maria skłodowska-curie (1867 - 1934)
TRANSCRIPT
Maria Skodowska-Curie (1867 - 1934)DRZEWO GENEALOGICZNE SKODOWSKICH
I CURIE
Maria Skodowska wywodzia si z rodziny kronikarzy i nauczycieli. Dzieje rodu opisa jej ojciec Wadysaw, brat Józef oraz siostra Helena. Sama Maria Skodowska sporzdzia biografi Piotra Curie i krótk autobiografi. O swojej matce pisay obie córki. W 1937 roku Ewa Curie napisaa ksik Maria Curie.
Rodzina Skodowskich
Ojciec Wadysaw Skodowski
Zofia Skodowska
Matka Sophie-Claire Depouilly Curie Ojciec Eugène Curie
Ewa Curie-Labouisse Irena Joliot-Curie Fryderyk Joliot-Curie
Helena Langevin Pierre Joliot
SZKOLNE LATA
„Gimnazjum — pensja — nauka — uczniowie: to nuta przewodnia w modo- ci Marii Skodowskiej. I ona sama, i wszyscy koo niej maj bezpo- redni zwizek z nauk, ze szko. Nawet jej dom rodzinny jest przez stancj czym w rodzaju szkoy. Doprawdy, cay wiat musi si Mani wydawa chyba jedn wielk szko, a ludzie dziel si w jej pojciu na dwie ty lko ka tegor ie : ucz niów i nauczycieli, których wspólnym yciowym celem jest — wycznie i jedynie — nauka.”
Ewa Curie, Maria Curie
Maria i Helena Skodowskie, 1887
Pensja Jadwigi Sikorskiej, gdzie uczya si Maria Skodowska w latach 1877–1878
Gimnazjum na Krakowskim Przedmieciu w Warszawie, do którego Maria Skodowska uczszczaa w latach 1878–1883
Maria Skodowska w wieku 16 lat, 1883
wiadectwo ukoczenia gimnazjum przez Mari Skodowsk, 1883
Ulica Freta w Warszawie w XIX w. (w domu pod numerem 16 urodzia si Maria Skodowska)
MODO
Dom orawskich w Szczukach, w którym Maria Skodowska pracowala jako guwernantka w latach 1886–1889
Kazimierz orawski — pierwsza mio Marii Skodowskiej
Strona z notatnika, rysunek ulubionego psa Lanceta wykonany przez Mari Skodowsk
Muzeum Przemysu i Rolnictwa w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmiecie Muzeum Przemysu i Rolnictwa w Warszawie, oficyna, w której miecio si laboratorium chemiczne
STUDIA W PARYU
„Na umeblowanie takiego wspaniae- go apartamentu skadaj siwszystkie, równie wspaniae «ruchomoci» Marii. A wic: wskie elazne óko, materac przywieziony z Warszawy, przenony piecyk z wielk rur, kuchenny stolik i krzeso, miednica, dzbanek, wiadro (woda jest na kory- tarzu), naftowa lampka z abaurem za par groszy, maszynka spirytuso- wa (mniejszej ju nie mona byo znale), dwa talerze, nó, widelec, yka, yeczka, filianka, rondelek, imbryczek i — co za luksus! — a trzy szklanki [...].”
Ewa Curie, Maria Curie
Portret Marii Skodowskiej narysowany na kartce papieru, 1892
Maria Skodowska wród polskich studentów, b.d.
Licencjat Marii Skodowskiej w dziedzinie fizyki, 1893; w 1894 roku Maria uzyskaa licencjat w dziedzinie matematyki
Sorbona
Latem 1894 roku Maria poznaa francuskiego fizyka, 35-letniego Piotra Curie.
W sierpniu 1894 roku Piotr pisze do Marii: „A jednak jakeby piknie byo — nawet nie mog w to uwierzy — gdybymy spdzili ycie razem, zapatrzeni w nasze ideay: Pani idea patriotyczny — nasz idea ogónoludzki i pracy naukowej.”
Susan Quinn, ycie Marii Curie
26 lipca 1895 roku w Sceaux koo Parya Maria Skodowska i Piotr Curie wzili lub cywilny.
12 wrzenia 1897 roku na wiat przysza starsza córka Irena. 6 grudnia 1904 roku urodzia si modsza córka Ewa.
Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie wkrótce po lubie, 1895
Od lewej stoj: Piotr Curie, Maria Skodowska-Curie, Erazm Duski (brat Kazimierza), Józef Skodowski, Józef Duski (brat Kazimierza), Bronisawa i Kazimierz Duscy; siedz: Helena Szalayowa, Wadysaw Skodowski (ojciec Marii), Helena Duska (matka Kazimierza); na dole: Hania Szalayówna i Hela Duska, Zakopane 1899
Rysy — najwyszy szczyt w polskich Tatrach, zdobyty przez Mari i Piotra w 1899 roku
Pocztek podróy polubnej, Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie, Sceaux 1895
Merostwo w Sceaux
ODKRYCIE RADU I POLONU
Henri Becquerel (1858–1908), profesor fizyki w Muzeum Historii Naturalnej w Paryu i w paryskiej Szkole Politechnicznej, odkrywca promieniotwórczoci
„Przypuszczamy, e ciao, które wyodrbnilimy ze smóki uranowej, zawiera nieznany jeszcze metal, zbliony do bizmutu ze swoich waciwoci chemicznych. Jeeli istnienie tego metalu si potwierdzi, proponujemy dla niego nazw «POLON» — od imienia ojczyzny jednego z nas.”
Maria i Piotr Curie, 18 lipca 1898 „Wyej wyszczególnione fakty ka nam przypuszcza,
e w tym nowym zwizku promieniotwórczym znajduje si nowy pierwiastek, który proponujemy nazwa «RADEM». Nowy ten zwizek zawiera na pewno bardzo znaczn ilo boru, mimo to jednak jest on silnie promieniotwórczy. Promieniotwórczo radu musi by zatem ogromna.”
Maria i Piotr Curie, 26 grudnia 1898
Notatki Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie, 1898
Podwórze pierwszego laboratorium maestwa Curie przy rue Lhomond w Paryu, 1897
Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie w laboratorium w Paryu, 1898
Notatka w polskiej prasie, 1898
PRACE NAUKOWE I NAGRODY
„Mona obawia si take, i w rkach zbrodniczych rad stanie si narzdziem bardzo niebezpiecznym, i w zwizku z tym zastanawia si, czy poznawanie tajników Natury przynosi poytek ludzkoci, czy dojrzaa ona do tego, by z nich korzysta, czy te— przeciwnie — ta wiedza jest dla niej szkodliwa. Charakterystycznym jest tu przykad odkryNobla: potne rodki wybuchowe pozwoliy ludziom dokona prac wspaniaych, lecz s one zarazem straszliwym narzdziem zniszczenia w rkach wielkich zbrodniarzy, którzy wcigaj narody w wir wojen. Jestem z tych, którzy — tak jak Nobel — sdz, i ludzko wicej dobra ni za wycignie z nowych odkry”.
Przemowa noblowska Piotra Curie
Medal Nagrody Nobla
Strona tytuowa pracy doktorskiej Marii Skodowskiej-Curie w jzyku francuskim
Dyplom Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, 1903
SAMOTNO 19 kwietnia 1906 roku Piotr Curie ginie w wypadku ulicznym. Maria pisze w swoim dzienniku: „Wchodz do pokoju, ktomówi: „On nie yje“. Czy mona zrozumie te sowa? Piotr nie
yje, on, który dzi rano wyglda dobrze, on, którego chciaam tuliwieczorem. Zobaczy go ju tylko martwego i na tym koniec, koniec na zawsze. Powtarzam Twoje imi cigle i stale: Piotrze, Piotrze, Piotrze, mój Piotrusiu, niestety to go nie przywraca, odszed na zawsze, pozostawiajc mi tylko pustk i rozpacz.”
Susan Quinn, ycie Marii Curie
„Proponuj mi spucizn po Tobie, Piotrze: Twoje wykady i kierownictwo w Twoim laboratorium. Przyjam. Nie wiem, czy zrobiam dobrze, czy le. Mówie mi czsto, e chciaby, abym wykadaa w Sorbonie. A ja chciaabym przynajmniej zrobi wysiek dla dalszego prowadzenia naszej pracy. Czasami zdaje mi si, e w ten sposób jeszcze mi jako najatwiej bdzie y, czasem znów myl, e szalestwem jest podj si tego.”
Ewa Curie, Maria Curie
Irena Curie, 1904
Ewa Curie, 1911
Maria Skodowska-Curie, 1924
Maria Skodowska-Curie z córkami Ew i Iren, 1906
1911 — Nagroda Nobla dla Marii Skodowskiej- Curie w dziedzinie chemii za wydzielenie czystych soli radu
POMOC DLA POLSKI I FRANCJI 1914–1918
Podczas I wojny wiatowej, gdy Polska bya scen dziaa wojennych midzy Rosj i Niemcami, Maria Skodowska-Curie zapisaa:
„W naszych czasach, kiedy uczucia narodowe s szczególnie silne [...], mona jedynie mie nadziej, e nadejdzie pojednanie i trway pokój midzy Polakami, których jest 25 milionów, a Rosj, na zasadach bezwzgldnego poszanowania praw narodów. Wszyscy Polacy, dla których Francja jest, tak jak dla mnie, przybran ojczyzn i którzy czuj si z ni zczeni silnymi wizami mioci i wdzicznoci, pragn, by ich rodacy zjednoczyli si i poczyli swe siy z Francuzami w walce przeciw Niemcom.“
Susan Quinn, ycie Marii Curie
Maria Skodowska-Curie w samochodzie rentgenowskim marki Renault w czasie I wojny wiatowej, 1917
Maria Skodowska-Curie z amerykaskimi onierzami w Instytucie Radowym w Paryu, 1918
Maria Skodowska-Curie i córka Irena w szpitalu polowym w Hoogstade, Belgia 1915
Pocztówka Marii Skodowskiej-Curie do córki Ireny napisana w Verdun, 1918
Strona tytuowa ksiki Marii Skodowskiej-Curie Radiologia i wojna
Sanatorium w Zakopanem Bronisawy (siostry Marii) i Kazimierza Duskich, którego budow wspieraa Maria Skodowska-Curie
KONTAKTY Z POLSK
Wykad Marii Skodowskiej-Curie na Uniwersytecie Warszawskim, 1925
Maria Skodowska-Curie i prezydent RP Stanisaw Wojciechowski, Warszawa 1925
Maria Skodowska-Curie i prezydent RP Ignacy Mocicki, Warszawa 1932
INSTYTUTY RADOWE
Znaczek cegieka na budow Instytutu Radowego w Warszawie
Maria Skodowska-Curie w swoim pokoju w Instytucie Radowym w Paryu, 1921
Instytut Radowy w Paryu przy dawnej rue des Nourrices 11
Irena Curie z matk w laboratorium w Instytucie Radowym w Paryu, 1925
Maria Skodowska-Curie sadzi drzewo przed Instytutem Radowym w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15, 1932
Puszka z radem dla Instytutu Radowego w Warszawie
Instytut Radowy w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15, 1932
„Nieruchomoci, której Maria powicaa najwicej uwagi, by zespó budynków z brzowej cegy i kamienia przy rue des Nourrices (póniej rue Pierre Curie), tworzcych Instytut Radowy. Oczywicie, Instytut ten nie nalea do Marii, ale uczona od pocztku zachowywaa si tak, jakby bya jego wacicielk. Jeszcze przed rozpoczciem w 1912 roku budowy Instytutu kazaa na wewntrznym dziedzicu, pomidzy dwoma pierwotnie stojcymi tam domami, zasadzi szpaler lip. Kadego nastpnego roku wyjmowaa specjalny sznurek, mierzya obwód drzew i zapisywa przyrosty. Wszystkie pracownie chemiczne i fizyczne oraz warsztaty, mieszczce si na terenie Instytutu, okrelaa wspólnym mianem «mojego laboratorium», a zatrudnionych tam ludzi nazywaa «moimi pracownikami». Polscy badacze, których zapraszaa do Parya i dla których wynajdywaa stypendia, byli nazywani «moimi Polakami»”.
Susan Quinn, ycie Marii Curie
WIZYTA W AMERYCE, 1921
W 1920 roku Mari odwiedzia amerykaska dziennikarka, redaktorka nowojorskiego tygodnika dla kobiet „The Delineator” William Brown Meloney.
„Otworzyy si drzwi [...] i ujrzaam blad, niemia kobiet o twarzy, której równie smutnej jeszcze nie widziaam w yciu. Miaa na sobie czarn sukni bawenian. W tym cudownym obliczu, cierpliwym i agodnym, malowa si wyraz oderwania od wiata, waciwy ludziom cakowicie powicajcym si nauce. Uczuam si nagle intruzem i staam si jeszcze bardziej niemianipani Curie. Od lat dwudziestu byam zawodow dziennikark, a jednak nie umiaam zada ani jednego pytania tej bezbronnej, w czarn bawen ubranej kobiecie. Zaczam tumaczy, jak Amerykanki interesuj si jej wielkim dzieem, próbowaam j przeprosi za moj natarczywo. Chcc mnie omieli, pani Curie nawizaa roz- mow o Ameryce. — Ameryka posiada okoo pidziesiciu gramów radu — rzeka. — Cztery w Baltimore, szew Denver, siedem w Nowym Jorku... — A Francja? — spytaam. — Moje laboratorium ma trochwicej ni gram. — Pani ma tylko jeden gram radu?! — Ja? Ach, ja nic nie mam! Ten gram jest wasnoci
mojego laboratorium.” Ewa Curie, Maria Curie
W tym czasie 1 gram radu kosztowa 100000 $, równowarto 1 miliona franków francuskich.
Certyfikat zakupu radu, 1921
List Stowarzyszenia Kobiet Polskich w Ameryce, zbierajcych pienidze na rad, 1921
Maria Skodowska-Curie w Biaym Domu, gdzie otrzymaa 1 gram radu, 1921
Zoty klucz do pojemnika z radem, który Maria Skodowska-Curie otrzymaa w USA, 1921
Maria Skodowska-Curie z wizyt w fabryce radu w Pittsburghu, 1921
William Meloney, Irena Curie, Maria Skodowska-Curie, Ewa Curie przybywajdo USA, 1921
Konferencja prasowa na pokadzie statku „Olimpic”, którym Maria Skodowska- Curie przybya do USA, 1921
WIZYTA W AMERYCE, 1929
Wykad Marii Skodowskiej-Curie na Uniwersytecie w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Maria Skodowska-Curie i rektor Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie Owen Young, 1929
Dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Umowa kupna 1 grama radu dla Polski, 1930
Maria Skodowska-Curie sadzi drzewo pamitkowe na terenie Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Dyplom doktora honoris causa Polskiego Medyczno-Dentystycznego Stowarzyszenia w Ameryce, 1929
KONFERENCJE NAUKOWE Konferencje solvayowskie finansowane byy przez Ernesta Solvaya, belgijskiego przedsibiorc i chemika.
Odbyway sie w Brukseli i byy najwikszym naukowym spotkaniem w rodowisku fizyków. W 1911 roku w pierw- szej konferencji wzio udzia 21 naukowców, wród nich: Albert Einstein, Max Planck, Ernest Rutherford, Jean Perrin, Henri Poincare, Paul Langevin i Maria Skodowska-Curie.
I Konferencja Solvayowska, 1911 II Konferencja Solvayowska, 1913
III Konferencja Solvayowska, 1921 IV Konferencja Solvayowska, 1924
V Konferencja Solvayowska, 1927
VI Konferencja Solvayowska, 1930
VII Konferencja Solvayowska, 1933
MARIA I SAWNI LUDZIE
Maria Skodowska-Curie, Irena Curie i królowa Hiszpanii Krystyna, Madryt 1932
Maria Skodowska-Curie i Albert Einstein, Szwajcaria 1925
Maria Skodowska-Curie z córkami Iren i Ew oraz ich angielsk guwernantk i Albert Einstein z synem Hansem w Alpach, Szwajcaria 1913
Maria Skodowska-Curie i Orso Mario Corbino, Rzym 1918
Maria Skodowska-Curie i Albert Einstein nad Jeziorem Genewskim, Szwajcaria 1925
OSTATNIE LATA
„Gdy tak wybitny czowiek, jak pani Curie, zakoczy swe ycie, powin- nimy pamita nie tylko o tym, co da on ludziom w wyniku swej pracy. Miaem szczcie by zwizany przyjani — pikn i bez trosk — z pani Mari Curie przez dwadziecia lat i w tym czasie podziwia jej ludzk wielkow coraz wikszym stopniu. Miaa ona tak si i czystowoli, tak twardowobec siebie samej, taki obiektywizm i nieprzekupno sdów, jakie rzadko s w jednym czowieku skupione. [...] Jeeli uznawaa jak drog za suszn, sza ni bez kompromisów i ze skrajnym uporem. Jej najwiksze osignicie naukowe — udowodnienie istnienia i izolowanie elementów promieniotwórczych — zawdzicza nie tylko miaej intuicji, ale równie oddaniu i uporczywoci w realizacji swej pracy badawczej [...]. Gdyby tylko drobna czwielkoci charakteru i oddania pani Curie ya w intelektuali- stach Europy, lepiej wygldaby jej los.”
Albert Einstein
Maria Skodowska-Curie z córk Iren, ziciem Fryderykiem Joliot- Curie, wnukami Helen i Piotrem, 1932
Grób rodziny Curie w Sceaux pod Paryem; tu 6 lipca 1934 roku pochowano Mari Skodowsk-Curie
Maria Skodowska -Curie na balkonie Instytutu Radowego w Paryu, 1934
Ostatnie zdjcie Marii Skodowskiej-Curie, 1934
Jedno z ostatnich zdj Marii Skodowskiej-Curie z rodzin i przyjaciómi, lata 30-te ubiegego wieku
„Maria Skodowska-Curie zmara w Sancellemoz dnia 4 lipca 1934 roku na skutek anemii zoliwej aplastycznej o przebiegu gwatownym, gorczkowym. Szpik kostny nie zareagowa prawdo- podobnie dlatego, e zaszy w nim zmiany spowodowane du- goletnim wpywem promieni.”
Ewa Curie, Maria Curie
Panteon w Paryu
20 IV 1995 roku prochy Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie spoczy w paryskim Panteonie wród innych osobistoci zasuonych dla Francji. Maria Skodowska-Curie jest jedyn osob nieurodzon we Francji i pierwsz kobiet uhoronowan w ten sposób za wasne zasugi naukowe.
Krypta Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie w Panteonie, 1995
Wprowadzenie trumien Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie do Panteonu, 1995
Prezydent RP Lech Wasa i Francji François Mitterand podczas ceremonii, 1995
Trumny Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie, 1995
CÓRKI
Irena Curie, 1908
Ewa Curie (1904–2007), pisarka, biografka matki, dziennikarka, pianistka, dziaaczka pokojowa, polityk, czynnie zaangaowana w prac organizacji pomocy na rzecz dzieci UNICEF. Ju jako dziecko zdradzaa talent muzyczny i zainteresowanie sztuk. To wanie ona czuwaa przy Marii Skodowskiej-Curie w ostatnich dniach jej ycia. W czasie II wojny wiatowej korespondentka wojenna, autorka reportay Journey Among Warriors, za które w 1944 roku nominowano j do Nagrody Pulitzera; po wojnie doradczyni ds. kobiet w rzdzie Charles’a de Gaulle’a, w latach 50., po wyjedzie do USA, asystentka sekretarza generalnego NATO. Zaangaowana w misjach UNICEF-u, odwiedzia ponad 109 krajów; ona wybitnego dyplomaty Henry’ego Labouisse’a, ambasadora Grecji w USA, dyrektora generalnego UNICEF-u. Ewa Curie zostaa odznaczona dwoma polskimi odznaczeniami: w 1937 roku przez prezydenta Ignacego Mocickiego Krzyem Oficerskim Polonia Restituta i w roku 2005 przez prezydenta Aleksandera Kwaniewskiego Krzyem Komendorskim Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie wrczy prezydent Lech Kaczyski w 2006 roku.
Ewa Curie jako moda kobieta, lata 30. XX wieku
Ewa Curie, 1908
Ewa Curie-Labouisse i jej m Henry R. Labouisse, Wilanów 1967
Irena i Fryderyk Joliot-Curie w laboratorium, 1932
Irena Joliot-Curie podczas ceremonii wrczania Nagrody Nobla, 1935
Irena i Fryderyk Joliot-Curie na kongresie we Wrocawiu, 1948
Irena Curie, ok. 1917
Irena Curie (1897–1956), chemiczka, od dziecistwa zdradzaa uzdolnienia w zakresie fizyki, chemii i matematyki. W czasie I wojny wiatowej wstpia do suby radiologicznej Francuskiego Czerwonego Krzya zorganizowanej przez Mari Skodowsk-Curie. Uniwersytet Marii Curie- Skodowskiej w Lublinie i Uniwersytet Jagielloski w Krakowie uhonoroway j tytuem doktora honoris causa, a w roku 1954 Polska Akademia Nauk nadaa jej godno czonka rzeczywistego. W styczniu 1934 roku Irena Curie z mem Fryderykiem Joliot-Curie odkryli zjawisko sztucznej promieniotwórczoci. Bombardujc atomy aluminium-27 czsteczkami alfa, zaobserwowali powstanie nowego izotopu lub radioizotopu — fosforu- 30. Za te prace otrzymali w 1935 roku Nagrod Nobla w dziedzinie chemii, za odkrycie zjawiska sztucznej promieniotwórczoci. Ten eksperyment pokaza, e bombardujc stae jdra, moliwe jest stworzenie radioizotopów nieistniejcych w naturze. Dzisiaj wiadomo ju, jak tworzy setki sztucznych radioizotopów na nasz uytek.
SAWA UCZONEJ
Minera cuproskodowskit
Karty pocztowe
Tablica pamitkowa na budynku Muzeum Przemysu i Rolnictwa przy ul. Krakowskie Przedmiecie w Warszawie
Pomnik Marii Skodowskiej- Curie na cianie frontowej Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie
Pomnik Marii i Piotra Curie autorstwa Marii Kwietniewskiej na dziedzicu Instytutu Curie w Paryu
Pomnik Marii Skodowskiej- Curie duta Ludwiki Nitschowej przed Instytutem Onkologii w Warszawie, odsonity w 1935 roku
Znaczki pocztowe
Tablica pamitkowa na budynku Muzeum Marii Skodowskiej-Curie przy ul. Freta w Warszawie
Karta telefoniczna
Polskie Towarzystwo Chemiczne
Opracowanie graficzne i druk:
Inicjator wystawy: Muzeum Marii Skodowskiej-Curie w Warszawie i Polskie Towarzystwo Chemiczne © Muzeum Marii Skodowskiej-Curie, Warszawa tel. 48 (22) 831-80-92 fax. 48 (22) 831-13-04 © Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Warszawa tel./fax. 48 (22) 826-81-30
Maria Skodowska-Curie
Wystaw przygotowali:
Najwybitniejsza Kobieta Naukowiec Wszechczasów Ta wystawa jest wyrazem wdzicznoci dla Marii Skodowskiej Curie, ktra bya urodzona i wychowana w Polsce, a nastpnie wyemigrowaa do Francji, gdzie zostaa najwybitniejsz kobiet naukowcem wszechczasw. Bya dwukrotnie nagradzana nagrod Nobla. Jest pochowana w paryskim Panteonie wrd najznakomitszych obywateli Francji.
Podzikowanie
Polsko – Kanadyjskie Stowarzyszenie Biznesmenw i Profesjonalistw w Windsor jest wdziczne Muzeum Marii Skodowskiej-Curie (MSC) oraz Towarzystwu Marii Skodowskiej-Curie w Hodzie za udostpnienie wystawy dla Ameryki Pnocnej oraz wszystkim sponsorom oraz instytucjom za pomoc. Pierwsza plansza zostaa dodana do wystawy przez nasza organizacje, jako uzupenienie. Portret MSC wykonany zosta przez Piotra Bednarskiego z Lublina i zosta udostepniony z prywatnej kolekcji w Kanadzie.
Jerry (Jerzy) Barycki, prezes 15.03.2015. Windsor, Kanada
Z podzikowaniem dla naszych sponsorów:
Maria Skodowska wywodzia si z rodziny kronikarzy i nauczycieli. Dzieje rodu opisa jej ojciec Wadysaw, brat Józef oraz siostra Helena. Sama Maria Skodowska sporzdzia biografi Piotra Curie i krótk autobiografi. O swojej matce pisay obie córki. W 1937 roku Ewa Curie napisaa ksik Maria Curie.
Rodzina Skodowskich
Ojciec Wadysaw Skodowski
Zofia Skodowska
Matka Sophie-Claire Depouilly Curie Ojciec Eugène Curie
Ewa Curie-Labouisse Irena Joliot-Curie Fryderyk Joliot-Curie
Helena Langevin Pierre Joliot
SZKOLNE LATA
„Gimnazjum — pensja — nauka — uczniowie: to nuta przewodnia w modo- ci Marii Skodowskiej. I ona sama, i wszyscy koo niej maj bezpo- redni zwizek z nauk, ze szko. Nawet jej dom rodzinny jest przez stancj czym w rodzaju szkoy. Doprawdy, cay wiat musi si Mani wydawa chyba jedn wielk szko, a ludzie dziel si w jej pojciu na dwie ty lko ka tegor ie : ucz niów i nauczycieli, których wspólnym yciowym celem jest — wycznie i jedynie — nauka.”
Ewa Curie, Maria Curie
Maria i Helena Skodowskie, 1887
Pensja Jadwigi Sikorskiej, gdzie uczya si Maria Skodowska w latach 1877–1878
Gimnazjum na Krakowskim Przedmieciu w Warszawie, do którego Maria Skodowska uczszczaa w latach 1878–1883
Maria Skodowska w wieku 16 lat, 1883
wiadectwo ukoczenia gimnazjum przez Mari Skodowsk, 1883
Ulica Freta w Warszawie w XIX w. (w domu pod numerem 16 urodzia si Maria Skodowska)
MODO
Dom orawskich w Szczukach, w którym Maria Skodowska pracowala jako guwernantka w latach 1886–1889
Kazimierz orawski — pierwsza mio Marii Skodowskiej
Strona z notatnika, rysunek ulubionego psa Lanceta wykonany przez Mari Skodowsk
Muzeum Przemysu i Rolnictwa w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmiecie Muzeum Przemysu i Rolnictwa w Warszawie, oficyna, w której miecio si laboratorium chemiczne
STUDIA W PARYU
„Na umeblowanie takiego wspaniae- go apartamentu skadaj siwszystkie, równie wspaniae «ruchomoci» Marii. A wic: wskie elazne óko, materac przywieziony z Warszawy, przenony piecyk z wielk rur, kuchenny stolik i krzeso, miednica, dzbanek, wiadro (woda jest na kory- tarzu), naftowa lampka z abaurem za par groszy, maszynka spirytuso- wa (mniejszej ju nie mona byo znale), dwa talerze, nó, widelec, yka, yeczka, filianka, rondelek, imbryczek i — co za luksus! — a trzy szklanki [...].”
Ewa Curie, Maria Curie
Portret Marii Skodowskiej narysowany na kartce papieru, 1892
Maria Skodowska wród polskich studentów, b.d.
Licencjat Marii Skodowskiej w dziedzinie fizyki, 1893; w 1894 roku Maria uzyskaa licencjat w dziedzinie matematyki
Sorbona
Latem 1894 roku Maria poznaa francuskiego fizyka, 35-letniego Piotra Curie.
W sierpniu 1894 roku Piotr pisze do Marii: „A jednak jakeby piknie byo — nawet nie mog w to uwierzy — gdybymy spdzili ycie razem, zapatrzeni w nasze ideay: Pani idea patriotyczny — nasz idea ogónoludzki i pracy naukowej.”
Susan Quinn, ycie Marii Curie
26 lipca 1895 roku w Sceaux koo Parya Maria Skodowska i Piotr Curie wzili lub cywilny.
12 wrzenia 1897 roku na wiat przysza starsza córka Irena. 6 grudnia 1904 roku urodzia si modsza córka Ewa.
Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie wkrótce po lubie, 1895
Od lewej stoj: Piotr Curie, Maria Skodowska-Curie, Erazm Duski (brat Kazimierza), Józef Skodowski, Józef Duski (brat Kazimierza), Bronisawa i Kazimierz Duscy; siedz: Helena Szalayowa, Wadysaw Skodowski (ojciec Marii), Helena Duska (matka Kazimierza); na dole: Hania Szalayówna i Hela Duska, Zakopane 1899
Rysy — najwyszy szczyt w polskich Tatrach, zdobyty przez Mari i Piotra w 1899 roku
Pocztek podróy polubnej, Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie, Sceaux 1895
Merostwo w Sceaux
ODKRYCIE RADU I POLONU
Henri Becquerel (1858–1908), profesor fizyki w Muzeum Historii Naturalnej w Paryu i w paryskiej Szkole Politechnicznej, odkrywca promieniotwórczoci
„Przypuszczamy, e ciao, które wyodrbnilimy ze smóki uranowej, zawiera nieznany jeszcze metal, zbliony do bizmutu ze swoich waciwoci chemicznych. Jeeli istnienie tego metalu si potwierdzi, proponujemy dla niego nazw «POLON» — od imienia ojczyzny jednego z nas.”
Maria i Piotr Curie, 18 lipca 1898 „Wyej wyszczególnione fakty ka nam przypuszcza,
e w tym nowym zwizku promieniotwórczym znajduje si nowy pierwiastek, który proponujemy nazwa «RADEM». Nowy ten zwizek zawiera na pewno bardzo znaczn ilo boru, mimo to jednak jest on silnie promieniotwórczy. Promieniotwórczo radu musi by zatem ogromna.”
Maria i Piotr Curie, 26 grudnia 1898
Notatki Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie, 1898
Podwórze pierwszego laboratorium maestwa Curie przy rue Lhomond w Paryu, 1897
Maria Skodowska-Curie i Piotr Curie w laboratorium w Paryu, 1898
Notatka w polskiej prasie, 1898
PRACE NAUKOWE I NAGRODY
„Mona obawia si take, i w rkach zbrodniczych rad stanie si narzdziem bardzo niebezpiecznym, i w zwizku z tym zastanawia si, czy poznawanie tajników Natury przynosi poytek ludzkoci, czy dojrzaa ona do tego, by z nich korzysta, czy te— przeciwnie — ta wiedza jest dla niej szkodliwa. Charakterystycznym jest tu przykad odkryNobla: potne rodki wybuchowe pozwoliy ludziom dokona prac wspaniaych, lecz s one zarazem straszliwym narzdziem zniszczenia w rkach wielkich zbrodniarzy, którzy wcigaj narody w wir wojen. Jestem z tych, którzy — tak jak Nobel — sdz, i ludzko wicej dobra ni za wycignie z nowych odkry”.
Przemowa noblowska Piotra Curie
Medal Nagrody Nobla
Strona tytuowa pracy doktorskiej Marii Skodowskiej-Curie w jzyku francuskim
Dyplom Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, 1903
SAMOTNO 19 kwietnia 1906 roku Piotr Curie ginie w wypadku ulicznym. Maria pisze w swoim dzienniku: „Wchodz do pokoju, ktomówi: „On nie yje“. Czy mona zrozumie te sowa? Piotr nie
yje, on, który dzi rano wyglda dobrze, on, którego chciaam tuliwieczorem. Zobaczy go ju tylko martwego i na tym koniec, koniec na zawsze. Powtarzam Twoje imi cigle i stale: Piotrze, Piotrze, Piotrze, mój Piotrusiu, niestety to go nie przywraca, odszed na zawsze, pozostawiajc mi tylko pustk i rozpacz.”
Susan Quinn, ycie Marii Curie
„Proponuj mi spucizn po Tobie, Piotrze: Twoje wykady i kierownictwo w Twoim laboratorium. Przyjam. Nie wiem, czy zrobiam dobrze, czy le. Mówie mi czsto, e chciaby, abym wykadaa w Sorbonie. A ja chciaabym przynajmniej zrobi wysiek dla dalszego prowadzenia naszej pracy. Czasami zdaje mi si, e w ten sposób jeszcze mi jako najatwiej bdzie y, czasem znów myl, e szalestwem jest podj si tego.”
Ewa Curie, Maria Curie
Irena Curie, 1904
Ewa Curie, 1911
Maria Skodowska-Curie, 1924
Maria Skodowska-Curie z córkami Ew i Iren, 1906
1911 — Nagroda Nobla dla Marii Skodowskiej- Curie w dziedzinie chemii za wydzielenie czystych soli radu
POMOC DLA POLSKI I FRANCJI 1914–1918
Podczas I wojny wiatowej, gdy Polska bya scen dziaa wojennych midzy Rosj i Niemcami, Maria Skodowska-Curie zapisaa:
„W naszych czasach, kiedy uczucia narodowe s szczególnie silne [...], mona jedynie mie nadziej, e nadejdzie pojednanie i trway pokój midzy Polakami, których jest 25 milionów, a Rosj, na zasadach bezwzgldnego poszanowania praw narodów. Wszyscy Polacy, dla których Francja jest, tak jak dla mnie, przybran ojczyzn i którzy czuj si z ni zczeni silnymi wizami mioci i wdzicznoci, pragn, by ich rodacy zjednoczyli si i poczyli swe siy z Francuzami w walce przeciw Niemcom.“
Susan Quinn, ycie Marii Curie
Maria Skodowska-Curie w samochodzie rentgenowskim marki Renault w czasie I wojny wiatowej, 1917
Maria Skodowska-Curie z amerykaskimi onierzami w Instytucie Radowym w Paryu, 1918
Maria Skodowska-Curie i córka Irena w szpitalu polowym w Hoogstade, Belgia 1915
Pocztówka Marii Skodowskiej-Curie do córki Ireny napisana w Verdun, 1918
Strona tytuowa ksiki Marii Skodowskiej-Curie Radiologia i wojna
Sanatorium w Zakopanem Bronisawy (siostry Marii) i Kazimierza Duskich, którego budow wspieraa Maria Skodowska-Curie
KONTAKTY Z POLSK
Wykad Marii Skodowskiej-Curie na Uniwersytecie Warszawskim, 1925
Maria Skodowska-Curie i prezydent RP Stanisaw Wojciechowski, Warszawa 1925
Maria Skodowska-Curie i prezydent RP Ignacy Mocicki, Warszawa 1932
INSTYTUTY RADOWE
Znaczek cegieka na budow Instytutu Radowego w Warszawie
Maria Skodowska-Curie w swoim pokoju w Instytucie Radowym w Paryu, 1921
Instytut Radowy w Paryu przy dawnej rue des Nourrices 11
Irena Curie z matk w laboratorium w Instytucie Radowym w Paryu, 1925
Maria Skodowska-Curie sadzi drzewo przed Instytutem Radowym w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15, 1932
Puszka z radem dla Instytutu Radowego w Warszawie
Instytut Radowy w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15, 1932
„Nieruchomoci, której Maria powicaa najwicej uwagi, by zespó budynków z brzowej cegy i kamienia przy rue des Nourrices (póniej rue Pierre Curie), tworzcych Instytut Radowy. Oczywicie, Instytut ten nie nalea do Marii, ale uczona od pocztku zachowywaa si tak, jakby bya jego wacicielk. Jeszcze przed rozpoczciem w 1912 roku budowy Instytutu kazaa na wewntrznym dziedzicu, pomidzy dwoma pierwotnie stojcymi tam domami, zasadzi szpaler lip. Kadego nastpnego roku wyjmowaa specjalny sznurek, mierzya obwód drzew i zapisywa przyrosty. Wszystkie pracownie chemiczne i fizyczne oraz warsztaty, mieszczce si na terenie Instytutu, okrelaa wspólnym mianem «mojego laboratorium», a zatrudnionych tam ludzi nazywaa «moimi pracownikami». Polscy badacze, których zapraszaa do Parya i dla których wynajdywaa stypendia, byli nazywani «moimi Polakami»”.
Susan Quinn, ycie Marii Curie
WIZYTA W AMERYCE, 1921
W 1920 roku Mari odwiedzia amerykaska dziennikarka, redaktorka nowojorskiego tygodnika dla kobiet „The Delineator” William Brown Meloney.
„Otworzyy si drzwi [...] i ujrzaam blad, niemia kobiet o twarzy, której równie smutnej jeszcze nie widziaam w yciu. Miaa na sobie czarn sukni bawenian. W tym cudownym obliczu, cierpliwym i agodnym, malowa si wyraz oderwania od wiata, waciwy ludziom cakowicie powicajcym si nauce. Uczuam si nagle intruzem i staam si jeszcze bardziej niemianipani Curie. Od lat dwudziestu byam zawodow dziennikark, a jednak nie umiaam zada ani jednego pytania tej bezbronnej, w czarn bawen ubranej kobiecie. Zaczam tumaczy, jak Amerykanki interesuj si jej wielkim dzieem, próbowaam j przeprosi za moj natarczywo. Chcc mnie omieli, pani Curie nawizaa roz- mow o Ameryce. — Ameryka posiada okoo pidziesiciu gramów radu — rzeka. — Cztery w Baltimore, szew Denver, siedem w Nowym Jorku... — A Francja? — spytaam. — Moje laboratorium ma trochwicej ni gram. — Pani ma tylko jeden gram radu?! — Ja? Ach, ja nic nie mam! Ten gram jest wasnoci
mojego laboratorium.” Ewa Curie, Maria Curie
W tym czasie 1 gram radu kosztowa 100000 $, równowarto 1 miliona franków francuskich.
Certyfikat zakupu radu, 1921
List Stowarzyszenia Kobiet Polskich w Ameryce, zbierajcych pienidze na rad, 1921
Maria Skodowska-Curie w Biaym Domu, gdzie otrzymaa 1 gram radu, 1921
Zoty klucz do pojemnika z radem, który Maria Skodowska-Curie otrzymaa w USA, 1921
Maria Skodowska-Curie z wizyt w fabryce radu w Pittsburghu, 1921
William Meloney, Irena Curie, Maria Skodowska-Curie, Ewa Curie przybywajdo USA, 1921
Konferencja prasowa na pokadzie statku „Olimpic”, którym Maria Skodowska- Curie przybya do USA, 1921
WIZYTA W AMERYCE, 1929
Wykad Marii Skodowskiej-Curie na Uniwersytecie w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Maria Skodowska-Curie i rektor Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie Owen Young, 1929
Dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Umowa kupna 1 grama radu dla Polski, 1930
Maria Skodowska-Curie sadzi drzewo pamitkowe na terenie Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie, 1929
Dyplom doktora honoris causa Polskiego Medyczno-Dentystycznego Stowarzyszenia w Ameryce, 1929
KONFERENCJE NAUKOWE Konferencje solvayowskie finansowane byy przez Ernesta Solvaya, belgijskiego przedsibiorc i chemika.
Odbyway sie w Brukseli i byy najwikszym naukowym spotkaniem w rodowisku fizyków. W 1911 roku w pierw- szej konferencji wzio udzia 21 naukowców, wród nich: Albert Einstein, Max Planck, Ernest Rutherford, Jean Perrin, Henri Poincare, Paul Langevin i Maria Skodowska-Curie.
I Konferencja Solvayowska, 1911 II Konferencja Solvayowska, 1913
III Konferencja Solvayowska, 1921 IV Konferencja Solvayowska, 1924
V Konferencja Solvayowska, 1927
VI Konferencja Solvayowska, 1930
VII Konferencja Solvayowska, 1933
MARIA I SAWNI LUDZIE
Maria Skodowska-Curie, Irena Curie i królowa Hiszpanii Krystyna, Madryt 1932
Maria Skodowska-Curie i Albert Einstein, Szwajcaria 1925
Maria Skodowska-Curie z córkami Iren i Ew oraz ich angielsk guwernantk i Albert Einstein z synem Hansem w Alpach, Szwajcaria 1913
Maria Skodowska-Curie i Orso Mario Corbino, Rzym 1918
Maria Skodowska-Curie i Albert Einstein nad Jeziorem Genewskim, Szwajcaria 1925
OSTATNIE LATA
„Gdy tak wybitny czowiek, jak pani Curie, zakoczy swe ycie, powin- nimy pamita nie tylko o tym, co da on ludziom w wyniku swej pracy. Miaem szczcie by zwizany przyjani — pikn i bez trosk — z pani Mari Curie przez dwadziecia lat i w tym czasie podziwia jej ludzk wielkow coraz wikszym stopniu. Miaa ona tak si i czystowoli, tak twardowobec siebie samej, taki obiektywizm i nieprzekupno sdów, jakie rzadko s w jednym czowieku skupione. [...] Jeeli uznawaa jak drog za suszn, sza ni bez kompromisów i ze skrajnym uporem. Jej najwiksze osignicie naukowe — udowodnienie istnienia i izolowanie elementów promieniotwórczych — zawdzicza nie tylko miaej intuicji, ale równie oddaniu i uporczywoci w realizacji swej pracy badawczej [...]. Gdyby tylko drobna czwielkoci charakteru i oddania pani Curie ya w intelektuali- stach Europy, lepiej wygldaby jej los.”
Albert Einstein
Maria Skodowska-Curie z córk Iren, ziciem Fryderykiem Joliot- Curie, wnukami Helen i Piotrem, 1932
Grób rodziny Curie w Sceaux pod Paryem; tu 6 lipca 1934 roku pochowano Mari Skodowsk-Curie
Maria Skodowska -Curie na balkonie Instytutu Radowego w Paryu, 1934
Ostatnie zdjcie Marii Skodowskiej-Curie, 1934
Jedno z ostatnich zdj Marii Skodowskiej-Curie z rodzin i przyjaciómi, lata 30-te ubiegego wieku
„Maria Skodowska-Curie zmara w Sancellemoz dnia 4 lipca 1934 roku na skutek anemii zoliwej aplastycznej o przebiegu gwatownym, gorczkowym. Szpik kostny nie zareagowa prawdo- podobnie dlatego, e zaszy w nim zmiany spowodowane du- goletnim wpywem promieni.”
Ewa Curie, Maria Curie
Panteon w Paryu
20 IV 1995 roku prochy Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie spoczy w paryskim Panteonie wród innych osobistoci zasuonych dla Francji. Maria Skodowska-Curie jest jedyn osob nieurodzon we Francji i pierwsz kobiet uhoronowan w ten sposób za wasne zasugi naukowe.
Krypta Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie w Panteonie, 1995
Wprowadzenie trumien Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie do Panteonu, 1995
Prezydent RP Lech Wasa i Francji François Mitterand podczas ceremonii, 1995
Trumny Marii Skodowskiej-Curie i Piotra Curie, 1995
CÓRKI
Irena Curie, 1908
Ewa Curie (1904–2007), pisarka, biografka matki, dziennikarka, pianistka, dziaaczka pokojowa, polityk, czynnie zaangaowana w prac organizacji pomocy na rzecz dzieci UNICEF. Ju jako dziecko zdradzaa talent muzyczny i zainteresowanie sztuk. To wanie ona czuwaa przy Marii Skodowskiej-Curie w ostatnich dniach jej ycia. W czasie II wojny wiatowej korespondentka wojenna, autorka reportay Journey Among Warriors, za które w 1944 roku nominowano j do Nagrody Pulitzera; po wojnie doradczyni ds. kobiet w rzdzie Charles’a de Gaulle’a, w latach 50., po wyjedzie do USA, asystentka sekretarza generalnego NATO. Zaangaowana w misjach UNICEF-u, odwiedzia ponad 109 krajów; ona wybitnego dyplomaty Henry’ego Labouisse’a, ambasadora Grecji w USA, dyrektora generalnego UNICEF-u. Ewa Curie zostaa odznaczona dwoma polskimi odznaczeniami: w 1937 roku przez prezydenta Ignacego Mocickiego Krzyem Oficerskim Polonia Restituta i w roku 2005 przez prezydenta Aleksandera Kwaniewskiego Krzyem Komendorskim Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie wrczy prezydent Lech Kaczyski w 2006 roku.
Ewa Curie jako moda kobieta, lata 30. XX wieku
Ewa Curie, 1908
Ewa Curie-Labouisse i jej m Henry R. Labouisse, Wilanów 1967
Irena i Fryderyk Joliot-Curie w laboratorium, 1932
Irena Joliot-Curie podczas ceremonii wrczania Nagrody Nobla, 1935
Irena i Fryderyk Joliot-Curie na kongresie we Wrocawiu, 1948
Irena Curie, ok. 1917
Irena Curie (1897–1956), chemiczka, od dziecistwa zdradzaa uzdolnienia w zakresie fizyki, chemii i matematyki. W czasie I wojny wiatowej wstpia do suby radiologicznej Francuskiego Czerwonego Krzya zorganizowanej przez Mari Skodowsk-Curie. Uniwersytet Marii Curie- Skodowskiej w Lublinie i Uniwersytet Jagielloski w Krakowie uhonoroway j tytuem doktora honoris causa, a w roku 1954 Polska Akademia Nauk nadaa jej godno czonka rzeczywistego. W styczniu 1934 roku Irena Curie z mem Fryderykiem Joliot-Curie odkryli zjawisko sztucznej promieniotwórczoci. Bombardujc atomy aluminium-27 czsteczkami alfa, zaobserwowali powstanie nowego izotopu lub radioizotopu — fosforu- 30. Za te prace otrzymali w 1935 roku Nagrod Nobla w dziedzinie chemii, za odkrycie zjawiska sztucznej promieniotwórczoci. Ten eksperyment pokaza, e bombardujc stae jdra, moliwe jest stworzenie radioizotopów nieistniejcych w naturze. Dzisiaj wiadomo ju, jak tworzy setki sztucznych radioizotopów na nasz uytek.
SAWA UCZONEJ
Minera cuproskodowskit
Karty pocztowe
Tablica pamitkowa na budynku Muzeum Przemysu i Rolnictwa przy ul. Krakowskie Przedmiecie w Warszawie
Pomnik Marii Skodowskiej- Curie na cianie frontowej Uniwersytetu w. Wawrzyca w Cantonie
Pomnik Marii i Piotra Curie autorstwa Marii Kwietniewskiej na dziedzicu Instytutu Curie w Paryu
Pomnik Marii Skodowskiej- Curie duta Ludwiki Nitschowej przed Instytutem Onkologii w Warszawie, odsonity w 1935 roku
Znaczki pocztowe
Tablica pamitkowa na budynku Muzeum Marii Skodowskiej-Curie przy ul. Freta w Warszawie
Karta telefoniczna
Polskie Towarzystwo Chemiczne
Opracowanie graficzne i druk:
Inicjator wystawy: Muzeum Marii Skodowskiej-Curie w Warszawie i Polskie Towarzystwo Chemiczne © Muzeum Marii Skodowskiej-Curie, Warszawa tel. 48 (22) 831-80-92 fax. 48 (22) 831-13-04 © Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Warszawa tel./fax. 48 (22) 826-81-30
Maria Skodowska-Curie
Wystaw przygotowali:
Najwybitniejsza Kobieta Naukowiec Wszechczasów Ta wystawa jest wyrazem wdzicznoci dla Marii Skodowskiej Curie, ktra bya urodzona i wychowana w Polsce, a nastpnie wyemigrowaa do Francji, gdzie zostaa najwybitniejsz kobiet naukowcem wszechczasw. Bya dwukrotnie nagradzana nagrod Nobla. Jest pochowana w paryskim Panteonie wrd najznakomitszych obywateli Francji.
Podzikowanie
Polsko – Kanadyjskie Stowarzyszenie Biznesmenw i Profesjonalistw w Windsor jest wdziczne Muzeum Marii Skodowskiej-Curie (MSC) oraz Towarzystwu Marii Skodowskiej-Curie w Hodzie za udostpnienie wystawy dla Ameryki Pnocnej oraz wszystkim sponsorom oraz instytucjom za pomoc. Pierwsza plansza zostaa dodana do wystawy przez nasza organizacje, jako uzupenienie. Portret MSC wykonany zosta przez Piotra Bednarskiego z Lublina i zosta udostepniony z prywatnej kolekcji w Kanadzie.
Jerry (Jerzy) Barycki, prezes 15.03.2015. Windsor, Kanada
Z podzikowaniem dla naszych sponsorów: