Нярай хүүхдэд үзлэг хийх

1

Нярай судлал (Neonatalogy)

• Нярай судлал нь нярай хүүхдийн асаргаа, сувилгаа, амьдралын эхний 28 хоногт тохиолддог өвчин эмгэгийн оношлогоо, эмчилгээний аргуудыг эрж хайж, хүний амьдралын бүхий л хугацаанд эрүүл байх нөхцлийг нярай үед нь хэрхэн бүрдүүлэх тухай судалдаг залуу шинжлэх ухааны нэг юм.

2

Нярай үе: • Төрөөд 28 хоног хүртэлх үеийг хэлнэ.Нярай үеийг

дотор нь • Эрт нярай (0-6 хоног дуустал) • Хожуу нярай (7-28 хоног) гэж бас ангилдаг.• Тээлтийн насаар нь:• Дутуу төрсөн (36 недель+6 хоног)• Хугацаандаа төрсөн (37-42 недель)• Илүү тээлттэй (42 недель-ээс дээш)

• Хүүхдийг хэдэн кг жинтэй төрснөөр нь:• Бага жинтэй нярай (2500гр-аас доош)• Туйлийн бага жинтэй нярай (1500 гр-аас доош)• Хэт бага жинтэй нярай (1000 гр-аас доош)

3

Нярай хүүхдэд үзлэг хийх нь яагаад чухал байдаг вэ?

Анхны ажиглалт үзлэг хийхэд Нярайн биеийн байдлыг эрүүл

болон өвчтэй эсэхийг мэдэхийн тулд

Аль болох хурдан зохистой асаргаа, эмчилгээг эхлэхийн тулд

4

Íÿðàé õ¿¿õäýä õýäèéä ¿çëýã õèéõ âý?

Òºðñíèé äàðàà: Òºðñíèé äàðààõ нэг öàãèéí äîòîðÝìíýëãýýñ ãàðãàõын ºìíº Õýðýâ õ¿¿õäèéí áèåèéí áàéäëûí

òàëààð ýõ ñàíàà çîâíèæ áàéâàë Õÿíàõ ÿâöàä àþóëòàé øèíæ¿¿ä

àæèãëàãäâàë

5

Íÿðàé õ¿¿õäýä õýäèéä ¿çëýã õèéõ âý?

Ýìíýëãýýñ ãàðñíû äàðàà: – Эмнэлгээс гарсны дараа эхний 7 хоногт

нярайн биеийн байдлыг дахин үнэлэх, хянах

– Өâчòýé íÿðàéí áóþó äàâòàí ¿çëýã. – Өмнөх үзлэгээс биеийн байдал

өөрчлөгдсөн бол зохистой эмчилгээг хийхийн тулд

– Эхэд нь цаашид хэрхэн асрахын зааж өгөхийн тулд

• Нярай хүүхдэд үзлэг хийхдээ эхийг нь заавал байлгах хэрэгтэй.

6

Íÿðàé õ¿¿õäèéí ¿çëýã хийх дараалал:

1. Үнэлэх

2. Ангилах 3. Эмчлэх, зөвөлгөө өгөх

7

НЯРАЙГ ҮНЭЛЭХ

• Íярайн биеийн байдлын тухай á¿õ ìýäýýëëèéã: ( - Эхээс нь хүүхдийн òàëààð асуух çàìààð - Хэрвээ энэ нь эхний үзлэг биш бол өмнө нь

эхийн òóõàé тэмдэглэсэн тэмдэглэл, өвчний түүхийг шалгах çàìààð

- Нярайн тэмдэглэлýýñ îëñîí ìýäýýëëèéã бичих çàìààð )

• Дараа нь:– хүүхдийг харах буюу ‘харах үзлэг’ хийнэ.– хүүхдийг сонсоно. – Хүүхдэд òýìòýðч мэдэгдсэн шинжүүдийг

тэмдэглэлд бичнэ.

8

Эхээс ямар мэдээлэл авч болох вэ?

• Жèðýìñëýõýýñ ºìíºõ болон жирэмсэн үеийн ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäàë

• Тºðºëò áîëîí äºíãºæ òºðñíèé äàðààõ õ¿¿õäèéí áèåèéí áàéäàë • Тºðºëòèéí áàéäëûí òóõàé ìýäýýëýë • Нярайн ýð¿¿ë ìýíäèéã õ¿íäð¿¿ëñýí ýñâýë òóñãàé ýìчèëãýý

õèéõ øààðäëàãàòàé áîëãîõîä íºëººëñºí ýõýä þìóó хүүхдэд òîõèîëäñîí ÿìàð íýãýí õ¿чèí ç¿éë байсан эсэх

• Эõèéã íü øèëæ¿¿ëñýí áà õ¿¿õäýý õàðæ чàäàõã¿é áîëñîí • Тºðºõ ¿åä нярайн áèåèéí áàéäàë ямар байсан , сýõýýí

àìüäðóóëàëò õèéñýí ýñýõ • Хºõººð õîîëëîñîí ýñýõ, ангир уургаа амлуулсан эсэх • Хàëäâàðààñ ñýðãèéëýõ ýìчèëãýý õèéñýí ýñýõ • Х¿éí áîëîí í¿äíèé àñàðãàà õèéñýí ýñýõ • Тºðñíèé äàðàà àðüñ àðüñààð ø¿ðãýëö¿¿ëñýí ýñýõ • Эõíèé øýýñ áîëîí çóíãàã õýçýý ãàðñàí •   9

Àíãèëах:

Äýýðõ ¿íýëýõ øàòóóäûã äóóñãàñíû дараа ìýäýãäñýí øèíæ¿¿äýýð øàòàëæ àíãèëíà. ªºðººð õýëáýë ýð¿¿ë íÿðàé, áàãà æèíòýé íÿðàé, õîîëëîëòûí áýðõøýýëòýé íÿðàé, шарлалттай нярай, гаж хөгжилтэй нярай ãэх мэт

10

ЭМЧЛЭХ, ЗӨВЛӨХ

•Нярай хүүхдэд òîõèðîìæòîé ýìчèëãýýã ¿ç¿¿лнэ.

•Эõýä õ¿¿õäýý õýðõýí àñðàõ òóõàé çºâºëгөө өгнө.

11

НЯРАЙН ҮЗЛЭГ

•Á¿õ òºðñºí íÿðàé õ¿¿õäýä ¿çëýã õèéнэ.•¯çëýã íü ñèñòåìòýé áàéõ áºãººä íÿðàéí òîëãîéíîîñ эхлээд õºëèéí õóðóó õ¿ðòýë á¿õ áèåèéã õàìðàõ ¸ñòîé.

•Çàðèìäàà íÿðàé хүүхдэд àþóëòàé øèíæ òýìäгүүд èëðýõ áà ¿¿íèéã íýí äàðóé òàíüæ ýìчëýõ, ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýýõ õýðýãòýé áàéäàã.

12

АЮУЛТАЙ ИЛРЭХ ШИНЖ ТЭМДГҮҮД

13

ØÈÍƯ¯Ä

Äîîðõ øèíæ¿¿äýýñ íýã íü áàéâàë: •Àìüñãàë îëøðîõ (>60ìèí) •Àìüñãàëûí òîî öººðºõ (<30ìèí) •Öýýæ õ¿чòýé õîíõîëçîõ •ßðàãëàæ àìüñãàëàõ •Òàòàëò •Óíòàà áóþó óíæãàð ñóë •Õàëóóðàõ (>380Ñ)•Õàëóóí <350Ñ ýñâýë äóëààöóóëñíû

äàðàà õàëóóí íýìýãäýõã¿é áàéõ •Õ¿éíýýñ èäýý ãàðàõ, ýñâýë õ¿éí

óëàéëò àðüñ ðóó òýëýõ •10-ààñ îëîí èäýýò òóóðàëò, ýñâýë

òîì öýâð¿¿, àðüñ õàâàãíàõ, õàòóóðàõ

•Õ¿éí øàðõíààñ öóñ àëäàõ •Öàéëò

Õ¿íä ºâчèí áàéæ

áîëçîøã¿é

ÝÌЧÈËÃÝÝ, ǪÂ˪ꪕÁóëчèíä 2 àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã òàðü •Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýý Íýìýëò ýìчèëãýý:•Äàõèí äóëààöóóëàõ áóþó øèëæ¿¿ëýõ ¿åä õ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãà. •Ýìíýëýãò èëãýýõýýñ ºìíº õ¿éíä õýñãèéí ýìчèëãýý õèé. •Ýìíýëýãò èëãýýõýýñ ºìíº àðüñíû õàëäâàðûã ýìчèë. •Öóñ àëäàëòûã çîãñîî.

Íÿðàé õ¿¿õäèéí àìüñãàëûí õýâèéí òîî

• Нэг ìèíóòàíä 30-60 óäàà àìüñãàëна.• Цýýæ õ¿чòýé õîíõîëçîõã¿é.• Аìüñãàë ãàðãàõàä ÿðàãëàõ чèìýý ñîíñîãäîõã¿é

– Àìüñãàëûí òîîã:•àìüñãàëûí òîîã á¿òýí íýã ìèíóòàíä òîîëно.

Зарим нярай áîãèíî õóãàöààíä æèãä áóñ àìüñãàëæ áîëíî (ìèíóòàíä 80 õ¿ðòýë).

•õýðýâ àìüñãàëûí òîîíä ýðãýëçýæ áàéâàë äàâòàí òîîëно.

• Дутуу болон бàãà жèíтэй нярай– öýýæ áàãà çýðýã õîíõîëçîæ – ¿å ¿å õýäýí ñåêóíäûí òóðø àìüñãàëàõã¿é áàéæ

áîëíî. 14

АРЬСНЫ ӨНГӨ ХЭВИЙН БАЙХ НЬ:: ÿéöýä íÿðàé хүүхдийн àðüñ õàðüöàíãóé çóçààí áàéäàã òóë äóòóó òºðñºí õ¿¿õäèéíõèéã áîäâîë àðàé öàéâàð áàéäàã. – Хүрэн улаан: полицитеми, халууцсан, халуурсан– Шар: эхний 24 цагийн дотор 85,5мкмоль/л < цусны үл

тохироо, сепсис, ВУИ– Цагаан: анеми, бүтэлт, шок

Хөх: • Төвийн хөхрөлт: (арьс, хэл уруул хөх) ВПС, уушигны

өвчнүүд• Захын хөхрөлт: (арьс, хэл хөх, уруул ягаан) с-м

метгемоглобинеми• Акроцианоз: (гар хөл хөх) хэвийн, бага зэрэг даарсан.

Хэвийн халуунтай нярайд хожуу илэрч байвал гиповолеми-с болсон захын цусны эргэлтийн хямрал байна гэж үзнэ.Арьс эрээнтэх: даарах, гиповолеми, сепсис, синдром Дауна, трисоми 13,18

15

• Õ¿¿õäèéí áóñàä ýðõòýí òîãòîëöîî õýâèéí áàéãàà ¿åä àðüñíû çàðèì ººðчëºëò¿¿ä õýâèéí áàéäàã:– ìèëèà (õàìðûí ýðãýí òîéðíû öàãààí

òîëáóóä), àìüäðàëûí ýõíèé ºäºð áóþó ò¿¿íýýñ õîéø ìýäýãäýíý.

– Õîðäëîãîò óëàéëò (æèæèã öàãààí òºâòýé óëààí òîëáóóä), 2 äàõü ºäºð áóþó ò¿¿íýýñ õîéø í¿¿ð, èõ áèå, íóðóóãààð ãàðíà.

– Õ¿¿õäèéí èõ áèå, õýâëèé, íóðóóíû àðüñ ýõíèé ºäðèéí äàðààãààñ ãóóæäàã.

16

Бèåèéí ýõýëæ òºðñºí õýñãèéã õàðна

• Хөхөрч хавдсан газар байна уу? – Толгойн хаван– Кефалогематома– Их, бага зулай– Гавлын заадсууд– Хөлийн хаван– Өгзөгийн хаван

17

ДАРАА НЬ• Нүүрний хэлбэр• Нүд• Чих• Хамар• Амны хөндий• Цээжний хэлбэр• Хөхний булчирхай• Уушиг

(спигмонометрээр)

• Зүрх (спигмонометрээр)

• Хэвлий • Хүй• Гадна бэлэг

эрхтэн• Анус• Мөчнүүд:• Түнхний үеүд

18

Ãàðûí õýâèéí áóñ áàéðëàë: • Хºäºë㺺íûã ажиглана.

– ãàð, õºë, áèå, òîëãîéãîî õýâèéí õºäºëãºж áàéíà óó?

– õî¸ð ãàð, õî¸ð õºëºº èæèë õºäºëãºæ áàéíà óó?

• Õýâèéí øèíæ¿¿ä:• ÿéöýä òºðñºí õ¿¿õäèéí õýâèéí áàéðëàë:

– ãàðàà ñóëõàí àòãàñàí – ãàð, ò¿íõ, ºâäºãíèé ¿åýð íóãàëñàí

• Дутуу болон бага жинтэй нярайд– ìºчä¿¿ä òýíèéñýí áàéæ áîëíî

• ªãçºã ò¿ð¿¿ëýëòòýé õ¿¿õäèéí õºë, ò¿íõ, ºâäºãíèé ¿åýð á¿ðýí íóãàëàðñàí; õºëèéí òàâõàé àìíû îéðîëöîî áàéæ áîëîõ áóþó õºë ãàäàãø àëöàéñàí áàéäàëòàé áàéäàã

19

Õýâèéí õ¿é:

–Õ¿éí ãîë-Ýõíèé ºäºð öàéâàð õºõ ºíãºòýé.

–Äàðàà íü ýíý íü õàòàæ, àãøäàã. –7-10 õîíîãèéí äàðàà óíàäàã.–ßëãàäàñã¿é .

20

Хэвийн шинжүүд :

•Х¿¿õýä 2 ºäðèéí äàðààгаас ºäºðò 6 óäàà øýýíý.

•Õ¿¿õäèéí áààñ ºäºðò 6-8 óäàà øèíãýâòýð ãàðàõ íü õýâèéí.

•Ýìýãòýé íÿðàé õ¿¿õäýä àìüäðàëûí ýõíèé äîëîî õîíîãò õýäýí ºäðèéí òóðø ¿òðýýíýýñ öóñ ãàðч áîëîõ áà ýíý íü ºâчíèé øèíæ áèø.

21

Төв мэдрэлийн тогтолцоо:

• Булчингийн хүчдэл – Гипотонус– Гипертонус

• Рефлексүүд:• Уруул цорвойх рефлекс• Хайх рефлекс• Хөхөх рефлекс• Нүд цавчих рефлекс• Бабкины рефлекс• Атгах рефлекс• Робинсоны рефлекс

• Сарвалзах рефлекс – Моро• Хөлийн атгах рефлекс• Бабинскийн рефлекс• Тулгуурын рефлекс• Автомат алхалтын рефлекс• Мөлхөх рефлекс• Галантын рефлекс• Пересийн рефлекс• Хүзүүний чангарах рефлекс

22

• Биеийн дулааныг үзнэ. Бие, гар, хөлд хүрнэ.

Их хүйтэн эсвэл их халуун байвал халууныг хэмжинэ.

• Биеийн жинг үзнэ. • Хөхөөр хооллолтыг үнэлнэ.

– Õºõ¿¿ëýõèéã àæèãëàõ. Õýðýâ сүүлийн 1 öàãèéí äîòîð õ¿¿õäèéã õºõ¿¿ëýýã¿é áîë ýõýýñ õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã õ¿ñч, õºõ¿¿ëæ áóé áàéäлûã 5 ìèíóò àæèãëàíà. Àæèãëàõäàà:•Õ¿¿õýä õºõºº çºâ ¿ìõýæ áàéíà óó? •Õ¿¿õýä çºâ áàéðëàëòàé ýñýõ •Ñàéí ñîðæ áàéãàà ýñýõ

– Õýðýâ õ¿¿õäèéã ñ¿¿ëèéí íýã öàãèéí äîòîð õºõ¿¿ëñýí áîë äàðàà õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõäýý ººðòºº õýëýõèéã ýõýýñ õ¿ñíý.

• Хэрэв эхийн хөх өвдөж, зовиуртай байгаа бол эхийн хөхийг үнэлнэ. 23

СЭГСРЭХ ХАМ ШИНЖ

• Shaken baby syndrome- Хүүхдийг сэгсэрснээс тархины эд эс гэмтэл авч хараагүй болох бүр цаашлаад үхэлд хүрч болно. Мөн янз бүрийн чадвараа алдаж оюуны хомсдол, хөгжлийн бэрхшээлтэй болдог. Эцэг эхчүүдийн хүүхдээ сэгсрэх гол шалтгаан нь хүүхдээ үйлах үед хэрхэхээ мэдэхгүйгээс болдог ажээ. Хүүхдээ уйлахад сандарсан эцэг эхчүүд өөрийн мэдэлгүй хүүхдээ сэгсэрч эхэлдэг байна. Эл сэгсрэлт нь томчуудад маш бага мэт санагдах боловч нярайд хүчтэй доргилт мэдрүүлдэг аж. Тиймээс хүүхэд тань уйлаад байвал аль болох тайван байж, сэгсрэлгүйгээр биедээ нааж, намуухан бүүвэйн дуу аялах, уйлаад зогсохгүй бол яаралтай эмчид хандах хэрэгтэй шүү!

24

• АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАН ТА БҮХЭНД БАЯРЛАЛАА.