;}lgs p]g, @)^#

73
;}lgs P]g, @)^# ;}lgs P]g, @)^# ;}lgs P]g, @)^# ;}lgs P]g, @)^# k|df0fL/0f / k|sfzg ldlt @)^#.^.!@ ;+zf]wg ;+zf]wg ;+zf]wg ;+zf]wg u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ @)^^.!).& @)^# ;fnsf] P]g g= & g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL sfg'g sfg'g sfg'g sfg'gdf ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] P]g P]g P]g P]g k|:tfjgf k|:tfjgf k|:tfjgf k|:tfjgf M P]ltxfl;s hgcfGbf]ngsf] kl/0ffd :j¿k g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf g]kfnL hgtfdf lglxt /x]sf] / /fHo zlQmsf] ;|f]t g]kfnL hgtf g} /x]sf] xF'bf g]kfnL ;]gfnfO{ g]kfnL hgtfk|lt pQ/bfoL agfpg g]kfnL ;]gfsf] :yfkgf, Joj:yf, lgoGq0f, k|of]u / kl/rfng ;DaGwdf k|rlnt sfg'gL Joj:yfdf ;dofg's"n ;+zf]wg tyf PsLs/0f ug{ jf~5gLo ePsf]n], k|ltlglw ;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw ;efn] of] P]g agfPsf]5 . kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b–! k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes != != != != ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æ;}lgs P]g, @)^#Æ /x]sf]5 . -@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 . @= @= @= @= kl/efiff kl/efiff kl/efiff kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,– -s_ æg]kfnL ;]gfÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t g]kfnL ;]gfdf lgo'Qm JolQmx¿sf] ;fd"lxs ;Ë7g jf To;sf] s'g} cË ;Demg' k5{ . of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut]b]lv nfu" ePsf], k|z:tL / clw/fHo zAb lemlsPsf] .

Upload: others

Post on 18-Dec-2021

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ;}lgs P]g, @)^#

;}lgs P]g, @)^#;}lgs P]g, @)^#;}lgs P]g, @)^#;}lgs P]g, @)^#

k|df0fL/0f / k|sfzg ldlt

@)^#.^.!@

;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg

u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g,

@)^^� @)^^.!).&

@)^# ;fnsf] P]g g= &

g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL g]kfnL ;]gf ;DaGwL sfg'gsfg'gsfg'gsfg'gdf ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] df ;+zf]wg / PsLs/0fsf] Joj:yf ug{ ag]sf] P]gP]gP]gP]g

k|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgf M P]ltxfl;s hgcfGbf]ngsf] kl/0ffd :j¿k g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf g]kfnL hgtfdf

lglxt /x]sf] / /fHo zlQmsf] ;|f]t g]kfnL hgtf g} /x]sf] xF'bf g]kfnL ;]gfnfO{ g]kfnL

hgtfk|lt pQ/bfoL agfpg g]kfnL ;]gfsf] :yfkgf, Joj:yf, lgoGq0f, k|of]u / kl/rfng

;DaGwdf k|rlnt sfg'gL Joj:yfdf ;dofg's"n ;+zf]wg tyf PsLs/0f ug{ jf~5gLo

ePsf]n],

k|ltlglw ;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw ;efn] of] P]g

agfPsf]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!

k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes

!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æ;}lgs P]g, @)^#Æ /x]sf]5 .

-@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .

@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–

-s_ æg]kfnL ;]gfÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t g]kfnL ;]gfdf lgo'Qm JolQmx¿sf]

;fd"lxs ;Ë7g jf To;sf] s'g} cË ;Demg' k5{ .

� of] P]g ;+jt\ @)^% ;fn h]7 !% ut]b]lv nfu" ePsf], k|z:tL / clw/fHo zAb lemlsPsf] .

Page 2: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

2

-v_ æan -kmf];{_Æ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] vf; sfdsf] lgldQ v8f u/]sf] g]kfnL

;]gfsf] s'g} cË jf ;d"xsf] ;Ël7t an ;Demg' k5{ .

-u_ æhËL sf/afxLdf nfu]sf]Æ eGgfn] b]xfosf s'g} cj:yf ;Demg' k5{ M–

-!_ g]kfnL ;]gfsf] s'g} cË eO{ jf To:tf] cË;Fu ldnL zq' lj?4

sf/afxLdf nfu]sf] jf sfd ul//x]sf],

-@_ k"0f{ jf cf+lzs ¿kdf zq'n] sAhf ul//fv]sf] d'n's jf :yfgdf hËL

sf/afxL ul//x]sf] jf To:tf] d'n's jf :yfglt/ a9\b} u}/x]sf] g]kfnL

;]gfsf] s'g} cË e} jf To:tf] ;]gf;Fu ldnL sfd ul//x]sf],

-#_ s'g} ljb]zL d'n'ssf] ;}lgssf] sAhfdf /x]sf] avt g]kfnL ;]gfsf]

s'g} cË e} jf To:tf] ;]gf;Fu ldnL sfd ul//x]sf],

-$_ xltof/ lnO{ jf glnO{ ljWj+;fTds jf lx+;fTds sf/afxLdf nfu]sf

jf nfUg] cfzÍf ePsf h'g;'s} JolQm jf ;d"x lj?4 g]kfnL ;]gfsf]

s'g} cË e} jf To:tf] ;]gf;Fu ldnL cfGtl/s ;'/Iffsf] sf/afxLdf

;+nUg /x]sf],

-%_ g]kfn ;/sf/n] bkmf !#% adf]lhd hËL sf/afxLdf nfu]sf] egL

3f]if0ff u/]sf] .

-3_ æk|wfg ;]gfklt -rLkm ckm bL cfdL{ :6fkm_Æ eGgfn] bkmf * adf]lhd

lgo'Qm g]kfnL ;]gfsf] k|wfg ;]gfklt ;Demg'k5{ .

-ª_ æclws[tÆ eGgfn] klbseGbf dflysf g]kfnL ;]gfsf clws[t ;Demg' k5{ /

;f] zAbn] hu]8f an -l/he{ kmf];{_ sf ;f] ;/xsf clws[t ;d]tnfO{

hgfpF5 .

-r_ æklbs -h'lgo/ sldz08 clkm;/_Æ eGgfn] g]kfnL ;]gfsf] k|d'v ;'j]bf/,

;'j]bf/, hdbf/ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] hu]8f ansf] ;f] ;/xsf JolQm

;d]tnfO{ hgfpF5 .

-5_ æsdfl08Ë clws[tÆ eGgfn] b]xfosf s'g} clws[t ;Demg' k5{ M–

-!_ o'lg6, ;a–o'lg6sf] tfn'sjfnf,

Page 3: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

3

-@_ o'lg6 jf ;a–o'lg6sf 6's8L a]Un} vl6Psf a]nfdf To:tf

6's8Lx¿nfO{ dftxtdf /fVg] kbflwsf/L,

-#_ bkmf # sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ cGtu{tsf] x/]s JolQmsf] nflu

cfk"m ;+nUg ePsf] s'g} rd', l86\ofrd]06 l8kf6{d]06sf] sdfl08ª

clws[t,

-$_ pkv08 -#_ adf]lhd cfk"m sxL+ ;+nUg gePsf] cj:yfdf cfk"mn]

tTsfn ;]jf ul//fv]sf] ansf] sdf08 ug]{ clws[tn] lghsf]

sdfl08ª clws[t egL dgf]gLt u/]sf] jf tf]s]sf] clws[t,

-%_ pkv08 -$_ adf]lhd s'g} clws[t dgf]gLt jf tf]s]sf] gePdf

;DalGwt an sdf08 ug]{ clws[t .

-h_ ælaNnfbf/ -gg sldz08 clkm;/_Æ eGgfn] g]kfnL ;]gfsf x'2f, cdnbf/,

Ko'7 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] vf; sfdsf lgldQ v8f ePsf] andf /x]sf]

To:tf] bhf{sf JolQm ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-em_ ærd'Æ eGgfn] g]kfnL ;]gf cGtu{t rd' egL v8f ul/Psf] 5'§} PsfO

;Demg' k5{ .

-`_ æk[tgfÆ eGgfn] g]kfnL ;]gf cGtu{t k[tgf egL v8f ul/Psf] 5'§} PsfO

;Demg' k5{ .

-6_ æjflxgLÆ eGgfn] g]kfnL ;]gf cGtu{t jflxgL egL v8f ul/Psf] 5'§} PsfO

;Demg' k5{ .

-7_ æu0fÆ eGgfn] g]kfnL ;]gf cGtu{t u0f egL v8f ul/Psf] 5'§} PsfO ;Demg'

k5{ .

-8_ ækltÆ eGgfn] clws[tb]lv laNnfbf/ ;Ddsf bhf{nfO{ hgfpF5 .

-9_ æcfk"meGbf dflysf] clws[tÆ eGgfn] cfk"meGbf lgs6td\ dflysf] clws[t

;Demg' k5{ / o; k|of]hgsf] nflu klbs ju{ tyf laNnfbf/ ;d]tnfO{

hgfpF5 .

-0f_ æs;'/Æ eGgfn] kl/R5]b–& adf]lhdsf] s;'/ dflgg] sfo{ ;Demg' k5{ .

Page 4: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

4

-t_ æzq'Æ eGgfn] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ h'g;'s} JolQmn] sf/afxL ug'{

kg]{ ;z:q ;}lgs ljb|f]xL, ;z:q b]zb|f]xL, ;z:q pkb|jL, ;z:q 8fFs' tyf

cGo h'g;'s} ;z:q JolQm ;Demg' k5{ .

-y_ æ;}lgs cbfntÆ eGgfn] bkmf ^& adf]lhdsf] hg/n ;}lgs cbfnt, ;d/L

hg/n ;}lgs cbfnt, l8li6«S6 ;}lgs cbfnt, ;d/L ;}lgs cbfnt / bkmf

!!( adf]lhdsf] ;}lgs ljz]if cbfnt ;Demg' kg]{5 .

-b_ æ;ldltÆ eGgfn] bkmf @( adf]lhdsf] ;}lgs sNof0fsf/L sf]if ;~rfng

tyf Joj:yfkg ;ldlt ;Demg' k5{ .

-w_ æsNof0fsf/L sfo{Æ eGgfn] axfnjfnf tyf e"tk"j{ ;}lgs JolQm / lghsf

kl/jf/sf] lxtsf] nflu ljdf, cf}ifwf]krf/, :jf:Yo, 5fqj[lQ, cfjf; pknAw

u/fpg] tyf SoflG6g ;~rfng ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ljBfno

tyf dxfljBfno :yfkgf u/L ;~rfng ug]{ sfo{nfO{ ;d]t hgfpF5 .

-g_ æsNof0fsf/L of]hgfÆ eGgfn] sNof0fsf/L sfo{df ;xof]u k'¥ofpg]

cfod"ns sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] g]kfndf :yfkgf x'g] k"jf{wf/ Pj+

;]jfd"ns kl/of]hgf, ljQLo ;+:yf tyf pBf]u Joj;fodf tf]lsPsf]

cfwf/df C0f jf z]o/ nufgL ug]{ sfo{nfO{ ;d]t hgfpF5 .

t/ o:tf] nufgL k|j4{ssf] ¿kdf x'g] 5}g .

-k_ æcfod"ns sfo{Æ eGgfn] sNof0fsf/L sfo{df ;xof]u k'¥ofpg k|rlnt

sfg'g adf]lhd cg'dlt k|fKt u/L s'g} ;+:yfdf nufgL u/L cfo cfh{g ug]{

sfo{ ;Demg' k5{ .Æ

-km_ æ;}lgs k|x/L k|d'vÆ eGgfn] bkmf &* adf]lhd lgo'Qm ;}lgs k|x/L k|d'v

;Demg' k5{ / ;f] zAbn] lghsf] dftxtdf /xL lghsf] tk{maf6 sfg'g

jdf]lhd clwsf/ k|of]u ug]{ cGo h'g;'s} JolQm ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-a_ æk|f8 ljjfsÆ eGgfn] bkmf *! adf]lhd ;}lgs cbfntdf k|f8 ljjfssf]

¿kdf pkl:yt x'g] JolQm ;Demg' k5{ .

-e_ æcGo cbfntÆ eGgfn] k|rlnt sfg'g adf]lhd ul7t ;}lgs cbfnt

afx]ssf] cGo cbfnt ;Demg' k5{ .

Page 5: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

5

-d_ æljefuLo ;hfoÆ eGgfn] bkmf !)% adf]lhd lbOg] ljefuLo ;hfo ;Demg'

k5{ .

-o_ æsf/fuf/Æ eGgfn] sf/fuf/ ;DaGwL k|rlnt sfg'g adf]lhdsf] sf/fuf/

;Demg' k5{ / ;f] zAbn] bkmf !#^ adf]lhdsf] ;}lgs sf/fuf/ ;d]tnfO{

hgfpF5 .

-/_ æcfb]zÆ eGgfn] of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx¿ adf]lhd

clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] hf/L u/]sf] cfb]z ;Demg' k5{ .

-n_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsPadf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf lgoddf

tf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhd ;Demg' k5{ .

#=#=#=#= o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmx¿o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmx¿o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmx¿o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmx¿ M -!_ b]xfosf JolQmx¿ o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{5g\ M–

-s_ o; P]g cGtu{t g]kfnL ;]gfdf lgo'Qm JolQmx¿,

-v_ hËL sf/afxLsf] lgldQ SofDkdf jf dfr{df jf g]kfn

;/sf/af6 hËL sf/afxLsf] Onfsf egL 3f]lift Onfsfdf

g]kfnL ;]gfn] sfddf nufPsf jf g]kfnL ;]gfsf] ;]jfdf

/x]sf jf g]kfnL ;]gfsf] sfdsf] ;xof]udf hfg] u}/ ;}lgs

JolQmx?,

-u_ g]kfnL ;]gfdf lgo'Qm x'g 5flgPsf JolQmx¿ .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf JolQm cfk"m ;+nUg s'g} ljefu,

kmd]{zg jf PsfOsf] sdfl08Ë clws[tsf] dftxtdf /x]sf] dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] JolQm pkbkmf -@_ adf]lhd s'g}

ljefu, kmd]{zg jf PsfOsf] sdfl08Ë clws[tsf] dftxtdf ;+nUg g/x]sf] cj:yfdf

cfk"mn] s]xL ;dosf] nflu tTsfn ;]jf ul//fv]sf] ansf] sdf08 ug]{ clws[tn]

lghsf] sdfl08Ë clws[t egL tf]s]sf] jf dgf]gLt u/]sf] clws[t jf To;/L

tf]lsPsf] jf dgf]gLt gul/Psf] eP ;DalGwt ansf] sdf08 ug]{ clws[tsf]

sdf08df /x]sf] dflgg]5 .

Page 6: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

6

-$_ ansf] sdfl08Ë clws[tn] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ df pNn]v

ul/Psf s'g} klg JolQmnfO{ lgheGbf dflyNnf] clws[t eP;Dd lgheGbf tNnf]

clws[tsf] dftxtdf /fVg x'Fb}g .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf JolQmx¿n] g]kfn /fHo aflx/ s;'/ u/]df klg

o; P]gsf] If]qflwsf/ sfod x'g]5 .

-^_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf JolQmx?n] ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] ZfflGt ;]gfdf

;+nUg eO{ vl6Psf] b]zsf gful/s lj?4 u/]sf s;'/x? cGo cbfntsf]

If]qflwsf/leq kb{5g\ .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@

g]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yf

$=$=$=$= g]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yfg]kfnL ;]gfsf] :yfkgf / Joj:yf M -!_ g]kfnsf] :jtGqtf, ;fj{ef}d;Qf, ef}uf]lns

cv08tf tyf /fli6«o Pstfsf] ;+/If0f tyf k|lt/Iffsf] nflu g]kfnL ;]gfsf] :yfkgf

ul/g]5 .

-@_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf] g]kfnL ;]gf o;} P]gadf]lhd

:yfkgf ePsf] dflgg]5 .

-#_ g]kfnL ;]gfsf] Joj:yf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx¿df

pNn]v ePadf]lhd x'g]5 / cGo s'/fx¿sf] xsdf g]kfn ;/sf/n] lgb]{zg lbP

adf]lhd x'g]5 .

%=%=%=%= � === === ====== === ====== === ====== === ===

^=^=^=^= /fli6«o ;'/Iff kl/ifb/fli6«o ;'/Iff kl/ifb/fli6«o ;'/Iff kl/ifb/fli6«o ;'/Iff kl/ifb\ M -!_ �=== === ===

-@_ �=== === ===

-#_ �g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# df plNnlvt sfdsf] cltl/Qm

/fli6«o ;'/Iff kl/ifb\sf] sfd, st{Jo tyf clwsf/ b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f vf/]h . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f lemlsPsf] . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .

Page 7: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

7

-s_ g]kfnL ;]gfsf] �kl/rfng, ;~rfng / k|of]u ;DaGwL gLlt,

of]hgf tyf sfo{qmd tof/ u/L g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z

ug]{,

-v_ g]kfnL ;]gfsf] ;ª\Vof / ;Ë7gfTds ;+/rgf ;DaGwdf

g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj k]z ug]{,

-u_ g]kfnL ;]gfsf] Joj:yfkg ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{

cfjZos ;'emfj k]z ug]{,

-3_ g]kfnL ;]gfsf] xltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;fdu|Lsf]

Joj:yfkg ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ cfjZos ;'emfj k]z

ug]{,

-ª_ tf]lsPadf]lhdsf cGo sfd ug]{ .

-$_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\sf] ;lrjsf] sfd /Iff dGqfnosf] ;lrjn] ug]{5 .

lghsf] cg'kl:yltdf k|wfgdGqLn] tf]s]sf] clws[tn] ug]{5 .

-%_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifbsf] sfd sf/afxL ;~rfng ug{sf nflu /Iff

dGqfno cGtu{t Ps ;lrjfno /xg]5 . ;lrjfno ;DaGwL cGo Joj:yf

tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

-^_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\sf] a}7s ;DaGwL sfo{ljlw /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\

cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

&=&=&=&= ;Ë7gsf] :j;Ë7gsf] :j;Ë7gsf] :j;Ë7gsf] :j¿k¿k¿k¿k M -!_ g]kfnL ;]gfsf] ;Ë7g ;dfj]zL / /fli6«o :j¿ksf] x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Joj:yf sfof{Gjog ug{ g]kfn ;/sf/n]

cfjZos gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd agfpg]5 .

-#_ g]kfnL ;]gfsf] ;Ë7gfTds ;+/rgf tyf b/jGbL ;ª\Vof g]kfn ;/sf/n]

:jLs[t u/] adf]lhd x'g]5 .

t/ dxf/yLsf] b/jGbL Psdfq /xg]5 / ;f]xL dxf/yLnfO{ k|wfg ;]gfkltdf

lgo'lQm ul/g]5 .

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .

Page 8: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

8

-$_ g]kfnL ;]gfsf] ;+u7gdf k|wfg ;]gfklt / cg';"rL–! df pNn]v ePsf

kbx? /xg]5g\ .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####

k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm, sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm, sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm, sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm, sfd, st{Jo / clwsf/

*=*=*=*= k|wfg ;]gk|wfg ;]gk|wfg ;]gk|wfg ;]gfkltfkltfkltfklt M �-!_ k|wfg ;]gfkltsf] lgo'lQm dlGqkl/ifb\sf] l;kmfl/;df

/fi6«kltn] ug{]5 . lghnfO{ bHof{gL lrGx /fi6«kltaf6 k|bfg ul/g]5 .

-@_ k|wfg ;]gfklt g]kfnL ;]gfsf] k|d'v x'g]5 .

-#_ ljbfdf a;]sf] jf cGo s'g} sf/0fn] k|wfg ;]gfkltsf] kb l/Qm x'g

cfPsf] cj:yfdf �dlGqkl/ifb\sf] l;kmfl/;df /fi6«kltn] tf]s]sf] g]kfnL ;]gfsf]

jl/i7 clws[tn] sfod d'sfod eO{ k|wfg ;]gfkltsf] sfo{ef/ ;DxfNg]5 .

(=(=(=(= g]kfn ;/sf/k|lt pQ/bfoL x'g]g]kfn ;/sf/k|lt pQ/bfoL x'g]g]kfn ;/sf/k|lt pQ/bfoL x'g]g]kfn ;/sf/k|lt pQ/bfoL x'g] M -!_ k|wfg ;]gfklt cfkm"n] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfd

st{Josf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/k|lt pQ/bfoL x'g]5 .

-@_ k|wfg ;]gfkltn] cfˆgf] sfo{ef/ ;DxfNg' cl3 cg';"rL–@ adf]lhdsf]

9fFrfdf �/fi6«klt ;dIf zky lng' kg]{5 .

!)=!)=!)=!)= k|wfg ;]gfkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/k|wfg ;]gfkltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ g]kfn ;/sf/n] lbPsf] lgb]{zg /

k|rlnt sfg'gsf] cwLgdf /xL g]kfnL ;]gfsf] Joj:yfkg ug'{ k|wfg ;]gfkltsf] sfd

/ st{Jo x'g]5 .

-@_ k|wfg ;]gfkltn] k|To]s jif{ j}zfv dlxgfleq g]kfnL ;]gfsf] Joj:yfkg

;DaGwL jflif{s k|ltj]bg g]kfn ;/sf/ ;dIf k|:t't ug]{5 / To;/L k|fKt k|ltj]bg

g]kfn ;/sf/n] �Joj:yflksf–;+;b k|:t't u/L /fHo Joj:yf ;ldltdf 5nkmn

u/fO{g]5 .

-#_ k|wfg ;]gfkltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ of] P]g tyf o; P]g

cGtu{t ag]sf lgodx¿df tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt . � u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .

Page 9: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

9

!!=!!=!!=!!= pd]/sf] xb tyf kbfjlwpd]/sf] xb tyf kbfjlwpd]/sf] xb tyf kbfjlwpd]/sf] xb tyf kbfjlw M -!_ k|wfg ;]gfklt ^! jif{sf] pd]/;Dd cfˆgf] kbdf

axfn /xg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] cwLgdf /xL k|wfg ;]gfkltsf] kbfjlw tLg jif{sf] x'g]5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n]

cfjZos ;Dem]df ;f] cjlw k"/f x'g' cufj} k|wfg ;]gfkltnfO{ �dlGqkl/ifb\sf]

l;kmfl/;df /fi6«kltn] cjsfz lbg ;Sg]5 . To;/L cjsfz lbg' k"j{ ;kmfOsf]

df}sf lbO{g]5 .

-$_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf] k|wfg ;]gfklt pkbkmf -@_ sf]

cwLgdf /xL cfˆgf]] kbdf axfn /xg]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$

lgo'lQm tyf ;]jfsf zt{x¿ lgo'lQm tyf ;]jfsf zt{x¿ lgo'lQm tyf ;]jfsf zt{x¿ lgo'lQm tyf ;]jfsf zt{x¿

!@=!@=!@=!@= lgo'lQm tyf kblgo'lQm tyf kblgo'lQm tyf kblgo'lQm tyf kb k"lt{k"lt{k"lt{k"lt{ M -!_ g]kfnL ;]gfdf l/Qm clws[t txsf] kb k"lt{sf nflu

l;kmfl/; ug{ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf jf nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] ;f]

cfof]usf] ;b:osf] cWoIftfdf / clws[teGbf tNnf] txsf] kb k"lt{sf nflu

l;kmfl/; ug{ nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] k|ltlglw ;d]t ;b:o /xg] u/L

tf]lsPadf]lhdsf] kbk"lt{ ;ldlt /xg]5 .

t/ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] lnlvt k/LIff ;DaGwL sfo{ u/L nf]s

;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] k|ltlglwsf] /f]xa/df ;f] jfx]ssf cGo k/LIff

;~rfng ug{ o; bkmfdf n]lvPsf s'/fn] s'g} afwf k'Ug] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] kbk"lt{ ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/

tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

-#_ kbk"lt{ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

-$_ g]kfnL ;]gfsf ljleGg kbdf lgo'Qm x'gsf] nflu cfjZos kg]{ of]Uotf

tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

!#=!#=!#=!#= cof]Uotfcof]Uotfcof]Uotfcof]Uotf M -!_ b]xfosf] JolQm g]kfnL ;]gfdf lgo'Qm x'g cof]Uo dflgg]5 M–

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f yk .

Page 10: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

10

-s_ u}/ g]kfnL gful/s,

-v_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf s;'/bf/ 7xl/Psf],

-u_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L avf{:t

ePsf],

-3_ dfgj clwsf/ xggdf s;'/bf/ 7xl/Psf],

-ª_ bkmf !@ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd tf]lsPsf] of]Uotf

gePsf] .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df n]lvPsf] s'/fn] cNksfnsf] nflu u}/

g]kfnL gful/saf6 k|fljlws tyf ljz]if1 ;]jf k|fKt ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ afwf

k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

!$=!$=!$=!$= lgo'Qm ug]{ clwsf/Llgo'Qm ug]{ clwsf/Llgo'Qm ug]{ clwsf/Llgo'Qm ug]{ clwsf/L M o; P]gsf] bkmf !@ adf]lhd kb k"lt{ ;ldltsf] l;kmfl/;df

g]kfnL ;]gfsf] clws[t txsf] kbdf g]kfn ;/sf/n] / cGo txsf] kbdf tf]lsPsf]

clwsf/Ln] lgo'Qm ug]{5 .

!%=!%=!%=!%= cfo'Qm kb k|bfg ug]{cfo'Qm kb k|bfg ug]{cfo'Qm kb k|bfg ug]{cfo'Qm kb k|bfg ug]{ M of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx¿df plNnlvt

Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL of]Uo 7xl/Psf g]kfnL ;]gfsf clws[tnfO{ /IffdGqLn]

cfo'Qm kb k|bfg ug{]5 .

!^=!^=!^=!^= zky u|x0f ugzky u|x0f ugzky u|x0f ugzky u|x0f ug]{ M g]kfnL ;]gfsf] kbdf lgo'Qm x'g] k|To]s JolQmn] cg';"rL–@ df

tf]lsPadf]lhdsf] 9fFFrfdf zky lng' kg]{5 .

!&= !&= !&= !&= ;]jfsf] cjlw;]jfsf] cjlw;]jfsf] cjlw;]jfsf] cjlw M -!_ bkmf !! df pNn]v ePb]lv afx]s g]kfnL ;]gfdf sfo{/t

clws[tsf] pd]/sf] xb cg';"rL–# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ sf] cwLgdf /xL g]kfnL ;]gfsf clws[tsf] kbfjlw

cg';"rL–$ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg nfdf] cjlw;Dd ;]jf

u/L zf/Ll/s ¿kdf ;Ifd /x]sf clws[tsf] ;]jf g]kfnL ;]gfsf nflu cfjZos 5

egL dgfl;a cfwf/ / sf/0f vf]nL g]kfn ;/sf/ ;dIf k|wfg ;]gfkltn] l;kmfl/;

u/]df g]kfn ;/sf/n] cg';"rL–% adf]lhd kbfjlw yk ug{ ;Sg]5 .

Page 11: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

11

!*=!*=!*=!*= ;]jfaf6 x6fpg] tyf bhf{ 36fpg];]jfaf6 x6fpg] tyf bhf{ 36fpg];]jfaf6 x6fpg] tyf bhf{ 36fpg];]jfaf6 x6fpg] tyf bhf{ 36fpg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfnL ;]gfdf sfo{/t

h'g;'s} JolQmnfO{ klg ;]jfaf6 x6fpg jf avf{:t ug{ ;Sg]5 .

-@_ k|wfg ;]gfkltn] clws[t afx]s g]kfnL ;]gfdf sfo{/t h'g;'s} JolQmnfO{

klg tNnf] tnadfgdf cf]x«fNg jf bhf{ 36fpg jf ;]jfaf6 x6fpg ;Sg]5 .

-#_ rd', k[tgf, jflxgL jf ;f] ;/xsf klt jf ;f] ;/x clVtof/ kfPsf

clws[tn], clws[t / klbs jfx]s cfˆgf] dftxtdf /x]sf h'g;'s} JolQmnfO{ ;]jfaf6

x6fpg jf bhf{ 36fpg ;Sg]5 .

-$_ o'lg6, ;j–o'lg6sf sdfl08Ë clws[tn] cfˆgf] dftxtdf /x]sf x'2f /

;f]eGbf tNnf] bhf{sf ;}lgsnfO{ ;]jfaf6 x6fpg jf bhf{ 36fpg ;Sg]5 .

-%_ o; bkmf adf]lhdsf] clwsf/ k|of]u ubf{ of] P]g jf o; P]g cGtu{t

ag]sf lgodx¿sf] cwLgdf /xL ug'{ kg]{5 .

-^_ o; bkmf adf]lhdsf] sf/afxL ubf{ ;kmfO{sf] df}sf k|bfg ul/g]5 .

-&_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm sfo{ef/af6 d'Qm eP kl5 jf

x'g] cj:yfdf lghsf] sdfl08Ë clws[tn] lghnfO{ tf]lsPadf]lhdsf] ljj/0f

vf]lnPsf] k|df0fkq lbg]5 .

!(=!(=!(=!(= ;;;;+3, +3, +3, +3, ;+:yf;+:yf;+:yf;+:yf vf]Ng, ;~rfng ug{ tyvf]Ng, ;~rfng ug{ tyvf]Ng, ;~rfng ug{ tyvf]Ng, ;~rfng ug{ tyf efu lng gx'g]f efu lng gx'g]f efu lng gx'g]f efu lng gx'g] M -!_ o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} klg JolQmn] b]xfosf] sfd sf/afxL ug'{ xF'+b}g M–

-s_ ;+3, ;+:yf jf ;Ë7g vf]Ng, ;~rfng ug{, ;b:o aGg,

;xof]u ug{ jf To:tf] ;+3, ;+:yf jf ;Ë7gn] cfof]hgf

u/]sf] sfo{qmddf efu lng,

-v_ s'g} ;efdf efu lng, efif0f ug{ jf /fhgLlts jf o:t}

cGo p2]Zoaf6 s'g} JolQm jf ;d"xn] cfof]hgf u/]sf]

k|bz{gdf efu lng,

-u_ s'g} krf{, kfDKn]6 jf To:t} k|sf/sf cGo sfuhkqx¿

5kfpg .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;

P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn] g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ o; P]gsf]

Page 12: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

12

cwLgdf /xL s'g} wfld{s, ;fdflhs, ;fF:s[lts tyf dgf]/~hgfTds ;+3, ;+:yf jf

;Ë7gnfO{ ;xof]u ug{ jf To:tf] ;+3, ;+:yf jf ;Ë7gåf/f cfof]lht sfo{qmddf

efu lng afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

@)= @)= @)= @)= tfnLd tyf k|lzIf0ftfnLd tyf k|lzIf0ftfnLd tyf k|lzIf0ftfnLd tyf k|lzIf0f M -!_ g]kfnL ;]gfsf] ;+u7gdf ;dfj]z ul/g] s'g} klg

JolQmnfO{ ;}lgs lzIff, cfr/0f, zf/Ll/s cEof;, dfgj clwsf/ / cGt/f{li6«o

dfgjLo sfg'g nufotsf ljifodf tfnLd tyf k|lzIf0f lbOg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] tfnLd tyf k|lzIf0f ;DaGwL Joj:yf

tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

@!=@!=@!=@!= a9'jf, ljbf / ;]jfsf cGo zt{ tyf ;'ljwfa9'jf, ljbf / ;]jfsf cGo zt{ tyf ;'ljwfa9'jf, ljbf / ;]jfsf cGo zt{ tyf ;'ljwfa9'jf, ljbf / ;]jfsf cGo zt{ tyf ;'ljwf M g]kfnL ;]gfsf] lgo'lQm, a9'jf, ljbf

/ ;]jfsf cGo zt{ tyf ;'ljwf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%

;'ljwf tyf pGd'lQm;'ljwf tyf pGd'lQm;'ljwf tyf pGd'lQm;'ljwf tyf pGd'lQm

@@@@@@@@ st{Jo kfngsf] l;nzLnfdf u/]sf] sfdsf] arfpst{Jo kfngsf] l;nzLnfdf u/]sf] sfdsf] arfpst{Jo kfngsf] l;nzLnfdf u/]sf] sfdsf] arfpst{Jo kfngsf] l;nzLnfdf u/]sf] sfdsf] arfp M o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{

s'g} JolQmn] cfˆgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfo{af6

s;}sf] d[To' ePdf jf s;}nfO{ Iflt x'g uPdf To:tf] JolQm pk/ s'g} klg

cbfntdf d'2f rnfpg ;lsg] 5}g .

t/ bkmf ^@ / ^^ df plNnlvt s;'/x?nfO{ st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf

c;n lgotn] ul/Psf] sfo{ dflgg] 5}g .

:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æst{Jokfngsf] l;nl;nfdf c;n

lgotn] ul/Psf] s'g} sfo{Æ eGgfn] st{Jokfngf ubf{ ul/g] sfo{sf ;fy} cfGtl/s

;'/Iff jf cfTd/Iffsf] nflu ul/g] sfo{, ˆNofudfr{, k]6«f]lnË, rk6] 8\o'6L ;d]tnfO{

hgfpF5 .

@#=@#=@#=@#= kqmfpaf6 pGd'lQkqmfpaf6 pGd'lQkqmfpaf6 pGd'lQkqmfpaf6 pGd'lQmmmm M -!_ ;}lgs cbfntsf] s'g} cWoIf jf ;b:o jf k|f8 ljjfs jf

;}lgs cbfntsf] sf/afxL;Fu ;DalGwt s'g} JolQm, lghsf] sfg'g Joj;foL, jfl/;

jf ;}lgs cbfntaf6 hf/L ePsf] ;dfx\jfg jdf]lhd xflh/ x'g cfpg] ;fIfLnfO{

;}lgs cbfntdf xflh/ x'g hfg nfu]sf] jf ToxfFaf6 kmls{/x]sf] ;dodf s'g}

cbfnt jf cw{ Goflos clwsf/Lsf] cfb]zn] kqmfp ul/g] 5}g .

Page 13: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

13

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} JolQmnfO{ klqmPsf] eGg] hfgsf/L k|fKt x'g

cfPdf ;}lgs cbfntn] ;DalGwt clwsf/LnfO{ To;/L kqmfp k/]sf] JolQm t'?Gt

5f]l8lbgsf nflu cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .

-#_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm hËL sf/afxLdf /x]sf]

cj:yfdf lghn] ltg'{ a'emfpg' kg]{ C0f afkt lghnfO{ s'g} cbfnt jf cw{ Goflos

clwsf/Lsf] lg0f{o, km};nf jf cfb]zn] y'g5]s ul/g] 5}g .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd kqmfp ug{ gx'g] JolQm kqmfp k/]sf] eGg]

hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf cGo cbfnt jf cw{ Goflos clwsf/Ln] t'?Gt 5f]l8lbg'

kg]{5 .

@$=@$=@$=@$= /f]Ssf jf hkmt gul/g]/f]Ssf jf hkmt gul/g]/f]Ssf jf hkmt gul/g]/f]Ssf jf hkmt gul/g] M ;}lgs cbfnt afx]s cGo cbfnt jf cw{ Goflos

clwsf/Lsf] lg0f{o, km};nf jf cfb]zn] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn]

cfˆgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf k|of]u u/]sf xft xltof/, nQfsk8f, ;}lgs

;/;fdfg, hgfj/, ;jf/L ;fwg / dfn;fdfg nufot tna, eQf k"0f{ jf cf+lzs

¿kdf /f]Ssf jf hkmt ul/g] 5}g .

@%=@%=@%=@%= hu]8f ann] kfpg] pGd'lQm / ;'ljwfhu]8f ann] kfpg] pGd'lQm / ;'ljwfhu]8f ann] kfpg] pGd'lQm / ;'ljwfhu]8f ann] kfpg] pGd'lQm / ;'ljwf M bkmf @# sf] pkbkmf -#_ / bkmf @$

adf]lhdsf] pGd'lQm tyf ;'ljwf hu]8f andf /x]sf JolQmn] g]kfn ;/sf/af6

tflnd jf sfddf af]nfOPsf] avt hfFbf cfpFbf jf sfddf /lx/xFbfsf] cj:yfdf

klg kfpg]5g\ .

@^= @^= @^= @^= d'2f dfldnfdf k|fyldstfd'2f dfldnfdf k|fyldstfd'2f dfldnfdf k|fyldstfd'2f dfldnfdf k|fyldstf M -!_ g]kfnL ;]gfdf sfo{/t s'g} JolQm kIf eO{ s'g}

c•f cbfntdf bfo/ /x]sf] d'2f ;'g'jfOsf] qmddf cfˆgf] ljbf :jLs[t ug]{

clwsf/Laf6 ;f] k|of]hgsf] nflu ljbf :jLs[t u/fO{ pkl:yt ePsf] /x]5 eg] lghn]

ljbfsf] cjlwleq d'2fsf] lsgf/f ug{ ljbf :jLs[t ePsf] kq / d'2fsf] ljj/0f ;d]t

;+nUg u/L lgj]bg lbPdf ;DalGwt c•f cbfntn] klg ljbfsf] cjlwleq} To:tf]

d'2fsf] lsgf/f ul/lbg k|fyldstfsf] qmddf /flvlbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ cGtu{t lbOg] lgj]bg afkt b:t'/ nfUg] 5}g .

-#_ ljbfsf] cjlwleq d'2fsf] lsgf/f x'g g;Sg] ePdf c•f cbfntn] ;f]xL

Joxf]/fsf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .

Page 14: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

14

-$_ ljbf :jLs[t ug]{ clwsf/Lsf] ljifodf k|Zg p7]df k[tgfklt jf

jflxgLklt jf ;f] ;/xsf clwsf/Lsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .

@&=@&=@&=@&= dsf{ jf cGofo k/]sf] ljifodf ph'/Ldsf{ jf cGofo k/]sf] ljifodf ph'/Ldsf{ jf cGofo k/]sf] ljifodf ph'/Ldsf{ jf cGofo k/]sf] ljifodf ph'/L M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g}

clws[tnfO{ sdfl08Ë clws[t jf cfk"meGbf dflysf] clws[tn] s'g} ljifodf dsf{

kf/]df ;f] lj?4 lghn] cfˆgf] sdfl08Ë clws[t ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf sdfl08Ë clws[t jf kltn]

lbPsf] lg0f{odf lrQ ga'‰g] JolQmn] k|wfg ;]gfklt ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-#_ clws[t txeGbf d'lgsf] JolQmsf] xsdf lghn] ;DalGwt klt ;dIf

ph'/L lbg ;Sg]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ph'/L lbFbf kltaf6 lghnfO{ k/]sf] dsf{sf] ;'g'jfO

gePsf] cj:yfdf sdfl08Ë clws[t;dIf / sdfl08Ë clws[taf6 klg ;'g'jfO

gePdf jf lghsf] lg0f{odf lrQ ga'em]df ;f]eGbf dflyNnf] txsf sdfl08Ë clws[t

;dIf ph'/L lbg kfpg]5 / To:tf] ph'/L kg{ cfPdf sdfl08Ë clws[tn] To:tf]

ph'/jfnfnfO{ ;f]sf] lg:;f lbO{ dflyNnf] txdf k7fOlbg' kg]{5 . sdfl08Ë clws[tn]

To:tf] ph'/L dflyNnf] txdf gk7fPdf lgh pk/ cg'zf;gfTds sf/afxL x'g]5 .

-%_ pkbkmf -!_ / -$_ adf]lhd kg{ cfPsf] ph'/Lsf] ;DaGwdf ph'/L ;'Gg]

clws[tn] hfFrj'em u/L ph'/jfnfnfO{ k/]sf] dsf{ lg/fs/0f ug'{ kg]{5 / cfjZos

k/]df ph'/LnfO{ cfk"meGbf dflysf] clws[t ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

-^_ ph'/L ;'Gg] clws[t lj?4 g} ph'/ ug{' kg]{ /x]5 eg] dsf{ kg]{ JolQmn]

To:tf] clws[teGbf dflysf] clws[t ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .

-&_ o; bkmf adf]lhdsf] ph'/L ;DaGwdf k|wfg ;]gfkltaf6 ePsf] lg0f{o

clGtd x'g]5 .

-*_ ph'/Lsf] ;'g'jfO ug]{ tl/sf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

-(_ g]kfn ;/sf/n] d'gfl;a 7fg]df o; bkmf adf]lhd ePsf] lg0f{osf]

k'g/fjnf]sg ug{ ;Sg]5 .

@*=@*=@*=@*= k|rlnt k|rlnt k|rlnt k|rlnt sfg'gsfg'gsfg'gsfg'gadfadfadfadf]lhd k|fKt ;'ljwfdf c;/ gkfg]{]lhd k|fKt ;'ljwfdf c;/ gkfg]{]lhd k|fKt ;'ljwfdf c;/ gkfg]{]lhd k|fKt ;'ljwfdf c;/ gkfg]{ M o; kl/R5]b adf]lhd k|fKt

x'g] ;'ljwfnfO{ k|rlnt sfg'gadf]lhd k|fKt u/]sf] cGo ;'ljwfn] c;/ kfg]{ 5}g .

Page 15: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

15

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––^̂̂̂

;}lgs sNof0fsf/L sf]if;}lgs sNof0fsf/L sf]if;}lgs sNof0fsf/L sf]if;}lgs sNof0fsf/L sf]if

@(=@(=@(=@(= sNof0fsf/L sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfngsNof0fsf/L sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfngsNof0fsf/L sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfngsNof0fsf/L sf]ifsf] :yfkgf / ;~rfng M -!_ g]kfnL ;]gfsf axfnjfnf tyf

e"tk"j{ JolQm / lghsf kl/jf/sf] sNof0f ;DaGwL sfo{sf nflu Ps sNof0fsf/L

sf]ifsf] :yfkgf ul/g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfo adf]lhdsf /sdx? /xg]5g\ M–

-s_ ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] cfJxfgdf ljZjsf] s'g} klg efudf

zflGt :yfkgf ug]{ sfo{df vl6Psf g]kfnL ;]gfn] ;]jf u/]

afkt k|fKt x'g] /sdaf6 tf]lsPadf]lhdsf] k|ltztn] s§f

u/]sf] /sd,

-v_ ljleGg a}}+s tyf ljQLo ;+:yfdf hDdf u/]sf] /sddf k|fKt

Aofhaf6 sNof0fsf/L sfo{ ;~rfng u/L art x'g cfPsf]

/sd,

-u_ tf]lsPadf]lhdsf sNof0fsf/L sfo{df nufgL u/L cfh{g

u/]sf] /sd,

-3_ ;Djt\ @)#@ ;fn cfiff9 dlxgfb]lv of] P]g k|f/De x'+bfsf]

avt;Ddsf] d"nwgsf] ¿kdf ljleGg a}+s tyf ljQLo

;+:yfdf /flvPsf] /sd / ;f]af6 k|fKt Jofh /sd,

-ª_ sNof0fsf/L sfo{sf] nflu g]kfnL hËL c•fn] tf]s]sf]

;+:yfsf] gfddf /x]sf] rn crn ;DklQ / ;f]af6 a9]

a9fPsf] /sd,

-r_ sNof0fsf/L sfo{sf] nflu g]kfnL ;]gfn] xfn k|of]u ul//x]sf]

rn crn ;DklQ / ;f]af6 a9] a9fPsf] /sd .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sNof0fsf/L sf]if ;~rfng ug{ b]xfo

adf]lhdsf] ;ft ;b:oLo Ps ;}lgs sNof0fsf/L sf]if ;~rfng tyf Joj:yfkg

;ldlt /xg]5 M–

Page 16: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

16

-s_ k|wfg ;]gfklt – cWoIf

-v_ ;+/Ifsaf6 e"tk"j{ / axfnjfnf ;}lgs

clws[tdWo]af6 dgf]gLt b'O{hgf – ;b:o

-u_ k|wfg ;]gfkltaf6 axfnjfnf / e"tk"j{ ;}lgs

clws[tdWo]af6 dgf]gLt b'O{hgf – ;b:o

-3_ k|ltlglw cy{ dGqfno -/f=k=k|yd >]0fLsf]

clws[t_ – ;b:o

-ª_ k|ltlglw /Iff dGqfno -/f=k=k|yd >]0fLsf]

clws[t_ – ;b:o

-$_ ;ldltsf] b}lgs sfo{ ;~rfngdf ;xof]u k'¥ofpgsf nflu g]kfnL hËL

c•fdf Ps sNof0fsf/L of]hgf lgb]{zgfno /xg]5 . o;sf] sfd, st{Jo / clwsf/

;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .

-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd sNof0fsf/L sf]ifdf hDdf ePsf] /sd g]kfnL

;]gfsf axfnjfnf tyf e"tk"j{ JolQm / lghx?sf kl/jf/sf] sNof0fsf] nflu

tf]lsPadf]lhd vr{ ul/g]5 .

:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ækl/jf/Æ eGgfn] g]kfnL ;]gfsf

e"tk"j{ tyf axfnjfnf JolQmn] cfkm}+n] kfng kf]if0f ug'{ kg]]{ klt jf kTgL, 5f]/f,

5f]/L / cfdf afa' / dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf lghsf ;f;", ;;"/f ;d]tnfO{

hgfpF5 .

#)= #)= #)= #)= sf]ifsf] ;+/Ifssf]ifsf] ;+/Ifssf]ifsf] ;+/Ifssf]ifsf] ;+/Ifs M k|wfgdGqL sf]ifsf] ;+/Ifs / /Iff dGqfno x]g]{ dGqL ;x ;+/Ifs

/xg]5 .

#!=#!=#!=#!= ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/

b]xfoadf]lhd x'g]5 M–

-s_ sNof0fsf/L sfo{ / tf]lsPadf]lhdsf cfod"ns sfo{ tyf sNof0fsf/L

of]hgf th'{df, sfof{Gjog, ;dGjo tyf cg'udg ug]{,

Page 17: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

17

-v_ ;}lgs s[ofsnfkdf ;+nUg /xFbfsf] cj:yfdf d[To' ePsf jf cËeË ePsf

;}lgssf kl/jf/sf] ;DaGwdf cfjZos kg]{ sNof0fsf/L sfo{ ;DaGwL sfo{

ug]{,

-u_ sNof0fsf/L sfo{ cGtu{tsf ;'ljwf tyf ;x"nLot 36fpg], a9fpg] jf

x6fpg],

-3_ sNof0fsf/L sfo{, cfod"ns sfo{ tyf sNof0fsf/L of]hgf ;~rfng ug{sf]

nflu cfjZos kg]{ sfo{ljlw tyf lgb]{lzsf th'{df u/L sfof{Gjog ug]{,

-ª_ g]kfnL ;]gfn] pkef]u ul//x]sf] hUuf tyf ef}lts k"jf{wf/df g]kfnL hËL

c•f;Fu ;Demf}tf u/L sNof0fsf/L sfo{ ug]{,

-r_ sNof0fsf/L sfo{, cfod"ns sfo{ tyf sNof0fsf/L of]hgf ;~rfng ug{

cfjZostf cg';f/ k|zf;lgs, cfly{s tyf k|fljlws PsfO{ u7g u/L ;f]

PsfOsf] nflu cfjZos hgzlQm lgo'lQm u/L lghsf] ;]jf, zt{ tyf

kfl/>lds tf]Sg],

-5_ sNof0fsf/L sfo{, sNof0fsf/L of]hgf tyf cfod"ns sfo{ k|efjsf/L 9+un]

sfof{Gjg ug{sf nflu ljz]if1 lgo'lQm ug]{ / lghsf] ;]jf, zt{ tyf

kfl/>lds tf]Sg],

-h_ sNof0fsf/L sfo{, cfod"ns sfo{ tyf sNof0fsf/L of]hgf ;~rfng ePsf

:yfgsf] ;'/Iffsf] nflu cfjZostf cg'';f/ axfnjfnf ;}lgs JolQm v6fpg],

-em_ of] P]gsf] cwLgdf /xL rn crn ;+klQ k|fKt ug]{, vl/b ug]{, axfndf lng],

pkof]u ug]{, tyf a]r ljvg ug]{,

-`_ tf]lsPadf]lhdsf cGo sfo{ ug]{ .

#@=#@=#@=#@= sf]ifsf] n]vf tyf n]vfsf]ifsf] n]vf tyf n]vfsf]ifsf] n]vf tyf n]vfsf]ifsf] n]vf tyf n]vf k/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0f M -!_ sf]ifsf] b}lgs cfo Joosf] n]vf k|rlnt

sfg'gadf]lhd /flvg]5 / sf]ifsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .

-@_ sf]ifsf] clGtd n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfssf] sfof{noaf6 x'g]5 .

##=##=##=##= jflif{s k|ltj]bg k]z ugjflif{s k|ltj]bg k]z ugjflif{s k|ltj]bg k]z ugjflif{s k|ltj]bg k]z ug]{ M k|To]s jif{ ;ldltn] sf]ifsf] cfo, Joo / k|ult ljj/0f

;lxtsf] k|ltj]bg ;+/Ifs ;dIf k]z u/L To;sf] k|lt k|ltlglw ;ef, /fHo Joj:yf

;ldltnfO{ ;d]t pknAw u/fpg' kg]{5 .

Page 18: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

18

#$=#$=#$=#$= clwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hgclwsf/ k|Tofof]hg M o; kl/R5]b adf]lhd ;ldltnfO{ k|fKt clwsf/ dWo] s'g}

clwsf/ cfjZostf cg';f/ sNof0fsf/L of]hgf lgb]{zgfnonfO{ k|Tofof]hg ug{

;Sg]5 .

#%=#%=#%=#%= ;'ljwf tyf ;x'lnotaf6 al~rt ul/g] cj:yf;'ljwf tyf ;x'lnotaf6 al~rt ul/g] cj:yf;'ljwf tyf ;x'lnotaf6 al~rt ul/g] cj:yf;'ljwf tyf ;x'lnotaf6 al~rt ul/g] cj:yf M -!_ b]xfosf cj:yfdf

axfnjfnf / e"tk"j{ ;}lgs JolQm jf lghsf kl/jf/nfO{ k"/} jf cf+l;s¿kdf

sNof0fsf/L sfo{ cGtu{t ;~rflnt sfo{qmdaf6 lbOg] ;'ljwf tyf ;x'lnotaf6

al~rt ug{ ;lsg]5 M–

-s_ g]kfnL ;]gfnfO{ cfFr k'¥ofpg] sfo{ u/]sf] k|dfl0ft ePdf,

-v_ ;+ljwfg tyf o; P]g ljk/Lt sfd u/]sf] k|dfl0ft ePdf,

-u_ o; kl/R5]b adf]lhd k|fKt ;'ljwf tyf ;x'lnot b'¿kof]u

u/]sf] k|dfl0ft ePdf,

-3_ /fHo lj?4sf] ck/fwdf ;hfo kfPdf .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg axfnjfnf tyf e"tk"j{

;}lgs JolQm jf lghsf] kl/jf/sf] h'g ;b:on] �pkbkmf -!_ df pNn]lvt sfo{

u/]sf]5 ;f] ;b:onfO{ dfq sNof0fsf/L sfo{ cGtu{t ;~rflnt sfo{qmdaf6 lbOg]

;'ljwf tyf ;x'lnotaf6 al~rt ul/g]5 .

#^=#^=#^=#^= cGocGocGocGo Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yf M ;}lgs sNof0fsf/L sf]ifsf] k|of]u, ;~rfng tyf Joj:yfkg ;DaGwL

cGo Joj:yf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––&&&&

s;'/s;'/s;'/s;'/

#&= s;'/ u/]sf] dflgg] M o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmn] bkmf #* b]lv ^%

;Ddsf] s'g} sfo{ u/]df o; P]gadf]lhdsf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

#*=#*=#*=#*= zq' ;DaGwL zq' ;DaGwL zq' ;DaGwL zq' ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df zq' ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ cfk"mn] ;'/Iffsf] lhDdf lnPsf] s'g} Uofl/hg, lsNnf, rf}sL, 7fpFsf] kfnf]

kx/f 5f]8]df jf gfdb{uL u/L zq'nfO{ ;'lDklbPdf jf To:tf] sfd ug{

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .

Page 19: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

19

u/fpg s'g} sdfl08Ë clws[t jf c¿ s;}nfO{ k|]l/t u/fPdf jf ljjz

kf/]df,

-v_ zq'sf] ;fd" nfhdbf]{ lsl;dn] xft xltof/, v/–vhfgf, ;/;fdfg ˆofFs]df

jf sfy/kgf emlNsg] cGo b'Jo{jxf/ u/]df,

-u_ o'4 jf ;}lgs sf/afxL rln/x]sf] ;dodf Uofl/hg, SofDk jf kN6gnfO{

x/]; v'jfpg] jf cftlÍt u/fpg] p2]Zon] e"m¶f va/ k}mnfPdf,

-3_ g]kfn /fHo lj?4 xft xltof/ p7fO/fv]sf] s'g} JolQm jf zq';Fu b]zsf

lj?4 ljZjf;3ft x'g] u/L kq Jojxf/ jf uf]Ko vj/ cfbfg k|bfg u/]df jf

cGo s'g} sfd u/]df,

-ª_ zq'nfO{ xft xltof/, uf]nL–u¶f, gub lhG;L nufotsf s'g} lhG;L ;/

;fdfg lbO{ k|ToIf jf ck|ToIf ¿kdf d2t u/]df,

-r_ g]kfnL ;]gf jf To;sf] s'g} an jf cËnfO{ c;kmn agfpg] s'g} sfd u/]df,

-5_ ljZjf;3ft u/L jf sfy/kgf b]vfO{ zq' ;dIf o'4lj>fdsf] em08f p7fPdf,

-h_ s}bL ag]sf] zq';Fu /fhLv'zLn] ldn]/ sfd u/]df jf zq'nfO{ ;xof]u u/]df,

-em_ o'4aGbL eO{ g/x]sf] s'g} zq'nfO{ hfgL hfgL cf>o lbPdf jf /Iff u/]df,

-~f_ n8fOF jf cftÍsf] ;dodf rk6] -;]06«L_ eP/ cfˆgf] kf]i6df lgbfPdf jf

s'g} klg k|sf/sf] nfu" cf}ifw jf dfbs kbfy{ ;]jg u/]df,

-6_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmnfO{ zq' la?4 sfd sf/afxL ug{

glbg], afwf lj/f]w v8f ug]{, xtf]T;fx ug]{ p2]Zon] hfgL hfgL s;}nfO{

k|]l/t u/]df jf ljjz kf/]df,

-7_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] a]nfdf cfˆgf] sdfl08Ë clws[taf6 ljbf :jLs[t

gu/fO{ lx+8]df jf cfˆgf] kf]i6, uf8{, lks]6, k]6«f]n jf ;d"xaf6 /Ltk"j{s

abnf geO{ jf ljbf gkfO{ 5f]8L uPdf .

#(=#(=#(=#(= ;}lgs ljb|f]x ;}lgs ljb|f]x ;}lgs ljb|f]x ;}lgs ljb|f]x ----Do'l6gL_Do'l6gL_Do'l6gL_Do'l6gL_ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df ;}lgs ljb|f]xsf] s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ ;}lgs ljb|f]xdf ;l/s ePdf,

Page 20: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

20

-v_ g]kfnL ;]gf jf o;nfO{ ;xof]u lbg] s'g} ansf] s'g} JolQm;Fu ldnL ;}lgs

ljb|f]x u/] u/fPdf jf ;f] ug{ u/fpg pQ]hgf km}nfPdf jf if8oGq u/]df,

-u_ ;}lgs ljb|f]x ePsf] :yfgdf cfk"m pkl:yt ePsf] cj:yfdf ;}lgs

ljb|f]xnfO{ ;s];Dd /f]Sg] k|of; gu/]df,

-3_ ;}lgs ljb|f]x ug]{ dg;fo /fv]sf] jf if8oGq eO/x]sf] yfxf kfO{ jf ;}lgs

ljb|f]x ug]{ dg;fo 5 jf if8oGq eO/x]sf]5 egL ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a

dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} klg cfˆgf] sdfl08Ë clws[t jf cfk"meGbf dflysf]

clws[tnfO{ To;sf] vj/ glbPdf,

-ª_ b]zelQm / cfˆgf] st{Jo kfngaf6 ljrlnt ePdf jf To:tf JolQmnfO{

b]zelQm / cfˆgf] st{Jo kfngaf6 ljrlnt u/fPdf jf ljrlnt u/fpg]

b'?T;fxg u/]df .

$)=$)=$)=$)= zq' ;DaGwL cGo zq' ;DaGwL cGo zq' ;DaGwL cGo zq' ;DaGwL cGo s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df zq' ;DaGwL cGo s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ cl3af6} plrt tj/n] ;r]t geO{ cfb]z gdfgL hfgL hfgL cfˆgf] st{Jo

kfngdf nfk/jfxL u/L zq'sf] s}bL ePdf jf zq'sf] s}bL ePkl5 lkmtf{

cfpg ;Sg] cj:yf eP tfklg lkmtf{ gcfPdf,

-v_ plrt clwsf/ ljgf zq';Fu kq Jojxf/ u/]df jf c¿ s'g} lsl;dn] vj/

k|bfg u/]df jf To:tf] sf/afxL ePsf] yfxf kfpFbf klg cfˆgf] sdfl08Ë

clws[t jf dflysf] clws[tnfO{ t'?Gt ;f] sf] ;"rgf glbPdf,

-u_ plrt clwsf/ ljgf o'4 lj>fdsf] em08f p7fPdf .

$!=$!=$!=$!= hËL sf/afxL lj?4sf] hËL sf/afxL lj?4sf] hËL sf/afxL lj?4sf] hËL sf/afxL lj?4sf] s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df hËL sf/afxL lj?4sf]

s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ ;'/Iff uf8{ jf rk6]nfO{ anhkmt u/]df jf ug{ nufPdf,

-v_ n'6kf6 ug]{ dg;fon] s'g} 3/ jf :yfgdf 3';]df,

-u_ rk6] eP/ cfˆgf] kf]i6df lgbfPdf jf s'g} klg k|sf/sf] nfu" cf}ifw jf

dfbs kbfy{ ;]jg u/]df,

Page 21: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

21

-3_ cfk"meGbf dflyNnf] clws[tsf] cg'dlt ljgf cfˆgf] uf8{, lks]6, k]6«f]n jf

kf]i6 8\o'6L 5f8L uPdf,

-ª_ hfgL hfgL jf nfk/jfxL u/L SofDk, Uofl/hg jf Sjf6{/df cftÍsf] ;Í]t

jf ;"rgf lbPdf jf grflx+bf] x/]; v'jfpg] jf cftlÍt kfg]{ va/ k}mnfPdf,

-r_ clwsf/ gePsf JolQmnfO{ Kof/f]n, ;Í]t zAb -jfr j8{ / sfp06/ ;fOg_

lnP lbPdf jf clwsf/ k|fKt JolQmnfO{ hfgL hfgL e"m¶f jf km/s Kof/f]n,

;Í]t zAb lbPdf .

$@=$@=$@=$@= euf}8f ;DaGwL euf}8f ;DaGwL euf}8f ;DaGwL euf}8f ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M -!_ b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df euf}8f ;DaGwL s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ hËL sf/afxLsf] cfb]z hf/L ePkl5 jf To:tf] sf/afxL z'?

ePkl5 ;]jf 5f]8L efu]df,

-v_ v08 -s_ df n]lvPb]lv afx]s cGo cj:yfdf ;]jf 5f]8L

efu]df,

-u_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm ;]jf 5f8L

efu]sf]df lghnfO{ hfgL hfgL z/0f lbPdf,

-3_ euf}8f eGg] yfxf x'Fbfx'Fb} lghnfO{ kmfObf, d2t jf ;xof]u

k'¥ofpg] sfo{ u/]df,

-ª_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm ;]jf 5f8L efu]sf]

jf efUg nfu]sf] hfgsf/L eP/ klg cfˆgf] jf c¿ s'g}

dflyNnf] clws[tnfO{ t'?Gt ;"rgf glbPdf jf kqmfp ug'{

kg]{ cfˆgf] clVtof/ adf]lhd kqmfp gu/]df,

-r_ euf}8fnfO{ tbf?stfsf ;fy vf]hL u/L kqmfp gu/]df,

-5_ euf}8f eGg] yfxf x'Fbfx'Fb} klg cfjZos sf/afxL gu/]df,

-h_ Aof/]s, SofDk jf Sjf6/ 5f]8L efu]df .

-@_ uon 7xl/Psf] JolQm cfk}m xflh/ x'g gcfPdf jf km]nf gk/]df eu'jf

dflgg]5 .

Page 22: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

22

$#=$#=$#=$#= lhDdfdf /x]sf]nfO{ eufPsf] lhDdfdf /x]sf]nfO{ eufPsf] lhDdfdf /x]sf]nfO{ eufPsf] lhDdfdf /x]sf]nfO{ eufPsf] s;'/s;'/s;'/s;'/ M uf8{, lks]6, k]6«f]n, kf]i6sf] sdf08 u/]sf]

a]nfdf jf kfnf] lnPsf] a]nfdf plrt clVtof/ geO{ jf dgfl;a dflkmssf] sf/0f

geO{ cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] JolQmnfO{ 5f]l8lbPdf jf lhDdf lng' kg]{ s'g} s}bL jf

JolQmsf] kfnf] ga'em]df lhDdfdf /x]sf]nfO{ eufPsf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

$$=$$=$$=$$= xftkft jf wDsL ;DaGwL xftkft jf wDsL ;DaGwL xftkft jf wDsL ;DaGwL xftkft jf wDsL ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df xftkft jf wDsL

;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ cfk"meGbfdflysf] clws[tnfO{ wDsL lbPdf,

-v_ cfk"meGbfdflysf] clws[tnfO{ xftkft u/]df jf lgh pk/ cfk/flws an

k|of]u u/]df,

-u_ cfk"meGbfdflysf] clws[tsf] dof{bf g/fvL xf]RofO{ af]n]df jf lghnfO{

ckdfghgs Jojxf/ u/]df .

$%=$%=$%=$%= cj1f ;DaGwL cj1f ;DaGwL cj1f ;DaGwL cj1f ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df cj1f ;DaGwL s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ o; P]gadf]lhd clwsf/ k|fKt s'g} lgsfo jf clwsf/Ln] jf cfk"meGbf

dflysf] clws[tn] sfdsf] l;nl;nfdf df}lvs, lnlvt, ;Í]t jf c¿ s'g}

k|sf/n] lbPsf] sfg'gL cf1fnfO{ hfgL hfgL c6]/ u/]df,

-v_ cfk"meGbf dflysf] clws[tn] lbPsf] ;fdfGo, :yfgLo jf c¿ lsl;dsf

cfb]z kfng ug{ nfk/jfxL u/]df .

$^=$^=$^=$^= ;DklQsf] xflg gf]S;fgL ;DaGwL ;DklQsf] xflg gf]S;fgL ;DaGwL ;DklQsf] xflg gf]S;fgL ;DaGwL ;DklQsf] xflg gf]S;fgL ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df ;DklQsf] xflg

gf]S;fgL ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ bkmf $! sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;DklQ jf ;}lgs ;+:yfsf] jf o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmsf] jf g]kfnL ;]gfdf sfd ul//x]sf jf g]kfnL

;]gfdf ;lDdlnt ePsf cGo JolQmsf] ;DklQdf xflg gf]S;fgL k'¥ofPdf,

-v_ ;/sf/L ;DklQdf cfuf] nufO{ jf c¿ s'g} s'/fn] gf]S;fg jf Iflt k'¥ofpg]

sfd u/]df,

-u_ cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] s'g} hgfj/nfO{ b'Jo{jxf/ u/]df, 3fOt] kf/]df, df/]df,

lnO{ efu]df jf x/fPdf .

Page 23: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

23

$&=$&=$&=$&= sLt]{ / sLt]{ / sLt]{ / sLt]{ / e"m¶f e"m¶f e"m¶f e"m¶f Joxf]/f ;DaGwL Joxf]/f ;DaGwL Joxf]/f ;DaGwL Joxf]/f ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df sLt]{ / e"m¶f Joxf]/f

;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ clwsf/ k|fKt JolQmn] agfPsf] jf x:tfIf/ u/]sf] s'g} k|ltj]bg, kmfF6jf/L,

ljj/0f, k|df0fkq jf c¿ s'g} lnvtdf n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] eP gePsf]

olsg ug'{ kg]{ st{Jo ePsf] JolQmn] nfk/jfxLsf;fy k/LIf0f u/]df jf

wf]sf lbg] lgotn] To:tf] lnvtdf n]lvPsf] e"m¶f Joxf]/fnfO{ ;fFrf] 5 egL

k|dfl0ft u/]df jf ;f] ug]{ sfo{df dltof/ ePdf,

-v_ v08 -s_ adf]lhd lnvt k|dfl0ft ug]{ qmddf hfgL hfgL wf]vf lbg]

lgotn] n]Vg' kg]{ s'/f gn]v]df jf To:tf] sfo{df dltof/ ePdf,

-u_ cfk"mn] ;'/lIft ug'{kg]{ jf rflxPsf] avt k]z ug'{kg]{ s'g} lnvt s;}nfO{

xflg k'¥ofpg] jf wf]vf lbg] lgotn] hfgL hfgL ljuf/]df, bafPdf, lnO{

efu]df jf To:tf] lnvtsf] s'g} ljj/0f vfnL /fvL sfuhft tof/ u/]df,

-3_ s'g} ljifosf] jf/]df hfgsf/L /fVg' kg]{ st{Jo ePsf] JolQmn] hfgL hfgL

e"m¶f Joxf]/f 3f]if0ff u/]df,

-ª_ s;}n] cfˆgf] jf c¿sf] lgldQ lgj[Qe/0f, eQf jf c¿ ;x'lnot jf ljz]if

;'ljwf k|fKt ug{ k|:t't u/]sf] dfukq jf ljj/0f e"m¶f xf] eGg] hfgsf/L

x'Fbfx'Fb} jf ;f] s'/fdf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} klg

s'g} aofg jf lnvt jf clen]vdf e"m¶f Aoxf]/f n]v] n]vfPdf .

$*=$*=$*=$*= afwf la/f]w tyf cfk/flws an k|of]u ;DaGwL afwf la/f]w tyf cfk/flws an k|of]u ;DaGwL afwf la/f]w tyf cfk/flws an k|of]u ;DaGwL afwf la/f]w tyf cfk/flws an k|of]u ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df

afwf la/f]w tyf cfk/flws an k|of]u ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} x'nbËf, emu8f, xftkft jf s'6lk6df ;+nUg ePsf] cj:Yffdf cfk"meGbf

tNnf] bhf{sf] clws[t eP tfklg cfk"mnfO{ lu/ˆtf/ ug]{ u/L lbPsf] cfb]z

c6]/ u/]df jf To:tf] lu/ˆtf/Lsf] cfb]z lbg] clws[tnfO{ xdnf u/]df jf

lgh pk/ cfk/flws an k|of]u u/]df,

-v_ sfg'gadf]lhd s'g} JolQmsf] lx/f;tdf /xFbf cfk"mnfO{ lx/f;tdf /fVg] JolQm

o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ jf gkg]{ eP tfklg jf lgh cfk"meGbf

Page 24: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

24

dflyNnf] clws[t eP jf geP tfklg lghdfly xdnf u/]df jf an k|of]u

u/]df,

-u_ cfk"mnfO{ kqmfp ug]{ jf lhDdf lng] st{Jo ePsf s'g} JolQm jf P:s6{nfO{

afwf k'¥ofPdf,

-3_ ;}lgs k|x/L k|d'v jf lghsf] tk{maf6 sfg'gL¿kdf sfd ug]{ s'g} JolQmsf]

sfddf afwf k'¥ofPdf jf lghn] cfˆgf] st{Jokfng ug{ d2t dfUbf

glbPdf,

-ª_ g]kfnL ;]gfsf] lgldQ dfn ;fdfg jf /;b Nofpg] s'g} JolQmdfly xdnf

u/]df jf cfk/flws an k|of]u u/]df .

$(=$(=$(=$(= ;DklQ ;DaGwL ;DklQ ;DaGwL ;DklQ ;DaGwL ;DklQ ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df ;DklQ ;DaGwL s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ, g]kfnL ;]gfsf] d];, Aof08 jf s'g} ;}lgssf]

jf o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmsf] ;DklQ ab\lgot /fvL lghL

sfddf pkof]u u/]df jf lxgfldgf u/]df jf rf]/L u/]df jf ab\lgotk"j{s

ljZjf;3ft u/L sAhfdf lnPdf,

-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] s;'/ ePsf] yfxf kfO{ jf ;f] s'/fdf ljZjf; ug'{ kg]{

dgfl;a dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} klg j]OdfgL u/L To:tf] ;DklQ lnPdf jf

cfˆgf] ;fydf /fv]df,

-u_ cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] ;/sf/L ;DklQdf hfgL hfgL xflg gf]S;fgL

k'¥ofPdf .

%)=%)=%)=%)= 7uL tyf s/sfk ;DaGwL 7uL tyf s/sfk ;DaGwL 7uL tyf s/sfk ;DaGwL 7uL tyf s/sfk ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf sfo{ u/]df 7uL tyf s/sfk ;DaGwL

s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} JolQmnfO{ 7Ug] jf cg'lrt kmfObf jf gf]S;fgL k'¥ofpg] lgotn] s'g}

sfd u/]df,

-v_ ha/h:tL u/L jf s/sfkdf kf/L s'g} JolQmaf6 cglws[t ¿kdf gub jf

lhG;L lnPdf jf lghnfO{ sfddf nufPdf .

Page 25: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

25

%!=%!=%!=%!= xltof/ nufot cGo ;/;fdfg lnO{ efu]sf] jf b'xltof/ nufot cGo ;/;fdfg lnO{ efu]sf] jf b'xltof/ nufot cGo ;/;fdfg lnO{ efu]sf] jf b'xltof/ nufot cGo ;/;fdfg lnO{ efu]sf] jf b'¿k¿k¿k¿kof]u ;DaGwL of]u ;DaGwL of]u ;DaGwL of]u ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M

b]xfosf sfo{ u/]df xltof/ nufot cGo ;/;fdfg lnO{ efu]sf] jf b'¿kof]u ;DaGwL

s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ cfˆgf] k|of]usf] lgldQ jf cfk"mn] lhDdf lnO{ /fv]sf] xftxltof/, uf]nLu¶f,

;/;fdfg, OlSjKd]G6, Hofjn, nQfsk8f jf c¿ s'g} ;/sf/L dfnj:t' lnO{

efu]df jf To;/L eufpg] sfddf dltof/ ePdf,

-v_ v08 -s_ df n]lvPsf] s'g} j:t' x/fPdf,

-u_ cfk"mnfO{ k|bfg ul/Psf] kbs jf lje"if0f ljuf/]df, gf;]df, j]rljvg u/]df

jf jGws /fv]df .

%@=%@=%@=%@= cg'zf;g tyf cfr/0f ;DaGwL cg'zf;g tyf cfr/0f ;DaGwL cg'zf;g tyf cfr/0f ;DaGwL cg'zf;g tyf cfr/0f ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df cg'zf;g tyf cfr/0f

;DaGwL s;'/ u/]sf] dflg]g]5\ M–

-s_ nfu" cf}ifw ;]jg u/]df,

-v_ clzi6, c:jfefljs, lgGbgLo lsl;dsf]] cfr/0f u/]df jf lgb{oL ePdf,

-u_ cfk"mdf zf/Ll/s sdhf]/L jf /f]u k}bf u/]df,

-3_ z/L/ lg/f]uL x'Fbfx'Fb} /f]u jf sdhf]/Lsf] axfgf u/]df jf hfgL hfgL /f]u

nDAofpg] jf lgsf] x'g glbg] sfo{ u/]df,

-ª_ cfk"m jf c¿ s;}nfO{ ;]jfsf] nflu cof]Uo 7x¥ofpg] dg;fon] cfk"m jf

c¿ s;}nfO{ 3fp rf]6 k'¥ofPdf,

-r_ s'g} clws[t, klbs jf laNnfbf/n] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmnfO{

cfk"meGbf tNnf] bhf{sf] egL cfk/flws an k|of]u u/L b'Jo{jxf/ u/]df,

-5_ ;'Joj:yf tyf ;}lgs cg'zf;g sfod /fVg ug'{ kg]{ s'g} sfd gu/]df jf

;'Joj:yf tyf ;}lgs cg'zf;g lj?4 x'g] s'g} sfd u/]df,

-h_ dfbs kbfy{ ;]jg u/]df,

-em_ cfˆgf] cf]xbf cg';f/sf] cfr/0f gu/]df,

-`_ bkmf !( ljk/Lt ;+3, ;+:yf vf]n]df, ;~rfng u/]df jf To:tf] ultljlwdf

efu lnPdf .

Page 26: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

26

-6_ s'g} klg ;}lgsnfO{ o; P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhdsf]

st{Jo kfngf ;DaGwL tf]lsPadf]lhdsf] sfo{df jfx]s cGoq k|of]u u/]df .

%#=%#=%#=%#= cw"/f] sfuhft k|dfl0ft ;DaGwL cw"/f] sfuhft k|dfl0ft ;DaGwL cw"/f] sfuhft k|dfl0ft ;DaGwL cw"/f] sfuhft k|dfl0ft ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df cw"/f] sfuhft

k|dfl0ft ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ tna, xftxltof/, uf]nLu¶f, ;/;fdfg, OlSjKd]G6, nQf sk8f, /;b,

dfn;fdfg, :6f];{ jf ;/sf/L ;DklQsf] clen]v ;DaGwL lnvt tof/ ug]{ /

To:tf] lnvt k|dfl0ft ug]{ st{Jo ePsf] JolQmn] wf]vf lbg] lgotn] n]Vg'

kg]{ :yfg vfnL /fvL k|dfl0ft u/]df,

-v_ s'g} k|ltj]bg tyf ljj/0f tof/ ug]{ jf k7fpg' kg]{ st{Jo ePsf] JolQmn]

To:tf] k|ltj]bg tyf ljj/0f tof/ ug{ jf k7fpg OGsf/ u/]df jf nfk/jfxL

u/L tof/ gu/]df jf gk7fPdf .

%$=%$=%$=%$= e"m¶f e"m¶f e"m¶f e"m¶f aofg jf ljj/0f ;DaGwL aofg jf ljj/0f ;DaGwL aofg jf ljj/0f ;DaGwL aofg jf ljj/0f ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn]

;}lgs cbfntdf zky lnPkl5 s'g} e"m¶f aofg jf ljj/0f lbPdf jf e"m¶f egL

ljZjf; ePsf] jf lbPsf] aofg jf ljj/0f ;fFrf] egL ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a

dflkmssf] sf/0f gePdf e"m¶f aofg jf ljj/0f ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

%%=%%=%%=%%= 9fF6L 5nL 9fF6L 5nL 9fF6L 5nL 9fF6L 5nL lgo'Qm ePsf] lgo'Qm ePsf] lgo'Qm ePsf] lgo'Qm ePsf] s;'s;'s;'s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df 9fF6L 5nL lgo'Qm ePsf] s;'/

u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ cfk"m sfo{/t /x]sf] rd' jf ljefuaf6 lgoldt k|lqmofaf6 sfo{ef/ d'St

geO{ jf lgo'lQmsf] lgldQ cfjZos zt{ k"/f gu/L cfk"m cl3 sfo{/t /x]sf]

rd' jf ljefueGbf csf]{ rd' jf ljefudf lgo'Qm ePdf,

-v_ s'g} JolQm g]kfnL ;]gfsf] s'g} cËdf lgo'Qm x'Fbf lghn] o; P]gadf]lhd

s;'/ u/]sf] dflgg] cj:yf 5 eGg] hfgsf/L x'Fbfx'Fb} jf ljZjf; ug'{ kg]{

dgfl;a dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} To:tf] JolQmnfO{ g]kfnL ;]gfsf] s'g} cËdf

lgo'lQm u/fpg] sfddf ;+nUg ePdf,

-u_ egf{sf] cfj]bg kmf/fddf hfgL hfgL e"m¶f ljj/0f lbPsf] eGg] tYo ;fljt

x'g cfPdf,

-3_ egf{, a9'jf tyf tflnd nufot ;]jfsf cGo k|of]hgsf] nflu sLt]{ jf

gSsnL k|df0fkq k]z u/]df .

Page 27: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

27

%^=%^=%^=%^= lx/f;taf6 efu]sf] lx/f;taf6 efu]sf] lx/f;taf6 efu]sf] lx/f;taf6 efu]sf] s;'/s;'/s;'/s;'/ M sfg'gL lx/f;tdf /x]sf] a]nfdf efu]df lx/f;taf6

efu]sf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

%&=%&=%&=%&= e"m¶f e"m¶f e"m¶f e"m¶f cf/f]k ;DaGwL cf/f]k ;DaGwL cf/f]k ;DaGwL cf/f]k ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df e"m¶f cf/f]k ;DaGwL s;'/

u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} s'/f em'¶f xf] eGg] yfxf kfpFbf kfpFb} jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a

dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmnfO{ To:tf] e"m¶f

cf/f]k nufPdf,

-v_ s'g} s'/f e"m¶f xf] eGg] yfxf kfpFbf kfpFb} jf ljZjf; ug'{ kg]{ dgfl;a

dflkmssf] sf/0f x'Fbfx'Fb} klg o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmsf]

rl/qdf wSsf k'Ug] u/L bkmf @& adf]lhd ph'/L lbPdf jf e"m¶f aofg

lbPdf jf tt\ ;DaGwdf hfgsf/L ePsf oyfy{ s'/fx¿ hfgL hfgL

n'sfPdf .

%*=%*=%*=%*= uon ;DaGwL uon ;DaGwL uon ;DaGwL uon ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df uon ;DaGwL s;'/ u/]sf]

dflgg]5 M–

-s_ ljbf :jLs[t gu/fO{ a;]df,

-v_ kof{Kt sf/0f geO{ :jLs[t ljbfeGbf a9L lbg cg'kl:yt ePdf,

-u_ ljbfdf a;]sf] a]nfdf kmd]{;g, o'lg6 jf o;sf] s'g} cËnfO{ hËL sf/afxLsf]

nflu cfb]z lbPsf] ;"rgf ;DalGwt clwsf/Laf6 kfP/ klg kof{Kt sf/0f

geO{ t'?Gt ;fd]n gePdf,

-3_ kof{Kt sf/0f ljgf st{Jo jf Jofofdsf] lgldQ tf]lsPsf] 7fpF jf k/]8df

tf]lsPsf] ;dodf pkl:yt gePdf,

-ª_ cfk"meGbf dflyNnf] clws[tsf] cg'dlt glnO{ jf kof{Kt sf/0f ljgf k/]8 jf

dfr{sf] k+lQm 5f]8]df,

-r_ s'g} SofDk, Uofl/hg jf c¿ 7fpFdf ePsf] a]nfdf s'g} ;fdfGo, :yfgLo jf

c¿ cfb]z cGtu{t lgwf{l/t :yfg jf aflx/ jf dgfxL ePsf] :yfgdf

cfk"meGbf dflysf] clws[taf6 kf; jf lnlvt cg'dlt glnO{ pkl:yt ePsf]

7xl/Pdf,

Page 28: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

28

-5_ cWoogsf] nflu v6fOPsf] s'g} lzIffnodf cfk"meGbf dflysf] clws[taf6

ljbf :jLs[t gu/fO{ jf plrt sf/0f geO{ cg'kl:yt ePdf .

%(=%(=%(=%(= ;}lgs cbfnt ;DaGwL ;}lgs cbfnt ;DaGwL ;}lgs cbfnt ;DaGwL ;}lgs cbfnt ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf s'g} sfo{ u/]df ;}lgs cbfnt ;DaGwL

s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ ;}lgs cbfntdf ;fIfLsf]¿kdf xflh/ x'g' kg]{ JolQmnfO{ /Ltk"j{ssf]

;dfx\jfg jf cfb]z hf/L u/]sf]df dgfl;a dflkmssf] sf/0f ljgf cg'kl:yt

/x]df,

-v_ ;}lgs cbfntdf zky lng OGsf/ u/]df,

-u_ cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] s'g} lnvt ;}lgs cbfntdf k]z ug{ jf a'emfpg

lbPsf] cfb]zsf] cj1f u/]df,

-3_ ;fIfLsf] x}l;otdf sfg'g adf]lhd ;f]lwPsf] ;jfnsf] hjfkm lbg OGsf/

u/]df,

-ª_ ;}lgs cbfntsf] sf/afxLdf afwf jf /f]sfj6 u/L wDsLk"0f{ jfSo af]nL

;}lgs cbfntsf] ckdfg jf cjx]ngf u/]df,

-r_ ;}lgs cbfntaf6 ePsf km};nf jf cfb]zsf] sfof{Gjogdf j]jf:tf u/]df .

^)=^)=^)=^)= u}/u}/u}/u}/sfg'gsfg'gsfg'gsfg'gL tna /f]Ssf ;DaGwL L tna /f]Ssf ;DaGwL L tna /f]Ssf ;DaGwL L tna /f]Ssf ;DaGwL s;'/s;'/s;'/s;'/ M o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmnfO{

tnasf] lhDdf lng] JolQmn] a'emfpg' kg]{ tna ;dod} ga'emfO{ u}/sfg'gL¿kn]

tna /f]Ssf /fv]df jf lbg OGsf/ u/]df u}/sfg'gL tna /f]Ssf ;DaGwL s;'/ u/]sf]

dflgg]5 .

^!=^!=^!=^!= clgoldt lu/ˆtf/ jf y'g5]ssf] clgoldt lu/ˆtf/ jf y'g5]ssf] clgoldt lu/ˆtf/ jf y'g5]ssf] clgoldt lu/ˆtf/ jf y'g5]ssf] s;'/s;'/s;'/s;'/ M b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df clgoldt

lu/ˆtf/ jf y'g5]ssf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} JolQmnfO{ lu/ˆtf/ u/L jf y'gfdf /fvL txlssftsf] lgldQ ;Da4

clwsf/L ;dIf d'2f k]z gu/]df jf ljgf sf/0f d'2fsf] k'k{If gu/L l9nf]

u/]df,

-v_ s'g} JolQmnfO{ ;}lgs lx/f;tdf /fVg nufpg] JolQmn] ;}lgs lx/f;tdf

/fVg kfpg] clwsf/ ePsf] clwsf/L tyf k|f8 ljjfsnfO{ dgfl;a

dflkmssf] sf/0fn] afx]s p;} avt jf ;s];Dd rfF8f] / h'g;'s} cj:yfdf

Page 29: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

29

klg rf}jL; 306fleq lx/f;tdf /fVg' kgf{sf] plrt sf/0f vf]nL ljj/0f k]z

gu/]df .

^@= ^@= ^@= ^@= e|i6frf/, rf]/L, oftgf / j]kQfsf] e|i6frf/, rf]/L, oftgf / j]kQfsf] e|i6frf/, rf]/L, oftgf / j]kQfsf] e|i6frf/, rf]/L, oftgf / j]kQfsf] s;'/s;'/s;'/s;'/ ;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ k|rlnt

sfg'g adf]lhd e|i6frf/, rf]/L, oftgf / a]kQf u/]sf] 7xl/g] sfo{ u/]df e|i6frf/,

rf]/L, oftgf / a]kQf ;DaGwL s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ cGtu{tsf s;'/sf] cg';Gwfg tyf txsLsft u/L d'2f

bfo/ ug]{ k|of]hgsf nflu b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt /xg]5 M–

-s_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] gfoj dxfGofoflwjQmf – cWoIf

-v_ /Iff dGqfnosf] sfg'g zfvf k|d'v – ;b:o

-u_ k|f8 ljjfssf] sDtLdf ;]gfgL:t/sf] k|ltlglw – ;b:o

-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df plNnlvt k|ltlglw ;DalGwt d'2fsf] ;}lgs

cbfnt;+u ;Da4 gePsf] JolQm x'g' kg]{5 .

-$_ pkbkmf -!_ cGtu{tsf d'2fsf] z'? sf/afxL / lsgf/f ug]{ clwsf/ bkmf

!!( sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;}lgs ljz]if cbfntnfO{ x'g]5 .

-%_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;ldltnfO{ k|rlnt sfg'g adf]lhd tt\ tt\

d'2fsf] ;DaGwdf cg';Gwfg tyf txsLsft ug]{ clwsf/LnfO{ eP;/xsf] clwsf/

x'g]5 .

^#=^#=^#=^#= ljljw ljljw ljljw ljljw s;'/s;'/s;'/s;'/ M -!_ b]xfosf s'g} sfo{ u/]df ljljw s;'/ u/]sf] dflgg]5 M–

-s_ s'g} kf]i6 jf dfr{sf] sdf08 ul//x]sf] JolQmn] cfˆgf]

sdf08df /x]sf] s'g} JolQmnfO{ b'Jo{jxf/, s'6lk6 jf c¿

s'g} lsl;dn] b'Mv lbPdf jf s'g} ;fj{hlgs :yfgdf

x'nx'Hht u/]df jf cgflwsf/ k|j]z u/]df, x'nx'Hht u/L

k|j]z u/]sf]n] gf]S;fg ePsf] egL kg{ cfPsf] Ifltk"lt{

;DaGwL ph'/L ;Da4 clwsf/L ;dIf k]z gu/]df jf

Ifltk"lt{ glbnfPdf,

Page 30: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

30

-v_ wfld{s :ynsf] kljqtfdf vnn k'¥ofPdf jf cGo s'g}

tl/sfn] hfgL hfgL s;}sf] wd{sf] ckdfg u/]df jf wfld{s

efjgfdf cf3ft k'¥ofPdf,

-u_ hdbf/eGbf tNnf] bhf{sf ;}lgsn] 8\o'6Ldf gvl6Psf]

j]nfdf SofDk jf 5fpgLsf] j/k/ jf zx/ jhf/ hfFbf

cfpFbf ;Da4 clwsf/Lsf] cfb]z ljgf xltof/ jf v/vhfgf

lnO{ lx8]df,

-3_ s;}nfO{ g]kfnL ;]gfdf lgo'lQm jf a9'jf u/fpg], ljbf

:jLs[t u/fpg] jf c¿ s'g} kmfObf lbnfpg] ljZjf; lbnfO{

To; afkt s'g} lsl;dsf] kmfObf lng k|ToIf jf ck|ToIf

¿kn] 3";–l/;jt lnPdf, lng dGh"/ u/]df,

-ª_ cfk"m ;]jf/t d'n'ssf] gful/s jf jfl;Gbfsf] z/L/ jf

;Dkltdf s'g} xflg gf]S;fgL k'¥ofPdf .

-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s laNnfbf/ jf ;f]eGbf tNnf] bhf{sf]

;}lgsn] hËL sf/afxLdf nfu]sf] avtdf o; kl/R5]bdf n]lvPb]lv jfx]s k|ltalGwt

cGo s'g} sfd u/]df ljljw s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

^$=^$=^$=^$= s;'/s;'/s;'/s;'/sf] pBf]usf] pBf]usf] pBf]usf] pBf]u M o; kl/R5]bdf plNnlvt s'g} s;'/ ug]{ pBf]u u/]df jf To;

k|of]hgsf] nflu s'g} sfo{ u/]df To:tf] s;'/sf] pBf]u u/]sf] dflgg]5 .

^%=^%=^%=^%= s;'/s;'/s;'/s;'/ ug{ ;'¥ofug{ ;'¥ofug{ ;'¥ofug{ ;'¥ofpgpgpgpg] M o; kl/R5]bdf plNnlvt s'g} s;'/ ug{ ;'¥ofPdf s;'/ ug{

;'¥ofPsf] s;'/ u/]sf] dflgg]5 .

^^^^^^^^ cGo cGo cGo cGo sfg'gsfg'gsfg'gsfg'g cGtu{tsf cGtu{tsf cGtu{tsf cGtu{tsf s;'/s;'/s;'/s;'/x?x?x?x? M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmn] bkmf

#* b]lv ^% ;Ddsf s;'/x? u/]sf] cj:yfdf / plNnlvt s;'/x? ;}lgs ;}lgs

aLr ePsf] cj:yfdf jfx]s o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmn] b]xfo adf]lhdsf]

s;'/ u/]df ;f] ;DaGwL d'2f cGo cbfntsf] If]qflwsf/leq kg]{5 M–

-s_ xTof,

-v_ anfTsf/ .

Page 31: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

31

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s;'/df ;+nUg egL cf/f]lkt JolQmx?nfO{ ;f]

;DaGwdf ck/fw cg';Gwfg txsLsft ug]{ lgsfo jf cg';Gwfg clws[tsf] cfb]z

ePdf To:tf JolQmx? sfd ul//x]sf] :yfgsf] sdfl08Ë clws[t jf klt jf

;DalGwt clws[tn] dfu u/]sf] lgsfo jf clws[tnfO{ a'emfpg' kg]{5 . s'g} JolQm

;]jf lgj[Q jf euf}8f ePdf klg k|rlnt sfg'g adf]lhd cg';Gwfg / sf/afxL ug{

s'g} afwf k'Ug] 5}g .

-#_ cGo cbfntsf] If]qflwsf/leq k/L cg';Gwfgsf] qmddf /x]sf] o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ JolQm y'gfdf /x]sf] cjlw e/ / cbfntdf d'2f rn]sf]df clGtd

km};nf geP ;Dd :jtM lgnDagdf /xg]5 .

-$_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmsf xsdf cGo cbfntsf]

If]qflwsf/ cGtu{tsf] ck/fwdf cg';Gwfg z'? e};s]sf] eP tfklg o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s;'/sf ;DaGwdf sf]6{ ckm OGSjfo/L u7g u/L cg';Gwfg ug{ /

To:tf] JolQm pk/ cfjZos sf/afxL rnfpg] sfo{df o; bkmfsf] s'g} s'/fn] afwf

k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

kl/Rkl/Rkl/Rkl/R5]b5]b5]b5]b––––****

;}lgs cbfntsf] u7g tyf clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] u7g tyf clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] u7g tyf clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] u7g tyf clwsf/If]q

^&=^&=^&=^&= ;}lgs cbfntsf] u7g;}lgs cbfntsf] u7g;}lgs cbfntsf] u7g;}lgs cbfntsf] u7g M -!_ kl/R5]b–& adf]lhdsf] s;'/ ;DaGwL d'2fsf] sf/afxL

/ lsgf/f ug{sf] nflu b]xfo adf]lhdsf ;}lgs cbfntsf] u7g x'g]5 M–

-s_ sDtLdf Pshgf /yLj[Gb, b'O{hgf dxf;]gfgL jf k|d'v

;]gfgL / b'O{hgf ;]gfgL bhf{sf clws[t /xg] u/L kfFrhgf

clws[t /x]sf] hg/n ;}lgs cbfnt .

-v_ sDtLdf b'O{hgf ;]gfgL bhf{sf clws[t /xg] u/L sDtLdf

tLghgf clws[t /x]sf] ;d/L hg/n ;}lgs cbfnt,

-u_ sDtLdf b'O{ jif{ cfo'Qm kb k|fKt u/]sfdWo]af6 sDtLdf

tLghgf clws[t /x]sf] l8li6«S6 ;}lgs cbfnt,

-3_ g]kfnL ;]gfsf] ljefu, kmd]{zg jf PsfOsf] s'g} sdfl08Ë

clws[t /x]sf] Ps JolQmsf] ;d/L ;}lgs cbfnt .

Page 32: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

32

-@_ v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf ;}lgs cbfntdf pknAw eP;Dd sDtLdf

Pshgf clws[t sfg'g ljifodf :gfts u/]sf] x'g' kg]{5 .

-#_ ;d/L ;}lgs cbfntsf] sf/afxLdf ;xof]u k'¥ofpgsf] nflu b'O{hgf

clws[t jf b'O{hgf klbs jf b'j} bhf{sf Ps Ps hgf u/L hDdf b'O{hgf pkl:yt

/xg]5g\ .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ª\VofeGbf sd x'g] u/L ;}lgs cbfntn]

d'2fsf] sf/afxL tyf lsgf/f ug]{5}g .

^*=^*=^*=^*= ;}lgs cbfntsf] clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] clwsf/If]q;}lgs cbfntsf] clwsf/If]q M ;}lgs cbfntsf] clwsf/If]q o; P]gsf] bkmf ^@

/ ^^ df pNn]v ePsf d'2fx?df afx]s b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–

-s_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmn] u/]sf] s;'/ ;DaGwL d'2fsf] k'k{If,

;'g'jfO, sf/afxL / lsgf/f u/L ;hfo lbg] clwsf/ hg/n ;}lgs cbfnt

tyf ;d/L hg/n ;}lgs cbfntnfO{ x'g]5 .

-v_ clws[t tyf klbs bhf{sf] afx]s o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmn]

a9Ldf b'O{ jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g]] s;'/ u/]df ;f] ;DaGwL d'2fsf] k'k{If,

;'g'jfO, sf/afxL / lsgf/f u/L ;hfo lbg] clwsf/ l8li6«S6 ;}lgs

cbfntnfO{ x'g]5 .

-u_ b]xfosf pkv08x¿df n]lvPsf] Joj:Yffsf] cwLgdf /xL o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ clws[t / klbs afx]ssf JolQmn] u/]sf] s;'/ ;DaGwL

d'2fsf] k'k{If, ;'g'jfO, sf/afxL / lsgf/f u/L ;hfo lbg] clwsf/ ;d/L

;}lgs cbfntnfO{ x'g]5 M–

-!_ k|d'v ;]gfgL jf ;f]eGbf dflysf] bhf{sfn] ;}lgs cbfnt af]nfPsf]

eP Ps jif{;Dd s}b ;hfo x'g] d'2f,

-@_ k|d'v ;]gfgLeGbf tNnf] bhf{sfn] ;}lgs cbfnt af]nfPsf] eP ^

dlxgf;Dd s}b ;hfo x'g] d'2f .

^(=^(=^(=^(= ;}lgs cbfnt jf cGo cbfntdf d'2f rnfpg] lg0f{o;}lgs cbfnt jf cGo cbfntdf d'2f rnfpg] lg0f{o;}lgs cbfnt jf cGo cbfntdf d'2f rnfpg] lg0f{o;}lgs cbfnt jf cGo cbfntdf d'2f rnfpg] lg0f{o M -!_ o; P]g cGtu{tsf

s;'/x?sf ;DaGwdf ;}lgs cbfnt jf cGo cbfntdWo] s'g cbfntdf d'2f

rnfpg] eGg] ljifodf ljjfb pTkGg ePdf cGo cbfntdf d'2f rnfpg' kg]{5 .

Page 33: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

33

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cGo cbfntdf d'2f bfo/ x'g] ePdf cleo'QmnfO{

;]jfaf6 lgnDag u/L d'2f bfo/ ul/g] cbfntdf a'emfO{ lbg' kg]{5 .

&)=&)=&)=&)= Ps} Ps} Ps} Ps} s;'/s;'/s;'/s;'/df df df df PseGbf a9L k6s sf/afxL gx'gPseGbf a9L k6s sf/afxL gx'gPseGbf a9L k6s sf/afxL gx'gPseGbf a9L k6s sf/afxL gx'g ] M o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{

s'g} JolQm pk/ o; P]gsf] bkmf #* b]lv ^% ;Ddsf s'g} s;'/sf] ;DaGwdf ;}lgs

cbfntaf6 d'2fsf] k'k{If, ;'g'jfO, sf/afxL / lsgf/f eO;s]kl5 jf ljefuLo ;hfo

lbO;s]kl5 ;f]xL JolQm pk/ ;f]xL s;'/df k'gM sf/afxL x'g] 5}g .

&!=&!=&!=&!= d'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofbd'2f rnfpg] xbDofb M -!_ bkmf #(, $@, $^, $(, %%, %^ / ^@ adf]lhdsf]

s;'/ afx]s cGo s;'/ u/]sf] tLg jif{ gf3]kl5 ;}lgs cbfntdf d'2f rnfOg] 5}g .

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ;do u0fgf ubf{ o'4 aGbL ePsf] jf

zq'n] cfˆgf] Onfsfdf ldnfPsf] jf s;'/ u/L kqmfpdf gk/L a;]sf] ;dosf] u0fgf

x'g] 5}g .

&@=&@=&@=&@= d'2f rnfpg ;lsg]d'2f rnfpg ;lsg]d'2f rnfpg ;lsg]d'2f rnfpg ;lsg] M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq /x]sf] avt s'g} JolQmn] u/]sf]

s;'/ afkt lgh o; P]gsf] If]qflwsf/af6 d'Qm ePkl5 klg lghnfO{ ;}lgs

lx/f;tdf /fVg / lgh pk/ d'2f rnfpg ;lsg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf #(, $@ jf bkmf

%% adf]lhdsf] s;'/ u/]sf]df afx]s cGo s;'/ u/]sf]df o; P]gsf] If]qflwsf/af6

d'Qm ePsf] ^ dlxgfleq d'2f grnfOPdf s;'/ ug]{ JolQm pk/ d'2f rnfOg] 5}g .

-#_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmnfO{ ;}lgs cbfntn] s}bsf]

;hfo lbPkl5 ;]jfaf6 x6fOPdf jf avf{:t ul/Pdf jf s'g} tl/sfaf6 o; P]gsf]

If]qflwsf/af6 d'Qm eP tfklg 7x/ ePsf] s}b ;hfosf] cjlw;Dd lgh o; P]gsf]

If]qflwsf/leq /x]sf] dfgL ;hfo sfof{Gjog ug{ u/fpg ;lsg]5 .

&#=&#=&#=&#= ;}lgs cbfnt a;}lgs cbfnt a;}lgs cbfnt a;}lgs cbfnt af]nfpg] clwsf/f]nfpg] clwsf/f]nfpg] clwsf/f]nfpg] clwsf/ M -!_ ;}lgs cbfnt af]nfpg] clwsf/ b]xfosf]

clwsf/LnfO{ x'g]5 M–

-s_ g]kfn ;/sf/n] cGoyf lgb]{zg lbPdf afx]s k|wfg ;]gfklt

jf lghn] clVtof/L lbPsf] clws[tn] hg/n ;}lgs cbfnt,

-v_ g]kfn ;/sf/n] cGoyf lgb]{zg lbPdf afx]s b]xfosf

clwsf/Lx¿n] ;d/L hg/n ;}lgs cbfnt M–

Page 34: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

34

-!_ k|wfg ;]gfkltn] clVtof/ lbPsf] clws[t,

-@_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] sdfl08Ë clws[t jf lghn]

clVtof/ lbPsf] clws[t,

-#_ ;]gfsf] cg'zf;g / cfjZostfnfO{ plrt ljrf/

u/L s'g} s;'/sf] k'k{If hg/n ;}lgs cbfntåf/f

ug{ Jofjxfl/s x'Fb}g egL 7x/ ug]{ hËL sf/afxLdf

nfu]sf] s'g} cËnfO{ sdf08 ug]{ clws[t .

-u_ v08 -s_ adf]lhd hg/n ;}lgs cbfnt af]nfpg kfpg]

clVtof/ k|fKt clwsf/L jf lghn] clVtof/ lbPsf]

clws[tn] l8li6«S6 ;}lgs cbfnt,

-3_ g]kfnL ;]gfsf] ljefu, kmd]{zg jf PsfOsf] s'g} sdfl08Ë

clws[tn] ;d/L ;}lgs cbfnt .

-@_ ;}lgs cbfnt af]nfpg] clwsf/Ln] ;}lgs cbfnt af]nfpg' kg]{ cj:yf

l;h{gf ePsf] ldltn] tL; lbgleq ;}lgs cbfnt af]nfpg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhd clVtof/L lbFbf

clVtof/jfnfn] cfjZostf cg';f/ zt{ tf]Sg ;Sg]5 .

kl/R5kl/R5kl/R5kl/R5]b]b]b]b––––((((

cg';Gwfg, txlssft / d'2f bfo/Lcg';Gwfg, txlssft / d'2f bfo/Lcg';Gwfg, txlssft / d'2f bfo/Lcg';Gwfg, txlssft / d'2f bfo/L

&$=&$=&$=&$= ;}lgs lx/f;tdf /fVg;}lgs lx/f;tdf /fVg;}lgs lx/f;tdf /fVg;}lgs lx/f;tdf /fVg] M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmnfO{ kl/R5]b–&

adf]lhdsf] s'g} s;'/sf] cleof]u nfu]df ;}lgs lx/f;tdf /fVg ;lsg]5 .

-@_ s;'/sf] cleof]]u nfu]sf] JolQmnfO{ lgheGbf dflyNnf] bhf{sf] h'g;'s}

clws[tn] ;}lgs lx/f;tdf /fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg emu8f, x'nb+uf jf

uf]ndfndf ;+nUg JolQm cfk"meGbf dflyNnf] bhf{sf] clws[t eP tfklg tNnf]

bhf{sf] clws[tn] ;}lgs lx/f;tdf /fVg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

-$_ ;}lgs cbfntjf6 gx]l/g] s'g} s;'/sf] cleof]udf cGo cbfntdf d'2f

bfo/ ug'{ kg]{ JolQmnfO{ cg';Gwfg txlssftb]lv d'2f bfo/ ubf{;Ddsf] cjlwdf

Page 35: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

35

sfg'g adf]lhd y'gfdf /fvL sf/afxL ug'{ kg]{ eof] eg] lghnfO{ ;]jfaf6 lgnDag

u/L To:tf] cbfntsf] cfb]zn] ;}lgs jf k|x/L lx/f;tdf /fVg ;lsg]5 . ;}lgs

lx/f;tdf /x]sf] cj:yfdf cbfntdf pkl:yt u/fpg' k/]df ;DalGwt ;}lgs

clwsf/Ln] u/fpg]5 .

t/ d'2f bfo/ ePkl5 ;}lgs lx/f;tdf /flvg] 5}g .

-%_ ;}lgs cbfntdf d'2f bfo/ ug]{ ePdf ;}lgs cbfntdf / cGo

cbfntdf d'2f bfo/ ug]{ ePdf cGo cbfntdf k7fOg]5 .

&%=&%=&%=&%= lx/f;tdf /fVbf sdfl08Ë clws[tsf] lhDd]jf/Llx/f;tdf /fVbf sdfl08Ë clws[tsf] lhDd]jf/Llx/f;tdf /fVbf sdfl08Ë clws[tsf] lhDd]jf/Llx/f;tdf /fVbf sdfl08Ë clws[tsf] lhDd]jf/L M -!_ cfˆgf] sdf08df /x]sf] s'g}

JolQmnfO{ lx/f;tdf /flvPsf] k|ltj]bg sdfl08Ë clws[tnfO{ k|fKt ePdf lghn]

lagf txlssft af6f]sf] Dofb afx]s rf}jL; 306feGbf a9L cjlw lx/f;tdf g/fVg]

Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fj{hlgs oftfoft

;]jfsf] b[li6n] ;Dej gx'g] cj:Yffdf dgfl;a dflkmssf] cjlw;Dd lx/f;tdf /fVg

;lsg]5 .

-#_ sdfl08Ë clws[tn] rf}jL; 306feGbf a9L cjlw lx/f;tdf /x]sf]

k|To]s JolQmsf] ljj/0f / sf/0f ;lxtsf] k|ltj]bg k|wfg ;]gfklt jf k|f8 ljjfs

;dIf k7fpg' kg]{5 .

-$_ hËL sf/afxLdf gnfu]sf] JolQmsf] d'2f x]g{sf] lgldQ ;}lgs cbfnt

af]nfpg] cfb]z glbPsf] sf/0fn] cf7 lbgeGbf a9L cjlw;Dd cleo'Qm ;}lgs

lx/f;tdf /xg] ePdf To;/L l9nf] ePsf] sf/0fsf] jf/]df sdfl08Ë clws[tn] ;}lgs

cbfnt u7g geP;Dd jf cleo'Qm lx/f;taf6 g5'6];Dd k|To]s cf7 lbgdf

pkbkmf -#_ adf]lhdsf] clwsf/L ;dIf k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 .

-%_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu rf}jL; 306fsf] ;do u0fgf ubf{

;fj{hlgs ljbfsf] lbgnfO{ u0fgf ul/g] 5}g .

&^=&^=&^=&^= kqmfpsf] nflukqmfpsf] nflukqmfpsf] nflukqmfpsf] nflu cg'/f]w ug{ ;Sgcg'/f]w ug{ ;Sgcg'/f]w ug{ ;Sgcg'/f]w ug{ ;Sg] M -!_ sdfl08Ë clws[tn] s;'/sf] cleof]u

nfu]sf] JolQmnfO{ kqmfp ug'{ k/]df cleo'Qm /x]sf] lhNnfsf] k|d'v lhNnf

clwsf/LnfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 / To;/L cg'/f]w ePdf ;DalGwt k|d'v lhNnf

clwsf/Ln] cleo'QmnfO{ lu/ˆtf/ u/L ;DalGwt clws[tnfO{ a'emfO{ lbg' kg]{5 .

Page 36: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

36

-@_ ;]jf 5f8L efu]sf] eu'jfsf] kmd]{zg, o'lg6, ;j o'lg6sf sdfl08Ë

clws[tn] To:tf eu'jfnfO{ kqmfp ug{ k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ eu'jfsf] ljj/0f

vf]nL cg'/f]w ug{ ;Sg]5 / To;/L cg'/f]w u/]df ;Da4 clwsf/Ln] ;f] eu'jfnfO{

kqmfp u/L ;DalGwt clws[tnfO{ a'emfO{ lbg' kg]{5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;]jf 5f]8L jf

cGo s'g} s;'/ u/L efu]sf] eGg] k|x/L clws[tnfO{ ljZjf; x'g] dgfl;a dflkmssf]

sf/0f ePdf k|x/L clws[tn] lagf k'hL{ To:tf JolQmnfO{ kqmfp u/L cfjZos

sf/afxLsf nflu rnfg ug{ k|d'v lhNnf clwsf/L;dIf a'emfpg' kg]{5 .

&&=&&=&&=&&= uon k/]sf]df hfFrj'em ug]{uon k/]sf]df hfFrj'em ug]{uon k/]sf]df hfFrj'em ug]{uon k/]sf]df hfFrj'em ug]{ M ljbf :jLs[t gu/fO{ tL; lbgeGbf a9L uon ePdf

hfFra'em ug{ oyfzSo l56f] sf]6{ ck\m OGSjfo/L u7g ug'{ kg]{5 . sf]6{sf] clws[tn]

zky lnO{ hfFra'em ubf{ uon kg]{ JolQmn] ljbf :jLs[t gu/fO{ jf cGo kof{Kt

sf/0f geO{ uon ePsf] / lghsf] lhDdfdf /x]sf] ;/sf/L ;DklQ, xftxltof/,

v/vhfgf, ;/;fdfg -OlSjKd]06_, OG:6'd]06, nQf sk8f jf cGo ;fdfg k'u gk'u

ePsf] ljifodf ;d]t hfFrj'em u/L lg0f{o ug]{5 . sdfl08Ë clws[tn] ;f] lg0f{osf]

clen]v ;DalGwt rd' jf ljefusf] ;}lgs cbfnt lstfjdf hgfO{ /fVg]5 .

&*=&*=&*=&*= ;}lgs k|x/L k|d'v;}lgs k|x/L k|d'v;}lgs k|x/L k|d'v;}lgs k|x/L k|d'v M -!_ g]kfn ;/sf/n] cGoyf lgb]{zg lbPdf afx]s k|wfg

;]gfklt jf lghn] tf]s]sf] clws[tn] ;}lgs k|x/L k|d'v lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .

-@_ s'g} s;'/df lx/f;tdf /x]sf] JolQmnfO{ lhDdf lng', ;]gfdf ;'Joj:yf /

cg'zf;g sfod u/fpg' / g]kfnL ;]gfdf ;lDdlnt jf ;]jf/t JolQmaf6 ;'Joj:yf

/ cg'zf;g eË x'g] sfo{ x'g glbg' ;}lgs k|x/L k|d'vsf] st{Jo x'g]5 .

-#_ s;'/ u/]sf] jf s;'/sf] cleof]u nufOPsf] JolQmnfO{ k'k{Ifsf] lgldQ

;}lgs k|x/L k|d'vn] h'g;'s} ;dodf kqmfp ug{ ;Sg]5 / ;}lgs cbfnt jf

ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg] clws[tn] lbPsf] ;hfo tfd]n ug]{5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!)!)!)!)

;}lgs cbfntsf] sfo{ljlw;}lgs cbfntsf] sfo{ljlw;}lgs cbfntsf] sfo{ljlw;}lgs cbfntsf] sfo{ljlw

&(= ;}lgs cbfntsf] d'sfd tyf Ohnf; M -!_ ;}lgs cbfntn] d'2fsf] k'k{Ifsf]

qmddf g]kfnaflx/ jf leq h'g;'s} :yfgdf klg cfˆgf] d'sfd sfod ug{ ;Sg]5 .

Page 37: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

37

-@_ /fli6«o ;'/Iff, ;fj{hlgs ;'Joj:yf / kLl8tsf] clwsf/sf] ;+/If0f ug'{

kg]{ cj:yfdf afx]s ;fdfGotof ;}lgs cbfntsf] Ohnfz v'nf /xg]5 .

*)=*)=*)=*)= ;}lgs cbfntsf] cWoIf;}lgs cbfntsf] cWoIf;}lgs cbfntsf] cWoIf;}lgs cbfntsf] cWoIf M -!_ ;}lgs cbfntdf /xg] clws[tx¿ dWo] jl/i7

clws[tn] ;}lgs cbfntsf] cWoIftf ug]{5 .

-@_ ;}lgs cbfntsf] cWoIftf ug]{ jl/i7 clws[tsf] cg'kl:yltdf bkmf ^&

sf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL lgh kl5sf] jl/i7 clws[tn] ;}lgs cbfntsf] cWoIftf

ug]{5 .

*!=*!=*!=*!= k|f8 ljjfssf] pkl:yltk|f8 ljjfssf] pkl:yltk|f8 ljjfssf] pkl:yltk|f8 ljjfssf] pkl:ylt M -!_ k|To]s hg/n ;}lgs cbfnt, ;d/L hg/n ;}lgs

cbfnt / l8li6«S6 ;}lgs cbfntdf k|f8 ljjfs jf k|f8 ljjfsn] v6fPsf] jf tf]s]sf]

k|f8 clws[t k|f8 ljjfssf] ¿kdf pkl:yt x'g]5 .

-@_ s'g} s;'/sf] cleof]udf d'2f rnfOPsf] cleo'Qmn] ;}lgs cbfntdf

cfˆgf] k|lt/Iffsf] nflu cfk"mn] /f]h]sf] k|f8 clws[t v6fO{kfpF egL k|f8 ljjfssf]

k|lt/Iff zfvfdf cg'/f]w u/]df k|f8 ljjfsn] k|f8 clws[t v6fOlbg kg]{5 . o;/L

k|f8 clws[t v6fOPsf]df To:tf] k|f8 clws[tn] ;}lgs cbfntdf cleo'Qmsf]

tk{maf6 k|lt/Iff ug]{5 .

*@=*@=*@=*@= lj/f]w ug{ ;lsg]lj/f]w ug{ ;lsg]lj/f]w ug{ ;lsg]lj/f]w ug{ ;lsg] M -!_ ;}lgs cbfntdf k'k{Ifsf] nflu d'2f k]z ePkl5 ;}lgs

cbfntsf cWoIf tyf ;b:ox¿sf] gfd cleo'QmnfO{ ;'gfOg]5 / cWoIf tyf s'g}

;b:osf] ;DaGwdf lj/f]w eP gePsf] jf/]df cleo'Qm;Fu ;f]lwg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cleo'Qmn] cWoIf tyf s'g} ;b:osf] ;DaGwdf

lj/f]w hgfPdf ;f]sf] sf/0f / lj/f]w hgfOPsf cWoIf tyf ;b:on] lbPsf] hjfkm

;d]tsf] clen]v v8f ug{' kg]{5 . lj/f]w gul/Psf cWoIf tyf ;b:on] lj/f]w

ul/Psf cWoIf tyf ;b:osf] cg'kl:yltdf To:tf] lj/f]wsf] ljifodf 5nkmn u/L

lg0f{o ug'{ kg]{5 .

-#_ sDtLdf krf; k|ltzt ;b:on] cleo'Qmsf] lj/f]wnfO{ :jLsf/ u/]df

lj/f]w ul/Psf] cWoIf jf ;b:osf] :yfg l/St x'g]5 . l/St :yfgdf csf]{ clws[t

d's/{/ ug'{ kg]{5 / gofF d's/{/ ePsf cWoIf tyf ;b:osf] ;DaGwdf klg pkbkmf -

!_ adf]lhd k'gM lj/f]wsf] k|lqmof ckgfpg' kg]{5 .

Page 38: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

38

-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd lj/f]wsf] k|lqmof ;DkGg ePkl5 ;}lgs

cbfntn] d'2fsf] k'k{If z'? ug]{5 .

*#=*#=*#=*#= zkyzkyzkyzky M d'2fsf] k'k{If ug'{ cl3 ;}lgs cbfntsf cWoIf tyf ;b:o / k|f8 ljjfsn]

tf]lsPadf]lhd zky lng' kg]{5 .

*$=*$=*$=*$= lg0f{o k|lqmoflg0f{o k|lqmoflg0f{o k|lqmoflg0f{o k|lqmof M -!_ ;}lgs cbfntsf] lg0f{o ax'dtsf] cfwf/df x'g]5 . dt a/fa/

ePdf cleo'Qmsf] kIfdf lg0f{o ePsf] dflgg]5 .

t/ b]xfosf] ljifodf b]xfo adf]lhd x'g]5 M–

-s_ hg/n ;}lgs cbfntaf6 ;j{:j ;lxt hGd s}bsf] ;hfo

7x/ x'g sDtLdf b'O{ ltxfO{ dtsf] cfjZos kg]{5 .

-v_ ;d/L hg/n ;}lgs cbfntaf6 ;j{:j ;lxt hGd s}b

;hfo 7x/ x'g ;j{;Ddlt x'g' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;hfo tyf 7x/

afx]ssf k|lqmofut ljifodf cWoIfn] ;dy{g u/]sf] /fo dfGo x'g]5 .

-#_ ;}lgs cbfntaf6 ;hfo 7x/ x'FFFbf ;}lgs cbfntdf pkl:yt k|f8

ljjfs jf lghsf] k|ltlglwn] cfˆgf] 5'§} /fo JoQm ug{ ;Sg]5 .

-$_ ;}lgs cbfntdf ;'g'jfO{ x'g] d'2fsf] cg';Gwfg / ;'g'jfO{sf] qmddf

cleo'Qmsf kmf}hbf/L Gofosf clwsf/x?sf] ;+/If0f ul/g]5 / k|lt/Iffsf k|df0fx?

k]z ug{ plrt df}sf lbOg]5 .

*%=*%=*%=*%= Goflos hfgsf/Ldf /fVgGoflos hfgsf/Ldf /fVgGoflos hfgsf/Ldf /fVgGoflos hfgsf/Ldf /fVg] M ;}lgs cbfntn] cWoIf tyf ;b:ox¿df /x]sf] ;}lgs

ljifosf] ;fdfGo 1fgnfO{ Goflos hfgsf/Ldf lng ;Sg]5 .

*^=*^=*^=*^= ;dfXjfg hf/L ug]{;dfXjfg hf/L ug]{;dfXjfg hf/L ug]{;dfXjfg hf/L ug]{ M -!_ ;}lgs cbfnt jf]nfpg] clws[t jf ;}lgs cbfntsf]

cWoIf jf k|f8 ljjfs jf cleo'Qmsf] sdfl08Ë clws[tn] ;Da4 JolQmnfO{ s'g}

lnvt jf c¿ s'/f k]z ug{ jf ;fIfL aSg tf]lsPsf] 7fpF / ;dodf pkl:yt x'g

;dfXjfg hf/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ s'g} ;fIfLsf] cwLgdf /x]sf] vf; lnvt jf c¿ s'g} s'/f k]z u/fpg'

k/]df ;f] s'/f :ki6¿kdf ;dfXjfgdf pNn]v ug'{ kg]{5 .

Page 39: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

39

-#_ s'g} ;fIfL o; P]gsf] If]qflwsf/leqsf] JolQm /x]5 eg] lghsf] sdfl08Ë

clws[tnfO{ ;dfXjfg k7fOg]5 / lghn] To:tf] ;dfx\jfg tfd]n u/fpg]5 .

-$_ s'g} k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] If]qleq s'g} ;fIfL /x]sf] hfgsf/L ePdf

To:tf] ;fIfLsf] ;dfXjfg ;f]xL k|d'v lhNnf clwsf/L;dIf k7fOg]5 / lghn] To:tf]

;fIfLnfO{ ;dfXjfg tfd]n u/fpg]5 .

-%_ ;}lgs cbfntdf ;fIfL aSg] k|To]s JolQmnfO{ aofg u/fpg'eGbf cl3

tf]lsPadf]lhd zky u/fOg]5 .

*&=*&=*&=*&= aGb ;jfnaGb ;jfnaGb ;jfnaGb ;jfn M -!_ d'2fsf] k'k{Ifsf] l;nl;nfdf s'g} ;fIfLnfO{ ;}lgs cbfntdf

pkl:yt u/fO{ asfpFbf d'2fsf] sf/afxLdf cgfjZos l9nfO, vr{ jf c;'ljwf x'g]

nfu]df ;}lgs cbfntn] To:tf] ;fIfLnfO{ jGb ;jfnåf/f a'‰g k|f8 ljjfsnfO{ cfb]z

lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ePkl5 k|f8 ljjfsn] ;fIfLsf] gfpFdf aGb

;jfn tfd]n ug{ ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 / To:tf]

cg'/f]w ePdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] k|rlnt sfg'g jdf]lhd jGb ;jfn tfd]n

u/fOlbg' kg]{5 .

-#_ cleo'Qm jf lghsf] sfg'g Joj;foLn] p7fpg rfx]sf] k|ZgdWo] d'2f;Fu

;Da4 k|ZgnfO{ ;}lgs cbfntn] aGb ;jfndf pNn]v ug'{ kg]{5 .

-$_ cleo'Qmsf] sfg'g Joj;foL jf jf/]; jf cleo'Qm lx/f;tdf g/x]sf] eP

lgh cfkm}n] k|d'v lhNnf clwsf/L ;dIf pkl:yt eO{ ;fIfL;Fu lh/x ug{ ;Sg]5 .

-%_ k|d'v lhNnf clwsf/Ln] aGb ;jfn adf]lhd aofg lng] sfd ;dfKt

ePkl5 jGb ;jfn k|f8 ljjfsdf k7fpg' kg]{5 .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd k|fKt jGb ;jfn k|f8 ljjfsn] ;DalGwt ;}lgs

cbfntdf k7fOlbg]5 . ;}lgs cbfnt lj36g ePsf] cj:yfdf To:tf] d'2f k'k{If

ug]{ cGo cbfntdf k7fOlbg' kg]{5 . k|fKt jGb ;jfn ;}lgs jf cGo cbfntn]

ldl;n ;+nUg ug]{5 / To:tf] jGb;jfn sfg'g Joj;foL jf cleo'Qmn] rfx]df x]g{

kfpg]5g\ .

-&_ jGb ;jfn tfd]n eO{ cfpg nfUg] dgfl;a dflkmssf] ;do;Ddsf]

nflu ;}lgs cbfntn] d'2fsf] k'k{If :yug ug{ ;Sg]5 .

Page 40: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

40

**=**=**=**= x:tfIf/ ;DaGwL cg'dfgx:tfIf/ ;DaGwL cg'dfgx:tfIf/ ;DaGwL cg'dfgx:tfIf/ ;DaGwL cg'dfg M o; P]gadf]lhd s'g} sf/afxLdf g]kfn ;/sf/sf]

h'g;'s} ;]jfdf /x]sf h'g;'s} clws[tn] s'g} b/vf:t, k|df0fkq, kqmfp k'hL{, kqf]Q/

jf c¿ s'g} lnvtdf u/]sf] x:tfIf/nfO{ cGoyf k|dfl0ft ePdf afx]s lghs}

x:tfIf/ dflgg]5 .

*(=*(=*(=*(= k|df0f nfUg] lnvtk|df0f nfUg] lnvtk|df0f nfUg] lnvtk|df0f nfUg] lnvt M ;}lgs cbfntaf6 sf/afxL ePsf d'2fdf b]xfosf lnvtdf

n]lvPsf Joxf]/fnfO{ k|df0fdf lnOg]5 M–

-s_ lgo'lQm x'Fbfsf] ;dodf ;DalGwt JolQmn] l;6/f]n kmf/fddf pNn]v u/]sf]

ljj/0f,

-v_ l;6/f]n kmf/fdsf] ;Ssn} jf ;f] kmf/fd lhDdf /x]sf] clwsf/Laf6 æ;Ssn

adf]lhd gSsn b'?:t 5Æ egL x:tfIf/ u/L lbPsf] gSsn,

-u_ g]kfnL ;]gfdf ;]jf u/]sf], avf{:t ePsf] jf sfo{ef/ d'St ePsf] ;DaGwdf

g]kfn ;/sf/sf] tk{maf6 k|wfg ;]gfklt jf lghn] tf]s]sf] clws[tn]

x:tfIf/ u/]sf] s'g} kq, kqf]Q/ jf c¿ lnvtsf] Joxf]/f,

-3_ g]kfnL ;]gfsf] lstfjdf btf{ ePsf] jf ;}lgs cfb]z jf g]kfn /fhkqdf

k|sflzt klbs jf c¿ bHof{gLx¿sf] :6]6;\, bhf{ / lgo'lQm ;DaGwL ;f]xL

lstfjdf btf{ ePsf] ;}lgs cfb]z jf g]kfn /fhkqdf plNnlvt Joxf]/f,

-ª_ sdfl08Ë clws[t jf clen]v /fVg] lhDd]jf/ clws[tsf] x:tfIf/ ePsf]

kN6lgof lstfj -/]lhd]06n a's_ df plNnlvt Joxf]/f,

-r_ kN6lgof lstfj lhDdf lng] clws[tn] ;Ssn adf]lhd gSsn b'?:t 5

egL x:tfIf/åf/f k|dfl0ft gSsndf plNnlvt Joxf]/f,

-5_ bkmf $@ / %* adf]lhdsf] s;'/sf] cleof]udf k'k{If eO/x]sf] o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn] s'g} clws[t sxfF jf g]kfnL ;]gfsf] s'g} cË

;dIf cfTd;dk{0f u/]sf]5 jf To:tf JolQmnfO{ s'g} clws[t jf o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn] kqmfp u/]sf]5 eg] ;f] ;DaGwdf To:tf

clws[t jf To:tf JolQmsf] jf g]kfnL ;]gfsf] To; cËsf] sdfl08Ë

clws[tn] cfTd;dk{0f u/]sf] jf kqmfp ePsf] 7fpF, ldlt / To; JolQmn]

nufPsf] kf]zfssf] 5fF6 ;d]tsf] jf/]df oyfy{ s'/f v'nfO{ x:tfIf/åf/f

k|dfl0ft kqdf plNnlvt Joxf]/f,

Page 41: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

41

-h_ bkmf $@ / %* adf]lhdsf] s;'/sf] cleof]udf k'k{If eO/x]sf] o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmn] k|x/L yfgfsf] k|d'v ;dIf cfTd;dk{0f u/]sf]

j]nfdf jf To:tf] JolQmnfO{ k|x/L yfgfsf] k|d'vn] kqmfp u/]sf] j]nfdf To;

k|x/L clws[tn] cfTd;dk{0f u/]sf] jf kqmfp ePsf] 7fpF, ldlt / To;

JolQmn] nufPsf] kf]zfssf] 5fF6 ;d]tsf] jf/]df oyfy{ s'/f v'nfO{

x:tfIf/åf/f k|dfl0ft kqdf plNnlvt Joxf]/f,

-em_ hfFr k8\tfn jf cg';Gwfgsf] nflu k]z eO{ s'g} ljlwlj1fg ljz]if1 jf

ljlwlj1fg k|of]uzfnfaf6 /Ltk"j{s k|fKt k|ltj]bgdf plNnlvt Joxf]/f .

()=()=()=()= ;/sf/L clws[t;Fu ljj/0f dfu ug]{;/sf/L clws[t;Fu ljj/0f dfu ug]{;/sf/L clws[t;Fu ljj/0f dfu ug]{;/sf/L clws[t;Fu ljj/0f dfu ug]{ M -!_ bkmf $@ / %* adf]lhd s;'/sf]

cleof]u nfu]sf] JolQmn] tt\;DaGwdf g]kfn ;/sf/sf] s'g} clws[t;Fu a'emL kfpg

cg'/f]w u/]df jf :jod\ ;}lgs cbfntn] ;f] jf/]df a'‰g dgfl;a 7fg]df To:tf]

clws[t;Fu cfjZos hfgsf/L dfu ug{ / To:tf] hfgsf/L gcfP;Dd d'2fsf] k'k{If

:yug /fVg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt hfgsf/LnfO{ ;}lgs cbfnt ;dIf lbPsf]

aofg ;/x dflgg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hfgsf/L k|fKt gxF+'b} ;}lgs cbfnt lj36g ePdf

jf ;}lgs cbfntn] o; bkmf cg';f/sf] k|lqmof k"/f ug{ 5'6fPsf]df ;}lgs cbfnt

af]nfpg] clws[tn] ;f] sf/afxL /2 u/L k'gM k'k{If ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

(!=(!=(!=(!= klxn]sf] b08 ;hfo / rl/qsf] k|df0fklxn]sf] b08 ;hfo / rl/qsf] k|df0fklxn]sf] b08 ;hfo / rl/qsf] k|df0fklxn]sf] b08 ;hfo / rl/qsf] k|df0f M -!_ kl/R5]b–& adf]lhdsf] s;'/ u/]sf]

cleof]udf d'2f bfo/ ul/Ps]f s'g} cleo'Qmsf] ;DaGwdf k}m;nf ubf{ To:tf] cleo'Qm

o; cl3 ;}lgs cbfnt jf cGo cbfntaf6 bf]ifL 7xl/P g7xl/Psf] jf ljefuLo

;hfo kfP gkfPsf] a'emL To;df ePsf] lg0f{o ;d]tnfO{ k|df0fsf] ¿kdf lng

;lsg]5 . o; k|of]hgsf] nflu cleo'Qmsf] rl/q / lghsf] ljut lqmofsnfknfO{

;d]t ;}lgs cbfntn] hfgsf/Ldf lng ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|df0f df}lvs jf ;}lgs cbfntsf] lstfj jf

c¿ ;/sf/L lstfjdf n]lvPsf] s'/f jf To:tf] lstfjsf] xf] egL k|dfl0ft ptf/ x'g

;Sg]5 / cl3 7xl/Psf] s;'/ jf cleo'Qmsf] rl/q / lghsf] ljut lqmofsnfknfO{

Page 42: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

42

;d]t k|df0fsf] ¿kdf lng ;lsg]5 egL k'k{If cufj} cleo'QmnfO{ ;"rgf lbg

cfjZos kg]{ 5}g .

-#_ ;d/L ;}lgs cbfntn] plrt 7x¥ofPdf cleo'Qmsf] ;DaGwdf o; cl3

s'g} km};nf ePsf]df o;} P]gadf]lhd ;f] k}m;nf, lghsf] rl/q / ljut

lqmofsnfksf] ;DaGwdf cfk"mnfO{ k|fKt hfgsf/L k|dfl0ft gu/fOsg klg clen]v

/fVg ;Sg]5 .

(@=(@=(@=(@= k|df0f P]g, @)#! sf] Joj:k|df0f P]g, @)#! sf] Joj:k|df0f P]g, @)#! sf] Joj:k|df0f P]g, @)#! sf] Joj:yf nfu" x'gyf nfu" x'gyf nfu" x'gyf nfu" x'g] M ;}lgs cbfntn] of] P]gadf]lhdsf] s;'/

;DaGwL d'2fsf] k'k{Ifsf] qmddf k|df0f a'‰bf o; P]gdf Joj:yf ePsf]df o;}

P]gadf]lhd / c¿df k|df0f P]g, @)#! adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 .

(#=(#=(#=(#= ljlIfKt cleo'Qmsf] jrfpljlIfKt cleo'Qmsf] jrfpljlIfKt cleo'Qmsf] jrfpljlIfKt cleo'Qmsf] jrfp M -!_ ;}lgs cbfntaf6 d'2f k'k{If x'Fbf cleo'Qm ljlIfKt

ePsf] sf/0faf6 k|ltjfb ug{ c;dy{ 5 jf lghdfly nufPsf] cf/f]k lgh ljlIfKt

ePsf] sf/0faf6 ;f] sfdsf] k|s[lt / ;f] sfd cg'lrt / sfg'g lj?4 5 eGg] hfGg

g;Sg] eO{ o:tf] s;'/ u/]sf] xf] eGg] nfu]df ;}lgs cbfntn] ;f] ;DaGwdf krf{

v8f ug]{5 .

-@_ ;}lgs cbfntsf] cWoIfn] jf ;d/L ;}lgs cbfntsf] xsdf k'k{If ug]{

clws[tn] pkbkmf -!_ adf]lhd v8f u/]sf] krf{ cljnDa pQm d'2f ;b/ ug]{

clwsf/L jf bkmf !!% sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] clwsf/L ;dIf k]z ug]{5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|fKt k|ltj]bgnfO{ d'2f ;b/ ug]{ clwsf/Ln] ;b/

gu/]df To:tf] cleo'Qmsf] d'2f ;f]xL jf c¿ ;}lgs cbfntaf6 k'k{If u/fpgsf]

nflu cfjZos sf/afxL ug{ ;Sg]5 .

-$_ ;d/L ;}lgs cbfntn] pkbkmf -@_ adf]lhd k]z u/]sf] krf{df

plNnlvt Joxf]/f ;b/ u/]df ;b/ ug]{ clwsf/Ln] cleo'QmnfO{ lx/f;tdf /fVg]

cfb]z lbO{ :jLs[ltsf] nflu g]kfn ;/sf/, /Iff dGqfnodf k]z ug'{ kg]{5 .

-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k|ltj]bg k|fKt ePkl5 /Iff dGqfnon]

cleo'QmnfO{ kfunvfgf jf pko'Qm c¿ ;'/lIft :yfgdf y'gfdf /fVg] cfb]z lbg

;Sg]5 .

($=($=($=($= lllljlIfKt cleo'Qmsf] d'2fsf] k'k{IfjlIfKt cleo'Qmsf] d'2fsf] k'k{IfjlIfKt cleo'Qmsf] d'2fsf] k'k{IfjlIfKt cleo'Qmsf] d'2fsf] k'k{If M -!_ bkmf (# adf]lhd lx/f;tdf /x]sf] ljlIfKt

cleo'Qmn] cfk"mdfly nfu]sf] cleof]u k|ltjfb ug{ ;dy{ 5 eGg] lrlsT;saf6

Page 43: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

43

k|ltj]bg k|fKt ePdf jf kfunvfgf jf sf/fuf/df lx/f;tdf /x]sf] ljlIfKt

cleo'Qmn] cfk"mdfly nfu]sf] cleof]usf] k|ltjfb ug{ ;S5 egL To:tf] kfunvfgf

jf sf/fuf/ k|d'vn] k|dfl0ft ul/lbPdf cleo'Qm /x]sf] If]qsf] ;]gf, rd', k[tgf jf

jflxgLkltn] jf lghsf] ;§f c¿ s'g} clws[tn] klxn] nufOPsf] cleof]u ;f]xL jf

cGo ;}lgs cbfntaf6 k'k{If u/fpg cfb]z lbg ;Sg]5 . o; P]gadf]lhdsf s;'/

afx]s k|rlnt sfg'g adf]lhdsf cGo s;'/ eP cGo cbfntaf6 k'k{If u/fpg

cfb]z lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ePsf] cfb]z /Iff dGqfnosf] hfgsf/Lsf]

nflu k7fpg' kg]{5 .

(%=(%=(%=(%= ljlIfKt cleo'QmnfO{ 5f]8ljlIfKt cleo'QmnfO{ 5f]8ljlIfKt cleo'QmnfO{ 5f]8ljlIfKt cleo'QmnfO{ 5f]8\\ \\g ;Sg]g ;Sg]g ;Sg]g ;Sg] M lx/f;tdf /x]sf] cleo'Qmsf] xsdf

lrlsT;ssf] k|ltj]bgsf] cfwf/df / y'gfdf /flvPsf] cleo'Qmsf] xsdf kfunvfgf

jf sf/fuf/ k|d'vn] cleo'QmnfO{ 5'6\sf/f lbPdf jf lghn] cfˆg} jf c¿ s;}sf] klg

xflg gf]S;fgL ug{ ;Sb}g egL k|dfl0ft ul/lbPdf /Iff dGqfnon] bkmf (# adf]lhd

lx/f;tdf /x]sf] cleo'QmnfO{ 5f8\g jf lx/f;tdf /fVg jf cl3b]lv g} kfunvfgfdf

/fv]sf] /x]g5 eg] kfunvfgfdf k7fpg ;Sg]5 .

(^= ljlIfKt cleo'Qm xsbf/ jf ;+/IfsnfO{ ;'lDkg ;Sg] M bkmf (# adf]lhd

lx/f;tdf /x]sf] cleo'Qmsf] s'g} xsbf/ jf ;+/Ifsn] cfˆgf] /]vb]vdf /fVg jf

lhDdfdf lng lgj]bg lbPdf To:tf] cleo'Qmsf] /]vb]v x'g], cfk}m jf c¿ s;}nfO{

Iflt gk'¥ofpg] / lgwf{l/t ;do / ldltdf tf]lsPsf] clws[t ;dIf hfFrsf] lgldQ

pkl:yt u/fpg] s'/fdf /Iff dGqfno ;Gt'i6 ePdf ;f] dGqfnon] lghnfO{ lghsf]

xsbf/ jf ;+/IfsnfO{ ;'Dkg ;Sg]5 .

(&=(&=(&=(&= s;'/s;'/s;'/s;'/;Fu ;Da4 dfn;fdfgsf] lnnfd ljqmL tyf jGbf]j:t;Fu ;Da4 dfn;fdfgsf] lnnfd ljqmL tyf jGbf]j:t;Fu ;Da4 dfn;fdfgsf] lnnfd ljqmL tyf jGbf]j:t;Fu ;Da4 dfn;fdfgsf] lnnfd ljqmL tyf jGbf]j:t M -!_ ;}lgs

cbfntn] d'2fsf] k'k{Ifsf] qmddf cfk"m ;dIf k]z ePsf] s;'/;Fu ;Da4

dfn;fdfgsf] ;'/Iff ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'/Iffsf] nflu /fv]sf] dfn;fdfg ;8L unL gf;L

hfg] ePdf ;}lgs cbfntn] To:tf] dfn;fdfg lnnfd laqmL u/L k|fKt x'g cfPsf]

/sd ;/sf/L vftfdf cfDbfgL afFWg cfb]z lbg ;Sg]5 .

Page 44: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

44

-#_ ;}lgs cbfntaf6 d'2fsf] sf/afxL ;dfKt ePkl5 To:tf] ;}lgs

cbfntaf6 ePsf] 7x/ ;hfonfO{ ;b/ ug]{ clwsf/L jf ;f] clws[teGbf dflysf]

clws[tn] / To:tf] ;hfo ;b/ u/fpg' gkg]{ ;}lgs cbfntsf] 7x/ ePkl5 ;]gf,

rd', k[tgf jf jflxgLkltn] d'2fsf] k'k{Ifsf] qmddf ;}lgs cbfnt ;dIf k]z ePsf]

s;'/;Fu ;Da4 dfn;fdfg, lnvt, hkmt ug{, gi6 ug{ jf To;sf] xsbf/ egL

bfjL ug]{ JolQmnfO{ lkmtf{ lbg jf laqmL ug{ dgfl;a dflkmssf] cfb]z lbg ;Sg]5 .

-$_ d'2fsf] k'k{If g]kfn/fHoleq gePsf] cj:yfdf pkbkmf -!_ adf]lhd

cfb]z hf/L ug]{ clwsf/Ln] cfb]zsf] gSsn dfn;fdfg /x]sf] lhNnfsf] k|d'v lhNnf

clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 / k|d'v lhNnf clwsf/Ln] klg To:tf] cfb]z adf]lhd

sfd tfd]n u/fpg' kg]{5 .

:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ædfn;fdfgÆ eGgfn] s;'/;Fu

;Da4 dfn;fdfgsf] xsdf z'? sAhf jf clwsf/leq /x]sf] dfn;fdfg nufot ;f]

dfn;fdfg t'?Gt jf kl5 kl/jt{g u/L jf ;6xL u/L jf laqmL u/L k|fKt eP u/]sf]

cfDbfgL ;d]tnfO{ hgfpF5 .

(*=(*=(*=(*= ;}lgs cbfntsf] sf/afxLsf] dfGotf;}lgs cbfntsf] sf/afxLsf] dfGotf;}lgs cbfntsf] sf/afxLsf] dfGotf;}lgs cbfntsf] sf/afxLsf] dfGotf M o; P]g cGtu{t ;}lgs cbfntn] u/]sf]

k'k{IfnfO{ cbfntL sf/afxL dflgg]5 .

((=((=((=((= ;}lgs cbfntsf] :yug tyf lj36g;}lgs cbfntsf] :yug tyf lj36g;}lgs cbfntsf] :yug tyf lj36g;}lgs cbfntsf] :yug tyf lj36g M -!_ b]xfosf] cj:yfdf ;}lgs cbfnt

:yug x'g]5 M–

-s_ d'2fsf] k'k{If z'? eP kl5 bkmf ^& adf]lhd lgwf{l/t cWoIf

tyf ;b:osf] ;ª\Vof 36\g uPdf,

-v_ k'k{Ifsf] qmd hf/L /xFbf k|f8 ljjfssf] k|ltlglw jf cleo'Qm

lj/fdL ePsf] sf/0fjf6 k'k{If rfn" /fVg ;Dej gePdf,

-@_ ;}lgs cfjZostf jf cg'zf;gsf] b[li6sf]0fn] ;}lgs cbfnt hf/L /fVg

c;Dej jf cg'lrt b]lvPdf ;}lgs cbfnt af]nfpg] clwsf/ k|fKt clwsf/Ln]

;}lgs cbfnt lj36g ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf/0f k/L :ylut ePsf] ;}lgs cbfnt k"j{

l:yltdf cfPdf k'k{If k'gM rfn" ug{ ;lsg]5 .

Page 45: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

45

-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] sf/0f k/L lj36g ePsf] ;}lgs cbfnt k'gM

af]nfO{ d'2fsf] k'k{If rfn" ug{ ;lsg]5 .

-%_ ;}lgs cbfntaf6 km};nf ;DaGwL ;Dk"0f{ sf/afxL ;dfKt ePkl5

To:tf] ;}lgs cbfnt :jtM lj36g x'g]5 .

!))=!))=!))=!))= ldl;n k7fpgldl;n k7fpgldl;n k7fpgldl;n k7fpg] M -!_ ;d/L ;}lgs cbfnt afx]s cGo ;}lgs cbfntaf6 d'2fsf]

k'k{If, sf/afxL / lsgf/f ;dfKt ePkl5 lg0f{o ;lxtsf] ldl;n k|f8 ljjfs k7fpg'

kg]{5 / k|f8 ljjfsn] cfjZos hfFra'em u/L km};nf jf /fo ;b/sf] nflu qmdzM

bkmf !)*, !)( / !!) adf]lhdsf clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 .

-@_ ;d/L ;}lgs cbfntaf6 d'2fsf] k'k{If, sf/afxL / lsgf/f eP kl5

lg0f{o ;lxtsf] ldl;n k|f8 ljjfsdf k7fpg' kg]{5 / k|f8 ljjfsn] cfjZos

hfFra'em ug]{5 .

-#_ bkmf !)% adf]lhd ljefuLo ;hfosf] cfb]z ePsf] cj:yfdf ;hfo

lbg] clws[tn] sf/afxLsf] ldl;nsf] k|dfl0ft gSsn bkmf !!* adf]lhdsf] clwsf/L

;dIf k7fpg' kg]{5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!!!!!

b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo

!)!=!)!=!)!=!)!= ;}lgs cbfntaf6 lbOg] ;hfo;}lgs cbfntaf6 lbOg] ;hfo;}lgs cbfntaf6 lbOg] ;hfo;}lgs cbfntaf6 lbOg] ;hfo M -!_ ;}lgs cbfntaf6 b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

lbg ;lsg]5 M–

-s_ ;j{:j ;lxt hGd s}b ug]{,

-v_ c+z ;j{:j ug]{,

-u_ !$ jif{;Dd s}b ;hfo ug]{,

-3_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L

x6fpg] jf eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g]

u/L jvf{:t ug]{,

-ª_ bhf{ 36fpg],

-r_ kfFr jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,

Page 46: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

46

-5_ hËL sf/afxLdf ul/Psf] s;'/df tLg dlxgf;Ddsf] tna

eQf s§f ug]{,

-h_ Ifltk"lt{ geP;Dd tna eQf /f]Ssf ug]{,

-em_ a9Ldf b'O{ jif{;Dd tna j[l4 /f]Ssf ug]{,

-`_ gl;xt lbg],

-@_ b]xfosf] s;'/ u/]df b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–

-s_ bkmf #*, #( / bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_

adf]lhdsf] s;'/ u/]df ;j{:j ;lxt hGds}b ;hfo x'g]5 .

-v_ b]xfo adf]lhdsf] s;'/ u/]df rf}w jif{;Dd s}b ;hfo

x'g]5 M–

-!_ bkmf $) adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-@_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] avt bkmf $! / $% sf]

v08 -s_ adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-#_ hfgL hfgL bkmf $# jf $^ adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-$_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] avt cfˆgf] st{Jo kfng

ul//x]sf] s'g} clws[t pk/ bkmf $$ sf] v08 -s_

jf -v_ adf]lhd s;'/ u/]df,

-%_ bkmf $& adf]lhdsf] s;'/ u/]df .

-u_ b]xfo adf]lhdsf] s;'/ u/]df bz jif{;Dd s}b ;hfo

x'g]5 M–

-!_ hËL sf/afxLdf gnfu]sf] avt s'g} clws[t pk/

bkmf $$ sf] v08 -s_ jf -v_ adf]lhd s;'/

u/]df,

-@_ bkmf $*, $( jf bkmf %) adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-#_ bkmf %! sf] v08 -s_ jf bkmf %@ sf] v08 -s_

adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

Page 47: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

47

-3_ bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] s;'/

u/]df c+z ;j{:j jf ;ft jif{;Dd s}b ;hfo x'g]5 .

-ª_ b]xfo adf]lhdsf] s;'/ u/]df ;ft jif{;Dd s}b ;hfo

x'g]5 M–

-!_ hËL sf/afxLdf gnfu]sf] avt bkmf $! adf]lhdsf]

s;'/ u/]df,

-@_ yfxf gkfO{ bkmf $^ adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-#_ bkmf %@ sf] v08 -v_, -u_, -3_, -ª_, -r_ jf -5_

adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-$_ bkmf %#, %$ jf bkmf ^# adf]lhdsf] s;'/ u/]df .

-r_ b]xfo adf]lhdsf] s;'/ u/]df kfFr jif{;Dd s}b ;hfo

x'g]5 M–

-!_ bkmf $$ sf] v08 -u_ adf]lhd s;'/ u/]df,

-@_ hËL sf/afxLdf gnfu]sf] avt bkmf $% sf] v08 -

s_ adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-#_ bkmf %! sf] v08 -v_ jf -u_ jf bkmf %%, %^ jf

bkmf %& adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-5_ bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ jf -3_ jf bkmf %*,

%( jf bkmf ^) adf]lhdsf] s;'/ u/]df tLg jif{;Dd s}b

;hfo x'g]5 .

-h_ b]xfo adf]lhdsf] s;'/ u/]df b'O{ jif{;Dd s}b ;hfo

x'g]5 M–

-!_ bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -ª_, -r_, -5_ jf

-h_ adf]lhdsf] s;'/ u/]df,

-@_ bkmf $% sf] v08 -v_ adf]lhd s;'/ u/]df,

Page 48: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

48

-#_ clws[teGbf tnsf] JolQmn] hËL sf/afxL / st{Jo

kfngsf] ;dodf bkmf %@ sf] v08 -h_ adf]lhdsf]

s;'/ u/]df,

-$_ yfxf gkfO{ bkmf $# adf]lhdsf] s;'/ u/]]df,

-%_ bkmf ^! adf]lhdsf] s;'/ u/]df .

-em_ clws[teGbf tnsf] JolQmn] hËL sf/afxL / st{Jo kfng

afx]s cGo ;dodf bkmf %@ sf] v08 -h_ adf]lhdsf] s;'/

u/]df ^ dlxgf;Dd s}b ;hfo x'g]5 .

-`_ bkmf %@ sf] v08 -em_ / -`_ adf]lhd s;'/ u/]df ;]jfaf6

avf{:t x'g]5 .

-6_ bkmf ^@ sf] v08 -6_ adf]lhdsf] s;'/ u/]df b'O{ tna j[l4

/f]Ssf ug]{ jf b'O{ jif{ ;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{ .

-7_ ;}lgs cbfntaf6 kl/R5]b–& df plNnlvt s;'/ ug]{ pBf]u

u/]sf] jf To:tf] s;'/ ug{ ;'¥ofPsf] 7xl/Pdf o; P]gdf

ls6fgL Joj:yf ePsf]df afx]s b]xfo adf]lhdsf] ;hfo

x'g]5 M–

-!_ ;j{:j ;lxt hGd s}b x'g] s;'/ ug]{ pBf]u u/]sf]df

rf}w jif{;Dd s}b / cGo s;'/ ug]{ pBf]u u/]sf]df

h'g s;'/ ug]{ pBf]u u/]sf]5 ;f] s;'/ u/] afkt

x'g] s}bsf] dflyNnf] xbsf] cfwf;Dd s}b,

-@_ s'g} s;'/ ug{ ;'¥ofPsf]df h'g s;'/ ug{ ;'¥ofPsf]5

;f] s;'/nfO{ x'g] ;hfo a/fa/,

-#_ ;j{:j ;lxt hGd s}b x'g] s;'/ ug{ ;'¥ofPsf] t/

s;'/ x'g gkfPsf]df rf}w jif{;Dd s}b / cGo s;'/

ug{ ;'¥ofPsf] t/ s;'/ x'g gkfPsf]df h'g s;'/

ug{ ;'¥ofPsf]5 ;f] s;'/ u/] afkt x'g] s}bsf]

dflyNnf] xbsf] cfwf;Dd s}b .

Page 49: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

49

-#_ bkmf $@ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd s;'/ ug]{ JolQm efu]sf]

ldltn] k}+tL; lbgleq klg km]nf k/]g jf xflh/ x'g cfPg eg] lghsf] c+z /f]Ssf

ul/g]5 . To:tf] JolQm tLg jif{;Dd klg xflh/ x'g cfPg jf vf]hL ubf{ klg km]nf

k/]g eg] lghsf] c+z hkmt / lnnfd laqmL u/L k|fKt x'g cfPsf] /sd ;/sf/L

sf]ifdf bflvn ul/g]]5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd c+z hkmt u/]kl5 s;'/bf/ k]mnf k/]df ;j{:j

;lxt hGd s}bsf] ;hfo lbg ;lsg]5 .

-%_ pkbkmf -@_ sf] v08 -`_ adf]lhd eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ

cof]Uo 7xl/g] u/L avf{:t ul/Psf s'g} JolQmsf] ;~rosf]ifdf hDdf ePsf] /sd

afx]s lghsf] afFsL /x]sf] tna eQf / lghn] kfpg' kg]{ lgj[Qe/0f nufot cGo

;'ljwf /sd ;d]t lbOg] 5}g .

!)@=!)@=!)@=!)@= ;hfodf yk 36 ug{ ;Sg];hfodf yk 36 ug{ ;Sg];hfodf yk 36 ug{ ;Sg];hfodf yk 36 ug{ ;Sg] M -!_ ;}lgs cbfntaf6 kl/R5]b–& df plNnlvt

s;'/sf] cleof]u 7x/ ePdf ;}lgs cbfntn] ;f] s;'/sf nflu bkmf !)! sf]

pkbkmf -@_ df n]lvP adf]lhdsf] ;hfo jf s;'/sf] dfqf cg';f/ ;f]xL bkmfsf]

pkbkmf -!_ df n]lvPsf ;hfox?dWo] s'g} sd ;hfo lbg ;Sg]5 .

-@_ ;}lgs cbfntn] bkmf !)! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ adf]lhd

eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L jvf{:t ug]{ jf eljiodf

;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L x6fpg] ;hfo lbPsf]df ;f]xL

pkbkmfsf] v08 -ª_, -r_, -5_, -h_, -em_ jf -6_ adf]lhdsf] s'g} Ps jf PseGbf

a9L yk ;hfo lbg ;lsg]5 .

-#_ clws[t bhf{sf] JolQmnfO{ bkmf !)! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_

jf -u_ adf]lhdsf] s'g} ;hfosf] cfb]z lbg' cufj} ;f]xL bkmfsf] v08 -3_

adf]lhdsf] ;hfo ug'{ kg]{5 .

!)#=!)#=!)#=!)#= Ps Ps Ps Ps s;'/s;'/s;'/s;'/sf] cleof]u nfu]sf] cleo'QmnfO{ csf]{ sf] cleof]u nfu]sf] cleo'QmnfO{ csf]{ sf] cleof]u nfu]sf] cleo'QmnfO{ csf]{ sf] cleof]u nfu]sf] cleo'QmnfO{ csf]{ s;'/s;'/s;'/s;'/df ;hfo lbg;Sg]df ;hfo lbg;Sg]df ;hfo lbg;Sg]df ;hfo lbg;Sg] M -!_

b]xfo adf]lhdsf] s;'/sf] cleof]u nufOPsf] cleo'QmnfO{ ;}lgs cbfntn] b]xfo

adf]lhdsf] s;'/df bf]ifL 7x¥ofO{ ;hfo lbg ;Sg]5 M–

-s_ eu'jfsf] cleof]u nufOPsf]nfO{ efUg] pBf]u u/]sf] jf uon

ePsf] s;'/df,

Page 50: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

50

-v_ efUg] pBf]u u/]sf] cleof]u nufOPsf]nfO{ uon ePsf]

s;'/df,

-u_ cfk/flws jn k|of]u ug]{ cleof]u nufOPsf]nfO{ xdnf

u/]sf] s;'/df,

-3_ wDsLsf] jf]nL k|of]u ug]{ cleof]u nufOPsf]nfO{ dof{bf

g/fvL xf]RofO{ jf]n]sf] s;'/df,

-ª_ bkmf $( sf] v08 -s_ jf -v_ adf]lhdsf] s'g} s;'/sf]

cleof]u nufOPsf] JolQmnfO{ ;f]xL bkmfsf] v08 -u_

adf]lhdsf] s;'/df .

-@_ o; P]gadf]lhd s'g} s;'/sf] cleof]u nufOPsf] cleo'QmnfO{ s8f

;hfo x'g] kl/l:yltdf ;f] s;'/ u/]sf] egL k|dfl0ft gePdf ;}lgs cbfntn]

;fdfGo kl/l:yltdf s;'/ u/]sf] dfgL sd ;hfo lbg ;Sg]5 .

-#_ o; P]gadf]lhd s'g} s;'/sf] cleof]u nufOPsf] cleo'Qm pk/ ;f] s;'/

ug{ pBf]u u/]sf] jf ;'¥ofPsf] egL 5'§} cleof]u gnufOPsf] eP tfklg ;}lgs

cbfntn] To:tf] s;'/ ug{ pBf]u u/]sf] jf ;'¥ofPsf] egL bf]ifL 7x¥ofO{ ;hfo lbg

;Sg]5 .

!)$=!)$=!)$=!)$= /0fe"ld ;hfo/0fe"ld ;hfo/0fe"ld ;hfo/0fe"ld ;hfo M -!_ bkmf ^# sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] s;'/ u/]df hLpdf Iflt

k'¥ofpg] afx]s y'Gg] jf s8f kl/>d u/fpg] u/L /0fe"ld ;hfo lbOg]5 .

-@_ x'2f, cdNbf/ jf Ko'7nfO{ /0fe"ld ;hfo lbPsf] cj:yfdf lgh l;kfxLdf

cf]x«flnPsf] dflgg]5 .

!)%=!)%=!)%=!)%= ljefuLo ;hfoljefuLo ;hfoljefuLo ;hfoljefuLo ;hfo M -!_ kl/R5]b–* / o; kl/R5]bdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP

tfklg o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ b]xfosf bhf{sf JolQmn] o; P]gadf]lhd s;'/

u/]df s;'/sf] ufDeLo{ x]/L lghnfO{ ;}lgs cbfnt gaf]nfO{ b]xfo adf]lhdsf]

clwsf/Ln] b]xfo adf]lhd ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg ;Sg]5 M–

-s_ sdfl08Ë clws[t jf ;f] ;/xsf sdf08/ jf g]kfn

;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ k|wfg ;]gfkltn] tf]s]sf] cGo

clws[tn] clws[t tyf klbs bhf{ afx]s cGo bhf{sf

Page 51: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

51

JolQmnfO{ b]xfosf] s'g} Ps jf PseGbf a9L ljefuLo

;hfosf] cfb]z lbg ;Sg]5 M–

-!_ tL; lbg;Dd ;}lgs lx/f;tdf /fVg],

-@_ tL; lbg;Dd gh/aGb /fVg],

-#_ tL; lbg;Dd nfOgdf y'Gg],

-$_ yk uf8{ jf 8\o'6Ldf /fVg],

-%_ ul//x]sf] sfd vf]:g] jf sfod d'sfod eO/x]sf]

bhf{af6 x6fpg],

-^_ c;n ;]jf, cfr/0f jf of]Uotf afkt vfO kfO/x]sf]

tna eQf /f]Ssf jf s§f ug]{,

-&_ gl;xt lbg],

-*_ Ps dlxgfdf rf}w lbg;Ddsf] tna hl/jfgf ug]{,

-(_ Ifltk"lt{ geP;Dd tna eQf /f]Ssf jf s§f ug]{,

-!)_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] avtdf tL; lbg;Dd

/0fe"ld ;hfo ug]{,

-!!_ /0fe"ld ;hfo lbg] .

-v_ k[tgfklt, jflxgLklt jf ;f] ;/xsf kltn] jf g]kfn

;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ k|wfg ;]gfkltn] tf]s]sf] cGo

clwsf/Ln] ;]gfgLeGbf tNnf] bhf{sf] clws[t jf klbsnfO{

b]xfosf s'g} Ps jf PseGbf a9L ljefuLo ;hfosf] cfb]z

lbg ;Sg]5 M–

-!_ gl;xt lbg],

-@_ r]tfjgL lbg],

-#_ Ifltk"lt{ geP;Dd tna eQf /f]Ssf ug]{,

-$_ Ps jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,

-%_ Ps jif{;Dd Ho]i7tf s§f ug]{ .

Page 52: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

52

-u_ pk/yL jf ;f] ;/xsf bhf{sf clwsf/Ln] jf g]kfn ;/sf/sf]

:jLs[lt lnO{ k|wfg ;]gfkltn] tf]s]sf] cGo clwsf/Ln] k|d'v

;]gfgL / ;f]eGbf tNnf] bhf{sf] clws[t / klbsnfO{ b]xfosf]

s'g} Ps jf PseGbf a9L ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg

;Sg]5 M–

-!_ gl;xt lbg],

-@_ r]tfjgL lbg],

-#_ Ifltk"lt{ geP;Dd tna eQf /f]Ssf ug]{,

-$_ Ps jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug]{,

-%_ Ps jif{;Dd Ho]i7tf s§f ug]{ .

-3_ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ k|wfg ;]gfklt jf sdfl08Ë

clws[tn] tf]s]sf] cGo clws[tn] of] P]g cGtu{tsf] s'g}

s;'/sf] cleof]u nfu]sf] klbs bhf{sf] ;}lgs pk/

tf]lsPsf] tl/sfn] sf/afxL rnfO{ s;'/ u/]sf] 7xl/Pdf x'g

uPsf] Ifltk"lt{ geP;Dd lghsf] tna eQf /f]Sg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg' cl3 ;DalGwt

cleo'Qmn] rfx]df To:tf] s;'/sf] k'k{If ;}lgs cbfntaf6 u/fpgsf] nflu lgj]bg

lbg] clwsf/af6 lghnfO{ jl~rt ul/g] 5}g .

!)^=!)^=!)^=!)^= ljefuLo ;hfosf] xbljefuLo ;hfosf] xbljefuLo ;hfosf] xbljefuLo ;hfosf] xb M -!_ bkmf !)% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd

ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbFbf ;f]xL v08sf] pkv08 -!_, -@_ / -#_ adf]lhd /0fe"ld

;hfo vflkg] 5}g .

-@_ bkmf !)% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_, -@_, -#_ jf

-$_ adf]lhdsf] ;hfo dWo] b'O{ jf ;f]eGbf a9L ;hfo lbPsf] cj:yfdf pkv08 -!_

jf -@_ adf]lhdsf] ;hfo e'Stfg ePkl5 dfq pkv08 -#_ jf -$_ adf]lhdsf]

;hfo yk x'g]5 .

-#_ bkmf !)% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_, -@_ jf -#_

adf]lhd Ps jf PseGbf a9L ;hfosf] cfb]z lbOPsf]df To:tf ;hfosf] s'n

cjlw k+}tfnL; lbgeGbf a9L x'g]5}g .

Page 53: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

53

-$_ laNnfbf/eGbf tNnf] bhf{sf] ;}lgsnfO{ bkmf !)% sf] pkbkmf -!_ sf]

v08 -s_ sf] pkv08 -&_ adf]lhdsf] ;hfo lbOg] 5}g .

!)&=!)&=!)&=!)&= ;fd"lxs ;fd"lxs ;fd"lxs ;fd"lxs hl/jfgfhl/jfgfhl/jfgfhl/jfgf M -!_ s'g} u'Nd, :Sjf8«g, Jof6«L jf To:tf] c¿ o'lg6sf]

;/;fdfg -OlSjkd]06_ s'g} xft xltof/, uf]nL u¶f jf xft xltof/sf] s'g} kf6{k'hf{

x/fP, rf]l/Pdf To:tf o'lg6sf ;]gf, rd', k[tgf jf jflxgLkltn] sf]6{ ckm\

OGSjfo/Lsf] k|ltj]bg kfPkl5 klbs, x'2f, cdNbf/, Ko'7 / To; o'lg6sf JolQmx¿

;a}nfO{ jf hjfkmb]xL x'g'kg]{ egL cfk"mn] 7x¥ofP hlt JolQmx¿nfO{ ;fd"lxs

hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .

-@_ hl/jfgf nfu]sf JolQmx¿sf] tnaaf6 bfdf;fxLn] To:tf] hl/jfgf c;'n

pk/ ul/g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!@!@!@!@

d'2f ;b/ ug]{ / bf]xf]¥ofpgd'2f ;b/ ug]{ / bf]xf]¥ofpgd'2f ;b/ ug]{ / bf]xf]¥ofpgd'2f ;b/ ug]{ / bf]xf]¥ofpg]

!)*=!)*=!)*=!)*= hg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ughg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ughg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ughg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug ]{ M hg/n ;}lgs cbfntaf6

ePsf] 7x/ jf ;hfo g]kfn ;/sf/n] jf g]kfn ;/sf/n] clwsf/ lbPsf] clwsf/Ln]

;b/ ug{ ;Sg]5 .

!)(=!)(=!)(=!)(= ;d/L hg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{;d/L hg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{;d/L hg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{;d/L hg/n ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{ M ;}lgs cbfnt af]nfpg]

clws[tn] jf lghn] dflyNnf] txdf k]z ug'{ eGg] cfb]z lbPdf lgheGbf dflysf

clws[tn] ;d/L hg/n ;}lgs cbfntaf6 ePsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug{ ;Sg]5 .

!!)=!!)=!!)=!!)= l8li6«S6 ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{l8li6«S6 ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{l8li6«S6 ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{l8li6«S6 ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo ;b/ ug]{ M l8li6«S6 ;}lgs cbfntaf6

ePsf] 7x/ jf ;hfo hg/n ;}lgs cbfnt af]nfpg] clwsf/ k|fKt clwsf/L jf

lghaf6 clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;b/ ug{ ;Sg]5 .

!!!= !!!= !!!= !!!= d'2f ;b/ u/fpFbf ckgfpg' kg]{ sfo{ljlwd'2f ;b/ u/fpFbf ckgfpg' kg]{ sfo{ljlwd'2f ;b/ u/fpFbf ckgfpg' kg]{ sfo{ljlwd'2f ;b/ u/fpFbf ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw M bkmf !)*, !)( / !!) adf]lhdsf]

d'2f ;b/ u/fpg] k|of]hgsf nflu d'2f km};nf ug]{ ;}lgs cbfntn] km};nf ePsf]

ldltn] ;ft lbgleq :ki6 cfwf/ / sf/0f ;lxtsf] km};nfsf] k"0f{ kf7 tof/ u/L

;b/sf] nflu ;DalGwt ldl;n tL; lbgleq pknAw u/fpg' kg]{5 . To;/L k|fKt

ePsf] ldl;nsf xsdf km};nf ;b/ ug]{ lgsfo jf clwsf/Ln] To:tf] ldl;n k|fKt

ePsf ldltn] a9Ldf tL; lbgleq cfˆgf] sf/afxLsf] 6'+uf] nufpg' kg]{5 .

Page 54: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

54

!!@=!!@=!!@=!!@= zt{ tf]Sg ;Sg]zt{ tf]Sg ;Sg]zt{ tf]Sg ;Sg]zt{ tf]Sg ;Sg] M bkmf !)* jf !!) adf]lhd clwsf/ lbg] clwsf/Ln] clwsf/

lbFbf cfjZostf cg';f/ zt{ tf]Sg ;Sg]5 .

!!#=!!#=!!#=!!#= ;hfo 36fpg ;Sg;hfo 36fpg ;Sg;hfo 36fpg ;Sg;hfo 36fpg ;Sg] M ;}lgs cbfntsf] ;hfo ;b/ ug]{ clwsf/Ln] bkmf !!@

adf]lhd s'g} zt{ tf]lsPdf To;sf] cwLgdf /xL ;}lgs cbfntsf] ;hfo 36fpg

jf bkmf !)! df tf]lsPsf] ;hfox?dWo] sd ;hfo lbg ;Sg]5 .

!!$=!!$=!!$=!!$= 7x/ jf ;7x/ jf ;7x/ jf ;7x/ jf ;hfo bf]xf]¥ofpghfo bf]xf]¥ofpghfo bf]xf]¥ofpghfo bf]xf]¥ofpg ] M -!_ ;}lgs cbfntaf6 7x/ ePsf] ;hfonfO{ ;f] ;b/

ug]{ clwsf/Ln] bf]xf]¥ofO{ x]g{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z ePdf ;}lgs cbfntn] ;f] d'2fdf c¿ yk

;j't k|df0f a'emL d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ ;Sg]5 .

-#_ d'2f bf]xf]¥ofO{ x]g'{ kbf{ s'g} clgjfo{ sf/0fn] pkl:yt x'g g;s]df afx]s

z'? km};nf ug]{ clws[tx¿af6 g} bf]xf]¥ofpg' k5{ .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd z'? km};nf ug]{ clws[tx¿ pkl:yt x'g g;s]df

;f] sf] sf/0f ;lxtsf] lg:;f ldl;n ;fd]n /fvL z'? km};nf ug]{ clws[tdWo]

pkl:yt x'g g;Sg] ;ª\Vof j/fj/sf cGo ;b:ox¿ ykL d'2fsf] sf/afxL z'? ug'{

kg]{5 .

!!%=!!%=!!%=!!%= ;d/L ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo;d/L ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo;d/L ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo;d/L ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf ;hfo M -!_ ;d/L ;}lgs cbfntsf] 7x/ jf

;hfo ;b/ u/fO/xg' kg]{ 5}g . t'?Gt tfd]n ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kfFr jif{eGbf sd ;]jf

cjlw ePsf clws[tn] sf/afxL u/]sf] /x]5 eg] hËL sf/afxLdf nfu]sf] avtdf

afx]s jflxgLklt jf ;f]eGbf dflyNnf] clws[tsf] :jLs[lt k|fKt gu/L ;hfo tfd]n

ug'{ x'Fb}g .

-#_ ;d/L ;}lgs cbfntn] u/]sf] 7x/ jf ;hfo jflxgL jf k[tgfklt jf

k|wfg ;]gfkltn] clwsf/ lbPsf] clws[t ;dIf k]z ug'{ kg]{5 / To:tf clws[tn]

d'2fsf] jf:tljs ¿k x]/L 7x/ jf ;hfo ab/ ug{ jf 36fpg ;Sg]5 .

!!^=!!^=!!^=!!^= 7x/ jf ;hfo x]/km]/ ug7x/ jf ;hfo x]/km]/ ug7x/ jf ;hfo x]/km]/ ug7x/ jf ;hfo x]/km]/ ug]{ M -!_ ;}lgs cbfntsf] ;hfo ;b/ ePsf] jf ;b/

u/fpg' gkg]{ s'g} 7x/ jf ;hfo k|df0fåf/f ;dy{g x'g g;s]df jf cGo s'g}

sf/0faf6 dfGg g;lsg] ePdf bkmf !!# adf]lhd ;hfo 36fpg clwsf/ kfPsf

clwsf/Ln] gofF 7x/ jf ;hfo u/]df ;f] adf]lhd ;hfo sfof{Gjog ug{ ;lsg]5 .

Page 55: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

55

t/ To:tf] 7x/ jf ;hfodf ;}lgs cbfntn] clwsf/If]qsf] k|Zg p7fPdf

jf ;f] 7x/ jf ;hfo x'g] sf/0fdf ;}lgs cbfnt ;Gt'i6 x'g g;s]sf] cj:yfdf

afx]s gofF 7x/ jf ;hfo ug'{ x'Fb}g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd gofF 7x/ u/L ;hfo lbOPsf]df afx]s ;}lgs

cbfntaf6 ul/Psf] / ;b/ eO;s]sf] jf ;b/ u/fpg gkg]{ s'g} ;hfo s'g}

sf/0faf6 cdfGo 7xl/g cfPdf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clwsf/Ln] ;f]xL pkbkmfdf

plNnlvt Joj:yfsf] cwLgdf /xL cfk"mn] plrt 7x¥ofPsf] gofF ;hfo lbg

;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd lbOg] ;hfo ;}lgs cbfntaf6 7x/ ePsf]

;hfoeGbf a9L x'g] u/L lbOg] 5}g .

-$_ o; bkmf cGtu{t x]/km]/ jf 7x/ ePsf] ;hfo ;}lgs cbfntaf6 u/]

;/x x'g]5 .

!!!!!!!!&=&=&=&= 7x/ jf ;b/ dfGo gx'g]7x/ jf ;b/ dfGo gx'g]7x/ jf ;b/ dfGo gx'g]7x/ jf ;b/ dfGo gx'g] M ;d/L ;}lgs cbfnt afx]s cGo ;}lgs cbfntaf6

ePsf 7x/ jf ;hfo clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 ;b/ geP;Dd dfGo x'g]5}g .

!!*=!!*=!!*=!!*= ljefuLo ;hfosf] cfb]z pk/ k'gM ljrf/ljefuLo ;hfosf] cfb]z pk/ k'gM ljrf/ljefuLo ;hfosf] cfb]z pk/ k'gM ljrf/ljefuLo ;hfosf] cfb]z pk/ k'gM ljrf/ M ljefuLo ;hfosf] cfb]z u}/sfg'gL,

cGofok"0f{ jf a9L b]lvg cfPdf b]xfosf clwsf/Ln] k'gM ljrf/ u/L ;f] ;hfo ab/,

x]/km]/ jf 36fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 M–

-s_ sdfl08Ë clws[tn] lbPsf] ;hfosf] xsdf To:tf] sdfl08Ë clws[teGbf

sdf08df pRr ePsf] h'g;'s} clws[t,

-v_ c¿ s'g} clwsf/Ln] lbPsf] ;hfosf] xsdf g]kfn ;/sf/, k|wfg ;]gfklt jf

k|wfg ;]gfkltaf6 tf]lsPsf] c¿ clws[t .

!!(!!(!!(!!(==== ;}lgs cbfntsf] cfb]z jf km};nf pk/ k'g/fj]bg;}lgs cbfntsf] cfb]z jf km};nf pk/ k'g/fj]bg;}lgs cbfntsf] cfb]z jf km};nf pk/ k'g/fj]bg;}lgs cbfntsf] cfb]z jf km};nf pk/ k'g/fj]bg M -!_ bkmf ^* sf] v08 -s_

cGtu{t hg/n ;}lgs cbfnt / ;d/L hg/n ;}lgs cbfntaf6 ePsf] km};nf jf

clGtd cfb]z pk/ k'g/fj]bg ;'Gg b]xfosf] Ps ;}lgs ljz]if cbfnt /xg]5 M–

-s_ Gofo kl/ifb\sf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n]

tf]s]sf] k'g/fj]bg cbfntsf] GofofwLz – cWoIf

-v_ /Iff dGqfnosf ;lrj – ;b:o

Page 56: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

56

-u_ k|f8 ljjfssf k|d'v – ;b:o

-@_ bkmf ^* sf] v08 -s_ cGtu{t hg/n ;}lgs cbfnt / ;d/L hg/n

;}lgs cbfntaf6 ePsf] km};nf jf clGtd cfb]z pk/ lrQ gj'‰g] kIfn] ;f]

km};nf jf clGtd cfb]z ePsf] ldltn] #% lbgleq pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cbfnt

;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cbfntn] bkmf ^@ cGtu{tsf d'2fsf] z'?

sf/afxL / lsgf/f ;d]t ug]{5 .

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ePsf] k}m;nf pk/ #% lbgleq ;jf]{Rr cbfntdf

k'g/fj]bg nfUg ;Sg]5 .

-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cbfntn] d'2fsf] z'? sf/afxL / lsgf/f tyf

k'g/fj]bgsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

-^_ bkmf ^* sf] v08 -v_ / -u_ cGtu{tsf] If]qflwsf/leqsf s;'/x?sf]

;DaGwdf ;}lgs cbfntaf6 ePsf] km};nf jf clGtd cfb]z pk/ lrQ gj'‰g] kIfn]

km};nf jf clGtd cfb]z ePsf] ldltn] #% lbgleq k|f8 ljjfs dfkm{t k|wfg

;]gfklt ;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd k/]sf] k'g/fj]bgsf] sf/afxL / lsgf/f ug{sf nflu

b]xfosf] Ps k'g/fj]bg ;ldlt /xg]5 M–

-s_ k|wfg ;]gfkltn] tf]s]sf] ;xfos /yL – cWoIf

-v_ k|wfg ;]gfkltn] tf]s]sf] dxf;]gfgL – ;b:o

-u_ ;DalGwt d'2fsf] ;}lgs cbfntdf

;+nUg g/x]sf] k|f8 ljjfssf] k|ltlglw – ;b:o

-*_ pkbkmf -&_ adf]lhdsf] ;ldltn] k'g/fj]bgsf] sf/afxL / lsgf/f ubf{

ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!#!#!#!#

;hfosf] sfof{Gjog;hfosf] sfof{Gjog;hfosf] sfof{Gjog;hfosf] sfof{Gjog

!@)=!@)=!@)=!@)= s}b cjlwsf] u0fgfs}b cjlwsf] u0fgfs}b cjlwsf] u0fgfs}b cjlwsf] u0fgf M -!_ ;}lgs cbfntåf/f lbOPsf] s}b ;hfo bf]xf]¥ofO{ x]l/Psf]

eP tfklg geP tfklg lx/f;tdf /fv]sf] eP ;f] ldltb]lv / g/fv]sf] eP d'2fsf]

Page 57: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

57

z'? sf/afxLdf cWoIfn] / ;d/L ;}lgs cbfntsf] xsdf pQm cbfntsf] clws[tn]

x:tfIf/ u/]sf] ldltb]lv s}bsf] cjlw u0fgf ul/g]5 .

-@_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] avtdf s;'/ u/]sf] egL ;}lgs cbfntaf6

bf]ifL 7x/ ePsf JolQmnfO{ avf{:t gu/L s}bsf] ;hfo tf]lsPsf]df s'g} sf/0fn]

sf/fuf/ rnfg ug{ g;lsPsf] cj:yfdf tf]lsPsf] clws[tn] cfˆgf] kbsf] lhDd]jf/L

;DxfnL sfd ug{ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cj:yfdf u/]sf] ;]jf cjlw s}bdf /x] ;/x

u0fgf ul/g]5 .

!@!=!@!=!@!=!@!= s}b ;hfosf] tfd]nLs}b ;hfosf] tfd]nLs}b ;hfosf] tfd]nLs}b ;hfosf] tfd]nL M -!_ ;}lgs cbfntaf6 s}b ;hfo kfPsf] JolQmnfO{ ;hfo

;b/ ug]{ clws[tn] jf ;d/L ;}lgs cbfntsf] xsdf cbfntsf clws[tn] s}bsf]

;hfo e'Stfg ug{ sf/fuf/ rnfg ug{ cfb]z lbg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cfb]z lbPkl5 ;hfo ef]Ug] JolQmsf] sdfl08Ë

clws[t jf lghn] tf]s]sf] c¿ clws[tn] y'g'jf k'hL{;fy To; JolQmnfO{ sf/fuf/

rnfg ug'{ kg]{5 .

-#_ s}bLnfO{ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf ;fbf{ pDsL, efuL hfg jf c¿

cjflG5t sfd ug{ gkfpg] u/L dgfl;a dflkmssf] k|ltaGw nufpg ;lsg]5 .

-$_ sf/fuf/df y'lgPsf] s}bLsf] ;DaGwdf klxn] hf/L ePsf] cfb]zsf] ;§f

gofF cfb]z hf/L ePdf To:tf] cfb]z lbg] clws[tn] ;f]xL adf]lhdsf] y'g'jf k'hL{

;DalGwt sf/fuf/ k|d'vnfO{ lbg' kg]{5 .

-%_ ;}lgs cbfntaf6 s}bsf] ;hfo kfPsf] / cGo sf/0fn] o; P]gadf]lhd

hf/L ePsf] y'g'jf k'hL{ jf c¿ s'g} lnvtdf ;fdfGo q'l6 ePsf] jf 9fFrf gldn]sf]

sf/0faf6dfq s'g} y'g'jfnfO{ u}/sfg'gL y'gfdf /fv]sf] dflgg] 5}g .

-^_ s}bsf] ;hfo e'Stfg u/fpg sf/fuf/ k7fpg] cfb]z ePsf]df ;f]

sf/fuf/df gk7fpFbf;Dd cleo'QmnfO{ c¿ pko'Qm :yfgdf lx/f;tdf /fVg

;lsg]5 .

-&_ tLg dlxgfeGbf sd s}bsf] ;hfo ePsf] cj:yfdf pkbkmf -!_

adf]lhdsf] clws[tn] To:tf] ;hfo kfPsf JolQmnfO{ ;}lgs lx/f;tdf /fvL ;hfo

e'Stfg u/fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

Page 58: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

58

-*_ hËL sf/afxLdf nfu]sf] avtdf sdfl08Ë clws[tn] tf]s]sf] 7fpFdf

y'gL s}bsf] ;hfo e'Stfg u/fpg ;Sg]5 .

-(_ o; P]gadf]lhd s}bdf /x]sf s}bLnfO{ s}bdf /xFbf zf/Ll/s ;hfo lbOg]

5}g / k|rlnt sfg'gn] Joj:yf u/]sf]eGbf cGoyf x'g] u/L s}b ;hfo lbOg] 5}g .

-!)_ ;}lgs sf/fuf/ jf ;}lgs lx/f;tdf s}b ;hfo tfd]n x'g g;Sg]

cj:Yff 5 eGg] ;]gf, rd', k[tgf jf jflxgL sdf08 ug]{ clws[tnfO{ nfu]df cGo

s'g} sf/fuf/df s}b e'Stfg u/fpg cfb]z lbg ;Sg]5 .

!@@=!@@=!@@=!@@= o'åaGbL dfGg'kg]{ cjlwo'åaGbL dfGg'kg]{ cjlwo'åaGbL dfGg'kg]{ cjlwo'åaGbL dfGg'kg]{ cjlw M bkmf !#! sf] k|of]hgsf] nflu s'g} JolQmsf] bkmf !@( df

pNn]v eP adf]lhd lghsf] cfr/0fsf] hfFrj'em ;dfKt geP;Dd / hfFra'em

;dfKt ePkl5 cfr/0f afkt ;]jfaf6 avf{:t eP5 eg] avf{:t ePsf] lbg;Dd

o'4jGbL eO/x]sf] dflgg]5 .

!@#=!@#=!@#=!@#= tna eQf s6f}tLtna eQf s6f}tLtna eQf s6f}tLtna eQf s6f}tL M -!_ ;hfosf] cfb]z sfof{Gjog ug]{ k|of]hgsf] nflu b]xfo

adf]lhdsf] cj:yfdf clws[tsf] tna eQf b]xfo adf]lhd s§f ul/g]5 M–

-s_ sdfl08Ë clws[tnfO{ lbPsf] :ki6Ls/0f ;Gtf]ifhgs eO{

g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ePdf afx]s uon ePsf] lbgsf]

tna eQf,

-v_ s'g} ;}lgs jf cGo cbfnt jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z

lbg kfpg] clwsf/Ln] lbPsf] ;hfosf] cfb]z adf]lhd

lx/f;tdf /x]sf] jf 8\o"6Laf6 lgnDag ePsf] a]nfsf] tna

eQf,

-u_ u}/sfg'gL ¿kdf s;}sf] tna /f]s]sf] jf lbg OGsf/

u/]sf]df lbg' kg]{ 7xl/g cfPsf] /sd,

-3_ ;}lgs cbfnt jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]

clwsf/Ln] ;hfosf] cfb]z lbFbf x'g uPsf] vr{ k"lt{ ug{

rflxg] /sd,

-ª_ ;}lgs cbfnt jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]

clwsf/Ln] lbPsf] ;hfosf] cfb]z adf]lhd hkmt ug]{ jf

/f]Sg] egL cfb]z lbPsf] ;a} tna eQf,

Page 59: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

59

-r_ ;}lgs cbfnt jf bkmf ^^ adf]lhd cGo s'g} cbfntaf6

ul/Psf] hl/jfgf afktsf] /sd,

-5_ s'g} clws[tsf] nfk/jfxL jf uNtLn] g]kfn ;/sf/ jf

g]kfnL ;]gfsf] lghL ;DklQ rf]/L jf xflg gf]S;fgL ePsf]

egL /Ltk"j{ssf] txlssftaf6 b]lvg cfPdf To:tf] ;Dklt

k"lt{ ug{ rflxg] /sd,

-h_ s'g} clws[t zq';Fu ldNg uPsf] jf zq'sf] sAhfdf /x]sf]

a]nfdf zq'sf] ;]jf u/L a;]sf] jf zq'sf] cfb]z cGtu{t jf

c¿ tj/n] zq'nfO{ ;xfotf u/]sf] jf cl3af6} plrt

;fjwfgL gu/L hfgL hfgL cfˆgf] st{Jo kfngdf nfk/jfxL

u/L zq'sf] s}bL ePsf] jf zq'sf] s}bL ePkl5 klg lkmtf{

cfpg ;Sg] cj:yf x'Fbfx'Fb} cfˆgf]] kIfdf gcfPsf] eGg]

k|wfg ;]gfkltn] v8f u/]sf] sf]6{ ck\m OGSjfo/Laf6 7x/

eO{ g]kfn ;/sf/sf] cfb]zn] hkmt ePsf] ;a} tna eQf

/sd,

-em_ cfˆgf] kTgL / 5f]/f 5f]/Lsf] kfng kf]if0fsf] nflu g]kfn

;/sf/sf] cfb]zn] lbg'kg]{ /sd jf To:tf 5f]/f5f]/Lsf] kfng

kf]if0fsf] nflu g]kfn ;/sf/n] lbO{ /fv]sf] /sd,

-@_ pkbkmf -!_ sf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{

clws[t jfx]s c¿ JolQmsf] tna eQf /sdaf6 b]xfo jdf]lhd s6f}tL ug{

;lsg]5 M–

-s_ uon jf eu'jf jf o'4aGbL eP jf ;}lgs jf cGo cbfnt

jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clws[tn] s}b

u/]afkt jf ;}lgs cbfnt jf To:tf] clws[tn] /0fe"ld

;hfo u/]afkt uon ePsf] k|To]s lbgsf] tna eQf / s'g}

cleof]udf y'lgPsf]df kl5 ;}lgs cbfnt jf cGo

cbfntaf6 bf]ifL ;fljt e} To:tf] y'gfdf /x]sf] cjlwsf]

k|To]s lbgsf] tna eQf /sd,

Page 60: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

60

-v_ ;}lgs jf cGo cbfnt jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg

kfpg] clwsf/Ln] bf]ifL 7x/fPsf] s;'/sf] cleof]udf cl3

lx/f;tdf ePsf] jf lgnDjg ePsf] avtsf] tna

eQf /sd,

-u_ o; P]g cGtu{t s;'/ 7xl/g] sfd u/]af6 lj/fdL ePsf]

egL lrlsT;sn] k/LIf0f u/L k|df0fkq lbPdf To;/L lj/fdL

eO{ c:ktfn j;]sf] k|To]s lbgsf] tna eQf /sd,

-3_ b'/frf/ jf nfk/jfxLaf6 lj/fdL x'g uPsf] egL lrlsT;sn]

k/LIf0f u/L k|df0fkq lbPdf To;/L la/fdL eO{ c:ktfndf

a;]sf] k|To]s lbgsf] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] jf g]kfn

;/sf/åf/f clwsf/ k|fKt s'g} clws[tn] tf]s]sf] /sd,

-ª_ ;}lgs cbfnt jf ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg]

clwsf/Laf6 hkmt ug]{ jf /f]Sg] egL cfb]z ePsf] tna

eQf /sd,

-r_ zq'n] o'4aGbLsf]¿kdf /fv]sf] jf zq'sf] sAhfdf /x]sf]

avt cfˆgf] cfr/0fsf sf/0f ;]jfaf6 a/vf:t ul/Psf]

ldltn] zq'af6 5'6fOPsf] ldlt;Ddsf] k|To]s lbgsf] tna

eQf /sd,

-5_ g]kfn ;/sf/sf] s'g} 3/ jf ;DklQsf] xflg gf]S;fgL jf

gfz u/], x/fP jf cgfjZos ¿kdf s'g} vr{ u/fPsf] egL

cfˆgf] sdfl08Ë clws[tn] 7x¥ofPdf To:tf] k"lt{ ug{ rflxg]

/sd,

-h_ ;}lgs cbfnt jf cGo cbfnt jf bkmf ^^, !)% jf !)&

adf]lhd clwsf/ k|of]u ug]{ s'g} clwsf/Laf6 ul/Psf]

hl/jfgf ltg{ rflxg] /sd,

-em_ cfˆgf] kTgL / 5f]/f5f]/Lsf] kfng kf]if0fsf] nflu g]kfn

;/sf/sf] cfb]zn] lbg'kg]{ /sd jf To:tf 5f]/f5f]/Lsf] kfng

kf]if0fsf] nflu g]kfn ;/sf/n] lbO/fv]sf] /sd .

Page 61: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

61

!@$=!@$=!@$=!@$= uon jf lx/f;tdf k/]sf] ;dosf] u0fgfuon jf lx/f;tdf k/]sf] ;dosf] u0fgfuon jf lx/f;tdf k/]sf] ;dosf] u0fgfuon jf lx/f;tdf k/]sf] ;dosf] u0fgf M bkmf !@# sf] pkbkmf -@_ sf] v08

-s_ sf] k|of]hgsf] nflu,–

-s_ Ps lbg jf PseGbf a9L lbg u/L nuftf/ ^ 306feGbf sd uon ePdf

jf lx/f;tdf k/]df uon ePsf] jf lx/f;tdf k/]sf] dflgg] 5}g .

-v_ Ps lbgeGbf sDtL uon ePsf] jf lx/f;tdf k/]sf] sf/0faf6 s'g} ;}lgsn]

k"/f ;do sfd ug{ gkfO{ c¿ s;}nfO{ ;f] sfddf nufOPdf To;/L Ps

lbgeGbf sd uon jf lx/f;tdf k/]sfnfO{ Ps lbg uon ePsf] jf

lx/f;tdf k/]sf] dflgg]5 .

-u_ s'g} lbg nuftf/ afx| 306f jf a9L uon ePsf] jf lx/f;tdf k/]sf] eP

To:tf] ;do hlt eP tfklg Ps lbg dfq uon ePsf] jf lx/f;tdf k/]sf]

dflgg]5 .

-3_ dWo /ft cufl8b]lv uon eO{ jf lx/f;tdf /xL dWo /ftkl5 ;f] uon jf

lx/f;t cGt ePdf k"/f Ps lbgsf] cjlw dflgg]5 .

!@%=!@%=!@%=!@%= d'2f k'k{If x'Fbfsd'2f k'k{If x'Fbfsd'2f k'k{If x'Fbfsd'2f k'k{If x'Fbfsf] tna eQff] tna eQff] tna eQff] tna eQf M s'g} cleof]u nfuL lx/f;tdf /x]sf] jf lgnDjg

ePsf] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQmsf] xsdf tf]lsPsf] clws[tn] bkmf

!@# sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] sfof{Gjogsf]

nflu d'2f lsgf/f gnfu];Dd lghsf] tna eQf /f]Ssf /fVg lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

!@^=!@^=!@^=!@^= s6f}tLsf] xbs6f}tLsf] xbs6f}tLsf] xbs6f}tLsf] xb M avf{;Lsf] ;hfo ePsf]df afx]s bkmf !@# sf] pkbkmf -@_ sf] v08

-3_, -r_, -5_ / -h_ ;Dddf n]lvPsf s'/fx¿af6 tna eQfdf x'g] s6f}tL

;DalGwt JolQmn] kfpg] s'g} klg dlxgfsf] tna eQfsf] cfwfeGbf a9L x'g] 5}g .

!@&=!@&=!@&=!@&= ;~ro;~ro;~ro;~rosf]if, lgj[Qe/0f jfx]s sf]if, lgj[Qe/0f jfx]s sf]if, lgj[Qe/0f jfx]s sf]if, lgj[Qe/0f jfx]s c¿c¿c¿c¿ /sdaf6 s§f x'g/sdaf6 s§f x'g/sdaf6 s§f x'g/sdaf6 s§f x'g ] M o; P]gadf]lhd s'g}

JolQmsf] tna eQfaf6 s§f x'g] hlt /sd c;'n pk/ ug]{ s'g} csf]{ tl/sfdf

k|lts"n k|efj gkf/L ;~rosf]if / lgj[Qe/0faf6 afx]s ;f] JolQmn] kfpg] c¿

/sdaf6 s§f x'g ;Sg]5 .

!@*=!@*=!@*=!@*= ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x ;/sf/L afFsL ;/x c;'nc;'nc;'nc;'n ppppk/ ul/g]k/ ul/g]k/ ul/g]k/ ul/g] M o; P]gadf]lhd cbfntL sf/afxL ubf{

nfu]sf] hl/jfgf c;'n pk/ ug{ ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ n]vL k7fpg

;lsg]5 . To;/L n]vL cfPdf ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/Ln] k|rlnt g]kfn

Page 62: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

62

sfg'g adf]lhd ;/sf/L afFsL ;/x c;'n pk/ u/L ;DalGwt ljefudf k7fpg'

kg]{5 .

!@(=!@(=!@(=!@(= rfn rng af/] hfFra'em x'Fbf;Dd o'4aGbLsf] tna eQfrfn rng af/] hfFra'em x'Fbf;Dd o'4aGbLsf] tna eQfrfn rng af/] hfFra'em x'Fbf;Dd o'4aGbLsf] tna eQfrfn rng af/] hfFra'em x'Fbf;Dd o'4aGbLsf] tna eQf M o; P]gsf]

If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm o'4aGbL x'Fbf jf zq'sf] sAhfdf ePsf] avt of] P]g

jf c¿ P]g cGtu{t rfn rng af/] hfFra'em ug'{ kbf{ k|wfg ;]gfklt jf lghaf6

clwsf/ k|fKt s'g} clws[tn] To:tf] hfFra'emsf] kl/0ffd yfxf gx'Fbf;Dd lghsf] k"/}

jf cf+lzs tna eQf /f]Sg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

!#)=!#)=!#)=!#)= s6f}tLx¿ dfkmL lbg]s6f}tLx¿ dfkmL lbg]s6f}tLx¿ dfkmL lbg]s6f}tLx¿ dfkmL lbg] M o; P]gadf]lhd tna eQfdf x'g] s6f}tL tf]lsPadf]lhdsf]

dfqfdf dfkmL lbg ;lsg]5 .

!#!=!#!=!#!=!#!= dfkmL ePsf] s6f}tLaf6 o'åaGbLsf] cfl>tx¿sf] Joj:yfdfkmL ePsf] s6f}tLaf6 o'åaGbLsf] cfl>tx¿sf] Joj:yfdfkmL ePsf] s6f}tLaf6 o'åaGbLsf] cfl>tx¿sf] Joj:yfdfkmL ePsf] s6f}tLaf6 o'åaGbLsf] cfl>tx¿sf] Joj:yf M -!_ o'åaGbL ePsf o;

P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ JolQmsf] tna eQf bkmf !@# sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -

h_ / pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ adf]lhd hkmt ePsf] t/ bkmf !#) adf]lhd

dfkmL ePsf] /x]5 eg] tf]lsPsf] clwsf/Lx¿n] To:tf JolQmsf cfl>tx¿nfO{ ;f]

tna eQfdWo]af6 /f;g / c¿ cfjZos s'/fsf] Joj:yf ldnfO{ lbg' kg]{5 . To:tf]

Joj:yf ldnfOPsf]df jfFsL /xg] /sd dfq dfkmL ePsf] dflgg]5 .

-@_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm o'åaGbL ePsf] /x]5 jf hËL

sf/afxLdf x/fPsf] /x]5 eg] tf]lsPadf]lhd lghsf] tna eQfjf6 lghsf

cfl>tx¿sf] lgldQ pko'Qm /fzg / cGo s'/fsf] Joj:yf ldnfOg]5 .

!#@=!#@=!#@=!#@= g]kfng]kfng]kfng]kfnaflx/ /x]sf] cj:yfdf ;hfosf] sfof{Gjogaflx/ /x]sf] cj:yfdf ;hfosf] sfof{Gjogaflx/ /x]sf] cj:yfdf ;hfosf] sfof{Gjogaflx/ /x]sf] cj:yfdf ;hfosf] sfof{Gjog M -!_ o; P]gadf]lhd ;hfo

kfPsf] JolQm g]kfn /fHo aflx/ /x]sf] cj:yfdf lgh /x]s} d'n'sdf jf g]kfn NofO{

;hfosf] sfof{Gjog ug{ ;lsg]5 .

-@_ g]kfnL ;]gfdf sfo{/t s'g} JolQm g]kfn /fHo aflx/ a;]sf] ;dodf ;]jfaf6

d'Qm x'g] ePdf jf d'Qm eP kl5 lghnfO{ g]kfn lemsfpg ;lsg]5 .

kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!$!$!$!$

ljljwljljwljljwljljw

!##=!##=!##=!##= xftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;fdu|Lsf] lgoGq0f tyf lhDd]jf/Lxftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;fdu|Lsf] lgoGq0f tyf lhDd]jf/Lxftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;fdu|Lsf] lgoGq0f tyf lhDd]jf/Lxftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;fdu|Lsf] lgoGq0f tyf lhDd]jf/L M -!_

g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL g]kfnL ;]gfsf] xftxltof/,

v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;/ ;fdu|Lsf] lgoGq0fsf] lhDdf k|wfg ;]gfkltdf /xg]5 .

Page 63: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

63

-@_ g]kfnL ;]gfsf nflu xftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;/ ;fdu|L

vl/b ug{ cfjZos k/]df k|wfg ;]gfkltn] To;sf] k'i6\ofOF ;lxtsf] ljj/0f /Iff

dGqfnodf k|:t't ug'{ kg]{5 . To;/L k|fKt ljj/0fsf ;DaGwdf gLltut lg0f{osf

nflu dlGqkl/ifb\df l;kmfl/z ug{ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\df k]z ug'{ kg]{5 .

-#_ k|wfg ;]gfkltn] cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] g]kfnL ;]gfsf] xftxltof/,

v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;/ ;fdu|L k|rlnt sfg'g tyf g]kfn ;/sf/n] lbPsf]

lgb]{zg adf]lhd cfˆgf] lgoGq0f tyf lhDd]jf/Ldf g]kfnL ;]gfsf] s'g} cËnfO{

pknAw u/fpg] cfb]z lbg ;S]g5 .

-$_ k|wfg ;]gfkltn] g]kfnL ;]gfsf] xftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go

;/ ;fdu|L g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ g]kfnL ;]gfsf cË afx]s cGo lgsfonfO{

x:tfGt/0f ug{ jf afnlu/Ldf lbg ;Sg]5 .

-%_ k|wfg ;]gfkltn] g]kfnL ;]gfsf] xftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go

;/ ;fdu|Lsf] cBfjlws ljj/0f k|To]s ^÷^ dlxgfdf /Iff dGqfnodf k]z ug'{ kg]{5

/ ;f] afx]s /Iff dGqfnon] dfu u/]sf] ;dodf To;sf] cBfjlws ljj/0f k]z ug]{

st{Jo k|wfg ;]gfkltsf] x'g]5 .

-^_ ;]gfsf] sfd / tflndsf] nflu vr{ ePsf] xftxltof/ v/vhfgf ldGxf

lbg] clwsf/ k|wfg ;]gfkltnfO{ x'g]]5 / ;f] afx]s cGo sfddf vr{ ePsf]

xftxltof/ tyf v/vhfgf ldGxf lbg] clwsf/ /Iff dGqfnonfO{ x'g]5 .

!#$=!#$=!#$=!#$= k|wfg ;]gfkltk|wfg ;]gfkltk|wfg ;]gfkltk|wfg ;]gfkltsf] kfl/>lds tyf ;'ljwfsf] kfl/>lds tyf ;'ljwfsf] kfl/>lds tyf ;'ljwfsf] kfl/>lds tyf ;'ljwf M -!_ k|wfg ;]gfkltsf] dfl;s

kfl/>lds g]kfn ;/sf/n] tf]s] adff]lhd x'g]5 .

-@_ g]kfn ;/sf/n] k|wfg ;]gfkltsf] dfl;s kfl/>ldsaf6 ;os8f bzsf

b/n] ;~rosf]if s§f u/L ;f] s§f /sddf zt k|ltzt yk u/L ;~rosf]ifdf hDdf

ul/lbg]5 .

-#_ sf7df8f+} pkTosfleq pko'Qm 3/ gx'g] k|wfg ;]gfkltnfO{ cfjf;sf

nflu g]kfn ;/sf/sf] tk{maf6 pko'Qm 3/sf] jGbf]j:t x'g]5 .

-$_ k|wfg ;]gfkltnfO{ g]kfn ;/sf/sf] tk{maf6 ;jf/L ;fwg pknAw

u/fOg]5 .

Page 64: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

64

-%_ k|wfg ;]gfkltn] ;]jfaf6 cjsfz k|fKt u/]kl5 g]kfnL ;]gfsf]

lgj[Qe/0f ;DaGwL k|rlnt lgod cg';f/ lgj[Qe/0f kfpg]5 .

-^_ k|wfg ;]gfkltsf] Psf3/;Fusf] kl/jf/nfO{ b]xfo adf]lhdsf] kfl/jfl/s

lgj[Qe/0f lbOg]5 M–

-s_ k|wfg ;]gfklt cfˆgf] kbdf 5Fb} d[To' ePdf g]kfn ;/sf/n]

tf]s] adf]lhdsf] Psd'i6 /sd,

-v_ pkbkmf -%_ adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg yfn]sf] gf} jif{ gk'Ub}

lghsf] d[To' ePdf gf} jif{ k'Ug hlt cjlw afFsL /xG5

Tolt cjlw;Dd ;f]xL adf]lhdsf] /sd .

-&_ pkbkmf -%_ / -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfod d'sfod

k|wfg ;]gfklt eO{ sfo{ef/ ;Dxfn]sf] cjlwsf] lgj[Qe/0f jf kfl/jfl/s lgj[Qe/0f

lbOg] 5}g .

-*_ k|wfg ;]gfkltn] k|To]s jif{ k"/f kfl/>lds ;lxt b]xfo adf]lhdsf] ljbf

kfpg]5 M–

-s_ e}kl/ cfpg] ljbf aL; lbg,

-v_ 3/ ljbf k}+tfnL; lbg,

-u_ la/fdL ljbf kGw| lbg .

-(_ e}kl/ cfpg] ljbf ;f]xL jif{ pkof]u gePdf csf]{ jif{ ;l~rt x'g]5}g .

3/ ljbf clwstd k}tfnL; lbg;Dd / la/fdL ljbf ;]jf cjlwe/sf] ;l~rt

/xg]5 . k|wfg ;]gfkltn] cjsfz k|fKt ubf{ ;l~rt /x]sf] 3/ ljbf / la/fdL ljbf

afktsf] /sd k|fKt ug]{5 .

-!)_ k|wfg ;]gfkltn] e}kl/ cfpg] ljbf cfkm} lng ;Sg]5 / 3/ ljbf tyf

la/fdL ljbf /IffdGqLaf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .

-!!_ g]kfn ;/sf/n] ljbf e'Qmfg gx'Fb} k|wfg ;]gfkltnfO{ sfddf lkmtf{

af]nfpg ;Sg]5 .

Page 65: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

65

!#%=!#%=!#%=!#%= hËL sf/afxLdf nfu]sf] 3f]if0ffhËL sf/afxLdf nfu]sf] 3f]if0ffhËL sf/afxLdf nfu]sf] 3f]if0ffhËL sf/afxLdf nfu]sf] 3f]if0ff M g]kfn ;/sf/n] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{

h'g;'s} JolQm jf JolQmx¿sf] annfO{ hxfF;'s} sfd ul//x]sf] eP tfklg jf c¿

s'g} P]g nfu" e}/x]sf] eP tfklg hËL sf/afxLdf nfu]sf] egL 3f]if0ff ug{ ;Sg]5 .

!#^=!#^=!#^=!#^= ;}lgs sf/fuf/;}lgs sf/fuf/;}lgs sf/fuf/;}lgs sf/fuf/ M g]kfn ;/sf/n] cfˆgf] clwgdf /x]sf] dfgjf]lrt ef}lts ;'ljwfx?

ePsf] s'g} 3/ jf 3/sf] s'g} efunfO{ ;}lgs cbfntaf6 s}b ;hfo kfPsf JolQmnfO{

y'gfdf /fVgsf] lgldQ ;}lgs sf/fuf/ egL tf]Sg ;Sg]5 .

!#&=!#&=!#&=!#&= s'g} andf o; P]gsf] k|of]us'g} andf o; P]gsf] k|of]us'g} andf o; P]gsf] k|of]us'g} andf o; P]gsf] k|of]u M -!_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg

u/L vf; sfdsf] lgldQ 5'6[} an u7g ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|sflzt ;"rgfdf To;/L ul7t annfO{ g]kfn

;/sf/n] o; P]gsf ;a} jf s]xL bkmfx¿ ¿kfGt/ u/L jf gu/L nfu" ug{ jf s'g}

bkmfnfO{ s]xL ;do;Ddsf] lgldQ :yug ug]{ u/L cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 / To:tf]

cfb]zdf cfjZos zt{ ;d]t tf]Sg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Joj:yf bkmf # sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_

adf]lhdsf JolQmx?sf] xsdf ;d]t nfu" ug{ ;lsg]5 .

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] andf g]kfn ;/sf/n] g]kfnL ;]gfdf sfo{/t

ljleGg bhf{sf ;}lgsnfO{ ;d]t v6fpg ;Sg]5 .

!#*=!#*=!#*=!#*= ljz]if cj:yfdf clwsf/ k|of]u ug]{ clws[tx¿ljz]if cj:yfdf clwsf/ k|of]u ug]{ clws[tx¿ljz]if cj:yfdf clwsf/ k|of]u ug]{ clws[tx¿ljz]if cj:yfdf clwsf/ k|of]u ug]{ clws[tx¿ M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq

kg]{ JolQmx¿n] g]kfnL ;]gfsf] s'g} PsfOdf /xg] ;+VofeGbf a9L ;+Vof ePsf] s'g}

;}lgs ;Ë7gsf sdfl08Ë clws[tsf] cwLg sfd ul//x]sf] avt To:tf] JolQmx¿

pk/ sdfl08Ë clws[tsf] clwsf/ k|of]u ug]{ u/L g]kfn ;/sf/n] of] P]g cGtu{t

;]gf, rd', k[tgf tyf jflxgLsf] clws[tnfO{ lgldQ d's/{/ ug{ ;Sg]5 .

-@_ g]kfn ;/sf/n] pkbkmf -!_ adf]lhd d's/{/ ubf{ o; P]g cGtu{t ;a}

jf s]xL clwsf/, ;Ldf, ckjfb / zt{x¿ tf]Sg ;Sg]5 .

!#(=!#(=!#(=!#(= >]0fL ljefhg tyf ;dfj]z>]0fL ljefhg tyf ;dfj]z>]0fL ljefhg tyf ;dfj]z>]0fL ljefhg tyf ;dfj]z M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{

bkmf # adf]lhdsf] s'g} JolQm jf JolQmx¿sf] annfO{ clws[t, klbs jf laNnfbf/

>]0fLdf ljefhg ug{ / s'g} JolQmnfO{ To;/L ljeflht >]0fLdf ;dfj]z ug{ / klxn]

>]0fLdf ljeflht ePsf]df ab/ ug{ ;Sg]5 .

Page 66: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

66

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} JolQm clws[t, klbs jf laNnfbf/ >]0fLdf

ljefhg gul/Psf] eP lgh laNnfbf/eGbf d'lgsf] dflgg]5 .

!$)=!$)=!$)=!$)= hFfrhFfrhFfrhFfra'em cfof]u u7g ug{ ;Sg]a'em cfof]u u7g ug{ ;Sg]a'em cfof]u u7g ug{ ;Sg]a'em cfof]u u7g ug{ ;Sg] M -!_ o; P]gsf] If]qflwsf/leq kg]{ s'g} JolQm

;d]t ;+nUg ePsf] s'g} ;fj{hlgs ;/f]sf/sf ljifodf hfFra'em u/L k|ltj]bg k]z

ug{ g]kfn ;/sf/n] hfFra'em cfof]u P]g, @)@^ adf]lhd hfFra'em cfof]u u7g ug{

;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g x'g] hfFra'em cfof]usf] sfd, st{Jo /

clwsf/ tyf cGo Joj:yf ;f]xL P]gdf n]lvP adf]lhd x'g]5 .

!$!=!$!=!$!=!$!= clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] of] P]g tyf o; P]g cGtu{t

ag]sf] lgod adf]lhd cfk"mnfO{ k|fKt clwsf/ k|wfg ;]gfklt tyf dftxtsf lgsfo

jf clwsf/L jf cGo ;/sf/L lgsfo jf clwsf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .

-@_ g]kfn ;/sf/n] ljz]if kl/l:yltdf k|rlnt sfg'g adf]lhd cfk"m jf s'g}

lgsfo jf clwsf/Ldf lglxt clVtof/ cfjZostf cg';f/ k|wfg ;]gfklt / lgh

dftxtsf PsfOnfO{ ;'Dkg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd ;'lDkPsf] clVtof/ ;'lDkPs} cj:Yffdf g]kfn

;/sf/ jf ;Da4 lgsfo jf clwsf/L cfkm}n] k|of]u ug{ s'g} afwf k'¥ofPsf] dflgg]

5}g .

-$_ o; P]g tyf k|rlnt sfg'g adf]lhd k|wfg ;]gfkltn] cfk"mnfO{ k|fKt

clwsf/ cfˆgf] pQ/bfloTjdf dftxtsf lgsfo jf clwsf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{

;Sg]5 .

!$@=!$@=!$@=!$@= lgb]{zg lbg ;Sglgb]{zg lbg ;Sglgb]{zg lbg ;Sglgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ u/fpg

k|wfg ;]gfkltnfO{ cfjZostf cg';f/ lgb]{zg lbg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd g]kfn ;/sf/n] lbPsf] lgb]{zg sfof{Gjog ug{',

u/fpg' k|wfg ;]gfkltsf] st{Jo x'g]5 .

!$#=!$#=!$#=!$#= lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjogsf nflu g]kfn ;/sf/n]

cfjZos lgod agfpg ;Sg]5 .

Page 67: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

67

-@_ pkbkmf -!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts"n k|efj gkg]{ u/L

g]kfnL ;]gf ;DaGwL b]xfosf ljifox¿df lgodx¿ agfpg ;lsg]5 M–

-s_ lgo'lQm, ljbf, a9'jf, bhf{ 36fpg], cjsfz, avf{:t tyf ;]jfsf cGo zt{

;DaGwL ljifodf,

-v_ pGd'lQm / ;'ljwf ;DaGwL ljifodf,

-u_ sNof0fsf/L sf]if ;~rfng ;DaGwL ljifodf,

-3_ s;'/sf] cg';Gwfg, txlssft, cleo'QmnfO{ lx/f;tdf /fVg] / d'2f bfo/

;DaGwL ljifodf,

-ª_ ;}lgs cbfntsf] u7g, lj36g, :yug, rfn" ug]{, clwsf/ If]q, sfo{ljlw,

d'2f ;b/ ug]{ / bf]xf]¥ofpg], 7x/ jf ;hfo sfof{Gjog ;DaGwL ljifodf,

-r_ /0fe"ld ;hfosf] lsl;d lgwf{/0f ;DaGwL ljifodf,

-5_ sf]6{ ckm OGSjfo/Lsf] u7g, sfo{ljlw, To:tf] sf]6{n] zky u/fpg] tl/sf /

;fIfL k|df0fsf] clen]v ;DaGwL ljifodf,

-h_ cfl>t JolQmnfO{ ;xfotfsf] aGbf]j:t / To;sf] sfof{Gjg ;DaGwL ljifodf,

-em_ j]sDdf jf j]rNtLsf] ;fdfgx¿ ldGxf / /2L ;DaGwL ljifodf,

-`_ eu'jfsf] tna, eQf / c¿ /sdsf] Joj:yf ;DaGwL ljifodf,

-6_ ;}lgs sf/fuf/x¿sf] k|zf;g, /]vb]v, Joj:yfkg / sf/fuf/ clws[tsf]

;]jfsf zt{ ;DaGwL ljifodf,

-7_ s}bLx¿sf] ;'/Iff, cg'zf;g, ljz]if kl/>d, pgLx¿nfO{ sfddf nufpg],

s;'/ afkt ;hfo / ;hfo dfkmL ;DaGwL ljifodf,

-8_ xftxltof/, v/vhfgf tyf cGo ;}Go ;/ ;fdu|Lsf] c/g, v6g k6g,

x:t]jf/L lbg], ldGxf / /2L ;DaGwL ljifodf,

-9_ OG6]lnh]G; sfddf vr{ ePsf] /sd, l/elNeª km08af6 vr{ ePsf] /sd

tyf e}kl/ cfpg] sfdsf] nflu ePsf] vr{ /sd ldGxf ;DaGwL ljifodf,

-0f_ dgf]/~hg cg'bfg ;DaGwL ljifodf,

-t_ eu"jf pk/ sf/afxL ;DaGwL ljifodf,

Page 68: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

68

-y_ ;}lgs c:ktfnsf] Joj:yf ;DaGwL ljifodf,

-b_ ;}lgs rGbf / k'/:sf/ ;DaGwL ljifodf,

-w_ k|f8 ljjfs lgo'lQm ;DaGwL ljifodf,

-g_ xjfO{ kl/jxg tyf ljdfg ;+ef/ ;d"x ;DaGwL ljifodf,

-k_ Kof/f;"6 kmf]N8/ dlxnf ;DaGwL ljifodf,

-km_ /Iff cfly{s sfo{ljlw tyf b}lgs tyf e|d0f eQf ;DaGwL ljifodf,

-a_ pkbfg, lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf ;DaGwL ljifodf,

-e_ cNk ;]jf ;DaGwL ljifodf,

-d_ ;}lgs pkrfl/sf ;DaGwL ljifodf,

-o_ n]vf ;d"x ;DaGwL ljifodf,

-/_ ;}lgs k|x/L ;DaGwL ljifodf,

-n_ ;}lgs k|fljlw1 ;DaGwL ljifodf,

-j_ e"tk"j{ ;}lgs lgo'lQm ;DaGwL ljifodf .

!$$=!$$=!$$=!$$= vf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfp M -!_ b]xfosf P]gx¿ vf/]h ul/Psf5g\ M–

-s_ ;]gf ;DaGwL clVtof/ ;'Dkg] P]g, @)!%

-v_ ;}lgs P]g, @)!^

-u_ k|wfg ;]gfkltsf] sfd, st{Jo, clwsf/ tyf ;]jf zt{ P]g, @)@^

-@_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf avt g]kfnL ;]gfdf axfn /x]sf ;a} bhf{sf

JolQm o; P]gadf]lhd g]kfnL ;]gfsf] tt\ tt\ kb tyf bhf{df sfod /x]sf] dflgg]5

/ lghx¿ ;]gf ;DaGwL k|rlnt sfg'gn] tf]s]sf] cjlw;Dd cfˆgf] kbdf axfn

/xg]5g .

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf P]gadf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxL o;} P]gadf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .

!$%!$%!$%!$%==== ¿k¿k¿k¿kfGt/fGt/fGt/fGt/ M k|rlnt sfg'gdf k|of]u ePsf b]xfosf zAbx¿sf] ;§f b]xfosf zAbx¿ /fvL ¿kfGt/ ul/Psf]5 M–

-s_ æzfxL g]kfnL ;]gfÆ sf]] ;§f æg]kfnL ;]gfÆ

-v_ æ>L % sf] ;z:q ;]gfÆ sf] ;§f æg]kfnL ;]gfÆ

Page 69: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

69

cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!

-bkmf & sf] pkbkmf -$_ ;F+u ;DalGwt_

;]gfdf /xg] kbx?;]gfdf /xg] kbx?;]gfdf /xg] kbx?;]gfdf /xg] kbx?

-s_ dxf/yL

-v_ /yL

-u_ pk/yL

-3_ ;xfos /yL

-ª_ dxf;]gfgL

-r_ k|d'v ;]gfgL

-5_ ;]gfgL

-h_ ;x;]gfgL

-em_ pk;]gfgL

-`_ ;xfos ;]gfgL

-6_ k|d'v ;'j]bf/

-7_ ;'j]bf/

-8_ hdbf/

-9_ x'2f

-0f_ cdNbf/

-t_ Ko"7

-y_ l;kfxL

-b_ kmnf]c;{

Page 70: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

70

�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@

-bkmf ( sf] pkbkmf -@_ / bkmf !^ ;“u ;DalGwt_

zkyzkyzkyzky

d === === === === d'n's / hgtfk|lt k"0f{ jkmfbf/ /xL ;Tolgi7fk"j{s k|lt1f

u5'{÷O{Zj/sf] gfddf zky lnG5' ls g]kfnsf] /fhsLo ;Qf / ;fj{ef}d;Qf g]kfnL hgtfdf

/x]sf] g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# k|lt k"0f{ jkmfbf/ /x“b} === === === kbsf] sfdsfh

k|rlnt sfg'gsf] cwLgdf /xL d'n's / hgtfsf] ;f]emf] lrtfO{, s;}sf] 8/ gdfgL, kIfkft

gu/L, k"jf{u|x jf v/fa efjgf glnO{ OdfGbfl/tfsf ;fy ug]{5' / cfÇgf] st{Jo kfngfsf]

l;nl;nfdf cfk"mnfO{ hfgsf/Ldf cfPsf] s'/f d kbdf axfn /x“bf jf g/x“bf h'g;'s}

cj:yfdf klg sfg'gsf] kfngf ubf{ afx]s c¿ cj:yfdf s'g} lsl;daf6 klg k|s6 jf

;Í]t ug]{ 5}g .

===============

ldlt M x:tfIf/

� u0ftGq ;'b[9Ls/0f tyf s]xL g]kfn sfg'g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^^ åf/f ;+zf]lwt .

Page 71: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

71

cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####

-bkmf !& sf] pkbkmf -!_ ;F+u ;DalGwt_

g]kfnL ;]gfdf sfo{/t JolQmx?sfg]kfnL ;]gfdf sfo{/t JolQmx?sfg]kfnL ;]gfdf sfo{/t JolQmx?sfg]kfnL ;]gfdf sfo{/t JolQmx?sf] pd]/sf] xb] pd]/sf] xb] pd]/sf] xb] pd]/sf] xb

;fwf/0ftk{m M

-s_ dxf/yL ^! jif{

-v_ /yL %* jif{

-u_ pk/yL %& jif{

-3_ ;xfos /yL %^ jif{

-ª_ dxf;]gfgL %^ jif{

-r_ k|d'v ;]gfgL %$ jif{

-5_ ;]gfgL %# jif{

-h_ ;x;]gfgL %@ jif{

-em_ pk;]gfgL %! jif{

-`_ ;xfos ;]gfgL %) jif{

k|fljlwstk{m M

-s_ pk/yL %* jif{

-v_ ;xfos /yL %* jif{

-u_ dxf;]gfgL %& jif{

-3_ k|d'v ;]gfgL %^ jif{

-ª_ ;xfos ;]gfgLb]lv ;]gfgL;Dd %% jif{

Page 72: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

72

cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$

-bkmf !& sf] pkbkmf -@_ ;+Fu ;DalGwt_

g]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] kbfjlw

;fwf/0ftk{m M

-s_ /yL @ jif{

-v_ pk/yL # jif{

-u_ ;xfos /yL $ jif{

-3_ dxf;]gfgL % jif{

-ª_ k|d'v ;]gfgL % jif{

-r_ ;]gfgL -clws[t ;]jfsf] s'n cjlw_ @) jif{

k|fljlwstk{m M

-s_ pk/yL # jif{

-v_ ;xfos /yL $ jif{

-u_ dxf;]gfgL % jif{

-3_ k|d'v ;]gfgL % jif{

Page 73: ;}lgs P]g, @)^#

www.lawcommission.gov.np

www.lawcommission.gov.np

73

cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%%%%

-bkmf !& sf] pkbkmf -#_ ;+Fu ;DalGwt_

g]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] yk x'g;Sg] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] yk x'g;Sg] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] yk x'g;Sg] kbfjlwg]kfnL ;]gfsf clws[tx?sf] yk x'g;Sg] kbfjlw

;fwf/0f tk{m M

-s_ /yL Ps jif{sf] Ps cjlw

-v_ pk/yL b'O{ jif{sf] Ps cjlw

-u_ ;xfos /yL tLg jif{sf] Ps cjlw

-3_ dxf;]gfgL b'O{ jif{sf] Ps cjlw

-ª_ k|d'v ;]gfgL tLg jif{sf] Ps cjlw

-r_ ;]gfgL Ps k6sdf kfFr jif{sf] Ps cjlw / csf]{ k6s

tLg jif{sf] cjlw u/L hDdf cf7 jif{ .

k|fljlwstk{m M

-s_ pk/yL b'O{ jif{sf] Ps cjlw

-v_ ;xfos /yL tLg jif{sf] Ps cjlw

-u_ dxf;]gfgL / k|d'v;]gfgL tLgjif{sf] Ps cjlw

b|i6Job|i6Job|i6Job|i6Jo M k|yd kbfjlwaf6 cjsf; x'g] k|d'v ;]gfgLnfO{ ;]jf cjlw yk u/L lgj[Qe/0f

lbO{g]5 .