5.4.2016

1

RAČUNOVODSTVO PREDMETNI PROFESOR PROF.DR. ZIJO VELEDAR

Nastavni predmet

Literatura

Zijo Veledar : Računovodstvo, Fakultet za menadžment i poslovnu ekonomiju Travnik, Travnik 2013 godine

Dr. Zijo Veledar i mr. Amir Karalić: Osnovi računovodstva-zbirka zadataka, Službeni list, Sarajevo, 2010.godine

5.4.2016

2

Opća definicija računovodstva

Računovodstvo je skup naučnih metoda čijom primjenom se obezbjeđuje evidentiranje određenih poslovnih transakcija, planiranje budućih transakcija i njihovih efekata, analiza i kontrola tih transakcija, te izvještavanje zainteresovanih korisnika.

Pojam i karakteristike računovodstva

Definiciji računovodstva u savremenoj računovodstvenoj literaturi pristupa se sa različitih stanovišta i to:

Računovodstvo kao vještina, tehnika ili umjeće,

Računovodstvo kao naučna disciplina

Računovodstvo kao uslužna funkcija, i

Računovodstvo kao dio upravljačkog informacionog sistema preduzeća

5.4.2016

3

Računovodstvo kao tehnika, vještina, umjeće,

Računovodstvo kao tehnika, vještina ili umjeće je najstarija definicija koja pod računovodstvom podrazumjeva vještinu ili umjeće evidentiranja poslovnih događaja.

Definicija potiče od srednjovjekovnih talijanskih porodica (familija Medici)

Računovodstvo kao poslovni jezik ili jezik poslovnog odlučivanja.

Treba ga naučiti u cilju upravljanja preduzećem.

Računovodstvo kao naučna disciplina

Računovodstvo kao naučna disciplina predstavlja oblast permanentnih naučnih istraživanja u cilju iznalaženja novih naučnih otkrića u oblasti računovodstva, kao i boljih i racionalnijih riješenja koja bi doprinosila permanentnom unapređenju računovodstvene prakse

5.4.2016

4

Računovodstvo kao uslužna funkcija

Računovodstvo kao uslužna disciplina upućuje na to da se računovodstvo primjenjuje u praksi te da se bez njega ne može zamisliti uspješno funkcionisanje privrede i društva jedne države u cijelini

Računovod. kao informacioni sistem za poslovno odlučivanje

PODACI INFORMACIJE

R A Č U N O V O D S T V O

POSLOVNE AKTIVNOSTI

DONOSIOCI ODLUKA

Vrednovanje postignuto evidentiranjem podataka

Obrada postignuta čuvanjem i pripremom podataka

Prijenos objavljivanjem postignut izvještavanjem

5.4.2016

5

Povezanost funkcija preduzeća

finansijska funkcija

nabavna proizvodna marketing neposredno

funkcija funkcija (prodajna) operacione

funkcija funkcije

upravno-rukovodeća funkcija

informaciona

računovodstvena funkcija funkcija

Sastavni djelovi računovodstva

Računovodstvo kao sistem se sastoji od sljedećih djelova:

- finansijskog knjigovodstva

- računovodstvenog planiranja

- računovodstvene analize

- računovodstvene kontrole-nadzora

- računovodstvenog informisanja

5.4.2016

6

Regulatorni okvir za vođenje računovodstva

Zakon o računovodstvu i reviziji BiH (Sl.glasnik BiH, broj 42/04

Zakon o računovodstvu i reviziji FBiH (Sl.novine FBiH, broj 83/09

MRS i MSFI

Prateća uputstva, objašnjenja i smjernice koje donosi Odbor za međunarodne računovodstvene standarde (OMRS)

Pravilnik o organizaciji računovostva

Sastavni dijelovi računovodstva-knjigovodstvo

Knjigovodstvo predstavlja metod evidentiranja poslovnih ili ekonomskih događaja u okviru jedinice računovodstvenog obuhvatanja kao što je npr. Preduzeće ili ustanova.

Odlika knjigovodstva je u tome da se u poslovnim knjigama smije evidentirati samo onaj poslovni događaj koji se stvarno desio i da za to postoji vjerodostojan dokument.

U tome se ogleda princip dokumentovanosti u knjigovodstvu.

U poslovnim knjigama se evidentiraju samo oni poslovni događaji koji se ekonomski odražavaju na poslovanje privrednog subjekta i mogu se vrijednosno iskazati.

Poslovni događaji djeluju na stanje imovine i izvora kao i prihoda i rashoda, a time i na poslovni rezultat.

Npr. Padanje kiše i njen uticaj na eventualni nastanak štete.

Knjigovodstvo evidentira poslovne promjene koje su se već desile.

5.4.2016

7

Sastavni dijelovi računovodstva-

računovodstveno planiranje

Računovodstveno planiranje je planiranje ekonmskih događaja i njihovog dejstva na sredstva i izvore sredstava, kao i poslovni rezultat u budućnosti.

Računovodstveno planiranje se bitno razlikuje od drugih oblika planiranja kao što je strateško planiranje, planiranje zemljišnih površina, planiranje porodice itd.

Računovodstveno planiranje je vrijednosno planiranje zasnovano na planovima drugih funkcija poslovnog subjekta.

Računovodstveno planiranje je izvedeno planiranje iz planova drugih dijelova i njegov kvalitet zavisi od kvaliteta planova pojedinih funkcija.

Računovodstveni planovi se sačinjavaju za period od jedne poslovne godine.

Računovodstveni planovi su dobra osnova za uspješnu računovodstvenu analizu.

Sastavni dijelovi računovodstva -računovodstvena analiza

Računovodstvena analiza je usmjerena na uočavanje određenih pojava, njihovog trenda i za utvrđivanje uzroka nastanka takvih pojava.

Uočavanje nastanka određenih pojava se postiže komparativnom analizom planiranog i ostvarenog.

Komparativnom analizom se dolazi do rezultata da li je ostvareno što je planom predviđeno.

Takođe se utvrđuju uzroci nastanka određenog stanja i kretanja u poslovanju.

Računovodstvena analiza je zasnovana na računovodstvenim informacijama i time se razlikuje od drugih analiza kao što su analiza tržišta, analiza kvaliteta proizvoda itd.

Računovodstvena analiza može imati i dugoročni karakter ako se bavi dugoročnim analiziranje nastanaka i toka određenih pojava u poslovanju preduzeća.

5.4.2016

8

Sastavni dijelovi računovodstva-računovodstvena kontrola

Računovodstvena kontrola ili nadzor predstavlja utvrđivanje i ispitivanje ispravnosti primjene računovodstva u praksi.

Računovodstvo treba da se odvija u skladu sa odgovarajućim propisima kojima je regulisana računovodstvena materija

Propisi mogu biti internog i ekstrenog karaktera

Eksterni propisi su zakoni iuredbe koje donosi parlament,

Interni propisi su pravilnici i odluke koje donosi organ u okviru preduzeća npr pravilnik o računovodstvu.

Računovodstvena kontrola može biti interna i eksterna ovisno o tome ko vrši kontrolu

Sastavni dijelovi računovodstva-

računovodstveno informisanje

Računovodstveno informisanje predstavlja dio računovodstvene djelatnosti koja se odnosi na pripremu i distribuciju računovodstvenih informacija

Osnovna namjena računovodstvenih informacija je da budu korištene u procesu poslovnog odlučivanja.

Računovodstvene informacije trebaju zadovoljavati slijedeće zahtjeve:

- Da budu pravovremeno pripremljene,

- Da budu razumljive za korisnike,

- Da budu distribuirane na odgovarajuća mjesta

5.4.2016

9

Klasifikacija računovodstva

Podjela računovodstva sa stanovištva oblasti ili subjekta primjene djeli se:

- makro i mikro računovodstvo Makro računovodstvo prestavlja društveno

računovodstvo koje može biti nacionalno državno i internacionalno računovodstvo

Mikro računovodstvo, koje se može nazvati i poslovno računovodstvo je računovodstvo koje se primjenjuje u svakom pojedinom pravnom subjektu ili ustanovi.

Vrste poslovnog računovodstva

Poslovno računovodstvo preduzeća sa stanovišta specijalne namjene može se podjeliti na:

- Finansijsko računovodstvo

- Troškovno računovodstvo

- Računovodstvo odgovornosti

- Računovodstvo u inflatornim uslovina

- Menadžersko računovodstvo, i

- Računovodstvo poreza.

5.4.2016

10

Sistemi knjigovodstva

U procesu razvoja računovodstvene teorije i prakse došlo je do formiranja različitih sistema knjigovodstva koji su se razlikovali sa stanovišta zastupljenih principa, predmeta knjigovodstvenog evidentiranja, kao i zadataka koji su se knjigovodstvu postavljali

Razlikujemo sljedeće sisteme knjigovodstva:

- Prosti knjigovodstveni sistem ili prosto knjigovodstvo

- Kameralni knjigovodstveni sistem ili kameralno knjigovodstvo

- Konstantni knjigovodstveni sistem ili konstantno knjigovodstvo

- Dvojni knjigovodstveni sistem ili dvojno knjigovodstvo

Sistemi knjigovodstva- Prosto knjigovodstvo

Osnovna karakteristika prostog knjigovodstva je ograničenost na evidentiranje stanja i promjena na samo nekim određenim vrstama sresdstava i izvora sredstava.

Predmet knjigovodstvene evidencije su: evidentiranje gotovinskog prometa i dužničko-povjerilačkih odnosa.

Poslovne knjige: knjiga blagajne i knjiga dužnika i povjerilaca.

U prostom knjigovodstvu se stanje ukupnih sredstava i izvora sredstava utvrđuje inventarisanjem imovine na određeni dan.

Podaci o popisu sredstava i izvora sredstava se unose u poslovnu knjigu koja se naziva knjigom inventara.

Knjiga inventara prestavlja osnovu za utvrđivanje finansijskog rezultata, jer se u tom sistemu ne vodi posebna evidencija o prihodima i rashodima ostvarenim u toku obračunskog perioda.

Stanje i kretanje novčanih sredstava u blagajni evidentira se u knjizi blagajne u kojoj se na jednoj strani evidentiraju uplate a na drugoj isplate gotovine.

5.4.2016

11

Sistemi knjigovodstva- Prosto knjigovodstvo

Zbir uplata uvećan za početno stanje, a umanjen za ukupne isplate predstavlja knjigovodstveno stanje gotovine u blagajni.

Potraživanja i obaveze evidentiraju se u knjizi dužnika i povjerilaca.

Moguće je voditi odvojeno knjigu dužnika i knjigu povjerilaca.

Evidencija se vodi za svakog dužnika i povjerioca odvojeno na posebnoj strani, koja se dijeli na dva dijela. Lijeva strana je dugovna a desna potražna. Na lijevoj strani bilježe se zaduženja a na desnoj odobrenja.

Finansijski rezultat u prostom knjigovodstvu utvrđuje se na osnovu inventara na kraju i početku poslovnog perioda.

Fr= S2-S1 S1-inventar na početku perioda, S2-inventar na kraju

Ako je S2 veći od S1 tada je pozitivan finansijski rezultat.

Ako je S! Veći od S2 Tda je negativan finansijski rezultat.

Sistemi knjigovodstva kameralno knjigovodstvo

Osnovna karakteristika ogleda se u tome da se težište knjigovodstvene evidencije javlja u evidentiranju budžetskih prihoda i rashoda kod neprofitnih organizacija.

Ovo knjigovodstvo težište stavlja na evidentiranje prihoda i rashoda, a knjiga se naziva glavnom knjigom kameralnog knjigovodstva.

Pored glavne knjige vode se knjiga blagajne, knjiga žiro računa, knjiga inventara i pomoćne knjige.

Glavna knjiga kameralnog knjigovodstva podijeljena je u dva dijela- dvije knjige – od kojih je jedna kontrolnik prihoda, a druga kontrolnik rashoda.

U kontrolniku prihoda vodi se evidencija o planiranim i ostvarenim prihodima. Kontrolnik prihoda vodi se po partijama.(vrsta prihoda)

Kontrolnik rashoda vodi se po istom principu.

Na kraju perioda utvrđuje se višak prihoda nad rashodima ili obrnuto

5.4.2016

12

Sistemi knjigovodstva Konstantno knjigovodstvo

Konstantno knjigovodstvo predstavlja takav knjigovodstveni sistem u kome se težište stavlja na evidentiranje prihoda i rashoda. Uvedeno je 1870.godine u Švajcarskoj kao zvanično državno računovodstvo.

U glavnoj knjizi konstantnog knjigovodstva vrši evidentiranje planiranih i izvršenih prihoda i rashoda postoje tri grupe računa

- Upravni računi

- Račun blagajne

- Obračunski računi

- Upravni računi se putem obračunskih računa povezuju sa računima blagajne.

- Ukoliko je na kraju perioda potražni saldo to znači da su ostvareni veći prihodi od rashoda.

- Ukoliko je na kraju perioda dugovni saldo to znači da je su rashodi veći od prihoda.

Sistemi knjigovodstva- dvojno knjigovodstvo

Dvojno knjigovodstvo je cjelovit sistem knjigovodstvene evidencije koji se odlikuje:

- istovremenim dvostranim knjiženjem,

- automatskom kontrolom,

- permanentnošću i sistematičnošću, (knjiženje po redosljedu nastanka na odgovarajući račun)

- sveobuhvatnošću.(svi poslovni događaji i poslovne knjige)

Osnovna karakteristika dvojnog knjigovodstva je u tome što se knjigovodstvenom evidencijom integralno obuhvataju svi poslovni događaji, prate njihovi efekti, po srestvima i izvorima sredstava prihodima i rashodima

5.4.2016

13

Elementi finansijskih izvještaja

Osnovne računovodstvene kategorije u smislu računovodstvenog obuhvatanja su:

Sredstva, obaveze i kapital

Rashodi, prihodi, i

Finansijski rezultat

Elementi finansijskog položaja-bilanca stanja Sredstva i izvori sredstava su u suštini isti objekat koji se posmatra

iz sva različita ugla. Vrijednosno iskazana sredstva i izvori sredstava su uvijek jednaki.

Sva sredstva imaju svoje svoje porijeklo te važi jednakost

Aktiva = Pasiva

Sredstva=izvori sredstava

Sredstva= kapital+obaveze

Sredstvo je resurs koji kontroliše preduzeće kao rezultat prošlih događaja i od kojeg se očekuje priliv budućih ekonomskih koristi u preduzeće, a čiji se trošak ili fer vrijednost u momentu stjecanja može pouzdano i objektivno izmjeriti

5.4.2016

14

Sredstava preduzeća

Sredstva su ukupna vrijednost resursa kojima preduzeće raspolaže

Sredstva preduzeća se dijele na:

- Stalna sredstva (vijek trajanja preko jedne godine)

- Tekuća sredstva (vijek trajanja do jedne godine)

Stalna sredstva

Stalna sredstva se mogu podjeliti u tri osnovne grupe:

- stalna nematerialna sredstva,

- Stalna materijalna sredstva,

- Dugoročna finansijska sredstava.

5.4.2016

15

Stalna nematerijalna sredstva

Stalna nematerijalna sredstva mogu se rasčlaniti na:

- Stalna nematerijalna sredstva u upotrebi (patenti, lizing, licence, goodwill, koncesije, ostala prava

- Stalna nematerijalna sredstva u pripre,

- Avansi za stalna nematerij. sredstva, i

- Ostala nematerijalna stalna sredstva.

Stalna materijalna sredstva

Stalna materijalna sredstva sa stanovišta uloge u procesu reprodukcije mogu biti:

- Stalna sredstva u upotrebi (zemljište, šume, građevine, oprema višegodišnji zasadi i osnovno stado,

- Stalna sredstva u pripremi (avansi, zalihe opreme, zalihe inv.materijala i investicije u toku, i

- Stalna sredstva van upotrebe.

5.4.2016

16

Tekuća sredstva

U tekuća sredstva se svrstavaju ona sredstva preduzeća čiji je vijek trajanja kraći od jedne godine (osim sitnog iventara)

Prema pojavnim oblicima mogu se podjeliti u tri osnovne grupe:

- Tekuća sredstva u novčanom obliku

- Tekuća sredstva u naturalnom obliku

- Tekuća sredstva u prelaznom obliku

Izvori sredstava

Izvori sredstava pokazuju porijeklo sredstava prvenstveno sa vlasničkog aspekta tj. otkuda potiču sredstva kojima preduzeće raspolaže.

Izvori sredstava sa stanovišta vlasništva mogu biti:

- kapital ili vlastiti izvori, i

- obaveze ili tuđi izvori.

5.4.2016

17

Izvori sredstava

Tuđi izvori sredstava sa stanovišta ročnosti mogu se razvrstati na:

- dugoročne, i

- kratkoročne

Elementi uspješnosti poslovanja

Elementi uspješnosti poslovanja ili komponente bilansa uspjeha su:

Prihodi,

Rashodi, i

Finansijski rezultat

5.4.2016

18

Računovodstvena načela

Računovodstvena načela podrazumjevaju ujednačavanje računovodstvenih pravila i postupaka u iskazivanju stanja sredstava i izvora sredstava, prihoda, rashoda i finansijskog rezultata u međunarodnim okvirima

Načelo nastanka događaja

Načelo neoganičenog vremena poslovanja, i

Kvalitativna obilježja finansijskih izvještaja (razumljivost, važnost, značajnost i pouzdanost)