S BIU HIN TNH TRNG CA GEN

Trn Anh MinhNguyn Th Hng Nhung

MC TIU

Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c kh nng:

- Hiu c cc khi nim thm, biu hin cagen, sao chp kiu gen, sao chp kiu hnh, tnh ahiu ca gen, tnh trng b nh hng bi gii tnh,tnh trng b gii hn bi gii tnh v allele gy cht.

- Tnh thm ca mt gen khi bit t l kiu hnh camt php lai no .

- Gii thch c mt s nguyn nhn gy nn s biuhin khc nhau ca mt bnh hay mt tnh trng.

1. thm (Penetrance)

2.S biu hin ca gen (Expressivity)

3.Tnh a hiu ca gen

4.Tnh cht sao chp gen

5.Tnh cht sao chp KH

6.Tnh trng gii hn bi gii tnh v tnh trng nh hng bi gii tnh (sex-influenced and sex - limited characteristic)

7. Allele gy cht

S BIU HIN TNH TRNG CA GEN

- L tn s biu hin ca gen.

S c th c tnh trng biu hin

+ thm hon ton:100%

+ thm khng hon ton:

1. thm: (tt)

V d: Kim tra 42 ngi c mang allele mcchng nhiu ngn, v trong s ch c 38ngi c triu chng ca chng nhiu ngn. thm ca gen ny?

TSBHG = 38

42X 100% = 90,5%

1. thm: (tt)

Trong t vn di truyn, cn lu n hin tng thm khng hon ton.

Bnh do gen tri trn NST thng quy nh

t bin gen BRCA1 v BRCA2Ung th ngc: khong 12% ph nas pht ung th ngc. Tuy nhin55%-65% ph n c di truyn tbin BRCA1, 45% ph n c ditruyn t bin BRCA2 s pht trinung th v vo khong 70 tui.Ung th bung trng: khong 1,3%ph na s pht ung th bungtrng. Tuy nhin 39% ph n cdi truyn t bin BRCA1, 11-17%ph n c di truyn t binBRCA2 s pht trin ung th v vokhong 70 tui.

2. thm: (tt)

Bnh lon dng c mt, di truyn tri, cc triuchng c bn gm sp m, lit cc c mt thng,thoi ha vng mc, thm ca gen bnh ny l60%. Nu mt trong b m l d hp t, con ci mcbnh theo l thuyt l 50%. Tnh t l bnh xut hintrong thc t?

T l bnh xut hin trong thc t =

T l bnh xut hin theo l thuyt

X thm ca gen bnh

= X0.6 0.5 = 30%

thm tui khc nhau.

-Bnh Huntington (ma vn Huntington): mt bnhthoi ha t bo thn kinh, u tin c b git ri tinti mt kh nng iu ha, sau gim tr tu.Di truyn phn t: HD do s tng s lng b ba

CAG trong gene huntingtin (HD) ti locus 4p16.6 - 35 copy CAG: Khng biu hin bnh .40-55 copy CAG : tui pht bnh - tui trng

thnh ( thm 100%)>60 copies: tui pht bnh - tui nin thiu (

thm 100%)Triu chng ca bnh thng khng biu hin trc30 tui (T l nghch vi s lng CAG lp li)

2. S biu hin ca gen (Expressivity)

-Cc c th khc nhau c cng mt kiu gen ging nhau biu hin tnh trng mc khc nhau.

V d: S cm nhn v ng ca cht phenylthiocarbamide (PTC) hay khng cm nhn ngi do 1 gen xc nh.

+ Nng 1.300 mg/l hoc cao hn

+ Nng rt thp 0,16 mg/l

+ V ng cc nng trung gian.

Chng nhiu ngn (Polydactyl) do t bin gene tri ti locus 7q14.1 v 7q36.3

U x thn kinh neurofibromatosis type 1 (NF1) do tbin gene tri ti locus 17q11.2. NF1 l bnh thnggp h thn kinh, mt v da

Hnh 6.6. Ph h mt gia nh mc hi chngWaardenburg c biu hin a dng (biu hintriu chng khc nhau cc thnh vin)

Ph h mt gia nh mc hi chng Waardenburgtype 1 (t bin gene tri ti locus 2q36.1).

- nh hng ca mi trng.

Allele himalayan nhy cm vi nhit

Nui t0 200C Nui t0 > 300C

2. S biu hin ca gen (Expressivity)

Bnh Phenylxtn-niu (phenylketonuria = PKU)

- Ln trn NST thng- E khim khuyt tch lyplenylalanin hi no emb.- Mi trng thay i bngch dinh dng nghophenylalanin lm chm lis chm pht trin tr tu

nh hng ca mi trng.

nh hng ca mi trng (tt)

- Bnh thng phong do ri lon chuyn ha aciduric, di truyn tri, biu hin tng lng acid uric trongmu, cht ny tch t vo khp xng gy vim vau. Bnh bt u tui 30 -50, tuy nhin mc biu hin ca bnh cn ph thuc vo ch n: nnhiu tht, nhiu ru l iu kin bnh xut hin.- Chng i tho ng d xut hin vi ch nnhiu cht ng hoc sau khi nhim khun cp.- Bnh ng kinh di truyn thng xut hin tui12 20, tuy nhin c th xut hin tr em la tuithp hn khi a tr b st hoc b nhim c.

Nhn xt v thm v s biu hin ca gen

- Mi trng+ nh hng ca cc gen khc thm khng hon ton + s a dng v biuhin ca mt gen no .

Nhn xt v thm v s biu hin ca gen

3. Tnh a hiu ca gen

Mt gen nh hng ln nhiu tnh trng ca c th.

HC MarfanDi truyn tri trn NST thng, 1/60.000 tr c sinh ra, t bin gene FBN1 trn locus 15q21.1, gy thiu ht protein fibrillin tham gia trong cu trc m lin kt, nhng li tha trong thy tinh th (sai lch v tr ca thy tinh th), ng mch ch (phnh mch). v trong xng tay chn, cc ngn v xng sn (ngn tay v ngn chn di, vo ct sng, bt thng v xng sn v xng c)

HC Marfan - S khc bit v KH trong tng gia h v gia cc gia h vi nhau.

t bin c th theo gia h

biu hin a dng

3. Tnh a hiu ca gen

-Phenylxtn-niu (phenylketonuria = PKU)Hu qu ca s ri lon sinh ha c s phenylalanin cao, tc mu hung, da ti, mt xanh, IQthp, th lc km.

-Bnh galactose huyt do mt t bin gen kimsot s hnh thnh men galactose - 1- phosphaturidin transferase lm cho c th thiu men ny vchuyn ha galactose b nh tr, cc cht chuynha trung gian ng li ti nhiu c quan gy tchi cho cc c quan v sinh ra nhiu triu chngkhc nhau: acid amin v protein niu, s gan, cnhn mt, tr tu km ,th lc suy yu.

3. Tnh a hiu ca gen

- Bnh a lon dng Hurler do thiu men iduronidase gy tch ly cc mucopolysaccaride cc c quan, to nn nhiu ri lon khc nhau nh d tt xng, ngi ln, u to, trn d, cc chi ngn, gan, lch to, tr tu km, kinh git ic.

- Ri lon chuyn ha porphyrin (xem ti liu )

4. Tnh cht sao chp gen

Hai hay nhiu gene khng allele vi nhaunhng quy nh kiu hnh ging nhau.

-Nhiu hi chng lm sng ging nhau cgy nn bi cc gen t bin hon ton khcnhau.

-Hi chng lit co cng hai chi di l hi chng c tnh di truyn khng ng nht, c trng hp tri trn NST thng, c trng hp ln trn NST thng, c trng hp ln lin kt gii tnh.

- Bnh Gaucher l mt bnh ri lon chuyn ha cerebrosid do thiu men glucocerebrosidase, a s di truyn ln trn NST thng, s cn li ln lin kt gii tnh.

5. Tnh cht sao chp KH

KH NNG BIU HIN TNH TRNG CA GEN

KH thay i bi bin i di truyn ging KH gy nn bi yu t ngoi cnh.

Bnh bu c gy nn hoc do s di truyn hoc do ngoi cnh.

5. Tnh cht sao chp KH

Bnh ngn xng chi do dng thuc thalidomide l sao chp kH ca tt ngn xng chi do di truyn ln.

5. Tnh cht sao chp KH

-Mt s bnh va c tnh cht sao chp genva c tnh cht sao chp KH

- ic sm ic cm.- Nguyn nhn ca ic sm c th do mc phihoc do di truyn (tri hoc ln).

6. Gen gy cht (lethal alleles)

- Cc allele c gi l gy cht khi cc allele hot ng giai on sm ca qu trnh pht trin,lm cho c th mang gene cht trc khi sinhhoc cht trc tui dy th.- S hot ng sm ca kiu gene gy cht cng c ngha trong qun th v trong tin ha v n gimbt kh nng di truyn kiu gene ny cho th h conchu.

1. Tnh trng gii hn bi gii tnh v tnhtrng nh hng bi gii tnh

- C nhng tnh trng ch c n (nam) nhng DT bi c hai gii nam v n.

- Mc biu hin khc nhau c hai gii

MI QUAN H GIA GII TNH V DI TRUYN

1.1. Tnh trng b nh hng bi gii tnh

- c xc nh bi gen trn NST thng

- DT tun theo Mendel nhng biu hin khc nhau nam v n.

- c bit biu l mt gii v c thm cao hn mt gii

1.1. Tnh trng nh hng bi gii tnh

Chng hi u

-Tri trn NST thng

- Nam : 1 gen tri hi u

- N: 2 gen tri hi u (mc nh hn)

-c di truyn gen hi u t b hoc m

- Ph bin nam

John Adams

B+B+ X BbBb

B+B : nam hi u

B+B+: n hi u

P

B+Bb : nam hi ; B+Bb: n khng hi

Hi Khng hi

B+Bb X B+BbF1

F2 1/4 B+B+

Nam hi

N hi

2/4 B+Bb Nam hi

N khng hi

1/4 BbBb Nam khng hi; N khng hi

F1

1.2. Tnh trng b gii hn bi gii tnh

- c m ha bi gen trn NST thng

- Ch biu hin mt gii ( thm bng khng gii kia).

V d:

- Chng dy th sm c gii hn nam gii

Di truyn tri trn NST thng ch biu hin namgii, n bnh thng v KH.Dy th trc 4 tui: dng vt ln, ging ni trm,pht trin lng tc, khng c s st gim v chcnng gii tnh, thng ln v xng ngng pht trinsau khi dy th

- n: Chiu rng ca khung chu, tui bt u c kinh

Pp X pp

P

Dy th sm

Bnh thng

B+Bb X B+BbF1

F1

1/2 Pp: dy th sm

1/2 pp: bnh thng

F1

1/2 Pp: bnh thng

1/2 pp: bnh thng

P pp X Pp

1/2 Pp: dy th sm

1/2 pp: bnh thng

Bnh thng

Bnh thng

1/2 Pp: bnh thng

1/2 pp: bnh thng

1.3. DT t bo cht

MI QUAN H GIA GII TNH V DI TRUYN

TB phn chia

S t x2 ca ty th

TB phn chia

S t x2 ca ty th

1909, Carl

Correns

Bnh LHON :

Mt th lc t 20 24 t, hoc 13 -17t triu chng lm sng khc nhau tng c th.

1.4. S in du di truyn

MI QUAN H GIA GII TNH V DI TRUYN

HC Prader -

Willi

HC Angelman

NST 15 mt on t cha

NST 15 mt on t m