makine vardiyası tutma

8/14/2019 Makine Vardiyas Tutma

1/71

T.C.

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

MAKNE VARDYASI TUTMA

Ankara, 2013


2/71

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.


3/71

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii

GR ....................................................................................................................................... 1RENME FAALYET1 .................................................................................................... 31. GEM DZEL MAKNESN SEYRE HAZIRLAMA VE ALITIRMA........................ 3

1.1. Yalama Ya Devresini Hazrlamak........................................................................... 31.1.1. Yan Istlmas ...................................................................................................... 3

1.2. Makineyi Scak Tutmak................................................................................................ 41.3. Tpleri Dreyn Etmek .................................................................................................... 41.4. Devredeki Valfleri Amak............................................................................................ 61.5. Akaryakt Devresi Pompalarn altrmak................................................................. 61.6. Rilif Valflar Gzden Geirmek.................................................................................... 6

1.6.1. Rilif Valve - Basn Drc Rilif Valflar.......................................................... 7

1.7. Torna ark Devreden Ayrmak................................................................................... 71.8. Makineyi Basnl Hava ile altrmak....................................................................... 71.9. Kontrol Musluklarn Kapatmak................................................................................... 81.10. Kpr stne Rapor Vermek..................................................................................... 8UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 142. VARDYA SIRASINDA GZLEM YAPMAK............................................................... 14

2.1. Yalama Ya - Soutma Suyu, Basn ve Scaklklarn Gzleme........................... 142.2. Enjektrleri Kontrol Etme ........................................................................................... 152.3. ndikatr Diyagram Alma ve Deerlendirme ............................................................ 162.3.1. ndikatr Aletini altrma ve Diyagram Alma................................................. 16

2.3.2. ndikatrn Bakm (ndikatr Diyagramn Bakm) ........................................... 172.3.3. Kaver zerinde ndikatr Musluu ..................................................................... 182.3.4. ndikatr Kamlarn Ayarlanmas ......................................................................... 182.3.5. Alnan Diyagramlarda Hatalarn Okunmas ........................................................ 202.3.6. Ak Diyagramlarda Hata Arama ........................................................................ 22

2.4. Mekanik Yadanlklar Denetlemek........................................................................... 242.5. Kompresyon ve Yanma Basnlarn Kontrol Etme .................................................... 242.6. Sper arj Hava Scakln Kontrol Etme ................................................................. 242.7. Hava Tplerini Dreyn Etme ........................................................................................ 252.8. Devrelerde Bulunan Termometreleri Gzden Geirip Jurnale leme........................ 262.9. Sintineleri Kontrol Edip Gerekirse Tahliye Etme ....................................................... 26UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 27LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 313. GEM DZEL MAKNESN DEVREDEN IKARMAK VE DURDURMAK.............. 31

3.1. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak....................................... 313.2. Yakt Kolunu Stop Durumuna Getirme ...................................................................... 313.3. Piston Kafas Soutmasn Scaklk Fark 25oCOluncaya Kadar altrma............ 323.4. Makine Kapal Kalacaksa Ceketlerdeki Soutma Suyunu Boaltma.......................... 323.5. Btn Damlalkl Yadanlklar Stop Etmek.............................................................. 333.6. Mekanik Yadanlk altrlarak Silindirleri Yalamak........................................... 333.7. Tm alterleri Devreden karmak............................................................................ 33

NDEKLER


4/71

ii

3.8. Varsa Srtnmeli Kaplinleri Ntr Hle Getirme........................................................ 343.9. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak....................................... 34

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 38

RENME FAALYET4 .................................................................................................. 394. VARDYA ALACAK PERSONELN MAKNE DARESNE AT BLMES GEREKENESASLAR .............................................................................................................................. 39

4.1. Balast Sistemi, Yakt ve Su Tanklarnn Yerlerini Bilmek......................................... 394.2. Ana, Yardmc Makineyle Kazanlara Ait Bilgi ve Donanmlar Tanmak.................. 404.3. Makinenin Cinsi, Beygir Gc, altrlmasn ve Durdurulmasn Bilmek............. 414.4. Tatl Su ve Deniz Suyu Devrelerini almaya Hazr Hle Getirmeyi Bilmek.......... 41

4.4.1. Deniz Suyu Devreleri .......................................................................................... 414.4.2. Tatl Su Devreleri ................................................................................................ 42

4.5. Makine Dairesinde Bulunan Takm ve Malzemelerin Yerlerini ve KullanmlarnBilmek ................................................................................................................................ 424.6. Kumanda Tablolarndaki Deerleri ve aretleri Kolaylkla Okuyabilmek................ 43UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47

5. VARDYASIRASINDA OLUAN OLAANST DURUMLARI VARDYAZABTNE (BA MHENDS) HABER VERMEK............................................................ 48

5.1. Makine Ar Derecede Yklendiinde ....................................................................... 485.2. Ya Basnc Normalin Altna Dnce ....................................................................... 495.3. Soutma Suyu Normalden Az Devrederse ................................................................. 495.4. Jeneratrler Normal artlarn Dnda alrsa......................................................... 505.5. Devrelerin Herhangi Birinde Arza Meydana Gelmesi Hlinde................................. 505.6. Makine zerindeki Yardmc Sistemlerin Grevlerini Yapmamas Hlinde VardiyaZabitine Haber Verilmesi ................................................................................................... 53UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 54

RENME FAALYET6 .................................................................................................. 566. VARDYA SIRASINDA PERYODK BAKIM VE LEMLER YAPMAK................. 56

6.1 Belirli Zaman Aralklarnda Hava Tplerini Dreyn Etmek......................................... 566.2. Samp Tanktaki Yan Durumunu Kontrol Etmek ...................................................... 566.3. Gavernrdeki Ya Seviyesini Kontrol Etmek............................................................. 566.4. Ekspenn Tanktaki Su Seviyesini Kontrol Etmek..................................................... 566.5. Silindiriler Arasndaki Egzoz Gazlar Scaklklar Farklysa Sebebini Aratrmak.... 576.6. Filtrelerdeki Basn Normalin Altndaysa Sebebini Aratrarak Normal almaDzenine Getirmek............................................................................................................ 576.7. Deniz Suyu ve Tatl Su Pompalarnn Salmastra Glendlerinin SzdrmazlnSalamak............................................................................................................................ 57UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 61CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 62KAYNAKA ......................................................................................................................... 64


5/71

iii

AIKLAMALARALAN Denizcilik

DAL/MESLEK Makine Zabitlii

MODLN ADI Makine Vardiyas Tutma

MODLN TANIMIGemi de makine vardiyas tutmailemlerinin anlatld

renme materyalidir.SRE 40/32

N KOUL Gemi Yardmc Makineleri modlnbaarm olmak

YETERLK Ana makine operasyonu yapmak

MODLN AMACI

Genel AmaUygun ortam salandnda vardiya tutma ilemlerini ilemsrasna gre ve hatasz olarak yapabileceksiniz.

Amalar

1. Gemi dizel makinesini seyre hazrlaypaltrabileceksiniz.

2. Gemide vardiya srasnda gzlem yapabileceksiniz.3. Gemi dizel makinesini devreden karp

durdurabileceksiniz.4. Makine vardiya alacak personelin makine dairesine ait

bilmesi gereken esaslar renebileceksiniz.5. Vardiya srasnda oluan olaanst durumlar vardiya

zabitine haber verebileceksiniz.6. Vardiya srasnda periyodik bakm ve ilemler

yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam:Donanml yardmc makineler atlyesi ve laboratuvarDonanm: Projeksiyon ve internet ortam

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modlsonunda lme arac (oktan semeli test,

doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak

AIKLAMALAR


6/71

iv

modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek

sizi deerlendirecektir.


7/71

v


8/71

1

GRSevgili renci,Gemi dizel makinelerinin seyre hazrlanmalar ilk hareketleri, seyirde altrlmalar,

seyirden sonra stop edilerek kapatlmalar, uzun sre kullanlmamalar, zaman zamanoluabilecek arzalar ve bu arzalarn giderilmesi nlemleri ve onarm yntemleri iletme

personeli tarafndan ok iyi bilinmelidir.

Dier makinelerde olduu gibi bir dizel makinesinin hareketli paralarnn kontrol,temizlik ve ayarlarnn yeniden dzenlenmesi gibi nedenlerle aralkl ya da periyodik olaraksklmeleri ve gzden geirilmeleri gerekir. Makinenin iki al arasnda geen sreyeover-houl veya bakm sreleri ad verilir.

Over-houl srelerini uzatmak,bakmndan makinenin belirli paralarnn dizayn ve buparalarn yapmlarnda kullanlan malzeme ne kadar nemli ise iletme personelinin becerive yetenekleri de o derece nemlidir. Vardiya alacak personelin ie balamadan evvelmakine personelinin yapaca iler hakknda tam bir malumat olmaldr.

Buna gre yapaca ileri eksiksiz ve anlalr bir biimde makine jurnaline veyabakm tutum defterine kayt etmeyi bilmelidir.

Makine personelinin vardiya srasnda ve bakm tutum srasnda ilk hareket noktasmakine dairesinde emniyetli almay temin etmektir.

GR


9/71

2


10/71

3

RENME FAALYET1

Gemi dizel makinesini seyre hazrlamay ve altrmayreneceksiniz.

Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan ve brorlerdeninternetten niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz.

Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparakpaylanz.

1. GEM DZEL MAKNESNSEYREHAZIRLAMA VE ALITIRMA

1.1. YalamaYa Devresini Hazrlamak

Yalama ya pompas, makinenin seyre hazrlanmasnda gerekten nemli biryardmc makinedir. Makine ilk harekete getirilmeden ncetm yataklarn iyice yalanm,ilk hareket scaklklarna gelmiolmas gerekir.Ayrca yalama ya iindeki kat yabancmaddelerin ayrlma ve streynerde tutulmalar iin belirli bir zaman aralna gerek vardr.

1.1.1. Yan Istlmas

Souk iklimlerde yalama ya scaklnn ykseltilmesi pompann almasnabyk lde yardmc olur. Yalama ya filtreleri szgecin durumunu bir bakta gsterenbirer basn gstergesiyle donatlmaldr.

Yalama ya pompasn ya sump tanktan alnmas veya devrede gerekli basnc

meydana getirememesinin nedeni, byk bir ounlukla yalama yan ok souk, bunabal olarakviskozitesinin yksekolmas ve emme borusuna hava szdrmasdr.

Ya souk olduu zaman bu borulara hava girdiinin pek farkna varlmaz. Byledevrelerde yan pompaya ak srasnda byk bir vakum oluturulmaldr. Dolaysyla butr emme borularna hidrolik basn uygulanmaldr. Temiz yalama yann depolandtanklar genel olarak makine dairelerinin yksek bir yerine yerletirilir ve bu yadan yalamaya pompasnn emme borusunun test edilmesinde yararlanlabilir. Kural olarak nce emme

borusunun sump tank tarafndaki en son valfi kapatlr.

ou zaman iletmeciler bu i iin geminin limana gelmesinden hemen nceki zaman

uygun grmektedirler. Mmknse dolam srasnda yalama yandan numune alnr veona iki misli kadar parafin katlr. Sonra bu karm bir para kurutma kdndan geirilir.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET1


11/71

4

Kurutma kdzerinde kalan tortu miktar yalama yana yaklak olarak ne kadar

yabanc madde ierdii hakknda iletmecilere bir fikir verir.Ana yataklar basnl devreden yalanrkensump tanktaki miktarla kyaslandnda

kk saylabilecek bir miktar yadevrede dolatrlr. Genel olarak makineden kirli ve scakbir ekilde sump tanka dnen yalama ya, dibine yakn bir noktadan tanka girer.

ekilen ya ise mmkn olduu kadar tankn i ksmnn en yksek yerinden salanr.Bunun nedeni en temiz yan en st ksmlarda bulunaca dncesidir. Tm sump tanklar

biri stte, dieri altta olmak zere iki emme valfyla donatlr.

Genellikle bunlardan birincisi srekli olarak kullanlr ve ikincisi ise emergency olaraktutulur. Temizlemek amacyla tank boaltmak iin bu valftan yararlanlr. stteki alcnn

tank dibinden yksekliiyaklak olarak 300mm ve alttaki alcnn ise 15-25 mmdir.

1.2. Makineyi Scak Tutmak

Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve ya scak tutulur. Ya scaktutarken ya seperatr asl grevi olan temizlemenin yannda stma ilemi de yapar.Makinenin tatl suyunu da devir daimeden pompa, suyu scak tutmak amal heaterden degeirir. Yalama yann makinenin i aksamn yalayabilmesi iin ya pompas altrlrve makine torna arka balanr indikatr musluklar ak olmaldr (indikatr musluklarlimanda hep ak kalmaldr).

Bu ilem yapldktan sonra indikatr musluklar kapanmadan makine torna arktanayrlr. Daha sonra indikatr musluklar ak iken kpr stne,makineyi tecrbe edeceimihbar yaplr. ndikatr musluklar akken makineye hava aklr. Makinenin birka turdnmesi salanr ve sirklasyon bittikten sonra indikatr musluklar kapatlr. Makine

balatlabilir.

Ana makine rhtmda ileri geri altrlr ve stop edilir. Gverte rhtmdaki balamahalatlarntakviye etmitir. Kpr stnde nbeti gverte zabiti bulundurulur.

1.3. Tpleri Dreyn Etmek

Bu konuya deinmeden nce hava kompresrnn tanmn yapmak gerekir.Gemilerde ana makine ve yardmc makinelerin ilk altrlmalarnda kullanlankompresrler (reciprocating) pistonlu ve iki kademede sktrmay tamamlayan dik(vertical), deniz suyu soutmal kompresrlerdir.


12/71

5

Resim 1.1: Hava tank zerindeki dreyn valfi

Tpleri dreyn etmek ayn zamanda, kompresrn ilk hareketini kolaylatrmaktadr.Gemilerde bulunan hava tpleri ortalama olarak 1m geniliinde ve 4 m uzunluundadr.Tpler, kompresrlerin bast havay souyarak iindeki nemi su olarak tpn iine

brakmas veayrcabir para kompresr yalama yann devre yardmyla tplere dolmassebebi ile dreyn edilir. Dreyn ileminde tpn en altndaki kk bir valf, ksa sreli aktutularak bu birikintilerin atlmas salanr. Resim 1.1: Bu tpler dolu olduu zamankompresr alt anda, tp ierisindeki basnca kar koymasnda glk ekebilir vekompresrn mrnn azalmasna neden olur.

Ayrca bu tplerin bakm ve tutumu iyi yaplmaldr. Belli periyotlar aralndasenelik sorveyrler tarafndan kontrol edilmelidir. Bu bakmlarn yannda da geminin limanveya seferdeyken ek bakmlar da gerekebilir. Bunun iin makine zabitinin belli aralklarla

bu tplerin iine girip temizlemesi gerekir.

Bununla birlikte yangn annda, bu tplerin hava olduunu dnrsek bu bizim iin

byk bir tehlike demektir. nk sdan dolay gaz genlemek isteyecek ve dolaysyla tpbyk bir patlamaya maruz kalacaktr. Bunun nlenmesi iinde tpler zerinde fusible plugsdenilen elemanlar vardr. Bunlar yangn srasnda (100 oC) eriyerek iinde bulunan gaztamamen dar atar. Bylece byk bir tehlike nlenmi olur.

Kompresr ilk altrmada birinci ve ikinci kademe hava coolerlerinin drain (dreyn)valflaralr. Drain vaflarn aarak altrmak arttr. lk altrmada, kompresrn drainmusluklarn aarak elektrik motorunun ok az yk ekmesini salar ve ayn zamandadevrede bulunan su ve ya dar atarak ar vuruntularla arzalanmasnn nne gemiolunur. Bu drain valflarnama olay, otomatik olarak yaplr.Selenoid valflar, ilk hareketle

birlikte alarak yukarda belirtilen yk hafifletme (elektrik motorunun rahat demarajn

salamak) vebirikmi su ile yan dar atlmas salanm olur.


13/71

6

1.4. Devredeki Valfleri Amak

Gemi dizel makinesini altrmadan nce sistemdeki valflarn srayla almasgerekir. Bunlar srasyla deniz suyu kinistin valf, deniz suyu pompas valflar, ceket suyusirklasyon pompas valf alr. Resim 1.2: Torna ark dilisini balayp makineyi tornaarkta evirdikten sonra indikatr valf kapatlr. Yakt valflar alr ve ana makine havastart valfnakumanda edilerek makine start edilir.

Resim 1.2: Ana makine sistemlerindeki srayla alacak valflar

1.5. Akaryakt Devresi Pompalarn altrmak

Seperatrlerden gemi servis tanknda toplanm yaktbooster pump yardmile yaktpompalarna gnderilir. Enjektrlerin havalarn karmak iin booster pump altrrlr.Makine torna arkta kalmak art ile enjektrlerin hava karma valflarbir ka tur alarakyaktn kpksz olarak geldiini grdkten sonra kapatlr ve booster pump stop edilir.

1.6. Rilif Valflar Gzden Geirmek

Silindir kaverleri zerindeki tm basn giderme valflar gzden geirilmelidir. Bu

valflar silindir maksimum basnlarna bal olarak yaklak 5085 barda veya maksimumbasntan 10 bar daha yksek basnta aacak ekilde ayarlanmaldr. Ayrca rilif valflaryksek scaklktaki gazlarla temasta olduundan yuvalarnda tutma eilimindedir.

Bu bakmdan rilif valflar ya bir levye aracl ile yay sktrlarak hareket ettirilmeliya da yerinden sklerek temizlenmeli, onarlmal ve yeniden ayarlanarak yerine

balanmaldr.


14/71

7

1.6.1. Rilif Valve - Basn Drc Rilif Valflar

Rilif valf kazan dramlarnn stne iki adet olarak monte edilir. Emniyet asndanzerlerinde kollar vardr.Ara sra valfn alp almadbu kolla kontrol edilir. ekil1.1dekazanlarda kullanlan rilif (safety) valfi grlmektedir.

ekil 1.1: Rilif (safety) valf

1.7. Torna ark Devreden Ayrmak

Makinenin seyre hazrlanmasnda son ilem, torna ark makinesini altrmak vedizel makinesini torna ark ile tam iki tur dndrmektir. Bundansonra torna ark makinedenayrlmaldr. Tornaarkmakineden ayrmay unutmak ve makinenin basnl hava verilerekaltrlmak, torna arka tm ile hasar verir ve volan evresindeki dilerin byk bir

blm krlabilir. Moderngemilerde ilk hareket srasnda unutularakparalanmas tehlikesiolan byle bir durumu nlemek iin gvenlik nlemleri alnmtr. Bylemakinelerde tornaark devrede iken makineyebasnl hava ile ilk hareket havasverilmesi mmkn deildir.

1.8. Makineyi Basnl Hava ile altrmak

Ana makine seyre kmadan evvel torna arka bal olarak indikatr musluklar akolmak kayd ile iki tur evrilir. Herhangi bir pistonun zerinde birikmi yakt ve/veya su

bulunabilir. Bu suretle temizlenerek kaver atlamas,piston ve piston kolunun hasar grmesinlenir. Zararl maddeler dar atldktan sonra indikatr musluklar kapatlr, yksek

basnl yakt pompalarna yakt salayan yardmc yakt pompas altrlr.

Resim 1.3: Gemilerde kullanlan hava kompresrleri


15/71

8

altrma ncesi makine kontrolleri yapmve almaya engel olacak bir durum ile

karlalmamsa makine altrlabilir. Ana makine basnl hava ile altrlacaksabasnl hava, hava kompresrleri vastas ile temin edilir. Resim 1.3de grlenkompresrleri altrp starting havastplere depolanr. Her ey hazrlandktan sonra havay30 kg/cm kadar basn ile ana makineye genleme zamannda gndererek krank aftndndrlerek makinenin almas salanr. Makine manevralarnn kpr stndenyaplmas durumunda, makine konsolu zerindeki manevra kolu, istenilen gaz limitindetutulur. Kpr st bu durumda daha fazla yol veremez.

1.9. Kontrol Musluklarn Kapatmak

Makine ilk hareket iin uygun bir duruma getirildikten sonra kontrol musluklar

kapatlmaldr.Resim 1.4

Resim 1.4: ndikatr musluklarnn grnm

1.10. Kpr stne Rapor VermekBtn dier ilemler yapldktan sonra kpr stne, makine seyre hazr raporu verilir.


16/71

9

UYGULAMA FAALYETAadaki ilem basamaklarn uygulayarak gemi dizel makinesini seyre hazrlayp

altrnz.

lem Basamaklar neriler

Karterin temizlenmesi iin yalama yanya seperatrnden geirerek makineninilk harekete getirilmesinden 6 saat ncedolatrmaya balaynz.

Streynerleri temizleyiniz. Disar streynerlerinin giri ve k

taraflarna birer basn gstergesi veemme streynerlerinin pompa tarafna birvakum geycini kontrol ediniz.

Streyner elamanlarn d taraflarndapislik yld zaman eleman yerindendikkatle karnz.

Eleman temizlemek iin iinde temizyakt bulunan kabn iine sokunuz.

Bu arada atklar fra ile temizlendiktensonra basnl hava ile eleman zerindekiya artklarn gideriniz.

Sump tanklarda sadece pompann alcborusunu dolduracak kadar yalama yabulundurulmas doru deildir.

Bylecemakine ilk harekete getirildiizaman yataklardaki ya basnc, kirlifiltre veya streynerler nedeniyledrlmemi olur. Dolam srasnda

yalama yann yaklak olarak 40Cye kadar stlmas bir yandaniindeki yabanc maddelerin kolaycaayrlmasn salar.

Disar streynerlerinin eleman temizolduu zaman her iki gsterge eit

basn; pis olduu zaman ise streynerinpompa tarafna balanan geyci, ktarafndaki geyten daha yksek basngsterecektir. Emme streynerlerinin

elamanlar ok kirlendikleri zamanvakum geyci normalden daha yksekvakum deerleri gsterecektir.

Bu ilem srasnda streyner keysi iineyabanc maddelerin dmesine izinverilmemelidir.

Kullandnz kabn eni ap veboyunun elemann ap ve boyundanbyk olmasna dikkat ediniz.

Yalama devresindeki ya zamanzaman kontrol edilmeli ve gerekiyorsatamamlanmaldr.

Yalama ya yataklardadolatrlmadan nce olduka uzun birsre sump tankta kaldndan yabancmaddelerin yadan ayrlmas ve ya

pompann alcsna erimeden ncetankn dibine kmesi ans vardr.

UYGULAMA FAALYET


17/71

10

KONTROL LSTES

Gemi dizel makinesini seyre hazrlamak ve altrmak iin yalama yandaaadaki ilemleri yapnz. Yaptnz uygulamay aadaki Kontrol Listesine gredeerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Karterin temizlenmesi iin yalama yan yaseperatrnden geirerek makinenin ilk hareketegetirilmesinden 6 saat nce dolatrmaya baladnz m?

2. Streynerleri temizlediniz mi?3. Disar streynerlerinin giri ve k taraflarna birer basn

gstergesi ve emme streynerlerinin pompa tarafna birvakum geyini kontrol ettiniz mi?

4. Streyner elamanlarn d taraflarnda pislik yld zamaneleman yerinden dikkatle kardnz m?

5. Eleman temizlemek iin iinde temiz yakt bulunan kabniine soktunuz mu?

6. Bu arada atklar fra ile temizlendikten sonra basnlhava ile eleman zerindeki ya artklarn giderdiniz mi?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzdengeiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzntamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.


18/71

11

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini altrp,seyre hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

Gemi ana makinesini altrmadanevvel, btn drain musluklarn anz.

altrmadan nce ve hemen sonra,deniz suyu soutma sisteminin

basnlar kontrol edilerek soutmaileminin srdne emin olmalyz.

Drain musluklar ayn zamanda su vebirikmi ya dar atabildii gibielektrik motorunun ilk anda fazla akmekmesine engel olur. Otomatikunloader (yk drc) bulunankompresrlerde bu i otomatik olarakyaplr.

-Soutma deniz suyu 32Cden daha azise deniz suyunun giri ve k farklar,(10Cye gre) deniz suyunun giri valfikslarak ayarlanmaldr.

KONTROL LSTES

Gemi dizel makinesini seyre hazrlamak ve altrmak iin basnl hava sistemindeaadaki ilemleri yapnz. Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gredeerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. altrmadan evvel, btn drain musluklarn atnz m?2. altktan sonra, deniz suyunun geldiine ve emici hava

filtresine yan damladn grdnz m?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzdengeiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzntamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

UYGULAMA FAALYET


19/71

12

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerde bo braklan yerlere getirilecek bilgilerin bulunduu seenei

iaretleyiniz.

1. Temiz yalama yann depoland tanklar genel olarak makine dairelerinin yksekbir yerine yerletirilir ve bu yadan yalama ya pompasnn emme borusunun testedilmesinde yararlanlabilir. Kural olarak nce emme borusunun double-bottomtank tarafndaki valfi kapatlr.A)Giri valfiB)Orta ksmdaki valfC)Son valfD)Hibiri

2. Temizlemek amacyla tank boaltmak iin valftan yararlanlr. stteki alcnn tankdibinden ykseklii yaklak olarak . mm ve alttaki alcnn ise 15-25mmdir.A)100mmB)200mmC)300mmD)400mmAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgilerdoru ise D, yanl ise Yyaznz.

3. () ekilen ya mmkn olduu kadar tankn i ksmnn en yksek yerindensalanr. Bunun nedeni en temiz yan en st ksmlarda bulunaca dncesidir.Tm sump tanklar biri st ve dieri aada olmak zere iki emme valfyla donatlr.

4. () Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve ya scak tutulur.5. () Kompresr ilk altrmada birinci ve ikinci kademe hava coolerlerinin drain

(dreyn) valfleri alr.

6. () Manevras sonrasnda makinedeki ya sirklasyonu hemen durdurulmamaldr.Yacoolerden by-pass edilerek yavaa soutularak durdurulacaktr.

LME VE DEERLENDRME


20/71


21/71

14

RENME FAALYET2

Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya aldnzda gzlem yapabilme esaslarnreneceksiniz.



2. VARDYA SIRASINDA GZLEMYAPMAK

Vardiya mhendisi veya makinisti stma sresince dikkat edilmesi gereken konulara

operasyon sresince de uymaldr. Makinenin yeterli alarm ile donatld makinelerde enok yarm saat de bir gzlem yaplmaldr. Tm gzlemler saat ba makine jurnalinegeirilmelidir.

2.1. Yalama Ya - Soutma Suyu, Basn ve ScaklklarnGzleme

Yalama yanda, ya pompasnn k basnc, yalama yann soutucudan ncekiscakl, yalama yann soutucudan sonraki scakl gzlenmelidir. Soutma suyundasoutma suyunun silindir ceket veya manifoldlarna verildii, her silindirden kt sradaki

scakl gzlenerek takip edilmelidir.Belirli zaman aralklarnda basn ve scaklklar manometre ve termometrelerle

denetlenir. Maksimum deerler, sz edilen geyler zerinde belirtilmitir. Scaklklarnkontrolnde, termometre verilerine gvenilmemesi durumunda, imknvarsa sorun oluturan

boru el ile denetlenir.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


22/71

15

Resim 2.1: Yalama ya kuleri giri ve k

Resim 2.1de grlen yalama ya kulerinin giri ve k scaklk farklar mmknolduu kadar belirlenen deerler arasnda olmas salanmal, sk sk kontrol edilerekgzlemlenmelidir.. Dolatrlan soutucu miktar termostatik kontrol valf tarafndanyaplacandan, gerekmedike soutma sistemlerinin manuel olarak kslmamas gerekir.letme srasnda soutma suyu giri ve k kapama valflar tmyle ak tutulmaldr.k scaklklar sistemin ya veya soutma suyunu baypas ederek ayarlanmaktadr.

Herhangi bir silindirin knda soutma suyu basnc ok dk ise soutma suyudevresi kontrol edilmelidir. Soutma ve yalama sistemlerindeki tm kapama valflarnnuygun olup olmad denetlenmelidir. Bir kta anormal derecede yksek veya alakscaklkla karlalrsa scaklk tavsiye edilen deere kadar kademe kademe alaltlmal veya

ykseltilmelidir. Ani scaklk deiimleri, sorunlara neden olacak ar gerilmelerin meydanagelmesine yol aar.

2.2. Enjektrleri Kontrol Etme

Vardiya esnasnda enjektrlerinin pskrtme yapp yapmad pompadan gelen boruelle tutularak anlalr. Pskrtme sarsnts parmakla hissedilebilir.

Resim 2.2: Gemi dizel makinesinde enjektrler


23/71

16

2.3. ndikatr Diyagram Alma ve Deerlendirme

ekil2.1: ndikatr aleti

Ana makinedenbelirli zaman aralklar ilediyagram alnarak geminin ilk tesliminde,seyir tecrbelerinde veya fabrika tecrbelerinde alnm olan deerlerle karlatrma yapma,makinenin ekonomik almadaki durumunu belirler. Alnm olan deerlerle standartdeerler karlatrlarak sapmalar varsa gidermek, makinenin ekonomik almasnsalamak bakmndan nemlidir.

2.3.1. ndikatr Aletini altrma ve Diyagram Alma

ndikatr muslua makineye bal ve indikatr musluu kapalyken diyagramalama: ndikatr musluu alr. ndikatr kalemine hafif bastrarak tamburun

2/3 dnmesi salanr. Daha sonra g diyagram izilir ve indikatrmusluukapatlr(ekil2.2).

ndikatr ipinin kancasubuktan kurtarlr. Ak diyagram almada dikkat edilecek hususlar;

ndikatr musluualr. Kalemin hareketi takip edilir. Kalem yukar doru karken ip elle ekilip ayn anda kalemebaslr. Bu

ekilde kompresyon ve yanma zamanlamas ve basnlarn akdiyagramizilmi olunur.


24/71

17

ekil 2.2: ndikatrdiyagramnn aln

Kompresyon ve yanma sonu basnlar katalog deerinden dk olursa aadakiarzalara yol aabilir.Bu arzalarn zm tablonun nerilen zm ksmnda verilmitir.

Muhtemel Arza nerilen zm Piston ringler karyordur Piston ringler yenilenmelidir. Egzoz valf/valflar karyordur. Egzoz valf/valfler deitirilir. Piston kafas andndan

kompresyon hacmi bym

olabilir.

Piston yenilenir.

Scavenge havas (sprme havas)az geliyor skavenge portlartkaldr.

Skavenge portlar temizlenir.

Gaz trbinleri over-houl (bakm)istiyordur.

Gaz trbinleri over-houl (bakm) yaplr. Gaz Trbnn kanatlar ve

bloverlerin bakm gereklidir Gaz Trbnn kanatlar ve bloverlerin bakm

yaplr. Hava kulerlerinin ve turbocharger

hava filtrelerin temizlenmesi

gereklidir.

Hava kulerleri ve turbocharger hava filtreleritemizlenir.

Tablo 2.1: Kompresyon basncnn dk olmas sonucu oluabilecek arzalar ve zm

2.3.2. ndikatrn Bakm (ndikatr Diyagramn Bakm)

Ana makineden alnacak olan g diyagramnn shhatli ve doruya yakn olabilmesiiinindikatr diyagramnn iyi durumda olmasna baldr.

ndikatr diyagram pistonununalt laynerin iinde boluk yapacak kadar anmolmamasdr. Laynerin alt parmakla kapand zaman, pistonun kendi arl ile aayainmemesi, piston ve silindirin anmam olduunu gsterir. Boluk varsa yedekleri ile

deitirilmedir.


25/71

18

Diyagram izecek kalem mekanizmasnnbalantlarnda boluk olmamas gerekir.ndikatrnmuhtelif llerde yaylar vardr ( 0.8 mm, 0.7 mm, 1.0 mm, 1.10 mm gibi).0.8 mm yay genellikle gemi makinelerinin dizellerinde diyagram yay olarak kullanlr.Alnm diyagramdaki kompresyon ve maksimum basn izgilerinin uzunluklar llerek

bar cinsinden deerleri bulunur.Bunun kendi 0.8 mm cetveli vardr.0.8 mm cetveli yoksanormal 10 mm = 1 cm cetveli kullanlpbulunan deerler 0,8 ile arplr. Diyagramlmlerinde basn (kompr./yanma) 0.8 mm = 1kg olarak alnr. Strok 0.8 mm cetvel ilellr veya normal cetvel ile llp 0.8 ile arplr.

2.3.3. Kaver zerinde ndikatr Musluu

Ana makinede kaver zerinde bulunan indikatr musluunun grevi vardr;

lk altrmada piston kafas zerinde birikmiyakt, su gibi maddelerin daratlmasn salamak

ndikatr diyagram aletini musluun dili ksmna takarak makine alrkeng diyagramnn alnmasn salamak

Ana makine stop durumundayken indikatr musluklar ak tutularak anamakinenin torna ark ile rahat dnmesini salamak

Ana makine alma esnasnda, musluun iinde ve muslua giden yolda egzozgazlarndan kurum birikmesi olur. Bunun nne gemek iin makine alrken muslukksmen alarak iindeki birikmi maddeler dar atlr.

2.3.4. ndikatr KamlarnAyarlanmas

ndikatr aletine hareket veren indikatr mekanizmas, drama bal olan ip vastas ileana makine g pistonunun altve st stroklarn izer. Bu hareketlilii, ana kem safta monteedilmi, her bir silindire ait indikatr kemi vastas ile grr. ndikatr diyagramna hareketveren mekanizmann ve dolays ile indikatr keminin, ait olduu ana makine g pistonununalt ve st stroklarna tam uyum salayabilmesi arttr.

Aksi hlde alnan diyagramlar yanl lmler verir. ndikatr kemlerinin tamayarlarnda olup olmadklar, yalnzca kompresyon diyagramlar alnarak anlalr.

Kompresyon diyagram alnacak olan pistonun yakt pompasnn miktar ayar ubuu "0"agetirilir. kacak olan diyagram, yalnzca havann kompresyon ve expansion izgileridir. Buizgilerin diyagram kamayarnda isest ste olmas gerekir.

ekil 2.3te kompresyon diyagram yanltr. nk kompres ve expansion izgilerist ste gelmiyor. Yaplacak iekil 2.3deki indikatr kamnn z deeri kadar kaydrlmasgerekir. ekil 2.3'te z = 1 mm kam ok istikametinde geminin kndan bakldna gre 1mm" kaydrlmaldr.


26/71

19

ekil 2.3: Yanltr kompresyon diyagram

ekil 2.4te izgiler st ste olduu iin tam ayarl indikatr diyagram ile alnankompresyon erilerini gsterir.

ekil 2.4 Tam ayarl indikatr diyagram

Gemilerde, daha pratik yntemler kullanlr. Ayarlamalar ile istenilen izgilerin stste gelmesi mmkn olmuyorsa, katalog deerindeki izgiler arasndaki yzey alanndan

makineden alnan deerin izgilerininalan karlr. Bu demektir kibulunan alan, tam ayarlbir indikatr kamile alnacak olan alandan karlan miktar kadar fazladrekil2.5teAnamakineden alnan kapal ve ak diyagramlar grlmektedir.


27/71

20

ekil2.5: Ana makineden alnan kapal ve ak diyagramlar

2.3.5. Alnan Diyagramlarda Hatalarn Okunmas

Genellikle alnan diyagramlarda, normal diyagramlara gre tipik sapmalar

ekil 2.6 ndikatr ipinde veya indikatr hareket mekanizmasnda titreim varip gergin deil


28/71

21

ekil 2.7 Telin uzunluu ksadr. Bu yzden st l nokta durumu izilmemitir.

ekil 2.8 Tel yanl uzunluktadr. Alt l nokta izilmemitir.

ekil 2.7: ve ekil 2.8: diyagramlarnda tambur tam dnmeyip sonlarda vuruntuyapmaktadr. Tel ksa veya uzun tutulmutur.

ekil 2.9: ndikatr pistonu silindir iinde tutukalyor

ekil 2.9. indikatr pistonu silindir iinde tutuk alyor. Bu durumda diyagram fazlaalan gsterir. Eer tutuk alma yalnz, expansion erisinde olsayd bu durumda grafikleilgili yorum; ana makine yanma odasnda ki gazlarda titreimvar veya indikatr diyagramsilindirin de bolukbulunuyor demektir.


29/71

22

ekil 2.10: ndikatr pistonu silindirin stne vuruyor

Yay ok yumuaktr. ndikatr pistonu silindirin stne vuruyor. Daha gl yay iledeitirilir. rnein, 0.8 mm'lik yay kullanlmsa 0.7 mmlik yay kullanlacak anlamnagelir(0.8mm=1kg / 0.7mm=1kg)

ekil 2.11: ndikatr musluu karyor

ekil2.11. ndikatr musluu karyor. Atmosfer hatt doru deil. ndikatr aletini skmeden, yeni atmosfer hattmusluk kapal olduu hlde tekrar izilir.

2.3.6. Ak Diyagramlarda Hata Arama

Diyagramlarda (ak/kapal), kompresyon ve yanma basnlar lme kullanmolunan yay, kendi l cetveli ile llrseveya normal cetvelle lmlerde (10mm=1 cm),

bulunan deer kullanm olunan yay sertlik faktr ile arplr.

0.8 mm = 1kg / 0.7 mm= 1kg gibi


30/71

23

Aada verilen ekillerde (ekil.2.12, 2.13, 2.14) alnan indikatr diyagramlarnda,

ana makinenin yanma dzensizlikleri belirtilmitir.

ekil 2.12: Yanma basnc ok dk

ekil2.12 yanma basnc ok dktr. Buna mukabil kompresyon basnc normaldir.Bu durumda; enjektrnalmas kontrol edilir. stenilen basnta tam bir pskrtme

elde edilemiyorsa enjektr atomayzer ve needle valf kendi zerlerinde kaulile altrlrvetam bir pskrme elde etmeye allr. Enjektr pskrmesi normal yine, dk yanma

basnc var ise ge ateleme vardr. Pompa yakt kemini dn ynnde ileri kaydrlr. Dierbir yntem, pompa indikatr artrlr.

ekil 2.13: Erken ateleme

ekil 2.13de P compresion normal, P maksimum yksektir. Bu yzden erken

ateleme vardr. Bu durumda pompa yakt kam, dn ynnde geriye kaydrlr veyapompa indikatr drlr.

ekil 2.14: Piston segmanlar(ringleri) veya egzoz, valfi szdryor


31/71

24

2.4. Mekanik Yadanlklar Denetlemek

Makinenin hazrlanmas srasnda mekanik yadanlklar el ile evrilerek silindirlereya vermesi salanrve bylece piston segmanlararasnda belirli miktarda ya depo edilir.Makine alrken bu yadanlklar kem afttan aldklar tahrik ile hareket eder. Gemi limanageldiinde bazen uzun sre alan manevralar gerekebilir ve nemli ilk hareket havassilindirlere verilir.

Bu hava yksek basn nedeniyle silindir layneri, duvarlarndaki ya filmini syrr,yok eder ve gmlek yzeyini hemen hemen yasz duruma getirir. Limanlardaki manevralarsrasnda lubrikeyterleri normal iletme durumuna gre en az iki misli daha fazla ya verecekekilde ayarlamak gerekir. Bu bu ilem lubrikeyterin el donanm yardm ile kolaylkla

salanabilir. Mekanikyadanlklarn ilk hareketten nce havasnn alnmasgerekir.

2.5. Kompresyon ve Yanma Basnlarn Kontrol Etme

Seyir srasnda vardiya tutumu ok nemlidir. Makine dairesinde bulunan ana makineve jeneratrgibi yardmc dizeller gibi ekipmanlar alr. Bunlarnkontrol altnda tutulmasgerekir.

Kontrol altnda tutmakyani ya basnlarna deniz suyu ve tatl subasnlarna, egzozscaklklarna dikkat edilmesidir. Bu kontrol edilen deerler, makinenin salkl almashakknda meydana gelebilecek arzalar hakkndabilgi verir.

Ayrca makinenin sesi dikkatlice dinlenmelidir bylece kk arzalar bymedennlenebilir. Bir dizel makinesinin egzoz scakl bize o silindirdeki yanma kalitesinigsterir. Layner anmalar, segman anmalar gibi sorunlar kompresyonu azaltarak yanmayetkiler. Bu da egzoz hararetlerinin ykselmesi ile kendini belli eder.

Yakt pompasnn ve enjektrlerin performanslar yanma kalitesini etkileyen dier birfaktrdr.

Vardiya srasnda makine alrken her silindirden Pmaksimum ve Pcomp deerlerialnr. Bylece Pmaksimum ile yanma kalitesi ve maksimum basn Pcomp ile dekompresyon basnc llr. Bu elde edilen ller sayesinde segmanlar ve enjektrler

hakknda bilgi sahibi olunur.

Bunlarn sonucunda istenmeyen deerler grlrsernein, enjektr test edilir gerekduyulunsa deitirilir. Pcomp deeriyle de kompresyon basnc llr gerekirse segmanlardeitirilir. Kompresyonun gerekli deerde olmas silindirlerde daha iyi bir yanmaoluturarak makineden alnan verimin artmasn salar.

2.6. Sper arj Hava Scakln Kontrol Etme

Sperarj hava scakl hava coolerinin hava kndan okunarak takip edilmelidir.Bu scaklk 3642 derece arasnda olmaldr.


32/71

25

Resim 2.2: Sper arj hava scakln gsteren termometre

Hava soutucusundan sonra trbo arj hava scakl zel bir dikkat gerektirir. Genelolarak sz edilen hava scaklyksek olduunda,silindirlerde dk hacimsel verime vedolaysyla yakt harcamasnn artmasnave yksek egzoz scaklklarna neden olur.Scak venemli iklimlerde havann iindeki nem skavenge blgesinde (hava resiverinde) youur.Bunun nedeni soutucudan sonra hava scaklnn, nemin youma noktasnn altnadmesidir. Trbo arj havas resiveri iinde pas oluumunu nlemek iinhava soutucudaileme noktasnn biraz zerindeki scaklk derecelerine kadar soutulmaldr. Bunedenle

sperarj sisteminde donatlan dreyn musluklar belirli aralklar ile ksa sreli alarakbirikintilerin sistemden atlmas salanmaldr.

Trboarjer hava soutucularnn hava filtrelerinden geii srasnda, ar doldurmahavasndaki basn dm denetlenir. ok byk bir diren (rnein tkal filtreler)makineye yeterli olmayan miktarda hava verilmesine neden olur.

2.7. Hava Tplerini Dreyn Etme

Her vardiya saat balarnda hava tplerinin dreyn valflerini aarak tplerin iindekibirikmi olan ya ve su sintineye verilir.


33/71


34/71

27

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini altrp,indikatrcihazn makineye balayarak indikatr alnz.

lem Basamaklar neriler ndikatr diyagramn kullanmadan

nce yaplacak iler

Piston ve silindirini, yalama ya ilehafife yalaynz.

Yay vira edipyayn st cvatasn yaytutan bilyeye iyice vira ediniz.

ndikatr kdn, indikatr tamburunageiriniz.

Eliniz ile tambur sicimini tam evirerek,atmosfer hattn izin.

ndikatr ksa bir zamanda oksnyorsa piston ve silindir, egzozgazlar ile siyahlanmsa pistonkaryor demektir. Piston ve layneryenileyiniz.

Her diyagram alnmasndan sonradiyagram skp piston ve silindir temiz

bir bezle temizlenip tekrar yalaynz.

ndikatr aletini muslua balama: ndikatr aletini muslua dikkatlice

balaynz.

ndikatr ipi makaradan gemede tambir teet tekil ettiriniz. ndikatr tamburunun tam bir

dnnn takntsz olmasnsalaynz.

ndikatr ipinin kancas o ekildeayarlanmaldr ki izilecek olandiyagram, kdntam ortasna gelsin.

ndikatr aleti el scaklnda olmaldr.Mesela, indikatr kullanmadan nce anamakine kaverinin zerinde bir ka dakika

bekletiniz.

Kd izecek olan kalemi o ekildeayarlaynz ki bir bastrmada grnr

biimde izecek olsun.

Kalem ve mekanizmas ince ya ileyalaynz.

ndikatr ipi, hareket eden indikatrubuuna kancaland zaman, paralelolarak aa, yukar hareket etmelidir.

Doksan derece olmasna dikkat ediniz.

UYGULAMA FAALYET


35/71

28

KONTROL LSTES

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Piston ve silindirini, yalama ya ile hafife yaladnz m?2. Yay vira edipyayn st cvatasn yay tutan bilyeye iyice vira ettiniz

mi?

3. ndikatr kdn, indikatr tamburuna geirdiniz mi?4. Eliniz ile tambur sicimini tam evirerekatmosfer hattn izdiniz mi?5. ndikatr ksa bir zamanda ok snyorsa piston ve silindir, egzoz

gazlar ile siyahlanmsa piston karyor demektir. Piston ve layneryenilediniz mi?

6. Her diyagram alnmasndan sonra, diyagram skp piston vesilindir temiz bir bezle temizlenip tekrar yaladnz m?7. ndikatr aletini muslua dikkatlice baladnz m?8. ndikatr ipi makaradan gemede tam bir teet tekil ettirdiniz mi?9. ndikatr tamburunun tam bir dnnn takntsz olmasn

saladnzm?10. ndikatr ipinin kancasn izilecek olan diyagram, kdn tam

ortasna gelecek ekilde ayarladnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvetiselme ve Deerlendirmeye geiniz.


36/71

29

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Vardiya srasnda yalama yann hangi scaklk-basn deerleri gzlenmelidir?I- Ya pompasnn k basncII- Soutucudan nceki scaklIII- Soutucudan sonraki scakl

A)I-IIB)II-IIIC)I-IIID)I-II-III

2. Uygun mevkilerde (MARPOL kurallarna gre) sintine kirli sular aadakideerlerden hangisinde veya alt olacak ekilde sintine seperatrnden geirilerekdenize baslmaldr?

A)2 ppmB)7 ppmC)15 ppmD)82 ppm

3. Diyagramda yanma basnc ok dk tespiti var ise aadakilerden hangisiyaplmaz?

A)Enjektr atomayzer ve needle valf kendi zerlerinde kaul ile altrn.B)Pompa yakt kemini dn ynnde ilerikaydrn.C)Pompa endeksini drn.D)Pompa endeksini arttrn.

4. Aadakilerden hangisi ak diyagram almada dikkat edilecek hususlardanbirisidir?

I- ndikatr musluunu a.II- Kalemin hareketini takip et.

III - Kalem yukar doru karken ipi elinizle ekip ayn anda kaleme bas.

A)II-IIIB)I-IIIC)I-II-IIID)Yalnz III

LME VE DEERLENDRME


37/71

30

Aadaki cmlede bo braklan yere getirilecek bilgilerin bulunduu seeneiiaretleyiniz.

5. Sperarj hava scakl hava kulerinin hava kndan okunarak takip edilmelidir. Buscaklk 36-. oC arasnda olmaldr.A)37oC B) 42oC C) 50oC D) 55 oCAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler

doru ise D, yanl ise Yyaznz.

6. () Mekanik yadanlklarn ilk hareketten nce havalandrlmas gerekir.7. () ndikatr aletine hareket veren indikator mekanizmas, drama bal olan ip

vastas ile ana makine g pistonunun alt ve st stroklarn izer.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.


38/71

31

RENME FAALYET3

Bu renme faaliyeti ile gemi dizel makinesinin nasl devreden karldn vedurdurulduunu reneceksiniz.



3. GEM DZEL MAKNESN DEVREDENIKARMAK VE DURDURMAK

3.1. Kontrol Valflar Alarak Makineyi TornaarkaBalamak

Makine ile ilgili n hazrlklar yaplmsa basnl hava ile ilk harekete geirmek gayetkolaydr. nce ana ilk hareket havas valf alr ve ilk hareket kolu iletme kitabndasylenen duruma getirilir. Sonra fazla hava kullanmamak iin ilk yanmadan sonra havakesilmelidir. yi bir durumda olan bir makine genel olarakkrankaftniki ila drdnc devriarasnda ateleme yapar. Makine drdnc ilebeinci devir arasnda almayacak olursastop edilmeli, arza veya ilk harekete engel olan neden aratrlmaldr.

3.2. Yakt Kolunu Stop Durumuna GetirmeMakine dairesi telgraf ile makineler tamam iareti alndktan sonra yakt kolu stop

durumuna getirilir. Ana yakt valf kapatlr ve besleme pompas stop edilir. Bu arada belirlibir takm ilerin de yerine getirilmesi gerekir. Bu iler geminin ve havann durumunabaldr.

Kt bir havada veya demirleyen bir geminin yaknnda ise gemi her an harekete hazrdurumda bulundurulmaldr. Bu arada makinenin souduu kansna varlrsa soutma suyuve yalama devrelerinin stop edilmesi gerekir. Makinenin istenmeyen bir ekildekendiliinden almamas iin ilk hareket kolu emniyete alnmaldr.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


39/71

32

Varsa tm damlalkl yadanlklar stop edilirve mekanik yadanlk el ile altrlarak

silindir gmleklerinin yzeylerine bol miktarda ya verilmesi salanr. Bu arada makinetorna arkabalanarak yan silindir yzeylerine yaylmas salanr. Tmalterler devredenkarlr. Kontrolvalflar alarak makine torna ark balanr.

Resim 3.1: Ana makine yakt stop kolu

3.3. Piston Kafas SoutmasnScaklk Fark 25oCOluncayaKadar altrma

Karterde bakm ve onarm ileri yaplacaksa seferden dnten hemen sonramakinenin hemen soutulmas gerekir. Bunun iin soutma suyu ve piston soutma ya

pompalar giri ve scaklklar arasnda 25 oClikbir fark kalncaya kadar altrlr ve

sonra stop edilmelidir. Bu ilem ceketlerde kr tabakas oluturan blgesel ar snmalarnler.

3.4. Makine Kapal Kalacaksa Ceketlerdeki Soutma SuyunuBoaltma

Makine stop edildikten sonra makine dairesinin scakl 2 oCden yksek deilsedonma nedeniyle oluacak atlamalara neden olmamak iin silindir ceketleri ve borudevresindeki soutma sular boaltlmaldr. Normal olarak souk makinelerin ilk hareketlerison derece zordur.


40/71


41/71

34

3.8. Varsa Srtnmeli Kaplinleri Ntr Hle Getirme

Makine stop ettirildikten sonra uzun bir sre kapal kalacaksa sviler devredenkarlmal ve eer srtnmeli kaplinler mevcutsa bunlar aralar alarak ntr hlegetirilmelidir.

3.9. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak

Makine torna arka balanrken kontrol valf olarak indikatr valflaralr. ndikatrvalfleri makine zerinde baz sorumluluklar stlenmilerdir. Bu valflarn grevlerinden 2ekilde istifade edilebilir. Birincisi makine stop hldeyken torna arka balanr ve makineyehava aklr fakat yakt gnderilmez. Buradaki ama makinenin asl altrma olmadan

nceki nabzn tartmaktr. te silindirlerin iindede herhangi bir pislik veya istenilmeyen bircismin olup olmad da torna ark esnasnda indikatr valflerini alarak renilebilir.kincisi ise makine alma hlinde bu valflar kapal hldedir. Fakat silindir iindekiyanmann nasl olduunu veyksek basnc renmek amal makine alr durumdaykenvalflar ksa bir sreliine alr. tetam bu srada valfn azna maksimum cihaz adnda bircihaz balanr. Bu cihaz silindir iindeki maksimum basnc bize bir gey vastasylagsterir. Fakat indikatr cihaz ise silindir iinde oluan ii, verimi ve maksimum basncverir. Bu cihazn alma sistemi ise yledir: Dnen bir makaraya bal zel yaplm birktbulunur ve bu dzenee bal olarakda bir ip vardr.ki strok arasnda ip ekildiindednen makara kada bir p,v diyagram karr. Bu diyagrama belli bal verim formlleruygulanarak istenilen verim sonularna ulam olunur. Bu cihazda yine makine alr

durumdayken kullanlr.Resim 3.2de. Aada da indikatr valflerinin rneklerigrlebilir.

Resim 3.2 ndikatr valflerinin

Seyir sonunda kpr stnde henz makine hazrol telgraf emri gelmeden nce ilkhareket otomatik valf ve hava distribtr yalanarak test edilmelidir. Kpr stnden hazrol emri alndktan sonra hava stop valf alacak tm hava dreynleri kapatlacak ve yardmchava bloveri varsa altrlacaktr.

Ayrca hazr ol emri alnmadan yaklak 1 saat nce makine ar yakttan diesel-oile

geecek ve bu srada bir miktar devir drlecektir. Devir d sonras silindir ceket suyuscakl gzlenecektir.


42/71

35

Manevra srasnda bir vardiya mhendisi makinisti ana makine st platformunda

durarak enjektrlerin ve egzoz valflarnn almasn gzlemleyecektir. Manevra srasndaceket soutma suyu scakl hzla debileceinden tatl su coolerine gelen deniz suyukslacak veya gerekirse tamamen kapatlacaktr. Kpr stnden makine tamam emrialndktan sonra hava stop valf kapatlacaktr.

Hava sistemindeki btn hava dreynleri alacak yardmc hava bloveri stop edilecekmakineye ana yakt girii valf kapatlacaktr. lk hareket hava tplerindeki hava basncdaima tam tutulacaktr. Yalama ya pompas yaklak olarak 1530 dk. stop sonrasndadurdurulacaktr.

Resim 3.3: ndikatr valfi

Manevras sonrasnda makinedeki ya sirklasyonu hemen durdurulmamaldr. Yakulerden bay-pass edilip yavaasoutularak durdurulacaktr. zellikle piston kafas ya ilesoutulan makinelerde ani souyan ya karbon atklar brakr. Ceket soutma suyu

jeneratrleri tatl su soutma devresine balanarakmakinenin scak kalmas salanr.


43/71

36

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel makinesini devredenkarmak ve durdurmak iin yaplmas gerekenleri reneceksiniz.

lem Basamaklar neriler Gemi dizel makinesi zerindeki yakt

kolunu stop durumuna getiriniz.

Piston kafas soutmasn scaklk fark25oc oluncaya kadar altrma piston

soutma sistemini altrnz.

Makine kapal kalacaksa ceketlerdekisoutma suyunu boaltnz.

Btn damlalkl yadanlklar stopediniz.

Mekanik yadanlk altrlaraksilindirleri yalaynz.

Varsa srtnmeli kaplinleri ntr hlegetiriniz. Tm alterleri devreden karnz. Gemi dizel makinesinin kontrol

valflerini aarak makineyi tornaarkaalnz.

Daha nce sizlere anlatlan atlyegvenlik kurallarna uyunuz.

Her gemi dizel makinesinin kendine aitfarkl zellikleri olabilir. Sizler

kataloglar inceleyerek o makineye aitdeerleri gz nne alarak bu ilemleriyapabilirsiniz

UYGULAMA FAALYET


44/71

37

KONTROL LSTES

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Piston kafas soutmasn scaklk fark 25oColuncaya kadar

altrma piston soutma sistemini altrdnzm?2. Makine su ceketlerdeki soutma suyunu boalttnzm?3. Yadanlklar altrlarak silindirleri yaladnz m?4. Makineyi tornaarka aldnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvetiselme ve Deerlendirme ye geiniz.


45/71

38

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlenin banda bo braklanparanteze, cmlede verilen bilgidoru ise

D, yanl ise Yyaznz.

1. () Makine uzun bir sre kapal kalacaksa silindir ceketlerindeki soutma suyununboaltlmas gerekir.

Aadaki soruyu dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

2. Soutma suyu ve piston soutma ya pompalar giri ve scaklklar arasnda 2-5oClik bir fark kalncaya kadar altrlp ve sonra stop edilmelidir. Aadakilerdenhangisi bunun nedenini aklar?

A)Bu ilem marpol kural iin yaplr.B)Bu ilem ceketlerde kr tabakas oluturan blgesel ar snmalar nler.C)Bu ilem yalama yan uzun mrl olmas gereklidir.D)Bu ilem soutma suyunun mrn uzatr.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


46/71

39

RENME FAALYET4

Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya alacak personelin makine dairesi hakkndabilmesi gereken esaslar reneceksiniz.



4. VARDYA ALACAK PERSONELNMAKNE DARESNE ATBLMES

GEREKEN ESASLAR

Gemilerde genel olarak makine ve gverte personeli belirli saatler arasnda nbettutar, buna da vardiya ad verilir. Vardiyalar birbiri ardna kesintisiz olacak ekilde

planlanmtr. Bylelikle makine dairesinde muhakkak bir yetkilinin bulunmassalanmaktadr.

Vardiya teslim alacak personel bir nceki nbet tutan elemandan grev teslim alrkengemide kendi blmnde meydana gelen olay veya kayt edilen notlar hakknda bilgi alr.

Nbeti devralan her personel kendi nbeti srasnda gerekli notlar tutar ve nbeti devralanabilgi verir.

Makine dairesinde vardiya alacak olan personel makine dairesi hakknda aadakiesaslar bilmek zorundadr.

4.1. Balast Sistemi, Yakt ve Su Tanklarnn Yerlerini Bilmek

Vardiya alacak personel gemide bulunan balast sistemi ve yakt ve su tanklarnnnerelerde bulunduunu ve zelliklerini bilmek zorundadr.

Yakt tanklar ve tatl su tanklarnda aada ki zelliklerin bulunmas gerekir.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET4


47/71

40

Yakt Tanklar

Parlama noktas 55o

C altnda olan sv yakt tayan tanklar, tekne bnyesindenbamsz olacak ekilde imal edilir. Bu tip tanklar yaam mahallerinden gazgeirmez perdelerle ayrlacaktr ve bulunduklar mahal yeterincehavalandrlacaktr.

Makine mahallerinde yer alan yakt tanklar her trl s kaynandan yeterinceuzakta bulundurulacaktr.

Yakt tanklar teknenin yapaca sefere gre yetecek hacimde olacaktr. Yolcu mahalleri yakt tanklarnn zerine yerletirilmi ise taban onaylanm bir

malzeme ile kaplanacak ve blmelerin ok iyi bir ekilde havalandrlmassalanacaktr. Yolcu mahallerinin yakt mahallerine alr menholleri ve dieraklklar olmayacaktr. Yakt tanklar uygun muhafazal ve kapama valfl

seviye gstergeleri ile donatlacaktr.

Tatl Su Tanklar

Tatl su tanklar bakml ve temiz olacaktr. Tatl su tank hacmi: 60lt x (yolcu+mrettebat says) x gn olarak

belirlenecektir. Standart tipte imal edilen teknelerde mevcut tatl su tanklar kabul edilecektir. Tank hacmindeki gn;kabotaj seferi iin 2, uluslararas sefer iin 3 gn olarak

alnacaktr. Liman seferinde idarenin ngrd kapasitede olacaktr. Tatl su tanklarnn gverte zerinden dolum flenleri d ap 50mm, i ap30mm olmaldr.

4.2. Ana, YardmcMakineyle Kazanlara Ait Bilgi ve DonanmlarTanmak

Vardiya alacak personel vardiya almadan nce makine dairesinde almakta olanbtn makineler hakknda vardiya srasnda yapaca gzlemler iin bir bilgisinin olmasgerekir.

Ana makine ve yardmc dizellerin zelliklerini kullanma kitabndan tam olarakokumu ve anlam olmas vardiya tutma emniyeti asndan lzumludur. Vardiya alacazabitten alan makineler hakknda doru bilgi alnmaldr.


48/71

41

Resim 4.1: Yardmc kazan

4.3. Makinenin Cinsi, Beygir Gc, altrlmasn ve

Durdurulmasn Bilmek

Vardiya alacak personel makinenin cinsini, beygir gcn, altrma ve durdurulmasiin gerekli prosedrleri bilmek zorundadr.

4.4. TatlSu ve Deniz Suyu Devrelerini almaya Hazr HleGetirmeyi Bilmek

Vardiya alacak personel gemide bulunan tatl su ve deniz suyu devrelerinin yapsnnnasl olduunu, nasl altn ve kullanma hazr hle getirilmesini bilmek zorundadr.

4.4.1. Deniz Suyu Devreleri

Deniz suyu devrelerinden en nemlisi ana ve yardmc makinelerin tatl soutmasularnn soutulmasnda kullanlan Cooling Sea Water Linedr. Bu devreler ok iyi

bilinmeli, farkl pompalar gerektiinde birbiri yerine kullanlarak deniz suyu soutmasnnkesintisiz devam salanmaldr. Ayrca bu devre, acil durum sintineboaltma devresiolarakda kullanlabildiinden devre ok iyi tanmal, acil durumlara hazr olmaldr.

Gemilerde yardmc deniz suyu devreleri de bulunmaktadr. rnein, bunlardanWClere temizleme amal deniz suyu salayan devrelere deniz suyu hidrofor sistemi denir.


49/71

42

4.4.2. Tatl Su Devreleri

Tatl su devrelerinden en nemlileri, ana ve yardmc makineleri soutmaktakullanlan Fresh Water Cooling Linedir. Bu devrenin ok iyi biliniyor olmasgerekmektedir. Acil durumlarda bu devreler birbirleri yerine kullanlabilmektedir ve bunaitirakleme denir. Devrede bulunan her trl valfin kullanm amac iyi bilinmelidir. zelliklemotor scaklklarn sabit tutmaya yarayan termostatik valflar ve bunlarn yerine gerektiindeelle kumanda edilerek kullanlan valflar iyi tannmaldr.

Yardmc tatl su devrelerinde ise tatl su ime suyu tanklar ve evaporeyter iledamtcdan salanr. Ancak damtk su, salk standartlarn karlamadndan, biyolojikolarak saf ve ntr veya hafife alkalin olmas iin bir ilem grmesi gerekir. Kark yk

gemilerinde kullanlan bir sistemde bir pompa ile tanklardan alnan su, nce klorlamatankna verilir. Orada hipoklorit tabletleri olarak salanan, ar dozdaki klorin veya klor ilesterilize edilir. Ar miktardaki klorin insan salna zararl olduundan, basn tank veya

pnmatik tankta toplanan su ar klorini giderici ve iinde aktif karbon bulunan baka birtankta verilir. Bu tankta aktif karbon ar klorini giderir. Bu arada herhangi bir renk tat vekoku da aktif karbon tarafndan giderilmektedir. Bylelikle biyolojik olarak artlan imesuyu servislere verilir.

4.5. Makine Dairesinde Bulunan Takm ve Malzemelerin Yerlerinive Kullanmlarn Bilmek

Vardiya alacak personelin makine dairesine ait bilmesi gereken esaslardan biri demakine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerlerini ve kullanmlarn bilmektir.Gemilerin kendisine zel takmlar olabilir.

Bunlarn yerini ve kullanmn bilmek her vardiya alacak personelin grevidir vebunun nemi vardiya annda herhangi bir operasyonda doru takm ve malzemelerikullanarak daha abuk i bitirilmesini salamaktr.


50/71

43

Resim 4.2: Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerleri

Resim 4.3: Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin genel grnm

4.6. Kumanda Tablolarndaki Deerleri ve aretleri KolaylklaOkuyabilmek

Tabloda alan makinelerin yatak hararetleri, egzoz scaklklar, ceket suyu kscakl, ana makine sperarj hava giri scakl gibi deerler gsterilmektedir. Vardiyasresince saat ba vardiya jurnaline btn bu deerler kaydedilir. Vardiya zabiti tablodaki

btn deerlerin yerlerinibilip okuyabilmelidir.


51/71

44

Resim 4.4: Gemi makine dairesi kumanda odas


52/71

45

UYGULAMA FAALYETAadaki ilem basamaklarn uygulayarak vardiya alacak personelin makinedairesine ait bilmesi gereken esaslar renebileceksiniz

lem Basamaklar neriler altn gemiye ait aadaki

deerleri katalogdan veya ba makinist-bamhendisten reniniz.

Balast sistemi, yakt ve su tanklarnnyerlerini

Ana, yardmc makineyle kazanlara aitbilgi ve donanmlar

altnz makinenin cinsi, beygirgc, altrlmasn ve durdurulmasn

Tatl su ve deniz suyu devrelerinialmaya hazr hle getirmeyi

Makine dairesinde bulunan takm vemalzemelerin yerlerini ve kullanmlarn Kumanda tablolarndaki deerleri ve

iaretleri kolaylkla okumayreniniz.


Her gemi dizel makinesinin kendine aitfarkl zellikleri olabilir. Sizler

kataloglar inceleyerek o makineye aitdeerleri gz nne alarak bu ilemleriyapabilirsiniz

UYGULAMA FAALYET


53/71

46

KONTROL LSTES

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Balast sistemi, yakt ve su tanklarnn yerlerini rendiniz mi?2. Ana, yardmc makineyle kazanlara ait bilgi ve donanmlarn

katalog deerine gre incelediniz mi?3. altnz makinenin cinsi, beygir gc, altrlmasn ve

durdurulmasn incelediniz mi?4. Tatl su vedeniz suyu devrelerini almaya hazr hle

getirmeyi rendiniz mi?5. Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerlerini ve

kullanmlarn rendiniz mi?6. Kumanda tablolarndaki deerleri ve iaretleri okumay

rendinizmi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvetiselme ve Deerlendirme ye geiniz.


54/71

47

LME VEDEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerin hangisinde gemilerde bulunan yakt tanklarnn zelliklerindendeildir?A)Parlama noktas 55oC altnda olan sv yakt tayan tanklar tekne bnyesinde

olmaldr.B)Makine mahallerinde yer alan yakt tanklar her trl s kaynandan yeterince

uzakta bulundurulacaktr.C)Yakt tanklar teknenin yapaca sefere gre yetecek hacimde olacaktr.D)Yolcu mahalleri yakt tanklarnn zerine yerletirilmi ise taban onaylanm bir

malzeme ile kaplanmaldr.

2. Aadakilerin hangisinde gemilerde bulunan tatl su tanklarnn zelliklerindendeildir?A)Tatl su tanklar bakml ve temiz olacaktr.B)Tatl su tank hacmi: 60lt x (yolcu+mrettebat says) x gn olarakbelirlenecektir.C)Standart tipte imal edilen teknelerde mevcut tatl su tanklar kabul edilecektir.D)Tatl su tanklarnn gverte zerinden dolum flenleri i ap 50mm, d ap 30mm

olmaldr.

3. Tabloda, alan makinelerin hangi blmlerinin bilgilerigrlebilir?I-Yatak hararetleriII-Egzoz scaklklarIII-Ceket suyu k scaklIV-Ana makine sperarj hava giri scaklA)I-II-IIIB)I-III-IVC)I-II-III-IVD)II-III-IVAadaki cmlenin banda bo braklan paranteze, cmlelerde verilen bilgi doru

ise D, yanl ise Y yaznz.

4. () Deniz suyu devresinde servis tanklar bir boru ile atmosfere balanm olup fazlasuyu bordadan darya atacak bir tant borusuna sahiptir.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME


55/71

48

RENME FAALYET5

Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya esnasnda oluabilecek olaanstdurumlarn neler olduunu reneceksiniz


Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak

paylanz.

5. VARDYA SIRASINDA OLUANOLAANST DURUMLARIVARDYA

ZABTNE (BA MHENDS) HABERVERMEK5.1. Makine Ar Derecede Yklendiinde

Makinenin ar ykte operasyonu:

Bu durum emergency olarak ksa bir sre iin uygulanabilir. Ar yk tam ykn %110unu kadardr. Bu ekilde seyir yaplrken dikkat edilecek hususlar:

Yk indikatr ar yke gre ayarlanr(Genelde 1 saatten fazla olmayansreler iindir).

Yk indicatrnn ar yk deeri deneme seyirlerindeki raporlarndaverilmitir. Bu durum T/Cn egzoz scakl ve silindir egzoz scaklklar iindegeerlidir. Hibir zaman maksimum egzoz scaklklarnn geilmesine izinverilmez.

Lubricatrlerin ayar kollar maksimum yalama pozisyonuna getirilerek dahafazla yan silindirlere gnderilmesi salanr.

Soutma suyu ve yalama ya scaklklar maksimum deerlerini amamaldr.Bu ekilde seyir ederken denetim ve incelemelerin normal vardiya esnasndaki turlara

gre daha da sklatrlmas gerekir.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET5


56/71

49

Bacada ar siyah duman varsa egzoz hararetleri makine %100 g tecrbesinde

katalog deerinin zerine kyorsa ana makine overload yksek gtedir. Derhlyol kesilir.Sperarj havas yeterli deilse de siyah duman kabilir.

Geminin pruvadan (batan) kuvvetli rzgr veya denizin etkisinde olmas veyakarinasnn ar bir biimde kirlenmesi durumunda, makinin devir says der ve bununsonucu geminin hz azalr. Bu durumda hzdm, hz ayar kolu daha fazla yakt verecekduruma getirilerek dengelenmeye allmamaldr. nk makine ar ykte almaya

balayacaktr. ou zaman devir says normal devir saysna erimedii hlde, makineninar yk kanlmaz olur.

Yk gstergesinin msaade edilir maksimum ar yk durumu, maksimum seyir

tecrbesi raporlarnda verilir. Bu durum kesinlikle almamaldr. Ayn sralama trbindensonraki maksimum egzoz gaz scaklklarna da uygulanr. Hi bir durum ve eki ,l egzozscaklklarnn maksimum scaklk deerini gemesine izin vermez. Makineyi imal edenfirma, hz ayar kolunun maksimum yakt verdisini snrlayacak nlemleri alr.

Makine ar ykte alrken iletmecinin denetim ve inceleme turlar sklaaraksrmeli, basn ve scaklklar daha ksa zaman aralklarnda denetlenmelidir.

5.2. Ya Basnc Normalin Altna Dnce

Makine dairesinde nce yol kesilir sonra sump tank ya seviyesine baklr. Eksilme

varsa tamamlanr. Eer yine basn dkse bamhendise haber verilir ve aadaki ilembasamaklar uygulanr:

Makinenin verdii alarma gre pano kontrol edilir. Makine stop edilir varsa yedek ya pompas devreye sokulur. Ya basnc reglatr valfi kontrol edilir.Dizel motorlarnn yalama devrelerinde yksek ve alak basn alarm devreleri

kullanlr. Yalama devrelerinde ayr bir temiz ya tank bulunduu zaman, bu tankngrlr ve duyulur alarmlarla donatlmas gerekir. Bylelikle depodaki ya dzeyinin yksekveya alak olduu vardiya zabitleri tarafndan anlalr. Genel olarak yeil k yksekkrmz k ise alak seviyeye inildiini gsterir.

5.3. Soutma Suyu Normalden Az Devrederse

Soutma suyu basncnn azalp oalmas

Olas nedenler unlardr: letme srasnda yeterli olmayan havaszlandrma ve ekspenn tank seviyesinin

dk olmas nedenleriyle soutma hcrelerinde havann birikmesidir. Silindir kaverindeki soutma suyu klarnn havaszlandrma valflarnn

kapal oluu veya genleme blmlerinin boalmas gibi nedenlerlesilindirsoutma suyu sisteminin "statik basn hedinin" dmesidir.

Soutma suyu sistemine giren gazn arzalara neden olmasdr.


57/71

50

Soutma suyu borular tkanm, ayar valflar arzal veya hemen hemenkapaldr.Soutma suyu pompasnda grlebilecek arzalar giderilmeli veyayedei devreye alnmaldr.

Silindirlerden birinde soutucu k scaklnn ykselmesi

Olas nedenler unlardr: Sorun oluturan silindir arykte almaktadr. Silindir g pistonu kzgn almakta veya arzaldr. Soutma hcresi yeterli bir ekilde havaladrlmamtr. Bunun denetimi

yaplmaldr. Silindir su k taraf kapama valflar, kazaen kapal braklm veya arzaldr.

Soutma suyu borular veya hcreleri tkaldr Arza nedeniyle soutma suyuna gazlarn girmi olabilir.Tm silindirlerde soutma suyu scaklnn ykselmesi

Olas nedenler unlardr: Tm makinenin ar ykte almasdr. Yk gstergesi ve trbinlerden

sonra,egzoz scaklklarnn denetlenmesi gerekir. Soutma hcre ve borular yetersiz bir ekilde havalandrlmtr. Bu durum da

denetlenmelidir.

atof valflar tam kapal veya ok az ak braklmtr. Soutma suyu veya manifold borular tkaldr. Soutucu (kuler) kirli ve hasarldr. Soutma suyu pompas arzal olduundan kapasitesi yeterli deildir.

5.4. Jeneratrler Normal artlarn Dnda alrsa

Jeneratrler ar yklenmi demektir. Eer devrede tek jeneratr varsa ikinci jeneratrderhlparalele alnr ve yk kaydrlr. Seyir emniyetini aksatmayacak ekilde fazla ampereken elektrik motoru stop edilir. Bu rnein hava kompresr olabilir.

5.5. Devrelerin Herhangi Birinde Arza Meydana Gelmesi Hlinde

Makine zerindeki yardmc sistemlerin grevlerini yapmamas hlinde vardiyazabitine haber verilmesi gerekir.

Devrelerden birinde herhangi bir arza

rnek olarak yakt heaternn scakln otomatik olarak ayarlayan reglatr valfndiyaframnda arza olsun ve yakt scakl dmeye balasn. Derhl bunun by-passdevresinden yakt scakl elle ayarlanr ve bozulan valfn steam giri-klar kapatlr,diyafram ksm deitirilerek tekrar devreye alnr.


58/71

51

Arzann durumunave byklne gre vardiya zabiti o an yaplacaklarn kararn

verir.

Silindirlerden birinde dzgn bir yanma meydana gelmiyorise

Silindirlerden birinde dzgn bir ekilde yanma olumamasnn olas nedenleriunlardr:

Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas arzalanm olabilir. Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas veya borular yetersiz bir

biimde havalandrlmalan, hava ya da su kapsyor. Yakt pskrtme pompas emme ve diar valflar karyor veya yerlerinde

tutmu.

Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas basn giderme valf karyor. Yakt besleme (booster) pompas karyor. Yakt pskrtme valfnn havaszlandrma tapas ak veya karyor. Yakt pskrtme valf nozulu (memesi) tkal veya karyor. Kompresyon basnc yanma iin ok dk.Makinenin ilk hareketinde silindirlerde ar tutuma

Ar tutumalarn olas nedenleri unlardr:

Yaktn, havalandrma (prayming) ilemi srasnda ve dikkatsiz bir biimdesilindirlere pskrtlmesi ve silindirde veya piston kafalarnda toplanmasdr. Pskrtlen yakt miktar ilk hareket iin ok fazladr. Hz ayar kolu daha aaayarlanmaldr.

Yakt pskrtme pompalar veya yakt kemleri yanl ayar edilip valftablolarndaki deerlere gre ayarlamann kyaslanmas gerekir.

Kem aft zerindeki kemlerden biri veya birkann greceli durumlarnndeimi olmasdr. Bu durumda kem somunlarnn iyi bir biimde vira edilipedilmedikleri ve kem kilitleme cihaz diinin, uygun bir ekilde olupolmadklar kontrol edilir.

Kem aft zerindeki tornistan servo motoru doru olan, nihayet durumunaerimeden nce tutmu ve ilk hareket ve yakt kollar kilitleme cihaz el ile

serbest braklmsa yakt silindirlere ok erken pskrr. El ile kumandasrasnda dikkatli olunmaldr.

Zayf yanma, dumanl egzoz

Zayf yanma ve dumanl egzozun olas nedenleri unlardr:

Makine ar ykte almaktadr. Yk gstergesi ve egzoz scaklklardenetlenmelidir.

Silindirlerden bir veya birkana ar miktarda yakt pskrtlmektedir. Busilindirler ar ykte alacaklardr.


59/71

52

Ar doldurma havas basncnn ok dk olmas nedeniyle, silindirlereyeterli hava verilmemektedir. Bunun nedeni kirli blover veya hava filtreleri yada emniyet zgaralar olabilir.

Sprme portlar ve egzoz valflar kirlidir. Arzal sprme havas valflar nedeniyle hava kayplar olumaktadr. Sktrma basnc yetersizdir. Yakt pskrtme pompalar ve yakt kemleri hatal bir ekilde ayar edilmitir. Yakt uygun deildir veya yeterince stlmamtr. Yakt pskrtme valflarnn nozullar tkanm, kurumlanm ve dolaysyla

zayf bir pskrtme olumaktadr. Yakt pskrtme valf nozullar arzal veya karyor.Makine sadece bir yne dnyorise

Makine tornistana almyor veya sadece bir yne dnyorsa olas neden unlardanbiri ya da bir kadr:

Kontrol ya basnc yeterli deil veya hi yoktur. Gemi durduu hlde makine tornistana almyorsa bunun nedeni, yeterli

olmayan ilk hareket havas basnc veya arzal ilk hareket havas kontrol ya dailk hareket havas valf nedeniyle yetersiz bir tork olumasdr.

Tornistan servo motorunun en d ya da ondan ok az nce tutmu olmasnedeniyle hareket kolu, kontrol as ar deilse ilk hareket kolunu el ile

amak veya kilitli durumdan kurtarmak zm olabilir. lk hareket kolu kilidi elile alrken dikkatli olunmaldr. Tornistan servo motorunun kontrol ya borusu ya da hcreleri tkanm veya

hzl bir biimde karyor. Bu nedenle dnme kolunu hareket ettirmek iin yabasnc ok dktr.

Bu arza makinenin ilk tornistan manevrasnda meydana gelirse, bunun nedenikilitleme servo motorunun hatal oluudur. Bylece ilk hareket kolununkilitleme cihazna ya veren kontrol ya kanal alamaz.

Tornistan istendii hlde makinenin ters ynde ilk hareketi

Makinenin dairesi telgraf kem diskinin yanl ynde balanmas, iaretlerindenetlenmesi gerekir. Dn yn gvenlik kilidinin dner slayt valf veya aksi hareket valf yanl

balanm valf ve mahfazas zerindeki iaretlerin denetlenmesi gerekir. Geri hareket servo motorunun kontrol ya borusu yanl balanm. Aksi hareket servo motorunun yanl balanmasdr. Yatak tarafndaki

iaretlerin kontrol gereklidir Kesme servo motorunun tutmas nedeniyle dn yn emniyet kilidinin

grevini yapmamas.


60/71

53

Yk gstergesinin durumunu deimedii hlde resiverdeki sprme havas

basncnn dmesi

Olas nedenler unlardan biri ya da birka olabilir:

Trboarjer kirli veya arzaldr. Trbinden nce egzoz gaz kayplar vardr. Trbinden sonra egzoz gaz kar basnc ykselmitir. Karan salmastra kutular (Stuffing Box) nedeniyle hava kayplar oalmtr.Yk gstergesinin pozisyonu deimedii hlde manifold borularnda egzoz

scaklnn artmas

Olas nedenler aadakilerden biri veya birka olabilir:

Makine sl olarak yklenmitir. Makine silindirlerinin portlar kirlenmitir Sprme havas blmnde skaven yangn vardr.

Yk gstergesinin durumu deimedii hlde silindirlerden biri veya birkannscaklnn dmesi

Olas nedenler unlardan biri veya birkadr:

Sorun olan silindirin sktrma ve yanma basnlar egzoz scakl iledeimiyorsa bu silindirin egzoz termometreleri veya pirometreleri arzalolabilir ve denetlenip deitirilmeleri gerekir.

Sorun olan silindirlerde ateleme zaman zaman hi olmuyorsa ya da silindirlereyeterli yakt verilmiyor.

Yakt pskrtme sistemi karyor veya karan yakt pompas valflar ya daenjektr var.

5.6. Makine zerindeki Yardmc Sistemlerin GrevleriniYapmamas Hlinde Vardiya Zabitine Haber Verilmesi

Makine vardiyasndaki zabitana aadaki durumlar acilen bildirmelidir:

Geminin gvenliini tehlikeye sokabilecek makine hasar veya aksaklklar(herhangi bir aksaklk karsa bu makine hareket mekanizmasn, yardmcmakine ekipmanlarn veyahz kumanda sistemini etkiler.)

Acil durumda veya ne yapacana karar veremediinde.


61/71

54

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesinde , vardiyasrasnda oluan hangi olaanst durumlarn vardiya zabitine (ba mhendis) haberverilmesi gerektiini reneceksiniz.

lem Basamaklar neriler Makineye hangi durumlarda ar yk

yklendiinde reniniz.

Ya basncnn neden normalin altnadtn aratrnz.

Soutmasuyu normalden az devrederse Jeneratrler normal artlarn dnda

alrsa.


Her gemi dizel makinesinin kendine aitfarkl zellikleri olabilir. Sizlerkataloglar inceleyerek o makineye aitdeerleri gz nne alarak bu ilemleriyapabilirsiniz.

Gemide makine dairesinde oluacakhangi acil durumlarn ba mhendisehaber verileceini reniniz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME


Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Gemi dizel makinesinde ya basncnn normal olup

olmadn kontrol ettiniz mi?2. Soutma suyunun normal devredip devretmediini kontrol

ettiniz mi?

3. Jeneratrlerin normal artlarda alp almadn kontrolettiniz mi?

4. Makinenin hangi durumlarda ar yk ile yklendiinirendiniz mi?

UYGULAMA FAALYET


62/71

55

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Ya basnc normalin altna dnce aadakilerin hangileri yaplmaz?A)Makine dairesinde nce yol kesilir.B)Sump tank ya seviyesine baklr.C)Makinenin verdii alarma gre pano kontrol edilir.D)Makine stop edilmeden yedek ya pompas devreye sokulur.

2. Genel olarak yalama dzeni basn alarmlarnda k yksek; k ise alak seviyeye inildiini gsterir.

A)Sar yeil B) Krmz sar C) Mavi- yeil D) Yeil krmz

3. Aadakilerden hangisi silindirlerden birinde soutucu k scaklnn ykselmesidurumunda meydana gelmez?

A) Sorun oluturan silindir an ykte almaktadr.B) Soutma hcresi yeterli bir ekilde havalandrlmtr.C) Soutma suyu borular veya hcreleri tkaldr.D) Arza nedeniyle soutma suyuna gazlarn girmesidir.

4.

Silindirlerden birinde dzgn bir ekilde yanma olumamasnn olas nedenlerindendeildir?

I- Yakt pskrtme pompas emme ve diar valflar karyor.II- Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas basn giderme valfi karyor.III- Yakt pskrtme valf nozulu (memesi) tkal veya karyor.

A)II-III B) I-III C) I-II-III D) Hibiri

5. Makine tornistana almyor veya sadece bir yne dnyorsa olas nedenaadakilerden hangisi olabilir?

A)Kontrol ya basnc yeterliB)Yeterli olmayan ilk hareket havas basnc veya arzal ilk hareket havas kontrol

ya da ilk hareket havas valf nedeniyle yetersiz bir tork olumas.C)Tornistan servo motorunun en d ya da ondan ok az nce tutmu olmamasD)Tornistan servo motorunun kontrol ya borusu veya hcreleri normal alyor.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz,

LME VE DEERLENDRME


63/71

56

RENME FAALYET6

Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya esnasnda yaplmas gereken periyodikbakmlar ve ilemleri reneceksiniz.

Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan ve brorlerden,internetten, niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz.

Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak

paylanz.

6. VARDYA SIRASINDA PERYODKBAKIM VE LEMLER YAPMAK

6.1 Belirli Zaman Aralklarnda Hava Tplerini DreynEtmek

Basnl hava tplerinin zaman zaman korozyon ve piting (karncalanma) ynndenkontrol gerekir. Bunun iin dzenli aralklarla dreyn valflerinin alarak dreyn edilmesigerekir.

6.2. Samp Tanktaki Yan Durumunu Kontrol Etmek

Vardiya esnasnda sump tank seviyesi iskandil ubuu ile en az iki kere kontroledilmelidir. Normal seviyenin altnda ise yukar temiz ya tankndan takviye yaplr.Gerekiyorsa numune alnarak viskozitesine baklabilir. Ayrca gerekiyorsa yan iersindekikarbonlama durumunu da numune alarak ya firmasnn gemilere verdii test kd zerinedamlatarak orada oluan iz, ya katalounda gsterilen formatlara gre kyaslanarak

karbonlama durumu tespit edilir.

6.3. Gavernrdeki Ya Seviyesini Kontrol Etmek

Vardiya srasnda woodword gavornrn ya seviyesi kontrol tesviye iesindenyaplr. Eksikse tamamlanr.

6.4. Ekspenn Tanktaki Su Seviyesini Kontrol Etmek

Ekspenn tanktaki tefsiye iesi gstergesinden suyun seviyesi kontrol edilir.

RENME FAALYET6

AMA

ARATIRMA


64/71

57

6.5. Silindiriler ArasndakiEgzoz Gazlar Scaklklar Farklysa

Sebebini AratrmakEgzoz gaz scaklklar silindirler aras farkllk 25 dereceyi geerse dk olan

pompann gaz kolu bir miktar artrlr. Nedenleri: ndikatr diyagram alnarak kompresyon ve yanma basnlar llr.

Kompresyon dk grnyorsa limanda piston segman kontrol yaplr.Gerekiyorsa segman deitirilir.

ndikatr diyagramnda kompresyon iyi yanma basnc dkse enjektr iyipskrtmyordur. Limanda dar alnp atomayzer ve ktk yzeyleri altrlr.

Silindirlerden birinin egzoz scakl dierlerine gre 25 dereceden fazla ise

Kompresyon basnc normal, yanma basnc yksek, erken ateleme var, pompayakt kemini dn ynnde geriye kaydrrz veya pompa indikatr gazkolunun derecesi drlr.

6.6. Filtrelerdeki Basn Normalin Altndaysa Sebebini AratrarakNormal alma Dzenine Getirmek

Filtrelerde giri ve k basn farkll normalin zerinde ise filtre kirlenmitir.Filtreye gelen valf kapatlarak by-pass yaplr ve filtre sklerek temizlenir.

6.7. Deniz Suyu ve Tatl Su Pompalarnn Salmastra GlendlerininSzdrmazln Salamak

Deniz suyu ve tatl su pompalarnn aft boazlarnda kaak grlyorsa yedek pompadevreye alnr. Karan salmastra glendi geri ekilip eski salmastra karlp yenileri iledeitirilir. Glend monte edilip pompa test edilir. Kaak olmad grlnce pompa devreyealnr. Yedeksiz pompalarda glend sklr. Tatl su ve deniz suyu pompalarnda damlamahlinde karmalar aft soutmas asndantercih edilir.


65/71

58

UYGULAMA FAALYETAadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini ana makinesump tankndan ya iskandili alabileceksiniz

lem Basamaklar neriler Samp tank iskandil alma borusu abuk

kapama valfn anz. skandil arlnn apnn n

arlk boyunca su macunu ilekaplaynz.

skandili yava yava sump tankiskandil alma borusundan aaya

braknz. skandili okuyup kayt ediniz. skandil arln kontrol ediniz. Gavarnrdeki ya seviyesini kontrol

ediniz. Expenn tanktaki su seviyesini kontrol

ediniz.

Bir nceki iskandil deerinin 5 cm altnve stn tebeir ile boyaynz.

erit metre dibe dokunduundakesinlikle bo vermeyiniz aksi taktirdehatal lm alrsnz.

Yada su varsa macun renkdeitirecektir suyun nerden geldiiniaratrnz.

Her saat banda gavarnr ya seviyesinikontrol edip jurnale kayt ediniz.

Her saat ba kontrol edip makinejurnaline kayt ediniz.

Sistem her ne kadar otomatik olaraksuyunu tamamlasa da beklenmedikdurumlar karsnda:

Su seviyesi derse ana makine hararetyapacaktr. Su seviyesi ykselirse makine soukalacaktr.

Her ikisi de arzu edilmeyen birdurumdur.

UYGULAMA FAALYET


66/71

59

KONTROL LSTES

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Sump tank iskandil alma borusu abuk kapama valfini

atnz m?2. skandil arlnn apnn n arlk boyunca su

macunu ile kapladnz m?3. skandili yava yava sumptank iskandil alma

borusundan aaya braktnz m?4. skandili okuyup kayt ettiniz mi?5.

skandil arln kontrol ettiniz mi?6. Gavarnrdeki ya seviyesini kontrol ettiniz mi?

7. Expenn tanktaki su seviyesini kontrol ettiniz mi?DEERLENDRME



67/71

60

LME VE DEERLENDRME

Aada bulunan sorular renme faaliyetinde rendiiniz bilgilere grecevaplaynz.

1. ( ) Vardiya esnasnda sump tank seviyesi, iskandil ubuu ile en az iki kere kontroledilmelidir.

2. ( ) Egzoz gaz scaklklar silindirler aras farkllk 25 dereceyi geerse dk olannpompann gaz kolu bir miktar azaltlr.

3. ( ) Filtrelerde giri ve k basn farkll normalin zerinde ise filtre kirlenmitir.4. ndikatr diyagramnda kompresyon iyi yanma basnc ..ise

enjektr iyi pskrtmyordur.A)YksekB)DkC)NormalD)yi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME


68/71


69/71

62

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAPANAHTARI

1 C

2 C

3 Doru4 Doru5 Doru6 Doru7 Doru

8 B

RENME FAALYET2N CEVAP ANAHTARI

1 D

2 C

3 C

4 B

5 C

6 D

7 D


1 D

2 B


1 A

2 D

3 C4 Doru


1 D

2 D

3 B

4 D

5 B

CEVAP ANAHTARLARI


70/71

63

RENME FAALYET6NIN CEVAP ANAHTARI

1 Doru2 Yanl3 Yanl4 Yanl5 A


71/71

KAYNAKA

ZGN Haluk, Gemi Makineleri GNERALP Ltfllah, Gemi Makineleri Temel Bilgisi, Yksek Denizcilik

Okulu Mezunlar Cemiyeti Yaynlar, Nu. 2.

KKAHN Fahrettin, Gemi Makineleri Operasyonu 1 KKAHNFahrettin, Gemi Makineleri Operasyonu 2

KAYNAKA

makine vardiyası tutma

Documents