1

Τεχνογλωσσία

M Tζεβελέκου

Σημειώσεις για το σεμινάριο

laquoΛεξική σημασιολογίαraquo

2010

2

Eπεξεργασία φυσικής γλώσσας και γλωσσολογίαi1

H σειρά των μαθημάτων αυτών εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου

πεδίου που ονομάζεται lsquoEπεξεργασία της φυσικής γλώσσαςrsquo Στο πεδίο αυτό

αναπτύσσονται εφαρμογές όπως η μηχανική μετάφραση συστήματα

επικοινωνίας ενός χρήστη με μια βάση δεδομένων συστήματα ανάλυσης

κειμένου ανάκτησης πληροφοριών αναπαράστασης της γνώσης και της

επιχειρηματολογίας κά lsquoOλες αυτές οι εφαρμογές αξιοποιούν από τη μια

μεριά τις τεχνολογικές γνώσεις και επιτεύξεις στον τομέα της

πληροφορικής και από την άλλη τα πορίσματα της γλωσσικής επιστήμης

Θα ήταν άστοχο να θεωρήσει κανείς την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας

σαν ένα σύνολο εφαρμογών ξέχωρο από τη βασική έρευνα που διεξάγεται

τόσο στο χώρο της πληροφορικής όσο και στο χώρο της γλωσσολογίας Για

την μεν πληροφορική τα ζητήματα που έθετε η επεξεργασία της φυσικής

γλώσσας έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία γλωσσών

προγραμματισμού με ιδιότητες παρεμφερείς με τις ιδιότητες της φυσικής

γλώσσας Για παράδειγμα η Prolog είναι μια γλώσσα που επιτρέπει στον

χρήστη να απεικονίζει τις γλωσσικές δομές χωρίς να παρεμβάλλεται η

απεικόνιση των διαδικασιών προγραμματισμού Σε σχέση με τη

γλωσσολογία τέθηκαν με οξύ και άμεσο τρόπο όλα τα ζητήματα που

σχετίζονται τόσο με την ύπαρξη καθολικών χαρακτηριστικών όσο και με

την τυπική (formal) και ρητή (explicit) απεικόνιση της δομής και της

λειτουργίας της γλώσσας

Oι εφαρμογές αυτού του τύπου στις περισσότερες περιπτώσεις συνδέονται

με καίρια ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα των σύγχρονων

γλωσσολογικών θεωριών Tα ερωτήματα είναι τα εξής

1 Ποια είναι η δομή της γλώσσας Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που

προσδιορίζουν την παραγωγή και την ερμηνεία της γλώσσας

1 Tο μέρος αυτό ελιναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) 2000 H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα εκδ Kαστανιώτη

3

1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους

μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου

2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα

να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο

Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με

τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι

εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής

αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να

ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή

ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε

διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα

που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας

ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών

διεργασιών

Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και

επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την

αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας

Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των

βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι

σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που

έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να

παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια

φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε

μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών

των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική

διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα

παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία

κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να

έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας

γλωσσολογικής θεωρίας

Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η

ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση

4

των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας

μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της

φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των

στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να

επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του

ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς

θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό

πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού

ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία

μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά

τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή

Tο γενετικό παράδειγμα2

Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να

αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου

χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις

βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα

1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους

μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για

να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά

σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν

την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες

(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)

μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα

τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών

2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)

γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των

φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η

γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας

Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων

στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης

2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution

5

3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την

έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά

4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή

του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό

ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με

τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία

διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά

συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα

παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των

εκφερομένων

Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την

περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή

άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα

ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο

δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν

συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να

φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La

linguistique synchronique

Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης

1 Tο φωνολογικό

2 Tο μορφολογικό

5 το συντακτικό

6 το σημασιολογικό

7 το πραγματολογικό

Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές

πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να

χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως

και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

2

Eπεξεργασία φυσικής γλώσσας και γλωσσολογίαi1

H σειρά των μαθημάτων αυτών εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου

πεδίου που ονομάζεται lsquoEπεξεργασία της φυσικής γλώσσαςrsquo Στο πεδίο αυτό

αναπτύσσονται εφαρμογές όπως η μηχανική μετάφραση συστήματα

επικοινωνίας ενός χρήστη με μια βάση δεδομένων συστήματα ανάλυσης

κειμένου ανάκτησης πληροφοριών αναπαράστασης της γνώσης και της

επιχειρηματολογίας κά lsquoOλες αυτές οι εφαρμογές αξιοποιούν από τη μια

μεριά τις τεχνολογικές γνώσεις και επιτεύξεις στον τομέα της

πληροφορικής και από την άλλη τα πορίσματα της γλωσσικής επιστήμης

Θα ήταν άστοχο να θεωρήσει κανείς την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας

σαν ένα σύνολο εφαρμογών ξέχωρο από τη βασική έρευνα που διεξάγεται

τόσο στο χώρο της πληροφορικής όσο και στο χώρο της γλωσσολογίας Για

την μεν πληροφορική τα ζητήματα που έθετε η επεξεργασία της φυσικής

γλώσσας έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία γλωσσών

προγραμματισμού με ιδιότητες παρεμφερείς με τις ιδιότητες της φυσικής

γλώσσας Για παράδειγμα η Prolog είναι μια γλώσσα που επιτρέπει στον

χρήστη να απεικονίζει τις γλωσσικές δομές χωρίς να παρεμβάλλεται η

απεικόνιση των διαδικασιών προγραμματισμού Σε σχέση με τη

γλωσσολογία τέθηκαν με οξύ και άμεσο τρόπο όλα τα ζητήματα που

σχετίζονται τόσο με την ύπαρξη καθολικών χαρακτηριστικών όσο και με

την τυπική (formal) και ρητή (explicit) απεικόνιση της δομής και της

λειτουργίας της γλώσσας

Oι εφαρμογές αυτού του τύπου στις περισσότερες περιπτώσεις συνδέονται

με καίρια ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα των σύγχρονων

γλωσσολογικών θεωριών Tα ερωτήματα είναι τα εξής

1 Ποια είναι η δομή της γλώσσας Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που

προσδιορίζουν την παραγωγή και την ερμηνεία της γλώσσας

1 Tο μέρος αυτό ελιναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) 2000 H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα εκδ Kαστανιώτη

3

1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους

μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου

2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα

να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο

Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με

τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι

εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής

αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να

ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή

ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε

διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα

που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας

ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών

διεργασιών

Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και

επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την

αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας

Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των

βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι

σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που

έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να

παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια

φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε

μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών

των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική

διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα

παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία

κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να

έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας

γλωσσολογικής θεωρίας

Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η

ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση

4

των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας

μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της

φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των

στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να

επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του

ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς

θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό

πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού

ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία

μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά

τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή

Tο γενετικό παράδειγμα2

Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να

αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου

χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις

βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα

1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους

μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για

να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά

σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν

την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες

(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)

μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα

τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών

2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)

γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των

φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η

γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας

Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων

στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης

2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution

5

3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την

έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά

4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή

του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό

ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με

τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία

διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά

συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα

παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των

εκφερομένων

Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την

περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή

άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα

ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο

δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν

συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να

φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La

linguistique synchronique

Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης

1 Tο φωνολογικό

2 Tο μορφολογικό

5 το συντακτικό

6 το σημασιολογικό

7 το πραγματολογικό

Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές

πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να

χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως

και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

3

1 Mπορούμε με βάση τα εμπειρικά δεδομένα να αναχθούμε στους

μηχανισμούς που προσδιορίζουν την παραγωγή του λόγου

2 Mπορούμε να επεξεργαστούμε μια μεταγλώσσα που έχει τη δυνατότητα

να απεικονίσει αυτούς τους μηχανισμούς με ρητό και τυπικό τρόπο

Mε μια πρώτη ματιά αυτά τα θεωρητικά ερωτήματα μοιάζουν ασύμβατα με

τη συγκρότηση καθαρά χρηστικών αντικειμένων Άλλωστε πολλοί είναι

εκείνοι που αμφισβητούν την πρακτική αξία μιας τέτοιας θεωρητικής

αλγοριθμικής προσέγγισης Ωστόσο από τη στιγμή που θέλουμε να

ενσωματώσουμε σrsquoένα σύστημα ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών φαινομένων ή

ένα μεγάλο αριθμό γλωσσών και μάλιστα γλωσσών που ανήκουν σε

διαφορετικές οικογένειες δεν μπρούμε να παρακάμψουμε ούτε τα ζητήματα

που σχετίζονται με τη δομή και τα καθολικά χαρακτηριστικά της γλώσσας

ούτε τα ζητήματα που σχετίζονται με την απεικόνιση των γλωσσικών

διεργασιών

Oι πολύγλωσσες εφαρμογές ξεφεύγουν κατrsquoανάγκη από τις τυχαίες και

επιφανειακές αντιστοιχίες ανάμεσα στις γλώσσες και επιδιώκουν την

αναπαραγωγή των βασικών όρων της γλώσσικής επικοινωνίας

Προϋποθέτουν κατά συνέπεια κάποιας μορφής αποτύπωση των

βαθύτερων γλωσσικών διεργασιών στη μνήμη ενός υπολογιστή Eίναι

σαφές πως αν η απεικόνιση είναι ολοκληρωμένη και η μεταγλώσσα που

έχουμε επεξεργαστεί είναι πραγματικά επαρκής θα μπορέσουμε να

παραγάγουμε τεχνητά μια ακολουθία μορφημάτων που να αποτελούν μια

φράση στη γλώσσα στην οποία δουλεύουμε Mπορούμε δηλαδή να έχουμε

μια συνθετική διαδικασία Επίσης με βάση την τυπική αναπαράσταση αυτών

των μηχανισμών ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την αντίστοιχη αναλυτική

διαδικασία δηλαδή να προσδώσει ερμηνεία σε μια φράση Aπό τα

παραπάνω μπορούμε να συνάγουμε ότι η υπολογιστική επεξεργασία

κειμένων πέρα από ορισμένες προσανατολισμένες εφαρμογές μπορεί να

έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα ως μέθοδος επαλήθευσης μιας

γλωσσολογικής θεωρίας

Πράγματι επειδή ο στόχος των σύγχρονων γλωσσολογικών θεωριών είναι η

ακριβής σαφής οικονομική και μαθηματικά διατυπωμένη αναπαράσταση

4

των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας

μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της

φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των

στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να

επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του

ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς

θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό

πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού

ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία

μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά

τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή

Tο γενετικό παράδειγμα2

Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να

αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου

χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις

βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα

1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους

μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για

να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά

σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν

την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες

(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)

μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα

τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών

2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)

γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των

φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η

γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας

Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων

στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης

2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution

5

3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την

έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά

4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή

του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό

ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με

τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία

διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά

συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα

παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των

εκφερομένων

Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την

περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή

άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα

ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο

δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν

συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να

φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La

linguistique synchronique

Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης

1 Tο φωνολογικό

2 Tο μορφολογικό

5 το συντακτικό

6 το σημασιολογικό

7 το πραγματολογικό

Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές

πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να

χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως

και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

4

των μηχανισμών παραγωγής και ερμηνείας των προτάσεων μιας γλώσσας

μπορούμε να πούμε ότι οι εφαρμογές στο πεδίο της επεξεργασίας της

φυσικής γλώσσας αποτελούν το καλύτερο τρόπο ελέγχου αυτών των

στόχωνrsquo ακριβώς επειδή ο γλωσσολόγος έχει ένα εργαλείο για να

επιβεβαιώνει τόσο το ρητό χαρακτήρα όσο και την επάρκεια του

ερμηνευτικού προτύπου σε σχέση με τα γλωσσικά φαινόμενα Aς

θυμηθούμε ότι στις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες το ερμηνευτικό

πρότυπο τείνει να ταυτιστεί με τους ασύνειδους μηχανισμούς του φυσικού

ομιλητή ο οποίος είναι σε θέση να συγκροτεί δομές με βάση μια ακολουθία

μορφημάτων Σrsquoένα ιδεατό σχήμα μια υπολογιστική γραμματική αντανακλά

τη γλωσσική ικανότητα ενός ομιλητή

Tο γενετικό παράδειγμα2

Αυτή η αντίληψη θεμελιώνεται στο γενετικό παράδειγμα το οποίο άρχισε να

αναδιαμορφώνει το πεδίο της γλωσσολογίας πριν από σαράντα περίπου

χρόνια Οι Συντακτικές Δομές του Ν Chomsky (1957) εισήγαγαν τέσσερις

βασικές ιδέες οι οποίες ορίζουν αυτό το παράδειγμα

1 H γραμματική μιας γλώσσας είναι ένα σύνολο από αφηρημένους

μηχανισμούς συστήματα κανόνων και αρχές που χρησιμεύουν για

να χαρακτηρίσουν με τυπικό τρόπο τις ιδιότητες των ορθά

σχηματισμένων φράσεων στη γλώσσα αυτή Η γραμματική μαυτήν

την έννοια παράγειερμηνεύει τη γλώσσα Οι φυσικές γλώσσες

(αυτές που μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε άπο πολύ νεαρή ηλικία)

μπορούν να παραχθούν από τυπικά συστήματα ανάλογα με τα

τυπικά συστήματα των τεχνητών γλωσσών

2 Oι γενετικές γραμματικές αποτελούν ακριβή μοντέλα της (άρητης)

γνώσης που θεμελιώνει την πραγματική παραγωγή και ερμηνεία των

φράσεων από τους γηγενείς ομιλητές Mε αυτήν την έννοια η

γλωσσολογία μπορεί να θεωρηθεί κλάδος της γνωστικής ψυχολογίας

Στόχος των γλωσσολόγων είναι η εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων

στη μελέτη του γνωστικού φαινομένου της γλωσσικής γνώσης

2 O όρος παράδειγμα αναφέρεται στο paradigm με τον τρόπο που το χρησιμοποιεί ο Kuhn The Structure of Scientific Revolution

5

3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την

έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά

4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή

του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό

ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με

τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία

διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά

συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα

παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των

εκφερομένων

Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την

περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή

άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα

ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο

δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν

συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να

φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La

linguistique synchronique

Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης

1 Tο φωνολογικό

2 Tο μορφολογικό

5 το συντακτικό

6 το σημασιολογικό

7 το πραγματολογικό

Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές

πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να

χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως

και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

5

3 H γλωσσική ικανότητα είναι γενετικά προσδιορισμένη Mε αυτήν την

έννοια μιλάμε για καθολικά χαρακτηριστικά

4 Η γλωσσολογία είναι εμπειρική αλλά δεν αρκείται στην περιγραφή

του παρατηρήσιμου - σαυτό που λέγεται και στο πώς αυτό

ερμηνεύεται Η γλωσσική γνώση που θέλουμε να απεικονίσουμε με

τυπικό τρόπο είναι η γλωσσική ικανότητα του ομιλητή η οποία

διακρίνεται από τη γλωσσική συμπεριφορά Πρόκειται για θεωρητικά

συστήματα που όχι μόνο περιγράφουν αλλά ερμηνεύουν τα

παρατηρούμενα φαινόμενα και προβλέπουν τη γένεση των

εκφερομένων

Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης

Ήδη από την εποχή του δομισμού ο όρος επίπεδο χρησιμοποιείται για την

περιγραφή ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γλώσσας τη διπλή

άρθρωση Στο πρωτεύον επίπεδο (πρώτη άρθρωση) έχουμε τα μορφήματα

ή τις λέξεις δηλαδή μονάδες που έχουν σημασιολογική αξία Στο

δευτερεύον επίπεδο(δεύτερη άρθρωση) έχουμε μονάδες (ήχους) που δεν

συνδέονται με κάποια σημασία αλλά συνδυάζονται μεταξύ τους για να

φτιάξουν μονάδες του πρωτεύοντος επιπέδου Bλ A Martinet(1965) La

linguistique synchronique

Στις σύγχρονες μελέτες διακρίνουμε τέσσερα (ή πέντε) επίπεδα ανάλυσης

1 Tο φωνολογικό

2 Tο μορφολογικό

5 το συντακτικό

6 το σημασιολογικό

7 το πραγματολογικό

Tα γλωσσικά φαινόμενα δεν είναι ομοιογενή Kάθε φαινόμενο έχει πολλές

πλευρές H έλλειψη ομοιογένειας οδήγησε τους γλωσσολόγους να

χωρίσουν την ανάλυσή τους στα επίπεδα που αναφέραμε προηγουμένως

και στη συνέχεια να προσδιορίσουν κάθε ένα από αυτά τα επίπεδα

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

6

Mέσα σrsquoαυτό το πλαίσιο το σημασιολογικό επίπεδο που είναι και το κύριο

αντικείμενο της σειράς αυτής των μαθημάτων είναι ο κλάδος εκείνος της

γλωσσολογίας που ασχολείται με τη μελέτη της γλωσσικής σημασίας την

ερμηνεία των εκφράσεων σένα γλωσσικό σύστημα

Eπιστημονική μέθοδος και αναγνώριση των φαινομένων

Πολλοί γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι ο χωρισμός σε επίπεδα είναι

τεχνητός κατασκευασμένος και δεν ανταποκρίνεται στη γλωσσική

πραγματικότητα Άλλωστε στις πρόσφατες συζητήσεις των επιστημολόγων

και των φιλόσοφων της γλώσσας υποστηρίζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν

καθαρά δεδομένα δλαδή δεδομένα που μπορούν να τοποθετηθούν με

σαφήνεια στο ένα ή στο άλλο επίπεδο Yποστήριξαν επίσης ότι θεωρητικές

αρχές εμπλέκονται στην πιο απλή και προκαταρκτική αναγνώριση των

φαινομένων Eτσι η αναγνώριση των φαινομένων είναι εξαρτημένη από τη

θεωρία Oι συζητήσεις αυτές μας οδηγούν στη γνωστή επιστημολογική

αντίθεση ανάμεσα στην επαγωγική (inductive) και την παραγωγική

(deductive) μέθοδο

H μελέτη της γλώσσας όπως η μελέτη και άλλων φαινομένων ακόμα και

αυτών που θεωρούμε φαινόμενα των φυσικών επιστημών επηρεάζεται από

την ερμηνεία που αποδίδουμε στον όρο ldquoεπιστημονικόςrdquo Όταν η

γλωσσολογία συγκροτήθηκε ως αυτόνομο πεδίο έρευνας κυριαρχούσε

αυτό που ονομάζουμε ldquoεπαγωγική μέθοδοςrdquo Aυτό σημαίνει ότι η

γλωσσολογία ως επιστήμη αναπτύχθηκε στη βάση επαγωγικών

γενικεύσεων από δεδομένα που κατrsquoαρχήν είχαν παρατηρηθεί και

συστηματικά καταγραφεί (ένα corpus κειμένων) H συγκρότηση μιας

θεωρίας όχι απλώς εξαρτάται αλλά υπόκειται σrsquoαυτά τα δεδομένα δηλαδή

ελέγχεται από αυτά τα δεδομένα ως προς τη συμβατότητα και την

ερμηνευτική δύναμη Aυτή η μέθοδος που σε παλιότερα κείμενα

ονομαζόταν ldquoεπιστημονικήrdquo μέθοδος η παρατήρηση προηγείται της

περιγραφής των δεδομένων και η περιγραφή των δεδομένων προηγείται

της συγκρότησης της θεωρίας

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

7

Έχουμε και μια αντίθετη άποψη Πολλοί υποστηρίζουν ότι η συλλογή των

δεδομένων προϋποθέτει ορισμένες θεωρητικές επιλογές έστω κιrsquoαν αυτές

οι επιλογές είναι στοιχειώδεις και ως ένα σημείο άρρητες δηλαδή δεν

είναι διατυπωμένες Όχι μόνο η περιγραφή αλλά ακόμη και η παρατήρηση

υπαγορεύεται από κάποια θεωρία (Popper (1959) The Logic of Scientific

Discovery NY Basic Books Πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης θα

συμφωνούσαν ότι δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσει κανείς ότι αυτές οι

θεωρητικές αρχές έχουν μιαν επιστημονική υπόσταση κάτω από δύο

προϋποθέσεις ότι οι εμπειρικές συνέπειες απορρέουν ακολουθώντας

ορισμένες λογικές αρχές και επαληθεύονται με βάση την παρατήρηση

Aυτή είναι μια εναλλακτική προσέγγιση γύρω από τη φύση της

επιστημονικής μεθόδου Aυτή η προσέγγιση ονομάζεται υποθετικο-

παραγωγική ή απλώς παραγωγική

H επαγωγική μέθοδος δεν χρησιμοποιείται πλέον στις γλωσσολογικές

μελέτες Aπό τα μέσα του lsquo60 η παραγωγική μέθοδος έχει κερδίσει έδαφος

Aυτή η αλλαγή οφείλεται τουλάχιστον για τις HΠA στο πέρασμα από τον

δομισμό που επικρατούσε στη περίοδο του Bloomfield στη γενετική-

μετασχηματιστική γραμματική του Chomsky που αποτελεί εδώ και πολλά

χρόνια το κύριο ρεύμα της θεωρητικής γλωσσολογίας Πάντως ένα πράγμα

είναι σίγουρο σήμερα κανείς γλωσσολόγος όσο και η μέθοδός του να είναι

προσανατολισμένη στα συγκεκριμένα γλωσσικά φαινόμενα δεν θα

υποστήριζε μια καθαρά επαγωγική μέθοδο

Σημασιολογία και πραγματολογία

Δεν υπάρχει συμφωνία για το ποια φαινόμενα περιλαμβάνονται στο φάσμα

που καλύπτεται από τη σημασιολογία Φαινόμενα που σένα προ-θεωρητικό

επίπεδο εμπλέκουν τη σημασία μπορεί να αποδειχθούν ότι υπόκεινται σε

μεγάλο βαθμό σε συντακτικούς ή μορφολογικούς κανόνες

Eίναι φανερό ωστόσο ότι μερικές πλευρές της σημασίας των εκφερομένων

βρίσκεται έξω από τη θεωρία της σημασίας Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι

μερικές πλευρές της σημασίας ερμηνεύονται κυρίως με βάση μια θεωρία

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

8

της πράξης Πολλές θεωρίες της πραγματολογίας υιοθετούν αυτήν την

προσέγγιση Oι θεωρίες των λεκτικών πράξεων επικεντρώνονται στο τι

κάνουν οι άνθρωποι όταν παράγουν ένα εκφερόμενο αποφαίνονται

ρωτούν προτρέπουν κλπ Aυτές οι θεωρίες μέσα από την ανάλυση των

κοινωνικά κατευθυνόμενων εμπρόθετων πράξεων των ομιλητών μας

βοηθούν να καταλάβουμε πώς οι άνθρωποι καταφέρνουν να εννοούν

περισσότερα από αυτά που λένε

Xοντρικά η σημασιολογία μπορεί να ορισθεί ως η προσέγγιση πλευρών της

ερμηνείας που εξαρτώνται από το γλωσσικό σύστημα και όχι από το πώς οι

άνθρωποι το χρησιμοποιούν Mε διαφορετικά λόγια θα μπορούσαμε να

πούμε το εξής η σημασιολογία εξετάζει την ερμηνεία των γλωσσικών

εκφράσεων τι παραμένει σταθερό όταν μια δεδομένη έκφραση εκφέρεται

H πραγματολογία είναι η μελέτη των χρήσεων της γλώσσας σε μια

συγκεκριμένη κατάσταση και θέτει ερωτήματα όπως η υπόσταση των

εκφερομένων ως πράξεων που επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα

Eπειδή η άμεση εμπειρία με την ερμηνεία της γλώσσας είναι εμπειρία με

ερμηνεία των χρήσεων δεν μπορούμε να είμαστε από την αρχή σίγουροι

για το ποια φαινόμενα εμπίπτουν στον τομέα της σημασιολογίας και ποια

απαιτούν να δοθεί προσοχή σε πραγματολογικούς παράγοντες

H σημασιολογική θεωρία αναπτύσσεται σε διαπλοκή με μια πραγματολογική

θεωρία Eξετάζουμε όχι μόνο τι σημαίνουν οι γλωσσικές

εκφράσεις(σημασιολογία με τη στενή έννοια του όρου) αλλά επίσης τι

εννοούν οι ομιλητές όταν τις χρησιμοποιούν

H απεικόνιση μέσω της γλώσσας

H σημασία εμφανίζεται στη συστηματική σχέση μεταξύ των γλωσσικών

μορφών και των αντικειμένων H γλώσσα μιλάει για τον κόσμο Oρισμένοι

ωστόσο σημασιολόγοι θεωρούν ότι αυτή η σχέση της γλώσσας με τον

κόσμο δεν ανήκει στο πεδίο της σημασιολογίας3 Συγκέντρωσαν την

3 Tο ερώτημα δεν είναι καινούργιο Ήδη από την εποχή του δομισμού (αρχές του 20ου αιώνα) γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια διάκρισης ανάμεσα στη σημασία έννοια καθαρά ενδογλωσσική η οπία ταυτίζεται με το σημαινόμενο και την αναφορά (σχέση ανάμεσα στο σημείο και τα αντικείμενα του κόσμου) Στο πλαίσιο

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

9

προσοχή τους στις γνωστικές δομές που απεικονίζουν το νόημα

θεωρώντας ότι η θεμελιώδης ιδιότητα της γλώσσας βρίσκεται στη σχέση

ανάμεσα στις γλωσσικές δομές και αυτό που ονομάζεται σημασιολογικές

αναπαραστάσεις Για παράδειγμα ο Jackendoff(1983) Semantics and

Cognition MIT θεωρεί ότι η σημασιολογία είναι μέρος της lsquoεννοιολογικής

δομήςrsquo που διαθέτουν οι άνθρωποι Σrsquoαυτό το πλαίσιο η σημασία βασίζεται

σε εσωτερικές απεικονίσειςαναπαραστάσεις και όχι στις αντιστοιχίες με τα

αντικείμενα του κόσμου Tο ίδιο πιστεύει και ο Lakoff (Lakoff G amp M

Johnson (1980) Metaphors We Live By University of Chicago Press

Mπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο συστατικά δηλαδή την

πληροφοριακή διάσταση και τη γνωστική διάσταση

Πληροφοριακή διάσταση η αξιολόγηση των μηνυμάτων γίνεται με βάση

μη-γλωσσικές έννοιες όπως η έννοια της αλήθειας ( τιμές αλήθειας)

Γνωστική διάσταση σχέση μεταξύ της γλώσσας και των νοητικών

σχημάτων H κεντρική ιδέα είναι ότι υπάρχει μια νοητική απεικόνιση αυτού

που λέμε ή αυτού που οι άλλοι λένε Eίναι σαν μια ανάκτηση μιας

εσωτερικής απεικόνισης του νοήματος

Tο πεδίο της σημασιολογίας

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δομισμού η σημασιολογία συνδέεται με τη

διάκριση ανάμεσα μορφή και ύλημάζα (forme et substance) F de

Saussure(1916) Cours de linguistique geacuteneacuterale [Mαθήματα γενικής

γλωσσολογίας(1979) μετάφραση Φ Aποστολόπουλος εκδ Παπαζήση σελ

150-161] H ύλη (φωνητική και εννοιολογική) είναι άμορφη

Mορφοποιείται από τη γλώσσα H γλώσσα είναι το σύνολο των

σημαινόντων και των σημαινομένων Aπό εκεί απορρέει η ρήση laquo la langue

est une forme et pas une substancersquo

[Mία από τις συνέπειες αυτής της προσέγγισης είναι η αντίληψη της

σημασιολογικής ανισομορφίας των γλωσσών που εκφράστηκε στην πιο

ακραία της μορφή στις μελέτες των αμερικανών ενθογλωσσολόγων

Sapir(1921) Language An Introduction to the Study of Speech και

της φιλοσοφίας της γλώσσας έχουμε τη διάκριση του Frege ανάμεσα στην έννοια και τη δηλωση

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

10

Whorf (1945-1956) Language Thought and Reality (επιμέλεια JB

Carroll) O Whorf στις μελέτες του προσπάθησε να δείξει ότι οι πιο βασικές

κατηγορίες της σκέψης όπως ο χρόνος ο τόπος το υποκείμενο το

αντικείμενο κά οργανώνονται διαφορετικά στη γλώσσα των ινδιάνων

Hopi και την Aγγλική Mέσα στην ίδια λογική έχουμε τη μελέτη του E

Benveniste laquo Cateacutegories de penseacutee et cateacutegories de langue raquo στο

Problegravemes de linguistique geacuteneacuterale όπου εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στις

Kατηγορίες του Aριστοτέλη και τη γραμματική οργάνωση της AE

Παράλληλο ρεύμα στη Γερμανία-αντίθετο ρεύμα Color terms- Prototype

theory ]

Στο πλαίσιο του αμερικανικού δομισμού η σημασιολογία σαφώς

παραμερίζεται με την τελική επικράτηση του εμπειρισμού O Bloomfield

(1936) Language εκφράζει μια απόλυτη αντινοησιαρχική αντίληψη

laquo οι μη-γλωσσολόγοι μονίμως ξεχνούν ότι ένας ομιλητής κάνει θορύβους

και αντrsquoαυτού τού αποδίδουν αφηρημένες ιδέες (impalpable lsquoideasrsquo)

Eναπόκειται στους γλωσσολόγους να δείξουν με λεπτομέρεια ότι ο

ομιλητής δεν έχει lsquoιδέεςrsquo και ότι ο θόρυβος είναι αρκετόςhellip raquo

O Katz (1972) στον πρόλογο του βιβλίου του Semantic Theory υποστηρίζει

ότι το ζήτημα της λογικής μορφής (logical form) που ανάγεται στο ζήτημα

της ερμηνείας της σημασίας μιας πρότασης με βάση τη σημασία των

συστατικών της είχει παραμεριστεί τόσο από τους γλωσσολόγους όσο και

από τους λογικούς (logician)

Oι μεν γλωσσολόγοι έδωσαν έμφαση στη μελέτη φαινομένων με εμφανή

μορφή φωνολογία μορφολογία και επιφανειακή σύνταξη Oι δε λογικοί

ασχολήθηκαν με laquoλογικά μόριαraquo όπως laquoήraquo laquoκαιraquo laquoόλοιraquo laquoκαθέναςraquo

laquoεάν τότεraquo

Tα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια διαπλοκή ανάμεσα σrsquoαυτά τα

δύο πεδία το πεδίο της λογικής και το πεδίο της γλωσσολογίας Πολλές

από τις έννοιες και τις αναλυτικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε κατάγονται

από τη λογική και τη φιλοσοφία της γλώσσας Ένα από τα αποτελέσματα

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

11

αυτής της διαπλοκής είναι αυτό που ονομάζουμε λογική σημασιολογία ή

σημασιολογία των όρων αληθείας ή προτυπική-θεωρητική σημασιολογία

Αυτή η γενική προσέγγιση της σημασίας αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της

λογικής και της φιλοσοφίας της γλώσσας ιδιαίτερη με την επίδραση που

άσκησε το έργο R Montague (1974) Formal Philosophy Selected Papers

of R Montague

Στο πλαίσιο της λογικής σημασιολογίας τίθενται τα ζητήματα που

σχετίζονται με τη διαπλοκή του επιπέδου αυτού με τα υπόλοιπα συστατικά

της γραμματικής O ρόλος της σημασιολογίας στο πλαίσιο της γραμματικής

αποτελεί ένα ακανθώδες θέμα Eπιπλέον η σχέση ανάμεσα στη σύνταξη και

στη σημασιολογία δεν είναι απόλυτα ξεκαθαρισμένη Yπάρχει αντιστοιχία

ανάμεσα στη δομή που χρειάζεται για την συγκρότηση της προτασιακής

σημασίας (αυτό που ονομάζουμε σημασιολογική δομή) και αυτό που

χρειάζεται για τη συγκρότηση ενός συντακτικού αντικειμένου Στο ίδιο

πλαίσιο τίθεται το ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την υπολογιστική

γλωσσολογία του κατά πόσο προσεγγίσεις στη σύνταξη και στη

σημασιολογία μάς επιτρέπουν να αποφύγουμε τη διαστρωματική

προσέγγιση δηλαδή τα πολλά επίπεδα συντακτικής δομής

Θεωρητικά η σημασιολογική δομή μιας πρότασης ή γενικότερα μιας

σύνθετης έκφρασης μπορεί να έχει μικρή ή καθόλου σχέση με τη

συντακτική δομή που αποδίδεται στην πρόταση με άλλους μηχανισμούς

(άλλους μηχανισμούς για παράδειγμα έχουμε τη διαίσθηση του ομιλητή

αναφορικά με τα συντακτικά συστατικά) Στην πράξη πολλοί γλωσσολόγοι

θεωρούν ότι η σημασιολογία τροφοδοτείται άμεσα από τη σύνταξη και ότι

τα επιφανειακά συντακτικά συστατικά αποτελούν τις μονάδες για τη

σημασιολογική σύνθεση Aκόμα περισσότεροι είναι οι γλωσσολόγοι που

πιστεύουν ότι οι μονάδες της σημασιολογικής σύνθεσης είναι μονάδες σε

κάποιο επίπεδο της συντακτικής δομής ίσως όμως σένα πιο αφηρημένο

επίπεδο από το επιφανειακό επίπεδο

Oι λογικοί πάντα θεωρούσαν ότι η επιφανειακή σύνταξη παρουσιάζει

στοιχεία παράλογου Tώρα τελευταία ωστόσο λογικές προσεγγίσεις στη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

12

σημασιολογία υποστήριξαν ότι η επιφανειακή σύνταξη είναι καλύτερος

οδηγός για τη σημασιολογική συστατική δομή

H αρχή της συνθετικότητας ( compositionality)

Στο πλαίσιο του γενετικού εγχειρήματος η έννοια της παραγωγικότητας

στο σημασιολογικό επίπεδο τίθεται με τον ίδιο τρόπο που τίθεται η

παραγωγικότητα στο συντακτικό επίπεδο Άπειρες στον αριθμό και

συντακτικά σύνθετες γλωσσικές εκφράσεις σε μια γλώσσα συνδέονται με

μια σημασία Aυτό είναι ένα φαινόμενο ανάλογο του γνωστού συντακτικού

φαινομένου άπειρες συντακτικά σύνθετες εκφράσεις θεωρούνται από τη

γραμματική ορθά σχηματισμές

Δεν δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε τη σημασία των προτάσεων ακόμα και

αν δεν τις έχουμε ακούσει ποτέ στο παρελθόν με τον ίδιο τρόπο που δεν

δυσκολευόμαστε να προσθέσουμε δύο αριθμούς που δεν έχουμε

ξαναπροσθέσει Mπορούμε να βρούμε το αποτέλεσμα αυτής της πρόσθεσης

γιατί ξέρουμε μερικά πράγματα για τους αριθμούς και έχουμε έναν

αλγόριθμο ή κανόνα για να προσθέτουμε τον έναν στον άλλον Όπως

έχουμε μια τεχνική για να προσθέτουμε ανα δύο τους αριθμούς και να

προχωράμε έτσι και στην ερμηνεία της πρότασης ξέρουμε τι σημαίνει η

κάθε λέξη και διαθέτουμε κάποιου είδους αλγόριθμο για να τις

συνδυάζουμε Ετσι ένα μέρος του στόχου της σημασιολογίας είναι να πει

κάτι για τη σημασία των λέξεων και για τους αλγόριθμους που

χρησιμοποιούμε για να συνδυάσουμε αυτές τις επιμέρους σημασίες για να

φτάσουμε στη σημασία των φράσεων και των προτάσεων

Θα πρέπει να υπάρχει μια συνθετική εξήγηση για την ερμηνεία των

σύνθετων εκφράσεων το συνολικό νόημα σχηματίζεται από το νόημα των

επιμέρους μονάδων (οι μονάδες δεν μπορεί παρά να είναι πεπερασμένου

αριθμού) και του κανόνα που χρησιμοποιείται για το συνδυασμό τους

Όταν λέμε μονάδες στη συγκεκριμένη περίπτωση εννοούμε τις λέξεις

παρόλο που μορφολογική δομή των λέξεων είναι πολύ συχνά σύνθετη

Eπίσης υπάρχουν ερμηνευτικά φαινόμενα που ξεπερνούν τα όρια της

πρότασης και στηρίζονται στο λόγο

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

13

Mια βασική δοκιμασία για οποιαδήποτε σημασιολογική θεωρία είναι η αρχή

της συνθετικότητας Mπορεί η θεωρία να παραγάγει τις απαιτούμενες

ερμηνείες μιας σύνθετης έκφρασης από έναν προσδιορισμό της ερμηνείας

των βασικών μονάδων Eίναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ρητά ο τρόπος

που η σημασία της κάθε λέξης συνδυάζεται για να παραχθεί το νόημα της

πρότασης

Λεξική σημασιολογία

Η λεξική σημασιολογία επικεντρώνεται στην οργάνωση του λεξικού

λήμματος Τα τελευταία χρόνια το λεξικό θεωρείται από τα βασικά

συστατικά της γραμματικής μιας γλώσσας Υπάρχουν μελέτες που αφορούν

τόσο στην οργάνωση του λεξικού μέσα από μια θεωρητική σκοπιά όσο και

στην οργάνωση του λήμματος σένα υπολογιστικό περιβάλλον

Kαθολικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά4

Ένα βασικό μέλημα της γενετικής σημασιολογίας είναι τα χαρακτηριστικά

που συγκροτούν την ανθρώπινη γλωσσική ικανότητα Mε ποιο τρόπο οι

γλώσσες είναι βασικά όμοιες Αυτό μας επιτρέπει να πούμε πώς η γλωσσική

ικανότητα θέτει περιορισμούς στις πιθανές διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες

Θέτει περιορισμούς σε σχέση με τις παραμέτρους της ποικιλίας

Ωστόσο δεν υπάρχει σημασιολογική τυπολογία ή κάτι ανάλογο με την

παραμετρική προσέγγιση που υπάρχει τώρα στη σύνταξη Δόθηκε έμφαση

στα σημασιολογικά καθολικά χαρακτηριστικά Στο πλαίσιο της γενετικής

σημασιολογίας έχουμε μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια να ανιχνευθούν οι

καθολικές σημασιολογικές αρχές Δουλεύοντας πάνω στη γενετική

παράδοση οι γλωσσολόγοι υποστήριξαν ότι η σημασιολογία είναι ένα πολύ

αφηρημένο επίπεδο σύνταξης όπου ένα καθολικά διαθέσιμο στοκ από

λέξεις και έννοιες συνδυάζονται H σύνταξη αυτής της σημασιολογικής

βάσης είναι πολύ απλή Yπάρχουν λίγες κατηγορίες και λίγοι κανόνες που

διέπουν τον συνδυασμό αυτών των κατηγοριών H πορεία από τη

4 Yπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις της έννοιας της καθολικότητας Α)Γενετικό παράδειγμα όπου η καθολικότητα είναι βιολογικά προσδιορισμένηB) τυπολογία των γλωσσών όπου η καθολικότητα τίθεται με όρους χοντρικά επαγωγικούς βλ Comrie B(1981) Language Universals and Linguistic Typology

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

14

αφηρημένη δομή στην επιφανειακή δομή προϋποθέτει την αντικατάσταση

σύνθετων δομών από μία λέξη Mια από τις υποθέσεις ήταν ότι η δομή

V

CAUSE V

BECOME V

NOT V

ALIVE

είναι η πηγή της λέξης ΄σκοτώνω Bλ McCawley J (1968) ldquoThe Role of

Semantics in Grammarrdquo E Bach et R Harms (επιμ) Universals in Linguistic

Theory New York Holt Rinehart amp Winston

Ένας κανόνας λεξικής αντικατάστασης αντικαθιστά το δενδρικό διάγραμμα

με τη λέξη laquoσκοτώνωraquo Tα κεφαλαία γράμματα δείχνουν ότι οι λέξεις

προέρχονται από ένα καθολικό σημασιολογικό λεξικό Aξίζει να

σημειώσουμε ότι οι γενετικοί σημασιολόγοι χρησιμοποιούσαν το V για τα

απλά ρήματα και άλλες κατηγορηματικές εκφράσεις

συμπεριλαμαβανομένων των επιθέτων και του αρνητικού μορίου not Σε

σχέση με το θέμα της ανάλυσης σε σημασιολογικά συστατικά και της

εύρεσης του σημασιολογικού ισοδύναμου ανάμεσα στις γλώσσες ο Lyons

(1981) Language and Linguistics αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό

παράδειγμα (184) laquo Συνήθως χρησιμοποιούμε τους αιτιακούς τύπους του

τουρκικού ρήματος oumllmek (πεθαίνω) για να μεταφράσουμε το αγγλικό

ρήμα kill raquo

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

15

Aυτή η προσέγγιση μπορεί τώρα να μοιάζει ανεπαρκής αλλά η γενική ιδέα

να εξετάζει κανείς ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν τη διαδικασία

της λεξικοποίησης είναι πολύ σημαντική

H δομή των ορισμάτων (argument structure)

Θεωρώντας ότι έχουμε δύο βασικές σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία που

συγκροτούν μια φράση τη σχέση της συστατικότητας και τη σχέση της

εξάρτησης στο επίπεδο της κατηγορηματικής σχέσης (predicative relation)

εμπλέκεται μόνο η σχέση εξάρτησης Πρόκειται για μια ασύμμετρη σχέση

ανάμεσα σrsquoένα κυβερνήτη (governor) και ενός ή περισσοτέρων εξαρτώμενων

στοιχείων Για παράδειγμα τα μεταβατικά ρήματα όπως το ρήμα lsquoβλέπωrsquo

προσδιορίζουν την πτώση του αντικειμένου τους δηλαδή επιβάλλουν την

αιτιατική Στα Eλληνικά η πτώση εμφανίζεται μορφολογικά τόσο στα

ουσιαστικά όσο και στις αντωνυμίες Στα Aγγλικά αντίθετα η πτώση

εμφανίζεται μόνο στις αντωνυμίες lsquoI saw himrsquo Mε μια ευρύτερη έννοια η

σχέση της εξάρτησης δεν περιλαμβάνει μόνο το αντικείμενο (άμεσο και

έμμεσο) αλλά επίσης το υποκείμενο και τα λεγόμενα επιρρηματικά

συμπληρώματα (πχ τόπου lsquoΈβαλε το βιβλίο στο συρτάριrsquo) Aκολουθώντας

αυτή τη λογική τα ρήμα εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των

κατηγορημάτων και κατατάσσονται σύμφωνα με το σθένος (valency) (όρος-

δάνειο από τη χημεία)

Ένα κατηγορηματικό στοιχείο είτε πρόκειται για ρήμα όνομα επίθετο ή

πρόθεση λειτουργεί σαν μια ldquoμη-κεκορεσμένηrdquo έκφραση Για να απαντήσει

στους κανόνες ορθού σχηματισμού και να ερμηνευτεί πλήρως χρειάζεται

έναν αριθμό συστατικών με τα οποία θα πληρωθούν οι θέσεις οι οποίες

προσδιορίζονται από τη σχέση που δηλώνεται Mε άλλα λόγια κάθε

κατηγορηματικό στοιχείο συνδυάζεται μrsquoέναν ορισμένο αριθμό ορισμάτων H

χρήση του υπόκειται σrsquoένα συμφραστικά ευαίσθητο κανόνα που επιτρέπει

την εισαγωγή του σε μια κατηγορηματική θέση που έχει τον κατάλληλο

αριθμό ορισμάτων Aν θεωρήσουμε ότι ένα κατηγόρημα λειτουργεί ως ένας

τελεστής με ν-θέσεις μπορούμε να διαχωρίσουμε με σχετική σαφήνεια τα

ορίσματα από προσαρτήματα τα ορίσματα αντικαθιστούν μεταβλητές που

ορίζονται μέσα στο πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης ενός κατηγορηματικού

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

16

στοιχείου ενώ τα προσαρτήματα συνδέονται μrsquoένα κατηγορηματικό στοιχείο

με μια μη-αναγκαία σχέση και είναι συντακτικά προαιρετικά

H διαδικασία αντικατάστασης του κατάληλου αριθμού μεταβλητών ακολουθεί

ένα ορισμένο αριθμό συντακτικών και σημασιολογικών όρων που

επιβάλλονται από ένα συγκεκριμένο κατηγορηματικό στοιχείο και

παροδοσιακά τίθενται ως περιορισμοί επιλογής συμφωνίας και κυβέρνησης

Tα συστατικά που γεμίζουν τις θέσεις των ορισμάτων υπόκεινται σε

περιορισμούς ως προς τα σημασιολογικά χαρακτηριστικά (πχ

αριθμητόσυμπαγές) έχουν συγκεκριμένους θεματικούς ρόλους (δράστης

θέμα κά) εισάγονται σrsquoένα δίκτυο γραμματικών σχέσεων (υποκείμενο

αντικείμενο έμμεσο αντικείμενο κλπ) απαντούν στους όρους συμφωνίας

(πρόσωπο και αριθμό) και κυβερνώνται από το κατηγορηματικό στοιχείο σε

σχέση με την πτώση την επιλογή μιας πρόθεσης που είναι δείκτης πτώσης

και επηρεάζουν ακόμα την επιλογή των άρθρων

Έφαγα ένα ψάρι

Μrsquoαρέσει ένα ψάρι

Σε μια ldquoμινιμαλιστικήrdquo προσέγγιση η δομή των ορισμάτων είναι μόνο ο

προσδιορισμός του σθένους του κατηγορηματικού στοιχείου Tα ορίσματα

διαφοροποιούνται το ένα από το άλλο από τη θέση τους σε μια ακολουθία η

οποία αντανακλά την ιεραρχία των αντικειμενικών και πλαγίων πτώσεων

Σrsquoαυτήν την περίπτωση η δομή του πλαισίου υποκατηγοριοποίησης δεν

προσδιορίζει τη συντακτική κατηγορία των ορισμάτων ή την κατανομή των

θεματικών ρόλων Aυτή η προσέγγιση παρόλο που επιτρέπει να

αποσυνδέσουμε τη δομή των ορισμάτων από τις επιφανειακές πραγματώσεις

και να αποφύγουμε ασαφείς ταξινομήσεις του τύπου μεταβατικόαμετάβατο

κλπ δεν προσδιορίζει ιδιότητες που είναι σημαντικές για την εισαγωγή ενός

συγκεκριμένου κατηγορήματος σrsquoένα δεδομένο περιβάλλον

Xοντρικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τα πλαίσια υποκατηγοριοποίησης με

τον ακόλουθο τρόπο

1 Pήματα

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

17

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα0 Bρέχει

Όρισμα 1 O Γιάννης κολυμπά

Όρισμα 2 O Γιάννης πέθανε

Όρισμα 1-2 O Γιάννης έγραψε το γράμμα

Όρισμα 1-τόπος O Γιάννης μπήκε στο δωμάτιο

Όρισμα 1-μέτρηση Kοστίζει 100δρχ

Όρισμα 1-προέλευση Έφυγε από το Παρίσι

Όρισμα 1-στόχος Πηγαίνει στο Παρίσι

Όρισμα 1-κατηγορούμενο Σπουδάζει γιατρός

Όρισμα 1-2-3 Έστειλε ένα γράμμα στη Mαρία

Όρισμα 1-2-κατηγορούμενο Oνομάσανε το Γιάννη πρόεδρο

Όρισμα1-2-τόπος Έβαλε το γράμμα στο συρτάρι

Όρισμα1-2-προέλευση Aγόρασε ένα παγωτό από το καφενείο

Όρισμα 1-2-στόχος Mετέτρεψε ένα αρχείο σε ASCII

Όρισμα 1-2-προέλευση-στόχος Mετέφερε το τραπέζι από το γραφείο

στο σαλόνι

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 Φαίνεται ότι θα βρέξει

Όρισμα 1-Π Όρισμα 2 Θέλω να φύγω

Όρισμα 1- Όρισμα 2-Π Όρισμα 3 Aνακοίνωσε στην οικογένεια της ότι

2 Oνόματα

Oνοματικά ορίσματα

Όρισμα 0 το βιβλίο του Γιάννη

Όρισμα 1 H απόφαση της Eπιτροπής

Όρισμα 2 H καταστροφή της πόλης

Όρισμα 1_2 H καταστροφή της πόλης από τους κατακτητές

Προτασιακά ορίσματα

Π Όρισμα 1 H δυνατότητα να δουλέψει

Όρισμα 1_Π Όρισμα 2 H απόφαση του Γιάννη να δουλέψει

Όρισμα 1_ Όρισμα 2_Π Όρισμα 3 H διαταγή του στρατηγού στους

στρατιώτες να μετακινηθούν

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

18

3 Eπίθετα

Όρισμα 1 Aντιπροσωπευτικές της κοινωνίας μας

Π Όρισμα 1 Iκανός να ξεφεύγει

Aξίζει να επισημάνουμε τέσσερα σημεία

- Tα λιγότερο πλάγια ορίσματα δηλαδή όρισμα1 2 και 3 δεν

προσδιορίζονται σε σχέση με τους θεματικούς ρόλους

- Oι θεματικοί ρόλοι αναφέρονται σε αφηρημένους ή συγκεκριμένους

τόπους

- H διάκριση ονοματικό-προτασιακό όρισμα διατηρείται στο επίπεδο της

συμβολικής απεικόνισης

- H αρίθμηση των ορισμάτων αντανακλά βαθιές γραμματικές σχέσεις

Θεματικοί ρόλοι

Mερικές πολύ αφηρημένες σημασιολογικές έννοιες φαίνεται να παίζουν

σημαντικό ρόλο σε ορισμένες δια-γλωσσικές γενικεύσεις Για παράδειγμα οι

έννοιες δράστης αιτία αλλαγή προορισμός προέλευση θεωρούνται

θεματικοί ρόλοι Oι θεματικοί ρόλοι προτάθηκαν για να συνδέσουν τα

ρήματα με τα ορίσματά τους O Fillmore(1968) πρότεινε μια γραμματική

των σημασιολογικών πτώσεων στην οποία τα κατηγορήματα ήταν

σημασιολογικά προσδιορισμένα με βάση τους θεματικούς ρόλους των

ορισμάτων τους Oρισμένοι γλωσσολόγοι υιοθέτησαν αυτήν την πρόταση

και προσπάθησαν να την υλοποιήσουν υπολογιστικά (UCLA syntax project

Stockwell Schachter Partee(1973) The Major Syntactic Structures of

English NY Holt Rinehart amp Wilson

Στην πρώτη γραμματική ndash τη Γραμματική των Σανσκριτικών του Panini (

~4 αιώνα πχ) έχουμε την πρώτη αναφορά σε πτωτικές (με την έννοια του

σημασιολογικές) σχέσεις

Στη σύγχρονη γλωσσολογία το ζήτημα των θεματικών ρόλων ξεκίνησε από

την παρατήρηση των αναντιστοιχιών ανάμεσα στις γραμματικές και τις

σημασιολογικές σχέσεις

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

19

Οι γραμματικές σχέσεις όπως αντικείμενο και υποκείμενο δεν

αντιστοιχούν με άμεσο τρόπο στις σημασιολογικές σχέσεις όπως αυτές

εκφράζονται στις προτάσεις

1 α Tο ποτήρι έσπασε

β Ο Πέτρος έσπασε το ποτήρι

2 α Ο Πέτρος αγόρασε το αυτοκίνητο από το Γιάννη

β Ο Γιάννης πούλησε το αυτοκίνητο στον Πέτρο

Διαπιστώνουμε ότι το ουσιαστικό laquoποτήριraquo έχει την ίδια σημασιολογική

λειτουργία στις 1α amp β ενώ διαφέρει ως προς τις γραμματικές σχέσεις -

υποκείμενο στην α και αντικείμενο στη β Στις 2α amp β η σχέση ανάμεσα

στους Γιάννη και Πέτρο είναι laquoδότης-δέκτηraquo Παρόλα αυτά στην α ο

laquoΠέτροςraquo λειτουργεί ως υποκείμενο ενώ στη β είναι μια εμπρόθετη

(προθετική) φράση Τα ίδια ισχύουν για το laquoΓιάννηςraquo

Αν θεωρήσουμε ότι έχουμε μια βαθιά δομή η οποία περιλαμβάνει όλες τις

σημασιολογικές πληροφορίες τότε πρέπει να θεωρήσουμε

Ι- είτε ότι η βαθιά δομή αντιστοιχεί με μια αφηρημένη απεικόνιση η οποία

επιτρέπει σε κόμβους που έχουν όμοιες σημασιολογικές λειτουργίες να

κατέχουν την ίδια θέση στο πλαίσιο του φραστικού δείκτη

ΙΙ- είτε να θεωρήσουμε ότι η βαθιά δομή (σημασιολογική δομή) δεν είναι

ισόμορφη με τη γραμματική δομή

Στο πλαίσιο της Ι έχει προταθεί από το Lakoff G (1971) On Syntactic

Irregularity NY Holt Rinehart amp Winston η εξής προσέγγιση

τεμαχισμός των μερών του σημασιολογικού νοήματος και χρήση

αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs) που απαλείφονται (με ειδικούς

μετασχηματισμούς)

Η ομοιότητα ανάμεσα στην 1α και 1β φαίνεται στις παρακάτω δομές

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

20

Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτηρι

Ρ

έσπασε

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι] Π

ΟΦ ΡΦ

Το ποτήρι

Ρ

έσπασε

Ερώτημα το υποθετικό ρήμα με τα χαρακτηριστικά [+ρήμα +pro

+causative(αιτιακός)] μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πραγματικό ρήμα

όπως το κάνω

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

21

πχ

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να σπάσει

Διαπιστώνουμε ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικά αντιπαραδείγματα μη-

απόλυτης συνωνυμίας H μη-απόλυτη συνωνυμία αφορά στην αμεσότητα

της σχέσης και στο βαθμό θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου

-ως προς την αμεσότητα της σχέσης

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να ανοίξει

Ο Πέτρος άνοιξε την πόρτα

που φθάνει ως την χρήση διαφορετικών ρημάτων

Ο Πέτρος έριξε το ποτήρι

Ο Πέτρος έκανε το ποτήρι να πέσει

- ως προς το βαθμό της θεληματικής (και ιδιαίτερα εξειδικευμένης)

εμπλοκής του υποκειμένου

Ο Πέτρος έκανε την πόρτα να κλειδώσει

Ο Πέτρος κλείδωσε την πόρτα

Ένας άλλος τρόπος απεικόνισης των σημασιολογικών σχέσεων προτάθηκε

από τον Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo Bach amp Harms (1968)

Universals in Linguistic Theory NY Holt Rinehart amp Winston

O Fillmore προσθέτει σημασιολογική πληροφορία με τη μορφή ενός

συστήματος πτωτικών σχέσεων

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

22

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ

η πόρτα

Π

Modality(Τροπικότητα) πρόταση

παρελθόν Ρ objective( αντικειμενική) δραστική (agentive)

ανοίγω Κ (πτωτικός δείκτης) ΟΦ K ΟΦ

η πόρτα από Πέτρο

Οι επιφανειακές δομές σχηματίζονται με μετασχηματισμούς που μετακινούν

μια ΟΦ στη θέση του υποκειμένου και απαλείφουν τους πτωτικούς δείκτες

Το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης συνίσταται στη διατύπωση της εξής

υπόθεσης υπάρχει μια σχετικά μικρή ομάδα πτωτικών σχέσεων που

επιτρέπουν συντακτικές και σημασιολογικές γενικεύσεις Oι πτωτικές αυτές

σχέσεις έχουν καθολικό χαρακτήρα

Αυτές οι πτωτικές σχέσεις αντιστοιχούν σε μεγάλο βαθμό στους θεματικούς

ρόλους όπως αυτοί ορίσθηκαν από τον Gruber J (1965) Studies in Lexical

Relations amp (1967) Look and See Language 43

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

23

Γενικεύοντας μπορούμε να πούμε ότι οι βασικοί θεματικοί ρόλοι είναι οι

εξής

Δράστης( agent) Σύμφωνα με τη σημασία του ρήματος είναι ο ρόλος που

κάνει κάτι ή προξενεί κάτι (πολλές φορές θεληματικά) πχ το υποκείμενο

του σκοτώνω τρώω κοιτάζω κλπ

Πάσχων (patient) ο ρόλος που υφίσταται κάτι ή επηρεάζεται από κάτι πχ

αντικείμενο του σκοτώνω τρώω αλλά OXI τα αντικείμενα των κοιτάζω

ακούω ή αγαπώ

Bιωματικός (experiencer) o ρόλος που βιώνει κάτι πχ υποκείμενο του

αγαπώ αντικείμενο του ενοχλώ

Θέμα(Theme) ο ρόλος που χαρακτηρίζεται από την αλλαγή στη θέση ή

στην κατάσταση ή από την θέση ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται

πχ αντικείμενο του δίνω υποκείμενο του περπατώ ή πεθαίνω

Άλλοι ρόλοι

Πηγή(source) αντικείμενο που λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης πχ

Bγάζω το βιβλίο από το συρτάρι

Στόχος(goal) H κατεύθυνση της κίνησης πχ Bάζω το βιβλίο στο συρτάρι

Oι βασικοί ρόλοι εμπλέκουν τρεις έννοιες- την έννοια της μεταβατικότητας

την έννοια της θεληματικής εμπλοκής του υποκειμένου και την έννοια του

θέματος

Mεταβατικότητα

Οι P Hopper amp S Thomspon (1980) laquoTransitivity in Grammar and

Discourseraquo Language vol 56 No 2 θεωρούν ότι η μεταβατικότητα

κρίνεται με βάση μια κλίμακα που σχηματίζεται από δέκα παραμέτρους

1Tον αριθμό των ρόλων Aν έχουμε 1 ή 2 ρόλους 1 ρόλος=χαμηλή

μεταβατικότητα 2 ρόλοι=υψηλή μεταβατικότητα

2Δυναμισμός οι δραστηριότητες μεταβαίνουν από τον ένα ρόλο στον άλλο

ενώ οι καταστάσεις δεν μεταβαίνουν

3 lsquoOψη(aspect) Έφαγα το μήλο = YM έτρωγα το μήλο= XM

4διάρκεια

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

24

5θέληση πχ Έγραψα το όνομά σου = θεληματικό = υψηλή

μεταβατικότητα Ξέχασα το όνομά σου = μη=θεληματικό = χαμηλή

μεταβατικότητα

6αποφαντικότητα κατάφαση= υψηλή μεταβατικότητα άρνηση = χαμηλή

μεταβατικότητα

7τροπικότητα = αποφαντική (πχ οριστική έγκλιση) υψηλή

μεταβατικότητα μη-αποφαντική (πχ υποτακτική έγκλιση)= χαμηλή

μεταβατικότητα

8 Δραστικότητα ( agency) πχ O Γιάννης με διασκέδασε = YM η ταινία

με διασκέδασε = XM

9 Επίδραση στο αντικείμενο

10Eξατομίκευση του αντικειμένου

Δραστικότητα (agency)

Kριτήρια όπως η χρήση της προστακτικής πχ κοίτα ζήλεψε και τα

επιρρήματα όπως προσεκτικά αποφασιστικά κλπ

Για μια συζήτηση γύρω από τα κριτήρια βλ DCruse (1973) laquoSome

Thoughts on Agentivity Journal of Linguistics 9

θέμα

Μια από της βασικότερες έννοιες σαυτήν την ανάλυση είναι η έννοια του

θέματος Σε κάθε πρόταση από τις παρακάτω υπάρχει μια ονοματική φράση

η οποία λειτουργεί ως θέμα

Κριτήρια για την εύρεση του θέματος

-Με ρήματα κίνησης το θέμα είναι το αντικείμενο ή η οντότητα που

υφίσταται τη μετακίνηση

1 Ο βράχος μετακινήθηκε

2 Ο Γιάννης τσούλησε το καρότσι από την αποθήκη στο πεζοδρόμιο

3 Ο Πέτρος έβαλε βενζίνη στο αυτοκίνητο

4 Ο Γιάννης έδωσε το γραφείο του

5 Ο Γιάννης κληρονόμησε ένα γραφείο

6 Ο Γιάννης αγόρασε το γραφείο από τον Πέτρο

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

25

7 Ο Γιάννης εξήγησε την απόδειξη του θεωρήματος στους φοιτητές

του

Οι φράσεις (1) - (3) δείχνουν ότι το θέμα είναι ανεξάρτητο από

γραμματικές σχέσεις του υποκειμένου και του άμεσου αντικειμένου

Στις φράσεις (1) - (3) έχουμε κατηγορήματα που εκφράζουν φυσική

κίνηση ενώ στις επόμενες φράσεις έχουμε ένα μη-συγκεκριμένο τύπο

κίνησης Η έννοια του θέματος σ αυτήν την περίπτωση επεκτείνεται κατά

αναλογία Στις φράσεις (4)-(6) εκφράζεται μια αλλαγή κτήσης ενώ στη

φράση (7) η κίνηση είναι ακόμη πιο αφηρημένη

Με ρήματα που εκφράζουν τοποθέτηση στο χώρο το θέμα είναι η

ονοματική φράση για την τοποθέτηση της οποίας αποφαινόμαστε

1 Το άγαλμα στεκόταν στην πλατεία

2 Ο Πέτρος πιάστηκε στο περβάζι του παραθύρου

3 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο στο ράφι

4 Ο Γιάννης κράτησε το βιβλίο

5 Το βιβλίο ανήκει στον Πέτρο

6 Η Ελένη έχει ένα αυτοκίνητο

7 Η Ελένη ξέρει τη λύση του προβλήματος

Στις (1)-(3) έχουμε τοποθέτηση στο χώρο Στις (4)-(5) έχουμε κτήση και

στην (7) έχουμε ένα αφηρημένο ανάλογο της κτήσης

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα (αρχή) για την επέκταση της έννοιας του

θέματος σε αφηρημένες σημασίες είναι το εξήςόταν ένα ρήμα μπορεί να

εκφράσει κίνηση ή τοποθέτηση σε διαφορετικούς τομείς το θέμα κατέχει

την ίδια θέση πχ το κρατώ στο (3) εκφράζει φυσική τοποθέτηση και στο

(4) εκφράζει κτήση αλλά και στις δύο περιπτώσεις είναι το Θέμα Αυτό

απορρέει από την πεποίθηση ότι το ρήμα είναι βασικά το ίδιο στις χρήσεις

του

Δεύτερη αρχή το θέματα λέξεων που είναι μορφολογικά συνδεδεμένες

βρίσκονται σε σημασιολογικά παράλληλες θέσεις

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

26

1Ο κύκλος περιλαμβάνει την τελεία

2 Η τελεία περιλαμβάνεται στον κύκλο

Στην (1) δεν είναι καθαρό ποιο είναι το θέμα Στην (2) η εμπρόθετη

έκφραση δηλώνει την τοποθέτηση άρα η τελεία είναι το θέμα

Γνωσιακή προσέγγιση Έννοιες όπως τοποθέτηση πηγή και στόχος

(Location Source Goal)είναι μέρη μιας καθολικής γραμματικής ή υπάρχει

κάποιος άλλος τρόπος να σκεφτούμε το θέμα Mήπως είναι συνδεδεμένες

με γενικότερα γνωσιακά φαινόμενα και όχι με τη γλώσσα αυτή καθαυτή

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι ορισμένες εμπειρικές γενικεύσεις

αναφορικά με τα γλωσσικά φαινόμενα μοιάζουν να συνδέονται με αυτές τις

έννοιες Σε όλες τις γλώσσες οι λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται

για τον χώρο και για τις laquoχωρικέςraquo σχέσεις μέσα στο χώρο (και της

κίνησης) ανακυκλώνονται για να χρησιμοποιηθούν για πιο αφηρημένες

έννοιες όπως για παράδειγμα τη σχέση κτήσης

Σύμφωνα με τον Jackendoff(1983) ndash για την οργάνωση των εννοιών που

στερούνται υπόστασης αντιληπτής από τις αισθήσεις δεν χρειάζεται να

αρχίσουμε από το μηδέν Προσαρμόζουμε τον μηχανισμό που είναι ήδη

διαθέσιμος]

O Dowty (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language vol 67 No3 συνδέει την ύπαρξη ενός είδους θέματος του

προσαυξητικού θέματος(incremental theme) με τα κατηγορήματα που

διαθέτουν ένα ενδογενές σημείο ολοκλήρωσης (τελειώσεις ή ολοκληρώσεις

βλ παρακάτω) Για μια συζήτηση του θέματος σε σχέση με τα ελληνικά βλ

M Tζεβελέκου laquoΠεριορισμοί στο σχηματισμό της μεσοπαθητικής μετοχής

του παρακειμένουraquo περιοδικό Γλωσσολογία τχ11-12 Αθήνα 2000 257-

277

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

27

Λεξική κατηγοριοποίηση

Το να θέσει κανείς το ζήτημα της λεξικής κατηγοριοποίησης σημαίνει ότι

υιοθετεί μιαν ορισμένη στάση αναφορικά με την οργάνωση του λεξικού

μιας συγκεκριμένης γλώσσας Αν δεχτούμε ότι οι λεξικές μονάδες όποια

κιαν είναι η συντακτική τους κατηγορία (ονόματα ή ρήματα) μπορούν να

ταξινομηθούν σε διακριτές λεξικές κατηγορίες δεχόμαστε ταυτόχρονα ότι

μέσα στις ιδιότητες ενός λεξήματος υπάρχουν ιδιότητες οι οποίες είναι

γενικεύσιμες και οι οποίες προσδιορίζουν τόσο την συντακτική του

συμπεριφορά όσο και την οργάνωσή του ως εκφερομένου5

Είναι σαφές ότι κάθε τυπολογική προβληματική όποιος και να είναι ο τύπος

της τυπολογίας που εφαρμόζεται βασίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις

1 Κάθε λέξημα οργανώνεται με βάση μια σημασιολογική δομή πράγμα

που του επιτρέπει να τοποθετείται στην μία ή στην άλλη κατηγορία

2 Το λεξικό υλικό επιβάλλει όρους στις αξίες που παράγονται από τη

διαπλοκή των λεξημάτων με τους γραμματικούς δείκτες

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον

ρόλο του λεξικού στην συντακτική και τη σημασιολογική οργάνωση των

εκφερομένων Πράγματι εφόσον υποθέτουμε την ύπαρξη δύο επιπέδων

ανάλυσης δηλαδή το επίπεδο της λεξικής οργάνωσης και το επίπεδο της

συγκρότησης του εκφερομένου οδηγούμαστε να θεωρήσουμε το επίπεδο

της λεξικής οργάνωσης ως σύστημα που προσδιορίζει (θέτει όρους και

περιορισμούς) τόσο στον τρόπο άρθρωσης των λεξημάτων με άλλα

λεξήματα όσο και την άρθρωση ενός λεξήματος με τους δείκτες που

παραπέμπουν στις γραμματικές κατηγορίες χρόνος τροπικότητα

ρηματική όψη διάθεση πρόσωπο αριθμός γένος και πτώση

Μέθοδοι συγκρότησης μιας λεξικής κατηγοριοποίησης

Αλλά ποιες είναι οι λεξικές ιδιότητες που επιτρέπουν τη συγκρότηση μιας

τυπολογίας και πώς αυτές οργανώνονται

5 Σε σχέση με αυτό το θέμα για τα Ελληνικά βλ M Tzevelekou(1994) Aspect et categorisation lexicale These de doctorat Paris VII

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

28

Αναφορικά με αυτό το ερώτημα μπορούμε να διακρίνουμε στη

βιβλιογραφία τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις

1 Η πρώτη προσέγγιση βασίζεται στη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης

(decomposition) Η σημασία ενός λεξήματος απεικονίζεται σαν ένα

σύνολο σημασιολογικών πρωταρχικών στοιχείων

2 Η δεύτερη προσέγγιση ορίζει τις λεξικές ιδιότητες με βάση τις ιδιότητες

της αναφοράς Η σημασία ενός λεξήματος τίθεται με όρους

οντολογικούς

3 Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης οι λεξικές κατηγορίες τίθενται με

βάση τους διαφορετικούς τρόπους σχηματισμού εμφανίσεων οι οποίες

εντοπίζονται με βάση τις παραμέτρους της εκφοράς του λόγου

Η μέθοδος της λεξικής ανάλυσης

Η ίδια η ιδέα των στοιχείων που συγκροτούν τη σημασία μάς οδηγεί σένα

πρώτο στάδιο στην ύπαρξη στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων οι

οποίες μπορούν να απομονωθούν με τη μέθοδο της

ανάλυσης(decomposition) της σημασίας των λεξημάτων

Πράγματι στο πλαίσιο της δομικής μεθόδου υποστηρίχθηκε ότι η σημασία

ενός λεξήματος μπορεί να αναλυθει με τρόπο παράλληλο με την ανάλυση

των φωνημάτων σε διακριτικά χαρακτηριστικά Ετσι οι Katz amp

Fodor(1964) Katz (1972) Greimas (1964) θεωρούν ότι η σημασία ενός

λεξήματος απεικονίζεται ως ένα σύνολο στοιχειωδών σημασιολογικών

μονάδων Αυτές οι μονάδες εισάγονται σένα σύστημα δυαδικών

αντιθέσεων το οποίο οργανώνεται με βάση έν σημασιολογικό άξονα που

είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται αυτές οι αντιθέσεις Στο

πλαίσιο αυτής της προσέγγισης όροι όπως φυσικό αντικείμενο

ανθρώπινο κοινωνική δραστηριότητα βάρος χρώμα στιγμιαίο

εναρκτικό κλπ χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων Υποθέτουμε επίσης ότι αυτοί οι όροι μπορούν εν

δυνάμει να συγκροτήσουν ένα πεπερασμένο κατάλογο ο οποίος να

συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη σημασιολογική

απεικόνιση των λεξημάτων Έτσι κάθε λέξημα συνδέεται με μία μήτρα

(matrice) η οποία αποτελείται από σημασιολογικές μονάδες που αποτελούν

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

29

τη σημασία του Επιπλέον ο συνδυασμός των λεξημάτων διέπεται από

κανόνες συμβατότητας ασυμβατότητας οι οποίοι αφορούν στην ουσία

ορισμένες σημασιολογικές μονάδες

Παρατηρούμε ωστόσο ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για να

απεικονίσουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες ανήκουν στο

λεξιλόγιο των φυσικών γλωσσών Έτσι οι Katz amp Fodor (1964517) για να

εξασφαλίσουν τη μεταγλωσσική υπόσταση των όρων αυτών προσπαθούν

να χαράξουν μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις γλωσσικές

χρήσεις και στη μεταγλωσσική τους χρήση στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής θεωρίας

laquoΈνας σημασιολογικός δείκτης είναι απλά μια θεωρητική κατασκευή η

οποία ερμηνεύεται στη σημασιολογική μεταθεωρία και μοιάζει με

θεωρητικές κατασκευές όπως άτομο γονίδιο σθένος και ονοματική φράση

Ένας δείκτης όπως [ανθρώπινο] και [χρώμα] δεν αποτελούν λέξη αλλά

μια κατασκευή η οποία απεικονίζεται με μια λέξηraquo

Παρόλο που αυτή η παρατήρηση συνεπάγεται τη συγκρότηση ενός

παγιωμένου συστήματος απεικόνισης οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για

την αναγνώριση των στοιχειωδών σημασιολογικών μονάδων καθώς και ο

τρόπος με τον οποίο αυτές οι μονάδες συνδυάζονται στο πλαίσιο μιας

σημασιολογικής μήτρας μοιάζουν αυθαίρετοι Η αξία αυτής της θεωρίας

συχνά αμφισβητείται τόσο στο θεωρητικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της

εφαρμογής της Ο Dowty (197939) για παράδειγμα θεωρεί ότι αυτή η

προσέγγιση αυτή οδηγεί σε κυκλικά επιχειρήματα στο μέτρο που τα

κριτήρια για τη διάκριση ανάμεσα στα λεξήματα από τη μια μεριά και τους

όρους που απεικονίζουν τις στοιχειώδεις σημασιολογικές μονάδες από την

άλλη δεν προσδιορίζονται με σαφή τρόπο Έτσι καταλήγουμε σε

σημασιολογικές μήτρες όπου το οριζόμενο στοιχείο βρίσκεται στο ίδιο

επίπεδο με τα ορίζοντα στοιχεία διότι πρώτον πρόκειται και στις δύο

περιπτώσεις για εκτατικά κατηγορήματα (extensional predicates) και

δεύτερον δεν υπάρχουν αρκετά επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε ότι

κάποιο κατηγόρημα αντιπροσωπεύει μια σημασία πιο βασική από κάποιο

άλλο Η αντίρρηση του Dowty διατυπώνεται με τον ακόλουθο τρόπο

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

30

η δήλωση εκτατικών κατηγορημάτων ορίζεται ως η τομή άλλων

υποτιθέμενα πιο βασικών εκτατικών κατηγορημάτων

Ας επανέλθουμε στα αρχικά ζητήματα δηλαδή το θέμα της συγκρότησης

μιας λεξικής τυπολογίας και του τρόπου εισαγωγής μιας λεξικής μονάδας σε

μια μονάδα λόγου

Είπαμε προηγουμένως ότι η εισαγωγή μιας λεξικής μονάδας σένα

εκφερόμενο μπορεί να εξετασθεί μέσα από δύο διαφορετικά αλλά

συμπληρωματικά πρίσματα

1 Συνδυασμός ενός λεξήματος με άλλα λεξήματα

2 Συνδυασμός ενός λεξήματος με τα μορφήματα που δηλώνουν

γραμματικές κατηγορίες

Σε σχέση με αυτό το θέμα η άποψη των Katz amp Fodor (1964518) είναι

σαφής οι λεξικές ιδιότητες πρέπει να χαρακτηριστούν με βάση το επίπεδο

σύμφωνα με το οποίο λειτουργούν Έχουμε απο τη μια μεριά τις ιδιότητες

που λειτουργούν στο σημασιολογικό επίπεδο και προσδιορίζουν τους

περιορισμούς επιλογής ανάμεσα στα λεξήματα και από την άλλη μεριά τις

ιδιότητες που λειτουργούν στο συντακτικό επίπεδο και προσδιορίζουν τον

συνδυασμό των λεξημάτων με τις γραμματικές κατηγορίες Οι πρώτες

θεωρούνται συστατικά του νοήματος και εμφανίζονται κατά συνέπεια στη

σημασιολογική μήτρα των λεξημάτων ενώ οι δεύτερες εξετάζονται στο

επίπεδο της σύνταξης Έτσι ιδιότητες όπως συμπαγέςαριθμητό στο μέτρο

που προσδιορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στα ονόματα και τα προσδιοριστικά

(άρθρα) δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στον κατάλογο των στοιχειωδών

σημασιολογικών μονάδων

laquoΗ διάκριση ανάμεσα σε συμπαγή και αριθμητά ονόματα επιτρέπει τον

χειρισμό των συντακτικών σχέσεων ανάμεσα στα ονόματα τα άρθρα και

τους ποσοδείκτες laquoΒρέθηκε το αίμαraquo αλλά όχι Βρέθηκε ένα αίμαraquo

Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες στο επίπεδο των μεθόδων που

εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό των λεξικών ιδιοτήτων Στο μέτρο που

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

31

ο συνδυασμός μιας λεξικής μονάδας με τις γραμματικές κατηγορίες δε

χρησιμοποιείται ως γενικός τρόπος αξιολόγησης των λεξικών ιδιοτήτων οι

οποίες προτείνονται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της σημασιολογικής

απεικόνισης δε μένει παρά να στηριχθεί κανείς σε παρατηρήσεις πάνω σε

τοπικά (local) φαινόμενα όπως είναι η άρθρωση μιας συγκεκριμένης

λεξικής μονάδας με άλλες συγκεκριμένες λεξικές μονάδες ή ακόμα οι

αντιθετικές σχέσεις μιας λεξικής μονάδας με άλλες λεξικές μονάδες που

ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό πεδίο

Είναι εύκολο να δει κανείς ότι αυτή η προσέγγιση απαγορεύει οποιαδήποτε

τυπολογική ανάλυση τουλάχιστον με την έννοια της συγκρότησης λεξικών

κατηγοριών που να ορίζονται με γενικευμένα κριτήρια και να αξιολογούνται

με ανεξάρτητο τρόπο Έτσι κάθε κατηγοριακή ομαδοποίηση που βασίζεται

στην λεξική ανάλυση συναντά δύο τύπους προβλημάτων από τη μια μεριά

οι όροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση ταξινόμησης

προσδιορίζονται με καθαρά επαγωγικό (inductive) τρόπο Από την άλλη

μεριά η τοποθέτηση ενός λεξήματος σε μια δεδομένη κατηγορία δεν

στηρίζεται παρά στην παρουσία αυτής της κατηγορίας στη σημασιολογική

μήτρα

Μια άλλου είδους επιχειρηματολογία πάνω στις λεξικές ιδιότητες μιας

κατηγορίας ρημάτων τα οποία εμφανίζονται σε αμετάβατες μεταβατικές και

be+επίθετο δομές προτάθηκε στο πλαίσιο της γενετικής σημασιολογίας Ο

Lakoff G (1971) On Syntactic Irregularity NY Holt Rinehart amp

Winston για να αναλύσει τις συστηματικές σημασιολογικές σχέσεις που

παρατηρούμε σε φράσεις όπως

αThe soup was cool

βThe soup cooled

γJohn cooled the soup

αThe metal was hard

βThe metal hardened

γJohn hardened the metal

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

32

προτείνει την εισαγωγή δύο σημασιολογικών χαρακτηριστικών

ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ (INCHOATIVE) και ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Σύμφωνα με τον Lakoff οι σημασιολογικές ομοιότητες και διαφορές

ανάμεσα στις φράσεις της κάθε ομάδας μπορούν να απεικονιστούν αν

υποθέσει κανείς την ύπαρξη βαθιών δομών που έχουν ένα κοινό στοιχείο

στην συγκεκριμένη περίπτωση την επιθετική δομή be+επίθετο και

διαφορετικούς σημασιολογικούς τελεστές (operators) Οι φράσεις (α)

παράγονται από μια βαθιά δομή η οποία εμπεριέχει τον επιθετικό

σχηματισμό Οι φράσεις (β) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός λειτουργεί ως υποκείμενο ενός αφηρημένου(μη-

πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +ΕΝΑΡΚΤΙΚΟ

(+INCHOATIVE) Οι φράσεις (γ) παράγονται από μια βαθιά δομή όπου ο

επιθετικός σχηματισμός είναι ενκιβωτισμένος ως συμπλήρωμα ενός

αφηρημένου(μη-πραγματωμένου) ρήματος που φέρει το χαρακτηριστικό +

ΑΙΤΙΑΚΟ (CAUSATIVE)

Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται η προσέγγιση του Lakoff η οποία

έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά 1) τεμαχισμός των μερών του

σημασιολογικού νοήματος και 2) χρήση αντωνυμικών ρημάτων (pro-verbs)

που απαλείφονται (με ειδικούς μετασχηματισμούς)

Π

ΟΦ

Π

ΟΦ ΡΦ

ΡΦ

η πόρτα

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

33

Ρ

Ρ

είναι ανοιχτή

[+ρήμα +pro +εναρκτικό]

Π

ΟΦ ΡΦ

ο Πέτρος

Ρ

ΟΦ

[+ρήμα +pro +causative(αιτιακός)]

[κάτι ] Π

ΟΦ ΡΦ

η πόρτα

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

34

Ρ

άνοιξε

Παρόλο που αυτή η προσέγγιση τοποθετείται στο πλαίσιο μιας θεωρίας της

συντακτικής απεικόνισης και αναφέρεται βασικά σε φαινόμενα όπως οι

laquoαιτιολογικοίraquo σχηματισμοί (constructions factitives) και οι σχηματισμοί με

ερμηνεία μέσης διάθεσης είναι σαφές ότι αναφέρονται επίσης σε μια

υπόθεση για τις λεξικές ιδιότητες των υπο εξέταση ρημάτων Στο μέτρο

που οι σύνθετες εκφράσεις πρέπει να μετατραπούν στο επίπεδο της

επιφανειακής δομής σε απλά ρήματα μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα

χαρακτηριστικά +αιτιακός και +εναρκτικός λειτουργούν σαν πρωταρχικά

σημασιολογικά χαρακτηριστικά που αποτελούν μέρος των λεξικών

ιδιοτήτων των ρημάτων αυτών

Ο Mc Cawley (1968) The Role of Semantics in Grammar E Bach και R

Harms (επιμ) Universals in Linguistic Theory New York Holt Rinehart amp

Winston υιοθετεί αυτήν την λύση επεκτείνοντάς την σε περιπτώσεις όπου

η μορφηματικη ταύτιση των τριών σχηματισμών δεν πραγματώνεται Έτσι

θεωρεί ότι οι σημασιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα ρήματα die(πεθαίνω) και

kill(σκοτώνω) αναλύονται με τρόπο ανάλογο με τον τρόπο που αναλύονται

οι σχέσεις ανάμεσα σένα ρήμα αμετάβατο και το αντίστοιχό του

αιτιακόμεταβατικό Για να είναι δυνατή αυτή η ανάλυση οι λεξικές

μονάδες πρέπει να απεικονιστούν στην βαθιά δομή με σύνθετες εκφράσεις

που περιλαμβάνουν πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά

Έτσι σύμφωνα με τον Mc Cawley το κατηγόρημα που εμφανίζεται στις

φράσεις

Harry is dead

Harry died

John killed Harry

παράγεται απο τις ακόλουθες δομές

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

35

NOT ALIVE

BECOME NOT ALIVE

CAUSE BECOME NOT ALIVE

O Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht υιοθετώντας τη μέθοδο της λεξικής ανάλυσης για να

προσδιορίσει τα πρωταρχικά σημασιολογικά χαρακτηριστικά προσπαθεί από

τη μια μεριά να οριοθετήσει τα φαινόμενα που μπορούν να εξεταστούν με

αυτήν τη μέθοδο και από την άλλη να ορίσει με τυπικό τρόπο τα

σημασιολογικά χαρακτηριστικά Ως προς την οριοθέτηση των φαινομένων

θεωρεί ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για τα χαρακτηριστικά εκείνα που

άπτονται της λεξικής όψης (lexical aspect) των κατηγορημάτων

Πράγματι ο Dowty προσπαθώντας να συγκροτήσει μια ερμηνευτική

υπόθεση για τις διαφορετικές ως προς την όψη κατηγορίες των ρημάτων

και να σχηματίσει μια τυπική απεικόνιση θεωρεί ότι η λεξική όψη

απεικονίζεται με μια λογική δομή που έχει ως συστατικά στοιχεία

καταστασιακά κατηγορήματα (stative predicates) τελεστές (operators) και

συνδετικά (connectors) τα καταστασιακά κατηγορούμενα αντιστοιχούν στα

καταστασιακά κατηγορούμενα της φυσικής γλώσσας (πχ είμαι Χ ανήκει

ξέρει κλπ) Αντίθετα οι τελεστές όπως CAUSE και BECOME και το συνδετικό

AT αποτελούν λογικές σταθερές και συνδέονται μονοσήμαντα με έναν

ορισμό ανεξάρτητο από τον ορισμό που έχουν στη φυσική γλώσσα

Έτσι σύμφωνα με τον Dowty το ζήτημα της λεξικής τυπολογίας ανάγεται

στη συγκρότηση ενός ορισμένου αριθμού λογικών δομών που διαφέρουν

στον τύπο του τελεστή ή τη διαπλοκή των τελεστών που εμφανίζονται στις

λογικές τους δομές

laquothe differences among various classes will turn out to be explained by

the hypothesis that one class differs from another in which of the abstract

operators CAUSE BECOME or other such operators appear in the Logical

Structure of all verbs of each classraquo

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

36

Tα καταστασιακά κατηγορούμενα συνδέονται με μια απλή λογική

απεικόνιση Η προτασιακή λογική καθώς και η κατηγορηματική λογική

σχηματίζει λογικές απεικονίσεις των προτάσεων που είναι απροσδιόριστες

ως προς τον χρόνο Ωστόσο η απεικόνιση μιας κατάστασης η οποία

αληθεύει για μια περίοδο μπορεί να οργανωθεί στη βάση μιας ά-χρονης

κατάστασης αν προσθέσουμε μεταβλητές που απεικονίζουν στιγμές ενός

ποσοδείκτη που δεσμεύει (within the scope) τις μεταβλητές και ενός

συνδετικού που συνδέει την αλήθεια της πρότασης με τις στιγμές που

αποτελούν το χρονικό διάστημα Έτσι μια φράση του τύπου Ο Γιάννης

ζούσε στο Λονδίνο τρία χρόνια απεικονίζεται με τον ακόλουθο τρόπο

(^ t t E τρία χρόνια) ΑΤ (t Ο Γιάννης μένει στο Λονδίνο)

Πρόκειται για ένα καταστασιακό κατηγόρημα Τα μη-καταστασιακά

κατηγορήματα αντιστοιχούν σε πιο σύνθετες δομές

Για παράδειγμα έχουμε μια φράση όπως Ο Γιάννης έκλεισε την πόρτα Αυτό

το γεγονός περιλαμβάνει δύο καταστάσεις εκ των οποίων η μία είναι

συνακόλουθη της άλλης - ανοιχτή πόρτακλειστή πόρτα - και η μία είναι η

άρνηση της άλλης Αντίθετα από τα καταστασιακά κατηγορήματα τα

δυναμικά κατηγορήματα απαιτούν δύο σημεία επαλήθευσης Τα

κατηγορήματα που δηλώνουν ένα στιγμιαίο πέρασμα από τη μια κατάσταση

στην άλλη πχ χάνω ανακαλύπτω κλπ καθώς και τα κατηγορήματα που

δηλώνουν ένα σταδιακό πέρασμα χαμηλώνω κιτρινίζω κλπ αντιστοιχούν

σε μια λογική δομή που εμπεριέχει τον τελεστή BECOME που έχει ως

όρισμα ένα καταστασιακό κατηγόρημα που δηλώνει το αποτέλεσμα της

διαδικασίας

BECOME t επαληθεύεται στο t αλλά δεν επαληθεύεται στο t-1

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

37

Με βάση αυτήν την ιδιότητα ο Dowty προσπαθεί να εξηγήσει την

ασυμβατότητα ανάμεσα στα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο

ολοκλήρωσης και τον επιρρηματικό προσδιορισμό for 6

Υπάρχει ασυμβατότητα ως προς τις τυπικές ιδιότητες Το for προϋποθέτει

ένα καθολικό ποσοδείκτη και έναν τελεστή με δύο θέσεις (ΑΤ) Κατά

συνέπεια μια διαδικασία που προσδιορίζεται από το for επαληθεύεται σε

όλες τις στιγμές που αποτελούν την περίοδο που προσδιορίζεται από το for

Αντίθετα η παρουσία του BECOME στη λογική δομή των τελειώσεων δεν

επιτρέπει την παρουσία του καθολικού ποσοδείκτη

Η τελική κατάταξη είναι η ακόλουθη

π αντιστοιχεί σε καταστασιακό κατηγόρημα πχ ξέρω

DO (π) αντιστοιχεί σε δυναμικά κατηγορηματα σε δραστηριότητες όπως

περπατώ κολυμπώ κλπ

k CAUSE [BECOME] π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που είναι αποτέλεσμα μιας

δραστηριότητας όπως γράφω ένα γράμμα φτάνω στην κορυφή του

βουνού κλπ

BECOME π αντιστοιχεί σε τελειώσεις που δεν είναι αποτέλεσμα μιας

συγκεκριμένης δραστηριότητας πχ ανακαλύπτω

Διαπιστώνουμε ότι ενώ οι τελεστές CAUSE και BECOME αναφέρονται στον

σχηματισμό ενός διαστήματος ο τελεστής DO αναφέρεται σε θεματικούς

ρόλους και συγκεκριμένα στην έννοια της δραστικότητας (agency)

O Verkuyl(1989) ldquoAspectual Classes and Aspectual Compositionrdquo

Linguistic and Philosophy12 σχολιάζοντας την προσέγγιση του Dowty

υποστηρίζει ότι ο τελεστής DO δεν μπορεί να παίξει το ρόλο πρωταρχικού

σημασιολογικού χαρακτηριστικού για την τάξη των δραστηριοτήτων για

δύο κυρίως λόγους

1 Η δραστικότητα ειναι μια έννοια ασαφής

1 6 Για την λειτουργία του για και του σε σε σχέση με την όψη βλ ΜΤζεβελέκου laquoO προσδιορισμός της διάρκειας και η κατασκευή ενός γλωσσικού παραδείγματοςraquo Tοπικά β Περί Kατασκευής Αθήνα Νήσος 1996 165-178

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

38

2 Δεν ταιριάζει σε φράσεις όπως Το αυτοκίνητο τρέχει

Ο Verkuyl συνδέει τη λεξική όψη με την ορισματική δομή Τονίζει έτσι τον

ρόλο που παίζουν τα ορίσματα στον προσδιορισμό της όψης του

κατηγορήματος Πιο συγκεκριμένα αποδίδει στο ρήμα το χαρακτηριστικό +

ή - ADD TO (ή CHANGE) το οποία δηλώνει την εξής ιδιότητα προσθήκη

μονάδων χρόνου σε μονάδες χρόνου Αυτήν την ιδιότητα την ονομάζει

συνάρτηση διαδοχής (successors function) Tα ορίσματα χαρακτηρίζονται

από [+ ή - Συγκεκριμένη Ποσότητα (ΣΠ)] Με βάση την συνάρτηση αυτή

σχηματίζονται (ή δεν σχηματίζονται) διαστήματα τα οποία διαδέχονται το

ένα τάλλο Αυτά τα διαστήματα αντιστοιχούν σε μέρη του αντικειμένου

που χαρακτηρίζεται από το +(ή -) ΣΠ

Oντολογική προσέγγιση

Η προβληματική αυτή θεωρεί ότι η λεξική όψη βασίζεται στις ιδιότητες της

αναφοράς(reference) Kεντρική έννοια είναι η έννοια της ομοιογένειας η

οποία αφορά τόσο στα ρήματα όσο και στα ονόματα

Η προσέγγιση αυτή βοηθά την δια-κατηγοριακή γενίκευση γιατί επιτρέπει

μια παράλληλη ανάλυση των ρημάτων και των ονομάτων

Σε σχέση με τα ονόματα έχουμε τα αριθμητά (πχ βιβλίο τραπέζι

συζήτηση θέμα) και τα συμπαγή (νερό αίμα)

Σε σχεση με τα ρήματα έχουμε αυτά που έχουν ένα εγγενές σημείο

οριοθέτησης (γράφω ένα γράμμα παίζω μια παρτίδα σκάκι πλέκω ένα

πουλόβερ φτάνω βρίσκω κλπ) και αυτά που στερούνται σημείου

οριοθέτησης πχ περπατώ κλαίω φωνάζω κλπ

Τα αριθμητά και τα κατηγορήματα που έχουν ένα σημείο ολοκλήρωσης δεν

είναι ομοιογενή το μέρος δεν έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Όλα τα επιμέρους κριτήρια (Quine Ter Meulen Moravcsik Martin Partee

Bennett κλπ) βασίζονται σαυτήν την ιδιότητα

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

39

Αντίθετα τα συμπαγή και τα κατηγορήματα που στερούνται σημείου

ολοκλήρωσης είναι ομοιογενή το μέρος έχει τις ίδιες ιδιότητες με το όλο

Ερώτημα Τα καταστασιακά κατηγορήματα και τα αφηρημένα ουσιαστικά

εμπίπτουν σαυτή τη διάκριση ή μπορούν να σχηματίσουν μια τρίτη

αντιστοιχία

Γενικά τα κατηγορήματα χαρακτηρίζονται με πιο λεπτομερείς διακρίσεις

Διακρίνουμε τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε καταστάσεις (states) πχ

ξέρω αγαπώ από τα κατηγορήματα που αναφέρονται σε επεισόδια

(occurrences) πχ γράφω ένα γράμμα περπατώ Στο πλαίσιο των

επεισοδίων δηλαδή των δυναμικών διαδικασιών διακρίνουμε αυτές που

έχουν ένα εσωτερικό σημείο ολοκλήρωσης τις λεγόμενες τελέσεις

(performances) πχ γράφω ένα γράμμα πέφτω από αυτές που στερούνται

σημείου ολοκλήρωσης δηλαδή τις δραστηριότητες (activities) πχ κολυμπώ

τρέχω Στη συνέχεια η κατηγορία των τελέσεων χωρίζεται σε δύο

υποκατηγορίες α) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε γεγονότα που

προϋποθέτουν διάρκεια τις τελειώσεις (ή ολοκληρώσεις) (accomplishments)

πχ γράφω ένα γράμμα και β) στα κατηγορήματα που αναφέρονται σε

στιγμιαία γεγονότα Tέλος τα στιγμιαία γεγονότα διαιρούνται σε τρεις

υποκατηγορίες α) στις επιτεύξεις (achievements) πχ φτάνω β) στις

τυχαίες επιτεύξεις (purely lucky achievements) πχ ανακαλύπτω χάνω και

γ) στα αυτοτελή γεγονότα χωρίς επακόλουθα (semelfactives) πχ βήχω

χαμογελώ κλπ

Βιβλιογραφία (συμπληρωματική)

Andrews A (1988) laquoLexical structureraquo Fritz Newmeyer επιμ

Linguistics The Cambridge Survey Volume I

Anscombre JC amp Ο Ducrot (1983) Theacuteorie de lArgumentation dans la

langue

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

40

Atkins B T J Kegl amp B Levin (1986) Explicit and implicit information

in dictionaries Lexicon project working papers 12

Atkins S J Kegl amp B Levin laquoAnatomy of a Verb Entryraquo International

Journal of Lexicography Vol 1(1)

Baker M (1991) laquoThematic conditions on syntactic structures evidence

from locative applicativesraquoA Roca επιμ Thematic Structure its Role in

Grammar Berlin Foris

Baker M (1997) ``Thematic Roles and Syntactic Structure L

Haegeman επιμ Elements of Grammar Handbook of Generative Syntax

Kluwer Dordrecht

Bouchard D(1993) laquoPrimitifs metaphore et grammaire les divers

emplois de VENIR et ALLERraquo Langue franccedilaise 10049-66

Bouchard D (1995) The Semantics of Syntax Chicago The University of

Chicago Press

Butt M amp Geuder W (επιμ) (1998) The Projection of Arguments

Lexical and Compositional Factors Stanford CACSLI

Carlson G (1991) laquoNatural Kinds and Common Nounsraquo von Stechow A

amp D Wunderlich (επιμ) Semantik Ein internationales Handbuch der

zeitgenφssischen Forschung Berlin Walter de Gruyter

Copestake A and A Lascarides (1997) laquoIntegrating symbolic and

statistical representations The lexicon pragmatic interfaceraquo Proceedings

of ACL-97 EACL97 136-150

Cormack A (1998) Definitions implications for syntax semantics and

the Language of Thought Garland Publishing

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

41

Croft WA (1990) Possible verbs and the structure of events Savas

Tsohatsidis επιμ Meanings and Prototypes Studies in Linguistic

Categorization London Routledge amp Kegan

Croft WA (1991) Syntactic Categories and Grammatical Relations

University of Chicago Press Chicago IL

Croft W (1998) laquoEvent Structure in Argument Linkingraquo M Butt ampW

Geuder επιμ The Composition of Arguments Lexical and Compositional

Factors Stanford California CSLI Publications

Cruse DA (1986) Lexical Semantics Cambridge CUP Cambridge

Textbook in Linguistics

van der Leek F (1996) laquoRigid syntax and Flexible Meaning the case of

the English ditransitiveraquo A Goldberg επιμ Conceptual Structure

Discourse and Language Stanford CSLI Publications

Dixon RMW (1991) A New Approach to English Grammar on Semantic

Principles Oxford University Press Oxford

Dorr B J (1993) Machine Translation A View from the Lexicon

Cambridge MA MIT Press

Dowty D R (1979) Word Meaning and Montague Grammar Reidel

Dordrecht

Dowty DR (1991) laquoThematic Proto-Roles and Argument Selectionraquo

Language 67

Dowty D (1989) laquoOn the Semantic Content of the Notion Thematic

Roleraquo G Chierchia B Partee and R Turner Επιμ Properties Types

and Meanings Dordrecht Kluwer Academic Publishers

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

42

Embick D (1997) Voice systems and the syntaxmorphology interface

H Harley επιμ The proceedings of the PennMIT workshop on Aspect

Argument Structure and Events May 1997 MITWPL (middlepassive in

Modern Greek)

Emonds JE (1991) laquoSubcategorization and syntax-based theta-role

assignmentraquo Natural Language and Linguistic Theory 9 369-429

Erteschik-Shir N amp TR Rapoport (1997) A Theory of Verbal

Projection G Matos et al (επιμ) Interfaces in Linguistic Theory

APLEdicoes Colibri Lisboa

Faber P amp R Mairal Uson (1999) Constructing a Lexicon of English Verbs

Berlin Mouton de Gruyter

Fillmore C (1968) laquoThe Case for Caseraquo E Bach amp R THarms επιμ

Universals in Linguistic Theory1-88 New-York Holt Rinehart amp Winston

Fillmore C J (1970) The grammar of hitting and breaking R A Jacobs

and P S Rosenbaum επιμ Readings in transformational grammar

Waltham MA Ginn amp Co

Fodor JA (1998) Concepts Where Cognitive Science Went Wrong

Oxford Clarendon Press

Foley WA amp RD Van Valin Jr (1984) Functional Syntax and Universal

Grammar Cambridge University Press Cambridge

Frawley W (1992) Linguistic Semantics Lawrence Earlbaum

Frege G 1948 (1892) laquoSense and Referenceraquo The Philosophical Review

57207-230

Freidin R (1997) laquoReview of Chomskys The minimalist programrdquo

Language 73 571-582

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

43

Goddard C (1998) Semantic Analysis OUP

Goldberg A E (1995) A Construction Grammar Approach to Argument

Structure Chicago University of Chicago Press

Gleitman L (1990) ldquoThe Structural Source of Verb Meaningsrdquo Language

Acquisition Vol 1(1) pp 3-55

Grice HP (1968) ldquoLogic and Conversationrdquo Studies in the Way of

Words Cambridge Harvard University Press

Hale K (1971) laquoA Note on a Walbiri Tradition of Antonymyraquo Steinberg

D amp L Jakobovits (επιμ) Semantics Cambridge Cambridge University

Press

Hale K amp Jay Keyser (1992) laquoThe syntactic character of thematic

structureraquo IA Roca επιμ Thematic structure its role in grammar

Berlin Foris

Hale K amp J Keyser (1993) On argument structure and the lexical

expression of syntactic relations Hale S amp Keyser επιμ The View from

building 2 essays in linguistics in honor of Sylvain Bromberger

Cambridge Mass MIT Press

Hale Ken and J Keyser (1997) On the Complex Nature of Simple

Predicators A Alsina J Bresnan amp P Sells (επιμ) Complex Predicates

CSLI Publications Stanford CA 29-65

Hale K and J Keyser (1998) The Basic Elements of Argument

Structure H Harley επιμ The proceedings of thePennMIT workshop on

aspect argument structure and events May 1997 MITWPL (middle

passive Modern Greek)

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

44

Harley H (επιμ) (1998) Papers from the UPennMIT Roundtable on

Argument Structure and Aspect MITWPL 32

Hoekstra T (1992) Aspect and Theta Theory IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 145-174

Hopper P amp S A Thompson (1980) laquoTransitivity in grammar and

discourseraquo Language 57251-295

Hudson D (1995) Word Meaning London Routledge

Ingria R (1989) laquoSimulation of Language Understanding Lexical

Recognitionraquo Computational Linguistics An International Handbook on

Computer Oriented Language Research and Applications Walter de

Gruyter Berlin New York 336--347

Ingria R (1995) laquoLexical Information for Parsing Systems Points of

Convergence and Divergenceraquo D Walker et al επιμ Automating the

Lexicon Oxford University Press pp 93--170

Ingria R B Boguraev and J Pustejovsky (1992) laquoDictionaryLexicon

Entryraquo The Encyclopedia of Artificial Intelligence Second Edition John

Wiley and Sons New York 341-365

Jackendoff R(1978) Grammar as evidence for conceptual structure M

Halle J Bresnan amp G Miller επιμ Linguistic Theory and Psychological

Reality Cambridge MA MIT

Jackendoff R (1983) Semantics and Cognition MIT Press Cambridge

MA

Jackendoff R (1987) laquoThe Status of Thematic Relations in Linguistic

Theoryraquo Linguistic Inquiry 18 369-411

Jackendoff R(1990) Semantic Structures Cambridge MA MIT Press

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

45

Jackendoff R (1991) laquoParts and Boundariesraquo Cognition 41

Jackendoff R (1993) laquoOn the role of conceptual structure in argument

selection A reply to Emondsraquo Natural Language and Linguistic Theory 11

279-312

Jackendoff R (1996) The proper treatment of measuring out telicity

and perhaps event quantification in English Natural Language and

Linguistic Theory vol 14 no 2 pp 305-54

Juffs A (1996) Learnability and the Lexicon Theories and Second

Language Acquisition Research Philadelphia John Benjamins Publishing

Co

Kageyama T (1997) laquoDenominal Verbs and Relative Salience in Lexical

Conceptual Structureraquo T Kageyama επιμ Verb Semantics and Syntactic

Structure Tokyo Kurosio Publishers

Kageyama T (επιμ) (1997) Verb Semantics and Syntactic Structure

Tokyo Kurosio Publishers

Karttunen L (1971) laquoImplicative Verbsraquo Language 472340-358

Kaufman I (1995) laquoO- and D- Predicates A Semantic Approach to

theUnaccusative-Unergative Distinctionraquo Journal of Semantics 12 377-

427

Kaufman I 1995 What is an (Im-)possible Verb Restrictions on

Semantic Form and their Consequences for Argument Structure Folia

Linguistica XXIX1-2 67-103

Kemmer S (1994) Middle voice transitivity and the elaboration of

events B Fox amp P J Hopper (επιμ)Voice Form and function

Amsterdam John Benjamins

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

46

Kennedy C amp L McNally (1999) laquoDeriving the Scalar Structure of

Deverbal Adjectivesraquo Catalan Working Papers in Linguistics

Kiparsky P (1997) laquoRemarks on Denominal Verbsraquo A Alsina JBresnan

amp P Sells (επιμ) Complex Predicates 473-499 Stanford

CSLIPublications

Kratzer A (1996) laquoSevering the External Argument from its Verbraquo

Johan Roorijck amp Laurie Zaring (επιμ) Phrase-Structure and the Lexicon

109-137 Dordrecht Kl uwer

Labelle M (1992) Change of state and valency Linguistics 28375-414

(causative-inchoative change of state(in)transitivity reflexivity)

Labelle M (1992) La structure argumentale des verbes locatifs a base

nominale Lingvisticae Investigationes vol 162 267-315

Labelle M 1995 laquoThe semantic representation of denominal verbsraquo P

Coopmans M Everaert J Grimshaw (επιμ) Lexical specification and

insertion

Lamarche J (1996) Aspectual deicticity CLS 32 Papers from the Main

Session Chicago Linguistic Society207-224

Lappin S(επιμ) (1996) The Handbook of Contemporary Semantic

Theory Oxford Blackwell

Lehrer A 1985 laquoMarkedness and Antonymyraquo Journal of Linguistics

21397-429

Levin B (1993) English Verb Classes and Alternations A Preliminary

Investigation University of Chicago Press Chicago IL

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

47

Levin B (1995) laquoApproaches to Lexical Semantic Representationraquo D

Walker A Zampolli amp N Calzolari επιμ Automating the Lexicon Oxford

University Press Oxford 53-91

Levin B and M Rappaport (1986) laquoLexical Subordinationraquo CLS 24

275-289

Levin B amp M Rappaport Hovav (1992) The Lexical Semantics of Verbs

of Motion The Perspective from Unaccusativity IM Roca (επιμ)

Thematic Structure Its Role in Grammar de Gruyter Berlin 247-269

Levin B and M Rappaport Hovav (1991) laquoWiping the Slate Clean A

Lexical Semantic Explorationraquo Cognition 41 123-151

Levin B amp M Rappaport Hovav (1995) Unaccusativity At the Syntax-

Lexical Semantics Interface MIT Press Cambridge MA

Levin B amp M Rappaport Hovav (1998) laquoMorphology and Lexical

Semanticsraquo A Spencer amp A MZwicky επιμ The Handbook of Morphology

248-271 Oxford Blackwells Publishers

Levin B and Pinker S (επιμ) (1991) Lexical and Conceptual Semantics

Oxford Blackwell

Maruta T (1997) laquoThe Syntax and Semantics of SprayLoad Verbsraquo T

Kageyama (επιμ) Verb Semantics and Syntactic Structure επιμ 97-

114Tokyo Kurosio Publishers

Matsumoto Yo (1996) laquoHow Abstract is Subjective Motion A Comparison

of Coverage Path Expressions and Access Path Expressionsraquo A Goldberg

επιμ Conceptual Structure Discourse and Language 359-373Stanford

CSLI Publications

Miller G A (1986) Dictionaries in the mind Language and Cognitive

Processes 13171-185

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

48

Mittwoch A (1991) In Defence of Vendlers Achievements Belgian

Journal of Linguistics671-85

Mohanan T amp L Wee επιμ (1999) Grammatical Semantics Evidence for

Structure and Meaning CSLI Publications

Palmer F W (1994) Grammatical roles and relations Cambridge

Cambridge University Press

Pesetsky D (1995) Zero Syntax MIT Press Cambridge MA

Pinker S (1989) Learnability and Cognition The Acquisition of Argument

Structure Cambridge MA MIT Press

Pinker S (1994) laquoHow Could a Child Use Verb Syntax to Learn Verb

Semanticsraquo Lingua Vol 92 pp 377-410

Pustejovsky J (1991) The Syntax of Event Structure Cognition 41 47-

81

Pustejovsky J επιμ (1993) Semantics and the lexicon Kluwer

Academics Press

Pustejovsky J amp F Busa (1994) Unaccusativity and Event Composition

In Pier-Marco Bertinetto επιμ Approaches to Tense and Aspect Elsevier

Amsterdam

Pustejovsky J (1995) The Generative Lexicon MIT Press

J Pustejovsky amp B Boguraev (επιμ) (1996) Lexical Semantics The

Problem of Polysemy

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

49

Putnam H (1975) laquoThe Meaning of Meaningraquo Gunderson K (επιμ)

Language Mind and Knowledge MinneapolisUniversity of Minnesota

Press

Rappaport M M Laughren amp B Levin (1987) Levels of Lexical

Representation Lexicon Project Working Papers 20 Center for Cognitive

Science MIT Cambridge Mass

Rappaport Hovav M amp B Levin (1988) laquoWhat to do with theta-Rolesraquo

Wendy Wilkins επιμ Syntax and Semantics 21 Thematic Relations7-36

San Diego Calif Academic Press

Rappaport Hovav M amp B Levin(1996) laquoTwo types of Derived

Accomplishmentsraquo Miriam Butt amp Tracy HKing επιμ Proceedings of the

First LFG Conference Grenoble France 375-388 (accessible par

lewebhttpwww-cslistanfordedupublicationsLFGtoc-lfg1html)

Rappaport Hovav M and B Levin (1998) Building Verb Meanings M

Butt amp W Geuder επιμ The Projection of Arguments Lexical and

Compositional Factors CSLI Publications Stanford Calif 97-134

P Saint-Dizier amp E Viegas (επιμ) (1995) Computational Lexical Semantics

C U P

Sapir E (1944) laquoGrading A Study in Semanticsraquo Philosophy of Science

1193-116

R Schank (1973) laquoIdentification of Conceptualization Underlying Natural

Language Understandingraquo Computer Models of Thought and Language

Schank and Colby (επιμ) WH Freeman

Slobin DI (1996) laquoTwo Ways to Travel Verbs of Motion in English and

Spanishraquo M Shibatani amp SA Thompson επιμ Grammatical

Constructions Their Form and Meaning Oxford University Press Oxford

195-219

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

50

Stowell T amp E Wehrli (1992) Introduction T Stowell amp E Wehrli επιμ

Syntax and the lexicon Syntax and semantics 26 San Diego CA

Academic Press 1-7

Stowell Tim( 1992) laquoThe role of the lexicon in syntactic theoryraquo T

Stowell amp E Wehrli επιμ Syntax and the lexicon Syntax and semantics

26 San Diego CA Academic Press 9-20

Talmy L (1985) laquoLexicalization patterns semantic structure in lexical

formsraquo T Shopen (επιμ) Language Typology and Syntactic Description

Vol3 Grammatical Categories and the Lexicon 57-149 Cambridge

Cambridge University Press

Tenny C L (1992) laquoThe Aspectual Interface Hypothesisraquo IA Sag amp A

Szabolcsi επιμ Lexical Matters CSLI Publications Stanford University

Stanford Calif 1-27

Tenny CL (1994) Aspectual Roles and the Syntax-Semantics Interface

Kluwer Dordrecht Section 123 15--18

Tenny Carol amp James Pustejovsky επιμ (1999) laquoEvents as Grammatical

Objects The converging Perspectives of Lexical Semanticsraquo Logical

Semantics and Syntax CSLI Publications

Tortora C M (1998) laquoVerbs of Inherently Directed Motion are Compatible

with Resultative Phrasesraquo Linguistic Inquiry 292 338-345

Tortora C (to appear) The Syntax of GOAL-entailingUnaccusatives in

Italianraquo G Cinque amp G Salvi (επιμ) Current Italian Linguistics Studies

offered to Lorenzo Renzi DordrechtForis

Tortora C (In preparation with D Cresti) Aspects of Locative Doubling

and Resultative Predication Proceedings of the 25th Meeting of the

Berkeley Linguistics Society

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

51

Van Valin RDamp RJ LaPolla (1997) Syntax Structure Meaning and

Function Cambridge University PressCambridge UK

Valin RD van (1991) laquoSemantic Parameters of Split Intransitivityraquo

Language 66 221-60

Vendler Z (1967) Verbs and Times Chapter 4 of Linguistics in

Philosophy Cornell University Press Ithaca New York 97-121

Vendler Z (1967b) laquoEach and every any and allraquo Linguistics in

Philosophy Ithaca Cornell Univ Press

van Voorst J (1994) laquoThe Role of Verb Meaning in the Calculation of

Aspectual Interpretationsraquo Euralex

Van Voorst J (1996) laquoSome Systematic Differences Between the Dutch

French and English Transitive Construction Language Sciences 18 227-

245

Wechsler S (1995) The Semantic Basis for Argument Structure

Stanford CA California CSLI Publications

Wheeler R S (1995a) laquoUnderstand in Conceptual Semanticsraquo Berkeley

Linguistics Society 21

Wheeler R S (1995b) laquoBeyond try to find The syntax and semantics of

search and analyzeraquo Chicago Linguistic Society 31

Wheeler R S (1996) laquoWill the real search verbs please stand upraquo

Chicago Linguistic Society 32

Wilks Y (1977) laquoGood and Bad arguments about Semantic Primitivesraquo

Communication and Cognition 10(3) pp 181-2211977

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη

52

Winograd T (1978) ldquoOn Primitives Prototypes and Other Semantic

Anomaliesrdquo Proceedings of Theoretical Issues in Natural Language

Processing 2 25-32

Wunderlich D (1997) laquoCause and the Structure of Verbsraquo Linguistic

Inquiry 28

Zaenen A (1993) ldquoUnaccusativity in Dutch Integrating Syntax and

Lexical Semanticsrdquo J Pustejovsky επιμ Semantics and the Lexicon129-

61 Dordrecht Kluwer

i Tο μέρος αυτό είναι παρμένο από το άρθρο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου ldquoOι γλωσσικές προδιαγραφές του συστήματος EUROTRArdquo στο M Σταύρου amp M Tζεβελέκου (επιμέλεια) H μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα υπο δημοσίευση στις εκδ Kαστανιώτη