levensbeschouwing de middeleeuwen 2 - het christendom in europa 2

Levensbeschouwing en de Middeleeuwen

Het Christendom in Europa

www.jurgenmarechal.nl


Opkomst IslamBelangrijk is de opkomst van de islam in Arabië. Deze religie is gebaseerd op de openbaring van de koran aan de profeet Mohammed (570-632). Aan het einde van de zevende eeuw hebben de Arabieren het hele zuidelijke gedeelte van de Middellandse zee veroverd. De aanvankelijk christelijke bevolking in deze gebieden gaat grotendeels geleidelijk, al of niet onder dwang, over tot de islam.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Siyer-i_Nebi_151b.jpg


658 – 739 WillibrordusDe Angelsaksische monnik en missionaris Willibrordus stak in 690 van Brittannië over naar de Lage Landen om de stamverwante Friezen te bekeren en te “verchristelijken” (= kerstenen). Vanuit Utrecht trok hij dopend en kerken stichtend rond. Maar hij was erg afhankelijk van Frankische bescherming. Zodra de Friezen de kans kregen, verjoegen ze hem.


675-754 Bonifatius Bonifatius was een van de belangrijkste missionarissen en kerkhervormers in het Frankische rijk, bisschop, martelaar en heilig verklaard. Hij wordt ook de Apostel van de Duitsers genoemd.

Meer nog dan missionaris was hij de inrichter van de kerkelijke structuren in het gebied van het huidige Duitsland en, wat evenzeer cruciaal is geweest, de binding daarvan aan de Heilige Stoel. Bonifatius werd zo de architect van het christelijke West-Europa, omdat hij een groot aandeel had in de grondvesting van de kerk van Rome en in de groei naar culturele eenheid van West-Europa. Bonifatius werd in Dokkum door de Friezen in 754 vermoord.


675 - 754 Bonifatius


732 De slag bij Poitiers Tijdens de slag bij Poitiers in 732 versloeg de Frankische hofmeier Karel Martel een islamitisch leger onder Emir Abd el Rahman. De uitkomst van deze veldslag bracht de noordwaartse expansie van de islam uit Spanje tot staan.


689 - 741Karel MartelKarel Martel (zie afb.) sloeg in 732 de islam terug bij Poitiers, maar zijn kleinzoon Karel de Grote stelde pas de overwinning van het Christendom bij de Friezen en Saksen zeker.


? – circa 775 LebuïnusDe missionarissen, Bonifatius en Willibrordus, hadden nooit voor gedwongen bekeringen gevoeld, maar hun opvolger Lebuïnus (zie afb.) dreigde de Saksen dat Karel de Grote hun gebied zou verwoesten als ze zich bleven verzetten tegen een bekering tot het christelijke geloof.


742 – 814 Karel de GroteNadat ze in 772 Lebuïnus’ kerk in Deventer in brand hadden gestoken, viel Karel de Grote (zie afb.) inderdaad aan. De definitieve overwinning behaalde Karel de Grote in 804, toen hij de Saksische leider Widukind versloeg. Hij liet Widukind leven op voorwaarde dat hij zich liet dopen.


De Cluniacensers

De tiende eeuw wordt een duistere eeuw genoemd. In tachtig jaar tijd volgen 24 pausen elkaar op. Paus Johannes XII, die op 17-jarige leeftijd paus wordt, leidt een zeer zedeloos leven.

Er is sprake van ernstige mistoestanden: • Simonie komt voor, het verhandelen door middel van koop, verkoop of ruilhandel van geestelijke zaken/ambten. • De investituur wordt problematisch. • Tenslotte zijn er vragen over het priesterhuwelijk.

In deze eeuw ontstaat vanuit de kloosters hervorming en opleving. In Cluny ten noorden van Lyon sticht abt Berno van Cluny, in 910, de orde van de Cluniacensers. Doel is de hervorming van het vervallen kloosterleven.


910 Stichting Abdij van Cluny De abdij van Cluny

is een benedictijner klooster, gelegen bij

de plaats Cluny, in Frankrijk. De abdij was het middelpunt van een belangrijke hervormings-

beweging.


956 – 1015 Vorst Vladimir I van Kiev


956 – 1015 Vorst Vladimir I van KievIn de Slavische gebieden stuitte het westerse Christendom op het oosterse Christendom, dat na nederlagen tegen de islam aan een opmars bezig was. Bulgarije werd vanaf de 9e eeuw tot het Byzantijnse Christendom bekeerd, Rusland vanaf 988, toen Vorst Vladimir I van Kiev zich met zijn volk liet dopen.


988 ‘De doop van Rusland’


1054 Oosters Schisma Het Oosters Schisma is de scheuring binnen de christelijke Kerk tussen de Oosters-orthodoxe Kerken aan de ene kant en de Rooms-katholieke Kerk aan de andere kant. Hoewel de breuk gewoonlijk gedateerd wordt in 1054, toen Paus Leo IX en patriarch Michaëlis Caerularius van Constantinopel elkaar wederzijds excommuniceerden, was het oost-west schisma feitelijk het eindresultaat van een voorafgaande eeuwenlange periode van vervreemding tussen de twee Kerken.


1054 Oosters Schisma Oost en west zagen zichzelf nog als onderdeel van één christenheid, maar waren door eeuwen van scheiding uit elkaar gegroeid:

• Ze verstonden elkaar zelfs letterlijk niet meer, want in het westen was de kennis van het Grieks, de taal van de Byzantijnse kerk, verloren gegaan.

• Bovendien was de paus uitgegroeid tot de onbetwiste leider van de westerse kerk, terwijl in het oosten de keizer en de patriarch van Constantinopel de eerste plaats innamen.

Toen de paus eiste dat hij ook in Byzantium werd gehoorzaamd, kwam het in 1054 tot een breuk (Het eerste schisma), die nooit meer is geheeld.


InvestituurBij de ambtsaanvaarding ontving een bisschop in de middeleeuwen van de keizer de investituur (bekleding), die bestond uit een ring voor zijn geestelijk werk en een staf voor zijn wereldlijke arbeid.


1073-1085 InvestituurstrijdDe Investituurstrijd was een machtsstrijd tussen de Duitse keizer en de paus tijdens de 11e en 12e eeuw. De twistvraag ging steeds over de benoeming van hogere geestelijken (rijks-bisschoppen) en de abten en abdissen van rijksabdijen (geestelijke instellingen onder voogdij van de keizer).

De strijd kwam echt tot uitbarsting in 1075 tussen Hendrik IV en paus Gregorius VII. Enerzijds bemoeide de paus zich met de Saksische oorlogen, waardoor het koninklijk gezag werd ondermijnd, anderzijds was de benoeming van een bisschop van Milaan door Hendrik IV de druppel die de emmer deed overlopen.


1020/1025 – 1085 Paus Gregorius VII

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Gregor7_g.jpg


InvestituurstrijdDe elfde eeuw wordt, naast het Oosterse Schisma, ook beheerst door de investituurstrijd. Hendrik III (1039-1056) is een krachtige hervormer uit het Frankische huis. Het pausdom en de kerk staan circa tien jaren onder zijn invloed. Hij benoemt een aantal pausen. Hij zet ze ook af. In 1059 komt er een kentering. Het conclaaf van kardinalen kiest uit haar midden een paus.

In 1073 wordt Gregorius VII de nieuwe paus. Hij is een krachtige figuur en verbiedt de lekeninvestituur, waardoor hij in botsing komt met Hendrik IV. Gregorius excommuniceert Hendrik in 1075. Deze gaat naar Canossa en verkrijgt in 1077 van Gregorius absolutie. Dit is werkelijk een hoogtepunt van de pauselijke suprematie.

In deze periode ontwikkelt de Kerk instrumenten om te straffen:

• Het ‘Interdict’ (rechten ontnemen, zonder uitsluiting)• Het ‘In de Ban doen’ ofwel ‘excommunicatie’ = uitsluiting van de geloofsgemeenschap)


1050 – 1106 De Duitse koning Hendrik IV


Tocht naar CanossaDe koning Hendrik IV organiseerde een samenkomst van bisschoppen, waarbij paus Gregorius VII werd afgezet. In antwoord daarop excommuniceerde Gregorius VII de koning, evenals zijn medestanders. Dit bracht Hendrik IV in een moeilijke positie, omdat een aantal Duitse bisschoppen zich tegen hem keerde en sommige vorsten hetzelfde dreigden te doen. Hierop ondernam Hendrik IV een boetetocht naar Canossa (1077), waar de paus op dat ogenblik verbleef bij Mathilde van Toscane. Hendrik IV toonde zich bereid om zich aan de paus te onderwerpen, maar deze wilde Hendrik IV aanvankelijk niet ontvangen. Pas na hem drie dagen te laten wachten werd de koning uiteindelijk ontvangen.


Tocht naar CanossaKeizer Hendrik IV werd tijdens de investituurstrijd in 1075 in de ban gedaan. Op weg naar Canossa smeekt hij zijn bemiddelaars, Mathilde van Toscane en abt Hugo van Cluny, om hun ondersteuning tegenover de paus, teneinde opheffing van de ban te verkrijgen.


De tweezwaardenleerDe tweezwaardenleer is genoemd naar een idee van paus Gelasius I (492-496). Hij stelde dat de wereld verdeeld is in twee machtssferen: een geestelijke en een wereldlijke. Elk van beide kon rechtspreken binnen zijn eigen gebied. Het zwaard staat symbool van het uitoefenen van de macht. De twee machten moesten niet tegen elkaar vechten, maar elkaar versterken. In de investituurstrijd leek men juist het tegenovergestelde te doen.

Gelasius ontleende zijn idee van de tweezwaardenleer aan het Nieuwe Testament, waarin door Jezus wordt gezegd: "Geef de keizers des keizers en de heer des heren."

• De wereldlijke macht gaat volgens Gelasius over zaken tussen personen, zoals diefstal, rechten, plichten enz.

• De geestelijke macht daarentegen gaat over het christelijke geloof.


Gelasius I (492-496).


1095 -1271 De kruistochten


1095 -1271 De kruistochten In 1094 vraagt Keizer Alexius I van Byzantium aan Paus Urbanus II om huurlingen tegen de Turken. Wanneer de Byzantijnse ambassadeurs aankomen, is Urbanus bezig met de voorbereiding van het Concilie van Clermont. Daar, voor een grote massa mensen, preekt de paus op 26 november 1095 voor het eerst de kruistocht. De aanwezigen reageren enthousiast.

De kruistochten waren een aantal militair christelijke ondernemingen tussen 1095 en 1271 met de volgende redenen:

• Bevrijding van Jeruzalem en het Heilige land. • De islamitische macht buiten Europa houden.• De Oosterse Kerk herenigen met de Rooms- katholieke Kerk.• Uitbreiding van de wereldse macht naar het oosten (economisch).


1095 -1271 De kruistochten De allereerste kruistocht werd door Paus Urbanus II in gang gezet op het concilie van Clermont in 1095.

http://www.wereldorientatie.net/htm/middeleeuwen/images/Paus%20Urbanus%20II%20spreekt%20over%20de%20kruistochten_jpg.jpg


1095 -1271 De kruistochten Paus Urbanus II (1035 of 1042 - 1099) predikte op het concilie van Clermont, in 1095, de eerste kruistocht. Hij zei: "Deus lo Volt! (God wil het!)". Deze uitspraak werd de strijdkreet van de kruisvaarders.


1095 -1271 De kruistochten Een belangrijk keerpunt in de periode van de

kruistochten was de herovering van Jeruzalem

door de beroemde islamitische veldheer Saladin

in 1187.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Saladin2.jpg


1137 – 1193 Saladin Saladin deed in 1187

een grote aanval op het

koninkrijk Jeruzalem.

1187 vond de Slag bij

Hattin plaats. Een groot

leger van Christenen

(meer dan 20,000

soldaten) aangevoerd

door Reinoud van

Châtillon en Guy de

Lusignan werd

vernietigend verslagen

door Saladin.


1137 – 1193 Saladin


1225 - 1274 Thomas van AquinoThomas van Aquino wordt dé grote leraar (Scholastiek: de filosofie (en

theologie) van de school) van de rooms-katholieke Kerk.

Hij schreef onder meer "Tegen de heidenen" (Summa contra gentiles) en "Summa Theologiae". Dit laatste is het grootste theologische werk van deMiddeleeuwen. Hij was vooral gericht opAristoteles.


1309 tot 1376 Babylonische ballingschapDe veertiende eeuw wordt de eeuw van de ‘Zwarte Dood’. Een derde van de bevolking van India tot IJsland sterft aan de pest.

Tussen 1337 en 1453 woedt de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk.

De Franse koning Filips IV wist de paus Clemens V in 1309 ervan te overtuigen dat het verstandig was in Avignon te gaan wonen, in verband met de verwarde toestand in Rome. Deze periode betekende een dieptepunt in het prestige van de pausen. Zij maakten zich geheel afhankelijk van de Franse koning.In 1309 verhuist paus Clemens V (1305-1314), de vroegere aartsbisschop van Bordeaux, naar Avignon. Van 1309 tot 1376 verblijven de pausen in Avignon onder toezicht van de Franse Koning. Dit wordt de Babylonische ballingschap genoemd.


Het ‘Palais des Papes’ in Avignon


1378 –1417 Het Westers Schisma In 1376 verhuist paus Gregorius XI terug naar Rome. Na zijn dood kiezen de kardinalen onder druk van de bevolking Urbanus VI tot paus. Dertien Franse kardinalen betwisten de omstandigheden van deze verkiezing en kiezen een tegenpaus Clemens VII die naar Avignon terugkeert. De periode 1378 –1417 noemt men het Westers schisma. Gedurende veertig jaar zijn er twee pausen. Aan dit schisma wordt een einde gemaakt tijdens het concilie van Konstanz wanneer de pausen van dat moment worden afgezet en een nieuwe paus Martinus V wordt gekozen. Hij werd de eerste erkende paus na het Westers Schisma.


Tot slot: Enkele ‘wegbereiders’ van de Reformatie John Wycliffe (1330 – 1384) is een belangrijk theoloog in Oxford. Hij stelt dat de mensheid alleen kan gered worden door het lijden van Christus. Hij en zijn volgelingen vertalen de bijbel in het Engels.

Jan Hus (1371 – 1415) uit Bohemen verwerpt de aflaten en stelt dat Christus het hoofd is van de kerk en niet de paus. In 1415 wordt hij veroordeeld tot de brandstapel tijdens het concilie van Konstanz.

Savonarola (1452 –1498) verzet zich in Florence tegen de misbruiken in de Kerk en legt de nadruk op de autoriteit van de Schrift. Hij wordt ter dood veroordeeld.

Erasmus (1467 - 1536) legt met zijn humanistische beweging de basis van de tolerantiegedachte.


Einde van de Middeleeuwen Maarten Luther wordt in 1483 geboren

levensbeschouwing de middeleeuwen 2 - het christendom in europa 2

Entertainment & Humor