1

KAVAK YELLERİKAVAK YELLERİ

Yrd. Doç. Dr. Koray KarabekiroğluYrd. Doç. Dr. Koray Karabekiroğlu

OMÜ Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD.OMÜ Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD.

12 Ekim 2006, Samsun12 Ekim 2006, Samsun

2

ERGENLİK NEDİR? - IERGENLİK NEDİR? - I

• PubertePuberte

• Buluğ çağıBuluğ çağı

• AdolesansAdolesans

• DelikanlılıkDelikanlılık

• Jüvenil dönemJüvenil dönem

3

ERGENLİK NEDİR? - IIERGENLİK NEDİR? - II

Ne çocukluk ne de erişkinlik;Ne çocukluk ne de erişkinlik;ama hem çocukluk hem de erişkinlikama hem çocukluk hem de erişkinlik

Bir “değişim, dönüşüm ya da Bir “değişim, dönüşüm ya da başkalaşım” dönemibaşkalaşım” dönemi

4

DEĞİŞİM DERKEN… - IDEĞİŞİM DERKEN… - IFiziksel değişim:

Buluğ dönemi fizyolojik değişikliklerin en yoğun olduğu dönemdir.

Kızlar erkeklere göre ortalama iki yıl kadar önce bu döneme girerler.

Boy hızlı bir biçimde uzar.

Cinsiyet özellikleri belirginleşir.

Üreme organlarının yapısında değişme ve olgunlaşma gerçekleşir.

5

DEĞİŞİM DERKEN… - IIDEĞİŞİM DERKEN… - IIFiziksel değişim:

Kızlarda ilk adet görme, erkeklerde ilk boşalma toplum tarafından

büyümenin dönüm noktası olarak algılanır.

Gelişmeyi ek cinsiyet özelliklerinin oluşumu takip eder.

Tüylenme, seste kalınlaşma, kadınsı ve erkeksi beden görünüşüne ulaşma, vb.

6

TANNER EVRELERİTANNER EVRELERİ

MEMELERDE GENİTALLERDE

7

BEDEN ÖNEMLİ !BEDEN ÖNEMLİ !

• SaçlarSaçlar

• BurunBurun

• SivilcelerSivilceler

• MemelerMemeler

• BoyBoy

• KiloKilo

• PenisPenis

Başkalarından çok farklı olmak, Başkalarından çok farklı olmak, dışlanmak, beğenilmemek kabul dışlanmak, beğenilmemek kabul edilemezedilemez

Kocaman beden ve artan dürtülere Kocaman beden ve artan dürtülere yetemeyen bilişsel işlevler ve yetemeyen bilişsel işlevler ve fakir bir deneyimler dağarcığı fakir bir deneyimler dağarcığı

8

BAŞKA NE DEĞİŞİM?- IBAŞKA NE DEĞİŞİM?- I

Psikososyal değişimler:

• Bilişsel olgunlaşmada artış• Psikolojik farkındalıkta artış• Duygusal yük ve sorumluluklarda artış• Akademik yük ve sorumluluklarda artış• Sosyal yük ve sorumluluklarda artış

9

BAŞKA NE DEĞİŞİM?- IIBAŞKA NE DEĞİŞİM?- II

• Psikososyal değişimler:

• Arkadaş ilişkilerinde derinleşme• Karar vermede otonominin artışı• Sosyal “ait olma”, “kabul edilme” hedefi• Entelektüel, kültürel hedefler• Kendini sınama ve tanıma• “Bütünleşmiş bir kendiliğe” doğru

kademeli bir ilerleme süreci

10

ERGENLİK BAŞKA NEDİR? - IERGENLİK BAŞKA NEDİR? - I

“Yetişkinliğe taşınabilecek idealler ve sosyal değerlerin araştırıldığı bir dönemdir”

“Arkadaşlarla bağ kurma, yeni inanç ve stilleri deneme, ilk defa aşık olma ve gelecek için yaratıcı fikirler geliştirme dönemidir.

Toplumun değişimi ve yeniliklere uyumu, en belirgin olarak ergenleri gözleyerek fark edilebilir.

11

ERGENLİK BAŞKA NEDİR? - IIERGENLİK BAŞKA NEDİR? - II

Ergenlik bir HÜZÜNDÜR…Ergenlik bir HÜZÜNDÜR…

Giden çocukluğun, anne babayla kurulan yoğun bağın kaybının hüznüdür.

İdollerin devrilip, yeni idollere yelken açıldığı bir zamandır.

Bedenle aşırı uğraştır…

12

KİMLİK KİMLİK ↔↔ ROL KARMAŞASI - I ROL KARMAŞASI - IErik Erikson:Erik Erikson:

Kimlik duygusunun kazanılması sürecinde çocuklukta yaşanmış olan kavgalar, çatışmalar yeni baştan yaşanır.

Diğer bir deyişle;• Bağımlılık-bağımsızlık, • Güven-güvensizlik, • Ödipal eğilimlerin canlanması ile

ilgili çatışmalar, vb.

yeniden gün yüzüne çıkar.

13

KİMLİK KİMLİK ↔↔ ROL KARMAŞASI - II ROL KARMAŞASI - II

Bu dönemde delikanlı kendine göre ne olduğu ve ne olacağı ile, başkalarına göre kendisinin ne olduğu ve ne olacağı sorularına yanıt arar.

Bütün eski özdeşimler sarsılır; yeniden değerlendirilir.

Eski özdeşimler delikanlının yeni değerlerine ve rollerine uygun nitelik kazandırılarak benimsenir.

14

ERGENLİĞİN EVRELERİ - IERGENLİĞİN EVRELERİ - I

Erken ergenlik (12-14 yaş):Erken ergenlik (12-14 yaş):

• Fiziksel değişim hızı ↑

• ArkadaşlarlaArkadaşlarla, özellikle de hemcinslerle geçirilen zaman ↑

• Aile değerleri sorgulanmaya başlar

• GörünüşeGörünüşe daha fazla önem verilmeye başlanır

15

ERGENLİĞİN EVRELERİ - IIERGENLİĞİN EVRELERİ - II

Erken ergenlik (12-14 yaş):Erken ergenlik (12-14 yaş):

• Daha bağımsız olmabağımsız olma istekleri ifade edilir

• Cinselliğe merakCinselliğe merak ve ilgi artar

• Otorite figürleriyle çatışmalarOtorite figürleriyle çatışmalar başlar, artar

• Madde kullanımı, suç davranışına eğilimMadde kullanımı, suç davranışına eğilim artabilir

16

ERGENLİĞİN EVRELERİ - IIIERGENLİĞİN EVRELERİ - III

Orta ergenlik (14-16 yaş):Orta ergenlik (14-16 yaş):

• Bağımsızlık isteklerinde daha da artışBağımsızlık isteklerinde daha da artış (izin konularında çatışmalar: ör, araba

kullanma, konsere gitme vs.)

• Soyut yargılama becerilerinde artışSoyut yargılama becerilerinde artış (ahlak, etik, felsefe, hayatın anlamı gibi

konulara ilgi ↑ )

• Cinsel davranışlarda yoğunlaşmaCinsel davranışlarda yoğunlaşma(masturbasyon vb.)

17

ERGENLİĞİN EVRELERİ - IVERGENLİĞİN EVRELERİ - IV

Orta ergenlik (14-16 yaş):Orta ergenlik (14-16 yaş):

• Yüksek riskli davranışlarda denemeler (madde, hızmadde, hız, vb.)

• Arkadaş grubuna belirgin bağlanma (ör, saç stili, giyim tarzı, müzik zevki,

idoller, vb.)

• Omnipotans hissinde artış ve otorite ile çatışma ↑

18

ERGENLİĞİN EVRELERİ - VERGENLİĞİN EVRELERİ - V

Geç ergenlik (16-19? yaş):Geç ergenlik (16-19? yaş):

• Akademik ve sanatsal arayışlar ↑

• Kimlik, sosyal roller, değer yargıları netleşmeye başlar

• İş ve eş seçimi üzerine kaygılar ön plana geçmeye başlar.

19

BİLİŞSEL OLGUNLAŞMA- IBİLİŞSEL OLGUNLAŞMA- I

• Somut düşünceden soyut düşünceye geçişSomut düşünceden soyut düşünceye geçiş

• Kendini dışarıdan görebilme: MetakognisyonKendini dışarıdan görebilme: Metakognisyon

• İdealizmİdealizm

Ancak; omnipotent düşünce yapıları nedeniyle olayları, durumları anlasalar da kendilerine uyarlamakta zorlanabilirler

(örneğin kendilerine bir zarar gelmeyeceğini düşünebilirler)

20

BİLİŞSEL OLGUNLAŞMA - IIBİLİŞSEL OLGUNLAŞMA - II

““Ergenlik kendi sınırlarını test etme Ergenlik kendi sınırlarını test etme zamanıdır, sınırların keşfi ergenliğin zamanıdır, sınırların keşfi ergenliğin sonunun yaklaştığının habercisidir.”sonunun yaklaştığının habercisidir.”

21

SOSYALLEŞME SOSYALLEŞME Arkadaş grubuna dahil olabilme çok önemli !!!Arkadaş grubuna dahil olabilme çok önemli !!!Okul döneminde (6-12 yaş) arkadaş ilişkileri bir iyi bir kötü

olur, çocuk boş zamanı olduğunda arkadaşlık arar, ancak özgül bir arkadaşla vakit geçirmek için çaba harcamaz

Ergenlikle birlikte arkadaşlıklar daha bireyselleşir, arkadaş grupları git gide sabitleşir, bireysel sırlar aileden çok arkadaşlarla paylaşılmaya başlanır.

22

BENLİK SAYGISIBENLİK SAYGISI

Aile, arkadaşlar, öğretmenler ve genel olarak Aile, arkadaşlar, öğretmenler ve genel olarak toplum tarafından kendisine ne kadar değer toplum tarafından kendisine ne kadar değer verildiğine dair algı çok belirleyicidirverildiğine dair algı çok belirleyicidir

• Olumlu bir fiziksel görünüş !Olumlu bir fiziksel görünüş !• Akademik başarı !Akademik başarı !• Atletik beceriler !Atletik beceriler !• Özel yetenekler !Özel yetenekler !• Arkadaş gruplarındaki olumlu geribildirimler !Arkadaş gruplarındaki olumlu geribildirimler !

23

AKADEMİK ZORLUKLAR - IAKADEMİK ZORLUKLAR - I

OKS !!! ÖSS !!!

• Zamanın büyük bölümü ders çalışarak geçer. • Hobilere, zevklere kalan vakit daralır.      

• Okulla birlikte dersanede geçmeye başlar zaman.

• "Ya kazanamazsam" kaygısı genci ve ebeveynini sarmaya başlar. Bazen heyecanın yerini telaş ve korku almaya başlar. Uyku ve iştah kaçabilir. Okunanlar anlaşılmaz gelmeye başlayıverir.    

24

AKADEMİK ZORLUKLAR - IIAKADEMİK ZORLUKLAR - II

• Başkalarının ne yaptığı, deneme sınavından kaç puan aldığı, kaçıncı olduğu önemli bir merak konusudur.      

• Gündemde bazen tek madde sınavdır. • Sokakta, evde herkes sınavı, nasıl çalıştığını sorar. Tek

gündem bu olunca sanki hayat durmuş ve yaşamın merkezine sınav oturmuştur...    

25

Normal mi? Anormal mi?Normal mi? Anormal mi?

1904- G. Stanley Hall:1904- G. Stanley Hall:Ergenlik devamlı bir mücadele, yoğun ruhsal acı,

altüst oluş dönemi

Ergenlikteki çalkantılarErgenlikteki çalkantılar

değişim ve gelişime adaptasyondeğişim ve gelişime adaptasyon

26

Normal mi? Anormal mi?- IINormal mi? Anormal mi?- II

Ancak;• Psikolojik uyumsuzlukPsikolojik uyumsuzluk• Davranım sorunlarıDavranım sorunları• Madde kullanımıMadde kullanımı• Duygudurum bozuklukları gibiDuygudurum bozuklukları gibi

Psikiyatrik bozukluk prevalansı %20Psikiyatrik bozukluk prevalansı %20

27

SON SÖZSON SÖZ

Ergenlik bir düş zamanı, bir yolculuk, yeni Ergenlik bir düş zamanı, bir yolculuk, yeni bene, yeni kendilik, kimliğe, yeni dünyaya, bene, yeni kendilik, kimliğe, yeni dünyaya, yeni bedene… yeni bedene…

Bir hüzün zamanı; Bir başkaldırı. Bir hüzün zamanı; Bir başkaldırı.

Kimliğin şekillenmeye başladığı, koca bedende Kimliğin şekillenmeye başladığı, koca bedende hala çocuk ruhlu bir varlık olmanın, zor hala çocuk ruhlu bir varlık olmanın, zor günlerin zamanı ergenlik.günlerin zamanı ergenlik.

28

DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…