1

ORÐSPOR 3VINNUBÓK

LAUSNIR

2

22 Geggjað slamm hjá þér

24 Stafsetningarsjónaukinn

26 Bókahillan

Efnisyfirlit 4 Flottasta vinnu-bók í heimi!

28 Aftur til fortíðar

28 Spreyttu þig!

31 Hvað merkja orðin?

32 Upplýsingauppgröftur

34 Tutankhamun

36 Ritgerðarskrif – Skref fyrir skref

37 Ritgerð – Kynning á ritgerðarefni

38 Fræðibókarýni

40 Þankar um Þjóðminjasafnið

42 Ísland, gamla Ísland

43 Lifi byltingin

6 Málvísi

6 Orðflokkar

8 Finndu lausnina!

9 Fornöfn

13 Stóra upplestrarkeppnin

14 Að rökræða

16 Orðagull í fjársjóðakistuna

17 Tungubrjótar

18 Málfarsmolinn

19 Heimsborgarar

46 Læsi og lesfimi

46 Rataðu!

48 Brostu!

50 Taktu púlsinn!

51 Málfarsmolinn

4. K

AFL

I3.

KA

FLI

2. K

AFL

I1.

KA

FLI

3

52 Eru Grimmsævintýrin grimm?

52 Sjónarhorn

53 Sögusvið

54 Nú eða þá?

54 Rifjum upp nokkur bókmenntahugtök

56 Uppbygging, persónur, sögusvið og tími Mjallhvítar

58 Kvikmyndir

62 Brandarar

63 Hvar er grimmdin?

64 Orðarýni

66 Stafsetningarsjónaukinn

68 Bókahillan

74 Af máli má manninn þekkja

74 Hraðaspurningar

75 Gefðu þeim orð

76 Að rýna í orð

78 Spjöllum saman

79 Vandamál leyst með ritmáli

80 Hefur þú gott nef fyrir málsniði?

81 Hvað veistu um málfræði?

86 Fyrirmyndir

88 Skólanum hefur borist bréf

89 Bókahillan

90 Talar myndin til þín?

94 Að leiðarlokum

5. KAFLI

6. KAFLI

7. KAFLI

4

Flottasta vinnubók í heimi!

Námsbókarrýni Skoðaðu bókarkápuna á þessari vinnubók. Lýstu kápumyndinni með einni málsgrein.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Opnaðu bókina. Innan á kápunni er smár texti sem gefur þér handhægar upplýsingar um bókina. Rýndu í textann og svaraðu eftirfarandi spurningum: Hver teiknar myndirnar í bókina?

______________________________________________________________________

Hvert er útgáfuár bókarinnar?

______________________________________________________________________

Hver sér um að málfar sé í lagi?

______________________________________________________________________

Nei, þú hér? Frábært. Við Málfróður vorum einmitt

að klára þessa frábæru vinnubók fyrir þig. Hún er, í alvöru, rosaleg. Þér á ekki

eftir að leiðast í eina mínútu … jú ehumm, reyndar kannski smá þarna á blaðsíðu fim…

Humm, það sem hún Grínhildur á við er að bókin er ansi góð

þjálfun fyrir þig. Það mun reyna á lestur og skilning, ritun

og getu þína í að leysa þrautir og ýmis verkefni.

Já sei sei já þú verður ekki svikin af þessu vinnuhefti.

Mismunandi lausnir.

Bergrún Íris Sævarsdóttir.

2017.

Ingólfur Steinsson.

5

Hver er útgefandi bókarinnar? _____________________________________________

______________________________________________________________________

Finnið efnisyfirlitið.

Hversu margir kaflar eru í bókinni?

______________________________________________________________________

Í hvaða kafla er undirkaflinn Tippaðu?

______________________________________________________________________

Á hvaða blaðsíðu er hægt að lesa um Tutankhamun?

______________________________________________________________________

Einn kafli bókarinnar kallast Eru Grimmsævintýrin grimm? Skoðaðu hann lauslega. Hvaða verkefni í kaflanum lýst þér best á?

______________________________________________________________________

Hvað áttu að gera í undirkaflanum Gefðu þeim orð?

______________________________________________________________________

Blaðaðu í gegnum bókina. Hvaða blaðsíður/myndir/verkefni vekja athygli þína? Nefndu þrjú atriði.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Af hverju? _____________________________________________________________

Af hverju? _____________________________________________________________

Af hverju? _____________________________________________________________

Menntamálastofnun.

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

7 kaflar.

Geggjað slamm hjá þér.

Blaðsíðu 34

6

MálvísiOrðflokkar

1Þú hefur lært ýmislegt um eftirfarandi orðflokka. Við ætlum að rifja þá upp með því að tengja saman heiti flokksins við rétta útskýringu, mynd og dæmi.

1. Nafnorð

2. Sagnorð

3. Lýsingarorð

4. Töluorð

5. Samtengingar

Skrifaðu réttar tölur í hringina.

Orð sem segja okkur fjölda einhvers. Skiptast í frumtölur og raðtölur. Dæmi: 1 – fyrsti – 2016 – níundi – 13.

Orð yfir heiti hluta, fyrirbæra, hugmynda o.fl. Skiptast í sérnöfn og samnöfn. Eru til í eintölu og fleirtölu. Eru til í karlkyni, kvenkyni og hvorugkyni. Þau fallbeygjast og geta bætt við sig greini.Dæmi: mánudagur – reiði – buxur - Hallgrímskirkja

4

1

7

1. KA

FLIOrð sem lýsa eiginleikum hluta, vera og hugmynda. Þau stigbreytast.Þau eru til í eintölu og fleirtölu.Eru til í karlkyni, kvenkyni og hvorugkyni. Þau fallbeygjast.Dæmi: fagurblár – traustur – greiðfær

Er þetta einhver súr brandari?

Það er sem sagt búið að tengja okkur saman

Orð sem segja okkur hvað er að gerast og einhver er að gera. Grínhildur kallar þau stuðorðin.Eru til í nútíð og þátíð.Eru til í 1., 2. og 3. persónu.Dæmi: að hoppa – að hvíla sig – að lesa

Orð sem tengja saman einstök orð, orðasam-bönd, setningar og setningarhluta. Dæmi: og – eða – bæði/og – þegar – svo

3

5

2

8

Finndu lausnina!Hvað kemur upp í huga þinn þegar þú sérð reikningsdæmið:

NAFNORÐ + SAGNORÐ = 25

Skoðum þetta aðeins. Þegar þú lest yfir texta byrjar þú að strika undir öll nafnorð sem þú finnur og draga hringi utan um sagnorð. Síðan telur þú strikin og hringina og í heildina eru þau 25. Reikningsdæmið er sem sagt að finna út hversu mörg nafnorð þú finnur og hversu mörg sagnorð. Eina sem þú veist fyrir víst er að samtals eru þau 25. Prófaðu.

2Strikaðu undir nafnorðin og dragðu hring utan um sagnorðin.

Strútar tilheyra flokki fugla. Karlstrútar eru hvítir og gráir en kvendýrið

brúnleitt. Strútar geta ekki flogið, sem þýðir að þeir eru ófleygir. Þeir

hlaupa ótrúlega hratt. Strútar lifa í litlum hópum. Þegar kvendýrin verpa

eggjum setja dýrin þau öll í sama hreiður og það hjálpast allir að við að

liggja á eggjunum.

Nafnorðin eru ______ og sagnorðin eru ______ , þannig

að reikningsdæmið er: ______ + ______ = 25

Spreyttu þig á þyngra dæmi!Nafnorð + Sagnorð + Lýsingarorð = 32

3Strikaðu með einum lit undir nafnorð. Notaðu annan lit og strikaðu undir sagnorð. Notaðu þriðja litinn og strikaðu undir lýsingarorð.

Leðurblökur eru skrýtin dýr. Fleygar rottur segja sumir en ég er viss um að Leðurblökumanninum þætti sú samlíking léleg. Kvendýr sem halda sig saman í hóp gjóta ungum sínum samtímis. Allir sætu ungarnir eiga því afmæli á sama degi. Leðurblökur lifa lengur en önnur spendýr af sömu stærð, smáblökur verða í kringum 15–20 ára gamlar.

Nafnorðin eru _____, sagnorðin eru _____ og lýsingarorðin eru ____.

Reikningsdæmið er því: _____ + ____ + _____ = 32

13 12

13

16 7

16 9 7

9

12

9

1. KA

FLIFornöfnFornöfn er einn orðflokkur innan fallorða. Fornöfn skiptast síðan í nokkra undirflokka. Flókið? Skoðum aðeins þessa skýringarmynd

FALLORÐOrðflokkar sem teljast til fallorða eiga það sameiginlegt að við getum

fallbeygt orðin í nefnifalli, þolfalli, þágufalli og eignarfalli

Nafnorð Lýsingarorð Fornöfn Töluorð Greinir

Fornöfnin skiptast niður í sex undirflokka.Þeir heita:

Persónufornöfn, eignarfornöfn, spurnarfornöfn, ábendingarfornöfn,

afturbeygð fornöfn og óákveðin fornöfn.

Í þessari bók ætlum við að kynna okkur betur undirflokkana:

Persónufornöfn og eignarfornöfn

Persónufornöfn

Persónufornöfn eru notuð í stað nafnorða til að forðast endurtekningar.

Í stað þess að segja:Kisan getur stokkið hátt. Kisan stökk í gær upp á ruslatunnugeymsluna sem er þriggja metra há. Kisunni finnst gott að fá vatn að drekka þegar kisan er þyrst en nágranninn er alltaf að gefa kisunni rjóma.

Er liprara að segja:Kisan getur stokkið hátt. Hún stökk í gær upp á ruslatunnugeymsluna sem er þriggja metra há. Henni finnst gott að fá vatn að drekka þegar hún er þyrst en nágranninn er alltaf að gefa henni rjóma.

10

4Persónufornöfn standa í:

eintala fleirtala

1. persónu ég við

2. persónu þú þið

3. persónu hann þeir

hún þær

það þau

Hvaða persónufornöfn er hægt að nota í stað þessara nafnorða? Skrifaðu þau á línurnar fyrir aftan nafnorðin.

amma ________________ Jónas og Krissi ________________

barn ________________ Halla og Hera ________________

þú og Stína ________________ Jónas og Hera ________________

ég og þú ________________ pakki ________________

5Persónufornöfn fallbeygjast. Skrifaðu orðin á línurnar þar sem þau eiga heima.

mig því henni okkar þig honum ykkur þér mér ykkar hennar hans þeirra hana þín þá mín þess okkur þeim

hann okkur ykkur þær þeim þeirra þau þeim þeirra það

nf þf þgf et

ég

þú

hann

hún henni

það það því þess

við

þið

þeir þá

þær

þau

EIN

TALA

FLEI

RTA

LA

hún

það

þið

við

þeir

þær

þau

hann

mig

þig

hann

hana

okkur

ykkar

þær

þau

mér

þér

honum

okkur

ykkur

þeim

þeim

þeim

mín

þín

hans

hennar

okkar

ykkar

þess

þeirra

þeirra

11

1. KA

FLIEignarfornöfn

Eignarfornöfn segja okkur hver er eigandi þess sem rætt er um. Dæmi: Hann kom með hlaupabrettið mitt.

Mitt gefur til kynna að ég eigi hlaupabrettið og því er mitt eignarfornafn.

Eignarfornöfnin eru:

minn – þinn – sinn – vorPersónufornöfn í eignarfalli:

hans – hennar – þess – okkar – ykkar - yðareru einnig notuð sem eignarfornöfn

6Strikaðu undir eignarfornöfnin í textanum. Þau eru átta talsins.

Slepptu símanum mínum. Ég þarf að hringja í vin minn og biðja hann um að

lána mér skíðin sín. Fer bekkurinn þinn ekki á skíði í vetur? Voruð þið ekki búin

að sækja skíðaskóna ykkar? Ég get ekki deilt skála með einum bekkjarbróður

mínum því hann hrýtur svo hátt. Getum við ekki verið í okkar eigin skála?

Ekki vera svona harður í garð vinar þíns.

Ég fann _____ eignarfornöfn.

7

Skrifaðu texta sem inniheldur a.m.k. 6 eignarfornöfn.

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Mismunandi lausnir.

12

Hækkaðu röddinaÉg er ræðusnillingur!

8Merktu X við á stikuna eftir því hversu sammála/ósammála þú ert eftirfarandi fullyrðingum.

Mér finnst skipta máli að vera góð/ur í framsögn.sammála ósammála

Mér líður vel þegar ég les upp texta fyrir framan bekkjarfélaga mína.sammála ósammála

Mér líður vel þegar ég flyt erindi, jafnvel blaðlaust, fyrir framan bekkjarfélaga mína.sammála ósammála

Mér finnst ég hafa góðan raddstyrk þegar ég flyt mál mitt.sammála ósammála

Mér finnst ég tala skýrt þegar ég flyt mál mitt.sammála ósammála

Mér finnst ég tala á góðum hraða fyrir áheyrendur.sammála ósammála

Ég vildi að við í bekknum fengjum oftar að æfa okkur í framsögn. sammála ósammála

13

1. KA

FLIStóra upplestrarkeppnin Stóra upplestrarkeppnin í BorgarfirðiLaugagerðisskóli bar sigur úr býtumÁrlega er haldin upplestrarkeppni milli nemenda í 7. bekk á Íslandi. Fyrst er haldin keppni í hverjum skóla fyrir sig og sigurvegarar þeirrar keppni taka þátt í héraðs-keppninni. Síðastliðinn miðvikudag fór fram héraðskeppnin að Varmalandi. Þar leiddu saman hesta sína tíu keppendur úr fimm grunnskólum á Vesturlandi. Að þessu sinni bar nemandi að nafni Karlotta Baldursdóttir sigur úr býtum. Hún kemur úr Laugagerðisskóla. Í öðru sæti var Daníel Bjarni Hjörleifsson og í því þriðja var Andrea Lára Einarsdóttir, bæði koma þau úr Grunnskólanum í Borgarnesi. Nemendur lásu fyrst brot úr Grimmsævintýrum og þulu eftir Theódóru Thoroddsen. Í lokaumferð keppninnar fluttu nemendur ljóð að eigin vali. Tveir nemendur úr Tónlistaskóla Borgarfjarðar fluttu tónlistaratriði og þá flutti Paulino Vargas ljóð á móðurmáli sínu, portúgölsku. Boðið var upp á kaffiveitingar og fengu vinningshafarnir þrír veglegar bókagjafir. Það má með sanni segja að hátíðin hafi rekið glæsilegan endahnút á Stóru upplestrakeppnina á Vesturlandi.

¸ 15. mars 2019 Vesturland f g

Lestu fréttina Stóra upplestrarkeppnin í Borgarfirði.

9Finndu svör við fréttaspurningunum 5 (H5):

Um hvað fjallar fréttin? _______________________________________________

Hvar átti atburðurinn sér stað? _________________________________________

Hvenær gerðist hann? _________________________________________________

Hvernig gerðist hann? _________________________________________________

Hvers vegna gerðist hann? _____________________________________________

10Í fréttinni er bæði talað um sigurvegara og að bera sigur úr býtum. Finndu fleiri orð eða orðasambönd sem merkja það sama eða svipað. Þau eru fjölmörg!

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Hvað þýðir orðasambandið að leiða saman hesta sína? ________________________

______________________________________________________________________

Hvað þýðir að reka endahnút á? ___________________________________________

Hvernig getur þú notað orðasambandið að leysa endahnút? Sýndu það með dæmi.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Hún fjallar um héraðskeppnina í Stóru upplestrarkeppninni.

Í Varmalandi í Borgarfirði.

Miðvikudag fyrir 15. mars 2019.

Mismunandi lausnir.

Til að ljúka stóru upplestarkeppninni.

T.d. vinna, bera hærri hlut, standa framar, bera ofurliði, brjóta á bak

aftur, fara með sigur af hólmi, hrósa sigri, leggja að velli.

Að deila, að keppa.

Að ljúka.

Mismunandi lausnir.

14

Að rökræða

11

a. Til hvers rökræðir fólk?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Alla miðvikudaga ætti að vera rafmagnslaust.

Ég er sammála því að miðvikudagar eigi að vera án rafmagns.

Ég er ósammála því að miðvikudagar eigi að vera án rafmagns.

b. Skrifaðu niður þrjú rök fyrir afstöðu þinni:

1. röksemd:

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

2. röksemd:

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

15

1. KA

FLI

c. Skoðu vel röksemdirnar þínar. Hver þeirra er sterkust?

Mér finnst nr. _______ vera sterkust og nr. ______ vera næst sterkust.

Af hverju eru þær sterkastar?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

d. Hver af röksemdum þínum er auðveldast að finna mótrök við?

Ég tel að rök nr. _______ liggi vel við höggi fyrir mótrök vegna þess að

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

e. Finndu einhvern í hópnum sem er á móti þinni skoðun. Berið saman rök og reynið að finna málamiðlun sem hentar báðum skoðunum.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

3. röksemd:

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

_______________________________________

Mismunandi lausnir.

16

Orðagull í fjársjóðskistuna12

Hvað þýðir orðið málamiðlun? ________________________________________________________________

________________________________________________________________

13Hvað er að rökstyðja mál sitt?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

14Skrifaðu bókstafinn á línuna fyrir framan þá skýringu sem þér finnst eiga við:

a. reiða sig á ____ orðspor, orðstír

b. vera á öndverðum meiði ____ ná bolta af andstæðingi, oft á tuddalegan hátt

c. mannorð ____ koma að gagni

d. rennitækla ____ sá sem er á móti manni

e. vera til framdráttar ____ treysta á

f. andstæðingur ____ eyða

g. að skjóta í kaf ____ vera andvígur, á móti

h. tjáningarfrelsi ____ sá sem er ekki lengur á ábyrgð foreldra sinna og ræður sér sjálfur

i. uppskeruhátíð ____ tuldra, tala lágt

j. málæði ____ eitthvað sem hefur ekkert gagn/enga þýðingu

k. muldra ____ tilefni til að fagna góðum árangri eftir mikla vinnu

l. tilgangslaus ____ mikið tal, mas

m. sjálfráður ____ réttur til að segja skoðun sína innan þeirra marka sem lög setja.

Málamiðlun þýðir að komast að

samkomulagi.

Að rökstyðja mál sitt þýðir að finna

góðar ástæður fyrir því að skoðun okkar

sé rétt og gild.

cd

e

fagbm

kl

i

j

h

17

1. KA

FLITungubrjótar

Hér koma góðir tungubrjótar til að hita sig upp í framsögn. Gott er að byrja á því að geifla sig og gretta, losa alla vöðva í andlitinu. Stinga tungunni út og puðra vel. Setja stút á varir og brosa svo breitt…endurtaka eftir þörfum.Þegar munnurinn og andlitið allt hefur liðkast þá ertu tilbúinn að ráðast á tungubrjótana.

15Endurtaktu eins oft og þú getur án þess að ruglast:

Grillið glamraði, grillið glamraði. Syðri garðurinn er síðri en sá nyrðri.Frank Zappa í svampfrakka.Barbara Ara bar Ara araba bara rabbarbara.Hnoðri í norðri verður að veðri þótt síðar verði.Teitur á Tjörnesi tyrfir með túnþökum traðirnar í túnfætinum sem trippin og tröllsliguðu trússhestarnir tróðu og tröðkuðu.

16Hugsaðu orð sem þér finnst erfitt að bera fram. Raðaðu þeim saman og búðu til tvo tungubrjóta sem þú getur síðan leyft vinum og fjölskyldu að spreyta sig á. Skrifaðu þá niður hér:

18

MálfarsmolinnTalmál er allt önnur Ella en ritmál!

Að vera allt önnur Ella þýðir:

að vera heilasella.

að vera allt annað mál.

að dulbúast sem Ella Stella Jónsdóttir.

17Finndu orð sem væru formlegri í ritmáli en þessi sem upp eru gefin hér sem talmál.

talmál ritmál

hæ

éta

pabbi

klósettið

dingla bjöllu

bíó

gúggla

rakettur

taxi

bara

dissa

bæ

kúl

halló, komdu sæl/sæll

borða

faðir

salernið

hringja bjöllu

kvikmyndahús

leita á netinu

flugeldar

leigubíll

aðeins

að hunsa

bless, vertu blessuð/blessaður

svalur, töff

x

19

HeimsborgararKynnumst þér aðeins18

Útbúðu kynningu á þér líkt og Aung og Emilia gerðu í lesbókinni. Þú getur annaðhvort límt inn prentaða mynd af þér eða teiknað sjálfsmynd.

Nafn: _____________________________________________

Aldur: ____________________________________________

Land: _____________________________________________

Áhugamál: _________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

___________________________________________________

Mig dreymir um:

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Mér finnst ég vera:

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Pennavinir19

Kennarinn þinn hefur ákveðið að fara í samstarf við bekk á Ítalíu. Hann afhendir þér þessar upplýsingar og þú færð þann heiður að skrifa fyrsta bréfið. Mundu að vera með ávarp í upphafi og kveðju í lokin. Kynntu þig og spurðu spurninga sem þig langar að fá svör við frá ítalska pennavini þínum.

Nafn: LorettoAldur: 12 áraLand: ÍtalíaÁhugamál: Ég æfi sundknattleik þrisvar sinnum í viku og hjólreiðar tvisvar sinnum í viku. Önnur áhugamál skellinöðrur, tónlist og hryllingsmyndir.

Mig dreymir um: Að verða atvinnumaður í sundknattleik, ferðast til Asíu og eignast kærustu.Mér finnst ég vera: Flottur strákur sem á marga vini og góða fjölskyldu.

Mismunandi lausnir.

20

Förum á draumaflakk

20Skrifaðu heiti á 10 löndum sem þig langar til að heimsækja í framtíðinni. Veldu tvö lönd sem eru á óskalistanum þínum. Leitaðu upplýsinga um löndin, grúskaðu á netinu og í bókum og svaraðu spurningunum.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

HEITI LANDSINS:

Mig langar að heimsækja þetta land vegna þess að… _______________________________

______________________________________________________________________

Hvað kallast íbúar landsins? _________________________________________________

Hvað búa margir í landinu? __________________________________________________

Höfuðborgin heitir: _______________________________________________________

Opinbert tungumál í landinu er: _______________________________________________

Hvaða gjaldmiðil þarftu ef þú ferðast til landsins? __________________________________

Er einhver þekktur sem kemur/kom frá landinu? ___________________________________

______________________________________________________________________

Þekkir þú eitthvert minnismerki (t.d. byggingu) sem er í landinu? _______________________

______________________________________________________________________

Finndu eitthvað áhugavert um landið sem gaman er að segja öðrum frá

(t.d. um íþróttir, sögu, bókmenntir eða tónlist): ____________________________________

______________________________________________________________________

Þjóðarréttur: ____________________________________________________________

21

1. KA

FLI

HEITI LANDSINS:

Mig langar að heimsækja þetta land vegna þess að… _______________________________

______________________________________________________________________

Hvað kallast íbúar landsins? _________________________________________________

Hvað búa margir í landinu? __________________________________________________

Höfuðborgin heitir: _______________________________________________________

Opinbert tungumál í landinu er: _______________________________________________

Hvaða gjaldmiðil þarftu ef þú ferðast til landsins? __________________________________

Er einhver þekktur sem kemur/kom frá landinu? ___________________________________

______________________________________________________________________

Þekkir þú eitthvert minnismerki (t.d. byggingu) sem er í landinu? ______________________

______________________________________________________________________

Finndu eitthvað áhugavert um landið sem gaman er að segja öðrum frá

(t.d. um íþróttir, sögu, bókmenntir eða tónlist): ____________________________________

______________________________________________________________________

Þjóðarréttur: ____________________________________________________________

Þjóðfáni landsins Þjóðfáni landsins

22

Geggjað slamm hjá þérRapp

1Rifjaðu upp muninn á slettum og slangri úr Orðspori 2.

Tengdu saman orð og orðskýringu. Ein orðskýringin á við hvorugt orðið.

a. Slettur eru… ____ Orð sem rata sjaldan í orðabækur. Þykja ekki góð orð og úreldast fljótt.

b. Slangur eru… ____ Orð sem komu með víkingunum og hafa verið til í íslensku frá byggð landsins.

____ Erlend orð sem blandast inn í íslensku. Til dæmis orð úr ensku og dönsku.

Spreyttu þig!2 Líkt og Grínhildur spreytti sig á að útbúa ljóðaslamm um Málfróð skalt þú spreyta

þig á að gera fallega og jákvæða orðarunu um einhvern í þínu lífi. Það getur verið vinur, vinkona, foreldri, amma, afi, frændi, frænka, gæludýr eða hver sem er. Reyndu þó að detta ekki í gildruna sem Grínhildur datt í og fara að tala meira um þig en þann sem slammið á að fjalla um.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

23

2. KA

FLITippaðu!3 Hér fyrir neðan eru tólf orð og orðasambönd sem eru lituð fjólublá í kaflanum

Geggjað slamm hjá þér. Hvað þýða þessi orð? Hér fyrir neðan ertu með þrjá valmöguleika fyrir hvert orð, aðeins einn þeirra passar við samhengið í textanum. Veldu annaðhvort 1, X eða 2 eftir því sem þér finnst líkleg skýring. Gerðu hring utan um rétt svar.

1. tjáningarform 7. ljóðstafir

1 leið til að tjá sig, túlka tilfinningar

X kökuform sem sýna emoji

(tilfinningatákn)

2 leiðir til að ljúga án þess að það sjáist

1 séríslenskir stafir í stafrófinu

X göngustafir sem ljóðskáld nota

2 stuðlar og höfuðstafir

2. frumsaminn 8. að sækja í sig veðrið

1 grundvallarregla

X frumur sem sameinast

2 upphaflega samið

1 skjól fyrir frægð og frama

X magnast, færast í aukana

2 fara þangað sem veðrið er best

3. gjörningur 9. ádeila

1 fjármagn til að sinna list

X listform sem tvinnar saman

t.d. tónlist og leiklist

2 framkvæmdir

1 hörð gagnrýni

X deila um ár og læki

2 átök og styrjaldir

4. hylli 10. algebra

1 smákökur

X hollusta, góð næring

2 eftirlæti, hrifning, ást

1 heimilisverk

X algleymingur

2 ein grein stærðfræðinnar

5. hafa velþóknun á 11. lán

1 finnast óþolandi

X vera ánægður með

2 vera óánægður með

1 peningalán frá banka

X heppni

2 veðlán í eign

6. ljá einhverjum eyra 12. krafa

1 hlusta á einhvern

X krefjast þess að fá hljóð

2 lána einhverjum gervieyra

1 afl og kraftur

X hrifning

2 tilkall, eiga rétt á

24

StafsetningarsjónaukinnUm greinarmerki

4Gleymst hefur að setja greinarmerki inn í eftirfarandi texta. Vinsamlegast bjargaðu því í snatri. Merkin finnur þú í römmum fyrir aftan málsgreinarnar í sömu röð og þau eiga að vera í textanum.

Tvær vampírur Drungi og Skikkja sitja saman , , . á bekk og ræða um lífið og tilveruna

Skikkja segir Er það rétt sem ég heyrði að þú sért orðin grænmetisæta

: „ ? “

Já það er hárrétt „ . “

Það hlýtur að vera flókið Hvað borðar þú þá

Drungi svarar Ég borða blóðappelsínur : „ . “

5Skrifaðu fimm málsgreinar að eigin vali. Greinarmerkin hér fyrir neðan þurfa öll að koma einu sinni fyrir í textanum.

. ? ! . . , , , „“• _______________________________________________________________

_______________________________________________________________

• _______________________________________________________________

_______________________________________________________________

• _______________________________________________________________

_______________________________________________________________

• _______________________________________________________________

_______________________________________________________________

• _______________________________________________________________

_______________________________________________________________

„ . ? “

,

: „

„

„ .

?“

?“

.“

.“

: „

,.

25

Bubbi í bakaríinu6

Bubbi litli veit ekkert betra en gott sætabrauð. Hann heimsækir Rósu gömlu í bakaríinu. Semjið samtal milli þeirra. Munið að nota greinarmerki!

Þessi greinarmerki eiga að koma fram í samtalinu.

. ? ! ,

26

BókahillanAð bauka á bókasafni

7Valhoppaðu yfir á skólabóksafnið eða næsta bókasafn og leitaðu svara við eftirfarandi spurningum.

Hvaða bækur eru nýjar á safninu? Nefndu tvær sem vekja áhuga þinn.

• _______________________________________________________________

• _______________________________________________________________

Er bókin Drauga-Dísa eftir Gunnar Theodór já nei Eggertsson inni á safninu þínu?

En hvað með Vinkonur að eilífu eftir Jacqueline Wilson? já nei

Bókum eftir íslenska höfunda er raðað í stafrófsröð eftir fornafni þeirra. Bókum eftir erlenda höfunda er raðað út frá eftirnafni þeirra. Í dæminu hér til

hliðar leitar þú til dæmis að Drauga- Dísu undir bókstafnum G en Vinkonur að eilífu er væntanlega

að finna undir bókstafnum W.

Hver er uppáhalds rithöfundurinn þinn?

________________________________________________________________

Eru til bækur eftir hann á safninu? já nei

Ef já, veldu eina bók eftir hann úr hillu og skráðu heiti hennar:

________________________________________________________________

Hvaða bækur eru uppi í hillu eftir höfundinn Hildi Knútsdóttur?

________________________________________________________________

Hvaða bækur eru uppi í hillu eftir höfundinn R.L. Stine?

________________________________________________________________

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

27

2. KA

FLI8Hver er …?

Hér sérðu myndir af þekktum skáldsagnahöfundum. Þetta eru þau David WalliamsSif Sigmarsdóttir, Kim M. Kimselius og Jeff Kinney. Nú færð þú tækifæri til að kynnast þeim nánar. Veldu þér einn höfund, aflaðu upplýsinga um hann og settu saman kynningu fyrir bekkjarfélaga þína. Notaðu eftirfarandi punkta til að vinna eftir.

Nafn og þjóðerni.

Aldur höfundar, menntun og fyrri störf.

Önnur áhugaverð atriði er varða höfundinn sem gaman er að vita.

Hvaða bækur hefur höfundurinn skrifað?

Hvernig bækur eru það?

Hvaða bók/bækur hafa notið mestra vinsælda?

Hvað var til þess að hann byrjaði að skrifa bækur?

Kynntu þér verk höfundarins. Finndu bækurnar á bókasafni, lestu káputexta og jafnvel heila bók. Veldu 1–2 bækur til að kynna nánar fyrir bekkjarfélögum þínum ásamt höfundinum. Þú getur t.d. nýtt þér ritvinnslu eða glæruforrit, eða gert stutt myndband.

28

Aftur til fortíðarSpreyttu þig!Að lesa og skilja

1 Veldu þér grein á bls. 40–43 í lesbókinni og leystu verkefnin hér á eftir. Hvaða grein ætlar þú að vinna með?

Litli kistillinn hennar Önnu.

Með merkari fornleifafundum.

Álfapotturinn.

2 Skoðaðu myndina og lestu fyrirsögnina, millifyrirsagnir og myndatextann. Um hvað heldur þú að þessi grein fjalli?

Litli kistillinn hennar Önnu

Litla stúlku og kassann hennar.

Líkkistu.

Litla útskorna kistu.

Fjársjóðskistu.

Með merkari fornleifafundum

Gerð sverða.

Þakklæti minjastofnunar.

Sögu riddara á Íslandi.

Merkilegan forngrip.

Álfapotturinn

Pott sem var í eigu álfa.

Heitan pott í álfheimum.

Grip með áhugaverða sögu.

Galdrapott.

Orðarýni:

3 Finndu fimm orð úr greininni sem þú skilur ekki. Giskaðu á merkingu þeirra og skoðaðu svo hvað orðabókin hefur um þau að segja.

Orð Ágiskun Merking

x

x

x

29

3. KA

FLI

4 Skrifaðu lykilorð úr textanum inn í lykilinn.

LykilorðOrð úr textanum sem skipta miklu máli. Nokkurs konar aðal-atriði sem mikilvægt er að muna. Lykilorð geta t.d. verið nöfn eða heiti, ártöl, atburðir eða hugtök.

5 Nýttu upplýsingarnar úr textanum og fylltu inn í hugarkortið.

Lýsing

Hvað er?

Lýsing

Lýsing

Lýsing

Uppruni og aldur

Lýsing

Annað áhugavert

Lýsing

30

6 Búðu til fjórar spurningar úr greininni sem þú valdir.

Spurning 1

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Spurning 2

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Spurning 3

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

Spurning 4

já nei rétt rangt

Mismunandi lausnir

31

3. KA

FLI

7 Hvernig þótti þér greinin? Þú mátt merkja við fleiri en einn valmöguleika.

Mér fannst greinin áhugaverð.

Ég veit núna ýmislegt sem ég vissi ekki áður.

Þessi grein vakti ekki áhuga minn.

Mér fannst erfitt að lesa greinina.

Greinin var auðveld aflestrar.

8 Myndir þú mæla með því að aðrir lesi greinina? Af hverju? / Af hverju ekki?

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

____________________________________________

Hvað merkja orðin?9

Merktu við rétt svar.

kempa

uppgötva

hetja að grafa eitthvað upp úr jörðu

skikkja að komast að einhverju, að finna eitthvað

grúskari

líkneski

sá sem leitar upplýsinga lík eða stundar fræðimennsku. stytta

sá sem svíkur og prettar.

manntal

kuml

menn að tala forn gröf

tölur sem sýna fjölda fólks hellir eða hellisskúti á ákveðnum tíma og ákveðnum stað.

Mismunandi lausnir

xx

x

x

x

x

32

Upplýsingauppgröftur10

Leitaðu upplýsinga um viðfangsefnin í hugarkortunum. Gluggaðu í bækur, tímarit og lestu þér til á netinu. Skrifaðu svörin inn í hugarkortið.

Aldur og lýsing:

Til hvers:

Hvað er/Hvar er:

Hverjir byggðu:Stonehenge

Heimildaskrá

Skráðu hjá þér hvar þú fannst upplýsingarnar.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

33

3. KA

FLIUpplýsingauppgröftur10

Leitaðu upplýsinga um viðfangsefnin í hugarkortunum. Gluggaðu í bækur, tímarit og lestu þér til á netinu. Skrifaðu svörin inn í hugarkortið.

Aldur og lýsing:

Til hvers:

Hvað er/Hvar er:

Hverjir byggðu:Stonehenge

Heimildaskrá

Skráðu hjá þér hvar þú fannst upplýsingarnar.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Merkar fornminjar:

Hvenær:

Hvað er/Hvar er:

Hvað gerðist:Pompei

Heimildaskrá

Skráðu hjá þér hvar þú fannst upplýsingarnar.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Skráning heimilda: Bók: Höfundur, ártal, titill, útgáfustaður og útgefandi. Vefsíða: Nafn höfundar/ vefseturs. (ártal, dagur. mánuður). Titill greinar eða undirsíðu. Vefslóð. Sótt (dagsetning)

34

Tutankhamun11

Að öllum líkindum fæddist Tutankhamun í Akhetaten, höfuðborg Egyptalands árið 1346 f.Kr.

Einungis níu ára að aldri var hann gerður að faraó og ríkti yfir þegnum sínum til átján ára aldurs.

Grafhýsi hans fannst árið 1922, um það bil 3000 árum eftir dauða hans. Fundurinn vakti heimsathygli og saga konungsins unga varð þekkt um allan heim. Einkum var það vegna þess að í gröf hans fannst gífurlegt magn dýrgripa og ómetanlegra muna. Myndir af vel varðveittri múmíunni bárust eins og eldur í sinu um allan heim. Mörgum leist ekki á blikuna því það er þekkt þjóðsaga að álög fylgi því að raska grafarró múmía.

Vitað er að Tutankhamun lést skyndilega aðeins átján ára að aldri og var grafinn í nokkrum flýti. Faraóar Egyptalands létu yfirleitt byggja sér glæst grafhýsi. Sú bygging tók yfirleitt mörg ár og jafnvel áratugi. Tutankhamun var svo ungur að grafhýsi hans var ekki nærri því tilbúið. Grafhýsi unga konungsins er því ekki eins glæsileg vistarvera og margra annarra konunga frá þessum tíma. Hins vegar er ljóst að ekkert var til sparað við að fylla það nytjahlutum og dýrgripum sem áttu að nýtast konunginum í framhaldslífinu.

En hvers vegna lést Tutankhamun? Mörgum kenningum hefur verið kastað fram í gegnum árin er eiga að varpa ljósi á leyndardóminn um skyndilegan dauðdaga unga mannsins. Árið 1968 var múmía Tutankhamuns röntgenmynduð. Þá kom í ljós að höfuðkúpan var brotin og kveikti það hugmyndir um að ef til vill hefði hann verið myrtur. Önnur og yngri kenning er sú að konungurinn hafi fótbrotnað og að það hafi leitt til dauða hans.

12 Strikaðu undir fimm lykilorð í textanum og skrifaðu þau á línurnar.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Gríma Tutankhamuns. Gríman huldi efri hluta múmíunnar.

Lykilorð eru orð úr textanum sem skipta miklu máli. Nokkurs konar aðalatriði sem mikilvægt er að muna. Lykilorð geta t.d. verið nöfn eða heiti, ártöl, atburðir eða hugtök.

35

3. KA

FLI13 Endursegðu textann hér að ofan í fimm málsgreinum. Notaðu lykilorðin sem þú strikaðir undir.

• ________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

• ________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

• ________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

• ________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

• ________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

14 Titill textans Tutankhamun er ákaflega einfaldur. Getur þú gert betur? Finndu tvo nýja titla á þessa grein sem munu vekja athygli og kveikja áhuga.

36

Ritgerðarskrif – Skref fyrir skref15

Nú þarftu að lesa fyrirmælin á bls. 51 í lesbókinni.

Heimildir:

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

37

3. KA

FLIRitgerð – Kynning á ritgerðarefni16

Nú hefur þú valið þér efni, leitað upplýsinga og gert hugarkort. Áður en lengra er haldið skaltu kynna ritgerðarefnið þitt fyrir bekkjarfélögum þínum. Nýttu grindina hér fyrir neðan til undirbúnings.

InngangurSegðu stuttlega frá viðfangsefninu.

Ég hef valið að skrifa um …vegna þess að …

Meginmál Segðu frá a.m.k tveimur áhugaverðum atriðum sem tengjast viðfangsefninu.

Lokaorð

Segðu frá því hvernig gekk að finna heimildir. Lýstu því hvernig ritgerðarvinnan þín hefur gengið hingað til.

38

Fræðibókarýni17

Veldu þér fræðibók sem fjallar um forna tíma, menningu, atburði eða annað eldgamalt. Bókin sem ég valdi heitir:

Hún fjallar um:

Ég valdi hana vegna þess að:

Fylgdu eftirfarandi fyrirmælum og krossaðu við í kassann þegar þú hefur lokið við hvert atriði.

Finndu efnisyfirlit bókarinnar. Skoðaðu það og veldu þér áhugaverðan kafla eða undirkafla í bókinni.

Ég valdi að skoða nánar kafla / undirkafla sem fjallar um:

39

3. KA

FLI Aftast í bókinni er að öllum líkindum atriðaorðaskrá. Þar eru listuð upp þau efnisorð sem fjallað er um í bókinni. Skoðaðu atriðaorðaskrána. Veldu fimm efnisorð af handahófi og fylltu í töfluna. Flettu orðum upp í bókinni og grúskaðu í textanum.

Orð Blaðsíðutal Orðið í málsgrein í bókinni

Skoðaðu heimildaskrá bókarinnar. Nefndu tvö rit/bækur sem höfundur hefur nýtt sem heimildir.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Er myndaskrá/myndalisti í bókinni?

Já Nei

Hvaða upplýsingar er þar að finna?

________________________________________________________________

Nú skaltu undibúa kynningu á fræðibókinni fyrir bekknum þínum. Segðu frá efni og innihaldi hennar. Veldu stuttan texta til að lesa eða segja frá til að vekja áhuga á bókinni. Ljúktu kynningunni á nokkrum orðum um hvernig þér líkaði bókin.

Efnisyfirlit er yfirleitt mjög framarlega í fræðibókum.Atriðaorðaskrá er aftast í bókum.Heimildaskrá er aftast í bókum.

40

Þankar um Þjóðminjasafnið18

Skoðaðu vef Þjóðminjasafns Íslands, www.thjodminjasafn.is og leystu eftirfarandi verkefni.

Forsíða vefseturs gegnir oft hlutverki eins konar efnisyfirlits. Á forsíðu átt þú að fá yfirsýn yfir það sem á vefnum er. Leggðu mat á forsíðuna. Hvað af eftirtöldum atriðum er að finna á henni? Hakaðu við.

Fréttir Netfang Myndir af starfsfólki

Ensk útgáfa Heimilisfang Verðskrá

Yfirlit yfir aðalatriði vefsins Upplýsingar um gestafjölda

Upplýsingar um opnunartíma Leit

Smelltu á flipann Sýningar. Hér er að finna yfirlit yfir þær sýningar sem eru í gangi á safninu um þessar mundir. Ef þú ættir að fara á eina sýningu, hver yrði fyrir valinu?

________________________________________________________________

Hvers vegna?

________________________________________________________________

Undir flipanum Fræðsla er að finna upplýsingar um móttöku skólahópa á safninu. Hvaða fræðsla er í boði fyrir þinn aldur?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Nokkrir viðburðir eru orðnir að föstum liðum í starfi safnsins. Hægt er að lesa um þá undir flipanum Fræðsla – Árlegir viðburðir. Veldu einn viðburð af listanum og segðu stuttlega frá honum.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Mismunandi lausnir

Mismunandi lausnir

41

3. KA

FLI Hvað kallast Þjóðminjasafn Íslands á ensku?

Icelandic National Museum National Museum of Iceland

The Thjod Museum The Old Stuff Museum

Hvað finnst þér um þennan vef?

Gott að vita af honum Áhugaverður Óskipulagður

Tilgangslaus Fróðlegur

Gott skipulag – auðvelt að finna efni

Annað __________________________________________________________

19 Finndu heimasíðu safns í þinni heimabyggð. Hvaða upplýsingar er þar að finna?

Fréttir Netfang Myndir af starfsfólki

Ensk útgáfa Heimilisfang Verðskrá

Yfirlit yfir aðalatriði vefsins Upplýsingar um gestafjölda

Upplýsingar um opnunartíma Leit

Fleiri áhugaverð söfn á Íslandi:

Galdrasafnið á Ströndum Byggðasafnið á Dalvík Goslokasafnið

Steinasafn Petru Árbæjarsafnið Vesturfarasetrið

Þórbergssetur í Suðursveit Safnahúsið Ísafirði

x

42

Ísland, gamla ÍslandFjallkonan20

Skrifaðu kort til Fjallkonunnar, Germaníu eða Marianne og segðu frá sterkri kvenfyrirmynd í þínu lífi. Konan sem þú segir frá getur tengst þér persónulega eða verið fyrirmynd sem þú fylgist með í samfélaginu. Mundu að hafa ávarp í upphafi og kveðju í lokin.

FRÍMERKI

© A

NNA

JÓNS

DÓTT

IR L

JÓSM

YNDA

RI E

GILS

STÖÐ

UM

21 Sendu henni núna smáskilaboð um sama efni. Hvað breytist?

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

________________________________________________________________

43

3. KA

FLI

Lifi byltingin! Franska byltingin er einn af mikilverðustu atburðum í sögu Vesturlanda. Hún átti langan aðdraganda en þegar talað er um frönsku byltinguna er yfirleitt átt við röð atburða sem hófust einn heitan júlídag árið 1789. Þá réðust bændur og almennir borgarar á Bastilluna, sem var alræmt fangelsi og vopnabúr hersins. Konur og menn börðust hlið við hlið gegn varðmönnum konungs. Innrásin í Bastilluna gekk vel, almenningur vopnaðist og var í sterkari stöðu gegn hervaldi konungs. Innrásar-dagurinn, 14. júlí, er í dag kallaður Bastilludagur og er hann þjóð- hátíðardagur Frakka.

Af hverju voru almennir borgarar svona reiðir?

Það var mikil stéttaskipting í Frakklandi fyrir byltinguna. Aðallinn skipaði yfirstéttina, klerkar millistéttina og almúginn var í neðsta þrepi. Þetta þýddi að lítill hópur landsmanna (aðallinn og klerkar) réð yfir stórum hluta fjármuna á meðan meginþorri landsmanna (bændur og borgarbúar) lapti dauðann úr skel. Almúginn þurfti að greiða skatta til aðalsins og kirkjunnar. Vegna uppskerubrests hækkaði verð á mat-vælum og almennir borgarar voru hungraðir og reiðir yfir óréttlætinu. Því er haldið fram að Skaftáreldar hér á Íslandi hafi átt sinn þátt í frönsku byltingunni. Eldarnir orsökuðu veðurfarslegar hörmungar sem höfðu áhrif á uppskeru hér á landi og alla leið yfir á meginland Evrópu.

Almúginn var ósáttur við að kóngurinn hafði öll völdin í landinu. Bændur og almennir borgarar réðu ekki neinu. Frakkland var skuldum vafið því konungurinn bruðlaði með fjármagn, sem almúginn hafði m.a. greitt í skatta. Peningarnir höfðu t.d. farið í stríðsrekstur, hallir, klæðnað fyrir aðalinn sem og dýrar veislur.

Eftir innrásina í Bastilluna hélt almúginn áfram að berjast gegn valdi konungsins. Í ágúst voru kjörorð byltingarinnar, jafnrétti, frelsi og bræðra-lag á allra vörum. Árið 1793 reyndi konungurinn að flýja ásamt drottn-ingu sinni, Maríu Antoinette. Það tókst ekki og voru þau bæði tekin af lífi. Í kjölfarið komst á lýðræði í landinu.

Sumir líta á frönsku byltinguna sem sýniskennslu í því að almúginn á ekki að láta yfirstéttir kúga sig og að meirihluti getur náð völdum af einræðis-herrum.

44

22 a. Lestu textann Lifi byltingin. Í honum eru fjölmörg fjólublá orð. Tengdu saman fjólubláu orðin við útskýringuna með því að skrifa númer viðeigandi útskýringar á línuna fyrir framan fjólubláa orðið.

____ aðdragandi 1. aðgreining fólks eftir efnahag/fjárhag

____ alræmdur 2. almenningur, alþýða

____ vopnabúr 3. aflífaður, myrtur

____ stéttaskipting 4. prestur

____ aðall 5. geymsla fyrir vopn

____ klerkur 6. orð/setningar sem notaðar

eru til að lýsa/einkenna

____ almúgi 7. undangengnir atburðir, forsaga

____ meginþorri 8. matvörur, fæða, matur

____ uppskerubrestur 9. mestur hluti

____ matvæli 10. sem illt orð fer af

____ kjörorð 11. valdastétt, yfirstétt

____ að vera tekinn af lífi 12. þegar afrakstur ræktunar fer úr skorðum

b. Úskýrðu með þínum orðum hvers vegna almúginn var svona reiður og hvað þeim fannst óréttlátt.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

71051114

2912863

45

3. KA

FLI

c. Skoðaðu myndina. Skrifaðu á línurnar fyrir neðan hana myndatexta sem vísar í textann um byltinguna.

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

d. Hvað heldur þú að konungurinn hafi getað gert til að koma í veg fyrir byltinguna?

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

e. Hvað í nútímanum gæti mögulega leitt til svipaðrar byltingar og varð í Frakklandi 1789?

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

f. Fylltu út í hugarkortið.

Upphaf frönsku

byltingarinnar

Hvenær?

Hvað?

Hver?Hvers vegna?

46

Læsi og lesfimiRataðu!

1Þú ert á Heathrow flugvelli í London. Þú flaugst hingað í morgun með foreldrum þínum. Í hamaganginum við að grípa töskurnar af færibandinu varðstu viðskila við foreldrana. Þú ert eins þíns liðs. Nú eru góð ráð dýr!

Þér þykir ekki þörf á að hafa samband við lögregluna og tilkynna að þú hafir tapað foreldrunum. Tvennt kemur þar til. Annars vegar er rafhlaðan í símanum þínum tóm og hins vegar veist þú nákvæmleg hvert skal halda. Ferðinni er heitið inn í borgina, nánar tiltekið á NiceLife hótelið. Þú hefur dvalið þar áður, kannt að ferðast með neðanjarðarlestinni og veist að lestarstöðin við hótelið kallast Embankment. Það eina sem þú þarft að gera er að lesa í kortið og taka réttar lestir. Ferðin gengur þó ekki áfallalaust fyrir sig en þú nærð á áfangastað á endanum. Er það ekki annars?

47

4. KA

FLIa. Finndu Heathrow flugvöll á kortinu. Hann er í útjaðri borgarinnar. Þú ert stödd/staddur á Terminal 2. Gerðu hring utan um staðsetninguna.

b. Þig rámar í að Embankment stöðin sé við grænu línuna. Finndu stöðina á kortinu og gerðu hring.

c. Græna línan gengur ekki frá flugvellinum sem þýðir að þú þarft að skipta um lest. Finndu stystu leið frá flugvelli að Embankment. Þú getur skipt um lest á þeim stöðvum þar sem línurnar mætast með hring. Hvar ætlar þú að skipta um lest? ________________________________________

Hvað ferðu fram hjá mörgum stöðvum áður en þú þarft að skipta?

___________________________________________________________________

d. Nú ert þú kominn á grænu línuna. Hvað ferðu fram hjá mörgum stöðvum þar til þú ferð út á Embankment?

___________________________________________________________________

Þú finnur hótelið og foreldra þína, sem afturkalla lögreglu-leitina sem sett var í gang þegar hvarf þitt uppgötvaðist. Eftir að hafa komið þér fyrir á hótelherberginu ákveður þú að skreppa í skoðunarferð. Með kortið í höndum finnast þér allir vegir færir.

e. Þú tekur lestina á Embankment stöðinni. Ferðinni er heitir á slóðir Harry Potter, á Kings Cross lestarstöðina. Hvernig er best að komast þangað? Fylltu inn í eyðurnar.

Ég tek _____________________ línuna að _____________________ stöðinni.

Þar skipti ég um lest og tek _____________________ línuna yfir á Kings Cross.

f. Nöfn brautarstöðvanna, Notting hill, Paddington, Baker street og Bond street hafa allar vísun í ákveðnar kvikmyndir sem hafa verið gerðar. Finndu stöðvarnar á kortinu og gerðu hring um þær. Kannaðu hvernig best væri að fara með fjölskylduna í skemmtiferð á slóðir þessara mynda. Hvaða kvikmyndir og persónur tengjast þessum stöðum? Notaðu netið og grúskaðu. Berið saman niðurstöður ykkar.

T.d. Acton Town. x

x Hammersmith, Earl's Court, South Kensington, Leicester square.

Mismunandi lausnir.

Mismunandi lausnir.

t.d. svörtuEuston eða Warren street

bláu

Sjá hringi á korti.

48

Brostu!

2Það er fátt fallegra en einlægt bros! Og fátt betra en að ná einlægu brosi á mynd. Kannt þú að brosa fyrir myndavélina? Hér eru einfaldar leiðbeiningar um hvernig hægt er að ná fáránlega flottum brosmyndum. Lestu, æfðu þig og taktu mynd!

1. Taktu brosandi sjálfsmynd sem notuð verður til samanburðar síðar í æfingunni.

2. Dragðu nú djúpt andann þrisvar sinnum. Ef þú heldur niðri í þér andanum myndast þrýstingur á þindina og brosið verður stíft og þvingað. Liðkaðu andlitsvöðvana með því að setja stút á varirnar og brosa breitt til skiptis, nokkrum sinnum.

3. Hugsaðu um eitthvað sem vekur með þér gleði. Það að hugsa gleðiríkar hugsanir gefur andliti þínu léttara yfirbragð.

Hvað kætir þig og gleður?

____________________________________________________________

4. Slakaðu á vöðvum í andlitinu, hálsinum og öxlum og róaðu hugann. Stress og óöryggi sést fljótt á svip þínum.

5. Veldu afslappaða stellingu og vertu eðlilegur. Gott er þó að hafa bakið beint og huga að góðri líkamsstöðu. Prófaðu nokkrar stellingar. Hvernig líður þér best?

____________________________________________________________

6. Treystu því að ljósmyndarinn geri sitt besta til að ná góðri mynd. Ef þú ert sjálf/sjálfur ljósmyndarinn láttu þá tæknina hjálpa þér. Horfðu í linsuna en ekki beint á skjáinn.

7. Hlæðu innilega. Einlægustu brosin fylgja oft hlátri. Hlátur fær augun einnig til að tindra.

8. Ef þú finnur ennþá fyrir stressi eða óöryggi, hreyfðu þig. Dansaðu um, hoppaðu á staðnum eða snúðu þér í hringi. Hreyfing hjálpar okkur til að slaka á.

49

4. KA

FLI

9. Gott er að æfa bros t.d. fyrir framan spegil. Prófaðu að brosa án alls undir-búnings. Fylgdu því næst skrefunum á síðunni hér á undan og brostu með öllu andlitinu. Sérðu mun?

Já Nei

Ef já, hver er helsta breytingin?

____________________________________________________________

10. Taktu aðra brosmynd eða fáðu einhvern annan til að taka hana fyrir þig. Berðu nýju myndina saman við þá sem þú tókst áður en þú last leiðbeiningarnar.

Hvor myndin þykir þér betri?

Sú fyrri. Sú seinni.

Er munur á myndunum. Hver?

____________________________________________________________

____________________________________________________________

Hvernig gekk þér að lesa þessar leiðbeiningar?

_____________________________________

_____________________________________

Voru leiðbeiningarnar skýrar? Var auðvelt að vita hvað þú ættir að gera?

Já Nei

Var hjálplegt að hafa myndirnar efst á bls. 48 til hliðsjónar?

Já Nei

Ef já, á hvaða hátt?

_____________________________________

_____________________________________

Ef nei, af hverju ekki?

_____________________________________

_____________________________________

50

Taktu púlsinn!3

Lestu leiðbeiningarnar og æfðu þig. Þú þarft að hafa tímatökutæki við höndina.

Svona tekur þú hvíldarpúlsinn á úlnlið:1. Leggðu vísifingur og löngutöng á úlnliðinn fyrir aftan sinina líkt og sýnt er á

myndinni. Ekki þrýsta mjög fast. Þarna er slagæðin og þú finnur fyrir daufum slögum.

2. Teldu nú slögin í 15 sekúndur.

3. Hversu mörg slög taldir þú: ___________

4. Þar sem ávallt er miðað við slög á mínútu þarftu að margfalda með fjórum. (15 mínútur x 4 = 60 sekúndur /1 mínúta)

___________ x 4 = ___________

Hvíldarpúlsinn minn er ___________ slög á mínútu.

1. Nú skaltu athuga áreynslupúls þinn.

2. Hoppaðu, hlauptu eða reyndu á þig á annan hátt í 5 mínútur!

3. Taktu nú púlsinn á sama hátt og áður.

4. Hversu mörg slög taldir þú: ______________________ x 4 = ___________

Áreynslupúlsinn minn er ___________ slög á mínútu.

Hversu miklu munar á hvíldar- og áreynslupúls þínum? ___________

Hvíldu þig nú þrjár mínútur og taktu púlsinn einu sinni enn.

Hver er púlsinn nú? ___________

Hvernig gekk þér að lesa þessar leiðbeiningar?

_____________________________________________________________

Voru leiðbeiningarnar skýrar? Var auðvelt að vita hvað ætti að gera næst?

Já Nei

Hjálpaði myndin þér að leysa verkefnið?

Já Nei

Ef já, á hvaða hátt?

_____________________________________________________________

Náðir þú til baka í hvíldarpúlsinn þinn á þremur mínútum? Fólk

sem er í góðri þjálfun er fljótt að komast til baka í hvíldarpúls

eftir áreynslu.

51

Málfarsmolinn Bein og óbein ræða

4Breyttu þessum óbeinu ræðum í beinar og mundu eftir gæsalöppunum:

Dóra sagði að ég mætti eiga kettlinginn.Afi skipaði okkur að slökkva á sjónvarpinu og fara út að leika okkur.Adam sagði mér að syngja aðeins hærra.Vilborg spurði hvort mamma mín gæti skutlað okkur.Við spurðum tvíburana hvort þeir vildu koma með á ballið.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

5Breyttu þessum beinu ræðum í óbeinar:

Blær spurði: „Tandri, viltu dansa?“Kisa mjálmaði: „Mjá, mjá, mjá.“Hróðmar öskraði: „Verið þið fljót, kennarinn er að koma.“„Ég held að það muni rigna á morgun,“ sagði Tanja þungbrýn.„Veistu hvað klukkan er?“ spurði Olga.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Dóra sagði: „Þú mátt eiga kettlinginn.“

„Slökkvið á sjónvarpinu og farið út að leika ykkur,“ skipaði afi.

Adam sagði: „ Syngdu aðeins hærra.“Vilborg spurði: „Getur mamma þín skutlað okkur?“Við spurðum tvíburana: „Viljið þið koma með á ballið?“

Blær spurði Tandra hvort hann vildi dansa.Kisa mjálmaði þrisvar sinnum.Hróðmar öskraði að þau ættu að vera fljót(að flýta sér) því kennarinn væri að koma.

Tanja sagði þungbrýn að hún héldi að það myndi rigna á morgun.Olga spurði hvort ég vissi hvað klukkan væri.

52

Eru Grimmsævintýrin grimm?Sjónarhorn

1Hvernig getum við séð hvort saga er skrifuð sem 1. eða 3. persónu frásögn?

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

2Skrifaðu stutt dæmi fyrir hvorutveggja:1. persónu frásögn

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

3. persónu frásögn

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

Í 1. persónu frásögn segir sögumaðurinn sjálfur

frá því sem gerist. Pers.fn. ég er notað. Í 3. pers.

frásögn segir sögumaður frá því sem einhver

annar gerir. P.fn. eru hann, hún, það.

53

5. KA

FLISögusvið3

Lestu þessi sex brot úr sögum. Paraðu sögusviðin við textabrotin með því að skrifa viðeigandi númer í hringinn við textann.

1. Sólarströnd. 3. Yfirgefinn skólabygging. 5. Almenningsgarður.

2. Neðansjávar. 4. Hellir. 6. Í íslenskri fjöru.

Ragnar er varla búinn að losa Steinunni úr kerrunni þegar hún hleypur í átt að rólunum. Hann ýtir kerrunni í átt að bekk og hefur annað augað á þriggja ára hnátunni. Lykt af nýslegnu grasi fyllir vitin. Vorið er uppáhaldstími Ragnars. Eldri kona situr og prjónar en annars er enginn sjáanlegur…

Loksins! Guðrún hafði aldrei á ævi sinni verið jafn spennt. „Teldu upp á þremur og láttu vaða,“ kallaði pabbi til hennar. Hún fann kaldan sjóinn taka á móti sér. Fyrstu sekúndurnar átti hún erfitt með að ná andanum. Hún var óvön að anda bara í gegnum munninn en æfingarnar síðustu daga í sundlauginni skiluðu sér. Augun voru fljót að venjast myrkrinu og kyrrðin var dásamleg…

„Það er bara eitt sem ég er hræddur við,“ segir hann og horfir á Alex. Vindurinn leikur í hári þeirra beggja og Alex hallar sér upp að honum til að heyra betur hvað hann segir. Hann sleikir neðri vörina áður en hann heldur áfram og grettir sig yfir saltbragðinu. Mávur gargar fyrir ofan þá og hinum megin við hafið sést forsetabústaðurinn…

„Ekki voga þér að koma nær mér,“ reynir hann að öskra en röddin brestur. Hann heyrir andadráttinn nálgast. „Ég er að reyna að hjálpa þér,“ segir mjóróma rödd. Sigurgeir er ekki viss hvort hann eigi að treysta sér út og þrýstir bakinu upp við kaldan klettinn…

Sólin blindar Hildi. Hún þurrkar svitadropann sem rennur niður gagnaugað með bleika hlýrabolnum sem amma gaf henni fyrir ferðina. Sandurinn brennur iljarnar og hún líkist helst hrossaflugu þegar hún hleypur frá handklæðinu niður að sjó…

Hann hefði aldrei átt að elta Skúla. Órólegur gengur hann eftir dúkalögðum gangi. Klukkan er þrjú að nóttu og foreldrar hans halda að hann sofi rótt í herberginu. „Skúli,“ hvíslar hann en fær ekkert svar. Það voru örugglega fimm mínútur síðan Skúli hvarf. Klukkan í matsalnum tifaði og vindurinn barði gluggana. Það var allt svo hljótt, ólíkt því þegar hann situr með félögum sínum í hádegishléinu á sama stað…

5

2

6

4

1

3

54

Nú eða þá?4

Skoðaðu endursögnina um Mjallhvíti í lesbók á bls. 72. Finndu a.m.k. þrjú atriði sem væru öðruvísi í sögunni ef hún gerðist í raunveruleikanum?

SVA

R

Rifjum upp nokkur bókmenntahugtök!Við höfum lært og unnið með ýmiss bókmenntahugtök í Orðspori. Rifjum þau upp.

PersónurÍ hverri sögu eru aðalpersónur sem sagan fjallar að mestu um. Aðalpersónurnar tengjast síðan öðrum persónum í sögunni sem eru aukapersónur. Til að kynnast persónunum lýsir höfundur ekki bara útliti hennar heldur líka skapgerð, áhugamálum, styrkleikum, veikleikum o.fl.

TímiAllar sögur gerast einhvern tímann (ytri tími) og á tiltekið löngum tíma (innri tími). Höfundar uppljóstra ekki endilega upp um ártalið en lesendur geta ályktað, eða áttað sig á því út frá sögunni hvenær hún gerist. Þeir geta til dæmis velt fyrir sér tækninni (eru bílar, tölvur, snjallsímar o.s.frv.). Lesandi getur líka ályktað hvað sagan gerist á löngum tíma út frá til dæmis aðalpersónunni (eldist hún?).

•

•

•

55

5. KA

FLI

5Skrifaðu niður a.m.k. fimm sögusvið sem þér detta til hugar.

Veldu þér eitt af þessum fimm sögusviðum og skrifaðu stutta byrjun á sögu, líkt og þú sérð í sögubrotunum á bls. 53.

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

SögusviðSegir okkur hvar sagan gerist. Höfundur lýsir umhverfinu og lesandinn veit hvort sagan gerist t.d. í sveit eða borg. Sumir höfundar lýsa umhverfinu mjög vel á meðan aðrir leyfa lesandanum að fylla upp í eyðurnar. Sögusviðið skapar oft ákveðið andrúmsloft.

UpphafÍ upphafi er yfirleitt einhvers konar kynning, til dæmis á persónum og sögusviði.

AtburðarásÍ atburðarásinni kemur upp eitthvert vandamál eða flækja sem persónurnar glíma við. Í atburðarásinni er yfirleitt hápunktur sögunnar.

EndirÍ lok sögunnar fáum við einhvers konar lausn á atburðarásinni.

56

Uppbygging, persónur, sögusvið og tími Mjallhvítar6

Nú þekkið þið hugtökin upphaf, atburðarás og endir, persónur, sögusvið og tími sögunnar. Lesið endursögnina um Mjallhvíti í lesbókinni og fyllið út í rammana.

Aðalpersónurnar eru:

Aukapersónurnar eru:

Sögusviðið er:

Tíminn sem sagan gerist á:

Mjallhvít og drottningin.

Veiðimaðurinn, pabbi Mjallhvítar, dvergarnir, prinsinn, þjóninn og mögulega spegillinn.

Höllin, skógurinn, hús dverganna og höll prinsins.

Í fortíðinni. Kannski í kringum miðaldir þegar konungsfólk bjó í köstulum.

57

5. KA

FLITíminn sem líður í sögunni:

Upphaf:

Atburðarás (finnið 5 atburði a.m.k.):

Endir:

Frá því að Mjallhvít er lítil þar til hún giftist. Óræður tími.Fá nemendur til að ræða þetta.

Mjallhvít fæðist, móðir hennar deyr og pabbi hennar giftist aftur.

Mjallhvít og prinsinn giftast og drottningin deyr kvalarfullum dauðdaga.

Mismunandi lausnir. 1. Drottningin vill vera fríðust allra og á töfraspegil sem hún

spyr oft hver sé fríðust á landinu.2. Drottningin sendir veiðimanninn með Mjallhvíti út í skóg

þar sem hann á að drepa hana. 3. Mjallhvít fær frelsi og finnur hús sem 7 dvergar búa í.

Hún fær að búa þar með þeim.4. Drottningin reynir að eitra fyrir henni þrisvar og tekst

ágætlega upp í þriðja skiptið. (Hér geta nemendur tekið hvert skiptið sem atburð og fengið þrjá atburði).

5. Prins kemur og fær að taka gullkistu sem Mjallhvít liggur í. Þjónninn hrasar sem verður til þess að eplabitinn hrekkur upp úr Mjallhvíti.

Kvikmyndir7

Nú er komið að því að horfa á kvikmynd. Hafðu það í huga að þú ert að horfa á sögu. Allar kvikmyndir segja okkur sögu líkt og bækur. Veldu þér kvikmynd til að horfa á. Á meðan þú horfir skaltu punkta niður upplýsingar inn í rammana:

Hvað heitir myndin?

Hver er leikstjórinn?

Hvenær kom myndin út?

Er hún bönnuð innan einhvers aldurs?

Hvað heita aðalpersónurnar?

Hverjar eru aukapersónurnar?

Hvert er sögusviðið?

58

5. KA

FLIÁ hvaða tíma gerist sagan í myndinni? (ytri tími)

Hversu langur tími á að líða í sögunni frá því að myndin byrjar og endar?(innri tími)

Hvað færðu að vita í upphafi myndar?

Hver er atburðarásin (nefnið 5 atburði)?

Hvernig endar myndin?

59

Hvernig fannst þér myndin? (spennandi, fyndin, langdregin…)

Mér fannst…

Er myndin sannsöguleg (byggð á raunverulegum atburði)? Er hún byggð á bók? Hvernig stóðu leikararnir sig? Trúðir þú á persónur þeirra? Höfðu þeir áhrif á tilfinningar þínar?

Hvernig fannst þér hljóðið í myndinni? Myndatakan? Brellur?

Eitthvað annað sem þú vilt taka fram varðandi myndina?

60

61

5. KA

FLI

8Notaðu punktana þína og skrifaðu kvikmyndarýni í samfelldum texta.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

62

Brandarar9

Margar skrýtlur hafa spunnist út frá ævintýrum. Ástæðan fyrir því að grínið virkar er að fólk þekkir þær sögur sem brandarinn vísar til. Tökum dæmi um vel heppn-aðan brandara sem margir þekkja og er með vísun í annan þekktan brandara.

Fyrst kom þessi:Einu sinni voru tveir tómatar að ganga yfir götu. Þá kom vörubíll og keyrði yfir annan tómatinn. Hinn tómaturinn leit við og sagði: „Komdu tómatsósan þín.“

Síðan spannst þessi brandari upp úr hinum:Einu sinni voru tveir tómatar að ganga yfir götu. Þá kom vörubíll og bremsaði til að hleypa tómötunum yfir götuna. Þá sagði annar tómaturinn: „Hey, þú skemmdir brandarann!“

Hugsaðu brandara sem þú kannt og finnst fyndinn. Skrifaðu hann niður eða teiknaðu myndasögu hér í rammann:

63

5. KA

FLISkrýtla um grísina þrjá10

Skoðum einn brandara sem vísar í ævintýri:

Dag einn var kennari sex ára barna að lesa söguna um grísina þrjá. Hann var kominn að kaflanum þar sem fyrsti grísinn var að safna efni í húsið sem hann var að byggja. Grísinn gekk að manni með fullar hjólbörur af stráum og spurði: „Fyrirgefðu herra, ekki gæti ég fengið smávegis af stráum hjá þér til að byggja mér hús?“Kennarinn leit yfir bekkinn og spurði: „Og hvað haldið þið að maðurinn hafi sagt?“Nemandi í bekknum lyfti upp hönd og svarði: „Ég held að hann hafi sagt: Ja hérna hér, talandi svín!“

Nú þekkir þú fullt af ævintýrum. Leystu hugmyndarflugið úr læðingi og semdu brandara með vísun í ævintýri. Þú mátt skrifa hann niður eða teikna myndasögu.

Hvar er grimmdin? 11

Taktu afstöðu. Hvað finnst þér um að ævintýri, sem er hrottalegt í upprunalegri útgáfu, sé

mildað í teiknimyndum? Finnst þér rétt að gera það? Af hverju – Af hverju ekki? Finndu a.m.k. tvö góð rök sem styðja skoðun þína.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

að vinna saman

Sk

emmtilegt

64

Orðarýni12

ógrynni

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

13

augljós

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

Mikið magn. Mismunandi svör.

Mismunandi svör.

Það sem liggur í augum uppi.

Býsn – kynstur. Fátt.

Dulinn.Auðsær, bersýnilegur.

65

5. KA

FLI

14

rosti

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

15

iður (iðrin)

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

Frekja með hávaða, hroki og yfirlæti.

Líffæri í kviðar-holi/maganum.

Mismunandi svör.

Mismunandi svör.

Hroki, yfirlæti, frekja.

Innyfli.

Auðmjúkur, hógvær, hrokalaus.

Mismunandi teikningar.

66

StafsetningarsjónaukinnUm y, ý og ey16

Finndu 15 y, ý og ey orð í orðasúpunni. Orðin eru ýmist skifuð aftur á bak eða áfram, lóðrétt, lárétt eða á ská.

K O S S S B O K Y F Ý P H E V

B M F Y K I R S J K K R K E Ú

S L Y A F I E Ö B P S S G A A

L D L S F J L S Y H F G L T T

T R L Y R S A E K A Ð Þ E Ý G

S U A M K G S Y N G J A Y L R

R Y M Y F K I Þ G N I D P F K

Þ I L Æ G I I K V M F Y A A U

H D R K U O H H R F H M J V D

A L S Y S T I R U R Y Ý L S M

P R E G F L Þ D T Æ N V M A P

L J Þ Y E B H S Ý N T Y N K U

O O Y Y P O K X R N R U R J U

I G R E T U S U B J T Æ O U I

K A V O J T R U A V L V R D F

BRÝTUR FYRIR SMYRJAEYRA GLEYPA SYFJAFJÖLSKYLDA HLEYPUR SYNGJAFLÝTA NÝJA SYSTIRFYLLA SKÝ YFIR

17Finnur þú fleiri y og ý orð í súpunni sem eru ekki á listanum?

___________________________________________________________________

67

18Tengdu saman skyld orð.

ljúka frystakoss synirloka skreytaoddur kyssafrost dreymadraumur hryssasonur fýkurhross lykillloft yddafjúka yfirofar lyftaskraut lýkur

19Skrifaðu rétt orð á línurnar hér fyrir neðan. Orðin er að finna í rammanum.

Litla _____________________ mín _____________________ mjög vel.

Viltu fara _____________________ mig út á bensínstöð og

_____________________ á tankinn?

Settu dúk _____________________ páfagaukabúrið.

Gamli maðurinn var orðinn mjög _____________________ og geispaði oft.

Kennarinn _____________________ á að kveikja á tölvunni.

Nemendur _____________________ hvort nú megi hætta.

Viltu _____________________ fyrir mig brauðsneið?

Það þarf að _____________________ fólkinu inn í salinn.

fyrir yfir fylgja spyrja byrjar systir syfjaður fylla syngur smyrja

systir syngur

fyrir

fylla

yfir

syfjaður

byrjar

spyrja

smyrja

fylgja

68

BókahillanBókabrot

Hér á eftir fer brot út fyrsta kafla bókarinnar Hrollur, sá hlær best sem síðast hlær, eftir R. L. Stine. Lestu og leystu verkefnin.

20Hrollur

Sá hlær best sem síðast hlær1. kafli„Mmmmm! Mmmmm! Mmmmm!“Krista reyndi hvað hún gat að ná athygli tvíburasystur sinnar. Linda leit upp úr bókinni sem hún var að lesa til að athuga hvað gengi á. Í stað þess að sjá fallegt andlit systur sinnar sá hún stóra bleika kúlu á stærð við höfuðið á Kristu.„Flott þessi,“ sagði Linda áhugalaus. Leiftursnöggt potaði hún í kúluna og sprengdi hana.„Hey!“ hrópaði Krista um leið og bleik tyggjókúlan sprakk yfir kinnar hennar og höku. Linda hló. „Náði þér.“Krista greip reiðilega í bók Lindu og lokaði henni með skelli.„Úps, nú veistu ekkert hvar þú varst!“ sagði hún með uppgerðarhryllingi. Hún vissi að systir hennar þoldi ekki að ruglast í blaðsíðutalinu.Linda yggldi sig og þreif bókina aftur. Krista baslaði við að kroppa bleikt tyggjóið af andlitinu.„Þetta var stærsta tyggjókúla sem ég hef blásið,“ sagði hún reiðilega. Tyggjóið var fast á hökunni.„Ég hef blásið miklu stærri kúlur en þetta,“ sagði Linda yfirlætislega.„Þið eruð ótrúlegar, báðar tvær,“ muldraði mamma þeirra um leið og hún gekk inn í herbergið og lagði snyrtilega samanbrotinn bunka af þvotti á rúmið hennar Kristu. „Metist þið meira að segja um tyggjó?“„Við erum ekkert að metast,“ muldraði Linda. Hún sveiflaði ljósu taglinu til og sneri sér aftur að bókinni.Stelpurnar voru báðar með slétt ljóst hár. En Linda var með sítt hár sem var yfirleitt tekið saman í tagl og Krista var með mjög stutt hár. Þannig þekkti fólk tvíburana í sundur því að öðru leyti voru þær nánast alveg eins.Báðar voru með hátt enni og stór blá augu. Báðar fengu spékoppa þegar þær brostu. Báðar roðnuðu auðveldlega og þá birtust stórir bleikir deplar á fölum kinnum þeirra. Báðum fannst nefið á sér vera aðeins of breitt. Báðar vildu þær vera eilítið hávaxnari. Lísa, besta vinkona Lindu, var næstum því sjö sentímetrum hærri þótt hún væri enn ekki orðin tólf ára.

69

5. KA

FLI„Náði ég öllu?“ spurði Krista og nuddaði rauða og klístraða hökuna.„Ekki öllu,“ sagði Linda og leit upp. „Það er smá í hárinu á þér.“„Æðislegt,“ muldraði Krista. Hún þuklaði á hárinu á sér en fann ekkert tyggigúmmí.„Náði þér aftur,“ sagði Linda og hló. „Þú ert svo einföld.“Krista hvæsti reiðilega. „Hvers vegna ertu alltaf svona vond við mig?“„Ég? Vond?“ Linda horfði sakleysislega á hana. „Ég er algjör engill. Spyrðu hvern sem er.“Krista sneri sér pirruð að móður sinni, sem tróð sokkum í kommóðuskúffu.„Mamma, hvenær fæ ég mitt eigið herbergi?“„Hinn tólfta aldrei,“ svaraði mamma og brosti.

a. Hvert er sögusviðið í upphafi bókarinnar?

___________________________________________________________________

b. Hugsanlega hafa aðalpersónur verið kynntar til sögunnar. Hverjar?

___________________________________________________________________

c. Merktu við það orð sem gæti komið í stað þess sem er undirstrikað án þess að merking breytist. „Við erum ekki að metast.“

matast setja met keppa um eitthvað, þrátta skiptast á

d. Hvernig þekkti fólk tvíburana í sundur?

___________________________________________________________________

e. Ljúktu við málsgreinina: Kristu dreymir um eigið herbergi vegna þess að

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

f. Hvað á mamma við þegar hún svarar: „Hinn tólfta aldrei.“ ?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Heimili Kristu og Lindu.

Tvíburarnir Krista og Linda.

Á hársíddinni. Linda var með sítt hár en Krista með stutt.

ólík svör en t.d. hún deildi herbergi með systur sinni og á

þessari stundu var ekki gott samkomulag.

Mamman notar orðaleik til að segja að Krista fái aldrei

nýtt herbergi.

x

21Gríptu aftur niður í textann!

„Það er enginn hérna. Skoðum nýja húsið,“ sagði Linda.Krista elti hana yfir lóðina. Íkorni sem var kominn hálfa leið upp í tré fylgdist tortrygginn með þeim.Þær fóru í gegnum op í limgerðinu milli lóðanna. Þær gengu framhjá timbur- stöflunum og stóra moldarbingnum og upp steyptar tröppurnar að húsinu.Þykkt plast var neglt fyrir opið þar sem útihurðin ætti að vera. Krista lyfti einu horninu á plastinu og þær smeygðu sér inn í húsið.Inni var dimmt og svalt og fersk timburlykt lá í loftinu. Gifsveggirnir voru tilbúnir en ómálaðir.„Farðu varlega,“ sagði Linda. „Naglar.“ Hún benti á stóra nagla sem lágu á víð og dreif um gólfið. „Ef þú stígur á nagla færðu stífkrampa og deyrð.“„Þú yrðir ánægð með það,“ sagði Krista.„Ég vil ekki að þú deyir,“ svaraði Linda. „Bara fáir stífkrampa.“ Hún flissaði hæðnislega. „Haha,“ sagði Krista kaldhæðnislega. „Þetta hlýtur að vera stofan,“ sagði hún og gekk varlega í gegnum herbergið að arninum sem var á veggnum fjærst anddyrinu. „Hér er hátt til lofts,“ sagði Linda og starði upp í loftið á dökka viðarbitana yfir höfðum þeirra. „Flott.“„Þetta er stærra en stofan okkar,“ benti Krista á og horfði út um stóran gluggann og út á götuna.„Það er góð lykt hérna.“ Linda andaði djúpt. „Allt þetta sag. Það ilmar eins og furutré.“Þær gengu í gengum holið og könnuðu eldhúsið. „Eru þessir vírar tengdir?“ spurði Krista og benti á knippi af svörtum rafmagnsvírum sem héngu niður úr bitunum í loftinu.„Prófaðu að snerta einn þeirra, þá kemstu að því,“ stakk Linda upp á.„Þú fyrst,“ skaut Krista til baka.„Eldhúsið er ekki mjög stórt,“ sagði Linda, beygði sig niður og horfði inn í götin fyrir eldhússkápana.Hún rétti úr sér og ætlaði að stinga upp á að þær könnuðu efri hæðina þegar hún heyrði hljóð.„Hvað?“ Augun glenntust upp af undrun. „Er einhver hérna inni?“Krista stóð grafkyrr í miðju eldhúsinu.Þær hlustuðu báðar.Þögn.Svo heyrðu þær hljóðlátt hratt fótatak. Nærri.

Inni í húsinu.„Förum!“ hvíslaði Linda.

70

5. KA

FLIa. Nú hefur sögusviðið breyst. Hvar gerist sagan núna?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

b. Hvenær gerist sagan? Hver er líklegur ytri tími að þínu mati?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

c. Hvers konar hús eru systurnar að skoða. Yfirgefið hreysi. Nýbyggingu. Hús sem er að hruni komið. Geymsluskúr.

d. Veldu annað orð sömu merkingar í stað undirstrikaða orðsins. Þær fóru í gegnum op í limgerðinu milli lóðanna.

trjágerðinu girðingunni gangstéttinni

e. Satt eða ósatt? S ÓStelpurnar þurftu að klifra upp stiga til að komast inn í húsið. Linda vill að Krista fái stífkrampa. Það var viðarlykt í loftinu. Linda vildi fara upp á efri hæðina.

71

Sögusviðið er nú nýbyggt hús sem systurnar vilja kanna.

Sagan gerist í nútímanum.

x

x

xx

xx

72

22Og nú nær spennan hámarki! Lestu áfram …

Krista var þegar komin hálf undir plastið á leiðinni út um dyraopið. Hún hoppaði niður af útidyrapallinum og hljóp í áttina að lóðinni þeirra.Linda stoppaði neðan við tröppurnar og sneri sér að nýja húsinu. „Hey, sjáðu!“ kallaði hún.Íkorni kom stökkvandi út um glugga. Hann lenti á moldinni og hljóp strax á fleygiferð í átt að stóra hlyninum í garði systranna.Linda hló. „Þetta var bara íkorni.“Krista stoppaði við runnana. „Ertu viss?“ Hún horfði hikandi á gluggana í nýja húsinu. „Þetta var frekar hávær íkorni.“Þegar hún sneri sér frá húsinu varð hún hissa að sjá að Linda var horfin.„Hey, hvert fórstu?“„Ég er hér,“ kallaði Linda. „Ég sé eitthvað!“Það tók Kristu smástund að finna systur sína. Linda var hálffalin á bak við stóran svartan ruslagám hinum megin á lóðinni.Krista skýldi augunum með annarri hendi til að sjá betur. Linda var hálf ofan í ruslagámnum. Hún virtist vera að gramsa í ruslinu.„Hvað er þarna ofan í?“ kallaði Krista.Linda henti hlutum til og frá og virtist ekki heyra í henni.„Hvað er þetta?“ kallaði Krista og tók nokkur hikandi skref í átt að ruslagámnum. Linda svaraði ekki.Svo dró hún eitthvað rólega upp úr gámnum. Hún lyfti því upp. Krista sá dökkhært höfuð, handleggi og fótleggi sem héngu líflausir.Höfuð? Handleggir og fótleggir?„Ó, nei!“ hrópaði Krista og greip fyrir andlitið á sér í hryllingi.

Viltu lesa meira?

Snarastu þá inn á bókasafn

og náðu þér í bókina.

Hrollur

Sá hlær best sem síðast hlær

73

5. KA

FLIa. Hvað hús er á næstu lóð við nýbygginguna?

___________________________________________________________________

b. Linda telur að hljóðið á eftir hæðinni hafi borist frá íkorna. Hvað heldur þú? Rökstyddu svar þitt.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

c. Hvað merkir undirstrikaða orðið: Hann lenti á moldinni og hljóp strax á fleygiferð í átt að stóra hlyninum í garði systranna.

stór hlemmur brunnur vinnuskúr trjátegund

Fyrsta kafla er lokið. Aðalpersónur hafa verið kynnar til leiks, sögusviðið kynnt og sögutími markaður. Og nú hefst atburðarásin fyrir alvöru.

d. Hvaða atburður er það sem líklega hefur hrint atburðarásinni af stað í þessari sögu?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

x

Ýmsar lausnir.

Heimili systranna.

Ýmsar lausnir.

T.d. eitthvað undarlegt er á seyði í næsta húsi.

Lík/dúkka finnst í ruslagámi á lóð nágrannans.

74

Af máli má manninn þekkjaHraðaspurningar

1Lestu spurningarnar og skrifaðu það fyrsta sem kemur upp í huga þinn. Svaraðu í heilum málsgreinum.

Hvað borðaðir þú í morgunmat í morgun? Skrifa …!

Ef þú mættir velja þér gæludýr núna hvað yrði fyrir valinu? Skrifa …!

Hvað ertu að hugsa um einmitt núna? Skrifa…!

Hvað fær þig til að brosa? Skrifa …!

Hvar reitir þig til reiði? Skrifa …!

Hvernig litist þér á að taka frímínútur út úr stundatöflunni? Skrifa …!

75

6. KA

FLIGefðu þeim orð2

Þessi heillandi dýr fá eitt tækifæri til að tjá sig á mannamáli. Hjálpaðu til og skráðu niður það sem þau vilja segja.

76

Að rýna í orð3

Fylltu inn í hugarkortin. Nýttu þér íslenska orðabók eða tölvuorðabók til að fá upplýsingar um merkingu orðanna.

að angra

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

að and-varpa

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

4

að gera einhverjum eitt-

hvað, að hryggja einhvern

Hættu að angra mig.

Mismunandi svör.

að stynja, blása frá sér

Áreita, ergja, stríða.

Að liðsinna, hjálpa

að stynja, að dæsa, að

mása

77

6. KA

FLI

að skaða

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

að skynja

Hvað merkir orðið?

Samheiti

Orðið í málsgrein.

Andheiti

5

6

Hvað eiga öll orðin sameiginlegt?

Að valda tjóni, að gera

einhverjum eitthvað.

Hundurinn skaðaðist á fætinum.

Að verða var við eitthvað

eða að skilja.

finna á sér, verða var við,

taka eftir einhverju.

Kennarinn skynjaði ákveðinn

óróleika í hópnum.

Meiða, skadda, skemma

Að laga.

78

Spjöllum saman

1. Veljið ykkur eitt af umræðuefnunum hér fyrir neðan. 2. Hefjið samtal þar sem báðir taka virkan þátt og tjá sig um efnið og

spyrja spurninga. Spjallið í 3–5 mínútur.3. Takið samtalið upp á snjalltæki.

Kettir eru miklu betri dýr en hundar.

Besti söngvari/söngkona í heimi er …

Hvað myndi ég gera ef ég ætti hundrað milljónir?

Af hverju er mikilvægt að flokka rusl?

Hverju myndir þú breyta ef þú værir skólastjóri í einn dag?

Þráðlaust net í strætó. Nauðsyn eða óþarfi?

Þú mátt búa hvar sem er í heiminum. Hvar og af hverju?

4. Hlustið á samtalið og gerið eftirfarandi athugun:a. Hvaða hikorð notaðir þú?

__________________________________________________________

__________________________________________________________

b. Koma fyrir slettur og slangur í þínu máli? Ef já, þá hvaða orð?

__________________________________________________________

__________________________________________________________

Skiptið nú um námsfélaga, veljið nýtt umræðuefni og endurtakið leikinn.

7

Mismunandi lausnir.

79

6. KA

FLIVandamál leyst með ritmáli8

Matti lét ekkert stoppa sig þegar hann mótmælti heimanáminu. Sjá bls. 90–91 í lesbókinni.

Nú ert þú í vanda.Það er ólag á netinu í símanum þínum. Þú þarft að koma kvörtunum á framfæri við nokkra aðila. Hafðu í huga muninn á formlegu og óformlegu ritmáli.

Þú færð lánaðan síma og sendir vini þínum eða vinkonu línu með smáskilaboðum. Útskýrðu af hverju hann/hún hefur ekkert heyrt frá þér.

Skrifaðu miða til mömmu þinnar og kvartaðu yfir ástandinu.

Þú sendir símaþjónustufyrirtækinu þínu tölvupóst úr skólatölvunni, útskýrir vandamálið og óskar eftir því að málum verði kippt í lag.

Ég mótmæli of miklu heimanámi.

80

Hefur þú gott nef fyrir málsniði?9

Hér á eftir fara nokkur textabrot. Lestu þau og tengdu við það málsnið sem þér finnst passa með því að skrifa rétta tölu í kassana.

Hei, eigum við að fara í pókó?

Maaatur!!!

Gríma var í rosalegum vandræðum. Auðvitað þurfti þetta koma fyrir hana í dag af öllum dögum. Hún var alltaf svo heppin, eða þannig. Hún sparkaði reiðilega í borð-fótinn í mótmælaskini. Vatnsflaskan flaug í

gólfið, opnaðist og vatn skvettist út um allt.

Einu sinni, fyrir langa löngu, var kona nokkur sem …

Næst mun ég sýna þér hvernig maður tekur til

láns og deilir.

Ég legg til að í lok fundarins verði farið yfir

nokkur miklvæg atriði.

Forngripir eru allir manngerðir hlutir sem eru orðnir eldri en 100 ára. Þeir sem finna forn-

gripi á víðavangi eiga að hafa samband við Minjastofnun

Íslands sem hefur yfirumsjón með verndun fornleifa- og

byggingararfs á Íslandi.

Hæ krakkar,Mig langaði bara að senda ykkur þessar línur og þakka ykkur fyrir frábæra viku á Reykjum. Það var ógeðslega gaman og ég tók fullt

af myndum sem ég skal senda ykkur við tækifæri.

formlegt talmálformlegt ritmál

óformlegt ritmál

óformlegt talmál

1

34

2

1

4

42

4

2

1

3

81

6. KA

FLIHvað veistu um málfræði? 10

1 Raðaðu eftirfarandi orðum í stafrófsröð:

kóróna skjöldur galdramaður kóngur hirðfífl kastali riddari sverðberi drekabani

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

2 Settu greinarmerki á rétta staði í textanum.

Riddarinn reið á hvítum hesti inn í hallargarðinn Hann

dró sverðið úr slíðrinu og hrópaði hástöfum Til orrustu

Kóngurinn skipaði sínum mönnum að koma riddranum

fyrir kattarnef áður en hann flýtti sér í felur Hann

vissi vel að nú var að duga eða drepast

Hér á eftir er gríðarlega flókin kunnáttukönnun í

málfræði. Nú reynir á þig að nýta þekkingu þína kæri lærlingur.

. . .: ! ,„ “

Nú eru komnar málsgreinar í textann

6 8 2 5 3

1974

.

..

,

: „ !“

82

3 Skoðaðu eftirfarandi texta.Riddarinn Hróðmar var hvergi banginn. Hann hafði engu að tapa. Ef honum mistækist að bjarga töfrasteini galdrameistarans frá illa kónginum Márusi þá hefði hann ekkert að lifa fyrir. Þá væri þjóð hans glötuð. Míranda, fallega heitkona hans, myndi ekki vilja sjá hann og honum yrði úthýst úr reglu Dómsdagsriddaranna. Hróðmar hafði í raun ekki gert neina áætlun. Hans eina markmið var að komast inn í kastalann. Ef það tækist myndi hann bara spila framhaldið eftir eyranu, nú eða beita sverðinu.

a. Finndu sex nafnorð í textanum. Tvö af hverju kyni.

karlkyn – kk kvenkyn – kvk hvorugkyn – hvk

b. Finndu sex sagnorð í textanum og fylltu inn í töfluna:

Nafnháttur Nútíð þátíð

c. Finndu 3 lýsingarorð í textanum. Stigbreyttu þau í karlkyni, eintölu.

Frumstig Miðstig Efsta stig

d. Strikaðu undir tvö sérnöfn í textanum.

Riddarinntöfrasteini

að vera

að tapa

að lifa

að hafa

að komast

að takast

illa

glötuð

falleg

Hróðmar, Míranda, Márus,

Dómsdagsriddaranna.

þjóðheitkona

er

tapar

lifi

hef

kemst

tekst

verra

glataði

fallegri

markmiðframhaldið

var

tapaði

lifði

hafði

komst

takast

verst

glötuðust

fallegust

T.d.

83

6. KA

FLI4 Svaraðu eftirfarandi krossaspurningum:

Í hvaða línu eru tvö nafnorð með greini?

Hvert fór stúlkan?

Apinn skeit í fötu.

Tímavélin hvarf inn í myrkrið.

Riddarinn reið undir kastalahlið.

5 Hvernig stigbreytist orðið vondur í kvenkyni fleirtölu?

Vondur – verri – verstur

Vondir – verri – verstir

Vont – verra – verst

Vondar – verri – verstar

6 Hvert er samheiti orðsins indæll:

frábær

vinamargur

elskulegur

góður

7 Fylltu inn í töfluna. Skrifaðu heiti á föllunum fjórum, hjálparorðunum og fallbeygðu að lokum eftirfarandi nafnorð í eintölu og fleirtölu:

Föll Hjálparorð et. ft. et. ft.

Nefnifall Hér er krókur krókar kona konur

Nefnifall Hér er nál nálar bróðir bræður

x

x

x

þolfall

þágufall

eignafall

þolfall

þágufall

eignafall

um

frá

til

krók

krók/króki

króks

nál

nál

nálar

króka

krókum

króka

nálar

nálum

nála

konu

konu

konu

bróður

bróður

bróður

konur

konum

kvenna

bræður

bræðrum

bræðra

um

frá

til

84

8 Svaraðu eftirfarandi krossaspurningum: Í hvaða línu er lýsingarorð í miðstigi?

Gunna hljóp hraðast.

Peysan var þröng.

Pésa fannst verra að vera síðastur.

Karlinn sá krúttlega kisu.

9 Hvaða orð hefur þrjú atkvæði?

hnakkur

sólbrenndur

ljósaskipti

snjótittlingur

10 Hvernig er ónýt lungu í eignarfalli fleirtölu:

ónýtum lungum

ónýtra lungna

ónýtra lunga

ónýt lungu

11 Greindu kyn eftirfarandi nafnorða.

máni __________ kerfi __________ bilun __________ mál __________

12 Bættu greini við nafnorðin.

hagi __________ lauf __________ flauta __________ sál __________

13 Stigbreyttu lýsingarorðið há.

frumstig miðstig efstastig

kk ___________ ___________ ___________

kvk ___________ ___________ ___________

hk ___________ ___________ ___________

x

x

x

kk hk kvk hk

nn ið n in

hár

há

hátt

hærri

hærri

hærra

hæstur

hæst

hæst

85

6. KA

FLI14 Greindu fall feitletruðu orðanna:Riddarinn lá helsærður á hörðu kastalagólfinu. Honum hafði mistekist. Töfrasteinninn var honum að eilífu glataður. Menn Márusar höfðu verið of margir og vel vopnum búnir. Hæfileikar Hróðmars í bardagatækni máttu sín lítils gegn vopnum lífvarðanna. Hvað yrði nú um þjóð hans? Hvernig myndi Míröndu reiða af? Hann heyrði lágt fótatak nálgast. Einhver læddist í átt til hans. Hann megnaði ekki að snúa höfðinu til að sjá hver þetta væri. Honum var sama. Hann var tilbúinn að taka örlögum sínum.

nf. þf. þgf. ef.

riddarinn

kastalagólfinu

Hróðmars

bardagatækni

Míröndu

fótatak

höfðinu

örlögum

15 Nú er kunnáttukönnun lokið.Hvernig gekk þér?

Mjög vel Þokkalega Nokkuð vel Alls ekki vel

16 Hvaða málfræðiþætti kanntu upp á hár?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Hvaða málfræðiþætti þarftu að æfa betur?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

x

xx

x

xx

x

x

FyrirmyndirMalala Yousafzai

Nú hefur þú kynnt þér sögu Nóbelsverðlaunahafans unga. Skráðu niður hugsanir þínar og hugleiðingar um eftirtalin atriði.

11Árið 2012 var reynt er að ráða unga stúlku af dögum vegna skoðanna hennar.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

12Malala ákvað að ráðstafa verðlaunafé sínu í að byggja skóla í Pakistan.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

Hvað finnst þér?

86

13Víða um heim fá börn ekki menntun.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

14Hvað í daglegu lífi þínu og umhverfi eru sjálfsögð mannréttindi?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

15Hvað í daglegu lífi þínu og umhverfi eru forréttindi?

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

87

88

Skólanum hefur borist bréfSkólastjóri hefur lesið fyrir þig tilskipun nýju stjórnarinnar.

1Hvorum hópnum tilheyrir þú?

Ég er í hópi hinna útvöldu Ég er í hópi hinna brottreknu

2Hvernig lýst þér á hlutskipti þitt? Skrifaðu a.m.k. þrjár málsgreinar um hvað þér finnst.

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

3Hverjir eru hugsanlegir kostir? Hvað græðir þú ef til vill á fyrirkomulaginu? Nefndu a.m.k. tvö atriði.

4Hverjir eru hugsanlegir gallar? Hverju tapar þú? Nefndu a.m.k. tvö atriði.

89

7. KA

FLIBókahillanLestrarspeki

Þetta verkefni gæti verið gaman að vinna með öðrum. Hér sérðu nokkur spakleg ummæli um lestur og bækur.

Nú er komið að þér! Búðu til bókaspeki og skrifaðu í auðu rammana.

Bókaormar munu yfirtaka heiminn … um leið og þeir klára kaflann.„ “Lestur er lærdómsins lykill.„ “

Bækur eru ekki bara samansafn orða. Þær eru uppfullar af

áhugaverðu fólki til að kynnast og merkum stöðum sem tilvalið

er að heimsækja.

„

“

„Góð bók er gjöf sem þú getur opnað

aftur og aftur og aftur.“

90

Talar myndin til þín?Skrifaðu smásögu út frá einni myndinni. Mundu eftir öllu sem þú hefur lært um persónusköpun, sögusvið og tíma. Reyndu að byrja söguna þannig að hún veki áhuga lesenda, skapaðu atburðarás og láttu söguna enda.

92

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

93

7. KA

FLI

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

94

4. Skrifaðu kveðju á fótspor allra bekkjarfélaga þinna.

5. Hafðu kveðjuna einlæga, bentu á styrkleika og það sem þú kannt vel við í fari þeirra.

6. Vandaðu texta og skrift. Það lýsir virðingu í garð annarra.

1. Klipptu út fótsporið á næstu síðu.

3. Fáðu bekkjar-félaga til að skrifa kveðju á fótsporið þitt.

2. Skrifaðu nafnið þitt á fótsporið.

Það vex sem þu veitir athygli

Að leiðarlokumÞá hefur þú lokið við síðustu vinnubókina í Orðspori. En áður en þú lokar bókinni í síðasta sinn skaltu íhuga þitt orðspor og annarra.

95

7. KA

FLI