2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062) YНЭ: 1000₮~ СоёЛт ХүНий өГЛөө СоНиН уНшиХААС ЭХЭЛдЭГ ~

ЗГМ

Монгол ардын зүйр үг

Гахайн махны худалдааг зогсоолоо

Цөвүүн цагийн оношлогоо Улсын тэтгэврээр хангалуун амьдрах аргагүй

Тэтгэврийн тогтолцоог 2035 оноос өмнө шинэчлэх ёстой.

Нийслэлээс гадна Булган, Дундговь, Төв, Орхон аймагт тархалт нэмэгджээ.

Хуучныг сууриар нь халах, шинэ тогтолцоог цогцлооход УИХ-ын олонх найдаж байгаа.

Бие бөх бол ганцыг дийлнэ, билиг бөх бол олныг дийлнэ

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 12> 2 > 6

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,662.86 394.36 39.69

АЛТ ЗЭС

58970.76%

1288.240.27%

10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

107.520.1%

94.260.00%

ГЭРЭГЭ БОНД

95.630.16%

онЦлох

улс төрИрц хүрээгүй гэсэн шалтгаа­наар УИХ-ын байнгын болон дэд хороодын хурал мөн л хойшлов. Өнөөдөр нийслэлийн ЗД болон НИТХ-ын даргыг томилох товтой байна. Цэц ирэх 23­нд хуралдаж, ШШГ тухай хууль Үндсэн хууль зөрчсөн эсэхийг эцэслэнэ. МАн­ын Удирдах зөвлөл хуралдан, Р.Дагвыг НИТХ-ын даргад нэр дэвшүүлэв.

эдийн засагАМГТГ: Импортлогчид шата­хуун, дизель түлшийг литр тутамд ^100-өөр бууруулна. Монголбанк 95 жилийн ойдоо зориулж зоосны цувралаа гурван мөнгөн зоосоор баяжуулжээ.Улаанбаатарт инфляц 2018 оны эхнээс 9.7 хувиар өсөөд байна.Шинэчлэгдсэн Топ 20 индекс 0.51 хувиар буурч, 21,493.87 нэгж боллоо.

21,493.87

(нэгжээр)

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

Топ 20 индекс

нийгэмЗарим орноос гахайн мах, өөх импортлохыг түр хугацаагаар хориглов. Ирэх 11­дүгээр сард дөрөв­дүгээр төрөх эмнэлгийг барьж дуусгах гэрээг ЭМЯ байгуулжээ. Өнгөрсөн онд манай улсад 78993 хүүхэд шинээр мэндэлсэн байна. Зорчих урсгал нэмэгдсэн тул Замын-Үүд-Эрээн чиглэлд галт тэрэг нэмж гаргалаа.

дэлхийхБнГУ­ын эдийн засгийн өсөлт сүүлийн таван жилийн үнэмлэхүй тувшинд буурав.“Газпром”­ын тэргүүн бензин, дизелийн түлшний оронд хийн түлш ашиглахын зөвлөв. Венесуэл экспортод гаргаж буй газрын тосныхоо 15 хувийг криптовалютаар борлуулна. хятадын Далянь хотын шүүх Канадын иргэнд цаазаар авах ял оноолоо.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 6 2

улаанБаатар2019.01.16

Цэлмэг

-12° -24°

ЦАГ АГААР

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

Тавхан жилийн дотор агаарын бохирдлоо 50 хувиар бууруулсан тэргүүн туршлага хаяанд байхад утааг багасгах аргыг бид хаа холоос эсвэл хоцрогдож хуучирсан өнгөрсөн зуунаас хайх хэрэггүй болж байна. 4, 5

С.Батсайхан / ЗГМ©

БИД УТУУЛж, БЭЭжИН ЦЭЛМЭв

НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН

3

Төрийн өмчит компаниудыг ТУЗ нь унагаж байна

төрийн мөнгө ёолох биш дээ... Баруун солгойгүй өм цөм иддэг дарга нар “төр муу менежер” гэх үгээр өөрсдийгөө зөвтгөдөг. Хэрэв хууль дүрмээ барьдагсан бол, төрийн өмчит компаниудын улсын төсөвт оруулах ашиг дарга нарынх нь тансаглалаас ч өндөр дүнтэй гарах боломжтой.

Компанийн хувь заяаг атгах тархи болсон туЗ-ийн үүрэг нөлөө энд голлоно. тиймээс туЗ-д дор хаяж санхүүгийн бүрт гэл, тайлан тооцоог уншаад хяначих чадвартай, мөн хууль эрх зүйн мэдлэгтэй, тухайн

сал барын мэргэжилтэй биш юм аа гэхэд ойлголттой хүнийг то милдог байвал олон улсад өр сөлдөх хэмжээний бодлого, үйл ажиллагаа явуулж дөнгөнө. Гэвч манайд эсрэгээрээ. Засгийн газар, яам, агентлагийн дарга, ах лахууд төрийн өмчит ком-паниудынхаа туЗ-д “шавж”, сард ганцхан удаа зарладаг ху ралдаа ч очихгүй тасалдаг үлгэн салган оролцоог тэндээ бүр нутагшуулж чадсан.

өнөөдөр Монгол улсад төрийн өмчит 86 компани үйл ажиллагаа явуулж байна. үүнээс “Эрдэнэс Монгол” ХХК-д найм, Сангийн яаманд зургаа, бусад нь төБЗГ-т харъяалагддаг.

Э.БатцэцэгЗГМ

9

Азийн хувьцаанд дарамт хэвээрКормак Мюллен

даваа гарагт Европ тив, БНХАу-д эдийн засгийн ста-тис тик сул гарсан. үүний дараа мягмар гарагт Азийн хувьцаа дарамттай өн гөр сөн нь дэлхийн эдийн зас гийн удаашралд буй түгшүү рийг ихэсгэв. Мөн өдөр үнэт цаасны үнийн өөрчлөлт бага байсны зэрэгцээ иений ханш өссөн юм.

Японд үнэт цаасны арилжаа бага, Австралид ч мөн өөрчлөгд-сөнгүй. Хятадын экспорт буурсан нь Вашингтон, Бээжингийн худалдааны дайны нөлөөний тусгал болсонтой уялдан S&P

500 индекст багтдаг технологийн компаниудын үнэт цаасны үзүүлэлт энэ сард гурав дахь удаагаа буурав. Арилжааны нөхцөл сайжирч эхэлсэн тухай Citigroup мэдэгдсэний дараа санхүүгийн салбарын үзүүлэлт сэргэсэн нь банкууд, АНу-ын фьючерсийн үнэ өсөх нөхцөл бүрдүүлэв.

өмнө нь буураад байсан АНу-ын Сангийн Яамны үнэт цаасны өгөөжид ноцтой өөрчлөлт орсонгүй. Ам.долларын ханш суларлаа.

ЭДИйН ЗАСАГ

ЭДИйН ЗАСАГ

Томуугийн дэгдэлт инфляц өсөхөд нөлөөлжээ

утааны улиралтай зэрэгцэн дэгддэг томуу, томуу төст өвч-ний тархалт эмч, эмнэлгүүдийн ачааллыг нэмэхээс гадна ир-гэдийн санхүүд ч дарамт болж байгаа нь статистикийн мэдээллээс харагдаж байна. өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын байдлаар эм, эмнэлгийн үйл-чил гээний төлбөр иргэдийн хэтэвчинд мах, нүүрсний үнийн өсөлтөөс дутуугүй дарамт болжээ.

Эдгээр төрлийн бараа, үйлчилгээний үнийн өсөлт 12 дугаар сард инфляц 8.1 хувьтай гарахад жин дарсан аж. үСХ-ны мэдээлснээр инфляцад орон сууц, ус, цахилгаан түлшний үнэ өмнөх оны мөн үеэс 16.3 хувиар, харин эм, тариа, эмнэлгийн үйлчилгээний төлбөр 11.4 хувиар өсөхөд голлон нөлөөл-сөн байна.

үүнээс гадна шинэ жилийн баярын арга хэмжээтэй хол-боотойгоор согтууруулах ундаа, тамхи, хүнсний бараа, ундаа хэрэглээний үнийн өсөлтөд нөлөөлсөн. уг нь эм, тариа, эмнэлгийн үйлчилгээний үнэ иргэдийн хэрэглээний сагсанд 3.6 хувийг буюу маш бага жин дардаг.

З.Цэлмэг@tselmegZGM

11

МИАТ ТӨХК нийгмийн хариуцлагын хүрээнд үйл ажиллагаагаа олон нийтэд таниулах, цаашлаад хүүхэд залууст нисэхийн салбарын талаар ойлголт өгч, ирээдүйд мэргэжлээ сонгоход нь туслах зорилгоор “MIAT EXCURSION” аяллын хөтөлбөрийг зохион байгуулж эхэллээ. Тус хөтөлбөрт сонирхсон хэн бүхэн оролцох боломжтой.

“MIAT EXCURSION” хөтөлбөрийн хүрээнд МИАТ компанийн төв байр, Сургалтын төв, Нисэхийн музей, Олон улсын зорчигч бүртгэлийн хэсэг, Mock Up буюу сургалтын иж бүрэн төхөөрөмж, Агаарын хөлгийн засвар үйлчилгээний төвтэй танилцах боломжтой юм.

MIAT EXCURSION-ээр АялААрАй

Та утсаар яриад бүртгүүлээрэй

7004 9643

Улс төр

2 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

Нийслэлээс гадна Булган, Дундговь, Төв, Орхон аймагт тархалт нэмэгджээ

П.БатбөхЗГМ

ТОвЧХОН » ПАрлАМенТУИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хороо, Ёс зүйн дэд хорооны хурал ирц хүрээгүй шалтгаанаар тус бүр найм дахь удаагаа хойшиллоо. Эдийн засгийн байнгын хороогоор ЗТХ-ийн сайд Я.Содбаатарыг чөлөөлөх эсэхийг хэлэлцэх бол Ёс зүйн дэд хороогоор ЖДҮХС-тай нэр холбогдсон гишүүдийг “шүүх” юм.

» ЦэЦҮХЦ Их суудлын хуралдаанаа энэ сарын 23-нд хийхээр товложээ. Тус хуралдаанаар Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн зарим заалт Үндсэн хууль зөрчсөн маргааныг дахин хянаж, эцэслэн шийдвэрлэнэ. ҮХЦ-ийн дунд суудлын хуралдаанаар дээрх хууль Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үзсэн боловч УИХ хүлээн аваагүй юм.

» ЗАсГИйн ГАЗАр2019 оныг гүйцэтгэх засаглал “Иргэн төвтэй төрийн үйлчилгээний жил” болгон зарлахаар болжээ. Төрийн байгууллагын үйл ажиллагаа, үйлчилгээг цахим орчинд оруулах буюу дижитал шилжилт хийнэ гэж ЗГХЭГ-ын дарга онцлов. Энэ хүрээнд хийх ажлын төлөвлөгөөг өнөөдөр хуралдах Засгийн газрын хуралдаанаар батлах юм.

» нИйслэлӨнөөдөр НИТХ-ын ээлжит бус VI хуралдаанаар Нийслэлийн засаг даргад нэр дэвшигч С.Амарсайхан, НИТХ-ын даргад нэр дэвшигч Р.Дагва нарыг томилох эсэхийг шийдэх юм. МАН-ын Удирдах зөвлөл өчигдөр хуралдаж НИТХ-ын даргад Р.Дагвыг нэр дэвшүүлэхийг олонхын саналаар дэмжжээ.

» АГенТлАГШӨХТГ-аас шатахууны үнийг 100 төгрөгөөр буулгаж байгааг хангалтгүй гэж үзлээ. Тэд дор хаяж 300 төгрөгөөр буурах ёстой гэж тооцоолж байгаа бөгөөд өнгөрсөн онд нефть импортлогч компаниуд шатахууны жижиглэнгийн үнийг таван удаа нэмсэн ч эргээд 250 төгрөгөөр бууруулж буй нь шударга бус гэв.

Б.Хасуй / ЗГМ©

шадар сайдын тэргүүлдэг улсын онцгой комисс өчигдөр яаралтай хуралдаж, ЭМЯ, МХЕГ-ын мэдээлэлтэй танилцан, зарим арга хэмжээг шуурхай авахаар болов. тухайлбал, дөрвөн аймаг, нийслэлийн худалдаа, үйлчилгээ, хоолны зарим газарт гахайн африк мялзан өвчин гарсантай холбогдуулан гахайн мах, өөх импортлохыг хориглов.

Мөн ханиадны А хүрээний H1N1 вирусын дэгдэлтийг бууруулах талаар ЭМЯ-нд үүрэг өглөө.

Гахайн мялзан өвчин гарсан Булган, дундговь, төв, орхон аймгийн зарим сум, голомтоос 450 гахайг устган булшилж, ариутгал, халдваргүйтгэл хийсэн ч өвчний тархалт нэмэгдэх хандлагатай байгаа тул улам эрчимжүүлэхийг шадар сайд үүрэг болгов. Мөн БНХАу, оХу, ХБНГу, Польш зэрэг улсаас гахайн мах, өөх импортлохыг түр хориглож байна. Энэ оны нэгдүгээр сарын байдлаар БНХАу, Япон болон европын 14 улсад энэ өвчин бүртгэгдэж, нэг сая гаруй гахай өвчилжээ.

Гахайн африк мялзан нь гахайнаас гахайнд хавьтлын замаар халддаг аж. тус өвч-нийг хүнд халддаггүй, зөвхөн гахайн цус төлжүүлэх эрхтний гэмтэл, уушиг, бүдүүн гэдэсний нэвчдэс үрэвслээр

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Гахайн махны худалдааг зогсоолооилэрдэг, эд эрхтэнд нь үхжилт үүсгэдэг, өндөр халуурдаг вирусын гоц халдварт өвчин гэж тодорхойлжээ. Хэдийгээр хүнд халддаггүй ч гахайн мах, өөх, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг сайтар болгож хэрэглэхийг зөвлөж байгаа юм. учир нь гахайн мялзан хүний өвчлөлийн вирустэй мутацид орж шинэ төрлийн өвчин үүсгэдэг байж болзошгүй гэж таамаглаж буй бөгөөд энэ төрлийн судалгааг олон улсад

Аймгийн удирдлагууд нийслэлд чуулж “Нутгийн удирдлагын тогтолцоо-эрхзүйн шинэчлэл” сэдэвт үндэсний чуулганд оролцож байна. Мөн НүБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн орлогч суурин төлөөлөгч даниела Гаспарикова болон швейцарын хөгжлийн агентлагийн дэд захирал илариа дали нар тус чуулганд оролцож байгаа юм. уиХ-ын төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга д.Лүндээжанцан чуулганыг нээж хэлсэн үгэндээ нутгийн удирдлагын тогтолцооны эрх зүйн шинэчлэлийг хийхдээ үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийг оновчтой болгох хэрэгтэйг онцолсон. уиХ-ын даргын захирамжаар төвлөрлийг сааруулах, орон нутгийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хууль, эрх зүйн орчныг судалж, санал дүгнэлт гаргах, хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсэг байгуулагдсан. уг ажлын хэсгийн ахлагч, уиХ-ын гишүүн д.тогтохсүрэн илтгэл тавьж хэлэлцүүлэв. тэрбээр уиХ-ын тамгын газар, НүБ-ын хөгжлийн хөтөлбөр, швейцарын хөгжлийн агентлаг хамтран “Монгол улсын төлөөллийн байгууллагыг бэхжүүлэх нь” төслийг хэрэг-

жүүлж байгааг дурдаад төслийн хүрээнд Монгол улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн өнгөрсөн 27 жилийн хэрэгжилтийн байдалд дүн шинжилгээ хийж, нутгийн удирдлагын эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох хэрэгцээ шаардлага байгааг онцлов.

Нутгийн удирдлагын эрх зүйн орчныг шинэчлэх зарим хуулийн төслийг парламентад өргөн бариад байгаа. тухайлбал, Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд улаанбаатар хотын удирдлагуудын эрх мэдэл, төсвийг нэмэх тодорхой болгох заалтууд тусгасан. Харин аймаг, орон нутаг зарим хотын удирдлагын эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр

тус чуулганаар хэлэлцсэн санал, шийдвэрийг уиХ-аар байгуулсан ажлын хэсэг хуулийн төсөлдөө тусгах юм. Энэ талаар тус ажлын хэсгийн ахлагч д.тогтохсүрэн “Нутгийн удирдлагын тогтолцоог өөрчлөх, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгоход дөрвөн чиглэлд анхаарах шаардлага бий. үүнд, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн хуваарийг өөрчлөхөд харгалзан үзэх тодорхой үндэслэл шалгуурыг бий болгох, хотын удирдлага, захирагчийн бүрэн эрх, үйл ажиллагааг итХ, Засаг даргын бүрэн эрхээс зааглах, итХ, Засаг даргын эрхлэх асуудлыг давхардуулсан зэргийг засаж, сайжруулах, төсөв, татвар, санхүүгийн дорвитой өөрчлөлт хийж, орон нутгийн бие даасан байдал, хариуцлага, санаачилгыг дээшлүүлэх шаардлага байна гэж судалгааны баг үзсэн гэв.

тус үндэсний чуулганд 21 айм-гийн удирдлагууд оролцож байгаа бөгөөд орон нутгийг төлөөлж дунд говь аймгийн итХ-ын дарга С.Сүх баатар, төв аймгийн Засаг дарга Ж.Батжаргал нар орон нутаг болон салбар хоорондын уял даа холбоо, тулгамдаж байгаа асуудлаа хөндөж, хуулийн төсөлд өгөх санал, хүсэлтээ илэрхийлэв.

ЭМ-ийн сайд Д.Сарангэрэл Улсын онцгой комиссын хуралд оролцож, хоёр асуудалд онцгой анхаарах хүсэлт гаргалаа. Энэ талаар тэрбээр дараах тодруулгыг өгч байна.

-Улсын хэмжээнд ханиадны вирус өндөр дэгдэлттэй байгаа тул улсын комисст хандав уу. Ханиад, томуугийн дэгдэлт ямар байна вэ?

-томуу, томуу төст өвчний дэгдэлт улсын хэмжээнд 9.3 хувьтай байна. Нийслэлд 7.1 хувь, орон нутагт 10.6 хувьтай гэсэн судалгаа гарсан. Хэдийгээр улсын хэмжээнд томуугийн дэгдэлт 9.3 хувьтай байгаа ч төв, дорнод аймагт 17 хувьд хүрч хөл хорио тогтоох шаардлага үүслээ. Хэрвээ тухайн нэгжид амбулаторын

үзлэгээр томуугийн дэгдэлт 15 хувьд хүрвэл хөл хорио тогтоох ёстой. тиймээс дээрх хоёр аймагт дЭМБ-ын зөвлөмж, ЭМ-ийн сайдын тушаалаар хорио тогтоохоор улсын онцгой комисст хүсэлт тавьж, шийдвэрлүүллээ. өөрөөр хэлбэл, тухайн орон нутаг дахь сургууль, цэцэрлэг, үзвэр үйлчилгээ, баар ресторан, цайны газрын үйл ажиллагааг зогсоох юм.

-Ханиад, хатгаа туссан хүүх-дүүдийг эмнэлгийн ороор хангах ямар арга хэмжээ авч байгаа вэ ?

-Энэ он гараад эмнэлгийн орны ачаалал эрс нэмэгдсэн. Нийслэлийн хэмжээнд 977 хүүхдийн ор батлагдсан байдаг ч өнгөрсөн долоо хоногт орны ачаалал 73 хувиар нэмэгдэж,

723-аар хэтэрсэн. одоогоор 500 гаруй хүүхдэд эмнэлгийн ор шаардлагатай байна. Гурван жилийн өмнөх шиг эмнэлгийн коридорт гудас дэвсэж хүүхэд эмчилдэг байсныг болиулсан ч эвхдэг орон дээр эмчилж байгаа нь үнэн. Яг үнэндээ эмнэлгүүд “гал унтраасан” байдлаар л ажиллаж байна. Насанд хүрэгсдийн тасаг, эмч, сувилагчийн өрөө, сургалтын танхим гээд эмчилж болох бүх өрөөг чөлөөлөн, эвхдэг ор байрлуулсан. үүнийг шийдвэрлэхийн тулд дүүргийн эрүүл мэндийн төвүүдээр хүүхэд үзэж, томчуудын эмнэлгийн амбулаторын үзлэг, эмчилгээг хувийн эмнэлэгт шилжүүлж эхэллээ. Эхний ээлжинд Сонгино-хайрхан дүүргийн Эрүүл мэндийн төвийг ийм болгож байна. Мөн

төрийн тусгай алба хаагчдын эмнэлэгт 30 ор, хоёрдугаар эмнэлэгт 50 ор, төмөр замын эмнэлэгт 100 ор гаргахаар боллоо.

-Эм тариа, вакцины хангалт хэр хүртээмжтэй байгаа вэ?

-А хүрээний H1N1 томуугийн вирус зөвхөн Монголд байгаа юм биш. АНу, оХу, БНХАу, БНАСАу, Япон зэрэг оронд өргөн хүрээтэй дэгдэж, цар тахлын хэмжээнд хүрээд байна.

дЭМБ-аас гаргасан стан-дартаар тухайн улс хүн амынхаа 40-45 хувийг улирлын томуугийн вакцинд хамруулснаар H1N1 вирус, ханиадны цар тахлаас хамгаалж чадна гэсэн тооцоолол бий. Манай улс хүн амынхаа 0.6 хувийг л хамруулж байна. дЭМБ-ын зөвлөснөөр 2018 онд нийслэлийн хэмжээнд бага насны

хүүхдүүдэд хатгалгааны эсрэг 120 мянган хүн-тун вакцин хийсэн. тиймээс улсын онцгой комисст 1.3 сая хүн-тун вакцин авах 10 тэрбум төгрөгийн хөрөнгийн эх үүсвэрийг төсөвт суулгаж өгөөч гэдэг саналыг тавьж, 2020 оны төсөвт тусгах дэмжлэг авлаа. Мөн онцгой комиссоос дЭМБ-д захиалсан вирусын эсрэг тамифлю эмийг яаралтай нийлүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг үүрэг болгосон. улсын онцгой комиссоос бас нэг үүрэг өгсөн нь томуу, томуу төст өвчний дэгдэлтийн үед 0-5 хүртэлх насны хүүхдээ асран хөдөлмөр эрхэлж байгаа эцэг, эх асран хамгаалагчид цалинтай чөлөө олгох асуудлыг шийдвэрлэж Засгийн газрын хуралдаанд оруулахыг үүрэг болгосон.

Улсын онцгой комисс гахайн мялзан өвчний голомтын бүсээс хүн, мал амьтан, тээврийн хэрэгслийн шилжилт хөдөлгөөнийг түр хугацаагаар хориглох зэрэг шаардлагатай арга хэмжээ авахыг холбогдох байгуул-лагуудад үүрэг болголоо.

ПАРЛАМеНТ

Нутгийн удирдлагын тогтолцоог шинэчилнэ

УИХ-ын гишүүд аймгийн

удирдлагуудын “зовлон”-г

сонсож байна

Д.Сарангэрэл: Төв, Дорнод аймагт хорио тогтооно

хийсээр байгаа юм. Мөн таван хошуу малд халддаггүй гэж Мал эмнэлгийн ерөнхий газрын дарга д.түмэндэмбэрэл улсын онцгой комисст танилцуулав. Манай улсын нэр бүхий 10 компани дээрх улсуудаас гахайн мах, махан бүтээгдэхүүн импортлон 74 цэгт хүргэж, тэндээс бусад газарт нийлүүлдэг байна. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага тэдгээр цэгээс 100 гаруй дээж авахад 50 хувьд нь өвчний шинж тэмдэг илэрчээ.

иймээс эхний ээлжинд тэдний түгээлтийг зогсоох мэдэгдэл өгч, агуулахыг нь лацдаад байна. Мөн гахайн мах, махан бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг ресторан, кафе, баар, цайны газарт хяналт шалгалт, тандалт судалгаа явуулж эхэллээ. Мөн өвчнийг илрүүлэх идэвхтэй тандалт, судалгааг 30 хоногийн дотор хийж, халд-варгүйтгэлийн иод, лемон боди-сын нөөц бүрдүүлж, гахайн аж ахуй эрхэлдэг байгууллага, иргэдийн тэжээлийн агуулах,

байр, хашаа хороог ариутгах аж. Харин эл өвчний эсрэг эмчилгээ байдаггүй учир өвчилсөн гахайг шууд устгаж булшилдаг аж. Мөн голомтын бүсээс хүн, мал амьтан, тээврийн хэрэгслийн шилжилт хөдөлгөөнийг түр хугацаагаар хориглох, хилээр зорчих иргэдийн гар тээш, ачаан дахь гахайн мах, махан бүтээгдэхүүнийг хурааж уст гах зэрэг шаардлагатай арга хэмжээ авахыг холбогдох бай гуул-лагуудад үүрэг болголоо.

I улирлын нэмэлт захиалга үргэлжилж байна

ОНлАйН ЗАХИАлГА ХЭвлЭМЭл ЗАХИАлГА ХОСОлМОл ЗАХИАлГА

70103131 99903581zgm.mnzgm.mn zasagcoZGMmn

• УлИРАлД: 5000T (62 ДУГААР)• ХАГАС ЖИлД: 10 000Т (124 ДУГААР)• ЖИлД: 15 000Т (248 ДУГААР)

• УлИРАлД: 30 000Т (62 ДУГААР)• ХАГАС ЖИлД: 60 000Т (124 ДУГААР)• ЖИлД: 120 000Т (248 ДУГААР)

(Хэвлэмэл + Онлайн)

• УлИРАлД: 32 000Т (62 ДУГААР)• ХАГАС ЖИлД: 65 000Т (124 ДУГААР)• ЖИлД: 125 000Т (248 ДУГААР)

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

Та QR кодыг уншуулан гүйлгээний утга хэсэгт и-мэйл хаяг эсвэл утасны дугаараа бүртгүүлэн Засгийн газрын мэдээ сониныг өөрийн хүссэн хэлбэрээрээ захиалаарай.

QR код ашиглахгүйгээр төлбөр хийх бол:

тоот дансанд мөнгөө тушаана уу.2600092954

орнуудтай өрсөлдөх чадварын тухай удирдлагын түвшинд ярьж суугаа гэдэгт та итгэх үү. түүнчлэн хөдөө аж ахуйн салбарын түүхий эд бэлтгэгчдийн баялгийг зах зээлд зүй зохистой үнэлүүлэх, бизнесийн орчныг нь бодит болгох зорилготой Хөдөө аж ахуйн бирж төХК-ийн туЗ-ийн дарга нь Батлан хамгаалах яамны газрын дарга, бригадын генерал хүн байх жишээтэй.

Гүйцэтгэх удирдлага туЗ-дөө тухалчихсан тохиолдол ч нэг биш. төрийн өмчит компанийн гүйцэтгэх захирал бөгөөд туЗ-

Гүйцэтгэх удирдлага ТУЗ-дөө тухалчихсан тохиолдол ч нэг биш

3ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

нийтлэлчийн булан

◄1Гэхдээ өнгөрсөн жилээс төрийн

өмчийн бодлого, зохицуулалтын газарт харьяалагддаг эрчим хүчний салбарын 21 компанийн 70 хувийг нь ЭХЯ хариуцах болсон билээ.

Эдгээрээс, төрийн өмчит улсын үйлдвэрийн газраас бусад нь бүгд Компанийн тухай хуулийн дагуу дүрэмтэй, туЗ-тэй, хараат бус гишүүдтэй. Харин тэднийг томилохдоо мэргэжлийн биш, улс төрийн байгууллага болгож орхидог тул компанийн ашгийн төлөөх бизнесийн зорилго нь өөрчлөгддөг. төр өмчлөгчийн үүднээс л туЗ-д байх ёстой болохоос зохицуулагчийн зүгээс туЗ-д орчихоод үйл ажиллагааны чиглэл өгч болохгүйг Компанийн сайн засаглалын хөгжлийн төв тББ-ын судалгааны тайланд дурджээ. түүнчлэн хуулийн дагуу дүрэм, журам, бүрдүүлэх бичиг баримт бүгд ягштал гүйцэд хэрнээ, түүнийгээ хэрэгжүүлэх тал дээр “нойл” байгааг тэд онцолсон. олон жил ажилласан туршлагатай мэргэжилтнүүдтэй, м е н е ж м е н т и й н ху в ь д тогтворжсон компаниудад туЗ-ийн тогтворгүй байдал сөргөөр нөлөөлдөг. удирдлагын багийн оновчгүй шийдвэр үйл ажиллагааг доголдуулж, гацаахгүй ч бизнесийн хөгжилд нь бул хар чулуу шиг саад болдог байна. шинэ томилогдогсод компанийнхаа учрыг ч олоогүй байхад туЗ дахин солигддог үзэгдэл олон байна.

Мөн төрийн өмчит компаниуд хараат бус захиралтай байх ёстой ч овгийнхоо оронд хэн нэг улстөрчийн нэрээр нэрлэгдсэн “тэрний хүн, энэний хүн” очдог нь нууц биш. тэдэнд туЗ нь өндөр цалин баталж, олон сая төгрөгийн ажил, үйлчилгээ, худалдан авалтыг шууд гэрээгээр сонгох хэмжээлшгүй эрх олгодог. өнгөрсөн хугацаанд шуугиан тарьсан сэдвүүдийн нэг бол төрийн өмчит компаниудын захирлуудын цалин хангамжийн асуудал байсан. Сард 3.5-10 сая төгрөгийн цалинтай захирлуудыг л шүүмжлэн зэвүүцэж байснаас толгойг нь илсэн туЗ-ийн бүрэлдэхүүн, чадавхын талаар огт хөндөөгүй.

тэг зогсолт, хүүхдүүдийн амь эрсэдсэн ослуудын дараа Эрчим хүчний яам “ямбыг

нь эдлэхгүй байж ялыг нь үүрдэг” гэж гомдоллож гүйсээр салбарынхаа компаниудыг эзэмшилдээ авангуутаа туЗ, болон удирдлагуудыг нэн түрүүнд сольсон. туЗ-д улс төрийн томилгоо хэрэгждэгийн тод жишээ нь багш мэргэжилтэй ч нам дотроо цүнх барилтаар өндрөө авсан нэгэн түшмэл төсөвт хамгийн их татвар төвлөрүүлдэг хэд хэдэн компанийн туЗ-д давхар давхар багтсанаас харагддаг. даргынхаа дохилтоор навтас хийх түүнийг уул уурхайн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч

Төрийн өмчит компаниудыг ТУЗ нь унагаж байна

Б.Хасуй / ЗГМ©

Олон жил ажилласан туршлагатай мэргэжилт-нүүдтэй, менежментийн хувьд тогт-воржсон компаниудад ТУЗ-ийн тогтворгүй байдал сөргөөр нөлөөлдөг.

ийн гишүүн гэх сэтэртэй тэдгээр эрхмүүд өөртөө зориулж тогтоол батлалцаад, өөрөө түүнийгээ хянаад явах нь л дээ, “давхар дээлтүүд” шиг...

Гэхдээ төрийн өмчит компани болгон туЗ-д мэргэжлийн бус хүн томилсон гэж туйлширч болохгүй. Салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн туршлагатай нэгнээс эхлээд гадаадад эзэмшсэн мэргэжил, боловсролоороо толгой цохих залуус ч багтдаг. Гэхдээ ингэж “гялайж, гялтайсан” нэгнээ бараг бүхий л томоохон компаниуд туЗ-дөө

тэрбум төгрөгөөр

худалдан авсан

30 %30 % 34 %

70 % 70 % 66 %

Төрийн өмчит компаниудын эзэмшлийн харъяалалМУ-д төрийн өмчит 101 компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд үүнээс :

УУХҮЯ

ТӨБЗГТӨБЗГ ТӨБЗГ

ЭХЯ ЗТХЯ

Уул уурхайн салбарт

Эрчим хүчний салбарт

Хөшигийн хөндийн шинэ нисэх онгоцны

буудлын хувьцааны

ТӨрИйн ӨМчИТ коМПАнИУДын Өр ТӨлБӨр, АВТоМАШИны ЗАрДАл

₮15.52016

2012-2015

оны эхний хагас жилд

тэрбум төгрөгийн алдагдалтай

төгрөгийн өр, төлбөртэй

170Нийт тансаг зэрэглэлийн

ширхэг жийп автомашиныг

19 42 4.7тэрбум

төгрөгөөржилд дунджаар

ширхэг жийп автомашиныг

багтаасан байна. тэр чадварыг нь эрдэс баялаг, эрчим хүч, төсөв санхүү гээд олон салбартаа ашигладаг гэвэл бас л эндүүрэл. Зөвхөн “мэргэжлийн туЗ бүрдүүлээгүй” гэх шүүмжлэлийг хаах зорилготой намтраар нь гоёдог. Хэрэв чадварлаг залуусыг ашигладаг байсан бол төрийн өмчит компаниуд жил бүр алдагдалтай ажиллаж, өр зээлдээ хүлэгдэн, техник технологийн хувьд ч өнгөрсөн зуундаа царцаж хоцрохгүй сэн.

Компанийн засаглалын хөгжлийн төвийнхөн сайн засаглалын судалгааг хувийн хэвшлийнхэнд ч хийж өгдөг. Хаалттай компаниудад сайн засаглалын жишээ олон ч нууцын зэрэглэлд менежментээ судлуулна. Зөвхөн туЗ-ийн хурал хийхэд л төрийн болон хувийн эзэмшлийн компанийн эрс ялгаа харагддаг. Хэлэлцэх асуудлын материалыг хуралд бэлдсэн байдал, туЗ-ийн гишүүдийн хандлага, шийдвэр нь тэс өөр. Хувийн компаниудын сайн засаглалыг төрийн өмчит компанид нэвтрүүлэх шаардлагатайг мэргэжлийн байгууллага зөвлөсөн. Нэн тэргүүнд төрийн өмчит компаниудын жилийн нэгдсэн тайланг стандарттай болгох хэрэгтэй. Санхүү, үйл ажиллагаа, эрсдэл гээд бүхий л асуудлыг цогцоор авч үзэж, туЗ-өөр хэлэлцсэн асуудлууд, түүнийг шийдвэрлэсэн байдал, хойшлуулсан бол шалтаан гэх мэтээр дэлгэрэнгүй тайланг нэг стандартаар гаргадаг байх нь сайн засаглалтай, үр ашигтай ажиллах эхний алхам гэж тэд үзжээ.

С.ЦОГТБАяР ЗУРж БАйНА

10.8их наяд

ТӨБЗГ©

CGDC©

ЗГМ: Цуврал

4 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

Бээжинд сурдаг Заяа улирлын амралтаараа эх орондоо ирээд ханиаданд дарлуулж, халуундаа шатаж байгаад буцлаа. Эх орон, элгэн садан дээрээ ирсэн ч гэлээ аргагүйн эрхэнд хүний нутаг руу буцсан нь энэ. түүн шиг Хятадын томоохон хотод сурч буй олон монгол оюутан сүүлийн хэдэн жил Хятад, Монголын хорт утаа хэрхэн буурч буйг хэлж чадах амьд гэрчүүд. “Бээжингийн агаар цэвэр тунгалаг бол-чихсон гэж би хэлэхгүй. Гэхдээ улаанбаатарынхтай харьцуулшгүй” хэмээн охин толгой сэгсэрч байна.

Бээжингийн иргэд өнгөрсөн өвлөөс цэнхэр тэнгэрийг утаан хөшиггүй хардаг болсон. Бүр сэрүү буусан өвлийн өдрүүдэд хүүхэд багачууд нь цэлмэг тэнгэртээ цаасан шувуу хийсгэн наадаж, өмнөх жилүүдийн өтгөн утаа жил жилээс сэмрэн шингэрч буйг мэдэрч, нүдээрээ харж байна. Гэтэл Хятад улстай хил залгадаг Монгол улсын нийслэл улаанбаатарын иргэд хорт хийн хөндийд торлогдож, хөгшид хүүхэд, дарга цэрэггүй 200 гаруй төрлийн хорт бодисоор "утуулсаар" буй. дуу шүлэгтээ мөнхөлсөн цэнхэр тэнгэрийн дор бяцхан үрс эрх дураараа цэнгэн наадах нь бүү хэл эмнэлгийн хүйтэн шалан дээр халуу шатан, тарчилж хэвтэх юутай уйтай. утааны гамшигт алаг үрс, ахмад настнууд торгуулийн суман адил түрүүлж хэлмэгдэн, харъяа дүүргийн эмнэлгүүдийн шалаар монгол хүний эрдэнэт амь нас, эрүүл мэнд хөглөрсөөр. одоогийн улаанбаатарыг орчин цагийн Монголын нийслэл үү, үй олноор нь утаж, устгах биологийн зэвсэг болсон эсэхийг ялгахад бэрх байна.

улаанбаатарыг нөмөрсөн энэ эмгэнэл одоогоос тавхан жилийн өмнө урд хөршийн том хотуудыг торлож, таван настай

Улаанбаатар улсын нийслэл үү, үй олноор нь устгах биологийн зэвсэг үү

Г.Байгал @baigalZGM

БИД УТУУлж, БээжИн ЦэлМэВ

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАвААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор З.Цэлмэг

Утас: 99901526

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

реДАкЦ

ЗАр сУрТАлчИлГАА

хАяГ

ЦАхИМ хУВИлБАр

0 0 1 0 6 2

VS

ДНБ-ий 3 хувь, 900 тэрбум төгрөг

Агаарын бохирдлыг бууруулахаар УИХ-ын 26, Засгийн газраас 24 тогтоол баталсан

Сайжруулсан түлш хөтөлбөр

Цахилгаан эрчим хүчинд өрхүүдийг шинээр холбосон

Инженерийн дэд бүтцийн дэд төв байгуулсан

Хийн түлшээр ажиллах автотээврийн хэрэгслийн тоог нэмсэн

хүүхэд утаанаас угшилтай, уушгины хорт хавдраар өвчилж, хүн төрөлхтний эмгэнэлийг төрүүлсэн. дэлхий нийт хүнээ бус хөгжлийг тэргүүнд тавьсан Бээжингийн бодлогыг эрс буруутгаж, албан атлаа хатуухан үгээр бишгүй шүүмжилж байсан цаг өчигдөрхөн мэт.

Гэтэл хэдхэн жилийн өмнө дэлхийн шүүмжлэлийн бай болж байсан Бээжин "нүүрээ угааж", агаараа цэвэрлэж чадлаа. Байгалийн бохирдлоор толгой цохиж явсан Бээжин одоо бүс нутгийн утаатай орнууддаа агаарын бохирдлыг бууруулах аргыг заана хэмээн даналзаж, Хятадыг басаж байсан барууны удирдагчид ч Бээжингийн манлайллыг амаа олохгүй магтаж эхлэв. 2010-аад оны эхний жилүүдэд Бээжин ч, улаанбаатар ч адилхан утаатай байсан.

Хятад улс 2013 онд Агаарын бохирдолтой тэмцэх таван жилийн хугацаатай бодлого баталж, тус улсын 12 дахь таван жилийн төлөвлөгөөндөө тусгасан юм. БНХАу утаатай тэмцэхэд 277 тэрбум ам.доллар (1.7 их наяд юань) зарцуулжээ. Цаасан дээр буусан төлөвлөгөөний цаг дуусахад Хятадын агаарын бохирдол илт буурсан нь нүдэн дээр мэдрэгдэж, амьсгалахад амтагдана. “утаа багасаж байна”. Энэ бол коммунист засаглал амьд оршин буй БНХАу-ын аль нэг дарга, албан тушаалтны амнаас унасан, үнэнээс хол үг биш. иргэдээс нь эхлээд тэнд оршин суугаа олон улсын иргэдийн ам уралдан хэлж буй үг. Амьд гэрчүүдийн энэ үгээс

гадна чимээгүй тоон дүнгүүд хүртэл Бээжингийн утаа буурс-ныг баталж байна.

Бээжингийн агаар дахь хорт бодисын хэмжээ 54 хувиар буурсныг олон улсын “Green-peace” байгууллага өнгөрсөн онд мэдэгдсэн бол тус улсын 338 хотод агаарын чанарын үзүүлэлт сайжирч, бохирдол илт буурсныг Хятадын Экологи, байгаль орчны яам батлав. Эдгээр хотод жилийн нийт хоногийн 79.3 хувьд нь агаарын чанар "онц" үнэлгээ авчээ.

Монголчууд улаанбаатарын утаа яриад 20 жил, агаарын бохирдолтой тэмцэж эхлээд 10 жилийг зарцуулж буй ч бид сая гаруйхан хүнтэй ганц хотоо утаанаас салгаж чадалгүй, саарал утааны өмнө цагаан туг өргөчихсөн суугаа. Гэтэл тав хүрэхтэй, үгүйтэй жилийн өмнө утааг бууруулахаар ханцуй шамлан орсон урд хөрш хэдхэн жилийн дотор зуу, зуугаар нь тоологдох хот тосгодоо утаанаас ангижруулж байна. Хүн төрөлхтний амь насанд заналхийлсан хорт утааны эсрэг Хятадын дайныг нийслэл Бээжин хот нь манлайлж явна.

уг нь утааны эсрэг бодит үр дүн үзүүлж буй Бээжингийн утааны эх үүсвэр улаанбаатарынхтай зарим талаар төстэй. Нүүрс, үйлдвэрлэл, автомашинаас уугиж буй утаа нийслэлийн агаарын бохирдлын эх үүсвэр болдог. Ялангуяа, улаанбаатар хотын утааны хамгийн том эх болох гэр хорооллыг Бээжингийн аж үйлдвэрийн паркуудтай адилтгаж болмоор. Амьдрал хайсан хөдөө орон

4.5%Гал түймрийн утаа

Улаанбаатарын агаарын бохирдлын эх үүсвэр

80%Гэр хорооллын айл өрх, нам даралтын зуух

10%Тээврийн хэрэгсэл

6%Дулааны

цахилгаан станц

4%Үнсэн сан, замын тоос шороо, ил задгай хог

Бээжингийн агаарын бохирдлын эх үүсвэр

24.4% Ойролцоох дүүргийн утаа

22% Тээврийн хэрэгсэл

16.7% нүүрс

16.3%Үйлдвэрлэл

16% Хөрсний

бохирдол

Монгол Улсын Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам ©

БнхАУ­ын экологи, байгаль орчны яам ©

С.Батсайхан / ЗГМ©

нутгийн иргэд улаанбаатарт ирж, хотын зах, хязгаарт суурьшсанаар нийслэлийн утаа нэмэгдсэн. тэгвэл БНХАу-ын нийслэлийн хотжилт, хүн амын эрэлт хэрэгцээг бараадан Бээжингийн хаяа, хязгаараар олон төрлийн үйлдвэрүүд үүдээ нээсэн нь агаарын бохирдлын үндэс болсон юм. өөрөөр хэлбэл, хотжилт даган, хаяа хязгаараар нь байрласан өрх болон үйлдвэрлэлийн нүүдэл хоёр хотын хорт утааны эхлэлийг тавьжээ.

улаанбаатарын утааг буу руу-лаагүй ч “утаа” болон замхарсан мөнгөний хэмжээ нэг их наяд төгрөг рүү дөхсөнийг Аудитын ерөнхий газраас өнгөрсөн онд мэдэгдсэн. өнгөрсөн 10 гаруй жилийн хугацаанд цэвэр агаар хэмээх чимэгтэй нэрээр халхлан төрөөс хумсалсан мөнгөний хэмжээ зузаарч, үр дүн нь үл үзэгдсэн ажлын жагсаалт уртассан ч улаанбаатарын утаа улам өтгөрөв. Гэтэл Бээжин сүүлийн дөрвөн жилд утааны эсрэг тэмцэлд долоо хүрэхгүй тэрбум ам.доллар зарцуулаад утаа нь бараг тал хувиар багасгаж, хотынхоо 20 сая иргэнийхээ насыг 3.3 жилээр хорогдохоос хамгаалж чаджээ. Харин биднээс бараг таван жилээр хоцорч утаатайгаа тэмцэж эхэлсэн Бээжингийн бадрангуй ялалт үйлдвэрлэл, эрчим хүч, дулаан, тээврийн хэрэгсэл, ногоон байгууламж зэрэг гинжин хэлхээ шиг атлаа бие даасан хэд хэдэн цогц салбарыг хамарсныг инфографикаас харна уу. утаатай дайн зарласан эрх баригчдынх нь тэмцэл Бээжингийн захын хорооллын оршин суугч Байгаас эхлээд ган үйлдвэрлэгч шинд хэрхэн нөлөөлснийг дор тодотгоё. та анхаарлаа хандуулна уу.

иргЭн Бай СяочЭн

тортгооС Салж, машинаа шинЭчлЭв Бээжингийн захын дүүрэгт

оршин суудаг, 61 настай Бай Сяочэн өнгөрсөн өвлөөс эхлэн нүүрснээс татгалзаж, байгалийн хийн эх үүсвэрээр дулаанаа хангах болжээ. Бээжингийн захиргаа одоогоос хоёр жилийн өмнө хотын захын дүүргүүд рүү хийн хоолой татаж эхэлсэн аж. Газар ухаж, дэд бүтцийн шугам сүлжээ татах нь цаг хугацаа, хөрөнгө хүч их шаардаж байсан тул байгалийн хийн зарим хоолойг хотын төвийн гудамж талбайд ил тавьсан байна. тиймээс ч хэдхэн сарын дотор хийн хоолой иргэн Байгийн хашааны үүдэнд иржээ.

үүдэнд нь ойртсон дэд бүтцийг холбох ажлаа харин Бай өөрөө хариуцсан байна. одоо тэрбээр утаагүй түлшинд нүүрсээс гурав дахин өндөр үнэ төлдөг. Гэхдээ энэ нь түүнд төдийлэн дарамт болоогүй аж. учир нь утаагүй түлш ашиглаж

ЗГМ: ИНфОГРАфИК

УлААнБААТАрын хүрсэн үр Дүн

“Цэвэр агаар” санг татан

буулгав

Утаа өтгөрөв

Өвчлөл нэмэгдэв

Уушгины хатгалгаагаар нас

барагсдын тоо нэмэгдэв

Өсөлтгүй жирэмслэлт жилд 5000-д

хүрэв Агаарын бохирдлыг

дутуу хэмжиж байсан нь батлагдав

Утааны эсрэг төсвийг буруу

зарцуулсан албан тушаалтнуудыг

шалгав

Гэр хорооллын өрхийн тоо

нэмэгдэв

УлААнБААТАрын хэрэГжүүлсэн АжлУУД

санхүүжилт

Утаагүй зуух хөтөлбөр

Хагас коксжих нүүрсний үйлдвэр байгуулав

Гэрийн дулаалга хөнгөлөлттэй үнээр тараасан

Эрчим хүчний хөнгөлөлт эдлүүлэв

Дулааны цахилгаан станцыг сайжруулсан

Нийтийн эзэмшлийн талбайг нэмж зүлэгжүүлсэн

Нийтийн тээвэрт тортог шүүгч суурилуулсан

Гэр хорооллын шөнийн цахилгааны тарифыг тэглэв

Улаанбаатарт ирэх шилжилт хөдөлгөөнийг хориглолоо

Судалгаанд мөнгө тусгасан ч үр дүнгээ өгсөнгүй

Монгол Улсын Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам ©

2008-2018

эхэлсэн өрхүүдэд орон нутгийн засаг захиргаанаас нь тодорхой хэмжээний урамшуулал өгч байгаа бөгөөд дунджаар 360 юаниар (150 мянган төгрөг) хэмжигдэж байна. төрөөс өгсөн энэ мөнгийг нэмэхэд нүүрсэнд төлдөгтэй бараг ижил мөнгөөр хийн түлш худалдан авдаг аж.

Мөн хийн эрэлт нэмэгдсэ-нээс үнэ нь өсөхөөс сэргийлэн БНХАу-ын үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хороо дотоодын хэрэгцээнд зориулан хийн үнийн өсөлтийг хязгаарлах бодлого баримталсан нь иргэдээ бодсон нэг алхам байлаа. тиймээс энгийн иргэд хийн хэрэглээнд дарамт, чирэгдэл багатай шил-жиж буй нь энэ.

тус улсын иргэд утааны нэг эх үүсвэр болох нүүрснээс ийн нүүр буруулснаас гадна автомашины утаа тортгийг бууруулахад хувь нэмрээ оруулжээ.

Бээжин 2015 оноос авто-машинуудыг ангилан ялгаж, өндөр настай авто машинуудыг ашиглалтаас гаргасан аж. Бээжин хотод гэхэд л 300 мян-ган хуучин тээврийн хэрэгс-лийн ашиглалтыг зогсоожээ. Гэхдээ Хятадын төр иргэдээ явгалчихсан юм биш. Харин утаа үүсгэдэггүй автомашин худалдан авахад нь санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн юм. Бээ-жингийн засаг захиргаа иргэдээ цахилгаан автамашин худалдан авахыг нь дэмжиж, 2009-2017 онд 20 гаруй тэр бум ам.доллар зарцуулжээ. ийнхүү цэвэр автомашины борлуулалтын сувгийг дэлгээд зогсохгүй үйлдвэрлэлийн үүдийг нээв. олон улсын цэвэр тээврийн зөвлөлийн тооцоогоор өнгөрсөн онд дэлхий дахинд нийт 1.1 сая цахилгаан хөдөлгүүрт автомашин үйлдвэрлэсний тэн хагасыг Хятад улсад үйлдвэрлэж, мөн тал орчмыг нь Хятадын хэрэглэгчид худалдан авсан байна.

Бээжин утааныхаа гуравны нэгийг бүрдүүлдэг нүүрс болон тээврийн хэрэгслийн утааг бууруулахад иргэдтэйгээ ингэж гар нийлжээ.

Утаагүй БЭЭжин Ба

аж үйлдвЭрБээжинг эмжин байршсан

гангийн жижиг үйлдвэрүүд утааны эсрэг тэмцлийн хамгийн эхний хохирогчид байв. 2014 оноос аж үйлдвэрийн голлох 21 салбарыг чиглэсэн байгаль орчны хяналт шалгалт, шаард-лага өндөрссөнөөр бага хэм-жээний хүчин чадалтай, ган хайлах үйлдвэрийн эзэн шин нэг л өдөр үүдээ хаахыг шаардсан бичиг хүлээн авав.

Хятадын төр үйлдвэрлэлийн зүрх болсон Бээжин, тяньжин, Хэбэй зэрэг хотын жижиг үйлдвэрүүдэд төмөр нүүрээ харуулж, үйл ажиллагааг нь зогсоох хүртэл арга хэмжээ авсан. Эдгээр 28 дагуул хотын нийт үйлдвэрийн 70 гаруй хувьд

нь ердөө хоёр сарын хугацаанд шалгалт хийж, 14 мянга орчим зөрчил илрүүлжээ. Мөн 150 сая юань буюу 21.8 сая ам.доллар орчим торгууль тавьсан юм.

Гэлээ гээд Хятадын гангийн гарц буураагүй. Хятадын гангийн гарц 2018 онд 900 сая тоннд хүрсэн гэх урьдчилсан таамгийг судалгааны байгуул-лагууд танилцуулж байна. утаатай тэмцэхээр БНХАу үйлдвэрийн үүдийг өчиггүй хаасан мэдээлэл хөвөрсөөр байхад Хятадын үйлдвэрлэл яагаад өсөв.

Бээжин цемент, гангийн үйлд вэр, дулааны станц, тавилга, тоног төхөөрөмжийн үйлд вэрүүдээ хаасан. Гэхдээ жижиг станцуудаа хааж, нэгт-гэх байдлаар цэгцэлсэн юм. тухайлбал, гангийн үйлдвэр-лэлээр тэргүүлэгч Хэбэй мужийн тангшан хотод гэхэд үйлдвэрийн тоог 2020 онд 30, 2025 онд 25 болгохоор зорьж байгаа юм. үр ашиггүй, өндөр бохирдол үүсгэдэг үйлдвэрүүдийг нэгтгэн нийлүүлж, том үйлдвэрүүдээ авч үлдсэн нь энэ. Мөн дэд бүтцээр холбосон суурьшлын шинэ бүсүүдэд тэдгээр үйлдвэрийг шилжүүлсний нэг нь шиний үйлдвэр юм.

Утааг БагаСгаХ аргыг ХолооС ХайХ ХЭрЭггүй

дэлхийд коммунист засаглал оршин тогтнож буй цөөн орны нэг болох Хятад улс агаарын бохирдлыг багасгах шинэчлэлээ зөвхөн төрийн төмөр нүүр, түрэмгийллийг урдаа барин хийсэнгүй. Хэдийгээр барууны хэвлэлүүд агаарын бохирдлын эсрэг Хятадын тэмцлийг хүний эрхэнд халдсан, захиргаадалтын шинжтэй хэмээн хатуу шүүм-жилж байсан ч урд хөршийн бодлогыг сөхвөл тун уран бөгөөд ухаалаг арга замыг ашигласан нь харагдана. өөрөөр хэлбэл, хүч түрэн бус эдийн засгийн хөшүүргээр дамжуулж, дүрэм

журам, стандарт шаардлагыг шинэчлэх замаар урд хөрш богино хугацаанд утаа наас ангижирч байна. утааг буу-руулах энэ ухаалаг алх муу даа тэд хариуцлага, хяналт, хууль журам сахиулах зэрэг арга барилтай хослуулсан. олон улсын байгууллагуудын хүний эрх, хэвлэлийн эрх чөлөөний индексээр Хятад улс дээгүүрт бичиддэггүй ч тэд иргэндээ ээлтэй, бизнес эдийн засагт үр ашигтайгаар эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг нь баталгаажуулж байна.

урд хөршийн удирдагчид агаар бохирдуулж, иргэдийн эрүүл мэндэд заналхийлж буй утааны эх үүсвэрүүдэд төмөр нүүрээ чамгүй харуулсан. Гэхдээ түлшийг нь бэлтгээгүй атлаа нүүрсний хэрэглээг хориглож, хөлдөж үхэх, хууль зөрчих сонголтыг хүчээр тул-гасангүй. Харин ч түлшний хоолойг иргэдийн оршин суудаг хороололтой нь холбож, хийн түлшний үнэ иргэдийнх нь нуруун дээр илүү ачаа болохоос сэргийлэн, ханшийн өсөлтийг хязгаарлах зэрэг үр дүнтэй, ухаалаг бодлого хэрэгжүүлж чадав. Бас болоогүй иргэдээ өнтэй, тохитой өвөлжөөрэй хэмээн төсвөөсөө хүртэл илүүч-лэн, иргэддээ олгож байгаа юм. тэгэхээр үүнийг иргэний эрхийг зөрчсөн төрийн хатуу бодлого гэж хэлэхэд дэгэстэх байх.

Хятадын томоохон хотуудад өнгөрсөн таван жилд агаарын бохирдлыг өргөс авсан мэт ор үндэсгүй алга болгочихоогүй нь үнэн. Гэхдээ агаарын бохирдлыг бууруулах арга замуудыг тууш-тай хэрэгжүүлэн, утаанаас илэрхий салж буй. ирэх гурван жилд агаарын бохирдлоос ангижрах Бээжингийн зүтгэл илүү эрчимжинэ. учир нь тэд утааг ор мөргүй болгох шинэ төлөвлөгөөг 2020 он хүртэл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөчихсөн суугаа.

утааг бууруулах аргыг бид хаа холоос эсвэл хуучирч, хоцорсон өнгөрсөн зуунаас хайх хэрэггүй. тив, дэлхийг гайхшруулж буй тэргүүн туршлага хаяанд байхад аль XX зууны Лондон, 20 жилийн өмнөх Германы туршлагаас орчин цагийн улаан-баатарын утааг бууруулах арга замыг хайсаар. Эсвэл утаагүй зуух, сайжруулсан түлш гэх мэт аар саар зүйлээр өдөр хоногийг өнгөрөөсөөр... үр дүн муутай явцуу бодлогоос нь төсвийн “хумслагчид” мөнгө завшсаар. Энэ эмгэнэлтэй дүр зураг Монгол улс утаатай тэмцэж эхэлсэн 2008 оноос хойш, сүүлийн арван жилийн турш дахин давтагдсаар ужгирч, улам бүр гүн бат шигдсээр байна. Энэ маягаараа Монгол улс хэзээ утаанаас салж, монголчууд эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхээ эдлэх вэ, эрх баригчид аа.

Үргэлжлэл бий...

► Тоосжилтыг бууруулах журам баталсан ► Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг хянах журам баталсан ► Нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлсэн ► Шатахуун түлшний чанар, стандартаа шинэчилсэн.

► Үйлдвэрлэгчдийн экологийн стандартыг дээшлүүлсэн ► Ган, цемент зэрэг 21 үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөг хязгаарласан ► Эрчим хүчний хэрэглээ, үйлдвэрлэлийн аюулгүй байдлыг шинэчилсэн

► Агаарын бохирдлын судалгаа шинжилгээг эрчимжүүлсэн ► Агаар цэвэршүүлэх тоног төрөхөөмжийн технологийг дэмжсэн ► Байгальд ээлтэй үйлдвэрлэлийг дэмжсэн ► Үр дүнтэй ажиллаагүй албан тушаалтанд хариуцлага тооцсон ► Ногоон бүсүүдийг нэмж байгуулсан► Хяналт хэмжилтийн тогтолцоогоо сайжруулсан

5ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

ЗГМ: Цуврал

• хятад улс 2013 онд Агаарын бохирдолтой тэмцэх таван жилийн хугацаатай бодлого баталж, тус улсын 12 дахь таван жилийн төлөвлөгөөнд тусгасан юм.

• БнхАУ утаатай тэмцэхэд 277 тэрбум ам.доллар (1.7 их наяд юань) зарцуулжээ.

• БнхАУ­ын 338 хотод агаарын чанарын үзүүлэлт сайжирч, бохирдол илт буурсныг хятадын экологи, байгаль орчны яам батлав.

БИД УТУУлж, БээжИн ЦэлМэВ

VSШИ жИньПИн БНХАУ-ын дарга

Агаарын бохирдлын эсрэг тэмцлийн хүрээнд хорт утаа ихээр ялгаруулдаг үйлдвэрүүдийг хаахаас эхлээд агаарын бохирдлын тусгай цагдаагийн эргүүлийг гаргах зэрэг олон арга хэмжээ авсан нь Бээжингийн утааны түвшинг хэд дахин бууруулж чадсан. Гэхдээ тус улс дахь агаарын бохирдлын эсрэг тэмцэл дуусаагүй. Хятадын зүүн нутгийн мужууд агаарын бохирдолтой тэмцэх ажлаа идэвхжүүлээд байна.

эММАнУэль МАкронФранцын Ерөнхийлөгч

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг БНХАУ-ын манлайллыг биширч байна. Хятад улс агаарын бохирдлын бодитоор бууруулж байна. Байгаль орчны бохирдлыг ийм богино хугацаанд ийм бодитоор бууруулж буй жишээг өмнө нь би харж байгаагүй. Үүнийг яаж, ямар үнэ цэнээр хийсэн нь сонирхол татаж байна.

АБДУлкАДИр эМИн онэнБНТУ-аас БНХАУ-д суугаа Элчин сайд

БНХАУ-ын агаарын бохирдол эрчимтэй буурч, хүрээлэн буй орчин хурдтай хөгжиж байна. Бээжингийн цэнхэр тэнгэр гэрэл гэгээтэй байнга харагдаж байна. НҮБ-ын өмнө хүлээсэн байгаль орчныг хамгаалах үүргээ биелүүлэхийн тулд Хятад улс ихээхэн хүчин чармайлт гаргаж байна.

МАйкл ГрИйнсТоУнЧикагогийн их сургуулийн Эрчим хүчний бодлогын институтийн захирал

БНХАУ агаарын бохирдлын эсрэг тэмцэлд ялалт байгуулж буйг тоон үзүүлэлт баталж байна. Агаарын бохирдлыг тууштай бууруулвал тус улсын иргэдийн эрүүл мэндэд мэдэгдэхүйц эерэгээр нөлөөлнө.

П.ноМИн БНХАУ-д суралцаж буй монгол оюутан

БНХАУ-ын томоохон хотуудын агаарын бохирдол жил бүр тогтвортой бөгөөд бодитоор буурч буйн бидэнд анзаарагддаг. Ялангуяа, сүүлийн хоёр жилд утаа мэ-дэг дэхүйц буурсан. Хятадын зарим хотод томоохон хэмжээний агаар шүүгч суури-луулсан нь утааг бууруулсан.

ЭШЛЭЛ

ЗГМ: ИНфОГРАфИК

БээжИнГИйн хүрсэн үр Дүн

БээжИнГИйн хэрэГжүүлсэн АжлУУД

2013-2018Дулааны эх үүсвэр

Тээврийн хэрэгсэл

үйлдвэрлэл “Two High” хөтөлбөр

судалгаа

хот тохижилт

БнхАУ­ын агаарын бохирдолтой тэмцэх 2013­2018 оны төлөвлөгөө ©

БнхАУ­ын 338 хотод агаарын чанар сайжирлаа

нийт газар нутгийн 10 хувьд озоны

давхарга 25 хувиар зузаарсан 20 сая иргэний

наслалтыг 3.3 жилээр багасахаас сэргийлсэнБээжин­Тяньжин­

хэбэйд өдрийн цэвэр агаарын түвшин

50.5 хувьд хүрч, хорт бодисын хэмжээ

30 хувиар буурлаа нэг сая өрхийн нүүрсний хэрэглээг зогсов

420 тосгоныг цэвэр эрчим хүчний эх

үүсвэрээр хангасанӨрхийн 2.9 сая тонн нүүрсийг хэрэглээнээс хассан

Зургаан дүүргийн нүүрсний хэрэглээг

бүрэн зогсоов 2.17 сая автомашинд агаар шүүгч суурилуулсанүйлдвэрлэлийн

салбарын нүүрсний хэрэгцээг 300 сая

тонноор бууруулсан

► ДНБ-ий 0.05 хувь, 6-7 тэрбум ам.доллар► Айл өрхүүдийг хийн болон цахилгааны эх үүсвэртэй холбосон► Байгалийн хийн импортоо нэмсэн► Салхины эрчим хүчний хүчин чадлыг 148.6 гигаватт► Нарны эрчим хүчний чадлыг 77.4 гигаватт► 200 Мвт-аас доош, үр ашиггүй станцуудыг хаасан

үзэл бодол

6 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

холимог хуурга нийлүүлж завхруулсан, тэр нь яваандаа төр хямрах дэвсгэр болчихож. үүнтэй одоо бол хэн ч маргаж чадахгүй, маргаад нэмэргүй. угаас нийгмийн ухамсар нь дээд цэгтээ хүрчихсэн, соёл иргэншлийн оргилд гарчихсан том гүрнийг хөгжлийн чиг баримжаагаа болгоно гэдэг бол үл гүйцэлдэх субьектив хүчин зүйл байсан. Нөгөө капитализмыг алгасна гээд цагаан морь унаж давхидаг шигээ л юм боллоо. үндсэн хууль хэрэгжиж эхэлсэн анхны өдрөөс л мэдрэгдээд эхэлсэн. үндсэн хууль батлалцсан тухайн үеийн уиХ-ын дарга р.Гончигдорж сандрахдаа өөрчлөлт оруулах ажлыг сэдэж хэрэгжүүлсэн нь улам дордуулсныг ард түмэн мэдэж байгаа. дараа нь дагалдах хуулиуд дээрээ далайн эрх зүйтэй (АНу) орнуудын хуулиас аваад энд тэнд нь наачихсанаас болоод арай л улс орноороо сүйрчихээгүй золтой амь гарсан. Нэгэнт л роман-германы эрх зүйд багтдаг л бол үйлчлэлийг төгөлдөржүүлнэ л гэж байхаас хүрээнээс нь гараад явчихаж болдоггүй юм байна гэсэн том сургамжтай үлдлээ. шинэ үндсэн хуулийг батлахдаа үүнийг сайн тооцох ёстой. Германаар явах уу, францын гэр бүлд багтаж орох уу гэдгээ референдум хийж ард түмнээсээ асуух ёстой юм.

2. төрийн тогтолцооны байгууламжийг буруу өрсөн. Цэвэр монгол тогтолцоо хийсэн, үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн гэж байхаас үндсэн хуульд үндэсний бүтээгдэхүүн байж болохгүй, заавал дэлхийгээ дагах ёстой байсан. туршлагагүй, дээр нь юм үзээгүй, бас хийрхүү зангууд нөлөөлсөн байх талтай. дэлхийн жишгээр бол төрийн гурван өндөрлөг нь ерөнхийлөн засаглах ерөнхийлөгч, хууль тогтоох парламент, шүүх засаглал гэж байх нийтлэг зарчимтай. Гэтэл ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд, уиХ-ын дарга гээд дэлхийд

байхгүй тогтолцоо оруулаад баталчихсан. улс орон нэгдмэл удирдлагатай байх тухай НүБ-ын зөвлөмжийг зөрчөөд төрийн гурван өндөрлөг эрхээ хувааж аваад биесээ тойруулан хянах, ёстой л дэлхий дээр байхгүй “монголд үйлдвэрлэв” тогтолцоог тунхаглаад баталчихсан. Нөгөө гурав нь эрх мэдлээ булаалдаж, сүүлдээ төр, aрд түмнээр дэнчин тавин байлддаг болж байна, энэ бол том сургамж.

3. Хүн бүхэн баяжих эрх зүйн нөхцөлийг дэмжсэн, хэм хэмжээ талыг нь хязгаарласан үндсэн хуулийн хандлага чиг шугам нь гар доороо мэдээлэлтэй төрийн түш мэдүүдийг баяжуулж, ард иргэд нь тартагтаа тултал ядуурч гуйранчийн зовлонгоор амиа аргацаан амьдрах байдалд хүргэсэн. Энэ нь хэтэрхий яарсан шийдэл байсныг өнөөдөр ойлгоцгоож байна. дундчуудын давхарга нурж ядуусын арми өргөжин тэлсэн, массын тэмцэл байхгүй болсон. Нэг том хөрөн-гөтнийг дагуулж 10 мянган ядуусыг өөд нь татах бодлого явуулаад бүтээгүй. төрчид харин аргаа олж хагартлаа баяжсан. Энэ нь нийгмийн баялгийн тэгш бус хуваарилалт болж харагдаад байгаа ч агуулгаараа үндсэн хуулийн гологдол байлаа. Ард түмний төлөөлөл, элчийн үүрэг гүйцэтгэх ёстой түшээд нь төрийг ашиглан, ард түмний эзэмш лийн баялгийг хуу хаман тонож, тэрийгээ өвөр хоорондоо булаалдаж шившгээ дэлгэцгээв. Монгол улсад далд эдийн засаг бодит биеллээ олж, хэсэг бусаг хулгайчууд эзэн суун, хууль хүчний байгууллагатай хамссан мафийн сүлжээ үүсгэсэн нь ил гарлаа. уиХ-ын дарга нь, нөгөө төрийн гурван өндөрлөгийн нэг нь өөрөө жержёрдон төрийн албан тушаалыг оймс бандааш шиг худалдаж, ашиг олжээ. улмаар урд хөршийн зах зээлд ч гарсан байж болзошгүй явган яриа талын

Хуучныг сууриар нь халах, шинэ тогтолцоог цогцлооход УИХ-ын олонх найдаж байгаа

“Өнгө мөнгө нь хавчиж, хууль гэж үгүй болно. Хавар намар нь хавчиж зун гэж үгүй болно.

Хурц сийрэг хэлтнээ цэцэн мэргэнд тооцно. Аль хилэнцэт муу хүнийг хаан мэт өргөмжилнө.

Номтой хүн нохойноос дорд үзэгдэнэ”

Цөвүүн цаг ирэхийн дохио шинжийг “Жаран кашарын суварга” хэмээх эртний сударт ингэж хэлсэн байдаг аж. тэгвэл, цөвүүн цаг гэж юу юм? тохойн чинээ биетэй хүмүүс ирж хар амиа бодон, гол усаа ч худалдахаас үл төвдөхийг хэлдэг аж. Tэр тарваган хүмүүс нь хэн юм, хэн эх орноо худалдах гээд байна гэх мэт үлгэр домог шиг яриаг орхиё! Харин энд нийгэмд бодитойгоор ямар үзэгдэл бий болов, төрийн харилцаанд юу болоод байна, хямралын гол үндэс нь юу юм, эндээс хамгийн бага эрсдэлтэйгээр гарах арга нь юу байна, цааш ямар тогтолцоо руу орох хандлагатай байна гэдгийг нэг талыг баримтлалгүй хандаж, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй концепцыг нийтлэлийн хэлэнд хөрвүүлэн тэрлэх, энэ талаар нийгэм зүйн товч тодорхойлолт өгөхийг зорьсон маань энэ. Хэд хэдэн цувралаар гарах байх, тогтоон соёрхоцгооно уу!

ЮУ Болоод Байнатөр хямарсан нь ойлгомжтой

боллоо. Энэ хямралын эхлэлийг цаг хугацааны хувьд тодорхойлон хэлэхэд хэцүү. Гурван сарын өм-нөөс бол биш, лавтайяа М.Билэг-тийн хэлснээр сүүлийн гурав хоног бол бүр ч биш. Судлаад байхаар 1996 оноос эхлэл нь тавигдсан бололтой юм. Нийгмийн аюулгүй байдлыг тогтоон барьж байсан системийг нурааж, мэргэжлийн кадрыг бүхлээр нь гудамжинд гаргасан, 1997 онд төрийн мөнгөний бодлогыг халж, шинээр хууль гарган олигархиудад чөлөөтэй зам тавьж өгсөн тэр үеэс л эхэлсэн мэт байдаг. дараагийн жил нь буюу 1998 онд, ард түмний БН засаглалыг тогтоох үзэл баримтлалыг хатуу баримталж байсан хэсэг залуусын заримыг нь хилс хэргээр баривчилж, нилээдийг сэтгэцийн өвчтэй болгон зарлаж, толгойлогчийг нь ам нийлж үгссэн захиалгаар амийг нь тасалсан. Сайхан ч залуус амь өрсөн дутааж хилийн гадна гарсан. Энэ бол бодит үнэн байсан юм шүү, би маш сайн мэднэ. Гэхдээ тэр үеийг ухаж төнхөн судлах цаг одоо алга. өнгөрснийг судлаад 20 жил боллоо, тэгээд ч үр дүн гарсангүй. Гарах ч үгүй. Хууль хяналтын байгууллага дагнан, улс төргүйгээр хөөцөлдсөн нь дээр байх.

Ер нь бол олон шалтгаан бий. тиймээс төрийн хямралын шалтгааныг системчилж авч үзэх шаардлага байгаа юм. Системийн анализын аргыг ашиглахын тулд учир шалтгааны холбоосыг олох ёстой. учир шалтгааны судалгааны арга нь орчин үед маш их хөгжсөн, нөгөө бидний хэрэглэдэг байсан Гегелийн гүн ухааны диалектик судалгааны арга танигдахгүй болтлоо өөрчлөгдсөн байгаа. өнгөрсөн процессыг судалж түүн дээрээ дүгнэлт гарган, өнгөрсөн алдаанаасаа суралцана гэцгээдэг байсан даа. одоо ч энэ 76 тиймэрхүү л аргатай юм шиг харагддаг. Гэтэл Германы Гегелийн клубүүдээс каузэль (causal) шинжилгээний арга гэдгийг гаргаж тавьсан, нэрийг эмнэл зүйгээс зээлдсэн юм билээ. өнөөдөр тэр нь нийгэм зүйн дэвшилттэй шалгарсан арга

болоод удаж байна. Каузэль аргын гол утга нь өнгөрснийг ухаж төнхөн алдаа олоод түүн дээрээ дүгнэлт гаргах биш, урвуугаар одоо болж байгаа бодит байдлаа сайн судлаад (эмпирик түвшинд) түүн дээрээ үндэслэн эхлэлийн цэгийг өнгөрсөн дотор хайж олох. Нийгмийн цаг их хэмжээгээр хэмнэгдэнэ, нөгөө талаас өнгөрсөнтэй зууралдаж асуудлын голчоос хазайх эрсдэлээс аврагдана. Германчуудын гаргасан томьёолол их энгийн.

“ӨнгӨрСнийг орХи, одоогоо тУлтал СУдал,

ирЭЭдүй рүү Байдаг ХүчЭЭр зүтгЭ”

утгыг ойлгоход бас их төвөг-тэй биш. Алдаа яагаад заавал өнгөрсөн дотор байх ёстой гэж? одоо дотор байж ч мэдэх л биз дээ? ингээд бодохоор алдааг эхлээд одоо дотроос хай, дараа нь өнгөрсөн рүү өнгий л гэсэн утга болж байна. Манай нөхцөлд одоо хямраад байгаа төр, түүнийг дагалдан хямраад байгаа нийг-мийн өнөөгийн бодит байдлыг судлаад байхаар ихэнх алдаа одоо дотор оршдог юм. төр, нийгмийн хямралыг бүхэлд нь харж шалт-гааныг ангилан системчлэх оролд-лого эндээс урган гарсан юм!

төрийн харилцааны хямрал, нийгмийн ядуурал нь обьектив ба субьектив шалтгаантай. Субьектив шалтгаанаас нь эхэлье.

үндСЭн ХУУлийн СУУрь алдаанУУд

төр, нийгмийг хямраасан субьектив шалтгааныг цогцод нь олж харахад тийм ч төвөгтэй биш. Энэ нь одоо мөрдөгдөж байгаа үндсэн хууль, түүнийг дагалдаж, ашиглаж, ургуулж гаргасан зарим том хуулиудын алдаа юм. Энэ бол суурь алдаа. дагалдсан хуулиудын талаар гэвэл, сүүлийн 20 жил гарсан том том, ялангуяа ашигт малтмалын талаар гаргасан хуулиудад, хуульч нарын хөндлөнгийн эксперт оруулж заалт нэг бүрээр нь шинжлэх ёстой гэсэн ХЗдХ-ийн ямны байр сууриар цааш явах нь зүйтэй. Энийг хийж чадвал чанарын том хувьсгалт өөрчлөлт гарна. уиХ-ыг ч хуульч хүн удирдах ёстой, дэлхийн жишиг ийм. Аль болгон монголоороо байна гэж элийрч балайрч дэлхийн жишгээс гажих юм бэ? Жижигхэн Монгол дэлхийгүйгээр хаачих юм бэ? ингээд үндсэн хууль руугаа оръё.

одоо мөрдөгдөж байгаа үнд сэн хууль ямар алдаатай болчихоод аймшгийн хямрал руу оруулчихсныг хуулийн мэргэжлийн судлаачид хэлэх байх, хэлж ч байгаа. шинэ дээд үндсэн хууль гэх төслийг уншсан, ялангуяа тогтолцоог цоо шинээр гаргаж тавьсан, үндэсний уламжлалыг үндэснийхээ хэм жээнд өргөмжлөн гаргаж ирэх санааг сэдсэн гээд заавал анхаарууштай заалтууд их байна билээ. Санал зөрөлдөх юмнууд ч мэдээж бишгүй байсан. Эрдэмтэн судлаачдын бүтээлийг уг нь бид хүндэтгэлтэйгээр хүлээн аваад өргөн хэлэлцэх нь зөв байх аа. Гэхдээ улстөрчид замаас нь утга гуйвуулан тайлбарлаад, туйлчлаад, буруу юм яриад замхруулах талбар тийш нь аваачаад хийчихлээ л дээ.

Засгийн эрхийг ээлжлэн барьж буй хоёр намын оронд нэг намын дарангуйлал тогтоох санаархал, мөрөөдөл нь ил байгаа Н.Энхбаяраас, мөн шударга үнэний дуу хоолой гэснээ худлаа яриад эдэлдэг TV9 хоёроос ард түмэн сүүлдээ залхах байдалд орлоо. тэртэй тэргүй бухимдалтай байгаа олон түмэнд сэтгэхүйн асар их дарамт үүсгэж байна. Энэ бол сошиалаас авсан олон түмний дүгнэлт шүү. Нийтлэл тэрлэгчийн хувьд ч тиймэрхүү л сэтгэгдэлтэй байна. Ганц асуулт тавъя. МАХН бол улс төрийн гуравдагч хүчин гэж хэн тодорхойлчихоод байгаа юм бэ? TV9 бол шударга үнэний дуу хоолой мөн гэдгийг хэн дүгнээд хэлчихсэн юм бэ? ийм болхи бүдүүлэг, массыг мэдрэхгүйгээр элдвийн юм яриад байгаа намд олон түмэн итгэх үү? Нөгөө хоёрынхоо эгээ л нэгэн адилаар түүхийн хүрд нь зогсчихсон нам, гэхдээ яахав шүүмжлэлийг ойшоож авч үзээд алдаагаа засаад цааш явна биз дээ. үндсэн асуудал руугаа оръё!

үндсэн хуулийн заалт тайлбарлах нь миний ажил биш, Намбарын Энхбаярын ч хийх ажил биш. одоо мөрдөгдөж байгаа үндсэн хууль эцсийн чадлаа барсан гэж үздэг судлаачидтай санал нийлнэ. Хуулийн тодорхой заалтыг ашигласан гэдэг дээр ч нотлогдохуун олж харсан тухайгаа хавчуулаад авъя! Би бүр өөр юм хэлэх гээд байна, юу гэхээр энэ үндсэн хуульд суурь алдаа байгаа тухайд юм. Аливаа үндсэн хуульд суурь алдаа байгаа л бол төр хямрах нь зайлшгүй үзэгдэл. тэгэхээр төрийн хямралын гол суурь шалтгаан нь энэ үндсэн хууль өөрөө болж таарлаа. Чимид гуай хожим нь “Элдвийн дайралт, эсэргүүцэл, тулгалт гээд олон бэрхшээлийг даван туулж төслийг баталсан” гэж юуг хэлсэн юм бэ? үүний учрыг одоо олж болно шүү дээ. тэр түүхийн гэрчүүд өнөөдөр ч гэсэн амьд байцгааж л байна. тэд ер нь яагаад ганц үг ганхийж болдоггүй юм бэ?

үндсэн хуулийг заалтаар нь биш, том зургаар нь, цогцод нь, нийгэм зүйн талаас нь харахаар хэд хэдэн үндсэн алдаа гаргачихсан байдаг юм.

1. Монгол улс бол роман-германы эрх зүйд багтаж явдаг, унитари тогтолцоотой улс. Гэтэл иргэний нийгмийн чиг баримжаатай роман эрх зүйн орчинг тунхагласан мөртлөө парламентын эрх давамгайлж байдаг германы эрх зүйг үндсэн чиг баримжаагаа болгосон байдаг. Нэг л гэр бүлд нь хамрагдах ёстой биз дээ. тэлээ хурга шиг байж болохгүй. төрийн тогтолцоо бол үндсэн хуулийн суурь асуудал, бүхэл бүтэн байгууламжийн фундамент юм. ийм чухал суурь концепц дээр монгол маягийн

И.ЦэрэнхүүСоциологич, панфлет нийтлэлч

түймэр шиг тархлаа. украин шиг сайд нарынхаа албан тушаалыг үнэлэн, хятадуудад худалдах санал тавьсан бололтой цуурхал маягийн юм амнаас ам дамжин яригдаж байна. Энэ бол тэвчишгүй үзэгдэл. Ард түмэн тэвчээр алдаж эрслэн бослоо.

төрийг хямралд оруулсан обьек тив хүчин зүйл, учир шалт-гаан бас бий. тэр нь өнөөгийн төр, нийгэмд үүсчихээд байгаа бодит байдал юм. Мэдээлэл сайн байгаа болохоор энд олон зүйл нуршилгүй, ганцхан зүйлийг тодотгон хэлье! Энэ бол төрийн түшээдийн мэдлэггүй, мэдэмхий, олхиогүй, ховч хэрүүлч, цагаан шуналын донд ихэнх нь автсан. түүнээсээ гарах ямар ч найдваргүй болсон өнөөдрийн бодит байдалд төрөө хүндлэн шүтэж явдаг үндэсний уламжлалт сайхан чанар руу ялгадас цацсан увайгүй үйлдэл. Хамгийн аймшигтай нь тэд байдлаа мэдэхгүй, үүсчихээд

Бүхний хэмжүүр цаг байдаг. Цаг

алдвал боломж живнэ

Б.Хасуй / ЗГМ©

Цөвүүн цагийн оношлогообайгаа нөхцөл байдлыг ойлгохгүй биесээ өмөөрөн хоорондоо улайран арсалдаж байгаад л учир нь байгаа юм. Ард түмэн бол хэлэх юмгүй болсоон.

ХямралааС гараХ гарцуиХ-ыг тараах гарцыг дээрээс

нь чиглүүлэн хэлж байна, энэ бол хамгийн муу, эрсдэл ихтэй хаалга. Хэн хожих нь нэг их сонин биш болсоон. Гагцхүү ард түмэн л хохирно. Муугаа нуувчилж үлдэх гээд байна гэдэг талаасаа ч биш. Нийгэм урагшлах уу, эсвэл хямралаасаа дор зовлонтой тулгарах уу гэдэгт л байгаа юм. Ард түмэн ийм том эрсдэлтэй замаар явахгүй ээ, том мэдрэмжтэй ард түмэн шүү дээ. Ганцхан л асуулт байгаа, түүнийгээ л давтан хэлье! төр обьектив, субьектив маш олон алдаа гаргасан, төрийг үндсэнд нь бузарласан эзэн бол төр өөрөө. Гэтэл яахаараа төрийн түшээдийн булай бузрыг ард түмэн сонгогчид цэвэрлэн арилгах ёстой гэж?

Хямралаас гарах цорын ганц гарц бол хувьсгалд уриалан, өөрсдөө манлайлан тэмцэж байгаа таван залуу улстөрчийг ард түмэн хүрээлэн нягтарч эцсийн үр дүнд хүргэх гэж л харж байна. Ард түмэнд өөр сонголт үлдээгүй. Харин хуучныг сууриар нь халах, шинэ тогтолцоог цогцлооход уиХ-ын олонх найдаж байгаа. Гэхдээ тэд шийдэмгий бус байгаа нь олон түмнийг эргэлзээнд оруулж байна.

ойрын ирЭЭдүйЦаг маш их алдаж байна.

Бүхний хэмжүүр цаг байдаг. Цаг алдвал боломж живнэ. Эсрэг тал боломж олж аван маневрлана. дахин ийм тохироо нөхцөл орж ирнэ гэж таамаглахад хэцүү. Нягтрал бол чадал, ард түмэн маш их зүйлийг үнэнээр нь ойлгосон учраас нягтарч чадлаа. Эрс өөрчлөлтийн хаалга ойрын ирээдүйд нээгдэнэ гэсэн өөдрөг судалгаа байгаа.

ТенДерИйн УрИлГАОгноо : 2019-01-14

Тендер шалгаруулалтын нэр: Аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт Гемодиализын аппарат худалдан авахТендер шалгаруулалтын дугаар: ДГАонӨГ/201912026 Дорноговь аймгийн орон нутгийн өмчийн газар эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт

Гемодиализын аппарат худалдан авах ­ыг нийлүүлэх тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж

бүрдэлээр нь 50,000 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар худалдан авч болно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна.Үүнд:Борлуулалтын хэмжээ: 2018, 2017 оны Борлуулалтын орлогын тус бүр нь санал болгож буй үнийн дүнгийн 70

хувиас багагүйТүргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө

болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ нь санал болгож буй үнийн 70 хувиас багагүйСанхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: 2018, 2017 оны аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайланг

ирүүлнэ.Сүүлийн гурван жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: 2018, 2017 оны дундаж нь төсөвт өртгийн 70

хувиас багагүй үнийн дүнтэй ижил төстэй ажлыг гүйцэтгэсэн байна Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: хүний эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, багаж, тоног

төхөөрөмж, протез үйлдвэрлэх, худалдах, импортлох:

Тендерийн хамт 3200000 төгрөгийн дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.Тендерийг 2019 оны 02 ­р сарын 13­ны өдрийн 09 цаг 00 минут ­аас өмнө доорх хаягаар ирүүлэх ба нээлтэд

оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 02 ­р сарын 13­ны өдрийн 09 цаг 30 минут­т нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэй эсэх: эрхтэйДотоодын давуу эрх тооцох эсэх: Тооцохгүй Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Монгол, Дорноговь, сайншанд сум tender.gov.mn, Утас: 7052­2224, 7052­0004 , Факс: 7052­2224, 7052­0004

Имэйл хаяг: Dornogovi.tender@yahoo.com Веб хаяг: www.dornogovi­onugazar.mn

ZGM DAILY7THe offiCial GazeTTe

ZGM: HIGHLIGHTS

PoliticsConsultative Meeting between the Foreign Ministries of Mongolia and Argentina takes place in Buenos Aires. Sides agreed to implement a project for providing livestock with nutrition in winter and monitoring the spread of hoof-and-mouth disease.

According to the Chief of Cabinet Secretariat Zandanshatar Gombojav, investors of Salkhit silver deposit announced to open a court case against the Government of Mongolia over the suspension of its mining permission.

EconomyAccording to the Customs Authority, iron ore export grew by 1.2 million, to 7.4 million tons in 2018.

Top 20 Index falls 0.51 percent, to 21,493.87 points. MSE A Index drops 1.15 percent, to 9,993.22 points. MSE B Index grows 0.06 percent, to 8,693.14 points. Market cap stands at MNT 2.47 trillion.

sociEtyOn the occasion of the 95th anniversary of the establishment of banking and financial system in Mongolia, the Bank of Mongolia releases two commemorative coins with 1 and 5 .999 silver fine silver coins titled “Mongolbank 95”.

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

National Statistics office (NSo) released the year-end preli mi nary results of social and eco nomic situations of Mongolia yesterday. The year-end economic indicators were mostly positive as expected thanks to mining sector boom and the implementation of the international Monetary fund program; however, inflation peak-ed above the Bank of Mongolia’s (BoM) target level for the second month in December 2018 fol-

lowing the rise in fuel prices and consumption.

2018 was rather generous for Mongolia considering the fact that the economy grew by 6.3 percent in the first half. at the time, the asian Development Bank high-lighted that this was “driven by the expansion of investments in the mining sector and an increase in household consumption on the back of improved household loan grants.” as mentioned, consumer loan played its role in the econo-my. However, growing inflation is drawback for increased con-sumption. Consumer loan pushes

households to pay three-quarters of their income to loans, creating a situation where the consumer could face bigger risk from the loan repayment.

according to the report, the inflation measured by the national consumer price index increased by 8.1 percent from the previous year. NSo explained that the growth was mainly contributed by inc reases in prices of food and non-alcoholic beverages by 9.1 per cent and alcoholic beverages and tobacco by 8 percent, trans-port by 9.7 percent, housing, wa ter, elect ricity, and fuels by

16.3 per cent, and health by 11.4 percent.

The Monetary Policy Com-mittee reached a decision to limit household debt-to-income ratio at 70 percent and set the maturity of non-mortgage commercials to not exceed 30 months, which took effect on January 1, 2019. Plus, petroleum price was lowe red by MNT 100 this week; thus, eco-nomists expect the inflation to stabilize in the upcoming months.

additionally, the total trade turnover reached USD 12.9 billion as of December 2018, of which exports totaled USD 7 billion and

imports - USD 5.9 billion. Com-pared to the same period of the previous year, export increased by 13.1 percent and import by 35.5 percent. Money supply reac hed MNT 19.5 trillion in November, displaying MNT 3.6 trillion growth (4.4 percent) year over year. The currency issued in circulation totaled MNT 968.6 billion, an 8.2 percent increase. additionally, the nominal average exchange rate of the MNT against the USD announced by the Bank of Mongolia depreciated by 8.4 per cent from the previous year and fell 3.8 percent against CNY.

2019.01.16, WeDNeSDaY ~ №010 (1062)

Tumen Shuvuut IPO opens for subscription

Fair competition authority demands oil dealers to cut petrol price by MNT 200-300

National egg producer Tumen Shuvuut llC’s initial public of-fering (iPo) started trading in the primary market at the Mongolian Stock exchange yesterday. Bids will be received for two weeks until January 31.

Tumen Shuvuut llC, which produced 53 percent of Mon-golia’s domestic demand for egg consumption as of 2017, is planning to raise MNT 10 billion

from the public, becoming the first iPo of 2019. The company is offering 25 percent of its stake in 50 million units of shares at MNT 200 per share.

The raised fund is expected to be spent on expanding the egg farm and operations, including wheat, flour, fodder, and chick-en meat productions. Golomt Capital Securities llC is work-ing as the underwriter for the

iPo. Golomt Capital Securities llC was the main underwriter for Mandal Daatgal JSC and assistant underwriter for the dual-listing of erdene Resource Development JSC.

last year, egg imports totaled USD 9.7 million, which is over 30 percent higher than in 2017. This shows the potential for growth in the domestic egg mar-ket.

The authority for fair Compe-tition and Consumer Protection (afCCP) held a press conference yesterday to report on the results of 2018 activities and present the 2019 plans, during which the afCCP addressed the potentials to cut petroleum price by MNT 200-300 per liter.

lkhagva Byambasuren, Chair-man of the afCCP, noted, “law on Petroleum was ratified over a decade ago. No firm revision was made to this law since then. The law does not include the afCCP operations. Consequently, we commonly face public distress

over petrol price. We are in need to improve the accountability of government bodies. Petroleum price is directly related to Rosneft's policiesand foreign exchange rate. Compared to December, the bor-der price of petroleum fell by USD 60-70 per barrel in January 2019. This is enough to lower petroleum price by MNT 200-300. Thus, we demand oil dealers to transparent-ly inform fuel reserves and set a date to further reduce fuel price.”

in case the afCCP discovers violations related to petroleum price, the authority issues the highest penalty stated on the law

on Violation; however, the public complains that the amount is little compared to the unfair profits. “Therefore, we need to revise the law on Petroleum immediately and make clear of the afCCP's role in setting petroleum price,” remarked Mr. lkhagva.

additionally, the authority has reportedly delivered complaint forms to chain-stores and is planning to meet with the heads of black markets soon. This will allow the authority to take legal actions on retail stores once the customers issue their complaints both to the store and afCCP.

STOck MarkeT

PeTrOleuM

Tumen Shuvuut IPO subscription begins

NSO releases 2018 year­endstatistics

Top 20 Index falls 0.51 percent,to 21,493.87 points

AFCCP demand oil dealers to provide info on oil reserves

We are The European Union (EU) is an economic and political partnership between 28 European countries. It

plays an important role in international affairs through diplomacy, trade, development aid and working with global organisations. Abroad, the EU is represented through more than 140 diplomatic representa-tions, known also as EU Delegations, which have a similar function to those of an embassy.

We offer

We offer a post of Secretary . Under this post, the recruited person will be attributed functions depend-ing on the needs of the Delegation. Upon recruitment, the successful candidate will occupy a specific job function as Secretary – this job function may be changed in accordance with the needs of the Delegation. Under this job function the successful candidate will serve as technical and support staff to assist with the daily administrative support of the Cooperation section. He/she is expected to contribute to the overall functioning of the Cooperation section, and of the Delegation at large, in line with standing instructions and rules applicable. He/she will be reporting to the Cooperation Team Leader and under the authority of the Head of Delegation as may be warranted on each specific occasion.

The place of work will be the Delegation's premises located in ICC Tower, Jamiyan Gun St. 9, Sukhbaatar

district, Ulaanbaatar. The weekly working hours are 37,5 hours but the position may require overtime within the limits set by local legislation. The recruited person will start in group III and the starting monthly basic salary is 2 356 866 MNT.

We offer a competitive position in an international environment. Benefits, such as additional pension scheme and medical insurance, are offered to employees and their families under certain conditions.

Selection Criteria Minimum Requirements:

1. Enjoys civil rights and permits for employment under local law; 2. High school graduate; 3. Has a good written and spoken knowledge of English (B2); 4. Has good knowledge of Microsoft™ Word and Excel; 5. 3 years' experience as a secretary and/or administrative assistant.

The following will be considered an asset: 1. Capacity to understand the emergency of each task assigned; 2. Knowledge of a second EU language; 3. Capacity to identify issues and solutions; 4. Capacity to work in a multicultural and multilingual environment; 5. Experience in an embassy, a ministry, an International Organisation or a NGO;

How to apply Please send your application and supporting documents by email only to the attention of: Delegation of the European Union to Mongolia Head of Administration Delegation-Mongolia-HR@eeas.europa.eu The package should include a cover letter and a detailed CV, both in English. Applications will be evaluated and only shortlisted candidates will be invited for an interview. The Del-

egation will not supply additional information or discuss the selection procedure by telephone: please address any queries concerning this procedure to Delegation-Mongolia-HR@eeas.europa.eu .

The procedure

After the deadline for applications, the applications will be reviewed by a Selection Committee set up for this purpose. The Selection Committee will prepare a short-list of candidates who are considered to be the most suitable for the post on the basis of a preliminary assessment of the information provided in their application letter and the supporting documents. The short-listed candidates will be invited to an assess-ment phase which may include an interview if necessary – during this phase, the Selection Committee will assess the suitability of the candidates for the post.

The candidates who have not been short-listed will not be contacted individually; however, the Delega-tion will inform the remaining candidates once the recruitment procedure has been completed and that a candidate has (or has not) been recruited on the Delegation's website.

The deadline for applications is: 31 January 2019

THE EUROPEAN UNION DELEGATION TO MONGOLIA IS LOOkING FOR:

SECRETARy

Inflation rises aboveBoM target

Batsaikhan.S / ZGM©

The company is offering 25 percent of its stake in 50 million units of shares at MNT 200 per share.

Inflation rises 8.1 percent in December. Market cap stands at MNT 2.47 trillion.

The authority views that fuel price can be re-duced by MNT 200-300 per liter.

Batsaikhan.S / ZGM©

Өдрийн хэмнэл

8 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 10Өвлийн адаг хөхөгчин үхэр сарын гурван хөх мэнгэтэй харагчин үхэр өдөрүс засуулбал: Эрч хүч ихэснэнаран ургах, шингэх: 08.33-17.29Барилдлага: ҮхэхШүтэн барилдлага: Сансарсуудал: Уул

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 16, Буд гараг. Билгийн тооллын 10, нэгэн эхийн зургаан хөвгүүн одтой, харагчин үхэр өдөр. Өдрийн наран 08.33 цагт мандан, 17.29 цагт жаргана. Тухайн өдөр тахиа жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба могой, морь жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал, адгуус муулах, лус тахих, мал арилжих, гэр бүрэхэд сайн. Цөөрөм байгуулахад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод баруун хойш мөрөө гаргавал зохистой. Дашнямтай өдөр.Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эрч, хүч сайжирна.

Тв ХӨТӨЛБӨР

4 6 9 8 1 2 7 5 3

9 7 4 2 8 1 5 3 6

7 5 2 3 6 4 1 9 8

6 1 5 7 4 3 8 2 9

3 2 8 6 5 9 4 1 7

2 4 1 9 7 6 3 8 5

1 8 3 5 9 7 6 4 2

8 9 6 1 3 5 2 7 4

5 3 7 4 2 8 9 6 1

(Өмнөх дугаарын хариу)

ЗГМ: СүДОКү

2 9 5 8 3 6 7

7 4 1

3 9 4

9 1 7 8

1 7 6

8 7 2

4 1 2

7 2 6 8 9 5 3

3 7 6

сонгодог хөгжмийн концертхэзээ: 2019.01.19-ний 19.00 цагтхаана: Улсын филармониТасалбарын үнэ: ^25 мянга

“Уран хас” бүжгэн жүжигхэзээ: 2019.01.19-ний 19.00 цагтхаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

“Тамгагүй төр” түүхэн жүжигхэзээ: 2019.01.18-20-ндхаана: УДЭТТасалбарын үнэ: ^10-25 мянга

“Травиата” дуурьхэзээ: 2019.02.03-ны 17.00 цагтхаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

“жаргаагүй нар” жүжигхэзээ: 2019.01.24-ний 19.00 цагтхаана: УДЭТТасалбарын үнэ: ^10-25 мянга

“хунт нуур” бүжгэн жүжигхэзээ: 2019.02.02-нд 17.00 цагт хаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^10-30 мянга

10.00 МҮОНТ-ийн алтан сан хөмрөгөөс: Нүүдэлч дийн өв соёл “Монгол дархан” /2015 он/

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

15.40 16 мм-ийн кино төсөл үзүүлж байна: “Эрх цагаан” хүүхэлдэйн кино /1985 он/

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22.25 “Цагаан боол” Олон ангит уран сайхны кино 31-р анги

09.00 "Бизнесийн хэмнэл" хөтөлбөр

11.00 "Эврика" нэвтрүүлэг

15.00 "Бизнесийн төв цэг" хөтөлбөр

20.00 "Блумбергийн ярилцах цаг" нэвтрүүлэг

21.00 "Мөнгөний урсгал" хөтөлбөр

22.30 "#MadeInMongolia" нэвтрүүлэг

07.05 "Бяцхан оцон шувуу Пороро" хүүхэлдэйн кино 5.1-4-р анги

09.00 "Шидтэнүүдийн клуб" хүүхэлдэйн кино 5.13-14-р анги

13.10 "Хөгжилтэй Монголдой" цэцэрлэгийн бэлтгэл бүлэг №1

20.40 Дэлхийн атлас нэвтрүүлэг

20.50 "Гал тогоо" шоу нэвтрүүлэг

22.00 "Алтан орд" ОАК 12-р анги

07.00 Өнөө өглөө

12.00 Хөтөч мэдээллийн хөтөлбөр

17.30 "Хүчирхэг рэнжерүүд" хүүхэлдэйн кино 6-р хэсэг

19.00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

20.00 "Истанбулын нууц" Турк ОАК 25-р анги

01.30 Chart news 36-р хэсэг

ОНЦЛОХ үЗвЭР

БосооГоор.1. 1955 онд улсын баяр наадмын бөхийн барилдааныг сугалаагаар явуулахад түрүүлсэн бөх2. Сагсуу, ойворгон

3. Мусульман шашны эзэн тэнгэр4. лам нарын ном гүрэмдээ хонхтой хамт хэрэглэх хэрэгсэл6. Монгол гэрийн эсгий

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 01.15

дээвэр7. Монголын уран зохиолын түүхэн гурван оргилын нэг13. Есөн эрдэнийн нэг15. Оросын томоохон телевиз

хӨнДлӨнГӨӨр.1. Баригддаггүй морь3. Монголын армийн спортын төв клуб5. Дайчин вангийн хүчтэнүүдийн нэг

л

ЦАГ АГААР

УВС-28o

-39o

ХОВД -20o

-29o

ЗАВХАН-15o

-29o

БАЯНХОНГОР -9o

-23o

ГОВЬ-АЛТАЙ -10o

-28o

ӨВӨРХАНГАЙ -5o

-19o

АРХАНГАЙ -4o -18o

ХӨВСГӨЛ -11o

-26o

БУЛГАН -7o

-24o

ТӨВ -10o

-22o

ДУНДГОВЬ -9o -23o

ӨМНӨГОВЬ -6o

-20o

ГОВЬ-СҮМБЭР -11o

-24o

ДОРНОГОВЬ-7o

-21o

СҮХБААТАР-9o -23o

ХЭНТИЙ -9o

-26o

СЭЛЭНГЭ -12o

-24o

ОРХОН -6o

-19o

ДАРХАН-УУЛ -11o

-22o

ДОРНОД -8o

-20o

БАЯН-ӨЛГИЙ -12o

-24o

УЛААНБААТАР I.20 -9o

-22o6 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

I.17 -11o

-22o6 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

I.16 -12o

-24o6 м/с

5 м/с

Цэлмэг Үүлшинэ

I.18 -12o

-23o 6 м/с

5 м/с

6 м/с

6 м/с

Үүл багасна

I.19 -14o

-24o

фОТО АГШИН

Б.Хасуй / ЗГМ©Бартаат замын уралдаан жолоочоос авьяас, ур чадвар шаардсан амаргүй төрөл.

1

7

12 13 14 15

16

17 18

2

10

3

8

4

11

5

9

6

ч ч ОҮ Г ОН И Н Р в

У А С А О А

л А Ө ЕМ Т в И Н

У А НГ А Т Т Д

У Ү Н А Е А

Н Н ҮА Н ЭМ А С Р Н

Алдарт жүжигчин Жули Эндрюсийн тэртээ 1964 онд тоглосон “Mary Poppins” киног найруулагч Роб Маршал, кино зохиолч Дэвид Мэги болон жүжигчин Эмили Блант нар дахин амилууллаа. 1930-аад оны лондон. Мэри Поппинс 10 жилийн дараа Майкл Банксын гэр бүлд эргэн

ирнэ. Ноён Банкс эхнэрээ нас барсны дараа банкнаас авсан зээлээ эргүүлэн төлж чадахгүй тун хүнд байдалд орно.

Хэдийгээр ноён Банкс зээлээ дарах хөрөнгө өв залгамжилж авсан ч нас барсан эхнэрийнхээ хүзүүний зүүлтийг олсноор нөхцөл байдал санаанд оромгүйгээр эргэнэ. Харин шидэт Мэри Поппинстой хэзээ учрах бол? Дэлхий дахинд өнгөрсөн сард нээлтээ хийсэн тус мюзикл энэ сарын 25-наас манай кино театруудаар гарч эхэлнэ. Шүүмжлэгчдийн зүгээс маш өндөр үнэлгээ авсан “Мэри Поппинс эргэж ирсэн нь” дэлхий даяар 259 сая ам.доллар олоод байгаа бөгөөд Box Office-ийн эхний байруудад явж байна.

Шидэт Мэри Поппинс эргэж

ирсэн нь

УБ-БЭЭЖИН 17.15 19.30БЭЭЖИН-УБ 20.30 23.00УБ-ХОНКОНГ 07.50 12.25ХОНКОНГ-УБ 13.25 18.05УБ-СӨҮл 07.45 12.05СӨҮл-УБ 13.20 16.05УБ-ТОКИО 08.55 14.30ТОКИО-УБ 15.30 20.25УБ-ХӨХ ХОТ 10.30 12.00ХӨХ ХОТ-УБ 13.00 14.40УБ-ЭРХҮҮ 06.20 07.20ЭРХҮҮ-УБ 08.20 09.20

шилийн сайн эр8. Өгөөдэй хааны хүү, Их Монгол Улсын хаан9. лац10. Цасны барс11. 1918 онд Их Ионгол улс байгуулсныг зарласан

өртөө хот12. Засаг захиргааны нэгж14. Товгор16. Таних тэмдэг17 Гүрэн18. Хаврын тэргүүн сар

2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

Эдийн ЗасаГ9ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

> 10 > 10 > 10

Криста ГмеличЖолоочгүй машины технологи хөгжүүлэгч Zoox старт-ап

компанийн захирал, үндэслэгчдийн нэг Тим Кентли-Клэйг сүр дуулиантай огцруулсан. Тэгвэл урьд нь Intel-д гүйцэтгэх захирал байсан Aйча Эвансыг гүйцэтгэх захирлаар томиллоо.

Intel-д 12 жил ажилласан хатагтай Эванс нь саяхан болтол тус чип үйлдвэрлэгчийн дэд ерөнхийлөгч, стратеги хариуцсан за хир лын албыг хашиж байжээ. Zoox старт-ап компани Кентли-Клэйг “Ямар ч анхааруулгагүй, хариу хэлэх эрхгүйгээр” хөөснийг Авст ралийн харьяат хуучин захирал гомдоллосон юм.

Ханна ЭллиотХувь хүмүүсийн блог, сошиал мэдээллийн хэрэгсэлд

удаа дараа цуу тарсны дараа Toyota компани даваа гарагт Детройтын авто шоу үзэсгэлэнд шүтэн бишрэгчдийнх нь өдий хүртэл хүлээж ирсэн шинэ 2020 Supra-г ил болголоо.

Toyota Motor Corp 21 жил өнгөрсний эцэст шинэ Sup-ra-г АНУ-ын зах зээлд оруулж байна. Шинэ Supra нь инженерийн шийдэл, шасси, хөдөлгүүрийн хийцийн хувьд BMW-гийн 50 мянган ам.долларын Z4 купе загвартай төстэй юм.

Томас Пенни Brexit буюу Европын Холбооноос гарах нөхцөлийг тодорхойлсон

Ерөнхий сайд Тереза Мэйгийн хэлэлцээрийг парламентын гишүүдийн олонх эсэргүүцсэн. Энэ нь Их Британийн засгийн газрын сүүлийн 95 жилийн түүхэнд тохиолдоогүй ялагдал болох гэж байна. Даваа гарагийн байдлаар Конверватив нам, холбоотон Ардчилсан Юнионист намын лавтай 70 гишүүн хатагтай Мэйгийн хэлэлцээрийг эсэргүүцэж буй сөрөг талд нэгджээ. Ерөнхий сайд 150 юм уу түүнээс дээш саналын зөрүүтэй ялагдал хүлээх нь нэгэнт тодорхой болов.

жолоочгүй машины старт­ап Intel­ийн хуучин захирлыг элсүүллээ

Toyota 21 жилийн дараа Supra­г шинээр гаргалаа

Тереза Мэй сүүлийн 95 жилд тохиолдоогүй ялагдал хүлээв

Азийн хувьцаанд дарамт хэвээр

Зах зээлд болж өнгөрсөн заримчухал үйл явдал: хувьцааны зах зээл• ЯпоныTOPIXиндексТокиогийнцагаар

9:05-д 0.5 хувиар буурав. • S&P/ASX200индекс0.1хувиар

сайжирлаа. • S&P500фьючерсынүнэ0.2хувиарөсөжS&P500индекс0.5хувиарсулрав.

• NasdaqCompositeиндексхоёрдахьудаагаа 0.9 хувиар буурлаа.

• StoxxEurope500индексэнэдолоохоногтанх удаа 0.5 хувь буурав.

ВАлюТ• Bloombergдолларынспотиндекс0.1хувь

буурсан. • Ам.доллартайхарьцуулсаневрогийн

ханш 1.1471-д тогтвортой байв. • Ам.доллартайхарьцуулсаниенийханш

бага зэрэг өөрч лөгдөж 108.9 болов. • Ам.доллартайхарьцуулсанфунт

стерлингийн ханш 0.1 хувиар сайжирч 1.2880 болов.

БонД• АНУ-ынСангийнЯамны10жилийн

хугацаатай үнэт цаасны өгөөж 2.7 хувьтай тогтвортой байна.

ТАВААр• WestTexasIntermeditateгазрынтосныүнэ

0.1 хувиар буу рч, баррел нь 50.73 ам.дол-лар болов.

• Алтныүнэбагазэрэгөөрчлөгдөжунцнь1,292.47 ам.доллар болов.

Удахгүй болохзарим чухал үйл явдлын товч:

•JPMorgan,Bankof America, Wells Fargo, Morgan Stan-ley, Goldman Sachs зэрэг дэлхийн зарим тэргүүлэх банк орлогоо тайлагнана. •Alcoa,ЭнэтхэгийнMindtree хэмээх IT компани, Netflix, TSMC, American Ex-press, BlackRock мөн санхүүгийн тайлангаа танилцуулна.

1Европ тивд Stoxx europe 600

индекс буурсан нь үндсэндээ технологийн салбарынх. үйлд вэрлэлийн гарцын өсөлт саарсан статистик гарсны дараа еврогийн ханш тогтвортой байсан бол мягмар гарагийн санал хураалттай уялдан фунт стерлингийнх өслөө.

“Зах зээлийн хэтийн төлөвт хоёр макро үйл явдал нөлөөл-сөн”-ийг Manulife asset Manage-ment-ын макро эдийн засгийн стратеги хариуцсан тэргүүн Франсес дональд тайлбарлав. “Эхнийх нь Хятадын худал-

дааны сул статистикаас харвал дэлхийн эдийн засгийн өсөлт лав ёроолдоо тулчихаагүй бололтой. Хоёрдугаарт, АНу-ын засгийн газрын ажиллагааг зогсоох оролдлого цаашдын хэтийн төлөвийг тодорхойлоход хүндрэлтэй болгож буй явдал”.

Хөрөнгө оруулагчид ком-панийн орлогын зэрэгцээ дөрөв дэх долоо хоногтоо үргэл-жилж буй АНу-ын засгийн газ рын хэсэгчилсэн зогсолтыг ч анхаарахаас аргагүй боллоо. West Texas intermediate газрын тос баррел нь 51 ам.долларт тогтонги байна.

2009 20122010 20132011 2014 2015 2016 2017 2018Bloomberg©

19181716151413121110

S&P 500 индекс 10 жилийн дундаж түвшнээсбага зэрэг дээгүүр байна

Эдвард ПеттерсонХолбооны хууль бүх төрлийн

интернэт мөрийг хориглосон талаар АНу-ын Хууль Зүйн Яам мэдэгдсэн. Энэ нь 50 жилийн тэртээ баталсан, зөвхөн спортын тэмцээний мөрийг хориглосон хуультай холбоотой байр сууриа өөрчилж буйн нотолгоо болов.

Хуучин хуулийг халах сана-лыг АНу-ын Хууль зүйн яамны харьяа, хууль бус мөрийтэй тоглоомтой тэмцэх салбар гаргасан юм. АНу-д 1961 онд баталсан Wire act нэртэй хуулиар спортын тэмцээний мөрийг хориглосон явдлыг ташаа ойлгож ирсэн тухай 23

Ниша ГопаланЗах зээлд үүсээд буй түгшүүр-

тэй уялдан Хятадад банкны хувьцааны үнэлгээ суларлаа. Хятадын оншор хувьцааны үнийн индексийг бүрдүүлэхэд банкууд чухал үүрэгтэй. төв банкуудаас гаргаж ирсэн бодлогын хүү бууруулах шийдвэр нь эдийн засагт түлхэц болдог ч банкны нийт салбарт ноцтой уршиг тарьж ирлээ. Харин энэ удаад хөрөнгө оруулагч нарт түгших хэрэг гарахгүй бололтой.

БНХАу хамгийн сүүлд 2015 онд АНу-ын Холбооны Нөөцийн Систем бодлогын хүүгээ өсгөж эхэлснээс хоёр сарын дараа зээлийн хүүгээ бууруулжээ. Бодлогын хүүг багасгасантай зэрэгцүүлэн юанийн ханшийг бууруулсан нь тус улсаас валют гадагш урсах нөхцөл бүрдүү-лэв. Эдийн засгийн өнөөгийн удаашрал нь бодлогын хүү

бууруулахаас аргагүй нөхцөлд хараахан хүрээгүй. Гэхдээ л Хятадын Ардын Банк хүү буу-руулах асуудал нээлттэй хэмээн ойлгуулж байгаа. Хя тадын Ардын Банкны тэргүүн и-Ган мөнгөний “чанга, зөөлөн бодлогын хооронд зохих тэнцвэр бариулна” хэмээн 12 дугаар сард хуралдсан ху-ралдаанаас өмнөхөн мэдэгдэж байв. Хятадын төв банкны удирд-лага ийм өнгө аястай мэдэгдлийг урьд нь 2014 оны 11 дүгээр сард хүүгээ зургаан удаа цувруулан буулгахаасаа өмнөхөн хийсэн удаатай.

Эрсдэлтэй бизнесийн зээлээ багасгаж, ипотекийн найд вартай зээлээ өсгөж чадсаны ачаар Хятадын банкууд хуучнаа бодвол бодлогын хүүгийн бууралтад тэсвэртэй болсон. орон сууцны тооцоогүй зээлээс үүдэн 2008 оны санхүүгийн хямралын эхийг тавьсан АНу-аас ялгаатай

нь Хятадын орон сууцны зээл үнэт цаасаар баталгаажаагүй ч бүрдүүлдэг цаасан бичиг баримтын шаардлага хатуу. тус улсын ипотекийн анхдагч зээлийн 90 хувь нь орон сууц худалдан авагч дор хаяж төлбөрийн 30 хувийг урьдчилан төлдөг.

Худалдааны дайн гаарч, эдийн засаг удаашрах хэрээр найдваргүй зээл өсөх төлөвтэйг анзаарсан Бээжин банкуудад “улс орны эрх ашгийг харгалзаж” ажиллахыг уриалдаг боллоо. БНХАу-ын дарга ши Жиньпин хүртэл хүндрэлтэй байгаа хувийн секторт ахиу зээл олгохыг банкуудад шах-даг болов. одоогоор Бээжин бан-куудын нөөцөд тавьдаг шаард-лагаа сулруулах арга хэрэглэж байна. уг арга эдийн засгийг хур-дасгаж чадахгүй бол Хятадын Ар-дын Банк бодлогын хүүгээ тана-хаас өөр замгүй болж, үр дүнд нь найдваргүй зээл ихэснэ.

Хятадын банкууд бодлогын хүүгийн бууралтад тэсвэртэй болсон

хуудас тайлбарыг тус яамны Хуулийн зөвлөх оффисоос долоон жилийн өмнө гаргасныг даваа гарагт нийтэд ил болгожээ. Wire act нь интернэт мөрийг бус, зөвхөн спор тын тэмцээний мө рийг хо риг лосон утгатай хэ-мээн АНу-ын Хууль Зүйн Яам тайл барласан юм. шинэ тайлбар нь хуулийн үйлчлэх хүрээтэй холбоотой засгийн газрын байр суурийг шүүгч нар хэрхэн авч үзэхтэй холбоотой шалгуур болно хэмээн тус яам үзэж байна. долоон жилийн өмнө буюу 2011 онд гарсан тайл бараас хойш сугалааны тасал барыг онлайн бор луулж, казино эрхлэгчид он-лайнаар мө рий тавьдаг болсон нь ч шинэ тайл бартай уялдан өөрч лөгдөж бол зошгүй.

Хууль Зүйн Яам 2011 онд гаргасан шийдвэрээ эргэн харж үзэх лоббиг казино эрхлэгч тэр бум тан шелдон Аделсон тэр гүүтэй эвсэл 2017 оноос өр-нүүлж эхэлсэн юм. тус яамнаас гаргасан шийдвэр нь АНу-ын муж улсууд онлайн мөрийтэй тоглоомыг зөвшөөрөх нөхцөл бүрдүүлжээ.

АНУ бүх төрлийн онлайн мөрийтэй

тоглоомыг хориглов

хятадууд европт ялахын тулд орон нутгийг сонгожээ

Goldman Sachs-ын таамгаар ирэх 12 сард нэг песо 50 ам.доллар болох төлөвтэй байгаа.

Утаа тортгийг дарахын тулд үүл буудах арга хэмжээ авна.

Филиппин Азид гайхалтай амжилтын жишээ болж магадгүй

Бангкокт агаарын чанарын индекс 300­д хүрч гэрээсээ гарахгүй байхыг уриалав

Хятадын компаниуд орон нутгийн түвшинд үнэлгээний чадваргүй байдлыг овжин ашиглаж байна гэв.

10 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

эдийн засаг

хэмээн тайлбарлав. Германы холбооны Засгийн газар түүний шийдвэрийг сайшаасан авч Хятадтай ойр дотно харилцах тиефенсийн урам зоригийг төдий л хуваалцаагүй аж.

Германы Эдийн засгийн сайд Питер Альтмайер батарей үйлдвэрлэх Европын төслийг дэмжиж, цахилгаан машинаар Хятадтай өрсөлдөхийг эрмэлзэж буй. ийм хандлага Германд нутагшуулах ноён тиефенсийн зорилготой сөргөлдөж байна. туринг муж татаж CaTl-ыг оруулж байгаа нь үндэсний Засгийн газрууд эх орондоо хүртэл Хятадын бодлогоос хамгаалахад бэрх болсныг харууллаа. Берлин, Канберра, токиогийн эрх баригчид Бээжингийн санаа бодолд эргэлзэх нь нэмэгдсээр байгаа авч орон нутгийн захиргаад Хятадын хөрөнгийг татах арга чарга хайсан хэвээр буй.

иймэрхүү бодлогын зөрөл-дөөн Европын холбоо даяар түгшүүрийн хонх хангинуулж,

үндэсний Засгийн газрууд гадаадын бодлогод гэнэн ханддаг орон нутгийн албаныхны үйл ажиллагааг анхаарч эхлэв. Берлин дэх Хятад судалгааны хүрээлэнгийн судлаач иан Виденфелд “Европын мужийн захиргаадад Хятадын коммунист нам болон төрийн өмчийн үйлдвэрүүдтэй хамтран ажил-лахын дунд ба урт хугацааны эрсдэлийг бүх талаас нь үнэлэх мэдлэг, чадвар байхгүй. Албан ёсоор хувийн гэгдэх Хятадын компаниуд орон нутгийн түвшинд үнэлгээний чадваргүй байдлыг овжин ашиглаж байна” хэмээн өгүүлжээ.

ийм хандлага зөвхөн Евро поор хязгаарлагдахгүй. Австралийн Викториа муж өнгөрсөн 10 дугаар сард Хятадын Бүс ба Зам төсөлтэй хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурсан. Мужийн захиргаа эхэндээ уг баримтын нөхцөлийг нийтлүүлэхээс татгалзсан боловч Ерөнхий сайд Скотт Моррисоны тэргүүлсэн

Анучит Нгуентайландын Ерөнхий сайд

Прают Чан-оча нийслэлийн оршин суугчдад хандаж, агаарын бохирдлын түвшин аюултай хэмжээнд хүрсэн учир гэрээсээ онц шаардлагагүй бол гарахгүй байхыг уриаллаа. Агаарын чанарын индекс буюу aQi Бангкок хотод 182-т хүрч дээшилсэн нь Азийн хамгийн их бохирдолтой шинэ дели, Бээжин, Жакарта хотуудын эгнээнд авчрав. airVisual вэбсайтын мэдээгээр индекс буцаад 138 руу буусан боловч хэвийн түвшинд хүрсэнгүй.

aQi 50-иас доош байгаа тохиолдолд хэвийн аюулгүй ба 300-аас дээш гарвал маш аюултай гэж үздэг. онцгой бохирдолтой бүсэд аж төрж байгаа хүмүүс шаардлагагүй

бол гадаа гарахаас зайлсхийж, гарсан тохиолдолд амны хаалт зүүх хэрэгтэй гэж ноён Прают сэтгүүлчдэд хэлжээ. Зүүн өмнөд Азийн хоёр дахь том эдийн засаг болох тайланд дэлхийд хамгийн хортой агаартай орнуудын тоонд багтдаг ба гол төлөв барилгын ажил, машины утаа, үйлдвэрийн ялгаруулалт гол шалтгаан болдог аж.

Засгийн газрын агентлагууд барилгын талбайг хянах, машины утааг шалгах зэрэг зайлшгүй арга хэмжээ авч байгаа талаар хэвлэлийн төлөөлөгч Путтипон Пуннаканта мэдээлэв. тайландын бороо оруулах алба “утаа, тортгийг дарахын тулд үүл буудах арга хэмжээ авна” гэсэн боловч агаар мандал дахь чийгшлийн хэмжээ бага байгаа нь саад болж байна.

фабиола ЗерпаВенесуэлийн Ерөнхийлөгч

Николас Мадуро сарын цалингийн доод хэмжээг 300 хувиар өсгөх тушаал өгсний дээр 2025 он гэхэд нефтийн үйлдвэрлэлийг өдөрт таван сая баррельд хүргэнэ гэж мэдэгдэв. тэрбээр ард иргэддээ хандаж бараг дөрвөн цагийн турш үг хэлэхдээ энэ долоо хоногоос цалингийн нэмэгдлийг олгож эхлэхээ амлажээ. 2018 онд Венесуэлд доод цалинг зургаар дахин нэмж, 18000 боливар болгосон авч энэ мөнгө хар зах дээр ердөө долоон ам.доллартой тэнцэх ба ганц килограмм мах авч болно.

өнгөрсөн онд боливарын ханш хар зах дээр 240000 хувь өсөөд буй. Ноён Мадуро парламентад хэлсэн үгэндээ Хятад, орос, Катар, турк зэрэг орноос хөрөнгө оруулалт татна гээд “Би сул дорой, тэнэг амьтан биш, капиталист ч биш. Хэн нэг нь хувийн капитал оруулж, компанийг өөд татахыг санал болговол яагаад татгалзах

ёстой гэж” хэмээн ярьжээ. Мадуро 2013 онд Венесуэлийн засгийн эрхийг Хюго Чавесаас уламжлан авснаас хойш тус улсын эдийн засгийг сэргээх оролдлого нь балран унаж байв.

шатахууны татаасыг зогсоох мэтийн хатуу арга хэмжээ авахын оронд Засгийн газар асуудлыг цаасаар дарах оролдлого хийсээр ирсэн. Нефтийн үйлдвэрлэлийг сэргээх Ерөнхийлөгчийн амлалтад хэд хэдэн саад бий. Нфетийн гарц өдөрт нэг сая баррель болж унасан нь 70 жилийн хамгийн доод цэг бөгөөд Мадурогийн амлалтыг хэрэгжүүлэхийн тулд зургаан жилийн дотор гурав дахин өсгөх ёстой.

өнгөрсөн онд төв банк улсын нефтийн компаниас 4.1 тэрбум ам.доллар орж ирсэн нь 2015 оны орлогын тал юм. Ноён Мадуро “Би бүх талбайд нефтийн гарцыг нэмэгдүүлэх ажлыг биечлэн хариуцна. Би энэ тэмцэлд амь нас, нэр төрөөрөө дэнчин тавьж байна” хэмээн мэдэгджээ.

Германы Туринг мужийн Эдийн

засгийн сайд Тиефенси

Хятадын CATL компанийн захиралтай

гэрээ байгуулж гар барьж буй

нь.

Филиппиний эдийн засгийн өсөлт зургаан хувиас давах төлөвтэй ба шинэ тутам зах зээлүүд дунд валютын нөөц дээгүүр түвшинд байгааг Moody’s агентлаг мэдээлэв.

Хятадууд европт ялахын тулд орон нутгийг сонгожээ

холбооны Засгийн газар Хятадын төсөлд нэгдэхээс татгалзсаны дараа ил болгожээ.

АНу-ын Ерөнхийлөгч дональд трамп Хятадын худалдаа, техно-логи, зах зээлийн нээлттэй байдал зэрэг асуудлаар түрэмгий бодлого явуулж байгаа үед Япон, Канад, Австрали улсууд гол салбаруудаа Бээжингийн нөлөөнөөс хамгаалах арга хэмжээ авч эхэллээ. 11-р сард Европын холбоо үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлж болзошгүй гадаадын хөрөнгө оруулалтаас зайлсхийх хууль баталсан нь гол төлөв Хятадыг чиглэсэн арга хэмжээ юм. туринг дэх CaTl-ын үйлдвэрийн тухайд ноён тиефенсийг гэнэн цайлган хэмээн буруутгахад бэрх. Канцлер Меркелийн танхимд тээврийн сайд байсан энэ хүн муждаа 240 сая евро оруулах хэлцэл хийснээ “Аль нэг компанийг судалгаа, хөгжүүлэлтийн боломжоос хасах нь буруу” хэмээн тайлбарласан байна.

филиппин Азид гайхалтай амжилтын жишээ болж магадгүй

Биржит женненВольфганг тиефенси дэл хийд

тэргүүлэгч батарей үйлд вэр лэгчид хандахад “Германд хөрөнгө оруулалт татах боломж гүй” гэсэн хариу авсан байна. Харин Хятадад хэд ирж, Contemporary amper-ex Technology ltd компанийн удирдлагатай уулзахад Германы туринг мужид гадаадын анхны үйлдвэрээ барихыг зөвшөөрөв. Ноён тиефенсийн ярьснаар CaTl-ынхан татвар, хөдөлмөр, эрчим хүчний харьцангуй өндөр зардлыг үл харгалзан энд ирэхийг зөвшөөрсөн нь Германы технологийн судалгааны чанарт анхаарсан хэрэг юм.

Мужийн Эдийн засгийн сайд тиефенси уг шийдвэрийн талаар ярихдаа “CaTl энгийн нэг үйлдвэр барихыг зориогүй. Харин хятадууд технологийн ноу хауг хуулбарлаж ашиглахаас өөр зүйл хүсдэггүй гэсэн нотолгоог цайруулахын тулд судалгааны хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх нь тэдний хувьд чухал байсан”

Бангкокт агаарын чанарын индекс 300-д хүрч гэрээсээ гарахгүй байхыг уриалав

Н.Мадуро: Би амь нас, нэр төрөөрөө дэнчин тавьж байна

Гадагш төлөх төлбөрийн хэмжээ ба валютын нөөцийн харьцаа(2019 онд, хувиар)

52.3 ам.доллар боллоо. Goldman Sachs-ын таамгаар ирэх 12 сард 50 ам.доллар болох төлөвтэй байгаа. түүнчлэн санхүүгийн зохицуулалтыг чангатгасан учир дотоодын эрэлт ба импортын хэмжээ буурч, урсгал тэнцэл сайжрах нөхцөл бүрджээ.

fPG Securities фирмийн захирал Кожи Фукаяа “Валютын нөөц өсөж, суурь үзүүлэлтүүд сайжирч буй үед песо сэргэх боломж бий” хэмээн үнэлэв. Филиппиний нэг давуу тал нь гадаад өрийн хэмжээ нэлээд доогуур. Энэ онд төлөх гадаад өрийн төлбөр болон хөрөнгө оруулалтын хүүгийн

Клэр жиаоөнгөрсөн оны инфляцын

цохилтоос таван хувь унасан мөнгөний ханш, урсгал тэнцлийн дутагдал нэмэгдсэн зэрэг тааруу үзүүлэлтийн дараа 2019 онд Филиппиний эдийн засаг сэргэх тэмдэг ажиглагдлаа. Хэрэглээний барааны үнийн өсөлт саарч, песо болон хувьцаа сэргэсний дээр урсгал тэнцэл хянахуйц түвшинд иржээ. Эдийн засгийн өсөлт зургаан хувиас давах төлөвтэй ба шинэ тутам зах зээлүүд дунд валютын нөөц дээгүүр түвшинд байгааг Moody’s агентлаг мэдээлэв.

Манила дахь BDo Uni-bank-ийн ахлах шинжээч Жонатан равелас “Бид 2018 онд үеийг давсан. одоо тийшээ унахгүйгээ мэдэж байгаа учир өөдрөг үзэлтэй байна” гэжээ. он гарсаар Филиппиний бенчмарк индекс долоон хувь өссөн нь Азид тэргүүлэх үзүүлэлт. Песогийн ам.долларт харьцуулах ханш 0.6 хувь чангарч, нэг песо

нийт хэмжээ гадаад валютын нөөцийн 25 хувиас хэтрэхээргүй байгаа нь шинэ тутам зах зээлд тооцогддог 19 орны дотор хамгийн доогуур үзүүлэлт юм. Эдийн засгийн гол тулгуурын нэг болох гадаадад ажилладаг филиппинчүүдийн эх орондоо илгээх мөнгө дНБ-ий 10 хувийг эзэлдэг.

Энэхүү дотогш чиглэсэн мөнгөний урсгал энэ онд жилийн дүнгээр 11-р сар гэхэд баярын улирлын шилжүүлгээс шалтгаалан найман хувь өсөх төлөвтэй байгааг Bloomberg-ийн судалгаанд дурдсан байна. Эдийн засгийн суурь үзүүлэлтүүд ийнхүү эрс сайжирч буй нь АНу, Хятадын худалдааны зөрчил, нефтийн үнийн өсөлт гэх мэт өнгөрсөн онд хойш чангаасан бэрхшээлийг тэнцвэржүүлэх боломжтой. Ноён равелас “усны булингар арилж байна. Хөрөнгө оруулагчид Филипин рүү буцаад шумбахад бэлэн боллоо” хэмээн өгүүлэв.

Филиппин

Перу

Орос

Тайланд

Бразил

Хятад

Мексик

Индонез

Болгар

Энэтхэг

Колумб

Өмнөд Африк

Польш

чили

Унгар

Румын

Аргентин

Малайз

Турк0 50 100 150 200 250 300

2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

эдийн засаг

11

ЗГМ ТОвЧХОН» хӨрӨнГИйн ЗАх Зээл

171Сая төгрөг. МХБ-ийн мягмар гарагийн арилжаагаар 29 компанийн 171 сая төгрөгийн үнийн дүн бүхий 1,080,208 ширхэг хувьцаа арилжсан байна. Үүнээс 12 компанийн хувьцааны ханш өсч, 12 компанийнх буурч, таван компанийн хувьцааны ханш тогтвортой байлаа.

» коМПАнИАрилжаагаар "Могойн гол”, "Атар-Өргөө компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр өсөлттэй байсан бол "Гурил тэжээл Булган", "Монгол савхи” компанийн хувьцаа хамгийн их уналттай байлаа.

» АялАл жУУлчлАл

12.8Хувь. Өнгөрсөн онд манай улсад гадаадын 598.4 мянган иргэн зорчсон бөгөөд 88.4 хувь нь аялал жуулчлалын зорилгоор хилээр нэвтэрсэн байна. Энэ нь өнгөрсөн онд жуулчдын тоо 12.8 хувиар өссөн гэсэн үг юм.

» ТээВэр

1.7Их наяд төгрөг. ҮСХ өнгөрсөн онд бүх төрлийн тээврийн салбарын орлого 17 хувиар өсөж, 1.7 их наяд төгрөгт хүрсэн гэж мэдээллээ. Харин тээвэрлэсэн ачааны хэмжээ 29.4 хувиар нэмэгджээ.

» Аж үйлДВэр

21Хувь. Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 21 хувь буюу 2.7 их наяд төгрөгөөр өсөж, 15.7 их наяд төгрөгт хүрлээ. Энэхүү өсөлтөд уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэл өмнөх оноос 1.8 их наяд төгрөгөөр нэмэгдсэн нь гол нөлөө үзүүлсэн байна.

79.3Хувь. Уул уурхайн бус бо ловс руулах үйлдвэр-лэлийн салбар 2018 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 5.3-79.3 хувийн өсөлттэй байна.

» ТүүхИй эД

342.2Сая ам.доллар. Төмрийн хүдрийн экспорт 2018 онд 1.2 сая тонноор өсөж, 7.4 сая тоннд хүрснийг Гаалийн ерөнхий газар мэдээллээ. Харин мөнгөн дүнгээрээ 28.8 сая ам.доллароор өсөж, 342.2 сая ам.долларт хүрчээ. Энэ хугацаанд экспортын дундаж ханш өмнөх оны мөн үеэс 4.1 ам.долларooр буурч, 45.9 ам.доллар болсон байна.

ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

АНУ-ын доллар 2,666.72

Евро 3,078.06

Японы иен 24.71

ОХУ-ын рубль 39.86

БНХАУ-ын юань 392.67

БНСУ-ын вон 2.38

вАЛЮТыН ХАНШ

Томуугийн дэгдэлт инфляц өсөхөд нөлөөлжээ

СТАТИСТИК

Утааны улиралтай зэрэгцэн дэгддэг томуу, томуу төст өвчний тархалт эмч, эмнэлгүүдийн ачааллыг нэмэхээс гадна иргэдийн санхүүд ч дарамт болж байна.

Улирлын шинжтэй инфляцын өсөлтөд юу нөлөөлсөн талаар ҮСХ-ны Эдийн засгийн статис-тикийн хэлтсийн статистикч Д.Баасангаас тодрууллаа

-шатахууны үнийг бууруул-сан ч өргөн хэрэглээний бараа-ны үнэ эргээд буурдаггүй. Энэ нь албан ёсны тоон мэдээлэлд

хэрхэн тусаж байна вэ?-инфляцын 8.1 хувийн өсөл-

тийн 30 орчим хувь импортын бараа бүтээгдэхүүнээс хамаарч байна. үүнд валютын ханш болон шатахууны үнийн өсөлт нөлөөлсөн гэсэн үг.

шатахууны үнэ гэхэд 2011 оноос хойш 21 удаа нэмэг-дэж, 15 удаа буурсан. өөрөөр хэлбэл, зургаан удаагийн өсөлт хадгалагдаж байгаагаас үнэ нь өссөн хэмжээгээрээ эргэж буур даггүй гэсэн дүгнэлт хийж болно. үүнээс гадна, манай

улсын төлбөрийн чадвар муу даж байгаа нь төгрөгийн ханшийг сулруулж байна.

-махны үнэд жилийн турш ямар өөрчлөлт ажиглагдав?

-өнгөрсөн жил нэгдүгээр сараас хойш махны төрөл тус бүр кг тутамдаа 200-700 төг рөгрөөр нэмэгдэж, 7-8 дугаар сард эргээд буурсан бай на. Харин өмнөх жилүүдийн хувьд 1-3 дугаар сард махны үнэ нэмэгддэг, 5-6 дугаар сард буурдаг зүй тогтол байсан бол 2018 онд үнэ буурах үе нэг сараар хойшилсон. Энэ нь малын

тарга тэвээрэг сайтай байсан. орон нутагт малын нядалгааны цэгтэй болж, худалдаачид махаа зөвхөн улаанбаатарт бус зам дагуух худалдааны төвүүдэд өгдөг болсон гээд тээвэр ложистикийн өөрчлөлттэй холбоотой.

Малчны хотноос шууд авсан малын махыг яг нийс-лэлд авчирч байгаа эсэх нь эргэлзээтэй байна. Яагаад гэвэл хомсдол бий болж байна шүү дээ. Махны үнэ өнгөрсөн оны 10-11 дүгээр сард буюу хүмүүсийн

идшээ бэлтгэдэг үеэр эргээд өссөн. үүнээс гадна иргэдийн хэрэглээний сагсанд өөрчлөлт орж байна.

тухайлбал, далайн байцайны болон лаазалж, нөөшилсөн бү-тээг дэхүүний үнэ өсөж байгаа. Мөн гурил, гурилан бүтээг-дэхүүний нэр төрөл нэмэгдэж, иргэдийн хүнсний уламжлалт хэрэглээ өөрчлөгдөж байгаатай холбоотойгоор хэрэглээний үнийн сагсан дахь хүнсний бараа бүтээгдэхүүний үнэд өөрчлөлт орж байна.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Инфляцын 30 хувь импортоос хамаарч байна

Эм, тариа улирлын шинжтэй үнийн өсөлтөд жин дарж байна

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Гэхдээ улирлын шинжтэй инфляцад мах, хүнсний ногоо, нүүрсний үнээс гадна эм, эм-нэлгийн үйлчилгээний үнэ хүйтний эрч чангарч, томуугийн вирус дархлаа дарангуйлдаг үетэй зэрэгцэн өрхийн санхүү-гийн дархлааг ч бууруулж байна.

Харин өнгөрсөн сард өргөн хэрэглээний шатахууны үнийг литр тутамд нь 150 төгрөгөөр бууруулсан нь тээврийн бүлгийн үнэ өнгөрсөн оны 11 дүгээр сараас 0.6 нэгжээр буурахад нөлөөлжээ. Гэхдээ өнгөрсөн оны турш шатахууны үнэ хэд хэдэн удаа нэмэгдсэнээр нь тээврийн бүлгийн үнэ 2018 оны эхнээс 9.7 хувиар өссөн байгаа юм.

мал аж аХУйн СалБарын ӨСӨлт илт

СаарчЭЭЭдийн засгийн 12 дугаар сарын

үзүүлэлтүүдийг харахад 2018 онд эдийн засгийн өсөлт мөн оны гуравдугаар улирлын түвшинд хадгалагдах болов уу хэмээн албаныхан таамаглаж байна. үСХ-ны мэргэжилтнүүдийн онцолж буйгаар эдийн засгийн голлох салбар болох уул уурхайн нөхцөл байдал тогтвортой байгаа ч хөдөө аж ахуйн салбарын өсөлт хүлээлтэд хүрээгүй аж. өнгөрсөн жил нийт малын тоо

хэллээ. Харин газар тариалангийн салбарт хэдийгээр тариалалтын талбайн хэмжээ багассан ч нэгж талбайгаас авах ургацын хэмжээ харьцангуй өндөр байсан байна.

гадаад ХУдалааны ашиг 39 ХУвиар БУУрав

12 дугаар сард гадаад худал-дааны тэнцэл 27.2 сая ам.дол-ларын ашигтай гарч, өмнөх оны мөн үеэс 53.9 сая ам.доллар буюу 66.2 хувиар өссөн. Харин жилийн дүнгээр нь авч үзвэл 1.1 тэрбум ам.долларын ашигтай гарсан нь 2017 оныхоос 726.5 сая ам.доллар буюу 39 хувиар буурсан үзүүлэлт. үүнд импорт 35.5 хувиар, экспорт 13.1 хувиар тус тус өсчээ. Экспортод гарч байгаа эрдэс бүтээгдэхүүн 1.1 тэрбум, нэхмэл бүтээгдэхүүн 74.3 сая ам.доллараар голлон өссөн бол импортын өсөлтөд дизелийн түлш, машин тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн сэлбэг хэрэгслийн худалдан авалт жин дарсан байна. өнгөрсөн онд экспортод гарсан нүүрсний дундаж үнэ тонн нь 60 ам.доллар байсан бол зэсийн баяжмал биет хэмжээгээр 0.5 сая тонноор буурсан ч үнэ нь тонн тутамдаа 40 орчим хувиар нэмэгдсэн. Энэ нь экспортын орлого өсөхөд гол нөлөө үзүүлжээ.

Харин 2018 оны төсөв урьдчилсан гүйцэтгэлээр 11.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарсан ч нэгдсэн төсвийн зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн хэмжээ өмнөх оныхоос 205.6 тэрбум төгрөг буюу 2.3 хувиар өссөн байна. Хэдийгээр хүүгийн болон хөрөнгийн зардал, татаас, эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээл тус бүр буурсан ч урсгал зардал 304.8 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь төсвийн зарлага тэлэхэд хүргэжээ.

толгой 240.3 мянга буюу 0.4 хувиар нэмэгдсэн нь өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад бараг 10 дахин бага өсөлт болж байна. 2018 оны эхний дөрвөн сард өвөлжилт, хаваржилт хүндэрсэн, бэлчээрийн доройтол, халдварт өвчний дэгдэлт өндөр байсан зэрэг шалтгаанаар малын зүй бус хорогдол 2.6 сая буюу дөрвөн хувьтай байсан байна. үүнээс гадна төллөх насны мал олноороо хээл хаясан нь цөөхөн төл авахад нөлөөлжээ.

үндэсний статистикийн хороо ©

2018 оны эДИйн ЗАсГИйнГол үЗүүлэлТүүД

ГАДААД хУДАлДАА (сая ам.доллар)

1863.3 1136.84337.3 5875.0

6200.6 7011.810,537.9 12,886.8

Нийт эргэлт Экспорт Импорт Тэнцэл

2017.I­XII 2018*.I­XII

ИнФляЦын ТүВШИн(хувиар)

жилийн өөрчлөлт

сарын өөрчлөлт

2017.XII

8.1

0.6

6.4

0.5

2018.XII

ТӨсВИйн ТэнЦэл (төгрөг)

ТАТВАрын орлоГо (төгрөг)

Аж үйлДВэр (төгрөг)

11.9

8.2 30%

21%15.7

тэрбумын ашигтай

их наяд хүрч

их наяд

нийт

2017 оноос

2017 оноос

Хээл авсан нийт малын 90 орчим хувь нь төллөдөг байсан ч өнгөрсөн онд 60-70 хувь нь төллөсөн гэдгийг албаныхан

• Өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын байдлаар эм, эмнэлгийн үйлчилгээний төлбөр иргэдийн хэтэвчид мах, нүүрсний үнийн өсөлтөөс дутуугүй дарамт болжээ.

• Малын тоо толгойн өсөлт дундаж өсөлтөөс 10 дахин бага, зүй бус хорогдол ихсэв.

• Төсвийн урсгал зардал 304.8 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь зарлага тэлэхэд хүргэжээ.

Б.Хасуй / ЗГМ©

найман ажилтан татварын мөн-гөөрөө тэжээж байна. Гэтэл 2050 он гэхэд “тэжээгч”-ийн тоо хоёр дахин буурч нэг тэтгэвэр авагчид дөрвөн ажилтан ногдох төлөвтэй. дээр нь нийт ажилчдын 50 хувь албан бус салбарт ажиллаж байгаа учраас тэтгэврийн сангийн дутагдал улам хурдтай нэмэгдэхээр байна.

тухайлбал, тэтгэврийн хамгийн боловсронгуй тог-тол цоотой гэгддэг АНу-д тэтгэврийн сангийн дутагдал 28 их наяд ам.доллар байгаа бол 2050 онд 137 их наяд болж өснө. Харин тэтгэврийн тогтолцооны хамгийн том зургаан зах зээлийн тэтгэврийн сангийн дутагдал нь 400 их наяд ам.долларт хүрэх тооцоо гарсан. Хэрэв 2035 он гэхэд тэтгэврийн тогтолцоог шинэчилж, дутагдлыг арилгахгүй бол энэ аварга системийг аварч чадахгүйд хүрнэ гэж судлаачид үзжээ.

Манай улсад ч мөн адил хүн амын насжилт нэмэгдэж, төрөлт буурсантай холбоотойгоор тэт-гэврийн тогтолцоонд хүндрэл

12 ЗАСГийН ГАЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2019.01.16, ЛХАГВА ~ №010 (1062)

эдийн засаг

ShaNghaI cOMPOSITe

haNg SeNg kOSPIS&P 500 TOPIxDOw JONeS FTSe 100 NIkkeI 225

0.85%0.36% 0.41%

0.96% 1.36% 2.02% 1.58%0.53%

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

erdene resource Development Торонто

Өдөр 2.27% Сар Жил

0.270.250.24

aspire Mining Австрали

Өдөр 5.00% Сар Жил

0.02

0.020.02

rio Tinto Австрали

Өдөр 1.67% Сар Жил

80.7778.0575.33

XII/10 XII/03 XII/03 XII/03XII/25 XII/15 XII/15 XII/15I/15 I/15 I/15 I/15

Өдөр 3.85% Сар Жил

Turquoise hill resources ltd Торонто

2.482.332.19

• 2010 онд 60­аас дээш насныхан хүн амын 7.7 хувийг эзэлж байсан бол 2050 онд 28.6 хувь болж өсөхөөр байна.

• нэгдсэн Вант улсад 2019 оноос хувь хүний орлогын найман хувийг автоматаар тэтгэврийн хадгаламжид төвлөрүүлэх саналыг хэлэлцэж буй.

• эмэгтэйчүүдэд эрэгтэйчүүдээс 30­40 хувиар бага цалин олгодог атлаа тэтгэвэр авч, амьдрах хугацаа нь илүү урт. энэ зөрүүг аль болох ойртуулах шаардлагатай аж.

ДАвОС 2019

Тэтгэврийн тогтолцоог 2035 оноос өмнө шинэчлэх ёстой 2050 онд

тэтгэврийн зардал

одоогийнхоос 2-3 дахин нэмэгдэнэ

Хүн амын эзлэх хувь, насны бүлгээр

0-14 нас 15-64 нас 65+ нас

Хүн амын тоо, оноор2045 2045

2030 2030

2015 2015

5,010,31030.4

30.7

28.8 67.3

62.9

60.6 9.0

6.4

3.9

4,000,000

3,025,871

ҮСХ©

Индонези

Мексик

Хонконг

Тайланд

Малайз

Энэтхэг

БНСУ

чили

БНХАУ

Бразил

АНУ

14

2050

20071977199719671987

97

100

10394

91

88

1957

2015

5

619

1535

3010

176

135

1335

2611

2810

238

22

1

3

11

3

11

2

8

28

9

13

119

85

26

6

33

137

15

хөдөлмөрийн насны 100 хүнд ногдох өндөр настан

Дэлхийн хамгийн том зах зээлүүдийн тэтгэврийн сангийн дутагдал

Дэлхийн хүн амын наслалтын таамаг

Монгол Улсын хүн амын хэтийн төлөв

(Хувиар)

(тэрбум ам.доллараар)

(жилээр)

(2045 он)

Global Aging Institute©

5%

5%7%

10%

2%

4%

4% 5%

Австрали

Канад

Хятад

Энэтхэг

Япон

Нидерланд

2015 онд

2050 онд

Өсөлт (хувиар)

Англи

Америк

нИйТ

шинэ үеийнхэн биднээс хавь гүй илүү, дунджаар 100 болон түүнээс илүү наслах таамгийг олон улсын судлаачид хүлээн зөвшөөрч байна. Хүн амын эрүүл мэнд, амьдралын чанар сай жирснаар 2017 онд төрсөн хүүхдүүд дунджаар 100, түүнээс ч илүү наслах тооцоо гарчээ. тиймээс илүү олон жил амьдрах хувьтай тэдний ирээдүйн санхүү, тэтгэвэр авах боломжийг эрэлхийлэх шаардлага дэлхий нийтэд тулгарав. Яагаад гэвэл, дэлхийн тэтгэврийн сан, хөрөнгө тэднийг 100-гийн талыг ч насалж амжаагүй байхад буюу 2050 он гэхэд 400 их наяд ам.долларын хомсдолд орох төлөвтэй байгаа юм. үүний гол шалтгаан нь дэлхий даяар эрчээ авч буй хүн амын насжилт. АНу-д гэхэд 2050 онд таван хүний нэг нь буюу 22 хувь нь тэтгэвэр авагч болох бөгөөд энэ нь 2015 онтой харьцуулахад 47 хувиар өссөн дүн. Харин Бразил, Хятад, Хонконг, өмнөд Солонгос зэрэг орнуудад тэтгэврийн нас ныхан хоёр дахин нэмэгдэх аж. тиймээс энэ жилийн дэлхийн эдийн засгийн чуулган цэнхэр гарагийн тэтгэврийн тогтолцоог чухалчлан үзэж байна.

ихэнх оронд иргэд 65 настайдаа (Японыг оролцуулахгүйгээр) тэтгэвэрт гардаг. Гэтэл 2050 он гэхэд тэтгэвэр авч буй хүмүүсийн дундаж наслалт 2015 оныхтой харьцуулахад 9-11 жилээр уртсах тооцоо бий. Харин Японд 16 жилээр нэмэгдэх аж. ингэснээр өнөөгийн тэтгэврийн тогтолцоо хүчин чадлаасаа 2-3 дахин ихийг зарлагадах ёстой болж байна.

түүнчлэн, дэлхийн дунджийг харвал, нэг тэтгэвэр авагчийг

үүссэн. 10 хүнд ногдох тэтгэвэр авагчийн тоо 2013 онд дөрөв байсан бол 2030 он гэхэд долоо, 2080 онд 10 болох тооцоог ХНХЯ-наас гаргажээ. 60-аас дээш насныхан 2010 онд хүн амын 7.7 хувийг эзэлж байсан бол 2050 онд 28.6 хувь болж өсөхөөр байна. 2006-2016 онд нэг өндөр настанд олгосон тэтгэврийн сарын дундаж хэмжээ 2006 онд даатгуулагчийн төлсөн шимтгэлээс 1.6 дахин өндөр байснаа 2016 онд 4.8 дахин их болж нэмэгдсэн. Энэ нь тэтгэврийн сангийн алдагдал тасралтгүй нэмэгдсээр байгаагийн илрэл.

Манай улсын энэ тогтолцоо зөвхөн улсын тэтгэврийн даатгалд тулгуурладаг. Гэтэл тэтгэврийн сангийн алдагдал 2018 оны байдлаар 650 орчим тэрбум төгрөгт хүрсэн бөгөөд гурван жилийн дараа 884.4 тэрбум төгрөг болж өсөхөөр байгаа юм. дэлхийн банкны судалгааны тайланд 2050 он гэхэд тус сангийн алдагдал дНБ-ний 13 хувьд хүрэх төлөвтэйг дурджээ. угтаа бол аливаа улсын тэтгэврийн сангийн алдагдал дНБ-ий 2-3 хувьтай тэнцвэл аюултай нөхцөл байдал үүссэн гэж үздэгийг шинжээч онцолсон. Гэтэл манайх энэ улаан шугамыг аль хэдийн давсан. Манай улсад цөөн хэдэн хувийн тэтгэврийн даатгалын сан байдаг ч эрх зүйн орчин байхгүйгээс үйл ажиллагаа нь өргөжиж чаддаггүй. Мөн иргэд хувийн хадгаламждаа төдийлэн санаа тавихгүй байгаа нь ирээдүйн тэтгэвэр авагчдын баталгааг улам бүрхэг болгож байна.

тэгвэл тэтгэврийн тогтолцоог хэрхэн шинэчлэх вэ. “тэтгэврийн хадгаламжийн салбарт яг одоо яаралтай арга хэмжээ авч эхлэх гүй бол маш том эрсдэл үүснэ. үүнийг төгс шийдэх ганц товчлуур гэж байхгүй. Засгийн газрууд болон ажил олгогчид тэтгэврийн системийг дэмжиж байх зуур хувь хүмүүс ч хадгаламжаа өсгөж, санхүүгийн мэдлэгээ дээшлүүлэх хэрэгтэй байна” гэж 130 гаруй оронд үйл ажиллагаа явуулдаг зөвлөх үйлчилгээний

Mercer байгууллагын эрүүл мэнд, хөрөнгийн асуудал хариуцсан Ерөнхийлөгч Жак Гуле өгүүлжээ.

ихэнх улс орон тэтгэврийн албан даатгалын системтэй. үүнийхээ хүрээг тэлснээр тэтгэврийн сангийн орлогоо арвижуулах боломжтой. тухайл-бал, далд эдийн засгийг ил бол-гож, аль болох олон хүнийг албан тэтгэвэрт хамруулах шаард лагатай. Хэрэв албан татвар төлж буй иргэдээс авч буй татварын хувь хэмжээг л өсгөөд байвал энэ нь тухайн иргэний татварын дараах орлогыг эрс бууруулж, хадгаламжтай болох боломжийг бууруулах учраас хувь хэмжээг нэмэхээс илүү хүрээг тэлэх нь чухал. үүнд манай улсад хэрэгжсэн НөАт-ынх шиг урамшууллын систем үр дүнтэй байж болох юм. түүнчлэн, тэтгэвэрт гарах насыг уртасгаж, 2050 он гэхэд 70-д хүргэх шаардлагатай гэж дэлхийн эдийн засгийн чуулган үзэж байна.

Хөгжингүй орнуудад албан даатгалаас гадна хувийн тэт-гэврийн даатгал, сангууд хөгж-сөн байдаг. үүнийг илүү боловс-ронгуй болгож, хамрах хүрээг тэлэх нь бас нэг шийдэл. техник, технологийн хөгжлийг ашиглаж хадгаламж, даатгалын төлбөр төлөхөд илүү хялбар болгох ёстой гэж үзэж байна. тухайлбал, Нэгдсэн Вант улсад 2019 оноос хувь хүний орлогын найман хувийг автоматаар тэт гэврийн хадгаламжид төв лөрүүлэх саналыг хэлэлцэж буй.

Мэдээж, өндөр настай болс-ныхоо дараа амьдралаа бүхлээр нь улсын тэтгэврийн санд даатгах

нь тийм ч сайн хувилбар биш. иргэдийн санхүүгийн боловсролд сургуулийн наснаас нь эхлэн анхаарч, “Эрт хадгалж эхэлбэл тэр хэрээр эрсдэл багатай амьдарна” гэдгийг ухуулах хэрэгтэй аж. үүний тулд иргэдэд өнөөгийн тэтгэврийн системийн талаар илэн далангүй тайлбарлаж, улсын тэтгэврээр хангалуун амьдарч чадахгүй гэдгийг нь ойлгуулах нь чухал. Хэрэв иргэд ирээдүйд хэдэн төгрөгийн тэтгэвэр авахаа мэдэж байвал ирээдүйгээ баталгаажуулах өөр арга зам хайж эхэлдэг аж. Харин үүнд нь ахмад настнуудыг ажлын байраар хангах зэргээр Засгийн газрууд, хувийн хэвшлийнхний үүрэг их. Мөн эмэгтэйчүүдийн

ажлын байран дахь тэгш оролцоог хангах нь тэтгэврийн тогтолцооны эрсдэлийг багасгах нэг алхам. учир нь дэлхий даяар эмэгтэйчүүдэд эрэгтэйчүүдээс 30-40 хувиар бага цалин олгодог атлаа тэтгэвэр авч, амьдрах хугацаа нь илүү урт. Энэ зөрүүг аль болох ойртуулах шаардлагатай аж.

улс орнууд тэтгэврийн даатгалын сангийн хамгийн сайн хувилбарыг өнөөдрийг хүртэл олоогүй байна. тиймээс ч энэ сарын 22-нд эхлэх давосын эдийн засгийн чуулганаар улс орнууд тэтгэврийн даатгалын сайн туршлага, шинэ санаагаа хуваалцаж, хамгийн боломжит хувилбар, шийдлийг олохоор хэлэлцэх юм.

Улсын тэтгэврээр хангалуун амьдрах аргагүй

С.Батсайхан / ЗГМ©

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

5%70 400

Дэлхийн эдийн засгийн чуулган©