10/20/2010

1

HASTALIK – TANI ve TEDAVİ

Doç.Dr.Ergün Öksüz

HASTALIK

• Organizmada birtakım değişikliklerin ortaya çıkmasıyla sağlığın bozulması durumu, rahatsızlık, çor, dert, sayrılık, illet, maraz, maraza

• Vücudun herhangi bir parçasının yapısında ve/veya fonksiyonunda bozulma veya değişikliğe neden olan durum

HASTALIK - 2

• Hastalık (Disease):

Ölçülebilir/Test ile tanı konabilir

• Hasta olma durumu (Illness) – sosyal boyut

• Hasta hissetme (Sickness) – bireysel boyut

• Bozukluk (Disorder) (Sağlığın bozulması)

HASTALIK -3

• Akut Hastalık : Ani, kısa sürede gelişmiş

• Kronik Hastalık : Yavaş, uzun süreli

• Etyoloji : Hastalığa neden olan durumlar

• Patogenez : Hastalığın gelişimi, oluşan değişiklikler

10/20/2010

2

VÜCUDUN CEVABI

• İnflamasyon : Enfeksiyon ve diğer pek çok hastalık durumuna vücudun ortak yanıtıdır. Hücreler herhangi bir zarar gördüklerinde birtakım kimyasal maddeler salgılar ve kan hücreleri zarar gören dokuya hareket eder. Kanın bu hareketi inflamasyonun dört ana belirtisi ile sonuçlanır:

1. Sıcaklık (calor)

2. Ağrı (dolor)

3. Kızarıklık (pallor)

4. Şişlik (tümör)

İNFLAMASYON

FAGOSİTOZ İMMÜN SİSTEM

10/20/2010

3

ENFEKSİYON HASTALIKLARI

• Mikroorganizmalar ve diğer parazitlerin neden olduğu hastalıklardır.

• Hastalığa yol açan organizma patojen olarak adlandırılır.

PATOJEN MİKROORGANİZMALAR

• Bakteriler (Koklar – Basiller – Vibrio...)

> Spiroketler (Treponema, Leptospira, Borrelia)

> Klamidyalar (hücreiçi parazit – hem DNA hem RNA içerirler... C.trachomatis, C.psittaci ve C.pneumoniae)

> Mikoplazmalar (Hücre duvarları yok ama canlı hücre dışında hayatlarını sürdürebilen en küçük bakteriler...M.pneumoniae pnömoni, M.orale, M.buccale, M.facium, M.lipophilum normal oral florada, M.hominis ve U.urealyticum genitoüriner sistemde...)

> Riketsiyalar (hücreiçi parazit -Rickettsia, Rochalimana ve Coxiella insanda – Tifüs/Lekeli Humma/Q Ateşi....)

• Virüsler • Mantarlar (fungus – fungi)

• Protozoonlar (tek hücreli hayvanlar)

• Helmintler (parazitler – kurtlar)

KOKLAR

Küre/Elips/Oval şekildedirler. Aynı düzle mde bölünerek uzun zincirler oluşturan

koklara streptokok, bir birlerinde n ayrılmayarak ikişer ikişer bir arada duranlara diplok ok, ardışık olarak birbirlerine dik iki düzlemde bölündüklerinde dörder birarada kalanlara sar sin ve üç düzl emde düzensiz bölündüklerinde üzüm salkımı bi çimini

andıranlara da Stafilokoklar adı verilir.

BASİLLER

Çomak /Çubuk şekillidirler. D üzgün basil, strept oba cil tek tek, zincir halinde; k okobasil

eni, boyuna yakın, elipsoi d basiller , difteroid basil uç ve ortaları şişkin görünüml ü; fusiform basil, uçları sivri, iğ görünüşlü ba sillerdir. Cor nybacteriumlar bölündükten sonra bir uçları birbiriyle temasta kalıp X,V,L,Y, el parmakları, (palizad) çit gibi gruplar

halinde görülürler.

10/20/2010

4

VİBRİO

• Virgüle benzerler, hareketleri polar bir tek flajella ile sağlanır

SPİROKETLER Spiral şekilli, kendi üzerine katlanabile n mikroorganizmalardır. Spiroketler

filame ntleriyle yer değiştirici (ileri-geri ) , burgu biçi minde ve yılanvari 3 türlü hareket ederler.

Treponema : Sık ve düzenli kıvrımları bulunan, güç boyanan aerop spiroketlerdir. Borrelia : Geniş ve düzensiz kıvrımlı, güç boyanan mikroaerofil bakterilerdir. Leptospiria : Sık ve küçük kıvrımlı , zor boyanan aerob mikroorganizmalardır.

KLAMİDYALAR • Klamidyalar, çok küçük zorunlu hücre içi parazitidirler. Bu

özelliklerinden dolayı önceleri virus olarak düşünülmüş, ancak hem DNA hem RNA içermeleri, ribozomlara sahip olmaları ve kendi protein ve nükleik asitlerini kendileri sentezlemeleri gibi nedenlerle gerçek bir bakteri oldukları anlaşılmıştır. Enerji-bağımlı parazitlerdir. Klamidyalar elementer cisimcik ve retiküler cisimcik

olarak iki yapısal forma sahiptir.

• C. trachomatis : ürogenital enfeksiyonlar, trahom, konjonktivit, pnömoni

• C. pneumoniae : bronşit, sinüzit, pnömoni • C. psittaci: Özellikle kuş besleyenlerde

pnömoni (psittakoz, papağan hastalığı).

RİKETSİYALAR

• Kokobasildir. Zorunlu hücre içi paraziti olmaları nedeniyle önceleri virus olarak düşünülmüşlerdir

• Rickettsia spp. : Tifüs ve benekli ateş etkenleri

• Bartonella: Siper ateşi etkeni

• Coxiella: Q humması (ateşi) etkeni

• Riketsiyal enfeksiyonlar artropod vektörlerle (kene, bit, pire,vb) bulaşırlar. (Q ateşi hariç)

10/20/2010

5

Rickettsia rickettsii

VİRÜSLER

• Bir protein kılıf ve nükleik asit olarak tek ya da çift iplikli, düz ya da halkasal DNA ya da RNA'dan oluşan hastalık yapıcı,

• bakterilerden daha küçük,

• yaşamak için bir başka hücrenin içine girmek zorunda olan

• ve ancak elektron mikroskobunda görülebilen zorunlu parazitler.

VİRÜSLER -2 • Nükleik asidi DNA ya da RNA

oluşuna

• Morfolojilerine

• Kılıf bulunup bulunmamasına göre gruplara ve alt gruplara ayrılırlar.

** Helikal virüsler,

** Çok şekilli virüsler

** Kılıflı virüsler

** Kompleks virüsler

** Tek iplikli DNA virüsleri

** Çift iplikli DNA virüsleri

** Tek iplikli RNA virüsleri

** Tek iplikli ve kılıflı RNA virüsleri

MANTARLAR

• Filamentli (küfler) ve

filamentsiz (mayalar)

• Ökaryotik

• Hücre duvarları

(kitin,glukan ve manan)

• Sporla ürerler.

• Kapsüllü olabilir (Cryptococcus neoformans)

• Bazı mantarlar oda ısısında küf şeklinde, insan vücudunda ise maya şeklinde çoğalmaktadır.

(dimorfik mantarlar)

10/20/2010

6

MANTARLAR - 2

• Yüzeyel Mikoz : Deri, mukoza, tırnak, saç, kıl gibi vücudun dış bölgelerine yerleşen mantar infeksiyonları. Sık görülürler ve bulaşmaları kolaydır.

• Derin Mikoz : Organ yerleşimli, derin dokuları tutan ve genellikle tüm sistemlere yerleşme yeteneğinde olan mantar infeksiyonları

Derin mikozlar daha seyrek olup insandan insana bulaşması zordur.

PROTOZOONLAR • Gerçek bir çekirdek, sitoplazma ve hücre zarları

vardır.

• KİST : Genellikle etraflarında sert bir zar bulunan ve bu

nedenle çevre şartlarına daha dirençli, fakat dışarıdan

besin almayan ve büyümeyen şekiller

• TROFOZOİD (VEJETATİF) : Sert duvar yapısı

bulunmayan, dış ortamdan besin maddeleri alıp

beslenebilen şekiller

• Kistler bulaşıcılıktan, vejetatif şekiller hastalık oluşumundan sorumludur.

PROTOZOONLAR - 2

• İnsanda hastalık yapan protozoonların bir kısmı sadece insanda yerleşirken, bir kısmı başka memelilerde yaşayabilir.

• Bazı protozoonların insanda hastalık oluşturabilmesi için öncelikle bir eklembacaklı vücudunda evrim geçirmesi

ve sonrasında insana

bulaşması gerekir.

PROTOZOONLAR - 3

Giardia Trichomonas

10/20/2010

7

HELMİNTLER (Solucanlar)

• Trematodlar vücutları yaprak şeklinde, halkalara ayrılmamış, sindirim sistemleri basit ve kör bir kese şeklinde özel yapışma aygıtına sahip solucanlardır.

• Schistosoma

hariç hepsi

hermafrodittir

(erkek ve dişilik

organları aynı

parazit üzerinde)

HELMİNTLER (Solucanlar) - 2

• Sestodlar, (Şeritler/Tenya) vücudları yassı, halkalara ayrılmış, sindirim sistemleri bulunmayan, besinlerini osmosla sağlayan, hepsi hermafrodit, 3 mm ile 10 metre uzunluğa sahip olabilen solucanlardır.

• Balık, sığır, domuz

ve köpeklerden

insanlara geçebilir.

HELMİNTLER (Solucanlar) - 3

• Nematodlar (ipsi solucanlar) Sindirim boruları tamdır. Erkek ve dişileri ayrı ayrıdır.

• 1-2 mm 1-2 m kadar değişen boyda olabilirler.

• Bu grupta başlıca

Askaris

Kancalı kurt

Kılkurdu

yer alır.

DEJENERATİF HASTALIKLAR

• Eskime, yıpranma, yırtılma, kopma, yaşlanma veya travma (yaralanma) sonucunda dokuda bir lezyon (yara) ve bazen nekroz (ölüm) ile sonuçlanan hastalıklardır.

• Artrit

• Kardiyovasküler hastalıklar

• Respiratuar hastalıklar (amfizem vb.)

10/20/2010

8

NEOPLAZİ

• Neoplazi : Anormal ve kontrolsüz doku büyümesi/artışı

• Kanser > Malign

• Tümör > Şişlik

• Benign : İyi huylu - selim

• Malign : Kötü huylu - habis

• Karsinoma : Epitel hücrelerin malign neoplazisi

• Sarkom : Konnektif dokunun malign neoplazisi

İMMÜN BOZUKLUKLAR

• İmmun sistem yetersizlikleri, allerjiler ve otoimmun hastalıklar gibi vücudun kendi dokularına karşı antikor oluşturduğu

durumlar bu kategoride yer alır.

METABOLİK BOZUKLUKLAR

• Metabolizma, organizmada gerçekleşen kimyasal

dönüşümlerin tümüdür. Bu süreçlerin sürekli biçimde

düzen altında tutulması ve dengelenmesi gerekir.

Metabolik hastalıklar, bu düzenleme mekanizmasının

bozulması ya da çökmesi ile ortaya çıkar.

• Hücresel fonksiyonlarda gerekli enzim ve diğer

faktörlerin eksiklikleri sonucu oluşur.

• Pek çok kalıtsal bozukluk bu grupta yer alır.

Malnütrisyon yetersiz besin alımı veya vücudun besin

maddelerini kullanımındaki bozukluklar sonucu

oluşur.

HORMONAL BOZUKLUKLAR

• hormonların yapımında yetersizlik veya aşırı üretim sonucu normal fonksiyonlarını görememesi ile oluşan bozukluklar

10/20/2010

9

MENTAL ve EMOSYONEL BOZUKLUKLAR

• Bireyin çevresel adaptasyonu ve düşüncelerini etkileyen bozukluklar

KÖK ANLAM ÖRNEK

Alji / Aljezi Ağrı Aljezi Ağrı olması

Karsin/o Kanser/Karsinom Karsinojen Kanser oluşturan

Kist Dolu kese veya poş

Kistik Kist bulunan

Onko Tümör Onkojen Tümöre neden olan gen

Pato Hastalık Patojen Hastalığa neden olan organizma

Pyo İltihap / Püy Pyokist İltihaplı kist

Piro/Pireto Ateş Piretik Ateş olması

Skler/o Sert Skleroz Doku sertleşmesi

Tokso/Toksik Zehir Ekzotoksin Bakterinin salgıladığı toksin

ÖNEK ANLAM ÖRNEK

Bradi- Yavaş Bradipne Yavaş nefes alıp verme

Dis- Anormal Displazi Anormal doku gelişimi

Mal- Kötü/Zayıf Malnütrisyon Zayıf beslenme

Taşi- Hızlı Taşikardi Kalbin hızlı çarpması

Ksero- Kuru Kseroz Cildin kuruluğu

SONEK ANLAM ÖRNEK

-alji / -aljezi ağrı myalji Kas ağrısı

-sel Fıtık/şişlik hidrosel Sıvı içeren lokal genişleme

-itis/ - it iltihap menenjit Beyin zarlarının iltihabı

-megali büyüme hepatomegali Karaciğer büyümesi

-o/dini ağrı ürodini Ağrılı işeme

-oma tümör blastoma İmmatür hücre tümörü

-pati hastalık kardiopati Kalp hastalığı

-raji Ani fazla akış hemoraji Kanama

-rea akış mukore Mukus akışı

-reksis yırtılma amniyoreksis Amniyotik kesenin yırtılması

-şizis ayrılma retinoşizis Retina ayrılması

10/20/2010

10

SÖZCÜK ANLAM ÖRNEK

Dilatasyon Genişleme Vazodilatasyon Damar Genişlemesi

Ektazi Genişleme Bronşiektazi Bronşlarda Genişleme

Ödem Sıvı toplanması/şişlik Lenfödem Lenf sıvısı toplanması

Lizis Ayırma Diyaliz Kanın filtreden geçirilmek üzere

ayrılması

Malazi Yumuşama Osteomalasi Kemik

yumuşaması

Nekroz Ölüm Osteonekroz Kemik Ölümü

Pitoz Düşme/sarkma Blefaropitoz Gözkapağı Düşmesi

Spazm Kasılma/Kramp Bronkospazm Bronş kasılması

Staz Yavaşlama Hemostaz Kan akışının yavaşlaması

Stenoz Daralma Arteriyostenoz Atardamar daralması

TERİMLER

• Ekzaserbasyon -> Alevlenme - Şiddetlenme

• İatrojenik - > Hastalığın tedavisine bağlı gelişen hastalık durumu

• İdiyopatik - > Nedeni bilinmeyen

• İn situ - > Oluştuğu, kaynaklandığı yerde

• Nozokomiyal - > Hastane ile ilgili

• Oportunistik - > Fırsatçı

• Remisyon - > Hastalık belirtilerinin kaybolması

• Septisemi - > Kanda hastalık yapan mikroorganizma bulunması

• Sistemik - > Sistemi etkileyen

• Pürülan - > Cerahatli, iltihaplı

• Süpürasyon - > cerahat oluşumu, dışa akması

• Abse - > Doku /organ içerisine lokalize enfeksiyon ile oluşmuş püy.

• Adezyon - > Ayrı parçaların birleşmesi

• Anaplazi - > Hücrenin fonksiyon veya yapısının kaybı

• Assit - > Karında sıvı toplanması

• Selülit - > Bağ doku/Derialtı dokunun iltihaplanması

• Efüzyon - > Dökülme, akma (epanşman)

• Eksüda - > İltihapta cerahatli olmayan sıvı toplanması

TERİMLER

• Fissür - > Çatlak

• Fistül - > Yara kanalı

• Gangren - > Doku nekrozu

• Hiperplazi - > Anormal çoğalma, fazla büyüme (şekil bozukluğu yok)

• Hipertrofi - > Sayı değişmeksizin hacimsel büyüme

• Endürasyon - > Sertleşme

• Metaplazi - > Doku değişimi, bir dokunun cinsinin değişmesi

• Polip - > Saplı mukoza tümörü

TERİMLER

10/20/2010

11

TANI

• Anamnez

• Fizik Muayene

İnspeksiyon

Palpasyon

Perküsyon

Oskültasyon

Vital Bulgular (ateş, nabız, tansiyon, solunum...)

• Laboratuar

• Görüntüleme

ANAMNEZ

• Hastanın şikayeti (başvuru nedeni) ve tıbbi öyküsünün alınması, Özgeçmiş – Soygeçmiş bilgileri

• Yaş - Cins - Irk - Medeni durum - Meslek - Yaşadığı yer vb.

FİZİK MUAYENE

• İnspeksiyon : Görsel muayene

• Palpasyon : Eller ve/veya parmaklarla vücut yüzeyine dokunarak yapılan muayene

• Perküsyon : Vücuda vurarak ve oluşan sesleri dinleyerek yapılan muayene

• Oskültasyon: Bir steteskop yardımıyla vücut seslerinin dinlenmesi

FİZİK MUAYENE - 2

10/20/2010

12

FİZİK MUAYENE - 3

• Vücut Sıcaklığı (Ateş) Kulaktan - Oral - Aksiller - Rektal

• Kalp Atım Hızı (Nabız)

• Kan Basıncı (Tansiyon) Sistolik - Diastolik

• Solunum Hızı (Dakika Solunum Sayısı)

FİZİK MUAYENE - 4

Steteskop

Sfigmomanometre

Abeslank

Otoskop-Oftalmaskop

Diapazon

Refleks Çekici

GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ

• Radyografi (X-Ray)

• Ultrasonografi (USG)

• Bilgisayarlı Tomografi (BT/CT)

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG/MRI)

• Fluoroskopi

• Sintigrafi

• Dansitometri

• PET

RADYOGRAFİ (X-RAY)

• Organ veya sistemin x ışınları ile filminin alınması

10/20/2010

13

ULTRASONOGRAFİ

• Ultrasonik dalgalar ile iç organların veya bir tümörün görüntüsünün elde edilmesine dayalı tanı yöntemi

TOMOGRAFİ

• Vücudun bir bölgesi veya organın kesitlerle görüntülerinin alınmasına dayanan tanı yöntemi

MR

• Dokudaki hidrojen atomlarının yoğunluklarına ve hareketlerine göre görüntü oluşturan yöntemdir.

• Radyasyon yoktur, ses-radyo frekans dalgaları ile vücuttaki proton atomları, hidrojen çekirdekleri uyarılır ve gelen sinyallerle görüntüler oluşturulur.

MR

• Vücudunda metal protez olanlar, kalp pili olanlar, göz içinde yabancı cisim bulunanlar, ateşli silah yaralanması geçirmiş olanlar ya da vücutlarında herhangi bir metal cisim olanlarda MR kullanılmaz.

10/20/2010

14

FLOROSKOPİ

• Organların hareketlerini izlemek için vücudun bir bölümünden alınan radyografik ışınların özel bir ekrana kaydının yapıldığı yöntemdir.

• Kontrast maddeler, baryum ve iyot gibi radyoopak maddeler içeren ilaçlardır.

• Kontrast maddeler, uygulanacak incelemenin türüne göre, hastaya içirilerek, lavman yapılarak, idrar sondası yoluyla veya enjeksiyonla verilir.

FLOROSKOPİ

SİNTİGRAFİ

• Radyoaktif izotop verilerek incelenecek olan dokuda toplanan radyoaktif izotopun çıkardığı gamma ışın taneciklerinin oluşturduğu görüntüye dayalı tanı yöntemidir.

DANSİTOMETRİ

• Omurga

• Kalça

• El

10/20/2010

15

PET – POZİTRON EMİSYON TOMOGRAFİ

• Metabolik ve fonksiyonel bilgiler de sağlar.

• Radyoaktif bozunmanın bir türü olan pozitron

emisyonunda hücre çekirdeğindeki proton; nötron ve

pozitif yüklü elektrona dönüşür. Pozitif yüklü elektron

(anti-elektron) pozitron olarak adlandırılır.

• Pozitron ve elektronun kütlesi enerjiye dönüşür ve iki

adet enerjili foton oluşmasını sağl ar. Bu iki foton ters

yönde hareket eder.

• PET cihazl arı dedektörler ile aynı anda ve aynı eksende

oluşmuş olan iki fotonu algılayarak görüntü haline

dönüştürür.

PET

SONEK ANLAM ÖRNEK

-grafi yazma elektrokardiyografi Kalp elektrik akımının kaydı

-metri ölçme odyometri İşitmenin ölçülmesi

-opsi görme biyopsi Canlıdan doku alınarak

mikroskopik incelenmesi

-skopi gözetleme rinoskopi Burunun ayna ile

gözlenmesi

-sentez batırma amniyosentez Amnion sıvısına

iğne ile girme

-tomi kesme gastrotomi Midenin kesilmesi

-ektomi kesip alma gastrektomi Midenin alınması

-peksi sabitleme nefropeksi Böbreğin sabitlenmesi

-stomi açıklık oluşturma

gastroenterostomi Mide-Barsaktan cilde

açıklık oluşturulması

-plasti şekillendirme mammoplasti Memenin

şekillendirilmesi

-tripsi kırma litotripsi Taş kırma

-rafi onarma herniorafi Fıtık onarılması

TERİMLER • Çomaklaşma (Clubbing – Hipokrat Parmağı) -> Parmak uçlarının

çomak başına benzer genişleyip yuvarlak şekil alması

• Kolik - > Düz kas spazmı ile oluşan ani ve kıvrandırıcı ağrı

• Siyanoz - > Deri ve mukozaların mavi mor renk alması (DeoksiHb artışı)

• Nokturnal - > Gece olan

• Palor - > Renk değişikliği 7 Solgunluk - Kızarıklık

• Prodrom - > Ön belirti, hastalık habercisi belirtiler

• Senkop - > Bayılma

• Febril - > Ateş yüksekliğine bağlı

• Spekulum - > Vücut boşlukları veya kanallarının iyi görülebilmesi için boşluk/kanal genişletmeye yarayan alet

10/20/2010

16

TERİMLER

• Sendrom - > Bir hastalıkta görülen belirtilerin tümü, semptomlar topluluğu

• Kateter - > Sonda, içi boş tüp

• Lavaj - > Temizleme, yıkama

• Salin - > Tuz içeren sıvı

• Parasentez - > Vücut boşluğundaki sıvının çıkarılması için yapılan delme işlemi

• Profilaksi - > Hastalığın önlenmesi için alınan önlemler

• Primer - > Birincil

• Sekonder -> İkincil

TERİMLER

• Preop -> Cerrahi işlem öncesi

• Postop -> Cerrahi işlem sonrası

• Prognoz -> Hastalığın süresi, sonucu, gidişi

• Progres -> Gidişat, gelişme şekli, davranış biçimi

• Remisyon -> Hastalık belirtilerinin kaybolması

• Salah -> Düzelme

• Şifa -> Hastalıktan kurtulma

• Kürabl -> Tedavi edilebilir

AMNİYOSENTEZ

C-SEKSİYO -1

10/20/2010

17

C-SEKSİYO -2 C-SEKSİYO -3

C-SEKSİYO -4 C-SEKSİYO -5

10/20/2010

18

TUR-P (Transuretral Rezeksiyon – Prostat) LOBEKTOMİ

SEPTOPLASTİ