PGS. TS. HUNH VN SN (Ch bin) ThS. CAO VN QUANG H NG THO TRINH - MAI M HNH

GIO DC THAI NHI DI GC NHN TM L HC

NH XUT BN GIO DC VIT NAM

MC LCLI GII THIU1LI M U3Chng 1:5GIO DC THAI NHI - GIO DC U I51.1. Gio dc thai nhi l g?51.1.1. Khi nim v gio dc51.1.2. Khi nim gio dc thai nhi291.1.3. Mi quan h gia gio dc thai nhi v gio dc sm311.2. Gio dc thai nhi l mt khoa hc331.2.1 C s l lun ca thai gio331.2.2 Nguyn tc gio dc thai nhi361.3. V sao phi gio dc thai nhi?431.3.1. Gio dc thai thi mang tnh cht khoa hc - thai nhi c kh nng th gio431.3.2. Gio dc thai nhi nhm pht trin nhn cch cho tr trong giai on thai nhi491.3.3. Gio dc thai nhi nhm pht trin tt nht tim nng ca c50nhn50GIO DC THAI NHI THEO DNG LCH S532.1. Gio dc thai nhi cc nc trn th gii532.1.1. Trung Quc532.1.2. Hoa K552.1.3. Nht Bn572.1.4. Anh582.1.5. Php592.2. Gio dc thai nhi Vit Nam60Chng 3. S PHT TRIN CA THAI NHI673.1. S th thai v qu trnh pht trin ca thai nhi673.1.1. Th thai673.1.2. Qu trnh pht trin ca thai nhi683.2. Nhn din cc kh nng ca thai nhi773.2.1. Xc gic ca thai nhi773.2.2. V gic v khu gic ca thai nhi803.2.3. Th gic ca thai nhi803.2.4. Thnh gic ca thai nhi813.3. Nhu cu quan h m - con: yu thng v tn trng88Chng 4. GIO DC THAI NHI TRONG THAI K964.1. Tc ng n thai nhi bng s s chm - vut ve974.1.1. Mc ch ngha974.1.2.Tin hnh974.2. Tc ng n thai nhi bng m nhc1004.2.1. Mc ch1004.2.2. Tin hnh1004.3. Tc ng n thai nhi bng ngn ng1054.3.1. Mc ch - ngha1054.3.2. Tin hnh1064.4. Tc ng n thai nhi bng vic tr chuyn - i thoi vi thai nhi1084.4.1. Mc ch - ngha1084.4.2. Tin hnh1094.5. Tc ng n thai nhi bng tr chi vn ng1134.5.1. Mc ch, ngha1134.5.2. Tin hnh1144.6. Tc ng n thai nhi bng cc hiu ng khc1164.6.1. Tc ng, nh hng n thai nhi bng hiu ng tm l1174.6.2. Tc ng n thai nhi bng lin tng1194.6.3. Tc ng n thai nhi bng cm nhn ci p121Chng 5. GIA NH V VIC GIO DC THAI NHI1255.1. Vai tr ca ngi m v ngi cha trong vic gio dc thai nhi1255.1.1. Tnh yu l c s ca gio dc thai nhi1255.1.2. Chun b tm l ca v chng trc khi th thai1265.1.3. Vai tr ca ngi m trong gio dc thai nhi1325.1.4. Vai tr ca ngi cha trong vic gio dc thai nhi1365.2. Vn ho gia nh trong vic gio dc thai nhi1445.2.1. Vai tr ca gia nh trong s hnh thnh v pht trin nhn cch ca c nhn1445.2.2. Vn ho gia nh i vi vic gio dc thai nhi146Ti Liu Tham Kho164

LI GII THIU

Ngi l hoa ca t. Tht vy, cng ngh k thut cng pht trin, loi ngi cng nhn ra con ngi l nhn t quyt nh. V vy, khng cn nghi ng g na, u t cho gio dc con ngi l u t thng minh nht. Vn cn li l tin trnh u t thng thi y phi bt u t u? Cc nghin cu mi nht v thai nhi cho thy rng, nn bt u t khi con ngi cn l bo thai mi tng hnh trong bng m, gi l thai gio.

Thai gio ngha l gio dc t lc i tng gio dc l thai nhi nm trong bng m. Quan im ny khng ch c hnh thnh trong thi gian gn y m n xut hin t thi c i. Tri qua hng ngn nm lch s, khi nim "thai gio vn trng tn v ngy cng c ngha su xa trong s hnh thnh v gio dng mm sng. V th, trn c s Tm l hc ng i, cc nh tm lnghin cu cho ra i cun sch Gio dc thai nhi di gc nhn Tm l hc.

Ni dung sch c chia thnh 5 chng:

Chng 1. Gio dc thai nhi - Gio dc u i

Chng 2. Gio dc thai nhi theo dng lch s.

Chng 3. S pht trin ca thai nhi

Chng 4. Gio dc thai nhi trong thai k.

Chng 5. Gia nh vi vic gio dc thai nhi.

Ni dung cun sch khng ch dng l lun sung m ng li sau nhng dng l lun logic l trch nhim thc t. Trch nhim ca ngi M, trch nhim ca ngi Cha v trch nhim ca mi thnh vin trong gia nh i vi vic gio dc thai nhi.

Tip thu nhng tri thc mi m v bng nhit huyt ca mnh dnh cho gio dc, dnh cho th h tng lai. Tp th tc gi chp cnh cho l lun mu xm bay vo thc tin mi mi xanh ti ca cy i (Goeth). Qua cun sch ny, tp th tc gi mun gi n mt thng ip: Chng ta khng th thay i qu kh. Nhng chng ta c trch nhim vi tng lai! Hy u t cho th h tng lai bng chnh vic lm thit thc ngay trong hin ti!".

Hy trn trng th h k tc bng hnh ng thai gio: Trn trng thai nhi v hy bt u bng thai gio! Nu khng, s l mun mng cho thn phn con ngi tng lai!

Cun sch thc s cn thit v c ch cho nhng ai sp lm m, lm cha; ln b, ln ng... v cho mi ngi vi t cch l thnh vin ca cng ng ngi, thnh vin c trch nhim vi th h mai sau, d dng tip cn vi nhng phng php thai gio mt cch khoa hc.

Trn trng gii thiu cun sch m chng ti cho l qu gi v thc s cn thit cho mi ngi.

TS. V VN NAM

Nguyn Trng Khoa Tm l Gio dc

Trng i hc S phm TP. H Ch Minh

LI M U

Hin nay, gio dc sm l mt trong nhng quan im gio dc thu ht s quan tm, nghin cu ca cc nh khoa hc trn nhiu lnh vc khc nhau. Gio dc sm c hiu l mt mn khoa hc gio dc mi pht trin. C tc dng dn dt, bi dng, pht trin tim nng th lc v tr tu cho tr trong thi k 0 tui (thai nhi) n 6 tui. y l giai on no b pht trin nhanh nht. Ngy nay, vn gio dc sm c nhiu quc gia quan tm u t pht trin mnh v tr thnh mt cuc cch mng trn th gii - cch mng gio dc thi k sm, bi gio dc sm mang mt ngha c bit v c tc dng phi thng i vi s trng thnh ca tr. Thc hin tt vic gio dc sm s thc y s pht trin tr tu, hnh thnh tnh cch v phm cht tt p ca con ngi. Nu b qua c hi ch n mt ln trong i ca tr th tim nng no b ca tr s gim dn theo quy lut v hn ch s pht trin ti u nhng tim nng c nhn.

Mt trong nhng ni dung u tin ca gio dc sm l phi tin hnh thai gio, lm c s khai m v to tin cho gio dc tr s sinh. Cng vic ny khng ai c th thay th c vai tr ca ngi m vi s h tr ca ngi cha tng lai cng cc thnh vin trong gia nh. Kinh nghim trn th gii cho thy, thai gio l ngnh khoa hc bao gm ba phng din: th thai khi c th trong trng thi tt nht, dng thai trong mi trng tt nht v gio dc thai nhi. S pht trin ca khoa hc hin i cng chng minh rng, trong thi gian mang thai nu lp i lp li nhiu ln nhng kch thch tt i vi thai nhi c th thc y b no ca thai nhi pht trin. Hin nay, gio dc trong thi k bo thai khng cn mi m Vit Nam, song vic thc thi vn ch l bt chc my mc, cha c t chc v t vn mt cch khoa hc. Nhng mong mi cc kin thc h thng v thai gio l mt i hi ht sc chnh ng nhng cng y thch thc.

Thai gio, khng n thun l mt thut ng khoa hc m cn hm cha tnh cht nhn vn cao vi ca con ngi dnh cho con ngi. Trong thai gio, thm m tnh yu thng, k vng ca ngi cha, ni lng thit tha, bao c m p ca ngi m dnh cho a con yu... cn l s quan tm, chm cht, k vng, s u t v thi gian, tm tr, cng sc v c nhng dng xc cm ln lao nh sui ngun ca nhng ngi thn, ca nhng chuyn gia y t - gio dc v ca bt k ai ang quan tm n mt mm sng ang tng hnh. Thai gio c nhn di gc nhn Tm l hc bng nhng l thuyt mang tnh hin i nhng vn da trn nhng kinh nghim truyn thng rt hu dng trong vic gio dc thai nhi. L ng nhin, nhng tc ng c c s s c u tin cp h thng theo quan im gio dc c bng chng. Nhng vn ny cn c quan tm v xem xt thm, s l hng thng tin m cp theo nh hng cn c quan tm v nghin cu su.

Vi nguyn vng c thm ngun ti liu tham kho h tr nhng bc cha m trong vic gio dc thai nhi Vit Nam, nhm tc gi bin son cun sch ny nhm mc ch chia s kin thc cc phng php gio dc thai nhi ngy cng tr nn ph bin, c p dng mt cch khoa hc v chc chn. Ni dung cun sch da trn s cht lc ca nhiu sn phm v cng trnh nghin cu trong v ngoi nc; L ng nhin, trong qu trnh bin son s khng trnh khi nhng hn ch. Chnh v vynhm tc gi rt mong nhn c nhng kin ng gp ca qu ng nghip, qu chuyn gia, qu c gi gn xa quan tm n lnh vc thai gio, cun sch dn hon thin sau nhng ln ti bn.

Ch bin

PGS. TS. HUNH VN SN

Chng 1:GIO DC THAI NHI - GIO DC U I1.1. Gio dc thai nhi l g?

Gio dc thai nhi hay thai gio l mt thut ng khng qu mi. Ngay t khi con ngi quan tm n vn sinh n v nhng yu t tc ng n qu trnh ny, vn thai gio bt u c quan tm. Trn bnh din chung, nhng nc phng ng l nhng nc c s quan tm sm v vn ny m Trung Quc l mt trong nhng quc gia c s quan tm kh sm...

hiu v thai gio, cn nhn nhn v thut ng gio dc mt cch h thng v cn bn. iu ny s lm cho cch hiu v thai gio mang tnh khoa hc v c nn tng mt cch thc s.

1.1.1. Khi nim v gio dc

1.1.1.1. Cc khi nim c bn v gio dc

Gio dc l mt khi nim chung v rng ca Gio dc hc c gii thch qua hai mc rng v hp nh sau:

* Gio dc theo ngha rng

Trong Gio dc hc, khi nim ny hm ngha l s hnh thnh c mc ch v c t chc nhng sc mnh th cht v tinh thn ca con ngi, hnh thnh th gii quan, b mt o c v th hiu thm m cho con ngi; vi ngha rng nht khi nim ny bao hm gio dng, dy hc v tt c nhng yu t to nn nhng nt tnh cch v phm cht ca con ngi, p ng cc nhu cu ca kinh t x hi.

Gio dc l qu trnh hnh thnh ton vn nhn cch c t chc mt cch c mc ch, c h thng thng qua hai hot ng dy hc v gio dc (ngha hp) lm pht trin cc sc mnh th cht v tinh thn ca con ngi, gip h tham gia c hiu qu vo i sng x hi. [18]

Gio dc l mt qu trnh ton vn c t chc mt cch c k hoch nhm bi dng cho ngi c gio dc nhng kinh nghim x hi ca loi ngi, bao gm cc qu trnh gio dc tr tu, gio dc o c, gio dc th cht, gio dc thm m, gio dc lao ng [18].

Gio dc ch l mt b phn ca qu trnh x hi hnh thnh con ngi, l qu trnh hnh thnh nhn cch con ngi mt cch t gic thng qua nhng nhn t tc ng c mc ch, c t chc ca x hi. Vic t chc ch yu do nhng ngi c kinh nghim, c chuyn mn m nhn (cc nh gio dc, nh s phm). Ni t chc qu trnh gio dc mt cch c h thng, c k hoch cht ch nht l nh trng [8, tr. 24].

Trc y, quan nim v gio dc ch c hiu l gio dc cc i tng ang la tui i hc v ch thc hin lin tc c h thng trong cc nh tnng (ph thng, chuyn nghip, i hc...) vi ni dung ch yu l o to hc sinh c kin thc, k nng, thi tng ng vi ni dung, chng trnh, k hoch o to thng qua mt s mn hc. Tnh cht ca gio dc l n nh, t thay i, di s qun l ca c quan chc nng theo phn cng qun l x hi. Do s pht trin v tin b ca x hi, quan nim v gio dc c m rng, th hin y vai tr, xu hng v c s tin b trong . Vi quan nim ny, ngi ta hiu gio dc l dnh cho tt c mi ngi, c thc hin bt c khng gian v thi gian no thch hp vi tng loi i tng, bng cc phng tin dy hc khc nhau, k c cc phng tin truyn thng i chng.

hiu ng khi nim gio dc va phi nh ngha chun li va phi theo di st sao s pht trin ca thc tin gio dc kp thi m rng ni hm khi nim, m bo ng tnh khoa hc v s pht trin phong ph, a dng ca khi nim.

* Gio dc theo ngha hp

Theo ngha hp, gio dc l hot ng chuyn bit nhm hnh thnh nhng phm cht, quan im, nim tin cho con ngi v cc phng din o c, th cht, thm m v lao dng. Qu trnh ny c xem l mt b phn ca qu trnh gio dc tng th, kt qu khng ch c xem xt v kin m cn c trn cc hnh vi, thi quen, biu hin trnh pht trin ca mi con ngi.

Gio dc theo ngha hp l mt b phn ca hot ng gio dc tng th nhm t chc, hng dn, iu khin ngi c gio dc hnh thnh th gii quan khoa hc, t tng chnh tr, o c, thm m, lao ng, pht trin th lc, nhng hnh vi v thi quen ng x ng n ca c nhn trong cc mi quan h x hi [21].

Gio dc trong phm vi ny khng ch c hiu v thc hin trong mn o c hc m trong thc t gio dc cn c p dng trong cc mt ca cuc sng; gia nh, nh trng v ngoi x hi.

1.1.1.2. Vai tr ca gio dc trong s hnh thnh v pht trin nhn cch ca c nhn

a. Th no l s hnh thnh v pht trin nhn cch ca c nhn?

* Khi nim v con ngi v nhn cch

Hin nay, trong dn gian cng nh trong cc chuyn ngnh xut hin nhiu quan im khc nhau, thm ch tri ngc nhau v bn cht nhn cch con ngi.

- Mt s quan im sai v bn cht con ngi

Thuyt tin nh: thuyt ny xem bn cht v s phn ca mi con ngi c quy nh trc khi con ngi ra i. N c th hin vi nhiu mu sc khc nhau. S phn ca con ngi do Thng nh sn: Cha m sinh con, tri sinh tnh, thng minh vn sn tnh trimi hay mun s ti tri, do kip trcdo ng cha li c hng phc hay chu ho. Bn cht chung ca thuyt ny l s dng cch tip cn sinh vt nghin cu v gii thch s pht trin tm l tr em. Bn cnh , thuyt ny cn cho rng s phn ca tr em b quyt nh bi nhng c im bm sinh v di truyn trong h thn kinh no b con ngi; S pht trin tm l ca tr em l s pht trin t pht v ph nhn vai tr ca gio dc i vi s pht trin tm l, gio dc c tc dng i vi tc ca s pht trin tr em m thi; S pht trin tm l ca tr em l do nhng t cht di truyn c ghi sn trong phi ca bo thai ngay t u; S pht trin chng qua l s bc l dn dn nhng thuc tnh sn c y m thi. Quan im ny th hin s sai lm khi ly quy lut di truyn sinh vt trong Sinh vt hc p dng cho vic nghin cu tm l tr em. Ni khc i, quan im ny sinh vt ho s pht trin tm l tr em, ph nhn vai tr ca gio dc v nhng tc ng c ch ch t con ngi v x hi; xem tr em l mt thc th th ng, pht trin t pht m khng c nhng c tnh ca mt ch th, xem s pht trin tm l tr em n thun l s bin i v s lng m thi.

+ Thuyt ngun gc x hi: nh Trit hc Php C.A. Helvtius cho rng, ngay t khi sinh ra, mi ngi u c tim nng bm sinh nh nhau pht trin o c, tm l. S khc bit tm l c gii thch bng nhng nh hng khc nhau ca mi trng v nhng tc ng gio dc. ng thi, quan im ny cn khng nh nhn t x hi l ngun gc ca s pht trin tm l. Do , nghin cu tm l con ngi th ch cn phn tch cu trc ca mi trng. Mi trng nh th no th tm l ca con ngi nh th y. C ch hnh vi ca con ngi v nhng con ng pht trin ca n c ban cho mt ln trong mi trng v vn mi mi nh th. Nu quan nim nh th th thuyt ngun gc x hi xem tr em l mt tn ti hon ton th ng, chu s tc ng v chi phi ca mi trng xung quanh v khng th thot khi vng kim to. Nu tr em sinh ra l t giy trng th nh hng ca hon cnh, iu kin, mi trng, x hi m nhng phm cht - thuc tnh c v ln . Quan nim ny cn cp thm l mi s thnh cng hay tht bi ca tr u l do mi trng hav u c gii thch bi mi trng bn ngoi. Mun nghin cu con ngi ch cn phn tch cu trc mi trng ca h nh th no th con ng pht trin hnh vi, nhn cch v tm l... s nh th y. Cc tc gi nh E. Dur Kheim, s. Blniilir cho rng, chnh nh vo tc ng ca mi trng, s pht trin mi hin hu. Ngay c nhng thuc tnh ca c im t nhin cng khng phi t nhin c m l do s tc ng qua li gia cc c nhn trong x hi v th gii t nhin l sn phm thc s ca x hi. C th nh E. Durkheini cho rng, s pht trin tm l l s hp th, lnh hi nhng nim tin, tnh cm ca ngi khc. Chnh nhng quan nim v cm xc hp th c t bn ngoi s xc nh c tnh trong hot ng tm hn ca a tr khi chng phi lnh hi nhng kinh nghim, phong tc tp qun tch lu c ca loi ngi. Tuy vy, nhng nh nghin cu thuc trng phi ny vn cha chm n mt cch ch thc "ci vn ho cng nh m t mt cch xc thc ngha ca t vn ho cng nh bn cht v nh hng ca vn ho n s pht trin. Trng phi ny vi ni dung chnh l s pht trin tm l ca tr em c c l do s tng tc vi mi trng xung quanh, mi trng l nhn t quyt nh s pht trin ca tr em. Quan nim ny ph nhn tnh tch cc ca c nhn khi quy tt c v s nh hng ca mi trng x hi. y l quan nim duy tm, my mc khi cho rng s pht trin tm l tr em l s bt chc rp khun, th ng, chu s tc ng t mi trng bn ngoi. Quan im ny cng khng nhn nhn ton din cc nhn t nh hng n s pht trin tm l nn dn n s thiu bin chng khi cha vch ra ngun gc, c ch ca s pht trin tm l. Quan im ny khng gii thch c v sao trong nhng mi trng nh nhau li hnh thnh nhng nhn cch khc nhau, cng nh c nhng ngi ging nhau mt cch tng i v th gii ni tm, ni dung v hnh thc hnh vi nhng li c hnh thnh t nhng mi trng x hi khc nhau [35].

+ Thuyt hi t hai yu t: nhng ngi theo thuyt ny quan tm n s tc ng ca hai yu t l mi trng v tnh di truyn khi nghin cu tr em. H cho rng, s tc ng qua li gia mi trng v di truyn quyt nh s pht trin tm l tr em. Trong hai yu t trn, di truyn gi vai tr quyt nh, cn mi trng l iu kin bin nhng yu t c sn ca di truyn tr thnh hin thc. V. Stecn (nh nghin cu tm l ngi c) v cc cng s ca ng khng nh: s tc ng qua li gia mi trng v di truyn quyt nh s pht trin tm l tr em. Tuy nhin, di truyn vn gi vai tr ch yu trong s pht trin tm l ca tr em. Nhn nhn v s nh hng ca hai yu t di truvn v mi trng, cc nh nghin cu theo quan im ny khng nh thm rng, trong s pht trin tm l ca tr, nhp v gii hn ca s pht trin l tin nh, cn mi trng s nh hng n tc chn mui ca nng lc v tnh cch c truyn li sn. Tuy nhin, mi trng y khng phi l tt c cc iu kin v hon cnh xung quanh (x hi) m ch l mi trng gia nh - tch ri hon ton vi tc ng ca nh gio dc. Nh vythuyt ny cng ri vo hng my mc siu hnh, mang tnh c quyn, c li cng nh ph nhn tnh tch cc ca c nhn, vai tr ca gio dc i vi s pht trin tm l ca con ngi, ca la tui. T , thuyt ny cng b tc khi khng th gii thch mt cch trn vn v tha ng nhng tnh hung nht nh trong s pht trin tm l ca con ngi [35].

+ Thuyt phn tm hc: thuyt phn tm hc do s. Freud a ra u th k XX, nay vn rt thnh hnh phng Ty. C ngi vn dng thuyt ny gii thch nhng hin tng x hi v hnh vi con ngi ch yu quy nh bi nhng bn nng v thc, c bit l bn nng tnh dc... Thuyt ny gii thch mi hnh vi ca con ngi u do s thi thc ca bn nng. D trong con ngi c thc v i sng thng ngy ca bn thn (ci ti), (ci siu ti) nhng tt c nhng ci u bt lc trc ci bn nng v cng si sc mnh lit (ci n), n thc y con ngi n nhng am m v thc, nhng hnh ng bn nng. Thc cht thuyt ny ch i su phn tch nhng bn nng sinh vt con ngi v khuch i ln, tuyt i ho i, khng thy c bn cht x hi con ngi. Nh vy n h thp con ngi, bnh vc v c phn khuyn khch nhng hnh vi phi x hi. Thuyt ny xem gio dc ch l tip tc nhng ci sn c ca bn nng v hng cho nhng ci thng hoa, ch khng th hnh thnh, pht trin nhng nng lc, phm cht mi t x hi a li cho con ngi.

+ Thuyt hnh vi: Thuyt hnh vi c hnh thnh t u th k XX chu u v chu M. Ngy nay, thuyt ny vn cn ang c thnh hnh M v nhiu nc t bn. Thuyt ny cho rng, khng cn quan tm n bn cht x hi, n tm l, thc, i sng tm hn ca con ngi m ch cn bit: cho mt kch thch (S) phn ng (R) nh th no. Phn ng no c li th tip tc cng c duy tr. Nhng ngi ra thuyt ny khng nhng nghin cu thc nghim ng vt (chut, b cu, kh...) gii thch hnh vi ngi m cn p dng kt qu nghin cu ca cng thc S - R ng vt mang vo x hi (hun luyn cng nhn, qun i, gio dc tr em...).

* Quan im Macxit v con ngi v bn cht con ngi

Da trn phng php lun duy vt bin chng Macxit, da trn nhng thnh qu ca khoa hc nghin cu v con ngi, ngy nay chng ta c th nu ln nhng quan im ng n hn v bn cht nhn cch ca con ngi, nhm hiu con ngi mt cch y , ton din hn c th gio dc con ngi mt cch c c s tin cy.

- Con ngi l mt thc th t nhin

Trc ht, c th thy con ngi l mt thc th t nhin, c ngun gc pht trin lu di trong lch s tin ho ng vt trong nhng iu kin c bit v t ti trnh pht trin cao nht trong th gii t nhin. Con ngi tr thnh Cha t mun loi. Vi t cch l thc th t nhin, con ngi tun theo cc quy lut sinh vt mang theo cc c im di truyn v hnh thi gii phu - sinh l ca th h trc, c c im ring v gii phu sinh l, hot ng thn kinh, c nhu cu sinh vt, nhng phn x, bn nng... ng thi, con ngi l thc th x hi v i vi mt ngi bnh thng th ngay c nhng hnh vi c tnh sinh vt, bn nng cng c thc, cng c tnh x hi, b quy nh bi ci x hi.

- Con ngi l mt thc th x hi

Quan im Macxit nhn mnh rng, bn cht t nhin ca con ngi ch tn ti vi con ngi x hi. Nh c im t nhin, loi ngi pht trin n trnh cao v c nng lc hot ng, lao ng. Chnh Lao ng l iu kin c bn u tin quyt nh ton b i sng con ngi v nh th n mt mc v (hoc) trn mt ngha no , chng ta phi ni: Lao ng sng to ra con ngi.

Lao ng l mt qu trnh khng ngng i hi con ngi phi nng cao nng lc ca mnh (t c bp n tr c) tc ng vo t nhin ngy mt hiu qu hn, ng thi cng l qu trnh hnh thnh v pht trin cc mi quan h x hi gia ngi v ngi. Chnh qu trnh hnh thnh nhn cch con ngi, C.Mc ch r: ... Bn cht con ngi khng phi ci tru tng vn c ca mi c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ho cc mi quan h x hi.

V mt sinh hc, a tr ra i khng th t sng v pht trin. N phi nh s chm sc nui dy ca ngi ln mi c th bit ci, bit ni, mi c hnh vi ngi, tr thnh ngi. l qu trnh a tr lnh hi nhng kinh nghim x hi lch s ca loi ngi c c kt li tr thnh con ngi ca x hi ng thi (ch khng phi lp li lch s pht trin ca cc th h cha ng). Chnh nh bn cht x hi m loi ngi khng ngng ci to t nhin, ci to x hi, hon thin bn thn mnh pht trin. (ng vt ch hin thc ho chng trnh di truyn nh sn trong gien v thch nghi vi hon cnh. Do , khng th c phng thc pht trin nh ca loi ngi).

Con ngi khi i din cho loi th con ngi l mt c th; khi l thnh vin ca x hi th con ngi l mt c nhn; khi l ch th hot ng th con ngi l mt nhn cch.

T mt con ngi t nhin pht trin thnh mt nhn cch, con ngi phi chu hng lot nhng tc ng, nhng chi phi ca nhng yu t ch quan v khch quan, theo c quy lut t nhin v quy lut x hi.

* Khi nim v s pht trin nhn cch

- Khi nim nhn cch

Da trn quan im duy vt v bn cht con ngi ca Ch ngha Macxit, cc nh tm l duy vt bin chng cho rng, nhn cch c bn cht x hi -lch s. Khi nim nhn cch va l mt phm tr tm l va l mt phm tr x hi, ni dung ca nhn cch l ni dung ca hin thc x hi c th chuyn thnh nhng c im nhn cch ca mi con ngi.

Nhn cch ch xut hin con ngi trong mt giai on pht trin nht nh. Nhn cch l sn phm mun ca s pht trin lch s x hi v c th con ngi - A. N. Leonchiev. Tr s sinh l mt con ngi, mt c nhn, c c tnh nhng cha l mt nhn cch.

tr thnh mt nhn cchc nhn phi sng, hot nggiao tip trong x hi, t ti s trng thnh x hi nht nh v tr thnh ch th c thc ca hot ng.

- C th nu ln mt s nh ngha nhn cch sau y:

Vi quan nim nhn cch bao gm nhng phm cht tm l quy nh hnh vi x hi ca con ngi, E. V. Sorokhova cho rng: Nhn cch l con ngi vi t cch l k mang ton b nhng thuc tnh v phm cht tm l, quy nh hnh thc hot ng v hnh vi c ngha x hi.

Khng nh nhn cch l ch th c thc trong vic thc thi cc vai tr x hi, A.G. Covaliov nh ngha: Nhn cch l mt c nhn c thc, chim mt v tr nht nh trong x hi v ang thc hin mt vai tr x hi nht nh.

Tip cn nhn cch di gc gi tr x hi, phm gi lm ngi ca mi c nhn, Phm Minh Hc cho rng: Nhn cch l h thng cc thi ca mi ngi th hin mc ph hp gia thang gi tr v thc o gi tr ca ngi y vi thang gi tr v thc o gi tr ca cng ng v x hi, ph hp cng cao, nhn cch cng cao.

Nhn mnh tnh c o v tnh gi tr ca nhn cch, L c Phc cho rng: Nhn cch l cu to tm l phc hp, bao gm nhng thuc tnh tm l c nhn, c hnh thnh, pht trin trong cuc sng v hot ng, to nn nhn din v quy nh gi tr x hi ca mi ngi.

C th tm tt nhng im chung khi hiu v khi nim nhn cch nh sau:

- Nhn cch l mt chnh th ca nhiu thuc tnh, c im bn vng ca con ngi.

- Nhng c im thuc tnh y mang tnh c o ring mi c nhn.

- Nhng thuc tnh nhn cch th hin trong hnh vi x hi, mang gi tr x hi.

Nhn cch l t hp nhng c im, nhng thuc tnh tm l c nhn th hin bn sc v gi tr x hi ca con ngi [11].

* Khi nim v s pht trin nhn cch

Nh trn trnh bv, nhn cch khng sn c m c hnh thnh v pht trin trong cuc i mi con ngi.

S pht trin ca con ngi l s trng thnh c v th cht v tinh thn. S pht trin v th cht l s pht trin sinh hc, l s trng thnh v c bp, thn kinh v cc c quan ni tng... theo quy lut t nhin. Chnh v vy, thai nhi c nui dng v chm sc tt v mt dinh dng khi nm trong bng m s to ra nhng iu kin thun li pht trin v mt th cht. Nhng thun li v sinh hc s to ra nhng tin tch cc cho s pht trin nhn cch tr.

S pht trin v tinh thn l s trng thnh v tm l, thc theo quy lut tm l v quy lut x hi trn c s lnh hi nn vn minh nhn loi. S pht trin th cht gn lin vi s pht trin v tinh thn, theo quy lut pht trin tm, sinh l la tui. Qu trnh pht trin trn l s bin i khng ngng v s lng, cht lng v chuyn ho gia chng vi nhau, l bc pht trin nhy vt tin ln ca tng c nhn v ti nng v phm hnh ph hp vi lch s x hi v thi i. S pht trin to nn nhn cch con ngi. S pht trin ca nhn cch th hin mc nng lc ngy cng cao, b rng v tnh bn vng ca xu hng, tnh cch ngy cng phong ph v c du n c o ca ring mnh.

S pht trin nhn cch con ngi l mt trong nhng vn rt phc tp ca khoa hc gio dc. N chu s tc ng v l kt qu tc ng ca nhiu yu t t nhin v x hi, bn trong v bn ngoi, khch quan v ch quan, t pht v c thc... Da trn nhng thnh tu mi ca tm l hc v gio dc hc Macxit, cn xc lp mt s im c bn di y khi nhn nhn v s pht trin nhn cch:

+ a tr ra i l mt con ngi nhng n phi c sng trong x hi loi ngi, tip thu nhng kinh nghim x hi lch s ca loi ngi th mi pht trin thnh mt nhn cch.

+ Yu t sinh hc ca bn thn a tr l tin , tim nng ca s pht trin nhn cch.

+ Mi quan h ca tr vi mi trng t nhin v x hi l iu kin ca s pht trin nhn cch. Nhng khng phi l mi trng chung chung m l quan h ca mi ch th vi nhng i tng nht nh ca mi trng, nhng ci m hot ng ca ch th nhm vo, nhng ci li cun hp dn ch th c hot ng .

+ Hot ng v quan h giao tip ca mi c nhn nhm tip thu nhng kinh nghim tin tin ca loi ngi, l phng thc v ng lc ca s pht trin nhn cch.

* Gio dc l nhn t ch o trong qu trnh pht trin nhn cch th h tr.

b. Vai tr ch o ca gio dc trong s hnh thnh v pht trin nhn cch ca c nhn

lm r c vai tr ch o ca gio dc trong s hnh thnh v pht trin nhn cch c nhn, trc tin cn c mt ci nhn tng qut v cc yu t nh hng n s hnh thnh v pht trin nhn cch. Cc yu t nh hng n s hnh thnh v pht trin nhn cch c nhn bao gm: yu t di truyn - ng vai tr l tin ; yu t mi trmg - ng vai tr l iu kin: yu t hot ng v giao tip ca c nhn ng vai tr quyt nh; yu t gio dc - ng vai tr ch o. Cc yu t ny lin kt trong mi quan h tng h. S thun li hay khng thun li ca yu t ny u nh hng chi phi cc yu t cn li. Trong , yu t gio dc li c th nh hng, un nn v gim bt nhng mt khng thun li thc y nhn cch pht trin theo chiu hng tch cc.

* Vai tr ca yu t di truyn trong s hnh thnh v pht trin nhn cch.

Di truyn l s ti to tr nhng thuc tnh sinh hc nht nh, ging vi cha m; l s truyn li t cha m n con ci nhng phm cht v nhng c im nht nh c ghi li trong h thng gen. Con ngi nh l mt b phn ca t nhin, khi sinh ra tip nhn vn sinh hc nht nh c ghi li di hnh thc chng trnh di truyn nhng sc mnh bn trong c th, tn ti di dng nhng t cht v nhng nng lc. Chng trnh mang tnh di truyn v s pht trin con ngi, trc ht m bo cho loi ngi tip tc tn ti, ng thi lm pht trin nhng h gip c th con ngi thch ng vi nhng bin i ca cc iu kin tn ti ca mnh, to kh nng cho con ngi hot ng c hiu qu trong mt s lnh vc nht nh. Ni cch khc, di truyn to tin quan trng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch. Chnh v vy, cc nh gio dc cn quan tm ng mc n sc sng vn c trong bn cht t nhin ca con ngi; cn sm xc nh tnh cht v phng hng ca nhng sc sng di dng nhng t cht chm sc, khai thc, pht huy kp thi nhm pht trin ti nng ca tr.

Mc d nhng nhn t bm sinh di truyn c vai tr quan trng trong s pht trin nhn cch nhng nhng tnh cht c di truyn ch c trng cho nhng lnh vc hot ng ht sc rng ri, bao qut, chng khng nh hng vo mt lnh vc hot ng hay sng to c th no. Vic nh hng ny do nhng iu kin lch s x hi c th v do trnh pht trin ca loi hnh hot ng lao ng, ngh thut, khoa hc nht nh quyt nh, c bit do tnh tch cc hot ng ca c nhn.

Nhn thc r iu khng c php tuyt i ho hoc nh gi qu cao nhn t sinh hc trong s pht trin nhn cch. T , c thi ng n trc nhng thuyt nh mnh do di truyn, thuyt sinh hc ho gio dc hoc nhng chnh sch gio dc khng ng (nh thuyt chng tc trong gio dc, thuyt hai h thng nh trng cho tr bnh dn v tr u t.... ng thi, cng trnh vic qu xem nh nh hng ca nhn t sinh hc trong cng tc gio dc nhm pht trin ton din nhn cch ca tr.Khng th ph nhn mt a tr c nhng tin sinh hc, di truyn thun li th s dn n mt qu trnh pht trin nhn cch t tr ngi hn. i vi vn to ra nhng tin sinh hc thun li ban u, c th d dng nhn thy vai tr to ln ca cc bc cha m, ch n np sng lnh mnh, chun b tt cho qu trnh th thai v nui dng thai nhi... Nhng trn thc t, khng phi bt c ph huynh no cng thc c y trch nhim ca mnh. i khi h nhn thc c nhng cha c kin thc y hay mt ch thc hin tt iu ny. Chnh v vy, vic tm hiu v gio dc thai nhi cng l iu cn thit c th gip cho con pht trin tt nht v mt th cht trc khi chng cho i v ct ting khc u tin. Bi l, i vi cc cha m, khng g hnh phc hn khi con mnh sinh ra c khe mnh, l nim hnh phc u tin khi nhn thy con lt lng.

* Vai tr ca yu t mi trng trong s hnh thnh v pht trin nhn cch.

Mi trng l h thng phc tp, a dng cc hon cnh bn ngoi, cc iu kin t nhin v x hi xung quanh cn thit cho sinh hot v pht trin ca con ngi.

T nh ngha trn, ta c th nhn thy c hai loi mi trng, l mi trng t nhin v mi trng x hi.

- Mi trng t nhin bao gm cc iu kin t nhin - sinh thi phc v cho hc tp, lao ng, rn luyn sc khe, vui chi, ngh ngi ca con ngi. Nhng c im v a hnh, thi tit, kh hu to iu kin rn luyn nhng phm cht nhn cch c nhn. Thng thng tnh cch ca con ngi c phn lin quan n c im a l ca khu vc sinh sng. Tuy nhin, mi trng khng nh hng hay c ngha quyt nh tuyt i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. Mi trng t nhin nh hng n s pht trin nhn cch nhng khng mnh m ng thi cng b chi phi bi con ngi v yu t x hi.

- Mi trng x hi bao gm: mi trng chnh tr, mi trng kinh t, sn xut, mi trng sinh hot x hi v mi trng vn ho. Mi trng x hi quy nh ni dung v chiu hng ca s pht trin nhn cch. Mt khc, n gp phn to nn mc ch, ng c, phng tin v iu kin cho hot ng giao tip - giao lu ca c nhn m nh c nhn chim lnh c cc kinh nghim ca x hi loi ngi hnh thnh v hon thin nhn cch ca mnh.

Trong qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch, mi trng x hi c tm quan trng c bit v nu khng c x hi loi ngi th nhng t cht c tnh ngi cng khng th pht trin c. S hnh thnh v pht trin nhn cch ch c th c thc hin trong mt mi trng nht nh. Mi trng gp phn to nn mc ch, ng c, phng tin v iu kin cho hot ng giao lu ca c nhn, m nh c nhn chim lnh c cc kinh nghim x hi loi ngi hnh thnh v pht trin nhn cch ca mnh. Tuy nhin, tnh cht v mc nh hng ca mi trng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch cn tu thuc vo lp trng, quan im, thi ca c nhn i vi cc nh hng , cng nh tu thuc vo xu hng v nng lc, vo mc ca c nhn tham gia ci bin mi trng.

Trong giai on thai nhi, mi trng sng c th l gia nh v khng gian sng xung quanh ngi m c mt tc ng khng nh ln s pht trin ca thai nhi. Bi y l giai on cng sinh, nhng tc ng ln ngi m u gin tip tc ng n thai nhi. V vy, trong qu trnh mang thai, vic ch v to ra mi trng sng an bnh, trong lnh l iu cn quan tm.

* Vai tr ca hot ng c nhn v giao tip trong s hnh thnh v pht trin nhn cch.

Cuc sng con ngi l mt chui hot ng. Con ngi cn sng l cn hot ng. Hot ng l phng thc tn ti ca con ngi. Cc hot ng ca con ngi bao gm cc qu trnh con ngi tc ng vo khch th (s vt, tri thc...) gi chung l nhng hot ng bn ngoi v qu trnh tc ng vo tinh thn, tr tu gi l nhng hot ng bn trong. Ngha l trong hot ng bao gm c hnh vi tm l, c cng vic tay chn ln cng vic tr c. Hot ng gip c nhn tri nghim v thu thp vn sng trng thnh v pht trin. Hot ng gip con ngi thch nghi c vi hon cnh v t khng nh nhn cch ca mnh. Thng qua hot ng, con ngi dn dn hon chnh bn thn, hnh thnh nhng nt nhn cch thch hp vi yu cu ca gia nh v x hi. Mi trng, gio dc khng phi l s tc ng bn ngoi vo s hnh thnh nhng phm cht no ca con ngi m l qu trnh t bin i con ngi. Trong mi giai on hoc thi k pht trin, c nhng loi hnh hot ng ring, c trng cho tng la tui. Ci ring mi giai on pht trin tm sinh l v nhn cch ca tr em, xut pht t c th ca nhng nhn t quy nh hot ng ca giai on y, biu hin hot ng ch o v hng tm l.

Bng 1.1. Hot ng ch o theo tng la tui.

La tui

Hng tm l

Hot ng ch o

c trng tm l

S sinh

Ngoi

Hot ng n, ng

Hnh ng bc pht, cha th iu khin

Hi nhi

Ni

Hot ng giao lu cm xc trc tip

Cng sinh cm xc, ng tc biu cm

u nhi

Ngoi

Hot ng vi vt hay hot ng c i tng

Tm ti v khm ph vt

Bt chc hnh ng tip xc s dng vt

Mu gio

Ni

Hot ng vui chi trng tm l tr chi phn vai c ch hay tr chi sm vai

Thch lm ngi ln, bt u thc v bn thn, phn nh khch quan vi ch quan

Nhy cm vi nhng chun mc o c, thm m, t duy hnh tng pht trin.

Nhi ng

Ngoi

Hot ng hc tp

Tm ti v khm ph trc tip th gii xung quanh.

Hiu ng v vn ng lin tc

Thch th lnh hi nhng tri thc khoa hc.

Quan tm n phng php cng c nhn thc.

Thiu nin

Ni

Hot ng giao lu bn b

Pht trin mnh v th cht v tm l dn n dy th.

Quan h bn b ng vai tr cc k quan trng

ci t, nhn cch v nh hnh bn ng, t thc xut hin.

Mong mun c i x nh ngi ln v c th xut hin khng hong tm l tui dy th

u thanh nin

Ngoi

Hot ng hc tp hng nghip

T thc pht trin, hnh thnh th gii quan

nh hng ngh nghip bt u pht trin mnh.

Ham thch hot ng x hi, ci ti nh hnh r.

Xut hin rung ng u i v mi tnh u.

Mi trng, gio dc s to nn th gii ni tm, nng lc ca con ngi, ngha l hnh thnh v pht trin trong con ngi nhng tri thc, nim tin, thi , k nng, k xo, thi quen khi con ngi tc ng tch cc vo hon cnh . Mi trng, gio dc s tc ng mc no cn tu thuc rt ln vo s tch cc ca c nhn tc ng vo mi trng, vo gio dc. V th, nhng tc ng tch cc t bn ngoi: T mi trng, t gio dc c tc dng i vi ngi c gio dc hay khng, iu cn tu thuc vo bn thn h c th hin c y t cch ch th hot ng ca mnh hay khng, h c hng ng vo tc ng ca gio dc, ca mi trng mt cch tch cc thng qua s t gio dc, s t hc hay khng.

T cch ca ch th hot ng th hin ch thc c (hiu v c nhu cu tip nhn) nhng tc ng tch cc t bn ngoi, bin nhng yu cu khch quan thnh yu cu ch quan, pht hin v gii quyt mu thun gia yu cu cao ca x hi v kinh nghim cn hn ch ca bn thn, chim lnh c mt cch t gic nhng kinh nghim x hi mi, th hin chng bng k nng, k xo, hnh vi; ng thi th hin sc khng chng li nhng tc ng ca cc yu t xu, tiu cc t bn ngoi khng b suy thoi nhn cch.

Hot ng tch cc ca c nhn l nhn t quyt nh trc tip n s hnh thnh v pht trin nhn cch. L ng nhin, thai nhi, yu t hot ng tch cc ca c nhn cha c th hin r rng, tuy nhin khng phi l khng tn ti. Lun im ny c lm r hn phn sau. Nhng bng cc cng trnh nghin cu, trong giai on thai k, thai nhi bt u cm nhn m thanh, quy p... Cc biu hin ny u l nhng hnh ng ban u bc u to nn nhng im ring bit trong nhn cch tr. Nu c to iu kin cm nhn tt, vi nhng ch sinh hot khoa hc, thai nhi s lm quen vi cch sinh hot v lm vic khoa hc, nhng nn np v s tch cc t pha ngi m to ra nhng hnh ng s khi cho tnh tch cc sau ny.

Qu trnh pht trin nhn cch ca tr thng din ra qua cc hot ng c bn nh: hot ng nhn thc, hot ng giao tip, hot ng vui chi, hot ng hc tp v hot ng x hi. Trong hot ng giao tip s giao lu ng vai tr quan trng, gip c nhn c th ho nhp vo cc quan h x hi, lnh hi nn vn ho x hi, chun mc x hi, t to nn bn cht con ngi, lm cho nhn cch pht trin. S pht trin nhn cch ca tr c thc y mnh bi tnh cht v mt giao tip ca tr vi ngi ln v bi cc hot ng ch o tng ng vi mi giai on la tui, giai on thai nhi, nh s tip xc v giao tip vi m hoc nhng tng tc t ngi thn s gp phn to ra s n nh v mt tm l. Mc d cha c s trao i thng tin nhng s cm nhn v thnh gic hay cm xc u l si dy kt ni v nui dng tnh cm, tm hn tr khi tr cn nm trong bng m. Chnh v vy, trong gio dc thai nhi, cht lng ca s giao tip v giao lu vi tr s chi phi n i sng tm l v tnh cch ca tr sau ny.

* Vai tr ca gio dc trong s hnh thnh v pht trin nhn cch

Chng ta thy rng, hon cnh bn ngoi tc ng vo c nhn rt khc nhau. Cng vi nhng s tc ng c mc ch, c t chc th cng c khng t nhng tc ng t pht, ngu nhin ca hon cnh x hi. Trong nhng tc ng th gio dc l s tc ng c mc ch, c t chc nn n l nhn t ch o trong s pht trin nhn cch.

Ti sao gio dc ng vai tr ch o trong s pht trin nhn cch? S d nh vy l bi cc l do sau:

- Gio dc l s tc ng c mc ch, c t chc, c k hoch nhm thc hin c hiu qu cc mc ch ra.

- Gio dc c th mang li nhng tin b m cc nhn t khc nh bm sinh di truyn hoc mi trng, hon cnh khng th c c. Chng ta c th ly mt v d n gin: mt em b sinh ra khng b khuyt tt g, cng vi s tng trng v pht trin ca c th th mt vi nm sau, chc chn em b s bit ni. Nhng nu khng c hc tp th em s khng th c sch, vit th v cng khng th c nhng k xo ngh nghip.

- Gio dc c tm quan trng c bit i vi nhng ngi b khuyt tt, n c th b p nhng thiu ht do bnh tt gy ra cho con ngi.

- Gio dc cn c th un nn nhng phm cht tm l xu v lm cho n pht trin theo chiu hng mong mun ca x hi. chnh l hiu qu ca cng tc gio dc i vi tr em h hoc nhng ngi phm php.

- Khc vi cc nhn t khc, gio dc khng ch thch ng m cn c th i trc hin thc v thc y n pht trin.

Thc t gio dc cng chng minh rng: S pht trin tm l ca tr em ch c th din ra mt cch tt p trong nhng diu kin ca gio dc v dy hc. iu cng chng t tm quan trng ca gio dc.

Qu trnh gio dc gm c tc ng ca cc yu t sinh hc cng nh tc ng ca cc yu t x hi cng vi s tc ng ca hot ng t chc v lnh o ca nh gio dc cng nh tc ng ca hot ng v giao lu ca c nhn. Qu trnh gio dc c kt hp cht ch vi qu trnh x hi c din ra khng ch nh trng m c gia nh, c s sn xut x hi... Vi quan nim nh vy, qu trnh gio dc l hnh thi c bn v ch yu ca s pht trin nhn cch c nhn. Gio dc l con ng ngn nht gip th h tr pht trin, b qua nhng m mm khng cn thit trong cuc i mt con ngi.

Trong cc tc ng gio dc: gio dc gia nh, nh trng v x hi th gio dc nh trng l quan trng nht.

Nh trng l c quan gio dc chuyn nghip, c i ng cc nh s phm c o to, c ni dung chng trnh chn lc, c phng php ph hp vi mi la tui, c cc phng tin k thut c th phc v cho gio dc. Mc ch gio dc nh trng ph hp vi yu cu x hi v thi i. Gio dc nh trng l gio dc thng qua kin thc v phng php khoa hc, t chc cc hot ng, giao lu trong thc tin, lm cho nhn cch hc sinh c hnh thnh v pht trin. Gio dc to nn b mt tm l ca c nhn ph hp vi nhng tiu chun v gi tr x hi v thi i.

Gio dc gia nh c tin hnh trong c cuc i mt con ngi. Vi c im ch yu l m quan h hn nhn v huyt thng, gio dc gia nh c xy dng trn c s tnh cm bn cht, c nh hng rt ln n s pht trin ca mi con ngi. Ngy nay, Gio dc hc tha nhn nn np gia phong, truyn thng gia nh nh mt yu t gio dc cc k quan trng, khng th coi thng.

Gio dc x hi l gio dc ca ton x hi vi th ch chnh tr, php lut, vi truyn thng vn ho, o c... c thc hin thng qua h thng t chc Nh nc, b my tuyn truyn ca h thng thng tin i chng, d lun x hi, hot ng gio dc ca cc on th qun chng... gp phn quan trng cho s pht trin nhn cch c nhn.

Gia nh, nh trng v x hi l ba lc lng gio dc lo ln, nu c phi hp cht ch, cng thng nht mt mc ch, mt yu cu v cng mt phng thc th gio dc s em li kt qu tt p.

Gio dc - ngoi vic bi dng nhng phm cht tt p ca con ngi cn c th gip sa cha nhng lch lc trong thc o c v hnh vi ca con ngi (gio dc li) v hn th, gio dc cn c th gip khc phc c nhng khuyt tt ca c th, tinh thn do bm sinh hoc ri ro bnh tt (gio dc ngi c tt, thiu nng bm sinh) gip con ngi ho nhp vi cng ng.

Gio dc cn bao gm c s t gio dc. T gio dc l bc tip theo v l bc quyt nh kt qu ca ton b s nghip gio dc. T gio dc, t tu dng l hot ng c thc, l giai on pht trin cao ca nhn cch.

Tm li, s pht trin ca con ngi l tin trnh pht trin, hon thin v th cht v tinh thn, c chi phi bi hng loi nhng yu t ch quan v khch quan. Nhn cch con ngi l t hp nhng phm cht x hi. S pht trin ca nhn cch c thc hin di nh hng ca h thng cc quan h x hi m con ngi sng, hot ng v giao lu. Gio dc vi t cch l mt hot ng c bit c vai tr ch o, c nh hng quyt nh trong s pht trin nhn cch. Mt nhn cch tt p khng th pht trin nu khng c gio dc.

Cc yu t bm sinh di truyn, mi trng v hot ng c nhn u c nh hng n s pht trin nhn cch cc mc khc nhau, tuy nhin yu t gio dc li c th tc ng ng cc yu t ny to iu kin thun li hn cho s pht trin nhn cch.

* i vi di truyn

- Gio dc to iu kin thun li nhng mm mng ca con ngi c trong chng trnh gen c pht trin. Chng hn, tr c di truyn cu to ct sngbn tay v thanh qun nhng nu khng c gio dc th tr kh c th i thng ng bng hai chn, bit s dng cng c hay pht trin ngn ng... Gio dc c chc nng rn luyn, thc y s hon thin ca cc gic quan v vn ng c th.

- Gio dc pht hin nhng t cht ca c nhn v to iu kin pht huy nng khiu thnh nng lc c th.

- Gio dc tm cch khc phc nhng khim khuyt c th hn ch nhng kh khn ca ngi khuyt tt trong s pht trin nhn cch (phc hi chc nng hoc hng dn s dng cng c h tr). Ngoi ra, gio dc cn gp phn tng cng nhn thc trong x hi v trch nhim ca cng ng i vi ngi khuyt tt v t chc cho ton x hi chia s, h tr ngi khuyt tt vt qua kh khn v s bt hnh ca mnh.

* i vi mi trng

- Gio dc tc ng n mi trng t nhin qua vic trang b kin thc v thc bo v mi trng ca con ngi, khc phc c s mt cn bng sinh thi, lm cho mi trng t nhin tr nn trong lnh, p hn.

- Gio dc tc ng n mi trng x hi ln thng qua cc chc nng kinh t - x hi, chc nng chnh tr - x hi, chc nng t tng - vn ho ca gio dc.

- Gio dc cn lm thay i tnh cht ca mi trng x hi nh nh gia nh, nh trng v cc nhm bn b, khu ph..., cc mi trng nh to nn nhng tc ng lnh mnh, tch cc n s pht trin nhn cch con ngi. Hin nay, cng tc gio dc x hi ang ch tm xy dng gia nh l mt mi m dn ch, bnh ng, m no, hnh phc; nh trng l mt mi trng thn thin i vi hc sinh, cng ng dn c l khu vc vn ho ca mt x hi vn minh tin b.

* i vi hot ng c nhn

- Gio dc t chc nhiu loi hnh hot ng giao tip b ch, lnh mnh nhm pht huy nhng phm cht v nng lc c nhn (sn chi cc nh vn ho cho mi la tui, cc cu lc b xy dng gia nh hnh phc ti a phng, cu lc b ng b chu...); xy dng ng c ng n ca c nhn khi tham gia hot ng, giao tip ng thi hng dn c nhn la chn cc hot ng v giao tip ph hp vi kh nng ca bn thn. c bit, cng tc gio dc lun xy dng cc mi quan h giao tip tch cc gia thy tr, gia bn b vi nhau ng thi t chc v nh hng cho tr tham gia vo cc hot ng ch o tng giai on la tui thc y s pht trin nhn cch.

- Gio dc to tin cho t gio dc ca c nhn. T gio dc th hin tnh ch th ca c nhn khi con ngi p ng hoc t vn ng nhm chuyn ho cc yu cu ca gio dc thnh phm cht v nng lc ca bn thn. Nu c nhn thiu kh nng t gio dc th cc phm cht v nng lc ca h s hnh thnh mc thp hoc thm ch khng th hnh thnh. Trnh , kh nng t gio dc ca c nhn phn ln bt ngun t s nh hng ca gio dc. Gio dc ng n v y s gip con ngi hnh thnh kh nng t gio dc, khng trc nhng tc ng tiu cc ca x hi pht trin nhn cch mnh m. Ch c nhng ngi bit t gio dc mi l nhng ngi thc s c gio dcBennet - Anh).

Nh vy, gio dc ng vai tr ch o trong s hnh thnh v pht trin nhn cch ca c nhn. Vai tr ca gio dc i vi s pht trin ca thai nhi s c trnh by c th hn nhng cng tun theo quan im chung v Tm l Gio dc v s hnh thnh v pht trin nhn cch. Theo quan im Tm l hc, th gio dc ng vai tr ch o v quan trng i giai on thai nhi, chnh l can thip, iu chnh cc yu t khc nhm to tin cho qu trnh pht trin ca thai nhi.

1.1.2. Khi nim gio dc thai nhi

Lch s my ngn nm hnh thnh v pht trin ca y hc c truyn, trong phng php gio dng thai nhi c c bit ch . Gio dc thai nhi - cm t ny c t thi c i, c th ni Trung Quc chnh l t nc sn sinh ra hc thuvt gio dc thai nhi. Hn 2000 nm v trc, cun sch ni ting ca Trung Quc Hong ni kinh c nhng ghi chp v gio dc thai nhi. Thi nh Hn bt u hnh thnh hc thuyt v gio dc thai nhi. Trong cun Thin kim phng ca Tn T Mc ni v Thuyt dng thai. Cun Phng php an ton ca ph n ca Trn T Minh i nh Minh cng cp n vn gio dc thai nhi. Tc phm Nhp mn y hc v Phng php k diu i nh Minh hc thuyt v gio dc thai nhi ngy cng hon thin hn. Cun Tuyn tp y hc c kim ca nh Thanh tng hp tt c cc bi vit v vn gio dc thai nhi qua cc triu i ca Trung Quc.

Vo th k th V (TCN), trong mt cun sch ca Scrotes - trit gia c i ni ting ngi Hy Lp cng ni v vn gio dc thai nhi. Nhng nm 50 ca th k XIX, nh sinh vt hc ni ting ngi Anh - F. Galton cho ra i Hc thuyt u sinh Hc thuyt ny c pht trin v c nhiu ngi bit n, nh hc thuyt gio dc thai nhi c hon thin thm mt bc v dn dn tr thnh mt b mn l lun... nc ta, trong cc tc phm nh Ph o xn nhin, To tho lng m, Hnh gin trn nhu, i danh y L Hu Trc cng ghi li kh nhiu nhng kin gii c sc v php gio dng thai nhi. Nh vy, thut ng gio dng thai nhi, thai gio hay gio dc thai nhi l thut ng xut hin t rt sm. c bit, trong cuc sng hin i th vn nui dy con ci mt cch khoa hc c quan tm v cao hn. Trong , vn nui dy thai nhi c nghin cu di cc gc Tm l hc, Gio dc hc, Sinh l hc, Dinh dng hc... Mi gc cung cp mt gc nhn tng th khoa hc, thit thc cho cc bc cha m trong vic to dng nhng nhn cch tng lai mt cch trn vn hn v hnh phc hn.

Phng c Ton nhn nh, thai gio l qu trnh gio dc vi cc bin php tng hp c bt u t lc mang thai, iu chnh hon cnh mi trng trong v ngoi c th m, trnh nhng kch thch khng tt nh hng n thai nhi; mang n cho thai nhi nhng kch thch c li, thc y s pht trin khe mnh v th cht v tinh thn ca thai nhi, c li cho s trng thnh khe mnh v sau, thai nhi c c s pht trin ton din v y [40].

Vong K cho rng, thai gio l ngnh khoa hc tp trung kin thc u sinh, nui dy tt. N bao gm ba phng din: th thai khi c th trong trng thi tt nht, dng thai trong mi trng tt nht v gio dc thai nhi [27].

Tc gi Phm Th Thy nh ngha, thai gio l qu trnh gio dc vi cc bin php tng hp c bt u t khi chun b mang thai, iu chnh hon cnh mi trng trong v ngoi c th m, tin hnh dy d v gio dc thai nhi mt cch ch ng, tch cc, gip thai nhi pht trin ton din v y c v th cht v tinh thn, tr tu v nhn cch [39].

Nh vy, dng thai v thai gio, gi chung l gio dng thai nhi, thc cht l vic s dng cc bin php bo v v lm lnh mnh ho tinh thn, cng c v tng cng sc khe cho ngi m, qua tc ng mt cch tch cc v t nh ti thai nhi. l mt chui hot ng khc nhau nhm pht trin th gic, thnh gic v bi dng kh nng quan st, tnh nhy cm trong phen ng i vi s vt ca chu b sau ny, pht trin kh nng phi hp nhp nhng cc ng tc, nhanh nhy ca c th, s nhy cm trong tm hn.

Gio dc thai nhi, thc cht l gy kch thch cc gic quan ca thai (cm th quan). Do mi trng c bit ca thai nhi, nn vic gio dc phi thng qua ngi m. Cc kch thch cm th quan h thn kinh ca m c th chuyn n i no cha thnh thc ca thai nhi, gp phn lm cho i no ca thai hon thin nhanh hn. Mt s kch thch cn c lu gi lu di mt s trung khu chc nng no trong i no, khi gp iu kin tt n s bc l bng nhng ti nng ng kinh ngc.

Tm l hc hin i nhn nh: nhn cch cn bn ca con ngi nh hnh trc tui ln nm. Nhng ngay t khi thai nhi c hnh thnh trong bng m th bi cnh trong cuc sng hng ngy ca cha m sut chn thng thai k u c nh hng su xa, ton din n s pht trin ca tr trong tng lai... Dy rn l mi tn hai chiu lu chuyn cm xc mt cch y , t nhin, khng chn lc gia m v b. Mt ngi m mang thai c ch s cm xc thin v dng tnh: vui v, hot bt, phn chn, bao dung, cm thng... cng s truyfn cho con tt c nhng cm xc tch cc nht. C th ni, thai gio l biu hin tnh cm gia cc th h, l bn nng t nhin gn lin vi kht khao lm cha lm m, l s th hin tnh cm. Ai cng tng c thai gio nhng khc nhau mc , cch thc.

1.1.3. Mi quan h gia gio dc thai nhi v gio dc sm

Rt nhiu nh khoa hc, nh gio dc trn th gii xng gio dc ngay t khi tr 0 tui. Th nhng, khi nu ln ch trng ny, h ch da vo trc gic v s mn cm ca mt nh nghin cu ch cha kp i su vo lnh vc nghn cu ny. n nhng nm 80 ca th k XX, s pht trin nh v bo ca khoa hc k thut, i sng tinh thn v vt cht ca con ngi dn cao hn, m ng cho con ngi bt u i su nghin cu qu trnh pht trin t thn ca mi ngi.

Gio dc sm c mi quan h mt thit vi Nhn loi hc, Nhn ti hc, No khoa hc, Tm l hc, Gio dc hc... Nhn t gc Nhn ti hc: s trng thnh ca nhng v nhn t xa n nay, t ng sang Ty khng ai l khng c lin h mt thit vi quan h huyt thng, nh hng gia nh, gio dc sm tt (bao gm rn luyn nht nh thi th u v kh nn ca gia nh). ng tic l cc nh S hc v cc tc gi b qua rt nhiu cu chuyn v thi th u ca cc v nhn, ai bit c rng s lng qun chnh l s tht lc nghim trng nht trong lch s trng thnh ca nhn ti trn th gii.

Nhn t gc Tm l hc con ngi lun c sinh mnh th hai khng th nhn, khng th snm bt dc. Tm l pht trin ng ngha vi vic hng lot cc thng tin xung quanh gip tr tip nhn v iu khin c b no ca mnh trc cc trng thi cm xc. Nu khng c cc thng tin kch thch th tm l cng khng th pht trin, cng ging nh c bp dn ln mnh nh qu trnh vn ng. Tm l ca tr cng dn c hnh thnh nh qu trnh kch thch bi thng tin.

Di gc Sinh l hc, con ngi l ng vt cao cp. No l b my ca tr tu. Giai on t 0 tui (thai nhi) n 6 tui l thi k b no pht trin nhanh chng. thi k ny, chng ta nn dnh cho tr s nh hng, dn dt, bi dng khai ph tim nng, tc gi l gio dc sm. Thai gio cng c hiu nh mt hnh thc gio dc sm l nh th!

Gio dc sm l mt mn khoa hoc mi hnh thnh, ch trng gio dc t lc thai nhi tng hnh n lc 3 tui, c h n ch cn l mt khong khng, mt khong t hoang cha khai khn, ch mi ngi i khai khn, cy rung v lm c. Mt trong nhng quan im gio dc sm c bit n v quan tm nhiu nht hin nay l Phng n 0 tui ca Phng c Ton (Trung Quc). Phng n 0 tui chnh l ly l lun v thnh qu thc tin ca chnh mnh xng trc mi ngi, ci tin sau mi ngi, lm cho nhiu b nhn c gio dc tt p, bi dng nhiu tr tu thiu nhi tr thnh nhn ti, xut hin nhiu nhn ti. Theo ng, bn cht ca gio dc sm l mang n cho con tr mt cuc sng y th v, c kch thch v rn luyn mt cch ph hp, t nng cao t cht c bn ca con ngi. y cng chnh l im khc bit c bn ca gio dc t cht vi gio dc thng thng [40, tr. 28].

Gio dc sm c ngha c bit i vi s trng thnh ca nhn ti, cng l bc t ph ca khoa hc gio dc. S gio dc ny thc y b no ngi tng trng, khin cho chc nng ca b no c xu hng hon thin. S gio dc ny khai ph s tin ho ca k c hng triu nm pht trin nhn loi, v kho d tr tim tng trong c th. N l s pht trin tr lc ca con ngi vo thi k tt nht. S gio dc sm, gip tr hnh thnh nhng tnh cch ti p. Tm li, gio dc sm l cng trnh u tin t nn mng cho s pht trin tt p ca nhn ti v i sng con ngi.

Gio dc sm bt u t 0 tui, tc l ngay giai on thai nhi cn trong bng m. Nh vy, gio dc thai nhi va l mt phn quan trng trong qu trnh nghin cu v sinh sn hiu qu, va l im khi u ca gio dc sm, trn c s kt hp hi ho ca ba yu t sinh tt, chm sc tt v gio dc tt. l nhng quan im hin i v gio dc mang y tnh nhn vn.

1.2. Gio dc thai nhi l mt khoa hc1.2.1 C s l lun ca thai gio

1.2.2.1. C s Sinh l hc

L thuyt ny xem gio dc thai nhi l mt qu trnh sinh l, mi nhn t tm l x hi bt ngun t mi trng bn ngoi c th ngi m tc ng v gy ra nhng bin i sinh l ca c th m, tip nh hng n s pht trin ca thai nhi. V vy, nhim v ch yu ca gio dc thai nhi l to ra mt mi trng sinh ho hc v sinh hc vt l hon ho cho thai nhi, v d nh bo m n nh tun hon, ni tit, nhit v p lc trong t cung...

Sau 25 ngy th thai, ngoi vic t bo phi thai hnh thnh ng thn kinh, no bt u pht trin. Thng th 2, kt cu bn ngoi v bn trong no bt u manh nha. Thng th 4, lp v no bt u manh nha. Thng th 5, lp v no i trng thnh. Thng th 6, v no phn tng v phn nh thnh nhng khu vc khc nhau. Thng th 7, lp v no xut hin np nhn, cc np nhn th hin kh nng tr tu ca con ngi c hnh thnh. Thng th 8, th tch no tng ln r rt, kt cu ca no dn tr nn phc tp. n thng th 9, i no hu nh c rnh no. T s pht trin ca no, c th thc hin vic gio dc thai nhi ngay t thng u tin ca thai k. Khi no bt u hnh thnh, phi cung cp y dinh dng v to ra nhng thng tin thch ng. Nu thi k no pht trin m khng cung cp y dinh dng, sau khi ra i, tr c th b km tr lc. Thng th 4, gio dc thai nhi nn i vo giai on hun luyn chnh quy. Hng dn thch hp v khai thc tch cc c th lm cho no pht trin tt hn [39, tr.15 -16].

1.2.2.2 C s Tm l hc

Nhng c s v nng lc thch ng c bit ca tr s sinh t c nhng c im tm l nh mn cm, ghi nh n tng, hiu c tnh cm, bn nng bt chc, hot ng hng th, tm ti v thc v.v... Tr t 0 n 6 tui hon ton l mt sinh vt ca mi trng, chu nh hng t mi trng, trong s gio dc ca ngi ln, hot ng cng vi ngi ln l phng tin ch yu tr hc tp v pht trin t duy, nhn cch. Nu gi nh, khi tr sinh ra mi bt u tnh 0 tui th cha tht s ph hp v chn thng mi ngy l mt thi gian kh di a tr hnh thnh kh nng ring v tim tng nhng thnh tu nht nh.

Nhng nghin cu v Tm l hc hin i cho thy nng lc cm nhn v tip nhn ca con ngi l ht sc c bit. Vic mt bo thai tip nhn nhng tc ng t pha mi trng m c th l t pha ngi m s em n nhng thay i rt c o. Thai nhi rt nhy cm bi tc ng t bn ngoi do c th tip nhn, x l n mt cch a chiu bng nhng cm nhn v nhng tng tc tch cc.

Tm l hc cn chng minh gia thai nhi v ngi m c mt s lin kt c bit v th v. Thng qua s giao thoa cht ch v mt sinh hc khi ngi m cha a trtruyn cc cht dinh dng trc tip, cm nhn song song... V th, thai nhi chu tc ca ngi m l iu d hiu. cn cha k n kh nng tip nhn kp vi nhng tc ng khc nh m nhc, ngn ng, nhng hnh ng vut ve... u em n nhng cm xc cho chnh ngi m, cng nh a tr.

Ni lc cng l mt yu t quan trng. Thai nhi pht trin kh sm cc gic quan v h thn kinh, c nhng biu hin nhy cm vi nhng tc ng khc thng qua s mn trn, v v yu thng qua ln da. Nhng nghin cu v mt ni lc cho thy, con ngi mi ch pht huy 25 n 30% ni lc ca mnh ngha l phn ni lc cn li khng phi nh. V th, ni lc ca thai nhi, s nhy cm vi nhng tc ng bn ngoi cng nh s tip nhn s thi thc thai nhi bc l kh nng mnh m ca mnh. Tht vy, kh nng ny c th cha c pht hin nu qu trnh a tr nm trong bng m cha c quan tm di gc nhn thai gio... [ 23|.

1.2.2.3. C s Gio dc hc

Gio dc khng nhng thc y tr em pht trin m cn gp phn lm thay i suy ngh c h, lc hu l i con ci pht trin y mi dy d theo hc thuyt gio dc t cht. Gio dc i trc s pht trin, thng qua cc hot ng n u s pht trin. Gio dc khng ch thc y s pht trin nhn cch c nhn m cn thc y s pht trin ca x hi.

S pht trin ca tr em ch c th din ra mt cch tt p trong nhng iu kin ca vic dy hc v gio dc. Gio dc ng vai tr ch o i vi s pht trin nhn cch tr. Trong quan im gio dc, tui th l giai on hong kim, nh nhn xt ca nh gio dc X Vit ni ting 95% kt qu qu trnh gio dc mt con ngi, c quyt nh bi giai don nm nm u i (tc l trc khi 6 tui). Nng lc hc tp ca tr nh v cng tuyt diu. Nu c ln ln trong mt gia nh c vn ho n s tr thnh mt nhn ti kit xut ; nu trng thnh trong mt b lc lc hu th n s tr thnh mt ngi tm thng. Ln ln mt quc gia hay dn tc no, n s tip thu c ngn ng, vn ho v tp tc truyn thng ca quc gia, dn tc y.

Nhng tc ng gio dc d di hnh thc ny hay hnh thc khc u li du n nht nh trong s pht trin tm l cho a tr. Nhng tc ng gio dc vi thai nhi khng nm ngoi quy lut ny. iu d dng nhn thy l khi bo thai thc s c tng hnh, s tip nhn v mt gio dc mc ny hay mc khc, cp ny hay cp khc u em n nhng s thu np kh hu ch. Hnh trang ca s pht trin ny khng hn l tr tu hay cm xc m l s vng vng mang tnh cht tm l v s thch ng mang tnh cht con ngi - x hi. Nhng c s ny tr thnh nn tng quan trng cho s pht trin v th cht ln tm l ca a tr khng ch l mt chng ng m cn cho c cuc i ngi.

1.2.2 Nguyn tc gio dc thai nhi

1.2.2.1. Ngay t khi cn l mt bo thai, mi em b cn c ln ln trong nim mong i tha thit ca cha m v ngi thn

Cc bc cha m tng lai nn tm nhng li khuyn c k hoch v gia nh nh ca h. Ngi m mang thai phi c hoan nghnh v mi em b phi c xem l mn qu ng yu v gi. Thi ca ngi thn i vi ph n ang mang thai c th nh hng n cm xc trc khi sinh v sc kho ca ngi m, v chc chn s c tc ng n s pht trin ca bo thai. Tm nguyn dy con thnh ti l nim k vng ln lao nht ca bc lm cha m.

Con ci l kt tinh tnh yu ca cha m, v vy, vic nui dy con s tip tc duy tr v lm cho tnh yu ngha hn. Cc bc cha m thng nhn ra l tng chung ca mnh trong qu trnh nui dy con ci, gia v chng s c ting ni chung, t khin gia nh cng m m v lun y p ting ci. Tuy nhin, trng hp nhng gia nh khng trn vn hoc ngi m n thn th chnh s mong i cho n a con ra i, nim hnh phc khi c con l nhng cm xc tch cc nht bi p tm hn v tnh cm cho con. Chnh v vy, khng g qu bng giai on mang thai, thai ph c c tm trng hnh phc, cm nhn nim vui, nim tin vo cuc sng, ch i con cho i, kht khao nui con khn ln...

1.2.2.2 m bo thai nhi c pht trin trong iu kin tt nht c th.

Mi gia nh c hon cnh khc nhau v th trng ca thai ph cng khng ging nhau v nhiu phng din nh tr lc, nng lc, kh cht, tnh cch,... cn cn c vo tnh hnh c th ca bn thn thai ph v gia nh la chn phng php ph hp. Ngoi ra, tnh hnh kinh t, nn tng vn ho v li sng ca gia nh... cng nh hng nht nh n thai gio. D trong hon cnh no i chng na th cha m cng c gng to ra nhng iu kin tt nht c th. Tun th nguyn tc c bit c th pht huy mt mnh, hn ch mt yu, mang li hiu qu thai gio kh tt. Cn c vo cc l thuyt khoa hc nh: gio dc hc, Tm l hc, Sinh l hcv quy lut c bn ca thai gio, la chn phng php thai gio ph hp, dn dt thai nhi ln ln thun li v kho mnh trong c th m.

Nhng i hi v cc iu kin tt nht cho s pht trin ca thai nhi lin quan t nhng iu kin bn ngoi nh mi trng hay cc iu kin v dinh dng, sinh l, sinh th. Tuy vy, k c nhng iu kin v i sng tinh thn cng tr thnh nhng yu cu thc s cn thit nhm to iu kin tt nht cho thai nhi pht trin t n mc cao nht nh k vng.

1.2.2.3. Chm cht cho thai nhi sut qu trnh pht trin, h tr v nui dng trong tng giai on c th

Nguyn tc ny i hi phi tin hnh mt cch lu di, c h thng qu trnh gio dc thai nhi, phi tin hnh lin tc, thng xuyn. Qu trnh thai gio khng th o ngc, do phi thc hnh sm nht c th. Khi thi k thai gio qua, cho d c p dng cc bin php thai gio hiu qu i na cng kh m b p c khim khuyt. Thng thng, thi k then cht ca thai gio l sau khi mang thai t nm n by thng.

Khi la chn ni dung, phng php, phng tin, hnh thc tc ng phi tnh n nhng c im sinh l, tm l tng giai on pht trin thai nhi. Tng thng tr c nhng bin i ring bit v mt tr no, cc gic quan cng nh cm xc. V vy, vic nhn din kh nng ca thai nhi trong tng thi k mang thai c ngha quan trng bc ph huynh c s tc ng ph hp v hiu qu nht. Mc ch cui cng l s th hin ca tnh thung yu, ca s chm cht v ca s h tr ti a cho mm sng pht trin tng lai.

Trn c s nhn thc ngha quan trng ca thai gio, ch ng hc tp v vn dng cc phng php thai gio, tin hnh thai gio mt cch c mc ch v k hoch qua tng thng ca thai k khng nhng l yu cu m tr thnh nhim v ca cc bc cha m. 1.2.3. Cc phng php c bn gio dc thai nhi

C hai phng php l thai gio trc tip v thai gio gin tip.

1.2.3.1. Thai gio gin tip

Thai gio gin tip l trong qu trnh mang thai, cha m to cho thai nhi nhng nh hng tt i vi s sinh trng v pht trin ca thai nhi, ng thi trnh nhng nh hng xu, gip cho c m v thai nhi u c hng mt cuc sng vt cht y v tinh thn phong ph, kch thch s pht trin kho mnh v th cht cng nh tinh thn ca thai nhi. Thai gio gin tip c ba phng din tip cn chnh :

- Thai gio v mt dinh dng.

- Thai gio v mt tinh thn.

- Trnh nhng kch thch khng tt [40].

Thai nhi ln ln trong bng m nn c mi lin h nht nh n sc kho, trng thi tm l tnh cm v phng thc sinh hot, mi trng sng ca m. Do , thai gio theo ngha rng chnh l thai gio mi trng, thai gio tm trng, thai gio tr tu, thai gio phm cht v thai gio kh huyt. iu m tt c cc phng php thai gio ny ch trng khng phi l gio dc bn thn thai nhi m l gio dc ngi m, bao gm s iu chnh v tu dng ca ngi m, c tc ng nh hng ti c th, tnh cm, tr tu v tnh cch ca thai nhi.

Mi trng bn ngoi nh hng rt ln n thai nhi. Qua nghin cu, cc chuyn gia pht hin ra rng, khi ra i, tr s sinh c nhng tnh cch c trng rt r rng. Tnh cch nht gan, u su, hng ni, nng ny, tm trng khng n nh ca tr s sinh thng lin quan n cc tnh hung s hi tt , bt an, thng xuyn ni nng vi ngi khc... ca ngi m khi mang thai. Cc vn tm l nh tr t k, khuynh hng phn x hi, nng ny c mi dy lin h nht nh vi tnh trng cha m ci v, li d trong thi gian mang thai. Bc s tm l, nh gio dc ngi M ni ting Robin K. Rice trong cun sch U linh trong phng nui tr cng b kt qu iu tra ca hn mi chuyn gia, l hon cnh gia nh, tnh kh cha m, nhng tri nghim trong bng m v thi th u ca khng t tr c hnh vi bo lc c nhiu im tng ng. T , cc chuyn gia a ra kt lun: nu thi k mang thai, thai ph v thai nhi thng xuyn phi chu nhng kch thch c tnh cht bo lc vi tn sut cao hoc sng trong mi trng bo lc th ln ln tr s c khuynh hng bo lc.

Do , gio dc thai nhi theo ngha rng c ngha trong vic nng cao t cht, bi dng nng khiu bm sinh v tnh cch ca thai nhi.

1.2.3.2. Thai gio trc tip

Thai gio trc tip l khi nim dng ch vic s dng nhng thng tin bn ngoi trc tip tc ng ln thai nhi, khin tinh thn ca thai nhi vui v, hng phn, qua kch thch s pht trin v mt tinh thn cho thai nhi. ng nhin, trong qu trnh thc hin thai gio trc tip cng cn tc ng ti ngi m, khin ngi m c tm trng vui v, t gin tip nh hng n thai nhi. C th cp n mt s phng php thai gio trc tip nh:

- Tc ng n thai nhi bng m thanh - m nhc.

- Tc ng n thai nhi bng s ng chm vut ve.

- Tc ng n thai nhi bng ngn ng - tr chuyn.

- Tc ng n thai nhi bng tr chi - vn ng.

Trong qu trnh nghin cu, cc nh khoa hc Nht Bn pht hin thai nhi thng xuyn c nghe ging ni ca cha m, sau khi cho i tr c kh nng phn bit ging ni cha m kh r rng. Quan st trn mn hnh c th thy, khi nghe c ging tr chuyn vi mnh ca cha hoc m, thai nhi s c cc phn ng nh ca mnh, quay u v pha c m thanh, thm ch lng nghe mt cch chm ch v yn lng... Thai nhi khng c phn ng nh vy vi nhng m thanh khc.

Cc nh khoa hc M pht hin kh nng cm th ngn ng ca cc em b thng xuyn c nghe th vn ngay t trong bng m tt hn nhng em b khng c tip nhn thai gio ngn ng, th hin ch bit ni sm v nng lc l gii ngn ng.

- Cung cp cho thai nhi nhng kch thch t bn ngoi [27, tr.100].

Thai nhi c kh nng phn ng, tip nhn v ghi nh nht nh i vi mi trng bn ngoi. Thai gio hiu qu trc tip khng hn hp nh cch hiu ca mt s ngi, ngha l ngi ln dy bn ngoi, thai nhi hc bn trong. Thai gio khng gio dc vn ho sau khi a tr ra i, d tc ng th no th tc dng ca n cng ch bt u t hiu qu gin tip, tc thai gio s mang li nh hng su xa no cho thai nhi. Mang li cho thai nhi nhng kch thch v nh hng c li, sm khai ph v rn luyn kh nng ca n l ni dung ch yu v ngha thc s ca thai gio hiu qu trc tip.

- Thai nhi l mt sinh mnh c cm gic [27, tr.100 101].

Tin hnh thai gio c hiu qu trc tip, u tin cha m phi hiu thai nhi l mt sinh mnh c cm gic, cm gic y s pht trin tt hn khi khng ngng c nhn nhng kch thch c li t bn ngoi. thc c iu ny, cha m s hiu hn mi quan h gia thai nhi v thai gio. Cc nh khoa hc cho rng, m nhc l phng php thai gio hiu qu trc tip tt nht, bi l tnh cm v bu khng kh m nhc nh hng trc tip ti tm trng, tr tu v c tnh ca thai nhi.

- Thai gio to nh hng ngm [27, tr.101].

Trong thc tin gio dc thai nhi, rt nhiu trng hp c hiu qu trc tip v r rng nh tr s sinh c th nh c giai iu thng hay nghe trong bng m. Kt qu ca thai gio ng chm, vut ve, ngn ng... ch biu hin hiu qu gin tip, tc l mang li nh hng ngm i vi t cht ca thai nhi sau ny. Do , thai gio hiu qu trc tip thc cht vn l mt dng ca thai gio hiu qu gin tip, dng phng php kch thch trc tip t hiu qu gin tip.

Thai gio hp l c ngha tch cc i vi s pht trin c th v tr tu ca thai nhi, lm tng kch thch c li ng thi to ra mi trng v bu khng kh tt hn i vi s sinh trng ca thai nhi, rn luyn v nng cao tim nng pht trin t thn cng nh t cht tng hp ca thai nhi.

Thai gio vut ve c ngha gio dc tnh cm i vi tr. T mn hnh siu m c th thy, thai nhi l mt c th sng c nng lc cm nhn, khi cha m vut ve bng bn tay y du dng v tnh yu, thai nhi s t ra im lng. R rng, s vut ve u ym ca cha m khin cho thai nhi cm thy thoi mi v bnh yn, khng cn lo lng, bt an, gic ng ca thai nhi m m hn, c li cho s hnh thnh tnh cch tt p sau ny.

Thai gio ngn ng c tc dng kch thch tng t, khi m va nh nhng vut ve va tr chuyn vi thai nhi bng mt ging chan cha tnh yu v s du dng, thai nhi s t ra rt vui v v yn lng lng nghe. Tt nhin, thai nhi khng th hiu nhng li m ni, nhng n c xc cm i vi ng iu li ni. iu ny gip ch rt nhiu cho nang lc l gii ngn ng sau ny ca tr.

Mt s chuyn gia cn cho rng, thai gio s t hiu qu tt hn nu c hai v chng cng thc hin. Cht ging, ng iu ca cha v m khng ging nhau, tnh cch ca hai ngi cng khc, nu cng phi hp thc hin thai gio s gip thai nhi nhn c nh hng t nhiu mt, nh vy tm l v tnh cch pht trin cn bng v ton din hn.

Trong nhng giai on sinh trng khc nhau, su gic quan ca thai nhi - thnh gic, v gic, khu gic, xc gic, th gic v cm gic vn ng ca c th cng nh chc nng ca no pht trin nhng mc v giai on khng ging nhau. nhng nng lc ny khng ngng pht trin, thai nhi phi nhn c nhng kch thch t thng tin bn ngoi. Kch thch hp l cng nhiu, nng lc ca thai nhi cng pht trin, nu khng c kch thch, c quan cm gic v no b s pht trin chm li v ch mc trung bnh. Nu mt em b s sinh sng trong mi trng khng c nh sng, khng c s tip xc ca con ngi, chc chn em b y s km pht trin tr tu.

Do , mc ch khi thc hin thai gio hiu qu trc tip l tng thm nhng kch thch c li t bn ngoi i vi thai nhi, thc y c quan cm gic v no b ca thai nhi pht trin hn. y l cch hiu chnh xc v thai gio hiu qu trc tip.Tm l hc, s cp n thai gio ch yu di kha cnh tinh thn - tc cc bin php nhm pht trin i sng tinh thn cho tr khi cn trong bng m m trong vai tr ca ngi cha, ngi m l thit yu. Bn cnh , trng tm l phn tch cc phng php c th pht trin cc gic quan, tr no, cm xc... nhng thnh t u tin nht trong nhn cch ca tr mai sau.

1.3. V sao phi gio dc thai nhi?1.3.1. Gio dc thai thi mang tnh cht khoa hc - thai nhi c kh nng th gio

Mun nhn thc v vn gio dc thai nhi mt cch khoa hc, trc ht phi nhn thc c tnh khoa hc gio dc ca thai nhi.

Tnh khoa hc gio dc ca thai nhi l ch thai nhi c kh nng th gio.

Mi ngi thng cho rng thai nhi trong bng m l mt c th sng, khng c thc, nh mt vt v tri v gic khng c lin h g vi th gii bn ngoi. Nhng thc t hon ton khng phi nh vy. Theo kt qu nghin cu thc nghim khoa hc: Thai nhi khng nhng c thnh gic, th gic, khu gic m cn c c tr nh v c th trao i thng tin vi c th ngi m. Khoa hc hin i khng ngng lin tc chng minh, thai nhi l mt sinh mnh nh b c cm gic, c phn ng i vi s thay i ca th gii bn ngoi nh ting ng, ging ni, tit tu m nhc...

Cc nghin cu y hc khng nh: thai nhi khng ng li b, m cng vi s pht trin ca c th, thai nhi dn dn c kh nng nh cm gic da, vn ng ca chi, vn ng h hp, pht thanh... Hn na, thai nhi lun b nh hng bi s thay i tm sinh l t c th ca ngi m, nn c nhng phn ng tinh thn tng t.

Tc phm Phng n 0 tui cp phn trc ch ra rng: thai nhi tuy ch l mt sinh mnh nh b nhng n cha mt sc mnh thn k v vi diu nht trong v tr m gn y chng ta mi pht hin ra. S pht trin ca thai nhi tht v cng k diu. Ch trong 9 thng ngn ngi, thai nhi i ht chng ng tin ho 3,86 t nm ca th gii t nhin. Cho nn, mt ngy ca thai nhi tng ng c 10 triu nm tin ho ca loi ngi. Nu chng ta mang li cho thai nhi nhng kch thch nh trong qu trnh pht trin vi tc thn tc ca n th s to ra nhng nh hng v cng to ln ti thai nhi. [40].

Y hc c truyn cho rng, tinh ca ngi cha gi l tinh trng, trng ca ngi m gi l huyt mu. Tinh trng thuc dng, huyt mu thuc m, m dng giao ho vi nhau s th thai. Qu trnh pht trin ca thai nhi "mt thng gi l thy phi, hai thng gi l thy cao, ba thng gi l thy thai, bn thng thnh huyt mch, nm thng hnh thnh kh, nh hnh ng tng, su thng thnh gn, by thng thnh xng, tm thng thnh da, chn thng mc lng tc, lc ph, bch tit (Ng tng lun). Qu trnh ny, theo y hc c truyn i hi phi cung cp mt lng tinh hu thin (cht dinh dng) rt ln thng qua c th ngi m. Hn th na, thai nhi v ngi m l mt th mt thit, m nng t thai nhit, m kho t thai cng, mi s thay i ngi m u nh hng trc tip n thai nhi. Bi vy, vic chm sc tinh thn, n ung, i li v ch ca thai ph nhm mang li sc kho v c tinh thn v th xc cho c con v m l ht sc cn thit.

Nhiu ngi cho rng, thai nhi khi trong bng m kn nh vy th s kh c cm nhn v th gii bn ngoi. Tuy nhin, theo kt qu nghin cu v khoa hc thc nghim th ngay t khi trong bng m, thai nhi khng nhng c thnh gic, th gic, xc gic, m cn c kh nng nh v m mng, c th truyn hoc trao i thng tin vi ngi m. Hin nay y hc da vo kim tra siu B quan st, nhn thy khi nghe m thanh, tim thai nhi p nhanh hn, khi nghe m thanh no ng ca xe c th thai nhi hot ng nhiu hn. iu chng t thai nhi y thnh gic, li c th da vo h thng kh nng nghe v chu s tc ng lin tc ca hon cnh ko di. Cn c vo nhng kt qu nghin cu c c s khoa hc, ta c th thc thi vic gio dc thai nhi.

1.3.1.1 Thnh gic ca thai nhi

Theo kt qu nghin cu mi y, thai nhi sau 6 thng tui c thnh gic v bt u chm ch lng nghe. Hin tng ny khng c cc b m tr ch nhng n li thu ht s ch ca cc nh khoa hc. Sau khi sinh c vi ngy, lc a tr khc, ngi m ch cn b a b p st vo lng th a b nhanh chng nn khc; v mt lt sau th ng. Cc nh khoa hc gii thch hin tng ny nh sau: s d c hin tng ny l do ngay t khi cn trong bng m a tr c thnh gic, dn dn quen vi nhp p huyt qun ca ngi m. Nn khi a b c b p vo lng m, tai ca n p st vo ngc ca ngi m v th a tr c th nghe thy m thanh quen thuc t khi n cn trong bng m, a tr nh c tm li cm gic an ton nn nn khc v c th ng ngon.

Theo nghin cu khoa hc, cc gic quan ca thai nhi nh: mt, tai, mi v da c hnh thnh t ngay thi k u. Tt nhin, vic hnh thnh v pht trin chc nng ca cc gic quan ny l thi k sau ca bo thai. Vo thi k gia ca bo thai, thai nhi bt u mn cm vi m thanh, bao gm m thanh trong c th ngi m nh: nhp p ca huyt qun, ng mch t cung, mch mu cung rn v m thanh t s co bp ca d dy. Trong bao gm c m thanh bn ngoi c th ngi m. Y hc hin i quan st tnh hnh ca thai nhi trong d con ca ngi m, khi thai nhi nghe thy m thanh, nhp tim ca thai nhi dp mnh hn. Khi nghe thy ting xe t th thai nhi lin ca quy. Do m thanh chi phi mi trng sng ca thai nhi l nhp tim ca ngi m, nn ch khi no nghe thy nhp tim ca ngi m th thai nhi mi thi ca quy. Khi ngi m mang thai sng nhng ni ng c nhiu xe c qua li cng lm cho thai nhi bt an. Tt c iu chng t, thai nhi c kh nng cm th m thanh bn trong v bn ngoi c th ca ngi m. Tm li, thai nhi sm c thnh gic v c th lin h vi th gii bn ngoi nh vo thnh gic. y l mt trong nhng c s v cn c khoa hc trong qu trnh gio dc thai nhi.

1.3.1.2. Th gic ca thai nhi

Thai nhi sng trong bo thai c bao bc bi nc i, nhau thai, c th ni khng nhn thy g, nhng iu khng c ngha l thai nhi khng c s pht trin kh nng th gic. Vy th gic ca thai nhi nh th no? S hnh thnh th gic ca thai nhi mun hn so vi s hnh thnh ca cc gic quan khc, bi v d con l mt mi trng ti, khng thch hp vi vic dng mt nhn, nhng mt ca thai nhi khng phi khng hon ton nhn thy. Khi ngi m mang thai c hai thng, mt ca thai nhi bt u c hnh thnh, n khi thai nhi c 4 thng tui, thai nhi c kh nng cm th nh sng. C bo co khoa hc khng nh rng, sau khi sinh c 10 pht a tr c th s dng th gic, c th nhn thy r s thay i ca m mnh trong khong cch t 15 - 30cm, thm ch c th nhn r c ngn tay trong khong cch khong 3m.

1.3.1.3. Xc gic ca thai nhi

Khc vi th gic, xc gic ca thai nhi c hnh thnh sm hn. Khi ngi m mang thai c hai thng thai nhi c th c ng phn u, t chi v phn thn, c th chuyn dch trong bo thai. Khi c bn thng, nu nh tay ca ngi m v tnh xoa vo phn mt ca thai nhi th thai nhi s chau my hoc nhm mt. Nu ngi m to p lc nh trn bng th lp tc thai nhi dng tay hoc chn ca mnh to phn ng. Tt c iu biu hin chc nng xc gic ca thai nhi.

1.3.1.4. V gic v khu gic ca thai nhi

Khi ngi m mang thai hai thng, ming v mi ca thai nhi bt u c hnh thnh. Bn thng th kh qun cm th v gic trn u li ca thai nhi c hnh thnh hon ton, mc d nc i lm gim mi v nhng thai nhi vn c cm nhn c v gic. c by thng thi mi ca thai nhi hon ton c th cm nhn c th gii bn ngoi. Nhng do thai nhi bao bc bi nc i, tuy n c th hnh thnh khu gic, nhng vn khng th ngi thy mi v g, iu hn ch s pht trin khu gic ca thai nhi. Tuy vy, ngay sau khi c sinh ra, khu gic ca tr s sinh lin pht huy tc dng, nh c khu gic m a tr c th tm n bu v m b sa. V gic khu gic ca thai nhi l mt b phn khng th tch ri trong qu trnh hnh thnh cc gic quan cm gic ca thai nhi cm th s kch thch bn ngoi v cng l mi trong nhng c s khoa hc cho vic gio dc thai nhi.

1.3.1.5. Tr nh ca thai nhi

Xung quanh vn tr nh ca thai nhi c nhiu quan im khc nhau. C ngi cho rng, sau bn thng k t khi ngi m mang thai, no b ca thai nhi c nhng biu hin bt u hnh thnh tr nh. C ngi cho rng, trc tm thng, thai nhi khng th c tr nh v kh nng cm gic, kh nng ny ch c th pht trin cng vi s ln dn ca thai nhi.

Nhng nghin cu khc cho thy, vic lm quen vi m nhc, ging ni ca ngi thn m c bit l ca cha hay ca m cng nh nhng cm xc tng tc trc tip c th to ra nhng vt hn v mt tm l ca a tr. Trn c s , tr nh v mt ngn ng, cm xc cng c hnh thnh mt cch hiu qu d ch l nn tng ban u m thi.

1.3.1.6 Thi quen v tnh cch ca thai nh

Thai nhi v tr s sinh ch khc nhau ch tr s sinh c sinh ra v sng trong mi trng bn ngoi c th ngi m. Thai nhi v tr s sinh khng c s khc nhau v cht. n c nh tr s sinh ch thch ng, nhn mi vt xung quanh ch ma chn ma tay v khc lm ngi i. Thai nhi cng vy, lc th ca quy chn tay, lc th khng. S khc nhau c im tnh cch ca thai nhi v tr s sinh l do s khc nhau v mi trng sng. Thi quen ca thai nhi c mi lin h cht ch vi thi quen ca ngi m. Cng theo nghin cu ny, trc khi sinh mt vi thng, ngi m v thai nhi c s lin h vi nhau v nhp iu v quy lut sinh vt cng nh v mt tinh thn.

Nh vy, trong thi k mang thai, m v thai nhi c s hp nht v mt th cht, sinh l v tinh thn. Mi kch thch ln th cht, sinh l hay tinh thn ca ngi m u gin tip tc ng ln thai nhi. Thai nhi c kh nng th gio l yu t quan trng tin hnh gio dc thai nhi, kh nng th gio ca thai nhi c cc chuyn gia y hc t thp nin 70 ca th k XX quan st v pht hin. Khi tun tui ca thai nhi cng tng th s phn ho ca h thn kinh no b cng ngy cng hon chnh v dn dn c c nhng kh nng c bit.

1.3.2. Gio dc thai nhi nhm pht trin nhn cch cho tr trong giai on thai nhi

Sc kho ca con ngi khng ch xt v mt sinh l m cn da vo tm l. Nh nh ngha v sc khe con ngi do T chc Y t th gii a ra : Sc kho l trng thi kho mnh bnh thng c th cht ln tinh thn v nng lc sng trong x hi, ch khng ch l kho mnh, khng m au bnh tt. Mt con ngi kho mnh ngoi vic s hu mt thn th cng trng cn phi ng thi c c tr tu ni tri, tnh cch tt, li sng khoa hc v tm l tch cc phn u hng v pha trc, sn sng ho nhp vi cuc sng x hi. y l nhng phm cht tm l khng th thiu c trong s pht trin ton din ca con ngi. Gio dc thai nhi to ra nhng tin pht trin ton din nhn cch cho tr mai sau thch ng v vt tri.

Khi cn trong bng m, thai nhi mang y mm mng ca mt con ngi. Tuy nhin, nhn cch ch thc ca tr cha hnh thnh, nhiu yu t ca nhn cch cha th hnh thnh giai on ny, bi v con ngi cn ang trong giai on pht trin, cc yu t cha n nh, mi bt u hnh thnh nhng cha chn, tr phi thng qua ngi m v nh tc ng, giao tip giao lu ca ngi m v ca mi trng bn ngoi. S pht trin ca tr ch yu v mt c th th hin nhng tin b trong cc gic quan v ca vn ng (nhn, nghe, nm, co p, lt, ng, cm nm, mt ngn tay...) v sm lm quen ho nhp vi cuc sng x hi ngoi bng m. Chiu hng pht trin ca cc gic quan v vn ng c th trong giai on ny s l tim nng pht trin v phn no ni ln tnh cht, mc pht trin v tr tu v tinh thn ca a tr sau ny. y chnh l giai on c tnh quyt nh i vi qu trnh gio dc nhn cch con ngi, v trong giai on nhn cch ang hnh thnh, hy cn mmmi c iu kin tc ng vo. Trn quan im gio dc, tui th l giai on hong kim un nn, c th l giai on m s tc ng ph hp s dn n s pht trin vt bc n khng ng.

Vic gio dc gip cho s hnh thnh v pht trin nhn cch cho tr trong giai on thai nhi chnh l vic gio dc cho tr khi cn trong bng m. Mun cho thai nhi pht trin bnh thng, mnh kho trong thi k mang thai, gia nh phi to mi trng lnh mnh cho thai ph, t chc nhng hot ng v to nhng tc ng - nh hng tch cc n thai nhi, ng thi phi loi tr nhng kch thch khng tt, kch thch tiu cc nh hng n thai nhi.

S pht trin ca mt con ngi tri qua cc giai on chnh: thai nhi, nhi ng, thanh thiu nin, trng thnh, tui gi, tt c l mt qu trnh lin tc. V nhng yu t hnh thnh giai on trc u l tin cho s pht trin giai on sau. Mi giai on khc nhau, c nhng c trng ring v th cht v tm l, s tc ng cn cn c vo cc c im c trng ca tng giai on th gio dc mi t hiu qu mong i. i vi thai nhi, s pht trin din ra trong c th ngi m, cho nn vic gio dc phi thc thi mt cch gin tip thng qua c th ngi m. Nu c gio dc mt cch khoa hc, di s nhn ni v kin tr ca m cng nh nhng ngi thn, tr s c nhng tin pht trin tch cc hn cc tr khc. Tr s nhanh chng trng thnh, ln nhanh hn nhng tr khc v do c hng nhng suy ngh v thi tch cc t m nn s bit quan tm, yu thng mi ngi, c thi tch cc vi cuc sng.

1.3.3. Gio dc thai nhi nhm pht trin tt nht tim nng ca cnhn

Nhiu ngi trong x hi hin nay dn bit n, coi trng v vn dng cc lnh vc ca thai gio nh : thai gio m nhc, thai gio ngn ng, thai gio vut ve, thai gio m thc, thai gio mi trng... Cc hnh thc thai gio ny u hm cha nhn t thm m, c ni dung v hnh thc p. Nh Tm l hc ni ting ngi M - Benjamin Bloom sau nhiu nm nghin cu hn mt nghn tr a ra kt lun cui cng: 50% tr tu con ngi c c trc 4 tui, 30% c c trong thi gian t bn n tm tui, 20% cn li hon thin sau 8 tui. Mt phn trong 50% m con ngi c c trc bn tui l nh thai gio. S pht trin ca khoa hc chng minh rng, trong thi gian mang thai, nu lp i lp li nhiu ln nhng kch thch tt vi thai nhi, c th thc y no pht trin. Nhiu v d thc t cng chng minh, thai gio c vai tr v cng quan trng trong vic nng cao ch s thng minh ca con ngi [23].

Ngay t giai on bo thai, b no c hnh thnh, pht trin v hon thin dn sau khi sinh. ba thng u ca bo thai, t bo no pht trin vi tc 250.000 t bo mt pht v tip tc pht trin khng ngng sut thi k thai nghn v sau khi sinh. Khi c 6 thng tui, no pht trin y cc thy, rnh vi b mt ging nh no ngi trng thnh. Gn mt tui, trng lng no ln gp hai ln lc mi sinh. Thi k 36 thng tui, s lng t bo thn kinh t mc cao nht vo khong 14 t t bo, khi trng lng ca no cng t 80% so vi ngi trng thnh. Sau ba tui, cc t bo thn kinh khng c sinh ra thm m ch hon thin dn v chc nng v cu trc. Giai on 8-9 tui, cc t bo thn kinh c bit ho hon ton, nng khong 1.400g. Thi k t 9-20 tui, no ch tng thm khong 100g. Trong qu trnh sng ca mi c nhn, c nhng t bo thn kinh b thoi ho v mt i. Do , nu no b tn thng th khng c s phc hi hon ton. V vy, nhng nm u i l giai on duy nht no b sinh trng v pht trin hon thin. Thi k ny, mi yu t thun li hay kh khn u c nh hng su sc n s pht trin ca no b v ca tr tu trong sut cuc i. Chnh v vy, nui dng no thai nhi bng ch dinh dng hp l, c bit l kch thch s pht trin tr no ngay giai on thai nhi bng cc tc ng khc nhau s to ra nhng yu t tch cc cho s pht trin sau ny ca tr.

T 0 n 6 tui, 0 tui l ch giai on k t khi bt u mt sinh mnh, y l nhng nm hng vng v qu gi nht trong s pht trin sut cuc i con ngi. Tc gi Gesell tng ni : Trc 6 tui, i no gn nh tng i pht trin, nu l khong thi gian ny v sau, tr no, tnh cch v tm hn con ngi vnh vin khng bao gi c c c hi tt nh th xy dng nn tng c s cho s pht trin c v th cht ln tinh thn [23].

Theo gio s Perla D Santos - Ocampo, tr em khi sinh ra u c nhng tim nng ni tri nht nh, nhng sau ny tr tr nn nh th no li ph thuc vo cch m tr c chm sc c bit l t lc mang thai n nhng nm u i ca tr. Chm sc v m bo cho tr c mi trng sng hu ch pht trin tim nng l iu khng d dng, nhng cha m nn c gng to iu kin gip tr pht trin y mi mt trong cuc sng nh tinh thn, th cht, tnh cm,... Cha m c th t trang b nng cao kin thc cho chnh mnh bng cch tm hiu v nhng phng php hiu qu v c kim chng v nui dy tr nhm gip tr t c mt khi du tt nht ngay khi nm trong bng m.

Bn cnh , nh nhng tc ng hng ngy trong sut thi k mang thai, no b ca tr c gio dng khng ch pht trin rt nhanh m cn do c nui dng bng tnh yu thng, nhng cm xc tch cc t m v mi ngi xung quanh nn tr tu cm xc pht trin tch cc hn. ng thi, tr tri qua qu trnh thai gio thng c tnh c lp trong cuc sng, bit t lp sm, c kh nng thch ng vi cc mi trng sng khc nhau, c c tnh mnh, tr tng tng phong ph, c tinh thn sng to, c trch nhim vi bn thn, gia nh v x hi.

Gn 20 nm qua, mt s quc gia u - M thnh lp rt nhiu c quan nghin cu v gio dc thai nhi v cc trung tm gio dc thai nhi, gip cho s pht trin ton din v tr lc cng nh th lc ca thai nhi v t c rt nhiu thnh tu ng k. Nhng nm gn y, vic nghin cu v ng dng gio dc thai nhi ca ngnh y hc, Tm l hc, Gio dc hc nc ta t c nhng tin trin nht nh. C th tin tng rng, tin hnh gio dc thai nhi mt cch khoa hc s gp phn khng nh vo s nghip chm lo bi dng nhn ti ca t nc.

GIO DC THAI NHI THEO DNG LCH S2.1. Gio dc thai nhi cc nc trn th gii

Thai gio l vn c quan tm kh nhiu nc khc nhau trn th gii. C th cp n nhng thng tin lc kho v vic nghin cu vn gio dc thai nhi trn th gii nh sau :

2.1.1. Trung Quc

Trung Quc, nhng vn lin quan n vic gio dc thai nhi c lch s t hn mt ngn nm trc. Nhiu sch c Trung Quc c ghi li hc thuyt gio dc thai nhi. Trong cun Trc nguyt dng thai php. T Ch Ti i Bc T yu cu thai ph n tinh, ung chn, n canh c, n tht b d, khng c th mt nhc, khng yn bt ng mt ch, phi ra ngoi do chi. ng thi yu cu thai ph phi mc dy, tm nh nng ban mai, tm ra, git gi thng xuyn, hn ch gn gi chng. Trong cun Ch bnh nguyn hu lun i Tu c ghi: Mun con ti c th phi oan chnh, ho nh, ng ngi ngay ngn, mt khng nhn by b, ming khng ni iu ngoa, tm khng c t . Danh y ni ting i ng l Tn T Mc ghi r trong cun Thin kim yu phng ca ng v cch dng thai tng thng, a ra yu cu v vic n ng, i li ca thai ph. Trong C kim th tp thnh - Nht b ton lc i Thanh c hc thuyt dy thai nhi kh y , h thng, tp hp cc ni dung c lin quan n gio dc thai nhi thi c i, t tn l Tiu nhi v sinh thai dng mn. Trng tm ca nhng hc thuyt ny cho rng, thai nhi khng ng li b trong c th m, m ngay t khi mi hnh thnh chu nh hng bi s thay i tm sinh l ca ngi m. Yu cu trong thi k mang thai, thai ph phi tu tm dng tnh, khng c tht tnh (mng, gin, thng, s, yu, ght, ham thch) lm nh hng n thai nhi. Lit n truyn c vit: Ph n mang thai, nm khng lch v mt pha, ngi khng nghing ng, ng khng xiu vo, mt khng nhn sc, tai khng nghe dm thanh... nh th th mi sinh con dung mo oan chnh, ti c hn ngi. Nhng ti liu ny cho thy, nn gio dc Trung Quc t xa coi trng tnh cch thing ling hn mun loi, (linh vn vt) ca con ngi nn sm quan tm vn thai gio [40].

Trong y hc c, mt s phng php gio dc thai nhi cng c nghin cu v cp. C th quan tm n mt vi phng php nh sau:

(1)Nui dng tnh tnh: Sch Dip th trc lm n khoa cho rng: Gi c tnh lng tc l gio dc thai nhi. Yu cu ngi m mang thai khi gp bt c chuyn g cng phi bnh tnh, khng b by th tnh cm lm tn thngtrc sau gi gn c tm l lc quan n nh.

(2)Tm lng ngay thng, ngi ngay ngn: Sch Ch bnh nguyn hu lun yu cu ngi m mang thai khng ngi chiu khng ngay ngn, gi vng th ng khng nghing bn ny bn kia, khng i ng tt, khng nhn nghing ng, ming khng ni li khng hay. Tc l ph n mang thai cn lun nh tu dng phm cht o c, cn c tm hn tt p, cn nhn hu thnh thc, chnh i quang minh, tm lng rng m, lc quan thong ng, ngn ng v hnh ng, c ch ngay ngn nghim chnh, nh th th sng mi c phm hnh cao thng.

(3)Gn iu tt, xa ci xu: Sch Lun v ngun gc cc bnh cho rng, ngi m mun a con sinh ra xinh p, th nn xem ngc bic, xem phim khng tc, ni ngi m mang thai nn tip cn nhng vt xinh p, nghe nhiu m nhc c m thanh tt p, sinh sng trong mi trng lnh mnh, khin cho kh tt lan ta ti thai nhi. Cng theo sch trn th ngi m mang thai khng nn cc vn khng tt nh hng ti thai nhi, ph n mang thai khng c nhn cc xu, cc loi chim th k d, l ph n mang thai nn trnh cc suy ngh t c, xu xa, bn thu, m thanh n o,... trnh c nhng kch ng khng tt.

(4)Nhn bn trong tng phn : Ngi m mang thai nn sng trong hi vng v lun ngh v iu tt lnh gi n thai nhi, l nhng g m mnh nhn thy, nghe thy, ngh thy ngoi ng theo, trong cm nhn, tm thn thong ng thoi mi, t c mc ch l nhn vo trong phn li ci nhn. Thai nhi c thc tn ti, gia ngi m v thai nhi c nng lc truyn th thc tnh cm, do , ngi m trong khi mang thai nn loi b cc ngh khng lnh mnh, khng tt, nn dc sc ngh n cc s vic, tnh tit tt p thai nhi c sng trong ci p, ci thin [40].

R rng, ngi xa khm ph phng php dy thai nhi qua con ng tim thc t m ng cho vic truyn t qua con ng thc sau khi tr cho i. y chnh l nhng gi tr c bit v c o ca thai gio Trung Quc ni ring v ca thai gio ni chung.

2.1.2. Hoa K

Cc nh khoa hc trn th gii sm ch ra rng tinh thn c nh hng n c th. Floyd Bloom khng nh : Tm trng tiu cc sn sinh nhng nh hng khng tt i vi c th ngi, ng thi a ra khi nim y hc thn tm, ngm ch tm trng ca thai ph s nh hng i vi thai nhi. Tin s Thomas R. Verny cp n s pht trin tri thc v tm l ca bo thai, vch ra tm quan trng ca vic giao lu tnh cm gia ngi m v thai nhi trong cun The Secret Life of the Unborn Child. ng cho rng, thai nhi c cm gic v t duy, do , hot ng tm l ca thai ph, nht l tnh thng ca ngi m, c nh hng rt tch cc i vi thai nhi. Trong sut giai on pht trin ca thai k, s pht trin c v th cht ln tr no ca thai nhi ph thuc hon ton vo ch dinh dng v trng thi tm l ca ngi m. Do vy, thai nhi pht trin an ton v kho mnh, ngi m cn bit nhng g nn v khng nn phng trnh trong sut thi k mang thai. Vo nm 1977, mt chuyn gia khoa sn ca M thnh lp mt trng i hc c bit - trng i hc dnh ring cho thai nhi, chuyn hng dn thai ph cch gio dc thai nhi. Phng thc dy hc ca trng l tr chuyn vi thai nhi mt cch c h thng, cho nghe nhc, v v xoa cc v tr nht nh trn bng thai ph. Tr chuyn nhiu vi thai nhi, dy thai nhi nhn ra ging ni ca cha m. Phng php ny gip tr sau khi cho i pht trin tt hn v hc tp tt hn. n nm 2007, s ngi hc hn 800 ngi (tr s sinh). Hc sinh sau khi cho i vi ting c th c c m c nhn v bng tt nghip do nh trng cp bng s t ho v hnh phc ca cha m.

Gio trnh ca trng i hc ny bao gm :

- Bi tp ngn ng: Ngi m dng mt my pht m c bit hng vo pha thai nhi v cho con nghe i nghe li cc cu ch.

- Bi tp m nhc: Ngi m cho my pht ting nhc hng v phn bng mnh.

- Bi tp vn ng: Cho thai nhi luyn tp cc ng tc vo bng m.

Cc nh khoa hc M cho rng, phng php gio dc nh vy gip cho s pht trin t duy ca b. Khi cho i, b c th hc tp d dng hn. Phng php ny cng gip tr no tr pht trin v to iu kin thun li cho h thn kinh ca b pht trin. Ngoi ra, trng hc dnh ring cho thai nhi cn khuyn khch ngi cha cng tham gia hot ng gio dc tr s sinh. Lm nh vy, va c th cng c quan h gia nh, va lm cho thai nhi tr nn thng minh, nhanh nhn bit c cha m, ng thi d hiu c ngn ng v ch s hn.

Trc nay, cc bc cha m u bit rng giao tip vi b ngay khi cn trong bng m bng cch ni chuyn, ht c th gip b thng minh hn. chnh l mt phn ca phng php Gio dc thai nhihay cn gi l thai gio do Van de Carr (ngi M) nghin cu t nm 1979. Hot ng chnh ca phng php ny l kch thch cc gic quan, gip thai nhi p ng vi mi trng bn ngoi nhm h tr pht trin tr no ca b trc v sau khi ra i [7].

Hin nay, khoa hc hin i vi nhng nghin cu chuyn v vn thai k v cc tc ng pht trin chng minh, ngi m mang thai ni tnh lng, thng nghe m nhc nh nhng, du dng khng nhng gip cho ngi m c bnh yn, m cn gip cho thai nhi yn tnh kho mnh pht trin. y l mt trong nhng yu cu ti cn thit v quan trng.

2.1.3. Nht Bn

Nht Bn l nc rt coi trng thai gio v ph bin thai gio cho ton dn. Cc hc thuyt v thai giao kt hp vi kinh nghim dn gian c lu truyn bng nhiu cch. Khi y hc phng Ty du nhp vo Nht Bn, do ngi Nht cha kp nghin cu ngha chn thc ca thai gio nn trong mt thi gian di ngi ta nhm tng thai gio l m tn. Nhng hai mi nm gn y, cng vi s pht trin nh v bo ca kinh t v khoa hc k thut, cc chuyn gia y hc cng vi cc chuyn gia gio dc Nht Bn p dng nhng k thut v thi1 b tin tin hin i, a ra cc phng php nh y hc v thai nhi, gio dc tm l giai on thai nhi, lm sng t c s khoa hc v cc phng php ca mn khoa hc thai gio. Nh , Nht Bn tr thnh quc gia tch cc nht trong vic xng thai gio trn th gii v nhng thnh tu trong nghin cu vn thai gio lin tip xut hin, ra i [27].

u tin, cc chuyn gia y hc Nht Bn tin hnh cc kch thch trc tip vo chn tay thai nhi, quan st, ghi li nhng phn ng ca thnh gic, th gic v xc gic. Kt qu cho thy, thai nhi bnh thng sau nm thng tui c th nghe c m thanh t bn ngoi truyn vo trong t cung, ng thi c th nhn thy c nhng tia sng t bn ngoi xuyn qua t cung. nh sng ny lm tr c phn ng nhm mt mt li. Mt gio s ngi Nht chng minh rng, m thanh bn ngoi c th ngi m thc s c th truyn n tai thai nhi, lm thai nhi c th nghe thy m thanh. ng dng my ghi m ghi li ting nhp tim ca ngi m v ting chy ca dng mu, sau cho tr mi sinh nghe khin b cm thy yn tm v khng khc quy na. Sau ny, ng lp t nhng thit b c th pht ra nhng m thanh nh vy, ri t bn tai mt a tr ang quy khc tin hnh th nghim, qu nhin a b lp tc ngng khc v ngoan ngon ng say. Nu lm th nghim ny i vi mt a tr s sinh mt tun tui th kt qu cng th hin r hn. Hin tng ny chng t, khi tr cn trong bng m bit hc nghe m thanh v ghi nh nhng m thanh quen thuc trong c th ngi m. C th ni, nhng nghin cu mang tnh cn bn v thai gio c thc hin Nht Bn mt cch kh h thng, chuyn su.

2.1.4. Anh

Theo bo co c ghi li t cc kt qu nghin cu ti Hc vin Tm l hc Trng i hc List ca Anh, mt nhm cc nh nghin cu m nhc tin hnh nghin cu 11 ph n mang thai, yu cu cc b m t chn mt bn nhc ri nghe thng xuyn trong ba thng trc khi sinh, c th l nhc c in, nhc hin i, hoc nhc rock. Sau khi b sinh trong vng mt nm, cc b m ny khng c cho tr nghe bt k loi nhc no. n khi 11 a b ny trn 1 tui, ngi ta mi tin hnh kho st. Ngi ta cho tr nghe bn nhc m chng tng nghe khi cn trong bng m, ng thi cho cc b nghe c nhng loi nhc m chng cha tng c nghe bao gi. Kt qu cho thy 11 a tr u ch n bn nhc m chng tng c nghe, khong thi gian b chm ch hng v pha pht ra ting nhc kh di.

Ngoi ra, ngi ta cng so snh nhm ny vi nhm 11 a tr bnh thng khc cha tng c nghe nhc, kt qu cho thy, chng u khng t ra qu ch hay qu quan tm n bt k mt loi hnh m nhc no. Hn na, cc nh khoa hc cng pht hin thy, tr s sinh tip nhn rt nhanh tit tu m nhc ca nhng bi ht m chng ch hay tp trung khi nghe.

2.1.5. Php

Hc vin Sc kho Y t Paris - Php, vo khong nhng nm 80 cng lm mt cuc th nghim v thai gio. Nm 1985, nhn li mi ca chnh ph Php, on i biu Trung Quc thm chnh thc nc Php. Trong thi gian thm ving, Gio s Lu Bn, chuyn gia v phi thai hc Trng i hc Y Bc Kinh, chuyn gia v chm sc tr s sinh trong ng nghim, nhn li mi ca cc chuyn gia v sinh sn hc, Vin khoa hc sc kho Y t Paris i tham quan mt th nghim v thai gio. Trong cuc tham quan, cc nh khoa hc Trung Quc chng kin mt ph n 28 tui ang mang thai hc cch thai gio. Phng php thai gio bng m nhc nh sau: Bt u t thng th tm, c cch mt ngy ngi ph n ny li n Hc vin khoa hc thai gio bng m nhc. Cc bc s t tai nghe trn bng ngi m v bt tai ngi m li b khng nghe c m thanh t tai nghe pht ra. Sau , ngi m nhm mt li v th lng c th trong trng thi nm thoi mi. Ln no, cc bc s cng cho nghe cng mt bn nhc, c nh vy ko di cho n khi thai ph sinh con.

Khi a tr c ba ngy tui, trc nghim xem a tr c nh g v bn nhc m n tng nghe trc khi sinh hay khng, ngi ta t n nm trong mt chic gh, di c gi gip n b sa mt cch thoi mi, c ngi a tr c qun vng trn gi nhng hai tay vn t do. Khi nghe ting nhc quen thuc khi cn nm trong bng m th a tr bt u c nhng biu hin nh mt sa theo giai iu, hai tay lm nhng ng tc cng theo giai diu ca bn nhc. Khi ngi ta tt bn nhc hoc thay bn nhc khc, th a tr khng b sa na, hai tay cng khng a i a li hoc nu c ung a tay th cng khng theo mt quy tc no c. Th nghim nv chng t rng, thai nhi trc khi cho i c th c kh nng cm th gio dc, v da tr d dang trong giai on thai nhi cng c tr nh, sau khi ra i vn nh li c. Kt qu ca th nghim xut hin ht sc bt ng v y th v.

2.2. Gio dc thai nhi Vit Nam

Khng th ph nhn Vit Nam cng l mt trong nhng nc c quan tm n thai gio t kh sm. Nhng quan nim truyn ming, nhng bi thuc hay nhng li dn d dn gian, nhng tc phm, nhng bi th, cu h v... u l nhng bi nghin cu mang tnh cht khi qut du ch tng i v vn gio dc thai nhi.

C th cp n Gia hun ca t xa xa ch bo v Thai gio:

" Khi thai sn quan phng gn gi

Hc c nhn hun t trong thai

Dm thanh nh ngoi tai

c ngn ch cht ng lng sn s.

T xut nhp, khi c, hnh ng

C l nghi nghim trng oan trinh

ng ngi chnh i quang minh

Cho bng phng th ch nghing lch mnh.

Hay trong B quyt sanh dng, Danh y Tu Tnh cng cp n vn thai gio : m dng ho hp th mun vt sinh, tinh huyt giao cm th thai nghn lnh... Phm ng vt lc mi thai nghn cng ging nh thc vt kt ht, ct c yn lng n ho th mi thnh c-qu, nu b rt, nng, gi sng lay chuyn th khng khi iu tn. Trong vn vt thi ch c loi ngi c bm th chnh kh ca tri t, gm c tr mun vt vt sng sut ca trm loi, cho nn, lc sinh , nui nng, so vi mi loi vt u khc xa. Ly lai lch loi ngi m ni, th php dng thai rt quan trng, thi k mang thai l rt trng h, v c t tin mi sinh ra con chu, c con chu mi ni di t tin. Cho nn, trong lc thai nghn cn v phi gi gn iu dng, khng nn xem thng.

Nn lm, nn king khi thai nghn :

(1) : nn vui v, king lo ngh

(2)C th : nn vn ng, king dng (nhn ri)

(3)Lng : nn tit , king thm mun

(4) :nn mt m, king nng bc

(5)n : nn m p, khng ngui lnh

(6)Mc : nn thch ng thi tit, king qu lnh, qu nng

(7)Gn ct : nn thng vn ng, king ng lu

(8)Thn th : nn iu ho hi th, king ngi lu

(9)Chn nn i bch b, king i lu

(10)Lng : nn trn tr, king nm lu

(11)Nm : nn n nh, king nghing lch

(12)Ngi : nn ngay ngn, king xiu vo

(13)ng : nn thng hng, king co chn

(14)Ni : nn hin lnh, king qu quyt

(15)Mt : nn trng ci tt, king xu xa, u

(16)Tai : nn nghe chuyn tt lnh, trnh nghe ting th b, dm t ...

Tun th, khng lm tri nhng iu trn th s sinh con kho mnh, khn ngoan, ti gii hn ngi.

Ngoi ra, Hi Thng Ln ng cn khuyn nhng b m mang thai nhng iu nn lm :

- C thai v sinh l hin tng t nhin bnh thng ca ph n, nu thai ph kho mnh, kh huyt sung tc, tinh thn sng khoi, th thi th vic sinh t nhin nh ngi ng tnh dy, thai c xu th t nhin tm ng ra. Nu thai yu th nn b kh dng huyt. Khi sinh cn c b lnh ngh, sn ph khng nn rn sm qu.

- Khi sp sinh, sn ph cn an tm nh ch, thoi mi t nhin, gng chu au. Bnh thng th n thi im chn mui t nhin nh ngi i i tin, nh qu chn t nhin rng.

- Khi sp khng nn nm co m ng, nn gng dy i li trong phng.

- Sp ch nn bi ton, cu cng m hoang mang.

Khng dng li , Hi Thng Ln ng cn ch ra by nguyn nhn lm sn ph kh sanhe: