ตวอยาง

รายงานการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศประจำาป 2554

นำาเสนอตอ

สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

โดย

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

กนยายน 2555

บทสรปผบรหาร

การวจยและพฒนาทมประสทธภาพและประสทธผลมสวนสำาคญในการเพมศกยภาพและขดความสามารถในการแขงขนทางดานเศรษฐกจของประเทศ รายงานฉบบนมวตถประสงคเพอสรปการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศไทยประจำาป 2554 โดยพจารณาจากขอมลทมการจดเกบและเผยแพรแลวในปจจบนเปนหลก ขณะทขอมลทยงไมมการจดเกบจะแสดงเปนตวอยางแนวทางการรายงานผลเทานน

ในภาพรวมของป 2552 ซงเปนปลาสดทมขอมล ประเทศไทยมปจจยนำาเขาในการวจยและพฒนาเพมขนในดานการลงทนทเปนตวเงนจาก 21,493 ลานบาท เพมขนจากป 2550 คดเปนรอยละ 15 อยางไรกตาม มลคาการลงทนดานการวจยและพฒนาเมอเทยบกบผลตภณฑมวลรวมในประเทศไมเปลยนแปลงมากนก และยงอยในระดบตำาทรอยละ 0.24 แมวาทกสาขาวชามแนวโนมการลงทนดานการวจยและพฒนาเพมขนในชวงเวลาดงกลาว แตมลคาการลงทนสวนใหญยงเปนการลงทนในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในขณะเดยวกน จำานวนนกวจยทงหมดของประเทศมแนวโนมลดลงจาก 38,982 คน ในป 2550 เหลอ 37,102 คนในป 2552 เมอพจารณาจำานวนนกวจยตอประชากรหนงลานคนกมแนวโนมลดลงเชนกน นนคอ จากจำานวนนกวจย 618 คนตอประชากรหนงลานคนในป 2550 เหลอ 589 คนตอประชากรหนงลานคนในป 2552

เมอพจารณาดานผลผลตทไดจากงานวจยและพฒนาในรปของผลงานตพมพ พบวา ผลงานตพมพทางวชาการทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer review) ในป 2554 มแนวโนมสงขนในฐานขอมลวารสารวชาการนานาชาตและในประเทศจากป 2552 เชนเดยวกบสดสวนการอางองตอผลงานวชาการในฐานขอมลวารสารนานาชาต อยางไรกตาม ผลผลตทเปนทรพยสนทางปญญาในรปสทธบตรจด

ทะเบยนในป 2554 ลดลงจากป 2552 สวนผลผลตในรปอนสทธบตรมแนวโนมสงขน

เมอพจารณาดานกระบวนการบรหารจดการวจย พบวา ในป 2554 การวจยและพฒนาในประเทศไทยทเสรจสนตามกำาหนดการมสดสวนในระดบตำา กลาวคอ เพยงรอยละ 5 ของจำานวนโครงการทงหมดทมกำาหนดการวาจะเสรจสน ขณะทในดานประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศพบวา การลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศสงผลใหเกดผลผลตในรปผลงานตพมพมากกวาสทธบตรอยางชดเจน ทงน เมอเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพอยในระดบทสงและมอตราการเตบโตทเพมขน ขณะท ประสทธภาพในการผลตสทธบตรทงทไดรบการจดทะเบยนแลวและยนขอจดทะเบยนอยในระดบท ตำากวาหลายๆ ประเทศ และมอตราการผลตทลดลงอยางมาก

เมอประเมนผลลพธและผลกระทบจากการวจยและพฒนาของไทยในชวงเวลาทผานมา พบวา โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว ซงเปนการวจยและพฒนาภายใตกลมวจยเรงดวน (priority research area) และมการใชงบประมาณในการดำาเนนการวจยและพฒนาสง กอใหเกดผลลพธในเชงเทคโนโลย เชงพฤตกรรม และการเสรมสรางความสามารถของเกษตรกร รวมทงสรางผลกระทบทางเศรษฐกจ โดยอยในรปของผลตอบแทนสทธประมาณ 942 ลานบาท ขณะทงานวจยเรองประกนราคาขาวซงสงผลทสำาคญในการนำาไปสการดำาเนนนโยบายประกนราคาขาวในป 2552 กอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจประมาณ 12,434 ลานบาท โดยมเกษตรกรไดรบประโยชนจากนโยบายดงกลาวประมาณ 3.6 ลานคน นอกจากน โครงการวจยเรองประวตศาสตรพมาไดกอใหเกดการเปลยนแปลงเชงแนวคดเกยวกบประวตศาสตรไทยและพมา และนำาไปส

ii

ผลกระทบเชงเศรษฐกจทงรายไดทเกดจากการจำาหนายหนงสอและสอตางๆ รวมถงรายไดทเกดขนในอตสาหกรรมทองเทยวรวมทงสนประมาณ 24 ลานบาท

iii

สารบญ

หนาบทสรปผบรหาร.....................................................

i

บทนำา ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศ....1

สวนท 1 ตวชวดดานปจจยนำาเขา..................................3ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 1: การลงทนดาน R&D................4ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 2: จำานวนนกวจย.......................8ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 3: สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมล

วารสารวชาการ..................................................................11ตวชวดดานปจจยนำาเขาท 4: ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนก

วจย 12ตวช ว ดด านป จจยน ำา เขาท 5: จ ำานวนหองปฏ บต การท ได

มาตรฐาน13

สวนท 2 ตวชวดดานผลผลต......................................15ตวชวดดานผลผลตท 1.1: จำานวนผลงานตพมพทางวชาการใน

วารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)................... 17

ตวชวดดานผลผลตท 1.2: สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer

iv

review)............................................................23

ตวชวดดานผลผลตท 1.3: จำานวนผลงานตพมพอนๆ...........27ตวช วดดานผลผลตท 2.1: จำานวนทรพยสนทางปญญายน

ขอ/จดทะเบยนโดยคนไทย.....................................................28ตวชวดดานผลผลตท 2.2: จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ. . .29ตวชวดดานผลผลตท 3.1: กจกรรมเผยแพรอนๆ................30ตวชวดดานผลผลตท 3.2: การไดรบการยกยอง (esteem)

จ า ก ว ง ก า ร ว ช า ก า ร ต า ง ป ร ะ เ ท ศ31

สวนท 3 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการ...................33ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 1: ประสทธภาพของ

การวจยและพฒนา (R&D)...................................................34ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 2: สดสวนจำานวนโครงการ

ทเสรจสนตามกำาหนดการ...................................................................................................................................................40

ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการท 3: การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน............................................................................................41

v

หนาสวนท 4 ผลลพธและผลกระทบจากงานวจยทเขาขายไดรบการประเมน

43กรณศกษาท 1: การประเมนการนำาผลงานวจยไปใช

(adoption study) ภายใตกลมวจยเรงดวน เพอลดตนทนการผลตขาวของเกษตรกรในเขตนาชลประทาน................44

กรณศกษาท 2: งานวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทสงผลตอนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว.....................................................50

กรณศกษาท 3: งานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. ส เนตร ชตนธรานนท.............................................................

57

บรรณานกรม........................................................63

vi

บทนำา ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศ

ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศเปนระบบทสำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ไดดำาเนนการรวมกบประชาคมวจยในประเทศไทย ในการรวบรวมขอมลภาพรวมการวจยของประเทศ และวเคราะหสถานภาพการวจยแตละป สถานภาพความกาวหนาและผลสำาเรจของการวจยดานตางๆ ทมความสำาคญตอการพฒนาประเทศ เพอเปนขอมลสำาคญในการกำาหนดยทธศาสตรและทศทางการวจยของประเทศ รวมทงการวเคราะหและกำาหนดกรอบความตองการงบประมาณเพอการวจยของประเทศในแตละสาขาวชาการ โดยมมตในการประเมนผลทงเชงปรมาณและคณภาพ โดยในปน วช. ไดมอบหมายใหผเชยวชาญจากสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) เปนผประเมนและจดทำารายงานการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศประจำาป 2554 ฉบบนขน

ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศมวตถประสงคทสำาคญเพอ

สรางกลไกการพรอมรบผดรบชอบ (accountability) ในการใชงบประมาณของหนวยงานวจยและหนวยงานใหทนวจย

เพอใหหนวยงานดานนโยบายมขอมลในการกำาหนดนโยบายและจดสรรทรพยากรในการวจยและพฒนาใหตอบสนองตอความตองการของสงคม โดยสามารถตอบไดวาo ประเทศไทยไดลงทนในการวจยอยางเหมาะสมหรอไม

(are we doing the right thing?) เชน ประเทศไทยไดลงทนสรางความรมากนอยเพยงใดและอยในระดบทเหมาะสมหรอไม มการลงทนในสาขาตางๆ ในสดสวนทเหมาะสมหรอไม

1

o การลงทนในการวจยของประเทศไทยกอใหเกดผลในลกษณะทพงปรารถนาหรอไม (are we doing the things right?) เชน การเปรยบเทยบผลผลต ผลลพธ และผลกระทบทเกดขนจากการลงทนในการวจยกบทรพยากรทใชหรอความคาดหวงของสงคมเปนอยางไร มประสทธภาพมากกวาประเทศอนหรอไมเพยงใด

ระบบการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศมความเชอมโยงกบกระบวนการสรางความรผานการวจยและพฒนา ซงมองคประกอบ 4 สวน ไดแก ปจจยนำาเขา กระบวนการบรหารจดการ ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบ และมตวชวดทเกยวของแยกตามองคประกอบของกระบวนการสรางความรผานการวจยและพฒนาดงกลาว ดงแสดงในภาพ

2

ñúúĆóíŤñúÖøąì ïêĆüßĊĚüĆéñúúĆóíŤǰ1 ǰ

1.1 ñúúĆóíŤđßĉÜđìÙēîēú÷ĊǰñúúĆóíŤđßĉÜÿëćïĆîǰñúúĆóíŤđßĉÜóùêĉÖøøöǰñúúĆóíŤđßĉÜĒîüÙĉéǰÖćøđÿøĉöÿøšćÜÙüćöÿćöćøë[NRPM + Adoption study]

ñúÖøąì ïìćÜÿĉęÜĒüéúšĂö[NRPM + Impact Study]

êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰ

êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰñúÖøąì ïìćÜđýøþåÖĉÝ[NRPM + Impact Study]

ñúÖøąì ïìćÜÿĆÜÙö[NRPM + Impact Study]

êĆüßĊĚüĆéñúÖøąìï ǰ

êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ1 ǰÖćøúÜìčîéšćî R&D

[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüìî ]êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰÝĞćîüîîĆÖüĉÝĆ÷

ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüì î ]

êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ4 ǰÙüćöđøĘüĂĉîđìĂøŤđîĘêêŠĂÝĞćîüîîĆÖüĉÝĆ÷

ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüì î ]êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ5 ǰ

ÝĞćîüîĀšĂÜðäĉïĆêĉÖćøìĊęĕéšöćêøåćîÿćÖú[ÿöĂǰ+ Öøöüĉì÷ćýćÿêøŤÖćøĒóì÷Ť]

ðŦÝÝĆ÷îĞćđךć

ÿĆéÿŠüîîĆÖüĉÝĆ÷ìĊęđךćëċÜåćîךĂöĎúüćøÿćøüĉßćÖćø

ǰ[GERD ēé÷ǰüßǰǰ ÿüìî ]

êĆüßĊĚüĆéðŦÝÝĆ÷îĞćđךćǰ

ñúñúĉêêĆüßĊĚüĆéñúñúĉêǰ1ǰ

ǰ ÝĞćîüîñúÜćîêĊóĉöóŤĔîüćøÿćøìĊęöĊǰpeer review1.2 ÿĆéÿŠüîÝĞćîüîÙøĆĚÜÖćøĂšćÜĂĉÜĔîüćøÿćøìĊęöĊǰpeer review1.3 ÝĞćîüîñúÜćîêĊóĉöóŤĂČęîė

[Scopus + WoS+ TCI + Prelim report]

êĆüßĊĚüĆéñúñúĉêǰ2ǰǰ ÝĞćîüîìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćìĊę÷Čęî×Ă/ÝéìąđïĊ÷îǰÝĞćîüîìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćĂČęîė

[ÖøöìøĆó÷ŤÿĉîìćÜðŦââćǰ+ ÿĞćîĆÖÙčšöÙøĂÜóĆîíčŤóČß+ Prelim report]

ǰ ÖĉÝÖøøöÖćøđñ÷ĒóøŠñúÜćîĂČęîėǰ ÖćøĕéšøĆïÖćø÷Ö÷ŠĂÜǰ esteemǰÝćÖêŠćÜðøąđìýǰ

[NRPM + Prelim report]

êĆüßĊĚüĆéñúñúĉê3 ǰ

êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ1 ǰðøąÿĉìíĉõćóR&D

[åćîךĂöĎúêŠćÜðøąđìýĒúąĔîðøąđìý]

ÖøąïüîÖćø

êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ2ǰÿĆéÿŠüîÝĞćîüîēÙøÜÖćøìĊęđÿøĘÝÿĉĚî

êćöÖĞćĀîéÖćø[NRPM]

êĆüßĊĚüĆéÖøąïüîÖćøǰ3 ǰÖćøøŠüöúÜìčîüĉÝĆ÷ĒúąóĆçîćøąĀüŠćÜ

ĀîŠü÷ÜćîõćÙøĆå-đĂÖßî[GERD ēé÷ǰüßǰ+ ÿüìî ]

0

ปจจยนำาเขา(input)

กระบวนการบรหารจดการ(process)

ผลผลต(output)

ผลลพธ/ผลกระทบ(outcome/impact)

สวนท 1 ตวชวดดานปจจยนำาเขา

ตวชวดดานปจจยนำาเขาของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย

การลงทนดานการวจยและพฒนา (R&D) จำานวนนกวจย สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานตวชวดดานปจจยนำาเขาในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554

แสดงดงตารางท 1.1 โดยมรายละเอยด ดงน

ตารางท 1.1 ตวชวดดานปจจยนำาเขาในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554

ตวชวด ภาพรวม

S&T

การแพทย

การเกษตร

สงคมศาสตร

มนษยศาสตร

1 การลงทนดาน R&D* (ลานบาท)

21,493

10,315

2,464 6,033 2,488 180

2 จำานวนนกวจย* (คน)

37,102

9,595

5,688 4,856 9,726 937

3 สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ** (รอยละ)

65 60 70 60 70 65

4 ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย** (Mbps

1

0

ตอคน)5 จำานวนหอง

ปฏบตการทไดมาตรฐาน (หอง)

686***

336***

350 336***

หมายเหต * เปนขอมลในป 2552** ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางใน

การนำาเสนอขอมล*** นบเฉพาะหองปฏบตการในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (S&T) และสาขาเกษตรศาสตร ทไดรบการรบรองมาตรฐาน มอก. 17025 ISO/IEC 17025 ISO/IEC 17025 ISO 15189 และ OECD Principles of Good Laboratory Practice**** เปนผลรวมของหองปฏบตการในสาขาสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสาขาเกษตรศาสตร

1

ตวชวดปจจยนำาเขาท 1 การลงทนดาน R&D

ในภาพรวม มลคาการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยในชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมสงขน จากขอมลลาสดคอป 2552 การลงทนดานการวจยและพฒนาของไทยมทงสน 21,493 ลานบาท เพมขนจากป 2550 คดเปนรอยละ 15 อยางไรกตาม เมอพจารณาในรปของสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) พบวา สดสวนคอนขางไมเปลยนแปลงนกโดยสดสวนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของประเทศไทยในชวงป 2542-2552 มสดสวนประมาณรอยละ 0.24 - 0.26 ดงแสดงในภาพท 1.1

เมอเปรยบเทยบสดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศกบประเทศอนๆ อก 11 ประเทศ (ดภาพท 1.2 ประกอบ) พบวา ประเทศไทยมระดบการลงทนในปจจบนตำาทสด และเปนเพยงประเทศเดยวทมแนวโนมการลงทนในชวง 10 ปลาสดลดลง ขณะทประเทศทเปนคแขงทสำาคญของไทย เชน มาเลเซย มระดบการลงทนในปจจบนสงกวาประเทศไทยเกอบ 3 เทา และยงมแนวโนมการลงทนเพมขนในอตราทใกลเคยงกบประเทศสหราชอาณาจกรและสหรฐฯ สวนประเทศเกาหลใตมระดบการลงทนในปจจบนและอตราการลงทนเพมขนสงทสด

แหลงทมาของเงนทนทใชในการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยถงรอยละ 56 มาจากเงนงบประมาณแผนดน ดงนนการประเมนผลการวจยและพฒนาของประเทศจงเปนสงจำาเปนเพอใหเกดความรบผดรบชอบในการใชเงนดงกลาวใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด

2

เมอพจารณาการลงทนดานการวจยและพฒนาโดยแบงแยกตาม 5 สาขาในป พ.ศ. 2544-2552 พบวา ทกสาขาวชามแนวโนมการลงทนดานการวจยและพฒนาเพมขนในชวงเวลาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทนาสนใจกคอ การลงทนดานการวจยและพฒนาในสาขาเกษตรศาสตรในป 2552 เพมสงขนจากปกอนหนากวาเทาตว (ภาพท 1.3) นอกจากน สดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศไทยสวนใหญ เปนการลงทนในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย รองลงมาไดแก เกษตรศาสตร สงคมศาสตร วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และมนษยศาสตร ตามลำาดบ (ภาพท 1.4)

3

ภาพท 1.1 การลงทนดานการวจยและพฒนาของไทยในป พ.ศ. 2539-2552

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน. และ UNESCO Institute for Statistics

ภาพท 1.2 เปรยบเทยบการลงทนดานการวจยและพฒนาของประเทศตางๆ

ในชวงป พ.ศ.2543-2547 และ พ.ศ.2548-2552

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

0 1 2 3 4

Áµ®Äo� �

ť�

±n°� � � ®¦µ°µ µ´¦� � � �

¸� �

°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - »� �

¤¼nµµ¦¨ » oµ� � � � � � �R&D n°� GDP¦o°¥ ³°·Á¥� �

· ær� � �

¤µÁÁ¥�Á¥°¦¤ ¸�

ɻi� � �

®¦ ²�

Åo®ª� �

หมายเหต:1. คาแกนนอน คอ มลคาการลงทนดาน R&D ตอ GDP ในปจจบน ซงเปน

ขอมลป 25524

สดสวนตอ

การล

งทนด

าน R

&D

5,528 4,811

11,896 13,486 15,499 16,667 18,22521,493

0.12 0.1

0.26 0.26 0.260.23 0.21

0.24

0.000.050.100.150.200.250.30

05,000

10,00015,00020,00025,00030,000

2539 2540 2542 2544 2546 2548 2550 2552ÙŠćĔߚ݊ć÷R&D (úšćî ï ćì ) ÙŠćĔߚ݊ć÷R&D / GDP (%)

2. คาแกนตง คอ อตราการเปลยนแปลงของสดสวนการลงทนดาน R&D ตอ GDP หากมคาเปนบวก หมายถง มการลงทนเพมขน

5

ภาพท 1.3 การลงทนดานวจยและพฒนาของไทยแบงตามสาขาการวจย

ในป พ.ศ. 2544-2552

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.

ภาพท 1.4 สดสวนการลงทนดานวจยและพฒนาของไทยแบงตามสาขาการวจย

ในป พ.ศ. 2544-2552

6

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดการลงทนดาน R&D

1. ขอมลเรองการลงทนดาน R&D คอนขางมความลาชา (time lag) ประมาณ 2 ป โดยขอมลการลงทนดาน R&D ปลาสดทมการเผยแพรคอป 2552 ดงนน วช. และสวทน. ควรปรบรอบในการสำารวจใหเรวขนเพอใหไดขอมลททนสมย

2. ขอมลการลงทนดาน R&D ไมไดมการรายงานทกป โดยเปนลกษณะปเวนป อนเนองมาจากความถในการสำารวจขอมลของวช. เปนแบบปเวนป ดงนน วช. ควรปรบความถในการสำารวจขอมลจากแบบปเวนปมาเปนการสำารวจทกป

3. การเกบขอมลของ วช. มการกำาหนดกลมประชากรจากจากโครงการทอยในฐานขอมลระบบบรหารงานวจยแหงชาต (National Research Project Management: NRPM) ซงอาจขาดโครงการทเขาขายวาเปนวจยและพฒนา แตหนวยงานผของบ

7

ประมาณไมไดระบวาเปนวจยและพฒนา เชน โครงการจางทปรกษา หรอบางโครงการสามารถของบจากสำานกงบประมาณไดโดยตรงโดยไมตองผาน วช. เชน โครงการวจยดานความมนคง เปนตน

4. คำาถามจากแบบสอบถามระดบโครงการบางขอทจดเกบโดย วช. อาจไมเหมาะสม เชน การสอบถามคาสาธารณปโภค ครภณฑ ทดน ซงคำาถามดงกลาวควรสอบถามในระดบองคกรนาจะไดรบคำาตอบทถกตองกวา

5. การเกบขอมลจาก สวทน. มอตราการตอบกลบไมสงนก (กลมตวอยางเการอยละ 50 และกลมตวอยางใหมรอยละ 18) ซงอาจเปนผลจากผตอบขาดแรงจงใจในการทำาแบบสอบถาม และแบบสอบถามยงมคำาถามทคอนขางซบซอนและยากในการตอบแบบสอบถาม

8

ตวชวดปจจยนำาเขาท 2

จำานวนนกวจย

จำานวนนกวจยของประเทศไทยในชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมขน ถงแมวาจำานวนนกวจยในปลาสด (ป 2552) จะลดลงจากปกอนหนานเลกนอย และเมอพจารณาจำานวนนกวจยตอประชากรหนงลานคนกมแนวโนมสอดคลองกนคอ ชวงเวลาทผานมามแนวโนมเพมขน และมสดสวนในปลาสดลดลงเลกนอยจากปกอนหนา ดงแสดงในภาพท 1.5

เมอพจารณาจำานวนนกวจยในประเทศไทยโดยแบงตาม 5 สาขาในชวงป พ.ศ. 2548-2552 พบวา สาขาทมจำานวนนกวจยเพมขนในชวงเวลาดงกลาวไดแก วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และเกษตรศาสตร ขณะทอกสองสาขาทเหลอไดแก สงคมศาสตรและมนษยศาสตรมจำานวนนกวจยลดลง (ภาพท 1.6) นอกจากน จำานวนนกวจยของประเทศไทยเปนนกวจยในสาขาสงคมศาสตรมากทสด รองลงมาคอ วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ เกษตรศาสตร และมนษยศาสตร ตามลำาดบ (ภาพท 1.7)

นอกจากน เมอคำานวณสดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอจำานวนนกวจยหนงคน พบวา ในชวงป พ.ศ. 2548-2552 มแนวโนมไมเปลยนแปลง ยกเวนสาขาเกษตรศาสตรซงมการเปลยนแปลงสง ดงแสดงในภาพท 1.8

ภาพท 1.5 จำานวนนกวจยของไทยในป พ.ศ. 2539-2552

9

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน. และ UNESCO Institute for Statistics

ภาพท 1.6 จำานวนนกวจยของไทยแบงตามสาขาการวจยในป พ.ศ. 2544-2552

8,480

4,431 4,012

9,551

1,208

8,780

5,449 4,915

11,655

1,297

9,595

5,688 4,856

9,726

937 -

2,000 4,000 6,000 8,000

10,000 12,000 14,000

S&T ÖćøĒóì÷Ť ÖćøđÖþêø ÿĆÜÙöýćÿêøŤ öîčþ÷ýćÿêøŤ

2548 2550 2552

หมายเหต: ไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจากไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.

10

ภาพท 1.7 สดสวนของนกวจยในประเทศไทยแบงตามสาขาการวจย

พ.ศ. 2548-2552

หมายเหต: ไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจากไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทยโดยวช. และสวทน.

11

ภาพท 1.8 สดสวนการลงทนดานการวจยและพฒนาตอนกวจยแบงตามสาขาการวจย พ.ศ. 2548-2552

ทมา: การสำารวจคาใชจายและบคลากรทางการวจยและพฒนาของประเทศไทย

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนนกวจย

เชนเดยวกบขอสงเกตเกยวกบขอมลการลงทนดาน R&D ขอมลดานจำานวนนกวจยมปญหาหรอขอจำากดดานความลาชาและความถในการรายงานขอมล ตลอดจนกลมตวอยางทอาจไมครอบคลม และอตราการตอบกลบแบบสอบถามทไมสงนก

นอกจากน ขอสงเกตและขอควรระวงเพมเตม ไดแก1. ขอมลนกวจยรายสาขานนไมนบรวมนกวจยในภาคเอกชน เนองจาก

ไมสามารถจำาแนกตามสาขาการวจยได2. ตวชวดจำานวนนกวจยนจะนบเฉพาะนกวจย ซงไมไดนบรวมบคลากร

ทางการวจยอนๆ เชน ผชวยนกวจยและผทำางานสนบสนน

12

ตวชวดปจจยนำาเขาท 3

สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ

ในปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการอยางเปนระบบและครอบคลม ซงหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงาน GERD โดย วช. และ สวทน. รปแบบการแสดงขอมลเกยวกบสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ อาจแสดงดงภาพท 1.9

ภาพท 1.9 สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ

หมายเหต: ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ภาพทแสดงเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการ

1. ผกรอกแบบสอบถามบางโครงการอาจไมทราบชอฐานขอมลวารสารวชาการทโครงการนนสามารถเขาถงหรอตองการได สงผลใหสดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองการอาจคลาดเคลอนจากความจรง

13

0

20

40

60

80

100

S&T ÖćøĒóì÷Ťǰ ÖćøđÖþêøǰ ÿĆÜÙöýćÿêøŤǰ öîčþ÷ýćÿêøŤǰ ÙŠćđÞúĊę÷ìčÖÿć×ć2552 2553 2554

รอยละของนกวจยทสามารถเขาถงฐานขอมล

2. สดสวนนกวจยทเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองการ จะนบเฉพาะการเขาถงฐานขอมลวารสารวชาการทตองเสยคาสมครสมาชกเพอใชบรการ

3.

14

ตวชวดปจจยนำาเขาท 4

ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย

ในปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจยอยางเปนระบบและครอบคลม ซงหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงาน GERD โดย วช. และ สวทน. รปแบบการแสดงผลตวชวดความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย อาจแสดงดงภาพท 1.10

ภาพท 1.10 ความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย

หมายเหต: ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ภาพทแสดงเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย

1. ในการคำานวณความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย คณะผวจยเสนอใหใชการคำานวณสดสวนความเรวอนเทอรเนตตอจำานวน

15

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

2551 2552 2553 25542551 2552 2553 2554

Mbps ตอคน

บคลากรทใชอนเทอรเนตทงหมดในองคกรหรอหนวยงาน เพอใชเปนตวแปรแทนสำาหรบความเรวอนเทอรเนตตอจำานวนนกวจย

2. อาจเกดการนบซำาในกรณผตอบแบบสอบถามเปนหนวยงานยอยทไมไดเปนผซอแพคเกจอนเทอรเนตเอง ยกตวอยางเชนมหาวทยาลยแหงหนงซอแพคเกจอนเทอรเนตทความเรว 10 Mbps และใหผใชงานทกคณะสามารถใชงานรวมกนได หากแตละคณะในมหาวทยาลยแหงนเปนผตอบแบบสอบถามและใหขอมลความเรว 10 Mbps เหมอนกนทงหมด คาความเรวอนเทอรเนตตอนกวจยทคำานวณไดจะมคาสงเกนจรง

16

S&T และการเกษตร

การแพทย

ตวชวดปจจยนำาเขาท 5 จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐาน

ในภาพรวม หองปฏบตการทไดมาตรฐานสากลในประเทศไทยมจำานวนทงสน 686 หอง โดยเกอบครงหนงใชเพอการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ ขณะทจำานวนทเหลอรองรบการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเกษตรศาสตร ดงแสดงในภาพท 1.11

ภาพท 1.11 สดสวนหองปฎบตการทไดมาตรฐานสากลในไทย

หมายเหต: จำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานทใชในการจดเกบขอมลตวชวดนหมายถง หองปฏบตการทไดมาตรฐานตาม มอก. 17025, ISO/IEC 17025, ISO 15189, OECD Principles of Good Laboratory Practice.ทมา: สำานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม สำานกบรหารและรบรองหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรบรการ และสำานกมาตรฐานหองปฏบตการ กรมวทยาศาสตรการแพทย

17

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐาน

1. หองปฏบตการทไดมาตรฐานมอก. 17025 ไมสามารถจำาแนกไดวาเปนหองปฏบตการทรองรบการวจยและพฒนาในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และเกษตรศาสตรอยางละจำานวนเทาใด

2. ในปจจบนยงไมมการเกบรวบรวมขอมลจำานวนหองปฏบตการทไดมาตรฐานสากลในสาขาสงคมศาสตรและสาขามนษยศาสตร

18

สวนท 2 ตวชวดดานผลผลต

ตวชวดดานผลผลตของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย

จำานวนผลงานตพมพในวารสารทม peer review สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทม peer

review จำานวนผลงานตพมพอนๆ เชน หนงสอ/บทความในหนงสอ,

บทความในการประชมวชาการ, วทยานพนธ เปนตน จำานวนทรพยสนทางปญญา ยนขอ/จดทะเบยน โดยคนไทย

เชน สทธบตร, อนสทธบตร, ความลบทางการคา. พนธพชใหม, แบบผงภมวงจรรวม และลขสทธ เปนตน

จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ กจกรรมเผยแพรอนๆ การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงวชาการตางประเทศ

ตวชวดดานผลผลตในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554 แสดงดงตารางท 2.1 โดยมรายละเอยด ดงน

19

ตารางท 2.1 ผลของตวชวดดานผลผลตในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554

ตวชวด ภาพรวม

S&T

การแพทย

การเกษตร

สงคมศาสตร

มนษยศาสตร

1.1

จำานวนผลงานตพมพในวารสารทม peer review (ผลงาน)- Scopus 9,836 6,2

123,182 1,563 694 59

- WoS 7,356 4,468

2,775 701 258 17

- TCI* 7,790 1,871

2,560 285 1,762 683

1.2

สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทม peer review (ครง/ผลงานตพมพ)- Scopus 7.6 7.1 10.1 7.2 3.3 1.1- WoS 7.4 7.4 9.1 4.4 3.6 0.7

1.3

จำานวนผลงานตพมพอนๆ** (ผลงาน)

5,770 1,700

1,300 670 1,500 600

2.1

จำานวนทรพยสนทางปญญา ยนขอ/จดทะเบยนโดยคนไทย*** (ชน)

1,586

2.2

จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ** (ชน)

500 500

3.1

กจกรรมเผยแพรอนๆ** (ครง)

160 30 40 20 20 50

3.2

การไดรบการยกยอง (esteem) จากวง

148 20 28 35 40 25

20

วชาการตางประเทศ** (ครง)

หมายเหต * เปนขอมลในป 2552** ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางใน

การนำาเสนอขอมล*** เปนผลรวมของจำานวนสทธบตรและอนสทธบตร

21

ตวชวดผลผลตท 1.1

จำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)

จำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) นนพจารณาจากฐานขอมลทงในระดบนานาชาตและในระดบประเทศ โดยฐานขอมลในระดบนานาชาต ไดแก ฐานขอมล Scopus และฐานขอมล Web of Science (WoS) ขณะทฐานขอมลในระดบประเทศ คอ ฐานขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทย (TCI)

ก. ฐานขอมล Scopus

จากการรวบรวมขอมลจากฐานขอมล Scopus พบวา ในภาพรวมจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2554 มจำานวนผลงานตพมพทงสน 9,836 ผลงาน เพมขนจากป พ.ศ. 2553 รอยละ 6 (ภาพท 2.1)

เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา ทกสาขาวจยจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมเพมขนมาอยางตอเนอง โดยในป 2554 สาขามนษยศาสตรมอตราเพมขนของจำานวนผลงานตพมพจากป 2553 สงสด โดยมอตราเพมขนรอยละ 111 รองลงมาคอ สาขาสงคมศาสตร (รอยละ 14) และสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (รอยละ 7) ตามลำาดบ

หากเปรยบเทยบจำานวนผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป พ.ศ. 2554 ผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนสงสด โดยมจำานวน 6,212 ผลงาน คดเปนรอยละ 63 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (มจำานวน 3,182 ผลงาน คดเปนรอยละ 32) และสาขา

22

เกษตรศาสตร (จำานวน 1,563 ผลงาน คดเปนรอยละ 16) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมจำานวนผลงานตพมพนอยทสด โดยมจำานวน 59 ผลงาน (คดเปนรอยละ 0.6 ของผลงานทงหมด)

23

ภาพท 2.1 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยจากฐานขอมล Scopus

หนวย: ผลงาน

ทมา: www.scopus.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555หมายเหต: ผลงานตพมพทใชองคความรจากหลายสาขาวจย

(interdisciplinary research) อาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา

ข. ฐานขอมล Web of Science (WoS)

จากการรวบรวมขอมลจากฐานขอมล WoS พบวา ในภาพรวมจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมเพมขน โดยในป พ.ศ. 2554 มจำานวนผลงานตพมพทงสน 7,356 ผลงาน เพมขนจากป พ.ศ. 2550 รอยละ 36 อยางไรกตามจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2554 ลดลงเลกนอยจากป พ.ศ. 2553 โดยในป พ.ศ. 2553 มจำานวนผลงานตพมพ 7,395 ผลงาน (ภาพท 2.2)

เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา เกอบทกสาขาจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมลดลงยกเวนสาขาเกษตรศาสตรทมแนวโนมเพมขน โดยป 2554 สาขาเกษตรศาสตรมอตราเพมขนของจำานวนผลงานตพมพจากป 2553 คดเปนรอยละ 12

เมอเปรยบเทยบจำานวนผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป 2554 ผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนสงสด โดยมจำานวนผลงานตพมพ 4,468 ผลงาน คดเปนรอยละ 61 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (มจำานวน 2,775 ผลงานคดเปนรอยละ 38) และสาขาเกษตรศาสตร (จำานวน 701 ผลงาน คดเปนรอยละ 10) ตามลำาดบ

24

ขณะทสาขามนษยศาสตรมจำานวนผลงานตพมพนอยทสดโดยม 17 ผลงาน (คดเปนรอยละ 0.2 ของผลงานทงหมด)

ภาพท 2.2 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย จากฐานขอมล WoS

หนวย: ผลงาน

2550 2551 2552 2553 2554 -

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

ทมา: www.webofknowledge.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555หมายเหต: ผลงานตพมพทใชองคความรจากหลายสาขาวจย

(interdisciplinary research) อาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา

ค. ฐานขอมลดชนการอางองวารสารไทย (Thai-Journal Citation Index:TCI)

25

ฐานขอมลดชนการอางองวารสารไทย (TCI) เปนฐานขอมลการอางองและการคำานวณผลกระทบการอางองวารสารภายในประเทศ (Journal Impact Factor: JIF) เฉพาะฐานขอมลในประเทศไทย โดยรวบรวมวารสารวชาการในประเทศตงแตป พ.ศ. 2545 และขยายฐานขอมลเพมขนเรอยๆ ใหครอบคลมวารสารวชาการในสาขาตางๆ ในประเทศไทย

เมอพจารณาแนวโนมของจำานวนบทความทตพมพในวารสารวชาการในประเทศไทย (ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ) พบวา ในภาพรวม มแนวโนมสงขนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงในป พ.ศ.2552 ซงมจำานวนเพมสงขนจากป พ.ศ.2550 กวาเทาตว (ภาพท 2.3) เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา ทกสาขาวจยจำานวนผลงานตพมพมแนวโนมเพมขนมาอยางตอเนอง และเมอเปรยบเทยบผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา สวนใหญแลวจะเปนบทความในสาขาการแพทย รองลงมาไดแก วทยาศาสตรและเทคโนโลย และสงคมศาสตร อยางไรกตาม จำานวนผลผลตในรปของบทความตพมพในประเทศไทยของหนวยงานวจยในประเทศไทยทมแนวโนมสงขนดงกลาวเปนผลจากการขยายฐานขอมล TCI ดงแสดงในภาพท 2.4

26

ภาพท 2.3 จำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย จากฐานขอมล TCI

2546 2548 2550 25520

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

ทมา: การรวบรวมของคณะผวจยจากเวบไซต www.kmutt.ac.th/jif/public_html/index.html

27

ภาพท 2.4 จำานวนวารสารวชาการในฐานขอมล TCI ทมการตพมพใน

แตะป 2546 2548 2550 25520

100

200

300

400

การแพทยและสขภาพ วทยาศาสตรและเทคโนโลยสงคมศาสตร การเกษตรมนษยศาสตร สงคมศาสตรและ

มนษยศาสตรสหวทยาการ รวม

ทมา: การรวบรวมของคณะผวจยจากเวบไซต

www.kmutt.ac.th/jif/public_html/index.html

28

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review)

1. ผลงานตพมพในฐานขอมลทง 3 ฐานขอมลจะมวารสารวชาการ (Journal) ทอยใน 2 หรอ 3 ฐานขอมล จงไมอาจรวมจำานวนผลงานตพมพในวารสารวชาการไดโดยตรง ดงนนควรรายงานแยกเปนแตละฐานขอมล

2. ผลงานตพมพจากฐานขอมล Scopus และ WoS จะหมายถงผลงานตพมพของหนวยงานทอยในประเทศไทย ซงหากมนกวจยจากตางชาตแตสงผลงานในนามหนวยงานวจยทอยในประเทศไทย กจะถอวาผลงานดงกลาวเปนสงตพมพของประเทศไทย

3. ในฐานขอมล Scopus และ WoS นน จำานวนผลงานตพมพอาจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนผใชจงควรเขยนหมายเหตแนบทายขอมลวา จดเกบขอมลเมอใด

4. เมอเปรยบเทยบฐานขอมลในระดบนานาชาตทง 2 ฐานขอมล จะสงเกตวาจำานวนผลงานตพมพของหนวยงานในประเทศไทยในฐานขอมล Scopus จะมจำานวนมากกวาในฐานขอมล WoS ทงจำานวนผลงานตพมพในภาพรวมและผลงานตพมพในรายสาขา อาจเนองมาจากฐานขอมล Scopus มจำานวนวารสารมากกวาฐานขอมล WoS

5. เนองจากผลงานตพมพบางผลงานจากทง 3 ฐานขอมล อาจใชองคความรจากหลายสาขาวจย (Interdiscriplinary research ) ดงนนผลงานตพมพนนอาจจำาแนกตามสาขาวจยไดมากกวา 1 สาขา สงผลใหจำานวนผลงานตพมพในภาพรวมจะไมเทากบผลรวมจำานวนผลงานตพมพจากทง 5 สาขา

6. ฐานขอมล TCI จำาแนกสาขาการวจยมากกวา 5 สาขาหลกตามฐานขอมลอนๆ ได นนคอ กลมวารสารสงคมศาสตรและมนษยศาสตร และกลมวารสารสหวทยาการ เนองจากเปนวารสารของคณะทจดการเรยนการสอนขามสาขาวชา (คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร)

29

หรอเปนวารสารรวมบทความของมหาวทยาลย ทรวบรวมบทความจากคณะตางๆ ททำาการสอนในมหาวทยาลย ทำาใหไมสามารถจดกลมตาม 5 สาขาวจยหลกได

7.สาเหตทจำานวนผลงานตพมพในวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) ในสาขามนษยศาสตรจากฐานขอมลระดบนานาชาตมสดสวนคอนขางนอย อาจเนองมาจากนกวจยในสาขามนษยศาสตรของประเทศไทยนยมเผยแพรผลงานในประเทศมากกวา สงเกตจากสดสวนงานวจยในสาขามนษยศาสตรจากฐานขอมล TCI มสดสวนคอนขางสง นอกจากน นกวจยในสาขามนษยศาสตรของประเทศไทยอาจนยมผลตผลงานในรปแบบอนมากกวา

30

ตวชวดผลผลตท 1.2

สดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพทมการควบคมคณภาพโดยผทรงคณวฒ (peer review)

การพจารณาจำานวนครงการอางองในฐานขอมล Scopus และ WoS จะคำานวณจากผลรวมของจำานวนครงในการอางองผลงานตพมพในระยะเวลา 5 ปนบแตปทตพมพ เชน จำานวนการอางองผลงานทตพมพในป พ.ศ. 2550 จะเปนผลรวมของจำานวนครงผลงานทตพมพในป พ.ศ. 2550 ไดรบการอางองในชวงป พ.ศ. 2550-2554 ดงนนสดสวนจำานวนครงการอางองของผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 จะหมายถงจำานวนการอางองผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 หารดวยจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550

ขณะทในฐานขอมล TCI จำานวนครงการอางอง จะเปนการจดเกบขอมลการอางองสะสมถงปทมการอางอง เชน จำานวนการอางองผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 จะเปนผลรวมของการอางองจากผลงานตพมพตงแตกอนป พ.ศ. 2550 จนถงป พ.ศ. 2550 ดงนน จงไมสามารถคำานวณสดสวนจำานวนครงการอางอง เชนเดยวกบฐานขอมล Scopus และ WoS ได

ก. ฐานขอมล Scopus

ในภาพรวมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2550 มสดสวนการอางอง 7.6 ครง/ผลงานตพมพ ลดลงจากป พ.ศ. 2548 ทมสดสวนการอางอง 8.3 ครง/ผลงานตพมพ อยางไรกตามจำานวนผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 เพมขนจากป พ.ศ. 2549 ทมสดสวนการอางอง 6.5 ครง/ผลงานตพมพ (ภาพท 2.5)

31

เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ และสาขาเกษตรศาสตรสดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมเพมขน ขณะทอกสองสาขามแนวโนมลดลง โดยป 2554 สาขาเกษตรศาสตรมอตราเพมขนของสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 22 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ (รอยละ 18) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (รอยละ 14) ตามลำาดบ

หากเปรยบเทยบสดสวนการอางองตอผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมสดสวนการอางองสงสด โดยมสดสวนการอางอง 10.1 ครง/ผลงานตพมพ รองลงมาคอ สาขาเกษตรศาสตร (มการอางอง 7.2 ครง/ผลงานตพมพ) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (การอางอง 7.1 ครง/ผลงานตพมพ) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพตำาสด มเพยง 1.1 ครง/ผลงานตพมพ

ภาพท 3.5 สดสวนการอางองตอจำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย

โดยใชฐานขอมล Scopus

หนวย: ครง/ผลงานตพมพ

32

2548 2549 2550 -

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

ทมา: www.scopus.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555

ข. ฐานขอมล Web of Science (WoS)

ในภาพรวมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2550 มสดสวนการอางอง 7.4 ครง/ผลงานตพมพ ลดลงจากป พ.ศ. 2548 ทมสดสวนการอางอง 8.4 ครง/ผลงานตพมพ อยางไรกตาม สดสวนการอางองตอผลงานตพมพในป พ.ศ. 2550 เพมขนจากป พ.ศ. 2549 ทมสดสวนการอางอง 6.1 ครง/ผลงานตพมพ (ภาพท 2.6)

เมอพจารณาเปนรายสาขาวจยพบวา เกอบทกสาขาสดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมเพมขน ยกเวนในสาขาเกษตรศาสตรทมแนวโนมลดลงเลกนอย โดยในป 2554 สาขามนษยศาสตร มอตราเพมขนของสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 78 รองลงมาคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ

33

(รอยละ 27) และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (รอยละ 22) ตามลำาดบ

หากเปรยบเทยบสดสวนการอางองตอผลงานตพมพระหวางสาขาวจยพบวา ในป พ.ศ. 2550 สดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยในสาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมสดสวนการอางองสงสด โดยมสดสวนการอางอง 9.1 ครง/ผลงานตพมพ รองลงมาคอสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย (มการอางอง 7.4 ครง/ผลงานตพมพ) และสาขาเกษตรศาสตร (การอางอง 4.4 ครง/ผลงานตพมพ) ตามลำาดบ ขณะทสาขามนษยศาสตรมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพตำาสด มเพยง 0.7 ครง/ผลงานตพมพ

ภาพท 2.6 สดสวนการอางองตอจำานวนผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทย

โดยใชฐานขอมล WoS

หนวย: ครง/ผลงานตพมพ

2548 2549 2550 -

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

34

ทมา: www.webofknowledge.com สบคนเมอ 21 กรกฎาคม 2555

35

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพ

1. เนองจากผลงานตพมพในฐานขอมลจาก 2 ฐานขอมลจะมวารสารวชาการ (Journal) ทอยในทงสองฐานขอมล จงไมอาจรวมจำานวนผลงานตพมพในวารสารวชาการไดโดยตรง ดงนนควรรายงานแยกเปนแตละฐานขอมล

2. ผลรวมของจำานวนครงในการอางอง จะนบผลงานตพมพในระยะเวลา 5 ปนบแตปทตพมพ ดงนนขอมลลาสดสำาหรบตวชวดสดสวนจำานวนครงการอางองตอผลงานตพมพจงเปนป 2550 ซงขอมลจะลาชาจากปจจบน (time lag) 5 ป

3. ผลงานตพมพจากฐานขอมล Scopus และ WoS หมายถง ผลงานตพมพของหนวยงานทอยในประเทศไทย ซงหากมนกวจยจากตางชาตแตสงผลงานในนามหนวยงานวจยทอยในประเทศไทย กจะถอวาผลงานดงกลาวเปนสงตพมพของประเทศไทย

4. ในฐานขอมล Scopus และ WoS นน จำานวนผลงานตพมพและจำานวนครงการอางองอาจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนผใชจงควรเขยนหมายเหตแนบทายขอมลวา จดเกบขอมลเมอใด

5. เมอเปรยบเทยบฐานขอมลในระดบนานาชาตทง 2 ฐานขอมล จะสงเกตวาสดสวนการอางองตอผลงานตพมพจากหนวยงานในประเทศไทยในภาพรวมจากทง 2 ฐานขอมลมแนวโนมคลายกนกลาวคอ สดสวนการอางองตอผลงานตพมพมแนวโนมลดลง ขณะทสดสวนการอางองตอผลงานตพมพในรายสาขานน ฐานขอมล Scopus สาขาทมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพสงสด 3 อนดบแรกคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาเกษตรศาสตร และสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ตามลำาดบ ขณะทฐานขอมล WoS สาขาทมสดสวนการอางองตอผลงานตพมพสงสด

36

3 อนดบแรกคอ สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสาขาเกษตรศาสตร ตามลำาดบ

37

ตวชวดผลผลตท 1.3

จำานวนผลงานตพมพอนๆ

ในการประเมนผลการวจยของประเทศ จำานวนผลงานตพมพอนๆ ประกอบดวย หนงสอ บทความในหนงสอ บทความในการประชมวชาการ และวทยานพนธ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคต หากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวด จำานวนผลงานตพมพอนๆ จะเปนดงภาพท 2.7 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ เปนดงน

จำานวนผลงานตพมพอนๆ ของประเทศไทยในภาพรวม มแนวโนมเพมขนมาโดยตลอด โดยป2554 ผลงานตพมพอนๆ ประเภทวทยานพนธมอตราเพมขนจากป 2553 สงสด คดเปนรอยละ 36 รองลงมาคอ หนงสอ (รอยละ 20) และบทความในหนงสอ (รอยละ 11) ตามลำาดบ

เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพมจำานวนบทความในงานสมมนาวชาการมากทสด ขณะทจำานวนบทความในหนงสอและจำานวนหนงสอมมากทสดในสาขาสงคมศาสตร ขณะทสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมจำานวนวทยานพนธมากทสด

ภาพท 2.7 ตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ ในป 2554

38

2552 2553 25540

1,0002,0003,0004,000

2,000

3,000 3,200

1,500 1,800 2,000

220 250 30090 110 15050 80 120

บทความในงานสมมนาวชาการ บทความในหนงสอหนงสอ วทยานพนธอนๆ

หนวย: ผลงาน

ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนผลงานตพมพอนๆ1. เนองจากขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ จากรายงานเบองตน

(Preliminary report) จะรวมเฉพาะหนงสอ, บทความในหนงสอ, บทความในการประชมวชาการ และวทยานพนธ ซงไมรวมบทความตพมพในวารสารทม peer review ดงนนตองระมดระวงในเรองการนบซำา

2. ในอนาคต หากมการจดเกบขอมลจำานวนผลงานตพมพอนๆ แลว อาจมการรายงานผลจำานวนผลงานตพมพอนๆ เปนรายสาขาวจยได

ตวชวดผลผลตท 2.1

จำานวนทรพยสนทางปญญายนขอ/จดทะเบยน โดยคนไทย

จำานวนทรพยสนทางปญญาจดทะเบยนโดยคนไทยในภาพรวมพบวา จำานวนลขสทธและสทธบตรทจดทะเบยนโดยคนไทยมแนวโนมลดลง โดยในป พ.ศ. 2554 จำานวนลขสทธและสทธบตรทจดทะเบยนโดยคนไทยมจำานวน 16,849 ชนและ 726 ชน ตามลำาดบ ลดลงจากป พ.ศ. 2553 ซงมจำานวน 21,836 ชนและ 889 ชน (ภาพท 2.8)

ภาพท 2.8 จำานวนทรพยสนทางปญญาจดทะเบยนโดยคนไทย ในป พ.ศ.2554

39

662781 768 889

726

852

638451

634

860

0

200

400

600

800

1,000

ÿĉì íĉïĆêø Ăîčÿĉì íĉïĆêø

จำาน

วน

ทมา: กรมทรพยสนทางปญญา

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาทยนขอและจดทะเบยนโดยคนไทย

ขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาทยนขอและจดทะเบยนโดยคนไทยสามารถแสดงเปนรายสาขาวจยได โดยการวเคราะหขอมลรายคำาขอ ซงอาจใหกรมทรพยสนทางปญญาประมวลผลขอมลดงกลาว

40

ตวชวดผลผลตท 2.2

จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ

ในการประเมนผลการวจยของประเทศ ทรพยสนทางปญญาอนๆ ประกอบไปดวยศลปกรรม วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สอบนทกเสยง งานแพรเสยงแพรภาพ และอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคต หากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จะเปนดงภาพท 2.9 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ เปนดงน

ในป พ.ศ.2554 จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ ทกประเภทในสาขามนษยศาสตรมแนวโนมสงขนกวาสองปทผานมา โดยทรพยสนทางปญญาประเภทงานแพรเสยงแพรภาพมอตราเพมจากป 2553 สงสดคดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอ งานภาพยนตร (รอยละ 33) และโสตทศนวสด (รอยละ 20) ตามลำาดบ

ภาพท 2.9 จำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆในสาขามนษยศาสตรในป พ.ศ.2554

หนวย: ชน/เรอง/เพลง

110

5035

60

40

20 2515

5

120

5540

70

50

30 30 2510

130

6045

80

60

40 35 35

15

0

20

40

60

80

100

120

140

ýĉúðÖøøöǰ üøøèÖøøöǰ îćäÖøøöǰ éîêøĊÖøøöǰ ēÿêìĆýîüĆÿéčǰ õćó÷îêøŤǰ ÿĉęÜïĆîìċÖđÿĊ÷Üǰ ÜćîĒóøŠđÿĊ÷ÜĒóøŠõćóǰ ĂČęîė

41

ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ

ประเภทของจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จะเหมาะกบผลงานในสาขามนษยศาสตรเปนสวนใหญ ดงนน ขอมลจำานวนทรพยสนทางปญญาอนๆ จงจดเกบเฉพาะในสาขามนษยศาสตร

42

ตวชวดผลผลตท 3.1

กจกรรมเผยแพรอนๆ

ในการประเมนผลการวจยของประเทศ กจกรรมเผยแพรอนๆ ประกอบดวยการบรรยายในงานสมมนาวชาการในประเทศ/ตางประเทศ การจดนทรรศการ/การแสดงในประเทศและตางประเทศ และกจกรรมอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลกจกรรมเผยแพรอนๆ อยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดกจกรรมเผยแพรอนๆ จะเปนดงภาพท 2.10 และตวอยางการรายงานผลตวชวดกจกรรมเผยแพรอนๆ เปนดงน

ในป พ.ศ.2554 การวจยและพฒนาในกลมสาขาวจย 5 สาขามผลผลตในรปของกจกรรมเผยแพรอนๆ เพมขนเมอเทยบกบ 2 ปทผานมา ทงการบรรยายในงานสมมนาวชาการในประเทศ/ตางประเทศ การจดนทรรศการ/การแสดงในประเทศและตางประเทศ และกจกรรมอนๆ

เมอพจารณาเปนรายสาขา พบวา สาขาทมการบรรยายในสมมนาวชาการในประเทศมากทสด ไดแก สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ขณะทการบรรยายในสมมนาวชาการในตางประเทศมากทสด ไดแก สาขาวทยาศาสตรการแพทยและสขภาพ นอกจากน สาขามนษยศาสตรมผลผลตในรปของกจกรรมการจดนทรรศการและการแสดงในประเทศและตางประเทศมากทสด

ภาพท 2.10 กจกรรมเผยแพรอนๆ รวมทกสาขาในป พ.ศ.2554

43

65

10

2516

5

75

12

2718

9

85

13

2822

12

Ĕîðøąđìý êŠćÜðøąđìý Ĕîðøąđìý êŠćÜðøąđìý

Öćøïøø÷ć÷ĔîÜćîÿĆööîćüĉßćÖćø ÖćøÝĆéîĉìøøýÖćøÖćøĒÿéÜ ÖĉÝÖøøöĂČęîė

ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด

44

ตวชวดผลผลตท 3.2

การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงการวชาการตางประเทศ

ในการประเมนผลการวจยของประเทศ การไดรบการยกยอง (esteem) จากวงการวชาการตางประเทศ ประกอบดวยรางวลระดบนานาชาต การเปนนกวจยรบเชญทตางประเทศ การเปนบรรณาธการวารสารวชาการระดบนานาชาต และการไดรบการยกยองในรปแบบอนๆ ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลเหลานอยางเปนระบบและครอบคลม ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดนจะเปนดงภาพท 2.11 และตวอยางการรายงานผลตวชวด ดงน

ในป พ.ศ.2554 การวจยและพฒนาในกลมสาขาวจย 5 สาขามผลผลตทเกยวกบการไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศเพมขนเมอเทยบกบ 2 ปทผานมาทงในรปของรางวลระดบนานาชาต การเปนนกวจยรบเชญทตางประเทศ การเปนบรรณาธการวารสารวชาการระดบนานาชาต และการไดรบการยกยองในรปแบบอนๆ

เมอพจารณาเปนรายสาขาพบวา สาขาทไดรบรางวลระดบนานาชาตมากทสดกคอ สาขาสงคมศาสตร ขณะทในสาขาเกษตรศาสตรมนกวจยไดรบเชญไปดำาเนนการวจยและพฒนาในตางประเทศมากทสด สวนสาขาทมนกวจยเปนบรรณาธการวารสารระดบนานาชาตมากทสดไดแก สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ภาพท 2.11 การไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ รวมทกสาขาในป พ.ศ.2554

45

65

10

2516

75

12

2718

85

13

2822

øćÜüĆúøąéĆïîćîćßćêĉǰ ÖćøđðŨîîĆÖüĉÝĆ÷øĆïđßĉâìĊęêŠćÜðøąđìýǰ ÖćøđðŨîïøøèćíĉÖćøüćøÿćøüĉßćÖćøøąéĆïîćîćßćêĉ ĂČęîė

ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report)หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดการไดรบการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ

ตวชวดการไดรบการยกยองจะนบเฉพาะการยกยองจากวงการวชาการตางประเทศ เพอปองกนไมใหเพมการแจกรางวลในระดบประเทศโดยไมจำาเปน

46

สวนท 3 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการ

ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการของการวจยและพฒนาของประเทศไทยในภาพรวม ประกอบดวย

ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (R&D) สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐและ

เอกชนขอมลของตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการในภาพรวมในป

2554 แสดงดงตารางท 3.1 โดยมรายละเอยด ดงน

ตารางท 3.1 ตวชวดดานกระบวนการบรหารจดการในภาพรวมและรายสาขาวจยในป 2554

ตวชวด ภาพรวม

S&T

การแพทย

การเกษตร

สงคมศาสตร

มนษยศาสตร

1 ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (ผลงานตอ 1 ลานเหรยญสหรฐฯ)- ผลงานตพมพทางวชาการ

5.98

- สทธบตรยนขอ- สทธบตรจดทะเบยน

1.160.05

2 สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการจำานวนนกวจย (รอยละ)

5

3 การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน *

47

- จำานวนโครงการ 15 10 3 2 0 0

- มลคาลงทน (ลานบาท)

22 12 6 4 0 0

หมายเหต * ปจจบนยงไมมการเกบขอมล ขอมลทใชเปนตวอยางในการนำาเสนอขอมล

48

ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 1

ประสทธภาพของการวจยและพฒนา (R&D)

การวดประสทธภาพของการวจยและพฒนาเปนการเปรยบเทยบสดสวนของผลผลตตอปจจยนำาเขา โดยมตวชวดซงเปนขอมลทางสถตดงน สดสวนของจำานวนผลงานตพมพทางวชาการตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา สดสวนของจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา และสดสวนของจำานวนสทธบตรทไดยนขอจดทะเบยนตอคาใชจายในการลงทนวจยและพฒนา

ทงน ระยะเวลาของการใชปจจยนำาเขา และระยะเวลาทเกดขนของผลผลตซงเปนผลของปจจยนำาเขานนมความแตกตางกน ขอสมมตฐานทใชในรายงานน คอ 2 ปสำาหรบผลงานตพมพทางวชาการ (Yang, Jeong and Cheon, 2011 และ Wang, 2007) 1-2 ปสำาหรบการยนขอจดทะเบยนสทธบตร (Grief, 1985 และ Kondo 1998) และ 5 ปสำาหรบสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน (Luthira and Maskus, 2004 และ Fujita et al, 2011)

49

ก. ประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศไทย (2539-2548)

ภาพท 3.1 แสดงวา ประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการมแนวโนมเพมสงขน ขณะทประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนมแนวโนมลดลง กลาวคอ การลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2539 สงผลใหเกดผลงานตพมพทางวชาการจำานวน 4.37 ผลงานและสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน 0.16 ผลงาน และการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2548 สงผลใหเกดผลงานตพมพทางวชาการจำานวน 5.98 ผลงานและสทธบตรทไดรบการจดทะเบยน 0.05 ผลงาน ทงน ประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการทสงกวาการผลตสทธบตรทจดทะเบยน สวนหนงอาจเปนผลจากสดสวนการลงทนวจยและพฒนาในการวจยและพฒนาทเนนการผลตผลงานตพมพทางวชาการมากกวาสทธบตรทจดทะเบยน

ภาพท 3.1 สดสวนของจำานวนผลงานตพมพทางวชาการและจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอการลงทนดานวจยและ

พฒนา

50

ข. ประสทธภาพของการวจยและพฒนาของประเทศไทย เมอเทยบกบประเทศตางๆ

เมอเปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการกบประเทศอน (ภาพท 3.2) พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการอยในระดบสงเชนเดยวกบฮองกง โดยมจำานวนผลงานตพมพทางวชาการประมาณ 6 ผลงานตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ ขณะทญปนและสหรฐฯ มประสทธภาพในการผลตผลงานตพมพทางวชาการคอนขางตำา โดยมจำานวนผลงานตพมพทางวชาการประมาณ 1 ผลงานตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ นอกจากน จากการพจารณาอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2548) พบวา ประเทศไทยมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงขนเชนกน โดยเพมสงขนมากกวารอยละ 17 ซงเปนอนดบทสองรองจากเกาหลใตทมอตราการเตบโตสงถงรอยละ 29 ในทางตรงขาม ฮองกงและสหรฐฯ มอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงประมาณรอยละ 14

ภาพท 3.2 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสงตพมพของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป พ.ศ.2539-2543

และ พ.ศ.2544-2548

51

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

0 1 2 3 4 5 6 7

Áµ®Äo� �

ť�

±n°� � �

®¦µ°µ µ´¦� � � �

¸� �

°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³

εª ¨ µ ¡·¤¡rn°� � � � � � � �¤¼nµµ¦¨ »� � � � � ¨oµ�

Á®¦¥ ®¦ ²� �°·Á¥� � · ær� � �

¤µÁÁ¥�Á¥°¦¤ ¸�É»i� � �

®¦ ²�

Åo®ª� �

หมายเหต:3. คาแกนนอน คอ คาประสทธภาพในปจจบน (ซงวดจากสดสวนระหวาง

จำานวนผลการตพมพทเกดขนในป 2551 ตอมลคาการลงทนดานการวจยในป 2549)

4. คาแกนตง คอ อตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพ หากมคาเปนบวก หมายถง ประสทธภาพสงขน

อยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน (ภาพท 3.3) พบวา ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน 1.2 สทธบตรตอการลงทนวจยและพฒนา 1 ลานเหรยญสหรฐฯ และอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2549) นน ประเทศไทยมอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงมากถงรอยละ 25.1 ขณะทประเทศทมความโดดเดนทงดานประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยนสงและมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงคอ จน สวนเกาหลใตนบเปนประเทศทมสดสวนของจำานวนสทธบตรทยนขอจดทะเบยนตอมลคาการลงทนสงทสด แตใน

52

ชวงระยะเวลาทผานมา ประสทธภาพของการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยนไดเรมลดลง

ภาพท 3.3 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตร (ยนขอ) ของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป พ.ศ.2539-

2543 และ พ.ศ.2544-2548

Áµ®Äo� �

Å¥�±n°� � �

®¦µ°µ µ´¦� � � �

¸� �

°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³

εª · ·´¦¥ºÉ °� � � � � � � � �n°¤¼nµµ¦¨ »� � � � � �¨oµÁ®¦¥ ®¦ ²� � �

°·Á¥� �

· ær� � �

¤µÁÁ¥�

Á¥°¦¤ ¸�

ɻi� � �

®¦ ²�

Åo®ª� �

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

0 1 2 3 4 5

53

เชนเดยวกบประสทธภาพในการผลตสทธบตรทยนขอจดทะเบยน ประเทศไทยมประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนนอยมากเพยง 0.05 สทธบตร และอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพในชวง 10 ปทผานมา โดยเปรยบเทยบระหวางชวง 5 ปแรก (พ.ศ.2539-2543) และชวง 5 ปหลง (พ.ศ.2544-2549) นน ประเทศไทยมอตราการเปลยนแปลงของประสทธภาพทลดลงคดเปนรอยละ 20.5 ขณะทประเทศทมสดสวนของจำานวนสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนตอมลคาการลงทนสงทสด คอ ไตหวน แตในชวงระยะเวลาทผานมา ประสทธภาพของการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนของไตหวนลดลงประมาณรอยละ 33.9 นอกจากน ประเทศทมความโดดเดนในดานประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนสงและมอตราการเตบโตของประสทธภาพทสงคอ เกาหลใต ญปน และจน สำาหรบประเทศทมอตราการเตบโตของประสทธภาพในการผลตสทธบตรทไดรบการจดทะเบยนสงทสดคอ มาเลเซย (รอยละ 345) (ภาพท 3.4)

ภาพท 3.4 เปรยบเทยบประสทธภาพในการผลตสทธบตร (จดทะเบยน) ของระบบวจยและพฒนาประเทศตางๆ ในชวงป

พ.ศ.2539-2543 และ พ.ศ.2544-2548

Áµ®Äo� �

Å¥�±n°� � �

®¦µ°µ µ´¦� � � �

¸� �

°·Á¥� �

· ær� � �

¤µÁÁ¥�

Á¥°¦¤ ¸�

É»i� � � ®¦ ²�

Åo®ª� �

°´¦µµ¦Á¨É¥ ¨� � � � � �nª e� � � - Á¥ ´ nª e� � � � � � � - ¦o°¥ ³

εª · ·´¦ ³Á¥� � � � � � � � � � � �n°¤¼nµµ¦¨ »� � � � � �¨oµÁ®¦¥ ®¦ ²� � �

-100

-50

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0 1 2 3

54

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดประสทธภาพของการวจยและพฒนา

1. การคำานวณประสทธภาพของการวจยและพฒนา กำาหนดสมมตฐานวา ผลผลตในรปสงตพมพในวารสารวชาการและการยนขอสทธบตรจะเกดขนหลงจากมการลงทนดานการวจยแลว 2 ป และสทธบตรจะไดรบการจดทะเบยนหลงจากมการลงทนดานการวจยแลว 5 ป ซงในทางปฏบตแลว โครงการวจยและพฒนาแตละโครงการทำาใหเกดผลผลตในรปสงตพมพในวารสารวชาการ และ/หรอ สทธบตร ในชวงเวลาทแตกตางกน

2. ขอจำากดดานขอมลทำาใหการวดประสทธภาพทเกดขน เปนการวดประสทธภาพเชงปรมาณของผลผลต ไมใชคณภาพของผลผลต กลาวคอ ผลผลตทางดานผลงานตพมพทางวชาการเปนการวดเชงปรมาณ โดยทไมไดคำานงถงคณภาพของวารสารวชาการ ในทำานองเดยวกน สำาหรบการผลตสทธบตรนน บางสทธบตรกอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมสงกวาสทธบตรอน แตในปจจบน ยงไมมขอมลทจำาแนกคณภาพของสทธบตรได

55

ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 2

สดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ

ในป พ.ศ. 2554 โครงการวจยทอยในฐานขอมลระบบบรหารงานวจยแหงชาต (National Research Project Management: NRPM) เสรจสนตามกำาหนดการจำานวน 169 โครงการหรอรอยละ 5 ของโครงการวจยทงหมดทจะตองเสรจสนในป พ.ศ.2554

ภาพท 3.1 สดสวนจำานวนโครงการวจยทเสรจสนตามกำาหนดการในป พ.ศ.2554

2551 2552 2553 25540

500

1,000

1,500

2,000

2,500

01020304050607080

2,090 1,984

1,152

169

69 65

44

5

จำานวนโครงการเสรจสน

<กราฟแทง>

สดสวน (%)<กราฟเสน>

ทมา: ฐานขอมล NRPM

ขอสงเกตและขอควรระวงในการตความตวชวดสดสวนจำานวนโครงการทเสรจสนตามกำาหนดการ

3. ขอมลในปจจบนอาจไมถกตอง เนองจากนกวจยสวนหนงไมเขาไปปรบปรงขอมลในฐานขอมล NRPM แมจะเสรจสนการดำาเนนการวจยและพฒนาแลว

4. ขอมลในปจจบนทจำาแนกตามสาขาวจยอาจไมถกตอง เนองจากระบบการตรวจสอบความถกตองของขอมลยงทำาไดไมดนก

56

5. อาจมการขยายขอบเขตฐานขอมล NRPM ใหมความครอบคลมเพมขน เชน เพมโครงการทหนวยงานภาครฐวาจางทปรกษาภายนอกมาชวยทำาการวจยและพฒนา

57

ตวชวดกระบวนการบรหารจดการท 3

การรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน

ในการประเมนผลการวจยของประเทศ ขอมลในตวชวดการรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน ประกอบดวย มลคาและจำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทนระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชน ซงปจจบนยงไมมการจดเกบขอมลดงกลาว ในอนาคตหากมการเกบขอมลโดยนกวจยรายงานไวในรายงานเบองตนแลว รปแบบการแสดงผลตวชวดการรวมลงทนวจยและพฒนาระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชนจะเปนดงภาพท 3.2 และตวอยางการรายงานผลตวชวดจะเปนดงน

ในป พ.ศ. 2554 การรวมทนวจยระหวางหนวยงานภาครฐกบเอกชนเพมขนจากปทผานมาทงในดานมลคาการรวมลงทนและจำานวนโครงการวจยทรวมลงทน นนคอ มมลคาการรวมลงทนวจยและพฒนาเพมขนจาก 18 ลานบาทในป พ.ศ.2553 เปน 22 ลานบาทในป พ.ศ.2554 ในทำานองเดยวกน จำานวนโครงการรวมลงทนวจยและพฒนาเพมขนจาก 10 โครงการในป พ.ศ.2553 เปน 15 โครงการในป พ.ศ.2554 (ภาพท 3.2)

ภาพท 3.2 ตวอยางการนำาเสนอมลคาและจำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทน

ระหวางหนวยงานภาครฐ-เอกชนในป พ.ศ. 2544

58

2552 2553 25540

5

10

15

20

25

1518

22

6

10

15

มลคาโครงการวจยทมการรวมลงทน (ลานบาท) จำานวนโครงการวจยทมการรวมลงทน (โครงการ)

ทมา: รายงานเบองตน (Preliminary report) หมายเหต: ภาพทแสดงเปนเพยงตวอยางการนำาเสนอตวชวด

59

60

สวนท 4 ผลลพธ/ผลกระทบจากงานวจยทเขาขายไดรบการประเมน

ในป 2554 สำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตและสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยไดรวมกนทำาการประเมนผลลพธและผลกระทบจากการวจยและพฒนาจำานวน 3 กรณศกษา ไดแก

โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว ซงเปนการวจยและพฒนาภายใตกลมวจยเรงดวน (priority research area) และมการใชงบประมาณในการดำาเนนการวจยและพฒนาสง

งานวจยเกยวกบนโยบายชวยเหลอเกษตรกรดานราคาขาว ซงอยในสาขาวจยทไมมชดโครงการหรอโครงการภายใตกลมวจยเรงดวน แตคาดวาจะทำาใหเกดผลกระทบในระดบสง

งานวจยเกยวกบประวตศาสตรพมา ซงอยในสาขาวจยทไมมชดโครงการหรอโครงการภายใตกลมวจยเรงดวน แตคาดวาจะทำาใหเกดผลกระทบในระดบสง

61

กรณศกษาท 1 การประเมนการนำาผลงานวจยไปใช (adoption study) ภายใตกลมวจยเรงดวน เพอลดตนทนการผลตขาวของเกษตรกรในเขตนาชลประทาน1

คำาถามท 1: เปาหมายทางยทธศาสตรของกลมโครงการนปญหาทตองการแกไข: ตนทนการผลตขาวของเกษตรกรไทย

คอนขางสงกลมเปาหมาย: เกษตรกรในเขตนาชลประทานผลลพททตองการใหเกดกบกลมเปาหมาย: มการนำาเอาเทคนค

การผลตทมประสทธภาพและตนทนตำาไปใชในการผลตขาวในนาของตนเอง

คำาถามท 2: ยทธศาสตรนประกอบดวยโครงการวจยอะไรบาง แตละโครงการมความเชอมโยงกนอยางไรในการแกปญหาดงกลาว

โครงการตางๆ ทอาจจดอยในกลมยทธศาสตรนมดงตอไปน โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณา

การ (ป 2545-2547): เปนโครงการทมวตถประสงคหลกคอการหาเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนทโดยใชองคความรเดมเรองเทคนคการผลตดานตาง ๆ มาประยกตกบแปลงทดลองจรงในแตละพนท และหาวธการวดตนทน/ผลผลตขาวทเทยงตรง/นาเชอถอ

โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-

1 การประเมนการนำาผลงานวจยไปใชน ในหลกการควรจะทำากบกลมโครงการทเสรจสนไปแลว 3-5 ป แตโครงการบางโครงการในกลมยทธศาสตรทเลอกประเมนนเปนโครงการทยงไมเสรจสน เนองจากคณะผวจยคดวาโครงการรนใหมเหลานมความนาเชอถอมากกวาในแงของการวดประสทธภาพการผลตขาวของเกษตรกร

62

2556): เปนโครงการทมวตถประสงคหลกเปนการสงเสรมใหเกษตรกรในพนทตางๆ ยอมรบเอาเทคนคการผลตขาวดานตาง ๆ ทไดจากโครงการแรกไปใชในไรนาของตนเอง

โครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556): เปนโครงการทมวตถประสงคเพอสรางหมบานตนแบบทมการใชเทคโนโลยการผลตขาวทมประสทธภาพอยางเตมรปแบบ โดยเรมจาก แปลงเรยนร “ ”หมบานละ 20 ไรจำานวน 6 หมบาน แลวสงเสรมใหเกษตรกรทผานการอบรมมการนำาเอาเทคนคเหลานไปใชใน แปลงสง“เสรม หมบานละ ” 300 ไร

นอกจากนยงมโครงการในอดตของกรมวชาการเกษตรทเปนการสงสมองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตขาวในดานตาง ๆ เชน

โครงการปรบปรงพนธขาวเพอเพมผลผลต โครงการทเกยวเนองกบการปรบปรงดนโดยการไถกลบตอซง

ขาว โครงการทเกยวเนองกบการวเคราะหดนเพอกำาหนดการใสปย โครงการทเกยวกบการศกษาเทคนคการปลกขาวโดยการโยนก

ลา โครงการทเกยวเนองกบการใชชววธและสารชวภาพในการ

ปองกนและกำาจดศตรขาว ฯลฯ

ภาพท 4.1 ความเชอมโยงกนของโครงการตาง ๆ เพอบรรลเปาหมายเรองการลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน

63

ภาพท 4.1 แสดงความเชอมโยงของแตละโครงการเพอการบรรลเปาหมายเรองการลดตนทนการผลตขาว จะเหนวาโครงการในอดตทเกยวของกบการพฒนาเทคนคการผลตขาวในดานตาง ๆ เปนเสมอนพนฐานใหกบโครงการอน ๆ ในชวงเวลาตอมาอยางเชน โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณาการ (ป 2545-2547) ซงเปนโครงการทใชองคความรเดมเรองเทคนคการผลตดานตาง ๆ มาประยกตกบแปลงทดลองจรงในแตละพนทเพอหาเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนท ตอมากมโครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556) ซงเปนโครงการในลกษณะการเผยแพรชดเทคโนโลยทไดพฒนาขนในโครงการกอนหนานสำาหรบเกษตรกรในพนทตาง ๆ ทงนหลงจากโครงการเหลานดำาเนนการเสรจสนแลว กคาดวาเกษตรกรจะยอมรบชดเทคโนโลยการผลตตางๆ ทไดรบการสงเสรมไปใชในการผลตและทำาใหเกดการลดตนทนการผลตไดจรง ทงนในการ

64

โครงการในอดตทเกยวกบการเพมประสทธภาพการผลตขาวในเขตนาชลประทาน ปรบปรงพนธขาวเพอเพมผลผลต ปรบปรงดนโดยการไถหลบตอซงขาว การวเคราะหดนเพอกำาหนดการใสปย เทคนคการปลกขาวโดยการโยนกลา การใชชววธและสารชวภาพในการปองกนและกำาจดศตรขาว ฯลฯ

โครงการพฒนาชดเทคโนโลยเพอการปลกขาวแบบบรณาการ (2545-2547)โครงการจดการเทคโนโลยการ

ผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (2554-

2556)

โครงการหมบานชมชนตนแบบเพอลดตนทนการผลตขาว (2554-

2556)เกษตรกรททำาแปลงสงเสรมหรอไดรบการอบรมนำาเทคนคการผลตทสงเสรมไปใชในไรนาของตนเกษตรกรในเขตนา

ชลประทานสามารถลดตนทนการผลตขาว

งานวจยเทคนคการ

งานเผยแพรและทดลองเทคนคการ

ผลลพท/ผลกระทบท

ประเมนผลกระทบของงานวจยนน (ดรายละเอยดในคำาถามท 6 ดานลาง) จะไมนำาตนทนการวจยของโครงการในอดตทเกยวของกบการพฒนาเทคนคการผลตขาวในดานตาง ๆ มาคดเนองจากไมสามารถหาขอมลยอนหลงไปในอดตไดไกลเพยงพอและขอมลทไดกอาจไมมความนาเชอถอเพยงพอ

คำาถามท 3: ผลผลตของแตละโครงการ

โครงการในอดตทเปนการสงสมองคความรเพอเพมประสทธภาพการผลตขาวในดานตาง ๆ โครงการเหลานทำาใหไดองคความรเรองเทคนคการผลตขาว ทงนเทคนคหลก ๆ ทนำามาสงเสรมเพอลดตนทนการผลตจะแบงเปน 7 ดานกลาวคอ

1. การใชเมลดพนธคณภาพดจากแหลงทเชอถอไดในอตราทเหมาะสม

2. การปรบปรงบำารงดน: การใสปยพชสด ปยหมก การไถกลบตอซงขาว ฯลฯ

3. การเตรยมดนอยางดตามคำาแนะนำา: การไถอยางนอยสองครง การปรบหนาดนใหเรยบ เปนตน

4. การปลก: การหวานนำาตม การปกดำา การโยนกลา5. การปองกนและกำาจดศตรขาว: การใชชววธ การใชสารชวภาพ

และสมนไพร การใชสารเคมตามคำาแนะนำา6. การจดการระดบนำา7. การใชปยเคมตามคำาแนะนำา: สตรปยและปรมาณทใชในแตละ

ชวง

โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) ม

65

ผลผลตหลกคอไดชดเทคนควธการผลตขาวทเหมาะสมสำาหรบแตละพนท

โครงการการจดการเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเพอลดตนทนการผลตขาวในเขตนาชลประทาน (ป 2554-2556) และโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (ป 2554-2556) ผลผลตทไดหลก ๆ คอ ไดแปลงเรยนรและแปลงสงเสรมทมการใชเทคนคการผลตขาวแบบใหมในหมบานตนแบบ และมการเผยแพรเทคนคการผลตขาวใหกบกลมเกษตรกรเปาหมายคำาถามท 4: สำาหรบผลผลตแตละอยางขางตน กลมเปาหมายมการนำาไปใชอยางไร (หากมผใชงานวจยหลายทอด ใหระบตงแตผนำาผลงานวจยไปใชระยะเรมตน ถงระยะสดทาย) ระดบของการนำาเอาผลงานไปใชเมอเทยบกบเปาหมาย คาดวาการนำาเอาผลงานไปใชจะสงสดเมอใด

เกษตรกรในหมบานลดตนทนและพนทใกลเคยง เลอก เทคนค“ ”การผลตบางดานไปใชในไรนาของตนเอง โดยในป 2554 มหมบานลดตนทน 6 หมบานใน 6 จงหวด (หมบานละ 300 ไร) ในป 2555 มหมบานลดตนทน 20 หมบานใน 20 จงหวด (หมบานละ 300 ไร) และมแผนวาในป 2556 จะสามารถขยายไดเตมพนทจงหวดทมนาชลประทาน (50 จงหวด) สำาหรบในประเดนสดทายน คณะผวจยคดวาเปนการคาดการณทอาจจะเปนไปไดยาก จงไดสมมตใหอตราการยอมรบผลงานวจยไปใชสงสดอยท 1% ของพนทนาในเขตชลประทานโดยจะบรรลเปาหมายนในป 2562 ทงน Adoption profile จะเปนดงทแสดงในภาพท 4.2

ภาพท 4.2 Adoption profile (คาดการณ)

66

คำาถามท 5: ปจจยสงเสรมและเปนอปสรรคตอการนำาเอาผลงานวจยไปใช เมอนำาเอาผลงานไปใชแลวมปญหาอปสรรคอะไรหรอไม

ปจจยหลกทสงเสรมใหมการนำาเอาเทคนคการผลตเหลานไปใชคอตนทนปย ยาฆาแมลงและเมลดพนธทสงขน ปจจยหลกทเปนอปสรรคคอความคนเคยกบการผลตแบบเดมและความรความเขาใจในเทคนคการผลตทสงเสรม เกษตกรไมตองการ เสยง กบการใชเทคนคใหม ๆ “ ”และตองการใชพนทนาตลอดป (ไมเวนชวงวางเพอใหวชพชตาย หรอใหตอซงทไถกลบยอยสลาย) ซงจะขดกบเทคนคการผลตทสงเสรม นอกจากนเกษตรกรทมการนำาเอาเทคนคนไปใช ในอนาคตหากราคาปจจยการผลตมการเปลยนแปลง (เชนปย เมลดพนธถกลง) กอาจเลกใชเทคนคการผลตทนำาไปใชเพอกนความเสยงกบการสญเสย yield

คำาถามท 6: ผลกระทบในเบองตนทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมจากการนำาเอาผลงานวจยไปใชเปนอยางไร (นำาเสนอตวเลขประมาณการจากการสำารวจผลกระทบในเบองตน)

สำาหรบการประเมนผลกระทบในเบองตนน คณะผวจยไดทำาการประเมนผลกระทบเชงเศรษฐกจโดยคำานวณมลคาสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต (producer surplus) โดยใชโปรแกรม Dynamic

67

9(2554

)

20(256

4)

1%

ป

Adoption rate

0(254

5)18

(2562)

Research Evaluation for Management (DREAM)2 ชวยในการคำานวณ โดยไดทำาการปอนขอมลตาง ๆ เขาไปเพอใหโปรแกรมทำาการประมวลผล ตารางท 4.1 แสดงขอมลปอนเขาทใชและแหลงทมา

ตารางท 4.1 ขอมลและแหลงทมาในการประเมนผลกระทบของเปาหมายทางยทธศาสตร

เรองการลดตนทนการผลตขาวโดยใชโปรแกรม DREAMหนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลง

ทมาScenario pageCommodity ขาวMarket Small open

economyการลดตนทนการผลตขาวของไทยไมนาจะสงผลตอราคาขาวในตลาดโลกอยางมนยสำาคญ

Base year พ.ศ. 2545 ปทเรมตนทำาโครงการชดเทคโนโลยเพอลดตนทน

Simulation period

20 ป เปนการประมาณระยะเวลาทผลงานวจยจะกอใหเกดประโยชนอยาง conservative (ปกตงานวจยภาคเกษตรมกจะสมมตวางานวจยกอใหเกดประโยชนในชวงเวลา 30 ป)

Discount rate 5% ธนาคารแหงประเทศไทย (2555)

Region group ประเทศไทย ประเทศททำาการศกษา

2 DREAM เปนโปรแกรมทพฒนาขนโดยความรวมมอระหวาง IDB IICA CIAT IFPRI USAID ACIAR PROCISUR โดย IFPRI (International Food Policy Research Institute เปนหนวยงานรบผดชอบหลก ดรายละเอยดการใชโปรแกรมไดจาก สมพรและคณะ (2553)

68

หนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลงทมา

Market priceInitial price 16,482 บาท/ตน (ราคา

FOB)สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555กรมสงเสรมการสงออก 2555

Transmission 1 ระดบการถายทอดเทคโนโลยไปยงพนทอน

Production quantity

31,508,000 ตน สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555

Consumption quantity

10,500,000 ตน สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร 2555

Supply elasticity 0.25 Choen etal. (2006)Demand elasticity

-0.42 Choen etal. (2006)

Technology pageR&D impacts อปทาน งานวจยสงผลตอการลด

ตนทนการผลตขาวR&D time lag 9 ป ระยะเวลาในการศกษาและ

เผยแพรเพอใหมการเรมทดลองใช

Change in cost ตนทนการผลตลดลง 37%(บาทตอตน)

รายงานผลการดำาเนนงานโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (2554)

Change in yield ผลผลตเพมขน 35% (กก.ตอไร)

รายงานผลการดำาเนนงานโครงการหมบานชมชนตนแบบการลดตนทนการผลตขาว (2554)

Probability of success

1 ความนาจะเปนทงานวจยจะประสบผลสำาเรจ

Adoption page

69

หนาตาง ขอมล รายละเอยดและแหลงทมา

Adoption form Sigmoid ระดบการยอมรบเทคโนโลยคอย ๆ เพมขน

Adoption lag 9 ระยะเวลาตงแตเทคโนโลยถกนำาไปใชจนถงระดบนำาไปใชสงสด

Max adoption level

1% ของพนทนาชลประทาน (ประมาณ 80,000 ไร) ภายในป 2562 (9 ปหลงเรมสงเสรมปแรก)

สมมตฐานอยาง conservative

Cost pageTechnology 61 ลาน กรมการขาว (2555)Extension 85.9 ลานในชวงป

2553-2556กรมการขาว (2555)

Spillover pageSpillover ไมม ไมมการกระจาย

เทคโนโลยขามพนท

70

ตารางท 4.2 ผลการคำานวณผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต (producer economic surplus)

Benefits(Present Value)

Costs(Present Value)

Net benefits(Present Value)

B/C ratio

IRR

1.06 พนลาน 117 ลาน 942 ลาน 9.1 27.4%

ตารางท 4.2 แสดงผลการคำานวณผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผผลต จะเหนวาแมจะใชสมมตฐานในการคำานวณทคอนขาง conservative แลว (ดตารางท 1) การลงทนวจยดานการลดตนทนการผลตขาวนใหผลประโยชนตอบแทนคอนขางด โดย Benefit/cost ratio อยทประมาณ 9 เทา ในขณะท Internal rate of return อยทประมาณ 27.4% โปรดสงเกตวาในการคำานวณน คณะผวจยไมไดรวมผลประโยชนสวนเกนทางเศรษฐกจของผบรโภคและรฐบาล (consumer and government economic surplus) เขาไวดวยเนองจากขอจำากดดานขอมล นอกจากนกไมไดทำาการประเมนผลกระทบเชงสงแวดลอมและสงคม ทงนเนองจากการประเมนการนำาผลงานวจยไปใช (Adoption study) นเปนการประเมนผลกระทบในเบองตน การประเมนผลกระทบในรายละเอยดควรจะทำาตอนทำา Impact assessment study

71

กรณศกษาท 2: งานวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทสงผลตอนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว

ความเปนมาของนโยบายรบจำานำาขาวและนโยบายประกนราคาขาว

นโยบายรบจำานำาขาวไดเรมดำาเนนการมาตงแตป 2524 โดยมวตถประสงคเพอชะลอการขายขาวเปลอกในชวงตนฤดเกบเกยวเมอราคาขาวอยในระดบตำา ซงรฐบาลกำาหนดราคารบจำานำาตำากวาราคาตลาดโดยกำาหนดราคารบจำานำาทรอยละ 80 ของราคาตลาด ซงในครงนนมจำานวนเกษตรเขารวมโครงการไมสงนก ทำาใหปรมาณขาวทรบจำานำาไมสงมากนกและรฐบาลไมมภาระเรองสตอกขาวคงคางมากนก

จดเปลยนสำาคญของนโยบายรบจำานำาขาวเกดขนในป 2554 เมอรฐบาล พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร ไดใชนโยบายรบจำานำาขาวโดยเรมตนมการกำาหนดราคารบจำานำาเทากบราคาตลาดในปการผลต 2554/2555 หลงจากนนไดปรบราคารบจำานำาสงกวาราคาตลาดโดยกำาหนดราคารบจำานำาใหสงกวาราคาตลาดถงรอยละ 30 สงผลใหเกษตรกรเขารวมโครงการรบจำานำาเปนจำานวนมาก และทำาใหรฐบาลตองใชเงนงบประมาณเพอสนบสนนนโยบายรบจำานำาเปนจำานวนมากขนดวย นอกจากน ทำาใหมปรมาณขาวทรบจำานำา ณ ปการผลต 2547/2548 สงถง 1 ใน 3 ของปรมาณขาวเปลอกทงประเทศ

นอกจากนนในสมยรฐบาลสมคร สนทรเวช ไดใชนโยบายรบจำานำา โดยกำาหนดราคาจำานำาขาวสงเปนประวตการณ คอตนละ 14,000 บาท ยงสงผลใหปรมาณขาวทรบจำานำาในปการผลต 2551/2552 มสดสวนรอยละ 45 ของผลผลตขาว

72

ตอมา รฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ เหนวานโยบายรบจำานำาในชวงหลงมการกำาหนดราคาจำานำาไวสงเกนกวาราคาตลาดคอนขางมาก ซงกอใหเกดภาระทางการคลงของรฐบาลเพราะปรมาณผลผลตทเขาสโครงการจำานำาโดยไมมการไถถอนมเปนจำานวนมาก รฐบาลในขณะนนจงเหนวาควรยกเลกนโยบายรบจำานำาซงเปนแรงผลกดนจากฝายการเมอง ประกอบกบรฐบาลไดนำาขอมลการศกษาของประชาคมการวจยทศกษาเกยวกบราคาขาว และนโยบายขาวของประเทศไทย ซงการศกษาดงกลาวเปนการสะสมองคความรมาอยางตอเนอง พรอมทงมการปรกษาหารอกบนกวจยทมความเชยวชาญดานนโยบายการเกษตรของประเทศไทย มาประกอบการตดสนใจยกเลกนโยบายรบจำานำา สงผลใหรฐบาลไดยกเลกนโยบายรบจำานำาขาว และใชนโยบายประกนราคาขาวในป 2552 โดยในชวงแรกของโครงการไดกำาหนดราคารบประกนขาวเปลอกเจาทตนละ 10,000 บาท และกำาหนดปรมาณรบประกนครวเรอนละไมเกน 25 ตน

โครงการรบประกนราคาขาว ดำาเนนการมาไดทงสน 2 ปการผลต จนกระทงภายหลงการเลอกตงเมอวนท 3 กรกฎาคม 2554 พรรคเพอไทยไดกลบเขามาเปนรฐบาล นโยบายประกนราคาขาวจงถกยกเลกไป และรฐบาลยงลกษณ ชนวตรไดนำานโยบายรบจำานำากลบมาใชอกครง

ประเดนในการประเมนผลลพธและผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบาย

การเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนประกนราคาขาว เปนผลจากนโยบายทางการเมองของรฐบาลในขณะนน อยางไรกตาม ผลของการศกษาวจยเกยวกบนโยบายราคาขาวทผานมา เปนปจจยสนบสนนททำาใหรฐบาลในขณะนนมความมนใจมากขนทจะเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนการใชนโยบายประกนราคาขาวแทน

73

ทงน งานวจยเชงนโยบายทเกยวของกบนโยบายรบจำานำาขาวและประกนราคาขาวในประเทศไทย เกดขนจากการสะสมองคความรของงานวจยทเกยวของกบนโยบายราคาขาวของไทยโดยนกวชาการหลายทานในประชาคมวจย ดงนน ผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบายทเกดขนนจงเปนผลจากนกวชาการทเกยวของหลายทานในประชาคมวจย

ในการประเมนผลลพธและผลกระทบจากงานวจยเชงนโยบายมประเดนสำาคญในการพจารณาคอ (1) การวจยมเปาหมายเชงนโยบายทชดเจน (2) กลไกการขบเคลอนทมประสทธผล (3) หลกฐานเกยวกบมลคาของผลกระทบ

1. การวจยมเปาหมายเชงนโยบายทชดเจนประชาคมวจยมการศกษาเกยวกบนโยบายราคาขาวของ

ประเทศไทยมาเปนเวลานานและตอเนอง ตวอยางงานวจยทเกยวของ เชน โครงการรบจำานำาขาวเปลอก ป 2547-2548 และทางเลอกในการใชกลไกตลาดสนคาเกษตรลวงหนา (ชยพฒน, 2552) แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว (อมมารและนพนธ, 2552) เปนตน โดยตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายราคาขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552 แสดงในตารางท 4.3

2. กลไกการขบเคลอนทมประสทธผล การศกษาวจยทางดานนโยบายราคาขาวของประเทศไทยทมการ

ดำาเนนการอยางตอเนองและเปนระยะเวลานานสงผลใหมการสะสมองคความรทางดานนโยบายราคาขาวของประชาคมวจย แมวาประชาคมวจยไมไดมกลไกในการขบเคลอนนโยบายโดยตรง แตเมอผกำาหนดนโยบายมความคดทจะเปลยนแปลงจากนโยบายจำานำาขาวเปนประกนราคาขาว กไดปรกษาขอขอมลจากประชาคมวจยในการตดสนใจในการดำาเนนนโยบาย และทำาใหเกดความมนใจทจะดำาเนนนโยบายดงกลาว

3. หลกฐานเกยวกบมลคาของผลกระทบ

74

ในการประเมนผลกระทบของการวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประชาคมวจย จะพจารณาเปรยบเทยบผลกระทบของนโยบายรบจำานำาและประกนราคาขาวจากจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน ผลประโยชนทเกษตรกรไดรบ และคาใชจายในการดำาเนนโครงการ

ตารางท 4.3 ตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552

หวของานวจย ปทพมพ

ผวจย หนวยงาน/ทมาของงานวจย

การกระจายผลประโยชนและภาระของการแทรกแซงตลาดขาวโดยองคการตลาดเพอเกษตรกร 2525/26

2527 เจมศกด ป นทอง วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร

อปสงคในการเสนอซอขาวสงออกของไทยในตลาดโลก: บทสำารวจสถานะแหงความร

2531 รงสรรค ธนะพรพนธ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผลกระทบของการปรบนโยบายขาว: บทวเคราะหโดยอาศยแบบจำาลองอปทานของภาคเกษตร

2532 อมมาร สยามวาลา ดเรก ปทมสรวฒน

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

ประมวลความรเรองขาว. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

2533 อมมาร สยามวาลา วโรจน ณ ระนอง

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

นโยบายเกษตรไทย 2537 โสภณ ทองปาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วเคราะหมาตรการโครงการรบจำานำาขาวของประเทศไทย

2543 เบญจางค พทธอญชล

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผลกระทบของปจจยภายนอกทมตออปสงคและอปทานขาวไทย.

2546 จฑามาศ สงขอดม วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การกำาหนดราคาจำานำาโครงการรบจำานำาขาวเปลอกของรฐบาล

2546 พรรณนภา รงเรองสาร

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา เจาคณทหารลาดกระบง

ทางเลอกใหมสำาหรบการรบจำานำาขาวเปลอกและลำาไยอบแหง

2547 ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การผลตและการตลาดขาวภายในประเทศชวงทศวรรษทผานมา

2548 อมรา เวยงวระแสงนวล ทองเพยรอรพน วฒเนสก

กรมวชาการเกษตร สถาบนวจยขาว

75

หวของานวจย ปทพมพ

ผวจย หนวยงาน/ทมาของงานวจย

วระศกด ศรออนวไลลกษณ สขปราการบษกร มงคลพทยาธร

การสรางคณคาสนคาเกษตรไทย 2549 สมพร อศวลานนท และอรอนงค นยวกล

บทความประกอบการสมมนา ธนาคารแหงประเทศไทย

โครงการรบจำานำาขาวเปลอก ป 2547-2548 และทางเลอกในการใชกลไกตลาดสนคาเกษตรลวงหนา

2552 ชยพฒน สหสกล สำานกงานคณะกรรมการกำากบการซอขายสนคาเกษตรลวงหนา

แนวทางใหมในการแทรกแซงราคาขาว

2552 อมมาร สยามวาลานพนธ พวพงศกร

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

หมายเหต: สาเหตทยกตวอยางงานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประเทศไทยในชวงกอนป 2552 เนองจากเปนปกอนทมการเปลยนนโยบายจากรบจำานำารขาวเปนนโยบายประกนราคาขาวทมา: รวบรวมโดยคณะผวจย

76

ผลลพธและผลกระทบของงานวจย

ผลลพธ

งานวจยทเกยวของกบนโยบายขาวของประชาคมวจยกอใหเกดผลลพธเชงสถาบน (Institutional outcome) กลาวคอ งานดงกลาวถกนำาไปใชในการกำาหนดนโยบาย หรอแนวทางการดำาเนนงานของภาครฐ ซงในทนคอ การเปลยนแปลงจากนโยบายรบจำานำาขาวเปนนโยบายประกนราคาขาว

ผลกระทบ

ในการพจารณาผลกระทบทางเศรษฐกจของนโยบายประกนราคาขาวและรบจำานำาขาว คณะผวจยปรบใชแนวคดมลคาสวนเกนทางเศรษฐกจ (Economic surplus) ซงประกอบดวย 3 สวนไดแก (1) สวนเกนของผผลต (Producer surplus) คอ สวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ (2) สวนเกนของผบรโภค (Consumer surplus) คอ ราคาขาวทผบรโภคซอไดในราคาตลาด และ (3) สวนขาดดลของรฐบาล (Government deficit) คอ คาใชจายในการดำาเนนโครงการของภาครฐ (ดงแสดงในตารางท 4.4) โดยมรายละเอยดดงน

(1) สวนเกนของผผลตจากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553,

2554) พบวา สวนเกนของผผลตจากนโยบายประกนราคาขาว3 ใน 2 ปการผลตคดเปน 9 หมนลานบาท โดยแบงเปนปการผลต 2552/53 และปการผลต 2553/54 มสวนเกนของผผลต 4.8 และ 4.2 หมน

3 สวนเกนของผผลตจากนโยบายประกนราคาขาวคอ ผลประโยชนทเกษตรกรจะไดรบจากเงนสวนตางระหวางราคาประกนและราคาอางอง โดยเกษตรกรจะไดรบประโยชนกตอเมอราคาประกนสงกวาราคาอางอง

77

ลานบาท ตามลำาดบ หรอคดเปนสวนเกนของผผลตเฉลย 44,970 ลานบาทตอปการผลต ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว4 นน สวนเกนของผผลตในปการผลต 2548/49 คดเปน 7,127 ลานบาท

นอกจากนน เมอพจารณาจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากโครงการพบวา จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากโครงการประกนราคาขาวรวม 2 ปการผลต (2552/53 และ 2553/54) มทงสน 7.2 ลานราย โดยในปการผลต 2552/53 มเกษตรกรไดรบประโยชน 4 ลานราย และปการผลต 2553/54 มเกษตรกรไดรบประโยชน 3.3 ลานราย ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว มจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากในปการผลต 2548/49 มจำานวน 6.2 แสนราย

(2) สวนเกนของผบรโภคสำาหรบสวนเกนของผบรโภคนน คณะผวจยมสมมตฐาน

(assumption) วา นโยบายทงสองไมสงผลตอราคาขาวในตลาด กลาวคอ ผบรโภคสามารถซอขาวในราคาตลาดทไมแตกตางกนในกรณทมนโยบายและไมมนโยบาย ดงนน สวนเกนของผบรโภคจงเทากบศนย

(3) สวนขาดดลของรฐบาล

4 สวนเกนของผผลตจากนโยบายรบจำานำาขาว คอสวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ โดยมลคาตลาดคดเปน 37,670.30 ลานบาท และมลคาเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการคดเปน 44,797.02 ลานบาท ดงนนสวนตางของมลคาทงสองคดเปน 7,127 ลานบาท

78

สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายประกนราคาขาว5 ใน 2 ปการผลตคอ 92,722 ลานบาท หรอคดเปนสวนขาดดลของรฐบาลเฉลย 46,361 ลานบาทตอปการผลต ขณะทนโยบายรบจำานำาขาว6 ทำาใหเกดสวนขาดดลของรฐบาลในปการผลต 2548/49 คดเปน 19,000 ลานบาท

ทงน หากเปรยบเทยบผลกระทบทางเศรษฐกจระหวาง 2 นโยบาย โดยกำาหนดใหคาใชจายในการดำาเนนโครงการนโยบายรบจำานำาขาวเทากบนโยบายประกนราคาขาว (46,361 ลานบาท) พบวา จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากนโยบายประกนราคาขาวมมากกวานโยบายรบจำานำาขาว โดยจำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชนจากนโยบายประกนราคาขาวมจำานวน 3,616,814 รายขณะทนโยบายรบจำานำาขาวมจำานวน 1,513,283 ราย นอกจากน ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบจากนโยบายประกนราคาขาวจะสงกวาทไดรบจากนโยบายรบจำานำาขาว โดยผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบจากนโยบายประกนราคาขาวมทงสน 44,970 ลานบาท ขณะทนโยบายรบจำานำาขาวมทงสน 17,272 ลานบาท กลาวโดยสรป นโยบายประกนราคาขาวกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนทางเศรษฐกจเทากบ -1,391 ลานบาท และนโยบายรบจำานำา

5 สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายประกนราคาขาวคอ คาใชจายในการดำาเนนโครงการรวมคาใชจายอนๆ โดยในปการผลต 2552/53 และ 2553/54 มรายจายเพอใชในโครงการประกนราคาขาวคดเปนมลคา 9 หมนลานบาท และโครงการประกนราคาขาว มคาบรหารโครงการของ ธกส.และคาประชาสมพนธ ซงคดเปนรอยละ 3.09 ของผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ ดงนนคาใชจายในโครงการประกนราคาขาวรวมเปน 92,722 ลานบาท หรอคดเปนคาใชจายในโครงการประกนราคาขาวเฉลย 46,361 ลานบาทตอปการผลต6 สวนขาดดลของรฐบาลจากนโยบายรบจำานำาขาวคอ สวนตางระหวางรายรบและคาใชจายของรฐบาลจากโครงการรบจำานำาขาว โดยคาใชจายในการโครงการรบจำานำาขาวในปการผลต 2548/49 คดเปน 5.2 หมนลานบาท ซงเปนเงนทใหเกษตรกรก คาใชจายในการดำาเนนงาน และคาใชจายอนๆ และรฐบาลมรายรบจากโครงการรบจำานำาขาวจากการนำาขาวทหลดจำานำาไปออกขาย คดเปน 3.3 หมนลานบาท ดงนนรฐใชจายในโครงการรบจำานำาขาวสทธคดเปน 1.9 หมนลานบาท

79

ขาวทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจเทากบ -29,089 ลานบาท กลาวคอ ทงสองนโยบายลวนทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจทเปนลบ แตโดยเปรยบเทยบแลว หากรฐบาลดำาเนนนโยบายประกนราคาขาวจะทำาใหเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจท เปนลบนอยกวานโยบายจำานำาขาว คดเปนมลคา 27,698 ลานบาท

ตารางท 4.4 เปรยบเทยบผลกระทบจากนโยบายประกนราคาขาวกบนโยบายรบจำานำาขาว

นโยบายประกนราคาขาว 1

นโยบายรบจำานำาขาว 2

คาใชจายในการดำาเนนโครงการ (ลานบาท)

46,361 19,130

ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ (ลานบาท)

44,970 7,1273

จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน (ราย)

3,616,814 624,428

ผลประโยชนทเกษตรกรไดรบตอราย (บาทตอราย)

12,434 11,413

เปรยบเทยบเมอคาใชจายในการดำาเนนโครงการนโยบายรบจำานำาขาวเทากบนโยบายประกนราคาขาว (46,361 ลานบาท)

จำานวนเกษตรกรทไดรบประโยชน (ราย)

3,616,814 1,513,283

ผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ (ลานบาท)

44,970 17,272

หมายเหต:1 เปนการดำาเนนการโดยเฉลยจาก 2 ปการผลตคอ ปการผลต 2552/53 และ 2553/54 ซงคาใชจายสำาหรบนโยบายประกนราคาขาวจะเปนเงนงบประมาณในการดำาเนนโครงการคอผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ และคาบรหารโครงการของ ธกส.และคาประชาสมพนธ ซงคดเปนรอยละ 3.09 ของผลประโยชนทงหมดทเกษตรกรไดรบ

80

2 เปนการดำาเนนงานในปการผลต 2548/49 และคาใชจายสำาหรบนโยบายรบจำานำาขาวจะเปนผลตางระหวางรายจายของรฐคอ เงนใหเกษตรกรก คาใชจายในการดำาเนนการ และคาใชจายอนๆ เปนจำานวน 51,758 ลานบาท และรายรบของรฐจากการขายขาวคดเปน 32,628 ลานบาท 3 เปนสวนตางระหวางมลคาตลาดและและมลคาทเกษตรกรไดรบจากการเขารวมโครงการ โดยมลคาตลาดคดเปน 37,670.30 ลานบาท และมลคาเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการคดเปน 44,797.02 ลานบาท ซงมลคาสวนตางดงกลาวเปนการประมาณตำากวาจรงเนองจากในทางปฏบตมโรงสบางแหงสวมสทธการจำานำาของเกษตรกร และกำาหนดใหนโยบายรบจำานำาขาวไมสงผลตอราคาขาวในตลาด ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553, 2554)

ขอสงเกตและขอควรระวงจากการตความผลลพธและผลกระทบของงานวจย1. การกำาหนดสดสวนของผลกระทบทเกดขนจากงานวจยโดยผท

เกยวของนนทำาไดยาก เนองจากเปนความคดเชงอตวสย (subjective) ในทน ผทเกยวของทมสวนผลกดนใหเกดนโยบายคอ ฝายการเมองและประชาคมวจย

2. ในการเปรยบเทยบผลกระทบของนโยบายรบจำานำาขาวและประกนราคาขาว จำาเปนตองกำาหนดสถานการณเปรยบเทยบระหวางการมนโยบายและไมมนโยบาย (counterfactual) โดยในทนคอกำาหนดใหสวนเกนของผผลต (Producer surplus) คอสวนตางระหวางมลคาตลาดและมลคาทเกษตรไดรบจากการเขารวมโครงการ

3. ผลกระทบของงานวจยนอาจกอใหเกดผลกระทบทไมสามารถตคาเปนตวเงนได เชน นโยบายทงสองนสงผลกระทบตอสถานภาพทางสงคมของเกษตรกรอยางไร อยางไรกตาม การประเมนผลกระทบทางสงคมดงกลาวมไดอยในขอบเขตของการศกษาน

81

กรณศกษาท 3: งานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท

ความเปนมา

รศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท ผเชยวชาญประวตศาสตร ไดทำาวจยในเรองประวตศาสตรความสมพนธระหวางไทยกบพมามายาวนาน จนสามารผลตบทความวชาการและหนงสอตางๆ มากมาย เชน พมารบไทย (พ.ศ. 2537), บเรงนอง กะยอดนนรธา กษตรยพมาในโลกทศนไทย (พ.ศ. 2538), พระสพรรณกลยาจากตำานานสหนาประวตศาสตร (พ.ศ. 2542) และ พมาอานไทย (พ.ศ. 2544) เปนตน นอกจากน รศ. ดร. สเนตร ยงเขยนบทความสำาหรบประชาชนทวไปตามนตยสารตาง ๆ มากมาย เชน นตยสารเมองโบราณและนตยสารศลปวฒนธรรม รศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท ยงเปนวทยากรใหความรทางประวตศาสตรแกประชาชนในโอกาสตาง ๆ เชน การพดคยกบวระ ธรภทรทางคลน FM 96.5 MHz ซงมการผลตเปน CD จำาหนายตดตามมาดวย

นอกจากนน รศ.ดร. สเนตรยงเปนทปรกษาทางประวตศาสตรแกหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ในการเขยนบทภาพยนตรเรอง สรโยไท (พ.ศ. 2544) ซงทำารายไดไปทงหมด 550 ลานบาท และตำานานสมเดจพระนเรศวรมหาราช (พ.ศ. 2550) ซง 4 ภาคแรกทำารายไดรวมกนประมาณ 775 ลานบาท (มตชนออนไลน 6 มถนายน พ.ศ. 2555) โดยในเครดตภาพยนตรปรากฏชอของ รศ.ดร. สเนตร เปนผเขยนบทรวมกบหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ดวย อกทง รศ.ดร. สเนตรยงเปนผผลตวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร พระนเรศวร ดวย “ ”

นอกจากกจกรรมทกลาวมาขางตนแลว รศ.ดร. สเนตรยงเปนมคคเทศกกตตมศกดในการทองเทยวโบราณสถานของกมพชา และ

82

อยธยาบอยครง ซงชวยใหการทองเทยวดงกลาวมคณภาพในทางวชาการสงขน

ตวชวดผลลพธและผลกระทบของงานวจย

ตวชวดผลลพธ

ผลงานวจยประวตศาสตรพมาโดย รศ. ดร. สเนตร กอใหเกดผลลพธเชงแนวคด (Conceptual outcome) กลาวคอ การศกษาเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ทำาใหเกดมมมองใหมตอประวตศาสตรของไทยและพมา เนองจากมการใชแหลงขอมลทเปนภาษาพมาอยางเปนระบบ จากเดมทนกประวตศาสตรไทยนยมใชขอมลจากแหลงขอมลของไทยเปนหลก นอกจากน บทบาทของทานในการเปนทปรกษาทางประวตศาสตรใหแกภาพยนตรของหมอมเจาชาตรเฉลม ยคล ยงทำาใหภาพยนตรดงกลาวมเนอหาทางประวตศาสตรทถกตองและนาเชอถอมากขน และเมอภาพยนตรออกฉาย กทำาใหเกดการถกอภปรายในหมประชาชนในวงกวางตอประเดนตางๆ ทางประวตศาสตร โดยรศ.ดร. สเนตร ไดชวยเพมมมมองของ คนใน “ ” (insider) ในการถกอภปรายดงกลาว จากเดมทมเฉพาะมมมองของนกวจารณภาพยนตรซงเปน คนน“อก ” (outsider) เทานน

ตวชวดผลกระทบ

ผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร กอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจมากมายจากการทำาใหเกดกจกรรมใน 4 รปแบบคอ การผลตและจำาหนายหนงสอ การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร การผลตและจำาหนายภาพยนตรองประวตศาสตรและวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร และการทองเทยวเชงประวตศาสตร ซงสามารถประมาณการผลกระทบทเกดขนไดจากสมมตฐาน ดงตอไปน

83

การผลตและจำาหนายหนงสอ สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอ

หนงสอตางๆ ททานเขยนคอรอยละ 100 เนองจากทานเปนผเขยนเองทงหมด

มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรมหนงสอในประเทศไทยอยทระดบรอยละ 30 ของยอดขาย

การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอ CD

ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทรทางวทยคลน F.M.96.5 MHz คอ รอยละ 70 เนองจากทานเปนผนำาเสนอเนอหาทางวชาการเกอบทงหมด ในขณะทวระ ธรภทร เปนผดำาเนนรายการและเสรมเนอหาบางสวน

มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรม CD ในประเทศไทยอยทระดบรอยละ 43 ของยอดขาย

การผลตและจำาหนายภาพยนตรองประวตศาสตรและวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร

สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอการผลตและจำาหนายวดทศนสารคดประกอบภาพยนตร พระ“นเรศวร คอรอยละ ” 100 เนองจากทานเปนผนำาเสนอเนอหาในสวนวชาการทงหมด

แมผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร จะมผลตอความถกตองและความนาเชอถอตอภาพยนตรทสรางขน คณภาพของเนอหาทางประวตศาสตรทถกตองและนาเชอถอมากขน อาจไมนำาไปสรายไดของภาพยนตรทเพมขน เนองจากรายไดของภาพยนตรทเกดขน

84

นาจะมาจากความสนกสนานของภาพยนตรเองมากกวาเนอหาทางวชาการ

การทองเทยวเชงประวตศาสตร สดสวนของคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร ตอการ

ทองเทยวคอ ทำาใหการทองเทยวมคณภาพสงขน ผจดสามารถคดราคาคาทองเทยวสงขนรอยละ 40 จากการทองเทยวโดยทวไป โดยมสวนมลคาเพมทเกยวของกบ รศ.ดร. สเนตร ในฐานะมคคเทศกกตตมศกดรอยละ 20

มลคาเพมทางเศรษฐกจในอตสาหกรรมทองเทยวตางประเทศ (outbound tourism) ของผประกอบการไทยอยทระดบรอยละ 35 ของรายได

จากสมมตฐานดงกลาวและการเกบขอมลอนๆ ทเกยวของ คณะผวจยสามารถประมาณการผลกระทบทางเศรษฐกจอนสบเนองมาจากผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร (ตารางท 4.5) ดงน

1. การผลตและจำาหนายหนงสอตางๆ ซงมยอดขายสง โดย พมารบ“ไทย ซงมการพมพถง ” 11 ครง สงครามคราวเสยกรงศรอยธยา“ครงท 2” มการตพมพ 8 ครง พระสพรรณกลยาจากตำานานส“หนาประวตศาสตร มการตพมพ ” 5 ครง บเรงนอง กะยอดน“นรธา กษตรยพมาในโลกทศนไทย ซงมการพมพถง ” 4 ครง พมาอานไทย มการตพมพ “ ” 4 ครง และ ชาตนยมในแบบเรยน“

ไทย มการตพมพ ” 1 ครง (ตารางท 4.6) ซงทงหมดทำาใหเกดยอดขายโดยรวมประมาณ 12.4 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) โดยรวมประมาณ 3.7 ลานบาท

85

2. การผลตและจำาหนาย CD ซงบนทกการพดคยกบวระ ธรภทร โดยมรายไดจาก 3 ชดคอ (5,000 ชด x 1,200 บาท + 7,000 ชด x 800 บาท + 6,000 ชด x 1,500 บาท) = 20.6 ลานบาท โดยเปนคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตรคอ 14.4 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 6.1 ลานบาท ซงเปนการประมาณการขนตำา เนองจากไมไดรวมการทำาซำาโดยไมไดรบอนญาต (unauthorized reproduction) และไมไดประมาณการรายไดและมลคาเพมทางเศรษฐกจจากการจดรายการวทย

3. การพฒนาการทองเทยวเชงประวตศาสตรใหมคณภาพสงขน ทผานมามการจดการทองเทยวกมพชา ซงรศ.ดร. สเนตร เปนมคคเทศกกตตมศกดแลว 50 ครง รวมนกทองเทยว 4,000 คน มคาใชจายในการทองเทยวคนละ 30,000 บาท โดยเปนคณปการจากผลงานวจยของ รศ.ดร. สเนตร 24 ลานบาท กอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 8.4 ลานบาท

กลาวโดยสรปผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร กอเกดผลกระทบทางเศรษฐกจขนตำาในรปของการสรางรายได 50.8 ลานบาท และกอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ (economic value added) ประมาณ 18.2 ลานบาท

ขอสงเกตและขอควรระวงจากการตความผลลพธและผลกระทบของงานวจย

1. มลคาสวนเกนทางเศรษฐกจ (Economic surplus) จากงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนทจะนบเฉพาะสวนเกนของผ

86

ผลต (Producer surplus) นนคอมลคาเพมทางเศรษฐกจจากกจกรรมทคดเฉพาะคณปการจากงานวจยของ รศ. ดร. สเนตร โดยกำาหนดใหสวนเกนของผบรโภค (Consumer surplus) เทากบศนยเนองจาก ไมสามารถคำานวณสวนเกนของผบรโภคเปนรปตวเงนได และกำาหนดใหสวนเกนของรฐบาล (Government surplus) เปนศนย เนองจากราคาของหนงสอ แผนซด หรอคาทวร เปนราคาทคดรวมภาษมลคาเพมแลว และแมวารายไดทเพมขน ทำาใหรฐบาลสามารถจดเกบภาษรายไดได แตดวยขอจำากดดานขอมล จงใชสมมตฐานวาสวนเกนของรฐบาลมคาเปนศนย 2. ผลกระทบของงานวจยนอาจกอใหเกดผลกระทบทไมสามารถตคาเปนตวเงนไดเชน ผลกระทบทางสงคม อยางไรกตาม การประเมนผลกระทบดงกลาวมไดอยในขอบเขตของการศกษาน

87

ตารางท 4.5 ผลกระทบทางเศรษฐกจขนตำาและมลคาเพมทางเศรษฐกจจากผลงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท

กจกรรม ยอดขาย/รายได

(ลานบาท)

สดสวนคณปการจากงานวจย

(รอยละ)

คณปการจากงานวจย

(ลานบาท)

สดสวนมลคาเพมทางเศรษฐกจ (รอย

ละ)

มลคาเพมทางเศรษฐกจ(ลานบาท)

การผลตและจำาหนายหนงสอ 12.4 100 12.4 30 3.7

การผลตสอ CD ทจำาหนาย 20.6 70 14.4 43 6.1

อตสาหกรรมการทองเทยวเชงประวตศาสตร 120 20 24 35 8.4

รวม 50.8 18.2

ทมา: การสมภาษณรศ. ดร. สเนตร ชตนธรานนท และผเกยวของโดยคณะผวจย และรวบรวมขอมลจากหลายแหลง

ตารางท 4.6 ผลงานหนงสอจากงานวจยเรองพมาของรศ.ดร. สเนตร ชตนธรานนท

  ชอหนงสอ ครงทพมพจำานวนทงหมด ราคา มลคา

1 พมารบไทย 11 23,

250 2

00 4,650,

000

88

2 สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท 2 8 17,

250 1

25 2,156,

250

3 พระสพรรณกลยา จากตำานานสหนาประวตศาสตร 5 11,

250 1

42 1,597,

500

4 บเรงนอง (กะยอดนนรธา) 4 9,2

50 1

80 1,665,

000

5 ชาตนยมในแบบเรยนไทย 1 3,2

50 2

40 780,

000

6พมาอานไทย: วาดวยประวตศาสตรและศลปะไทยในทศนะพมา 4

9,250

170

1,572,500

  Total       12,421

,250 หมายเหต: ตพมพครงแรก 3250 เลม ครงตอไปครงละ 2000 เลม

89

90

บรรณานกรม

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2553). โครงการศกษามาตรการแทรกแซงตลาดขาวเพอปองกนการทจรต : การแสวงหาคาตอบแทนสวนเกนและเศรษฐศาสตรการเมองของโครงการรบจำานำาขาวเปลอก เสนอตอ สำานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2554). โครงการศกษาแนวทางการปรบปรงโครงการประกนรายไดสำาหรบเกษตรกรและการสงเสรมการวจยในภาคเกษตร เสนอตอ สำานกเลขาธการนายกรฐมนตร.

สมพรและคณะ (2553); “การประเมนผลกระทบจากงานวจยดานการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร สถาบนคลงสมองของ”ชาต

91