l - J : ■

D I S P Ü T A T I O I N A U G U R A L I SP H I L O S O P H I C A

D E

ADSCENSUS VAPORUM CAUSSIS,J M

A D S P I R A N T E S U M M O N U M I N E ,

Ex AuEloritate MAGNIFICI R E C T O R I S ,

D A V I D I S R U H N K E N I I ,H I S T O R I A R U M e t E L O Q U E N T I E I N ACAD.

LUGD. BAT. PROFESSORI S O R DI NARI I ,

N E C N O N

JmpïiJJimi S e n a t u s A c a d e m i c i Conjenfu ^Nobilijjima F a c ü l t a t i s P a i L o s o P H i c A i Decreto^

PRO GRADU DOCTORATÜS e t MAGISTERII,

Summisque in P h i l o s o p h i a e t L i b e r a l i b u s A r t i b u s

Honoribuï & Privilegiis, rité ac legitimè confequendis,

Publico ö* Solkmni E R U D I T O R U M Disquijitioni fubjicit

E D U A R D U S S P R Y ,A N G L U S- D A M N o N I E N S I S.

die7K 20. Jan. c i Di DCCEx v i n . hord v i i i ad x. in Juditoriê■ ' demice majorL

Pondcre. ^ Menfiira Deus omnia fe a t .

L U G D U N I n A T A r O R U M ,

Apiid SAMÜELEM et JOANNEM LUCHTMANS, ir<53.

i l li- U

Cic. Aoadem. QiJjtrt. Lib.

E tji omnis cognitio muit is ejl ohjh'uüa difficuhatibus eaque eji ^^ in ipfis rebus Obfcurlias, ö? in judiciis noflris infirmitas,ut non fine caujja £5? dollijjimi^ ^ antiquiffimi invenire f epojje, quod cuperent, diffift (in t: tarnen nee illi defecerimt;neque msjhidiiim exquirendi defatigati, relinqucmus. - - -• - - Nos prohnhiUa muit a babemus^ qiue fequi facile, ad-firmare v ix poffumus.

Seneca Nat. Qiiseft. Lib. VII. Cap. 3T.

Non femel quadam facra traduntur. Eleufis f e r v a t , quodojlendat revifentibus. Rcrum natura facra fua non femeltradit. Initiatos nos credimus , in ’uejlibulo ejus haremus.Ilia arcana non promifcue, nec omnibus patent: reduiiain interiori facravio claufa funty ex quibus aliud hac ataSyaliudy qu<e pojl ms fubibit y adfpiciet, Qiiando ergo ijla innojlram notitiam perducciitur ? Tarde magna proveniunt yutique f i labor cejfat.

V I R oI L L U S T R I S S I M O

JACOBO COMITI DE M O RTON,NOBILISSIMI ORDINIS DIVI ANDRE.E EQUITI.

R E G I ^ SOCIETATIS LO N D I N E N SI ^PRiESIDI ETC. ETC.

A C

V I R I SE R U, D I T I S S I M I S

EJUSDEMQUE SOCIETATIS ASSESS ORiBUS GRAVISSIMISS W I T H. A D E E, M. D.J. B U R R O W , V. P.J. C A M P B E L L .N o b i l i CH. c a v e n d i s h .P E T . C O L L I N S O N .PLURIMUM REVERENDO EPJSCOPO

ST. DAVIDIS V. P.A. C O L T Ë E D U C A R E L , L. L. D.S. D Y E R.B. F R A N K L I N, L. L. D.R. G R I N D A L.P. H O L F O R D.PR.^NOBILI COMITI DE HUNTING-

ION.G. K N I G H T , M. B.N. M A S K E L Y N E, M. A.M. M A TT Y , M. D. S e c r e t a r .C. M ORTON, M. D. S e c r e t a r .N. M U N C K L E Y, M. D.S. W E G G.J. W I L K E S.J. W E S T , V. R

Q ^ Ü I N E T I A M

O M N I B U S A C S I N G U L I SE J U S D E M S O C I E T A T I S

M E M B R I S

D I G N I S S I M I S , A M P L I S S I M I S,

N E C N O N

V I R I S

I N G E N I O , AC SC IE N TI A CELEBERIlIMIS^A M I C I S S I M I S

J O A N N I L U L O FJ. Ü, ET PHILOS. D. ASTRONOMIjE , METHESEOS ET PHILOSOPHI.®,

IN hC hD . LUGDUN. PROFESSOR!, NOBILISS. FACULTATISPHILOSOPHICAL H. T. DECANO etc .

J O A N N I A L L A M A N D ,L .'a . M. ET PHILOS. D. PHILOSOPHIAL. MATHESEOS ET HISTORIAi.

NATURALIS IN EAD. ACAD. PROFESSORI.

P R O M O T O R I S UO AESTUMATI SSIMO;

J O A N N I H E N N E R T ^L. A. M. ET PHILOS. D. MATHESEOS IN ACADfiM. ULRRAJECTINA.

PROFESSORI.

Dijjèrtationem hanc inauguralemta, qua par tfi, reverentie

D. D. D.A U C T O R .

iEDUARDUS SPRYj M.. 1>

Pag. }^ _ ...................^ u i3 « »

- ^ f '4P% .^ n k ■é- ^

D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

I N A U G U R A L I S ,

D E

ADSCENSUS VAPORUM CAUSSIS.

i> e f i n i t i o.

i I.

tï«jasX omnibus fere omnium naturae regnorum corpo-ribus particulas raultivarias in auras abire, efl: resquotidians & vernaculs obfervationis. Jn uni-verfum veroomnequidquidexcorporibus inaltum

elevatur vapor; & ille adus, quo moleculs ex quibuscumquecorporibusinaëratranfeunt, m/pör^//ö stXexhaJaüo adpellatur.In fenfu vero ftriftiori placuit nonnullis evaporationeiudh exbala-^/öwdiftinguere, & illam ponere in tranfitu partiumaquofarum Scbumidarum in aëra; hanc autem in tranlitione moleculariim fub-

A 2 fi„

| : " ^ D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

tilifllmarum ex quocumque corpore, qux neqiie aquofae, neqiiehumidjE Hint. Vapores igitur hoc fenfu forent particulsc fluidse& humida:, qu^ in acra transferuntur. Nollem tarnen vocemvaporis tarn ftriéto fenfii furncre j quoniarn & ufus- loquendirepugnat j quem deferere philofophum non ieniper decet. Sicmetallicolae de vaporibus j arfenicalibus j fulphureis j mercu-rialibus, loquuntur, quum tamen priores nequaquum fluidi»aec pofteriores humidi, licet fluidi j fint.

e J U & M I N U N I V E R S U M .

I I.

Ill canffas adfcenfus vaporum ex corporibus in aërem abGinni tempore inquifitum fiiit, quamvis non lemper tequo fuc-ceffu j dum philofophi magis ingenia fua, quam fimplicem na­turae rationem, quse faftuofo eorum, quo turgent j intelledu,minus arridet fècuti' funt. Generatim ii rem Ipeólamusomne» quidquid particulas fluidas, aut firmas exiliores, de re-liquarum confortio avellereexcutere, illis naturam acre le-viorem induere, aut vi quadam in altum protrudere valet, il-lad nomine caufe adfcenfus vaporum infignire licet. Qiii-cumque igitur animum adplicare vellet ad indagandas cauffasfpeciales, qiiibus vapores adi in altum efcendunt, ilium prse-fertimtriaproblematafolvereoportet, viz. quifiat, ut

tt Tarticula de reJiquarim focietate £sP cobaeftone fepa-rentur’,

jS Separatae , p^ areViquarum cce tufolutae dm in aè'radis-n-fipentur, di/lribuantur, ekventur?

•y Tandem elevatai ^ dijlributa fujlententur.

I N A U G . R , A L I a

S E P A R A T I O N I S C A U S M

6. I I L

Non fimplex, fed plures fiint cauffae , quibus particulae;flibtiliores a confortio, quod cum aliis a lu n t, exturbantur.Prsecipue autem vires & efficacia ignis, a'e'ris, motus intejliniiimpetus externi, vel & interni, quid in feparandis, avellen-disj moleculis valeant, paullulo adcuratius expendêndse funt.-

1 V.

Quid in hoc negotio poffit ignis efficere , confiderandumlWirabile hoc elementum, velociflimo, violentiffimo motu agitaromnia, etiam in interioribiis corporum abicondita, fuoque am-plexu rapaci corripit.

Dum enim ignis fe in corpora penetrat, & inter moleculas-le infinuando interponit, necefTario efficit, ut partes non am-plius fe imediate, fed.interpoGto fluido levilTimo, & minor!Vlcohaercndi prsedito, contingant, hinc etiam neceffario mind*ri tenacitate fe trahant, minus firmiter coliaereant: De hoceffedtu diibitabit nem o, qui modo cogitat, quid ad emollien-da & fequaciora reddenda, ligna, cornua , rebnas, ceram,metalla durilTima', valeat ignis. Qiium nunc ejus particulaedum agimt, in rapidiffimo videntur elTe m otu, & sequilibrium-continuo adfeólantes, quaquaverfum aufugiant, fequitur, u t„fi.particulae,.quarumcohaerentiam fuo inter|)ofitu minueriint,,

A 3. ta-

6 D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

tales fint, qute divelli, abftrahi poflint, a reliqiiis eas feparet,& feci-iin ad iihim locurri, quotendit, abripiat.

Prseterea ign is ,dum oninia corpora permeat atque pervadit,neceffario quoqiie eorum particiilas omnes expandlt, rarefacit.Sjc particulae, prsefertim aquese, qiiae prae cseteris in infignemmolem expandi polTunt, ( u t machinae a Savery nqflro inven-tae docent) aëre evadere pofTiint fpecifice leviores, hinc, quo*niam cohaefio cum reliquis fimul m inuitur, non amplius cuiniisdem manent unitae, fed fecediint. Ignis enim omnia impe-tiiofinTimo motu ag ita t, in gyrum agit ( id quod dare videree ft, fi guttula fluidi laminae metallicae candenti imponitur) &fic particulas divdlit, <Sc a rdiquorum ccetu fecum abripit.

R.

Fluidum aëreum, quod proprie illiid medium eft, quod va-pores fufcipit , facit etiam ad eorum feparationem. Pr^ftatautem hoe pr^fertim duplici ratione , viz. folvendo aquam,deinde, in interftitiis aquae harens, fefe expandemh, exeun-d o , particulas proiicit, vel &, fecum trahit.

V I.

Aër gaudet vi fefe in aquam penetrandi, hinc partes aquo-faseadem ratione dividere, fufcipere potcll:, ac menftruum di-vidit irrependo moleculas corporis folvendi. Subire vero vi-cifTim particulas aquofas aëra, in ejus interilitiisdeindelitefcercfolutas, & inviübilcs d f e , expericntia p ro b a t; unde etiam

bic

I N A U G U R A L I S . fliic, qiiod in omnibus ibiutionibus chemicis evenit, u t, quutnnempe interftitia fluidi folventis m utentur, mox folutio tiirbe-tur & tolntum bat vifibile, Clare hoc adparct in acre h^ercn-te fub campana, inliftente difco andise pneumaticse Boyleana,Simulac enim parum acris extrahitur, & relidus rarefcit ,mox vapores ante fub fenfum oculorum non cadentes, buntvifibiles, & nebulae fjaeciem exhibent» Et hoc phsenomenorifub qualibet nova emboli extradione iteriim obfervarc licet,quamvis niibes ratione deniitatis Temper minuantur. Infue-runf igitur partes aquofe, fed non adparebant, quoniam in-haerebant per fjaeciem folutionis. Separati igitur qiioque fue-runt vapores per aëra modo folutionis, iit corpus folvendumper fuum menbruum in particulas minores, plerumque fimi-Lares, dividitur,

§. V I I

Quatenus porro aër in poris & interbitiis aqnce hteret, a!jigne ingrediente neceffario expanditur, naturam elabicam in­dult 5 in fuis fedibus ergo non ampliiis locum fufficientem inve-niens, obbacula etiam firmilfima fuperat, particulas reniten-tes repellit, elementa disjicit, atquc fic partes a reliquanimconfortio abreptas in auras expellere poterit.

§. V I I I.

Confert tandem aër ad feparationem particularum hac ratio-n e , dum fugam partium ignearum ex aqua auget. Vaporesenim ex aquis adfcendentes cakfaciunt aëra in quern penetrant..Videmus hoc dare in balneo, quod medici vocant Laconi-

c u m r

8 d i s s e r t a t i o p h i l o s o p h i c a

eiim , & in vaporofis balneis Livoniim , Ciironum , R uiforu m , Lithuanorum. Experiuntur idem etiam noftri cives,vela ad Americani Septemtrionalem facientes j dum enim oftiiim tluminis, a b. Laurentio denominati, ingrediiintiir, fiforte fortuna in vapores , frequentius ibi adparentes , deve-niant, lèntiunt manifdtum calorem, rigent vero ex frigore,quum ex vaporibus egrediuntur. Aër vero incalefcens expan-diitur, redditiirque levior, hinc ex gravitate fpecifica imminn-ta , quoniam ab ambiente frigido cingitur, adfcendit, & inejus locLim novus frigidior fuccedit, in quem protinus de no­vo, ex corpore fubjedo calidiori, ignese partes, fubdlioraalio-rum corporum lècum abftralientes, tranfcunt.

M o T U S 1 N T E S T I N u S V A R 1 ü S,

con-

I X.

M-otus inteftiniis, qui in corporibus inter eorum partesftitutivas obtinet, fiftit potentiam efficacilTimam , ad fepara-tionem aliarum & aliarura partmm concurrentem. Motus ve­ro molecularum corpus confutuentium inter fe, five verbo in-Ujlinus duplex eft, aker qui a fliuditate fola pendet, & quopartes in continua loci fui mutatione & agicatione, a caiifiaplerumque externa excitae, verfantur; alter, qui m miftionecorporum miitanda praefertim efficax invenitur, & quo ele-mentorum alia ab aliis fegregantur , difcerpuntur , novasqueiterum compofitiones fubeunt, ut corpus inde plane alias qua-litates, aliamque naturam, adquirat, quam antea habuit. K e-jfcrimus vero hwc fermeittationm , putrefaü,ionm ifolutionem^^ffervefcentiam. ^

I M A U G U R A L I S.

$. X.

Habent priores naturse afliones, fermentaitoncm Se pufre^^faHioncm puta, communia, habent etiam fibi priva. De iliistantum , quatenus fcopnm meiim feriunt,, in prcefentia dicam.Jgnis & aer efficaciinma in bis naturae operibus exiftunt inftru-m enta; licet & fales in ciendo motu inteftmo multum valere Che­mici nos edoceant. Confert vero initio in fermentatione & pu-trefcentia plerumque caior externus, qui corpori mutando inH-nuatus, intima penetralia pervadit atque agitat. Pr^terea aërexHatu fixo in elafticiim m utatur, qui hinc fe expandendoparticulas., .inter quas ponitur, ex reliquariim ccetu exturbat,& dum exciiffus adfcendit, nonnullas ex loculis fuis extrulaaante fe protrudit, ad fuperficiem defert, immo ibi bullulasform at, quae dum crepant, fluidnm dafticum fubito dimit-tu n t, qiiod aufugiendo particulas quasdam fecum in aëra de-ferre poteft. Deinde fub illo motu intrinfeco generatiir calorinternus, qiii, ut fupra jam IV. & V I.) obfervatum fuit,fqparationem efficit, & aëra reddit magis dafticum. Deniquein his operationibus fales in corporibus delitefcentes extrican-nir , per calorem fiunt fubtiliores, adiviores, qui exafperatiincipiunt quoque invadere inflammabiles, unde alix partes de-ftruuntur, major calor nafcitur, & omnia ante memorata ma­jor! gradu contingunt.

X I.

In folutionitas accedic aliiid. Menftrim, in quibus corpora^abefiunt, inter particulas diflblvendas penetrando, has extra

B con-

ÏO D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

contaclum immediatumponnntjminus cohserentes reddunt jd i-viduntj aëra inclufum perfraftis repagulis liberant, qui dataporta non raro cum leni flrepitu erumpitjquoniam occaüonenafe fubito expandendi nancifcitiir, & fub hoe tumultu multasparticulas etiam confpicuasfecura abripit, & ad pollicis,vel ul­tra , altitudinem elevat, mox relapfura?.. Chemicahoc genereexeraplorumabundat, & quilibet vera elTe, qutediximus, de-prehendet j qui modo attentius liiflravit, quid in folutionemartis, cretse SiC , in acido vitriolico faóla, contingat.

X 11:

Etfervefcentia idem prsefliat. In hac corpora in fè feruntur,vel exam icitia, vel ex inimicitia,,unde. cum ftrepitu fe invi-cem adgrediuntur, & confliélum ineunt, aut clFerato impetuin mutuos amplexus ruimt. Qiiidquid horum fit, nobis perio­de e r i t , hoe certum efl quod tumultu abfoluto fe aróliusuniant , in unum corpus confluant. Sub his vero turbis,aut calor excitatur ,,qui agit ratione IV .) jam expofita;aut aer excutitnr, qui exeundo partes fecum abripit; aut obimpetum ipfum particulse deteruntur, derafe projiciuntur.

I N C U R S U S .

X I I I .

Siipereft & alia feparationis caufla, nempe impadlio, dumaqna vel in corpora dura elaftica irapingit; aut aer commotusin earn irruit; aut tandem etiam particul» aquofae ab aliis vi-ribus protrufe fegrcgantiir,

C ium:

1 N A ü G U R A L I S. ri

§. X rv.

Quum moleculae aqaee ulthnse fint particulse dursc, feqiiitur ,u t aqua, dum in aliud corpus durum , elafticum incurfat, exreadiione difliliat in partes minores, qux quaquaverfus reper-cuffae, in auram fscpe ad infignem altitudinem projiciuntur.Probat dida experientia in cataraólis, ubi ttumina fepe de ru-pibus altioribus in loca humiliora prxcipitantur. Perpetuusenim vapor &c nebulae traólus terrae vicinos tegunt. 'Eli; hsecres quotidianac experientiae cutadupis, qui ad cataraftam flu-vii Niagara in Canada noftra habitant, ubi aquae praecipitesex altitudine CLVl. pedum lapfae, in partkulas minimas dis-ruptae, nubem fpilTiorem formant Conf. Tranfa^l. PbiJofoph.

CCCLXXI. In infula quoque nollra Jamaica fluvius Ma-m ee, catadupa form ans, limile fiftit phaenomenon. Conf.Broivne 's Hijlcn'y of Jamaica, p. 29. Memini quoque in cata-rada Kheni prope Scapluilium in Helvetia, dum iter per easregiones ante plures annos inllituebara, me eadem obfervalTe.

§. X V.

'Sed & ipfe aer, quatenus de loco in locum ■'transfertur, &Centura conlikuic, neceflario in fuperficiem aquarum impingit,& partes de confortio reliquarum divellit, aiit ab aliis caulfis(§ . III. & V I.) jam feparationi proximas, vel jam lèparatas,faciÜus aufert, abftrahit. Impetum enim aeris , quo agit inobflacula, iplipofita, non parvum elTe, monftrant molendi-n x , (Sc'experiuntur nautse, interdum etiam non finedam no,

B 2 'dum

tl D I S S E R T AT I o FII I L O S QP H I C Adum rmlosj rates, antennas, fraólas 5c qualTas; vela vero,.funesque ruptos vident.

-------- Gravis JEqUo quum vent is propJit antroFertur in ar va riienSt ^ filvasjlermt opacas.

Ne dicam de arense collibus , quos ventus fsepe in Ara­bic defertis de uno loco in alterum transfert, 5s peregrinan-tiiim coetiis integros te(5los dekt. Vela hinc madida erpanka vento breviiïimo tempore ex-ficcantur. Experimentum ^qiiod propius ad meum fcopum vale t, & quod aperte vimaëris commoti in abripiendis particulis aquolis probat in non-nullis offiCinis Iialotechnicis obvium eft. QiJod ü enim foliesmajores lebetibus , qui muriam calidam evaporandam conti­n e n t, adaptantur ita , ut aër elRatus, fuperficiem fluidi ver­ra t, intra idem temporis fpatium duplo, immo non raro triploplus falis ad cryfiallifationem perducunt, quam iibi aër circum-fufus non movebatur. Calorem enim & ventiim viribus con-jtindlis plus prscftare, quam fi alterutrum folum adhibeaturyprobatione. non egeti Qiiod bic folies praeftant, idem in ter­ra marique prseftat ventorum vis, prarfertim ficcorum, quoruminterftitia nondum faturata funt. LucriETius de hac re jam ce-d n it lib. VI.

Turn porro venti magnam quoque toïïere partem,Humor is pojjunti verrentes aquora Ponti^Una notie vias quoniam perfape videmusSiccarij mollisque M i concrefcere crujlas.

§. X V I .

quoque alia cauffa intrinfeca propelkns ( XIII.par.

I N A U G U R A L I S. ijpnrtes fluidas ad fiiperficiem corpomm deferens , a qua deineas, aiit moao fbliitionis (^. VI.) aut impetu (^. XllI.) aërambiens fufcipit, accedit. Relpicio Jiic prrefertirn id , quodik in corpore animali, & etiam vegetubilibus. In iliis mani-fertoactuofumjquod ut cum Ciceiione loquar ie ciet motu fuoeorum organa & partes agitat, moicculas fubtiliores ad fuperfi-ciem cutis, vel &; viarum seriferarum , deponit. in vegetabilibusyquse in copia perfpirationis aniraalia fnperant, fortallis analo-gum principium vitale eamdem aóbionem prxilat, nili motum^flmdonim in bis, quod tarnen probabile non videtur, a meria^cauilis extcrnis derivare malles.

ELEFATI ONI S E T DISTRIBUTIQNIS^.C A U S

§. X V I I.

Proximum jam eft inquirere , quomodo molecute’ folut^,abrafte, vcl quacumque ratione feparatae IV. ad XIV.) inaëra eleventur, & in ejus poris feu interitirüs diftribuantur..Notentur bic/gnz/b-, materia-elcArka , gravitas fpecifica va^-prum mimi':, allruAio^ motus intejlum ^ ex ter nus.

§. X V I 1 I.

Ignis non foliimfeparat moleculas aquofas, fed etiam in aëra'ftigidiorem fecum abripit, dum quacumque direélione ex cor­pore magis calido in aëra gelidum rapidjlTimo motu fertnr-

B 3^ p o rg s .

14. D I S S E R T A T I O P H I L O S O P U I C A

PofTe enim ignem aëreas elevare patet ex eo, qnoniam & me-tallicas, a reliquis abitradlas-, fecirni aufert. Excmpkim ha-bcmus in ofEcinis fabrorurn ferraricriim. Ferriim enim, iibiinter primas ardcntes ope follis probe candeflidum eft, quamprimiim ex foco extrahitur, atque aëri exponitur , magnammoleciilarumcandentium vimquaquaverfus , & ad aliquot pedes,projicit fpargitque; quamdiu vero adhuc carbonibus obruturaerat, nequaquam talis obfervabatur partium quaquaverfus con-tingcns explüfio. ParticulDC bre abrafe, nee a prcffione aërisambientis; nee ab adfcenfii ejusdem ex gravitate fpecrfica mi-nuta; nee ab acte intus hserente elaltico reddito jaciilantur..,Prius enim elTe nequic, qnoniam hacc motui extrorfiim diredopotius rcfiftit; fecimdum fi foret, deberent ciim aëre calefafto& hinc Icviori , tantum furfum efcendere., fed fpargimturquaquaverfus; tertium (i obtincret, dcberet idem fieri, & qui-dem majori g n d u , dura adhuc inter carbones ferrum hseret,id quod tarnen non obfervatur. Unica igitiir cauffa hnjustranfitus in aëra eft ignis, qui paites has emollitas, atquea reliquis ferc fejunéfas, fecnm abducit. Qiuim igitur ignisabreptas particulas metallicas, quce aqua fepties funt fpecificegraviüres, atollere poHlt., cur non vapores aqueos? Et fanenon eft,-cur dubicemus de hac r e , quia expcrientia eademprobat. De aqusefervidiirima^ fupcrficie, fi aëri Iibcriori expo-n itu r, copiofiillmi globuli aquei ratione magnitudinis gramimmilii jequantes adfcendunt , dum interim fuperticies quiefcrt.Ipfa urina tempore hiemali calida, pelvi excepta, hoe phaeno-■raenon cxhibet, qui adfcenfus tarnen cum rcfrigerio auóto de-crefcit. Sicolcofae., terreoe, atque falinrc panes , quas ignis,de pabulo fuo cxtorlit, ab eo'dem elevantur, & camino fub

no-

I N A U G U R A L I S . I fnomine fuliginis fe adfigimt. Qiiin etiam metalla graviora,non foliis mercuriuSj fed omnia reliqiia, immo ipfum aurumalias FixilTimum, fi acido falis attenuatum eft, encheirefi cli©»-niica fublimationi rcfiftere non poffunt.

V r S E Iv E C T R I G

X I X.

F.'iteor adfcenfiim ex hac caulTa ( XVlIl.) ad magnam^akitudinem fieri non poflcj ignis enim> ^qnilibritatem adfè-Ffans, ciro' vapores iterum relinquit, hinc eelTante caiiiïa ele-vante iteriim cadunt. Alia igicur quaerenda erat elevandi ra­tio^ Sc hanc noftri aevd pbyfici in vi eledrica fcliciffime inve--nerunt.

Atfrem materire eledricae eJTe pleniPumiim ex pliyficis ü tis 'patere arbitror. Prseterea qiioqiie vapores aqueos materise 'eledricae effe fitientilTimos , banc avidiffime imbibere, tenaw.Gifllme retinere, experientia docuit phylicos. Si itaque vapo-rcs ad parvam modo diftantiam ex caidTis antea ( IV. ad Xl V. ) ’memoratis abrcpti fuere, protinus torrenre eledrico imbiuin- -tur, & baec materia circa quamlibet particulam format atrao-fphseram (banc enim majori copia corpora circumdare pofle*experimenta teftantur}j unde enafcitur volumen compofitura,.in-cujtis centro bseret particiila aquea, aëre fpecifjce leviusj,quod bine neceffario adfcendit. Deinde particulse fubfequen*tes eadem ratione torrente eledrico imprsegnantur, bine an-tecedentes quaqiiaverfus repellendo propellunt. Qtmm igitur'partim ob expanfionem (§. iV .), partim ob materiem eledri--cam ambientera ,, 6c.. atmofpbceram circum particuJas confri-i-

D I S S E R T A T I o P I I I L O S O P H I C A

tiientem, vapores leviores fint aëre, in hoe neceflario ex le-gibiis hydroftaticis efcendent. Ad majorem vero cx hac caiis-fa pervenire pofTunt altitudinem, quoniam non folnm velo-citate quaii fidminea ^ perpetuo, hanc iriateriem im-bibunt, eamque tenacillime, diutiffime,'retinent. Tanto fcli-cius qiioque fkt haec elevatio, quo ficcior ell aër, quia plusmaterioe eleóiricae in fuo finii geilat, hinc vapores largius im-pra*gnat. Halicus vero co fublimius niti, quo uberiori tor-rentis eledrici copia perfiindtmtur, inde patet, quod eo vdae-naentiiis fe repellant, Sc eo leviores evadant.

G 11 A V I T A s • S p e c i f i c a .

X X.

Sed Sc gravitatis fjoecificce, Sc legum hydroftaticarum hicratio habenda efl. Corpus quodcumque., libi reliftum, fl infliiido arabiente fpecifice graviori iiiErec, non foluui in altumniticur, fed etiam ad fuperficiem evadit illique innatat; aut fifluidum, pro varia altitudine, varias habet denfitates, in ftra-tis ftiperiinpofitis,, Temper gravitate decrefcentibus, eousque featollit, donee perveniat in ftratura , quod cum eo tcqualemhabet denlitatem. JTec oinnia ex hydroftaticis nota ponerelicebit.

Aqua ab igne expand! poteft., Sc qnidem ad volumen pror-fus ftLipenduin, ut machinae a nofiro S avary elapfo feculo ex-cogitatae, ,& apud nojirates tam utiles inventae, demonflrant.Experientia docuic eousque expandi poffe aquam ab ig n e , utcompofitorum volumen 14.000. rarius fit aqua, hinc ipfo aëre,(atiijus gravitas fpecifica eft ad aquam ut i . 1 0 0 0 .) , fpecifice

Ie-

I N A U G U R A L I S . i jlevius exiftat. NccefTitate itaque naturse, ex legibus nioxem-moratis, particula abrepta expanfa y Mq

Frotmus atbirea tollit in ajlra via.

Sed quoiisque ? nequaquam in fumma atmofph^rx tellurisloca. AêYis enim denfitas ex natura atmofphxr;e decrePcit in ratione invcrfa diftantiarum ; hinc eo denfior, quopropior, & eo rarior , quo remotior eft a fuperficie terr^.Eo celerius itaque, ac eo majori cum impetu, particulse abra-iac, & in confinia atmofphaerse univerfalis delatte , fuperiorap e tiin t, quo viciniores funt ambitui terra , & eo tardius,quo magis ab eo aiifugiunt; immo tandem cefTant adfcende*re , quoniam ftrata aëris quo fublimiora, eo leviora evadunfvel & particula iterum condenfentur. *

Praterea ante jam obfervavimiis ( X IX .) moleculas in aë-ra delatas protmus materiam ele6trkam imbibere, atque lianeciTcaeas atmorpfiaram formarc, & fic nafci volumen compo-litum, aerc ambitnte fpecifice levius. Ex liac itaque cauflavapor Iterum fuperas evadit in auras, quamdiu conditio po-ita obtinet. Valet hic quoque, quod antea jam monuimus,

nempe eo vdoaores furfum moveri particulas, quo viciniores*& eo jgnaviores, quo magis a fuperücie terra funt remota!Immo, fi contingeret, ut naturam, quam induerant, iterumdtponerent eleétricam, plane non amplius efcendunt, fed po-tius pracipites labiintur. Porro quoque diverfitas obtinebit,*quoniam aër atmofpharicus non omnibus terra traclibus aeua-l'. gravitate fpeeiiica gaudens incumbit. Ubi igitur gravior

l8 D I S S E R t A T I O P H I L O S O P H I C A

cxiftit, ibi aldus adfcendunt vapores, prsefcrtim fi limiil ube-riori materia eleótrica cingimtur.

A T T R A C T I o.

§. X X I.

Nee hsec inter cauflas elevationis vaporiim filentio pr^ete-reundaeft. Supra jam ^5* ^ ^ 0 notatum fiiit aëra Sc aquamfe mutuo folvere. Aqua igitur in noftro cafu, tanquam cor­pus folvendum, in particulas minorcs divifa (§ . c i t .) , fe pe-netrat in interftitia acris eadem ratione , ac facharum , vetfal aquam, aut refinofa fpiricus ardentes & oleofa, fubeunt.Facillime quidem largior, diftributionem, fi ex hac tantum-modo caufTa fieri deberet, tardilfime procedere; menftruumenim aquofum , vel fpirituofum, poteft corpori falino, velrefinofo irapofitiim, in loco quieto flare per longius tempo­ris fpatium, antequam sequabiliter diflribuitur. Qiiod fi au-tcmimpulfus, agitado, accedunt, in momento fit, quod an-tea non nifl tardiffime perficiebatur.

M o t u s I n t e s t i n ü s .

§. X X I L

. Qiiantum bic valeat facillimo negotio patcbit. In fermen­tations & putrefaAione nafcitur calor, qui memorata ratione(§. IV. &. X V llI.) ag it; vel extricatur materia elaflica, quteXc expandeiido partes projicit. Confirmant diéla experimcn-

I N A IJ G U R A L 1 S.ta chemica innumerabilia» Sufficiat unum adduxilTe. Her-ba cochlearia, fi recens imittitur cuciirbitae, & adaptatoalembico , exponitiir corruptioni fpontaneae , excutit falemvolatilem, capitello fcfe adfigentem, a folo calore per putre-fcentiam nato elevatura. Dabo aëra bic concurrcre, fed bicfine calore ( $. X .) , nihil efFeciflet.

Solutionis & elFervefcentise (§. XI. Sc X II.) vim in elevan-dis quoqiie particiilis aquofis ncmo negabit, qui femel tantumfoliitiones chemicas, qiiae cum impetu fiunt, attentius infpe-x i t ; aut corpora manifèfto inter fe pugnantia mifcuit. Glo-buli enim confpicute magnitudinis, non ad parvam altitudi-nem , aut a calore nato , aut ab aëre exculTo, aut ab efféra-to m otu, quo in fe invicem feruntur , projeifli, cuilibet, etiamoculis nudis quid contingat lullranti, adparent.

I m p e t u s E x t e r n u s .

§. X X I I I .

Tandem & quid bic in attollendis vaporibiis pofl i t , velvcrbo monendiim ed:. Incurfum etiam aliquid valere ad ele-vationcm, ex iis quae fupra attulimus (^. XIV. & X V .) evi-dens efi. Ventum vero, ex quacumque caulTa generatum ,non folum in elevandis, fed etiam de loco in locum transfe-rendis, vaporibus, prscpotentemelTej oftendunt effeflus, quosin movendis aliis c.orporibiis multo gravioribus edidit. Ob-fervavimus jam fupra (§. X V .) nubes arenofas in defertis Ara­bic locis fepe peregrinatores adeo periculofe infeftare , ut€tiam Cambyfisad Jovem Ammonem mifli exercitiim more ni-

C 2 vis

20 D I S B E RT AT I O P H I L O S O P H I C Avis arend obrutum legamns. Qaam muka loca olim fertiliffi-ma 3 hodie fterili ficcaqiie arena teób videmiis. Qiuim igitur tantaventoriim vis in corpora po-nderofiora exiflat, cur eamdem invapores negemus ? Eadem enim vis, qnam fupra ( cit,)in feparatione efficacem cvicimus, etiam continuata in attol'-lendis, transvchendis vaporibus non parvi momenti exiftic^

S U S T E N T A T I O,

§. X X I V.

Qiii fiat, ut particufe a reliquarum ciietii fèparatae extrir-bentur, exturbatsc eleventiir, diflribuantur, fatis diólnm ellbarbitror. Perventum ergo eft adtertium capitulum, ubi nem-pc quxritur qua; fit füfiérTtationis vaporum in a^re h*rentiumcaufla. Particulae enim corporum palpabiliiim vaporofa;, quumex fua priva riatura fint acre fpecifrce graviores-, deberentneceffario ab sethere fummo^in terras protinus delabi , nificaufTa qusdam^adcfiet, qua;'illas prxcipites efie non fincret.Cogitanti & pailfio düigentius confideranti, qux in antece-dencibus difputavimus, poffet' quidem in mentem venire fuP-ficexe ad rétiiicndas particulaSjTi caufibê elevantes modo per-gerent agere/' rTantum^^ ego boe negem, utpotius ipfe déFeniiamf mod’o diuturniori eonftantiaagere pergerent. Suflentant igitur quousque praefentes funt,Oper^e pretium ergo fafturos elFe credimus> fi, quid etiammtus^ ignis materia d e U r k a atque attradio in fufien»tandis vaporibua valcant, brevibus expendamus.

M ^

ï N A ü G U R A L I S.

■ ; ■

X X V.

Motiim a-cris ad fiilciendas particulas graviores, fn fluidokviori liserentes j aliquid conferrc polTe, monftrant aqusfluminnm tiirbidse. Aqua enim pluvialis cum impecu exmotu accelerato in terrae fuperficiem cadens , abripit mole-culas terne varias, dum pergit confliiere in rivulos «Sc jflumi-na majora, eas fecum d e fe rt/& faepead iniïgnem diftantiamabducit, donee tandem lluentiim lentius procedens particulasillas ex defedu motus non, amplius^fuflinere yaleat. Cadiintergo partjculse, ^ aqua fqla ,mora iterum fit pellucida, & fu-perftat clara. Sic yide.rous ,acra,con?motum, qvuLa infedio*rum, arenas, cineres tempore incend'ioruin magnoruni adinfigne, non raro fpatium transveherc,, id quod prx/tare nonpoflet, nifi per ,aliquot tempus ea fuftlneret. . Pulvisculosquoque folidorum, feu atomi, ab aè’re ppe.’perpetui'qui in iJlo obtinet, fuftentari , m radiis folis in locum tenc-bricofum illabentibus evidentllTime animadvertimiis. Sed quilnon videt banc fuftentationem, praefertim priprem , eÏÏe ad-modum caducam, & corpora faepe liibito praccipitia labi. Ten^tanduni ig itu r, an conftahtiils agenSs' cauffas lletegere if-

I

§ . X X V I . ’ ■% . . . .

larticulïc ab igne penetratae, in niajus volumen audlae,C 3 do

D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

donee acre fpecifice leviores evaferint (^. IV &XV1I.), to-lerantur quidera in aöre, quamdiu hsec conditio obtinet. Diiiautem earn manere non poffe patet cuilibet confideranti,quam cito ignis , elementum mobiliffimum , ex corporibusaterum avolet, hinc de bis particiilis elevads valebit, illiid:iöUiintur in ahum, ut lapfii graviore mant.

iM A T E R I A E L E C T R I C A.

§. X X V I I .

Immobiliori conftantia videtur particulas in a^re fLifuneretorrens eleclricus, quippe quem pertinaciffime plerumqiie par-ticul^ vaporofe retinent. Dintiiis igitur ex hac cauffa (^.XVIII.) vapores elevati fervabuntiir, partim ob virtutem,quafe mutuo repellunt, & fic quoque perpetiuim motum ex­citant; partim ob atmofphaeram ambientem eleétricam, quaredduntur leviores, hinc neceffario in acre natant. Tantovero conftantiiis fullentabit aër vapores, quo fimul denfiorexillit; & hinc tempore hiemali & frigidiori multo meliusretinebit eosdem , quam tempore seftivoj iibi freqiienticrespluvias imbresque experimur.

A t t r a c t i o .

§. X X V I I I .

Qiium vero nullus detur aër, quamvis {icciffimus ad fenfusvideatiir, qui non particulis aquofis majori, minor!, copia gra-vidus fit, & qu3£ per experimenta demura percundanti inno-

te-

I N A U G U R A L I S . 23.

k

tefcnntj humeclando nempe alcali fixum caufticum, vel lique-fcendo oleum vitrioli glaciale, quippe quae corpora funt aqu^,litientiflima , dubitare non polTumus, qiiia conftantior quae-dara caufia retentionis fublit. Ponerem ergo hanc quoqiieinfolutione , (§. V I.) ,folutae enim, & ab aëre attraólac, particiitein ejiis interftitiis, tanquam in lociilis tutiflimis, immotx hx-rent. Qiio major viget numerus punclorum contadus in duo^bus corporibus fefe attrahentibus, eo major videtur elTe co--bsefio ex attraélione oriiinda. Quum igitur per principiaGeo-raetrica, fiiperficies corporum tanto major lit, qiioinmino*.ra corpurcula divifa funt, patet terminum clTepolTc, quo fu-parficies particulariim ex divilione aufta , tam parva fit, utvis partium terearum attrahens fuperet pondus vaporum.Qiiam-din igitur vapores interftitia undique exaéle replent, tamdiiiundiquaque tequaliter attraótce , quaquaverfus ceqiiali quoquevi tendunt, hinc quiefcunt in aëre, ut corpus folutum in fuomenfiruo folvente. Primaria itaque fuftentationis caulTa vide-tur efie attradio. ld quod fententiam hanc magis confirmateft, quod eadem phxmomena fiftant vapores & aër, quam aliacorpora in fuis menftruis foluta , nempe fimulut interftitiarriutantur eö momento fit particulariim folutarnm exculTio.Sic folutiones fimirae, calidce, fi in locum transferuntur frigi>diim, partem materite exciitiiint, quoniam interftitia folven-tis a frigore, omnia condenfante , minuimtur. Idem obfer-vamus in aëre. Si enin'i bic calidior, vaporibus gravidus, v.g. ex pulmonibus animalis calcntis in aëra seque calidum ex it,nil vaporis adparet; fi autem idem ille aër tempore hiemali detrachea animalis scftiiantis in aërem arnbientem frigidiorem

tran-

3 4 D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

tranfit, mox dcnfatiir, hinc ejus interftitia liunt minora, cx-ainiuntiir particulac fiiperfluse, nafcitur praecipitatio, atqiie va-pores liunt vifibiles. Crederes ig itu r, quum tanta fimilitudointercedit'cum folutionibus, earodem in fuftentatione vapo-nim , ac in illis, operari caulTam, atcraftionem puto. Acce-dit aliiid pro liac opinióne militans argumentum. Atfr fere*nus gravior eft aëre nebulolb , in illo enim vapores in Eatiiperfeélse foliitionis Iiaerent; in hoe autem ab aliis caulTis fiilien-tantur (§ . XV & XX V.) hinc nequaquam gravitant, durnin hocelemento hserentjatqueaër per oblèrrationes baroraetri'-cas obfervatur Icvior.

C O N S E C T d R I U M.

§. X X I X ,

Haclemis cauffas adlcenfus vaporum in univerfum Ipecflavi-mus. Sequitur 5 ut 3 quac figillatim difputavimus, ad fuperlicieniterrae adplicemus. De hac copiofilTimi vapores aquoll in at-raofphaeram ex cauflis fupra enarratis (§ . IV ad X V I.) pro-deunt 5 praefertim vero calor in horum adfcenfu muica opera-tur. Calet tellus.

a. Calor e fubterraneo. T herm o , montes ignivomi, incen-dia fubterranea, & calor faepe ingens, quem experiuntur nonraro metallicolae, immo calor, quem qiiilibet in locis profun-dioribus terrae percipit, hanc rem fatis fuperque teftantur. Ca-lor hic agitans omnia, excutit de reliquarum confortio aquo-fas partcs , & feciim in aërem frigidiorem circumrufum abrl-pir. Inde rationem redders polTumiis, cur fcaturigines peren­

nes «

I N A U G U R A L 1 S. ajïies, de vifceribns terrae ad radices montium proriimpentes,tempore hiemali, quiim fevit gelu acrius, fumos aquofos eru-ö e n t; & cur flumina inde derivata , antequara a frigore acu-to penetrato confifliint, fument.

lè. Cahre foils. Quum igitur tempore diurno, pr^lèrtimii nubes ahfiint, ventique filent

Sol ari tellus femper fubje[la calori

incalnit, partes volatiles agitantiir, feparantar, exhalant qui^dem femper, magis tarnen flmul ac

Uefperias Fboehus defcendit in undas.

Aër enim minus tenaciterretinet calorem, quam terra, vel aqua,hinc aër citius frigefcit,& ignis copiofius ex Iiis in ilium tran-fit, & particulas fecum abducit abundantius (^ .IV & X V III.)Acceditj quod aër refrigeratüs magis condenfetur, atque fo-lutas particulas ex loculis interpofitis excutiat, ut hinc prjeci-pitatio ($. XXVIII.) nafcatur.

PolTet bic adhuc quaeri, cur tarnen vapores ad füperficiemterras, vel aquarum, tam fpiffi adpareant, antequara fel

aquoreis fe tollit ab undis?

Ratio hujus meteori mibi vidctur eïïe fequens. Radii fola-Tcs, fedes atmofplia-rae altiores maturius firingunt, quam in-feriores, liinc illa’ jam fervent, dum inferiores adhuc frigent.Pardcuiae igitur ignese ex Ilratis fuperioribus fe penetrant ininferiora, terr^ viciniora, & fecum vapores adducimt, qui,

^ quum

26 D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C Aquum omnes folvi, <Sc ab interftitiis locari non pofiint, propefuperficiem terrse confpicui fiunt. Dein pars atmofphcfrsc fu-perior , dum a radiis Iblaribus illabentibus incalefcitj magisquoque rarefit) hinc interftitia auéla dcfiriunt sequaliter attra-here partes aquofas ibi delitefcentes, quse hinc non ampliusfiiftentatse prsecipitantur, & inferiora petunt. Aut alio modoadluic latente fol vaporesj uti loquuntur, deprimitj óctunc,utcum Cicerone loqnar, hocphsenomenon rationem quam hu^heat j non fatis pei'fpkïü: ‘oini cventutn agnofco 3 Jcio 3 ad-proba. .

d e s c e n s u s V j p o r u m .,v

Vel verbo etiam ex cognatione argument], quod difputa-]Tijdefcenfus vaporum caulTae attingend8efunt;lacius enim harrerem tradare mltraiti ratio vetat. Qaomodo vapores, quosad loca altiora dediixr, itenim defcendant, ex disputatis fo-cillimo negotio patebit. tn univérfum pr^ecipitantur , dumcaulTx elevantes agere definunt. Cadunt igitur modis mnltbvariis. Hinc prcecipitcs dantur, qmrra calw (^. IV. & XVIII..)rariusftabilis, ^ juf* rcf^è deferit; aut ma­teria efcftrica 3 f§ . XlX.& XXVlI.) au% it3 abripitii.r3 de-llruitur; aut 'm o tu s ^ |;^ § . XXV.^ definit; aut conditiones,qux ad attradionem requalem t§- XXVIII.) requiruntur ces-fant 3 viz. li intefftitia aëris nimis an g en tu rau t nimis mi-nuuntur , in rarefadione , vel condenfatione a calore, vel'frigore3 aliisque a cauffis; aut gravitas fpedfka aëris ( XX. )jnutatur; aut plures particular a vento, vel aliis viribus comrtjingimtur; aut vapores inter fe. pugnantes libi invicem oc-“ cur-

I N A tJ G U R A L I S. 27ctirrunt; aiit majori copia adfcendunt, quana aër fuperfatura-tus fuftmere valeat, &c. t

E F I L O G U S.

$. X X I X .

Fateor plura non folum de hls (§. praeced), fedetiamd'eprioribusj nempe evaporationibus, quoe fbliiis natiirse viribusperfjciuntur, & de iis, quas chemicus, in fiia officina naturaeopera imitans, variis adminiculis obtinet, enodanda fuperefle.Sed quum haec ultra diflertationis limites me ducerent, & ad-hue plus temporis (cujus tarnen penuriaj dum in hac regionsverfor, me proh dolor! nimis preifuna fentio) abfumerentjhic fubfillo.

Conatibus noftris L. B. ut faveat obfecro.'

T

ilT- A

■-. L ,,>üa;v;jiL'no3 7*

’'S J .K ia i:ü p e i r

J7 '7^T i!n Vüi': Tu

< ' ' ' ■■■ ' ■'. f 1, • ' ' i - r i - B ‘ A ;

. ' :

r LJ 1r' Al. ■ ),t. ' O u m b b iJ-Vj-- è’jlO K ■. -

iinssnc. ?;■;

V. a t

j :jp

'‘- • ' « 1 in . u iH W ih y

5r;v -J,^7.ujki ; if.-

D 2 T H &

T H E S E S.I,

Sine logica naturali artifidalis nulla cjl.

I I.

U t propofttlo ponit cogitationem relationis diiarum idedrum: ficJyllogismus dm rum propofltionum.

I I I.

E nt ia i qua nulla a l i a quam negativa pradicata habcntyexijlere mqum nt.

I V

EJJentia rerum fu n t immutabiks.,

Leus contradibloria facere non potejl.

Mens fu t confcia, fuam propriam naturam ignorat.

V I I.

Mentent alicuhi in capitc habitare ^cum CICERO NE Jlaiuo;uhinam vefó? nefcio. a

R efjlentia ejl vera a[lio.

V I "

I X.

N atura in producendis efedibus nee majot'em, nee minorem^fedjufficientenit adbibet mm. ,

X.

Ëine analyfi fublim i in phyfica mathematica nulla falus.X l.

T H E S E S . 29X I.

Summa mnumpojl confllBum , in corporibm ehjlids fumnuivirium ante cumdem aqiialis ejl.

X I I .Sine attradkne nulla folutio potejl ejje eonjlans.

X I I I .Fluida prejfa tendunt quaquamrfui, moventur tarnen illuCr

ubi minor ejl rejijlentia.X I V.

Fluida non in ratione majf<.e, fed altitudlnum premunt.X V.

Datur attrabllo Kewtoniana,X V I .

Gravia funt leviora fub aquatore-i quam circa polos.X V I I .

Gravitas ah athere fubtiliori premente non pendet.

Elajlkitas adds potejl dcjli'ui.X I X .

Aerfixatus potejl mut art inelajlicum fohtlone^ ef'ervefcentia fermentatione, putrefadione. . ‘ ^

XX.Aer fxatus ejl ex pr<tcipitis cobafionis caujts.

. X X I .Elajlkitas aeris in crypt is fubt errands bar ends calore, pres-

fionei atque evaporatione au^ri potejl.X X I I .

je t h e s e s .X X I I .

LüX ^ i^nis in tir fe differm t,

X X I I I .

Lueem non in injfanti propagari, fed tempore indigere, Jlatuê.

X X I V .

Soïum frigus glaciem producere non videtur,

I ] / . X X V .

M ateria ele[lrica potefi effe terra motuum cauffa.

X X V I .

Tohitru fu lgur poffunt effe phanomcna eldlricitatis.

X X V I I .

A ë r refpiratione animali fapius adhibitus experiment is eleliri-cis non fave t.

X X V I I I .

Biflributio corporum animalium fecundum iria regna non ejlcompleta,

I IC9Condenfaiio plumbi ejus graviiaiem Jpecificam minuere videtur.

X X X .omnes macula foli inbarent.

X X X I .Bolem quiefcerCj telluremque circa eum moveri^ ex phanomenis

colligitun neque id S. litteris adverfatur.

X X X 1 I.Vera longitudo marts ex declinatione acus magnetica bucdum

erut nequit.