    ein neuer

    frifcer

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    32/90

    27

    ouc^

    trc|Itd|ett

    SeBeng

    burd^ unfer

    Sanb

    sielen''.

    SSon bef

    tlat^

    fd^Itd^en

    i^ot^e

    ber

    SBanbelung

    im

    Sluguft

    1871

    bagegen fagt

    er:

    ^n

    ber

    ^irc^e

    SlugBurgtfc|er

    Sonfeffton

    itiar

    nun

    auf

    9fleue

    bie

    uSfd^Ite^Iid^e

    $errjc|oft

    ber

    rationattftifd^en

    unb

    ber

    reltgtg^rabicden

    gartet

    conflitutrt. S'laturlic^

    ntai^te

    bieje

    SBen=

    bung

    groes 5tuffei)n.

    SlEe

    toaren

    Berrafd^t,

    am

    meiften

    bie

    SSertreter

    be

    rd^tid^en

    8iberdimu

    ;

    ober

    natrlich

    :^ie

    e

    erfreut

    in

    i^ren

    9iei en:

    Eh

    bien,

    present

    nous

    ferons

    l'Eglise.

    ^i^t

    minber

    tief, fogt

    S).

    ^abri,

    feien

    bie

    emt^er

    burc^

    bie

    SBonbelung

    in

    ben

    d^utfac^en

    ergriffen

    toorben.

    enn

    fo

    ergl^ft

    er

    teiter

    :pt|lid^

    im

    ?luguft

    am

    ber

    93ef(^eib:

    bie

    eminarien

    finb

    aU

    confeffionSloS gu bel^anbeln;

    ben

    @c|ut'

    ;^nf:|Dectoren

    (bod^

    njo^t

    in

    ber

    9ftegel eifttid^en

    )

    ift

    bie

    om|)eteng

    in

    9flettgiongfaden

    entzogen

    unb

    fr

    jeben

    ^rei

    tirb

    ein

    @d^ut=;^nfpector

    ernannt;

    bie

    ^otf^fd^ute

    alfo

    ift

    con*

    feffionilo^ ,

    mithin

    ha

    ^heal

    ber

    9f?eoIutionr on

    gon^ uro^a

    reatifirt,

    ie

    c^ulfroge ,

    fo

    f:^rt

    er

    fort,

    tar

    eine

    @od^e,

    bie

    jebe

    ^amitie

    ber'^rte,

    bie

    in

    aEen

    befpro(^en

    ttiurbe,

    unb

    bie iel

    tiefer ging

    al aUe

    fonftigen

    SSermattungS^

    Drganifationen*

    Um

    fo

    ^einlid^er

    mu^te

    ber

    pl|lid^e

    Umfturj

    be

    eben

    or

    bem

    5lnguft

    eingeftirten

    ^ftem befrem=

    ben.

    ^er

    (S5eneral=@ouerneur

    @raf

    ^i^maxd,

    ein SSetter

    be

    9?eid anlerl

    eri^ob

    motibirte

    inrebe

    gegen

    hie

    ^irc^en*

    unb

    i^ulrefcripte.

    @ie

    tourben

    auf

    ^

    neue

    befttigt.

    1)er

    (S5e=

    nerat=(Souberneur

    erbat

    fofort

    on einer

    SRajeftt

    bem

    ^aifer

    (Sntlfiebung

    on

    feinem

    Soften

    unb

    erl^ielt

    biefetbc

    ur nac^^er,

    mit

    einer

    militrifc^en

    9ftangeri^t)ung'\

    (S

    ift ,

    meinte,

    gabri,

    inbem

    er

    nadf)

    ben

    SEotien

    biefer

    SSanbetung

    forf(^t,

    bie

    S5erfa^ren einfad^

    eine

    ^ra^i

    ber

    abfotuten

    rd^Iid^en

    S3u=

    reaufratie,

    bie

    boEenbete

    9?eobtlitation

    be^

    territortalifttfd^en

    ^rtn-

    ^ip,

    tt)te

    fie

    in

    biefer

    unbebingten gorm

    in

    S)eutfd^Ionb

    in

    oKen

    Suberungen

    lngft

    abget^an

    ift .

    (Sr

    fe|t

    fiinju: ^^

    bin

    ber

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    33/90

    28

    Uebereugung

    ,

    tren

    bie

    ^u^ter

    ber

    Ultrantontonen

    t

    @tra^=

    6urg u diatf)t

    ^OQ'^i^

    torben,

    fie

    turben

    jenen (Sntfd)eibnngen

    be

    9fteidj anter^5lnit

    bejglid^

    ber

    ^roteftantifd^en ^ird^en*

    angetegeu'^eitett

    i^ren

    otlen

    58eifatt

    gej(i)eii t

    l^aBen;

    benn tooS

    ann

    bem

    Ultrantontant^ntuS

    tiHfotnmner

    fein

    aU eine miter ben

    @taat

    gebnnbene,

    om

    9?QtionaItnm

    bef)errfd)te ^rote[tontifd)e

    ^ird)e?

    2t&er

    toir

    biirfen l^offen,

    ha^

    er in

    biefer

    UeBerjeu^

    gnng

    irrt,

    ^en

    redjtfd)affnen |^atf)oli en

    le^rt

    ber

    ^eilige

    >aulu

    1.

    orintt).

    13,

    6.

    unb

    im

    @in Iang

    bamit

    bie

    ^'at^oliji^e

    ^irdje,

    fid)

    nid)t

    5U

    freuen

    ber

    Ungerec^tigfeit,

    fonbern

    fidj ^u

    freuen

    ber

    SBa'^rl^eit

    ,

    tuo er

    fie

    axi^

    finbet.

    .

    elbft

    bie

    fo

    ftreitbore

    ^Berliner

    ermania

    fie^t

    ein

    {toa^

    leiber iele

    (Sangelifdje nod}

    nidt

    einfe^n)

    unb

    prebigt, ha'^

    ^att)o en

    unb

    bangelifd^e

    in

    ben

    l^imntell^o^en

    unb

    l^Eentiefen

    egenf|en

    biefer

    eit tnef

    ent^

    Iid

    unb

    ^ouptf(|Iid)

    nic^t

    berufen

    finb,

    einanber

    ^u

    e==

    fmpfen,

    fonbern

    njie @in }?ann in

    ben

    ^eiligen

    ^om|?f

    u

    ^ie'^n

    gegen

    aUe

    ^reigeifterei

    unb

    @ottIofig eit,

    unb

    im

    @Ifa^

    fielen

    nac|

    ben

    ffentlid^en

    Sflad^riditen,

    bie

    oE

    finb

    on

    ot(jo=

    Iif(^en

    Ifaffifc^en

    ^Religiongbefdjtoerben,

    bie

    ^at{)oti en

    nidjt

    minber

    entfc^ieben

    aU

    bie

    (Sbangelifdien

    ben

    beibe

    S^^eite

    treffenben

    9f{e=

    gierung^maa^regeln gegenber.

    :^m

    ^Roember

    1871

    eronla^te

    bie

    5Boierifce

    S^Jegierung

    burd) i^ren

    ultuSminifter

    on

    2u^

    ba

    nac^

    feinem

    Flamen

    ge^

    nannte

    9fieic^=5lunat)me=@efe|

    gegen

    bie

    @eiftlid)en,

    wie

    er

    fagte:

    im

    ^ntereffe

    be

    ffentlid^en

    ^-riebenS .

    @r

    meinte

    mo^^l

    einer

    SSaffe p bebrfeu

    \uiber

    9^mifd)e

    iferer,

    benen

    gegen=^

    ber bie

    Siegierung

    be

    grunb att)oIifc|en

    SSoiern

    etn)a

    boreitig

    fic^

    bermidelt

    l)atk

    in

    bie

    SSegnftigung

    ber

    5lIt=^at ^oIi en ,

    in

    einen

    ^rrtoeg,

    ben

    haB

    (Sbangelifd)e

    ^reu^en

    im

    2Befent=

    liefen

    gld(id

    bermieb,

    inbem

    e

    fic^

    zeitig

    prd^og

    au

    feiner

    unJialtbaren

    (Stellung

    in

    ber

    SBoEmann

    *

    rmlnbifd^en

    @c^e.

    iefe

    5ttt*^t:^olif^e

    ober

    S'leuproteftantijd^e

    ^artt)ei

    Ijat geioiffen=

    l^afte

    ^at^olen

    unter

    i^ren

    Hebern,

    biz

    ftet

    forgfttig

    unter=

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    34/90

    29

    fc^teben

    ierben

    foHten

    on

    tl^rem

    irc|ettfetnbttc|en

    unb

    freigeifte*

    tifci^ett

    Sln|oTige.

    ine

    SluSfonberiing

    biefeS

    tn ^ong

    t[t

    bte

    SeetiSbebingimg

    ber

    ^artl^ei;

    aber

    fte

    tft

    on

    tl^r,

    fo

    tel

    Befanttt,

    ntc^t

    etntnal

    erfuc^t

    njorben.

    @te

    tft

    bal^er

    gu

    irgenb

    einer

    ir(^(^en

    in'^eit

    ober

    ang

    xd^t

    gelangt.

    te

    9^mif(^e tiri^e

    etnerjett

    Befennen

    mit

    (Sinfd^Iu^

    be

    ^ribentinum imb bi

    jitm

    18.

    ^uli

    1870,

    anbrerfeitS

    aber

    on

    biefem

    2;age

    an

    gegen

    fie

    gront

    nnh

    fd^arfe Dp^ofition

    machen,

    ha'

    ift

    ein

    fo fd^maler

    @tanb:pun t,

    ba^

    e

    fc^toer

    ieeid^t nnmgtid^

    ift

    feften

    gn^

    barauf 5

    faffen.

    ie

    ^art^ei fc^eint

    bal^er

    |e|t

    il^rer Sluf=

    ljnng

    entgegen

    gn ge^n.

    Flling

    er

    brfte

    biefen

    ?lugang

    ort)er

    gefel^n

    i^aBen.

    @r

    l^at fc^on

    1871

    gegen

    eine

    befonbere

    ^irc|enbitbnng

    fici

    erftrt

    S)ie

    bairifc^e S^iegiernng

    ober

    ift

    in=

    tifc^en

    in

    eine

    nii^tic|e

    teUnng

    geratfien

    unb

    e

    ift nid^t

    uner*

    ftnblid^,

    wenn

    err

    on

    8u|

    in

    ber

    9?ebe,

    bie

    fein

    @efe^

    einleitete,

    fogte:

    in

    S3aiern

    n^erbe

    ha^ ^ebrfni^

    gefepci^er

    lfe''

    om

    bringenbften

    entpfnnben.

    SBie aber ein

    ^at^oIif(^er

    Jfinifter

    ein

    ^aierifd)cr ^atfjoUfc^er Sultminifter,

    ber

    an^

    \xa^

    bem

    SBaticanum

    ben

    ^apft

    noc^

    anerfennt,

    tok

    ein

    folc^er

    fr feine rt^d^en

    SSerIegent)eiten

    lfe nic^t

    beint^apfte,

    and^

    nid^t

    bei bem

    (Spifco^ote

    feiner

    ^'irc^e,

    fonbem

    bei bem

    |e|t

    national4iberolen

    ffteid^e

    unb

    bei

    beffen

    nidt at{)oIifd^er 9fJeid[jtogme r ^eit

    fud^en

    ann,

    ha

    ift

    nidfit

    leidjt

    gu

    faffen.

    @

    ift

    aum

    benibar,

    ^a^

    er

    gehofft

    t)at

    burdC)

    ein

    fotd)e

    @efe^

    feine

    O:t)pofition

    in

    ^oiern

    ju

    fd^recfen.

    Die

    (grfotge

    fonnten

    li)d^ften fein: einigen bereifrigen

    @eift=

    lid)en

    eine

    leidste Strafe

    gu^ugiel^en

    unb

    baburd^

    ben

    S5ort^eilC

    eines

    unblutigen

    9[Rortt)rium

    p.

    oerfd^affen,

    Ue

    minber

    eifrigen

    aber

    borfid^tiger gu machen,

    beibeg

    rfotge,

    bie

    geeignet finb

    errn

    on

    Su^'S

    Gegner

    ftar ,

    aber

    nid)t

    geeignet

    fie

    fc^toad^ gu

    mac|en.

    ^ie

    toaren aber

    aud

    tol)l

    nid^t feine

    Qid^,

    fonbem

    er

    ttjoltte

    bem

    S^leid^e

    ba

    Signal geben gu

    einem

    Singriffe

    toiber

    bie

    ^ird^e.

    @r

    fogt

    felbft

    in

    feiner

    einleitenben

    9ftebe:

    ber

    ^ern

    ber

    a^^

    fei

    bie

    grage,

    mer

    err

    im

    taate

    fei,

    bie

    Sftegierung

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    35/90

    30

    ober

    bte

    S^Jrntfi^e

    ^trd^e .

    SSott ortt

    ^eretn

    fote

    nton nteinen:

    in

    9^pmifc^= at|oI{fc[)en

    ^trc^enfad^en

    fnne

    feine

    Staatsregierung

    fd^Ied^tl^in

    err

    fein,

    itie

    ja

    aud

    feine

    @taatregierung

    in

    (San=

    gelijc|en

    ^irdenfoden

    fd^Ied^tfiin err

    ift

    ^ei

    biefem

    ^erne

    blieb

    err

    on

    Sn|

    and^

    in

    feiner

    berfnd^ten

    SBegrnbnng fielen,

    unb

    ebenfo

    nod^ t^m

    biejenigen,

    bte

    ba

    @efe^ empf

    afiten

    al

    eine

    gro^e

    SKanifeftotion

    Sffom

    gegenber,

    al einen

    erften d^ritt

    jur

    Trennung

    be

    (Staats

    bon

    ber

    ^irc^e .

    .S5on

    ber anbern

    (Seite

    d^aracterifirte

    err

    ^eter

    9f^eid^enf:perger,

    ein

    ^atl^o^

    lifc^er

    ^ren|ifc|er Dber:=2^ribnnotrat^

    bie

    einleitenbe

    Siebe

    be

    errn

    on

    n|

    of

    einfeitig

    unb

    feinbfelig

    gegen

    bie

    gange

    'atfjolifc^e

    ^ird^e

    n)ie

    fie ift,

    toie

    fie

    immer

    tar

    unb

    njie

    fie

    immer

    fein

    toirb ,

    @rft

    1870

    tar,

    nad^

    fangen

    unb

    forgfftigen

    juriftifd^en

    unb

    :parfamentarifd^en

    S3eratf)ungen,

    ba

    @trafgefe|bud

    ^n

    tan\)e

    gefommen unb

    1871

    auf

    ha

    gefammte

    9ieid^

    augebe|nt

    iorben.

    iefe

    efe|bud^

    entpft

    in

    to|f

    berfegter

    fdt)arf|uriftifder

    ^af=

    fung

    auSf^rfid^

    hk

    Strofbeftimmungen,

    bie bamafS

    fr

    bie

    Si--

    d^erung

    be

    ffentftd^en

    griebenS

    erforberfid^

    unb

    gengenb erad^tet

    njurben.

    Sar

    e

    errn

    on

    2u|

    um

    S3efriebigung toa^ictx fegi0=

    fatitier

    S3ebrfniffe

    burd

    befonnene

    Segigfation

    gu tl^nn,

    fo

    f)tte

    er

    nac^Ujeifen

    muffen,

    ha^

    unb

    marum

    biefe

    fo

    neuen

    S5eftim*

    mungen,

    obfd^on geprig

    angetoenbet,

    bod^

    erfa|rungm^ig

    un=

    gengenb befunben

    morben,

    unb

    meiter:

    ha ^

    fie

    ujiemoi^f ]^in=

    reid^eub

    fr

    afle

    anbre

    SSergel^en,

    bod^

    ungengenb feien

    ge=

    genber

    ber

    @eiftficf)feit,

    unb

    gtoar aud^

    ber

    (Sangefifc^en

    ^eiftfic^feit,

    bie ha

    (Sefe|

    mit

    trifft, obf(|on

    be

    errn

    on

    Su|

    @rnbe

    unb

    bie

    feiner

    Sln|nger

    auf

    fie

    nid^t

    ^paffen.

    Tlan

    be=

    fianbefte

    in

    ben

    93eratf3ungen

    bie

    oangefifd^en

    ,

    af

    mren

    fie

    nid^t

    t)or ^anben

    ober

    bod^

    feiner

    93eadtung

    mert^

    unb

    of

    er=

    ftnbe

    e

    fid^

    on

    fetbft,

    ha^

    fie fid^

    affeS

    ofine

    m eiteret

    mten

    gefatten

    faffen.

    SSon

    fofd^er

    Prfung

    ober

    unb

    on

    fofd^em

    9^ad^==

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    36/90

    31

    ioeife

    ergtM^errn

    t>o^

    Su|'

    Sflebe

    unb

    ergeben

    bie

    SSer ^anb=

    (ungen

    be

    9f{e{c^tag

    ntdt.

    SS^renb

    ferner

    bie

    ^aragropl^en

    be @traf--@efe|Buc

    bie

    mit

    trfe

    Bebrol^ten

    SSergel^en geprig

    prcifiren,

    bebrol^t

    \)ci^

    n|ijc|e

    (S5e|e^

    o|ne

    folc^e

    ^rcifirung

    mit

    ^efngni^

    ober

    ge[tung]^aft

    bie

    Stieben

    ber

    eiftlid^en,

    tuetc^e

    @taatangelegen=

    fieiten

    in

    einer

    ben

    ffentlid^en

    ^rieben

    gef^rbenben

    SSeife

    Be=

    ^anbeln,

    be'fin'bare

    ?lnbrcfe,

    bie

    im

    ^ntereffe

    foliber

    9fte(i)t^

    pflege

    forgfltig foHten

    ermieben

    erben,

    nnb

    gtriar

    Befonberg

    forgfltig

    Bei

    @rlaf

    on

    trafgefe^en

    in

    3^tten

    teibenfd^ofttid^er

    ^ort^ei=Slnfregnng

    tie bie

    |e|igen.

    @o

    ift

    ha^

    @e|e|

    otirt

    mit

    179

    gegen

    108

    Stimmen

    nnb

    :|)nBIicirt.

    @

    ift

    nid^t

    Begannt

    getorben,

    ha^

    trgenb er^eBlid^e

    ^lle

    fid^

    ereignet

    l^aBen,

    too e

    nr

    Stnwenbung

    ge ommen,

    unb

    ba^

    onc

    nur

    ein

    einziger ^aU

    orgefommen

    ift,

    ben

    ^a^

    trofgejepui^

    nid^t

    eben

    fo ttJo^I ge*

    troffen

    ptte.

    Ttan

    nnte

    bal^er

    meinen,

    e^

    fei

    ha^

    ganje efe|,

    menn

    and^ nic|t

    n)eife

    unb

    geredet,

    boc^

    unBebeutenb

    unb njir=

    nngIo.

    Mein

    eBen

    baburd^,

    ha'^

    e

    fo

    fc^toad^

    raotibirt,

    fo

    ungeit)t)ntid^

    be^nbor

    unb

    fo

    njenig

    erforbertic^

    war,

    tritt

    feine

    ber

    ^ir^e

    feinbtid^e

    Xenbeng

    um

    fo

    greer

    iieror.

    @

    war

    bal^er

    nid^t

    geeignet,

    ben

    ffenttid^en

    fj^ieben

    wie

    e

    fid|

    auSbrd^t

    aufrecht

    gu

    l^alten,

    Wop

    oBer in

    |o|em

    rabe

    ge=

    eignet,

    ben

    ffentlidfien

    ^rieben

    gu

    ftren

    unb

    feinbfelige

    2eiben=

    fc^aften, befonber

    bie

    ber

    ^atl^olifd^en ^ird^e

    feinbfetigen

    Seiben=

    fc^aften,

    Bi

    auf

    ben

    ^unft

    gufteigern,

    ben

    fie

    je^t errei^t

    {)aBen,

    w^renb

    gteid^jeitig

    in

    ber

    SageSpreffe

    unb

    in

    ffentlid^en

    SSer^

    fammlungen

    wiber(^riftli(^e, foctaliftifi^e

    unb

    communifti|(^e

    ^unb=

    geBungen

    ungeftraft

    tglich

    l^erortreten

    mit einer

    gred^|eit,

    ber

    nid^t

    l^eilig ift

    im

    ^immel

    unb

    auf

    rben.

    onoc^

    Wirb

    man

    nxd)t

    um|in

    fnnen,

    in

    biefem

    egcejjtione

    gegen

    bie

    ^ird|e

    gerid^*

    teten

    @cfe|e

    eine

    wefentlid^

    mitwir enbe

    Urfad^e

    ber

    je|igen

    Bei*

    fpieUofen

    innern

    erriffen^eit

    be

    teid^

    gu

    finben.

    Unb

    bo(^

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    37/90

    32

    tljitt

    bem

    neuen

    ^entjc^en

    9flet(^e

    bte

    Pflege feinet

    Innern

    ^rte=

    ben

    nnb

    fetner

    jungen

    inl^ett

    fo

    Bitter

    9^otl

    ^m

    geruar

    1872

    Begannen

    im

    ^reu^ifc^en

    Slbgeorbneten*

    ^au[e

    bie

    SSerl^anblungen

    Ber

    \)a

    @d)ut^2luf|i(j^t>={S5efe^.

    ^te

    3ftegierung

    Wax

    un^ufrieben

    mit einer

    Stn^a'^I

    on

    deuten

    in

    SBeftpreu^en,

    ^ofen

    nnb

    tool)

    aud^

    in

    OBerfd^Iejien.

    ^ot )oIifd^e

    nnb

    ^potnifcfje

    (Sdutmei[ter

    joGten

    in

    benfelen

    ber

    ^otnifcf^en

    @prac|e

    nnb

    mittelbar ber

    ^at|oHfd)en

    ^irde

    ju

    iet

    9fJanm

    getl^rt

    I^aften

    gum S^ad^tfie

    ber

    S)eutf(jen

    pracfje

    nnb

    ber

    oangelifc^en ^irrf^e

    S)ie

    beftel^enbe

    @(^u(=$erfaffung

    rumte

    ber

    9fJegierung

    gur

    (Sinttir ung

    auf

    bie etoil be

    @c^ut=Unter=

    rict

    augebente

    9f?ecte

    itnb

    rei(f)Iic|e

    Mittel

    ein,

    man

    nnte

    ielieid^t

    meinen,

    atIuougebet)nte

    fUed^te

    unb

    alt5ureid^li(^e

    Wit=

    tel,

    wenn man

    ernjgt,

    ha^

    ^inber^Unterric^t

    unc^ft

    @ac|e

    ber

    Itern

    unb

    SSonnnber,

    bonn

    @odje

    ber

    (SJemeinen

    unb

    ber

    pegiat-DBrigfeiteu,

    bonn

    ac^e

    ber

    ^irdje,

    unb

    bann

    erft

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    38/90

    33

    ber

    Qto^, (Sd^utnbern

    bett

    tit^tgen Unterrtd^t,

    jebem

    in

    feiner

    prad^e

    unb

    in

    feiner 9fteIigion, gn fidlem.

    5(eid^tt)o:^I

    entbrannten

    in

    Beiben

    Kufern

    bie

    groen

    nnb

    tiefen

    @egenf|e

    ber

    Qtit

    in

    l^ol^em

    @rabe,

    nnb

    ^tor

    gteic^

    p Slnfang

    ber

    ^eratl^ung

    im

    5lbgeorbneten*anfe.

    ^inonSnjeifnng

    ber

    ^irc^e

    Qn

    ber

    d^ule

    fo

    bie

    Sin en,

    fid^ ft^enb

    auf

    bie

    Sffegierung.

    5tnbrerf

    eit :

    Sertfieibignng

    be

    gnten erfaffnnggm^igen

    9f?ed^t

    ber

    ^ird^e

    an

    ber

    d^nle

    fo

    bie

    9te[te

    ber

    (Sonferatiben

    nnb

    ha^

    en*

    tritm.

    @

    ift

    bie|

    babnrrf)

    errlid^,

    ha^

    biefeS (^efe^,

    e6en ttiie

    ba

    2n|ifde,

    n)eit

    ber

    fein

    ange6Iide

    3^^-^

    ff^oB-

    ^^

    '^(d,

    fo

    oiel

    e

    bnrd

    ein

    (^efe|

    gefde|n

    ann,

    beiben

    ^ird^en,

    ber

    oan-

    gelifd^en

    nidC)t

    minber

    ai^

    ber

    'at^otifd^en,

    ilr

    ^ed^t

    ber

    (Sdnt=

    ^uffid^t entzogen,

    inbem

    e

    biefelbe

    anfcIiepic

    bem

    (Staate

    bertneift.

    S)er

    l^errfc^enbe

    Unglaube

    nnb

    ber

    bie

    9f{egiernng

    ft|enbe

    Siberotimu

    proctamirt

    laut,

    ha^

    er,

    toie

    an

    ber

    (S^e

    nnb

    bem

    taate,

    fo

    and^

    au

    ber

    d^ute

    ha

    ird^tic|e

    33e ennt=

    ni

    l^inanSbrngen

    toill.

    g

    fte^n

    alfo

    d^ulen

    in

    SluSfic^t,

    in

    benen,

    nid^t

    ettoo feine

    9f{eIigion,

    benn

    ba^

    ift

    nnmglid^

    fonbern

    bie

    Sfteligion

    ber

    S^ationaltiberalen,

    ber

    ^roteftantener^

    eine

    nnb

    ber

    ^eformiuben

    gete^^rt

    inirb

    on

    el^rern,

    bie

    ber

    bann

    etioa

    ju

    berfelben

    9fteIigion be e|rte omnipotente

    taat

    gebilbet

    l)at

    Mein

    ber

    ^ol^engoHer

    fprid^t:

    rflle

    ^eine

    S5rger=

    |3flid^t, 9flad

    S)einem

    Glauben

    frag'

    i($

    nid^t,

    fo

    bid)tete

    fd^on

    or

    einem

    {)alben

    ^aJir^unbert

    ber

    liberale

    nad^malige

    ^riegSminifter

    oon

    Sot)en.

    Sind)

    befcf)rn te

    fic^

    baS^

    efe|

    nid)t

    auf

    bie

    deuten

    nnb

    bie

    ^roingen,

    in benen man

    Uebelftnbe

    entbed^t

    aben

    moHte,

    fonbern

    e

    umfate

    ben

    gangen ^ren^ifd^en

    Staat,

    atfo

    aHe

    angetifd^e

    @(^uten,

    bie

    nii^ts

    mit

    9lomanimu, unb

    alle

    rein

    ^entfd^e

    deuten,

    bie

    nid)t

    mit

    ^oIonimn

    gu fd^affen

    l^aben.

    @

    traf

    alfo

    bie

    gefammte

    d^rifttii^e

    ^irc^e

    be

    ^reu^i=

    fd^en

    taatg,

    nnb onnte

    fiif),

    toiebernm

    toie

    hai

    8u|ifc^e

    Jefe^,

    nur

    auf

    ollgemeineg

    Ri^trauen

    gegen

    bie

    gefammte

    ^ird^e

    grn=

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    39/90

    34

    ben.

    aB

    bte

    angetifd^e ^trd^e

    foIc^eS

    SKt^trauen

    erbietie,

    irurbe

    nt(f)t

    einmal

    ongebeutet,

    ol

    tierfte^e

    e

    fid)

    bon

    felbft,

    ba^

    fie

    red^ttoS

    fei

    unb

    oi^ne

    j^jecteEe

    ^egrnbung

    mtS

    ii^rem

    i8e[i|e

    erbrmigt

    werben fnne, ^a

    ite^t

    ber

    ^ir^e

    on

    ber

    @dut=

    onffic^t

    toar

    begrnbet

    burc^

    bie

    @nt[tet}unggeji^i(^te

    ber

    bei

    tt)eitem

    meiften

    @c|nlen,

    tar

    ge]e|(ic^

    anerfmmt

    burd

    bog

    ^ren=?

    ^ifd^e

    51llgemeine

    Sanbred^t,

    nnb

    war

    feierlicf) gew^rleiftet

    burc^

    bie

    bejiiitorne

    SSerfajfung

    =

    Ur unbe.

    emt

    bie

    firc|Iicle

    @ciu(^

    auffielt

    tnar

    ein

    Sfieil

    nnb

    lieb

    berjenigen

    Unterrid^tS^Slnftat^

    ten,

    in

    beren

    ^efi^

    unb

    @enn^

    noc^

    3Irti e{

    15

    hk

    onge=

    lifc^e

    unb

    bie

    ^atf)oli\d)e

    ^irc^e

    bleiben

    foll.

    S)ie

    fr

    SIenbe=

    rangen

    ber

    $erfaffnng'Ur unbe

    in

    ir

    felbft

    Slrt. 107

    orge^

    fc^riebenen

    formen

    wrben

    nic^t

    beoboc^tet

    'n)

    in

    biefem

    ^aEe

    je|te

    ber

    2iberalimu

    fid)

    breift

    ^inweg

    ber

    benfelben

    conftitu=

    tionelten

    9^e(f|tfcn|

    ,

    fr welchen einufte:^en

    er

    fonft

    fo

    taut

    fic^

    rt)mt.

    ;^n beiben

    Kufern

    ftanben

    ber

    9?egierung

    gro^e

    SJJinoritten

    entgegen,

    befte^enb

    au

    onferatien

    on

    allen

    gorben

    unb

    au

    (Sangelifd^en

    unb

    ^atoli en anb

    in

    .^anb.

    S)er

    oben

    erwhnte

    ^err 9^eid}enf:|3erger

    berief

    \\)

    in

    feiner

    Sftebe

    wiber

    h>

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    40/90

    35

    bi

    1866,

    in

    toeld^em

    Slrmee

    unb

    Si'^ron

    ouf

    betn

    ^tetc ftanben,

    war

    ber

    ^ern

    be

    etren aufe,

    bejfen

    bamatige

    patriotifc^e

    Unter*

    ft|ung

    ben

    onf

    be

    ^aifer

    augefproc|en

    in

    S5erjoitIe

    an

    bte

    gratulier

    enbe

    S)e|3utotlon

    be

    ^aufe,

    erblent

    lat

    er

    werbe

    e

    bem

    errent)aufe

    nie

    ergejfen.

    @6en

    biefe

    ^art^ei

    turbe

    nun

    gum

    %f)eii

    in

    benfetben

    ^nbiibuen

    on

    beut

    9f{eict) anter

    fieftig

    Be mpft

    unb

    enbtic^

    Befiegt

    mit

    tfe

    feiner

    unb

    i^rer

    bamoligen egner.

    @g

    war

    fr

    ben

    9fiei(^ anIer

    ber

    9[JJoment

    ge omnten

    jenen

    aiferliden

    S)an beut

    erren^aufe

    u

    Betptigen.

    gefc^a^ nic^t.

    S5ennoc^

    treu

    bem

    Rntge

    unb

    beut S5aterlanbe

    um

    biefe

    %a^m

    mge

    \)a in

    feinem

    alten

    SSeftanbe

    :|3otitifd^ jer*

    fprengte

    erren'au

    neu

    fid^

    fommern

    unb

    fi^n

    unb

    feft

    benen

    bie

    @pi^e

    Bieten,

    bie

    je|t

    tpie

    1862

    unb

    gef^rtic^er

    aU

    1862

    trm

    taufen auf

    bie

    gunbamente

    beg

    %^xom

    unb

    be

    S^Jetc^eg.

    ie

    Slrmee

    ift

    ein

    mchtiger

    @ranitbIo(f in

    biefen

    ^unbamenten,

    aber

    nod^ tiefer

    funbamental

    ift

    bod^

    bie

    d^riftlid^e ^irc^e.

    S)ie

    @angelifc|e

    ^trc^e

    mrbe

    burd^ biefen fd^meren

    (Schlag

    biet

    empftnblid^er

    getroffen

    al bie

    ^mifd^e.

    SSefonberS

    lout

    ba ^er

    unb weit unb breit

    mai^ten

    bie

    Etagen

    ber

    (Sangelifdien

    ^eifttic^en

    fid^

    geltenb

    in

    i^ren

    Sonferengen

    unb

    in

    anbern

    ge*

    meinfamen

    ^unbgebungen.

    er

    ^mifd^en

    ^ird^e fielen

    mel^r

    SOJittet

    gu

    (SJebote,

    eingumirfen

    auf

    bie

    gamitien

    unb

    auf

    bie

    (Sr=

    ie ung

    ber

    @dul=^inber

    burd^

    i^r

    nl^ereS

    SSer:Itni^

    gu

    ben

    niebern

    tuben

    unb

    befonber

    burd

    bie

    S3eid^te.

    Wiit

    ?itM\xi^t

    ouf

    biefen

    inftu^

    fonnte

    ba'^er

    neulid^

    err

    SSinbtl^orft

    treffeub

    einen

    2;oaft

    aufbringen auf

    bie

    grauen

    alg

    bie

    unobfeporen

    d^ul^^nfpectoren.

    (

    erftef)t

    fid^

    on

    fetbft,

    ha^

    an) in

    btefer

    @dut=^n=

    fpecttong=

    eben

    fo

    wie in

    ber

    Suft=(Stat= Debatte

    bie

    ^eftigften

    9f{eben

    gegen

    bie

    9^mifd^e

    ^irde gehalten

    Wrben.

    SDag

    @d^ut=

    ^nfpeGtiong=@efe|

    wrbe

    brol^enb

    aB

    nur

    ein

    erfter

    @dritt

    be=

    Seic^net,

    bem

    mehrere

    folgen mpen

    u.

    f.

    w.

    ;^m Slbgeorbneten=

    3*

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    41/90

    36

    ^ufe

    tDte

    ber

    ^ube

    Sa er,

    oH

    ;^nterejfe

    fr

    unfete

    d^rtft^

    lid^en

    c^ulen,

    nidt

    bulben

    ba

    bte

    ^rc^e

    9^ec|te

    barin au^

    6e;

    benn

    aUeg

    S^ec^t

    ierbe

    allein

    bom

    (Staote

    obgdeitet,

    unb

    ber

    ;^ube ^ojc^

    \pm)

    feinen

    UntiHen

    au,

    ba^

    bcr

    angelifd^e

    D6er irdenratl

    ben

    Slbfatt

    eines

    ^riften

    um

    J^nben-

    t^um

    al

    eraftfc^enungSmrbig Be^eit^net

    l^abe.

    @in

    ^Berliner

    ^rebiger

    unb ein

    ^rofeffor

    an

    ber

    Uniecfitt

    in 95erlin

    fd^euten

    fid^

    nicfit,

    ben

    Ober-tir^enrat,

    bie

    oberfte

    ^eprbe

    ber Son^

    gelifd)en

    ^ird^e, ongugreifen

    qI

    beri)aupt

    mdjt

    gu

    9^ed^t

    befte^enb,

    nnb

    anf

    feine

    ^efeitigung

    gu

    bringen.

    S)er

    gebeerte

    ^rebiger

    f:prQd^

    hm

    Sunfi^

    an,

    ha^

    ber

    Staat

    bie

    .^ird^e

    on

    bem

    Ober=^irc|enrat^e

    unb

    feinen

    onfiftorien

    befreie.

    Sein^

    eigne

    onfeffion

    befd^rieb biefer ^rebiger

    baljin:

    @oongelij(j|

    bebeute

    or

    SlHem

    in bem

    Jeifte

    unb

    Sinne ber

    eit

    ftefju,

    njetcfie

    hk

    neue

    ift,

    bie mit

    ber

    3?eformotion

    angefangen

    ^obe/'

    @an*

    gelifd^

    f)ei^e

    bie

    groen

    fitttidCjen

    ^ntereffen

    im inne

    ber

    fort*

    fd^reitenben

    SBeltgefd^id^te

    ertreten.

    (S

    ift

    bie atle

    nid)t

    neue.

    ?Iber

    l^ier

    mrbe

    biefe

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    42/90

    37

    (Zentrum,

    ha^,

    jo

    tet

    bem

    SSerfoffer

    biefer

    c^rtft

    befannt,

    leine

    @^ur

    on

    ^oIommu

    an

    [tc^ f)at,

    im

    ^Ibgeorbneten^oufe,

    unb

    im

    errenl^anfe

    ein

    |e|t eretnelt

    ba[te'f)enber eJirtrbiger.

    3fleft

    be

    alten

    confertiatien

    tammel

    burd^

    tchtige

    diehm

    ft(|

    lerorgetlan.

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    43/90

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    44/90

    39

    unb

    ber

    SDhd^t

    ber

    Ortg etteit

    ent[te{)en erft

    bie

    Sflattonalitten,

    tk

    oii

    beit

    SStern

    bte

    Familien,

    md^t

    umgefeirt

    q

    l^ter*

    uad

    an

    fic^

    ta re

    D^Jattonalittg

    *

    ^rtngip

    toirb

    ober

    pm

    fraffen

    @goimu

    im

    groen

    @til,

    tenn

    e

    fr

    bte

    eigne

    S^ottonatttt

    anfcf)Ite|enb

    gettenb gemeint,

    tiber

    frembe

    S^ottonatttten ba^

    gegen priniptell^^feinbltd^

    (erbfetnblicfi )

    gemenbet

    unb

    fi^toa^en

    ober

    unterlDorfenen

    Sflation

    atitten

    gegenber,

    benen

    baffelbe

    ^rin=

    jtp

    boc

    een

    fo

    gitr

    @eite

    ftel^t,

    rc f{cfjtlto

    gering

    gead;tet

    ober

    erle|t

    tnirb. @in

    fc^ner

    @c|mnd

    iore

    e

    fr

    ha^

    neue

    S)entfc^e

    l^oifert^um

    nid)t

    minber

    als fr

    ba

    je^ige

    Deftreid^ifd^e

    ^oifer=

    tfinm,

    njenn

    unter

    jeber biefer

    ^aifer ronen

    nic^tbeutfdje

    9^ottona=

    litten

    @cu|

    unb

    Sefriebigung

    ou^

    i^rer ^e^te,

    @pra(^en

    unb

    @igent:^tim^ eiten fnben.

    a

    alte

    9^mifd)e

    jReid)

    eut=

    fc^er

    ^Ration

    lat

    ftetg folc^en

    @c|u|

    unb

    foId)e

    S3efriebigung

    anbern S^ationalitten

    geto^ri

    S)en

    9^orbf^tetrigern finb

    im

    ^roger

    f^rieben

    Berbie^

    noc|

    tneitere

    ffitc^k

    in

    SluSfid^t

    ge=

    fteHt.

    ie

    Sefriebigung

    ber

    fremben

    bem

    neuen

    S)eutf(^en

    3fleic^e

    unterworfenen

    9f^otionaIitten

    ift

    aBer

    ouc^

    ein

    S3ebrfnt^

    be

    SfJeic^S

    fetbft

    im

    ^ntereffe

    feiner

    (Sinl)eit,

    bie

    noc^

    neu

    unb

    fc^toad^

    ift

    unb

    empfinblid geftrt

    tt)irb

    burd)

    Begrnbete

    Hnpfriebenl^eit

    ber

    bem

    ^^eic^e

    angeprigen

    S)nen unb

    ^olen

    tinlic^

    toie

    burd^

    bie

    Un^nfriebentieit

    ber

    1866

    annectirten Sauber.

    SSergeffen

    toir

    nid^t

    bie

    SBorte

    bei

    erl^aBnen

    SSaterS

    unfreS

    ie|igen

    ^oiferS,

    be

    Knigs

    griebric^

    SBil^elm

    be

    dritten,

    an

    feine

    ^olnif^en

    Untertfionen,

    bie

    er

    ffenttid^

    unb

    feiertid^

    augf|3rad

    om

    3;;age

    ber

    Sefi|ergreifung,

    bem

    15.

    Mai

    1815,

    einen

    3Konot

    bor

    Stelle

    *Mionce,

    n)o

    bie

    ^ren^if^en

    ^olen,

    toie

    1870

    unb

    1871,

    mitfdjtugen.

    S)er

    erfl^nlic^e (Seift,

    ber

    in

    biefem

    Tlaui'

    fefte

    nie|t,

    beutet ben

    redeten

    SCeg

    an,

    bie

    SKunben ber

    ni)rb==

    liefen

    unb

    ber

    Dftgrnae

    be

    9^eid^

    ^u

    f)eilen.

    ^ud^

    ^:^r

    fo

    f^rad^

    ber

    tnig*)

    l^abt

    ein

    SSaterlanb; ^i^r

    tuerbet

    *)

    xe^e

    efe^fammlung

    bon

    1815,

    pag.

    47.

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    45/90

    40

    meiner

    S^onorc^te

    einverleibt

    ol^ne

    Sure

    Sflationalitt

    erleug-

    nen

    gu

    brfen.

    (Sure

    9fteItgtDn

    fo

    aufrecht

    erlf)oIten

    unb

    fr

    eine

    ftanbeSnt^ige

    S)otation

    t^rer

    Wiener

    fott

    getir

    terben.

    (Sure

    (S^rac^e

    foK

    neben

    ber

    eutfc|en

    in

    alten

    ffentlid^en

    SSer=

    Ifianblungen

    gebroud^t

    tnerben unb

    jebem

    unter

    (Suc

    fo nad^

    Wm^'

    gbe

    feiner

    gl)ig eiten

    ber

    ^iitritt

    gu

    ben

    ffentcfjen

    Slemtern

    beg

    (S5ro|t)er5ogt )uni,

    fotnie gu

    aen

    Slemtern,

    @|ren

    unb

    SSr=

    ben

    5D?eine

    9?eicl

    offen

    fielen.

    dJlein

    unter

    (Suc^

    geborner

    @tatt|oIter

    toirb bei

    (Sn(^

    reftbiren.

    @r

    Jtiirb

    mid)

    mit Suren

    SBnfd^en

    unb

    S5ebrfniffen

    unb

    @u^

    mit h^n

    2lbfid^ten

    SOieiner

    S^egierung

    begannt

    machen.

    ^e|t

    ift

    ^ofen,

    Seftpreu^en

    unb

    Dberfdjtefien,

    fo

    fteit

    biefe

    Snber

    :|3oInif(^ ftnb,

    eine

    blutenbe

    SBunbe in

    ber

    flfeite

    be

    ^entfd^en

    9fteic),

    tte

    ^rlanb

    fr

    ngtanb.

    a

    fo

    it)n

    bie

    je^ige

    ^reu^ifd^e legierung

    anfiet)t,

    ift

    gu entne^^men

    au

    iJirer

    antipolnifc^en

    SJiotiirung

    be

    tut=^nf:pection*(55efe|e.

    5lber

    biefe

    blutenbe

    Sunbe

    fnnte

    in

    einen

    3?ubin

    in

    ber

    beutfd^en

    ^aifer*

    frone

    ftc|

    oernjanbetn,

    toenn

    ^reu^en

    bie

    ^olen

    im

    @eifte

    ber

    S5er]^ei^ungen

    ^nig ^riebric|

    SBi(|eIm

    be

    S)ritten

    regierte.

    Sllteg

    obige jeboc^

    (Srmelanb,

    (Slfa^, @efe|

    Su|,

    felbft @c^ut=^nf^ection^(55efe|

    olleg bie

    erfc^njinbet

    gegenber

    ber

    3lction,

    toeti^e

    im

    SJlai

    1872

    begann

    unb im

    ;^unt

    fid^

    oHenbete

    in

    bem

    erlge,-

    ber

    guniiift

    bie

    ;^efuiten

    trof,

    ober

    nic|t

    bie

    ^efuiten

    aein

    fonbern

    bie

    gefammte

    ^atljolifctje

    ^irc^e,

    unb

    ni(^t

    bieje

    iriiie

    altein,

    fonbern

    bie

    gefammte

    dC)rift=

    tic|e

    ^ir^e,

    unb

    mo|t

    am

    empfinbtid^ften

    unb

    am

    geflrtidften

    bie

    S)eutfd^e

    (Soangetifd^e ^ird^e.

    2lm

    14.

    WIlai

    1872

    erfic^erte

    ber

    ^eic^Sfauter

    im

    did)>

    tage

    in

    berfetben

    Stiebe,

    in

    U^etd^er

    er bie

    l^o^e

    ^ebeutung

    ber

    SKod^t

    be

    ^a]3fte

    fr

    hai

    S)eutfc|e

    ieid^ gefctiitbert

    liatte

    njrtlic^:

    S)ie

    9f{egierungen

    beg

    eutfd)en

    9^eid^e

    fu^en

    emfig,

    fud^en

    mit

    ber

    gangen

    Sorgfalt,

    bie

    fie

    if)ren

    ^'atl^olifdjen

    tt>ie

    it)ren

    @angelif(f|en

    Untertljanen

    fd^ulbig

    finb,

    nac^

    ben

  • 8/10/2019 Kaiser und Papst

    46/90

    41

    WiMn

    um tn

    einer

    mgtid^ft

    friebttc^en,

    in

    einer

    bie

    confeffto=

    neEen

    S5erpltniffe

    be

    diei6)^

    mgKd^ft

    ienig

    erjd^tternben

    SSeife

    gu

    einem

    anneJimtid^eren

    all bem

    ie|igen uftanbe

    auf

    bem

    SBege

    ber

    9f?etc^geje^ge6ung

    ju gelangen .

    r

    fgte

    f)inu:

    (torttit^)

    bieS

    foKe

    in

    einem

    fr

    hk

    )etotffenlfreif|eit burd)QU

    fc^onenben

    SBege

    unb in

    ber

    urd^ottenbften

    ^arteften SBeife

    gefd^el^n,

    fo

    boB

    forgfltig

    alle

    unntljigen

    rfc^toerungen

    bie

    au bem

    SJJangel

    ber

    rid^tigen

    formen

    l)erorge:n ,

    ermieben

    unb

    tk

    confeffio*

    neuen

    mpfinbungen

    auc^

    fotc)e

    bie

    wir

    nidt t|eiten

    in

    fd^onenbfter

    SBeife bel^anbelt

    werben ,

    ^reunblic^ere

    unb

    befrie*

    bigenbere

    SSerfic^erungen

    finb

    nid^t

    ben bar.

    @

    erforberten

    aber

    au^ fc^on

    bie

    tt}euerften :^ntereffen

    be SSoterlonbeg

    i>a>

    i^nne*

    l^aften

    einer

    fo

    geredeten

    unb

    meifen ^olitii

    StUein

    fc^on

    om

    5:age baranf,

    am

    15,

    Wlai,

    begann

    bie

    fdnurftrad^

    entgegen^

    gefegte

    Slction.

    @

    maren

    maffen'^afte

    Petitionen

    fr

    \3k

    ^efuiten

    Beim

    9fiei(^tage

    eingegangen, fo beifpieltoS

    maffen')aft,

    ha^

    man

    fie

    Buc^ftlid^

    nac

    Zentnern

    ttjog.

    SSie

    mo^I

    begrnbet

    bie Se=

    forgniffe

    waren,

    met^e

    fie

    er

    anlat atten,

    ha>

    f^at

    ber

    rfotg

    gelehrt.

    Sflnner aller

    tnbe,

    on

    bem

    orne^^mften

    bi

    g^m

    geringflen,

    ajJnner

    in

    ffentlichen

    5Iemtern

    unb