LA ONDOde Esperanto

Majo2008 ¹5

Celoj valoroj kaj

principoj de KEA

Denove batalo por la

germana lingvo

Horst Vogt pri “Esenco

kaj estonteco…”

Halina Gorecka

pri PV, PIV, NPIV

Sergio Pokrovskij pri

la landnomoj

Originala novelo de

Paul Gubbins

Poemoj de Gavriil

Der±avin

Literatura konkurso

“Liro-2008”

Internacia sendependa magazino en Esperanto

INTERNACIA SENDEPENDA MAGAZINO 2008. ¹5 (163)

Aperas „iumonateFondita en 1909 de Aleksandr Sa†arovRefondita en 1991Eldonas kaj administras Halina GoreckaRedaktas Aleksander Kor±enkovKonstantaj kunlaborantoj Tatjana Auderskaja, István Ertl,Dafydd ab Iago, Wolfgang Kirschstein, Aleksej Kor±enkov,Alen Kris, Viktor Kulakov, Glebo Malcev, Floréal Martorell,Valentin Melnikov, Sergio Pokrovskij, Aloísio Sartorato,Serge Sire, Maria Sokolova

Adreso RU-236039 Kaliningrad, ab. ja. 1205, RuslandoTelefono (4012) 656033Elektronika po›to sezonoj@kanet.ruHejmpa•o http://Esperanto.Org/OndoAbontarifo por 2008Internacia tarifo: 32 eµrojOrienteµropa tarifo: 18 eµrojRuslanda tarifo: 390 rublojPollanda tarifo: 60 zlotojAerpo›ta aldono: 5 eµrojElektronika abono (pdf): 12 eµroj por „iuj landoj

Perantoj vidu la liston sur la 27a pa•o de la februara kajero.Konto „e UEA avko-uRecenzoj Bonvolu sendi du ekzemplerojn de la recenzota libro,kasedo, disko k.a. al la redakcia adreso.

Eldonkvanto 650 ekzemplerojAnonctarifoPlena pa•o: 100 EUR (2000 rubloj)

Duona pa•o: 60 EUR (1200 rubloj)

Kvarona pa•o: 35 EUR (700 rubloj)

Okona pa•o: 20 EUR (400 rubloj)

Malpligrandaj: 0,50 EUR aµ 10 rubloj por 1 cm²

Kovrilpa•a anonco kostas duoble. Triona rabato pro ripeto.

Donacoj La donacoj estas danke akceptataj „e la redakcia adreso(ruslandaj rubloj) aµ „e nia konto “avko-u” „e UEA.

Represoj Oni povas represi tekstojn kaj bildojn el La Ondo deEsperanto nur kun permeso de la redakcio aµ de la aµtoro kajkun indiko de la fonto.

© La Ondo de Esperanto, 2008.

“La Ondo de Esperanto” (Âîëíà ýñïåðàíòî). 2008, ¹5 (163).

Åæåìåñÿ÷íûé æóðíàë íà ìåæäóíàðîäíîì ÿçûêå ýñïåðàíòî.

Æóðíàë çàðåãèñòðèðîâàí Ìèíèñòåðñòâîì Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèèïî äåëàì ïå÷àòè, òåëåðàäèîâåùàíèÿ è ñðåäñòâ ìàññîâûõ êîììó-íèêàöèé. Ñâèäåòåëüñòâî î ðåãèñòðàöèè ÏÈ ¹ 77-9723.

Ó÷ðåäèòåëü è èçäàòåëü: Ãîðåöêàÿ Ã. Ð.

Ðåäàêòîð: Êîðæåíêîâ À. Â.

Ïîäïèñàíî â ïå÷àòü: 21 àïðåëÿ 2008 ã.

Öåíà ñâîáîäíàÿ. Òèðàæ: 650 ýêç.

Îòïå÷àòàíî â Ïîëüøå. Presita en Pollando.

‚u vesti sin „emize?En aprilo Renato Corsetti fiere anoncis, ke al•eria gaze-

to aperigis senpage anonceton pri la ebleco lerni Esperantonkaj ke UEA ricevis 53 petojn pri lernomaterialo. Tio memor-igas pri kampanjo de Hans Bakker en la 1980aj jaroj en afri-kaj gazetoj, kies rezultoj nun videblas kiel amaseta nombroda afrikaj esperantistoj. La agado de Bakker tamen esenceestis konscienc-trankviliga filantropio de triamondismaromantikulo kaj •ia efiko povos esti same efemera kiel laevoluhelpo el ri„aj landoj al la Tria Mondo. Espereble laorienti•o de UEA al arabaj landoj daµros kaj ne montri•osnur laµvica modo. La araba mondo estas pli grava dezertoen Esperantio ol siatempe la nigra Afriko, „ar •i estas plievoluinta kaj •ia ekonomia, politika kaj religia rolo en lamonda vivo „iam pli grava.

La anonceto de Corsetti memorigas ankaµ pri la anonc-egoj de la japano Miyoshi, kiuj de kelkaj jaroj aperas tut-pa•e en gravaj eµropaj tag±urnaloj. Nur ne atingis nin rapor-toj pri rezultoj. Tio ver›ajne signifas, ke ili mankas, „aresperantistoj ja kutimas blovi •is multoblo e„ la plej etajnsukcesojn. En renomaj ±urnaloj tutpa•a reklamo kostas plu-rajn dekmilojn da eµroj. Per tiaj sumoj sa•a kampanjopovus altiri lavangeton da informpetoj, se tio sukcesis e„ aleta anonceto en Al•erio. Kial Miyoshi ne sukcesas? ‚u nedevus UEA aµ Eµropa Esperanto-Unio analizi, kial lapompa reklamado estis tiel malfekunda? ‚u la presti•o deUEA ne sufi„us por persvadi la mecenaton al rekonsideroj?Espereble tamen ne estas tiel, ke la •isnuna kampanjookazis kunlabore kaj kunplane kun UEA kaj EEU!

Informado ›ajnas esti malfacila arto, kiun ne scias lerni„iuj. Laµ sia koncepto e„ pli miriga ol la reklamoj de Miyo-shi estas la absurda naivismo de iu Peter Weide, kiu antaµiom da tempo aperigis reklamon en la UEA-organo kaj e„kreis retpa•on pri “›vit„emizoj” kun la vorto Esperanto. Lirezonis, ke la publiko ne konas Esperanton, pro kio esperant-istoj vestu sin per liaj ›vit„emizoj kaj dispromenu laµ stratojpor veki la atenton de la neklera maso. Feli„e Weide nedama•as la eksteran reputacion de Esperanto, „ar li skribasnur sur „emizojn, kiujn neniu legas, sed estas iom strange,ke UEA donis reklamspacon por lia banala filozofio. Devusja esti tasko de nia monda tegmento eduki membrojn ankaµpri tio, kia informado estas sencohava. Eble temis tamen pritio, ke UEA taksis la inteligenton de la legantoj sufi„e altapor vidi la banalecon kaj prenis el la iniciato •ian solaneblan utilon, la anoncpagon.

Fine ni gratulas al UEA pro •ia kandidatigo por laNobel-pacpremio. ‚i-jare tio rezultigis multe da publico,„ar ne nur esperantistoj zorgis pri tio, sed ankaµ iuj propon-intoj mem diskonigis sian faron. UEA ver›ajne ne bezonasfari planojn pri la uzo de la grandega premio, sed sole laricevita informa efiko estas bela donaco al la 100-jara aso-cio komence de ties jubilea jaro. Restas enigmo, ke •i memne donas pli laµtan atenton al sia jubileo, sed tio estas aliarakonto.

Komitatano Z

La kovrilpa•a foto, afable disponigita de UEFA, memor-igas, ke la 21an de majo 2008 Moskvo akceptos la finalon dela ‚ampiona Ligo. ‚u Moskvo akceptos post du jaroj ankaµla esperantistan mondkongreson?

Vortoj de Komitatano Z.

Temo 3

Laµlonge de la tuta jaro 2007 okazis en Kataluna Esperanto-Asocio diskutoj pri teksto fiksanta •eneralan starpunkton dela asocio, kiu permesos antaµenirigi strategian planon. La tutaprocezo estis farita unue de komisiono, kiu kolektis ideojn enpluraj debatoj okazintaj dum la jaro en naciaj esperanto-ren-konti•oj. En septembro, unua versio de la teksto estis dissend-ita al la du retlistoj de katalunaj esperantistoj (por junuloj kajplena•uloj) por kolekti ideojn, kaj en oktobro oni samcelediskonigis malneton sur la pa•oj de Libera Folio, kiu vekisri„igan debaton. En januaro, nova versio estis denove distri-buita en la retlistoj, februare la tekstoproponon oni sendis al latuta membraro kaj fine, en marto, la asembleo de la asocioaprobis la definitivan tekston.

Kataluna Esperanto-Asocio deziras esprimi siajn celojn,valorojn kaj principojn. Nia agado estas bazita sur la aplik-ado de la rajtoj agnoskitaj en la Universala Deklaracio deHomaj Rajtoj, en la Universala Deklaracio de la KulturaDiverseco, en la Universala Deklaracio de la Lingvaj Rajtojkaj en la Manifesto de Prago. Por atingi niajn celojn, kielvivanta parto de la popolo, ni laboras kune kun la landa sociareto, kaj ni same kunlaboras kun la institucioj, ne perdantenian sendependecon nek nian identecon.

Celoj de la Asocioa) Disvastigi en la katalunlingva teritorio esperanton, kiel

neµtralan internacian helplingvon, kiel la plej bonan eblon porlingva demokratio, garantiantan la valorojn de la lingvaj raj-toj, de la lingva diverseco kaj de la rajto al plena komunikadointer homoj kun malsamaj lingvoj.

b) Instigi en la katalunlingva teritorio la uzadon de lapropra lingvo kaj diskonigi la katalunan kulturon en la mondokaj aliajn kulturojn pere de esperanto.

Valoroj de la Asocioa) La lingvaj rajtoj, komprenataj kiel nedisigebla komple-

mento de la homaj rajtoj.b) La lingva diverseco, komprenata kiel esenca parto de la

kultura diverseco.c) La rajto al plena komunikado inter homoj kun diversaj

lingvoj, kiel rimedo por venki la antaµju•ojn, survoje al pac-kulturo.

Principoj de la AsocioEn nia aktivado por la lingvaj rajtoj ni konsideras, ke:— La lingvaj rajtoj, disvolvitaj surbaze de la homaj

rajtoj, estas esenca elemento de libereco kaj de paco.— La egaleco de lingvaj rajtoj de la individuoj kaj de la

komunumoj estas esencaj por tiu celo. Nenio devas miskom-prenigi, ke ekzistas lingvoj pli taµgaj por difinitaj celoj, kvan-kam la plej privilegiitaj tavoloj de la hegemoniaj komunumojkaj de tiuj asimilitaj ofte instigas tion pensi al multaj homojper sia ekonomia, politika kaj milita potenco aµ pro sia pres-ti•o.

— La diverseco estas garantio de kultura ri„o. La sen-nombraj formoj fari kaj diri estas parto de la komuna homahereda±o, trezore akumulita dum jarmiloj. Ni volas kontribui alla vivtenado de la kultura diverseco kaj, aparte, de tiu lingva.

— La komunikado inter la diversaj komunumoj estasnecesa por interkonati•o, helpanta al la libereco de „iu el ili,kio estas fundamento de paco. La flueco de komunikado inter

la komunumoj kreskigas senton de solidareco kaj samtempeebligas, ke la diversaj kulturoj komplemente ri„igu unu laalian. Ni volas kontribui al tio, ke la informfluoj fari•u veremultflankaj.

— Ni konsideras nesufi„a la celon korekti la preskaµ-monopolon de unu nacia lingvo en la monda interkomunik-ado per oligopolo de kelkaj lingvoj.

— Ni konsideras la konceptan kaj valoran dividon interlingvoj internaciaj, naciaj kaj regionaj, manifesti•o de lingvaimperiismo. Neµtrala lingvo, kiel esperanto, povas agi kielponto, favorante kaj substrekante la plenan egalecon de lalingvoj.

— La uzado de neµtrala internacia helplingvo, aµ inter-lingvo, ne devas negative influi la „iutagan vivon de la lingvajkomunumoj kaj oni devas •in rezervi, pere de taµga konsciigokaj trafaj lingvopolitikoj, por specifaj funkcioj, por ne dama•ila ekologian ekvilibron inter ili. ‚ion, kion povas plenumi lalokaj lingvoj, ne devas plenumi la tutmonda interlingvo.

— Por kontribui al tiu ekvilibro, ni konsideras necesapozitivan diskriminacion por atingi la normaligon de laminorigitaj lingvoj en ties medio aµ teritorio kaj tiel defendi lalingvan diversecon. Krome, ni pledas por la rajto de la enmi-grintoj lerni sian denaskan lingvon, inkluzivante •in en larajton je movo de la homoj.

— La uzado de neµtrala interlingvo, apud tiu propra, neekskludas, sed favorigas la uzadon de aliaj lingvoj danke al latempo›paro per la lernado de ponta lingvo kaj al la disvastigode la konscio pri egaleco, valoro kaj respekto por la lingvadiverseco: ni opinias, ke dezirindas instigi la lernadon defremdaj lingvoj, „efe de tiuj geografie kaj kulture proksimaj.La pasiva plurlingveco estas taµga eblo por helpi la komp-renon de pliaj lingvoj sen dama•i tiun propran.

— La uzado de interlingvo neµtrala kaj facila estas grava,sed malsufi„a per si mem. Kvankam •i estas praktika pruvo dela egaleco inter la lingvoj, kaj ni konstatas, ke tiu justocelaperspektivo enradiki•as en konsiderinda parto de la esperan-tolingvanoj, ni konsideras, ke gravas la plua edukado al lavaloroj de la diverseco kaj de la egaleco de rajtoj, specifede tiuj lingvaj.

(Traduko de la teksto aprobita de la asembleo de KatalunaEsperanto-Asocio, la 1an de marto 2008.)

Esperanto-stando en la tradicia asocia foiro kadre de la Nacia Tagode Katalunio (Barcelono, 11 sep 2007)

Celoj, valoroj kaj principoj de Kataluna Esperanto-Asocio

4 Eventoj

Feli„an Paskon!

La 23an de marto, je la romkatolikaPasko, post sia tradicia mesa•o en laplaco Sankta Petro, Papo Benedikto la16a diris bondezirojn en 63 lingvoj.

En Esperanto li diris: “Feli„anPaskon en Kristo Resurektinta”.

La bondeziron en Esperanto (post lasamoa kaj antaµ la guarani’a kaj lalatina) atendis grupo da esperantistoj,gvidataj de Giovanni Conti, kiuj, tradi-cie „eestas Paske kaj Kristnaske, en laplaco Sankta Petro.

Sub pluvego ili levis panelojn kiujkonsistigas la vorton Esperanto. Sed prola fortega pluvo ne eblis resti longtempestarantaj: ili levis la panelojn nur ekde lakomenco de la salutoj •is ilia fino.

Kelkaj televidoj (ekzemple, Euro-News) montris la grupeton.

Laµ www.ikue.org

En konferenco de lingvotestistoj

UEA kaj ILEI reprezentis 10–12 apr2008 en renoma internacia konferencoen Kembri•o (Britio) Esperanton kaj laellaboratan novan internacian lingvoek-zamenon de Esperanto, kiu konformasal la postuloj de la Konsilio de Eµropokaj difinas lingvokonajn normojn.

Temas pri konferenco de Asocio deLingvo-Testistoj en Eµropo (ALTE),sed inter •iaj partoprenantoj estas ekza-menfakuloj el la tuta mondo. Krom fak-prelegoj, grupkunsidoj, pritraktado dediversaj aspektoj kaj socia rolo de latestado de fremdlingva kono, prezent-i•is ankaµ la ebleco konati•i kun geko-legoj el presti•aj edukinstitucioj kajinternaciaj fakorganiza±oj.

La novaj ekzamenoj de UEA kajILEI laµ la Komuna Eµropa Referenc-kadro (KER) estas ellaborataj en nivelojB1, B2 kaj C2 kunlabore kun la ‹tataLingvoekzamencentro (ITK) en Buda-pe›to, kie Esperanto trovi•as inter la›tate rekonataj fremdaj lingvoj kaj kadrede ties ekzamensistemo havas la samajnrajtojn kiel la aliaj fremdaj lingvoj. Plur-mil kandidatoj estas testataj „iujare en lamenciitaj niveloj en la t.n. dulingva(hungara-Esperanta) versio de la lingvajekzamenoj.

En la konferenco de ALTE parto-prenis Zsófia Kóródy, la vicprezidantode ILEI. ‹ia partopreno provizis al UEAkaj ILEI bonan okazon por sperti•i enne-esperantista faka medio, ekhaviinformojn pri novaj esploroj kaj lerni prila daµra evoluo de internacia lingvo-testado.

GK UEA

Oma•e al Zamenhof

‚i-jare la 91-an mortodatrevenon deLudoviko Zamenhof oni oma•is enBjalistoko la tutan tagon.

Komence en la Junulara Kulturdomookazis malfermo de la ekspozicio “Bja-listokaj infanoj ilustras la Esperantaneldonon de la libro Re•o Ma„jo la I-a deJanusz Korczak”. La libro estos a„et-ebla dum la 93a UK en Roterdamo.

Poste apud la monumento al Ludovi-ko Zamenhof okazis manifestacio deesperantistoj kaj amikoj de Esperanto.Venis ankaµ pli ol 130 lernejanoj, kiuj la14an de aprilo kun voja•gvidantoj vaga-bondis tra la urbo laµ la spuroj deZamenhof kaj Esperanto.

La plej malgrandaj bjalistokanoj ella Infan•ardeno ¹52 (kie oni instruasEsperanton) sendis en sapvezikoj alvo-kon al la „ielo. Tre serioze subtenis ilinla estro de la urba konsilantaro LeszekKusak kaj la vicurbestro de BjlaistokoAleksander Sosna, kiuj kun honoraakompano de urbaj gardistoj venis pormeti florojn (vidu sur la supra foto).

Vespere, en la kafejo Fama ni parto-prenis la malfermon de la unua ekspo-zicio de Zamenhof-Muzeo Esperanto eneµropaj gazetoj. Poste en la sama kafejoBarbara Pietrzak prelegis pri Esperantoen medioj.

Fine oni komune spektis sur grandaekrano la Esperantan version de la filmoPoto da oro, faritan de Bjalistoka Tele-vido pri bjalistokaj esperantistoj el laintermilita tempo.

Ela Karczewska

La Fina Venko … en unu enketo

6 mar 2008 aperis finrezulto de laenketo Kiu lingvo por Eµropo? de laaµstra taggazeto Der Standard:

7783 vo„oj por Esperanto (65,9%)1398 vo„oj por la germana (11,8%)1258 vo„oj por la angla (10,6%)847 vo„oj por la franca (7,2%)292 vo„oj por la gepatra lingvo

(2,5%)123 vo„oj por aliaj (1%)116 vo„oj por la hispana (1%)

Leopold Patek

Granda intereso de ±urnalistoj

Je 31 mar 2008 al la Tutmonda Kon-greso de Esperantistoj-‡urnalistoj, kiuokazos fine de majo en Vilno, la „efurbode Litovio, ali•is 164 esperantistoj el 35landoj. La plej multaj (52) estas el lakongreslando Litovio, sekvas Pollando(21), Ruslando (12), Germanio kaj Sve-dio (po 6).

La kvanto da ali•intoj jam superis laplanitan kvanton (100 eksterlandaj kaj„. 30 litovaj esperantistoj), tial ali•oj neplu estos akceptataj, krom eventualekelkaj speciale invititaj personoj.

‚ar venis tro multaj sinproponoj porkontribui al la kongresa programo, ne„iuj proponoj estis akceptataj.

Povilas Jegorovas

Zamenhof en loteria bileto

La portreto kaj la nomo de Zamen-hof ornamos venontan loteribileton de lahispana blindulara organizo.

La Organizo de Hispanaj BlindulojONCE estas certe unu el la plej sukcesajen la tuta mondo, pro siaj laboroj en laintegri•o de blinduloj en la socio. Gran-da parto de la sukceso ›uldi•as al tiesloterio, tre konata en la tuta lando per lanomo Cupón. Tiu kupono, vendata „iu-tage, kaj kun specialaj premioj en difini-taj tagoj de la semajno, montras fojespecialajn bildojn kun diversaj motivoj.

17 maj la kupono portos la portretonde D-ro Zamenhof, kun la teksto, “L.L.Zamenhof, creador del esperanto, pre-cursor en la creación de un mundo paratodos”, kaj apude “2008, Año Inter-nacional de los Idiomas” (“L.L. Zamen-hof, kreinto de Esperanto, pioniro en lakreado de mondo por „iuj. 2008, Inter-nacia Jaro de la Lingvoj”).

‚i tion iniciatis laborgrupo, kiu en lasino de Hispana Esperanto-Federacioorganizis diversajn agadojn por la kun-memoro de la Internacia Jaro de Lingvoj2008, koincide kun la centjari•o deUEA. Grandan meriton oni ›uldas al lademar›oj faritaj de nia samideano PedroZurita, kiu dum multaj jaroj okupis lapostenon de •enerala sekretario en laTutmonda Unui•o de Blinduloj.

Hispana Esperanto-Federacio

Eventoj 5

Internacia Iberia Renkonti•o

14 mar kunvenis preskaµ cent espe-rantistoj el pli ol sep landoj en Benicàs-sim (Valencilando), por tri tagoj, okazede la Internacia Renkonti•o 2008, orga-nizita de la Kataluna Esperanto-Junula-ro. Temas pri la kvara Iberia Renkon-ti•o, kiun „iujare vice organizasKataluna Esperanto-Junularo, PortugalaEsperanto-Junularo kaj Hispana Espe-rantista Junulara Societo.

La organizantoj „i-foje volis substre-ki la plurlingvecon de la duoninsulo peruzado de la sep aµto†tonaj lingvoj de laregiono en la TTT-ejo, afi›oj kajT-„emizo, krom kompreneble ankaµesperanto.

Per la nom›an•o de “iberia” al“internacia” la organizantoj celis kajinternaciigi la „efe regionan renkon-ti•on, kaj pli multe konsideri la ne-espe-rantistan publikon, kio evidenti•is en laprogramo.

Por pli bone konigi la lokan kulturonal la alilandanoj, la organiza teamo pre-paris montron kaj atelieron pri distingajlokaj kulturaj trajtoj, i.a. pilota valencia-na (pilkoludo) kaj albaes (improvizitajpopolkantoj). Komencantoj kaj progre-santoj povis •ui la esperantan preton enkelkaj prelegoj esperantlingvaj, ekzem-ple pri komputila aµtomata tradukadoesperanten kaj pri monfluo en mondaekonomio. Debatoj kaj atelieroj perme-sis al „iu praktiki la lingvon, diskutantepri minoritataj lingvoj aµ pri la gramati-ko de esperanto. La lokanoj povis parto-preni kurson de la rumana, kaj ankaµunu el la „efaj amuza±oj de la renkon-ti•o: la koncerto de JoMo. ¤i okazis encentra placo de la urbo, kie urbanoj mireatentis la koncerton. Li kaj elektronikajmuzikistoj dancigis, saltigis kaj ›vitigispreskaµ „iun partoprenanton kaj kelkajnlokanojn dum pli ol du horoj.

Tage, responsulo atentis budon kunpluraj libroj, esperantaj kaj lingvorilataj,dum la tuta sabato.

Sabate nokte la esperanta etosodaµris en trinkejo •is ties fermo, porposte iri al la pla•o spekti stelojn trateleskopo. Diman„e plu daµris progra-meroj por stelemuloj, kaj granda grupoiris al la apudurba planetario per buso.

Jen, eksterlandanoj refirmigis sian›aton al la marbordo mediteranea, lakomencantoj konis pli proksime la espe-rantan movadon, kaj •enerale „iuj parto-prenintoj jam atendas la sekvan IberianRenkonti•on, venontjare laµvice oka-zonta en Portugalio.

Lluís Batlle

Rekorde malgranda kongreso

Malgraµ materiaj malhelpoj, la 63akongreso de SAT-Amikaro (Antonio,22–25 mar 2008) esti•is tre kontentiga,kvankam kun rekorde malmultaj ali•-intoj (85). Tamen pli ol 20 aliaj esperan-tistoj kaj neesperantistoj vizitis la kon-greson „efe dum la muzikaj vesperoj.

El labora vidpunkto eblis pritraktikaj antaµenigi projektojn por pliefikigode la asocia agado. Al tio aldoni•iste†nikaj laborgrupoj por krei pliajnkompetentulojn pri retejmastrumado kajenpa•igo. Ni aparte rimarkis junajn for-tojn, kiuj deziras enga•i•i, tri en laestonta komitato, pluraj en aliaj agadoj.

La kultura programo estis sufi„eri„a. Kvar diversstilaj koncertoj (legu laapudan tekston de Flo), prelegoj pri“Kultura valoro de Esperanto” (A.Cher-pillod), “Muziko kaj Esperanto”(F.Martorell), debatoj pri “Privatigo deedukejoj” kaj pri “La rolo de edukejojpor kontraµstari la forpelon eksterlan-den de homoj sen legitimiloj”…

La tuttaga ekskurso ne estis tuteneµtrala. Ja, la vizitantoj de la NaciaMuzeo pri Enmigradohistorio kaj de laVincena Kastelo profitis la okazon porsendi leteron al la prefektejo, demand-ante: kial malaperis memorplato pri lanaµ oficiroj „i tie mortpafitaj post la finode la Pariza Komunumo…

Du faktoroj ebligis la glatan kaj bon-humoran disvolvi•on de tiuj kvar tagoj.Unue, ni ree (kiel por la lasta SAT-kon-greso) •uis grandegan helpon de la kul-tura respondeculo de la restadejo, kiuentuziasmas pri starigo de Esperanto-kurso tie. Kaj due, la „eestantoj ne estisklientoj, kiuj venis por ricevi menditanservon, sed komprenemaj kamaradoj.

Vinko Markovo,Juliette Ternant, Thérèse Pinet

La muzika kongreso

Kvankam la kongreso de SAT-Ami-karo kunigis „i-jare nur centon da perso-noj (kutime estas „. 300), la kongresanoj•uis altkvalitan muzikan programon.

Malfermis la artan programon sabatevespere triopo klasika La Kuloj, kiu pre-zentis belajn klasikajn ariojn kaj popo-lajn muzikojn. Lino Markov gitaristokaj akordionisto, Klero Ruseto „e aldo,kaj Umbajo Majstorovi„o „e hobojomajstre kaj profesie plezurigis la„eestantaron.

Post mallonga paµzo La Pafklik en lakomenco kun la pariza repulo Cerna dela hiphopa bando Synaps malfermis lahiphopan parton de la vespero, kaj iliagangstera repo esperantista ne timigiskelkajn malpli junajn gesinjorojn… Larepo de La Pafklik vere efikas, kaj seesperantistoj ne komprenas ilian humu-ron, kiam ili kantas: “Ni lernis esperan-ton nur por insulti vin”, aµ “Esperantoestas mafio”, aµ “Mi ali•as al polico”,do tiam necesos reeduki esperantistojnje acidaj kaj polemike provokaj ver-soj… La Pafklik nun preparas propranrepan albumon…

La diman„a spektaklo kun ‡ak LePuil estis tenera kaj humura, kvankamArmela la edzino de ‡ak suferis laantaµan tagon krurrompi•on kaj estisenhospitaligita.

‡ak prezentis al la publiko la reper-tuaron de la disko Mi estas, kiun pluraj„eestantoj kunkantis, kaj tute novajnkantojn… La spektaklo estis sukcesa kajhomoj volis pli… ‡ak revenis trifojerekanti post bisa aplaµda tumulto…Barda franca stila kanzono e„ en espe-ranto pla„as al la francoj…

La surprizo venis lunde vespere kunDuoble Unu, kiun nur malmultaj espe-rantistoj konas. Duoble Unu voja•igis lakongresanaron tra la mondo kvazaµ enmuzika teatro.

Ili talente „armis la publikon perdiversstila popolmuzika repertuaro enesperanto kaj en aliaj lingvoj… Iliaspektaklo ›ajnis mallonga, kvankam •ipreskaµ dum du horoj tenis la spektan-tojn… Multaj emocioj trakuradis dumla spektaklo, ridoj kaj tristo alternis…Infankantoj kaj tre gravaj kaj seriozajtemoj…

Kompreneble ili prezentis la novandiskon Sen lim •is… kaj mi rekomendasal tiuj kiuj jam havas la diskon vizitiilian spektaklon … Estas vere komple-menta plezuro!

Kongresumadis muzike por viFlo!

6 Eventoj

Humphrey Tonkin, Blazio Vaha kajJohn Wells. Kelkaj el ili prezentas prele-gon ankaµ al neesperantistaj kolegoj.

13-17 sep 2008 denove ebloskomenci la studojn. Ni atendas kandida-tojn, kiuj jam bone parolas la lingvonkaj havas universitatan diplomon. Lastipendioj de ESF ebligos partoprenonde kelkaj gestudentoj kiel •is nun. Eblasali•i ankaµ al la paralela unujara instru-ista trejnado de UAM-ILEI.

La Interlingvistikaj Studoj festossian dek-jari•on 18–19 sep per solenainterlingvistika simpozio. La apero de launua lernolibro de la studoj estas plana-ta por la aran•o. Ni bonvenigas ankaµ„iujn interesi•antojn por la abunda pro-gramo, kiun eblas ligi kun la posta kul-tura aran•o Arkones (19–21 sep), sameen PoznaŒ.

Informoj: interlin@amu.edu.pl.Ilona Koutny

Internacie kaj interkulture

4–6 apr 2008 en hungara urboMiskolc okazis internacia renkonti•olaµ invito de la esperantistaj geedzojAdrienne kaj László Pásztor. Universi-tato de la tria a•o el Nowy S¹cz kajHalina Komar (prezidantino de PEA)okazigis partoprenon de poloj.

Ni vizitis la urbon Abaujszántó, kietrovi•as muzeo de Kálmán Kalocsay —eminenta esperantista verkisto, kiunaskigis en tiu loko.

Ni vizitis ankaµ la urbon Miskolc kajrenkonti•is kun la honoraj prezidantojde HEA d-ro Endre Dudich kaj d-roGyörgy Nanovfszky. Krome okazisvizitado de vinkeloj kun vingustumado,banado en la terma kaj grotbanejo,vesperman•o kun cigana muziko, dan-cado kaj kantado en la pola, hungara kajEsperanto.

Magdalena Tatara

Interlingvistikaj Studoj en UAM

En 1998 komencis siajn studojn priinterlingvistiko la unua grupo en la Lin-gvistika Instituto de la UniversitatoAdam Mickiewicz (PoznaŒ, Pollando),kaj „i-jare en septembro finos siajn stu-dojn la tria grupo. La postdiplomaj stu-doj kun sia ekstera formo (du intensajsemajnoj en „iuj 3 jaroj) altiras parto-prenantojn el multaj landoj: la lastangrupon konsistigis komence 26 gestu-dentoj el 13 landoj de Pollando kaj Ger-manio •is Japanio kaj Irano. La mult-nacia partoprenantaro nature kontribuasal la interkulturaj kaj kontrastaj studoj.

La postdiploma studado donassuperrigardon pri •enerala kaj aplikatalingvistiko, fokusi•as al internacia kajinterkultura komunikado, traktas inter-naciajn lingvojn kaj planlingvojn kajdetale okupi•as pri gramatiko, literatu-ro, kulturo kaj historio de esperanto. Enla tria jaro eblas speciali•i pri komuni-kado, lingvistiko, literaturo, tradukado,planlingvistiko aµ pri lingvopedagogio.Pro la metodika formado la Studoj rice-vas specialan rolon en la instruista trejn-ado. Al tio kontribuas ankaµ la kunlabo-ro kun ILEI dum la lasta studjaro. Prosia komplekseco la studoj estas unikaj.

La instruistaro same estas internacia:mem la surloka stabo: Michael Farris,lingvisto; Bradio Moro, interlingvisto;Zbigniew Galor, sociologo; kaj IlonaKoutny, la fondinto kaj gvidanto de laStudoj. Polaj fakuloj estas enga•itaj kielMaria Majerczak, metodikistino el laJagielona Universitato (Krakovo), poe-tino Lidia Lig¾za kaj literaturistoTomasz Chmielik. Enkadre de la Studojgvidas kursojn elstaraj esperantologoj:Vera Barandovska-Frank, Vilmos Ben-czik, Detlev Blanke, Michel Duc Goni-naz, István Ertl, Aleksander Kor±enkov,Katalin Kováts, Aleksander Melnikov,

Denove en la Paraiba Valo

Pli ol 80 samideanoj el diversajurboj de Brazilo kunvenis la lastan mar-tan diman„on en la Jura Fakultato de laUniversitato UNIVAP en la urbo SãoJosé dos Campos, ›tato São Paulo, oka-ze de la 71a Renkonto de Esperantistojen la Paraíba Valo.

En tre komforta ejo de la Fakultato,la vicrektoro, prof-ino Fátima Manfredi-ni, salutis la „eestantojn kaj informis, ke›i intencas lerni Esperanton.

12-persona teamo de lokaj aktivuloj,sub la gvido de Eni Oliveira, fervore kajkompetente preparis komputilajn pre-zentojn, sonaparatojn, dokumentajntekojn, libroservon kaj… bongustajnlun„ojn.

Altnivele prelegis: Isis Pitton (Psi-kologio: infanoj antaµ funebro); Guil-herme Jardim (Instruado de Esperanto alinfanoj); José Progiante (Filozofio: lapluraj signifoj de Amo); James Pitton(Esperanto-historio: partopreno deZamenhof en Universalaj Kongresoj);José Tenório (ILEI kaj eblecoj de lerna-do per interreto); Osmar Alves (Flago-scienco).

Ensemblo Hilário Martins prezentisoriginalajn ciganstilajn kompona±ojn.

Oni anoncis, ke la sekva Renkontookazos en la urbo Três Rios, ›tato Rio,17–18 maj 2008 kune kun la ›tata kong-reso.

Paulo Sérgio Viana

UK en Moskvo: la granda esploro

La ¤enerala Direktoro de UEAOsmo Buller planas en la dua duono demajo viziti Moskvon. La celo de la vizi-to estas esplori la pretecon de la urbopor akcepti Universalan Kongreson deUEA. Interalie estas planata lia renkont-i•o kun vicurbestro de Moskvo pri turi-smo kaj kulturaj rilatoj.

Moskvo estas rigardata kiel rezervavarianto por UK-2010, la „efa kandidatopor kiu estas Kubo. Tamen, konsideran-te ne tre klaran politikan kaj ekonomiansituacion de la insulo, UEA eble sentussin pli komforta havante plian vari-anton.

Multo ankaµ dependus de la financasubteno por la aran•o, kiun pretusdisponigi Moskva registaro. Ja sendubeMoskvo estas tre multekosta urbo, nenur vidpunkte de rusianoj. Sen tre mal-avara subteno (laµvorte jam antaµ-promesita) UK en Moskvo estus prezemalloga kaj sekve finance malgajna.

Andrej GrigorjevskijLaµ Esperanto-rus-informoj

UA

M:

Ilon

aK

outn

y(s

tara

nte)

kun

siaj

stud

ento

j

Eventoj 7

Burundio: du sinsekvaj seminarioj

Du seminarioj okazis sinsekve enRumonge (Burundio). Dum la unua(22–29 mar) oni plejparte lernis Esper-anton. Krom la kurso mem laµ GerdaMalaperis de Piron, okazis prelegoj priEsperanto en la mondo kaj en Afriko,pri la vivo de Zamenhof k.a.

Fine de la unua seminario venis Kla-rita Velikova — prezidanto de MondaEsperanta Ligo por Sporto (MELS). ‹isukcesis kunludi en futbalmat„o, en kiu„io estis Esperanta: piedpilkantoj, ju•-istoj kaj spektantoj. Post la ludo semina-rianoj kaj anoj de la teamo EsperantoFC iris al la lernejo, kie estis disdonitajdiplomoj kun muziko kaj trinkado.

La duan seminarion (30 mar – 11 apr)gvidis Klarita Velikova, kiu dum sianaµjara lo•ado en Suda Koreio fari•is launua eksterlanda majstro de la 3a“Dan”, ju•isto kaj licencita instruisto deTekkjono kaj ora medalisto en la 1aNacia Konkurso de Virina Tekkjono-Federacio (decembro 2005).

Dum la seminario 156 junuloj akirisla bazajn pa›ojn de la korea tradicialuktoarto Tekkjono. Dum du semajnojili lernis ekzercojn, kiuj estas lernatajkutime dum kvar-monata periodo.

La ideo de Klarita Velikova estas, keper sporto oni povas disvastigi Esperan-ton. Kaj per Esperanto oni povas alportikaj elporti sportan kultura±on. Vidu:Tekkjono estas korea kulturo. Klaritaestas bulgara virino. Burundio estas enAfriko. Sed per Esperanto eµropaninounuafoje montris Tekkjonon al Afriko.

La Tekkjono-trejnado estas parto dela Esperanta Eduka Projekto por Sporto

kaj Kulturo en Burundio, iniciatita deMELS. La projekto komenci•is pasint-jare, kiam MELSanoj subtenis la burun-dian futbalteamon Esperanto FC pera„eto de diversaj sportaj necesa±oj por•ia partopreno dum la futbalsezonoj.

Klarita Velikova kaj la gvidantoj deEsperanto-Asocio de Burundio renkont-i•is kun la urbestro kaj policestro deRumonge kaj kun altrangaj figuroj en laMinistrejo pri junularo, sporto kaj kultu-ro, inkluzive de la ministro mem. Ili „iujaprobis la projekton kaj promesis helpila novajn agadojn de la burundiaj junulojkaj lar•igon de la internaciaj kulturajrilatoj kun aliaj popoloj. Naski•is ideopri Esperanto-kurso por membroj de laMinistrejo, kiuj esprimis intereson lernila internacian lingvon.

Hassano Ntahonsigaye

AEI oficiale agnoskita

Jean Jacques Nyenimigabo, ministropri junularo, sporto kaj kulturo, 21 maroficiale agnoskis Afrikan Esperanto-Instituton en Bu±umburo, la „efurbo deBurundio. La agnosko estis petita en ja-nuaro, tuj post la inaµguro de AEI, farede la Konsulo de la Esperanta Civito.

AEI estas instanco de Societo Inter-nacia por la Paco Universala SIPU, tutesendependa de la ›tato. ¤ia direktoroestas Martin Mbazumutima; la prezid-anto de SIPU estas Frederiko Nimu-bona. SIPU organizis kun KCE la duanAfrikan Esperantologian Semajnon. DeKCE iras libroj kaj alia materialo alBu±umburo por AEI. SIPU ali•is al laPakto por la Esperanta Civito en 2006.

HeKo

ICH: Interlingvistika sesio

Interlingvistiko estas unu el la fakojinstruataj en la klerigsesioj en Interkul-tura Centro Herzberg / Germana Espe-ranto-Centro. Studado de Esperanto-literaturo, gramatiko, historio, specifojde Esperanto-kulturo kaj movadajkonoj, argumentado, varbado, teorio kajpraktiko de metodiko de lingvoinstru-ado apartenas al la kompleksa oferto porstudemuloj.

La partoprenantoj en la 37a Studse-sio komence de aprilo en la Esperanto-urbo Herzberg kun granda interesoaµskultis la fakprelegojn de d-ro sc.Detlev Blanke pri:

— Tipologio de planlingvoj kaj laaktuala internacia stato;

— Esperanto kiel faklingvo;— Problemoj de tradukado kaj

interpretado.La prelegojn sekvis viglaj diskutoj,

kaj ankaµ tio estas grava parto de laklerigado, ja oni lernas, kiel argumenti,kiel esprimi sin en diversaj faktemoj.

D-ro Blanke kontribuis ankaµ al lavesperaj programoj. La foto-prezentadokaj la interesaj personaj rakontoj pri liavizito al Bona Espero (Brazilo) ver›ajnelonge restos en la memoro de la aµskul-tantoj.

Alia interesa programero estis lavinseminario de unu el la seminarianoj,Johannes Müller, kiu mirigis „iujn persiaj konoj pri viproduktado. Komprene-ble la posta gustumado de diversaj fran-caj vinoj kreis bonegan etoson.

Al la semajnfina klerigado estisaldonitaj ankaµ praktikaj metodikajkonoj kun diskutoj sub la gvido deZsófia Kóródy: kiel instrui ludante, kielplilar•igi la vortprovizon. Peter Zilvarenkondukis al Esperanto-kulturo.

La sekva studsesio okazos en julio,dum la Kultur-Turisma Semajno (11–19jul 2008) en internacia rondo kun parto-prenantoj el pli ol 15 landoj. Bonvenon!

Zsófia Kóródy

Escepta reklamo de Espero

5 apr la peterburga radio dissendis30-minutan intervjuon kun la prezidantode la societo Espero Anna Butkevi„. ¤iestis la deka programero el la priespe-ranta ciklo, lan„ita de la „efa peterburgaradiostacio pasintsomere. Ankaµ posttiu „i programero ni atendas aperon denovaj lernantoj, des pli ke lastfoje estismenciita la adreso de Espero (do, fakteoni faris escepton por Espero kaj perme-sis •ian ka›itan reklamon).

Boris Kondratjev

Per

Esp

eran

toeµ

ropa

nino

inst

ruas

kore

anku

ltur

a±on

alaf

rika

noj

8 Eventoj

LF: Minoritataj lingvoj furoris

“La 13an de aprilo mi pasigis bone-gan diman„on inter interesaj homoj. Midankas la organizantojn, la prezent-antojn kaj la publikon”, — skribas siajnimpresojn juna esploristo de la tjurkajlingvoj de Siberio, Ar±aana Sjurjun, launuan fojon partopreninta lingvan festi-valon.

Jam la dua Lingva Festivalo okazisen Sankt-Peterburgo, kaj •i i•is pli gran-da kaj pli sukcesa, ol la pasint-jara.‚irkaµ ducent personoj partoprenis laeventon, inter ili ankaµ gastoj el Mos-kvo kaj I±evsko. La „i-jara festivaloaparte elstaris pro la prezentoj de malplidisvasti•intaj lingvoj de ruslanda Nordokaj Siberio: la „uk„a, la neneca, la tofa-lara kaj la tuva.

Laµ la ne tre preciza enketado (nurproksimume duono de la „eestintojplenigis la enketilojn), la plej popularajprezentoj estis de la lingvoj oseta(32,81% de la enketiloj mencias •in kielvizititan), tokipono (29,69%), la japana(28,13%), la kpelea lingvo el la Okci-denta Afriko (26,56%), la hindia (25%),Esperanto (23,44%) kaj (po 20,31%) labelorusa, la baltaj finnaj lingvoj deIngrio (regiono, kie Peterburgo loki•as)kaj la erzja.

Evidente vizitantoj „i-foje aspiris enla festivalo konati•on kun “ekzotikaj”lingvoj, preskaµ ne vizitante prezentojn,ekzemple, de la franca aµ la germana.La angla lingvo „i-jare ne estis prezenti-ta, „ar lastmomente ne sukcesis veni •iaprezentanto.

Inter la 35 prezentitaj lingvoj lapubliko plej ›atis prezentojn de la ling-voj nogaja, antikva persa, itala, jida,kpelea, la ingriaj finnaj lingvoj kaj toki-

pono (pli ol duono de la vizitintoj men-ciis tiujn prezentojn kiel plej impresajn).Plurajn laµdajn menciojn meritis ankaµEsperanto, kiu estis bone elstarigita,kvankam ne trudata.

Dum la festivalo estis filmite multeda video-materialo, surbaze de kiu estaskompilota dokumenta filmo. Tia filmopovus i•i tre bona memora±o pri la festi-valo, okazinta en la Internacia Jaro deLingvoj.

Slavik Ivanov

Esperanto-radio populara en Rio

La plej lasta bulteno de la opinison-da entrepreno IBOPE sciigas, ke la pro-gramo Esperanto, a Lingua da Fraterni-dade (Esperanto, la lingvo de frateco),de Radio Rio de Janeiro, vicas en la trialoko inter „iuj mezondaj stacioj de lametropola regiono de Rio. La ciferojrilatas al la trimonato oktobro-decembro2007. Tio signifas la plej grandanaµskultantaron en la historio de la prog-ramo, kreita antaµ 21 jaroj.

Tio montras, ke en la posttagmezajmardoj, kiam la programo estas elsend-ata samtempe al •ia produktado, •insekvas 12859 aµskultantoj po minuto.

Laµ la programestro, GivanildoCosta, tio montras la trafecon de la stra-tegio kaj en la formato kaj en la prezent-ado de la programo. Oni elektis popolanstilon, laµ kiu Esperanto estas dinamike,simple kaj junece pritraktata, kun insti-go al la partopreno de aµskultantoj.Givanildo Costa reliefigas ankaµ lakvaliton de •ia produktanta skipo, kiukalkulas je la vo„o de Joel Manso, unuel la legendoj de la brazila esperantistaradio, krom Renaud Hetmanek, JulietaDulce kaj Fabiano Henrique.

La bona kvanto de aµskultantaroripeti•as ankaµ en la vesperoj de vend-redo, kiam registritaj programoj estasree elsendataj. Je la 23-a horo, RadioRio de Janeiro trovi•as en la kvara loko,kun 6324 aµskultantoj po minuto.

Fabiano Henrique

Unufraze� UEA kunlabore kun la Alta Komisiitode UN pri Homaj Rajtoj k kun la NRO-kontaktiga oficejo de la ¤eneva Oficejode UN organizos 24 apr en ¤enevo sim-pozion Lingvaj rajtoj en la mondo: laaktuala stato. (Renato Corsetti)

� Angla, „ina, franca, hispana k Eoestas la kvin subtitolaj lingvoj de la pro-paganda klipo Yes, we can de BarackHuseyn Obama konkuranta kun HillaryClinton por kandidati al la prezidentecode Usono. (Heroldo de Esperanto)

� 15 feb en Bostono E-istoj José Anto-nio Vergara k Humphrey Tonkin prele-gis en la jarkunveno de la Amerika Aso-cio por Antaµenigo de la Scienco, de-di„ita al lingva malegaleco en la scienco.(Esperanto USA)

� Vinko O›lak, prezidanto de la EaPEN-Centro, fine de marto partoprenisper refera±o en la Internacia Konferencode PEN Internacia (Bled, Slovenio) kreprezentis la E-Centron en la kunvenode la verkistara pac-komitato. (HeKo)

� 4 apr 2008 la pollanda konsulejo enMünchen okazigis informkunvenon“Esperanto lingvo de kulturo” lige kun laJaro de Interkultura Dialogo k MondaJaro de Lingvoj. (Alicja Lewanderska)

� 29 feb Seatla E-Societo denove kon-dukis klasojn kadre de World LanguagesDay „e la Universitato de Va›ingtonio enSeatlo; tri 50-minitajn E-sesiojn parto-prenis entute 55 studentoj; dum la tutatago funkciis E-budo en la Kultura Foiro.(Esperanto USA)

� La estraro de TEJO decidis ke lataskon de organizado de IJK en 2009havas la ‚e†a E-Junularo, kune kun Ger-mana k Pola E-Junularoj; •i okazos 18–25 jul 2009 en Liberec, ‚e†io. (VildanaDelali¢)

� La Estraro de Ligo de SamseksemajE-istoj, pro malbona sorto de gejoj en Pol-lando, malrekomendis al siaj membrojviziti Pollandon okaze de la UK en Bjali-stoko en 2009. (Heroldo de Esperanto)

� La estraro de Eµropa E-Unio akceptiskiel membron de EEU Slovenian Aso-cion de Societoj por la Internacia Lin-gvo, dum Slovenia E-Ligo neniam ali•is,k ties prezidanto deklaris ke •i ne inten-cas ali•i al EEU. (Eµropa Bulteno)

� Internaciisto, la organo de KolektivoE-ista Komunista, „i-jare aperas ne pludumonate, sed nur trimonate pro pasiv-eco de la membraro. (Internaciisto)

LF-2 en Peterburgo: Ar±aana Sjurjun pre-zentas la tuvan lingvon (Fotis SergejAndrejsons)

Giv

anil

doC

osta

sur

post

eno

Tribuno 9

Kiu devas esti •enita?

Reago je revuaj tekstoj povas esti ankaµ tia, kiu trafismian artikolon En Pollando, do nenie? en la januara Ondo.Kelkaj legantoj opinias, ke pro •i mi devas esti senprofunde•enita, same kiel la redakcio de La Ondo. Tute male traktas lakomentarion aliaj, kiel Jerzy Marian, kiuj vidas en la tekstoveran priskribon de la pasinta tempo. Do, tion, kion mi inten-cis skribi.

Jen unu el la legantoj terurigitaj far mia artikolo, kiu sub-skribi•is modeste “Zorgopense, Romuald SkaliŒski, prezi-danto de E.S. FLAMO en ToruŒ kaj ni „iuj”. Li sendis helik-po›te preskaµ dupa•an manskribitan leteron al mia hejmaadreso! En •i estis opinio ne nur lia propra, sed — laµ lia dek-laro — ankaµ tiu de lia grupo. La titolo de la artikolo, petita „emi far la redakcio de La Ondo, aperis sen demandosigno.Tamen, e„ se •i estus tie, tio certe ne ›an•us la opiniojn pri lateksto kaj la aµtoro. Laµ ili mi estas: “homo konscie pri-kra„anta sian landon kaj sian nacion” (M. £aba en LOdE,2008, ¹2); “tiu, kiu dama•as al la pola ›tato, al la civitanoj dela ›tato, al Esperantismo, „i kaze ankaµ” (R. SkaliŒski nomede Flamo). Ambaµ opinioj atestas, ke tiuj „i legantoj pensasper emocioj. Do, reale kiu devas esti •enita?

‚u •enita devas esti mi — la aµtoro de la teksto? Laµ lapriskriboj: malsimpatia ideologia antagonisto, kiu malrespek-tas la naciajn heroojn, misfamigas imitindajn idealojn;trovi•anta (same, kiel Pollando) nenie, pro tio ne scianta kiu liestas, senkaµze malhonoriganta polajn naciajn gravulojn de lapasinto kaj de la nuno kaj pro tio ne komprenanta, ke ne tiaestas Esperanta kulturo, ne memoranta, ke laµ la BulonjaDeklaracio kaj la tuta E-filozofio oni ne rajtas uzi Esperantonpor dama•aj kontraµ›tataj kaj kontraµcivitanaj celoj, mifarante tion, perdis mian E-aktivulan kaj instruistan reputa-cion.

‚u •enita devas esti la redakcio de La Ondo? Laµ tiuj „ilegantoj la publikigo de la teksto estas afero trista kaj skanda-la, por polaj legantoj a„a±o sentata kiel kontraµnacia rankoro;la redakcia “komplezo” misfamigi Pollandon.

‚u •enitaj devas esti tamen la aµtoroj de la reagoj? Ili —amantoj de frita±o el glacia±oj — emocie nuligantaj kon-traµdirojn de reala mondo, en kiu la loko de esperanto ne estasdonita unu foje por „iam. Ili — defendantoj de ›tata ordo sen-depende de •iaj konsekvencoj por civitanoj kaj por esperanti-stoj, koste e„ de vereco de bazaj faktoj el la historio de espe-ranto.

Al valoraj ideologioj de esperanto-movado apartenasmalaprobo uzi esperanton por dama•i homojn pro ilia ›tatane-co kaj civitaneco (pri tiu “dama•o” temis en mia teksto). Kon-traµ sugestoj de sinjoroj £aba kaj SkaliŒski kaj la grupo Fla-mo, la Bulonja Deklaracio, en la tria artikolo, traktas uzadonde la lingvo tute alie. ¤i diras, ke “„iu deziranto povas … uza-di la lingvon por „iuj eblaj celoj”. Tamen sinjoroj £aba kajSkaliŒski la Bulonjan Deklaracion reduktas al sia falsa imagopri •i. Iliaj reagoj ankaµ atestas, ke por ili ne havas signifonkontraµdiroj inter ›tat-civitana kaj esperantista identecoj.Ankaµ tiam, kiam la politiko de la aktuala ›tata estraro evi-dente ofendas interesojn de la E-movado, kiel en la periodokarakterizita en mia komentario (al kiu apartenas la fermo dela E-redakcio de Radio Polonia), tiam proponataj far sinjo-roj-esperantistoj £aba kaj SkaliŒski manieroj: prisilenti, „artio •enas, ne tu›i … ne vidi, ktp. estus, laµ la proverbo, kielmedikamentoj por … mortinto.

Zbigniew Galor (Pollando)

Por „iusemajnaj podkastoj

Kun granda plezuro mi aµskultis vian trian podkaston, kajmi •in trovis tre interesa. Kiel en la antaµaj elsendoj, mi kon-statas, ke viaj prononcoj estas perfektaj, kaj la disaµdigo estasbonega. Vera muziko de la vortoj! Sincerajn gratulojn!

Mi speciale dankas s-ron Aleksander Kor±enkov pro lamencio, koncerne min mem, kiun li afable aldonis fine de tiuelsendo. Estas tute normale ke mi subtenu vian altkvalitanrevuon kaj vian laµdindan laboron… Post kelkaj tagoj midenove sendos al La Ondo monsubtenon per internacia po›t-mandato.

Estus agrable, se viaj podkastoj povus esti aµdeblaj „iu-semajne, sed mi tute konscias, ke nuntempe tio estas mal-facila. Tamen, kiel multnombraj aµskultantoj, mi esperas, ketiu plezuro baldaµ efektivi•os.

Roger Siarri (Korsiko, Francio)

Per kalendaroj tra la mondo

Esperanto estas tre utila por kolekti a±ojn el la tuta mondo.Dum la lastaj dek jaroj mi kolektas kalendarojn el la tutamondo, kaj ekde la lasta majo „iumonaton mi montras tiu-monatajn bildojn sur la kalendaroj en la najbara po›toficejo.

Laµ landoj pejza•oj tute malsamaj e„ en la sama monato.Vizitantoj de la po›toficejo havas intereson pri la kalendaroj,kaj iuj volas a„eti, iuj konfesas, ke ili unuan fojon vidaseksterlandajn kalendarojn ktp. Dume du homoj esperantist-i•is.

Po›toficeja estro tre bonvenigas la ekspozicion, „ar sen •ili ne povas ornami la aviztabulon bele.

Hori Yasuo (Japanio)

Internacia Esperanto-Konferenco – 2008en Slovenio, 12–18 jul 2008

Šempeter pri Gorici / Šempeter „e (Nova) Gorica

Temo: Fernando DE DIEGO, vivo kaj verkaro

Organizanto: Orbis Pictus de Višnja Brankovi¢,� Via Parini 5,34129 Trieste, Italio�/fax +39/040 767875� orbispictus@iol.itKonstanta adreso: Éric Laubacher, kasisto de OSIEK � 1, ruede Bougainville, 78180 Montigny le Bretonneux, Francio� +331 30 96 67 91� kasisto@osiek.org

inter Ljubljana (100 km) kaj Venecio (150 km)en regiono de najbarurboj Nova Gorica (Slovenio) kaj Gorizia

(Italio) proksime al maro kaj montaro, mondfamaj grotoj…

‚iutagaj prelegoj sekvataj de debatoj. LibroservoSuspensa vo„donado por OSIEK-premio 2008bona internacia etoso de negranda aran•o � favorajkondi„oj kaj prezoj � allogaj proksimaj ekskursceloj

posttagmezaj ekskursetoj dum la konferenco

Postkonferencaj ekskursoj (dum tri tagoj) aµ/kaj kunvoja•oal 93a UK en Roterdamo! VI ESTU BONVENA!

10 Tribuno

diris Hoff. — Se la Komisiono seriozas pri siaj planoj porEµropo de Civitanoj, tiam •i devas ne plu malfavorigi lagermanan lingvon publikigante, ekzemple, dokumentojn kajretejojn nur en la angla kaj franca, kaj ne en la germana. Se •ivere volas, ke civitanoj aktive partoprenu en la politika vivode Eµropo, tiam •i devas disponigi la necesajn informojnpropralingve al ili”.

La ministro el Hessen aldonis alian pli materian kialon.“Speciale por Hessen, kun granda eksportekonomio, multegravas la lingva demando”, — diris Hoff. Li notis, ke mal-grandaj firmaoj en „i tiu regiono povas esti malfavorigitaj prola fakto, ke ili ne ricevas informojn kaj komercproponojn dela eµropaj instancoj en la germana.

Laµ Pietro Petrucci, proparolanto de la Eµropa Komisio-no, la germana petskribo adresi•is al „iuj eµropaj instancoj, nenur al la Eµropa Komisiono. Substrekante la privilegiitan sta-tuson de la germana kiel de unu el al tri “internaj” EU-lingvoj,Petrucci bonvenigis la iniciaton kiel li bonvenigus “iujn ajniniciatojn por promocii lingvojn”. Tamen pro tio, ke la germa-na jam estas egaltraktata kun aliaj lingvoj, Petrucci, intervjui-ta de la nova±servo Euractiv, ne vidis la neceson uzi “aldo-najn” rimedojn. Laµ la Komisiono, diskutoj pri lingvapolitiko “daµras”, kaj ankoraµ ne validas la nova EµropaTraktato. “Ni atendu kaj vidu”, — diris Petrucci.

Denove batalo por la germana

de Dafydd ab Iago el Bruselo

En aprilo, denove estis batalo por la germana kiel oficialakaj privilegiata lingvo de la Eµropa Unio (EU).

Grupo de 46 germanlingvaj membroj de la Eµropa Parla-mento kune kun 18 regionoj prezentis petskribon al la respon-deculo pri multlingvismo Leonard Orban. La germanlingvajpolitikistoj petas, ke la germana havu egalan statuson kunekun la angla kaj franca kiel “EU-lingvo de administrado”.

Kvankam la ideo pri “lingvo de administrado” nenie ekzi-stas en la traktatoj pri EU, la franca kaj angla estas delongeuzataj kiel “internaj lingvoj” de la eµropaj instancoj, kaj e„sola interna lingvo de la Eµropa Kortumo en Luksemburgo.Praktike, „i tiu koncepto de “internaj lingvoj” signifas, keinternaj dokumentoj povas esti skribitaj de funkciuloj en laangla kaj teorie ankaµ en la franca. Tamen lastatempe la nom-bro de dokumentoj de la Eµropa Komisiono originale skribitajangle superis 90% laµ statistikoj pri tradukado. Fronte al lasuperregado de la angla, germanaj politikistoj jam longe pro-vas “denove” starigi la germanan kiel superregan lingvonkune kun la angla kaj franca.

La deklaro de la germanlingvaj regionoj kaj deputitoj, pre-zentita al Orban en Bruselo, enhavas multon subskribindan.Ekzemple, la deklaro tekstas: “Por ekhavi sukcesan enligadonde homoj, nepras alparoli ilin en ilia propra lingvo. Se grandaparto de la homoj ne povas informi•i pri Eµropo, tiam la ofer-to de dialogo sekvas al nenio”.

Malantaµ la iniciato estis la eµropministro de la germanaregiono Hessen Volker Hoff, kiu prezentis la deklaron alKomisionano Orban. “En la tuta Eµropo preskaµ 100 milionojda homoj parolas la germanan kiel la gepatran lingvon, —

La eµropministro de la germana regiono Hessen prezentas la dekla-ron al Komisionano Orban (Foto: Registraro de Hessen).

Nombroj sen komentoj

Malgaja listoLaµ raporto de Amnesty International, en 2007 estis ekze-

kutitaj ne malpli ol 1252 personoj en 24 landoj — iom malpliol en 2006, kiam AI ricevis informojn pri almenaµ 1591 ekze-kutitoj en 25 landoj. Plej multaj ekzekutoj okazis en ‚inio(470), Irano (317), Saud-Arabio (143), Pakistano (135) kajUsono (42). En „i tiuj kvin landoj okazis 88% de „iuj konatajekzekutoj en la mondo.

Oni ne ›atas gasti en RuslandoMalgraµ la ekzekutoj ‚inio kaj Usono estas turismaj lan-

doj, sed Ruslando, en kiu ekzekutoj kaj mortkondamnoj neokazas, ne logas turistojn. En 2007 Ruslandon vizitis nur 2,2mln da eksterlandaj turistoj — je 9% malpli ol en 2006. Lanepopularecon kaµzas ne manko de intereso, sed „efe vizajproceduroj kaj altaj porturistaj prezoj en la du „efaj ruslandajurboj: Moskvo kaj Peterburgo.

… sed oni alte taksas RuslandonInternacia opinisonda kompanio GlobeScan la kvaran

fojon esploris en 34 landoj de la mondo la opinion pri la rolode 14 plej gravaj landoj (inkluzive de EU). Laµ „i tiu esplorola nombro de tiuj, kiuj opinias, ke Ruslando havas pozitivanrolon en la mondo unuafoje superis la nombron da tiuj, kiujopinias •ian rolon negativa.

Plej alte oni taksas la rolon de Germanio: 56% pozitive kaj18% negative (la ceteraj donis aliajn respondojn). Sekvas:Japanio (56% / 21%), Eµropa Unio (52% / 21%), Francio(50% / 22%), Britio (50% / 24%), Brazilo (44% / 23%), ‚inio(47% / 32%), Barato (41% / 28%), Ruslando (37% / 33%). Prila ceteraj “potencoj” dominas negativaj opinioj: Usono (35%/ 47%), Norda Koreio (23% / 44%), Pakistano (18% / 50%),Israelo (19% / 52), Irano (20% / 54%).

Radio EsperantoHalina kaj Aleksanderparolas el Kaliningrado

Podkasta servo de La Ondo

Aµskultu: http://la-ondo.rpod.ru

Lingvo 11

Naµa Oficiala Aldono al la Universala Vortaro (7)stereofoni/o. Sontekniko, kiu uzas du

kanalojn por aµdigi sonon, kaj kiu tielkapablas krei impreson de multaj disesituantaj sonfontoj.

stir/i. Direkti movi•adon de veturilo:stiri aµton; stiri ›ipon; stiri biciklon; stiriaviadilon.

stok/o 1 Disponebla kvanto da varoj,krudmaterialoj aµ fabrikita±oj (tenata enprovizejo). 2 (figure) Provizo, kolekto (deio havebla por uzo): vortostoko (=vortprovizo); ›i havas grandan stokon da›ercoj. stok/i. Teni en stoko; amasigi enstoko; aldoni al stoko: stoki varojn; stokiman•a±ojn; stokata varo (= varo tenata enstoko/metata en stokon); stokita varo(= varo metita en stokon).

strangol/i. Sufoki per premo de lagor•o: strangoli homon; strangoli beston.

sugest/i 1 Prezenti, proponi (seninsi-ste) ideon por konsidero: mi sugestas, keni faru jene; sugesti solvon; sugestirespondon. 2 Kaµzi aperon de ideo, pens-igi: la simptomoj sugestas, ke li havasmalarion; ›ia esprimo sugestis, ke ›i estaskolera; la flugado de la birdoj sugestisnovan ideon por flugma›ino.

›alt/i. Ekfunkciigi aparaton per tiucelaregilo (›altilo), precipe tiel ke •i komencuprodukti sonon, lumon, varmon, akvonktp. (la gramatika objekto povas indiki laaparaton aµ la produktatan efikon): ›altitelevidilon; ›alti komputilon; ›alti sonon;›alti lumon; ›alti elektron. mal/›alt/i.‚esigi funkciadon de aparato per tiucelaregilo (›altilo). ›alt/il/o. Aran•a±o por›alti aµ mal›alti: baskula ›altilo; buton-›altilo.

›enopraz/o. Spicherbo parenca alcepo kaj ajlo, kun blankaj floroj kaj longajtubformaj folioj uzataj pro sia aromo ensalato kaj aliaj man•a±oj. (Allium schoe-noprasum.)

›ok/i. Forte kaj malagrable surprizi aµ„agreni: lia konduto ›okis min; la nova±o›okis ›in. ›ok/o 1 Ago ›oki kaj ties rezulto.2 (en medicino) Stato de korpa malfortecokarakterizata de nenormale malgrandaaktivado de la koro, pulmoj ktp. (prodifekto al la korpo aµ pro ekstreme mal-agrabla sperto).

›torm/o. Fortega vento, ofte akom-panata de pluvego aµ ne•o, malpli forta oltempesto.

taksi/o. Aµto, kiu kune kun ›oforoestas luebla por veturado, normale pro-vizita per aparato, kiu montras la ›uldatanveturpagon en „iu momento.

tank/o. Kirasita batalveturilo, kiumovi•as sur „enbendoj (raµpoj).

tapir/o. Porkosimila mamulo el laordo de neparhufuloj, kun dikaj kruroj,mallonga vosto kaj mallonga movebla

rostro, vivanta en suda Azio kaj Sud-Ameriko. (Tapirus.)

telepati/o. Komuniki•o inter mensojper aliaj rimedoj ol la ordinaraj sensoj: laekzisto de telepatio ne estas science pruv-ita.

tenis/o. Sporto, en kiu du ludantoj (aµdu paroj da ludantoj) per rakedoj alternebatas kaj rebatas pilketon trans retonstre„itan inter la ludantoj. tabl/o/tenis/o.Tenisosimila ludo sur speciala tablo, enkiu oni uzas lignajn batilojn kaj tre mal-pezan plastan pilketon.

test/o. Ekzameno, mezurado aµ enke-to por kontroli ion (ekz. nivelon de lern-antoj, kvaliton de produkto, korpan san-staton).

tonsil/o. ‚iu el pluraj limfaj organojen la gor•o „irkaµ la faringo, kiuj protek-tas kontraµ infektoj, precipe la du palatajtonsiloj ambaµflanke de la gor•o super labazo de la lango: palataj tonsiloj; faringatonsilo; tuba tonsilo; langa tonsilo.

tortur/i. Kruele turmentegi por eltirikonfeson (aµ alian informon) aµ por puni:torturi kaptiton; torturi krimulon.

transistor/o. Elektronika duonkondu-ka elemento uzata kiel signalfortigilo(analoge) aµ kiel ›altilo (ciferece), ordi-nare kun tri kondukiloj (la kurento „e unuel la kondukiloj regas la kurenton tra la dualiaj).

tret/i. Piedpremi. Premi (forte) per lapiedoj: treti iun/ion (per la piedoj); tretisur iun/ion; treti (vinberojn) en vinprem-ejo.

trib/o 1 Etna homgrupo (precipe senomada aµ rigardata kiel primitiva) vivan-ta en komunumo. 2 Subdivido de zoologiaaµ botanika familio (uzata por grupigigenrojn de grandaj familioj).

tukan/o. Birdo el tropika Ameriko,kun brilkoloraj plumoj kaj grandega, sedmalpeza forta beko. (Rhamphastidae.)

tumor/o. ‹vela±o aµ kreska±o en lakorpo pro malnormala multobli•o de„eloj, kiu povas esti sendan•era, se •i kre-skas malrapide kaj ne disvasti•as, sed enaliaj okazoj povas esti dan•ere rapid-kreska kaj invadema.

uni/o 1 Unui•o de landoj, kiuj konsen-tas pri komunigo de la tuto aµ parto de siaregpovo. Tia unui•o povas esti inter›tata(ekz. Eµropa Unio en 1992) aµ unu›tata(ekz. Sud-Afriko en 1910). 2 Asocio.

Kultura, sindikata aµ partipolitika organi-za±o, forme analoga al unio 1, konsistantael regionaj societoj.

Uson/o. Lando en Nord-Ameriko,inter Atlantiko kaj Pacifiko, inter Kanadokaj Meksiko. Internacia landokoda±o: US.

vagin/o. Interna kanalo „e virinoj kajiuj bestinoj, kiun la peniso penetras dumseksumado; „e virinoj •i kondukas de lavulvo •is la utero.

vaku/o 1 Kompleta foresto de mate-rio. 2 Senaera malplena spaco.

valut/o 1 Mono aµ monsigno (devizoj,bankbiletoj, moneroj, akciaj kuponoj k.s.)cirkulanta en unu lando aµ grupo dalandoj. 2 Fremda devizo („eko aµ kam-bio). 3 Valoro de papermono rilate al laora aµ ar•enta metalunuo en valormetal-baza monsistemo.

vand/o. Interna, maldika muro aµ ali-speca apartiga±o dividanta iun spacon:vando de „elo; vando de „ambro; vandode vagono.

versi/o 1 Prezento de afero el iu vid-punkto (normale kontraste al alia vid-punkto): ›i rakontis sian version de laaventuro. 2 Formo, redakto aµ eldono deteksto, programo k.s. (normale kontrasteal alia formo/redakto/ eldono): mi konasnur la germanan version de la poemo, kajne la originan polan version; Petro uzasla novan version de la programo.

virtual/a. Kvazaµa. Tia, ke •i funk-cias, efikas aµ impresas samkiel io, sedefektive estas io alia (plej ofte ne fizikereala): virtuala memoro; virtuala rapido;virtuala realo. (Tiu vorto, kiun virtualagramatike priskribas, ekz. memoro, indi-kas tion, al kio la virtuala±o similas.)

virus/o. Speco de infekta parazito, kiuestas pli simpla ol bakterio, kaj kiu povasreprodukti sin nur ene de kaj helpe de la„eloj de plur„elaj organismoj.

vitamin/o. Organika nutrosubstanco,kiu en tre malgranda kvanto estas necesapor la kreskado kaj sano de homoj kajbestoj: manko de vitaminoj estigas mal-sanojn; oran•oj enhavas vitaminon C;olesolveblaj vitaminoj (A, D, E, K); akvo-solveblaj vitaminoj (B, PP, C, P).

vodk/o. Brando el greno, terpomoj aµaliaj kreska±oj, senkolora kaj per si mempraktike sengusta, produktata precipe enRusujo, Pollando kaj Svedujo.

vulv/o. La ekstera parto de la inajseksorganoj „e la eniro de la vagino, kon-sistanta el la klitoro kaj la vaginaj lipoj.

zip/o. Fermilo, konsistanta el durubandoj kun malgrandaj (metalaj aµ pla-staj) dentoj, kiuj interplekti•as per ›ovadode movebla peco intera.

FINO

12 Lingvo

Rusoj lo•as en Rusujo: landonomoj enEsperanto / Red. Anna Löwenstein. —Milano: Federazione EsperantistaItaliana, 2007. — 95 p•.

LA TEMO KAJ ENHAVO DE LAARTIKOLARO

Pliparto de la artikoloj prezentasapologion de la uj-landonomoj kaj kriti-kon de la maniero uzi la fakte normansed formale neoficialan sufikson -i porfari landonomojn. Krome, kelkaj pecojhumuraj traktas la du manierojn egaleaµ e„ kun kelka simpatio por -i. En „i tiurecenzo temos nur pri la artikoloj nehu-muraj; por indiki aµtorojn „i-sube men-ciatajn plurfoje mi uzos la inicialojn:

AL Anna LöwensteinBW Bertilo WennergrenEdK Edwin de KockMB Montagu ButlerRF Rudolf FischerLa situacio de recenzanto estas iom

tikla: unuflanke, estas io nenobla kritikiopiniojn de mar•ena malplimulto lojal-isma; tamen aliflanke, •uste tia heroaprovo kolekti la argumentojn por defen-di la arkaikan uzon estas oportuna okazopor aprezi •ian argumentadon laµ tiesvera valoro.

La artikolaro prezentas plurajntezojn:

1. La sufikso -uj estas fundamenta(nekontesteble).

2. La vortero -i ne povas esti sufiksode Esperanto (kun tre stranga argumen-tado).

3. Estas problemo konstrui vortonpor landano surbaze de landonomo, kajla sufikso -i malfaciligas tion.

Krom unu aµtoro neniu mencias lasimplan solvon: alglui la sufikson -an al„ia ajn landonomo. La aµtoroj implicetabuas la kombinon -ujano (kiel en

En Rusio lo•as rusianojRecenza eseo de Sergio Pokrovskij

rusujano), mallogike kaj kontraµfunda-mente opiniante ke Xujano = Xo.

La titolo de la artikolaro evidenteestas cita±o el la Fundamenta ekzercaro:“La rusoj lo•as en Rusujo”. ‚u lamanko de la artikolo spegulas la faktonke hodiaµ pli ol 20 milionoj da rusojlo•as ekster Rusujo? (Tiam oni tamenprobable konsciis, ke kontraµe al la „i-supra misformulo ne „iu ruso estas rus-ujano.)

LANDO, REGNO, ETNO, NACIOLa plej grava difekto de la libro estas

manko de adekvata prezento de la kon-testata vidpunkto. Mi e„ havas la impre-son, ke plimulto de la aµtoroj mise •inkomprenas. Nu, per „i tiu recenzo miprovu kompensi tiun mankon.

Diskutante la problemon, la aµtorojuzas du vortojn: lando kaj landano. Portaµga analizo necesas klare apartigi lanociojn kiujn •i koncernas, kaj kiujn laaµtoroj konfuzas uzante tiujn du plur-sencajn vortojn. Nociojn logike mal-samajn kaj tre realajn.

Lando kaj regnoLando estas teritorio iel aparta —

geografie, politike, kulture aµ strategie.Iuj landoj ›uldas sian apartecon al sialo•antaro; aliaj, al fizika geografio, kajeventuale povas havi lo•antaron multet-nan aµ nenian. Ekz-e Siberio, Kaµkazio,Mezopotamio, Magrebo, Nordio; Krist-anujo, Islamujo, Mirlando.

La artikolaro implice identigas lan-dojn kun regnoj, kvankam fine de laartikolaro aperas “Listo de landoj kajlandanoj” kun la nek politikaj nek etnajSiberio, siberiano (p. 92).

Nemalofte regno estas nomata laµunu el la etnoj kiuj tie lo•as aµ iamlo•is. Ne nepre temas pri la plej granda,reganta etno (“la „efgento de …ujo” laµla difinformulo de la PIV-oj). Ekz-epovas temi pri tribo, kiun eksteruloj ren-kontis unue, kiel la britojn dum la romiakonkero. Sed ankaµ, kaj e„ pli frue, oninomis la landon Albiono (Blanklando)— pro la kretaj rokoj apud Dovero,kiujn venanta kontinentano rimarkasunue.

Nacio kaj etnoZamenhofo uzis “nacio”n en la sen-

co de la nuna “etno” (kiel en Latino, enla rusa kaj almenaµ en la liatempa ger-mana lingvoj). Tial en Biblio aperasnacianoj (= alietnanoj); Esperanto estaslingvo internacia (t.e. por interetnakomunikado).

Tamen angle kaj france nation ofteestas uzata anstataµ regno, kaj ankaµ „itiu stranga uzo lasis sian spuron enEsperanto: Internacio, Ligo de nacioj,Unui•intaj nacioj koncernas ne etnojnsed regnojn. Ne maleblus diri, ke tia“nacio” estas politika etno.

Ni vidas etnojn ›tathavajn (francoj,poloj, germanoj); sen›tatajn (eµskoj,kurdoj); plur›tatajn (araboj). Etno nenepre estas ligita al teritorio: la hunojvagadis tra la tuta Granda Stepo eµrazia,de ‚inio •is Romio. Etno povas havidiasporon kies anoj lo•as en diversajlandoj.

Unu sama lando povas ›an•i sian“„efgenton”. La antikvan Egiption pri-lo•is aparta nacio egiptoj; la nunaj egip-tianoj plejparte apartenas al tute aliaetno, ili estas parto de la araba nacio. Laarabaj regnoj tiurilate similas ne naciajn›tatojn, sed provincojn de granda Ara-bujo, de Irako •is Magrebo; tial (en›ajna kontraµdiro kun la tuj prezentota“mondoparta principo”) por ili konve-nas la deloka nomado (Al•erio, Jorda-nio, Saudio, Irako).

Civitanecon la okcidentanoj nomasnationalty. Tian konfuzon mi opiniasevitinda en Esperanto.

La mondoparta principoLa tradicia sistemo de Esperanto

estas bazita sur empiria observo (kiun lanuna Akademio kaj la artikolaro igno-ras): en Eµrazio la gravaj regnoj plej-parte havas nomon derivitan de etno(kiel derivilon la Fundamento uzas uj-;do, “uj-nomon”); dum en “la Novamondo” regno ofte havas nomon deri-vitan de loka geografia±o. (Tio ne estashazarda; la novmondaj landoj plejparteestas ekskolonioj, kies antaµkolonia›tateco ne ekzistis aµ i•is senspuredetruita.)

Lingvo 13

BW negas „ian tian principon(p. 14):

Tiu divido laµ du kategorioj esenceestas arbitra. Aparteno al la uj-kate-gorio diras nenion ajn pri la koncer-na lando kaj ties popolo (Hm … laµmi, oni rajtas konkludi ke temas prilando malnovmonda. ‚u ekzistasmoderna uj-noma lando novmonda?— S.P.) … Multaj provis trovi aµelpensi ian sistemecon en la klasado,sed tio plejparte estis vana.“Birmo”, kiun sampa•e BW prezen-

tas kiel modelan ekzemplon pri ne-ujalandonomo, loklingve estas nomo de laplej granda etno de la koncerna regno.Se oni sekvus la mondopartan sistemon(birmo � Birmujo; aµ eble, laµ alia pro-noncmaniero, mjanmo � Mjanmujo),eblus konstati, ke “el „iuj birmujanojnur 69% estas birmoj”.

Tre kuriozaj estas „i-rilate la nomojde Francio, precipe la franclingvaj. Jamla romianoj nomis •in deetne: gaµlo �Gaµlio. Sed Romio falis, la landon kon-keris frankoj, kaj la lando ricevis novannomon (latine Francia), egale deetnan,el kiu derivi•is landannomo:

Franc � la France � Français, kpFrank/o � Frank/uj/o � frank/uj/-

an/oLa landannomo Français (-ais, -aise

funkcias simile al nia -an; kp New York� New Yorkais, t.e. Novjorko � nov-jorkano) akiris la kromfunkcion desurogata etnonomo; tial Grammairefrançaise normale estas “Gramatiko dela franca lingvo”; apenaµ oni tiel nomusgramatikon de la lingvo bretona, kvan-kam ankaµ „i tiu estas unu el la lingvojde Francio, kaj sekve “francia lingvo”.

Nacioj novmondajOfta demando (ankaµ en la artikola-

ro •i aperas): Kiel usonanoj vivas sen tiadistingo inter regnano kaj etnano?

“La usona nacio” jes estas realafenomeno — tamen ja tute alispeca ol“la albana nacio”. La kerno de la usonanacio estas •iaj politikaj institucioj kajidearo: la plej antikva konstitucio de lamondo, la liberalaj principoj, la usonarevo. Tial la usona nacio efektive estasforte ligita al la usona ›tato kaj e„ plispeciale, al •ia politika re•imo. La loja-leco de enmigrinto al la nova patrujoestas lojaleco al la ›tato kaj egalas lasopiratan ›tatanecon.

La etnoj tamen plu ekzistas ankaµ enAmeriko, e„ se alimaniere. Ankaµ usoneoni distingas inter WASP, Latinos,Polish-Americans, Irish-Americans ktp.Aliflanke mi neniam aµdis pri “etna uso-nano” aµ “ethnic Canadian” en la senco

“persono apartenanta al la kanada„efgento”; fakte, “ethnic Canadian”signifus proksimume “kanadano aparte-nanta al etna malpliopo” (ekz-e „indeve-na) — do, “ethnic Canadian” funkciaspreskaµ kontraµe ol “ethnic Albanian”.Ne nur en Esperanto, sed ankaµ en la rea-lo la nacioj kaj etnoj en la Nova mondofunkcias alie ol en la Malnova. (Dirantetion mi esprimas nek aprobon nek mal-aprobon, mi nur konstatas diferencon.)

Simile la romianoj estis multetnanacio kies kernon formis la romia civili-zo kaj ideologio; tiel ke la neniom lati-naj bizancianoj plu sin nomis kaj kon-sciis romianoj.

La franca revolucio havis similaninspiron: „iuj francujanoj estu francoj.La fakto, ke Français konfuzas la kon-ceptojn etnan kaj regnan, helpis la›taton mueli la iamajn provincojn kajetnojn en homogenan mason da departe-mentoj kaj francoj, malgraµ ke en tiulando ne esti•is institucioj kompareblajen sia stabilo kaj respektindo al la uso-naj (dum la ekzisto de Usono la francoj›an•is 5 respublikojn kaj 5 monarkiojn).La kerno de la eµropaj nacioj restisetnoj, kaj la konfuzo inter nacio kajetno, “Ein Reich, ein Volk” (unu regno,unu popolo), kondukis al la hororoj denaziismo kaj nunaj etnaj purigoj. (Men-ciindas ke la britujanoj ne konfuzas lanacian koncepton British kun la etnaEnglish.)

LA SUFIKSO -UJInteresa hipotezo pri la deveno de -uj

[MB, p. 45]: El la slava landonomafina±o -ija kun ›an•o de i je u; en la skri-bo serba (kiun tamen Zamenhofo proba-ble ne konis) tio e„ grafike estas simila:Ñðáèjà (Serbujo).

Pedagogia valoro de -ujBW ial opinias, ke regula uzo de la

landa uj-sufikso helpus eviti erarojn kieltiu de la de li elpensita erarekzemplo(p. 15):

Mi babilis kun du francanoj, tri uso-noj kaj unu aµstralo.

Laµ mi la problemo de „i tiu ekzem-plo koncernas ne la sufiksojn (-uj aµ -i),sed nescion de la mondoparta principo,kiun BW ne mencias specife sed for±etaskiel maleblan •enerale (vd „i-supre).

Supozeble la parolanto ja scias, ke ladu unuaj personoj venis el eµrazia regnonomata per la internacia radikoFRANC; la problemo estas, „u la radikobaze indikas la regnon (kiel en ilia lin-gvo: la France), „u la landanon (Fran-çais). Laµ la mondoparta principo, „e la

landoj de la antaµkoloniisma epoko, ali-vorte tiuj de la “antikve civilizita mon-do”, t.e. Egiptujo, Etiopujo kaj la landojde Azio kaj Eµropo, la radikoj prefereestas etnaj: franco � Francujo / Fran-cio. Dum en la resto de la mondo peret-na landonomado ne ekzistas; tial Usono� usonano, Aµstralio � aµstraliano. Laafero do funkcias egale „e -uj kaj „e -i.

RusujanojPluraj aµtoroj ±uras sian fidelecon al

la Fundamento, sed unu •ian solvon iliignoras:

Germanoj kaj francoj, kiuj lo•as enRusujo, estas Rusujanoj, kvankamili ne estas rusoj (Ekzercaro, §37).

MB ›ajnas supozi, ke tia formo rila-tas nur al nerusaj rusujanoj: “Aligentanolo•anta en lando de klaso II estas -ujanoaµ -landano” (p. 34); stranga interpreto,malkonforma al la senco de la sufikso-an. (La fundamenta ekzemplo jes indi-kas nerusajn rusujanojn — „ar por klari-gi diferencon, ke ne „iuj rusujanoj estasrusoj, necesas indiki okazon kie la dife-renco evidenti•as.)

Tiu preteratento estas tiom pli mirin-da, ke la „efproblemo de aµtoroj estasunueca maniero nomi landanon surbazede la landonomo; ekz-e AL p. 8/9; BW(p. 16–17) trovas malfacila nomi landa-nojn de Usono, Vjetnamio, ‚ilio, Uzbe-kio, Namibio, Ganao, Etiopio („ar lafina i povas esti radika, kiel en ‚ilio).Tamen tiu sama BW iam konstatis enPMEG: “se oni hezitas, oni povas „iamtrankvile uzi kunmeta±on kun la sufiksoAN: Franciano, ‚iniano, Italiano, Pol-landano k.t.p.”.

Mi trovas „arma tiun “se oni hezi-tas”. Se oni celas landanecon, oni ja sen-hezite uzu -an (ankaµ „e deetna lando-nomo: rusujano). Se oni intencas parolipri etno, oni ja devas scii, ke la etnoekzistas kaj kio estas •ia nomo. Oni jakonsciu, ke la du dirmanieroj esprimasmalsamajn ideojn. En la suda Siberio(kie mi lo•as) estas multe da kaza†ojkiuj estas rusianoj (i.a. la guberniestrode la najbara Kemerova gubernio); kajen Kaza†io 30% de kaza†ianoj estasrusoj, 54% estas kaza†oj. “Kaza†o”,“ruso”, “kaza†iano” kaj “rusiano” estas4 malsamaj nocioj; inter miaj konatojestas „iuj 4 kombinoj (ruso, rusiano;ruso, kaza†iano; kaza†o, rusiano;kaza†o, kaza†iano).

¤uste „i tiun diferencon instruas laekzercara frazo pri la Rusujanoj, kaj•uste „i tiun lecionon ne lernis plurajaµtoroj de la artikolaro kaj la Akademiode Esperanto, kiel atestas la 3ª el la

14 Lingvo

akademiaj Rekomendoj pri la lando-nomoj (1985):

3. La Akademio rekomendas konsi-deri, ke la signifo-rilatoj inter la land-nomoj kaj la koncernaj landano-nomoj „iam estas principe la samaj,kia ajn estas la kategorio de la land-nomoj. Ekz-e, Angl-ujo / -io —Angl-oj kaj en la alia kategorioNederland-o — Nederland-anoj.Verdire, tiu rekomendo estas verkita

tiel malklare kaj malklere, ke la nunajakademianoj disopinias pri •ia senco.

‚u •i instruas, ke etnonomo (kielanglo) indikas apartenon al lando? Tioestas malvera, la afganiaj kaj „iniajuzbekoj ne estas uzbekianoj.

‚u inverse, •i kontraµfundamentetrudas etnecon laµ landaneco — keekz-e londona skoto aµ kimro estuanglo, kiel la nederlandaj frisoj estas(laµ sia civitaneco) nederlandanoj? Sedneangla anglujano supernocie nomas sinne “anglo”, sed “brito” (por la britianoj“brito” funkcias sammaniere kiel“rusiano”). ‹ajnas, ke la verkinto de „itiu rekomendo mem ne bone sciis, kionli skribas.

BW rekomendas (p. 18):Neniu lernanto bezonas heziti, kielparoli pri la landanoj de lando, kiesnomon li renkontas je la unua fojo.Tio sekvas aµtomate el du facilajreguloj:ƒ se la landonomo fini•as per -ujo,

forprenu ujƒ se la landonomo ne fini•as per

-ujo, aldonu anDo, en la pasinta jaro, kiam BW skri-

bis tiujn rekomendojn, oni per la nomoSerbujo tuj povis facile kompreni, ke laenlo•antoj de tiu lando (interalie, „iujkosovanoj, „ar Kosovo estis internacieagnoskita parto de Serbujo) estas serboj.

Por mialanda esperantisto estas sur-priza la surprizo de Petro Desmet’(p. 57):

Dum vizitoj al iamaj komunismajlandoj mi konstatis ke la gejunulojtie kutimas reguligi tie jam multon!Por ili mi ne estis Belgo, mi ne estisFlandro, sed mi estis Belgiano kajFlandriano… Post komenca ›oko mirapide alkutimi•is kaj trovis la sol-von ne malbona.‚i tie malmulte rolas komunismo

kaj la juneco, gravas la tradicio vivi enpluretna ›tato, kie la diferenco inter›tataneco kaj etno estas klare distingata.Zamenhofo estis nek komunisto nekjunulo kiam li verkis pri la Rusujanoj.

Jen kelkaj ekzemploj el la gazetaro:

Interalie, litovianoj rajtas senvizeeniri en Kaliningradan regionon.[LOdE, 2002, ¹3, p. 17]

Tamen Trajkovski estas prezidentode „iuj makedonianoj, tiel de slavoj,kiel de etnaj minoritatoj – de albanoj(23% de la dumiliona lo•antaro), deturkoj kaj ciganoj [E. Georgiev,Monato].Katalunianoj (kaj hispanianoj) kre-das, ke la lando estas „efe katalunlin-gva, sed tio malcertas laµ la socilin-gvistikaj esploroj [H. Alos i Font,Monato]Tamen F. Toubale demandas (p. 65):

“Kaj cetere, „u ne estas pli simple tujscii, ke se la lando nomi•as Rusujo, lacivitano havos la nomon ruso?”.

Simple, sed erare. Ne „iu rusianoestas ruso, samkiel ne „iu urbo al•eriaestas Al•ero: estas ankoraµ Orano,Konstantino ktp. “Al•eria esperantisto”ne nepre estas “al•era esperantisto”,samkiel “francia esperantisto” ne nepreestas “pariza esperantisto”. Kiam Rus-uja prezidento televide alparolas la civi-tanojn, li diras “Karaj rusianoj!”. Tiokoncernas „iujn landanojn, ne nur larusojn, sed ankaµ tatarojn, jakutojn,kalmukojn, „e„enojn… Ili havas sianpropran nacian memon, kaj estas mal-•entile, e„ insulte, misnomi ilin “rusoj”— samkiel estus mal•entila nomi iunajn per nomo de ties najbaro aµ e„amiko.

-uj kaj la lingvoIam oni celas ne landanecon, sed la

etnon — ekz-e kiam temas pri la lingvouzenda por interparoli kun la koncernalandano.

Malgraµ kelkaj esceptoj, plej ofteetnon karakterizas •ia lingvo. Kaj for-preninte la sufikson -uj, ni kutime rice-vas la nomon de etna lingvo: Rusujo —la rusa, Francujo — la franca, ‚inujo— la „ina. Sed pro la stranga opinio, ke

„iuj „inujanoj estas „inoj (kiel „e AL,p. 4) la PIV-oj opinias necesa paroli priHanoj kaj pri la Hana lingvo.

Menciindas, ke „e Egiptujo — laegipta, Britujo — la brita ni ankaµ rice-vas nomojn de lingvoj, tamen de lingvojne modernaj (kiaj estus la araba kaj laangla), sed tiuj de la antikvaj pra-lo•antoj. Tial la modernajn enlo•antojnpli konvenus nomi egiptianoj aµ egiptuj-anoj kaj britianoj aµ britujanoj (pri tiujlastaj •uste tiel faras la lingvo rusa:áðèòòû estas la keltaj pralo•antoj, áðè-òàíöû estas la modernaj britianoj; samepri la nomdonaj áåëüãè/belgoj, ïðóññû/prusoj kontraste al la postaj áåëüãèéöû/belgianoj, ïðóññàêè/prusianoj).

-LANDFakte -land funkcias simile al -i, •i

egale apliki•as kaj al radikoj etnaj(Pollando) kaj alisencaj (Togolando).Tial malpravas BW prezentante -landkiel sinonimon de -uj (p. 14).

La radikparta -lando (Irlando,Nederlando) estas abunde menciata enla artikolaro. Plurfoje menciatas laretroderiva±o “nederoj” („iam malapro-be). La eblon reguligi Irlandon (naci-lingve Éire) per ejro � Ejrujo, Ejriomencias neniu.

‚ar la aµtoroj konfuzas etnon kun›tataneco, neniu rimarkas la difekton detiuj formoj: mankas la nomoj por la kon-cernaj “„efgentoj”. Frisoj, kiuj estasnederlandanoj (nederianoj) laµ sia›tataneco, ja ne estas nederlandanoj(nederoj) laµ sia etno.

LA SUFIKSO -IMiskompreno pri la senco

Pluraj aµtoroj vidas en la landonoma-i nur alternativan formon de -uj —kvankam jam dekomence •i aperis kielties •eneraligo (ekz-e en la “Lingvajrespondoj” de Zamenhofo). Kaj kielekzemplojn pri nedezirinda misevoluo iliindikas i-deriva±ojn de negentaj radikoj— dum temas pri la uzo jam dekomencecelita, e„ por la sama Al•erio, kies deri-vitecon rifuzas agnoski RF (p. 61); simi-le EdK (p. 29) pri Al•erio, Liberio,Ni•erio, Tunizio. Retroderiva±on Aµstrio� aµstro EdK ›ajne opinias ridinda±o —tamen •i ja estas reale kaj ofte uzata, pliofte ol aµstrianoj (kaj •in rekomendasBW en sia listo sur p. 92).

La landonoma -i funkcias iom simileal -ul: •i faras nomon el ajna karakterizatrajto, ne nepre la plej grava, sed laµeblerekoniga. La ru•a kufo ne estis la plejgrava vestopeco de Ru•kufulineto —sed ja sufi„a por rekono.

Lingvo 15

Danke al sia •eneraleco, la lando-noma -i estas do politike pli neµtrala, •iprezentas la nomdonan etnon ne kiel“„efgenton” al kiu iel speciale “aparte-nas” la koncerna lando; sed kiel rekon-ilon, samkiel la altega monto Kamerunoestas oportuna rekonilo por la landoKamerunio.

“Naturalismo” de -i«La „efa motivo por enkonduki -io

kiel sufikson landnoman estis la emo al“internacieco”» [EdK, p. 26].

Ne vere. Kvankam internacieco persi mem estas bonvena, ne „iuj i-sufiksajlandonomoj estas internaciaj. Unikeesperantaj estas ekz-e Balkanio, Britio,‚inio, Eburio, Koreio, Meksikio, Nor-dio, Romio, Sovetio, ‹engenio, Vjet-namio.

Respondante al la kritiko, ke -uj neestas internacia, pluraj aµtoroj de la arti-kolaro diras, ke tio ne gravas, ke apela-cii al la internacieco de -i estas fia “natu-ralismo” (kaj mi konsentas: ne tial -iestas preferinda). Sed jen por kondamnila Zamenhofan landonomon Meksikioaperas tiu sama fia argumento: “SedMeksikio ne estas internacia. Angle onidiras Mexicans, ne Mexicians” [MB 39;ankaµ BW 21]. Simile en la plej fiaspirito naturisma misrekomendas laAkademio:

4. Principe estas malrekomenditenove formi nomon per iu internacia“sufikso” aµ sufikse uzata fremdavorto (-io, -(i)stano), se la tiel ricev-ita landnomo ne jam ekzistas inter-nacie.

Mi trovas skandala ke la Akademioegaligas la malnovan kaj firme enradik-i•intan landonoman sufikson -i kun siaefemera -istano, kaj ke •i obstine rifu-zas akcepti la vivan kaj produktemanesprimilon, submetante •ian uzon al la†aoso de alilingva uzado.

Radikfina -iPluraj aµtoroj vidas seriozan proble-

mon en ›ajne sufiksa -i de ‚ilio [AL 4,77; EdK 28, BW 17], Aµstralio [EdK29, AL 77, BW 17]. BW aldonas al tio“Namibio”n (p. 17), kvankam temas priregula deriva±o de la nomo de tiea dezer-to (Namibo � Namibio).

Kurioze, „i tiujn aµtorojn neniom•enas la de ili uzataj an-radikoj:afg/ano, alb/ano, germ/ano, hisp/ano,jap/ano, rum/ano… La an-problemo jaestas tute simetria kun la i-problemo;tio, ke la unuan neniu el niaj aµtorojrimarkas aµ mencias, konsiderinde mal-fortigas ilian argumenton.

Alisencaj i-pseµdosufiksojPor absurdigi la landofaran sufikson

-i pluraj aµtoroj (EdK 27/28, MB 42, RF60) konfuzas •in kun la vortero -iheredita kun la internacia±oj; laµ iliItal/i/o kaj biolog/i/o entenas unu samansufikson -i. Tian misprezenton ni trovascetere en ambaµ PIV-oj, kaj en la 2ª e„pli mise ol en la 1ª. Mi forte malkon-sentas.

La situacio pri la diversaj -i similasla situacion pri la diversaj -it. En †emio-it indikas salon (sulfito) aµ mineralon(magnetito). En medicino -it servas pornomi malsanon de organo indikita de laradikalo (bronkito, apendicito). Kajtiujn du fakajn sencojn ambaµ PIV-ojtute prave apartigas disde la esperantasufikso participa.

‚ar kvankam apendicito, bronkito,hepatito povas ›ajni deriva±oj esperan-taj, fakte ili estas formitaj ekster Esper-anto: tion pruvas la radikoj kiuj malsa-mas ol la medicinaj. Oni ne diras bu›ito,sed stomatito; la malsano de stomakoestas ne stomakito, sed gastrito ktp.Simile sulfito ne estas deriva±o esper-anta (kia estus sulfurito).

La landonoma -i estas uzata liberepor fari landonomojn sendepende je lainternaciaj kutimoj, nur la Akademiokreis por si malracian tabuon (vd„i-supre). Sed la politikaj internacia±ojsimilaj al tirano — tiranio, monarko —monarkio, demokrato — demokratio neestas libere konstrueblaj (PIV1 havasnur tiranismon, sen tiranio). Oni nepovas formi prezidentio aµ parlamentiopor la sencoj prezidenta, parlamentare•imo: kvankam tiaj nocioj ja ekzistas,oni ne formas ilian nomon per -i, „ar onine faras tion internacie. Oni jes havasparojn kiel biologo — biologio, pediatro— pediatrio; sed maleblas konstrui±urnalisto — ±urnalistio (celante la±urnalistan profesion), aµ mona†o —mona†io.

Do, biologo — biologio estas kom-parebla al la duopa prunto fa›isto —fa›ismo: ne temas pri derivado („ar radi-ko FA‹ ne ekzistas en Esperanto). Laprovo malkomponi je -olog/i/o estassimila al provo malkomponi je fa›is/t/o,fa›is/m/o, deklarante ke -t kaj -m estassufiksoj.

‚u -i estas sufikso«… Oni ne povas diri Svisio = io de

Svisoj. La vorto io kaj la fina±o i jamhavas alian signifon. Kiel sufikso “i”havas nenian sendependan signifon: •iestas escepto, kontraµ la genio kaj laaglutina strukturo de la lingvo» [MB

42]. (Simile F. Simmonet p. 53, RF 59,ML 63. ‚i tiujn argumentojn la legantojde LOdE povas trovi en la artikolo deM. Bavant, LOdE, 2008, ¹3, p. 13–15.)

Nemalvere, tamen ankaµ ujo nenielpovas signifi lando, kaj egale maleblasdiri Svisujo = ujo de svisoj (dum tutenormala estas inkujo = ujo por inko).

La mencio de aglutineco ankaµ estasdubinda: la uzbeka lingvo jes estas aglu-tina, tamen •iaj sufiksoj plejparte nerolas kiel radikoj. En Esperanto mi nerimarkis kutimon memstare uzi la parti-cipajn sufiksojn ito aµ oto.

Malmulte gravas, „u oni nomu lalandnomfarilon -i sufikso aµ ne, gravaske •i funkcias kaj estas parto de la realaEsperanto. Mi tamen rimarkigu, ke lanormala lingvoscienca koncepto prisufiksoj ne postulas ke ili povu funkciiradike — e„ male. Se la konsideratajargumentoj iel validas, tiam ili pruvasnur tion, ke •uste la fundamentaj “sufik-soj” -uj, -ing, -ej ktp ne estas sufiksoj(en la tradicia senco lingvoscienca),dum -i estas la plej vera sufikso! La kon-cernaj aµtoroj renversas la terminaronkaj rifuzas nomi sufikson sufikso •uste„ar •i estas striktasenca sufikso.

Mi ankoraµ aldonu ke estas iluzioaserti, ke la sufiksado en Esperanto„iam funkcias idente al la radikkun-meto. “Patrino” ne estas “patro-ino”, lasufikso -in ne aldonas sencon al patr-, •ispegul±etas •in en la komplementansencokampon ingenran. Ordinara vorto-kunmeto “patroino” tion ne farus. Simi-le pri “Rusoujo” (dum ekz-e “piedo-ingo” estus ja komprenebla samsencekiel “piedingo”, „i tie la kunmeta anali-zo funkcius).

PAG speciale traktas -a„, -eg, -et enaparta sekcio “Veraj sufiksoj”, „ar ilifunkcias alie ol la radikoj. La interesatojlegu en PAG.

La 15ª reguloLa nunaj rekomendoj de la Akade-

mio entenas triopojn de la formo franco,Francujo, Francio; ruso, Rusujo, Rusioktp. Se ilian -i oni agnoskas sufikso,tiam la triopoj estas samradikaj, proksi-mume kiel pomo, pomujo, pomarbo; sedse la sufiksecon de -i oni malakceptas,tiam necesas vidi en tiuj triopoj parojnda radikoj: FRANC kaj FRANCI, RUSkaj RUSI. ¤i estas ekzakte tio, kionmalrekomendas la 15ª Regulo: “‚ediversaj vortoj de unu radiko estas plibone uzi sen›an•e nur la vorton bazankaj formi la ceterajn deriva±ojn el tiu „ilasta laµ la reguloj de la lingvo inter-nacia”.

16 Lingvo

EnkondukoLudoviko Zamenhof komence de

1900 [Gueguen, Antaµparolo] sub lapseµdonimo S-ro Unuel verkis la artiko-lon Esenco kaj estonteco de la ideo deLingvo Internacia [Unuel, 336–365].

Tiun „i artikolon en la jaro 1900laµtlegis Louis de Beaufront antaµ lakunvenintoj de la kongreso de L’asso-ciation Française pour l’ avancementdes Sciences (Franca asocio por la prog-resigo de la sciencoj) en iom ›an•ita kajmallongigita franca traduko, elesperant-igita de Louis de Beaufront kaj de HenriValienne. Tiu franca teksto legeblas „ehttp://membres.lycos.fr/tsalomon/essence.html

¤i e„ publiki•is franclingve „eHachette: http://pagesperso-orange.fr/infolangues/Zamenhof/index4.htm.

La afero restas al mi iom mistera:kial Zamenhof uzis pseµdonimon? Kaj„u de Beaufront parolis en la nomo des-ro Unuel aµ „u li kondutis kiel laaµtoro de la teksto?

Fakte Zamenhof enmetis la artikolonen 1903 — sub sama pseµdonimo! — enla Fundamentan Krestomation. Nur en1907 Zamenhof nomis sin aµtoro de laeseo [kp. Gueguen, Antaµparolo]. Eblepseµdonimon li elektis pro tio, por ke lipovu pli bone elstarigi la kvalitojn de siapropra lingvo ol decus fari al la aµtoromem.

Aliflanke la nomo de iu s-ro Unuelcerte ne estis konata en Francio tiutem-pe, sekve ties analizo eble malpli intere-sus la kongresanojn de l’ Associationfrançaise. Kaj laµ la bildo, kiun mihavas pri de Beaufront, mi apenaµpovas imagi, ke li modeste legis la ver-kon nome de iu nekonata aliulo. Ankaµla fakto, ke li prilaboris la manuskriptonde Zamenhof, laµ mi indikas, ke Louisde Beaufront prelegis propranome.Cetere interesus, kompari la manuskrip-ton de Zamenhof kun la franca teksto dela prelego de Louis de Beaufront.

Sed mi revenu al la demando, „uankoraµ hodiaµ la tezoj aktualas.

AntaµrimarkoAntaµ ol elmeti la tezojn, Zamenhof

sur pluraj pa•oj priplendas la manieron,en kiu la publiko ofte reagas al novajideoj nekutimaj kaj eksterordinaraj. Limultvorte pentras la sintenon de memnomumitaj ekspertoj, kiuj post nur supr-a±a rigardo de la afero donas malfavoranju•on kaj eksponas la iniciatinton al lamokoj de la publiko. Kaj la granda ama-so de la senkritika publiko pro spiritainercio blinde sekvas la maljustan kajmal•ustan antaµju•on. Nur post kiam laideo montri•is taµga kaj bezona, „iujmiras, kial la antaµa generacio kondutistiom stulte. Por kapti la bonvolon de laaµskultantaro, li emfazas, ke li per laprelego sin adresas al la homoj, kiujpovas memstare ju•i laµ “nuda logiko.”

1a tezo: Lingvo internacia estasbezona

Zamenhof pritraktas la tezon, kvan-kam li opinias, ke jam la “plimulto de lainteligenta mondo” [Unuel, 340] kon-sentis al la neceso de tia lingvo. Laankoraµ ne konvinkitaj samtempuloj laµli neas la bezonon nur pro tio, ke lingvointernacia kunportus la dan•eron desubpremo de la naciaj lingvoj. Hodiaµne facile kompreneblas, ke Zamenhof“neniel povas kompreni, en kio konsi-stus la malfeli„o de la homaro, se en unubela tago montri•us, ke … ekzistas nurunu „iuhoma familio kun nur unu „iuho-ma lingvo” [Unuel, 340]. ‚u li ne vidis,ke per formorto de „iu unuopa lingvopereas propra kulturo kaj aparta priskri-bo de la mondo? Ke •i signifas perdonde almenaµ parto de la persona identecode la koncernaj homoj? Li e„ nomas latimon antaµ tia dan•ero “ridinda”(!) kajelkova±o „efe nur de la naciaj ›ovinistoj[Unuel, samloke]. Ver›ajne li tiam nekonsciis, kion ni hodiaµ dolore spertas,

nome kiom da t.n. malgrandaj lingvojestas minacataj, pro la disvastigo denaciaj lingvoj. Kaj li sole havas en lamenso neµtra lan internacian lingvon,al kiu li ne atribuas la econ, povi pereigialiajn lingvojn. Zamenhof ankaµ rapi-das konstati, ke tasko de internacia lin-gvo ne estas substitui la naciajn.

Tute prave Zamenhof konkludas, keenkonduko de (neµtrala) internacialingvo alportus al la homaro “bonfaranrevolucion”, kompareblan nur malmultekun aliaj inventa±oj. La pravon de liatezo ja montras la hodiaµa pozicio de laangla. ¤i „iam pli uzatas kiel internacialingvo kaj ebligas kaj faciligas la inter-kompreni•on en politiko, komerco,arto, sciencoj, sporto kaj turismo. Aliademando estas, „u la angla estas la plejbona kaj justa solvo.

2a tezo: internacia lingvo estas eblaZamenhof tiun „i punkton tu›as rela-

tive mallonge. Li prave kontraµas al laimago, ke la homoj de malsamaj rasojhavus malsamajn parolorganojn kaj sek-ve unusola lingvo ne povus esti pronon-cata „ie en la mondo.

Sed li eble ne