Муниципальное общеобразовательное...

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫБІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ОРТАЛЫҒЫ«ҚАЛАЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК КАБИНЕТ»

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ЗЕРТХАНАСЫ

УПРАВЛЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ ГОРОДА АЛМАТЫГОРОДСКОЙ НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ

ЦЕНТР НОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАНИИНАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКАЯ ЛАБОРАТОРИЯ «ГОРОДСКОЙ МЕТОДИЧЕСКИЙ КАБИНЕТ»

БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДАҒЫ1-7 СЫНЫПТАР ҮШІН ВАРИАТИВТІ ЖӘНЕ

8-11 СЫНЫПТАР ҮШІН БЕЙІНДІ ЖӘНЕБЕЙІНАЛДЫ ЭЛЕКТИВТІ КУРСТАРДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛАРЫНЫҢ

ЖИНАҒЫЖАРАТЫЛЫСТАНУ-МАТЕМАТИКАЛЫҚ БАҒЫТЫ

СБОРНИКУЧЕБНЫХ ВАРИАТИВНЫХ ПРОГРАММ

ДЛЯ 1-7 КЛАССОВ, ЭЛЕКТИВНЫХ КУРСОВДЛЯ ПРОФИЛЬНЫХ И ПРЕДПРОФИЛЬНЫХ

8-11 КЛАССОВ ОРГАНИЗАЦИЙ ОБРАЗОВАНИЯЕСТЕСТВЕННО-МАТЕМАТИЧЕСКОЕ НАПРАВЛЕНИЕ

Алматы, 2017 ж.

Редакционная коллегия:Тюкачева Е.В., к.ф.н., руководитель НМЛ «ГМК» Ежова Т.В., руководитель отдела по издательской работе НМЛ «ГМК»Кусаинова Р.Т., руководитель отдела ОКО НМЛ «ГМК»Батырбаева М.А., руководитель отдела по учебной работе НМЛ «ГМК» Ниязбеков С.А., руководитель отдела по духовно-нравственному воспитанию и самопознанию НМЛ «ГМК» Пашаева Г.А., руководитель отдела по работе с одаренными детьми НМЛ «ГМК» Сулейменова Г.Ж., руководитель ТиПО НМЛ «ГМК» Бигалиева А.С., методист учебного отдела НМЛ «ГМК»

Эксперты:Киябаева З.Н., учитель математики Л № 178; Ануар Ж.А., учитель математики Л № 178; Федан Е.В., учитель математики Г № 83; Пащенцева С.В., учитель математики ШЛ №28; Рахметова Г.С., учитель информатики ОШ № 50; Андросова А.В., учитель информатики Л № 166; Мариева Г.А., методист НМЛ «ГМК» (информатика); Абикен Г.М., учитель информатики ШЛ № 163; Акымешева К., учитель информатики СГ № 12; Жанбатыр Х.Ә., учитель физики ШГ № 148; Алиева А.К., учитель физики Л №173; Кулик С.Н., учитель физики Л № 71; Ахметова А.С., учитель информатики Г № 83; Батырбаева М.А., руководитель отдела по учебной работе НМЛ «ГМК» (физика); Лукпанова К., учитель химии ШГ № 86; Оспанова М. К., учитель химии Г № 159; Алимбекова Б.Б., методист НМЛ «ГМК» (химия); Белоусова Т.Г., учитель химии ОШ № 95; Соколова Н.М., учитель биологии ШЛ № 28; Малдыбаева Б.К., учитель биологии Г № 130; Алина Ж.А., учитель биологии ШЛ №146; Корнелюк О.И., учитель биологии Г № 60; Мамбетова Ж.Х., учитель географии Г № 60; Шот С.В., учитель географии ШГ№ 5; Арзыкулова Г.А., учитель географии ШГ № 59; Шестель В.В., учитель экономики ЧШ «Достар»; Тохтыбакиева Т.С., методист НМЛ «ГМК» (география).

Рекомендовано к изданию решением Экспертного совета № 1 от 02.02.2017 года.

В сборник включены адаптированные программы учебных вариативных программ для 1-7 классов, элективных курсов для профильных и предпрофильных 8-11 классов организаций образования. В нем содержатся программы для учителей естественно-математического направления в системе профильного обучения.

Сборник набран методом прямого копирования

ПРОГРАММАприкладного курса

для лицеев, гимназий с углубленным изучением математикиМЕТОДЫ РЕШЕНИЯ ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ЗАДАЧ

для учащихся 8-9 классов (всего - 34 ч., по 1 ч. в неделю)

Вольхина С.Ф., Липилина О.В.,учителя математики Специализированного лицея № 165

Рецензенты: Кабулова А.Р., к.п.н., старший преподаватель кафедры МПМФИ КазНПУ имени Абая;Жук В.В. , к. ф - м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан).

Пояснительная записка«Я прошу всех беспристрастно посмотреть на следующие темы, занимающие большое место в

школьной математике: I. Задачи на построение циркулем и линейкой. II. Свойства «традиционных» фигур, таких, как треугольники, четырехугольники, окружности и системы окружностей … – все это со всеми изощрениями, накопленными поколениями «геометров» и преподавателей в поисках подходящих экзаменационных задач… ни с чем подобным человек никогда в жизни не столкнется… надо учить принципам и только им!» (Ж. Дьедонне).

Программа направлена на организацию работы с одаренными детьми, желающими пройти целенаправленную математическую подготовку.

Предлагаемый курс освещает вопросы, намеченные, но совершенно не проработанные в общем курсе школьной программы по математике.

Актуальность программы заключается в создании условий по обеспечению образовательных запросов отдельной категории учащихся на овладение математическими знаниями на более высоком уровне.

Востребованность математических знаний у обучающихся объясняется и тем, что математику, в отличие от других предметов, сдают в высших учебных заведениях разного профиля. Поэтому возрастает заинтересованность в успешной сдаче экзамена в форме ЕНТ, результативности участия в предметных олимпиадах и конкурсах, дающих шанс для получения высшего математического образования.

Данная программа открывает перед учащимися значительное число эвристических приемов общего характера, ценных для математического развития личности, применимых в исследованиях и на любом другом математическом материале.

Цель программыОбеспечение образовательных запросов отдельной категории обучающихся в области

математики через организацию занятий математического практикума.Задачи программы

углубление знаний и умений обучающихся в данных областях математики; формирование логического мышления и математической культуры у школьников; формирование у учащихся устойчивого интереса к предмету; развитие математических способностей; ориентация на профессию, связанную с математикой; способствовать формированию первичных навыков исследовательской деятельности; создание условия для формирования аналитических и графических приемов решения заданий; реализовать логические и эвристические способности учащихся в ходе исследовательской деятельности.

Констатирующая (содержательная) частьПрограмма для 8 класса 1 час в неделю, всего 34 часа.

Окружности - 4 часа. Касательные к окружности. Произведение длин отрезков хорд. Касающиеся окружности. Три окружности одного радиуса. Две касательные, проведенные из одной точки.Геометрические места точек – 3 часа.

ГМТ- прямая или отрезок. ГМТ – окружность или дуга окружности. Вписанный угол.Вписанный угол – 4 часа. Углы, опирающиеся на равные дуги. Величина угла между двумя хордами. Угол между касательной и хордой. Связь величины угла с длиной дуги и хорды.Треугольники – 5 часов. Прямоугольные треугольники. Правильный треугольник. Треугольник с углом 600 или 1200. Целочисленные треугольники. Теорема Чевы. Вписанная и описанная окружности.Многоугольники – 3 часа. Четырехугольники. Вписанные и описанные четырехугольники. Теорема Птолемея.Площади – 8 часов. Медиана делит площадь пополам. Вычисление площадей. Площади треугольников, на которые разбивает четырехугольник. Площади частей, на которые разбит четырехугольник. Прямые и кривые, делящие фигуры на равновеликие части. Формулы для площади четырехугольника. Вспомогательная площадь. Перегруппировка площадей.Построения – 7 часов. Метод геометрических мест точек. Вписанный угол. Построение треугольника по различным элементам. Построение треугольников по различным точкам. Четырехугольники. Окружности. Построения одной линейкой.

Программа для 9 класса 1 час в неделю, всего 34 часа. Многоугольники – 4 часа. Правильные многоугольники. Вписанные и описанные многоугольники. Произвольные выпуклые многоугольники. Теорема Паскаля. Пятиугольники. Шестиугольники.Векторы – 5 часов. Векторы сторон многоугольника. Скалярное произведение. Соотношения. Неравенства. Вспомогательные проекции. Метод усреднения. Псевдоскалярное произведение.Геометрические места точек – 2 часа. Гомотетия. Вспомогательные равные или подобные треугольники. Метод ГМТ. ГМТ с ненулевой площадью.Подобие треугольников- 3 часа. Отрезки, заключенные между параллельными прямыми. Отношение сторон подобных треугольников. Отношение площадей подобных треугольников. Вспомогательные равные треугольники. Треугольники, образованные основаниями высот.Окружности – 4 часа. Применение теоремы о высотах треугольника. Площади криволинейных фигур. Окружности, вписанные в сегмент. Радикальная ось. Пучки окружностей.Вписанный угол- 5 часов.Четыре точки, лежащие на одной окружности. Вписанный угол и подобные треугольники. Биссектриса делит дугу пополам. Вписанный четырехугольник с перпендикулярными диагоналями. Три описанные окружности пересекаются в одной точке.Треугольники – 4 часа.Теорема Менелая. Прямая Симсона. Подерный треугольник. Прямая Эйлера и окружность девяти точек.Построения – 3 часа.Окружность Аполлония. Необычные построения. Построения с помощью двусторонней линейки. Построения с помощью прямого угла.Геометрические неравенства - 4 часа.Алгебраические задачи на неравенство треугольника. Сумма длин диагоналей четырехугольника. Разные задачи на неравенство треугольника. Площадь треугольника не превосходит половины произведения двух сторон. Неравенства для площадей.

Нормативная часть

Календарно-тематическое планирование для 8 класса 34 часа (1 час в неделю).№п/п

Название темы Количество часов Форма проведения

Образовательный продукт

всег

о

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1: Окружности. 4 2 21 Касательные к окружности. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Произведение длин отрезков

хорд.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач, самостоятельная работа.

3 Касающиеся окружности. Три окружности одного радиуса.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, тест.

4 Две касательные, проведенные из одной точки.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, реферат, сообщения, исследовательская работа по теме.

Тема № 2: Геометрические места точек.

3 1 2

1 ГМТ- прямая или отрезок. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач.

2 ГМТ – окружность или дуга окружности.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

3 Вписанный угол. 1 1 Урок-практикум Решение задач, реферат, сообщения, исследователь-ская работа по теме.

Тема №3: Вписанный угол. 4 2 21 Углы, опирающиеся на равные

дуги.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,


2 Величина угла между двумя хордами.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач.

3 Угол между касательной и хордой.


4 Связь величины угла с длиной дуги и хорды.


Тема №4: Треугольники 5 2 3

1 Вписанная и описанная окружности.

1 0,5 0,5 Лекция, практика. Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

2 Прямоугольные треугольники. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, тест.

3 Правильный треугольник. Треугольник с углом 600 или 1200.


4 Целочисленные треугольники. 1 1 Урок-практикум Решение задач, зачет.

5 Теорема Чевы. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, реферат, сообщения, исследовательская работа по теме.

Тема № 5: Многоугольники. 3 1 21 Вписанные и описанные

четырехугольники.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Четырехугольники. 1 1 Урок-практикум Решение задач,

самостоятельная работа.

3 Теорема Птолемея. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, реферат, сообщения, исследователь-ская работа.

Тема №6:Площади. 8 4 41 Медиана делит площадь

пополам.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Вычисление площадей. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач, тест.

3 Площади треугольников, на которые разбивает четырехугольник.


4 Площади частей, на которые разбит четырехугольник.


5 Прямые и кривые, делящие фигуры на равновеликие части.


6 Формулы для площади четырехугольника.


7 Вспомогательная площадь. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач.

8 Перегруппировка площадей. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.Тема № 7: Построения. 7 2 5

1 Метод геометрических мест точек.

1 1 Урок-практикум. Решение задач, самостоятельная работа.

2 Вписанный угол. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач.

3 Построение треугольника по различным элементам.

1 1 Урок-практикум Решение задач, самостоятельная работа.

4 Построение треугольников по различным точкам.


5 Четырехугольники. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач.

6 Окружности. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, тест.

7 Построения одной линейкой. 1 1 Урок-практикум Решение задач, зачет, реферат, сообщения, исследователь-ская работа по теме.

Итого: 34 часаКалендарно-тематическое планирование для 9 класса 34 часа (1 час в неделю).

№п/п

Название темы Количество часов

Форма проведения


всег

о

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1: Многоугольники 5 2 31 Правильные многоугольники. 1 0,5 0,5 Лекция, практика. Конспект,


2 Вписанные и описанные многоугольники.


3 Произвольные выпуклые многоугольники.


4 Теорема Паскаля. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, реферат, сообщения, исследовательская работа по теме.

5 Пятиугольники.Шестиугольники.

1 1 Урок-практикум Решение задач, зачет.

Тема № 2. Векторы. 4 2 21 Векторы сторон

многоугольника.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,


2 Скалярное произведение. Соотношения.


3 Неравенства.Вспомогательные проекции.


4 Метод усреднения. Псевдоскалярное произведение.


Тема № 3: Геометрические места точек.

2 1 1

1 Гомотетия. Вспомогательные равные или подобные треугольники.


2 Метод ГМТ. ГМТ с ненулевой площадью.


Тема №4: Подобие треугольников.

3 1 2

1 Отрезки, заключенные между параллельными прямыми.

1 1 Урок-практикум Решение задач, самостоятельная работа.

2 Отношение сторон подобных треугольников. Отношение площадей подобных треугольников.


3 Вспомогательные равные треугольники. Треугольники, образованные основаниями высот.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, зачет.

Тема №5: Окружности. 4 2 21 Применение теоремы о высотах

треугольника.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Площади криволинейных фигур. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,


3 Окружности, вписанные в сегмент.


4 Радикальная ось. Пучки окружностей.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, реферат,

сообщения, исследовательская работа по теме.

Тема №6: Вписанный угол. 5 2 31 Четыре точки, лежащие на

одной окружности1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Вписанный угол и подобные

треугольники.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,


3 Биссектриса делит дугу пополам.


4 Вписанный четырехугольник с перпендикулярными диагоналями.


5 Три описанные окружности пересекаются в одной точке.

1 1 Урок-практикум Решение задач, зачет.

Тема №7: Треугольники. 4 2 21 Теорема Менелая. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Прямая Симсона. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.3 Подерный треугольник. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач, реферат, сообщения, исследовательская работа по теме.

4 Прямая Эйлера и окружность девяти точек.


Тема № 8: Построения. 3 1 21 Окружность Аполлония. 1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач.2 Необычные построения. 1 1 Урок-практикум Решение задач,


3 Построения с помощью двусторонней линейки. Построения с помощью прямого угла.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, зачет.

Тема №9: Геометрические неравенства.

4 2 2

1 Алгебраические задачи на неравенство треугольника.


2 Сумма длин диагоналей четырехугольника.

1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект, решение задач, самостоятельная

работа.3 Разные задачи на неравенство

треугольника.1 0,5 0,5 Лекция, практика Конспект,

решение задач, зачет.

4 Площадь треугольника не превосходит половины произведения двух сторон. Неравенства для площадей.


Итого: 34 часаТребования к уровню подготовки учащихся

Учащиеся должны уметь: - выполнять действия с векторами;- находить координаты вектора и его абсолютную величину;- решать задачи с использованием векторов;- строить образы геометрических фигур при различных видах движения;- находить соответственные элементы двух подобных треугольников;- правильно записывать равенство отношений соответственных сторон подобных треугольников;- решать задачи с использованием признаков подобия треугольников, прямоугольных треугольников;- решать задачи с использованием пропорциональности хорд и секущих окружности;- применять теоремы синусов и косинусов для вычисления неизвестных элементов треугольников;- вычислять радиусы вписанных и описанных относительно правильных многоугольников окружностей;- решать задачи на нахождение элементов правильных многоугольников;- находить площадь круга и его частей;- находить длину окружности и её дуги;- приводить примеры пространственных тел.

Информационно-методическая часть.Формы и методы работы.

Для наиболее успешного усвоения материала программы основным типом занятий являются практикумы.

Предусматривается проведение занятий в форме практических работ с небольшими вкраплениями исторического и теоретического материалов и необходимых приемов рассуждений. На занятиях используются опорные схемы, алгоритмы для выполнения заданий, карточки для индивидуальной и групповой работы.

Преимущество практических работ заключается в том, что учащиеся, выполняя определенные задания, самостоятельно осваивают математическую деятельность, необходимую для решения названного курса задач.

Чтобы оценить динамику усвоения учениками теоретического и практического материала и поставить учащегося перед необходимостью регулярно заниматься, очень важно предоставить ученику достаточно объективную информацию об уровне его знаний и умений, а значит, и об ожидающей его оценке. Кроме того, знание учителем уровня владения его учениками теорией и навыками ее применения (актуализация) поможет ему внести определенные коррективы в учебный процесс (изменить темп и стиль проведения занятий, вернуться к ранее изученному материалу и повторить его, внести изменения в ранее данное индивидуальное задание ученику или группе учащихся для домашнего выполнения).

Особенность материала, составляющего данный курс, такова, что аудиторное выполнение письменных работ должно использоваться крайне осторожно, так как может потребовать от ученика очень много времени и заставит его пережить ненужный и вредный для здоровья стресс.

Именно поэтому по данному курсу вместо аудиторных самостоятельных и контрольных работ предполагаются домашние работы, домашние контрольные работы, а также написание каждым

учеником (индивидуально или в группе) реферата, сообщения, исследовательской работы с последующим выступлением на занятиях или научно-практической конференции учащихся.

Оценка работ учащихся. Оценка – это поощрение и стимул для дальнейшей творческой работы. За устные ответы,

творческие работы и решение задач учащимся выставляются отметки по пятибалльной системе. Учащиеся также оценивают друг друга (например, на обобщающем занятии).

Оценка письменных контрольных работ обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если

работа выполнена полностью; в логических рассуждениях и обосновании решения нет пробелов и ошибок; в решении нет математических ошибок (возможна одна неточность, описка, которая не

является следствием незнания или непонимания учебного материала).Отметка «4» ставится в следующих случаях: работа выполнена полностью, но обоснования шагов решения недостаточны (если умение

обосновывать рассуждения не являлось специальным объектом проверки); допущены одна ошибка или есть два – три недочёта в выкладках, рисунках, чертежах или

графиках (если эти виды работ не являлись специальным объектом проверки). Отметка «3» ставится, если допущено более одной ошибки или более двух – трех недочетов в выкладках, чертежах

или графиках, но обучающийся обладает обязательными умениями по проверяемой теме.Отметка «2» ставится, если допущены существенные ошибки, показавшие, что обучающийся не обладает

обязательными умениями по данной теме в полной мере. Отметка «1» ставится, если работа показала полное отсутствие у обучающегося обязательных знаний и умений по

проверяемой теме или значительная часть работы выполнена не самостоятельно.Учитель может повысить отметку за оригинальный ответ на вопрос или оригинальное решение

задачи, которые свидетельствуют о высоком математическом развитии обучающегося; за решение более сложной задачи или ответ на более сложный вопрос, предложенные обучающемуся дополнительно после выполнения им каких-либо других заданий.

Оценка устных ответов обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если ученик

полно раскрыл содержание материала в объеме, предусмотренном программой и учебником;

изложил материал грамотным языком, точно используя математическую терминологию и символику, в определенной логической последовательности;

правильно выполнил рисунки, чертежи, графики, сопутствующие ответу; показал умение иллюстрировать теорию конкретными примерами, применять ее в новой

ситуации при выполнении практического задания; продемонстрировал знание теории ранее изученных сопутствующих тем,

сформированность и устойчивость используемых при ответе умений и навыков; отвечал самостоятельно, без наводящих вопросов учителя; возможны одна – две неточности при освещении второстепенных вопросов или в

выкладках, которые ученик легко исправил после замечания учителя.Ответ оценивается отметкой «4», если удовлетворяет в основном требованиям на оценку «5», но

при этом имеет один из недостатков: в изложении допущены небольшие пробелы, не исказившее математическое содержание

ответа; допущены один – два недочета при освещении основного содержания ответа,

исправленные после замечания учителя; допущены ошибка или более двух недочетов при освещении второстепенных вопросов

или в выкладках, легко исправленные после замечания учителя.Отметка «3» ставится в следующих случаях:

неполно раскрыто содержание материала (содержание изложено фрагментарно, не всегда последовательно), но показано общее понимание вопроса и продемонстрированы умения, достаточные для усвоения программного материала (определены «Требованиями к математической подготовке обучающихся» в настоящей программе по математике);

имелись затруднения или допущены ошибки в определении математической терминологии, чертежах, выкладках, исправленные после нескольких наводящих вопросов учителя;

ученик не справился с применением теории в новой ситуации при выполнении практического задания, но выполнил задания обязательного уровня сложности по данной теме;

при достаточном знании теоретического материала выявлена недостаточная сформированность основных умений и навыков.

Отметка «2» ставится в следующих случаях: не раскрыто основное содержание учебного материала; обнаружено незнание учеником большей или наиболее важной части учебного

материала; допущены ошибки в определении понятий, при использовании математической

терминологии, в рисунках, чертежах или графиках, в выкладках, которые не исправлены после нескольких наводящих вопросов учителя.

Отметка «1» ставится, если: ученик обнаружил полное незнание и непонимание изучаемого учебного материала

или не смог ответить ни на один из поставленных вопросов по изученному материалу.Оценка тестовых работ.

Отметка 5 ставится в том случае, если учащийся выполнил работу в полном объеме с соблюдением необходимой последовательности

действий; допустил не более 2% неверных ответов.

Отметка 4 ставится, если выполнены требования к оценке 5, но допущены ошибки (не более 20% ответов от общего

количества заданий).Отметка 3 ставится, если учащийся

выполнил работу в полном объеме, неверные ответы составляют от 20% до 50% ответов от общего числа заданий;

если работа выполнена не полностью, но объем выполненной части таков, что позволяет получить оценку.Отметка 2 ставится, если

работа, выполнена полностью, но количество правильных ответов не превышает 50% от общего числа заданий;

работа выполнена не полностью и объем выполненной работы не превышает 50% от общего числа заданий;

если ученик совсем не выполнил работу.Общая классификация ошибок:

При оценке знаний, умений и навыков обучающихся следует учитывать все ошибки (грубые и негрубые) и недочёты.

Грубыми считаются ошибки:- незнание определения основных понятий, законов, правил, основных

положений теории, незнание формул, общепринятых символов обозначений величин, единиц их измерения;

- незнание наименований единиц измерения;- неумение выделить в ответе главное;- неумение применять знания, алгоритмы для решения задач;- неумение делать выводы и обобщения;- неумение пользоваться первоисточниками, учебником и справочниками;- вычислительные ошибки, если они не являются опиской;- логические ошибки.

К негрубым ошибкам следует отнести:- неточность формулировок, определений, понятий, теорий, вызванная неполнотой охвата основных признаков определяемого понятия или заменой одного - двух из этих признаков второстепенными;- нерациональный метод решения задачи или недостаточно продуманный план ответа (нарушение логики, подмена отдельных основных вопросов второстепенными);- нерациональные методы работы со справочной и другой литературой;- неумение решать задачи, выполнять задания в общем виде.

Недочетами являются:- нерациональные приемы вычислений и преобразований;небрежное выполнение записей, чертежей.

Формы контроляНа занятиях учащимся предлагаются задания из приложения «Проверь свои знания» для

контроля усвоения темы. Задания дифференцированные, среди них есть те, которые каждый ученик может решить. Предлагается самостоятельное решение некоторых задач с последующим разбором вариантов решения.

Учащимся предлагается изучение некоторых вопросов курса с последующей презентацией (программные продукты Microsoft Power Point).

Литература:1. Шыныбеков А.Н. «Геометрия» для 8 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.2. Шыныбеков А.Н. «Геометрия» для 9 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.Дополнительная литература:1. Гордин Р.К. Математика. Задача С4. Геометрия / Под ред. А.Л. Семенова и И.В Ященко. – М.: МЦМНО, 2011. 2. Готман Э.Г., Скопец. З.А. Задача одна – решения разные: Геометр. задачи: Книга для учащихся. – М.: Просвещение, 2000. 3. Сборник конкурсных задач по математике для поступающих во втузы / Под ред. М.И. Сканави. – СПб., 19954. Шарыгин И.Ф. Факультативный курс по математике. Решение задач: учеб. пособие для 10 кл. ср. шк. – М.: Просвещение, 1989. 5. Шарыгин И.Ф., Голубев В.И. Факультативный курс по математике. Решение задач: учеб. пособие для 11 кл. ср. шк. – М.: Просвещение, 1991.Информационное обеспечение. 1. Братенкова Э.М., Елизарова Н.Г. Новые встречи с окружностью - Сыктывкар: КГПИ, 2003. 2. Елизарова Н.Г., Палкина М.А., Понарядова Р.С. Геометрия. Избранные разделы стереометрии – Сыктывкар: РОЗЛИ при КГПИ, 2003.3. Жуков А.В. и др. Элегантная математика - М.: Ком Книга, 2005.4. .Коксетер Г.С., С.М. Грейтцер. Новые встречи с геометрией – Москва: «Наука». Главная редакция. Физ-мат. Литература, 1978.5. Прасолов В.В.. Задачи по планиметрии. Части 1 и 2. – Москва: Наука. Главная редакция. Физ-мат. Литература, 1991.6. Рурукин А.Н. Пособие для интенсивной подготовки к экзамену по математике – Москва: ВАКО, 2006.7. Скопец З.А. Геометрические миниатюры. – М.: Просвещение, 1990.8. Шарыгин И.Ф. Задачник. 9-11 классы – Москва: Дрофа, 1996.9. Шарыгин И.Ф. Геометрия. 7-9 классы. Учебник для общеобразовательных учебных заведений - Москва: Дрофа, 2001.


для лицеев, гимназий с углубленным изучением математики

МЕТОДЫ РЕШЕНИЯ АЛГЕБРАИЧЕСКИХ И ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ЗАДАЧдля учащихся 8-9 классов

1 вариант: всего - 68 ч., по 2 ч. в неделю 2 вариант: всего- 102ч, по 3ч. в неделю

Вольхина С.Ф., Липилина О.В.,учителя математики Специализированного лицея № 165

Рецензенты: Кабулова А.Р., к.п.н., старший преподаватель кафедры МПМФИ КазНПУ имени Абая;Жук В.В. , к. ф - м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан).

Пояснительная запискаНастоящая программа предназначена для изучения курса «Методы решения алгебраических и

геометрических задач» и является логическим дополнением программы средней образовательной школы, а также дополнительного материала, который рекомендован Министерством образования и науки Республики Казахстан и Казахстанской академией образования им. Ы.Алтынсарина для учащихся 8-9 классов основной школы.

Государственным стандартом предусмотрено минимальное учебное время, которое необходимо для усвоения учащимися базового содержания математического образования. Включение дополнительных вопросов преследует две взаимосвязанные цели. Это и создание в совокупности с основными разделами курса базы для удовлетворения интересов и развития способностей учащихся, имеющих склонность к математике и смежным к ней предметам, и восполнение содержательных пробелов основного курса, придающее содержанию изучения необходимую целостность.

Данная программа обеспечивает фундаментальное, методическое и теоретическое обучение школьников в области математического образования. На занятиях учащиеся углубляют знания по основному курсу, приобретают умения и навыки решения разнообразных алгебраических и геометрических задач, формируется устойчивый интерес к предмету, создается возможность целенаправленной подготовки учащихся к дальнейшей профилизации в старших классах. В процессе решения задач развивается умение выявлять причинно-следственные связи между понятиями и их приложениями.

Основная цель курса: обеспечить качественную подготовку выпускников школ по математике. Основные задачи данного курса:

Углубить знания по математике, предусматривающие формирование у учащихся устойчивого интереса к предмету.

Выявить и развить их математические способности. Расширить математические представления учащихся о приемах и методах решения

алгебраических и геометрических задач. Развивать память, логику, абстрактность мышления и воображения. Развивать навыки исследовательской деятельности, развивать идеи, проведение экс-

периментов, обобщение, постановки новых задач. Обеспечить подготовку к поступлению в ВУЗ и продолжению образования. Обеспечить подготовку к профессиональной деятельности, требующей высокой

математической культуры. Формировать качества личности, необходимые для полноценной жизни в современном

обществе.Данный курс строится на принципах научности, доступности, опережающей сложности,

вариативности и самоконтроля.Программа рассчитана на изучение математики в лицеях с физико-математическим профилем

и состоит из следующих разделов:

Констатирующая часть.В этом разделе задаются перечень и объём материала, подлежащего изучению в 8-9 классах.

Содержание обучения распределено в соответствии с содержательной линией курсов алгебры и геометрии, с учётом углубления физико-математического направления.

Следует отметить, что увеличение количества часов используется на углубление материала, предусмотренного базовой программой, и его расширения в пределах того же тематического содержания. Кроме того, в курс геометрии 8 класса добавлены темы «Векторы», «Преобразование фигур», которые отсутствуют в базовой программе, но являются важными для решения задач в геометрии и физике, дают возможность разнообразить подходы к решению задач, имеют немаловажное практическое применение; в курс геометрии 9 класса добавлены темы « Избранные задачи и теоремы по планиметрии», расширены темы «Векторы», «Метод координат», «Движение» вопросами, связанными с углубленным изучением геометрии; в курсе алгебры 8 класса расширены темы «Рациональные дроби», «Неравенства», «Функции и графики»; в курсе алгебры 9 класса расширены темы «Функции», введены темы «Степенные уравнения и неравенства», «Показательная и логарифмическая функции» вопросами, связанными с углубленным изучением алгебры. Внесение данных изменений позволит охватить весь изучаемый материал по программе, повысить уровень качества обучающихся по предмету, а также более эффективно осуществить индивидуальный подход к учащимся.

1. Тематическое планирование учебного материала.В этом разделе содержится возможная последовательность изучения материала курса по классам с

указанием примерного количества часов на изучение каждой темы.3. Требования к уровню подготовки учащихсяВ этом разделе устанавливается обязательный уровень математической подготовки для учащихся

8-9 классов, лицеев с физико-математическим профилем. Уровень, ориентированный на умения и навыки, необходимые для дальнейшего углубленного изучения курсов алгебры и геометрии, смежных дисциплин и решения практических задач.

При этом оценивание уровня математической подготовки должно быть направлено не на формальный контроль усвоения пройденного материала, а на понимание, функциональность, умелое применение полученных знаний на практике.

Констатирующая (содержательная) частьПрограмма по алгебре для 8 класса 2/3 часа в неделю, всего 68/102 часаРациональные дроби (10/15 часов)Формулы сокращенного умножения. Разложение многочлена на множители. Разложение на

множители выражений вида хn – 1, х2n+1 + 1, n ϵ Z. Рациональные выражения. Деление многочлена на многочлен. Теорема Безу. Свойства целых корней многочленов с целыми коэффициентами. Основное свойство дроби. Сокращение дробей. Приведение дробей к общему знаменателю. Преобразование рациональных выражений.

Расширение понятия числа (8/12 часов)Натуральные числа. Делимость чисел. Признаки делимости. Разложение чисел на простые

множители. Основная теорема арифметики. НОД и НОК. Теорема о делении с остатком. Алгоритм Евклида. Величины и их измерения. Задача измерения. Рациональные числа, представленные в виде бесконечной десятичной дроби. Понятие об иррациональном числе. Действительные числа.

Квадратные корни (4/6 часов)Действия с корнями. Преобразование выражений, содержащих квадратные корни. Избавление

от иррациональности в знаменателе, в числителе.Квадратные уравнения (12/17 часов)Определение квадратного уравнения. Полные и неполные квадратные уравнения. Метод

выделения полного квадрата. Вывод формулы корней полного квадратного уравнения. Решение квадратных уравнений с четным вторым коэффициентом. Теорема Виета. Исследование корней квадратного уравнения по его дискриминанту и коэффициентам. Решение квадратных уравнений с параметром. Решение задач при помощи квадратных уравнений и их систем. Решение систем, содержащих квадратные уравнения.

Уравнения и системы уравнений (8/12 часов)

Алгебраические уравнения и их корни. Решение биквадратных уравнений. Решение уравнений способом введения новой переменной. Симметрические уравнения. Решение уравнений высшего порядка способом разложения на множители. Иррациональные уравнения. Уравнения, содержащие знак модуля. Уравнения с параметрами. Методы решения систем уравнений. Задачи, приводимые к системам уравнений.

Неравенства (12/17 часов)Действия с числовыми неравенствами. Промежутки знакопостоянства функции. Точки

перемены знаков функции. Методы доказательства неравенств. Некоторые замечательные неравенства. Задачи на максимум и минимум. Решение квадратных неравенств. Решение рациональных неравенств. Метод интервалов. Изображение фигур на плоскости с помощью уравнений, неравенств и их систем, зависящих от двух переменных.

Функция и графики (14/23 часа) Дробно-линейная функция: Функция y = x-1 и y = x-2 и их графики. Обратная пропорциональность и её график. Дробно-линейная функция и её график. Функции, содержащие знак модуля. Построение графиков функций вида: y = f (x) + b; y = f (x+a); y = f (x + a) + b; y = f (-x); y = - f2

(x); y = af (x). Построение по графикам функций: y = f1 (x); y = f2 (x) графиков функций: y = f1 (x) + f2

(x); y = f1 (x) – f2 (x); y = f1 (x) · f2 (x); y = f1 (x) : f2 (x).Построение графиков функций вида: y = f ( ); y =

f ; y = .Функции, при построении графиков которых используется преобразование выражений, содержащих квадратные корни. Построение графиков квадратичных функций, используя метод выделения полного квадрата и геометрические преобразования графиков. Функции, при построении графиков которых используется разложение квадратного трехчлена на линейные множители.

Программа по алгебре для 9 класса 2/3 часа в неделю, всего 68/102 часаФункции (13/18 часов)Числовая функция. Область определения и область значений функции. Способы задания

функций. График функции. Промежутки знакопостоянства. Понятие о непрерывности функции. Нули функции. Точки возможной перемены знака функции. Общие свойства функций. Четные и нечетные функции, свойства их графиков. Возрастание и убывание функции. Экстремумы функции. Применение свойств возрастания и убывания функций к решению уравнений и неравенств. Понятие об обратной и сложной функции. Функции .Функции х2, 1/х, k/x и их графики. Преобразование графиков функций ( перенос, растяжение, графики, связанные с модулем). Схема исследования функции. Квадратичная функция. Квадратный трехчлен. Разложение квадратного трехчлена на линейные множители. График функции у =ах2. Парабола как геометрическое место точек плоскости. График функции у=ах2+вх+с. Свойства квадратичной функции. Общие точки параболы и прямой. Решение задач связанных с расположением графика квадратичной функции. Дробно- линейная функция и ее свойства. График функции 1/f. Функция у=хn, ее свойства и график.Определение корня n-ой степени. График и свойства функции у= .

Решение уравнений и неравенств (12/15 часов)Решение неравенств второй степени с одной переменной. Решение рациональных неравенств

методом интервалов. Алгебраическое уравнение и его корень. Равносильность уравнений. Графический способ решения уравнений. Уравнения, приводимые к квадратным. Решение уравнений высших степеней путем замены переменной или разложением на множители. Решение уравнений содержащих знак модуля. Решение уравнений с параметрами. Уравнения с двумя неизвестными. Графическая иллюстрация. Задание фигур на координатной плоскости уравнениями и неравенствами.

Системы уравнений и неравенств (4/8 часов)Системы уравнений. Графический способ их решения. Методы решения систем уравнений.

Решение задач на составление систем уравнений. Неравенство между средним геометрическим и средним арифметическим неотрицательных чисел.

Иррациональные, степенные уравнения и неравенства (7/10 часов)

Иррациональные уравнения и методы их решения. Простейшие иррациональные неравенства. Определение степени с дробным показателем. Свойства степеней с рациональным показателем. Преобразование выражений, содержащих степени с дробными показателями.

Последовательности (12/18 часов)Числовые последовательности. Способы их задания. Возрастание и убывание.

Ограниченность. Метод математической индукции и его применение. Вычисление конечных сумм. Применение метода математической индукции для доказательства задач на суммирование. Решение задач на прогрессии. Понятие о пределе числовой последовательности. Теоремы о пределах. Предел монотонной ограниченной последовательности (без доказательства). Числовой ряд. Примеры сходящихся и расходящихся числовых рядов. Сумма бесконечно убывающей геометрической прогрессии. Обращение десятичных периодических дробей в обыкновенные.

Показательная и логарифмическая функции (11/17 часов)Определение показательной функции, свойства и график. Решение показательных уравнений и

неравенств. Понятие логарифма. Основное логарифмическое тождество. Логарифмические тождества. Теоремы о логарифмах. Потенцирование и применение. График и свойства логарифмической функции. Логарифмические уравнения и неравенства.

Тригонометрия (9/16 часов)Тригонометрические функции и их основные свойства. Радианное измерение углов.

Соотношения между тригонометрическими функциями одного аргумента. Формулы приведения. Формулы сложения. Формулы двойного и половинного угла. Формулы преобразования суммы и разности тригонометрических функций в произведение и произведения в сумму. Преобразование тригонометрических выражений. Доказательство тождеств.

Программа по геометрии для 8 класса 2/3 часа в неделю, всего 68/102 часаПовторение (9/11 часов)Параллельность. Сумма углов треугольника. Геометрические построения. Окружность.

Касательная к окружности. Геометрическое место точек. Геометрические неравенства.Треугольники и четырехугольники (10/16 часов)Параллелограмм. Свойства и признаки параллелограмма. Свойства биссектрисы внутренних

углов параллелограмма. Теорема Фалеса. Виды параллелограмма, свойства и признаки. Трапеция, виды и свойства. Теорема о средней линии треугольника и трапеции. Теорема о медианах треугольника.

Теорема Пифагора (15/22 часа)Косинус угла. Теорема Пифагора (прямая и обратная). Пифагоровы тройки натуральных

чисел. Синус, тангенс и котангенс острого угла. Соотношения между сторонами и углами в прямоугольном треугольнике. Решение прямоугольных треугольников. Нахождение угла по его тригонометрическим функциям с помощью микрокалькулятора и таблиц. Метрические соотношения в треугольнике. Зависимость между тригонометрическими функциями одного аргумента. Основные тригонометрические тождества. Нахождение значений тригонометрических функций острого угла по значению одной из них. Значения тригонометрических функций некоторых острых углов. Изменения тригонометрических функций при возрастании острого угла. Неравенство треугольника. Теорема косинусов. Площадь треугольника через произведение сторон и синус угла между ними. Теорема синусов.

Декартовы координаты на плоскости (14/22 часа)Координаты середины отрезка. Координаты внутренней точки отрезка, делящей его в данном

отношении. Уравнение окружности. Положение точки относительно окружности. Уравнение прямой. Пересечение прямой с осями координат. Уравнение прямой в отрезках. Расположение прямой относительно осей координат. Понятие об угловом коэффициенте прямой. Условие параллельности прямых. Уравнение прямой, проходящей через точку, с заданным угловым коэффициентом. Взаимное расположение прямой и окружности. Применение координатного метода к решению задач по планиметрии. Некоторые геометрические места точек на координатной плоскости. Уравнение серединного перпендикуляра, окружность Аполлония. Определение синуса, косинуса, тангенса и

котангенса для углов от 00 до 1800. Формулы преобразования тригонометрических функций углов 900

α, 900 α и 1800 – α. Уравнения эллипса, гиперболы и параболы.Площади (4/7 часов)Площадь треугольника. Отношение площадей треугольников имеющих по равной стороне и

равной высоте. Способы нахождения площадей некоторых многоугольников. Формула Герона. Вычисление площади трапеции по длине ее оснований и боковых сторон.

Векторы (4/6 часов)Понятие вектора, равенство векторов, коллинеарные и сонаправленные векторы.

Откладывание вектора от данной точки. Сложение и вычитание векторов, умножение вектора на число.

Преобразование фигур (12/18 часов)Движения. Свойства движений. Осевая и центральная симметрия. Симметрия

параллелограмма, прямоугольника, ромба, квадрата. Пропорциональные отрезки. Определение подобных треугольников. Теорема об отношении площадей двух треугольников, имеющих равный угол. Отношение площадей подобных треугольников. Признаки подобия треугольников. Применение подобия. Свойства биссектрисы (внутреннего и внешнего углов) треугольника. Теорема о пропорциональных отрезках в прямоугольном треугольнике. Расширенная теорема Фалеса.

Программа по геометрии для 9 класса 2/3 часа в неделю, всего 68/102 часаВекторы на плоскости (15/23 часа)Параллельный перенос. Понятие вектора. Длина вектора. Угол между векторами.

Коллинеарные векторы. Действия над векторами. Сложение, вычитание векторов, умножение вектора на число. Свойства этих действий. Разложение вектора по двум неколлинеарным векторам. Некоторые стандартные соотношения, связанные с разложением вектора на плоскости (разложение медианы и чевианы, условие принадлежности трех точек одной прямой). Применение векторов к решению задач и доказательству теорем планиметрии. Скалярное произведение вектора. Проекция вектора на ось. Свойства скалярного произведения. Понятие об арксинусе и арккосинусе. Понятие об арксинусе и арккосинусе. Элементы векторной алгебры. Применение скалярного произведения к решению задач по геометрии и физике.

Метод координат на плоскости (17/20 часов)Координаты вектора. Ортонормированный базис. Ортогональная система координат.

Вычисление расстояния между двумя точками. Определение середины отрезка. Действия над векторами в координатах (сложение, вычитание, умножение на скаляр, скалярное произведение). Угол между векторами. Условие коллинеарности и ортогональности векторов. Деление отрезка в данном отношении. Решение задач координатным методом. Уравнение окружности. Уравнение прямой и его виды. Условие параллельности и перпендикулярности двух прямых. Угол между прямыми в координатах. Понятие арктангенса. Расстояние от точки до прямой в координатах. Геометрические места точек плоскости в координатах. Представление об уравнениях эллипса, гиперболы и параболы.

Решение треугольников (7/10 часов)Теорема косинусов. Теорема синусов. Применение тригонометрии в решении треугольников.Движение (15/21 час)Отображение плоскости на себя, понятие движения. Ориентация плоскости. Параллельный

перенос, центральная и осевая симметрия, поворот вокруг точки. Задание движений в координатах (формулы параллельного переноса, центральной симметрии, осевой симметрии относительно осей координат, поворота вокруг начала координат). Композиция движений. Теорема Шаля. Решение задач на построение и доказательство при помощи движений. Понятие преобразования подобия. Признаки подобия треугольников. Применение подобия. Свойство биссектрисы треугольника. Понятие о гомотетии и инверсии. Координатное задание инверсии.

Длина окружности и площадь круга (7/12 часов)Окружность. Длина хорды. Взаимное расположение двух окружностей. Пропорциональные

отрезки круга. Правильные многоугольники. Вписанные и описанные многоугольники. Подобие

правильных многоугольников. Длина окружности. Понятие длины кривой. Строгое обоснование формулы длины окружности. Площадь круга и его частей (сектора, сегмента).

Избранные задачи и теоремы планиметрии (4/11часов)Треугольник и секущая, теорема Менелая. Треугольник и точка, теорема Чевы. Теорема

Птолемея. Прямая Эйлера. Окружность Эйлера.Исторические сведения (3/5 часов)Эпохи развития геометрии. Система аксиом планиметрии Евклида. Пятый постулат Евклида и

геометрия Лобачевского. Задачи на построение, не разрешимые с помощью циркуля и линейки.Нормативная часть

Календарно-тематическое планирование по алгебре 8 класс 68/102 (2/3 часа в неделю)№п/п



всег

о

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1: Рациональные дроби 10 151 Формулы сокращенного умножения.

Разложение многочлена на множители. Разложение на множители выражений вида хn – 1, х2n+1 + 1, n ϵ Z. Рациональные выражения.

2 3 1/1 1/2 Лекция, практика

Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

2 Деление многочлена на многочлен. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


3 Теорема Безу. Свойства целых корней многочленов с целыми коэффициентами.


Конспект, решение задач.

4 Основное свойство дроби. Сокращение дробей. Приведение дробей к общему знаменателю.



5 Преобразование рациональных выражений.


Конспект, решение задач, зачет.

Тема №2: Расширение понятия числа

8 12

1 Натуральные числа. Делимость чисел. Признаки делимости.



2 Разложение чисел на простые множители. Основная теорема арифметики. НОД и НОК. Теорема о делении с остатком. Алгоритм Евклида.



3 Величины и их измерения. Задача измерения. Рациональные числа,


Конспект, решение

представленные в виде бесконечной десятичной дроби.

задач, самостоятельная работа.

4 Понятие об иррациональном числе. Действительные числа.


Конспект, решение задач, контрольная работа.

Тема №3: Квадратные корни 4 61 Действия с корнями. 2 3 1/1 1/2 Лекция,

практика.Конспект, решение задач, тест.

2 Преобразование выражений, содержащих квадратные корни. Избавление от иррациональности в знаменателе, в числителе.

2 3 1/1 1/2 Лекция, практика.


Тема №4: Квадратные уравнения 12 171 Определение квадратного

уравнения. Полные и неполные квадратные уравнения.


Конспект, решение задач, тест.

2 Метод выделения полного квадрата. Вывод формулы корней полного квадратного уравнения. Решение квадратных уравнений с четным вторым коэффициентом.



3 Теорема Виета. Исследование корней квадратного уравнения по его дискриминанту и коэффициентам. Решение квадратных уравнений с параметром.


Конспект, решение задач, тест, самостоятельная работа.

4 Решение задач при помощи квадратных уравнений и их систем.



5 Решение систем, содержащих квадратные уравнения.



Тема №5: Уравнения и системы уравнений

8 12

1 Алгебраические уравнения и их корни. Решение биквадратных уравнений. Решение уравнений способом введения новой переменной.



2 Симметрические уравнения. Решение уравнений высшего порядка способом разложения на


Конспект, решение задач,

множители. самостоятельная работа.

3 Иррациональные уравнения. Уравнения, содержащие знак модуля. Уравнения с параметрами.



4 Методы решения систем уравнений. Задачи, приводимые к системам уравнений.


Конспект, решение задач, зачет

Тема №6: Неравенства 12 171 Действия с числовыми

неравенствами.2 3 1/1 1/2 Лекция,

практикаКонспект, решение задач, самостоятельная работа.

2 Промежутки знакопостоянства функции. Точки перемены знаков функции.



3 Методы доказательства неравенств. Некоторые замечательные неравенства.



4 Задачи на максимум и минимум.Решение квадратных неравенств. Решение рациональных неравенств. Метод интервалов.



5 Изображение фигур на плоскости с помощью уравнений, неравенств и их систем, зависящих от двух переменных.



Тема №7:Функции и графики 14 231 Дробно-линейная функция:

Ффункция y = x-1 и y = x-2 и их графики.

Ообратная пропорциональность и её график

Дробно-линейная функция и её график.


Конспект, решение задач, тест, самостоятельная работа.

2 Функции, содержащие знак модуля. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


3 Построение графиков функций вида: y = f (x) + b; y = f (x+a); y = f (x + a) + b; y = f (-x); y = - f2 (x); y = a f (x).



4 Построение по графикам функций: y = f1 (x); y = f2 (x) графиков функций: y = f1 (x) + f2 (x); y = f1 (x) – f2 (x); y = f1 (x) · f2 (x); y = f1 (x) : f2 (x).

1 2 1/2 Урок-практикум

Решение задач, составление опорного конспекта, самостоятельная работа.

5 Построение графиков функций вида: y = f ( ); y = f ;

y = .



6 Функции, при построении графиков которых используется преобразование выражений, содержащих квадратные корни.


Решение задач, составление опорного конспекта.

7 Построение графиков квадратичных функций, используя метод выделения полного квадрата и геометрические преобразования графиков.



8 Функции, при построении графиков которых используется разложение квадратного трехчлена на линейные множители.



ИТОГО: 68 102

Календарно-тематическое планирование по алгебре 9 класс 68/102 (2/3 часа в неделю)№п/п

Название темы Количество часов Форма проведения Образовательный продукт

всег

о

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1: Функции 13 181 Числовая функция. Область

определения и область значений функции. Способы задания функций. График функции. Промежутки знакопостоянства. Понятие о непрерывности функции. Нули функции. Точки возможной перемены знака функции.

1 2 1/1 0/1 Беседа, практика Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

2 Общие свойства функций. Четные и нечетные функции, свойства их графиков. Возрастание и убывание

1 2 1/1 0/1 Лекция,самостоятельная работа


функции. Экстремумы функции. Применение свойств возрастания и убывания функций к решению уравнений и неравенств. Понятие об обратной и сложной функции.

3 Функции 1 1 1/1 Лекция Конспект, решение задач.

4 Функции х2, 1/х, k/x и их графики.

1 1 1/1 Урок-практикум Решение задач, самостоятельная работа.

5 Преобразование графиков функций ( перенос, растяжение, графики, связанные с модулем). Схема исследования функции.

1 2 1/2 Урок-практикум, сравнительный анализ


6 Квадратичная функция. Квадратный трехчлен. Разложение квадратного трехчлена на линейные множители. График функции у =ах2. Парабола как геометрическое место точек плоскости. График функции у=ах2+вх+с. Свойства квадратичной функции.

1 2 1/2 Урок-практикум, самостоятельная работа

Решение задач, составление опорного конспекта, зачет.

7 Общие точки параболы и прямой

1 1 1/1 Урок-практикум Решение задач

8 Решение задач, связанных с расположением графика квадратичной функции

2 2 1/1 1/1 Лекция, практика, самостоятельная работа


9 Дробно- линейная функция и ее свойства.

1 1 1/1 Урок-практикум Решение задач, составление опорного конспекта.

10

График функции 1/f 1 2 1/2 Урок-практикум, самостоятельная работа


11

Функция у=хn, ее свойства и график.

1 1 1/1 Лекция, практика Конспект, решение задач.

12

Определение корня n-ой степени. График и свойства функции у= .

1 1 1/1 Лекция, практика Конспект, решение задач, зачет.

Тема №2: Решение уравнений и неравенств

12 15

1 Решение неравенств второй степени с одной переменной.

1 2 1/2 Урок-практикум, самостоятельная работа


2 Решение рациональных 1 2 1/2 Урок-практикум, Решение задач,

неравенств методом интервалов самостоятельная работа

составление опорного конспекта, самостоятельная работа.

3 Алгебраическое уравнение и его корень. Равносильность уравнений.


4 Графический способ решения уравнений.

1 1 1/1 Урок-практикум Решение задач, составление опорного конспекта, самостоятельная работа.

5 Уравнения, приводимые к квадратным.

2 2 1/1 1/1 Лекция, практика Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

6 Решение уравнений высших степеней путем замены переменной или разложением на множители.

2 2 1/1 1/1 Лекция, практика, самостоятельная работа.


7 Решение уравнений, содержащих знак модуля.

1 2 1/2 Урок-практикум, самостоятельная работа.

Решение задач, составление опорного конспекта, тест.

8 Решение уравнений с параметрами.

2 2 2/2 Урок-практикум, самостоятельная работа.

Решение задач, составление опорного конспекта, контрольная работа.

9 Уравнения с двумя неизвестными. Графическая иллюстрация. Задание фигур на координатной плоскости уравнениями и неравенствами.

1 1 1/1 Урок-практикум. Решение задач, составление опорного конспекта.

Тема №3: Системы уравнений и неравенств

4 8

1 Системы уравнений. Графический способ их решения.

1 2 1/2 Урок-практикум Решение задач, составление опорного конспекта.

2 Методы решения систем уравнений.


3 Решение задач на составление систем уравнений.

1 2 1/2 Урок-практикум Решение задач, составление опорного

конспекта, самостоятельная работа.

4 Неравенство между средним геометрическим и средним арифметическим неотрицательных чисел.

1 2 1/1 0/1 Лекция, практика Конспект, решение задач, зачет.

Тема №4: Иррациональные, степенные уравнения и неравенства

7 11

1 Иррациональные уравнения и методы их решения.


2 Простейшие иррациональные неравенства.


3 Определение степени с дробным показателем


4 Свойства степеней с рациональным показателем

1 2 1/1 0/1 Лекция, практика Конспект, решение задач, тест.

5 Свойства степеней с рациональным показателем.


6 Преобразование выражений, содержащих степени с дробными показателями.

1 2 1/2 Урок-практикум. Решение задач, составление опорного конспекта, зачет.

Тема №5: Последовательности 12 201 Числовые последовательности.

Способы их задания. Возрастание и убывание. Ограниченность.

1 2 1/1 0/1 Лекция, практика Конспект, решение задач.

2 Метод математической индукции и его применение.


3 Вычисление конечных сумм. Применение метода математической индукции для доказательства задач на суммирование.


4 Решение задач на прогрессии. 2 3 2/3 Урок-практикум Решение задач, составление

опорного конспекта, контрольная работа.

5 Понятие о пределе числовой последовательности. Теоремы о пределах.


6 Предел монотонной ограниченной последовательности (без доказательства).


7 Числовой ряд. Примеры сходящихся и расходящихся числовых рядов.


8 Сумма бесконечно убывающей геометрической прогрессии. Обращение десятичных периодических дробей в обыкновенные.


Тема №6: Показательная и логарифмическая функции

11 17

1 Определение показательной функции, свойства и график.


2 Решение показательных уравнений и неравенств.


3 Понятие логарифма. Основное логарифмическое тождество.


4 Логарифмические тождества. Теоремы о логарифмах

2 2 1/1 1/1 Лекция, практика Конспект, решение задач, зачет.

5 Потенцирование и применение. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика Конспект, решение задач, самостоятельная работа.

6 График и свойства логарифмической функции


7 Логарифмические уравнения и неравенства

2 3 1/1 1/2 Лекция, практика Конспект, решение задач, контрольная работа

Тема №7:Тригонометрия 9 131 Тригонометрические функции и

их основные свойства. Радианное измерение углов


2 Соотношения между тригонометрическими функциями одного аргумента. Формулы приведения.


3 Формулы сложения. Формулы двойного и половинного угла.

2 3 1/1 1/2 Лекция, практика Конспект, решение задач,


4 Формулы преобразования суммы и разности тригонометрических функций в произведение и произведения в сумму.


5 Преобразование тригонометрических выражений. Доказательство тождеств.

2 3 1/1 1/2 Лекция, практика Конспект, решение задач, контрольная работа.

ИТОГО: 68 102Календарно-тематическое планирование по геометрии 8 класс 68/102 (2/3 часа в неделю)

№п.п



Все

го

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1:Повторение 9 111 Параллельность. Сумма

углов треугольника.2 2 1/1 1/1 Лекция,

практикаКонспект, решение задач, тест.

2 Геометрические построения. Окружность.



3 Касательная к окружности.



4 Геометрическое место точек.



5 Геометрические неравенства.



Тема №2: Треугольники и четырехугольники

10 16

1 Параллелограмм. Свойства и признаки параллелограмма. Свойства биссектрисы внутренних углов параллелограмма.



2 Теорема Фалеса. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


3 Виды параллелограмма, Свойства и признаки.



4 Трапеция, виды и свойства.


Конспект, решение задач,


5 Теорема о средней линии треугольника и трапеции.



6 Теорема о медианах треугольника.



Тема №3: Теорема Пифагора

15 22

1 Косинус угла. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


2 Теорема Пифагора (прямая и обратная). Пифагоровы тройки натуральных чисел.


Конспект, решение задач, самостоятельная работа. Презентации.

3 Синус, тангенс и котангенс острого угла.



4 Соотношения между сторонами и углами в прямоугольном треугольнике. Решение прямоугольных треугольников. Нахождение угла по его тригонометрическим функциям с помощью микрокалькулятора и таблиц.



5 Метрические соотношения в треугольнике. Зависимость между тригонометрическими функциями одного аргумента. Основные тригонометрические тождества.



6 Нахождение значений тригонометрических функций острого угла по значению одной из них. Значения тригонометрических функций некоторых острых углов. Изменения тригонометрических функций при возрастании острого угла.



7 Неравенство треугольника.


Решение задач, составление опорного конспекта

8 Теорема косинусов. Площадь треугольника через произведение сторон и синус угла между ними. Теорема синусов.



Тема №4: Декартовы координаты на плоскости

14 22

1 Координаты середины отрезка. Координаты внутренней точки отрезка, делящей его в данном отношении.



2 Уравнение окружности. Положение точки относительно окружности.



3 Уравнение прямой. Пересечение прямой с осями координат. Уравнение прямой в отрезках.



4 Расположение прямой относительно осей координат. Понятие об угловом коэффициенте прямой. Условие параллельности прямых. Уравнение прямой, проходящей через точку, с заданным угловым коэффициентом.



5 Взаимное расположение прямой и окружности.



6 Применение координатного метода к решению задач по планиметрии. Некоторые геометрические места точек на координатной плоскости. Уравнение серединного перпендикуляра, окружность Аполлония.



7 Определение синуса, косинуса, тангенса и котангенса для углов от 00

до 1800. Формулы преобразования тригонометрических функций углов 900 α, 900

α и 1800 – α.



8 Уравнения эллипса, гиперболы и параболы.


Конспект, решение задач. Презентации.

Тема № 5: Площади 4 71 Площадь треугольника.

Отношение площадей треугольников, имеющих по равной стороне и равной высоте.



2 Способы нахождения площадей некоторых многоугольников.



3 Формула Герона. Вычисление площади трапеции по длине ее оснований и боковых сторон.



Тема № 6: Векторы 4 61 Понятие вектора,

равенство векторов, коллинеарные и сонаправленные векторы. Откладывание вектора от данной точки.


Конспект, решение задач, тест

2 Сложение и вычитание векторов, умножение вектора на число.



Тема №7: Преобразование фигур

12 18

1 Движения. Свойства движений. Осевая и центральная симметрия. Симметрия параллелограмма, прямоугольника, ромба, квадрата.



2 Пропорциональные отрезки. Определение подобных треугольников.



3 Теорема об отношении площадей двух треугольников, имеющих равный угол. Отношение площадей подобных треугольников.



4 Признаки подобия треугольников.



5 Применение подобия. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика

Конспект, решение задач, самостоятельная

работа.6 Свойства биссектрисы

(внутреннего и внешнего углов) треугольника. Теорема о пропорциональных отрезках в прямоугольном треугольнике. Расширенная теорема Фалеса.


Конспект, решение задач, контрольная работа

ИТОГО: 68 102Календарно - тематическое планирование по геометрии 9 класс 68/102 (2/3 часа в неделю)

№п/п



Все

го

Лек

ции

Пра

ктик

а

Тема №1: Векторы на плоскости

15 23

1 Параллельный перенос. Понятие вектора. Длина вектора.



2 Угол между векторами. Коллинеарные векторы.



3 Действия над векторами. Сложение, вычитание векторов, умножение вектора на число. Свойства этих действий.



4 Разложение вектора по двум неколлинеарным векторам.



5 Некоторые стандартные соотношения, связанные с разложением вектора на плоскости (разложение медианы и чевианы, условие принадлежности трех точек одной прямой).



6 Применение векторов к решению задач и доказательству теорем планиметрии.



7 Скалярное произведение вектора. Проекция вектора на ось. Свойства скалярного произведения.



8 Понятие об арксинусе и арккосинусе.



9 Элементы векторной алгебры. 2 2 1/1 1/1 Лекция, практика


10

Применение скалярного произведения к решению задач по геометрии и физике.



Тема №2: Метод координат на плоскости

17 20

1 Координаты вектора. Ортонормированный базис. Ортогональная система координат.

1 1 1/1 Лекция, практика


2 Вычисление расстояния между двумя точками. Определение середины отрезка.


Решение задач, составление опорного конспекта, тест

3 Действия над векторами в координатах (сложение, вычитание, умножение на скаляр, скалярное произведение).



4 Угол между векторами. 1 2 1/2 Урок-практикум


5 Условие коллинеарности и ортогональности векторов.



6 Деление отрезка в данном отношении.



7 Решение задач координатным методом.



8 Уравнение окружности. Уравнение прямой и его виды.



9 Условие параллельности и перпендикулярности двух прямых. Угол между прямыми в координатах. Понятие арктангенса.



10

Расстояние от точки до прямой в координатах. Геометрические места точек плоскости в координатах.



11

Представление об уравнениях эллипса, гиперболы и


Конспект, решение задач, зачет,

параболы. презентация.Тема №3: Решение треугольников

7 10

1 Теорема косинусов. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


2 Теорема синусов. 2 3 1/1 1/2 Лекция, практика


3 Применение тригонометрии в решении треугольников.



Тема №4: Движение 15 211 Отображение плоскости на

себя, понятие движения. Ориентация плоскости.



2 Параллельный перенос, центральная и осевая симметрия, поворот вокруг точки.



3 Задание движений в координатах (формулы параллельного переноса, центральной симметрии, осевой симметрии относительно осей координат, поворота вокруг начала координат).



4 Композиция движений. 1 1 1/1 Лекция, практика


5 Теорема Шаля. 2 2 1/1 1/1 Лекция, практика


6 Решение задач на построение и доказательство при помощи движений.



7 Понятие преобразования подобия.



8 Признаки подобия треугольников.


Решение задач, составление опорного конспекта, зачет

9 Применение подобия. Свойство биссектрисы треугольника.



10

Понятие о гомотетии и инверсии. Координатное



задание инверсии.Тема №5: Длина окружности и площадь круга.

7 12

1 Окружность. Длина хорды. Взаимное расположение двух окружностей.



2 Пропорциональные отрезки круга.



3 Правильные многоугольники. Вписанные и описанные многоугольники. Подобие правильных многоугольников.



4 Длина окружности. Понятие длины кривой. Строгое обоснование формулы длины окружности.



5 Площадь круга и его частей (сектора, сегмента).



Тема №6: Избранные задачи и теоремы по планиметрии.

4 11

1 Треугольник и секущая, теорема Менелая.


Конспект, решение задач, самостоятельная работа, презентация.

2 Треугольник и точка, теорема Чевы.



3 Теорема Птолемея. 1 2 1/1 0/1 Лекция, практика


4 Прямая Эйлера. Окружность Эйлера.



Тема №7: Исторические сведения

3 5

1 Эпохи развития геометрии. Система аксиом планиметрии Евклида. Пятый постулат Евклида и геометрия Лобачевского.


Конспект, решение задач, презентация.

2 Задачи на построение, не разрешимые с помощью циркуля и линейки.



ИТОГО: 68 102Требования к уровню подготовки учащихся

В соответствии с государственным образовательным стандартом в результате изучения математики ученик должен знать/понимать:

существо понятия математического доказательства; примеры доказательств; существо понятия алгоритма; примеры алгоритмов; как используются математические формулы, уравнения и неравенства; примеры их применения

для решения математических и практических задач; как математически определенные функции могут описывать реальные зависимости; приводить

примеры такого описания; как потребности практики привели математическую науку к необходимости расширения

понятия числа; вероятностный характер многих закономерностей окружающего мира; примеры

статистических закономерностей и выводов; смысл идеализации, позволяющей решать задачи реальной действительности математическими

методами, примеры ошибок, возникающих при идеализации. владеть компетенциями: познавательной, коммуникативной, информационной и рефлексивной;

8 класс. АлгебраУчащиеся должны уметь: - находить приближённые значения квадратных корней, используя таблицы, калькулятор;- применять свойства квадратных корней для упрощения числовых выражений;- выполнять преобразование выражений, содержащих сложный радикал; - выполнять преобразование выражений, содержащих квадратные корни;- строить график функции и описывать её свойства;- распознавать уравнения второй степени с одной переменной;- решать уравнения второй степени с одной переменной;- решать рациональные уравнения, сводящиеся к решению уравнения первой или второй степени;- решать дробно-рациональные уравнения; - применять теорему Виета при решении уравнений; - выполнять исследование квадратного корня по его коэффициентам и дискриминанту; - разложить квадратный трёхчлен на множители;- решать биквадратные уравнения; - решать уравнения, приводимые к квадратным путём введения вспомогательных переменных; - решать задачи с помощью квадратных и рациональных уравнений;- решать числовые неравенства; - решать неравенства первой степени с одной переменной; - решать системы линейных неравенств; - решать неравенства, приводимые к системе линейных неравенств; - решать уравнения и неравенства, содержащие переменную под знаком модуля;- решать квадратные неравенства; - решать системы двух неравенств второй степени с одной переменной; - применять метод интервалов для решения неравенств;- решать неравенства второй степени с одной переменной с использованием графика квадратичной функции;- определять область определения и область значения функции;- находить нули и промежутки знакопостоянства функции;- находить промежутки возрастания и убывания квадратичной функции;- строить графики функций;- решать системы уравнений с двумя переменными; - решать задачи на составление систем уравнений второй степени;

ГеометрияУчащиеся должны уметь: -характеризовать и различать параллелограмм, прямоугольник, ромб, квадрат, трапецию;- находить на рисунке названные четырёхугольники, их стороны, вершины, углы; - изображать на рисунке названные четырёхугольники, заданные своими элементами;- изображать на рисунке четырёхугольника его диагонали и высоты;- использовать свойства названных четырёхугольников при решении задач;

- изображать среднюю линию трапеции; - применять теорему о пропорциональных отрезках при решении задач; - характеризовать замечательные точки треугольника;- вычислять площади прямоугольника, параллелограмма, треугольника, квадрата, многоугольника, трапеции по заданным элементам;- применять теорему Пифагора при решении задач;- записывать соотношения между сторонами и углами в прямоугольном треугольнике;- выполнять тождественные преобразования тригонометрических выражений; - выводить значения синуса, косинуса, тангенса и котангенса углов ;- применять соотношения между сторонами и углами в прямоугольном треугольнике; - вычислять стороны и углы прямоугольного треугольника по его известной стороне и острому углу;- находить значение синуса (косинуса, тангенса) по известному значению косинуса или тангенса (синуса или тангенса, синуса или косинуса) при помощи тригонометрических тождеств;- решать простейшие задачи в координатах; -записывать уравнение окружности; уравнение прямой; -находить угол между двумя прямыми; - записывать уравнение прямой, проходящей через две данные точки; - записывать уравнение прямой на отрезках.

9 класс.АлгебраУчащиеся должны уметь: - решать системы уравнений второй степени и выше; - решать текстовые задачи, методом составления систем уравнений;- решать системы неравенств с одной переменной; - решать системы неравенств с двумя переменными;- находить значения синуса, косинуса, тангенса, котангенса по значению одного из них;- применять формулы приведения для нахождения значений синуса, косинуса, тангенса и котангенса углов, сводящихся к табличным;- выполнять преобразования тригонометрических выражений, используя формулы приведения, основные тригонометрические тождества, формулы сложения и следствия из них;- находить по заданной формуле n-ый член арифметической и геометрической прогрессии, сумму n первых членов, сумму бесконечно убывающей геометрической прогрессии;- вычислять предел числовой последовательности;- находить корень n-ой степени;- вычислять степень с дробным показателем;- решать простейшие иррациональные уравнения и неравенства;- решать системы иррациональных уравнений и неравенств;- решать простейшие показательные уравнения и неравенства;- выполнять преобразование логарифмических выражений с использованием основного логарифмического тождества и свойств логарифмов;- решать простейшие логарифмические уравнения и неравенства;- выполнять преобразование графиков;- решать простейшие задачи на нахождение вероятности;- решать простейшие задачи на вычисление сочетаний.

ГеометрияУчащиеся должны уметь: - выполнять действия с векторами;- находить координаты вектора и его абсолютную величину;- решать задачи с использованием векторов;- строить образы геометрических фигур при различных видах движения;- находить соответственные элементы двух подобных треугольников;- правильно записывать равенство отношений соответственных сторон подобных треугольников;- решать задачи с использованием признаков подобия треугольников, прямоугольных треугольников;- решать задачи с использованием пропорциональности хорд и секущих окружности;

- применять теоремы синусов и косинусов для вычисления неизвестных элементов треугольников;- вычислять радиусы вписанных и описанных относительно правильных многоугольников окружностей;- решать задачи на нахождение элементов правильных многоугольников;- находить площадь круга и его частей;- находить длину окружности и её дуги;- приводить примеры пространственных тел.

Информационно-методическая часть.Технологии, используемые в обучении:Технологии традиционного обучения для освоения минимума содержания образования в соответствии с требованиями стандартов; технологии, построенные на основе объяснительно-иллюстративного способа обучения. В основе – информирование, просвещение обучающихся и организация их репродуктивных действий с целью выработки общеучебных умений и навыков.Технологии реализации метапредметных связей в образовательном процессе.Технологии дифференцированного обучения для освоения учебного материала учащимися, различающимися по уровню обучаемости, повышения познавательного интереса. Осуществляется путем деления обучающихся потоков на подвижные и относительно гомогенные по составу группы для освоения программного материала в различных областях на различных уровнях: минимальном, базовом, вариативном.Технология проблемного обучения с целью развития творческих способностей обучающихся, их интеллектуального потенциала, познавательных возможностей. Обучение ориентировано на самостоятельный поиск результата, самостоятельное добывание знаний, творческое, интеллектуально-познавательное усвоение учениками заданного предметного материала.Личностно-ориентированные технологии обучения, способ организации обучения, в процессе которого обеспечивается всемерный учет возможностей и способностей обучаемых и создаются необходимые условия для развития их индивидуальных способностей.Технология индивидуализации обучения.Информационно-коммуникационные технологии.Обучение в сотрудничестве.Исследовательские технологии обучения.Здоровьесберегающие технологии.Игровые технологии обучения.

Методы обучения: математический метод, математическое моделирование, логические методы познания: анализ, синтез, дедукция, сравнение, индукция, аналогия.Формы организации учебной деятельности:

фронтальная работа с классом; групповая работа учащихся; индивидуальная работа учащихся; работа в парах; уровневая дифференциация; лекции учителя; работа консультантов; КСО; исследовательская работа учащихся.Способы оценки планируемых результатов: ведущими составляющими контроля

выступают приобретенные на занятиях и в самостоятельной деятельности знания, умения и навыки по курсу. В процессе изучения курса планируются следующие виды контроля: текущий, промежуточный, итоговый.

Текущий контроль: после каждого занятия предлагаются небольшие домашние задания. Основным объектом текущего контроля являются качество выполнения домашнего задания, умение применять нужные формулы и алгоритмы к конкретным задачам. Текущий контроль заключается в

сличении способа действия и его результата с заданным эталоном с целью обнаружения отклонения от него и последующей коррекции.

Промежуточный контроль: проводится после изучения каждой конкретной темы в виде выполнения тестового задания, либо самостоятельной работы с последующей самопроверкой или взаимопроверкой работ друг друга.

Итоговый контроль: контрольная работа. Предпочтительны такие формы проведения занятий, как:

Лекция-беседа Лекция с мультимедиа демонстрациями Семинар Практическая работа в среде «Живая геометрия» Итоговая конференция с выставкой творческих работ учащихся.

Разнообразный дидактический материал дает возможность отбирать дополнительные задания для учащихся разной степени подготовки. Все занятия направлены на развитие интереса школьников к предмету, на расширение представлений об изучаемом материале, на решение новых и интересных задач практической направленности.



Оценка письменных контрольных работ обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если:

работа выполнена полностью; в логических рассуждениях и обосновании решения нет пробелов и ошибок; в решении нет математических ошибок (возможна одна неточность, описка, которая не

является следствием незнания или непонимания учебного материала).Отметка «4» ставится в следующих случаях:

работа выполнена полностью, но обоснования шагов решения недостаточны (если умение обосновывать рассуждения не являлось специальным объектом проверки);

допущены одна ошибка или есть два – три недочёта в выкладках, рисунках, чертежах или графиках (если эти виды работ не являлись специальным объектом проверки).

Отметка «3» ставится, если допущено более одной ошибки или более двух – трех недочетов в выкладках, чертежах

или графиках, но обучающийся обладает обязательными умениями по проверяемой теме.Отметка «2» ставится, если допущены существенные ошибки, показавшие, что обучающийся не обладает

обязательными умениями по данной теме в полной мере. Отметка «1» ставится, если работа показала полное отсутствие у обучающегося обязательных знаний и умений по

проверяемой теме или значительная часть работы выполнена не самостоятельно.Учитель может повысить отметку за оригинальный ответ на вопрос или оригинальное решение

задачи, которые свидетельствуют о высоком математическом развитии обучающегося; за решение более сложной задачи или ответ на более сложный вопрос, предложенные обучающемуся дополнительно после выполнения им каких-либо других заданий.

Оценка устных ответов обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если ученик

полно раскрыл содержание материала в объеме, предусмотренном программой и учебником;

изложил материал грамотным языком, точно используя математическую терминологию и символику, в определенной логической последовательности;

правильно выполнил рисунки, чертежи, графики, сопутствующие ответу; показал умение иллюстрировать теорию конкретными примерами, применять ее в новой

ситуации при выполнении практического задания;

продемонстрировал знание теории ранее изученных сопутствующих тем, сформированность и устойчивость используемых при ответе умений и навыков;

отвечал самостоятельно, без наводящих вопросов учителя; возможны одна – две неточности при освещении второстепенных вопросов или в

выкладках, которые ученик легко исправил после замечания учителя.Ответ оценивается отметкой «4», если удовлетворяет в основном требованиям на оценку «5»,

но при этом имеет один из недостатков: в изложении допущены небольшие пробелы, не исказившее математическое содержание

ответа; допущены один – два недочета при освещении основного содержания ответа,

исправленные после замечания учителя; допущены ошибка или более двух недочетов при освещении второстепенных вопросов

или в выкладках, легко исправленные после замечания учителя.Отметка «3» ставится в следующих случаях:

неполно раскрыто содержание материала (содержание изложено фрагментарно, не всегда последовательно), но показано общее понимание вопроса и продемонстрированы умения, достаточные для усвоения программного материала (определены «Требованиями к математической подготовке обучающихся» в настоящей программе по математике);

имелись затруднения или допущены ошибки в определении математической терминологии, чертежах, выкладках, исправленные после нескольких наводящих вопросов учителя;

ученик не справился с применением теории в новой ситуации при выполнении практического задания, но выполнил задания обязательного уровня сложности по данной теме;

при достаточном знании теоретического материала выявлена недостаточная сформированность основных умений и навыков.

Отметка «2» ставится в следующих случаях: не раскрыто основное содержание учебного материала; обнаружено незнание учеником большей или наиболее важной части учебного

материала; допущены ошибки в определении понятий, при использовании математической

терминологии, в рисунках, чертежах или графиках, в выкладках, которые не исправлены после нескольких наводящих вопросов учителя.

Отметка «1» ставится, если ученик обнаружил полное незнание и непонимание изучаемого учебного материала

или не смог ответить ни на один из поставленных вопросов по изученному материалу. Оценка тестовых работ

Отметка 5 ставится в том случае, если учащийся выполнил работу в полном объеме с соблюдением необходимой

последовательности действий; допустил не более 2% неверных ответов.

Отметка 4 ставится, если выполнены требования к оценке 5, но допущены ошибки (не более 20% ответов от

общего количества заданий).Отметка 3 ставится, если учащийся

выполнил работу в полном объеме, неверные ответы составляют от 20% до 50% ответов от общего числа заданий;

если работа выполнена не полностью, но объем выполненной части таков, что позволяет получить оценку.

Отметка 2 ставится, если работа, выполнена полностью, но количество правильных ответов не превышает 50% от

общего числа заданий; работа выполнена не полностью и объем выполненной работы не превышает 50% от

общего числа заданий;

если ученик совсем не выполнил работу.Общая классификация ошибок

При оценке знаний, умений и навыков обучающихся следует учитывать все ошибки (грубые и негрубые) и недочёты.

Грубыми считаются следующие ошибки:- незнание определения основных понятий, законов, правил, основных

положений теории, незнание формул, общепринятых символов обозначений величин, единиц их измерения;

- незнание наименований единиц измерения;- неумение выделить в ответе главное;- неумение применять знания, алгоритмы для решения задач;- неумение делать выводы и обобщения;- неумение читать и строить графики;- неумение пользоваться первоисточниками, учебником и справочниками;- потеря корня или сохранение постороннего корня;- отбрасывание без объяснений одного из них;- равнозначные им ошибки;- вычислительные ошибки, если они не являются опиской;- логические ошибки.

К негрубым ошибкам следует отнести- неточность формулировок, определений, понятий, теорий, вызванная неполнотой охвата основных признаков определяемого понятия или заменой одного - двух из этих признаков второстепенными;- неточность графика;- нерациональный метод решения задачи или недостаточно продуманный план ответа (нарушение логики, подмена отдельных основных вопросов второстепенными);- нерациональные методы работы со справочной и другой литературой;- неумение решать задачи, выполнять задания в общем виде.

Недочетами являются- нерациональные приемы вычислений и преобразований;небрежное выполнение записей, чертежей.

Формы контроляНа занятиях учащимся предлагаются задания из приложения «Проверь свои знания» для

контроля усвоения темы. Задания дифференцированные, среди них есть те, которые каждый ученик может решить. Предлагается самостоятельное решение некоторых задач с последующим разбором вариантов решения.

Учащимся предлагается изучение некоторых вопросов курса с последующей презентацией (программные продукты Microsoft Power Point).

К уроку обобщения учащиеся подбирают задачи, самые красивые на их взгляд. В ходе изучения курса образуются творческие группы, которые работают над разными темами

(приложение 2). По каждой теме дается историческая справка о математике, определения, понятия тех или иных точек и линий, построения в разных видах треугольников.

В конце занятий проводить рефлексию, предлагая ответить на вопросы (приложение № 3).

Литература:3. Шыныбеков А.Н. «Алгебра» для 8 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.4. Шыныбеков А.Н. «Алгебра» для 9 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.5. Шыныбеков А.Н. «Геометрия» для 8 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.6. Шыныбеков А.Н. «Геометрия» для 9 класса общеобразовательной школы, Атамура, Алматы, 2012.7. Макарычев Ю.Н., Базаров К. и др. Учебник для 8 кл. общеобразовательнойц школы с углубленным изучением математики,

Жазушы, Алматы, 2004.8. Макарычев Ю.Н., Базаров К. и др. Учебник для 9 кл. общеобразовательнойц школы с углубленным изучением математики,

Жазушы, Алматы, 2004.9. Галицкий М. JI. и др. Углубленное изучение курса алгебры и математического анализа. Методические рекомендации и дидак-

тические материалы: Пособие для учителя / М. Л. Галицкий, М. М. Мошкович, С. И. Шварцбурд. Изд. 2-е, дораб. —М., 2005.10. Ромашкова Е.В. «Функции и графики в 8-11классах», Е.В. Ромашкова, -М.:ИЛЕКСА,201111. Макарычев Ю.Н., Миндюк Н.Г., Алгебра: Дополнительные главы к шк. учеб. 8 кл., Просвещение, Москва, 1996г.

Дополнительная литература:6. Гордин Р.К. Математика. Задача С4. Геометрия / Под ред. А.Л. Семенова и И.В Ященко. – М.: МЦМНО, 2011. 7. Готман Э.Г., Скопец. З.А. Задача одна – решения разные: Геометр. задачи: Книга для учащихся. – М.: Просвещение, 2000. 8. Сборник конкурсных задач по математике для поступающих во втузы / Под ред. М.И. Сканави. – СПб., 19959. Шарыгин И.Ф. Факультативный курс по математике. Решение задач: учеб. пособие для 10 кл. ср. шк. – М.: Просвещение, 1989. 10. Шарыгин И.Ф., Голубев В.И. Факультативный курс по математике. Решение задач: учеб. пособие для 11 кл. ср. шк. – М.:

Просвещение, 1991.Информационное обеспечение.

10. Братенкова Э.М., Елизарова Н.Г. Новые встречи с окружностью - Сыктывкар: КГПИ, 2003. 11. Елизарова Н.Г., Палкина М.А., Понарядова Р.С. Геометрия. Избранные разделы стереометрии – Сыктывкар: РОЗЛИ при КГПИ,

2003.12. Жуков А.В. и др. Элегантная математика - М.: Ком Книга, 2005.13. .Коксетер Г.С., С.М. Грейтцер. Новые встречи с геометрией – Москва: «Наука». Главная редакция. Физ-мат. Литература, 1978.14. Прасолов В.В.. Задачи по планиметрии. Части 1 и 2. – Москва: Наука. Главная редакция. Физ-мат. Литература, 1991.15. Рурукин А.Н. Пособие для интенсивной подготовки к экзамену по математике – Москва: ВАКО, 2006.16. Скопец З.А. Геометрические миниатюры. – М.: Просвещение, 1990.17. Шарыгин И.Ф. Задачник. 9-11 классы – Москва: Дрофа, 1996.18. Шарыгин И.Ф. Геометрия. 7-9 классы. Учебник для общеобразовательных учебных заведений - Москва: Дрофа, 2001.

Приложение №1 «Проверь свои знания»Например

Симметрия относительно точки1. Даны прямая, отрезок и точка О. Построить отрезок так, чтобы его концы принадлежали данным прямой и отрезку, а точка О была бы его серединой.2. В треугольнике ABC проведены медианы АА1, ВВ1 и СC1, пересекающиеся в точке М. Точки P1Q и R являются соответственно серединами отрезков AM, BM и СМ. Доказать, что A1B1C1 = PQR.3. Построить треугольник по двум сторонам и медиане к третьей стороне. В каких пределах может изменяться длина медианы, если длины сторон треугольника равны а и b?4. Точки М, N и К являются серединами отрезков, одним концом которых является вершина треугольника ABC, а другим - точка пересечения его медиан. Доказать, что треугольник, вершинами которого являются точки пересечения прямых, содержащих точки М, N и К, параллельных соответствующим сторонам треугольника ABC, равен треугольнику ABC.5. Даны две окружности и точка Р. Построить параллелограмм так, чтобы его вершины принадлежали данным окружностям, а точка Р являлась пересечением диагоналей параллелограмма.6. Прямая, содержащая точку пересечения диагоналей параллелограмма ABCD, отсекает на его сторонах отрезки BE и DF. Доказать, что эти отрезки равны.7. Разделить параллелограмм на две равновеликие части.8. Из концов диаметра ВС окружности с центром О проведены две равные хорды ВА и CD так, что ВА и CD не пересекаются и лежат по разные стороны от ВС. Доказать, что ОА и 0D принадлежат одной прямой и DO = ОА.9. Около окружности описан шестиугольник с параллельными противолежащими сторонами. Доказать, что противолежащие стороны этого шестиугольника равны.10. Противолежащие стороны выпуклого шестиугольника ABCDEF попарно параллельны и равны. Какую часть площади шестиугольника составляет площадь треугольника АСЕ?11. На окружности даны точки А и В, на прямой l дана точка М. Найти на окружности такую точку X, чтобы прямые АХ и ВХ пересекали прямую l в точках, находящихся на равных расстояниях от точки М.12. Через точку М угла ABC, не принадлежащую его сторонам, провести секущую так, чтобы получился треугольник наименьшей площади.13. Около окружности описан восьмиугольник, противолежащие стороны которого попарно параллельны. Доказать, что противолежащие стороны восьмиугольника попарно равны.14. Даны треугольник ABC и некоторая точка Х. Построить параллелограмм BXCY, а затем другой параллелограмм YXAZ. Доказать, что существует гомотетия, переводящая точку X в точку Z, и найти ее коэффициент и центр. 15. В данный четырехугольник вписать параллелограмм при условии, что две вершины параллелограмма фиксированы и принадлежат: а) противолежащим сторонам; б) смежным сторонам четырехугольника.16. Медиана СМ треугольника ABC образует со сторонами АС и ВС соответственно углы и . Какой из этих углов больше, если АС < ВС?

Симметрия относительно прямой17. Построить пятиугольник, имеющий: а) одну ось симметрии; б) более одной оси симметрии.18. Через данную точку провести прямую, пересекающую две данные прямые под равными углами.19. Построить треугольник по стороне, разности двух других сторон и углу, заключенному между первой стороной и большей из двух других сторон.20. Построить треугольник по двум сторонам и разности противолежащих им углов.21. Внутри острого угла дана точка М. Построить треугольник МАВ наименьшего периметра, вершины А и В которого лежат на сторонах угла.22. Построить выпуклый четырехугольник ABCD, имеющий только одну ось симметрии - прямую BD.23. Можно ли построить такой пятиугольник, диагональ которого лежит на его оси симметрии? Ответ обосновать.24. Доказать, что в выпуклом многоугольнике с нечетным числом вершин и имеющем оси симметрии, ни одна из диагоналей не может лежать на оси симметрии.25. Построить треугольник по углу, прилежащей стороне и разности двух других сторон.26. Построить треугольник по заданной ненулевой разности двух его углов и длинам сторон, противолежащих этим углам.27. Даны две концентрические окружности. Построить ромб, отличный от квадрата, чтобы: а) две вершины принадлежали одной окружности, а две другие вершины - другой; б) три вершины принадлежали одной окружности, а одна - другой.28. Построить треугольник ABC по трем данным серединным перпендикулярам р, q и r к его сторонам.29. В данную окружность вписать треугольник, стороны которого параллельны трем данным прямым.30. Около треугольника ABC описана окружность, пересекающая биссектрису угла С в точке М. Из ортоцентра Н треугольника

проведен перпендикуляр HD к биссектрисе так, что точка D принадлежит lc. Доказать, что CD : СМ = cos С.31. Около окружности с центром О описан четырехугольник ABCD. Доказать, что АОВ + C0D = 180°.32. В данную окружность вписать пятиугольник, стороны которого параллельны пяти данным прямым.33. На биллиардном столе прямоугольной формы лежит шар. В каком направлении необходимо произвести удар по шару, чтобы, отразившись от всех бортов, шар прошел через свое первоначальное положение?34. Доказать, что точка пересечения прямых, которые содержат боковые стороны равнобокой трапеции, точка пересечения ее диагоналей и середины оснований трапеции принадлежат одной прямой.35. Доказать, что прямая, содержащая середины двух параллельных хорд окружности, проходит через ее центр. 36. Окружность F1 пересекает концентрические окружности F2 и F3 соответственно в точках А, В и С, D. Доказать, что хорды АВ и CD параллельны.37. Три равные окружности имеют общую точку. Доказать, что окружность, проведенная через вторые точки пересечения данных трех окружностей, равна данным.38. На плоскости даны четыре равные окружности, проходящие через одну точку и пересекающиеся вторично в шести точках. Доказать, что четыре окружности, проходящие через каждые три из этих шести точек, взятых по одной на каждой из данных окружностей, пересекаются в одной точке.39. На плоскости даны прямая и точка, не лежащая на ней. Найти геометрическое место центров правильных треугольников, одна вершина которых находится в данной точке, а другая - на данной прямой.40. На плоскости даны прямая и точка, не принадлежащая ей. Найти геометрическое место третьих вершин правильных треугольников, одна вершина которых находится в данной точке, а другая - на данной прямой.

Поворот41. Построить квадрат ABCD по его центру О и точкам М и N, которые принадлежат соответственно прямым АВ и ВС (ОМ не равно ON).42. Построить такой равносторонний треугольник, чтобы одна его вершина совпала с данной точкой О, а две другие принадлежали двум данным окружностям.43. Через данную внутри окружности точку провести хорду данной длины.44. На сторонах ВС, СА и АВ равностороннего треугольника ABC даны соответственно точки М, N и Р. Известно, что ВМ : МС = CN : NA = АР : РВ = k. а) Доказать, что MNP — равносторонний треугольник, б) Вычислить MN,если ВС = a, k = 2.45. Ha сторонах АВ и ВС треугольника ABC как на основаниях построены одинаково ориентированные квадраты ABMN и ВСОР. Обозначим их центры через О1 и О2, середину стороны АС - через К, середину отрезка МР - через L. Доказать, что четырехугольник O1LO2K — квадрат.46. На сторонах АС и ВС треугольника ABC вне его построены равносторонние треугольники АСВ1 и ВСА1. Найти углы треугольника МА1О, где М - середина стороны АВ, точка О — центр треугольника АСВ1.47. На продолжении сторон прямоугольного треугольника ABC отложены отрезки АР и АЕ, равные соответственно катетам АВ и АС треугольника ABC. Доказать, что прямая, содержащая медиану AM треугольника ABC, перпендикулярна отрезку DE.48. Дан квадрат ABCD. Через центр этого квадрата проведены две взаимно перпендикулярные прямые, отличные от прямых АС и BD. Доказать, что фигуры, являющиеся пересечением этих прямых с квадратом, равны.49. Через центр О правильного треугольника ABC проведены две прямые, образующие между собой угол в 60°. Доказать, что отрезки этих прямых, заключенные внутри треугольника, равны.50. Построить равносторонний треугольник так, чтобы одной его вершиной была точка Р, другая принадлежала прямой а, третья — прямой b.51. На сторонах АВ и АС треугольника ABC вне его построены квадраты ABNM и ACQP. Доказать, что МС BP.52. Даны два одинаково ориентированных квадрата MP0R и MUVW. Доказать, что отрезки PU и RW равны и перпендикулярны. 53. На сторонах АВ и ВС треугольника ABC построены квадраты с центрами D и Е, причем точки С и D расположены по одну сторону от АВ, а точки А и Е - по разные стороны от ВС. Доказать, что угол между прямыми АС и DE равен 45°.54. Построить квадрат ABCD по его центру О и двум точкам М и N, принадлежащим прямым ВС и CD (ОМ не равен ON).

Параллельный перенос55. Даны четыре различные точки А, В, С и D. Провести через них соответственно четыре параллельные прямые а, b, с и d так, чтобы ширина полосы между прямыми а и b была равна ширине полосы между прямыми c и d .56. Построить трапецию по ее диагоналям, углу между ними и одной из сторон.57. Доказать что если прямая, проходящая через середины оснований трапеции, образует равные углы с прямыми, содержащими ее боковые стороны, то трапеция равнобочная.58. Две равные окружности касаются внешним образом в точке К. Секущая, параллельная линии центров, пересекает окружности последовательно в точках А, В, С и D. Доказать, что величина угла АКС не зависит от выбора секущей.59. Определить площадь трапеции, все стороны которой известны.60. На окружности с центром О даны такие три точки А, В и С, что АОВ=ВОС=60°. Доказать, что расстояние от точки В до произвольного диаметра окружности равно или сумме, или абсолютному значению разности расстояний от точек А и С до этого диаметра.61. Через точку М, лежащую вне окружности , провести прямую т, пересекающую в двух точках А и В, так, чтобы АВ = ВМ.62. Прямые, которым принадлежат боковые стороны трапеции, перпендикулярны. Доказать, что длина отрезка, концами которого являются середины оснований трапеции, равна полуразности длин оснований.63. Сумма длин оснований трапеции равна 21 см, а длины диагоналей равны 13 и 20 см. Вычислить площадь трапеции.64. Расстояние между центрами двух пересекающихся окружностей равных радиусов равно d. Прямая, параллельная линии центров, пересекает первую окружность в точках А и В, вторую - в точках С и D. Найти длину отрезка АС (смотри рисунок).65. Построить четырехугольник ABCD, зная длину его сторон и длину отрезка MN, соединяющего середины сторон АВ и DC.66. Диагонали трапеции с основаниями а и b взаимно перпендикулярны. Какие значения может принимать высота трапеции?

Гомотетия

67. Доказать, что в произвольном треугольнике ABC точка М пересечения медиан, точка Н пересечения высот и центр О описанной окружности принадлежат одной прямой (прямая Эйлера).68. Дан угол ABC и внутри него точка М. Провести через точку М прямую так, чтобы отрезок ее, заключенный внутри угла ABC, делился точкой М в отношении 1 : 2.69. Доказать, что если через точку касания двух окружностей провести произвольную прямую, то она пересечет окружности вторично в таких точках, что радиусы, проведенные в эти точки, параллельны.70. Даны три параллельных, попарно не равных отрезка MN, PQ и RS, причем лучи MN, PQ и RS сонаправлены. Доказать, что три точки пересечения пар прямых МР и NQ, MR и NS, PR и QS принадлежат одной прямой; точки пересечения пар прямых MQ и NP, QR и PS, MR и NS также принадлежат одной прямой (смотри рисунок).71. Две окружности касаются внутренним образом в точке А. Секущая а пересекает окружности в расположенных последовательно точках М, N, P, Q (смотри рисунок). Доказать, что MAN = PAQ.72. Длины отрезков, одним концом которых является общая точка, а другим - точка прямой, разделены в одном и том же отношении. Доказать, что точки деления принадлежат одной прямой.

Приложение № 2Темы исследовательских работ учащихся

1. Точки Брокара в разных треугольниках.2. Точка Торричелли в разных треугольниках3. Окружность девяти точек и другие.

Приложение №3Вопросы к рефлексии на уроках

1.На уроке я работал2.Своей работой на уроке я3.Урок для меня показался4.За урок я5.Мое настроение6.Материал урока мне был

7.Домашнее задание мне кажется

активно / пассивнодоволен / не доволенкоротким / длиннымне устал / усталстало лучше / стало хужепонятен / не понятенполезен / бесполезенинтересен / скученлегким / трудныминтересно / не интересно

ПРОГРАММА

прикладного курсаРЕШЕНИЕ ТЕКСТОВЫХ ЗАДАЧ

для учащихся 5-6 классов(в каждом классе 68 ч. в год, по 2 ч. в неделю)

Сагингалиева Л.И.,учитель математики КГУ«Специализированный лицей № 165»

Рецензенты: Кабулова А.Р., к.п.н., старший преподаватель кафедры МПМФИ КазНПУ имени Абая;Жук В.В., к.ф-м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан)

Пояснительная запискаОсновная цель обучения математике в современном обществе состоит в формировании

всесторонне образованной и инициативной личности, владеющей системой математических знаний и умений, воспитанной в нравственных, культурных и этических традициях.

Центральная идея данного курса - интеллектуальное развитие учащихся средствами математики, развитие интеллектуальной восприимчивости, способности к усвоению новой информации, подвижности и гибкости, независимости мышления. В данном курсе учебная цель — это решение математической задачи, формирование умения самостоятельно найти идею решения, спланировать ход решения задачи.Программа рассчитана для учащихся 5-6 классов на 2 часа в неделю (68 часов в год) в общеобразовательных школах и школах с углубленным изучением математики. На занятиях учащиеся углубляют свои знания по математике и смежным с ней предметам для удовлетворения интересов или с целью поступления в профильные классы.Целевые задачи программы:

оказание методической помощи учителям; формирование у учащихся представлений о математике как части общечеловеческой

культуры; формирование и закрепление у учащихся навыков решения различных текстовых задач; развитие логического мышления; воспитание трудолюбия и стремления к саморазвитию.

Организация учебных занятий. Учитель может выбирать различные формы и методы проведения занятий: традиционные уроки, внеклассные мероприятия, работа в группах и т.д. Теоретический материал можно давать в виде мини-лекций, учитывая возрастные особенности учащихся, объяснения теории не должны превышать 10-15 минут. Весь материал должен усваиваться в основном в процессе выполнения практических заданий и при решении задач.По самым объемным темам предусмотрены контрольные работы. По всем остальным темам достаточно проведения самостоятельных работ. Содержание и объем самостоятельных и контрольных работ учитель имеет возможность подобрать с учётом уровня подготовки отдельных учащихся и всего класса в целом. Чтобы удовлетворить возможности и способности всех учащихся желательно предлагать разноуровневые задания.

Констатирующая (содержательная) часть5 класс – 68 часовТема № 1.Составление и чтение числовых и буквенных выражений – 4 часаТема № 2. Составление математической модели – 8 часов.Составление выражения для решения однотипных задач. Составление уравнений. Составление более сложных математических моделей (без решения уравнений). Различные упражнения на перевод задач на математический язык.Тема № 3. Комбинаторика – 6 часов.Первое знакомство с комбинаторикой. Различные методы решения комбинаторных задач: перебор возможных вариантов, дерево возможных вариантов, составление таблиц, правило умножения. Решение комбинаторных задач.Тема № 4. Задачи на движение – 10 часов.4 схемы задач на движение. Задачи на движение. Задачи на движение по реке.Тема № 5. Задачи на дроби – 4 часа.Тема № 6. Задачи на совместную работу – 8 часовЗадачи на совместную работу. Тема № 7. Задачи на дроби и на проценты – 8 часов.Нахождение дроби от числа. Нахождение числа по его дроби. Проценты.Тема № 8. Среднее арифметическое – 2 часа.Тема № 9. Задачи с геометрическим содержанием – 6 часов.Тема № 10. Олимпиадные задачи – 4 часа.Тема № 11. Повторение – 8 часов.Решение текстовых задач.6 класс – 68 часовТема № 1. Задачи на движение–4 часа.Задачи на движение. Задачи на движение по воде.

Тема № 2.Статистические характеристики – 3 часа.Среднее арифметическое. Размах. Мода. Медиана.Тема № 3. Проценты – 5часов.Задачи на проценты. Простой процентный рост. Сложный процентный рост.Тема № 4. Отношения и пропорции – 14 часов.Масштаб. Зависимости между величинами. Прямая и обратная пропорциональность и их графики. Решение задач с помощью пропорций. Задачи на концентрацию растворов и смесей. Пропорциональное деление.Тема № 5. Уравнения и неравенства – 12 часов.Решение простейших уравнений с модулем. Решение простейших неравенств с модулем. Решение задач на составление уравнений.Тема № 6. Задачи с геометрическим содержанием – 12 часов.Осевая симметрия. Поворотная симметрия. Переносная симметрия. Многоугольники. Многогранники. Окружность и круг. Шар. Сфера.

Тема № 7. Задачи на составление систем уравнений – 6 часов.Тема № 8. Решение текстовых задач – 12 часов.Задачи на повторение. Комбинаторные задачи. Олимпиадные задачи.

Календарно-тематическое планирование.5 класс, 68 часов, 2 часа в неделю

№темы

Содержание учебного материала Количествочасов

1 Составление и чтение числовых и буквенных выражений (4 часа)Составление и чтение числовых и буквенных выражений 4

2 Составление математической модели (8 часов).Составление выражения для решения однотипных задач. 1Составление уравнений 2Составление более сложных математических моделей (без решения уравнений).

2

Различные упражнения на перевод задач на математический язык.

2

Контрольная работа «Числовые и буквенные выражения. Уравнения».

1

3 Комбинаторика (6 часов)Различные методы решения комбинаторных задач: перебор возможных вариантов, дерево возможных вариантов, составление таблиц, правило умножения.

3

Решение комбинаторных задач. 34 Задачи на движение (10 часов)

4 схемы задач на движение. 2 Задачи на движение. 4 Задачи на движение по реке. 3 Контрольная работа «Задачи на движение» 1

5 Задачи на дроби (4 часа)Задачи на дроби 4

6 Задачи на совместную работу (8 часов) Задачи на совместную работу. 8

7 Задачи на дроби и на проценты (8 часов) Нахождение дроби от числа. Нахождение числа по его дроби.

3

Проценты. 4 Контрольная работа «Задачи на дроби» 1

8 Среднее арифметическое (2 часа)Задачи на нахождение среднего арифметического 2

9 Задачи с геометрическим содержанием (6 часов)Задачи на нахождение длины, периметра. 1Задачи на нахождение площади. 2Задачи на нахождение объема. 3

10 Олимпиадные задачи (4 часа) Олимпиадные задачи 4

11 Повторение (8 часов) Решение текстовых задач. 8

6 класс, 68 часов, 2 часа в неделю№ темы Содержание учебного материала Количество

часов1 Задачи на движение (4 часа)

Задачи на движение. Задачи на движение по воде.Задачи на движение. 2Задачи на движение по воде. 2

2 Статистические характеристики (3 часа)Среднее арифметическое. 1Среднее арифметическое. Размах. Мода. Медиана. 2

3 Проценты (5 часов)Задачи на проценты. 1Простой процентный рост. 2Сложный процентный рост. 2

4 Отношения и пропорции (14 часов)Масштаб. 2Зависимости между величинами. 1Прямая и обратная пропорциональность и их графики. 2Решение задач с помощью пропорций 3Задачи на концентрацию растворов и смесей. 2Пропорциональное деление 3Контрольная работа «Отношения и пропорции» 1

5 Уравнения и неравенства (12 часов)Решение простейших уравнений с модулем. 4Решение простейших неравенств с модулем. 4Решение задач на составление уравнений. 3Контрольная работа «Уравнения и неравенства» 1

6 Задачи с геометрическим содержанием (12 часов)Осевая симметрия. Поворотная симметрия. Переносная симметрия.

3

Многоугольники. 2Многогранники. 2Окружность и круг. 2Шар. Сфера. 2Самостоятельная работа «Геометрические задачи» 1

7 Задачи на составление систем уравнений (6 часов)Задачи на составление систем уравнений 6

8 Решение текстовых задач (12 часов)Задачи на повторение. 4Комбинаторные задачи. 4Олимпиадные задачи. 4

Нормативная часть5 класс

№ Наименованиетемы

Количествочасов

Формапроведения

Образовательныйпродукт

всег

о

лекц

ии

прак

тика

1 Составление и чтение числовых и буквенных выражений

4 1 3 лекция, практические работы

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы

2 Составление математической модели


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, контрольная работа

3 Комбинаторика 6 2 4 лекция, практические работы, интел.игра

Конспект, презентация, анализ и решение задач, групповая работа

4 Задачи на движение 10 2 8 лекция, практические работы

Конспект, презентация, анализ и решение задач, контрольная работа

5 Задачи на дроби 4 1 3 лекция, практические работы

Конспект, презентация, анализ и решение задач

6 Задачи на совместную работу


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельная работа

7 Задачи на дроби и на проценты (8 часов)

8 2 6 лекция, практические работы, тестирование

Конспект, презентация, анализ и решение задач, групповая работа, контрольная работа

8 Среднее арифметическое

2 1 1 лекция, практическая работы

Конспект, презентация, анализ и решение задач

9 Задачи с геометрическим содержанием


Конспект, презентация, анализ и решение задач, зачетная работа

10 Олимпиадные задачи 4 1 3 лекция, практические работы

Конспект, анализ и решение задач

11 Повторение (8 часов) 8 8 практические работы, тестирование,

Самостоятельные работы, групповые работы, тестирование

урок-игра

6 класс





всег

о

лекц

ии

прак

тика

1 Задачи на движение

4

1 3 лекция, практические работы


2 Статистические характеристики



3 Проценты 5 1 4 лекция, практические работы


4 Отношения и пропорции

14 3 11 лекции, практические работы, тестирование

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, групповая работа, тестирование, контрольная работа

5 Уравнения и неравенства (12 часов)

12 3 9 лекции, практические работы

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, зачетная работа, контрольная работа

6 Задачи с геометрическим содержанием


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельная работа,

7 Задачи на составление систем уравнений


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, зачетная работа

8 Решение текстовых задач (12 часов)

12 1 11 лекция, практические работы, урок-игра

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, групповая работа,

тестирование

Информационно-методическая частьПрограмма является дополнением к изучению курса математики для учащихся 5-6 классов. Основной задачей является развитие логического мышления, последовательность в рассуждениях, пространственного воображения, графических навыков. Курс предусматривает стандарт образования Республики Казахстан.Результатами изучения прикладного курса «Решение текстовых задач для учащихся 5-6 классов» являются следующие умения:

Оперировать следующими понятиями: столбчатые и круговые диаграммы, таблицы данных, среднее арифметическое;

извлекать, информацию, представленную в таблицах, на диаграммах; решать простые и сложные задачи разных типов, а также задачи повышенной трудности; использовать разные краткие записи как модели текстов сложных задач для построения

поисковой схемы и решения задач; моделировать рассуждения при поиске решения задач; выделять этапы решения задачи и содержание каждого этапа; анализировать всевозможные ситуации взаимного расположения двух объектов и

изменение их характеристик при совместном движении (скорость, время, расстояние) при решении задач на движение двух объектов как в одном, так и в противоположных направлениях;

исследовать всевозможные ситуации при решении задач на движение по реке, рассматривать разные системы отсчёта;

решать разнообразные задачи «на части»; решать и обосновывать свое решение задач (выделять математическую основу) на

нахождение части числа и числа по его части на основе конкретного смысла дроби; осознавать и объяснять идентичность задач разных типов, связывающих три величины (на

работу, на покупки, на движение); выделять эти величины и отношения между ними, применять их при решении задач, конструировать собственные задачи указанных типов;

вычислять площади прямоугольников, квадратов, объёмы прямоугольных параллелепипедов, кубов;

вычислять расстояния на местности в стандартных ситуациях, площади участков прямоугольной формы, объёмы комнат.Формы оценки знаний учащихся. По результатам изучения тем учителем проводится контроль знаний в виде контрольных работ. На следующем уроке целесообразно провести разбор заданий контрольной работы и отметить распространенные ошибки. Промежуточный контроль проводится в виде самостоятельных работ или разноуровневых тестов.Результаты оцениваются по пятибалльной системе.Оценка письменных работ.Отметка «5»:

Выполнены все задания, возможен один недочет.Отметка «4»:

Выполнены все задания, при этом допущена 1 существенная ошибка; Выполнены все задания, при этом допущены 2-3 несущественные ошибки.

Отметка «3»: Работа выполнена не менее чем наполовину, допущены две существенные ошибки.

Отметка «2»: Работа выполнена менее чем наполовину или допущено несколько существенных ошибок.

Примеры критериев оценивания тестов:«5» - 85% - 100% правильных ответов;«4» - 70% - 84% правильных ответов;«3» - 50% - 69% правильных ответов;«2» - менее 50% правильных ответов.

Используемая литература:1. Т.А. Алдамуратова, Е.С. Байшоланов «Математика» Учебник для 5 класса в двух частях. Алматы. Атамұра. 2015 г.2. А.Е.Абылкасымова, Т.П. Кучер, З.А. Жумагулова «Математика» Учебник для 6 класса. Алматы. Мектеп. 2007 г.3. Г.В. Дорофеев, Л.Г. Петерсон «Математика» Учебник для 5 класса в двух частях. Москва. Ювента. 2002 г.4. Г.В. Дорофеев, Л.Г. Петерсон «Математика» Учебник для 6 класса в трех частях. Москва. Ювента. 2006 г.5. Е.С. Смирнова «Самостоятельные и контрольные работы по математике для 5 класса». Москва. Перспектива. 2004 г.6. Е.С. Смирнова «Самостоятельные и контрольные работы по математике для 6 класса». Москва. Перспектива. 2006 г.7. Л.П. Попова «Сборник практических задач по математике. 5 класс». Москва. Вако. 2015 г.8. В.В. Выговская «Сборник практических задач по математике. 6 класс». Москва. Вако. 2015 г.9. А.П. Ершова, В.В. Голобородько, «Самостоятельные и контрольные работы по математике для 6 класса». Москва. Илекса. 2010 г.10. А.П. Ершова, В.В. Голобородько, А.С. Ершова «Самостоятельные и контрольные работы по алгебре и геометрии для 7 класса». Москва. Илекса. 2013 г.11.А.В. Шевкин «Текстовые задачи по математике 5-6 кл.» Москва. Илекса. 2012г.12. В.Г. Гамбарин, И.И. Зубарева «Сборник задач и упражнений по математике 6 класс». Москва. Мнемозина. 2011 г.13. В.Н. Рудницкая «Тесты по математике 5 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.14. С.Г. Журавлев, В.В. Ермаков, Ю.В. Перепелкина, В.А.Свентковский «Тесты по математике. 5 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.15. С.Г. Журавлев, В.В. Ермаков, Ю.В. Перепелкина, В.А.Свентковский «Тесты по математике. 6 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.16. В.Н. Рудницкая «Тесты по математике 6 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.

ПриложениеКонтрольные работы: « Числовые и буквенные выражения», « Уравнения», « Задачи на движение», «Задачи на дроби», «Отношения и пропорции», «Уравнения и неравенства» и др.Творческие работы: рефераты на тему «Симметрия», практические работы «Многогранники».


ПРАКТИЧЕСКАЯ ГЕОМЕТРИЯдля учащихся 5-7 классов

(в каждом - классе 34 ч., по 1 ч. в неделю)

Сагингалиева Л.И., учитель математики КГУ «Специализированный лицей № 165»

Рецензенты: Кабулова А.Р., к.п.н., старший преподаватель кафедры МПМФИ КазНПУ имени Абая;Жук В.В., к.ф-м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан)

Пояснительная запискаОдной из важнейших задач школы является воспитание культурного, всесторонне развитого

человека, воспринимающего мир как единое целое. Каждая из учебных дисциплин объясняет ту или иную сторону окружающего мира, изучает ее, применяя для этого разнообразные методы. Геометрия – это раздел математики, являющийся носителем собственного метода познания мира. В геометрии рассматриваются формы и взаимное расположение предметов, изучение предмета развивает пространственные представления, образное мышление обучающихся, изобразительно-графические умения, приемы конструктивной деятельности, т.е. формирует геометрическое мышление.Развивать геометрические представления нужно, как минимум с 5-6 классов. Именно в этом возрасте развитие происходит наиболее интенсивно, что позволяет существенно повысить его эффективность, заложить основы дальнейшего систематического изучения курса геометрии.Геометрия в своей сущности есть такое соединение живого воображения, строгой логики и практического применения, в котором они взаимно организуют и направляют друг друга. Поэтому геометрия и должна быть преподана в соединении наглядности, логики и практики.Содержание курса «Практическая геометрия» и методика его изучения обеспечивают развитие творческих способностей ребенка (гибкость его мышления, «геометрическую зоркость», интуицию, воображение). Вместе с тем практическая геометрия обладает высоким эстетическим потенциалом, огромными возможностями для эмоционального и духовного развития человека.Одной из важнейших задач в преподавании наглядной геометрии является вооружение обучающихся геометрическим методом познания мира, а также определенным объемом геометрических знаний и умений, необходимых ученику для нормального восприятия окружающей действительности.Темы, изучаемые в «Практической геометрии», не связаны жестко друг с другом, что допускает возможность перестановки изучаемых вопросов, их сокращение или расширение.

Данная учебная программа по практической геометрии для 5-7-х классов рассчитана (в условиях данной школы) на 102 часа (1 час в неделю).Основная задача курса в 5-6 классах - подготовить учащихся к системному изучению геометрии. В 7 классе - углубить изучение предмета.

Констатирующая (содержательная) часть5 класс, 34 часа, 1 час в неделю№темы

Содержание учебного материала Количество

часов

Образовательные результаты

1 Введение (2 часа)1.Что изучает геометрия? История возникновения предмета.

1 Знать историю возникновения предмета.

2. Великие ученые древности. 1 Выполнить сообщения, мини-доклады, презентации о древних математиках.

2 Общие представления о геометрических фигурах (4 часа)1. Пространство и размерность. Простейшие геометрические фигуры: луч, отрезок, многоугольник.

1 Изображать геометрические фигуры плоские и пространственные от руки и с использованием инструментов. Различать фигуры плоские и объёмные.

2. Углы, их построение и измерение. 1 Распознавать, называть и строить углы, виды углов (острый, прямой тупой, развёрнутый), вертикальные и смежные углы.

3. Взаимное расположение плоскостей и геометрических фигур.

2 Распознавать взаимное расположение плоскостей и геометрических фигур в пространстве.

3 Измерение величин (10 часов)1. Измерения величин: длина, площадь, объем.

1 Знать единицы измерения длины, площади, объема. Уметь переводить одни единицы измерения в другие.

2. Длина отрезков. 2 Измерять длину отрезка линейкой. Выражать единицы измерения длин через другие. Находить точность измерения приборов.

3. Площадь прямоугольника. 2 Вычислять площади прямоугольника и квадрата, используя формулы.

4. Площадь поверхности параллелепипеда.

1 Вычислять площадь поверхности параллелепипеда.

5. Объем куба, параллелепипеда. 4 Вычислять объём куба и прямоугольного параллелепипеда по формулам. Выражать одни единицы площади и объёма через другие.

4 Фигуры на плоскости (10 часов)1. Ломаные. Треугольник. Прямоугольный треугольник.

2 Распознавать на чертежах, изображать прямоугольный, остроугольный, тупоугольный, равнобедренный, разносторонний, равносторонний треугольники.

2. Множества четырехугольников: прямоугольников, квадратов, ромбов, трапеций и т.д. Диагонали

3 Распознавать на чертежах, изображать прямоугольники, квадраты, ромбы, трапеции и т.д. Уметь строить

прямоугольников диагонали прямоугольников.3. Задачи со спичками. 2 Конструировать фигуры из спичек.

Исследовать и описывать свойства фигур, используя эксперимент, наблюдение, измерение и моделирование.

4. Задачи на разрезание и складывание фигур.

2 Изображать равные фигуры и обосновывать их равенство. Конструировать заданные фигуры из плоских геометрических фигур. Разрезать, вращать, совмещать, накладывать фигуры.

5. Геометрические головоломки. 1 Конструировать заданные фигуры из плоских геометрических фигур.

5 Фигуры в пространстве (4 часа)1. Фигурки из кубиков и их частей. Движение кубиков.

1 Конструировать тела из кубиков. Соотносить пространственные фигуры.

2. Задачи на проекционном чертеже 3 Рассматривать простейшие сечения пространственных фигур, получаемые путём предметного моделирования, определять их вид.

6 Занимательная геометрия (4 часов)1. Задачи, головоломки, игры. 2 Исследовать и описывать свойства

фигур, используя эксперимент, наблюдение, измерение и моделирование.

2. Танграм. Пентамино. Лабиринты. 2 Конструировать заданные фигуры из плоских геометрических фигур.

6 класс, 34 часа, 1 час в неделю№темы



1 Линии в геометрии (10 часов)1. Параллельность и перпендикулярность прямых на плоскости и в пространстве.

1 Распознавать взаимное расположение прямых (пересекающихся, перпендикулярных) в пространстве. Приводить примеры расположения прямых на кубе. Строить параллельные и перпендикулярные прямые с помощью циркуля и линейки.

2. Ломаные линии. Кривые линии. 13. Окружность. Длина окружности. 1 Формулировать определение

окружности; объяснять, что такое центр, радиус, хорда и диаметр окружности. Знать и применять формулу длины окружности.

4. Взаимное расположение прямой и окружности, двух окружностей.

3 Распознавать взаимное расположение прямой и окружности, двух окружностей. Решать простейшие задачи на взаимное расположение прямой и окружности.

5. Орнаменты. Замечательные кривые.

4 Уметь строить с помощью окружности орнаменты. Строить замечательные

кривые (эллипс, окружность, гиперболу, параболу, спираль Архимеда, синусоиду, кардиоиду, циклоиду и др.) от руки с помощью вспомогательных средств.

2 Многоугольники ( 2 часа)1. Многоугольники. 1 Различать и называть многоугольники и

их элементы.2. Параллелограммы. 1 Моделирование параллельных и

перпендикулярных прямых с помощью листа бумаги. Исследовать и описывать свойства ромба, квадрата и прямоугольника, используя эксперимент, наблюдение, измерение и моделирование.

3 Многогранники (2 часа)1. Многогранники и их элементы 1 Различать и называть многогранники и

их элементы.2. Правильные многогранники. 1 Различать и называть правильные

многогранники. Вычислять по формуле Эйлера количество его элементов. Изготавливать некоторые правильные многогранники из развёрток.

4 Тела вращения ( 2 часа)1. Конус, цилиндр, шар 2 Различать и называть конус, цилиндр и

шар. Изготавливать конус и цилиндр из развёрток.

5 Координаты (4 часа)1. Координаты на плоскости. 1 Находить координаты точки и строить

точку по её координатам на плоскости.2. Игры в координатах. 3 Ориентироваться на координатной

плоскости. Применять свои знания и умения в нестандартной ситуации.

6 Геометрические построения (8 часов)1. Задачи на построение. Симметрия. Центральная симметрия. Поворотная симметрия. Переносная симметрия.

5 Находить в окружающем мире плоские и пространственные симметричные фигуры. Строить центрально – симметричные фигуры с помощью кальки. Определять на глаз число осей симметрии фигуры. Строить фигуры при осевой симметрии, строить рисунок к задаче, выполнять дополнительные построения. Иметь представление о поворотной и переносной симметрии.

2. Золотое сечение в геометрии, архитектуре.

3 Развить наблюдательность, научиться видеть разнообразие геометрических форм в окружающем мире.

7 Занимательная геометрия (6 часов)1. Топологические опыты: фигуры одним росчерком пера, листы Мебиуса.

2 Строить геометрические фигуры от руки. Исследовать и описывать свойства фигур, используя эксперимент, наблюдение, измерение и

моделирование. Рисовать графы, соответствующие задаче.

2. Задачи, головоломки, игры. Игры и головоломки с кубом, параллелепипедом.

2 Выделять в условии задачи данные, необходимые для решения задачи, строить логическую цепочку рассуждений, сопоставлять полученный результат с условием задачи.

3. Геометрия клетчатой бумаги. 2 Применять свойства фигур при решении задач на клетчатой бумаге. Строить фигуры на клетчатой бумаге с учётом их свойств. Использовать клетчатую бумагу как палетку.

7 класс, 34 часа, 1 час в неделю№темы



1 Наглядная геометрия (6 часов)1. Наглядные представления о пространственных фигурах: куб, параллелепипед, призма, пирамида, шар, сфера, конус, цилиндр. Изображение пространственных фигур. Примеры сечений.

2 Иметь наглядные представления о пространственных фигурах: куб, параллелепипед, призма, пирамида, шар, сфера, конус, цилиндр.

2. Многогранники. Правильные многогранники. Примеры разверток многогранников, цилиндра и конуса.

2 Различать и называть правильные многогранники. Вычислять по формуле Эйлера количество его элементов. Изготавливать некоторые правильные многогранники из развёрток.

3. Понятие объема. Объем прямоугольного параллелепипеда, куба.

2 Вычислять объём куба и прямоугольного параллелепипеда по формулам. Выражать одни единицы площади и объёма через другие.

2 Углы (4 часа)1. Смежные и вертикальные углы. 1 Объяснять, какие углы называются

смежными и какие вертикальными; уметь решать задачи на применение свойств смежных и вертикальных углов

2. Построение биссектрисы угла. 1 Уметь строить биссектрису угла3. Задачи на действия с углами. 2 Уметь решать задачи на действия с

углами.3 Треугольники (8 часов)

1. Решение задач на применение: признаков равенства треугольников, признаков равенства прямоугольных треугольников, свойств прямоугольных треугольников.

4 Уметь решать задачи на применение: признаков равенства треугольников, признаков равенства прямоугольных треугольников, свойств прямоугольных треугольников.

2. Теорема Пифагора. 2 Знать формулировку теоремы Пифагора, уметь применять её при решении задач.

3. Синус, косинус, тангенс, котангенс острого угла прямоугольного треугольника.

2 Знать определение синуса, косинуса, тангенса, котангенса острого угла прямоугольного треугольника.

4 Окружность, геометрические места точек (9 часов)1. Окружность, круг, серединный перпендикуляр, как ГМТ.

2 Знать определение окружности, круга через ГМТ.

2. Взаимное расположение прямой и окружности, двух окружностей.

2 Знать взаимное расположение прямой и окружности, двух окружностей.

3. Центральные и вписанные углы, величина вписанного угла.

2 Знать центральные и вписанные углы.

4. Задачи на построение. 3 Решать простейшие задачи на построение (построение угла, равного данному, построение биссектрисы угла, построение перпендикулярных прямых, построение середины отрезка) и более сложные задачи, использующие указанные простейшие; сопоставлять полученный результат с условием задачи; анализировать возможные случаи.

5 Замечательные точки треугольника (3 часа)1. Точка пересечения биссектрис (центр вписанной окружности).

1 Уметь строить центр вписанной окружности.

2. Точка пересечения серединных перпендикуляров (центр описанной окружности).

1 Уметь строить центр описанной окружности.

3. Точка пересечения медиан (центр тяжести треугольника), точка пересечения высот (ортоцентр).

1 Уметь строить центр тяжести треугольника и ортоцентр.

6 Графы, теорема Эйлера (4 часа)1. Понятие графа, его вершины, ребра, индекса вершины, уникурсального графа. Исторический аспект данной темы.

2 Иметь представление о понятии графа, его вершины, ребра, индекса вершины, уникурсального графа.

2. Теорема Эйлера для многоугольников и её применение при решении задач.

2 Знать Теорему Эйлера для многоугольников и уметь применять её. при решении задач.

Нормативная часть5 класс





всег

о

лекц

ии

прак

тика

1 Введение. 2 1 1 лекция, показ Конспект, презентации, рефераты

презентаций, рефератов

2 Общие представления о геометрических фигурах.



3 Измерение величин. 10 2 8 лекция, практические работы, тестирование

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, тестирование

4 Фигуры на плоскости.

10 2 8 лекция, практические работы,

Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, групповые работы, зачетная работа

5 Фигуры в пространстве.


Конспект, презентация, анализ и решение задач, творческая работа

6 Занимательная геометрия.

4 4 практические работы, урок-игра

творческая работа, групповая работа

6 класс№ Наименование

темыКоличество

часовФорма

проведенияОбразовательный

продукт

всег

о

лекц

ии

прак

тика

1 Линии в геометрии. 10 2 8 лекции, показ презентаций, рефератов

Конспект, презентации, рефераты, творческие работы, практические работы, самостоятельные работы, моделирование

2 Многоугольники. 2 1 1 лекция, практическая работа

Конспект, практическая работа

3 Многогранники. 2 1 1 лекция, практическая работа

Конспект, презентация, практическая работа

4 Тела вращения. 2 1 1 лекция, практическая работа


5 Координаты. 4 1 3 лекция, практические работы, урок-игра

Конспект, презентация, творческая работа, работа в группах

6 Геометрические построения (8 часов).

8 2 6 лекции, показ презентаций, рефератов, практические работы

Конспект, презентации, рефераты, творческие работы, практические работы, самостоятельные работы, групповая работа

7 Занимательная геометрия (6 часов).

6 1 5 лекция, практические работы, урок-игра, интел.урок


7 класс





всег

о

лекц

ии

прак

тика

1 Наглядная геометрия

6 2 4 лекция, показ презентаций, рефератов, практические работы


2 Углы 4 1 3 лекция, практические работы


3 Треугольники 8 2 6 лекции, практические работы


4 Окружность, геометрические места точек


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы, работа в группах

5 Замечательные точки треугольника


Конспект, презентация, анализ и решение задач, самостоятельные работы,

6 Графы, теорема Эйлера (4 часа

4 1 3 лекция, практические работы, урок-игра

Конспект, презентация, анализ и решение задач, практические работы, работа в группах

Информационно-методическая частьПрограмма является дополнением к изучению курса математики для учащихся 5-6 классов и геометрии 7 класса. Основной задачей является развитие пространственного воображения, графических навыков, геометрического мышления, умение решать задачи. Курс предусматривает стандарт образования Республики Казахстан.Предметными результатами изучения курса «Практической геометрии для учащихся 5-7 классов» являются следующие умения:5-й – 7-й классы

осознать, что геометрические формы являются идеализированными образами реальных объектов;

усвоить первоначальные сведения о плоских фигурах, объемных телах, некоторых геометрических соотношениях;

научиться использовать геометрический язык для описания предметов окружающего мира; усвоить практические навыки использования геометрических инструментов; научиться решать простейшие задачи на построение, вычисление, доказательство; уметь изображать фигуры на нелинованной бумаге; распознавать на чертежах и моделях геометрические фигуры (отрезки, углы, треугольники, их

частные виды, четырехугольники, окружность, ее элементы); уметь изображать геометрические чертежи согласно условию задачи; овладеть практическими навыками использования геометрических инструментов для

изображения фигур; уметь решать задачи на вычисление геометрических величин, применяя некоторые свойства

фигур; владеть алгоритмами простейших задач на построение; овладеть основными приемами решения задач: наблюдение, конструирование, эксперимент;

уметь определять геометрическое тело по рисунку, узнавать его по развертке, видеть свойства конкретного геометрического тела;

вычислять объёмы пространственных геометрических фигур, составленных из прямоугольных параллелепипедов;

углубить и развить представления о пространственных геометрических фигурах; применять понятие развёртки для выполнения практических расчётов; создавать орнаменты с помощью геометрических фигур; изготавливать танграм; изготавливать заданные фигуры из плоских геометрических фигур; изготавливать модели многогранников; решать задачи на построение, применяя основные алгоритмы построения с помощью

циркуля и линейки.Формы оценки знаний учащихся. По результатам изучения тем учителем проводится контроль знаний в удобной для него форме: самостоятельные работы, контрольные работы, зачеты, практические работы, творческие работы и др.Результаты оцениваются по пятибалльной системе.Оценка письменных работОтметка «5»:

Выполнены все задания, возможен один недочет.Отметка «4»:

Выполнены все задания, при этом допущена 1 существенная ошибка; Выполнены все задания, при этом допущены 2-3 несущественные ошибки.

Отметка «3»: Работа выполнена не менее чем наполовину, допущены две существенные ошибки.

Отметка «2»: Работа выполнена менее чем наполовину или допущено несколько существенных ошибок.

Примеры критериев оценивания тестов:«5» - 85% - 100% правильных ответов«4» - 70% - 84% правильных ответов«3» - 50% - 69% правильных ответов«2» - менее 50% правильных ответов

Используемая литература:1. Т.А. Алдамуратова, Е.С. Байшоланов «Математика» Учебник для 5 класса в двух частях. Алматы. Атамұра. 2015 г.2. А.Е.Абылкасымова, Т.П. Кучер, З.А. Жумагулова «Математика» Учебник для 6 класса. Алматы. Мектеп. 2007 г.3. А.В. Погорелов, Б. Баймуханов, К. Базаров «Геометрия» Учебник для 7-9 классов с углубленным изучением математики. Алматы. Жазушы. 2007 г.4. И.Ф. Шарыгин, К.О. Букубаева «Геометрия 7-9 классы» Учебник для общеобразовательных школ. Алматы. Кiтап. 2007 г.5. Л.Н. Ерганжиева, О.В. Муравина «Математика. Наглядная геометрия.» Методическое пособие. Москва. Дрофа. 2012 г.6. И.Ф. Шарыгин, Л.Н. Ерганжиева «Наглядная геометрия. 5 – 6 классы.» Учебник. Москва. Дрофа. 2012 г.7. Т. Г. Ходот, А. Ю. Ходот, О.А. Дмитриева «Математика. Наглядная геометрия. 5 – 6» Книга для учителя. Москва. «Просвещение». 2008 г.8. В.А. Гусев «Математика. Сборник геометрических задач 5-6 классы». Москва. Экзамен. 2011 г.9. Г.В. Дорофеев, Л.Г. Петерсон «Математика» Учебник для 5 класса в двух частях. Москва. Ювента. 2002 г.10. Г.В. Дорофеев, Л.Г. Петерсон «Математика» Учебник для 6 класса в трех частях. Москва. Ювента. 2006 г.11. И.М. Смирнова, В.А. Смирнов «Геометрия 7 класс» Методические рекомендации для учителя. Москва. Мнемозина. 2007 г.12. Е.С. Смирнова «Самостоятельные и контрольные работы по математике для 5 класса». Москва. Перспектива. 2004 г.13. Е.С. Смирнова «Самостоятельные и контрольные работы по математике для 6 класса». Москва. Перспектива. 2006 г.14. Л.П. Попова «Сборник практических задач по математике. 5 класс». Москва. Вако. 2015 г.15. В.В. Выговская «Сборник практических задач по математике. 6 класс». Москва. Вако. 2015 г.16. В.Н. Рудницкая «Тесты по математике 5 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.17. С.Г. Журавлев, В.В. Ермаков, Ю.В. Перепелкина, В.А.Свентковский «Тесты по математике. 5 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.18. С.Г. Журавлев, В.В. Ермаков, Ю.В. Перепелкина, В.А.Свентковский «Тесты по математике. 6 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.19. В.Н. Рудницкая «Тесты по математике 6 класс». Москва. Экзамен. 2013 г.20. Р.К. Гордин «Геометрия. Планиметрия. 7-9 классы». Учебное пособие. Москва. МЦНМО. 2006 г.

ПриложениеТворческие работы: «Великие ученые древности», «Симметрия», «Орнаменты», «Танграм», практические работы «Многогранники» и др.


ПРАКТИЧЕСКАЯ МАТЕМАТИКАдля учащихся 7 классов

в двух вариантах: всего – 102ч., по 3 ч. в неделю (68 ч., по 2 ч. в неделю)Сагингалиева Л.И.,

учитель математики КГУ «Специализированный лицей № 165»

Рецензенты: Кабулова А.Р., к.п.н., старший преподаватель кафедры МПМФИ КазНПУ имени Абая; Жук В.В., к.ф-м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан)

Пояснительная запискаМатематическая подготовка необходима для понимания принципов устройства и

использования современной техники, восприятия научных и технических понятий и идей. Сознательное овладение учащимися системой алгебраических знаний и умений необходимо в повседневной жизни для изучения смежных дисциплин и продолжения образования. Требуя от учащихся умственных и волевых усилий, концентрации внимания, активности развитого воображения, алгебра развивает нравственные черты личности (настойчивость, целеустремленность, творческую активность, самостоятельность, ответственность, трудолюбие, дисциплину и критичность мышления), умение аргументированно отстаивать свои взгляды и убеждения, а также способность принимать самостоятельные решения.В седьмом классе школьники начинают изучать алгебру. Важно качественно заложить основы изучения этого раздела математики.В данном курсе учебная цель — это углубление курса алгебры, решение различных математических задач, отличающихся сложностью или нестандартностью формулировки.Программа рассчитана на учащихся 7 классов и составлена в двух вариантах по 3 часа в неделю (102 часа в год) и 2 часа в неделю (68 часов в год) в зависимости от возможностей школы. На занятиях учащиеся углубляют свои знания по математике и смежным с ней предметам в целях поступления в профильные классы, успешной сдачи ВОУД, ЕНТ и других экзаменов.Цель курса – развить интерес семиклассников к изучению математики, подготовить учащихся к углубленному изучению математики в старших классах.Целевые задачи программы:оказание методической помощи учителям;формирование и закрепление у учащихся навыков решения уравнений и неравенств, содержащих модули и параметры;формирование и закрепление у учащихся навыков построения графиков более сложных функций и уравнений;формирование и закрепление у учащихся навыков решения сложных, нестандартных текстовых задач;развитие логического мышления;воспитание трудолюбия и стремления к саморазвитию.Организация учебных занятий. Учитель может выбирать различные формы и методы проведения занятий: традиционные уроки, внеклассные мероприятия, работа в группах и т.д. Теоретический материал можно давать в виде мини-лекций, основной материал должен усваиваться в процессе выполнения практических заданий и при решении задач.По самым объемным темам предусмотрены контрольные работы, за которыми следуют уроки для коррекции знаний учащихся, завершающиеся зачетной работой. Чтобы удовлетворить возможности и способности всех учащихся желательно контрольные и зачетные работы разбивать на 3 блока, отличающихся степенью сложности и оценивающихся разным количеством баллов.

Констатирующая (содержательная) часть1 вариант: 3 часа в неделю (102 часа в год);

2 вариант: 2 часа в неделю (68 часов в год).Тема № 1. Решение текстовых задач (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6 часов)Решение задач на проценты. Решение задач на пропорцию. Решение задач на составление уравнений.Тема № 2. Делимость чисел (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Решение задач на делимость.Тема № 3. Теория многочленов (1 вар.– 12 часов, 2 вар. – 8 часов)Свойства степени. Разложение многочлена на множители. Решение задач с помощью разложения многочлена на множители.Тема № 4. Функции (1 вар.– 18 часов, 2 вар. – 12 часов)Линейная функция и её график, частные случаи. Взаимное расположение графиков линейных функций. Кусочно-линейные функции и их графики. График кусочно-заданной функции. Наибольшее и наименьшее значение функции на заданном промежутке.Тема № 5. Линейные уравнения и неравенства (1 вар.– 15 часов, 2 вар. – 10 часов)Графическое решение уравнений. Решение уравнений с модулями. Решение уравнений с параметром. Графики линейных уравнений, содержащих знак модуля. Линейные неравенства с модулями.Тема № 6. Системы линейных уравнений (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Решение задач с помощью систем линейных уравнений. Решение систем трех линейных уравнений. Метод Крамера. Метод Гаусса.Тема № 7. Алгебраические дроби (1 вар.– 12 часов, 2 вар. – 8часов)Допустимые значения переменной. Деление многочленов столбиком. Первые представления о рациональных уравнениях. Степень с целым отрицательным показателем.Тема № 8. Комбинаторика. Вероятность. Статистика. (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6 часов)Задача подсчёта числа вариантов. Комбинации с повторениями. Способы упорядочивания информации. Статистические характеристики. Частота и вероятность случайных событий. Классическая схема определения вероятности.Тема №9. Квадратные уравнения (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Знакомство с квадратными уравнениями. Неполные квадратные уравнения.Тема №10. Текстовые задачи (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6часов)Решение текстовых задач повышенной сложности.

Нормативная часть№темы

Содержание учебного материала

Количествочасов 1 вар

Количествочасов 2 вар



1 Решение текстовых задач (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6 часов)Решение задач на проценты.

3 2 Лекция, практика


Решение задач на пропорцию.


Конспект, решение задач

Решение задач на составление уравнений.



2 Делимость чисел (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Решение задач на делимость.


Конспект, решение задач, самостоятельная работа

3 Теория многочленов (1 вар.– 12 часов, 2 вар. – 8 часов)

Свойства степени. 3 2 Лекция, практика


Разложение многочлена на множители.



Решение задач с помощью разложения многочлена на множители.



Контрольная работа №1«Решение текстовых задач»

1 1 Урок по проверке

Контрольная работа

Коррекция. Обобщение. 1 1 Урок-обобщение

Решение задач, зачет

4 Функции (1 вар.– 18 часов, 2 вар. – 12 часов)Линейная функция и её график, частные случаи. Взаимное расположение графиков линейных функций.


Конспект, решение задач, презентация.

Кусочно-линейные функции и их графики.



График кусочно-заданной функции.



Наибольшее и наименьшее значение функции на заданном промежутке.



Контрольная работа №2 «Функции»



Коррекция. Обобщение темы.

2 1 Урок-обобщение


5 Линейные уравнения и неравенства (1 вар.– 15 часов, 2 вар. – 10 часов)Графическое решение уравнений.



Решение уравнений с модулями.



Решение уравнений с параметром.



Графики линейных уравнений, содержащих знак модуля.



Линейные неравенства с модулями.



Контрольная работа №3 1 1 Урок по Контрольная работа

«Линейные уравнения и неравенства »

проверке



6 Системы линейных уравнений (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Решение задач с помощью систем линейных уравнений



Решение систем трех линейных уравнений.Метод Крамера. Метод Гаусса.



7 Алгебраические дроби (1 вар.– 12 часов, 2 вар. – 8 часов)Допустимые значения переменной.



Деление многочленов столбиком.



Первые представления о рациональных уравнениях.



Степень с целым отрицательным показателем.



Контрольная работа №4 «Алгебраические дроби»





8 Комбинаторика. Вероятность. Статистика. (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6 часов)Задача подсчёта числа вариантов. Комбинации с повторениями.



Способы упорядочивания информации. Статистические характеристики.



Частота и вероятность случайных событий. Классическая схема определения вероятности.



9 Квадратные уравнения (1 вар.– 6 часов, 2 вар. – 4 часа)Знакомство с квадратными уравнениями.



Решение квадратных уравнений разложением на множители.



10 Текстовые задачи (1 вар.– 9 часов, 2 вар. – 6 часов)Решение текстовых задач повышенной сложности.

3 1 практика решение задач, самостоятельная работа

Итоговая контрольная работа



Решение текстовых задач повышенной сложности.

5 4 Практика, урок-игра

решение задач, самостоятельная работа, презентация

Информационно-методическая частьПрограмма является дополнением к изучению курса алгебры для учащихся 7 классов. Основной задачей является развитие пространственного воображения, графических навыков, геометрического мышления. Курс предусматривает стандарт образования Республики Казахстан.Программа прикладного курса «Практическая математика для учащихся 7 классов» обеспечивает достижение следующих результатов в образовании учащихся: представление о математической науке как сфере человеческой деятельности, об этапах её развития, о её значимости для развития цивилизации; креативность мышления, инициатива, находчивость, активность при решении алгебраических задач; умение пользоваться математическими формулами и самостоятельно составлять формулы зависимостей между величинами; умение решать линейные уравнения и неравенства с модулем, уравнения с параметром; применять графические представления для решения и исследования уравнений, неравенств, систем; применять полученные умения для решения задач; овладение системой функциональных понятий, функциональным языком и символикой, умение строить графики функций, описывать их свойства; овладение основными способами представления и анализа статистических данных; умение решать задачи на нахождение частоты и вероятности случайных событий; умение применять изученные понятия, результаты и методы при решении задач из различных разделов курса, в том числе задач, не сводящихся к непосредственному применению известных алгоритмов; умение выполнять разложение многочленов на множители, применяя различные способы; анализировать многочлен и распознавать возможность применения того или иного приёма разложения его на множители; умение применять разложение на множители к решению уравнений; умение решать текстовые задачи алгебраическим способом: моделировать условие задачи рисунком, чертежом; переходить от словесной формулировки условия задачи к алгебраической модели путём составления уравнения; решать составленное уравнение.Формы оценки знаний учащихся. По результатам изучения тем учителем проводится контроль знаний в виде контрольных работ.

На следующем уроке целесообразно провести разбор заданий контрольной работы и отметить распространенные ошибки. Промежуточный контроль проводится в виде самостоятельных работ или разноуровневых тестов.Результаты оцениваются по пятибалльной системе.Оценка письменных работОтметка «5»: Выполнены все задания, возможен один недочет.Отметка «4»: Выполнены все задания, при этом допущена 1 существенная ошибка. Выполнены все задания, при этом допущены 2-3 несущественные ошибки.Отметка «3»: Работа выполнена не менее чем наполовину, допущены две существенные ошибки.Отметка «2»: Работа выполнена менее чем на половину или допущено несколько существенных ошибок.Примеры критериев оценивания тестов: «5» - 85% - 100% правильных ответов, «4» - 70% - 84% правильных ответов, «3» - 50% - 69% правильных ответов, «2» - менее 50% правильных ответов

Используемая литература:1. А.Е. Абылкасымова, В.Е. Корчевский, А. Абдиев, З.А. Жумагулова «Алгебра» Учебник для 7 классов общеобразовательных школ. Алматы. Мектеп. 2012 г.2. А.Н. Шыныбеков «Алгебра» Учебник для 7 класса общеобразовательной школы. Алматы. Атамұра. 2012 г.3. Ю.Н. Макарычев, Н.Г. Миндюк, К.И. Нешков, С.Б. Суворова, К. Базаров, Б. Баймуханов «Алгебра» Учебник для 7 класса общеобразовательной школы с углубленным изучением математики. Алматы. Жазушы. 2005 г.4. Л.Г. Петерсон, Д.Л. Абраров, Е.В. Чуткова «Математика» Учебник для 7 класса в трех частях. Москва. Ювента. 2011 г.5. А.Г. Мордкович, Н.П. Николаев «Алгебра 7 класс» Задачник для учащихся общеобразовательных учреждений с углубленным изучением математики. Москва. Мнемозина. 2009 г6. И.Е. Феоктистов «Алгебра 7 класс» Дидактические материалы. Методические рекомендации. Москва. Мнемозина. 2009 г.7. А.Г. Мордкович, Л.А. Александрова, Т.Н. Мишустина, Е.Е. Тульчинская «Алгебра 8 класс» Задачник для учащихся общеобразовательных учреждений с углубленным изучением математики. Москва. Мнемозина. 2010 г 8. Л.И. Звавич, А.Р. Рязановский «Алгебра 8 класс» Задачник для учащихся общеобразовательных учреждений с углубленным изучением математики. Москва. Мнемозина. 2008 г 9. М.Л. Галицкий, А.М. Гольдман, Л.И. Звавич «Сборник задач по алгебре 8-9 классы». Москва. Просвещение. 2011 г.10. А.П. Ершова, В.В. Голобородько, А.С. Ершова «Самостоятельные и контрольные работы по алгебре и геометрии для 7 класса». Москва. Илекса. 2013 г.11. Е.В. Ромашкова «Функции и графики в 8-11 классах». Москва. Илекса. 2011 г.

ПриложениеКонтрольные работы: «Решение текстовых задач», «Функции», «Линейные уравнения и неравенства», «Алгебраические дроби», «Итоговая».

ПРОГРАММАПО РЕШЕНИЮ ТЕКСТОВЫХ ЗАДАЧ.

для учащихся 6-х классов

Шинова И.П.,учитель математики школы – лицея № 28 им. М. Маметовой

Рецензент: М.С. Молдабекова, д.п.н., профессор кафедры теоретической и экспериментальной физики КазНПУ имени Абая

Пояснительная записка Данная программа призвана помочь учащимся развить умения и навыки в решении задач,

научить грамотному подходу к решению текстовых задач. Курс содержит различные виды арифметических задач. С их помощью учащиеся получают опыт работы с величинами, постигают взаимосвязи между ними, получают опыт применения математики к решению практических задач.

Изучение данного курса актуально в связи с тем, что рассмотрение вопроса решения текстовых задач не выделено в отдельные блоки учебного материала. Решение задач встречается в разных темах, но не указываются основные общие способы их решения, как правило, не выделяются одинаковые взаимосвязи между компонентами задачи.

Арифметические способы решения текстовых задач позволяют развивать умение анализировать задачные ситуации, строить план решения с учётом взаимосвязей между известными и

неизвестными величинами (с учётом типа задачи), истолковывать результат каждого действия в рамках условия задачи, проверять правильность решения с помощью обратной задачи, то есть формулировать и развивать важные общеучебные умения.

Использование алгоритмов, таблиц, рисунков, общих приемов дает возможность ликвидировать у большей части учащихся страх перед текстовой задачей, научить распознавать типы задач и правильно выбирать прием решения. Курс является дополнением школьного учебника по математике для 6 класса, рассчитан на 34 часа, направлен на формирование и развитие у учащихся умения решать текстовые задачи. Данный курс направлен на расширение знаний учащихся, повышение уровня математической подготовки, на развитие умения составлять задачи, имеющие практическое значение.

Цели изучения курса:• отработать навыки решения текстовых задач, с помощью соответствующих алгоритмов;• создание фундамента для математического развития, формирование механизмов мышления,

характерных для математической деятельности; формирование представлений о математике, как части общечеловеческой культуры, о

значимости математики в развитии цивилизации и современного общества; развитие логического и критического мышления, культуры речи, способности к умственному

эксперименту; формирование интеллектуальной честности и объективности, способности к преодолению

мыслительных стереотипов, вытекающих из обыденного опыта; воспитание качеств личности, обеспечивающих социальную мобильность, способность

принимать самостоятельные решения; формирование качеств мышления, необходимых для адаптации в современном

информационном обществе; развитие интереса к математическому творчеству и математических способностей.Основная задача курса:Изучить курс программы как дополнительный материал, для продолжения образования,

изучения смежных дисциплин, применения в повседневной жизни.Организация учебных занятий: формы и методы проведения занятий выбираются в

соответствии с учетом теоретического материала, который осознается и усвоивается преимущественно в процессе решения задач: традиционные уроки, проектная деятельность, практические и контрольные работы.

Констатирующая частьПрограмма рассчитана на 34 часа при 1 часе в неделю.

1. Задачи на движение (6 часов). Основные понятия (скорость, время, расстояние) и формулы, по которым они находятся. Задачи на «одновременное» движение. Задачи на движение в одном направлении. Задачи на движение в разных направлениях. Задачи на движение по воде (по течению и против течения). Решение всех типов задач на движение.

2. Задачи на зависимость между компонентами (5 часов).Задачи на время. Задачи на работу. Определение объема выполненной работы. Задачи на производительность труда. Нахождение времени, затраченного на выполнение объема работы. Задачи на «бассейн», наполняемый разными трубами одновременно. Задачи на планирование.

3. Задачи на проценты (12 часов). Проценты. Нахождение процента от числа. Процентное отношение. Решение задач на нахождение части числа и числа по части. Решение текстовых задач по теме «Процентные вычисления в жизненных ситуациях». Задачи на смеси, растворы, сплавы. Последовательное снижение (повышение) цены товара. Задачи на последовательное выпаривание и высушивание.

4. Задачи на пропорцию (3 часа).Прямая и обратная пропорциональности. Решение текстовых задач «Пропорциональные отношения в жизни».

5. Старинные задачи (3 часа).6. Задачи математических олимпиад (4 часа).

Сюжетные логические задачи.7. Итоговые занятия. (1 час)

Творческая индивидуальная и групповая работа по темам курса.Нормативная часть.

№ Название темы Количество часов Форма проведения ОбразовательныйпродуктВсего Лекций Практик

а1 Задачи на движение

- Задачи на «одновременное» движение

- Задачи на движение в одном направлении

- Задачи на движение в разных направлениях

- Задачи на движение по воде

- все типы задач на движение

6 1 5 комбинированные урокиуроки применения знаний и умений

Конспект. Составление схем и математических моделей при решении задач

2 Задачи на зависимость между компонентами

- Задачи на время- Задачи на работу- Задачи на

производительность труда

- Задачи на «бассейн»- Задачи на планирование

5 1 4 комбинированные уроки.Уроки практикумы.Уроки применения знаний и умений.

Конспект.Алгоритмы решения задач.

3 Задачи на проценты- Проценты. Нахождение

процента от числа- Процентное отношение- нахождение части числа

и числа по части- задач по теме

«Процентные вычисления в жизненных ситуациях»

- Задачи на смеси, растворы, сплавы

- Цены товара- Выпаривание и

высушивание

12 4 8 Уроки повторения и актуализации знаний.Комбинирован-ные уроки.Уроки практикумы.Уроки применения знаний и умений

Конспекты.Алгоритмы решения задач по теме. Подборка задач темы для определения функциональной грамотности.

4 Задачи на пропорцию 3 3 Уроки практикумы

Подборка профильных задач и их решение.

5 Старинные задачи 3 3 Работа с дополнительной литературой в классе и

Подборка тематических задач и их решение.

читальном зале бибилиотеки.

6 Задачи математических олимпиад. Сюжетные логические задачи

4 4 Комбинирован-ные уроки.Уроки практикумы.Уроки применения знаний и умений

Подготовка материала для выпуска брошюры по теме курса на один из выбранных разделов.

7 Итоговое занятие 1 1 Защита подготовленного материала для выпуска брошюры.

Информационно-методическая частьВ результате изучения курса учащиеся должны овладеть математическими знаниями для

продолжения изучения предмета, освоить логические алгоритмы решения текстовых задач. Научиться составлять и решать уравнения и неравенства по заданным условиям задачи, применять при решении задач элементы теории вероятности и комбинаторики.

При работе со специальной литературой учащиеся должны уметь: Пользоваться оглавлением и предметным указателем справочных материалов; Выделять главное и находить ответы на вопросы в тексте учебника; Уметь составлять план для составления очередного алгоритма.

В процессе решения задач учащийся должен научиться анализировать текст задачи, осуществлять поиск способа решения задачи, анализировать найденное решение.Критерии оценивания знаний учащихся.Проверка достигаемых учениками образовательных результатов проводится в следующих формах:

Текущий контроль и самооценка учащимися выполняемых заданий; Текущая диагностика и оценка учителем деятельности учащихся; Публичная защита выполненных учащимися творческих работ (подборка и оформление материала,

индивидуальное составление алгоритмов решения задач). Оценка «5» ставится в том случае, если учащийся показывает верное понимание

изучаемого материала, дает точное определение и истолкование основных понятий и законов, теорий, а также правильный алгоритм решения задач; правильно выполняет чертежи, схемы и графики; строит ответ по собственному плану, сопровождает рассказ новыми примерами, умеет применять знания при выполнении практических заданий; может устанавливать связь между изучаемым и ранее изученным материалом по математике, а также с материалом, усвоенным при изучении других предметов.

Оценка «4» ставится в том случае, если ответ ученика удовлетворяет основным требованиям к ответу на оценку 5, но без использования собственного плана, новых примеров, без применения знаний в новой ситуации, без использования связей с ранее изученным материалом, усвоенным при изучении других предметов; если учащийся допустил одну ошибку или не более двух недочетов и может исправить их самостоятельно или с небольшой помощью учителя.

Оценка «3» ставится в том случае, если учащийся правильно понимает физическую сущность рассматриваемых явлений и закономерностей, но в ответе имеются отдельные пробелы в усвоении вопросов, не препятствующих дальнейшему усвоению программного материала, ученик умеет применять полученные знания при решении простых задач с использованием готовых формул, но затрудняется при решении задач, требующих преобразования некоторых формул; допустил не более одной грубой и одной негрубой ошибки, не более двух-трех негрубых недочетов.

Оценка «2» ставится в том случае, если учащийся не овладел основными знаниями в соответствии с требованиями и допустил больше ошибок и недочетов, чем необходимо для оценки 3.

Оценка «1» ставится в том случае, если ученик не может ответить ни на один из поставленных вопросов.

Список литературы

1. МерзлякА.Г.и др. Сборник задач по математике для 6 класса М.-Х: "ИЛЕКСА", 20012. Шевкин А.В. Обучение решению текстовых задач в 5-6 классах.: Книга для учителя. – М.:Галс плюс, 1998. – 168 с.3. А.В. Фарков. Математические олимпиадные работы. 5-11 классы. – СПб.: Питер, 2010.4. Шарыгин И.Ф., А.В. Шевкин. Задачи на смекалку: Учебное пособие для 5-6 кл. общеобразовательных учреждений. М.:

Просвещение, 2003. – 95 с.5. Змаева Е. Решение задач на движение/ Математика. – 2000. - №14 – С. 40 – 41.6. Шевкин А.В. и др. Сборник задач по математике для учащихся 5-6 классов.- М.:"Русское слово - РС" , 2001.7. Спивак А.В Тысяча и одна задача по математике. Книга для учащихся 5-7 классов. – М.: Просвещение,- 2-е изд., 20058. Талызина Н.Ф.Формирование общих приёмов решения арифметических задач//Формирование приёмов математического

мышления - М.: ТОО «Вентана-Граф», 19959. М.А. Куканов. Моделирование в решении задач - Волгоград: Учитель, 2009.10. Математика: интеллектуальные марафоны, турниры, бои:5- 11 классы: книга для учителя/ А. Д. Блинков и др., общ. Ред. И.

Л. Соловейчик. – М.: Первое сентября, 2003. – 256 с.11. И. Перельман «Живая математика». М. Изд. «Наука», 1974г.12. Ф.Ф. Лысенко «Готовься к математическим соревнованиям» г. Ростов-на-Дону 2001 г.13. Савин А.П. Математические миниатюры. М.: Дет.лит. 1998.


ТЕХНОЛОГИЯ РЕШЕНИЯ СТЕРЕОМЕТРИЧЕСКИХ ЗАДАЧдля лицеев с углубленным изучением предмета

для учащихся 10-11 классов (1 час в неделю, всего 34 часа)

Власова С. Ю., Джумагалиева К. Г., Будилова Л. А.,учителя математики Специализированного лицея № 165

Рецензент: Жук В.В. , к. ф- м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан).

Пояснительная запискаОсновная задача обучения математике в школе - обеспечить прочное и сознательное

овладение учащимися системой математических знаний и умений, необходимых в повсе -дневной жизни и трудовой деятельности каждому члену современного общества, достаточных для изучения смежных дисциплин и продолжения образования. Наряду с решением основной задачи, углубленное изучение математики предусматривает формирование у учащихся устой-чивого интереса к предмету, выявление и развитие их математических способностей, ориен -тацию на профессии, существенным образом связанные с математикой, подготовку к обуче нию в вузе.

В изучении курса стереометрии требуется значительное время для формирования пространственного воображения учащихся, отработки умений и навыков, связанных с построением и чтением стереометрических чертежей, с применением знаний о свойствах геометрических тел и применении их на практике для решения задач. Изучение геометрии на достаточно высоком уровне необходимо для получения дальнейшего математического или технического образования.

Предлагаемый курс предполагает расширение основного курса за счет увеличения объема решаемых задач разных типов, особенно задач повышенной сложности и практической направленности. Учащиеся должны приобрести умения решать задачи более высокой, по сравнению с обязательным уровнем, сложности, точно и грамотно формулировать изученные теоретические положения и излагать собственные рассуждения при решении задач и доказательстве теорем; правильно пользоваться математической терминологией и символикой; применять рациональные приемы вычислений и тождественных преобразований; использовать наиболее употребительные эвристические приемы и т.д.

Программа рассчитана на лицеистов 10-11 классов. На занятиях учащиеся углубляют знания по основному курсу, приобретают умения и навыки решения разнообразных геометрических задач,

создается возможность целенаправленной подготовки учащихся к дальнейшему обучению в вузах математической и технической направленности.

Основная цель курса: обеспечить качественную подготовку выпускников школ по математике. Данная программа обеспечивает фундаментальное, методическое и теоретическое обучение школьников в области математического образования.

Основные задачи данного курса: Углубить знания по математике, предусматривающие формирование у учащихся устойчивого

интереса к предмету. Расширить математические представления учащихся о приемах и методах решения геометрических

задач. Развивать память, логику, абстрактное мышление и воображение. Формировать самостоятельность изучения материала, развивать навыки исследовательской

деятельности. Обеспечить подготовку к профессиональной деятельности, требующей высокой математической

культуры. Формировать качества личности, необходимые человеку для полноценной жизни в современном

обществе.Данный курс строится на принципах научности, доступности, опережающей сложности,

вариативности и самоконтроля.Программа рассчитана на изучение математики в лицеях с физико-математическим

направлением и состоит из следующих разделов:Констатирующая часть.

В этом разделе задаются перечень и объём материала, подлежащего изучению в 10-11 классах. Содержание обучения распределено в соответствии с содержательной линией курса геометрии, с учётом углубления физико-математического направления. Увеличение количества часов используется на углубление материала, предусмотренного базовой программой, и его расширения в пределах того же тематического содержания. Расширение курса достигается за счет введения большого объема задач повышенной сложности, вызывающих у учащихся серьезные затруднения. Значительное место должно быть уделено решению задач, отвечающих требованиям для поступающих в ВУЗы, где математика является профилирующим предметом, а также самостоятельной математической деятельности учащихся - решению и составлению задач. Внесение данных изменений позволит охватить весь изучаемый материал по программе, повысить уровень обученности по предмету, а также более эффективно осуществить индивидуальный подход к обучающимся.

Тематическое планирование учебного материала.В этом разделе содержится возможная последовательность изучения материала курса по классам с

указанием примерного количества часов на изучение каждой темы.3. Требования к уровню подготовки учащихся.В этом разделе устанавливается обязательный уровень математической подготовки для учащихся

10-11 классов лицеев с физико-математическим направлением. При этом оценивание уровня математической подготовки должно быть направлено не на формальный контроль усвоения пройденного материала, а на понимание, функциональность, умелое применение полученных знаний на практике.

Констатирующая часть 10 класс. 1.Повторение курса планиметрии (2 часа).Признаки равенства и подобия треугольников. Тригонометрические функции острого угла в

прямоугольном треугольнике.2. Аксиомы стереометрии (2 часа).Практическое применение аксиом стереометрии к построению и чтению чертежей. 3. Параллельность прямых и плоскостей (7 часов).Признаки параллельности прямых в пространстве. Свойства параллельных прямых в

пространстве. Построение параллельных прямых по заданным условиям. Признаки параллельности

прямой и плоскости в пространстве. Построение прямой, параллельной плоскости по заданным условиям. Признак параллельности плоскостей. Свойства параллельных плоскостей. Построение параллельных плоскостей по заданным условиям.

4. Перпендикулярность прямых и плоскостей (9 часов).Угол между лучами и прямыми в пространстве. Угол между скрещивающимися прямыми.

Перпендикулярность прямой и плоскости. Применения теоремы о трех перпендикулярах. Решение задач на нахождение расстояний от точки до прямой и от точки до плоскости в пространстве. Угол между прямой и плоскостью и его нахождение. Двугранный угол и угол между плоскостями и их нахождение. Угол между скрещивающимися прямыми. Решение задач на нахождение расстояний и углов в пространстве. Расстояние между скрещивающимися прямыми.

5. Координаты и векторы в пространстве (12 часов).Практикум по решению типовых задач, связанных с линейными операциями над векторами.

Практикум по разложению вектора по базису. Практикум по применению скалярного произведения векторов к решению задач. Применение векторного метода к решению задач.

Практикум по решению типовых задач, связанных с линейными операциями над векторами в координатах. Практикум по разложению вектора по базису в координатах. Проекции вектора на ось в координатах. Практикум по применению скалярного произведения векторов в координатах к решению задач. Применение координатного метода к решению задач.

Практикум по применению уравнений сферы, плоскости, прямой к решению задач разных типов методом координат.

6. Повторение. Решение задач (2 часа).Подготовка к итоговой аттестации учащихся. Практикум по решению комбинированных задач

разных типов.11 класс.

1. Повторение курса геометрии 10-го класса (1 час).Практикум по решению комбинированных задач разных типов по курсу 10-го класса.

2. Многогранники (10 часов).Практикум по решению задач на построение сечений призмы. Практикум по решению задач на

нахождение элементов призмы. Практикум по решению задач на построение сечений параллелепипеда и нахождение его элементов. Практикум по решению задач на построение сечений пирамиды и нахождение ее элементов. Практикум по решению задач на построение сечений усеченной пирамиды и нахождение ее элементов. Практикум по решению задач на построение сечений правильных многогранников и нахождение их элементов.

3. Тела вращения (10 часов).Практикум по решению задач на построение сечений цилиндра и нахождение его элементов.

Практикум по решению задач на построение сечений конуса и нахождение ее элементов. Практикум по решению задач на построение сечений усеченного конуса и нахождение ее элементов. Практикум по решению задач на построение сечений шара и нахождение его элементов. Задачи на нахождение площади поверхности цилиндра, конуса, усеченного конуса, шара.

4. Объемы тел (11 часов).Практикум по решению задач на нахождение объемов прямой и наклонной призмы. Практикум

по решению задач на нахождение объемов прямого и наклонного параллелепипеда. Практикум по решению задач на нахождение объемов пирамиды и усеченной пирамиды. Практикум по решению задач на использование подобия пространственных фигур. Практикум по решению задач на нахождение объемов цилиндра. Практикум по решению задач на нахождение объемов конуса и усеченного конуса. Практикум по решению задач на нахождение объемов шара, шарового сектора, шарового сегмента, шарового слоя.

5. Повторение. Решение задач (2 часа).Подготовка к итоговой аттестации учащихся. Практикум по решению комбинированных задач

разных типов.Календарно-тематическое планирование 34 часа (1 час в неделю)

№

Тема урока Кол-во часов Форма Образовательный

п/п

проведения продукт

всег

о

лекц

ии

прак

тика

Тема 1. Повторение курса планиметрии

2

1. Признаки равенства и признаки подобия треугольников.

1 1 Практика Самостоятельная работа

2. Тригонометрические функции острого угла в прямоугольном треугольнике


Тема 2. Аксиомы стереометрии 21. Практическое применение аксиом

стереометрии к построению и чтению чертежей.


Тема 3. Параллельность прямых и плоскостей

7

1. Признаки и свойства параллельных прямых в пространстве. Построение параллельных прямых по заданным условиям.

2 1 1 Лекция, практика

Конспект, самостоятельная

работа

2. Признаки параллельности прямой и плоскости. Построение прямой, параллельной плоскости, по заданным условиям.



работа

5 Признаки и свойства параллельных плоскостей. Построение параллельных плоскостей по заданным условиям.



работа

Тема 4. Перпендикулярность прямых и плоскостей

9

1. Углы между лучами и прямыми в пространстве. Угол между скрещивающимися прямыми.


2.Перпендикулярность прямой и плоскости. Применение теоремы о трех перпендикулярах.



работа3. Угол между прямой и плоскостью. 2 1 1 Лекция,

практикаКонспект,

самостоятельная работа

4. Двугранный угол и угол между плоскостями.



работа5. Угол и расстояние между

скрещивающимися прямыми.2 1 1 Лекция,



Тема 5. Координаты и векторы в пространстве

12

1. Линейные операции над векторами. Разложение вектора по базису. Скалярное произведение



работа

векторов.2. Применение векторного метода к

решению задач.2 2 Практика Самостоятельная

работа3. Линейные операции над векторами

в координатах. Разложение вектора по базису в координатах.



работа4. Применение скалярного

произведения векторов в координатах к решению задач.


5. Применение координатного метода к решению задач.


6. Практикум по применению уравнений прямой, плоскости, сферы к решению задач координатным методом


Тема 6. Повторение. Решение задач

2

1. Итоговая аттестация учащихся. 2 2 Практика Самостоятельная работа

ИТОГО: 34 11 класс.

Тема 1. Повторение курса геометрии 10-го класса

1

1. Практикум по решению комбинированных задач.


Тема 2. Многогранники 101. Построение сечений и

нахождение элементов призмы.2 1 1 Лекция,


самостоятельная работа2. Построение сечений и

нахождение элементов параллелепипеда.


3. Построение сечений и нахождение элементов пирамиды.


4. Построение сечений и нахождение элементов усеченной пирамиды.


5. Построение сечений и нахождение элементов правильных многогранников.


Тема 3. Тела вращения 101. Построение сечений и

нахождение элементов цилиндра.1 1 Практика Самостоятельная

работа2. Построение сечений и

нахождение элементов конуса.1 1 Практика Самостоятельная

работа3. Построение сечений и

нахождение элементов усеченного конуса.


Конспект, самостоятельная работа

4. Построение сечений и нахождение элементов шара.


5. Нахождение площади поверхности тел вращения.


Конспект, самостоятельная работа

Тема 4. Объемы тел 111. Объем прямой и наклонной

призмы. Объем цилиндра.2 1 1 Лекция,


самостоятельная работа2. Объем прямого и наклонного

параллелепипеда.1 1 Практика Самостоятельная

работа3. Объем пирамиды и усеченной

пирамиды.2 1 1 Лекция,


самостоятельная работа4. Объем конуса и усеченного

конуса.2 1 1 Лекция,


самостоятельная работа5. Объем подобных тел. 2 1 1 Лекция,


самостоятельная работа6. Объем шара и его частей. 2 1 1 Лекция,


самостоятельная работаТема 5. Повторение. Решение

задач.2


ИТОГО: 34Требования к уровню подготовки учащихся

В соответствии с государственным образовательным стандартом в результате изучения математики ученик должен

знать/пониматьсущество понятия математического доказательства; примеры доказательств;существо понятия алгоритма; примеры алгоритмов;использование математических формул, примеры их применения для решения математических и практических задач; смысл идеализации, позволяющей решать задачи реальной действительности математическими методами, примеры ошибок, возникающих при идеализации.владеть компетенциями: познавательной, коммуникативной, информационной и рефлексивной.В результате изучения курса в 10 классе учащиеся должны уметь: 1) применять аксиомы стереометрии к построению и чтению чертежей; 2) строить прямую, параллельную заданной прямой; 3) строить прямую, параллельную заданной плоскости; 4) строить параллельные плоскости; 5) строить прямую, перпендикулярную заданной прямой; 6) строить прямую, перпендикулярную заданной плоскости; 7) строить сечения многогранников различными способами; 8) применять теорему о трех перпендикулярах; 9) находить углы между прямыми в пространстве; 10) находить угол между прямой и плоскостью; 11) строить линейный угол двугранного угла и находить угол между плоскостями; 12) находить расстояние от точки до прямой и от точки до плоскости; 13) находить расстояние между скрещивающимися прямыми; 14) выполнять операции над векторами; 15) использовать свойства скалярного произведения векторов при решении задач; 16) раскладывать вектор по трем некомпланарным векторам; 17) применять координатный и векторный метод к решению задач; 18) составлять уравнения прямых и плоскостей в пространстве; 19) находить точки пересечения прямых, прямой и плоскости, линии пересечения плоскостей методами аналитической геометрии.В результате изучения курса в 11 классе учащиеся должны уметь: 1) строить сечения призмы плоскостью; 2) находить элементы, площадь поверхности и объем призмы;

3) строить сечения пирамиды плоскостью; 4) находить элементы, площадь поверхности и объем пирамиды, усеченной пирамиды; 5) строить сечения правильных многогранников плоскостью; 6) находить элементы, площадь поверхности и объем правильных многогранников; 7) строить сечения цилиндра плоскостью; 8) находить элементы, площадь поверхности и объем цилиндра; 9) строить сечения конуса плоскостью; 10) находить элементы, площадь поверхности и объем конуса, усеченного конуса; 11) находить площади поверхности тел вращения с помощью определенного интеграла; 12) находить объемы геометрических тел с помощью определенного интеграла; 13) находить площади поверхности и объемы подобных геометрических тел; 14) находить площадь поверхности и объем шара и его частей.

Информационно-методическая часть.Технологии, используемые в обучении:Технологии традиционного обучения для освоения минимума содержания образования в соответствии с требованиями стандартов; технологии, построенные на основе объяснительно-иллюстративного способа обучения. В основе – информирование, просвещение обучающихся и организация их репродуктивных действий с целью выработки общеучебных умений и навыков.Технологии реализации метапредметных связей в образовательном процессе.Технологии дифференцированного обучения для освоения учебного материала учащимися, различающимися по уровню обучаемости, повышения познавательного интереса. Осуществляется путем деления обучающихся потоков на подвижные и относительно гомогенные по составу группы для освоения программного материала в различных областях на различных уровнях: минимальном, базовом, вариативном.Технология проблемного обучения с целью развития творческих способностей обучающихся, их интеллектуального потенциала, познавательных возможностей. Обучение ориентировано на самостоятельный поиск результата, самостоятельное добывание знаний, творческое, интеллектуально-познавательное усвоение учениками заданного предметного материалаЛичностно-ориентированные технологии обучения, способ организации обучения, в процессе которого обеспечивается всемерный учет возможностей и способностей обучаемых и создаются необходимые условия для развития их индивидуальных способностей.Технология индивидуализации обучения.Информационно-коммуникационные технологии.Обучение в сотрудничестве.Исследовательские технологии обучения.Здоровьесберегающие технологии.Методы обучения: математический метод, математическое моделирование, логические методы познания: анализ, синтез, дедукция, сравнение, индукция, аналогия.Формы организации учебной деятельности: фронтальная работа с классом; групповая работа учащихся; индивидуальная работа учащихся; уровневая дифференциация; лекции учителя; работа консультантов; исследовательская работа учащихся.

Способы оценки планируемых результатов: ведущими составляющими контроля выступают приобретенные на занятиях и в самостоятельной деятельности знания, умения и навыки по курсу. В процессе изучения факультативного курса планируются следующие виды контроля: текущий, промежуточный, итоговый.

Текущий контроль: после каждого занятия предлагаются небольшие домашние задания. Основным объектом текущего контроля являются качество выполнения домашнего задания, умение применять нужные формулы и алгоритмы к конкретным задачам. Текущий контроль заключается в

сличении способа действия и его результата с заданным эталоном с целью обнаружения отклонения от него и последующей коррекции.


Итоговый контроль: контрольная работа. Предпочтительны такие формы проведения занятий, каклекция-беседа,лекция с мультимедиа демонстрациями, практикумы по решению задач, итоговая конференция с выставкой творческих работ учащихся.Разнообразный дидактический материал дает возможность отбирать дополнительные задания для учащихся разной степени подготовки. Все занятия направлены на развитие интереса школьников к предмету, на расширение представлений об изучаемом материале, на решение новых и интересных задач практической направленности.



Оценка письменных контрольных работ обучающихся по математике.Ответ оценивается отметкой «5», если

работа выполнена полностью; в логических рассуждениях и обосновании решения нет пробелов и ошибок; в решении нет математических ошибок (возможна одна неточность, описка, которая не является

следствием незнания или непонимания учебного материала).Отметка «4» ставится в следующих случаях:работа выполнена полностью, но обоснования шагов решения недостаточны (если умение обосновывать рассуждения не являлось специальным объектом проверки);допущены одна ошибка или есть два – три недочёта в выкладках, рисунках, чертежах или графиках (если эти виды работ не являлись специальным объектом проверки). Отметка «3» ставится, еслидопущено более одной ошибки или более двух – трех недочетов в выкладках, чертежах или графиках, но обучающийся обладает обязательными умениями по проверяемой теме.Отметка «2» ставится, еслидопущены существенные ошибки, показавшие, что обучающийся не обладает обязательными умениями по данной теме в полной мере. Отметка «1» ставится, еслиработа показала полное отсутствие у обучающегося обязательных знаний и умений по проверяемой теме или значительная часть работы выполнена не самостоятельно.

Учитель может повысить отметку за оригинальный ответ на вопрос или оригинальное решение задачи, которые свидетельствуют о высоком математическом развитии обучающегося; за решение более сложной задачи или ответ на более сложный вопрос, предложенные обучающемуся дополнительно после выполнения им каких-либо других заданий.

Оценка устных ответов обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если ученик полно раскрыл содержание материала в объеме, предусмотренном программой и учебником;изложил материал грамотным языком, точно используя математическую терминологию и символику, в определенной логической последовательности;правильно выполнил рисунки, чертежи, графики, сопутствующие ответу;показал умение иллюстрировать теорию конкретными примерами, применять ее в новой ситуации при выполнении практического задания;продемонстрировал знание теории ранее изученных сопутствующих тем, сформированность и устойчивость используемых при ответе умений и навыков;отвечал самостоятельно, без наводящих вопросов учителя;

возможны одна – две неточности при освещении второстепенных вопросов или в выкладках, которые ученик легко исправил после замечания учителя.Ответ оценивается отметкой «4», если удовлетворяет в основном требованиям на оценку «5», но при этом имеет один из недостатков:в изложении допущены небольшие пробелы, не исказившее математическое содержание ответа;допущены один – два недочета при освещении основного содержания ответа, исправленные после замечания учителя;допущены ошибка или более двух недочетов при освещении второстепенных вопросов или в выкладках, легко исправленные после замечания учителя.Отметка «3» ставится в следующих случаях:неполно раскрыто содержание материала (содержание изложено фрагментарно, не всегда последовательно), но показано общее понимание вопроса и продемонстрированы умения, достаточные для усвоения программного материала (определены «Требованиями к математической подготовке обучающихся» в настоящей программе по математике);имелись затруднения или допущены ошибки в определении математической терминологии, чертежах, выкладках, исправленные после нескольких наводящих вопросов учителя;ученик не справился с применением теории в новой ситуации при выполнении практического задания, но выполнил задания обязательного уровня сложности по данной теме;при достаточном знании теоретического материала выявлена недостаточная сформированность основных умений и навыков.

Отметка «2» ставится в следующих случаях:не раскрыто основное содержание учебного материала;обнаружено незнание учеником большей или наиболее важной части учебного материала;допущены ошибки в определении понятий, при использовании математической терминологии, в рисунках, чертежах или графиках, в выкладках, которые не исправлены после нескольких наводящих вопросов учителя.

Отметка «1» ставится, еслиученик обнаружил полное незнание и непонимание изучаемого учебного материала или не смог ответить ни на один из поставленных вопросов по изученному материалу.

Оценка тестовых работОтметка 5 ставится в том случае, если учащийсявыполнил работу в полном объеме и дал 90 - 100% правильных ответов.Отметка 4 ставится, если учащийся дал 75 - 89% правильных ответов.Отметка 3 ставится, если учащийся дал 50 - 74% правильных ответов.Отметка 2 ставится, если учащийся дал менее 50% правильных ответов. Общая классификация ошибок:При оценке знаний, умений и навыков обучающихся следует учитывать все ошибки (грубые и негрубые) и недочёты.

Грубыми считаются ошибки:незнание определения основных понятий, законов, правил, основных положений теории, незнание формул, общепринятых символов обозначений величин, единиц их измерения;незнание наименований единиц измерения;неумение выделить в ответе главное;неумение применять знания, алгоритмы для решения задач;неумение делать выводы и обобщения;неумение читать и строить графики;неумение пользоваться первоисточниками, учебником и справочниками;потеря корня или сохранение постороннего корня;отбрасывание без объяснений одного из них;равнозначные им ошибки;вычислительные ошибки, если они не являются опиской;логические ошибки.

К негрубым ошибкам следует отнести следующие:

неточность формулировок, определений, понятий, теорий, вызванная неполнотой охвата основных признаков определяемого понятия или заменой одного - двух из этих признаков второстепенными;неточность графика;нерациональный метод решения задачи или недостаточно продуманный план ответа (нарушение логики, подмена отдельных основных вопросов второстепенными);нерациональные методы работы со справочной и другой литературой;неумение решать задачи, выполнять задания в общем виде.

Недочетами являются:нерациональные приемы вычислений и преобразований;небрежное выполнение записей, чертежей.

Формы контроляНа занятиях учащимся предлагаются задания из системы тренажеров и практикумов.

Тренажеры содержат минимальный объем теоретического материала и прорабатываются учащими самостоятельно в группах или индивидуально. Практикумы отличаются отсутствием вводного теоретического материала, который предлагается учащимся предварительно в виде лекции. Разбор заданий, вызвавших вопросы у учащихся, производится совместно. Предлагается самостоятельное решение некоторых задач с последующим разбором вариантов решения.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ.1. Шыныбеков А. Геометрия. Учебник. 10 класс. 2014 г.2. Шыныбеков А. Геометрия. Дидактический материал. 10 класс. 2014 г.3. Шыныбеков А. Геометрия. Учебник. 11 класс. 2015 г.4. Шыныбеков А. Геометрия. Дидактический материал. 11 класс. 2015 г.5. Потоскуев Е.В., Звавич Л.И. Геометрия. Учебник. 10 класс. 2013 г.6. Потоскуев Е.В., Звавич Л.И. Геометрия. Задачник. 10 класс. 2013 г.7. Потоскуев Е.В., Звавич Л.И. Геометрия. Учебник. 11 класс. 2013 г.8. Потоскуев Е.В., Звавич Л.И. Геометрия. Задачник. 11 класс. 2013 г.9. Цыпкин А.Г, Пинский А.И. Справочник по методам решения задач по математике. 1989 г.

10. Шарыгин И.Ф. Факультативный курс по математике. Решение задач. Учебное пособие для 10 класса средней школы. 1991 г. 11. Шарыгин И.Ф., Голубев В.И. Факультативный курс по математике. Решение задач. Учебное пособие для 11 класса средней школы. 1991 г.

12. Литвиненко В. Н. Сборник задач по стереометрии с методами решения. 1991 г.13. Гайштут А., Литвиненко Г. Стереометрия. Задачник к школьному курсу. 10-11 класс.14. Сборник задач по математике для поступающих во ВТУЗы под редакцией Сканави М.

15. Жумадилова А. Математика. Последовательности. Векторы. Метод координат на плоскости и в пространстве. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.

ПРИЛОЖЕНИЕ.Практикум. Построение прямой, проходящей через заданную точку, параллельно заданной прямой. 1. На ребрах АС и СС1 призмы АВСА1В1С1 заданы соответственно точки Р и М. Построить прямые, параллельные прямой РМ и проходящие через заданные точки: а) А; б) В; в) К, заданную на ребре АВ. 2. На ребре СС1 призмы АВСDА1В1С1D1 задана точка Р. Построить прямые, параллельные прямой DР и проходящие через заданные точки: а) А; б) K, заданную на ребре АА1; в) Е, заданную в грани АА1D1D. 3. В грани ВВ1С1С призмы АВСDА1В1С1D1 задана точка Р. Построить прямые, параллельные прямой АР и проходящие через заданные точки: а) К, заданную на ребре АD; б) E, заданную на ребре АB; в) M, заданную на ребре ВВ1.

Практикум. Построение сечения, проходящего через заданную точку, параллельно двум заданным скрещивающимся прямым. 1. На ребрах АВ и СС1 призмы АВСА1В1С1 заданы соответственно точки Р и М. Построить сечения призмы плоскостями, параллельными прямым В1Р и А1М и проходящими через следующие точки: а) К, заданную на ребре АА 1; б) Е, заданную на ребре ВВ1; в) Н, заданную на ребре В1С1. 2. На ребрах АА1 и DD1 призмы АВСDА1В1С1D1 заданы соответственно точки Р и М. Построить сечения призмы плоскостями, параллельными прямым В1Р и А1М и проходящими через следующие точки: а) К, заданную на ребре СС1; б) Е, заданную на ребре DD1; в) H, заданную на ребре А1B1. 3. На ребрах АА1 и DD1 призмы АВСDА1В1С1D1 заданы соответственно точки Р и М. Построить сечения призмы плоскостями, параллельными прямым В1Р и А1М и проходящими через следующие точки: а) К, заданную в грани СС1D1D; б) Е, заданную в грани А1В1С1D1; в) H, заданную в грани АВСD.


МЕТОДЫ РЕШЕНИЯ АЛГЕБРАИЧЕСКИХ И ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ЗАДАЧдля лицеев с углубленным изучением предмета

для учащихся 10-11 классов (2 часа в неделю - Алгебра и начала анализа, 1 час в неделю – Геометрия, всего 102 часа)

Власова С. Ю., Джумагалиева К. Г., Будилова Л. А.,учителя математики Специализированного лицея № 165

Рецензент: Жук В.В. , к. ф- м. н., академик Международной Академии Информатизации (Казахстан).

Пояснительная запискаОсновная задача обучения математике в школе - обеспечить прочное и сознательное

овладение учащимися системой математических знаний и умений, необходимых в повсе -дневной жизни и трудовой деятельности каждому члену современного общества, достаточных для изучения смежных дисциплин и продолжения образования. Наряду с решением основной задачи, профильное изучение математики предусматривает формирование у учащихся устойчивого интереса к предмету, выявление и развитие их математических способностей, ориентацию на дальнейшее профессиональное обучение, существенным образом связанное с математикой и требующее достаточно высокой математической культуры.

Учащиеся должны овладеть всеми знаниями и умениями, соответствующими требованиям программы базисного учебного плана, однако предполагается иное, более высокое качество их сформированности. Учащиеся должны приобрести умения решать задачи более высокой, по сравнению с обязательным уровнем, сложности, точно и грамотно формулировать изученные теоретические положения и излагать собственные рассуждения при решении задач и доказательстве теорем; правильно пользоваться математической терминологией и символикой; применять рациональные приемы вычислений и тождественных преобразований; использовать наиболее употребительные эвристические приемы.

Программа рассчитана на лицеистов 10-11 классов. На занятиях учащиеся углубляют знания по основному курсу, приобретают умения и навыки решения разнообразных алгебраических, геометрических задач и задач математического анализа, создается возможность целенаправленной подготовки учащихся к дальнейшему обучению в вузах математической и технической направленности.

Основная цель курса: обеспечить качественную подготовку выпускников школ по математике. Данная программа обеспечивает фундаментальное, методическое и теоретическое обучение школьников в области математического образования.

Основные задачи данного курса: Углубить знания по математике, предусматривающие формирование у учащихся устойчивого интереса к предмету. Расширить математические представления учащихся о приемах и методах решения алгебраических и геометрических задач. Развивать память, логику, абстрактное мышление и воображение. Формировать самостоятельность изучения материала, развивать навыки исследовательской деятельности. Обеспечить подготовку к профессиональной деятельности, требующей высокой математической культуры. Формировать качества личности, необходимые человеку для полноценной жизни в современном обществе.

Данный курс строится на принципах научности, доступности, опережающей сложности, вариативности и самоконтроле.

Программа рассчитана для изучения математики в лицеях с физико-математическим направлением и состоит из следующих разделов:

Констатирующая часть.В этом разделе дается перечень и объём материала, подлежащего изучению в 10-11 классах.

Содержание обучения распределено в соответствии с содержательной линией курсов алгебры и геометрии, с учётом углубления физико-математического направления. Следует отметить, что увеличение количества часов используется на углубление материала, предусмотренного базовой программой, и его расширения в пределах того же тематического содержания. Расширение курса

достигается за счет введения некоторых дополнительных тем по сравнению со стандартной программой. В частности, в курс добавлены темы: «Специальные замены переменных при решении алгебраических уравнений», «Приемы построения сложных графиков функций без применения производной», «Решение систем линейных уравнений методом Гаусса», «Предел функции и предел последовательности», «Правило Лопиталя», «Исследование функции с помощью второй производной», «Специальные приемы решения иррациональных уравнений», «Расширенный метод интервалов», «Обратные тригонометрические функции», «Дифференциальные уравнения», «Многогранные углы», «Комбинации геометрических тел». Значительное место должно быть уделено решению задач, отвечающих требованиям для поступающих в вузы, где математика является профилирующим предметом, а также самостоятельной математической деятельности учащихся - решению и составлению задач. Внесение данных изменений позволит охватить весь изучаемый материал по программе, повысить уровень обученности по предмету, а также более эффективно осуществить индивидуальный подход к обучающимся.

Тематическое планирование учебного материала.В этом разделе содержится возможная последовательность изучения материала курса по классам с

указанием примерного количества часов на изучение каждой темы.

Требования к уровню подготовки учащихся.В этом разделе устанавливается обязательный уровень математической подготовки для учащихся

10-11 классов лицеев с физико-математическим направлением. При этом оценивание уровня математической подготовки должно быть направлено не на формальный контроль усвоения пройденного материала, а на понимание, функциональность, умелое применение полученных знаний на практике.

Констатирующая частьАлгебра и начала анализа (2 часа в неделю, всего 68 часов).

10 класс. 1. Практикум по решению алгебраических уравнений и неравенств (8 часов).

Возвратные уравнения. Однородные уравнения. Метод введения новых неизвестных при решении уравнений и систем уравнений. Специальные замены переменных. Уравнения и системы уравнений с параметрами. Графический метод решения систем нелинейных уравнений. Уравнения, содержащие знак модуля.

Метод интервалов при решении целых и дробных неравенств. Метод замены переменных. Неравенства и системы неравенств с параметрами. Неравенства, содержащие знак модуля.

2. Практикум по построению графиков функций (8 часов).Геометрические преобразования графиков: параллельный перенос (сдвиг графика), растяжение и

сжатие графика вдоль оси Оу, растяжение и сжатие графика вдоль оси Ох. Графики функций, со -держащих знак модуля.

Приемы построения сложных графиков функций: график суммы двух функций, график произведения двух функций, график функции, обратной данной; график частного двух функций; график функции от функции.

3. Практикум по тригонометрии (10 часов).Применение тригонометрических формул к упрощению тригонометрических выражений,

доказательству тождеств, вычислениям.Построение графиков тригонометрических функций и их комбинаций.

4. Практикум по решению тригонометрических уравнений и неравенств (10 часов).Тригонометрические уравнения, содержащие неизвестное под одной и той же

тригонометрической функцией одного и того же аргумента и сводящиеся к ним. Метод разложения на множители. Частные способы решения тригонометрических уравнений. Однородные

тригонометрические уравнения и сводящиеся к ним. Универсальная подстановка при решении тригонометрических уравнений. Решение уравнений с использованием выражения acos + bsin. Использование формул для кратных углов при решении тригонометрических уравнений. Формулы понижения степени при решении тригонометрических уравнений.

Доказательство тригонометрических неравенств. Метод интервалов при решении тригонометрических неравенств. Замена переменной при решении тригонометрических неравенств.

5. Практикум по вычислению пределов (6 часов).Предел функции на бесконечности и его свойства. Определение и свойства пределов числовых

последовательностей. Приемы нахождения пределов числовых последовательностей. Необходимый признак сходимости (ограниченность).

Предел функции в точке. Свойства предела функции в точке и вычисление пределов. Непрерывные функции. Непрерывность функции в точке. Виды разрывов. Взаимно обратные функции и их графики. Условие существования обратной функции.

Асимптоты графиков функций и их виды. Наклонные, горизонтальные, вертикальные асимптоты.

6. Практикум по дифференцированию (6 часов).Производная сложной и обратной функций. Техника дифференцирования. Вторая производная

и ее физический смысл. Производные высших порядков.Правило Лопиталя и его использование.Приложение производной для приближенных вычислений. Приближенное решение

уравнений методом хорд и касательных. 7. Практикум по решению прикладных задач дифференцирования (8 часов).

Исследование функции на монотонность и экстремумы. Различные случаи поведения функции в критических точках. Методы нахождения наибольшего и наименьшего значений функции на промежутке. Задачи геометрического и физического содержания, решаемые с помощью производных. Исследование функции на выпуклость с помощью второй производной. Полное исследование функции и построение графика. Применение производной к доказательству неравенств, решению и исследованию уравнений и неравенств.

8. Практикум по комбинаторике (8 часов).Правило суммы и произведения. Основные формулы комбинаторики: размещения с

повторениями, размещения без повторений, перестановки без повторений, сочетания без повторений, перестановки с повторениями, сочетания с повторениями. Бином Ньютона и его свойства. Сочетания и биномиальные коэффициенты.

9. Практикум по решению комбинированных задач повышенной сложности (4 часа).Подготовка к итоговой аттестации учащихся. Решение комбинированных задач.

11 класс. 1. Практикум по дифференцированию (6 часов).

Производная сложной и обратной функций. Техника дифференцирования. Исследование функции с помощью производной.

2. Практикум по интегрированию (8 часов).Неопределенный интеграл сложной функции. Интегрирование путем замены переменной.

Понятие об интегрировании по частям. Техника интегрирования.Определенный интеграл сложной функции. Интегрирование путем замены переменной.

Интегрирование по частям. Вычисление определенного интеграла.Методы нахождения площадей плоских фигур с помощью определенного интеграла. Другие

приложения определенного интеграла в геометрии и физике. Свойства определенного интеграла. Оценка значения определенного интеграла.

3. Практикум по упрощению иррациональных выражений (6 часов).Преобразования выражений с корнями n-ной степени. Преобразования выражений с

рациональными показателями степени. Освобождение от иррациональности в знаменателе. Замена переменных как средство рационализации преобразований.

4. Практикум по решению иррациональных уравнений и неравенств (10 часов).

Иррациональные уравнения, их классификация и способы их решения; случаи потери корней и приобретения посторонних корней. Специальные приемы решения иррациональных уравнений. Приближенное решение уравнений. Метод последовательных приближений.

Решение иррациональных неравенств. Метод интервалов при решении иррациональных неравенств.

5. Практикум по преобразованию логарифмических выражений (6 часов).Тождественные преобразования показательных и логарифмических выражений. Построение графиков, связанных с показательной функцией и логарифмической функцией.

6. Практикум по решению показательных и логарифмических уравнений и неравенств (10 часов).

Показательные уравнения, их классификация и способы решения. Показательные неравенства и способы их решения. Метод интервалов при решении показательных неравенств.

Логарифмические уравнения, их классификация и способы их решения; случаи потери корней и приобретения посторонних корней. Логарифмические неравенства и способы их решения. Метод интервалов при решении логарифмических неравенств.

7. Практикум по решению уравнений, неравенств и систем (12 часов).Метод математической индукции. Доказательство тождеств и неравенств с помощью матема-

тической индукции.Деление многочлена с остатком. Метод деления многочленов «уголком». Теорема Безу и

следствия из нее. Схема Горнера. Корни многочлена. Кратные корни. Составление многочлена по его корням. Обобщенная теорема Виета. Применение схемы Горнера для нахождения корней многочлена и составления многочлена по его корням. Равенство двух многочленов. Метод неопределенных коэффициентов. Отыскание рациональных корней уравнений с целыми коэффициентами. Рациональные уравнения и неравенства, содержащие знак модуля.

Равносильные системы уравнений. Метод исключения. Метод алгебраического сложения. Метод замены переменных. Системы симметрических уравнений. Системы ли нейных уравнений и метод Гаусса. Графическое решение систем уравнений. Системы иррациональных, тригонометрических, показательных и логарифмических уравнений.

Решение неравенств с двумя переменными. 8. Практикум по теории вероятностей (8 часов).

Классическое, статистическое и геометрическое понятие вероятности события. Несовместные события и теорема сложения. Независимые испытания, условная вероятность, теорема умножения. Формулы Байеса. Повторные испытания. Формула Бернулли. Математическое ожидание и дисперсия. Закон больших чисел. Понятие о нормальном законе распределения.

9. Практикум по решению комбинированных задач повышенной сложности (2 часа). Подготовка к итоговой аттестации учащихся.

Геометрия (1 час в неделю, всего 34 часа).10 класс.

1. Практикум по решению планиметрических задач (8 часов). Основные методы решения планиметрических задач. Правильный треугольник и

соотношения в нем. Прямоугольный треугольник и соотношения в нем. Равнобедренный треугольник и соотношения в нем. Метрические соотношения в произвольном треугольнике. Применение подобия к решению задач. Четырехугольники и их свойства. Окружность и соотношения в ней.2. Практикум по построению сечений (8 часов).

Построение точки пересечения прямой и плоскости; построение линии пересечения плоскостей. Построение сечений многогранников: метод следов, метод вспомогательных сечений, комбинированный метод. Построение прямой, перпендикулярной заданной прямой; построение прямой, перпендикулярной заданной плоскости. Построение прямой, параллельной заданной прямой; построение прямой, параллельной заданной плоскости.

3. Практикум по решению задач на вычисление расстояний и углов в пространстве (8 часов).

Расстояние между точками. Расстояние от точки до прямой. Расстояние от точки до плоскости. Расстояние между скрещивающимися прямыми. Угол между скрещивающимися прямыми. Угол между прямой и плоскостью. Методы нахождения угла между наклонной и плоскостью. Угол между плоскостями. Двугранные и многогранные углы. Методы нахождения двугранных углов и углов между двумя плоскостями. Трехгранный угол и его элементы. Теорема о плоских углах трехгранного угла (неравенство трехгранного угла). Теоремы синусов и косину сов трехгранного угла. Многогранные углы и их элементы. Теорема о сумме плоских углов. Геометрические места точек пространства, связанные с расстояниями. Приемы нахождения расстояний между фигурами в пространстве.

4. Практикум по применению координатно-векторных методов решения задач (10 часов).Линейные операции над векторами. Векторный базис пространства. Разложение вектора

пространства в данном базисе. Скалярное произведение векторов и его свойства, проекция вектора на ось. Формулы, связанные со скалярным произведением. Условие ортогональности двух векторов. Ортогональный базис, ортонормированный базис в пространстве. Векторное умножение векторов и его свойства. Решение геометрических задач векторным способом.

Деление отрезка в данном отношении. Действия над векторами в координатах и формулы, с ними связанные. Условия коллинеарности и ортогональности двух векторов в координатах. Условия компланарности трех векторов в координатах.

Уравнение плоскости в пространстве. Уравнение плоскости, проходящей через данную точку перпендикулярно данному вектору. Общее уравнение плоскости и его исследование. Уравнение плоскости в отрезках. Другие виды уравнения плоскости. Условие параллельности плоскостей. Формула, выражающая косинус угла между двумя плоскостями в координатах. Формула расстояния от точки до плоскости. Прямая в пространстве. Параметрическое уравнение прямой. Взаимное расположение двух прямых в координатах. Взаимное расположение прямой и плоскости в координатах. Решение геометрических задач координатным методом.

11 класс. 1. Практикум по решению планиметрических задач (5 часов).

Вписанные и описанные около многоугольников окружности. 2. Практикум по решению задач на комбинации многогранников (9 часов).

Сечения многогранников плоскостями: сечение, перпендикулярное заданной прямой; сечение, параллельное заданной прямой; сечение, перпендикулярное заданной плоскости; сечение, параллельное заданной плоскости. Частные виды пирамид и их свойства. Пирамиды, у которых все боковые ребра равны (все боковые ребра одинаково наклонены к основанию), все двугранные углы при ребрах основания равны; одна боковая грань перпендикулярна к основанию; две соседние боковые грани перпендикулярны к основанию.

Тетраэдры и их виды. Правильный тетраэдр. Ортоцентрический тетраэдр. Тетраэдр, у которого сумма плоских углов при каждой вершине равна 180° (все грани равны между собой). Тетраэдр, у которого все углы между плоскостью основания и плоскостями боковых граней равны.

Комбинации пирамид с описанными призмами. Комбинации пирамид с вписанными призмами. Другие комбинации многогранников.

3. Практикум по решению задач на комбинации тел вращения (10 часов).Вычисление объемов тел вращения с помощью интеграла. Вычисление площадей боковых

поверхностей цилиндра, конуса, усеченного конуса. Теорема Гюльдена. Формулы для вычисления площади поверхности сферы и ее частей. Сфера, вписанная в двугранный угол. Комбинации конусов с описанными цилиндрами. Комбинации конусов с вписанными цилиндрами. Комбинации цилиндров с описанными сферами. Комбинации цилиндров с вписанными сферами. Комбинации конусов с описанными сферами. Комбинации конусов с вписанными сферами.

4. Практикум по решению задач на комбинации тел (10 часов).Комбинации многогранников с описанными цилиндрами. Комбинации многогранников с

вписанными цилиндрами. Комбинации многогранников с описанными конусами. Комбинации многогранников с вписанными конусами. Комбинации многогранников с описанными сферами. Комбинации многогранников с вписанными сферами.

Календарно-тематическое планирование. Алгебра и начала анализа.

10 класс. 68 часов (2 часа в неделю)

№ п

/п

Тема урока

Кол-во часов Форма проведения


всег

о

лекц

ии

прак

тика

Тема 1. Практикум по решению алгебраических уравнений и неравенств

8

1. Возвратные и однородные уравнения. 1 1 Практика Самостоятельная работа

2. Метод замены переменной. Специальные замены.



работа3. Уравнения и неравенства, содержащие

знак модуля.1 1 Практика Самостоятельная

работа4. Метод интервалов при решении целых и

дробных неравенств.1 1 Практика Самостоятельная

работа5. Графический метод решения уравнений

и неравенств.1 1 Практика Самостоятельная

работа6. Уравнения и неравенства с параметром. 2 1 1 Лекция,



Тема 2. Практикум по построению графиков функций

8

1. Геометрические преобразования графиков.


2. Графики суммы, произведения двух функций. График функции, обратной данной. График частного двух функций. График функции от функции.



работа

Тема 3. Практикум по тригонометрии 101. Практикум по преобразованию

тригонометрических выражений и доказательству тождеств повышенной сложности.



работа

2. Практикум по построению графиков тригонометрических функций и их комбинаций.



работа3. Практикум по преобразованию

тригонометрических выражений, содержащих обратные тригонометрические функции.

3

Тема 4. Практикум по решению тригонометрических уравнений и неравенств

10

1. Частные способы решения тригонометрических уравнений.



работа2. Тригонометрические уравнения и

неравенства, содержащие обратные 2 1 1 Лекция,


самостоятельная

тригонометрические функции. работа3. Метод интервалов при решении

тригонометрических неравенств.2 1 1 Лекция,



4. Замена переменной при решении тригонометрических неравенств.



работаТема 5. Практикум по вычислению

пределов6 Лекция,



1. Предел функции на бесконечности. Предел числовой последовательности.



работа2. Предел функции в точке. Непрерывность

функции и точки разрывов.2 1 1 Лекция,



3. Асимптоты графика функции. 2 1 1 Лекция, практика


работаТема 6. Практикум по дифференцированию

6

1. Производная сложной функции. Вторая производная и производные высших порядков.



работа2. Правило Лопиталя. 2 1 1 Лекция,



3. Приближенные вычисления с помощью производной.



работаТема 7. Практикум по решению

прикладных задач дифференцирования8

1. Нахождение наибольшего и наименьшего значения на промежутке.



работа2. Исследование функции с помощью

производной первого и второго порядка.4 1 3 Лекция,



3. Применение производной к решению и исследованию уравнений и неравенств.



работаТема 8. Практикум по комбинаторике 8

1. Основные формулы и правила комбинаторики.



работа2. Бином Ньютона и его свойства. 4 1 3 Лекция,



Тема 9. Практикум по решению комбинированных задач повышенной

сложности

4

1 Комбинированные задачи 2 2 Практика Самостоятельная

работа2 Итоговая аттестация учащихся 2 2 Практика Самостоятельная

работаИтого: 68

Календарно-тематическое планирование. Алгебра и начала анализа.11 класс. 68 часов (2 часа в неделю)

Тема 1. Практикум по дифференцированию

6

1. Техника дифференцирования. 2 2 Практика Самостоятельная работа

2. Исследование функции с помощью производной.


Практикум по интегрированию 81. Неопределенный интеграл. Техника

интегрирования. 2 1 1 Лекция,



2. Определенный интеграл. Техника интегрирования.



работа3. Методы нахождения площадей плоских

фигур с помощью определенного интеграла.



работа4. Приложения определенного интеграла в

геометрии и физике.2 1 1 Лекция,



Практикум по упрощению иррациональных выражений

6

1. Практикум по преобразованию выражений, содержащих корни n-ной степени.



работа2. Практикум по преобразованию

выражений, содержащих степени с рациональным показателем.



работаПрактикум по решению

иррациональных уравнений и неравенств

10

1. Основные приемы решения иррациональных уравнений.



работа2. Специальные приемы решения

иррациональных уравнений.3 1 2 Лекция,



3. Практикум по решению иррациональных неравенств разных типов.



работаПрактикум по упрощению

логарифмических выражений6

1. Практикум по преобразованию логарифмических выражений разных типов.



работа2. Построение и исследование графиков,

связанных с показательной и 2 1 1 Лекция,


самостоятельная

логарифмической функцией. работаПрактикум по решению показательных и

логарифмических уравнений и неравенств

10

1. Практикум по решению показательных уравнений повышенной сложности.



работа2. Метод интервалов при решении

показательных неравенств.2 1 1 Лекция,



3. Практикум по решению логарифмических уравнений повышенной сложности.



работа4. Метод интервалов при решении

логарифмических неравенств.3 1 2 Лекция,



Практикум по решению уравнений, неравенств и их систем

12

1. Метод математической индукции и его применение к доказательству тождеств и неравенств.



работа2. Методы решения алгебраических

уравнений высоких степеней с рациональными коэффициентами.



работа3. Практикум по решению уравнений и

неравенств, содержащих знак модуля.3 1 2 Лекция,



4. Методы решения систем уравнений. 4 1 3 Лекция, практика


работа5. Решение неравенств с двумя

переменными.1 1 Практика Самостоятельная

работаПрактикум по теории вероятностей 8

1. Теорема сложения и ее применение к решению задач.



работа2. Условная вероятность, теорема

умножения.2 1 1 Лекция,



3. Повторные испытания. Формула Бернулли.



работа4. Математическое ожидание и дисперсия. 2 1 1 Лекция,



Практикум по решению задачповышенной сложности

2


ИТОГО: 68

Календарно-тематическое планирование. Геометрия. 10 класс. 34 часа (1 час в неделю)

№ п

/п

Тема урока Кол-во часов Контроль Календарные сроки

всег

о

лекц

ии

прак

тика

Тема 1. Практикум по решению планиметрических задач

8

1. Правильный треугольник и соотношения в нем.


2. Прямоугольный треугольник и соотношения в нем.


3. Равнобедренный треугольник и соотношения в нем.


4. Метрические соотношения в произвольном треугольнике.


5. Применение подобия к решению задач. 1 1 Практика Самостоятельная работа

6. Четырехугольники и их свойства. 1 1 Практика Самостоятельная работа

7. Окружность и соотношения в ней. 2 2 Практика Самостоятельная работа

Тема 2. Практикум по построению сечений

8

1. Построение точки пересечения прямой и плоскости; линии пересечения плоскостей.

1 1 Лекция Конспект

2. Построение сечений многогранников. 5 1 4 Лекция, практика


работа3. Построение прямой, перпендикулярной

данной прямой; перпендикулярной данной плоскости. Построение прямой, параллельной данной прямой; параллельной данной плоскости.



работа

Тема 3. Практикум по решению задач на вычисление расстояний и углов в

пространстве

8

1. Расстояние от точки до прямой, от точки до плоскости.


2. Угол и расстояние между скрещивающимися прямыми.



работа3. Угол между прямой и плоскостью, между

наклонной и плоскостью.1 1 Практика Самостоятельная

работа4. Двугранный угол и угол между

плоскостями.1 1 Практика Самостоятельная

работа

5. Трехгранный угол. Теоремы синусов и косинусов для трехгранного угла. Многогранные углы.



работа6. Геометрические места точек

пространства, связанные с расстояниями. 1 1 Лекция Конспект

Тема 4. Практикум по применению координатно-векторных методов решения задач

10

1. Линейные операции над векторами. 1 1 Практика Самостоятельная работа

2. Скалярное и векторное умножение векторов.



работа3. Разложение вектора по трем

некомпланарным векторам. Условие компланарности трех векторов.


4. Условие ортогональности двух векторов.


5. Уравнение плоскости и прямой. 2 1 1 Лекция, практика


работа6. Решение геометрических задач

координатным методом.3 1 2 Лекция,



Итого: 34Календарно-тематическое планирование. Геометрия. 11 класс. 34 часа (1 час в неделю)

Тема 1. Практикум по решению планиметрических задач

5

1. Вписанные и описанные около многоугольников окружности.



работаТема 2. Практикум по решению задач на

комбинации многогранников9

1. Частные виды пирамид. 3 1 2 Лекция, практика


работа2. Тетраэдры и их виды. 2 1 1 Лекция,



3. Комбинации пирамид с описанными призмами и вписанными призмами.



работаТема 3. Практикум по решению задач на

комбинации тел вращения10

1. Вычисление объемов тел вращения интегрированием.


2. Вычисление площадей поверхности тел вращения.



работа3. Комбинации конуса с описанными и

вписанными цилиндрами.2 1 1 Лекция,



4. Комбинации цилиндра с описанными и вписанными сферами.



работа5. Комбинации конуса с описанными и

вписанными сферами.3 1 2 Лекция,



Тема 4. Практикум по решению задач на комбинации тел

10

1. Комбинации многогранников с описанными и вписанными цилиндрами.



работа2. Комбинации многогранников с

описанными и вписанными конусами.3 1 2 Лекция,



3. Комбинации многогранников с описанными и вписанными сферами.



работаИТОГО: 34

Требования к уровню подготовки учащихсяВ соответствии с государственным образовательным стандартом в результате изучения

математики ученик должен знать/понимать

существо понятия математического доказательства; примеры доказательств; существо понятия алгоритма; примеры алгоритмов; использование математических формул, примеры их применения для решения математических

и практических задач; приемы решения алгебраических уравнений и неравенств; примеры их применения; как математически определенные функции могут описывать реальные зависимости; приводить

примеры такого описания; как потребности практики привели математическую науку к необходимости расширения

понятия числа; вероятностный характер многих закономерностей окружающего мира; примеры

статистических закономерностей и выводов; смысл идеализации, позволяющей решать задачи реальной действительности математическими

методами, примеры ошибок, возникающих при идеализации. владеть компетенциями: познавательной, коммуникативной, информационной и рефлексивной.

В результате изучения курса алгебры и начал анализа учащиеся 10 класса должны уметь: 1) строить графики функций, используя цепочки геометрических преобразований графиков; 2) устанавливать свойства функций: четность и нечетность, возрастание и убывание, экстремумы, ограниченность, непрерывность, периодичность, промежутки знакопостоянства; 3) cтроить и преобразовывать графики тригонометрических функций; 4) находить периоды тригонометрических функций; 5) выполнять тождественные преобразования выражений, содержащих обратные тригонометрические функции; 6) решать уравнения и неравенства, содержащие обратные тригонометрические функции; 7) решать тригонометрические уравнения повышенной сложности и их системы; 8) решать тригонометрические неравенства повышенной сложности и их системы; 9) использовать правила нахождения производных сложных функций; 10) находить производные высших порядков; 11) использовать правило Лопиталя для нахождения пределов; 12) исследовать функцию с помощью первой и второй производной и строить ее график; 13) решать уравнения и неравенства методом хорд и касательных; 17) применять основные формулы и правила комбинаторики для решения задач;

18) применять формулы комбинаторики для вычисления вероятности события; 19) применять формулу бинома Ньютона. В результате изучения курса алгебры и начал анализа учащиеся 11 класса должны уметь: 1) находить неопределенный интеграл методом замены переменной; 2) находить неопределенный интеграл методом интегрирования по частям; 3) вычислять определенный интеграл с использованием замены переменной; 4) вычислять определенный интеграл методом интегрирования по частям; 5) использовать формулу Ньютона-Лейбница; 5) находить площадь плоской фигуры с помощью определенного интеграла; 6) находить объем тела с помощью определенного интеграла; 7) использовать свойства корня n-ой степени; 8) преобразовывать выражения, содержащие корни n-ой степени; 9) использовать свойства степени с рациональным показателем; 10) преобразовывать выражения, содержащие степень с рациональным и иррациональным показателями; 11) решать иррациональные уравнения повышенной сложности различными методами; 12) решать иррациональные неравенства повышенной сложности; 13) строить графики и устанавливать свойства степенной функции; 14) строить графики и устанавливать свойства показательной функции; 15) строить графики и устанавливать свойства логарифмической функции; 16) преобразовывать выражения повышенной сложности, содержащие логарифмы; 17) находить производную степенной, показательной и логарифмической функции; 18) находить первообразную показательной функции; 19) решать показательные уравнения повышенной сложности; 20) решать логарифмические уравнения повышенной сложности; 21) решать системы показательных и логарифмических уравнений; 22) решать показательные неравенства повышенной сложности; 23) решать логарифмические неравенства повышенной сложности; 24) решать системы показательных и логарифмических неравенств; 25) использовать общие методы решения уравнений и их систем; 26) решать алгебраические уравнения высоких степеней с рациональными коэффициентами; 27) решать уравнения и неравенства, содержащие знак модуля; 30) решать уравнения и неравенства с параметром; 31) решать типовые комбинаторные задачи, используя правила суммы и произведения; 32) выполнять операции над событиями; 33) находить геометрическую вероятность и условную вероятность события; 34) использовать теоремы сложения и умножения вероятностей при вычислении вероятности события; 35) находить числовые характеристики случайной величины. В результате изучения курса геометрии в 10 классе учащиеся должны уметь: 1) строить прямую, параллельную заданной прямой; 2) строить прямую, параллельную заданной плоскости; 3) строить прямую, перпендикулярную заданной прямой; 4) строить прямую, перпендикулярную заданной плоскости; 5) строить сечения многогранников различными способами; 6) находить расстояние от точки до прямой и от точки до плоскости; 7) использовать теорему о трех перпендикулярах; 8) находить угол между прямыми, прямой и плоскостью, плоскостями; 9) находить плоские и двугранные углы трехгранного угла; 10) использовать свойства скалярного и векторного произведения векторов при решении задач; 11) раскладывать вектор по трем некомпланарным векторам; 12) составлять уравнения прямых и плоскостей в пространстве; 13) применять элементы аналитической геометрии при решении стереометрических задач;

14) решать стереометрические задачи координатным методом. В результате изучения курса геометрии в 11 классе учащиеся должны уметь: 1) находить элементы, площадь поверхности и объем частных видов пирамид; 2) находить элементы, площадь поверхности и объем частных видов тетраэдров; 3) находить объемы геометрических тел с помощью определенного интеграла; 4) находить площади поверхности тел вращения с помощью определенного интеграла; 5) находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации призма - пирамида; 6) находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации цилиндр – конус; 7) находить элементы, площадь поверхности и объем элементов геометрической комбинации цилиндр - сфера; 8) находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации конус - сфера; 9) находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации многогранник - цилиндр; 10 находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации многогранник - конус; 11) находить элементы, площадь поверхности и объем геометрической комбинации многогранник - сфера.

Информационно-методическая часть.Технологии, используемые в обученииТехнологии традиционного обучения для освоения минимума содержания образования в соответствии с требованиями стандартов; технологии, построенные на основе объяснительно-иллюстративного способа обучения. В основе – информирование, просвещение обучающихся и организация их репродуктивных действий с целью выработки общеучебных умений и навыков.Технологии реализации метапредметных связей в образовательном процессе.Технологии дифференцированного обучения для освоения учебного материала учащимися, различающимися по уровню обучаемости, повышения познавательного интереса. Осуществляется путем деления обучающихся потоков на подвижные и относительно гомогенные по составу группы для освоения программного материала в различных областях на различных уровнях: минимальном, базовом, вариативном.Технология проблемного обучения с целью развития творческих способностей обучающихся, их интеллектуального потенциала, познавательных возможностей. Обучение ориентировано на самостоятельный поиск результата, самостоятельное добывание знаний, творческое, интеллектуально-познавательное усвоение учениками заданного предметного материалаЛичностно-ориентированные технологии обучения, способ организации обучения, в процессе которого обеспечивается всемерный учет возможностей и способностей обучаемых и создаются необходимые условия для развития их индивидуальных способностей.Технология индивидуализации обучения.Информационно-коммуникационные технологии.Обучение в сотрудничестве.Исследовательские технологии обучения.Здоровьесберегающие технологии.Методы обучения: математический метод, математическое моделирование, логические методы познания: анализ, синтез, дедукция, сравнение, индукция, аналогия.Формы организации учебной деятельности:фронтальная работа с классом;групповая работа учащихся;индивидуальная работа учащихся;уровневая дифференциация;лекции учителя;работа консультантов;

исследовательская работа учащихся.Способы оценки планируемых результатов: ведущими составляющими контроля выступают

приобретенные на занятиях и в самостоятельной деятельности знания, умения и навыки по курсу. В процессе изучения факультативного курса планируются следующие виды контроля: текущий, промежуточный, итоговый.

Текущий контроль: после каждого занятия предлагаются небольшие домашние задания. Основным объектом текущего контроля являются качество выполнения домашнего задания, умение применять нужные формулы и алгоритмы к конкретным задачам. Текущий контроль заключается в сличении способа действия и его результата с заданным эталоном с целью обнаружения отклонения от него и последующей коррекции.


Итоговый контроль: контрольная работа. Предпочтительны такие формы проведения занятий, как лекция-беседа, лекция с мультимедиа демонстрациями. Практикумы по решению задач. Итоговая конференция с выставкой творческих работ учащихся.Разнообразный дидактический материал дает возможность отбирать дополнительные задания для учащихся разной степени подготовки. Все занятия направлены на развитие интереса школьников к предмету, на расширение представлений об изучаемом материале, на решение новых и интересных задач практической направленности.



Оценка письменных контрольных работ обучающихся по математике.Ответ оценивается отметкой «5», если

работа выполнена полностью; в логических рассуждениях и обосновании решения нет пробелов и ошибок; в решении нет математических ошибок (возможна одна неточность, описка, которая не является

следствием незнания или непонимания учебного материала).Отметка «4» ставится в следующих случаях:работа выполнена полностью, но обоснования шагов решения недостаточны (если умение обосновывать рассуждения не являлось специальным объектом проверки);допущены одна ошибка или есть два – три недочёта в выкладках, рисунках, чертежах или графиках (если эти виды работ не являлись специальным объектом проверки). Отметка «3» ставится, еслидопущено более одной ошибки или более двух – трех недочетов в выкладках, чертежах или графиках, но обучающийся обладает обязательными умениями по проверяемой теме.Отметка «2» ставится, еслидопущены существенные ошибки, показавшие, что обучающийся не обладает обязательными умениями по данной теме в полной мере. Отметка «1» ставится, еслиработа показала полное отсутствие у обучающегося обязательных знаний и умений по проверяемой теме или значительная часть работы выполнена не самостоятельно.

Учитель может повысить отметку за оригинальный ответ на вопрос или оригинальное решение задачи, которые свидетельствуют о высоком математическом развитии обучающегося; за решение более сложной задачи или ответ на более сложный вопрос, предложенные обучающемуся дополнительно после выполнения им каких-либо других заданий.

Оценка устных ответов обучающихся по математике:Ответ оценивается отметкой «5», если ученик полно раскрыл содержание материала в объеме, предусмотренном программой и учебником;

изложил материал грамотным языком, точно используя математическую терминологию и символику, в определенной логической последовательности;правильно выполнил рисунки, чертежи, графики, сопутствующие ответу;показал умение иллюстрировать теорию конкретными примерами, применять ее в новой ситуации при выполнении практического задания;продемонстрировал знание теории ранее изученных сопутствующих тем, сформированность и устойчивость используемых при ответе умений и навыков;отвечал самостоятельно, без наводящих вопросов учителя;возможны одна – две неточности при освещении второстепенных вопросов или в выкладках, которые ученик легко исправил после замечания учителя.Ответ оценивается отметкой «4», если удовлетворяет в основном требованиям на оценку «5», но при этом имеет один из недостатков:в изложении допущены небольшие пробелы, не исказившее математическое содержание ответа;допущены один – два недочета при освещении основного содержания ответа, исправленные после замечания учителя;допущены ошибка или более двух недочетов при освещении второстепенных вопросов или в выкладках, легко исправленные после замечания учителя.Отметка «3» ставится в следующих случаях:неполно раскрыто содержание материала (содержание изложено фрагментарно, не всегда последовательно), но показано общее понимание вопроса и продемонстрированы умения, достаточные для усвоения программного материала (определены «Требованиями к математической подготовке обучающихся» в настоящей программе по математике);имелись затруднения или допущены ошибки в определении математической терминологии, чертежах, выкладках, исправленные после нескольких наводящих вопросов учителя;ученик не справился с применением теории в новой ситуации при выполнении практического задания, но выполнил задания обязательного уровня сложности по данной теме;при достаточном знании теоретического материала выявлена недостаточная сформированность основных умений и навыков.

Отметка «2» ставится в следующих случаях:не раскрыто основное содержание учебного материала;обнаружено незнание учеником большей или наиболее важной части учебного материала;допущены ошибки в определении понятий, при использовании математической терминологии, в рисунках, чертежах или графиках, в выкладках, которые не исправлены после нескольких наводящих вопросов учителя.

Отметка «1» ставится, еслиученик обнаружил полное незнание и непонимание изучаемого учебного материала или не смог ответить ни на один из поставленных вопросов по изученному материалу.

Оценка тестовых работОтметка 5 ставится в том случае, если учащийсявыполнил работу в полном объеме и дал 90 - 100% правильных ответов.Отметка 4 ставится, если учащийся дал 75 - 89% правильных ответов.Отметка 3 ставится, если учащийся дал 50 - 74% правильных ответов.Отметка 2 ставится, если учащийся дал менее 50% правильных ответов. Общая классификация ошибок:При оценке знаний, умений и навыков обучающихся следует учитывать все ошибки (грубые и негрубые) и недочёты.

Грубыми считаются ошибки:незнание определения основных понятий, законов, правил, основных положений теории, незнание формул, общепринятых символов обозначений величин, единиц их измерения;незнание наименований единиц измерения;неумение выделить в ответе главное;неумение применять знания, алгоритмы для решения задач;неумение делать выводы и обобщения;

неумение читать и строить графики;неумение пользоваться первоисточниками, учебником и справочниками;потеря корня или сохранение постороннего корня;отбрасывание без объяснений одного из них;равнозначные им ошибки;вычислительные ошибки, если они не являются опиской;логические ошибки.

К негрубым ошибкам следует отнести:неточность формулировок, определений, понятий, теорий, вызванная неполнотой охвата основных признаков определяемого понятия или заменой одного - двух из этих признаков второстепенными;неточность графика;нерациональный метод решения задачи или недостаточно продуманный план ответа (нарушение логики, подмена отдельных основных вопросов второстепенными);нерациональные методы работы со справочной и другой литературой;неумение решать задачи, выполнять задания в общем виде.

Недочетами являются:нерациональные приемы вычислений и преобразований;небрежное выполнение записей, чертежей.

Формы контроляНа занятиях учащимся предлагаются задания из системы тренажеров и практикумов.

Тренажеры содержат минимальный объем теоретического материала и прорабатываются учащими самостоятельно в группах или индивидуально. Практикумы отличаются отсутствием вводного теоретического материала, который предлагается учащимся предварительно в виде лекции. Разбор заданий, вызвавших вопросы у учащихся, производится совместно. Предлагается самостоятельное решение некоторых задач с последующим разбором вариантов решения.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ.1. Шыныбеков А. Алгебра и начала анализа. Учебник. 10 класс. 2014 г.2. Шыныбеков А. Алгебра и начала анализа. Дидактический материал. 10 класс. 2014 г.3. Шыныбеков А. Геометрия. Учебник. 10 класс. 2014 г.4. Шыныбеков А. Геометрия. Дидактический материал. 10 класс. 2014 г.5. Шыныбеков А. Алгебра и начала анализа. Учебник. 11 класс. 2015 г.6. Шыныбеков А. Алгебра и начала анализа. Дидактический материал. 11 класс. 2015 г.7. Шыныбеков А. Геометрия. Учебник. 11 класс. 2015 г.8. Шыныбеков А. Геометрия. Дидактический материал. 11 класс. 2015 г.9. Галицкий М.Л, Мошкович М.Н, Шварцбурд С.И. Углубленное изучение курса алгебры и начал анализа. 1991 г.10. Сборник заданий для проведения письменного экзамена по математике в 11-х классах с углубленным изучением математики. 2000 г.11. Фаддеев Д.К., Никулин М.С., Соколовский И.Ф. Элементы высшей математики для школьников.12. Цыпкин А.Г, Пинский А.И. Справочник по методам решения задач по математике. 1989 г.13. Шарыгин И.Ф. Факультативный курс по математике. Решение задач. Учебное пособие для 10 класса средней школы. 1991 г.14. Шарыгин И.Ф., Голубев В.И. Факультативный курс по математике. Решение задач. Учебное пособие для 11 класса средней школы. 1991 г.15. Литвиненко В. Н. Сборник задач по стереометрии с методами решения. 1991 г.16. Гайштут А., Литвиненко Г. Стереометрия. Задачник к школьному курсу. 10-11 класс.17. Сборник задач по математике для поступающих во ВТУЗы под редакцией Сканави М.18. Мерзляк А., Полонский В., Рабинович Е., Якир М. Задачник к школьному курсу. 8-11.19. Жумадилова А. Математика. Алгебраические уравнения и неравенства. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.20. Жумадилова А. Математика. Показательные уравнения и неравенства. Логарифмические уравнения и неравенства. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.21. Жумадилова А. Математика. Тригонометрические уравнения и неравенства. Функции и их свойства. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.22. Жумадилова А. Математика. Производная. Первообразная и интеграл. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.23. Жумадилова А. Математика. Последовательности. Векторы. Метод координат на плоскости и в пространстве. Для подготовки к ЕНТ. 2014 г.

ПРИЛОЖЕНИЕ.

Тема: «Техника нахождения пределов».Тренажер № 6. «Асимптоты функции».Теоретический материал. Среди точек разрыва второго рода важное значение имеют точки бесконечного разрыва х 1, для которых существуют (конечные или

бесконечные) односторонние пределы и и хотя бы один из них является бесконечным. В этом

случае прямая называется вертикальной асимптотой графика функции

Для разыскания вертикальных асимптот линии надо найти те значения х1, х2, х3, … аргумента х, где имеет

бесконечный предел (односторонний или двусторонний). Прямые будут вертикальными

асимптотами функции. Если ни при одном значении х не имеет бесконечного предела, то вертикальных асимптот нет.

Пример 1. Найти вертикальные асимптоты линии

Пример 2. Найти вертикальные асимптоты линии

Разрывов у линии нет. Область определения функции

Если то график функции f при больших значениях х почти сливается с прямой у = b. Говорят, что прямая у = b

является горизонтальной асимптотой графика функции f. Для разыскания горизонтальных асимптот линии надо найти пределы функции при условии, что x - и при x

+ . Если то прямая у = b – горизонтальная асимптота при бесконечном удалении вправо. Если же

то прямая у = b – горизонтальная асимптота при бесконечном удалении влево. Если не имеет конечного

предела ни при x - , ни при x + , то у линии нет асимптот, параллельных оси абсцисс.

Пример 3. Найти горизонтальные асимптоты линии

Пример 4. Найти горизонтальные асимптоты линии

Прямая у = kx + b, k 0, называется наклонной асимптотой графика функции f при х → +, если разность укр – уас = f(x) – (kx + b) бесконечно мала при х → +. Аналогично определяется наклонная асимптота при х →− .

Для нахождения асимптот линии , не параллельных оси ординат, надо сначала искать при x - и при x

+ . Если в обоих случаях нет конечного предела, то нет и искомых асимптот. Если же то надо затем

искать Если этот предел равен b, то прямая есть наклонная асимптота при бесконечном

удалении вправо. Аналогично находят асимптоту при удалении влево.Если же величина не имеет конечного предела ни при x - , ни при x + , то соответствующих асимптот нет.

Пример 5. Найти наклонные асимптоты линии

1.

2.

3. - наклонная асимптота справа.

4.

5.

6. - наклонная асимптота слева.


Наклонной асимптоты нет.


Наклонной асимптоты нет.

Задание № 1. Определить асимптоты указанных функций:Уровень А. Найти вертикальные и горизонтальные асимптоты.

Уровень Б. Найти наклонные и горизонтальные асимптоты.

Практикум «Комбинации тел -1».1. Ребро куба равно а. Найти радиусы шаров, вписанного в куб и описанного около него.2. Высота правильной четырехугольной призмы равна 2, сторона основания равна 4. Найти радиус вписанного шара.3. Радиус шара равен 9. В шар вписана правильная четырехугольная призма, высота которой равна 14. Найти сторону основания призмы.4. Около шара радиуса R описана правильная шестиугольная призма. Найти ее полную поверхность.5. Вокруг шара радиуса R описана правильная треугольная призма. Найти объем призмы.

БАҒДАРЛАМАгимназиялық (лицейлік) компоненттер курстары

ҚЫЗЫҚТЫ МАТЕМАТИКА5-6 сынып оқушыларына арналған

(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат) Канатбаева Дамира Абзаловна«Жаңа Ғасыр» № 175 гимназиясы

Пікір жазған: Елеуов А.А., физика-математика ғылымдарының кандидаты, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті

Түсінік хат мазмұны Бұл курс бағдарламасы 5-6 сыныптарға сабақ беретін мұғалімдер үшін арнайы курстар, факультатив, үйірме жұмыстарының жоспарларын құруға арналған көмекші құрал бола алады. «Қызықты математика» математиканы тереңдетіп әрі дамытып оқытатын тақырыптардан құрастырылған. Оқу курсы шеңберінде өрнек құрастыру , сандарды табу, фигураларды бөліктерге бөлу, басқатырғылардың, санды ребустың шешімін табу, қозғалысқа берілген стандарт емес және логикалық тапсырмалар ұсынылды. 7сыныптың геометрия курсында қиындық келтіретін жазықтықтағы әр түрлі фигуралардың қасиеттері, оларды сала білу туралы түсінік беретін тақырыптарға көңіл бөлінген. «Қызықты математика» курсы – бұл жарыстар, жаттығу тапсырмалары, математикалық қабырға газеттері, дидактикалық ойындар, математикалық регата, олимпиада, түрлі сайыстар енгізілген оқушылармен жүргізілетін жұмыстың дәстүрлі емес формасы. Бағдарламада өткізілу жоспары көрсетілген. Жоспарда сабақ алдымен тақырыпқа байланысты немесе жалпы математикаға байланысты мағлұматтардан басталып, одан кейін тақырыпқа байланысты есептердің алғашқылары оқушылармен бірлесе отырып шығарылады да, кейінгілері өздеріне сол есепті шығаруға , талдауға беріледі. Сабақтың бұл бөлімдері аяқталысымен, оқушыларға логикалық есептер ауызша орындауға беріледі. Бұл алдыңғы сабақтарда өткен тақырыптарды қамту үшін де тиімді және бұл курс бағдарламасына сәйкес кейбір сабақ жоспарлары берілген. Ойын – математикаға қызығушылығын дамытатын, қалыптастыратын танымдық қызмет түрі, сонымен қатар математикалық фактілерді оқыту барысында интеллектуалдық білім дағдыларын қалыптастыру жұмыстары жүргізіледі. Бұл курсты жүргізуде ең бастысы – оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін таңдау болып табылады. Оқыту үрдісі жұмыс түрлерінің ауызша және жазбаша түрлерінің үйлесімділігіне бағытталған. Қосымша әдебиеттермен, анықтама материалдарымен жұмыс жасау курстың міндетті элементі болып табылады. Жұмыс түрлері: теориялық материалдармен топтық жұмыс; практикалық материалдармен топтық жұмыс: жер өлшемін есептеу, болжамдар ұсыну,

эксперименттер арқылы дәлелдеу немесе теріске шығару, т.б. Міндеті: математикадан стандарт емес есептерді шешуді үйрету; оқушының сұлбаны елестету қабілетін дамыту; ғылыми, әдеби, анықтамалық, энциклопедиялық әдебиеттерді орнымен қолдану және оларды

өз бетінше пайдалана білу; жалпы білім, білік дағдыларын қалыптастыру; геометриялық түсініктерін кеңейту және геометрияны жүйелі оқуға дайындау; білімдерін стандарт емес есептерді шешуде қолдану дағдыларын дамыту. Мақсаты: оқушылардың математикалық интуициясын, логикалық ойлауын, есте сақтауын, есептеу

дағдыларын дамыту; оқушылардың дүниетанымын кеңейту; геометриялық оқуға нақты қызығушылығын дамыту; қозғалысқа берілген стандарт емес есептерді шешу дағдыларын қалыптастыру; математика қоршаған ортаны танудың бірден-бір құралы екендігі жөнінде түсінік бере отырып

тәрбиелеу.

Курс құрылымы теориялық білімдерін практикада қолдану мақсатында теориялық материалды оқуын және практикада жүзеге асыруын көздейді. Бұл курста 5-6 сыныптардың қиындық келтіретін кейбір тақырыптары: қозғалыс есептері, логикалық есептер, практикалық, геометриялық тапсырмалар қарастырылған. Әсіресе, мына компоненттерді орындауға уақыт бөлінген: геометрияның жер өлшеу тапсырмалары және қозғалысқа берілген есептер. Курс бағдарламасы аптасына – 1 сағаттан, жылына – 34 сағатқа есептелген.Пәнаралық байланыс: Курсты меңгеру нәтижесінде алынған білім, біліктері геометрияны әрі қарай оқытудың іргетасы болып табылады, сонымен қатар осы білім , білік дағдыларын оқушылар математиканы, информатиканы, географияны, химияны, физиканы әрі қарай оқуда қолдана алады.Курс соңында оқушылар мынаны білуге міндетті: білу/түсіну: математиканың пайда болу және даму тарихын, ұлы ғалымдарды; негізгі геометриялық ұғымдар мен олардың қасиеттерін; арақашықтыққа берілген есептерді; симметрия түрлері және оның адам өміріндегі рөлін; математика мен табиғат арасындағы байланысты көре білуі керек. Орындай алу: қажетті ақпаратты іздеу үшін математикалық, анықтамалық, әдебиеттерді қолдана білу; алынған ақпаратты талдай білу; өз жұмысын жоспарлау, тізбекті, дәлелді талқылау жүргізу, әр түрлі жазба түрлерін қолдана отырып, қажетті ақпаратты дәптерге түртіп отыру; кейбір математикалық ресурстарды, басқатырғыш есептерін құра және шығара білу; қозғалыс есептерін шығара білу; торкөзді қағаздың көмегімен есептер шығару және геометриялық фигуралардың кескінін сала білу; нүкте, түзу, кесінді, сәуле, бұрыш, симметриялы фигураларды айыра білу; геометриялық басқатырғыштарды шешу; әр түрлі тәсілдер көмегімен аудан есептеу.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімҚызықты математика, 5 сынып

Курс сабағының мазмұны мен құрылымы:Математикалық ребустар – 2 сағ. Сандардың пайда болу тарихы. Тақырыпқа байланысты

есептер. Дымбілместің қателерін түзеу.Математикалық ойындар – 2 сағ. Арифметикалық амалдар мен символдар. Тақырыпқа

байланысты есептер. Математикалық ребустар.Суретті математика – 1 сағ. Алып сандар. Тақырыпқа байланысты есептер. Логикалық есептерСіріңкемен құрастырылған арифметикалық есептер – 1 сағ. Рим цифрлары. Тақырыпқа

байланысты есептер. Математикалық саяхат.Бөлу және құрастыру – 2 сағ. Палиндромдар. Тақырыпқа байланысты есептер. «Арифметика»

сөзінен құрастыру. Сұйықтарды құю есептері – 2 сағ. Тәжірибе: сұйықтарды құю. Тақырыпқа байланысты

есептер. Математикалық ребустар.Математикалық ертегілер – 2 сағ. Театрлық қойылым.Таразылау есептері – 2 сағ. Ұлы математиктер. Тақырыпқа байланысты есептер. Логикалық

есептер.Сіріңкемен құрастырылған геометриялық есептер – 1 сағ. Нобель сыйлығы. Тақырыпқа

байланысты есептер. Логикалық есептер.Математикалық кроссвордтар – 1 сағ. Кроссворд түрлері. Тақырыпқа байланысты есептер.

Математикалық ойындар.Жаңа жыл есептері – 1 сағ. Әлемдегі жаңа жыл қызықтары. Тақырыпқа байланысты есептер.

Математикалық ойындар.

Боямалар – 2 сағ. Кемпірқосақ түстері. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Математикалық фокустар – 2 сағ. Әлемнің танымал фокусшылары. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Сағат тіліне байланысты есептер – 2 сағ. Сағат, сағат түрлері. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Логикалық есептер. Есептеусіз – 2 сағ. Көне өлшем бірліктері. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Оригами – 2 сағ. Қағаз және оның пайда болу тарихы. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Өлең есептер – 2 сағ. Математикалық өлеңдер. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Қалжың есептер – 2 сағ. Математикалық КТК. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық фокустар.

Математикалық викториналар – 2 сағ. Қоршаған ортадағы математика. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Математика және спорт – 1 сағ. Сайыс.

Қызықты математика, 6 сыныпКурс сабағының мазмұны мен құрылымы:

Сиқырлы шаршы – 2 сағ. Альбрехт Дюрер «Меланхолия». Тақырыпқа байланысты есептер. Сіріңкемен құрастырылған есептер.

Торкөзді қағаздағы геометрия – 2 сағ. Торкөз көмегімен бұрыштарды салу. Тақырыпқа байланысты есептер. Дымбілместің қателерін түзеу.

Жаңа жыл есептері – 2 сағ. Әлемдегі жаңа жыл қызықтары. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Дұрыс көпжақтар – 2 сағ. Дұрыс көпжақ түрлері. Тақырыпқа байланысты практикалық жұмыстар.

Боямалар – 2 сағ. Кемпірқосақ түстері. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Математикалық фокустар – 2 сағ. Әлемнің танымал фокусшылары. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Геометриялық есептер – 2 сағ. Геометриялық салулар. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Көне есептер – 2 сағ. Көне өлшем бірліктері. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Мектеп аумағын өлшеу жұмыстары – 1 сағ. Қадам ұзындығының орта шамасын анықтау. Өлшеу жұмыстары.

Математикалық викториналар – 2 сағ. Қоршаған ортадағы математика. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

Математика даңғылы – 1 сағ. Сайыс. Математикалық софизмдер – 2 сағ. Софизмдер мен парадоктар. Тақырыпқа байланысты

есептер. Математикалық ойындар. Санау жүйесіне берілген есептер – 2 сағ. Санау жүйесі, оның түрлері. Тақырыпқа байланысты

есептер. Математикалық ойындар. Комбинаторика элементтері енгізілген есептер – 2 сағ. Факториал деген не? Тақырыпқа

байланысты есептер. Математикалық ойындар. Диаграмма, графиктер – 2 сағ. Бізді қоршаған графиктер. Тақырыпқа байланысты есептер.

Математикалық ойындар. Шахмат ойыны – 2 сағ. Шахмат туралы аңыз. Тақырыпқа байланысты есептер.

Математикалық ойындар. Өлең есептер – 2 сағ. Математикалық өлеңдер. Тақырыпқа байланысты есептер.

Математикалық ойындар.

Жаңылтпаш есептер – 1 сағ. Математикалық жаңылтпаштар. Тақырыпқа байланысты есептер. Математикалық ойындар.

«Не? Қашан? Қайда?» - 1 сағ. Сайыс.

Нормативті бөлімҚызықты математика, 5 сынып

№ Тақырыбы Сағат Өту жоспары

1 Математикалық ребустар 21. Сандардың пайда болу тарихы2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Дымбілместің қателерін түзеу

2 Математикалық ойындар 21. Арифметикалық амалдар мен символдар2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ребустар

3 Суретті математика 11. Алып сандар2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Логикалық есептер

4 Сіріңкемен құрастырылған арифметикалық есептер 1

1. Рим цифрлары2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық саяхат

5 Бөлу және құрастыру 21. Палиндромдар2. Тақырыпқа байланысты есептер3. «Арифметика» сөзінен құрастыру

6 Сұйықтарды құю есептері 21. Тәжірибе: сұйықтарды құю2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ребустар

7 Математикалық ертегілер 2 Театрлық қойылым

8 Таразылау есептері 21. Ұлы математиктер2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Логикалық есептер

9 Сіріңкемен құрастырылған геометриялық есептер 1

1. Нобель сыйлығы2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Логикалық есептер

10 Математикалық кроссвордтар 11. Кроссворд түрлері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

11 Жаңа жыл есептері 11. Әлемдегі жаңа жыл қызықтары 2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

12 Боямалар 21. Кемпірқосақ түстері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

13 Математикалық фокустар 21. Әлемнің танымал фокусшылары2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

14 Сағат тіліне байланысты есептер 2 1. Сағат, сағат түрлері2. Тақырыпқа байланысты есептер

3. Математикалық ойындар

15 Логикалық есептер. Есептеусіз 21. Көне өлшем бірліктері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

16 Оригами 21. Қағаз және оның пайда болу тарихы2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

17 Өлең есептер 21. Математикалық өлеңдер2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

18 Қалжың есептер 21. Математикалық КТК2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық фокустар

19 Математикалық викториналар 21. Қоршаған ортадағы математика2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

20 Математика және спорт 1 Сайыс Қызықты математика, 6 сынып

№ Тақырыбы Сағат Өту жоспары

1 Сиқырлы шаршы 21. Альбрехт Дюрер «Меланхолия»2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Сіріңкемен құрастырылған есептер

2 Торкөзді қағаздағы геометрия 21. Торкөз көмегімен бұрыштарды салу2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Дымбілместің қателерін түзеу

3 Жаңа жыл есептері 21. Әлемдегі жаңа жыл қызықтары2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

4 Дұрыс көпжақтар 21. Дұрыс көпжақ түрлері2. Тақырыпқа байланысты практикалық жұмыстар

5 Боямалар 21. Кемпірқосақ түстері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

6 Математикалық фокустар 21. Әлемнің танымал фокусшылары2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

7 Геометриялық есептер 21. Геометриялық салулар2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

8 Көне есептер 21. Көне өлшем бірліктері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

9 Мектеп аумағын өлшеу жұмыстары 1 1. Қадам ұзындығының орта шамасын анықтау2. Өлшеу жұмыстары

10 Математикалық викториналар 21. Қоршаған ортадағы математика2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

Математика даңғылы 1 Сайыс 11 Математикалық софизмдер 2 1. Софизмдер мен парадоктар

2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

12 Санау жүйесіне берілген есептер 21. Санау жүйесі, оның түрлері2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

13 Комбинаторика элементтері енгізілген есептер 2

1. Факториал деген не?2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

14 Диаграмма, графиктер 21. Бізді қоршаған графиктер2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

15 Шахмат ойыны 21. Шахмат туралы аңыз2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

16 Өлең есептер 21. Математикалық өлеңдер2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

17 Жаңылтпаш есептер 11. Математикалық жаңылтпаштар2. Тақырыпқа байланысты есептер3. Математикалық ойындар

18 «Не? Қашан? Қайда?» 1 СайысАқпараттық - әдістемелік бөлім

Оқушылардың мектеп қабырғасында алатын білімінің сапалы болуы үшін ғылыми ілімдерді насихаттау, қызығушылығын дамыту, дарынды балаларды іздестіру, қажетті жағдай туғызу, іріктеу, даярлау бағытында пәндік олимпиаданың алар орны ерекше. Бұл әдістемелік көмекші құрал сол міндетті толығымен ақтайды, себебі жинақта 5-6 сыныптарға арналған математикадан арнайы курс бағдарламалары енген. 34 сағатқа құрылған бағдарламаларда сабақтың барысы, өту жоспары көрсетілген. Кейбір сабақтарда қолданылатын қосымша материалдары мен есептері берілген.

Әдістемелік құралдың материалдары пән мұғалімдеріне және мектеп оқушыларына олимпиадаларға дайындалу кезінде, арнайы курстар, факультатив, үйірме сабақтарының жоспарын құруда көмекші құрал бола алады.

«5» деген баға – өтілген материалдарды толық меңгеріп, есеп шартын толық талдай білетін, теориялық ұғымдарды өз тәжірибесінде қолдана білетін, математикалық тілде сөйлеу мәдениеті қалыптасқан, есептердің берілгенін, табу керегін, шешуін, жауабын дұрыс жазуда өз дағдысы қалыптасқан оқушыға қойылады;

«4» деген баға – оқушы берілген тапсырмаларды толық орындап, жеңіл үтір айыру немесе таңбадан қате жіберген жағдайда қойылады;

«3» деген баға – оқушы өтілген материалдың негізгі мазмұнын түсініп, бірақ есеп шығаруда толық қолдана алмаған жағдайда, үтір ажырату, таңба қателерін жиі жіберген жағдайда қойылады;

«2» деген баға – өтілген материалды толық меңгере алмаса, есептерде талдау жасай алмаса қойылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі1. А.В Фарков «Математические кружки в школе» 5-8 классы – М.:Айрис-пресс, 2006ж 2. А.В Фарков «Математические олимпиады в школе» 5-11 классы, М.:Айрис-пресс, 2005ж3. Б.А Кордоменский «Математическая смекалка», жалпы орта білім беретін мектептің 5-6 сыныптарына арналған оқу әдістемесі 4. Г.В Дрофеев, Л.Г Петерсон, «Математика», 5-6 сыныптарға арналған оқулық5. И.В Соловейчик, «Я иду на урок математики», математика мұғаліміне арналған көмекші құрал, «Первое сентября», 2001ж6. И.Ф Шарыгин, А.В Шевкин «Задачи на смекалку» жалпы орта білім беретін мектептің 5-6 сыныптарына арналған оқу әдістемесі, 2001ж7. «Математика 5-8 классы игровые технологии на уроках», «Учитель», 2007ж, Волгоград8. «Математика в школе» газеті, «Первое сентября» 9. «Математика», балаларға арналған энциклопедия10. Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар, «Отдыхаем с математикой», «Учитель», 2006ж, Волгоград

Электрондық оқулық:1. Математика 5-11 сынып, математикалық анықтама

Интернет ресурстары:1. http://mat.1september.ru

ҚосымшаСабақ тақырыбы: Арифметикалық есептер. Санды өрнектеу.Сабақ мақсаты: Арифметикалық амалдар таңбалары және жақшалардың көмегімен кез-келген санды өрнектеуге есептер шығару;Ұқыптылыққа, нақтылыққа тәрбиелеу;Ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.Есептер: №11 2 3 4 5 цифрлар арасына нәтижесінде 1 шығатындай етіп амалдар мен жақша қойыңдар.ж/б: (1+23):4-5=1, (12-3):(4+5)=1№21 2 3 4 5 6 7 8 9 цифрларының ретін өзгертпей арасына нәтижесінде 100 шығатындай етіп «+» және «-» таңбаларын қойыңдар.ж/б: 1) 12+3-4+5+67+8+91002) 123+4-5+67-891003) 123-45-67+89100№31) Бес бірлік;2) бес үштік;3) бес бестік көмегімен 100 санын өрнектеңдер.ж/б: 1) 111-11100

2) 333+3:31003) 555-55100, (5+5+5+5)5100

№4Бес үштіктің көмегімен 10 санын өрнектеп, бірнеше шешуін табыңдар.ж/б: 1) 33:3-3:310

2) (333+3):310№5Бес төрттің көмегімен 10 санын өрнектеп, бірнеше шешуін табыңдар.ж/б: 44:4-4:410№6Төрт төрттік және амалдар көмегімен 10 цифрды өрнектеп жазыңдар. (жақша пайдалануға болады)ж/б: 04:4-4:4

1(4+4):(4+4) 244:(4+4)3(4+4+4):44(4-4)4+45(44+4):46(4+4):4+474+4-4:484(4+4):494+4+4:4

Ауызша есептер:1. Сіз – автобус шоферісіз. Алғашқыда автобуста 23 жолаушы болды. Бірінші аялдамада 3 әйел адам шықты және 5 ер адам кіріп

отырды. Екінші аялдамада 4 ер адам кіріп, 7 әйел адам шықты. Шофер неше жаста?2. 13 әріптен тұратын қандай сөз тіркесін барлық озаттар «қатемен жазады». 3. Асан Айнаға балмұздақ сатып әпермекші болды. Бірақ оған 3 теңге жетпеді, ал Айнаға 1 теңге жетпейді. Содан екеуі өздерінің

ақшаларын қоспақшы болды. Бірақ тағы 1 теңге жетпеді. Балмұздақтың бір кесегі қанша тұрады?

Сабақ тақырыбы: Арифметикалық есептер. Гаусс әдісі.Сабақ мақсаты: Гаусс әдісімен таныстыру, есептің шешімін тиімді тәсілдер көмегімен табуды үйрету;Ұқыптылыққа, әр жауабын дәлелдеп айтуға үйрету;Ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.Тарихи мәлімет:ХVІІІ ғасырдың соңында Германияда бір сабақта мұғалім оқушыларына «1-ден 100-ге дейінгі натурал сандардың қосындысын табуды»

тапсырыпты.Оқушылардың біреуі: «Ізделінді қосынды 5050-ге тең», - деп жауап беріпті. Бұл оқушы кейіннен аты әлемге әйгілі болған математиктер

королі Карл Фридрих Гаусс екен. Карл Фридрих Гаусс – немістің атақты математигі, астрономы және физигі , 1777 жылы 30 сәуірде Брауншвейг қаласында дүниеге келген.

Оның дарындылығы кішкентай кезінен-ақ байқалған. Үш жасында оқи, жаза білген және құрылысшы әкесінің есептеудегі қателерін түзей алған.

Енді біз сол кездегі он жасар бала Гаусстың пайдаланған есептеу тәсілімен танысайық. Есептер:№11-ден 100-ге дейінгі натурал сандардың қосындысын табыңдар.ш/уі: 1) 1+2+3+...+100(1+100)+(2+99)+(3+98)+...+(50+51)101+101+101+...++101101505050;2) 1+2+3+...+100(1+99)+(2+98)+(3+97)+...+(49+51)+50+100100+100+100+...++100+50+10010049+1504900+1505050.№21+3+5+7+...+95+97+99ш/уі: 1+2+3+...+99(1+99)+(2+98)+(3+97)+...+(49+51)+50100+100+100+...++100+5010049+504900+504950.

№31) 11-ден 20-ға дейінгі; 2) 21-ден 30-ға дейінгі; 3) 51-ден 70-ке дейінгі барлық натурал сандардың қосындын табыңдар.ш/уі: 1) 11+12+13+...+20=(11+20)+(12+19)+(13+18)+(14+17)+(15+16)==31+31+31+31+31=315=155;2) 21+22+23+…+30=(21+30)+(22+29)+(23+28)+(24+27)+(25+26)==51+51+51+51+51=515=255;3) 51+52+53+…+70=(51+70)+(52+69)+(53+68)+…+(60+61)==121+121+121+…+121=12110=1210.№426∙25-25∙24+24∙23-23∙22+22∙21-21∙20+20∙19-19∙18+18∙17-17∙16+16∙15-15∙14 ш/уі: 25(26-24)+23(24-22)+21(22-20)+19(20-18)+17(18-16)+15(16-14)252+232+212+192+172+1522(25+23+21+19+17+15)2((25+15)+(23+17)+(21+19))2(40+40+40)2340240.№545∙52-52∙42+42∙51-51∙39+39∙50-50∙36+36∙49-49∙33 ш/уі: 52(45-42)+51(42-39)+50(39-36)+49(36-33)523+513+503+493=3(52+51+50+49) 3((52+49)+(51+50))3(101+101)23101606.№6Екі таңбалы натурал сандардың қосындысын есептеңдер.ш/уі: 1) 10+11+12+...+99=(10+99)+(11+98)+(12+97)+…+(53+55)+54=109+109+109+…+109+54=109№7(2+4+6+...+2006)-(1+3+5+...+2005)Сабақ тақырыбы: Заңдылық табу есептері.Сабақ мақсаты: Берілген есептегі белгілі заңдылықты анықтап, белгісізін табуды үйрету;Ұқыптылыққа, дәптерде есепті таза жазуға баулу;Ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.Есептер:№11, 4, 7, 10, хш/уі: 1+3=4, 4+3=7, 7+3=10, x=10+3=13.№29, 10, 12, 15, хш/уі: 9+1=10, 10+2=12, 12+3=15, x=15+4=19.№30, 3, 8, 15, хш/уі: 0+3=3, 3+5=8, 8+7=15, x=15+9=24.№41, 3, 3, 6, 5, 9, 7, х ш/уі: 1+2=3, 3-0=3, 3+3=6, 6-1=5, 5+4=9, 9-2=7, x=7+5=12.№53, 2, 4, 3, 6, 5, хш/уі: 3-1=2, 2+2=4, 4-1=3, 3+3=6, 6-1=5, x=5+4=9№6

1 2 2 3 2 4

3 5 5 1) 1+2+3=6, 66=36;2) 2+3+5=10, 1010=100;3) 2+4+5=11, 1111=121.

№76 10 14

12 X 22

19 25 31

6+6=12, 12+7=19;x=10+7=17, 17+8=25;14+8=22, 22+9=31.№8

3 12 5 4 14 7 2 X 98 5 10

Сабақ тақырыбы: Торкөзді қағаздағы геометрия.Сабақ мақсаты: Дәптердің тор көзі бойынша кез келген фигураны ұқыпты сала білуге, осы салынған фигураларын таба білуге үйрету;Ұқыптылыққа, дәптерде таза жазуға баулу;Ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.Дәптерге фигураларды салу:1) Тіктөртбұрыштар, квадраттар салу;

36 X 10

0

2) Екі қабырғасы тең болатын үшбрыштар салу;3) Үш қабырғасы тең болатын үшбұрыштар салу;4) Алтыбұрыш салу (циркульмен, циркульсіз);5) Сегізбұрыш салу. Есептер: №1Тіктөртбұрыш ауданы?ш/уі: S4624.№2Үшбұрыш ауданы?ш/уі: жартысы: S1 (36):2 9толық S 2 S1 2 9 18. №3Үшбұрыш ауданы?ш/уі: S1 (44):2 8S2 (64):2 12толық S S1 + S2 8+12 20.Сабақ тақырыбы:

Инварианттар.Сабақ мақсаты: Жұп, тақ сандардың

қасиеттерін пайдаланып есептер шығара білуге үйрету;

Ұқыптылыққа, дәптерде есепті таза жазуға баулу;

Ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Теориялық бөлім:

+ жұп тақ

жұп жұп тақ

тақ тақ жұп

Жұп сандардың қосындысы қосылғыштардың құрамындағы тақ сандардың санымен сәйкес келеді.1+2+...+10-тақ, себебі -5 тақ қосылғыш.Есептер:№1Бағалары 3 тг, 5 тг, 7 тг тұратын он ойыншыққа сатушы 53 тг сұрады. Сол сәтте Үсен ол кісінің қателескенін айтты. Қалай білді?ш/уі: он тақ сан қосындысы – жұп, себебі: 10-жұп. Ал 53 тақ сан.№2Жәшікте 1 кг, 2кг, 3кг, ... 23 кг тартатын 23 гир болды. Оның 21 кг тартатын гирі жоғалды. Қалған гирлерді массалары тең болатындай

етіп екіге бөліп орналастыруға бола ма?ш/уі: 1-ден 23-ке дейін 12 тақ сан бар. 21-ді қоспағанда 11 тақ сан, ал 11 тақ сан қосындысы тақ. Қосынды тақ сан болғандықтан 2-ге бөліп

орналастыруға болмайды.№3Мұғалім қағазға 10 санын жазды. 15 оқушы осы қағазды бір-біріне бере отырып, әрқайсысы 1 санын қалағанша қосты немесе азайтты.

Соңында 0 шығуы мүмкін бе?ш/уі: 10-нан 1-ді азайтқанда не қосқанда тақ сан шығады, екінші азайтып не қосқанда жұп сан шығады, сөйтіп 15 рет азайтып қосқанда

тақ сан шығу керек. Ал 0 жұп, сондықтан 0 болуы мүмкін емес.№450 теңгені 1 және 5 теңгелік 15 монета көмегімен ұсақтауға бола ма?ш/уі: 15 тақ сан қосындысы тақ сан шығады, а л 50- жұп сан. Сондықтан ұсақтауға келмейді.№5Қосындысы 2-ге бөлінетін кез келген үш сан табылатынын дәлелдеңдер.ш/уі: жұп, тақ№610-нан 25-ке дейінгі барлық натурал сандардың көбейтіндісі неше нольмен аяқталады?ш/уі:№716 себет дөңгелектеніп орналыстырылған. Көршілес себетте 1 қарбызға айырмашылығы болатындай 55 қарбызды салуға бола ма? ш/уі:

БАҒДАРЛАМАқолданбалы курс

МӘТІН ЕСЕПТЕРДІ ШЕШУ ПРАКТИКУМЫ10 сынып оқушыларына арналған

(аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)

С.А.Сулейменова

жұп тақ

жұп жұп жұп

тақ жұп тақ

№188 жалпы білім беретін мектеп

Пікір жазған: Л.Т.Алдибаева, ҚазҰАУ, «Жаратылыстану пәндері және ақпараттық технологиялар» кафедрасының меңгерушісі, ф.-м.ғ.к., қауымдастырылған профессор

Түсініктеме хат мазмүны Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты – білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс, оқушылардың білімін бағалауда жаңа қадам, жаңа өзгерістерді қажет етеді. Осыған орай қазіргі мектептің алдына қойылатын негізгі міндет – оқушыларды қазіргі халықаралық талаптар деңгейінде күнделікті өмірде математиканы еркін пайдалана алуға үйрету. Мектеп оқулықтарында мәтін есептерді шығаруға әдістемелік нұсқау жоқ десек те болады, көбінесе оқулықта бір немесе екі ғана шартпен берілетін қарапайым мәтін есептер үнемі қайталанып отырады. Осының әсерінен математиканың алдында тұрған негізгі талап – оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, сонымен қатар математика пәнінде күнделікті өмірде кездесетін есептерді шығаруға үйрету, математикалық модель құра білу мәселелері назардан тыс қалуы мүмкін. Теориялық білімді практикамен байланыстыра отырып, жандандыру арқылы қазіргі талаптарға сай жоғары оқу орнына түсуге талапкерлердің білім сапасын жақсарту жолдарын қарастыру. «Мәтін есептерді шешу практикумы» бағдарламасы есеп шығару тәсілдерін тереңдете оқытуды, сонымен қатар орта мектеп математика бағдарламасынан тыс күрделірек, мазмұны комбинацияланған есептерді шығару білімділік дағдысын жетілдіре түседі. Курстың мақсаты: Оқушының өз бетінше есеп шығаруда әр түрлі әдістері және есеп шешу тәсілдерінің базалық математика ұғымдары туралы білімдерін тереңдету, өздігінен және топта зерттеу жұмыстарын жүргізе білу компетенцияларын қалыптастыру. Оқушылар арасында тек алға ұмтылу бәсекелестігін тудыруға бағыт беру. Курстың міндеттері: -күрделі есептерді шешу жолдарын үйрету; -нақты жауабын дұрыс таңдай білуге үйрету; - мәтін есептер шешу біліктіліктерін қалыптастыру;-білім сапасының артуына ықпал жасау; -саналы ойлау қабілетін қалыптастыру, математика жағынан ой-өрісін дамыту; -есептер шешуде өздігінен жұмыс жасай алатын және оны ұйымдастыра алатын жеке тұлға тәрбиелеу;- шығармашылық және логикалық ойлауларын дамыту; - өздігінен білім алу және алған білімдері мен дағдыларын орынды пайдалана білу ;-оқушының математикалық білімін көтеру.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі1.Есеп шығарудың логикалық, психологиялық кезеңдері (2сағат)1.1.Есеп шығару барысында қолданылатын негізгі ұғымдар 1.2.Есеп шығару барысында қолданылатын схемалар2.Шамалардың өзгерісі және олардың мәндерін салыстыру(2сағат)2.1.«Артық» , «кем» қатынастары2.2.Берілген ұғымдар қолданылатын есептер3.Қатынас және пропорция, пропорцияның негізгі қасиеті (2сағат)3.1.2. Пропорцияның көмегімен шығарылатын есептер4.Шамалардың тура және кері пропорционалдығы (2сағат) 4.1. Шамалардың тура және кері пропорционалдығы туралы түсінік4.2. Пропорционал бөлшектерге бөлу5. Мәтін есептерді теңдеу түріне келтіру (2сағат)5.1.2. Мәтін есепті теңдеу түріне келтіру арқылы шығарылатын есептер6. Бөлшекті мәтінді есептер (2сағат)

6.1. Бөлшек ұғымы6.2. Бөлшекке байланысты есептер: бөлігі бойынша санды табу7. Адам жасына байланысты есептер (2сағат)8. Жұмысқа байланысты есептер (2 сағат)8.1. Жұмыс көлемі8.2. Жұмыстың орындау үшін бір уақытта істелінетін жұмыс пен уақыт арасындағы қатынас9. Қозғалыс және жылдамдыққа берілген есептер (1сағат)9.1.Түзу сызықты қозғалыс10.Сынақ сабағы №1 (1сағат)11. Көліктер қарама-қарсы бағытта жүргендегі есептер (2сағат)11.1. Қуып жету және қалып қалу қозғалыстары11.2. Өзен бойымен қозғалыс12. Көліктер бір бағытта жүргендегі есептер (2сағат)13. Қоспаларға байланысты есептер (2сағат)13.1. Концентрация ұғымы13.2. Есеп шығаруда қолданылатын Пирсон квадраты немесе крест ережесі14. Пайызға арналған есептер (2сағат)14.1.Пайызға байланысты есептер14.2.Екі шаманың пайыздық қатынасын табу15.Күрделі пайыздарға арналған есептер (3сағат)15.1 Шығыс пайызы, кіріс пайызы15.2 Берілген және ізделінді шамалар арасындағы функционалды тәуелділікті ескере отырып ,есеп шығарудың жалпы алгоритмі16. Геометриялық мазмұнды есептер (3сағат)17.Сынақ сабағы №2 (1сағат)18.Қорытындылау сабағы (1сағат)

Нормативті бөлім№ Сабақтың тақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

Барл

ығы

лекц

ия

прак

тика

1 Есептер шығарудың логика-психологиялық кезеңдері

2 1 1 Лекция Практика

Схемалар,ұғымдар меңгеру

2 Шамалардың өзгерісі және олардың мәндерін салыстыру


«Артық», «кем» қатынас. меңгеру

3 Қатынас және пропорция 2 2 Практикалық сабақ

Пропорцияларды меңгеру

Шамалардың тура және кері пропорционалдығы

2 2 Практикалық сабақ

Тура және кері пропор. меңгеру

4 Мәтін есептерді теңдеу түріне келтіру


x, y, z ...айнымалыларымен өрнектеуді меңгеру

5 Бөлшекті мәтінді есептер 2 1 1 Лекция Практика

Бөлшек мәтін есеп. меңгеру

6 Адам жасына байланысты есептер 2 1 1 Лекция Практика

Тиімді әдіспен есептер шығаруды меңгеру

7 Жұмысқа байланысты есептер 2 1 1 Лекция Практика

Жеңіл жолдарын меңгеру

8 Қозғалыс және жылдамдыққа берілген есептер

1 1 Лекция Практика

Қозғалыс, жылдамдыққа мәтін. есеп үйрену

Сынақ сабағы №1 1 1 Білімін тексеру

Алынған білім нәтижесін қорытындылау

9 Көліктер қарама-қарсы бағытта жүргендегі есептер


Тиімді әдіспен есептер шығаруды меңгеру

10 Көліктер бір бағытта жүргендегі есептер


Қозғалыс жылдамдығы мен уақыттың тәуелділігін меңгеру

11 Қоспаларға байланысты есептер 2 1 1 Лекция Практика

Пирсон квадратын меңгеру

12 Пайызға арналған есептер 2 1 1 Лекция Практика

Пайыздық қатынасын меңгер.

13 Күрделі пайыздарға арналған есептер


Күрделі мәтін есеп. үйрену

14 Геометриялық мазмұнды есептер 3 1 2 Лекция Практика

Графика – геометриялық әдіс.меңгеру

Сынақ сабағы №2 1 1 Білімін тексеру

Алынған білім нәтижесін қорытындылау

15 Қорытындылау сабағы 1 1 Практика Оқушылардың алған білім дағдыларын қорыту

Ақпараттық - әдістемелік бөлімБұл таңдау курсында оқу материалы тереңдетіледі және кейбір тақырыптар кеңейтіледі, оқытылған теориялық, практикалық қосымшалармен таныстыру ұлғаяды. Қиындығы жоғары мәтінді есептер көптеп шығарылады. Қосымша әдебиеттер кеңінен қолданылады.Курстың барысында мәтінді есептерді шешудің ұтымды әдістерін тауып, неғұрлым тиімді жақтарын анықтауды мақсат етіп қойдық. Осыған орай төмендегі міндеттер айқындалады:- болашақ өмірде алған білімді қолдана білу үшін математикалық білімді нақтылы меңгеру;- өмір мен қоғамға аса қажетті математика ғылымына тән жан-жақты талдау;- нақтылықты тану әдісі мен суреттеу формасы арқылы математиканың әдісі мен идеясын түсіну;- қоғамдық прогрестің дамуы үшін жалпы адамзат мәдениетінің бір бөлігі – математиканың маңызын түсіну. Қазіргі уақытта пәндер бойынша алған білім деңгейін тест тәсілімен бағалау кеңінен қолданылуда. Алайда, тест тапсырудың қыр- сырын толығымен меңгеріп алдық деп айта алмаймыз. Сондықтан тест тапсырмаларын тез орындауға, дұрыс белгілеуге үйрену, қисынды жауапты тез таба білу әлі де көп оқуды, көп ізденуді, көп есеп шығаруды қажет етеді. Таңдау курсына қойылған негізгі талап – оқушыларды қалаған мамандықтарына сәйкес жоғарғы оқу орнына түсуге әзірлеу.

Оқушының жалпы білімін бағалау«5» деген бағаны – теориясын, формуласын түгел айтып, III деңгейдің есептерін шығара алатын, өз бетімен ойланып, шығармашылық жұмыс жасай алатын оқушы алады.

«4» деген бағаны – теориясын, формуласын түгел айтып, II деңгейдің есептерін өз бетінше шығара алатын оқушы алады. «3» деген бағаны – теориясын, формуласын түгел айтып, I деңгейдің есептерін шығара білетін оқушы алады.«2» деген бағаны – теориясын, формуласын айта алмайтын, I деңгейдің есептерін шығара білмейтін оқушы алады.

Қолданылған әдебиеттер1.Мектеп оқулықтары,Ә.Н.Шыныбеков 10сынып.Алгебра2.И.П.Рустюмова «Пособие для подготовки к единому национальному тестированию по математике», Алматы-20093. Жалпы білім беретін мектептердің 5-11 сыныптарына арналған бағдарлама. / Б.Б.Баймұқанов, С.Е. Шәкілікова, Е.О.Медеуов , А.Е.Әбілқасымова. – 2002 ж4. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. /А.Е.Әбілқасымова. - «Білім», 2005.5. Жаңа білім берудегі жаңа үрдістер (Открытая школа). / Жадрина М.Ж. - 5-2004.6.. Алгебра: Жалпы білім беретін мектептің 10 сыныбына арналған оқулық /А.Е.Әбілқасымова, К.Д. Шойынбеков, М.И. Есенова, З.А. Жұмағұлова - Алматы: Мектеп, 2010. – 78 бет.7. Математика: кәсіптік оқыту жалпы білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. - Көкшетау: Келешек – 2030 , 2008. – 73 бет.8. А.А.Панчишкин Е.Т.Шавгулидзе Тригонометрические функции в задачах , М:«Наука», 1986-160с.9. Алгебра: учебное пособие для учащихся 9 класса с углубленным изучением математики /.Под ред. Н.Я.Виленкина - М.: «Просвещение», 2001.

ҚосымшаЕсептердің құрама бөлігі, математикалық есептерді шешудің мәні және құрылымы, математикалық есептердің шешуін жоспарлау, есептерді шешу әдістері, мәтінді есептер тақырыптарына шығармашылық жұмыстар жүргізу.


ТЕҢДЕУЛЕР МЕН ТЕҢДЕУЛЕР ЖҮЙЕСІН MS EXCEL- ДЕ ШЕШУ ӘДІСТЕРІ 10 сынып оқушыларына арналған

(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Абылгазина С.Н. № 88 жалпы білім беретін мектеп

Пікір жазған: Қ.К. Коксалов, физика – математика ғылымының докторы; Ахметова О.С., педагогика ғылымының кандидаты

Түсініктеме хат мазмүны Қазақстан Республикасының білім беруді 2010 жылға дейін дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында ақпараттық және коммуникативтік технологияны білім беру жүйесін жеделдетіп дамытуға қолдану негізгі міндеттердің бірі ретінде анықталды.Ақпараттық-комуникациялық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр. Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметіне ақпараттық технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру – қазақстандық білім беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты. Білім беруді қайта құру мұғалімнен үлкен дайындықты талап етеді. Олай болса, олардың тұлғалық қасиеттері мен мамандық құзырлықтарына жоғарғы талап қойылады. Қазіргі уақытта мұғалім білім беру жүйесіндегі кез келген қайта құрулардың педагогикалық үрдісінің негізгі субъектісіне айналып отыр. Ақпараттық – коммуникациялық технологияның оқыту үрдісіне қолданудың дидактикалық мүмкіндіктері.

Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Осы орайда келешек қоғамымыздың мүшелері – жастардың бойында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру – қоғамның алдында тұрған ең басты міндет. Ақпараттық мәдениетті, сауатты адам ақпараттың қажет кезін сезіну, оны тауып алу, бағалау және тиімді қолдануға қабілетті, ақпарат сақталатын дәстүрлі және автоматтандырылған құралдарды пайдалана білуі керек.

Адамзаттың қолы жеткен ең үлкен табыстарының бірі – осы ақпарат. Бірақ оны шектен тыс ашық қолдана берсе, жастар санасын улайтын да нәрсеге айналып кетуі мүмкін. Бұл ақпараттың пассивті түрде пайдаланатын бөлігінің артуына байланысты болып отыр. Интернеттің кең таралуына

орай ақпарат таратуда бақылауға көнбейтін кері үрдістің күннен-күнге артып бара жатқаны байқалады.Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі – бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.

Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі мәселелердің бірі – «Білім –бүкіл өміріңе» қағидасынан «Білім – бүкіл өмір бойына» қағидасына сәйкес келетін білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады.Мұғалімнің ақпараттық - коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетін қалыптастыру.Мұғалiмнің ақпараттық - коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру – қазiргi таңда үздiксiз педагогикалық бiлiм беру жүйесiндегi ең көкейтестi мәселелердiң бiрiне айналып отыр. Қарастырылып отырған мәселе "Жаңа ақпараттық — коммуникациялық технологиялар" ұғымының пайда болуымен және бiлiм беру саласында компьютердiң қолданыла бастауымен тығыз байланысты.

Жаңа ақпараттық технологиялар дегенiмiз — бiлiм беру iсiнде ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру үрдісi. Бұл үрдістi icкe асырудың негiзгi құралы компьютeр болып табылады. Компьютер — бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн зор құрал. Бiрақ әлі күнге дейін бiз осы зор құралдың шексiз мүмкiндiктерiнің оннан бiрiн де пайдалана алмай отырмыз. Себеп не? Басты себеп – мұғалімнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiнің қалыптаспауында немесе төмендiгiнде. Соңғы жылдарда бiлiм беру жүйесiне енген «құзырлылық» немесе "құзiреттiлiк" ұғымы жеке тұлғаның қасиеттерi мен бiлiм, бiлiк, дағды, ic тәжiрибесi, түсiнiгiнің бiрлiгiн сипаттайды.Сонымен, мұғалiмнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығын қалыптастырудың негiзгi тәсiлдерiне мыналар жатады:• ақпараттарды өңдеудiң компьютерлiк технологияларын теориялық және практикалық тұрғыда оқып - үйрену;• әр түрлi қолданыстағы бағдарламалық қамтамасыздандыруды оқып - үйрену және оны оқыту үрдісiнде қолдану мүмкiндiктерiне талдау жасау;• ақпараттық және коммуникациялық технологияларды жеке пәндердi оқытуда қолданудың тиiмдiлiгiн негiздей және дәлелдей бiлу. Білім берудегі ақпараттық технологияларКомпьютер, телекоммуникациялық және желілік құралдар ақпараттарды қабылдаудағы әдістерді өзгертіп, әр түрлі әрекеттерге жаңа мүмкіндіктерді аша отырып, қазіргі қоғамның даму кезеңіндегі оқыту мақсатының көкейкесті және маңызды мәселелеріне қол жеткізеді. Білім берудегі ақпараттық технологиялар оқытуда қолданылатын электронды құралдар мен оларды функционалдау тәсілдерінің жиынтығын анықтайды. Білім беруде қолданылатын бағдарламалық-техникалық құралдардың классификациялық белгілері ретінде мыналарды айтуға болады: дидактикалық бағыт; бағдарламалық ұсыныс; техникалық ұсыныс. ҚорытындыЖаңа коммуникациялық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты – оқушылардың оқу материалдарын толық меңгеруі үшін оқу материалдарының практикалық жағынан тиімді ұсынылуына мүмкіндік беру. Бұл мақсаттарға жету жолында электрондық оқулықтар, тексеру бағдарламалары, оқыту бағдарламалары сияқты бағдарламалық өнімдер қызмет етеді. Білім саласында компьютер оқушы үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады. Оның қолданылуы нәтижелі болуы үшін бағдарламалық құралдар толық түрде мұғалімнің және оқушының алдына қойған мақсатына жетуін және шығару жолдарын қамтамасыз ету керек.Бүгінде біз орта білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компьютерлік сауаттылықтан жеке тұлғаның ақпараттық мәдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуын білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға назар салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, Интернет ғаламдық ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.

Алайда, білім беру жүйесінде білімдік және ақпараттық технологияларды іс жүзінде үйлестіре қолдануда кемшіліктер кездеседі. Оның үстіне ақпараттық технологияның тез жаңаруы мәселені қиындата түседі. Жағдайды жақсарту үшін білім беру технологиялары мен ақпараттық қарым-қатынастық технологияларды кіріктіру қажет, сонда педагог өзі білетін, жақсы меңгерген, бейімделген техникалық құралдарды сабақта тиімді қолданады. Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту үрдісі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде — өздерінің кәсіби мүмкіншіліктерінің қалыптасуына жол ашуы керек.Бүгінгі таңдағы ақпараттық қоғам аймағындағы оқушылардың ойлау қабілетін қалыптастыратын және компьютерлік оқыту ісін дамытатын жалпы заңдылықтардан тарайтын педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары деп есептейміз.Сол себепті осы элективті курста 10-11 сынып оқушыларына MS Excel бағдарламасы арқылы “ Aлгебра және анализ бастамалары “ пәніне “Стандарт шешуі жоқ теңдеулер мен сызықтық алгебралық теңдеулер жүйесін шешу” тарауының есептерін шешуге ұсынып отырмын. Көптеген практикалық есептерді шешу барысында алгебралық стандарт шешуі бар теңдеулерден өзге теңдеулер кездеседі. Физикалық және басқа да құбылыстардың теңдеумен сипатталатыны белгілі. Сол теңдеуді классикалық математикалық формуламен шешу мүмкін емес жағдайлар бар. Бұл уақытта практикада сандық әдістерге жататын әдістермен шешілетінін дәлелдеу керек. Әрине, ең алдымен құрылған теңдеудің қай аралықта анықталғандығын, үзіліссіздігін, түбірінің барлығын, оның жалғыздығын дәлелдейтін аргументтерді бақылау керек. Осы кезеңнен өткеннен кейін ғана есепті осы теңдеуге қолдануға келетін алгоритм көмегімен шығаруға болады. Оларды шешудің жоғары математикада бірнеше тәсілдері бар. Сол тәсілдердің бірі – сандық әдістер, оның бір бөлімі – «бір өлшемді сызықты емес теңдеулер» болып табылады.. Сызықты емес теңдеулер екі түрлі: алгебралық, трансцендентті.Алгебралық теңдеулер деп алгебралық көпмүшеліктерден тұратын теңдеулерді айтады. Олардың шешімдері көбіне нақты сан болады. Трансцендентті теңдеу деп құрамында тригонометриялық немесе арнаулы функциялары бар теңдеуді айтады.Сызықты емес теңдеуді сандық шешу екі тәсілден тұрады.1. Тура тәсіл – есепті математикалық дәлелденген бір формулаға қою арқылы тікелей шығару;2. Итерациялық тәсіл – есепті формула көмегімен бастапқы жуықтауды беру арқылы жуықтап, біртіндеп шығару.Тура тәсілмен шығарылған есептер дәл мәнді береді. Ал итерациялық тәсілмен шешілген есептер есептің жуық мәнін береді. Мұның ішінде итерациялық әдістер сандық әдіске жатады. Бір өлшемді сызықты емес теңдеуді шешудің келесі әдістері бар:1. Кесіндіні қақ бөлу – дихотомия әдісі деп аталады; 2. Хорда әдісі; 3. Жанама әдісі немесе Ньютон әдісі; 4. Қарапайым итерациялық әдіс немесе жай итерация әдісі т.б.MS Excel кестелік процессорінде сызықты емес теңдеулерді шешудің әдістерімен танысайық . Ол үшін MS Excel- дің Шешуді іздеу (Поиск решения) мәзірін іске қосу керек:

Excel терезесінде батырмасын шерту; Excel параметрлері (Параметры Excel) батырмасынан Қондыру (Надстройки ) мәзірінен Шешуді іздеу (Поиск решения) – пунктін таңдап, ОК батырмасын шерту .Сонда Excel - дің Мәліметтер (Данные) мәзірінде) Шешуді іздеу (Поиск решения ) пайда болады (1 – сурет)..

1 – суретМұндағы : Мақсатты ұяшықты таңдау (Установить целевую ячейку) терезесінде мақсатты функцияның адресі орналасады;Тең (Равной) максимум мән, минимум мән немесе талап ететін мәнді қою керек . Теңдеуді шешуде 0 санын қояды.Ұяшық мәнін өзгерту (Изменяя ячейки) терезесінде қай ұяшықтың мәні өзгертілуі керек, сол ұяшықтың адресін қою (яғни шерту);Шектеу (Ограничения) терезесінде түбір жатқан аралықты шектейді. Ол үшін қосу (Добавить) батырмасын шертеді;Параметрлер батырмасын шертіп, мынадай әрекеттерді жасау керек:

2 - сурет

Максимум уақыт, итерация саны, жуықтау қателігі, ауытқу , жинақтылық мәндерін қою;Максимум уақыт – уақытты шектейді, ол 32767 секундтан аспауы керек, өзі тағайындаған 100 секунд көптеген қарапайым есептерді шешуге жеткілікті;Итерация саны – есептеу циклінің санын береді;Салыстырмалы қателік (Относительная погрешность) – есептеу дәлдігін береді;Ауытқу аралығы (допустимое отклонение) оптимальді шешуден ауытқу мөлшерін көрсетеді;Жинақтылық(Сходимость) – сызықтық емес есептерге қолданылады;Сызықтық модель – сызықтық функцияларды есептеуде қолданылады;Бағалау(Оценка)- әрбір бір өшшемді іздеуде базалық айнымалыларды бағалау мақсатында қолданылатын экстрополяция әдісін көрсетеді. Оның сызықтық (линейная) және квадраттық (квадратичная)түрлері бар;

Айырма (Разности) – мақсатты функцияны сандық дифференциалдау үшін қолданады. Оның тура( прямые) түрі - мәндерді шектеу жылдамдығы онша жоғары болмаған жағдайда, ал орталық(центральные)- жылдамдық жоғары болғанда қолданады.Іздеу әдісі (Метод поиска ) – оңтайландыру алгоритмін таңдау үшін қолданылады. Ньютон әдісі(Метод Ньютона ) ертеректе қарастырылған. Түйіндес градиент әдісіне (Методе сопряженных градиентов) жады көлемі аз кетеді, бірақ Ньютон әдісіне қарағанда көбірек итерация орындалады. Бұл әдісті есептеу көлемі аумақты және жуықтап есептеуде итерация аз айырмашылық беретін болса қолданады. Барлық параметрлерді қойғанна кейін ОК батырмасын шерту1.Теңдеулерді графиктік тәсілмен шешу. MS Excel кестелік процессорінде функцияның графигі Диаграмма шебері (Мастер диаграмм) арқылы салынады.Ол Қою(Вставка) График мәзірінде орналасқан.Анықтама f(x)=0 түрдегі берілген өрнек теңдеу деп, ал f(x) – ті 0-ге айналдыратын х-тің мәні теңдеудің түбірі деп аталады.Алгебралық теңдеулердің 3 – ретке дейінгілерінің ғана аналитикалық шешуі бар екені дәлелденген. Графиктік әдіс аналитикалық жолмен шешілмейтін барлық теңдеулердің түбірлерін табады. Графиктік әдіспен шешудің екі түрін көрсетейік:Берілген функцияның толық графигін салып, оның абсцисса осімен қиылысқан нүктелерін оқшаулау;Теңдеудегі функциялардың графигін жеке салып, олардың қиылысу нүктелерін оқшаулау. Мысалы sinx — lnx = 0 теңдеуінің түбірін табу үшін y=sinx синусоиданы салу және y=lnx логарифмдік функцияның графигін салып, олардың қиылысу нүктелерін оқшаулау немесе бірден y= sinx – lnx функциясының графигін салып, оның абсцисса осімен қиылысу нүктелерін табу. Графиктік әдіспен шешу дәлдігін графикті салу масштабына байланысты немесе MS Excel-дің Параметрді таңдау (Подбор параметра) және Шешуді іздеу (Поиск решения) мәзірлері арқылы дәл шешуін табуға болады. Егер теңдеудің бірнеше түбірі бар болса, онда алдымен аталған мәзірлер арқылы түбір жатқан диапазон анықталып, олардың дәлдігі тағайындалып, түбірді табады. Ол әдістерге келесі параграфта тоқталамыз. 1. f(x)=0 түріндегі теңдеудің түбірін табуАнықтама f(x)=0 функциясының түбірі деп y=f(x) функциясының графигінің абсцисса осімен қиылысатын х1, х2, … нүктелерін айтады. (3-сурет). 1-мысал. у=х4-4х3-10х2+37х-14 функциясының [-4;5] аралығында h=0,1 қадаммен түбірін табу.

Алгоритмі:1. [-4;5] аралықта кесте құру;а)А1 ұяшығына х- ті жазу;в)А2 ұяшығына -4 –ті жазу;с)А3 ұяшығына -3,9 –ды жазу;д)А2 мен А3 ұяшықтарын белгілеп, 5 пайда болғанша А92- ге дейін көшіру. 3-сурет

1-2-3-4-

5- кесте

Теріс сандар диапазонын белгілеу;Теріс сандар диапазонын анықтау үшін тінтуірдің оң батырмасын басып,Ұяшық форматы (Формат ячеек) Сан(Число) Сандық(Числовой) Теріс сандар(Отрицательные числа) пунктін шерту, сонда таңба ауысқан аралықты көруге болады.

6- графигін салу:В2:B92 диапазонын белгілеу (1 – кесте);Қою (Вставка ) мәзірінен график батырмасының 1- шісін шерту;Х- тің мәндерін горизонталь оське қою;Тінтуірдің оң батырмасын шертіп, мәліметтерді таңдау (Выбрать данные) жолын таңдау, сонда мына терезе шығады;

4- cуретОсы терезеде Өзгерту(Изменить) батырмасын шертіп,А2:А92 диапазонын белгілеу, сонда аргумент мәндері горизонталь оське келіп түседі;

5- суретОК батырмаларын шерту.

Макет мәзірінен тор көз( сетка) батырмасынан горизонталь, вертикаль осьтердің тор көзін қою;

Сонда мына график шығады:6 -сурет

Бірінші абсцисса осімен қиылысқан нүктенің мәнін параметрді таңдау мәзірі арқылы дәл түбірін табу;Деректер(Данные) мәзірінде Анализ”что-если” батырмасын шертіп, Параметрді таңдау пунктін шерту.Сонда мына терезе шығады: Мұндағы Ұяшықты тағайындау (Устоновить в ячейке) терезесіне мақсатты функция орналасқан ұяшық адресі, Мән (Значение) –де ноль саны, Ұяшық мәнін өзгерту (Изменяя значение ячейки ) терезесіне мәнін өзгертетін ұяшықтың адресін шертеді. Біздің жағдайда D10, 0, $C$10 мәндері.Қалған түбірлерді осы әрекеттерді қайталай отырып табуға болады.

7- сурет.

2. f (x)=g (x). функциясының түбірлерін графиктік тәсілмен тап. f(x)=g(x) функциясының түбірлері y=f(x) және у=g(x функцияларының графигі қиылысатын х1, х2, … нүктелері болады. ( 8 - сурет):

8- сурет

2 - мысал. теңдеуінің түбірін табайық . Ол үшін:

у1= және у2= 6-x функцияларының кестесін құрып, графигін салу. А1 Ұяшығына х- ті, А2 ұяшығына у1-ді , А3 ұяшығына у2 – ні жазу; У1 функциясы x≥ 0 болғанда анықталатындықтан х- ке мәнді 0- ден бастап береміз: В1 ұяшығына 0- ді , С1-ге 0,25-ті енгізіп, тінтуірмен осы екі ұяшықты белгілеп 5 саны шыққанша оңға тартамыз; В2 ұяшығына =корень(В1) формуласын енгізіп, х- тің ең соңғы мәніне дейін көшіру маркерін созамыз; В3 ұяшығына =6-В1 формуласын енгізіп, х- тің ең соңғы мәніне дейін көшіру маркерін созамыз; В2:V2, B3: V3 диапозондарын белгілеп графигі саламыз.Сонда екі графиктің қиылысу нүктесінің абсциссасы берілген теңдеудің түбірі болады.

Жауабы: х=4. 9 – сурет

3 - мысал. 2x3-15sin(x)+0,5x-5=0 теңдеуінің [-3 ; 3] аралықтағы барлық түбірлерін табу. Алғашқы жуықтауды нақтылау үшін Х- тің осы аралықта абсцисса осін қиып өтетін мәндерін, яғни функция таңбасы өзгеретін мәндерін анықтап алу керек.Осы мақсатпен функцияның [-3 ; 3] аралықтағы һ= 0,2 қадаммен мәндер кестесін құрайық. Кестеден функцияның Х осін 3- рет қиып өтетінін көруге болады. Олай болса, берілген теңдеудің осы аралықта 3 түбірі де жатыр.

10 - суретПараметрді таңдау мәзірі арқылы түбірлерді нақтылауға болады.

Тапсырма:1.. Х3-2,92Х2+1,4355Х+0,791136=02. Х3-2,56Х2-1,3251Х+4,395006=03. Х3+2,84Х2-5,6064Х-14,766336=04. 5. х3 +3х +1 =06. x2 +4sinx =0 [-2π; 2π]7. 3x-cosx -1 = 0 [-2π; 2π]8. 8x2 – sin10x =0 [-2π; 2π]9. ctgx – x/3 =0 [0; π]10. x-sinx=0.25 [-2π; 2π]

2.Түбір жатқан аралықты анықтау әдісіF(x)=0 (1.1)Бір өлшемді сызықты емес теңдеу берілген. Мұндағы F(x) функциясы [a,b] кесіндісінде

анықталған және үзіліссіз болсын.1 -теорема. [а,в] аралығында анықталған, үзіліссіз F(x) функциясының екі шеткі нүктелердегі мәндерінің таңбалары әр түрлі болса, яғни мына шарт орындалса f(a)*f(b)<0, онда осы аралықта (1.1)-теңдеудің түбірі бар және жалғыз болады.

Практикада кейде теореманың орындалуын функцияның мәндер кестесін құру арқылы да анықтайды. Функцияның анықталу облысы бойынша а нүктесін беріп, ол нүктедегі функция мәнін анықтайды, сосын һ қадаммен келесі нүктеге жылжып, сол нүктедегі функция мәнін анықтайды, сол сияқты бірнеше нүктедегі функция мәндерін анықтап, таңбасын салыстырады. Егер көрші нүктелерде функция әр түрлі таңба қабылдаса, сол аралықта жалғыз түбір жатыр деп айтады.Мысал. Алгебралық көпмүшеліктерден тұратын теңдеулерді шешу.Мынадай 3- ретті көпмүшелік берілсін:: x3-0,01x2-0,7044x+0,139104=0, [-1;1] аралығында түбірлерін табу.3– ретті теңдеу болғандықтан , оның 3- тен аспайтын нақты түбірлері болады.Ол түбірлерді табу

үшін олардың болу аралығын анықтап алу керек, яғни локальді интервалдарды табу керек. Ондай интервалдар 1- теорема бойынша мына f(a)*f(b)<0 шартты қанағаттандыратын, яғни шеткі нүктелерде функцияның таңбасы қарама – қарсы болуы керек. 1.Ол үшін функцияның мәндерінің кестесін құрайық.

[-1;1] аралығында 0,1.қадаммен кесте құрайық: A2 ұяшығына -1, ал A3 ұяшығына -- 0,9 мәнін енгізу;. A2:A3 диапазонын таңдап, тінтуірдің сол батырмасын басып, толтыру маркерін A4:A22 диапазонына

созу , сонда аргумент мәндерінің кестесі шығады;

B2 ұяшығына: =A2^3-0,01*A2^2-0,7044*A2+0,139104 формуласын енгізу; B2. Ұяшығында толтыру маркерін орналастырып,

мәндерінің кестесі шығады (2 – кесте).2 - кесте

Кестедегі теріс сандар диапазонын шығарып, функцияның таңбалары өзгеретін аралықтарды анықтау.Кестеден функцияның таңбасы [-1; -0,9], [0,2; 0,3] и [0,7; 0,8] аралықтарында өзгеретінін көреміз. Сондықтан көпмүшеліктің осы интервалдарда 3- тен артпайтын нақты түбірлері болады, олардың әрқайсысы үшін аралық анықталды.Енді графигін салайық:Қою (Вставка ) мәзірінен график батырмасының 1- шісін шерту;Х- тің мәндерін горизонталь оське қою;Тінтуірдің оң батырмасын шертіп,

мәліметтерді таңдау (Выбрать данные) жолын таңдау, сонда мына терезе шығады;

11- cуретОсы терезеде Өзгерту(Изменить) батырмасын шертіпА2:А22 диапазонын белгілеу, сонда аргумент мәндері горизонталь оське келіп түседі;ОК батырмаларын шерту.

12- суретМакет мәзірінен тор көз( сетка) батырмасын шерту;Сонда мына график шығады:

13 - сурет3. Шешуді іздеу(Поиск решения) мәзірі арқылы нақты түбірлерін табайық:Егер бұл мәзір жұмыс парағында көрінбесе, оны шығарып алу тәсілін жоғарыда айтып кеттік.Түбірдің дәлдігін тағайындауКестеде көпмүшелік таңбасын өзгертетін интервалдарды анықтадық, онда әр интервалда бір түбір болады;Сол түбірлерді анықтау үшін С3 ұяшығына А3 – тегі мәнді жазып, D3- ке В3-тегі формуланы көшіріп жазамыз;Мәліметтер (Данные) мәзіріндегі шешуді іздеу(Поиск решения) мәзірін шерту, сонда мына терезе шығады:

14 - суретПараметр батырмасын шертіп, дәлдікпен итерацияны тағайындау, ОК батырмасын шерту;

15 - сурет

Одан кейін поиск решения терезесіндегі мақсатты функцияны тағайындау(“Установить целевую функцию”) ;функция мәні тұрған ұяшықты D3-ті шерту;мән (значение) терезесінде 0-ді қою; ұяшық мәнін өзгерту (Изменяя ячейки) терезесінде аргумент мәні тұрған ұяшықты C3-ті шерту;Орындау (Выполнить) батырмасын шерту, сонда мына терезе шығады;

16 – сурет

ОК батырмасын шерту, сонда табылған түбір сақталады.

3- кестеҚалған түбірлерді осы әрекеттерді қайталап табуға болады, тек ұяшықтар адресі өзгереді.Экранда Шешуді іздеу(Поиск решения) мәзірі арқылы тапқан нәтиже C3 ұяшығында көрінеді, сонымен қатар функцияның да мәнін есептейді, ол D3 ұяшығында орналасады. Біздің жағдайда -0,92, ал функцияның жуық мәні 0,000. Осылай C15 және C20 ұяшықтарында қалған екі түбірлерді

орналастырып, табуға болады. Олар 0,210 және 0,719.

4 – кесте

х мәні у мәні Теңдеудің түбірі Функцияның мәні

-1,00 -0,1665 -0,920 0,00

-0,8 0,1842

-0,60 0,3421

-0,4 0,3553

-0,20 0,2716

0 0,1391

0,20 0,0058 0,210 0,00

0,4 -0,0803

0,60 -0,0711 0,721 0,00

0,8 0,0812

1,00 0,4247

5 - кесте1-мысал. Трансцендент теңдеуді шешу х2 -20sinx =0 теңдеуінің [-2π; 2π] аралығындағы түбірлерін тап:Берілген аралықта функция анықталған және үздіксіз;0,1 қадаммен кесте құру ;Түбірлерді оқшаулау;: [-0.04 ; 0.06], [2.76;2.86] аралықтарында функцияның мәнінің таңбасы өзгерді, яғни осы аралықта түбір бар деп, Шешуді іздеу(Поиск решения) мәзірі арқылы алдыңғы есептегі алгоритм бойынша түбірлерін табамыз: Бірінші түбір x=0 , екінші түбір x=2.752917

6-

кесте

4.Параметрді таңдау әдісімен теңдеулердің түбірін табу1 - мысал. Больница штатында 6 санитар, 8 медбике, 10 дәрігер, 3 бөлім меңгерушіс,1 бас дәрігер, 1 дәріхана меңгерушісі, 1 шаруашылық және 1 аурухана меңгерушісі болсын. Бір айдағы жалақы фонды 10000 доллар болсын.Осы аурухана қызметкерлерінің жалақысын тағайындау керек.Мұндай есептерді шешу үшін таңдау әдісін қолдануға болады, бірақ оған көп уақыт қажет. MS EXCEL-дің көмегімен бұл есепті лезде шешуге болады. Ол үшін есепті шешетін модель құрамыз,

оның негізі ретінде санитардың жалақысын алып, қалғандарының жалақысы осыған байланысты қанша есе көп және қаншаға артық болатындай етіп есептейміз. Математикалық тілмен айтқанда әрбір жалақы санитар жалақысының сызықтық функциясы болады: А*С+В, мұндағы С- санитар жалақысы, А мен В әр қызметкерге берілетін коэффициенттер. Оны былай анықтаймыз:медбике санитардан 1,5 есе артық алады (А2=1,5; В2=0); дәрігер санитардан 3есе артық алады (А3=3; В3=0);бөлім меңгерушісі – дәрігерден 30$- ға артық алады (А4=3; B4=30);дәріхана меңгерушісі санитардан 2 есе артық алады (А5=2; В5=0);шаруашылық меңгерушісі – медбикеден 40$ - ға артық алады (А6=1,5; В6=40);бас дәрігер санитардан 4 есе артық алады (А7=4; В3=0);аурухана меңгерушісі – бас дәрігерден 20$ - ға артық алады (А8=4, В8=20);Әр қызметкердің санын біле отырып, бұл модельді былай жазуға болады:N1*(A1*C+B1)+N2*(A2*C+B2)+...+N8*(A8*C+B8) = 10000,Мұндағы N1 – санитарлар саны , N2 – медбикелер саны және и т.б. A1...A8, B1...B8 и N1...N8, - белгілі , ал С – белгісіз. Сонда есепті талдай отырып, санитардың жалақысын тағайындасақ, қалғандары соған байланысты табылады. Санитар жалақысы 150$ болсын. Кесте құрайық:

7 - кестеD бағаны формулалар арқылы толықтырылады: D4 ұяшығына =В4* $D$3+С4, D5 ұяшығына ==В5* $D$3+С5, т.с.с F бағанын ==D3*E3. Формуласы арқылы есептейді. F11- де бас мәзірде ∑ батырмасын шертіп, жалпы жалақыны табады.F11- ұяшығында мәліметтер(Данные) мәзірінде “Анализ что- если” батырмасынан Параметрді таңдау (Подбор параметра) пунктін шерту, сонда мына терезе шығады:Ұяшықты тағайындау (Установить в ячейке) терезесіне жалпы жалақы ұяшығының адресі F11 – ді жазу

Мән (Значение) терезесіне жалақы фондын, біздің жағдайда 10000 санын жазу;

Ұяшық мәнін өзгерту (Изменяя значение ячейки) санитар жалақысы тұрған адрес D3 –ті енгізу;ОК – шерту.

17- суретСонда мына кесте шығады:

8- кестеЖалпы фондтағы суммаға байланысты әрбір қызметкердің жалақысы есептелінеді.2 - мысал. Фабрика 3 түрлі конфет шығаруы керек . Олады шартты түрде "A", "B" және "C" деп атайық. Әр конфеттің 10 кг- ынан "А" конфетінен 9, "В" дан – 10, "С" – 16 теңгеден пайда түсетіні белгілі.Бірақ осы конфеттерді өндіруге қажетті шикізат саны шектеулі. Осы жағдайда қай конфетті, қанша кг. өндіргенде максимум пайда табуға болатынын анықтайық. Шикізат кестесі:

Шикізат Шикізатты пайдалану мөлшері Шикізат қоры

А В С

Какао 18 15 12 360

Қант 6 4 8 192

Дәмдеуіш 5 3 3 180

Табыс 9000 10000 16000

9 - кестеЕнді осы кестені EXCEL- ге салайық:

10- кестеШешуді іздеу (Поиск решения) батырмасын шерту:

18 - суретСуретте көрсетілгендей мәндерді терезеге орналастыру;

Қосу(Добавить)батырмасын шертіп, шектеулерді қою ;

Параметр батырмасын шерту; Итерация санын, ауытқуды, жинақтылықты қою; Сызықтық модельді таңдау. Ок батырмасын шерту; Орындау (Выполнить) батырмасын шерту;

19 - сурет

11 – кесте

20- суретОК батырмасын шертіп, сақтау.Шешу терезесінен В конфетінен 8 кг, С конфетінен

20 кг өндіруге, ал А конфетін шығармауға болатынын көреміз.. Сонда максимум табыс 400000 тенге болады. Бақылау сұрақтары:

1. Excel – де қандай теңдеулердің түбірін табатын қондырғы құралдар бар?2. Мақсатты функция деген не?3. Параметрді таңдау(Подбор параметра) құралын теңдеуді шешуге қалай қолдануға болады?4. Шешуді іздеу( Поиск решения) құралын теңдеуді шешуге қалай қолдануға болады?5. MS Excel- де шешуді іздеу дәлдігін қалай көрсетуге болады?6. Графиктік тәсілмен теңдеудің түбірін қалай табады?7. Түбірді оқшаулау деген не?8. Теңдеу түбірлері қандай аралықтарда болады?9. Түбірді нақтылау әдісін айтып бер.10. Түбірді оңтайландыру үшін қай мәзір қолданылады?

Тапсырмалар:

Нұсқа № f(x)=0 теңдеуі Түбір іздеу аралығыA B

1 1 3

2 1 43 2 44 3 6

5 2 6

6 1 8

7 1 68 2 6

9 1 7

10 2 8

11 2 3

12 1 42. Сызықтық теңдеулер жүйесін шешу

Сызықтық алгебра есептерін шешу, оның ішінде сызықтық теңдеулер жүйесін шешу көп уақытты қажет етеді. Әсіресе, сызықтық теңдеулер жүйесін матрицалық әдіспен шешуде кері матрицаны анықтау өте ұзаққа созылады, бұл мәселені MS Excel пакетінің көмегімен шешу жылдам әрі ыңғайлы.

a11x1+a12x2+…+a1nxn=b1

a21x1+a22x2+…+a2nxn=b2 (1)

...........................................................

am1x1+am2x2+…amnxn=bm

мұндағы xj -белгісіздер, aij –белгісіздер коэффициенті, bi –бос мүшелер (i=1,2,…m, j=1,…,n)Матрица түрінде былай жазылады: AХ=В Х={xj}- белгісіздер матрицасы; A={aij}- белгісіздер коэффициенттерінің матрицасы; B={bi}- бос мүшелер матрицасы.(A/В) матрицасы - кеңейтілген матрица деп аталады, мұнда А-матрицасына бос мүше бағаны тіркелген.Анықтама 1.Егер bi=0 болса, онда біртекті сызықтық теңдеулер жүйесі деп аталады, ал b i≠0 болса,онда біртексіз сызықтық теңдеулер жүйесі деп аталады.

(х1,х2,...,хп)- шешімдер жиыны немесе жүйе шешуі деп аталады.Анықтама 2.Егер екі жүйенің бірдей шешулер жиыны болса, онда мұндай жүйелер эквивалентті деп аталады.Анықтама 3.Егер жүйенің бір де бір шешуі жоқ болса, ондай жүйені сәйкес емес жүйе деп атайды.Мысалы: x1+x2=1 х1+x2=3 жүйесінің сол жақтағы екі теңдеуі бірдей, ал оң жағы әртүрлі.Сондықтан бір де бір шешуі жоқ , оны сәйкес емес жүйе деп атайды.Анықтама 4.Егер сызықтық теңдеулер жүйесінің шешуі бар болса, ондай жүйені сәйкес деп, ал бір ғана шешуі бар болса, оны анықталған деп атайды. Анықтама 5.Егер Ax =0 болса, онда біртекті жүйенің әр уақытта бір шешуі бар, (x1=0, x2=0,…xn=0) ол жүйені әр уақытта қанағаттандырады.Сондықтан осы шешуді тривиаль шешу деп атайды.Енді біртекті теңдеулер жүйесінің одан басқа, тривиаль емес шешуі бар ма, осы мәселені анықтау керек.А - n - өлшемді матрица болсын.Анықтама 6. Ах=λx теңдігі орындалатын, кез-келген 0-ге тең емес х векторы жататын кейбір векторлық кеңістік болса, онда х-ті А-матрицасының меншікті векторы деп атайды да, оған сәйкес λ-ны А матрицасының меншікті мәні деп атайды. Ах= λх теңдігі (А- λ Е) х=0 теңдігіне эквивалентті. Бұл біртекті теңдеулер жүйесі, оның 0-ге тең емес(тривиальды емес )шешулерін іздейтін меншікті векторлары болады. Ол жүйенің 0-ге тең емес шешулері r(A- λ E) <n , яғни det(А- λ Е) =0 болғанда болады.Анықтама 7. det(А- λ Е) =0 көпмүшелігі А матрицасының характеристикалық теңдеуі деп аталады. Анықтама 8. Егер А-ның меншікті мәндері болса, онда сәйкес (А- λ Е) =0 жүйесінің 0-ге тең емес шешулері А-ның меншікті векторлары болады. Осы жүйенің шешулер жиыны А матрицасының λ меншікті мәніне сәйкес меншікті , бағынышты кеңістіктері деп аталады. Кей жағдайларда Ау= µВу (y≠0 ) қатынасы мен анықталатын y меншікті векторын және µ меншікті мәнді табуға тура келеді, мұндағы В≠0 ерекше емес матрица, у меншікті вектор және µ меншкті мән.

Анықтама 9. Егер шешулері біреуден көп болса, ондай жүйе анықталмаған сәйкес жүйе болады.Мысалы: x1+2x2=7 анықталған,өйткені оның бір ғана шешуі бар. x1+x2=6 х1=5, x2=1

ал 3x1-x2=1 анықталмаған,өйткені шексіз көп шешуі бар

6x1-2x2=2 x1=k , x2=3k-1Анықтама 10. Анықталмаған жүйенің барлық шешулер жиыны, оның жалпы шешуі деп аталады да, ал бір нақты шешуі- жеке шешу деп аталады.Анықтама 11. Жалпы шешуден, бос айнымалылардың мәнін 0-ге теңестіріп алған шешуді

базистік шешу деп атайды Теңдеулер жүйесінің сәйкестігін тексеруде ең маңызды роль - рангін табу. n*m өлшемді А матрицасы берілсін. Оның кейбір жолдары мен бағандарын сыза отырып, одан к-дәрежелі квадрат матрица алуға болады. Осы к-дәрежелі матрицалардың анықтауыштарын А матрицасының к-дәрежелі миноры деп атайды.Анықтама 12. Минорлардың 0-ге тең емес, ең үлкенінің ретін А матрицасының рангі деп атайды да, оны r(A) деп белгілейді.Осы анықтамадан r(A)≤min(n,m), r(A)=0 болса, онда А 0-дік матрица, ал r(A)=n болса,онда А-ерекшеленбеген матрица болғаны, яғни det(A) ≠0. Қарапайым түрлендірулерден (жолдарды ауыстыру, оларды санға көбейту және қосу) матрицаның рангі өзгермейді.Анықтама 13. m белгісізі бар n теңдеулер жүйесінің шешуі бар ма, жоқ па, оны зерттеу үшін мына шарттарды есте сақтау керек : • егер r(A/B)>r(A) болса, онда шешуі жоқ; • егер r(A/B)=r(A)=m болса, онда жалғыз шешуі бар.

• егер r(A/B)=r(A)<m болса, шексіз көп шешуі бар.Мұндағы (A/B) - кеңейтілген матрица Сызықтық теңдеулер жүйесін шешудің көптеген тәсілдері бар. Оларды дәл және жуық шешу деп бөледі. Егер дәл шешу болса, оны бірнеше арифметикалық және логикалық амалдардан кейін табуға болады. Осы параграфта нақты мысалдармен дәл шешулерді табу тәсілдерін қарастырамыз.1. Крамер ережесі.1. (1) теңдеулер жүйесін матрицалық теңдеу түрінде жазып алу;2. Кеңейтілген матрицаны жасақтап, олардың рангін табу, егер ол белгісіздер санына тең болса, онда жүйенің жалғыз шешуі бар деп, det (A) –ны есептеу;3. Көмекші анықтауыштарды А1,А2,…, Аi жасақтап, есептеу;4. Олардың det(A1), det(A2),…, det(Ai) – тарын есептеу;5. Жүйенің шешуін (i=1,…,n) формуласы бойынша табу.Бұл әдісті қолдану нәтижесінде орындалатын арифметикалық амалдар саны- S=(n2 -1)( n2 +n+3) /3 1-мысал .

Берілген стж –сін матрица түрінде жазып алайық:

1. Крамер ережесін пайдаланып шешуБұл ереже бойынша бас анықтауышты және көмекші анықтауыштарды есептеп , белгісіздерді X1= d1/d ; X2= d2/d; X3= d3/d….. XN= dN/d формуласымен табадыМұндағы d – бас анықтауыш, ол белгісіздер коэффициенттерінен тұрады. Ал d1,d2, d3…..dN – көмекші анықтауыштар, оларды бас анықтауыштан белгісіздер коэффициенттері тұрған бағанды бос мүшелермен алмастыру арқылы алады. Мысалы d1-ді Х1- белгісізінің коффициентері тұрған бағанды , d2-ні Х2-нің коффициентері тұрған бағанды т.с.с. dN - ді ХN - нің коффициенттері тұрған бағанды бос мүшелермен алмастыру арқылы алады1. Жүйенің анықтауышын табайық:

2 1 -5 1 1 -3 0 -6 0 2 -1 -2 1 4 -7 6 d= 27

Төртінші ретті анықтауыш 0-ге тең емес, яғни берілген жүйенің рангі 4 – ке тең. Олай болса, 4 белгісізі бар бұл жүйенің 4 шешуі болады.1. Енді көмекші анықтауыштарды математикалық функциялардан мопред функциясын таңдап, мәнін есептеу:

9- кесте

10 - кесте

Мопред функциясын таңдау алгоритмі:Есептеу нәтижесін көрсететін диапозонды таңдау;Еxcel – дің формула енгізетін терезесіндегі fx таңбасын шерту немесе Формула мәзірінен Математикалық функциялардан алып қою.Сонда мына терезе шығады:

17 - сурет

Осы терезеде Массив деген жолақшаға мәнін есептейтін диапозонның адресін қою;Ок батырмасын шерту.

11- кестеОсы әрекеттер 1, 2 – кестеде көрсетілген.4.Белгісіздердің мәнін табу Крамер ережесі бойынша мына формулалар арқылы іске асырылады.:x1= d1/d ; x2= d2/d ; x3=d3/d; x4=d4/d x1= 3x2= -4x3= -1x4= 1

5.Тексеру үшін МУМНОЖ функциясын қолданады. Оны пайдаланудың алғашқы 2 пункті Мопред функциясына ұқсас, одан кейін мына терезе шығады:

18 - сурет

1- терезеге 1- массив, 2- терезеге 2- массив адрестерін қою. Ескерту: 1- массив бағандар саны 2- массивтің жол санына тең болуы керекОдан кейін F2 және CTRL+SHIFT + Enter пернелерін басу.Ескерту: егер соңғы пункт орындалмаса, яғни бірден ОК басылса, бір – ақ мән шығып қалады.II Матрицалар арқылы шешу.Ол үшін :Белгісіздер коффициенттерінен матрица жасақтау;МОБР фунциясы арқылы кері матрицаны табу;Кері матрицаны бос мүшелер матрицасына көбейту.2 – Мысал.2 – мысал.

X1 Х= X2

X3

1. A Белгісіздер

коффициенттерінің матрицасыМОБР фунциясы арқылы кері матрицаны A1 табу;Есептеу нәтижесін көрсететін диапозонды таңдау;Еxcel – дің формула енгізетін терезесіндегі fx таңбасын шерту немесе Формула мәзірінен Математикалық функциялардан МОБР – ды таңдау;Сонда мына терезе шығады (19 – сурет):

19 - сурет Осы терезедегі массив жолақшасына белгісіздер коэффициенттерінің матрицасының диапазонын

қою.;Одан кейін F2 және CTRL+SHIFT + Enter пернелерін басу.

12 - кестеЖүйенің шешуін табу:

Нәтиженің орнын тағайындау;А1 кері матрицаны бос мүшелер матрицасына В-ға МУМНОЖ функциясы арқылы көбейту.

13 - кестеТабылған шешуді тексеру:Белгісіздер коффициенттерінің матрицасын МУМНОЖ функциясы арқылы табылған шешу матрицасына көбейту;Сонда шыққан нәтиже бос мүшелерге тең болса, онда шешуі дұрыс табылғаны.

14 - кестеОқушыларға өз беттерінше жасайтын тапсырмалар:3 белгісізі бар теңдеулер жүйесі № 1 № 24,24x1+2,73x2-1,55x3=1,87 0,43x1+1,24x2-0,58x3=2,712,34x1+1,27x2+3,15x3=2,16 0,74x1+0,83x2+1,17x3=1,263,05x1-1,05x2-0,63x3=-1,25 1,43x1-1,58x2+0,83x3=1,03№ 3 № 40,43x1+0,63x2+1,44x3=2,18 1,24x1+0,62x2-0,95x3=1,431,64x1-0,83x2-2,45x3=1,84 2,15x1-1,18x2+0,57x3=2,430,58x1+1,55x2+3,18x3=0,74 1,72x1-0,83x2+1,57x3=3,88№ 5 № 60,62x1+0,56x2-0,43x3=1,16 1,06x1+0,34x2+1,26x3=1,171,32x1-0,88x2+1,76x3=2,07 2,54x1-1,16x2+0,55x3=2,230,73x1+1,42x2-0,34x3=2,18 1,34x1-0,47x2-0,83x3=3,26№ 7 № 83,15x1-1,72x2-1,23x3=2,15 1,73x1-0,83x2+1,82x3=0,360,72x1+0,67x2+1,18x3=1,43 0,27x1+0,53x2-0,64x3=1,23 2,57x1-1,34x2-0,68x3=1,03 0,56x1-0,48x2+1,95x3=-0,76№ 9 № 10

0,95x1+0,72x2-1,14x3=2,15 2,18x1+1,72x2-0,93x3=1,060,63x1+0,24x2+0,38x3=0,74 1,42x1+0,18x2+1,12x3=1,071,23x1-1,08x2-1,16x3=0,97 0,92x1-1,14x2-2,53x3=-0,45№ 11 № 122,23x1-0,73x2+1,27x3=2,43 0,65x1-0,93x2+0,45x3=-0,722,15x1+3,17x2-1,43x3=-0,73 1,15x1+0,43x2-0,72x3=1,240,83x1+0,72x2+2,12x3=1,42 0,56x1-0,18x2+1,03x3=2,15№ 13 № 141,16x1-0,28x2+2,16x3=1,60 2,16x1-2,83x2+1,15x3=2,320,65x1+0,76x2-1,18x3=0,28 1,71x1+2,17x2-0,83x3=1,250,53x1+1,07x2-0,63x3=1,27 0,35x1-0,72x2+1,03x3=0,82№ 15 № 161,02x1+0,72x2-0,65x3=1,27 0,53x1-1,63x2-0,76x3=2,180,74x1-1,24x2-1,73x3=0,77 0,86x1+1,17x2+1,84x3=1,951,78x1+2,32x2+0,74x3=1,16 0,32x1-0,65x2+1,11x3=-0,474 белгісізі бар теңдеулер жүйесі№1 № 2

№ 3 №4.

№ 5 № 6.

№ 7 №8.

№ 9 № 10.

№ 11 № 12.

Курстың тақырыптық оқыту жоспары

р/с Тақырыптың аты Сағат саны Өткізілу түрі

Білімдік қазына

Барл

ығы

Лек

ция

прак

тика

1 2 3 5 8 6 71- жартыжылдық

1-тақырып

Теңдеулер және олардың түрлері

4 сағат

2- 3- 4- 5-

1 Кіріспе 1 Шолу Ізденушілік2 3-дәрежелі теңдеулерді

шешу формуласы1 Лекция Формулалармен

танысу, зерттеушілік

3 Жоғары дәрежелі алгебралық теңдеулер

1 ЛекцияПрактика

Тапсырма

4 Трансцендент теңдеулер, оларды шешу тәсілдері

1 Практика Тапсырма

2 -тақырып

Excel электронды кестесімен таныстыру

10 сағат

Практика Тапсырма

1. Кесте құру 1 Практика Кестелерді толтыру

2 График салуды меңгерту Практика График салу

3 Теңдеулерді графикалық әдістермен шешу

1 1 Практика ІзденушілікТеориялық білімдііске асыру

3 Теңдеудің түбірі жатқан аралықты анықтау

1 1 ЛекцияПрактика

ІзденушілікТеориялық білімдііске асыру

4 Параметрді таңдау әдісімен теңдеудердің түбірін табу


Ізденушілік

5 Шешуді іздеу (Поиск решения)әдісімен теңдеулердің түбірін табу

1 1 ЛекцияПрактика

ІзденушілікТеориялық білімдііске асыру

6 Жұмыстарын қорғау 2 Практика Пәнаралық байланысты жүзеге асыру.Топпен жұмыс

2 - жартыжылдық (18 сағат)3- тақырып

Сызықтық .Сызықтық теңдеулер жүйесі жүйесі

6 сағат

1 Сызықтық теңдеулер жүйесін шешу тәсілдері

1 Лекция Ізденушілік ЗерттеушілікТапсырмалар

2 Анықтауыштар туралы мәлімет

1 Практика Теорияны іске асыру

3 Анықтауыштарды MS Excel электронды кестесінде есептеу

1 Практика Жеке және топтық тапсырмалар

4 Крамер ережесі және анықтауыштарды есептеу

1 1 Практика Жеке және топтық тапсырмалар

5 2-белгісізі бар теңдеулер жүйесін шешу тәсілдері

1 Практика Жеке тапсырмалар

4- тақырып

Матрицалық әдіс 8 сағат

1 Матрицалық теңдеулер туралы мәлімет беру

1 Лекция Зерттеушілік жұмыстар

2 Кері матрицаны табу әдісімен таныстыру


Теорияны іске асыру

3 3 және одан да көп белгісізі бар сызықтық теңдеулер жүйесін шешу

1 Практика Теорияны іске асыру

4 МОБР, МУМНОЖ, МОПРЕД функцияларымен таныстыру және оны меңгерту

1 Практика Практикалық есептерді шешу

5 Өз беттерінше жұмыс тапсырмалары

1 Практика Алған білімдерін жинақтап, іс жүзінде қолдану

5- тақырып.

Сызықтық программалау саласымен таныстыру

3сағат

1 Симплекс әдісі 1 Лекция Салыстыру, зерттеу

2 Осы саладан тапсырмалар беріп, оны қорғату

2 Практика Ізденушілік, теорияны қолдану

Ә д е б и е т т е р:1. Н.С.Бахвалов, Н.П.Жидков, Г.М.Кобельков Численные методы, М. Лаборатория базовых знаний, 2002.-632с.2. В.И.Крылов, В.В.Бобков, В.И.Монастырный «Вычислительные методы», М. Наукэ,1976, т.1; М., Наука, 1977, т.23. В.М.Вержбицкий Численные методы.Линейная алгебра и нелинейные уравнения. М.: Высшая школа, 2000-266с; Математический анализ и обыкновенные дифференциальные уравнения. М.: Высшая школа, 2001.-382с.4. Е.А.Волков «Численные методы», М.:Наука, 1982. -248с.5. М.Г.Калиткин «Численные методы», М.:Наука, 1978. -512с.6. Г.И.Марчук «Методы вычислительной математики», М.;Наука, 1980.— 535с7. . А.А.Самарский, Н.В.Гулин «Численные методы», М.;Наука, 1989.~429с.8. А.А.Самарский «Введение в численные методы», М., Наука, 1987 9.М.ПЛапчик, М.И.Рагулина, Е.Л.Хеннер «Численные методы», М,Издательский центр «Академия», 2004-384с. 10.Мордкович А.Г. Алгебра и начала анализа , 10, 11 класс./профильный уровень/, 2 части, М. : Мнемозина, 2007 г.11.Семенко Е.А. Сборник тестовых контрольных заданий по математике для подготовке к итоговой аттестации в профильных классах, изд.”Просвещение – ЮГ”, 2006 г12Л.Я, Лисничук Н.Н. и др. Изучение сложных тем курса алгебры в средней школе. М.: “Илекса”, 2006г.12

БАҒДАРЛАМАЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНДЫ ЕСЕПТЕР5-11 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН

(аптасына –2 сағ, барлығы – 68 сағ)

Байтасова Л.С., Аубакирова А.Д.Ш.Уәлиханов атындағы №12 мамандандырылған гимназияның математика пәнінің мұғалімдері

Пікір жазған: Жаксыбекова К.А., әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік ұлттық университетінің профессоры, физика-математика ғылымдарының докторы

Түсініктеме хат мазмұныМатематиканың әр түрлі бағыттарын ашып көрсететін мазмұнды есептер математиканы

оқыту үрдісін жетілдіруде және жалпы білім беруде маңызды роль атқарады. Оқушылардың оқу материалдарын тиянақты меңгерулеріне, алған математикалық білімдерін практикада қолдана білулеріне, олардың өз беттерінше жұмыс істеу барысындағы нақты білімдері мен біліктіліктеріне қатысты маңызды мәліметтер жинақтауларына, түрлі ақпараттарды қабылдау, қорыту қабілеттерінің дамуына, математиканың пәнаралық байланыстардағы ролін күшейтуге және олардың жалпы білімдерін кеңейтуге мүмкіндік береді.

Математика сабақтарында оқушыларды қызықтыратындай мазмұнды есептерді пайдалану арқылы оқушыларды талапқа сай жан-жақты дамытып, олардың білімінің, оның ішінде математикалық білімнің маңызын түсіне алуларына мүмкіндік жасауға болады. Сондықтан мазмұнды есептердің жүйесін материалдар мазмұнында экологиялық, экономикалық, ұлт -аймақтық және т.с.с. ерекшеліктер ескерілген есептермен толықтыруды осы сыныптарда математикалық білім беруді ізгілендірудің бірден-бір бағыты ретінде қарастырамыз.Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері:

Қоғам талабына сай білім беруге және оларды дамытуға мүмкіндік беретін мазмұнды есептер жүйесін жетілдірудің бағыттарын айқындау және оны негіздеу.

Зерттеу мақсатына және болжамына сәйкес мынадай міндеттері анықталады:1. Оқулықтарға енетін мазмұнды есептер жүйесіне сандық және мазмұндық талдау жасаудың

әдістерін анықтау.

2. Арнайы критерийлерді жасау және оларға сүйене отырып мазмұнды есептер жүйесін құру үшін негіз болатын математика курсына енетін мазмұнды есептердің мазмұндық элементтерін анықтау.

3. Мазмұнды есептер жүйесін пайдаланудың әдістемесін негіздеу және жасау, жасалған әдістеме тиімділігін педагогикалық эксперимент арқылы тексеру.

Осы міндеттерді шешуде қолданылған жалпы әдістері:- зерттеудің әдіснамалық негізін және оның теориялық негізін айқындау мақсатында

педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерді зерделеу және оларға талдау жасау;- бағдарламаларға, мектеп құжаттарына талдау жасау, оқушылардың математикалық білімдері

мен біліктерінің жайын зерттеу, мектеп құжаттарына талдау жасау;- педагогикалық тәжірибе жүргізу, оқыту үрдісін бақылау, мұғалімдермен, оқушылармен

әңгімелесу, сауалнама жүргізу және тәжірибе нәтижелерін математикалық статистика көмегімен өңдеу және қорытындылау.

Математика курсын зерделеу барысында мазмұнды есептер жүйесі оқушыларға негізгі математикалық ұғымдарды меңгерту мақсатында ғана емес, олардың жалпы білімдерін тереңдете отырып тәрбие беру мақсатында пайдаланылуы тиіс екендігі анықталады. Аталған сыныптар бойынша мазмұнды есептер оқушылардың ойларын дамытып, функционалдық тәуелділік идеясын барынша терең меңгертіп, есептеу мәдениеттерін көтеріп, қолданбалы біліммен, практикалық білік пен дағдылармен қаруландырады.

Есептердің жалпы мазмұнының қоғам талабына сай оқушыларды қажетті біліммен, біліктермен қамтамасыз етудегі және оларды жан-жақты дамытудағы мүмкіндіктерін анықтау.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі1-бөлім. Негізгі мектептегі экономикалық мазмұнды есептер ( 14 сағат)Қозғалысқа берілген мәтіндік есептерді шығару.Жұмыс және еңбек өнімділігіне берілген мәтіндік есептер.Пайызға,пропорцияға берілген мәтіндік есептер.Арифметикалық амалдардың компоненттерінің арасындағы байланысты анықтауға берілген мәтіндік есептер.Қоспа мен қорытпаға және концетрация мен пайыздық құрамды анықтауға берілген мәтіндік есептер.Теңдеу құру арқылы мәтіндік есептерді шешу тақырыбы бойынша бақылау жұмыстары.2-бөлім. Бір және екі айнымалысы бар теңдеулер жүйелері (6 сағат)3- бөлім. Геометриядағы экономикалық мазмұнды есептер (10 сағат)4-бөлім. Функция. Функция графигі ( 6 сағат)5- бөлім. Бағдарлы мектептегі экономикалық мазмұнды есептер (5 сағат)6- бөлім. Экономикалық мазмұнды халық есептер (3сағат)

Нормативті бөлім/С Тақырыптың аты Сағат саныӨткізілу түрі Білімдік қазынасы

Кіріспе. Экономикалық мазмұнды есептер түрлері

1 Баяндау, презентация Мазмұнды есептер жүйесі. Реферат

Экономикалық мазмұнды есептер және шығару жолдары

1 Венн диаграммасы.Постер.

Топтық жұмыс

Есепті шығару жолдарының сызбасы

Түзу бойындағы бір қалыпты қозғалыс

2 Практикалық жұмыс Қозғалысқа берілген мазмұнды есептерді шығару

Өзен бойындағы қозғалысқа есептер шығару

2 Практикалық жұмыс Мазмұндық есептердің негізгі компоненттерін анықтау

Өзіндік жұмыс 1 Практикалық жұмыс Теңдеуді дұрыс құру, дұрыс шешім қабылдау

Шеңбер бойындағы қозғалыс 2 Дәріс, практикалық жұмыс , формуласын

пайдалана алуШығармашылық жұмыс 1 Топтық жұмыс

Экономикалық Белгісіз компоненттерді

таба білу, логикалық

есептер жинағы ойлауды қалыптастыру Мазмұнды есептерДеңгейлік тапсырмалар

1 Бақылау Өзара бағалау Оқуды бағалау

Қозғалыс тақырыбындағы есептерге қорытынды жасау

Жұмыс пен еңбек өнімділігін анықтауға берілген мазмұнды есепте

2 Практикалық жұмыс Жұмыс және еңбек өніділігі туралы түсінік.А=N*t формуласы

10 Еңбек өнімділігі және оларды шешу жолдары

1 Реферат Қаржы,менеджмент, кәсіпорын , еңбек ақысы, ұлттық валюта-теңге ұғымдарымен танысу

11 Бір айнымалысы бар теңдеулер және теңдеулер жүйесі

2 Дәріс Практикалық жұмыс

Мазмұнды есептерді теңдеулер арқылы шешу жолдарын үйрену

12 Екі айнымалысы бар теңдеулер және теңдеулер жүйесі


Мазмұнды есептерді теңдеулер арқылы шешу жолдарын үйрену

13 Екі айнымалысы бар теңдеулер жүйесін Крамер формуласымен шешу

2 Практикалық жұмыс Крамер формуласын білуі тиіс

14 Бірлесіп жұмыс істеуге берілген экономикалық есептер

2 Практикалық жұмыс Жұмыс және еңбек өнімділігі туралы түсінік. А=N*t формуласы

15 Өзіндік жұмыс 1 Практикалық жұмыс Деңгейлік тапсырмалар

Мазмұнды есептерді шешу жолдарын үйрену және меңгеру

16 Бір мезгілде әртүрлі трубалармен толтыратын бассейндер туралы есептер

2 Практикалық жұмысДеңгейлік тапсырмалар

Екі айнымалысы бар теңдеулер және теңдеулер жүйесін шешу тәсілін пайдалану

17 Шығармашылық жұмыс 1 Топтық жұмысСемантикалық кесте

Мазмұнды есептердегі мәліметтерге түсінік беру, мәліметтер жинау

18 Пайызға берілген экономикалық есептер


Пропорция, пайыз ұғымдарын негіздеу

19 Геометриялық фигураларға қатысты есептер

1 Практикалық жұмыс Фигураларға қатысты шамаларды анықтау

20 Пайыздың күрделі өсу формуласы

1 ДәрісПрактикалық жұмыс

Банк Банк жүйесі Депозит

21 Пайызға берілген экономикалық есептерді алгебралық тәсілмен шешу

1 Практикалық жұмыс Сұраныс және ұсыныс Бағалы қағаздар Тұтынушы құқығын қорғау заңы

22 Есептер шығару 1 Практикалық жұмыс Экономикалық ұғымдарға түсінік бере білу

23 Арифметикалық амалдардың компоненттерінің

2 Дәріс Сандарға шолу

Сандар сыры

арасындағы байланысты есептер

24 Сандардың формуласын қолдану

2 Практикалық жұмыс Натурал сандар арасындағы берілген есептерді шешу жолдарын үйрену

25 Қосылғыштары кейбір сандарға пропорционал болатын есептер


Кері және тура пропорционалдық шамаларды анықтау

26 «Сандар сыры» шығармашылық жұмыс

1 Топтық жұмыс Презентация

Елдер нумерологиясының сырын білу қажет

27 Қоспа мен қорытпаға немесе концентрация мен пайыздық құрамды анықтауға берілген есептер

1 Дәріс Презентация

Қорытпа массасы, заттың концентрациясы ұғымдарына басты назар аудару

28 Есептер шығару 1 Практикалық жұмыс Есептерді шешу жолдары29 Өзіндік жұмыс. Деңгейлік

тапсырмалар1 Өзара бағалау

Сынақ жұмысыПәнаралық байланыс

Өмірмен байланыс30 Геометриядағы

экономикалық мазмұнды есептер

1 Баяндау Презентация

Сызба мен есептеу арасындағы байланыс Кәсіптік бағдар беру

31 Төртбұрыштар ауданына қатысты мазмұнды есептер

1 Практикалық жұмыс Сызбалармен жұмыс істеуге үйрету

Формулаларды еске үйрету32 Түзу теңдеуі 1 Дәріс Білім, дағды ,білікті

қалыптастыру33 Шеңбер теңдеуі 1 Дәріс

Сызба жұмыстарыСызбалармен жұмыс

істеуге үйретуФормулаларды еске сақтау

34 Есептер шығару 1 Практикалық жұмыс Өмірдегі өлшеу жұмыстарын геометриялық фигуралардың ауданына қатысты есептеу

35 Шеңбер. Дөңгелек және оның бөліктерінің ауданы

1 Топтық жұмысТоптық зерттеуКластер

Интербелсенді әдіс-тәсілдерді қолданып, ойлау қабілетін дамыту

36 Айналу денелеріне қатысты экономикалық мазмұнды есептер

1 Топтық жұмыс Топтық зерттеу Кластер

Кәсіпкерлік, тұтынушы, қарапайым серіктестік ұғымдарына талдау жасау

37 Чева теоремасы 1 ПрезентацияРеферат

Өнеркәсіп, архитектура, зәулім үйлерді тұрғызудағы сызба жұмыстарына басты қадағалау жүргізу

38 Менелай теоремасы 1 Презентация Реферат

Сфералық геометрия туралы жалпы түсінік. Кәсіптік бағдар беру

39 Птолемей теоремасы 1 Презентация Реферат

Логикалық ойлау қабілетін дамыту

40 Функция Функция графигі

1 Дәріс Экономиканың өсуі мен құлдырауын графикпен кескіндеу

41 Тура пропорционалдық 2 Дәріс Практикалық жұмыс

ҚР-дағы экономиканың абсолюттік көрсеткіштерін график арқылы көрсету

42 Кері пропорционалдық 2 Дәріс Практикалық жұмыс

Табыс пен шығын арасындағы байланысты ажырату

43 Шығармашылық жұмыс 1 Топтық жұмыс Топтық зерттеу Кластер

«Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорына сипаттама

44 Бағдарлы мектептердегі экономикалық мазмұнды есептер


Кәсіптік бағдар беру Пайыз және ақша қозғалысы

45 Отбасының күнкөріс бюджеті 1 Тренинг Кесте

Ай сайынғы ағымдағы шығыстарды есептеу

46 Кәсіпкерліктің жақсы және жаман жақтары

1 Тренинг «Т» кестесі

Жеке қасиеттеріңізге және дарыныңызға талдау жасау

47 Кәсіпкерлікке кіріспе 1 Тест Кәсіпкер мүмкіндігі, кәсіпкерлік психологиясын анықтау

48 Экономикалық мазмұнды халық есептер

1 Баяндау Практикалық жұмыс

Логикалық есептерді шығару, логикалық ойлау қабілетін дамыту Өздігінен оқу

49 Уақыт және адам жасына байланысты есептер

1 Практикалық жұмыс Сандар арасындағы байланысты көрсету Жылдам шешім қабылдау

50 Кітап, газет және журнал беттерінің санын табуға арналған мазмұнды есептер

1 Практикалық жұмыс Өзара пікірталас S=n(n-1) , S=

формулаларын қолдану дағдысын қалыптастыру

51 Аралас экономикалық есептер

2 Практикалық жұмыс Экономика және математика бойынша білімдерін нақтылау

Ақпараттық - әдістемелік бөлімі- Оқыту сатыларында математика курсын оқытуға негіз болатын теориялық материалдардың қолданбалы бағыттарын іске асыруға және байланысты пәндерді оқытуға қажетті оқушылардың біліктері мен дағдыларын қалыптастыру мақсатында берілген есептердің санын анықтау;-Ұлттық және аймақтық ерекшеліктер ескерілген, мазмұнында ұлттық дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды, ұлттық ойындарды, ертегілерді, тарихи мағлұматтарды, фактілерді, ұлттық кәсіптерді, табиғатты, флора мен фаунаны және т.б. материалдарды қамтыған есептердің санын анықтау;-Мазмұнында экологиялық білімді, экологиялық мәдениетті, түрлендіруші қызметтегі адамның рөлін бағалай алу білігін қалыптастыруға себін тигізетін экологиялық мәселелер бейнеленген есептер санын анықтау;-Тарихи мазмұндағы есептердің санын анықтау;-Қызықты есептердің санын анықтау. Сонымен бірге есептердің мазмұнына енетін ақпараттық материалдардың жаңалығы (ескірмеуі),

есептердің қолданбалы бағыттылығының адам өміріндегі мәні сияқты мәселелерге де көңіл бөлінді.Жалпы мазмұнды есептерді шешу сатылары:1. Қарапайым амалдарды орындау.а) Есеп мәтінімен жұмыс бойынша:- әрбір мәтін бөлігіндегі шамаларды анықтау;

- белгісіз шамаларды әріптермен белгілеу;- өзара тәуелді және тәуелсіз шамаларды және олардың сипаттайтын сан мәндерін анықтау;- табиғи тілде шамалар арасындағы тәуелділіктің түрін анықтау.ә) Шамалар бойынша орындалатын жұмыстар бойынша:- тәуелділіктерді (фактілерді, қатынастарды және т.б.) математикалық тілге аудару;- есеп шарты мен талабын бейнелейтін немесе шамалар арасындағы тәуелділікті өрнектейтін модель

құру;- бір шаманы екінші шама арқылы өрнектеу.Теңдеу, өрнек құру үшін шарттар белгілеу. Есеп шарты бойынша теңдеу құру: а) егер белгісіз шама берілсе; ә)егер есеп талабы бойынша белгісіз шама таңдалса.2. Таңдап алынған белгісізге байланысты есеп шарты бойынша теңдеулердің мүмкін нұсқаларын

құру.3. Формула көмегімен есепті шешу жолдарын жазу.4. Мазмұнды есептердің негізін белгілеу.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:1. А.С.Симонов «Проценты ии банковские расчеты».МВШ,№4,1998.2. А.С.Симонов «сегодняшняя стоимость завтрашных платежей»,МВШ,№6,1998.3. М.Р.Беньяминов «Математика и сельское хозяйство»,Москва,1968 год4. Елеубаев С. «Қазақтың байырғы қара есептері»,Алматы,1996жыл5. Аганина Қ.Ж, Әлдібаева Т, Байтасова Л.Экономикалық мазмұнды есептер оқу құралы.-«Ғылым» гылыми баспа

орталығы,Алматы,2000,132 бет6. ЕНТ.тренажер для подготовки к единому национальному тестированию (ЕНТ) по математике. И.П.Рустюмова,

С.Т.Рустюмова.Алматы,2011 год7. Бейсеков Ж.,Қасымбекова Н.Математикадан ҰБТ-ға дайындық Жалпы білім беретін орта мектептің 10сыныбына арналған

қолданбалы курс8. С.А.Филин,DBA,п.ғ.к.«Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге арналған жедел курстың»жұмыс дәптері. Алматы,2012. 32бет-қазақша

ҚосымшаОтбасының «күнкөріс» бюджеті

Отбасының бюджетінің баптары Айдағы орташа сома

Тамақтану шығындары

Азық-түлік емес тауарлар

Көлік шығындары

Коммуналдық төлемдер

Білім

Болжалмаған шығыстар

Барлығы

Ай сайынғы ағымдағы шығындарыңызды есептеңіздер.Ай сайынғы ағымдағы шығыстарды есептеу.

р/сШығыстар(теңгемен) Айлар

1 Жалға алу 1 2 3 4 5 62 Қызметкерлердің жалақысы

3 Көлік4 Материалдар мен тауарларды

сатып алу5 Жабдықты жөндеу6 Электр энергиясы7 Газ 8 Су мен кәріз9 Қоқыс шығару төлемдері

10 Телефон, интернет11 Кредит бойынша пайыздар

12 Болжалмаған шығындар

13 Шығындардың барлығы

БАҒДАРЛАМАэлективті курс

ТРИГОНОМЕТРИЯ10 сынып оқушыларына арналған

(аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Ануар Ж. А., Суиндыкова Р.И.КММ №178 лицей

Пікір жазған: Б.А.Қадірбаева, Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті, математика және ақпараттық жүйелер кафедрасының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты, ХАА академигі

Түсініктеме хат мазмұныӨскелең ұрпақтың туған жерге деген сүйіспеншілігін оятып, қоршаған ортаға деген адами ізгілікті

көзқарасын қалыптастыру – бүгінгі күннің басты мәселелерінің бірі. Білім беру жүйесінің басты мақсаты – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде жеке тұлғаның қалыптасуына жағдай жасау.

Еліміздің экономикалық, әлеуметтік-мәдени саласы өскен сайын, қоғам дамуының барлық саласында болып жатқан өзгерістерге сай білім беру саласы да өзгеріп, жаңару үстінде.

Бағдарламада тригонометриялық негізгі ұғымдар тоғыз жылдық мектеп курсында толық қамтылмағандықтан, жаратылыстану бағыты бойынша алынған оныншы сыныптың қолданбалы курсында мемлекеттік стандартқа сәйкес, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеріп, тригонометрияға байланысты тақырыптарды толық қамти отырып, оның өмірмен байланысы анықталып, тереңдетіліп, кеңейтіліп оқытылады. Соның негізінде бұл бағдарлама 34 сағат, аптасына 1 сағат көлемінде жасалды. Ол алты тараудан тұрады. Теориялық материалды баяндау барысында есептеуді шешу мысалдары келтіріледі. Әр тараудың соңында жаттығу есептері шығарылады. Бағдарлама оқушыларға ғылыми жұмыстар жүргізуге, пәнді толық меңгеруге, оларды кәсіби мамандыққа даярлауға бағытталып ұсынылады. Бағдарламаның негізгі мақсаты – алған білімін өмірде қолдана алу. Бағдарлама математика-физика бағдарлы мектептің оныншы сынып оқушыларына арналады. Экономика саласында іргелі ғылыми практикалық нәтижелер математикалық әдістерді кең қолдану арқылы алынып отырғаны белгілі. Математикалық біліктілікке қойылатын осы заманғы талаптар математиканы оқыту үрдісінде келесі мәселелерді алдыңғы орынға қояды: іргелі математикалық дайындық деңгейін көтеру; математика курсының қолданбалы бағытын күшейту; оқушылардың логикалық және алгоритмдік ойлау қабілетін дамыту; математикалық білімді өз беттерінше кеңейтуге және тереңдетуге ынталы болуына қол жеткізу. Жаратылыстану бағыты бойынша оныншы сыныпта отырған оқушылардың көпшілігі болашақ экономика мамандары болғандықтан , математикалық білім беру – өзекті мәселе. Демек, математиканың тарауларын терең меңгеру үшін типтік есептерді шығарып, әр түрлі формулаларды дұрыс қолдану – оқушылардың негізгі міндеті. Тригонометрияны оқушыларға жете меңгерту – оқушылардың пәнге деген қызығушылығын қалыптастыруды, математикаға бейімділіктерін бағыттауды, жоғары оқуға дайындауды көздейді. Бағдарламаның мақсаты:- оқушыларды жоғары математиканың негізі болатын тригонометриялық функциялардың негізгі қасиеттерімен, кері тригонометриялық функциялармен таныстыру;- алынған білімді сапалы түрде қолдана алудың іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру;- оқушыларға ғылыми жұмыстар жүргізуге, мамандық таңдауына көмектесу. Бағдарламаның міндеті:- оқушылардың математика пәніне деген қызығушылығын арттыру;- оқушылардың математикалық ойлау қабілетін кеңейту және тереңдету;- адамзат мәдениетінің элементі ретінде математика туралы түсініктерін кеңейту және тереңдету, оның практикадағы, ғылыми танымдағы қолданылуы туралы (математикалық ұғымдардың, теориялардың, әдістердің жан-жақтылығын сезіну, олардың адам қызметінің әр түрлі салаларында қолданылуын көрсету); - практикалық қызметте пайдалануға, іргелес пәндерді оқып үйренуге, білім алуды жалғастыруға қажетті нақты математикалық білімді меңгеру. Бағдарламаның өзектілігі, күтілетін нәтиже: - оқушының практикалық дайындығын арттыруға ықпал етіп, кәсіби бағдар береді;- оқушы бізді қоршаған әлемді ғылыми тұрғыдан таниды;

- мамандықты таңдай білу қабілеті әрі тұрақты қызығушылығы артады, ізденушілік қабілеттері дамиды;- жалпылау мен интуицияны талап ететін математикалық ойлауы артады; - математикалық пікір айта алуға ынталы және ойлай білетін азаматқа тән бүгінгі және ертеңгі қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін математиканы пайдалана алу қабілеттілігі артады; - өз бетімен жұмыс істеуге дағдыланады, ой-өрістері кеңейеді.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі І. Координаталық шеңбер ( 2 сағат)Шеңбер доғасының ұзындығы. Доға ұзындығының қасиеті. Доғаның және бұрыштың радиандық өлшеуіші. Координаталық шеңбер.

ІІ.Сан аргументті тригонометриялық функциялар ( 2 сағат)Сан аргументті синус және косинус функциялары. Функциялар мен үрдістердің периодтылығы.Синус пен косинустың кейбір қасиеттері. Синус пен косинустың таңбалары мен монотондылық аралықтары, үздіксіздігі. Синусоида және косинусоида. Гармониялық тербеліс және олардың графиктері. Сан аргументті тангенс пен котангенс. Тангенсоида және котангенсоида. ІІІ. Қосу формулалары және оның салдарлары (3 сағат)

Қосындының формулалары. Келтіру формулалары. Бір, қос және жарты аргумент арқылы үш еселі бұрыш ; формулалары. , және өрнектерін қосындымен түрлендіру. Қосымша аргумент енгізу арқылы көбейткіштерге жіктеу.

өрнегін көбейтіндімен түрлендіру. және өрнегін болғанда және өрнегін көбейткіштерге жіктеу. , және өрнектерін көбейтіндімен түрлендіру. Гармониялық тербелістің қосындысы.

IV. Тригонометриялық функцияларды дифференциалдау ( 4 сағат)Хорда ұзындығының оны керетін доға ұзындығына қатынасының шегі. Тригонометриялық

функциялардың туындысы. Функциялардың композицияларын дифференциалдау.V. Тригонометриялық теңдеулер және теңсіздіктер.

Теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесі (14 сағат) және түріндегі теңдеуді шешу (басқа функциялар үшін де). Рационал

тригонометриялық теңдеулерді универсал тригонометриялық алмастыру көмегімен шешу. Дербес тәсілдері. Тригонометриялық теңдеулерді шешуде еселі бұрыштардың формулаларын қолдану. Тригонометриялық теңсіздіктерді дәлелдеу. Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. Тригонометрикалық теңсіздіктерді шешу. Тригонометриялық функциялар үшін кейбір теңсіздіктер. Теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. Тригонометриялық көрсеткішті және тригонометриялық негізді теңдеулер.

VІ. Кері тригонометриялық функциялар ( 9сағат)Кері тригонометриялық функциялардың анықтамалары, қасиеттері және графиктері.

және функциялары. Кері тригонометриялық функциялармен байланысты шектерді есептеу. Кері тригонометриялық функциялардың дифференциалдануы. Кері тригонометриялық функциялар үшін кейбір теңбе-теңдіктер. Кері тригонометриялық функциялары бар теңдеулер мен теңсіздіктер.

Нормативті бөлім

р/с

Тақырыптың атыСағат саны

Өткізілу түрі

Білімдік қазынасы

Б\с\

с

Дәр

іс

Пр\

а

1. Координаталық шеңберШеңбер доғасының ұзындығыДоға ұзындығының қасиетіДоғаның және бұрыштың радиандық өлшеуіші

2 0,5

1,5

Баяндау, реферат,практика

…, AB

доғасы, , AB=

2. Сан аргументті тригонометриялық функцияларСан аргументті синус және косинус функциялары.Функциялар мен үрдістердің периодтылығы. Синус пен косинустың кейбір

2 0,5

1,5

Баяндау, практика зертхана

;

қасиеттері. Синус пен косинустың таңбалары мен монотондылық аралықтары, үздіксіздігі. Синусоида және косинусоида. Гармониялық тербеліс және олардың графиктері. Сан аргументті тангенс пен котангенс. Тангенсоида және котангенсоида

y=Asin( )

3. Қосу формулалары және оның салдарларыҚосындының формулалары Келтіру формулалары. Бір, қос және жарты аргумент арқылы үш еселі бұрыш ; формулалары. ,

және өрнектерін қосындымен түрлендіру. Қосымша аргумент енгізу арқылы көбейткіштерге жіктеу

өрнегін көбейтіндімен түрлендіру

және өрнегін болғанда және өрнегін көбейткіштерге жіктеу

, және өрнектерін көбейтіндімен түрлендіру. Гармониялық тербелістің қосындысы

3 1 2 Конспект

Практика

Есептер шығару

және өрнегін және -ның дәрежелерін өрнектеу

аргументі үшін негізгі тригоном\қ

функцияларды арқылы

өрнектеу. Бір, қос және жарты аргумент арқ. үш еселі бұрыш ;

формула\н қорытуды анықтап, есептеулерде қолдануды үйрену,

, және өрнектерін қосындымен

түрлендіру

4. Тригонометриялық функцияларды дифференциалдау.Хорда ұзындығының оны керетін доға ұзындығына қатынасының шегі. Тригонометриялық функциялардың туындысы. Функциялардың композицияларын дифференциалдау

3 0,5

2,5

БаяндауЕсеп

шығаруg(f(x))/ =g/(f(x)) f/(x)

Тест жұмыстары 1 1 тест Білімдерін анықтайды.5. Тригонометриялық теңдеулер

және теңсіздіктер. Теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесі.

және

түріндегі теңдеуді шешу (басқа функциялар үшін де). Рационал тригонометриялық теңдеулерді

универсал тригонометриялық алмастыру көмегімен шешу. Дербес тәсілдері. Тригономертиялық теңдеулерді шешуде еселі бұрыштардың формулаларын қолдану. Тригонометриялық теңсіздіктерді дәлелдеу. Қарапайым тригономериялық

14 3 11 БаяндауЕсеп

шығару, бақылау

қосымша аргумент енгізу;

жаңа айнымалы енгізу;көбейткіштерге жіктеу;

теңдеудің оң және сол жақ бөліктерін бағалау; аргументті төмендету;

бірлік шеңберді қолдану

аралас жүйе;

алмастыру әдістерін білу

теңсіздіктерді шешу. Тригонометрилық теңсіздіктерді шешу. Тригонометриялық функциялар үшін кейбір теңсіздіктер. Теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. Тригонометриялық көрсеткішті және тригон\қ негізді теңдеулер

6. Кері тригонометриялық функциялар.Кері тригон\қ функциялардың анықтамалары, қасиеттері және графиктері. және функциялары. Кері тригонометр\қ функциялармен байланысты шектерді есептеу. Кері триг\қ функциялардың дифференциалдануы. Кері тригон\қ функциялар үшін кейбір теңбе-теңдіктер. Кері триг\қ функциялары бар теңд\р мен теңсізд\р

8 0,5

7,5

Баяндау, практика

функциясы үшін

кері функция

Тест жұмыстары 1 1 тест Білімдерін анықтайды

Курсты оқыту барысында оқушы мынадай білім мен білікті игеруі тиіс:-көрсетілген дәлдік бойынша тригонометриялық функцияның мәнін есептей алу және меңгеру;-тригонометриялық функциялардың өзара байланысын көрсететін формулаларды, дәрежені төмендету формулаларын, еселенген бұрыштардың тригонометриялық функцияларының формулаларын өзге де тригонометриялық өрнектерді түрлендіруде қолдана алу;-тригонометриялық функциялардың анықталу облысын, мәндер облысын анықтай алу;- тригонометриялық функциялардың графиктерін сыза білу және график бойынша функцияның негізгі қасиеттерін көрсете білу;-графиктерді түрлендіре (сығу, созу, қозғау) білу, графикті салғанда кері тригонометриялық функцияның мәнін есептеп алу;-тригонометриялық теңдеуді шеше білу, тригонометриялық теңсіздіктерді шеше білу, әр түрлі тригонометриялық формулаларды қолданып, көбейткішке жіктеп теңдеулерді шеше білу.

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Жалпы білім беретін мектепте 10 сыныпқа арналған бұл бағдарлама мазмұны – 34 сағат, оның ішінде дәріс сабақ – 6 сағат, практикалық сабақ – 28 сағат. Дәріс сабақтарында оқушылар тригонометриялық функцияның қасиеттерін терең меңгеріп, түрлендіру формулаларын, тригонометриялық функцияның графиктерін сала білуге үйренуі тиіс. Практикалық сабақтарда тригонометриялық формулаларды есеп шығаруда, өмірде қажетінше тиімді қолдана білуі тиіс.Оқушылардың білім-білік дағдыларға қойылатын талаптар:Білім тексерудің барлық әдістері мен методикалық ережелерді дұрыс сақтағанда ғана қажетті дұрыс нәтиже беруі; оқушылардың үлгерімін тексеретін сұрақтар мен тапсырмалардың ұқыпты дайындалуы; оқушылардың білімін, іскерлігі мен дағдыларын тексеру барысында қолайлы жағдайлардың болуы; оқушылар көңіл күйінің байсалды, іскер болуы; бүкіл сыныпты білім тексеруге дайындаудағы тілек мәнері; байыпты, терең ойланып жауап қайтаруға жағдай жасау; оқушылардың жауабын ақыр аяғына дейін көңіл қойып тыңдау; жіберілген қателерді жауап бергеннен кейін басқа оқушылардың түзетуіне тығыз байланысты.Білім, білік және дағдыларға арналған нұсқаулар: Егер оқушы оқып отырған және бұрын оқытылған бағдарламалық материалды біліп, дұрыс ұғынса, баяндалған қағидаларды дәлелді өмірмен байланыстырып, мысалдармен бекіте алса, оқулық мәтінінде баяндалғандарды сөзбе - сөз айтуға тырыспай, жүйелі толық жауап берсе, «5» деген баға қойылады. Егер оқушы жауабы «5» деген баға үшін белгіленген талаптарға сай болып, бірақ:а)материалды баяндауда немесе фактілерді түсіндіруде бірлі-жарым ағаттықтар жіберілсе;

ә)жауап қайтару кезінде оқушының мәтіннен шыға алмай, бірақ мұғалімнің бақылау сұрақтарына түсіндірген материалды ұғатындығын аңғарса;б)тест, бақылау жұмыстарын дұрыс орындай отырып, кейбір қорытындыда қиналатын болса, орындалған жұмыстың нәтижелерін жеткілікті мөлшерде толық қорытындылай алмаса, «4» деген баға қойылады. Егер оқушы:а)фактілерді қорытындылау, жинақтау және түсіндіруде қиналып ,бірақ мұғалімнің көмегімен оларды орындап шықса;ә)теориялық материалды дұрыс баяндай отырып, баяндалған қағидаларды нақтылы фактілермен бекітуде қиналса;б)жауап қайтарғанда оқулық мәтінін қайталап айтып, мұғалімнің бақылау сұрақтарына жауап берген кезде баяндалған жеке жағдайларды қанағаттанарлықсыз түсінетіндігі байқалса, «3» деген баға қойылады. Егер оқушы:а)оқытылатын материалдың көпшілігін немесе өте маңызды бөлімін білмейтіндігі байқалса;ә)мұғалімнің негізгі және жетекші сұрақтарына өздігінен және жүйелі түрде жауап қайтара алмайтын болса, «2» деген баға қойылады.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі1. А.Қазашев,А.Қалиева, Қ.Қабдықайырұлы Жоғары математика есептер жинағы. Алматы, Қазақ университеті, 2002 жыл.2. А.Қ.Дүйсек, С.Қ.Қасымбеков Жоғары математика, Алматы, 2004 жыл.3.Н.Я.Виленкин и др. Алгебра и математический анализ 10, Москва «Просвещение» 1999 4.В.Н.Литвиненко А.Г.Мордкович Практикум по элементарной математике Москва «Просвещение» 1991 5.В.Г.Болтянский и др. Лекции и задачи по элементарной математике Москва«Наука», 1974 6.Қ.Қабдықайыр, Жоғары математика, Алматы, 2005 жыл.7.Қ.Б.Жолдықараев, Ә.Ө. Серікбаев Жоғары математика есептерінің жинағы, Тараз 2000 жыл.8. Әр жылғы талапкерлік тест жинағы

ПРОГРАММА элективного курса

ОБЩАЯ ХИМИЯдля учащихся 9 классов

(всего 34 часа, 1 час в неделю)

Джанзакова Д.Д., учитель химии школы-гимназии №1 г. Алматы

Рецензенты: Садвакасова Р.А., доктор педагогических наук, директор филиала АО «НЦПК «Өрлеу» ИПКПР по г.Алматы;Бейсембаева Л.К., кандидат химических наук, КазНУ им. аль-Фараби

Пояснительная запискаДанный элективный курс рассчитан на 34 часа и рекомендован учащимся 9-х классов, проявляющих

интерес к естественнонаучным дисциплинам, в целях организации предпрофильной подготовкии носит предметно-ориентированный характер. Программа позволяет расширить и углубить знания по неорганической и органической химии, одновременно решая проблему недостаточности учебного времени в связи с сокращением программы, для более глубокого изучения курса химии в старших классах.

Данный курс позволяет использовать методы научного познания, дает возможность учителю более детально останавливаться на больших разделах или темах, обратить внимание на практическую значимость изучаемых классов, решать задачи, широко использовать возможности виртуальной лаборатории.

Так как в 9 классе идет всего лишь второй год обучения предмету, немаловажно заинтересовать и вовлечь учащихся в активный процесс изучения химии. Это дает возможность в 10-11 классах сохранить и даже увеличить интерес к предмету. У учителя и учащегося появляется возможность восполнить пробелы их предыдущей подготовки, останавливаться на решении сложных задач и иметь хороший багаж знаний и умений для дальнейшего изучения данной науки.

Интерактивные формы проведения занятий и самостоятельно-экспериментальная работа в группах образуют пространство для практического применения учащимися знаний в сфере химии.

Целью данного курса является развитие познавательного интереса учащихся к химии, как к предмету, так и науке, их самостоятельности, расширение имеющихся знаний, углубление замотивированного профиля, развитие мышления школьников путем решения задач проблемного и исследовательского характера.

Задачи элективного курса:Совершенствовать имеющиеся практические навыки работы с веществами в лабораторных условиях и навыки решения расчетных задач.Расширить представления учащихся о свойствах веществ, раскрыть межпредметную связь (биология, физика, география, естествознание).Развивать умения полно и точно выражать свои мысли, аргументировать свою точку зрения, работать в группе и индивидуально, сообщать информацию в письменной и устной форме, вступать в диалог.

Предполагается проведение занятий в форме беседы, защиты рефератов, выполнения практических работ, работать с цифровыми-образовательными ресурсами (ЦОР), что позволяет значительно сэкономить время и повысить информационный и наглядный характер подачи материала.

Более глубокое изучение предмета дает возможность учащимся самостоятельно готовить дополнительную информацию, где можно остановиться на области применения и использования в быту тех или иных веществ или соединений; делать сравнительный анализ между классами веществ.

Содержательная частьДанный элективный курс содержит пять разделов.При изучении таких разделов, как неорганическая и органическая химия, как одних из

наиболее сложных, целесообразно применение современных информационных технологий обучения. Каждый урок включает в себя работу с электронными носителями информации: работа с ЦОРами, виртуальной лабораторией (ВЛ), электронными учебниками, электронными энциклопедиями.

Успех в изучении органической химии во многом зависит от формирования образных представлений о химическом, электронном и пространственном строении органических молекул и его влиянии на свойства вещества. Именно поэтому урок необходимо сопровождать большим количеством графических анимаций и иллюстраций, в том числе и трехмерных.

Федеральный центр информационно-образовательных ресурсов (ФЦИОР) имеет открытые образовательные модульные мультимедиа системы (ОМС), объединяющие электронные учебные модули трех типов: информационные, практические и контрольные. Электронные учебные модули создаются по тематическим элементам учебных предметов и дисциплин. Каждый учебный модуль автономен и представляет собой законченный интерактивный мультимедиа продукт, нацеленный на решение определенной учебной задачи. Для воспроизведения учебного модуля на компьютере требуется предварительно установить специальный программный продукт – ОМС-плеер.

I раздел. Основы неорганической химии (12 часов)В этом разделе обучающие получают необходимые дополнительные и углубленные знания по

основам неорганической химии. Опираясь на знания о строении атома, могут определять электронную конфигурацию металлов и неметаллов, их положение в периодической системе и предвидеть их химические свойства.

II раздел. Органическая химия(11 часов)При изучении раздела органической химии учащиеся смогут более углубленно изучить

классы органических соединений, познакомиться с гомологическими представителями, подробнее узнать о их роли в жизни человека и т.д.

III раздел. Экспериментальные основы химии (2 часа)На данный раздел отведено всего 2 часа. Здесь необходимо акцентировать внимание на

практическую значимость знаний и умений обращаться с химическими веществами, представляющими угрозу здоровью человека.

IV раздел. Решение задач (4 часа)Решение задач любой сложности должно подчиняться главной цели – приобретению

учащимися химических знаний и развитию логического мышления при изучении химических явлений. Учитываются знания, приобретённые обучающимися не только на химии, но и на уроках физики и математики.

V раздел. Химия и жизнь (5 часов)Данный раздел очень тесно связан с биологией и экологией. Здесь предоставляется

возможность учащимся самостоятельно или в группах поработать над проектом или презентацией, где необходимо использовать знания, полученные на уроках и в жизни.

Нормативная часть№ Название темы Кол-во часов Форма проведения

занятияОбразовательный продукт

Всего Лек-ции

Прак-тики

Основы неорганической химии

12 8 4

1 Металлы. Положение в ПСХЭ, физические и химические свойства.

1 1 Лекция, СРУ Презентация, ПСХЭ, ЛО

2 Строение атома. Строение электронных оболочек атомов металлов. Зависимость химических свойств элементов от внешнего строения атомов.

1 1 Работа в группах, в парах

ПСХЭ, раздаточный материал

3 Химическая и электрохимическая коррозия, методы борьбы с ней.

1 1 Беседа, защита рефератов

Презентация Доклады, рефераты

4 Металлы в природе, в быту, в живых организмах.

1 1 Защита проектов «Металлы в природе, в быту, в живых организмах» в группах

Презентация, ЦОР Проекты

5 Интересные факты о щелочных и щелочноземельных металлах. Их биологическое значение

1 1 Беседа, работа с тренажерами и конструкторами анимаций ЦОР

Презентация, ПСХЭ

Доклады, рефераты,

6 «Железный век» - все о железе, как об элементе и о веществе

1 1 Работа в группах, мини-тест по разделу «Металлы»

Презентация, ПСХЭ

7 Неметаллы. Положение в ПСХЭ, физические и химические свойства. Лабораторная работа №1 «Генетический ряд неметаллов»

1 1 Лекция, СРУ Презентация, ПСХЭ, ЦОР (ВЛ)

8 Сера. Промышленность в Казахстане. Лабораторная работа №2 «Конструирование моделей молекул соединения серы»

1 1 Беседа, работа в группах, работа с конструкторами анимаций

Презентация, ЦОР (ВЛ), ПСХЭ

9 Азот. Удобрения. Интересные факты

1 1 Лекция, работа в группах

Презентация,ЦОР, ПСХЭ

10 Фосфор. Круговорот в 1 1 Беседа, работа в Презентация, ЦОР

природе, аллотропия. группах, (ВЛ), ПСХЭ 11 Углерод. Круговорот

в природе. Углерод в космосе.


Презентация, ЦОР (ВЛ), ПСХЭ

12 Кремний. Силикатная промышленность


Презентация, ЦОР, ПСХЭ

Органическая химия 11 7 413 Органические

вещества в природе, их многообразие

1 1 Беседа,СРУ Презентация, ЭУ, ДМ,

14 Общее понятие об углеводородах. Предельные углеводороды: гомологический ряд, строение.

1 1 Работа с тренажерами и конструкторами анимаций

Презентация, ЭУ

15 Непредельные углеводороды: гомологический ряд, строение

1 1 Работа с тренажерами и конструкторами анимаций

Презентация, ЭУ

16 Спирты, вред алкоголя. Особенности физических и химических свойств спиртов, их применение.Лабораторная работа №3 «физические и химические свойства спиртов»

1 1 Беседа, выполнение ЛР

Презентация, ЦОР (ВЛ), дополнительные сведения учащихся

17 Альдегиды, карбоновые кислоты

1 1 Работа с тренажерами

Презентация,ЭУ

18 Ароматические углеводороды

1 1 Работа с тренажерами и конструкторами анимаций ЦОР

Презентация, ЦОР (ВЛ),

19 Белки, жирыЛабораторная работа №4 «Денатурация белка»

1 1 Работа с тренажером ЦОР «Белки, жиры, углеводы»


20 Глюкоза, роль в жизнедеятельности живых организмов

1 1 Беседа, СРУ Презентация, ЦОР Доклады, рефераты, ЭУ

21 Полимеры, многообразие.Белки, как природные полимеры

1 1 Работа с тренажерами и конструкторами анимаций ЦОР


22 Крахмал. Желе и пищевые добавки. Лабораторная работа №5 «Методы определения доброкачественности сметаны»

1 1 Беседа, ЛР Презентация, ЦОР (ВЛ),

23 Роль органических веществ в жизни и быту(защита проектов)

1 1 Защита проектов«Роль органических веществ в жизни и быту»

Презентации,проекты

Экспериментальные основы химии

2 2

24 Химическая лаборатория. Правила работы с химическим оборудованием и реактивами.ТБ везде и повсюду.

1 1 Защита рефератов Презентация, ЦОР Доклады, рефераты

25 Качественные реакции на определение ионов в растворе и газах

1 1 Беседа, ЛР Презентация, ЦОР (ВЛ),

Решение задач 4 426 Вычисление

количества вещества, массы или объема вещества по количеству вещества, массе или объему одного из реагентов или продуктов реакции.

1 1 СРУ, работа в парах Раздаточный материал

27 Вычисления массовой доли растворенного вещества в растворе.


28 Проведение расчетов на основе формул и уравнений реакций.


29 Решение задач по органической химии


Химия и жизнь 5 1 430 Проблемы

безопасного использования веществ и химических реакций в повседневной жизни. Химическое загрязнение окружающей среды и его последствия.

1 1 Защита презентаций групп

Презентация учащихся

31 Циклы элементов и загрязнения атмосферы

1 1 Работа с тестами Презентация, ЦОР (ВЛ)

32 Экологические проблемы, связанные с обработкой и использованием органических соединений

1 1 Творческая работа «Бытовые органические отходы»

Презентация учащихся

33 Работа с тренировочными

1 1 Работа с тестами ЦОР, раздаточный материал

тестами по закреплению и обобщению пройденных тем

34 Заключительный урок 1 1 Работа с тестами Раздаточный материал

Итого: 34 16 18

Информационно – методическая часть.В результате изучения курса учащиеся должны овладеть следующими умениями:

иметь представления о мире и роли химии в создании современной естественно-научной картины мира; уметь объяснять объекты и процессы окружающей действительности — природной, социальной, культурной, технической среды, используя для этого химические знания;

описывать демонстрационные и самостоятельно проведенные эксперименты, используя для этого естественный (русский, родной) язык и язык химии;

описывать и различать изученные классы неорганических, органических соединений, простые и сложные вещества, химические реакции;

классифицировать изученные объекты и явления; делать выводы и умозаключения из наблюдений, изученных химических закономерностей,

прогнозировать свойства неизученных веществ по аналогии со свойствами изученных; знать, как оказывать первую помощь при отравлениях, ожогах и других травмах, связанных с

веществами и лабораторным оборудованием; уметь устанавливать причинно- следственные связи между строением и свойствами,

доказывать переход количественных отношений в качественные, выявлять общее и единичное при рассмотрении свойств металлов и неметаллов, уметь прогнозировать свойства, исходя из состава и строения органических веществ;

уметь решать расчетные и практические задачи, составлять генетические связи, доказывая уравнениями реакций, показать связь химии с жизнью;

уметь работать слаженно и организованно в команде.

Формы оценки знаний учащихся.Результаты обучения химии должны соответствовать общим задачам предмета и требованиям

к его усвоению. Результаты обучения оцениваются по стандартной пятибалльной системе. Здесь учитель может применять систему критериального оценивания. Основой критериев может быть сам вид деятельности учащегося. Например, если учащийся выполняет лабораторную работу, то здесь оценивается не только процесс выполнения работы, но и расчеты, производимые в конце работы. Так как большинство лабораторных работ носят виртуальный характер, то здесь можно оценивать насколько учащийся понял суть данной работы, раскрыл связь с теорией, объяснил, обосновал. Лабораторные работы в предлагаемом курсе совмещены с основными темами, поэтому они могут нести и демонстрационный характер.

Оценка «5»- давать правильный, осознанный и полный ответ; уметь решать задачи и комментировать; выводить формулы и правильно записывать уравнение реакций; находить суть в излагаемом материале; способность правильно организовывать рабочее время и работать в команде; находить связь с предыдущими темами; делать полные выводы по лабораторным и самостоятельным работам; содержание презентаций и рефератов должно быть интересным, научно обоснованным, где выделена суть.

Оценка «4»- ответ правильный, обоснованный, но имеет неточности; решение задач правильное, но не указываются единицы измерения или нет правильного оформления задачи; в записи химических уравнений допущены ошибки при постановке коэффициентов, неправильно выставлены степени окисления; оформление лабораторных работ не полное.

Оценка «3»- ученик понимает материал, но не может правильно сформулировать и объяснить; допускает типичные ошибки при решении задач, написании уравнений реакций, уравнивании химических реакций; при работе с тренажерами и конструкторами анимаций не внимателен, не соблюдает последовательность; пассивен в группе; с трудом связывает полученные знания с практикой.

Оценка «2»-ответ неправильный, не раскрыто основное содержание материала; не умеет решать задачи; не умеет уравнивать химические реакции; не выполняет задания группы.

Учебно-методическое обеспечение элективного курса1. Н.Н.Нурахметов, К.Б.Бекишев. Книга для чтения по неорганической химии, естественно- математической направление, - Мектеп,20062. www.xumuk.ru/encyklopedia/2548.html3. http://fcior.edu.ru/search?4. органическая химия: веб-учебник, 1998-20165. himiya-video.com/неорганическая-химия/

ПриложениеЛабораторные работы:1.Лабораторная работа №1 «Генетический ряд неметаллов»2. Лабораторная работа №2 «Конструирование моделей молекул соединения серы»3. Лабораторная работа №3 «Физические и химические свойства спиртов»4. Лабораторная работа №4 «Денатурация белка»5. Лабораторная работа №5 «Методы определения доброкачественности сметаны»Проект1. «Роль органических веществ в жизни и быту»2. «Металлы в природе, в быту, в живых организмах» Творческие работы:Творческая работа «Бытовые органические отходы»

ПРОГРАММАэлективного курса

РЕШЕНИЕ ЗАДАЧ СЛОЖНЫХ ТЕМ КУРСА ХИМИИдля учащихся 10-11 классов

(всего: 68 ч. в год, по 2 ч. в неделю)

Дюсембаева А.Ш.,Учитель химии КГУ «Гимназия № 130 им. И. Жансугурова»

Рецензент: Кандидат химических наук, доцент Каз НПУ им. Абая Майшинова Г.Т.

Пояснительная запискаВведение профильного обучения позволяет учащимся глубже и полнее изучать интересующие

их предметы. Желающие расширить свои знания и умения в области химии имеют возможность научиться решать сложные химические задачи. Элективный курс «Решение задач сложных тем курса химии» рассчитан на 68 ч. Он предназначен для учащихся 10 и 11-го классов и носит предметно-ориентированный характер. В современной концепции химического образования прикладная направленность подчеркивается как важное требование обновления содержания. Объем учебного времени, предназначенного для изучения химии, уменьшается при практически неизменном объеме содержания образования. В основном сокращение происходит за счет уменьшения числа часов, отводимых на решение экспериментальных и расчетных задач. В учебных планах на предмет «Химия» отведено всего 2 урока в неделю. Программа же по химии весьма обширна. Эту проблему можно решить путем ведения элективного курса, помогающего сформировать необходимые умения и навыки, научить решать расчетные задачи.

Решение расчетных задач – очень важный элемент в изучении химии. Эти задачи часто вызывают большие трудности у учащихся. Основная цель курса – оказать помощь тем, кто изучает химию, выработать подход к решению задач. В элективном курсе представлены полезные упражнения, задания повышенной сложности. Задания охватывают все разделы школьной программы и программы для поступающих в ВУЗы. При решении задач происходит более глубокое и полное усвоение учебного материала, вырабатываются навыки практического применения имеющихся знаний, развиваются способности к самостоятельной работе, происходит формирование умения логически мыслить, использовать приемы анализа и синтеза, находить взаимосвязь между объектами и явлениями. В этом отношении решение задач является необходимым компонентом при изучении такой науки, как химия. Решение задач – не самоцель, а метод познания веществ и их свойств, совершенствования и закрепления знаний учащихся. Через решение задач осуществляется связь теории с практикой, воспитываются трудолюбие, самостоятельность и целеустремленность, формируются рациональные приемы мышления. Умение решать задачи является одним из показателей уровня развития химического мышления, глубины усвоения учебного материала. Именно через решение задач различных типов и уровней сложности может быть эффективно освоен курс химии.

Таким образом, для эффективной подготовки к ЕНТ и для поступления в ВУЗы элективный курс по решению химических задач совершенно необходим.

Цели элективного курса:

http://fcior.edu.ru/search

http://www.xumuk.ru/encyklopedia/2548.html

1. воспитание личности, имеющей развитое естественно-научное восприятие природы;2. развитие творческого потенциала учащихся;3. развитие познавательной деятельности учащихся через активные формы и методы обучения;4. закрепление, систематизация знаний учащихся по химии;5. обучение учащихся основным подходам к решению задач повышенной сложности.

Задачи курса:Углубить знания учащихся по химии, научить их методически правильно и практически эффективно решать задачи.Дать учащимся возможность уточнить собственную готовность и способность осваивать в дальнейшем программу химии на повышенном уровне;развитие умений логически мыслить, воспитание воли к преодолению трудностей; формирование навыков исследовательской деятельности.Дать учащимся возможность реализовать и развить свой интерес в химии.Создать учащимся условия для подготовки к вступительным экзаменам.

Требования к знаниям и умениям учащихся. После изучения данного элективного курса учащиеся должны знать

- способы решения различных типов усложненных задач;- основные формулы и законы, по которым проводятся расчеты;- стандартные алгоритмы решения задач.

После изучения данного элективного курса учащиеся должны уметь- решать усложненные задачи различных типов;- четко представлять сущность описанных в задаче процессов;- видеть взаимосвязь происходящих химических превращений и изменений численных параметров системы, описанной в задаче;- работать самостоятельно и в группе;- самостоятельно составлять типовые химические задачи и объяснять их решение;- владеть химической терминологией;- пользоваться справочной литературой по химии для выбора количественных величин, необходимых для решения задач.

Констатирующая ( содержательная) частьТема 1. Расчеты по химическим формуламОсновные количественные характеристики вещества: количество вещества, масса, объем.Массовая, объемная и молярная доля вещества в смеси. Массовая доля элемента в соединении. Законы идеальных газов.Основные стехиометрические законы химии: закон сохранения массы веществ, закон постоянства состава, закон Авогадро. Абсолютная атомная и молекулярная массы. Относительная атомная масса, относительная молекулярная масса. Количество вещества, моль. Молярная масса вещества. Число Авогадро. Массовая доля, молярная доля. Расчеты по химическим формулам. Вычисление числа частиц, содержащихся в определенной массе вещества. Вывод формул соединений по массовым долям химических элементов. Закон Авогадро и его следствия. Нормальные условия. Молярный объем газов. Относительная плотность газов и смеси газов. Средняя молярная масса смеси газов. Уравнение Менделеева – Клапейрона и его следствия. Газовые законы.Тема 2. Смеси. Растворы. Массовая и объемная доли компонентов в смеси, растворе. Определение состава смеси. Разбавление растворов. Правило смешивания. Молярная концентрация. Растворимость (коэффициент растворимости). Двуличные вещества. Расчеты по уравнениям реакций, протекающих в растворах. Комбинированные задачи.Концентрация растворов. Массовая доля растворенного вещества. Молярная концентрация растворенного вещества. Молярная и нормальные концентрации растворов. Растворимость. Правило смешивания. Правила креста или квадрат Пирсона.Тема 3. Расчеты по уравнениям химических реакций. Объемные отношения газов в химических реакциях. Расчеты практического выхода вещества и избытка вещества в химической реакции. Расчеты по уравнениям реакции нейтрализации, если кислота или кислотный оксид взяты в избытке. Расчеты по нескольким уравнениям реакций. Вывод формулы вещества по результатам химической реакции. Вывод формулы вещества по результатам

его сгорания. Задачи по определению массы металла, выделившегося на пластинке или перешедшего в раствор. Комбинированные задачи.Стехиометрические расчеты. Выход продукта реакции. Тема 4. Основные закономерности протекания химических реакций. Термохимическое уравнение. Тепловой эффект химической реакции. Расчеты по термохимическим реакциям. Теплота образования вещества. Теплота сгорания. Закон Гесса. Скорость химических реакций. Закон действующих масс. Константа скорости реакции. Правило Вант-Гоффа. Химическое равновесие. Константа равновесия. Принцип Ле-Шателье.Тема 5. Окислительно-восстановительные реакции.Важнейшие окислители и восстановители. Метод электронно-ионного баланса (метод полуреакций). Электролиз расплавов и растворов. Расчеты по уравнениям окислительно-восстановительных реакций.Тема 6. Качественные задачиКачественные реакции, идентификация веществ, алгоритм идентификации, блок-схема. Алгоритм обнаружения органических соединенийТема 7. Вывод химических формул Простейшая или эмпирическая формула. Истинная или молекулярная формула.


№ Название темы

Кол-во часов Формы проведения

Образователь-ный продукт

Все

го

Лек

ции

Пра

ктик

а

Вычисления по химическим формулам

9ч Лекция конспект

1. Расчёты с использованием газовых законов, относительной плотности смеси газов, объёмной и мольной доли веществ в смеси.

1ч 1ч Лекция,Групповая работа

Опорный конспект, решенные задачи

2. Решение задач на смеси алгебраическим способом. Определение состава газовых смесей.

1ч 1ч Семинар. Алгоритм решения

3. Вычисление с использованием физических величин и постоянной Авогадро. Определение средней молекулярной массы смеси. Определение относительной плотности газовой смеси.

1ч 1ч Семинар - практикум.

Решенные задачи.

4. Расчеты с использованием газовых законов Бойля-Мариотта и Гей-Люссака и уравнения Менделеева-Клайперона.

1ч 1ч Лекция. Опорный конспект

5. Нахождение массовой доли элемента в веществе, массы химического элемента в образце вещества.

1ч 1ч Семинар. Алгоритм решения

6 Определение химического элемента на основании его массовой доли и степени окисления в бинарных

1ч 1ч Лекция. Опорный конспект.

соединениях.7 Нахождение молекулярной

формулы вещества по его абсолютной и относительной плотности паров и массовой доле элементов

1ч 1 ч Работа в группах Отчет. Решенные задачи.

8 Нахождение молекулярной формулы органического соединения по массе (объему) продуктов сгорания.

1ч 1 ч Практикум, работа в группах, использование элемента проблемного обучения.

Алгоритм, решенные задачи.

9 Зачетное занятие 1ч 1 ч Зачет. Контрольная работа

Задачи на растворы 15ч10 Растворимость веществ.

Ненасыщенный, насыщенный, перенасыщенный раствор. Решение задач с использованием данных о растворимости веществ.

1ч 1 ч Семинар, демонстрационныйэксперимент, работа с таблицейи графиком

Отчет, решенные задачи.

11 Задачи с использованием сведений о растворимости кристаллогидратов или связанные с их получением.

1ч 1 ч Демонстрация коллекции кристаллогидратов, работа в группах

Отчет, решенные задачи.

12 Задачи на вычисление массовой доли растворенного вещества при растворении кристаллогидратов и обратные задачи.

1ч 1 ч Семинар - практикум


13 Вычисление массовой доли растворенного вещества в растворе при дополнительном введении воды или твердого вещества.Вычисление массовой доли растворенного вещества в растворе, полученном после смешивания растворов с различным содержанием этого растворенного вещества.

1ч 1 ч Семинар - практикум


14 Правило смешивания. Расчетно-практические задачи на приготовление растворов заданной массовой доли из чистого растворенного вещества и воды, кристаллогидрата и воды, другого вещества и воды.

1ч 1 ч Семинар-практикум

Самостоятельная работа

15 Правило смешения и алгебраический способ решения задач на смешивание растворов

1ч 1 ч Практикум Алгоритм, решенные задачи.

16 Сравнение понятий 1ч 1ч Лекция Опорный

«растворимость» и «массовая доля растворенного вещества в растворе».

конспект

17 Вычисление при приготовлении раствора разных веществ заданного состава и заданной концентрации

1ч 1 ч Практикум Решенные задачи.

18 Вычисление массы растворенного вещества для приготовления раствора указанного объема и молярности

1ч 1 ч Практикум Решенные задачи

19 Вычисление растворимости по количеству растворенного вещества, требуемого для насыщения данного количества растворителя

1ч 1 ч Семинар Решенные задачи

20 Вычисление количеств газов, содержащихся в растворе в зависимости от температуры и давления


21 Массовая и объемная доли компонентов в смеси, растворе. Определение состава смеси


22 Концентрация растворов (молярная и нормальная концентрация).

1ч 1ч Лекция Опорный конспект

23 Задачи на уравнениях реакций, происходящих в растворах.


24 Зачетное занятие по теме «Растворы»

1ч 1 ч Зачет Тест

ВЫЧИСЛЕНИЯ ПО ХИМИЧЕСКИМ УРАВНЕНИЯМ

10ч

25 Закон объемных отношений газообразных веществ. Вычисление объемных отношений газов.


26 Определение вещества и его массы (объема), оставшегося после реакции непрореагировавшим



27 Определение количества (массы, объема) продукта реакции, если один из сореагентов взят для реакции в избытке


Решенные задачи

28 Вычисление выхода продукта (в %) реакции от теоретически возможного



29 Вычисление массы (объема) продукта реакции по известной массе (объему)



исходного вещества, содержащего определенную долю примесей

30 Определение состава соли (кислая или средняя) по массам веществ, вступающих в реакции.



31 Определение состава 2-3 компонентной смеси по массам веществ, образующихся в ходе одной или нескольких реакций


32 Задачи с использованием закона эквивалентных отношений.


33 Задачи по уравнениям последовательных и параллельных превращений.

1ч 1ч Практикум, работа в группах

Алгоритм, решенные задачи.

34 Зачетное занятие по теме «Растворы»

1ч 1ч Зачет Тест

Основные закономерности протекания химических реакций

10ч

1 Тепловой эффект реакции. Энтальпия. Расчеты с использованием закона Гесса.


2 Задачи на тему «Термохимия» (применение следствия закона Гесса).


3 Задачи на возможность протекания химических реакций на основе нахождения энергии Гиббса.


4 Расчёты, связанные со скоростью химической реакции и химическим равновесием. Константа скорости реакции

1ч 1ч Семинар Алгоритм решения

5 Смещение химического равновесия. Расчеты по равновесным концентрациям. Константа равновесия.


6 Качественные и расчетные задачи по теме «Электролиз растворов и расплавов электролитов».

2ч 2ч Демонстрационный эксперимент

Отчет

7 Задачи с использованием ряда стандартных электродных потенциалов металлов.

1ч 1ч Семинар Решенные задачи

8 Итоговое занятие по теме 1ч 1ч Защита авторских задач

Авторские задачи

Окислительно-восстановительные реакции

6ч

9 Окислитель, восстановитель, процессы окисления и восстановления. Составление уравнений окислительно-


восстановительных реакций.10 Расчёты по уравнениям

окислительно-восстановительных реакций.

1ч 1ч Групповая работа Алгоритм, решенные задачи.

11 Составление уравнений окислительно-восстановительных реакций методом полуреакций

1ч 1ч Индивидуальная работа, групповая работа

Отчет, решенные задачи

12 Составление уравнений окислительно-восстановительных реакций с использованием метода электронно-ионного баланса и расчеты по ним.

2ч 2ч Групповая работа Отчет, решенные задачи

13 Итоговое занятие по теме 1ч 1ч Зачет ТестКачественные задачи 5ч14 Качественные задачи на

химические превращения заданных веществ в определенных условиях

1ч 1ч Практическая работа

Отчет

15 Качественные задачи на идентификацию веществ


Отчет

16 Качественные задачи на химические превращения заданных веществ в определенных условиях


Отчет

17 Качественные задачи на разделение смеси веществ


Отчет

18 Качественные и количественные задачи на превращения неорганических и органических веществ.


Отчет

Задачи на вывод формулы вещества 9ч19 Задачи на вывод

молекулярной формулы вещества на основании массовой доли элементов.

1ч 1чСеминар

Алгоритм решения

20 Задачи на вывод молекулярной формулы вещества на основании относительной плотности его паров и массовой доли элементов.

2ч 2ч Семинар-практикум


21 Задачи на вывод молекулярной формулы вещества по относительной плотности его паров и массе, объему или количеству вещества продуктов сгорания.


22 Задачи на вывод формулы вещества на основании общей формулы гомологического ряда органических соединений.


23 Задачи на вывод формулы кристаллогидрата.


24 Зачетное занятие по теме «Задачи на вывод формулы вещества»

1ч 1ч Зачет. Решенные задачи

Задачи на вычисление массы (объема) компонентов смеси

4ч

25 Определение состава смеси, если одно вещество, входящее в состав смеси, реагирует с соответствующим реагентом.

1ч 1ч

Семинар

Алгоритмрешения

26 Определение состава газовых смесей

1ч 1ч Семинар Алгоритмрешения

27 Задачи на химические превращения с участием смесей неорганических веществ.

1ч 1ч Семинар Алгоритмрешения

28 Обобщающее занятие по курсу

1ч 1ч Подведение итогов конкурса числа решенных задач, защита творческих работ по разработке дидактического материала или компьютерной презентации

Авторские задачи

Основные виды проверкиФормаСпособ

Индивидуальная Фронтальная

Устно Индивидуальный устный опрос Фронтальный устный опросПисьменно Индивидуальная письменная

работа (отчет, анализ)Фронтальная письменная работа (тесты, самоконтроль)

Уплотненный опрос, сочетающий индивидуальную и фронтальную формы. Ученики выполняют письменную работу на месте, за партами, другие у доски – решение задач, остальные участвуют во фронтальном опросе. При такой форме работы повышается активность учащихся и эффективность контроля с точки зрения количества выставляемых оценок. Однако, учащиеся, отвечающие письменно, не всегда под контролем учительского зрения и выпадают из общей картины данной темы.У каждого учащегося имеются свои собственные любимые и нелюбимые виды контроля. По возможности учитель оценивает различные виды деятельности ученика.Результаты можно записать в следующую таблицу:Ф.И. учащегося

Устный ответ у доски

Письменный ответ при фронтальной работе

Активность на уроке

Подготовка отчета, анализа, умение его преподнести

Работа с дополнительной литературой

Ведение тетради

Уровень освоения знанийУровень Вид деятельности Примеры заданийI Восприятие, запоминание и

возможность воспроизведения информации.

Что такое «аналитико-синтетические задачи»?

II Применение знаний в поэтапном решении задач

Зная определение понятия экохимия, объясните, чем экохимия отличается от химии,

современные новые технологии дают новые материалы – новые вещества.

III Применение знаний в новой, незнакомой ситуации

Новые предприятия химической промышленности Алматы.

Оценка знаний. В практике работы школы нередко смешиваются два понятия «отметка» и «оценка». Наиболее распространенной является следующая трактовка этих понятий: отметка – это количественное выражение результата обучения, а оценка – процесс диагностики и выставления отметки.Отметка, являясь количественным выражением результата обучения, играет важнейшую роль не только в учебной деятельности, но и во многих сторонах жизни школьника. Так как отметка для школьников всех возрастов является едва ли не самым важным мотивом учения, то к ее выставлению нужно относиться очень серьезно.Отметка «5» - ответ логичен при изложении материала, полный, присутствие объяснений некоторых факторов, без дополнительных вопросов учителя.Отметка «4» - логичный и полный ответ, установлены причинно - следственные связи, но учитель задавал наводящие вопросы.Оценка «3» - ответ есть, но это только набор фактического материала, отсутствуют причинно - следственные связи, учитель все время направляет.Оценка «2» - школьник отвечает, не молчит, но вопрос совершенно не раскрыт, путается в понятиях и определениях. Оценивая ученика, учитель должен комментировать свою оценку, чтобы у ученика не создалось впечатление необъективности.

Список литературы:1.Свитанько И. В. Нестандартные задачи по химии. - М.: Вентана-Граф, 1994.2.Хомченко Г. П., Хомченко И. Г. Задачи по химии (для поступающих в вузы). — М.: Высшая школа, 1994.3.Адамович Т. П. Сборник упражнений и усложненных задач с решениями по химии. - Минею Вышэйшая шк., 1973.4.Вольеров Г. Б. Олимпиады юных химиков в Польской Народной Республике // Химия и жизнь. - 1966. - № 3.5.Глинка Н. Л. Задачи и упражнения по общей химии: Учеб. пособие для вузов. - Л.: Химия, 1985.6.Глинка Н. Л. Общая химия: Учеб. пособие для вузов. - Л.: Химия, 1985.7.Кузъменко Н. Е., Еремин В. В., Попков В. А. Химия: для школьников старших классов и поступающих в вузы: Учеб. пособие. - М.: Дрофа, 1995.

8.Польские химические олимпиады: Сборник задач. - М.: Мир, 1980.9.Сорокин В. В., Загорский В. В., Свитанъко И. В. Задачи химических олимпиад. — М.: Изд-во МГУ, 1989.10.Маршанова Г.Л. 500 задач по химии + 200 задач. – М.: Издат-школа XXI век, 2005. – 112 с.11.Короленко М.В. Задачи по органической химии с методическими рекомендациями и примерами решений. М.: ИМА-Принт, 1993, 48 с.12.Семенов И.Н. Задачи по химии повышенной сложности (для абитуриентов). В 4 выпусках. Л.: Изд-во ЛГУ, 1991, вып. 1, 16 с.; вып. 2, 16 с.; вып. 3, 16 с.; вып. 4, 16 с.13.Химия. Пособие-репетитор для поступающих в ВУЗЫ. – Ростов-на-Дону: Издательство “Феникс”, 2004.

14.Протасов П.Н., Цитович И.К. Методика решения расчетных задач по химии. – М.: Просвещение, 1978.

15 Казкеева, Г. Физическая и коллоидная химия [Текст] : учебное пособие / Г. Казкеева. - Астана : Фолиант, 2011. - 176 с. -

(Профессиональное образование). - ISBN 978-601-292-300-116.Штремплер Г.И., Хохлов А.И. Методика расчетных задач по химии 8-11 классов. – М.: Просвещение, 2001.

Для учащихся.1.Кузьменко Н.Е. Учись решать задачи по химии. – М.: Просвещение, 1986.2.Кузьменко Н.Е., Еремин В.В. Химия для абитуриентов и учащихся. – М.: Экзамен, 2003.3.Хомченко Г.П., Хомченко И.Г. Сборник задач по химии для поступающих в вузы. – М.: Новая волна, 1996.5.Слета Л.А., Холин Ю.В., Черный А.В. Конкурсные задачи по химии с решениями. – Москва-Харьков: Илекса-гимназия, 1998.

БАҒДАРЛАМАНАНОХИМИЯ

10-11 сынып оқушыларына арналған (аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Ж.Е.Шаихова«І.Жансүгіров атындағы №130 гимназия» КММ химия пәні мұғалімі

Пікір жазған: Абилкасова С.О., Алматы технологиялық Университетінің «Химия, химиялық технология және экология» кафедрасының т.ғ.к., доцент м.а.

Түсініктеме хат мазмұны

http://irbis.pushkinlibrary.kz/cgi-bin/irbis64r_13/cgiirbis_64.exe?LNG=kz&Z21ID=&I21DBN=KNRUS&P21DBN=KNRUS&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=30&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%BA%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B0,%20%D0%93.

«Нанохимия» атты таңдау курсы негізгі жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектептің 10-11сынып оқушыларына арнап жасалған. Қазіргі уақытта дүние жүзінде ғылыми-техникалық жетістіктердің күрт өсуі оқушылардың жан-жақты дамуына бағыт-бағдар беруімізді талап етеді. Бұл курста «Бейорганикалық және органикалық химия» негізінде нанохимия туралы ғылымның пайда болуы, ол туралы жалпы түсінік, нанокөлем күйіндегі заттың физикалық химиясының негіздері, наножүйелердің анализі мен нанобөлшектерді алу әдістері, наноматериалдардың негізгі өкілдерінің қасиеттері, олардың қолдануының мысалдары және нанотехнологияның артықшылықтары қарастырылады. Бұл салада мектеп бағдарламасындағы оқушыларда қалыптасқан атом және оның құрылысы, химиялық байланыс түрлері, молекулааралық байланыс, химиялық реакция жүру заңдылықтары, асыл газдар және металдар, көміртек топшасы, табиғи және жасанды полимерлер туралы түсініктер қажеттілік тудырады. Оқушылардың қызығушылығын, олардың шығармашылық ойлау қабілетін, танымдық ізденісін дамытуда, берілетін білім негіздерінің нақтылығын арттыруға негізделген.

Бағдарламаның мақсаты:-оқушыларға жаратылыстану ғылымындағы жаңа бағыт – нанотехнология, нанохимия саласының негізгі заңдылықтары және жетістіктерімен танысуға мүмкіндік беру;- келешекте елімізде наноқұрылымды материалдардың физика-химиялық ерекшеліктері, нанобөлшектер, наноқұрылымды жүйелер және наноматериалдар туралы ғылым мұнайхимия және өнеркәсіп, медицинада саласында ең жаңа жетістіктер екенін көрсету;-теорияны талдауға, қорытынды жасауға үйрету;-логикалық ойлау қабілетін дамыту;-оқушылардың білімдерін жетілдіру үшін мамандық таңдау жолында дұрыс шешім қабылдауына бағыт-бағдар беру;-оқушылардың ғылыми көзқарасын қалыптастыруда көмек беру.

Бағдарламаның міндеті:-оқушылардың таным қызығушылықтарын, қабілеті мен бейімін дамыту, өз бетінше білім ала білуге дағдыландыру; -«нанотехнология», «нанохимия»түсініктерін қалыптастыру; нанохимия негізінде адам қажеттілігіне жасалған жетістіктермен таныстыру;-оқушыларды нанохимияны зерттеудегі негізгі әдістермен таныстыру;-наноматериалдардың саласы: наноұнтақтар, көміртекті наноматериалдар (нанотүтікше,наносақиналар, фуллерендер), төзімді нанокристалды және аморфты материалдар, полимерлер негізінде жанбайтын нанокомпозиттер, наножамылғылар, наноқабықшалар, ақпарат жазуға арналған материалдар, химия және мұнайхимия өнеркәсібіне арналған нанотесікті материалдар,жылу элементтері, полимер материалдар туралы мағлұмат беру;-наноқабықша, алтын қабықша, теріні дәнекерлеу, оптикалық томография, биологиялық инженерия,ақуыздық(протеин) инженерия, наноқұрылымданған сүйек имплантанттары, медициналық диагностика, наноуыттылық, өздігінен жинақталу, наномедицина және фармацевтика саласындағы жетістіктер;-негізгі нанохимиялық жүйелер және нанопроцестер;-химияға деген қызығушылықтарын арттыруға, прогрессивті технологияны тез игере білу, қазіргі заманғы ақпараттық және білім беру технологияларының негізінде жаңа білім алу; -ақпараттық технологияны қолдану, интернеттен тың материалдарды пайдалану;-оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, өз бетімен білім алуға және оны өмірде қолдана білуге, табиғаттағы құбылыстарды бақылай білуге және түсіндіре білуге қалыптастыру;-оқушылардың бойында материяның біртұтас құрылымы туралы идеяны, оны танып білу үрдісінің үздіксіз екенін меңгерту;-оқушылардың шығармашылық, интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, өз еркімен мамандық таңдауға дайындау;-нанотехнология және нанохимия негізінде зерттеу әдістерінің принциптері, жетістіктері;-жалпы адамзат мәселелерін( экологиялық, медициналық, технологиялық және т.б.) шешудегі нанохимияның ролі;Оқушылардың курс бойынша есеп беруі: конспектілеу дәптері, курс бойынша тест, бақылау, сараптамалық жұмыстары, ақпараттық технологияны пайдалана отырып, рефераттар жазу, слайдтар жасау.Өткізу формасы: дәріс, семинар, конференция, әдебиеттермен жұмыс істеу.

Оқытудың әдістері мен формалары: жеке жұмыс түрлері, топпен жұмыс, тақырыптық тапсырмалар, электрондық оулық, интернеттен материал жинақтау.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі 1-тақырып. Кіріспе. Нанотехнологияның дамуының артықшылықтары. Нанотехнология туралы жалпы түсінік (3 сағат)Наноғылым, нанотехнология, нанобөлшек, наноқұрылым, наножүйелер, олардың анықтамалары.2-тақырып. Нанохимия (3 сағат)Нанохимия және олардың жіктелуі. Нанохимиялық зерттеулердің аймақтары.Инертті газдар атомдарының, металдардың нанобөлшектері, фуллерендер, ионды,фрактальды және молекулалы кластерлер. Нанобөлшектерге мысалдар: Ag,ZnO, SiO2. Нанореакторлар: сілтілік және сілтілік жер металдар, айнымалы 8-топ элементтері, бор, мыс және мырыш топшасы. Органикалық заттар мен полимерлер негізіндегі наноматериалдар.3-тақырып. Химиялық байланыс және нанобөлшектің кванттық өлшемі (2 сағат)Наножүйеге әсер етуші химиялық байланыстың түрі: иондық байланыс, коваленттік байланыс, металдық байланыс, сутектік байланыс. Валенттілік. Кристалдық торлар. Нанобөлшектің магниттік сипаттамасы, ферритин.4-тақырып. Нанобөлшектерді алу жолдары (3 сағат)Наноматериалдарды синтездеу әдістерінің жіктелуі.Наноұнтақтар синтездеудің физикалық әдістері. Электржарылғыш әдіс.Нанобөлшектерді алудың диспергационды әдістері. Механикалық және ультрадыбысты диспергирлеу.Нанобөлшектерді алудың конденсационды әдістері.5-тақырып. Нанобөлшектердің химиялық синтезі (3 сағат)Нанобөлшектердің химиялық қасиетіндегі ерекшеліктер.Сұйық фазадағы металдардың нанобөлшектерін алу үшін химиялық тотықсыздану. Фотохимиялық синтез. «Золь-гель» әдісі. Металдардың нанобөлшектерін алу жолдары. Микрокөбікті наноматериалдар. Мезокөбікті, макрокөбікті наноматериалдар.Ауыспалы элементтердегі нанобөлшектердің химиялық қасиеттері.6-тақырып. Наноматериалдар және оның жіктелуі. Наноұнтақтар (3 сағат)Құрылысы торлы нанокомпозиттер. Қабатты наноматериалдар. Наноматериалдардың ерекше қасиетін анықтайтын факторлар. Нанокапсулалардың обыр, гепатит ауруларын емдеудегі ролі. Көміртекті наноструктуралардың алыну жолдарын атаңыз.7-тақырып. Нанокөбікті материалдар (3 сағат)Көміртекті наноқұбырларды синтездеу әдістері.Көміртекті наноқұбырлардың химиялық қасиеті.Нанокөбікті көміртектің қасиетінің ерекшеліктері.8-тақырып. Полимерлі нанокомпозит (3 сағат)Полимерлердің физика-химиялық қасиеттері.Эпоксидті қарамай, полибензоксазин, полистирол, поликарбонат, полиметилметоакрилат, поликапролактам,полиакрилонитрил, полиэтиленгликоль, полибутадиен, сополимерлер және сұйық кристалды полимерлер. Торлы құрылымды нанокомпозиттер. Молекулааралық нанокомпозиттер. Графенді қолдану аймақтары.9-тақырып. Металдың нанобөлшектері (3 сағат)Нанобөлшектерді катализде қолдану мүмкіндіктері. Мыс, күміс, алтын нанобөлшектерінің бактерицидтік қасиеттері. Химиялык нанореакторлар. Сілтілік және сілтілік жер элементтері (магний) нанобөлшектері. Мыс және мырыш топша элементтері нанобөлшектері.10-тақырып. Фуллерендер (2 сағат)Фуллерендердің құрылысының ерекшеліктері. Фуллерендердің қолданылуы. Онкологиялық ауру түрлерімен күресуде фуллерендердің қолданылуы.11-тақырып. Наноқұбырлардың қасиеті (3 сағат) Бірқұрылымды наноқұбырлардың қасиеті.Наноматериалдарды күнделікті өмірде қолданудың мысалын келтіріңіз.12-тақырып.«Ақылды» наноматериалдар (3 сағат)Көпқұрылымды наноқұбырлар. Биомиметикалық наноматериалдар. «Ақылды» наноматериалдарға мысал келтіріңіз

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар

http://edu.ulsu.ru/w/index.php/%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0_2._%D0%9E%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B_%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%85%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%B8_%D0%B8_%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%86._%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B#.D0.A9.D0.B5.D0.BB.D0.BE.D1.87.D0.BD.D1.8B.D0.B5_.D0.B8_.D1.89.D0.B5.D0.BB.D0.BE.D1.87.D0.BD.D0.BE.D0.B7.D0.B5.D0.BC.D0.B5.D0.BB.D1.8C.D0.BD.D1.8B.D0.B5_.D1.8D.D0.BB.D0.B5.D0.BC.D0.B5.D0.BD.D1.82.D1.8B_.28.D0.BD.D0.B0.D0.BD.D0.BE.D1.85.D0.B8.D0.BC.D0.B8.D

№ Тақырып аталуы Сағат Өткізілу түрі

Мерзімі

Барлығы

дәріс прак тика

1 Тақырып 1 Кіріспе Нанотехнология туралы жалпы түсінік Нанотехнологияның дамуының артықшылықтарыНаноматериалдар, наноматериалдардың қасиеттерінің ерекшеліктері

3 2 1 Талдау, конс пект

2 Тақырып 2 Нанохимия және олардың жіктелуі Нанохимиялық зерттеулердің аймақтарыОрганикалық заттар мен полимерлер негізіндегі наноматериалдар

3 2 1Топтық жұмыс,

жеке жұ мыс

3 Тақырып 3 Химиялық байланыс және нанобөлшектің кванттық өлшемі Наножүйеге әсер етуші химиялық байланыстың түрі: иондық байланыс, коваленттік байланыс, металдық байланыс, сутектік байланыс

2 1 1 Жеке жұмыс Хим.диктант

4 Тақырып 4 Нанобөлшектерді алу жолдары Наноұнтақтар синтездеудің физикалық әдістеріНанобөлшектерді алудың диспергационды әдістеріМеханикалық және ультрадыбысты диспергирлеу

3 2 1Семинар

5 Тақырып 5 Нанобөлшектердің химиялық синтезі Химиялық тотықсыздану Нанобөлшектердің химиялық қасиетіндегі ерекшеліктерСұйық фазадағы металдардың нанобөлшектерін алу үшін химиялық тотықсыздану

3 2 1Талдау, конспект

6 Тақырып 6Наноматериалдар және олардың жіктелуі Наноұнтақтар Нанокомпозиттердің механикалық қасиеттері Құрылысы торлы нанокомпозиттер Қабатты нанокомпозиттер Наноматериалдардың ерекше қасиетін анықтайтын факторлар

3 2 1Семинар

7 Тақырып 7 Нанокөбікті материалдарНанокөбікті көміртектің қасиетінің ерекшеліктері. Көміртекті наноқұбырларды синтездеу әдістері

3 2 1Жеке жұмыс

Хим.диктант

Көміртекті наноқұбырлардың химиялық қасиеті

8 Тақырып 8 Полимерлі нанокомпозитТорлы құрылымды нанокомпозиттерМолекулааралық нанокомпозиттерГрафенді қолдану аймақтары

3 2 1Баяндама қорғау

9 Тақырып 10 Металдың нанобөлшектері. Металдың нанобөлшектерін алу жолдары Нанобөлшектерді катализде қолдану мүмкіндіктері. Ауыспалы элементтердегі нанобөлшектердің химиялық қасиеттері

3 2 1Шығармашы-лық жұмысын қорғау

10 Тақырып 11 ФуллерендерФуллерендердің қолданылуы Онкологиялық ауру түрлерімен күресуде фуллерендердің қолданылуы Фуллерендердің құрылысының ерекшеліктері


11 Тақырып 12Наноқұбырлардың қасиетіБірқұрылымды наноқұбырлардың қасиетіНаноматериалдарды күнделікті өмірде қолданудың мысалын келтіріңіз

3 2 1Жеке жұмыс Хим.диктант

12 Тақырып 13 «Ақылды» наноматериалдарКөпқұрылымды наноқұбырлар


34 22 12

Негізгі әдебиеттер:1. Сергеев, Г.Б.Нанохимия. Химия - М.: Книжный дом университет, 2006. - 333 с.2. Гусев, А.И. Наноматериалы, наноструктуры, нанотехнологии - М.: Физматлит, 2005. - 410 с.3. Суздалев, И.П. Нанотехнология: физико-химия нанокластеров, наноструктур и наноматериалов - М.: КомКнига, 2006. - 590 c.4. Пул, Ч. Оуэнс, Ф. Нанотехнологии: учеб. пособие : Техносфера, 2005. - 334 с.5. Головинэ Ю.И. Введение в нанотехникуҚосымшаәдебиеттер:1. Наноматериалы. Нанотехнологии. Наносистемная техника.: мировые достижения за 2005 год;сборник / под. ред. П.П. Мальцева - М.: Техносфера, 2006. - 150 с.Шабанова, Н.А. Химия и технология нанодисперсных оксидов: учеб. пособие для вузов / Шабанова, Н.А., Попов, В.В., Саркисов, П.Д. - М.: АкадемкнигаИнтернет-ресурсыhttp://www.policondplast.ruhttp://plastichelper.ruhttp://polymer.vstu.ru/http://www.polimerportal

БАҒДАРЛАМАЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК АНАЛИТИКА

8-11 сынып оқушыларына арналған(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

А.А. БайтасовМахатма Ганди атындағы

«Дарынды балаларға арналған № 92 мамандандырылған мектеп-лицейінің» география пәні мұғалімі, педагогика ғылымдарының магистрі, РАМ-ның қауымдастырылған профессоры

Пікір жазғандар: Мазбаев О.Б., Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, «Жаратылыстану ғылымдары» факультеті, «Физикалық және экономикалық география» кафедрасының профессоры, г.ғ.д.

https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%93%D1%83%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D1%91%D0%B2

http://polymer.vstu.ru/

http://plastichelper.ru/

http://www.policondplast.ru/

Асубаев Б.Қ., «Педагогикалық шеберлік орталығының» Алматы қаласы филиалы директоры, г.ғ.к., доцент

Түсініктеме хат мазмұныМектептің бүгінгі реформасы қоғамды ақпараттандырумен қатар білімді

гуманизацияландыруға бағытталған. Қазіргі таңда білімге негізделген экономика мен ғылымға негізделген инновацияны нарықтық қоғамға ұсынуымыз керек. Ол үшін қазақ мектептерін ақпараттық қоғамға қарай бейімдеп, тәрбиелеп, оқытуымыз керек.

Қазақсанның халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін білім беру мен инновацияландыруға негізделген ұлттық, аймақтық және жаһандық стратегияны құрудың маңыздылығын анықтау.

8 сынып бойынша «Экономикалық және әлеуметтік аналитика» пәні – Қазақстанның геоэкономикалық және геосаяси жағдайын сараптауға бағыттайтын пән. Оның мақсаты мен міндеті: Республиканың экономикалық - географиялық жағдайының ерекшелігі және ұлттық экономиканы дамытудағы маңызы, табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жолдары, халық саны, қалалары мен ондағы еңбек ресурсын зерттеп, сараптама жасау.

Қалыптасатын құзіреттіліктер:Осы пәннің толық курсын оқығаннан кейін оқушы нарық заманында экономикалық бәсекелестіктің қауіпті жәйттерінде тиімді шешім қабылдауға мүмкіншілік туғызатын мынандай мағлұматтарды біліп шығады:-табиғат пен қоғамның өзара қарым - қатынасын;-Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясындағы зерттеу әдістерін (салыстырмалы, статистикалық, математикалық әдістер);-қоғамдық демографиялық потенциалды;-адамзаттық, ғаламдық мәселелерін экономика -географиялық тұрғыдан зерттеулердің мақсаттарының тиімділігіне талдау жасау.

9 сынып бойынша «Экономикалық және әлеуметтік аналитика» пәні – ТМД елдерінің геоэкономикалық және геосаяси жағдайын зерттеуге бағыттайтын пән. Оның мақсаты мен міндеті: ТМД елдерінің экономикалық географиялық жағдайының ерекшелігі және аймақтық экономиканы дамытудағы маңызы, табиғат ресурстарын тиімді пайдалану жолдары, халықтың ұлттық құрамы, ұлт аралық қатынастарды сақтау.

ТМД немесе бұрынғы КСРО елдерінің халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін анықтау арқылы оқушылар көрші мемлекеттердің саяси -экономикалық әлеуетін сараптап, олардың әлеуметтік-экономикалық жағдайымен танысуға кеңінен мүмкіндік алады.

Қалыптасатын құзіреттіліктер:Осы пәннің толық курсын оқығаннан кейін оқушы нарық заманында экономикалық

бәсекелестіктің қауіпті жәйттерінде тиімді шешім қабылдауға мүмкіншілік туғызатын мынандай мағлұматтарды біліп шығады:- Қазақстанның көрші мемлекеттермен нарықтық бәсекелестік жағдайы мен ондағы саяси-экономикалық қарым - қатынасын;- ТМД елдерінің экономикалық және әлеуметтік географиясындағы зерттеу әдістерін (салыстырмалы, статистикалық, математикалық әдістер);- ТМД елдерінің демографиялық потенциалын;- ТМД елдерінің ұлттық, аймақтық және жаһандық мәселелерін экономикалық -географиялық тұрғыдан зерттеудің мақсатын.

10-сынып бойынша «Экономикалық және әлеуметтік аналитика» пәні адам мен қоғамның өзара іс-әрекетін, адамзаттың ғаламдық проблемаларын және халықаралық қатынастарды қамтиды, сондай-ақ дүниежүзілік саясат пен экономикадағы дүние жүзі елдері және Қазақстанның нарықтық экономикадағы орны мен рөлін салыстыру арқылы бұл пән қазіргі кезеңдегі әлемнің жалпы даму сипатын дұрыс пайымдауға көмектеседі.

«Аналитика» пәні арқылы оқушылар дүние жүзі елдерінің халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігімен танысады. Мәселен: мемлекеттердің Ұлттық экономикасымен. Макроэкономикалық көрсеткіштерімен. Білім беру саласының инновациялы-технологиялық даму үрдісімен. Мемлекеттердің дамуындағы және артта қалуындағы проблемаларды зерделейді. Мемлекеттің дамуына заңнамалар мен бағдарламалардың және стратегиялық жоспарлардың тигізетін әсерін сараптауды және саралауды үйренеді.

Нәтижесінде, білім алушылардың дүние жүзі елдерінің әлеуметтік-экономикалық жағдайымен ақпараттандыру және саяси тұрғыдан әлеуметтендіру.

Қалыптасатын жалпы құзіреттіліктер: Әлемнің жеке аймақтарының саяси картасы мен олардың қалыптасу кезеңдері. Геосаясат және геоэкономика мәселелері. Аймақтар мен елдердің геосаяси, экономикалық және транспорттық географиялық жағдайларының жай-күйі. Дүние жүзінің және оның аймақтарының табиғат жағдайлары мен ресурстары. Қоршаған ортаны қорғау мәселелері.Әлем халықтарының ұдайы өсуі мен таралып орналасу заңдылықтары, жекелеген аймақтар халқының құрамы мәдениеті мен тұрмыс-салты. Демографиялық мәселелері. ҒТР кезеңіндегі дүниежүзілік шаруашылық және географиялық еңбек бөлінісі. Аймақтар мен жекелеген елдердің территориялық және сапалық шаруашылық құрылымы. Дамыған және дамушы елдер.

11 сынып бойынша «Экономикалық және әлеуметтік аналитика» пәні адам мен қоғамның өзара іс-әрекетін, адамзаттың ғаламдық проблемаларын және халықаралық қатынастарды қамтиды, сондай-ақ дүниежүзілік саясат пен экономикадағы дүние жүзі елдері және Қазақстанның жаһандану жағдайындағы орны мен рөлін салыстыру арқылы бұл пән қазіргі кезеңдегі әлемнің жалпы даму сипатын дұрыс пайымдауға көмектеседі.

«Аналитика» пәні арқылы оқушылар дүние жүзі елдерінің халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігімен танысады. Мәселен: мемлекеттердің Ұлттық экономикасымен, макроэкономикалық көрсеткіштерімен, білім беру саласының инновациялық-технологиялық даму үрдісімен. Мемлекеттердің дамуындағы және артта қалуындағы проблемаларды зерделейді. Мемлекеттің дамуына заңнамалар мен бағдарламалардың және стратегиялық жоспарлардың тигізетін әсерін сараптауды және саралауды үйренеді.

Нәтижесінде, білім алушылардың дүние жүзі елдерінің әлеуметтік-экономикалық жағдайымен ақпараттандыру және саяси тұрғыдан әлеуметтендіру.

Қалыптасатын жалпы құзіреттіліктер: Бәсекеге қабілеттілік ұғымы. Бәсекеге қабілеттіліктің негізін салушы мен зерттеуші ұйымдар. Дүние жүзі елдерінің нарықтық экономикадағы бәсекелестік экономикасы. Халықаралық ұйымдардың рейтингтері мен көрсеткіштері. Қазақстанның әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы стратегиялық жобалары мен ұлттық экономикасы.Бағдарламаның зерттеу нысаны: №92 лицейдің 8-11 сынып оқушылары.Бағдарламаның ғылыми жаңалығы:

Географиялық білім негізінде геосаясат, геоэкономика, әлемдік экономика мен оның жаһандық алпауыттары, экономикалық дамуының инновациялық бағыттары, сонымен қатар география оқулығы бағдарламасындағы кемшіліктерді толықтыру мақсатында аналитикалық түсінік, сараптама беру көзделген.

Жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшу барысында ел дамуының өзекті мәселелері, сондай-ақ ҚР президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың соңғы жылдардағы экономикалық саясатын оқушыларға түсіндіру, жеткізу және насихаттау мәселесі де алға қойылған.

Бағдарлама мазмұны пәнаралық байланысты қамтыған. Сонымен қатар урба география, жасыл экономика, мемлекеттің индустриалды-инновациялық даму мәселелері мен логистикалық кешені алғаш рет көтеріліп отыр.Бағдарламаны жүзеге асырудың мынадай әдіс - тәсілдері айқындалады: Статистикалық әдіс. Салыстырмалы әдіс. Анализ және синтез әдістері.Оқушылардың курс бойынша есеп беруі:

- күнделікті өтілетін тақырыптарды жұмыс дәптеріне жазу;- берілген тақырыптар бойынша жоғарыда көрсетілген әдіс - тәсілдер негізінде баяндама жасау;- баяндаманың қорғалуы ақпараттық технология (бейнетаныстырылым) негізінде ғана жүзеге асуы.

Бағдарламаны өткізу формасы: дәріс; семинар (баяндама жасау және оны қорғау, тренинг және пікірталас ұйымдастыру).Оқытудың әдістері мен формалары:

-жеке жұмыс;-топпен жұмыс;-тақырыптық тапсырмалар;-әлеуметтік желілерден статистикалық ақпараттар жинақтау;-отандық және әлемдік ғалымдардың еңбектері мен мақалаларын оқып, талдау жасау және пікірталас ұйымдастыру,

-лицей оқушылары арасында сауалнамалар жүргізу;-лицей оқушыларымен сұхбат жүргізу;-сараптама жасап, қорытындылау.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөліміАналитика пәні 8сынып бойынша: 34 сағат1. Аналитика пәніне кіріспе. Геосаясат түсінігіне аналитикалық талдау ( 2 сағат)Білуі тиіс: Аналитика пәнінің ұғымы мен мәнін, геосаясат түсінігіне сараптама жасау.2. Нарықтық экономика түсінігі және Қазақстанның нарықтық экономикадағы орнына талдау жасау ( 2 сағат)Білуі тиіс: жоспарлы экономикадан кейін келген нарықтық экономика түсінігін талдау және Қазақстанның әлемдік нарықтағы орнын белгілеу. 3. Урба география түсінігі. ҚР халқы, қалалары, еңбек ресурстары ( 2 сағат)Білуі тиіс: Урбанистика түсінігі мен зерттеу нысанын талдау, ҚР халық саны мен тығыздығына саяси және әлеуметтік сараптама жасау.4. Қазақстанның экономикалық әлеуеті мен табиғат ресурстары ( 2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның қазіргі экономикалық жағдайы мен табиғи мүмкіншіліктеріне талдау жасау.5. ҚР жер ресурстары ( 2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның жер көлемі мен ондағы жайылымдарды, шабындықтарды, егістік жерлерді қолдану жағдайын талдау.6. ҚР су ресурстары ( 2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның су көлемі мен гидрологиялық жағдайы, сондай-ақ суармалы егіншілікке және зауыт-фабрикаларға қажетті су мен ауыз судың экологиялық сапасы.7. ҚР минералды ресурстары (2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның энергетикалық (көмір, мұнай, газ), металдық (қара және түсті металл), химиялық (фосфор, тұздар) ресурстарының табиғи қоры мен пайдаланылатын және экспортталатын қорына талдау жасау.8. Жасыл экономика. Альтернативті энергия көздері мен эко-инновация (2 сағат)Білуі тиіс: жасыл экономика ұғымы мен маңызы, балама энергия көздерінің экономикалық және экологиялық ұтымды жақтарын қарастыру.9. Индустриалды-инновациялық даму. Металлургия өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: индустриалды-инновациялық саясаттың маңызы мен ерекшелігін ашу және ондағы ауыр өнеркәсіпті дамытудың стратегиялық жоспарына талдау жасау.10. Индустриалды-инновациялық даму. Машина жасау өнеркәсібі (2 сағат)Білуі тиіс: индустриалды-инновациялық саясаттың маңызы мен ерекшелігін ашу және ондағы машина жасау саласын дамытудың стратегиялық жоспарына талдау жасау.11. Аграрлы-индустриалды экономика. ҚР өсімдік шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: аграрлы саланың ұлттық экономикада алатын орны мен жалпы ішкі өнімдегі үлесін қарастыру және өсімдік шаруашылығының түрлері мен экспорт-импорттық үлесіне талдау жасау.12. Аграрлы-индустриалды экономика. ҚР мал шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: аграрлы саланың ұлттық экономикада алатын орны мен жалпы ішкі өнімдегі үлесін қарастыру және мал басы мен мал шаруашылығының түрлеріне, экспорт-импорттық үлесіне талдау жасау.13. Аграрлы-индустриалды экономика. Жеңіл және тамақ өнеркәсібі (2 сағат)Білуі тиіс: аграрлы саланың ұлттық экономикада алатын орны мен жалпы ішкі өнімдегі үлесін қарастыру, жеңіл және тамақ өнеркәсібінің жекелеген түрлеріне сараптап, экспорт-импорттық үлесіне талдау жасау.14. ҚР көлік инфрақұрылымы мен логистикалық кешені. Автомобиль жолдары, су жолдары, темір жолдары, құбыр жолдары, әуе жолдары, байланыс және пошта ( 2 сағат)Білуі тиіс: ҚР көлік индустриясының даму жағдайына, халықаралық деңгейдегі маңызы мен сұранысына талдау жасау.15. ҚР халықаралық байланыстары (саяси, экономикалық, мәдени). Еуропа және Азия елдерімен ( 3 сағат)Білуі тиіс: ҚР Еуропа және Азия елдерімен сыртқы экономикалық қатынастарына баға беріп, саяси тұрғыда талдау жасау.16. ҚР-ның әлемдік деңгейде дамыған «Үлкен жетілік» елдерімен саяси-экономикалық байланыстары ( 3 сағат)

Білуі тиіс: ҚР әлемнің үлкен алпауыт елдерімен сыртқы экономикалық қатынастарына баға беріп, саяси тұрғыда талдау жасау.Аналитика пәні 9сынып бойынша: 34 сағат1. Аналитика пәніне кіріспе. Бұрынғы КСРО-ның саяси жүйесі мен ел басшылары. КСРО-ның ыдырауы (3 сағат)Білуі тиіс: Аналитика пәнінің ұғымы мен мәнін, КСРО-ның құрылуы мен таралуын, ондағы ел басшыларының жүргізген саясатын.2. ТМД-ның пайда болуы мен оның әлемдік нарықтағы орны. ТМД-ның геосаяси жағдайы ( 3 сағат)Білуі тиіс: ТМД-ның құрылуы және оның нарықтағы орны мен саяси беделіне сараптама жасай отырып, экономикалық тұрғыдан баға беру.3. Урба география. ТМД елдері, халқы, ұлттық құрамы. Еңбек ресурстары (2 сағат)Білуі тиіс: Урбанистика түсінігі мен зерттеу нысанын талдау, ТМД халық саны мен тығыздығына саяси және әлеуметтік сараптама жасау.4. Ресей Федерациясының ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Ресейдің өнеркәсіп географиясы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Ресей Федерациясының қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, табиғи мүмкіншіліктері арқылы өнеркәсіп салаларын сараптау.5. Украинаның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Отын-энергетика кешені ( 2 сағат)Білуі тиіс: Украинаның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, отын-энергетика саласын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.6. Беларуссияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Машина жасау және химия өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Беларуссияның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, машина жасау және химия өнеркәсібі салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.7. Әзірбайжанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Отын-энергетика кешені мен ауыл шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Әзірбайжанның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, отын-энергетика және ауыл шаруашылығы салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.8. Грузияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Тамақ өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Грузияның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, тамақ өнеркәсібі саласын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.9. Арменияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Түсті металлургия және машина жасау кешені ( 2 сағат)Білуі тиіс: Арменияның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, түсті металлургия және машина жасау салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.10. Молдованың ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Молдованың қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібі салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.11. Қырғызстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Түсті металлургия мен электр энергетикасы (2 сағат)Білуі тиіс: Қырғызстанның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, түсті металлургия мен электр энергетикасы салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.12. Өзбекстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Отын-энергетика кешені мен ауыл шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Өзбекстанның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, отын-энергетика кешені мен ауыл шаруашылығы салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.13. Түрікменстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Мұнай-газ кешені мен ауыл шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Түрікменстанның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, мұнай-газ кешені мен ауыл шаруашылығы салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.14. Тәжікстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Электр энергетика кешені мен түсті металлургия өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Тәжікстанның қазіргі экономикалық және саяси жағдайына талдау жасай отырып, электр энергетика кешені мен түсті металлургия өнеркәсібі салаларын экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.15. ТМД елдерінің жаһандық бәсекеге қабілеттілігі мен халықаралық нарықтағы орны (4 сағат)

Білуі тиіс: Бәсекеге қабілеттілік ұғымы мен оны зерттеуші ұйымдардың ТМД елдеріне беретін рейтингтерін сараптау.Аналитика пәні 10сынып бойынша: 34 сағат1. Аналитика пәніне кіріспе. Дүниежүзі саяси картасының қалыптасу кезеңдері . Қазіргі саяси карта ( 2 сағат)Білуі тиіс: Аналитика пәнінің ұғымы мен мәнін; саяси картаның қалыптасу кезеңдеріне талдау жасау және қазіргі саяси картаның жағдайын сараптау.2. Дүние жүзі елдерін әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне қарай жіктеу. Дүние жүзі елдерін топтастыру ( 2 сағат)Білуі тиіс: Әлем елдерін әлеуметтік жағдайы мен экономикалық әлеуетіне қарай топтастыру.3. Урба география. Дүние жүзі халқының құрамы, қоныстану ерекшеліктері мен еңбек қорлары ( 2 сағат) Білуі тиіс: Урбанистика түсінігі мен зерттеу нысанын талдау, дүние жүзінің халық саны мен тығыздығына саяси және әлеуметтік сараптама жасау арқылы дүние жүзінің еңбек ресурстарын зерттеу. 4. Дүние жүзінің табиғат байлықтары және оны игеруге байланысты туындаған түйінді экономикалыќ мәселелер ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің табиғат ресурстарының түрлерін жіктеп, олардың даму жағдайына экономикалық сараптама жасау.5. Дүние жүзінің жер және су байлықтары ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің жер көлемі мен ондағы жайылымдарды, шабындықтарды, егістік жерлерді қолдану жағдайын талдау және дүние жүзінің су көлемі мен гидрологиялық жағдайына, сондай-ақ суармалы егіншілікке және зауыт-фабрикаларға қажетті су мен ауыз судың экологиялық сапасын сараптау.6. Дүние жүзінің отын-энергетика кешені (2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің отын-энергетика кешенін экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.7. Дүние жүзінің қара және түсті металлургиясы (2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің қара және түсті металлургия кешенін экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.8. Дүние жүзінің химия өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің химия өнеркәсібі кешенін экспорт-импорттық тұрғыдан сараптау.9. Дүние жүзі машина жасау кешені мен олардың салалық құрамы (2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің машина жасау кешенін экспорт-импорттық тұрғыдан сараптап, оның салалық құрамына талдау жасау.10. Дүние жүзінің жеңіл және тамақ өнеркәсібі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің жеңіл және тамақ өнеркәсібінің брендтік түрлеріне сараптама жасап, оны экспорт - импорттық тұрғыдан талдау.11. Дүние жүзінің ауыл шаруашылығы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің ауыл шаруашылығы саласына сараптама жасап, оның жекелеген салаларын (өсімдік және мал шаруашылығы) экспорт-импорттық тұрғыдан талдау.12. Дүние жүзінің көлік инфрақұрылымы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзінің көлік және логистика индустриясының даму жағдайына, халықаралық деңгейдегі маңызы мен сұранысына талдау жасау.13. Дүние жүзі елдерінің бәсекеге қабілеттілігін зерттеуші халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиын ( 4 сағат)Білуі тиіс: Жаһандық бәсекеге қабілеттілік ұғымы мен мәнін, нарықтық маңызын талдау және жаһандық бәсекеге қабілеттілікті сараптаушы ұйымдардың рейтингтері мен көрсеткіштерін зерттеу.14. Халықаралық менеджментті дамыту институты ( 3 сағат)Білуі тиіс: Халықаралық менеджментті дамыту институтының жүргізетін сараптамалары бойынша бәсекеге қабілетті елдердің рейтингтері мен ғаламдық көрсеткішеріне талдау жүргізу.15. Бизнесті жүргізудің жеңілдігі туралы жыл сайынғы “Doing Business” баяндамасы (Дүниежүзілік банк) ( 3 сағат)Білуі тиіс: Дүниежүзілік банк жүргізетін сараптамалары бойынша бәсекеге қабілетті елдердің рейтингтері мен ғаламдық көрсеткішеріне талдау жүргізу.Аналитика пәні 11сынып бойынша: 34 сағат1. Бәсекеге қабілеттілік ұғымы мен маңызы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Бәсекеге қабілеттілік ұғымының мәні мен ғаламдық маңызына талдау жасау.

2. Бәсекеге қабілеттілікті бағалаушы халықаралық ұйымдар ( 2 сағат)Білуі тиіс: Бәсекеге қабілеттілікті зерттеуші, сараптаушы халықаралық ұйымдардың тізімі мен олардың қызметін талдау.3. Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының рейтингіне мүше мемлекеттердің рейтингтері ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының құрылуы мен оған мүше мемлекеттердің жыл сайынғы рейтингіне экономикалық талдау жасау.4. Халықаралық менеджментті дамыту институтының рейтингіне мүше мемлекеттердің рейтингтері ( 2 сағат)Білуі тиіс: Халықаралық менеджментті дамыту институтының құрылуы мен оған мүше мемлекеттердің жыл сайынғы рейтингіне экономикалық талдау жасау.5. Дүниежүзілік банктің «Бизнесті жүргізудің құзырлығы» туралы жыл сайынғы “Doing Business” рейтингісіне мүше мемлекеттердің рейтингтері ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүниежүзілік банктің құрылуы мен оған мүше мемлекеттердің жыл сайынғы рейтингіне экономикалық талдау жасау.6. Дамыған «Үлкен жетілік» елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі ( 2 сағат)Білуі тиіс: «Үлкен жетілік» елдерінің жыл сайын шығатын халықаралық ұйымдардағы бәсекеге қабілеттілік рейтингіне экономикалық талдау жасау.7. Еуропалық Одақ елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі ( 2 сағат)Білуі тиіс: Еуропалық Одақ елдерінің жыл сайын шығатын халықаралық ұйымдардағы бәсекеге қабілеттілік рейтингіне экономикалық талдау жасау.8. ТМД елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі ( 2 сағат)Білуі тиіс: ТМД елдерінің жыл сайын шығатын халықаралық ұйымдардағы бәсекеге қабілеттілік рейтингіне экономикалық талдау жасау.9. Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдардағы рейтингі (2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстан Республикасының жыл сайын шығатын халықаралық ұйымдардағы бәсекеге қабілеттілік рейтингіне экономикалық талдау жасау.10. Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының көрсеткіштері ( 3 сағат)Білуі тиіс: Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының рейтингі мен дүние жүзі елдерін экономикалық әлеуеті бойынша сараптаудың көрсеткіштеріне талдау жүргізу.11. Халықаралық менеджментті дамыту институтының көрсеткіштері ( 3 сағат)Білуі тиіс: Халықаралық менеджментті дамыту институтының рейтингі мен дүние жүзі елдерін экономикалық әлеуеті бойынша сараптаудың көрсеткіштеріне талдау жүргізу.12. Дүниежүзілік банктің «Бизнесті жүргізудің құзырлығы» туралы жыл сайынғы “Doing Business” көрсеткіштері ( 3 сағат)Білуі тиіс: Дүниежүзілік банктің «Бизнесті жүргізудің құзырлығы» туралы жыл сайынғы “Doing Business” рейтингімен дүние жүзі елдерін экономикалық әлеуеті бойынша сараптаудың көрсеткіштеріне талдау жүргізу.13. ҚР-ның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мүмкіндіктері мен дамыту тетіктері (3 сағат)Білуі тиіс: ҚР-ның халықаралық ұйымдардағы рейтингі мен экономикалық әлеуетіне талдау жүргізу нәтижесінде дүние жүзі елдері арасында бәсекеге қабілеттілігін арттыру мүмкіндіктерін сараптау.14. ҚР-ның жекелеген аймақтарының бәсекеге қабілеттілігін бағалау және зерттеу ( 2 сағат)Білуі тиіс: ҚР-ның ұлттық экономикасын дамыту бойынша жекелеген аймақтардың бәсекеге қабілеттілік рейтингі мен көрсеткіштеріне талдау жүргізу.15. ҚР-ның әлемдегі ең бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіру стратегиясы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның халықаралық ұйымдардағы рейтингі мен саяси-экономикалық беделі, дамыған 30 мемлекеттің арасында бәсекеге қабілеттілігін арттырудың стратегиялық маңызына талдау жүргізу.

Нормативті бөлім8сынып – 34 сағат

р/с Өтілетін материалдар тақырыбы Сағаттар саны Өткізілу түрі


Барл

ығы

Дәр

іс

Сем

инар

1. Аналитика пәніне кіріспе. Геосаясат түсінігіне аналитикалық талдау 2 1 1

Дәріс,семинар

Аналитикалық талдаудың мағынасын ашу

2. Нарықтық экономика түсінігі және Қазақстанның нарықтық экономикадағы орнына талдау жасау

2 1 1Дәріс,семинар

Экономиканың даму сатысы мен эволюциясына талдау жасау

3. Урба география түсінігі. ҚР халқы, қалалары, еңбек ресурстары 2 1 1


Урбанистика мен урба географияның маңызын зерттеу

4. Қазақстанның экономикалық әлеуеті мен табиғат ресурстары

2 1 1 Дәріс,семинар

Қазақстанның табиғат байлықтарына сараптама жүргізу

5. ҚР жер ресурстары 2 1 1 Дәріс, семинар

Бейнефильмдер бойынша ҚР жер байлығына шолу

6. ҚР су ресурстары 2 1 1 Дәріс, семинар

Бейнефильмдер бойынша ҚР су байлығына шолу

7. ҚР минералды ресурстары:1. Энергетикалық

(көмір, мұнай, газ)2. Металдық

(қара және түсті металл)3. Химиялық (фосфор, тұздар)

2 1 1


ҚР пайдалы қазба байлықтарының қазіргі таңдағы қоры мен экспорттық көлеміне талдау

8. Жасыл экономика. Альтернативті энергия көздері мен эко-инновация 2 1 1


Баламалы энергия көздерінің экономикалық-экологиялық ұтымдылығына сараптама жүргізу

9. Индустриалды-инновациялық даму Металлургия өнеркәсібі 2 1 1


Мемлекеттік стратегияның ауыр өнеркәсіп саласына әсерін талдау

10. Индустриалды-инновациялық даму Машина жасау өнеркәсібі 2 1 1


Мемлекеттік стратегияның машина жасау, робототехника салаларына тигізетін пайдасын сараптау

11. Аграрлы-индустриалды экономикаҚР өсімдік шаруашылығы 2 1 1


ҚР экспорттық маңызы бар дәнді және техникалық дақылдарын кескін картаға түсіру

12. Аграрлы-индустриалды экономикаҚР мал шаруашылығы 2 1 1


ҚР экспорттық маңызы бар шаруа қожалықтарын кескін картаға түсіру

13. Аграрлы-индустриалды экономикаЖеңіл және тамақ өнеркәсібі 2 1 1


ҚР экспорттық-импорттық маңызы бар жеңіл және тамақ өнеркәсіп кәсіпорындарын кескін картаға түсіру

14. ҚР көлік инфрақұрылымы мен логистикалық кешені. Автомобиль жолдары, су жолдары, темір жолдары, құбыр жолдары, әуе жолдары, байланыс және пошта

2 1 1


ҚР көлік индустриясын дамытудың ұлттық стратегиясын құру және логистикалық кешендерін кескін картаға түсіру

15. ҚР Еуропа және Азия елдерімен халықаралық байланыстары (саяси, экономикалық, мәдени)


ҚР Еуропа мен Азия елдерімен сауда-экономикалық байланыстарын кескін картаға түсіріп, сараптама жүргізу

16. ҚР-ның әлемдік деңгейде дамыған «Үлкен жетілік» елдерімен саяси-экономикалық байланыстары


ҚР дамыған «Үлкен жетілік» елдерімен сауда-экономикалық байланыстарын кескін картаға түсіріп, сараптама жүргізу

Барлығы 34 16 18

Нормативті бөлім9сынып – 34сағат

р/с Өтілетін материалдар тақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

барл

ығы

дәрі

с

семи

нар

1. Аналитика пәніне кіріспеБұрынғы КСРО-ның саяси жүйесі мен ел басшылары КСРО-ның ыдырауы


Аналитикалық талдаудың мағынасын ашу. КСРО саясатына талдау жүргізу

2. ТМД-ның пайда болуы мен оның әлемдік нарықтағы орны. ТМД-ның геосаяси жағдайы


ТМД саясатына талдау жүргізіп, нарықтық жағдайына сараптама жасау

3. Урба география. ТМД елдері, халқы, ұлттық құрамы. Еңбек ресурстары


Урбанистика мен урба географияның маңызын талдау нәтижесінде ТМД-ның демографиялық жағдайын сараптау

4. Ресей Федерациясының ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Ресейдің өнеркәсіп географиясы


Ресей Федерациясының экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

5. Украинаның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Отын-энергетика кешені


Украинаның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

6. Беларуссияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесіМашина жасау және химия өнеркәсібі


Беларуссияның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

7. Әзірбайжанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Отын-энергетика кешені мен ауыл шаруашылығы


Әзірбайжанның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

8. Грузияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі. Тамақ өнеркәсібі


Грузияның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

9. Арменияның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Түсті металлургия және машина жасау кешені


Арменияның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

10. Молдованың ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Ауыл шаруашылығы мен тамақ өнеркәсібі


Молдованың экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

11. Қырғызстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Түсті металлургия мен электр энергетикасы


Қырғызстанның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

12. Өзбекстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Отын-энергетика кешені мен ауыл шаруашылығы


Өзбекстанның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

13. Түрікменстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Мұнай-газ кешені мен ауыл шаруашылығы


Түрікменстанның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

14. Тәжікстанның ұлттық экономикасы мен саяси жүйесі Электр энергетика кешені мен түсті металлургия өнеркәсібі


Тәжікстанның экономикасы мен саясатына эволюциялық сараптама жүргізу

15. ТМД елдерінің жаһандық бәсекеге қабілеттілігі мен халықаралық нарықтағы орны


ТМД елдерінің халықаралық ұйымдардағы рейтингі мен бәсекеге қабілеттілігіне сараптама жүргізу


Нормативті бөлім10 сынып – 34 сағат

р/с Өтілетін материалдар тақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі


барл

ығы

дәрі

с

семи

нар

1. Аналитика пәніне кіріспе Дүниежүзі саяси картасының қалыптасу кезеңдері Қазіргі саяси карта


Аналитикалық талдаудың мағынасын ашу. Саяси картаның қалыптасуы мен даму үрдісін талдау

2. Дүние жүзі елдерін әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіне қарай жіктеу Дүние жүзі елдерін топтастыру


Мемлекеттерді экономикалық әлеуетіне қарай сараптау

3. Урба география Дүние жүзі халқының құрамы, қоныстану ерекшеліктері мен еңбек қорлары


Урбанистика мен урба география арқылы дүние жүзі халқының қоныстануы мен еңбек ресурстарына талдау жүргізу

4. Дүние жүзінің табиғат байлықтары және оны игеруге байланысты туындаған түйінді экономикалық мәселелер


Табиғат байлықтарын нарықтық сұранысқа қарай талдау

5. Дүние жүзінің жер және су байлықтары 2 1 1


Жер ресурстары мен су ресурстарын экономикалық тұрғыда бағалап, экологиялық тұрғыда сараптама жасау

6. Дүние жүзінің отын-энергетика кешені 2 1 1


Дүние жүзінің мұнай-газ және көмір өндірісінің көлемі мен экспорт-импорттық үлесіне талдау жүргізу

7. Дүние жүзінің қара және түсті металлургиясы 2 1 1


Дүние жүзінің қара және түсті металл өндірісінің көлемі мен экспорт-импорттық үлесіне талдау жүргізу

8. Дүние жүзінің химия өнеркәсібі2 1 1


Дүние жүзіндегі химия өнеркәсібінің жекелеген түрлері мен көлеміне талдау жүргізіп, экспорт-импорттық үлесін зерттеу

9. Дүние жүзі машина жасау кешені мен олардың салалық құрамы 2 1 1


Дүние жүзіндегі машина жасау мен робот жасаудың ең дамыған орталықтарын кескін картаға түсіріп, экономикалық маңызын сараптау

10. Дүние жүзінің жеңіл және тамақ өнеркәсібі 2 1 1


Дүние жүзінде экспорттық-импорттық маңызы бар брендтік шеңбердегі жеңіл және тамақ өнеркәсіп кәсіпорындарын

кескін картаға түсіріп, талдау жүргізу

11. Дүние жүзінің ауыл шаруашылығы 2 1 1


Дүние жүзінде экспорттық маңызы бар дәнді және техникалық дақылдар мен шаруа қожалықтарын кескін картаға түсіріп, талдау жүргізу

12. Дүние жүзінің көлік инфрақұрылымы 2 1 1


Дүние жүзінің көлік жолдары мен логистика кешенін талдау

13. Дүние жүзі елдерінің бәсекеге қабілеттілігін зерттеуші халықаралық ұйымдар: 1. Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиыны


Бәсекеге қабілеттілікті зерттеуші «ДЭАЖ» рейтингін сараптау

14. 2. Халықаралық менеджментті дамыту институты 3 1 2


Бәсекеге қабілеттілікті зерттеуші «ХМДИ» рейтингін сараптау

15. 3.Бизнесті жүргізудің жеңілдігі туралы жыл сайынғ “Doing Business” баяндамасы (Дүниежүзілік банк)


Бәсекеге қабілеттілікті зерттеуші «ДБ - Doing Business» рейтингін сараптау



р/с Өтілетін материалдар тақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі


барл

ығы

дәрі

с

семи

нар

1. Бәсекеге қабілеттілік ұғымы мен маңызы 2 1 1


Бәсекеге қабілеттілік ұғымының экономикалық маңызын талдау

2. Бәсекеге қабілеттілікті бағалаушы халықаралық ұйымдар


Бәсекеге қабілеттілікті бағалаушы ұйымдардың мақсаты мен қызметін талдау

3. Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының рейтингіне мүше мемлекеттердің рейтингтері


Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының қалыптасқан рейтингіне сараптама жасау

4. Халықаралық менеджментті дамыту институтының рейтингіне мүше мемлекеттердің рейтингтері


Халықаралық менеджментті дамыту институтының қалыптасқан

рейтингіне сараптама жасау

5. Дүниежүзілік банктің «Бизнесті жүргізудің құзырлығы» туралы жыл сайынғы “Doing Business” рейтингіне мүше мемлекеттердің рейтингтері


Дүниежүзілік банктің қалыптасқан “Doing Business” рейтингіне сараптама жасау

6. Дамыған «Үлкен жетілік» елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі


«Үлкен жетілік» елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі мен көрсеткіштеріне талдау жасау

7. Еуропалық Одақ елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі 2 1 1


Еуропалық Одақ елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі мен көрсеткіштеріне талдау жасау

8. ТМД елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі 2 1 1


ТМД елдерінің бәсекеге қабілеттілік рейтингі мен көрсеткіштеріне талдау жасау

9. Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдардағы рейтингі


Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілеттілік рейтингі мен көрсеткіштеріне талдау жасау

10. Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының көрсеткіштері


Дүниежүзілік экономикалық алқалы жиынының экономикалық және әлеуметтік бағалау көрсеткіштеріне талдау жүргізу

11. Халықаралық менеджментті дамыту институтының көрсеткіштері


Халықаралық менеджментті дамыту институтының экономикалық және әлеуметтік бағалау көрсеткіштеріне талдау жүргізу

12. Дүниежүзілік банктің «Бизнесті жүргізудің құзырлығы» туралы жыл сайынғы “Doing Business” көрсеткіштері


Дүниежүзілік банктің экономикалық және әлеуметтік бағалау көрсеткіштеріне талдау жүргізу

13. ҚР-ның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мүмкіндіктері мен дамыту тетіктері


ҚР-ның халықаралық ұйымдардағы бәсекеге қабілеттілік рейтингін саяси-экономикалық тұрғыда сараптау

14. ҚР-ның жекелеген аймақтарының бәсекеге қабілеттілігін бағалау және зерттеу


ҚР аймақтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыруда ұлттық рейтингтің маңызын талдау

15. ҚР-ның әлемнің бәсекеге ең қабілетті 30 елінің қатарына кіру стратегиясы


Әлемдік дамыған 30 мемлекеттің арасында ҚР-ның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда ұлттық стратегияның маңызын талдау


Ақпараттық – әдістемелік бөлімКурстың өзіндік идеясы – жаңашылдығымен, тың идеясымен болғандықтан оны оқыту

барысында оқушының бойында тұлғалық қасиет қалыптасады. Нәтижесінде:-ақпараттандырылған;-ғылыми тұрғыда ойлаушы;-салиқалы шешім қабылдаушы;-өз ойын дәлелдеуші, әрі дұрыс пайымдаушы;-өз пікірін тұжырымдап, салыстырып, талдап, қорытындылаушы;-заманауи құбылыстарға құқықтық баға беріп, сараптаушы;-өзін-өзі сынап, өзгені сыйлап, құрметтеуші тұлғаның қалыптасатыны сөзсіз.Оқушының жалпы білімін бағалауда:Педагогтың зерттеулері мен сараптамалары арқылы оқушылардың оқу үрдісіндегі іс-әрекетін олардың ізденісі мен талпынысының нәтижесі арқылы бағалауға болатынын көрсетеді. Мәселен:«5» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, нәтижесінде тақырыптың теориясы мен тәжірибесін жетік меңгере білген, өз бетімен ойланып, логикалық ойлау қабілетіне жеткен, кез-келген мәселені саяси, әлеуметтік-экономикалық тұрғыда талдап, сараптай алатын, шығармашылық жұмыс жасай білетін білікті оқушы алады.«4» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, нәтижесінде тақырыптың теориясын жақсы меңгеріп, бірақ, тәжірибеге келгенде статистикалық сараптауды және аналитикалық баяндама жасауда шығармашылық кемшіліктер байқалған оқушы алады.«3» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, бірақ тақырыпты сараптауда теориялық мен тәжірибелік қателіктері айдай көрінетін жағдайда, сондай–ақ аналитикалық баяндама жасауда шығармашылық қабілеті жеткіліксіз оқушы алады. «2» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алмаған, тақырыпты сараптауда теориялық мен тәжірибелік қателіктері басым және аналитикалық баяндама жасауды меңгере алмаған оқушы алады.

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІНегізгі әдебиеттер

1. Максаковский В. П. Географическая картина мира. - М.: Дрофа, 2004. - Ч. 2.- 2. Романова Э.П., Куракова Л. Природные ресурсы мира, М.1983.-С.152-1653. Лаврова Н. Ю. Особенности урбанизации стран Европы. // География в школе-1995, №8.-С.79-88. 4. Социально-экономическая география зарубежного мира: Учебник для вузов / Под ред. В. В. Вольского. - М.: Дрофа, 2001.5. Максаковский В. П. Географическая картина мира. - М.: Дрофа, 2004. - Ч. 2. 6. Кузнецов А. П. Население и хозяйство мира. - М.: Дрофа, 1999.. 7. Брук С.И. Население мира. М., Высшая школа, 1997. 8. Витковский О.В. География промышленности зарубежных стран. М., 1997.9. Экономическая и социальная география мира: За страницами учебника: / сост. А. П. Кузнецов. М.: Просвещение, 2000. 10. Максаковский В. П. Новое в мире: Цифры и факты: -М.: Дрофа, 2001.11. Вольф М.Б. , Дмитревский Ю.Д. География мирового сельского хозяйства. М., 1981.12. Экономическая и социальная география зарубежных стран: В 2т. / под ред. В.П. Максаковского. М., 1980 1981.13. Голубчик М.И. География мирового хозяйства. Саранск, 1995.14. Розин М.С. и др. Современная география мирового хозяйства. М., 1977.15. Романова Э.П., Куракова Л.И., Ермаков Ю.Г. Природные ресурсы мира. М., 1993.16. Пуляркин В.А. и др. Глобальная продовольственная проблема: географический анализ. Итоги науки и техники. Сер. География зарубежных стран. М., 1992. Т. 18.17. Розин М.С. и др. Современная география мирового хозяйства. М., 1977.18. Саушкин Ю.Г. Экономическая география: история, теория, методы, практика. М., 1973.19. Селиверстов Ю.П. Проблема Глобального экологического риска // Изв. Русск. Географ. Общ. 1994. Вып. 2.20. Хорев Б.С., Смидович С.Г. Расселение населения. М., 1981.21. Хорев Б.С. Территориальная организация общества. М., 1981.22. Хорев Б.С. Мировой демографический рост и перспективы человечества // География в школе. 1995. №5.23. Хорев Б.С. Очерки геоглобалистики и геополитики. М., 1997.24. Экономика зарубежных стран. Капиталистические и развивающиеся страны / Под ред. В.П. Колесова и др. М., 1990.25. Экономическая география капиталистических и развивающихся стран / Под ред. В.В. Вольского и др. М., 1986.

26. Сизоененко А.И. Латинская Америка в современном мире. – 1999. - № 5.27. Пименова Р.А. Латинская Америка: новая модель экономического развития. – 1997. - №2928. Максаковский В.П. Латинская Америка. – 1995. - № 35. 29. Максаковский В. П. Зарубежная Европа как район трудовых миграций // География в школе-1998, №4.-С.51-55. 30. Волков О. А. Транспортные коридоры между Западом и Востоком Европы. //География в школе-1999.

Қосымша әдебиеттер1. Казахстан. Советский Союз в 22 томах.2.Назарбаев Н. А. Стратегия ресурсосбережения и переход к рынку. М.: «Машиностроение», 1992.3.Ердавлетов С.Р. Экономическая и социальная география Казахстана. Алматы.: Казахский университет,1992.4. Караганда, Карагандинская область. Энциклопедия. Алматы, 1986.5. Мангистау. Энциклопедия. Алматы.: «Атамура»,1997.6. Надыров Н.К. Нефть: вчера, сегодня, завтра. Алматы.: «Казахстан», 1993.7.Кункожаев Н.Р.Современное состояние экономики Казахстана и его перспективы. Алматы, 1998.8.Республика Казахстан. Информационный бюллетень. Алматы.1998.9.Ярмухамедов М.Ш. «Экономическая и социальная география Казахстана». Алматы.: «Рауан»,1997.10.Ахметова К.Б.. Экономическая и социальная география Казахстана. Алматы.: «Рауан»,1994.11.Ермаков В.А. Казахстан в современном мире (экономико-географический очерк). Алматы,1998.12.Ахметов Е.А. и др. Экономическая и социальная география Казахстана. Алматы.: «Мектеп», 2004.13. Е.А.Ахметов и др. География современного мира. Алматы, «Мектеп»,2003.14. Е.А.Туркебаев. Рыночная экономика. Алматы, 1998. 15.Страны и народы (популярная энциклопедия) .Сост. М.Куреная,С-Петербург, «Дельта»,1997;16. Страны мира, 2004 (справочник).М., «Республика»,2004;17. Географический энциклопедический словарь .Географические Названия. М.,2001.18. Краткая географическая энциклопедия Т.1-5 М., 1960-196619. Семенова А.С.Сборник задач по курсу демографии.М, «Статистика» 1972.

БАҒДАРЛАМА гимназиялық компонентке арналғанӘЛЕМ ҒАЖАЙЫПТАРЫ7сынып оқушыларына арналған

(аптасына – 1сағат, барлығы – 34 сағат)

Онланбекова Айжан Оңғарбековна№148 мектеп- гимназияның география пәні мұғалімі

Пікір жазған: Мамирова К.Н., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, профессор м.а., педагогика ғылымдарының кандидаты

Түсініктеме хат мазмұны Білім сапасын арттыру – еліміздің басты мақсаттарының бірі болып отыр. Бүгінгідей дамыған

заманда әр адамның жан-жақты рухани өсуі біліміне байланысты болмақ. Бұл бағдарлама осы жастағы жеткіншектердің жас ерекшелігіне, танымдық қабілеттерінің мүмкіндік деңгейлеріне сай іріктеліп, белгілі жүйелік қағидаға негізделіп жасалған. Бағдарлама әр түрлі елдердегі қалалар мен әлем халықтарының тұрмыс-тіршілігімен танысып, жеке материктер мен мұхиттардың табиғаты, жануарлар және өсімдіктер дүниесі жайлы оқушыға қызықты да нақты ұғымдар береді. Материктер мен дүние жүзі елдерінің ашылу тарихы мен табиғат ерекшеліктерін тани отырып, болашақта өз елінің тарихын, ерекшеліктерін, табиғатын заман талабына сай меңгеруге, қорғауға және пайдалануға септігін тигізеді. Мақсаты: жер шарының табиғат ерекшеліктерінің қызықты мәліметтермен толықтырылуы, оқушының дүниетанымдылығын кеңейту, өзіндік баға беруге үйрету. Оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, қосымша деректерді пайдалана отырып, ғылыми мақала жазуға үйрету, еңбексүйгіштікке, елжандылыққа тәрбиелеу. Міндеттері: - дүние жүзі елдері туралы жаңа мағлұматтар беру; - қосымша мәліметтерді оқи отырып, ой қорыта білуге үйрету; - туған жерін сүйетін дарынды тұлға тәрбиелеу; - картамен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру; - білім алуға деген қызығушылығын арттыру.Өзектілігі: элективті курсты оқып -үйрену, тыңдау, зерттеу барысында дүние жүзінің табиғаты, оның таңғажайып өсімдіктері мен жануарлар дүниесі туралы нақты ұғымдар қалыптасып, оларды жан-жақты саралап, тану арқылы оқушының дүниетанымдық қабілеті артып, пәнге деген қызығушылығы артады.

Бағдарлама география пәнінің мұғалімдері мен географияның таңғажайып әлемін қызыға оқитын жеткіншектерге арналған.

Тұрақтылау ( мазмұндық ) бөліміКіріспе. Оқу пәнінің құрылымы мен мазмұны (1 сағат) Бейімделген бағдарлама пәні, мазмұны, мақсаты мен міндеті. Негізгі түсініктері. Оқушыға берілетін өзіндік жұмыстарға бағыт- бағдар беру. 1бөлім.Ұлы географиялық ашылулар (3 сағат) Дүниенің жаңа бөлігін ашқан саяхатшылардың өмірі мен зерттеу жұмыстарына тоқталу. Соның ішінде Х. Колумбтың Американы ашуы. Ф.Магелланның дүние жүзін айналып шығуы. М.Маклайдың бірнеше жылдар бойы Мұхиттық аралдарда тұруы. 2 бөлім. Әлем ғажайыптары. Африка материгі (5 сағат )Материктің географиялық орнына тоқтала отырып, ерекшеліктерін айту. Материкте кездесетін ерекше сүтқоректілер: Африкалық піл, цивета, жабайы ит, сурикаттар, галоголар, жерқазарлар туралы. Ерекше өсімдік түрлерін айту. Сахара шөлі. Аустралия және мұхиттық аралдар (4 сағат) Аустралия материгінің ертеде бөлініп қалуына байланысты эндемик өсімдіктер (эвкалипттер, казуарина) мен жануарлар (кенгуру, ехидна, үйректұмсық, Тасман құбыжығы, коала) мекені туралы. Дүниежүзілік мұхит (3 сағат ) Дүниежүзілік мұхиттың біртұтастығы мен ондағы өсімдік пен жануарлардың алуан түрлілігі туралы. Ең алып сүтқоректі кит,балықтардың түрлері, кішкентай бунақденелілерге тоқталу. Антарктида (2 сағат) Поляр аймақтарының өзіндік ерекшеліктері, қатаң климатын мекендейтін жануарлар мен құстар туралы.Ақ аю, морж итбалық, пингвин, теңіз пілі, т.б. Оңтүстік Америка (4 сағат ) Оңтүстік Американың ең ылғалды материк екендігін айта отырып, сарқырамалар жүйесіне тоқталу, Амазонка алабына, Анды таулары ерекшеліктеріне, сонымен бірге ондағы өсімдіктер мен жануарлар түрінің алуан түрлілігіне тоқталу. Инктер өркениеті мен Анды елдерінің мәдениеті туралы. Солтүстік Америка (4 сағат) Солтүстік Американың табиғат ерекшеліктері, Йеллоустон ұлттық паркі, Колорадо каньоны, алып секвоя, үндістердің мекені екендігін айту. Еуразия (6 сағат) Еуразия материгінде дүниенің екі бөлігі орналасқандығы туралы, көлемі үлкен болғандықтан табиғатының алуан түрлі екендігін, биік таулар мен шөлдер, жанартаулар мен гейзерлер, өсімдік , жануарларына тоқталу. Қорытынды (2 сағат ) Қорытынды, бақылау жұмысы.

Нормативті бөлімАпталық сағаты – 1, барлығы – 34 сағат

Р/сТақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазына

Бар-лығы

Лекц. Прак.

1 Кіріспе 1 1 Дәріс Дүние жүзі туралы білім1- бөлім

Ұлы географиялық ашылулар

3

2 Х. Колумб саяхаты 1 1 Дәріс Саяхатшының өмірі жайлы ,саяхатының маңыздылығын түсінеді

3 Ф. Магелланның дүние жүзін айналып шығуы

1 1 Деректермен жұмыс

Теория мен практиканы ұштастырады

4 М. Маклай зерттеулері

1 1 Ізденіс жұмыстары

Деректі фильмдер көру

2 бөлім Әлем ғажайыптарыАфрика материгі 5

5 Материкке саяхат 1 1 Аралас сабақ Электронды оқулық6 Африкалық

сүтқоректілер1 1 Жеке,топтық

жұмысБейнеролик көрсету

7 Тоз емені, айдаhар ағашы

1 1 Ізденіс жұмыстары

Қосымша материалдармен жұмыс

8 Сарамандық жұмыс 1 1 Сынақ сабақ Алған білімдерін тиянақтау

9 Қорытынды 1 1 Пікірталас Білімдерін жинақтайдыАустралия және мұхиттық аралдар

4 Теориялық білім алады

10 Эндемик өсімдіктер елі

1 1 Картамен саяхат сабақ

Сызба құрастыру

11 Қалталы жануарлар 1 1 Жеке жұмыс Реферат жазу12 Табиғат тамашалары 1 1 Аралас сабақ,

пікір алмасу Шығармашылық жұмыстар

13 Сарамандық жұмыс 1 1 Тапсырмалар беру

Кесте құрастыру

Дүниежүзілік мұхит 314 Мұхиттағы тіршілік 1 1 Дәріс Бейнеролик көру15 Балықтардың көп

түрлілігі1 1 Аралас сабақ Шығармашылық

жұмыстар16 Сарамандық жұмыс 1 1 Жеке,топтық

жұмысЗерттеу жұмыстары

Антарктида мен Арктика

2

17 Поляр аймақтары 1 1 Дәріс Слайд көру18 Өсімдік,жануарлары 1 1 Ізденіс

жұмыстарыРеферат қорғайды

Оңтүстік Америка 419 Сарқырамалар елі 1 1 Дәріс Бейнеролик қарау20 Анды тауы елдері 1 1 Баяндау Картамен жұмыс21 Галапагос алыптары 1 1 Іздену Реферат жазу22 Табиғи оранжерея 1 1 Жеке, топтық

жұмыстарШығармашылықпен айналысады

Солтүстік Америка 423 Йеллоустон ұлттық

паркі1 1 Аралас сабақ Деректермен танысу

24 Мая үндістері 1 1 Дәріс Мәліметтер жинау25 Колорадоның үлкен

каньоны1 1 Аралас сабақ Бейнеролик көру

26 Қорытынды сабақ 1 1 Мәліметтер -мен жұмыс

Буклеттер жасау

Еуразия 627 Дүниенің екі бөлігі 1 1 Дәріс Картамен жұмыс28 От пен су аралы 1 1 Аралас сабақ Пікірлесу29 Қара алтын елі 1 1 Түсінік беру Зерттеу жұмыстары30 Гималай тауының

табиғаты1 1 Зерттеу

жұмыстарыКесте толтыру

31 Азияның қатал жүрегі

1 1 Дөңгелек стол

Шығармашылық жұмыстар

32 Керқұлан – жабайы жылқы

1 1 Жеке жұмыс Реферат жазу

Қорытынды 233 Сарамандық жұмыс 1 1 Қорытынды Курс бойынша сынақ

алу34 Қорытынды сабақ 1 1 Пікірлесу Жинақтау

талдауАқпараттық – әдістемелік бөлім

7сыныптарға арналған «Әлем ғажайыптары» курсы түсінік хатта көрсетілгендей мақсат, міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған. Бағдарламадағы бөлімдерге орай тақырыптар танымдық, шығармашылық білім мен біліктілікті өзара байланыстыруға, аталған курсты толық меңгеруге көмектеседі. Практикалық сабақтарда оқушылар дәптермен, картамен жұмыс жасай отырып, өзіндік ізденуіне, кітапханаға барып, хабарлама жасауға үйрене отырып, шығармашылық деңгейін арттыруға бейімделеді.Оқушылардың білім жетістіктерін бағалауға қойылатын талаптар :«5» деген баға – тақырыпты терең ұғынып, өте жақсы түсінген, өзіндік ой- пікірін дұрыс жеткізе білетін, шығармашылық, ізденімпаздық қабілеті жоғары, толықтырулар енгізе алатын оқушыға қойылады.«4» деген баға – тақырыпты дұрыс түсінген, ізденімпаздық қабілеті бар, кейбір жағдайларда ой- жүйесінің шамалы бұзылуы байқалса қойылады.«3» деген баға – тақырыпты баяндауда, деректерді құрастыруда сөздік қоры аз, айтарлықтай ауытқу байқалса қойылады.«2» деген баға – тақырып мазмұнын аша алмаған, баяндау жүйесі бұзылған, тақырыпты меңгере алмаған оқушыға қойылады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:1. «1100 қызықты дерек. Жануарлар» . - Алматы: «Аруна» баспасы 2015 2.География. Материктер мен мұхиттар. Хрестоматия. «Атамұра» 20073. Физическая география материков и океанов. «Высшая школа». 19884.Өсімдіктер әлемі.-Алматы: «Аруна» баспасы5.Шөлдер. -Алматы: «Аруна» баспасы6.Теңіз жануарлары. -Алматы: «Аруна» баспасы7.Сүтқоректілер. -Алматы: «Аруна» баспасы 8. Поляр аймақтары .-Алматы: «Аруна» баспасы 9.Вальтер Г.Растительность земного шара.М,1975

БАҒДАРЛАМА лицейлік компоненттер курсы

АДАМ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТА ТАБИҒАТЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ5-6 сынып оқушыларына арналған


Қазыбекова Қ.С.Махатма Ганди атындағы №92 мамандандырылған лицейінің география пәні мұғалімі

Пікір жазған: Оразбаев А.Е., әл-Фараби атындағы ҚазҰУ география және табиғатты пайдалану факультеті тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы х.ғ.к., доцент м.а.

Түсініктеме хат мазмұныЭкологиялық білім мен тәрбие беру 1970 жылы БҰҰ деңгейінде ұйымдастырылған

(ЮНЕСКО) «Адам және биосфера» атты бағдарламаны қабылдаудан басталған. Экологиялық білім беру барысында экология ғылымында жаңа түсініктер мен ұғымдар қалыптасуда. 5 сынып бойынша «Адам және қоршаған орта табиғатының экологиясы» пәнінде табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынасты қалыптастыра отырып, экологиялық мәдениетті дамыту арқылы оқушының экологиялық білімін табиғатқа қамқорлық жасауға дағдыландыру жолдары қарастырылады;

Қалыптасатын құзіреттіліктер: Осы пәннің толық курсын оқығаннан кейін оқушы мынадай мағлұматтарды біліп шығады: - экологияның оқыту пәнін, Жердің құрылысын, экологиялық зерттеу әдістерін, бақылау шарттарын;- табиғат пен қоғамның өзара қарым - қатынасын;- табиғатты пайдалануда өнегелік және құқықтық принципті сақтау;- өзінің тұрғылықты жерінің табиғатын белсенді қорғау;- табиғатты белгілі бір мөлшерде пайдалану;- адамзаттық, ғаламдық мәселелерді экологиялық - географиялық тұрғыдан зерттеулердің мақсаттарының тиімділігіне талдау жасау.6 сынып бойынша «Адам және қоршаған орта табиғатының экологиясы» пәні экологиялық сана мен экологиялық мәдениетті мектеп жасынан қалыптастырып, кәсіпкерлік және нарықтық

шаруашылықтың заңдылықтарымен оқушыларды міндетті түрде таныстыра отырып, экологиялық білім негіздерін ұғындыру кезінде жеке тұлғаның шығармашылық ойлау қабілетінің дамуын қарастырады. Экологиялық біліктілікті тереңдетуге жаңа саналық деңгейде экологиялық тапсырмалар, шығармашылық жұмыстар жүргізу - оқушылардың өз бетімен ізденіп, жұмыстарына талдау жасауына өз септігін тигізеді.Қалыптасатын құзіреттіліктер:Осы пәннің толық курсын оқығаннан кейін оқушы мынандай мағлұматтарды біліп шығады: - адам, қоғам, табиғат арасындағы гармониялық байланыстарды реттеуді;- экологиялық үрдістерді талдай білуге және табиғатты қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қоя білуді;- экологиялық және табиғат заңдарын жетілдіру және оларды бұлжытпай орындауды;- еліміздің негізгі экологиялық аймақтарын, экологиялық ластану индексін, индекс арқылы ластану деңгейлерін анықтай білуді;- адам, қоғам, табиғат арасындағы байланыстарды географиялық-экологиялық тұрғыдан зерттеудің мақсатын.Бағдарламаның зерттеу нысаны: № 92 лицейдің 5-6 сынып оқушылары.Бағдарламаның ғылыми жаңалығы:

Экологиялық сана мен экологиялық мәдениетті мектеп жасынан қалыптастырып, кәсіпкерлік және нарықтық шаруашылықтың заңдылықтарымен оқушыларды міндетті түрде таныстыра отырып, экологиялық білім негіздерін ұғындыру кезінде жеке тұлғаның шығармашылық ойлау қабілетінің дамуын қарастырады. Экологиялық біліктілікті тереңдетуге жаңа саналық деңгейде экологиялық тапсырмалар, шығармашылық жұмыстар жүргізіліп, окушылардың өз бетімен ізденіп, жұмыстарына талдау жасауына өз септігін тигізеді.

Бағдарлама мазмұны пәнаралық байланысты қамтыған. Сонымен қатар география, жасыл экономика, мемлекеттің индустриалды-инновациялық даму мәселелерінің кешені де көтеріліп отыр.Бағдарламаны жүзеге асырудың мынадай әдіс - тәсілдері айқындалады:

- статистикалық әдіс;- салыстырмалы әдіс;- анализ және синтез әдістері.

Оқушылардың курс бойынша есеп беруі:- күнделікті өтілетін тақырыптарды жұмыс дәптеріне жазу;- берілген тақырыптар бойынша жоғарыда көрсетілген әдіс тәсілдер негізінде баяндама жасау;- баяндаманың қорғалуы ақпараттық технология (видеопрезентация) негізінде ғана жүзеге асуы.

Бағдарламаны өткізу формасы:- дәріс;

- семинар (баяндама жасау және оны қорғау, тренинг және пікірталас ұйымдастыру). Оқытудың әдістері мен формалары: -жеке жұмыс; -топпен жұмыс; -тақырыптық тапсырмалар; -әлеуметтік желілерден статистикалық ақпараттар жинақтау; - отандық және әлемдік ғалымдардың еңбектері мен мақалаларын оқып, талдау жасау және пікір- талас ұйымдастыру. Лицей оқушылары арасында сауалнамалар жүргізу: -лицей оқушыларымен сұхбат жүргізу; - сараптама жасап, қорытындылау.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі«Адам және қоршаған орта табиғатының экологиясы» пәні 5сынып бойынша – 68 сағат.1. Экология ғылымы туралы ұғым. Экология ғылымының пайда болуы (2сағат)Білуі тиіс: Экология ғылымының жалпы түсінігі.2. Экология ғылымының қалыптасуы ( 2сағат)Білуі тиіс: Экология ғылымның қалыптасу, даму тарихы.3. Экология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Экологияның басқа ғылым салаларымен байланысы нәтижесіндеі жаңа ғылымдар.4. Биосфера. Биосфера – тіршілік қабаты (2 сағат)

Білуі тиіс: Биосфера қабатының маңызы, құрамдас бөліктері.5. Биосферадағы айналымдар (2 сағат)Білуі тиіс: Биосфераның географиялық қабықтармен ара қатынасы.5.Тірі ағзалардың тіршілік ету ортасы (2 сағат)Білуі тиіс: Биосфераның тіршілік қабаты ретіндегі маңызы.6.Табиғат қорларын тиімді пайдалану ( 2 сағат)Білуі тиіс: Экологиялық сауаттылық нәтижесінде табиғи қорлар үдерісін білу.7.Географиялық қабық ( 2 сағат)Білуі тиіс:Табиғат кешендерінің өзара байланысы.8. Жер қыртысының экологиясы (2 сағат)Білуі тиіс: Жер қыртысының ішкі құрылысындағы қозғалыстар, мәні мен маңызы.9. Атмосфера экологиясы (2 сағат)Білуі тиіс:Атмосфера қабаттары, Озон қабаты экологиясы.10.Гидросфера экологиясы ( 2 сағат)Білуі тиіс: Дүнижүзілік мұхит экологиясына жалпы шолу.11.Адам экологиясы ( 2сағат)Білуі тиіс: Антропогендік кешендердің қоршаған ортаға әсері.11.Қала экологиясы (2сағат)Білуі тиіс: Жергілікті жер экологиясын негізге ала отырып, Алматы қаласының экологиясына сипаттама.12. Жануарлар экологиясы ( 2сағат)Білуі тиіс: Қоршаған ортадағы жануарлар әлемінің маңызы, оларды қорғау шаралары.13.Өсімдік экологиясы (2сағат)Білуі тиіс: Өсімдіктердің адам өміріндегі маңызы. Фотосинтез процесі.14.Дүниежүзілік мұхит экологиясы (2сағат)Білуі тиіс: Жекелеген мұхиттар экологиясы мен ластану көздері.15.Экологиялық апаттар (2сағат)Білуі тиіс: Дүние жүзіндегі қауіпті аймақтар туралы мағлұматтар16.Қазақстан экологиялық аймақтары ( 2сағат)Білуі тиіс: Еліміздің экологиялық аймақтарын, ластану көздерін.17.Қазақстан полигондары ( 2сағат)Білуі тиіс: Ел аумағындағы ластану индексі жоғары аймақтар.18.Қорғалатын аумақтар ( 2сағат)Білуі тиіс: Ерекше қорғауға алынған аймақтар.19.Қорықтар ( 2сағат)Білуі тиіс: Ел аумағындағы 10 қорық, территориясы, құрылу мақсаты.20.Табиғи саябақтар ( 2сағат)Білуі тиіс: Еліміздегі табиғи үлгіні сақтау мақсатында құрылған саябақтар.21.Табиғат ескерткіштері ( 2сағат)Білуі тиіс:Табиғаттың ерекше кереметтері.22. Қызыл кітап және оның ролі (2сағат)Білуі тиіс: Қазақстанның алғашқы және соңғы Қызыл кітабы, мақсаты, кітапқа енгізілген жануарлар мен өсімдіктер әлемі.23.Адам іс-әрекетінің экологияға әсері ( 2сағат)Білуі тиіс: Антропогендік кешеннің жағымды және жағымсыз жақтары.24.Практикалық жұмыс (1 сағат) Білуі тиіс: Алматы қаласы экологиясының ластану көздері.25.Радиация және денсаулық ( 2сағат)Білуі тиіс:Ультракүлгін сәулелер, табиғатқа әсері.26.Табиғатқа қалай көмектесуге болады? ( 2сағат)Білуі тиіс: Әр бала табиғат алдындағы өз мүмкіндіктерін.27.Химиялық уланудың қауіп-қатері ( 2сағат)Білуі тиіс: Химиялық улы заттар.28.Организмнің ластанудан қорғануы ( 2сағат)Білуі тиіс: Организимді ластаушы көздер, алдын алу жолдары.29.Табиғи бұлақтарды тазарту ( 2сағат)

Білуі тиіс: Антропогендік кешеннің жағымды жақтарын ұтымды пайдалана отырып, тазарту жұмыстарын ұйымдастыру.30.Арал экологиясы ( 2сағат)Білуі тиіс: Арал теңізінің тартылу себептері.31.Каспий теңізінің ластануы ( 2сағат)Білуі тиіс: Каспий теңізінің мұнаймен және антропогендік кешеннің әсерінен ластануын.32.Атмосфераның ластану жолдары ( 2сағат)Білуі тиіс: Антропогендік кешеннің атмосфераға әсерін.33.Алматы қаласы атмосферасының ластану жолдары (2сағат)Білуі тиіс: Алматы қаласын ластаушы негізгі ресурстар.34.Алматы өзендерінің экологиясы (2сағат)Білуі тиіс: Жетісу жерінің өзендеріне жалпы сипаттама, экологиясы, қорғау көздері.35.Практикалық сабақ (1сағат)Білуі тиіс:Үлкен Алматы өзенінен саяхат арқылы өзеннің қала үшін маңыздылығын.36.Топ серуен (2 сағат)Білуі тиіс: Табиғат аясына саяхат арқылы тау бөктерінің табиғи ерекшеліктерін.37.«Табиғатты аялайық» (2сағат)Білуі тиіс: Іле Алатауы ұлттық саябағына саяхат барысында таудағы биіктік белдеулікті.6 сынып бойынша «Адам және қоршаған орта табиғатының экологиясы» пәні – 68 сағат. 1.Адамзат және географиялық қабық ( 2 сағат) Білуі тиіс: Адамзаттың табиғат кешендеріне әсерін, географиялық қабық: Атмосфера, Гидросфера, Литосфера, Биосфера2.Адамзат және атмосфера (2 сағат) Білуі тиіс: Антропогендік кешеннің ауа қабатына әсері.3.Атмосфераның негізгі ластағыш көздері ( 2 сағат) Білуі тиіс: Ауаның негізгі ластану көздері, көлік кешенінің әсері.4.Атмосфераның ластануының табиғи және жасанды ластану көздері (2 сағат) Білуі тиіс: Табиғи және жасанды ластану көздерін айыра білу.5.Атмосфераны қорғау туралы құжаттар (2 сағат) Білуі тиіс: Табиғатты қорғауға байланысты дүние жүзіндегі және еліміздегі маңызы бар заңдар.6.Адамзат және гидросфера. Дүниежүзілік су қоры (2 сағат) Білуі тиіс: Антропогендік кешеннің дүние жүзілік су айналымына әсері.7.Таза су қорлары. Судың ластану көздері (2 сағат) Білуі тиіс: Мұхиттар мен мұздықтардағы таза су көздері және оларды тиімді пайдалану.8.Адамзат және литосфера. Жер қорлары (2 сағат) Білуі тиіс: Литосфера қабаты құрамы, жер қорларының дүние жүзіндегі үлесі.9.Топырақ экологиясы.Топырақ эрозиясының типтері (2 сағат) Білуі тиіс: Топырақтың эрозияға ұшырауына әсер етуші факторлар. 10.Адамзат және биосфера. Тіршілік ортасының сапасы және оның өзгеруі, өзгеруінің себептері (2 сағат) Білуі тиіс: Адамдардың өздері тіршілік ететін биосфера қабатындағы антропогендік әрекеттері.11.Қоршаған орта және адам. Адамның шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсері. ҒТР қоршаған ортаға әсері (2 сағат) Білуі тиіс: Ғылыми-техникалық революция жетістіктері мен зардаптары.12.Адам және қоршаған орта. Антропогендік факторлар ( 2 сағат) Білуі тиіс: Антропогендік факторлардың жағымды тобында әрекет ету.13.Адамзаттың экологиялық мәселелерді шешу жолдары ( 2 сағат) Білуі тиіс: ХХІ ғасырдағы ғылым мен техника жетістіктерін экологиялық проблемаларды шешу жолдарына бағыттауды.14.Қазақстанның қалаларының ластану деңгейлері ( 2 сағат) Білуі тиіс: Қазақстан қалаларының ластану индекстерін, өте нашар және нашар топтағы қалаларды.15.Адам, қоғам – табиғат жүйесінде ( 2 сағат) Білуі тиіс: Адам мен қоғамның табиғатпен үйлесімділік заңдылықтарын.16.Қазақ халқының экологиялық қағидалары ( 2 сағат) Білуі тиіс: Қазақ халықының табиғатты қорғау жайындағы үлгілі өнегелері, мақал-мәтелдер, ақындардың жыр шумақтары.17.Табиғатты қорғау – басты парыз ( 2 сағат)

Білуі тиіс: Қоршаған ортаның адамзат тіршілік ортасындағы маңызын.18.Табиғатты қорғаудың экологиялық негіздері ( 2 сағат) Білуі тиіс: Табиғи қорларды сақтау жолдарын.19.Табиғатты тиімді пайдалану және табиғатты қорғаудың негізгі бағыттары ( 2 сағат) Білуі тиіс: Табиғатты тиімді пайдалану жолдарын және оны күнделікті өмірде пайдалануды.20. Қызыл кітап және оның ролі ( 2 сағат) Білуі тиіс: Қазақстанның Қызыл кітабы тарихы, мақсаты мен міндеттерін.21.Қазақстанның ерекше қорғалатын аймақтары (2 сағат) Білуі тиіс: Елімізде арнайы заң бойынша қорғауға бекітілген учаскілер мен аумақтарды.22.Табиғи саябақтар ( 2 сағат) Білуі тиіс: Ел аумағындағы ұлттық саябақтар территориясы мен құрылу мақсаты.23.Табиғат ескерткіштері ( 2 сағат) Білуі тиіс: Табиғат ана сыйға тартқан ерекше табиғат ескерткіштерін, еліміз және дүние жүзі мысалында.24.Табиғатпен үйлесімді өмір сүру (2 сағат) Білуі тиіс: Табиғат пен адам арасындағы үйлесімділіктің нәтижеге бағытталған іс-әрекеттерін.25. Қорық ұйымдастыру ісінің болашағы (2 сағат) Білуі тиіс: Қазақстан Республикасы территориясында ұйымдастырылған қорықтар, мақсаты мен міндеттері.26.Адам экологиясы. Қазіргі даму кезеңіндегі адам экологиясын оқытудың маңыздылығы (2 сағат) Білуі тиіс: Жаһандану мен ғылыми-техника заманындағы адам экологиясы маңыздылығын.27.Қоғамның денсаулық сапасы ( 2 сағат) Білуі тиіс: Ел аумағындағы экологиялық мәселелерден туындаған денсаулық сақтау саласының проблемалары.28.Апатты табиғат құбылыстарының адамға тигізетін әсері және олармен күресу шаралары (2 сағат) Білуі тиіс:Табиғи апатты құбылыстардың түрлері, қоршаған орта мен адамзатқа келтірер зияны.29.Адам тіршілігі үшін экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандар (2 сағат) Білуі тиіс: Еліміздегі табиғат зоналарының тіршілік үшін қолайлы және қолайсыз тұстары.30.Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық проблемаларды шешу жолдары (2 сағат) Білуі тиіс: ХХІ ғасыр талабына сай проблемаларды шешу жолдарын.31.Қазақстанның рекреациялық аймақтары (2 сағат) Білуі тиіс: Ел аумағындағы демалыс аймақтары, демалыс орындарының құрылу мақсаты.32.Практикалық сабақ. Экологиялық апатты аймақтар картасын құру (2 сағат) Білуі тиіс: Кескіндеу жұмыстары нәтижесінде ел аумағындағы табиғат зоналарын, сол арқылы апатты аймақтар атласын түзу.33.ҒТР-ның қоршаған ортаға әсерінің көрсеткішін түрлі диаграммаларға түсіру (2 сағат) Білуі тиіс: Диаграммаға салу жұмыстары кезінде ҒТР-ның қоршаған ортаға әсерінің сандық көрсеткіштерін. 34. «Жергілікті жерде аурулардың таралуы» – статистикалық мәліметтерді түрлі диаграммаларға түсіру( 2 сағат) Білуі тиіс: Алматы қаласындағы денсаулық сақтау саласы, ахуалы мен проблемалары.36.Қазақстанның рекреациялық аймақтарын картаға түсіру ( 2 сағат) Білуі тиіс: Ел аумағындағы демалыс орындарының картадағы нақты орнын.


№ Өтілетін материалдар тақырыбы

Сағаттар саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

Барл

ығы

Дәр

іс

Сем

инар

1. Экология ғылымы туралы ұғым Экология ғылымының пайда болуы


Тірек конспект

2. Экология ғылымының қалыптасуы Экология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы


Пәнге қызығушылығын арттыру

3. Биосфера – тіршілік қабаты2 1 1


Теориялық білімін өмірмен байланыстыру

4. Биосферадағы айналымдар 2 1 1 Дәріс,семинар

Тақырыпқа сәйкес тірек конспект

5. Тірі ағзалардың тіршілік ету ортасы

2 1 1 Дәріс, семинар Ойлау қабілеттерін арттыру

6. Табиғат қорларын тиімді пайдалану

2 1 1 Дәріс, семинар Теориялық білімін өмірмен байланыстыру

7. Жер қыртысының экологиясы 2 1 1 Дәріс,семинар


8. Атмосфера экологиясы2 1 1



9. Гидросфера экологиясы2 1 1



10.

Адам экологиясы2 1 1



11.

Қала экологиясы2 1 1



12.

Жануарлар экологиясы2 1 1



13.

Өсімдік экологиясы2 1 1



14.

Дүниежүзілік мұхит экологиясы



15.

Экологиялық апаттар2 1 1


Ойлау қабілеттерін арттыру

16.

Қазақстан полигондары 2 1 1 Дәріс,семинар

Өз бетімен жұмыс істеуге үйрету

17 Қорғалатын аумақтар Қорықтар



18 Табиғи саябақтар 2 1 1 Дәріс,семинар


19 Табиғат ескерткіштері 2 1 1 Дәріс,семинар


20 Қызыл кітап және оның ролі 2 1 1 Дәріс,семинар

Өз бетімен жеке жұмыс жасауға

үйрету21 Адам іс-әрекетінің экологияға

әсері2 1 1 Дәріс,

семинарТеориялық білімін өмірмен байланыстыру

22 Практикалық жұмыс 1 1 Семинар «Менің қаламның экологиясы» шығарма

23 Радиация және денсаулық 2 1 1 Дәріс,семинар


24 Табиғатқа қалай көмектесуге болады?


Теориялық білімін практикамен байланыстыру

25 Химиялық уланудың қауіп-қатері



26 Организмнің ластанудан қорғануы


Өз бетімен жеке жұмыс жасауға үйрету

27 Табиғи бұлақтарды тазарту 2 1 1 Дәріс,семинар


28 Арал экологиясы 2 1 1 Дәріс,семинар


29 Каспий теңізінің ластануы 2 1 1 Дәріс,семинар


30 Атмосфераның ластану жолдары



31 Алматы қаласы атмосферасының ластану жолдары



32 Алматы өзендерінің экологиясы



33 Практикалық сабақ 1 1 Семинар Алматы қаласындағы саябақтар

34 Топ серуен 2 1 1 Саяхат сабақ Іле Алатауы ұлттық саябағына саяхат

35 «Табиғатты аялайық» – экологиялық кеш

2 1 1 Экологиялық кеш

Танымдық ойын



№ Өтілетін материалдар Сағаттар саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

тақырыбы

Барл

ығы

Дәр

іс

Сем

инар

1. Адамзат және географиялық қабық Адамзат және атмосфера



2. Атмосфераның негізгі ластағыш көздері 2 1 1


Пәнге қызығушылығын арттыру

3. Атмосфераның ластануының табиғи және жасанды ластану көздері



4. Атмосфераны қорғау туралы құжаттар



5. Адамзат және гидросфера Дүниежүзілік су қоры

2 1 1 Дәріс, семинар Ойлау қабілеттерін арттыру

6. Таза су қорлары Судың ластану көздері

2 1 1 Дәріс, семинар Теориялық білімін өмірмен байланыстыру

7. Адамзат және литосфера Жер қорлары



8. Топырақ экологиясы Топырақ эрозиясының типтері 2 1 1



9. Адамзат және биосфера Тіршілік ортасының сапасы және оның өзгеруі, өзгеруінің себептері



10. Қоршаған орта және адам Адамның шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсері ҒТР қоршаған ортаға әсері



11. Адам және қоршаған орта Антропогендік факторлар 2 1 1



12. Адамзаттың экологиялық мәселелерді шешу жолдары 2 1 1



13. Қазақстан қалаларының ластану деңгейлері 2 1 1



14. Адам, қоғам – табиғат жүйесінде

2 1 1



15. Қазақ халқының экологиялық қағидалары 2 1 1



16. Табиғатты қорғау – басты парыз 2 1

1 Дәріс,семинар

Өз бетімен жұмыс істеуге үйрету

17 Табиғатты қорғаудың экологиялық негіздері



18 Табиғатты тиімді пайдалану және табиғатты қорғаудың негізгі бағыттары



19 Қызыл кітап және оның ролі 2 1 1 Дәріс,семинар


20 Қазақстанның ерекше қорғалатын аймақтары



21 Табиғи саябақтар 2 1 1 Дәріс,семинар


22 Табиғат ескерткіштері 2 1 1 Семинар «Менің қаламның экологиясы» шығарма

23 Табиғатпен үйлесімді өмір сүру 2 1 1 Дәріс,семинар


24 Қорық ұйымдастыру ісінің болашағы


Теориялық білімін практикамен байланыстыру

25 Адам экологиясы Қазіргі даму кезеңіндегі адам экологиясын оқытудың маңыздылығы



26 Қоғамның денсаулық сапасы 2 1 1 Дәріс,семинар


27 Апатты табиғат құбылыстарының адамға тигізетін әсері және олармен күресу шаралары



28 Адам тіршілігі үшін экологиялық қолайлы және қолайсыз аудандар



29 Қазіргі кезде қалыптасқан экологиялық мәселелерді шешу жолдары



30 Қазақстанның рекреациялық аймақтары



31 Практикалық сабақ Экологиялық апатты аймақтар картасын құру

2 1 1 Семинар Кескіндеу жұмыстары

32 ҒТР-ның қоршаған ортаға әсерінің көрсеткішін түрлі диаграммаларға түсіру


Кескіндеу жұмыстары

33 «Жергілікті жерде аурулардың таралуы» – статистикалық мәліметтерді түрлі диаграммаларға түсіру



34 Қазақстанның рекреациялық аймақтарын картаға түсіру



Барлығы 68 34 34Ақпараттық – әдістемелік бөлім

Курстың өзіндік идеясы – жаңашылдығымен, тың идеясымен болғандықтан, оны оқыту барысында оқушының бойында тұлғалық қасиет қалыптасады. Нәтижесінде:- ақпараттандырылған;- ғылыми тұрғыда ойлаушы;- өз пікірін тұжырымдап, салыстырып, талдап, қорытындылаушытұлғаның осындай шығармашылық қасиеттері мен өзіндік бейнесі қалыптасады.

Оқушының жалпы білімін бағалауда:Педагогтың зерттеулері мен сараптамалары арқылы оқушылардың оқу үрдісіндегі іс-әрекетін олардың ізденісі мен талпынысының нәтижесі арқылы бағалауға болатынын көрсетеді. Мәселен:«5» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, нәтижесінде тақырыптың теориясы мен тәжірибесін жетік меңгере білген, өз бетімен ойланып, логикалық ойлау қабілетіне жеткен, кез-келген мәселені сараптай алатын, шығармашылық жұмыс жасай білетін білікті оқушы алады.«4» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, нәтижесінде тақырыптың теориясын жақсы меңгеріп, бірақ тәжірибеге келгенде статистикалық сараптауды жасауда шығармашылық кемшіліктер байқалған оқушы алады. «3» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алған, бірақ тақырыпты сараптауда теориялық және тәжірибелік қателіктері айдай көрінетін жағдайда, шығармашылық қабілеті жеткіліксіз оқушы алады.«2» деген бағаны – белгіленген тақырыптың өзектілігіне, мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізе алмаған, тақырыпты сараптауда теориялық, тәжірибелік қателіктері басым және баяндама жасауды меңгере алмаған оқушы алады.

Пайдаланылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер

1. Риклефс Р. Основы экологии. — М., 1979 г.2. Новиков Г.Л. Основы общей экологии и охраны природы М., 1979 г.3. Бродский А.К. Краткий курс экологии. Алматы Наука.—1998 г.4. Фурсов В.И., Амиргалиев М.Г. Краткий курс экологии.—Алматы, 1996 г.5. Саданов А.К., Аскарова У.Б. и др. Практикум по экологии. Алматы, 1999 г.6. Саданов А.К., Аскарова У.Б. и др. Экология. Учебник для студентов ВУЗов. Алматы, 2001 г.7. Гиляров А.М. Популяционная экология. — М., 1995 г.8. Банников А.Г., Рустамов А.К., Вакулин А.А. Охрана природы— М., 1985 г.9. Фурсов В.И. Охрана природы в сельском хозяйстве.—Алматы, 1987 г.10. Сагимбаев Г.К. Экология и экономика.— Алматы.: Қаржы-қаражат, 1997.11. Уатт К. Экология и управление природными ресурсами.— М.: Мир, 1971.12. Федоров В.Д., Гильманов Т.Г. Экология. — М.: Изд-во МГУ, 1980.

Қосымша 1.Агаджанян Н., Торшин В. Экология человека. Алма-ата, 1994 год2. Реймерс Н. Охрана природы и окружающая среда человека: словарь-справочник. Москва,1994 год3. Вернадский В. Биосфера. Москва, 1967 год4. Новиков Ю. Экология, окружающая среда человека. Москва,1998 год5.Экологиялық білім мен тәрбие беру ерекшелігі (әдістемелік құрал) Алматы 20036.Экология Г.С.Оспанова,Г.Т.Бозташаева Алматы 20027. Бейсенов Ә., Шілдебаев Ж. Экология. Алматы, «Мектеп», 2005 жыл8. Бейсенов Ә., Смақова А. «Экология және табиғатты тиімді пайдалану». 9лматы, 2004 жыл10. Байханов С. «Табиғатым – тағдырым». Алматы, «Қайнар», 1991 жыл

БАҒДАРЛАМААЛМАТЫТАНУ

6 сынып оқушыларына арналған (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Қарғабаева Л.Т.№ 140 мектеп- гимназия география пәні мұғалімі

Пікір жазған: Асубаев Б.К., педагогикалық шеберлік орталығының Алматы қаласындағы филиалының директоры, география ғылымдарының кандидаты

Түсініктеме хат мазмұныАлматы қаласы географиялық орны, тарихи ерекшелігімен көзге түседі. Қазақстан

Республикасының екінші астанасы, экономикалық дамуына үлес қосып отырған өнеркәсіп орталығы, мегаполис.

Ұсынылып отырған бағдарламаның мақсаты – оқушыларға қаланың ерекше көрікті табиғаты, өзен - көлдері, сәулетті ғимараттары, өнеркәсіп орындары жайлы қосымша мәлімет беру, туған өлкесінің географиялық орнын, тарихын жан- жақты әрі терең білім алуына мүмкіндік жасау.

Міндеті:Іле Алатауындағы негізгі жоталармен, шатқалдармен, асулармен, сарқырамалармен таныстыру.

Алматы қаласының тарихы, халқы, шаруашылығын жете меңгерту.Алматы қаласының экологиясына өзіндік көзқарасын білдіре отырып, табиғатты қорғауға тәрбиелеу.

Бағдарлама 6 сынып оқушылары үшін 34 сағатқа құрастырылған. Алматы қаласының географиялық орны, геологиялық құрылысы, флора және фауна, мәдени орталықтары, сәулет өнері, ескерткіштер мен қаржы орталығы, мұражай жайлы мәліметтер ұсынылып отыр. Бағдарламада негізінде оқушылардың көзқарасын туған өлкесі жайлы, қазіргі кездегі көркеюі, еліміздің атын шығарған даңқты азаматтар туралы мәліметтермен танысады. Бағдарламада қаланың мұражайы, театр, кинотеатрларына жасалған саяхаттар туралы айтылады. Қосымша пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі6 сыныпқа арналған «Алматытану» курсының бағдарламасы

(аптасына – 1сағат, барлығы – 34 сағат)Алматы өлкесінің жалпы физикалық- географиялық сипаттамасы ( 18 сағат)Алматы өлкесінің географиялық орны. Іле Алатауының жер бедері, геологиялық құрылысы.Климаты. Өзен- көлдері. Флора және фаунасы. Алматының апорты.Іле Алатауының жер бедері. Түрген шатқалы. Түрген сарқырамасы. Түрген асулары. Флора және фаунасы. Ақсай шатқалы. Қарғалы шатқалы. Ұзын Қарғалы өзен шатқалы. Үлкен Алматы шатқалы. Үлкен Алматы өзені (су алабы Қаскелен). Үлкен Алматы көлі.Алмаарасан шатқалы. Терісбұтақ өзенінің шатқалы. Аюсай өзен шатқалы. Құмбелсу өзен шатқалы. Құмбел асуы. Кіші Алматы шатқалы. Кімасар асуы. Беделбай шатқалы. Жарбұлақ өзені. Медеу. Сарқырама шатқалы. Күйгенсай (Горельник) өзен шатқалы. Сарысай шатқал өзені және Шымбұлақ. Мыңжылқы жайлауы. Бекенбай (Бутаков) шатқалы. Үлкен Өрікті өзенінің шатқалы. Шарын коньоны.Алматы өлкесінің тарихы ( 2 сағат)Алматы өлкесінің тарихы. Көне тарихы. Орта ғасыр. Қазақ хандығы. Ресей отарлауы. КСРО құрамында. Қайта құру кезеңінде.Алматы қаласының мәдени орталықтары ( 4 сағат)Алматы қаласының музейі. Қазақстанның Орталық мемлекеттік музей.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайы. Қазақстанның ұлттық музыкалық аспаптар мұражайы. Археологиялық мұражай. М. Әуезов атындағы Ғылыми және мәдени орталық. Сәбит Мұқанов және Ғабит Мүсірепов атындағы мемлекеттік әдеби-мемориалдық мұражай. Қазақстан геология мұражайы. Кітаптар мұражайы. Археологиялық мұражай. А.Байтұрсынов атындағы мұражай-үйі. Қала тарихы мұражайыТеатрАбай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры . М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры. Лермонтов атындағы мемлекеттік академиялық орыс драма театры. Ғ.Мүсірепов атындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған Қазақ мемлекеттік академиялық театры.Сац балалар мен жасөспірімдерге арналған Мемлекеттік Академиялық орыс театры. Республикалық неміс драма театры. Мемлекеттік қуыршақ театры. Музыкалық комедия Мемлекеттік республикалық корей театры. Музыкалық комедия республикалық мемлекеттiк Үйғыр театры. Киностудия. Қазақфильм.Демалыс орын орталықтары ( 1 сағат)Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті атындағы саябақ. М. Горький атындағы мәдениет және демалыс саябағы. 28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы. Алматы Ботаникалық бағы. Баум саябағы. Фэмэли саябағы.

Алматы қаласының сәулетті ғимараттары ( 1 сағат)Алматы қаласының ескі сәулетті ғимараттары. Республика сарайы. Студенттер сарайы. Цирк. Қазақстан қонақ үйі. Мешіт. Әулие-Вознесенский шіркеуі. Неке сарайы. Алматы қаласының жаңа сәулет орындары. Алматы қаласының ғылым саласы ( 1 сағат)Ғылым. Ұлттық ғылым академиясы. Ұлттық кітапхана. Обсерватория.Қаланың бизнес орталықтары ( 1 сағат)

Қазақстанның іскерлік ынтымақтастық орталығы – «Атакент», «Нұрлы тау» бизнес орталығы. Қонақ үйлер. Қаланың халқы ( 1 сағат)Халқы. Құрамы.Қаланың салааралық кешендік географиясы ( 3 сағат)Елдің шаруашылығы (Алматы қаласының өнеркәсібі). Көлігі (әуе, теміржол, автомобиль жолы)Алматы қаласының экологиясы ( 1 сағат)Алматы қаласының экологиясы.Табиғатын қорғау. (Алматы қорығы. Іле Алатауы Ұлттық саябағы)Қорытынды сабақ ( 1 сағат)

Нормативті бөлім(6 сынып аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Р/с Тақырыптың аты Сағат саны Өткізу түрі Білімділік қазынасы

Барлы-ғы

Лекция Практи-ка

1 2 3 4 5 5 7

1 Кіріспе 1 1 Кіріспе Әңгіме Алматы қаласы туралы мағлұмат

алады2 Алматы өлкесінің

географиялық орны1 Лекция Алматы өлкесінің

жалпы физикалық-

географиялық сипаттамасы

3 Іле Алатауының жер бедері, геологиялық құрылысы

1 Лекция Кескін картаға жер бедерін

түсіру4 Климаты. Өзен- көлдері 1 Лекция Климатограмма-

сын жасау, өзен ерекшеліктерін

талдау5 Флора және фаунасы

Алматының апорты1 Лекция Презентация

6 Түрген шатқалы. Түрген сарқырамасы. Түрген асулар. Флора және фаунасы

1 1 Лекция Ойтолғау, презентация

7 Ақсай шатқалы 1 1 Саяхат, әңгіме

Жұмыс дәптерінде

жұмыс жасау8 Қарғалы шатқалы

Ұзын Қарғалы өзен шатқалы

1 1 Саяхат, әңгіме

Өсімдік, жануарларын,

топырағын анықтау

9 Үлкен Алматы шатқалы. Үлкен Алматы өзені (су алабы Қаскелен). Үлкен Алматы көлі




10 Алмаарасан шатқалы Терісбұтақ өзенінің шатқалы




11 Аюсай өзен шатқалы Құмбелсу өзен шатқалы Құмбел асуы

1 1 Лекция Өсімдік, жануарларын,


12 Кіші Алматы шатқалы Кімасар асуы



13 Беделбай шатқалы. Жарбұлақ өзені. Медеу. Сарқырама шатқалы




14 Күйгенсай (Горельник) өзен шатқалы



15 Сарысай шатқал өзені және Шымбұлақ Мыңжылқы жайлауы




16 Бекенбай (Бутаков) шатқалы

1 1 Лекция Кескін картаға түсіру

17 Үлкен Өрікті өзенінің шатқалы

1 1 Лекция Кескін картаға түсіру

18 Шарын коньоны 1 1 Лекция Ойтолғау жазу19 Алматы өлкесінің

тарихы Көне тарихы. Орта ғасыр. Қазақ хандығы.

1 1 Лекция Ойтолғау жазу

20 Ресей отарлауы. КСРО құрамында. Қайта құру кезеңінде.

1 1 Лекция Ойтолғау жазу

21 Алматы қаласының музейі. Қазақстанның Орталық мемлекеттік музей.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайы. Қазақстанның ұлттық музыкалық аспаптар мұражайы. Археологиялық мұражай.


Ойтолғау жазу

22 М. Әуезов атындағы Ғылыми және мәдени орталық. Сәбит Мұқанов және Ғабит Мүсірепов атындағы мемлекеттік әдеби-мемориалдық мұражай.



23 Қазақстан геология 1 1 Саяхат, Ойтолғау жазу

мұражайы. Кітаптар мұражайы. Археологиялық мұражай. А.Байтұрсынов атындағы мұражай-үйі. Қала тарихы мұражайы.

әңгіме

24 Демалыс орын орталықтары. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті атындағы саябақ. М. Горький атындағы мәдениет және демалыс саябағы. 28 гвардияшыл-панфиловшылар саябағы. Алматы Ботаникалық бақ. Баум саябағы. Фэмэли саябағы.



25 Театр Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры . М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры. Лермонтов атындағы мемлекеттік академиялық орыс драма театры . Ғ.Мүсірепов атындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған Қазақ мемлекеттік академиялық театры .



26 Сац балалар мен жасөспірімдерге арналған Мемлекеттік Академиялық орыс театры. Республикалық неміс драма театры. Мемлекеттік қуыршақ театры. Музыкалық комедия Мемлекеттік республикалық корей театры. Музыкалық комедия республикалық мемлекеттiк Ұйғыр театры. Киностудия. Қазақфильм.



27 Алматы қаласының сәулеті. Алматы қаласының ескі сәулет орындар. Республика сарайы. Студенттер сарайы. Цирк. Қазақстан қонақ үйі. Мешіт. Әулие-Вознесенский шіркеуі.



Неке сарайы. Алматы қаласының жаңа сәулет орындары.

28 Ғылым. Ұлттық ғылым академиясы. Ұлттық кітапхана. Обсерватория.

1 1 Лекция Презентация

29 Қазақстанның іскерлік ынтымақтастық орталығы «Атакент», «Нұрлы тау» бизнес орталығы

1 1 Лекция Презентация

30 Қонақ үйлер 1 1 Лекция Презентация31 Халқы 1 Лекция Ұлттық

құрамына диаграмма жасау

32 Елдің шаруашылығы (Алматы қаласының өнеркәсібі). Көлігі (әуе, теміржол, автомобиль жолы)

1 1 Пікірталас Өнеркәсіптің шоғырлануына

диаграмма жасау, көлік түрлерін

талдау33 Алматы қаласының

экологиясы.Табиғатын қорғау. (Алматы қорығы. Іле Алатау Ұлттық саябағы)

1 1 Пікірталас Ойтолғау жазу

34 Қайталау бөлімі 1 1 Қайталау Қайталау

Ақпараттық – әдістемелік бөлім«Алматытану» курсы түсінік хатта көрсетілгендей мақсат, міндеттерді жүзеге асыруға

бағытталған. Бағдарламадағы тараулар оқу нәтижесінде оқушыларға өз өлкесінің географиялық ерекшеліктерін, қызықты, көрікті қаласын білуге көмектеседі. Сабақ барысындағы лекция, тапсырма және саяхат арқылы оқушылар табиғаттың көріктілігін көре отырып, талдай біледі, өз бетінше кесте, диаграмма құрып талдай біледі, анықтай алады. Шығармашылық жұмыстар арқылы қызығып, түрлі сайттарды пайдаланып, оқушылар Блум таксономиясы бойынша табиғи объектілерді анықтайды, талдайды, қорытындылайды, зерттейді.

«Алматытану» курсын игеруде оқушылардың қабілетін «5» балдық жүйемен бағалауға болады. Бағалауда төмендегідей ерекшеліктерге көңіл бөлінеді:- оқушылар табиғатты бейнетаспа арқылы көре отырып ерекшеліктерін анықтайды;- берілген мәлімет бойынша климатограмма құрастырады;- өзен ағынының маусым бойынша таралуын талдай біледі;- халықтардың ұлттық құрамы бойынша диаграмма құрастырады;- физикалық картадан шатқалдардың географиялық орнын, ерекшеліктерін, номенклатурасын біледі.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Қазақстан энциклопедиясы2. Алматы энциклопедиясы3. «Алматы – тәуелсіздіктің алтын бесігі» Қ. Сәрсенбай4. Қазақстан географиясы Ә. Бейсенова «Ұлағат» 2014 ж5. Қазақстанның физикалық географиясы Ә. Бейсенова «Ұлағат» баспасы 2013 ж6. Өсімдік әлемі Алматы 2004 ж7. Қызыл кітап 2004 ж


ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ9 сынып оқушыларына арналған


Е.Н. Қуатбеков, Н.К.Қозбағарова, А.Қ.ҚылышбаеваА.Байтұрсынов атындағы №139 мектеп-гимназиясының география пәні мұғалімдері

Пікір жазған: Н.Н. Карменова, география ғылымдарының кандидаты, география кафедрасының профессоры, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті

Түсініктеме хат мазмұныБүгінгі күнде Қазақстандық Білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – мектепте білім берудің

сапасын жаңа деңгейге көтеру.Бұл оқушының білім алу жолындағы еркін таңдау мүмкіндігінің кеңеюіне, жаратылыстану

ғылымдары білімінің қажеттігінің дамуына жол ашты. Экономика және экология бағдарламасы 9 сынып оқушылары үшін география пәнінен білімдерін тереңдетіп, кәсіби дайындық алуына, экономикалық және экологиялық білім алуына септігін тигізеді. Бағдарлама география пәні бойынша экономика және экологиялық жүйелерін білуге, экономикалық, экологиялық мәселелерді шешуге, өндірістік қалдықтарды пайдаға жарату, табиғатты қорғау мәселелерін шешу жолдарын меңгеруге арналған.

Элективті курста оқушылардың теориялық білім алып, экономикалық есептер шығарудың әдістерін меңгеріп қана қоймай, сол сияқты логикалық, эвристикалық ойлауларына, дүниетанымдық көзқарастың қалыптасуына жағдай жасалады. Оқушылардың алдындағы жаңа ғылыми бағыттағы экономикалық және экологиялық міндеттерін: табиғат ресурстарын тиімді пайдалану, қоршаған ортаның ластануы және оның алдын-алу шараларын ескертеді.

Курстағы қолданылған материалдардың құндылығы арқылы нақты істерді анализдеудің тұтастығын, ағымдағы үрдістерді ғылыми көзқарас тұрғысынан көрсету.

Мектеп оқушылары география пәні оқытылатын жоғары оқу oрындарында осы курста алған білімдерін жүзеге асыра алады.

Курстың мақсаты: Экономика және экология курсы бойынша білім деңгейін тереңдету, өздігінен зерттеу жұмыстарын жүргізе білу дағдысын дамыту, қалыптастыру. Курстың міндеттері: энергия мен шикізатты тиімді қолдану әдістерін, қалдықсыз технология, өндіріс кешенділігін шеше білу; «табиғат – адам – өндіріс» жүйесіндегі себеп - салдар байланыстарын көрсете білу; экономикалық, экологиялық мәселелерді шешудің тиімді жолдарын таңдай білу; логикалық және шығармашылық ойлауларын дамыту. Бағдарламаның өзектілігі: саралап оқытуға және оқушының жеке қабілетін дамытуға бағдарлануы; оқу материалдарын жүйелі ұйымдастыру, оның логикалық оңтайлылығы және ұстанымдылығы; оқушының жеке шығармашылық қабілетін дамыта оқытуға, экономикалық, экологиялық олимпиадаларға дайындауға бейімділігі; оқу материалдарының жалпы дидактикалық принциптерге сәйкестігі: тізбектестігі, ғылымилығы, түсініктілігі.Бұл бағдарлама аптасына – 2 сағат, барлығы – 68 сағаттық оқыту курсына сәйкес жасалынған және Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен жалпы орта білім беретін мектептердің оқу бағдарламасына енбеген, география пәні тереңдетіп оқытылатын сыныптың оқу бағдарламасының материалдарына баса назар аударылған.Жетістіктер: Алматы қаласында өткен «Экспо – 2017», «Халықаралық көрмеге арналған ғылыми алғашқы қадам» атты экологиялық жоба және ғылыми зерттеу жұмысы конференциясына қатысып, 9 сынып оқушылары Омбаев Жәнібек және Кабылбек Ерасыл алғыс хатпен марапатталды. Алматы қаласында өткен «Экспо – 2017», « Халықаралық көрмеге арналған ғылыми алғашқы қадам» атты экологиялық жоба және ғылыми зерттеу жұмысы конференциясына қатысып, 9 сынып оқушылары Ержанова Арай және Жұмахан Асел III орынды иеленіп, марапатталды.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі

I. Экономика, экология, экожүйе туралы түсінік ( 6 сағат)Экономикалық және әлеуметтік география ұғымы, мақсаттары мен міндеттері. Экологияның ғылым ретінде қалыптасу тарихы. Қазақстан экономикасы : өткені, қазіргісі, болашағы. II. Табиғи ортаның жағдайы ( 12 сағат)Экологиялық факторлар. Экологиялық болжау және үлгілеу. Табиғи ортаның қазіргі жағдайы. Табиғи ортаның ластануы және оның негізгі көздері. Қазақстан экономикалық - географиялық жағдайы және табиғи ресурстық әлеуеті. Экономикалық есептер шығару.ІІІ.Жер қабықтарының жағдайы ( 10 сағат)Топырақ және оның құндылығы. Жер ресурсы және оның құндылығы. Топырақ эрозиясы: дефляция, гидроэрозия, қуаңшылық. Минералды тыңайтқыштар және сыртқы орта. Планетаның су ресурстарына баға беру. ІҮ.Өндіріс және біз (22 сағат) Өндірістік және тұрмыстық қалдықтармен ластануы және оларды пайдаға жарату. Практикалық жұмыс № 1. Атмосфераның өндірістік ластануы. Судың өндірістік ластануы. Елді мекеннің экологиясы. Практикалық жұмыс № 2 .Жылу энергетикасы. Су энергетикасы. Практикалық жұмыс № 3. Қала және сыртқы орта. Практикалық жұмыс № 4. Мұнай – Қазақстанның байлығы, бүгіні мен болашағы.Y. Қазіргі әлемдегі табиғат тепе-теңдігінің бұзылуы ( 18 сағат)Ядролық жарылыстар. «Жаралы жерлер». Озондық экология. Радиация және балалар.Полигон зардабы. Қазіргі әлемдегі табиғат тепе-теңдігінің бұзылуы. Климат пен қоршаған орта өзгерісі. Климаттық апат қаупі. Жылыжай эффектісі. Қазақстан Республикасы Экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы. Қазақстанның «Жасыл» экономикаға көшу басымдылықтарының бірі, аймақтардың экологиялық , экономикалық дамуы. Қорытынды сабақ.

Нормативті бөлімР/С Тақырыптың аты Сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

Барлығы

Лекция

Практи-ка

1 2 3 4 5 6 7І.Экономика, экология, экожүйе туралы түсінік

6

1. Экономикалық және әлеуметтік география ұғымы, мақсаттары мен міндеттері

2 2 Дәріс Терминдермен жұмыс

2. Экологияның ғылым ретінде қалыптасу тарихы

2 2 Дәріс

Хабарлама дайындау

3. Қазақстан экономикасы : өткені , қазіргісі , болашағы

2 2 Конференция Жоба қорғау

ІІ. Табиғи ортаның жағдайы

12

1. Экологиялық факторлар 2 2 Дәріс

Терминдермен жұмыс

2. Экологиялық болжау және үлгілеу

2 2 Ішінара іздену Болжау жасау

3. Табиғи ортаның қазіргі жағдайы

2 2 Дәріс


4. Табиғи ортаның ластануы және оның негізгі көздері

2 2 Дәріс Хабарлама дайындау

5. Қазақстан экономикалық- географиялық жағдайы

2 2 Дәріс Мәнжазба дайындау

және табиғи ресурстық әлеуеті

6. Экономикалық есептер шығару

2 1 1 Дәріс Есептер шығару

ІІІ. Жер қабықтарының жағдайы

10

1. Топырақ және оның құндылығы

2 2 Дәріс


2. Жер ресурсы және оның құндылығы

2 2 Семинар Жоба қорғау

3. Топырақ эрозиясы: дефляция,гидроэрозия, қуаңшылық

2 2 Дәріс Терминдерменжұмыс

4. Минералды тыңайтқыштар және сыртқы орта

2 2 Дәріс Реферат

5. Планетаның су ресурстарына баға беру

2 2 Дәріс Ойтолғау жазу

ІV.Өндіріс және біз 22 1. Өндірістік және

тұрмыстық қалдықтармен ластануы және оларды пайдаға жарату

2 1 1 Дәріс Хабарлама дайындауЭкономикалық есептер шығару

2. Практикалық жұмыс № 1 2 1 1 Практикалық жұмыс

Өз елді мекеніндегі су көздеріне бақылау жүргізу

3. Атмосфераның өндірістік ластануы

2 1 1 Дәріс Экологиялық мониторинг дайындау

4. Судың өндірістік ластануы

1 1 Дәріс Өзіндік жұмыс

5. Елді мекеннің экологиясы 1 1 Дәріс Жоба қорғау

6. Практикалық жұмыс № 2 1 1 Практикалық жұмыс

Өз елді мекенінің өсімдік, жануарларын бақылау

7. Жылу энергетикасы 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау8. Су энергетикасы 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау9. Практикалық жұмыс № 3 2 1 1 Практикалық

жұмыс «Электроэнергетика» картасын құрастыру

10. Қала және сыртқы орта 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау11. Практикалық жұмыс № 4 2 1 1 Практикалық

жұмыс Экоқала макетін жасау

12. Мұнай – Қазақстанның байлығы, бүгіні мен болашағы

3 1 2 Конференция Жоба жасау

V. Қазіргі әлемдегі табиғат тепе-теңдігінің бұзылуы

18

1. Ядролық жарылыстар 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау2. «Жаралы жерлер» 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау3. Озондық экология 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау4. Радиация және балалар 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау5. Полигон зардабы 2 2 Дәріс Хабарлама дайындау6. Қазіргі әлемдегі табиғат 1 1 Дәріс Реферат

тепе-теңдігінің бұзылуы7. Климат пен қоршаған

орта өзгерісі1 1 Конференция Жоба дайындау

8. Климаттық апат қаупі 1 1 Дәріс Хабарлама дайындау9. Жылыжай эффектісі 1 1 Дәріс Хабарлама дайындау10. Қазақстан Республикасы

Экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы


11. Қазақстанның «Жасыл» экономикаға көшу басымдылықтарының бірі, аймақтардың экологиялық- экономикалық дамуы


12. Қорытынды сабақ 1 1 1 Бақылау Тестпен жұмысБарлығы: 68 60 8

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Курс мазмұнын игеру деңгейіне қойылатын талаптар. Курс оқу нәтижесінде оқушылар келесі білім, білік дағдыларын және әдіс-тәсілдерді меңгереді: - Қазақстан Республикасы Экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы ; - экономика, экожүйе туралы негізгі түсініктер; - экологиялық факторлар туралы түсініктер; - топырақ ,оның құндылығы; жер ресурсы және оның құндылығы; - өндірістік және тұрмыстық қалдықтармен ластануы және оларды пайдаға жарату; - минералды тыңайтқыштар және сыртқы орта; - қала және сыртқы орта, елді мекеннің экологиясы;- жылыжай эффектісі; озондық экология;- қазіргі әлемдегі табиғат тепе - теңдігінің бұзылуын.

Осы білім негіздерінде оқушылар: - талдау, салыстыру, жүйелеу, қорытындылау қабілеттерін дамытады;- экономикалық, экологиялық әдебиеттермен өзіндік жұмыс жасауға дағдыланады;- экономикалық есептерді шешу тәсілдерін меңгереді;- өз ісінің нәтижесін көре білуге, пікірталасқа қатысуға үйренеді;- іске өзіндік сараптама жасай біледі, нәтижесін бағалай біледі.

Оқушылардың білім, білік дағдыларының нәтижелерін бағалау түрлері Төменгі міндетті деңгей – әрбір оқушы бағдарламадағы көрсетілген тақырыптар бойынша білім беру стандартына сәйкес ең төменгі білім, білік дағдыларын меңгеруі тиіс. Берілген тапсырмаларды мүғалімнің нұсқауымен көрсетілген үлгі бойынша орындайды.

А деңгейлі оқушы бағасы: 80 -100% -ға – «4» деген баға қойылады;50-80% -ға – «3» деген баға қойылады;50% -дан төмен болса, онда «2» деген баға қойылады.В деңгейлі оқушы бағасы: 85-100%-ға – «5» деген баға қойылады;65-85% -ға – «4» деген баға қойылады;50-65% -ға – «3» деген баға қойылады;50% -дан төмен болса, онда баға қойылмайды, келесі жолы (егер 2-3 рет қайталанса) А тобына

көшірілетіні ескертіледі.С деңгейлі оқушы бағасы:70 -100% -ға – «5» деген баға қойылады;50-70% -ға – «4» деген баға қойылады;50% - дан төмен болса, онда баға қойылмайды, келесі жолы (егер 2-3 рет қайталанса) В тобына

көшірілетіні ескертіледі.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:1. Ә.Бейсенова,Ж.Шілдебаев «Экология» Мектеп 20052. Ю.В. Новиков « Природа и человек » Просвещение 1991.3. С.Р. Ердавлетов , О.О. Рутковский «Занимательная география Казахстана» Мектеп, 1989

4. А.В. Даринский «Экономическая и социальная география союзных республик и крупных регионов» Просвещение 19915. В.А Ермаков «География в вопросах и ответах » Алматы 2001 6. Ә. Бірмағамбетов , К.Мамыров «Географиялық сөздік»7. Вячеслав Афанасьев «События и судьбы» Диалог 19928. Г.П Пивоваров «По страницам занимательной географии» Просвещение 19909. География в школах и вузах Казахстана №2, 200610. География және табиғат.Ғылыми-педагогикалық журнал №4,200511. Гурвич Р.А. «Теректің өмірбаяны » . Қала шаруашылығы. Мәскеу, 1980, №512. Захлебный А.Н., Зверев И.Д., Суравегина И.Т. «Мектеп биология оқулығындағы өсімдіктерді қорғайық». М.197713. Суравегина И. «Жетілдірілген бағдарламадағы экологиялық білімнің мазмұны» . Биология в школе , №6 198114. Макарова В.С. «Мәскеу маңайындағы өсімдіктерді қорғайық » Қала шаруашылығы. М.198015. «Экологиялық терминдер сөздігі». Биология в школе №36, 198716. Әбубәкіров С. (Жоғарғы дәрежелі әдіскер). Экологиялық білім мен тәрбие . Алматы. «Қазақстан мектебі», 199217. Измайлов И.В., Михлин В.Е. , Шубкина Л.С. және т.б. «Биологиялық экскурсия» ( Книга для учителя). М.,198318. М. Зияров «Тіршілік арқауы» . «Мектеп», 197719. М. Зияров «Экология негіздері» . «Тауар», 199820. Р.Ыбырайев. «Радиоэкология», «Тауар» журналы, 199621. Бейсеев Г., «Экология және табиғатты қорғау». Алматы, 199822. И.Я. Часников . «Эхо ядерных взрывов». Алматы 199623. А.Сқақов, Ш. Есмурзаев, Ж. Шайқақов, Қ.Елеуова . «Экология терминдерінің сөздігі». Алматы. Ана тілі. 1996

Қосымша Шығармашылық жұмыстардың тақырыптары:1. «Табиғатым - аса көркем , Қазақстан - туған өлкем» экологиялық кеш2. «Табиғат- бала көзімен» сурет салу сайысы3. «Табиғатты қорғау- өмірді қорғау» экологиялық конференция 4. «Аралым - арым, Балқашым-бағым» экологиялық кеш5. «Туған жер табиғаты толғандырады» шығармалар байқауы6. «Табиғат -сенің өз үйің» экологиялық сайыс7. «Таза болса -табиғат, аман болар -адамзат» экологиялық байқау8. «Фотоэкология» көрмесі

Жоба тақырыптары:

1. «Алматы қаласының экологиясы»2. «Экологиялық тәрбие - болашақ кепілі»3. «Алматы облысының өзендерінің экологиясы»4. «Туған жеріміздің экологиялық соқпақтары»5. «Су асты әлемі және су экологиясы»6. «Рекреациялық экология»7. «Озондық экология»8. «Мәдени өсімдіктердің» экологиясы

Экскурсия тақырыптары:

1. Күзде табиғатқа экологиялық бақылау жасау2. Рекреациялық экологияға күз мезгілінде экскурсия3. Қыс айларында өндіріске эксурсия4. Көктем мезгіліндегі табиғатқа экскурсия5. Жаз мезгіліндегі табиғатқа экскурсия

БАҒДАРЛАМАЭЛЕКТИВТІ КУРС

ҚАЗАҚСТАН ЭКОЛОГИЯСЫ10-11 сынып оқушыларына арналған


Талдыбекова Н.М., Нүсіпқожаева Р.Б. №172 мектеп-гимназиясы

Пікір жазған: К.Д.Каймулдинова, Абай атындағы ҚазҰПУ Елтану және туризм кафедрасының меңгерушісі, г.ғ.д., профессор

Түсініктеме хат мазмұныҚазіргі уақытта елімізде әлемдік білім кеңістігіне бағыт алған жаңа білім беру жүйесі

қалыптасуда. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Жолдауында: «Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін, заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған елу елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім» деп көрсеткен болатын. Қазіргі уақытта жалпы білім беретін мектеп пен жоғары оқу орындарында экология пәнін оқытуды жақсарту, оның оқулықтарын жазу, жаратылыстану пәндерін экологияландыру жаппай сипат алуда. Қазіргі кезде адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасы ерекше маңызға ие болып отыр. Экология ғылымының бүгінгі күнгі маңызы да осында жатыр. Қазіргі экология барлық ғылымдардың мақсаты мен мәнін ашатын кешенді ғылымдар жиынтығына айналды.Курстың мақсаты:Оқушылардың ғылыми-экологиялық дүниетанымын, этика, эстетикалық мәдениетін, адамгершілік ізгілігі мен жауапкершілігін арттыру;Қоршаған ортаға экологиялық факторлардың әсерінен туындайтын табиғаттың әр түрлі өзгерістерін зерттеуге оқушылардың қызығушылығын дамыту;Оқушылардың қоршаған ортаны қорғау жайлы мәселелерді шешу қабілеттілігін арттыру. Курстың міндеттері:Экология ғылымының қазіргі заманғы проблемалары, оның себептерін шеше білу мүмкіндіктерін жетілдіру;Әр түрлі сарамандық жұмыстар жүргізу арқылы оқушылардың қызығушылығы мен икемділігін арттыру;Оқушылардың болашақта мамандық таңдау жолында дұрыс шешім қабылдауына бағыт-бағдар беру. Тұрақтылау (мазмұндық) бөліміОқу пәнінің құрылымы мен мазмұны барынша толық және нақты бейнеленген бағдарлама мәтінінен тұрады. Бағдарламада экология ғылымының қазіргі заманғы проблемалары, оның себептерін шеше білу мүмкіндіктерін жетілдіру туралы нақты қамтылған. Бағдарлама 34 сағатқа арналған.Бағдарлама негізгі 7 бөлімнен тұрады: І бөлім. Кіріспе ІҮбөлім. Адам экологиясы ІІ бөлім. Экологиялық факторлар Ү бөлім. Аймақтар экологиясы ІІІ бөлім. Қоршаған орта ҮІ бөлім. Ауылшаруашылық экологиясы ҮІІ бөлім. Қазақстанның экологиялық проблемалары

№ Тақырыбы Сағатсаны

Сарамандық жұмыстар

Мерзімі

І. Кіріспе 2

1. Экология пәнінің мақсаты мен міндеттері

1

2. Қазақстан Республикасындағы экологиялық білім берудің жағдайы

1

ІІ. Экологиялық факторлар 4

3. Экологиялық факторлардың түрлері 1

4. Факторлардың организмге әсері 1

5. Организмдердің негізгі тіршілік 1

ортасы6. Зертханалық жұмыс 1 Тірі организмдердің

тіршілігі үшін қажетті жағдайлар

ІІІ. Қоршаған орта 4

7. Қоршаған ортаның химиялықластануы

1

8. Қоршаған ортаның радиациялықластануы

1

9. Қоршаған ортаның биологиялықластануы

1

10. Зертханалық жұмыс 1 Тірі организмдердің қолайлы ортасын анықтау

IV. Адам экологиясы 4

11. Қоршаған ортаның адам денсаулығына әсері

1

12. Медициналық география 1

13. Адамның тіршілік етуіне қолайлы және қолайсыз аудандар 1

14. Сарамандық жұмыс 1 Кейбір жұқпалы аурулар,оның алдын алу, емдеу

V. Ауылшаруашылық экологиясы 7

15. Атсосфера және онымен байланысты экологиялық проблемалар

1

16. Жер ресурстары, оның экологиясы 1

17. Топырақ экологиясы Эрозия , эрозияның түрлері

1 Топырақтың құрамын анықтау

18. Ауылшаруашылық жерлерінің экологиясы (жайылым, егістікт.б.)

1

19. Су көздері (өзен, көл,жер асты сулары)

1

20. Ауыз судың экологиясы 1

21. Сарамандық жұмыс 1 Ауыз судың құрамынанықтау

VІ. Аймақтар экологиясы 5

22. Солтүстік Қазақстанаймағының экологиясы

1

23. Батыс Қазақстан аймағының экологиясы

1

24. Оңтүстік Қазақстан аймағының экологиясы

1

25. Орталық Қазақстан аймағының экологиясы

1

26. Шығыс Қазақстан аймағының экологиясы

1

27. Сарамандық жұмыс 1 Әр аймақтың экологиялықжағдайын анықтау

VІІ. Қазақстанның экологиялық проблемалары

28. Қазақстанның ғаламдық экологиялық проблемалары

1

29. Аралдың экологиялық проблемасы

1

30. Қазақстанның ұлттық экологиялық проблемалары

1

31. Каспий теңізінің экологиялық проблемасы

1

32. Балқаштың экологиялық проблемасы

1

33. Топсеруен 1 Жергілікті жердің экологиясын салыстыру

VІІІ.

Қорытынды бөлім 1

34. Курсты қорытындылау 1


ЖЕТІСУ ӨҢІРІНІҢ ГИДРОГЕОЛОГИЯСЫ9 сынып оқушыларына арналған


Үсейн Г.А.№ 104 жалпы білім беретін мектеп

Пікір жазған: Каймулдинова К.Д., Абай атындағы ҚазҰПУ, Елтану және туризм кафедрасының меңгерушісі, г.ғ.д., профессор

Түсініктеме хат мазмұныБіз XX ғасырдың аяғы, XXI ғасырдың басындағы дүбірлі де түбірлі өзгерістерге толы уақытта

өмір кешіп жатырмыз. Замана ғажайып оқиғаларға, құбылыстарға толы. Тіпті мұндай құбылыстардың кейбірі бір ғасырды тұтас айшықтай алады.

Қазіргі таңда Жер шарында тұщы су проблемасы айрықша маңызға ие болған. Бұған адамзат санының жылдам өсуі, тұщы су қорының шектеулі болуы және оның қорының тиімсіз пайдаланылуы себеп болады. Халықаралық деңгейде ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі мемлекет аралық келіссөздер мен келісімдерге арқау болуда. Аридті климат тән Қазақстан аумағы үшін су мәселесін шешу мемлекеттің стратегиялық жоспарына енеді. Мұнда тұщы судың басты көзінің бірі болып табылатын жерасты сулары тиімді пайдалануды және қорғауды қажет етеді. Өйткені кез келген ел үшін ауыз су қорының жағдайы, пайдаланылуы және оның сапасы қоршаған ортаның ғана емес, өмір сапасының да көрсеткіші болып табылады. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстанның халық тығыз қоныстанған, біршама бөлігін шөлдер алып жатқан аймағының бірі – Жетісу өңірінде жерасты суларын тиімді пайдалану мәселесі күн тәртібіндегі өткір проблемалардың бірі болып табылады. Бұл аймақтың жерасты суларын тиімді пайдалануды зерттеумен қатар, оның жай-күйі туралы география сабақтарында іргелі білімді қалыптастыру да аса маңызды. Осы аталған мәселелер элективті курс бағдарламасының өзектілігін анықтап берді.

Бағдарлама 34 сағатқа арналған. Пәндік теориялық бөлімге – 29 сағат, тәжірибелік (практикалық) жұмыстарға – 5 сағат бөлінген.

Ұсынылған бағдарламаны жүзеге асырудағы мақсат: Жетісу өлкесінің географиясын білім берудің мемлекеттік стандартына сай өлкетану саласының өзіндік ерекшеліктерін ұстана отырып меңгерту, туған жерін сүйетін азамат тәрбиелеу. Оқу бағдарламасының міндеттері:

Жетісу өңірінің жерасты суларының қалыптасу жағдайлары мен ерекшеліктерін зерттеу негізінде олардың түрлері мен кеңістік таралуының сипатын анықтау;

Жетісу өңіріндегі жерасты суларының қазіргі пайдаланылу жағдайын кешенді талдау негізінде шешілмеген мәселелерді анықтап, жерасты суларының қорын тиімді пайдаланудың жолдарын негіздеу;

Жетісу өңірінің жерасты суларын тиімді пайдалану мәселелеріне қатысты зерттеу материалдарын оқу үрдісінде пайдаланудың әдістемелік негіздемесін жасау.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөліміКіріспе (1 сағат)Элективті курс нені оқытады? Өлкетану термині мағынасы.1 бөлім. Жетісу өңіріне сипаттама (4 сағат)Өлкенің жер бедері өте күрделі келеді. Оның Балқаш көліне ұласатын солтүстік бөлігі –

көлбеу жазық. Бұл өңір негізінен антропогеннің аллювийлік және эолдық шөгінділерінен түзілген. Жетісу өңірінің басты физикалық-географиялық ерекшеліктері қатарына жазық өңір мен таулы аймақтың күрделі орографиялық, геологиялық-геоморфологиялық құрылымын, алуан түрлі климат құрушы факторлардың ықпалын атауға болады. Осы аталғандар Жетісу өлкесінің өзіндік гидрогеологиялық сипатын қалыптастырып, жерасты суларын пайдалану жағдайына әсер еткен.

2 бөлім. Жетісу өңірінің гидрогеологиясы (7 сағат)Еліміздің басқа тауларына (Алтайдан басқа) қарағанда Жетісу және Іле Алатауларында ылғал

мол. Сол себепті өзен торының жиілігі жоғары (0,4-1,8 км/км2). Жетісу (Жоңғар) Алатауында жаңбыр мен қар мол жауады: Сарқан өзенінің жоғары ағысында жауын-шашын мөлшері 1500 мм-ден асады. Бұл жерлердегі жауын-шашын максимумы көктемнің соңы мен жаздың басында түседі. Жетісу Алатауының мұз басу дәрежесі жоғары: мұндағы мұздықтардың жалпы ауданы 500 км2-ді құрайды, бұл Қазақстандағы мұз басқан аумақтардың жартысына жуық. Мұнда мұздықтар Солтүстік Тянь-Шаньға қарағанда әлдеқайда төмен, теңіз деңгейінен 3300 м биіктікте орналасқан. Ең ұзын мұздық 8 км-ге жетеді, мәңгі тоң теңіз деңгейінен 2700 м биікте пайда болады.

3 бөлім. Жерасты суларын тиімді пайдалану (8 сағат)Жерасты суларының аймақтық (болжамдық) пайдалану ресурстарын анықтау бағытында ұзақ

жылдар бойы әр түрлі зерттеулер жүргізілді, баспа бетінде көптеген ғылыми еңбектер жарық көрді; бірақ олардың анықтау принциптері мен бағалау әдістеріне ортақ пікір қазірге дейін қалыптаса қойған жоқ. Бұл бағытта көптеген ғалымдар, соның ішінде У.М.Ахмедсафин, Н.Н.Биндеман, Б.В.Боревский, Ф.М.Бочевер, И.С.Зекцер, Б.И.Кудерин, С.Ш.Мирзаев, Н.И.Плотников, Л.С.Язвин, т.б. зор үлес қосты.

4 бөлім. Жетісу өңіріндегі жерасты суларының қасиеттері (6 сағат)Жерасты сулары қысымсыз грунт сулары мен қысымды артезиан суларына бөлінеді, ал

минералдығы бойынша — ащы су, минералды су және тұщы су болып үшке бөлінеді. Соңғы екі судың практикалық маңызы халық шаруашылығында аса зор.

5 бөлім. Жетісу өлкесіндегі туризмнің дамуы (7 сағат)«Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы шеңберінде өңірде туристік объектілер бойынша

10 жоба қолдау тапқан. Мәселен, Ұйғыр ауданында «Premium Spa Resort» сауықтыру кешені іске қосылды, Алакөл ауданында көл жағалауында «ДемАлакөл» отбасылық демалыс орталығы және 3 демалыс аймағы, Қапшағай қаласында балаларға арналған сауықтыру кешені және т.б. «AlinaPro» ЖШС, «Лесная сказка» тау курорты, «Ақ бұлақ» биік таулы курорты, «Табаған» тау шаңғы курорты, спорттық-сауықтыру кешені, «Алма-Тау» туристік базасы, Ескелді ауданында «Тау Жетісу» шаңғы базалары қарастырылады.

Қорытынды Сынақ жұмыстары жүргізіледі.


Рет№

Тақырып атауларыОқыту уақыты (сағат)

Бар-лығы

Соның ішіндеТеория

лықТәжіри-

белік

1. Кіріспе 1 1

1 бөлім. Жетісу өңіріне сипаттама

2. Жетісу өңірінің географиялық орны, аумағы, шекаралары 1 1

3. Жетісу өңірінің зерттелуі 1 1

4. Өңірдің жер бедері, климаты 1 1

5. №1 практикалық жұмыс 1 1

2 бөлім. Жетісу өңірінің гидрогеологиясы

6. Жетісу өңіріне жалпы гидрологиялық шолу 1 1

7. Өңірдегі жерасты суларының типтері 1 1

8. Жетісу өңірінде жерасты суларының қалыптасу жағдайлары 1 1

9. Жерасты суларының қосымша қорларының қалыптасу жағдайлары

1 1

10. Жетісу өңірінің жерасты суларының пайда болуы 1 1

11. Жерасты суларының пайдаланулық қорлары және оларды бағалау тәсілдері

1 1


3 бөлім. Жерасты суларын тиімді пайдалану

13. Жетісу өңірінің жерасты суларының пайда болуы 1 1

14. Жерасты суларының пайдаланулық қорлары және оларды бағалау тәсілдері

1 1

15. Жетісу өңіріндегі жерасты суларын тиімді пайдалану 1 1

16. Жерасты суларын қорғау және толтыру мақсатындағы гидрогеологиялық зерттеулер

1 1

17. Жерді суландыруға байланысты гидрогеологиялық зерттеулер

1 1

18. Жерді құрғатуға байланысты гидрогеологиялық зерттеулер 1 1

19. Минералды сулардың гидрогеологиялық зерттеулері 1 1


4 бөлім. Жетісу өңіріндегі жерасты суларының қасиеттері

21. Жетісу өңірінде емдеу-сауықтыру мақсатындағы жерасты сулары

1 1

22. Жерасты суларының минералдық қасиеттері 1 1

23. Жерасты суларын ауыз су ретінде пайдалану 1 1

24. Жерасты суларын жер суаруға және жайылымдарды суландыруға пайдалану

1 1

25. Жерасты суларының пайдаланулық қорларын қайтадан бағалау

1 1


5 бөлім. Жетісу өлкесіндегі туризмнің дамуы

27. Өңірдегі қорықтарға сипаттама 1 1

28. Өңірдегі саябақтарға шолу 1 1


30. Іле Алатауының табиғаты 1 1

31. Алматы қаласының демалыс орындарына саяхат 1 1

32. Алматы қаласының мәдениет орталықтарына шолу


34. Қорытынды 1 1

Бөлім бойынша барлығы: 34 29 5

Ақпараттық - әдістемелік бөлім«Жетісу гидрогеологиясы» элективті курсын оқыту нәтижесінде білім алушылар гидрогеология

пәнінің мәні мен міндеттерін, тәжірибелік маңызын, оның басқа пәндермен байланысын, атмосфера, гидросфера суының түрлерін, тау жыныстарындағы судың түрлері, жерасты суларының жаралуы, жерасты суларының жіктелуі туралы, жерасты суларының физикалық қасиеттерін, оларды анықтау әдістерін, жерасты суларының химиялық, газды және бактериалды құрамын, оларды зерттеу әдістерін және көрсету формаларын біледі.

Әр тақырып бойынша пікірталас, конференция, диспут, семинар, карта арқылы саяхат жасау, дәріс түрінде сабақ жүргізіліп, білім деңгейлері бағаланады.

Жалпы алғанда, «Жетісу гидрогеологиясы» элективті курсы бойынша білім беру оқушыларға көп ізденістерді, сан түрлі әдістемелік тәсілдерді білуді қажет етеді. Оқушыларға жаңа ақпараттық технологиялармен сабақтарды түсіндіру өте тиімді әрі нәтижелі болады. Баланы жерін қадірлеуге, шығармашылыққа, жерасты суларын тиімді пайдалануға, жер қойнауындағы байлықтарымызды ысырап қылмай, тиімді әрі қалдықсыз пайдалануға осы инновациялық технологиялардың көмегімен көз алдарына елестету арқылы қорытынды жасалынып, сарапталады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі1. Адаев Ж., Ахметов Қ., Әбдуалиев Т., Жазылбеков Ғ. т.б. Жетісу. Энциклопедия. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2004. – 712 б. 2. Ережепов Н.Е. Жалпы гидрогеология: Оқу құралы / Н. Е. Ережепов, Н. Қ. Искаков, А. Т. Мақыжанова. - Алматы : ҚазҰТУ, 2005. - 179 б. : кесте., сурет. - ISBN 9965 – 758 – 08 – 05 : Б. ц.3. Жеваго В.С. Геотермия и термальные воды Казахстана. Алма-Ата. – 1972г. – 256 с4. Мухамеджанова С.М. и др. Подземные термальные воды Казахстана. Алматы, 1992г. 92 с. 5. Сыдықов Ж.С., Шлыгина В.Ф., Подземные воды Казахстана – Алматы,1998. – С 1656. Сыдықов Ж.Ш., Жевого В.С., Бондаренко Н.М. и др. Подземные минеральные воды Казахстана. – Алма-Ата, 1984. – 232 с.7. Смоляр В.А., Буров В.В., Махмутов Т.Т. и др. Водные ресурсы Казахстана (поверхностные и подземные воды, современное состояние). - Алматы, 2002. – 598 с.8. Kaymuldinova K.D., Usein G.A. General hydrological survey of Zhetisu region.// Bulletin d' EUROTALENT-FIDJIP, 2014. Volume 6. Editions du JIPTO, 2014. – P.96-98 9. Ахмедсафина Д.У. Лоцман подземных морей / Д.У. Ахмедсафина отв. ред. Ф.Т. Яншина; Ин-т проблем нефти и газа РАН. –М,: Наука, 2009.-270 с10. Гордеев П.В., Шемелина В.А., Шулякова О.К. Гидрогеология. - М.: Высшая школа, 1990. – С 27611. Гордеев П.В., Шемелина В.А., Шулякова О.К. Гидрогеология бойынша тәжірибелік сабақтарға нұсқаулық. - М.: Высшая школа, 1981.- 200 б.12. Климентов П.П. Жалпы гидрогеология. - М.: Высшая школа, 1980.-166 б.13. Климентов О.П., Кононов В.М. Жерасты суларының динамикасы. - М.: Высшая школа, 1986. – 154 б.14. Климентов П. П., Кононов В. М. Гидрогеологиялық зерттеулердің әдістемесі. -М.: Высшая школа, 1989.- 174 б.15. Ресурсы поверхностных вод СССР. Центральный и Южный Казахстан. Бассейн озера Балхаш. –Л.: Гидрометеоиздат, 1970.-Т.13., вып.2.-646 с.16. Попов А.В. Географическое положение и строение поверхности Алакольский впадины // Вопросы географии Казахстана: сб. научн. тр. –Алма-Ата: Наука, 1965. Вып. 12-С. 3-2517. Достаев Ж. Трансформация стока рек северного склона Заилийского Алатау: автореф. ...канд. географ. наук. –Ленинград, 1990.-20с18. Ахмедсафин У.М., Джабасов М.Х. и др. Артезианские бассейны Южного Казахстана. –Алма-Ата: Наука КазССР, 1968. -123 с.19. М.С.Кан, Ф.И.Кабиев геология-минерология ғылымының кандидаттары // Жер асты суларын пайдалану. Алматы, 1984. – 154 б.20. Тұяқбаев Н.Т. Жер асты суларын пайдалану, -Алматы: Қайнар, 1982. -152 бет.21. Каймулдинова К., Бейкитова А. Гидрология. Оқу-әдістемелік құрал. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2011. – 112 б.22. Үсейн Г. Жетісу өңірінің жерасты суларын тиімді пайдалану жолдары «Экология, өлкетану және туризмнің географиялық проблемалары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция Материалдары 12-13 мамыр, 2014ж. С.463-46523. Үсейн Г. Жетісу өңірінің жерасты суларын тиімді пайдалану жолдары «Экология, өлкетану және туризмнің географиялық проблемалары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция Материалдары 12-13 мамыр, 2014ж. С.463-46524. Боранқұлова Д.М., Үсейн Г.А. Жерасты суларының геоэкологиялық аспектісі. География, биология, экология орта мектепте. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал № 1 (43) Қаңтар/Наурыз, 2015ж. С 13-15 М.Қ. Әбсаметов, М.Ә. Мұхамеджанов, Ж.С. Сыдықов. Гидрогеология: оқу құралы. – Алматы, 2014. – 189 б.25. Сапарбайұлы Қ. Геология және гидрогеология негіздері. – Алматы: Білім, 1996. – 296 б.26. В.В Веселов, Ж.С. Сыдыков Гидрогеология Казахстана. –Алматы, 2004. – 484 б.27. Сыдықов Ж. Кабиев Ф. Гидрогеология мен инженерлік геология жөніндегі орысша-қазақша және қазақша-орысша терминологиялық сөздік. –Алматы: Казахстан, 1993, -160 б.28. Қожназаров А. Гидрогеология және инженерлік геология негіздері: оқулық / А.Қожназарова –Астана: Фолиант, 2014. - 216 б.

29. С.Ж.Жапарханов, Б.К. Жуматаев Искусственное восполнение запасов подземных вод аридных районов центрального Казахстана: монография – Алматы: КазНТУ им К.И.Сатпаева, 2012. – 175 с.30. Мухамеджанова С.М., Егоренков Е.С., Антоненко В.Н., Кунаев Д.С., Шипулина В.Т. Мелиоративно-гидрогеологические исследования в Казахстане (межвузовский сборник научных трудов) –Алма-Ата: КазНТУ им В.И.Ленина, 1985. – с.1-103.31. Ж.С.Сыдыков, М.К.Абсаметов, Т.К.Айтуаров Подземные воды Казахстана. Ресурсы, использование и проблемы охраны. –Алматы: Ғылым, 1999. – 284 с.32. Жалпы геология (Жер динамикасы): Оқулық. Алматы: ҚазҰТУ, 2008 ISBN 987-601-228-001-2


ӨЛКЕТАНУ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТУРИЗМ8-11 сынып оқушыларына арналған


Қабылханова Н.Ш., Оспанбек Т.Р. Ы.Алтынсарин атындағы

№159 гимназияның география, биология пәні мұғалімдері

Пікір жазған: Ә.С.Бейсенова, Абай атындағы ҚазҰПУ, географ-ғалым , ҚР ҰҒА академигі


«Білімдіден не пайда, білгенін көпке айтпаса, Үйреткеннен не пайда, қайырымы қайтпаса»

А. БайтұрсынұлыҚазақстан Республикасының «Білім туралы заңының» және мемлекеттік жалпыға міндетті

білім стандартының негізгі талаптарының бірі – оқушыға білім алу үшін жағдай жасау болып табылады. Қазақстандық география ғылымының кейінгі жылдарда баса назар аударып отырған салаларының бірі – өлкетану.Өз елінің, жерінің табиғатын, тарихын оқып үйрену, оны болашақта дүние жүзіне туризмнің орталықтары ретінде таныту – өскелең ұрпақтың міндеті болмақ. Елбасы Н.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында ел экономикасының басым бағыттарының бірі ретінде туризмді дамыту қажеттілігін ерекше атап өткен болатын. Экологиялық туризм – туризмнің жаңа шыққан түрлерінің бірі; сауықтырушылық, танымдық, халықтың тынығуға байланысты мүмкіндік беретін туризм саласы. Экологиялық туризм дамуы – мүлтіксіз және туристік қызмет нәтижесінде болған экожүйеге теріс әсер етуін төмендетудегі жалғыз жол болып табылады. Дүние жүзінің көптеген елдері экологиялық туризмнің дамуына үлкен көңіл аударады. Соның нәтижесінде біздің тіршілік әрекетімізді қолдап тұрған қоғамның табиғи ортаға және экожүйеге көңіл аударуы жоғарылай бастады. Курстың мақсаты: Оқушылардың жалпы географиялық заңдылықтарды терең білуіне, ішінара зерттеу жұмыстарын жүргізуіне ықпал ету. Туристік өлкетану іс-әрекеттері оқушылардың қоршаған табиғи құбылыстары мен заттары туралы, олардың өзара байланыс заңдылықтары туралы түсініктерін қалыптастыруға көмектесіп, өмірге деген қызығушылықтарын арттырады. Қоршаған ортаға тікелей бақылау жасауға мүмкіндік береді.Ол туған өлке табиғатын, оның байлықтарын, даму заңдылықтарын, жергілікті жердің халқы мен шаруашылық түрлерін және олардың байланыстарын ұғынуға көмектеседі. Сонымен туристік өлкетану тек білім беріп қоймай, қоршаған ортаны танып білуге, балалар мен жасөспірімдердің табиғи ортамен тікелей байланысуына , өз Отанына деген сүйіспеншілігін арттыруға мол мүмкіндік береді. География, биология, тарих пәндерінен алған білімдерін толықтыруға әсер етеді. Экологиялық білім беруде оқушылардың салт-дәстүрлері, қала мен ауылдық жерлерде тұру жағдайларын ескеру. Барынша жергілікті проблемаларды көтеру, оған оқушылардың араласуын , туған өлкесіне деген сүйіспеншілік сана-сезімін ояту. Білім мен дағдыны шығармашылық жолмен дамыту, өздігінен іздену арқылы экологиялық проблемаларды шешуге оқушыларды бейімдеу. Экологияны оқыту барысында оқушыларға берілетін оқу-тәрбиелік жұмыстары басшылыққа алынады. Оқушылардың қоршаған орта туралы білімін ұдайы кеңейтіп, олардың ғылымға деген қызығушылығын арттыру, ой-өрістің шығармашылығын арттыру.

Тұрақтылау бөлімі немесе мазмұндық бөлімі

Бұл бағдарлама 8-11 сыныптар үшін жазылған. Бағдарлама авторлары бұл пәнді оқытудың төмендегідей нұсқасын ұсынады:І бөлім. КіріспеҰйымдастыру жұмыстары.1.Өлкетану термині және оның мағынасы. Өлкетану бастамасы. Өлкетану саласының дамуы.(19-20ғ) Өлкетану ғылыми пәндердің кешенді түрі болып табылады. 1. Өлкетану ғылымының негізін салушылардың бірі – Ш.Уәлиханов. Өлкетану және экологиялық туризмнің мағынасы және маңызы.1.1. Экологиялық туризм ұғымы.Экологиялық туризм (фр.tourisme, фр. Tour –сейілдеу, сапар) – туризмнің жаңа шыққан түрлерінің бірі; сауықтырушылық, танымдық, халықтың тынығуға қатысты қолайлы аумақтар қамтитын туризм саласы. Экологиялық тұрғыдағы көрнекті орындарды, ұлттық саябақтарды, табиғат ескерткіштерін, табиғат қорғау проблемалары неғұрлым оңтайлы шешілген аумақтарды, экологиялық ұйымдардың, «жасылдар» қозғалысының бұқаралық шараларына қатысу, аралап көру қоса жоспарланған саяхат болып табылады. Оған экологиялық білім беру және тәрбиелік мәні бар жұмыстар қамтылады.2. Табиғат – өлкетанудың зерттеу объектісі . Табиғи өлкетану, оның маңызы мен мағынасы. Табиғи ортаның өлкелік жағдайын зерттеудің маңызы климаттық, жер бедерінің, гидрологиялық жағдайы және өсімдіктер мен жануарлар әлемі.Табиғи өлкетану зерттеудің әдістемесін ашып көрсету, кешенді зерттеудің мағынасы мен мазмұны, оның негізгі маңызды аспектілерін ашып көрсету, физикалық-географиялық зерттеулердің нәтижесі. Өздері тұрған жердің Қазақстанның саяси-әкімшілік картасындағы географиялық орнын анықтау. Жетісу өңірі туралы шыққан әдебиеттер, кітаптар, журналдар, анықтамалар, бұқаралық -ақпарат мәліметтерін қолдану.3. «Табиғат шежіресі» күнделігін жүргізуді реттеу.4. «Өз өлкем жайында мен не білемін?» сұрақ-жауап сауалнама алу және талдау.5. Экологиялық туризм ерекшеліктері.ДТҰ экологиялық туризмді туризмнің ажырамас бөлігі деп қарауда. Экологиялық туризмнің жалпы туризмнен айырмашылығы неде?1.Экотуризм – территориясы жақсы сақталған табиғи орта.2.Экотуризм – ең экологиялық таза табиғатты пайдаланушы.3.Экотуризм туристердің жүріс - тұрысын қадағалайды.4.Экотуризм жергілікті тұрғынның әл - ауқатын жақсартуға мүмкіндік береді.5.Экологиялық туризмнің әлеуметтік - экономикалық маңызы.Экотуризмнің Қазақстанда тұрақты дамуы әлеуметтік - экономикалық мәселелерді шешеді.Экотуризмге экономикалық көзқараспен қарасақ, экологиялық бағытқа жақын. Экотуризмнің негізгі объектісі – табиғи көрікті аумақтар.6. Биологиялық әртүрлілікті сақтаудағы экологиялық туризмнің ролі үлкен. Туризмді дамыту және туристік мақсаттар үшін табиғи ортаның қорғалуы. Туризмнің бақылаусыз дамуы, осы саладағы сауатты басқарудың болуын қамтамасыз ету.Туристік қызметті ұйымдастыру табиғатты тиімді пайдалану қағидаларына бағынуы тиіс.7.Экотуризмнің негізгі міндеттері:Адам баласына экологиялық білім, табиғатпен қарым - қатынас мәдениетін жоғарылату, табиғи ортада адамның рухани және физикалық күштерін қалпына келтіру, табиғат қорғау, табиғи ортаға зиян келтіруді барынша азайту.8.Алматы облысы туризмінің дамуындағы алғы шарттар.Туризм өзіндік ресурстық бағыт - бағдары бар слалардың қатарына жатады.Алматы облысы республикамыздың оңтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан Жетісу деп аталатын аймақта орналасқан. Солтүстігінде Шығыс және Оталық Қазақстан облыстарымен шектесіп жатыр әрі бұл шекаралық аймақты ащы-тұщы сулы Балқаш көлі,суы ащы Алакөл, Жалаңаш көл және суы тұщы Сасық көл мен Ұялы көлдері бөліп жатыр. Шығысында Жоңғар Алатауы арқылы Қытай мемлекетімен көршілес жатыр. Ал Оңтүстігінде Іле Алатауы, Күнгей және Теріскей Алатау жоталары созылып жатыр. Жетісу өңірі туризмі және альпинизм дамыған. Ауа-райы тұрақтылығы, асулар мен жазықтардың көп болуы, рельефтің әр алуандылығы Жетісу мен оның орталығы Алматының туризмнің археологиялық, спорттық, танымдық т.б түрлеріне ыңғайлы демалыс орнына айналуына ықпал етті.9. Алматы облысы туризмінің дамуынан қысқаша тарихи мәлімет

Туризм мн экскурсия тарихы Верный қаласынан, сосын Алма-Ата, кейіннен Алматы қаласында басталуы Отандық туризмнің п\б Верный қаласында «Орыс географиялық қоғамы» құрылған 20 ғасырдың басында «Қоғам» бөлімі 1927 жылға дейін жұмыс жасады, 1952 жылы туристік-экскурсиялық басқарма құрылды. 1962 жылы қалалық туристік клуб өз жұмысын бастады. 1982 жылы Алма-Атада туристік клубтар мен секциялар 241,1 мың адам қатысқан 9060 саяхат ұйымдастырды, сонымен қатар спорттық туризмнің түрлерінен жарыстар мен слеттер өткізілген.Қазіргі таңда Қазақстанда 600-ден астам туристік фирмалар бар, олардың 400-ге жуығы Алматыда орналасқан.10.Табиғи ресурстар және олардың туризмде қолданылуы.Демалыс орнын немесе рекреацияны таңдаған кезде турист сол аймақтың тартымдылығын басты назарда ұстау керек.Туристердің саяхаттауға немесе демалуға жайлы деп бағалауы бойынша келесі критерийлерді қарастыруға болады:- демалыс белгіленген елдің немесе аймақтың географиялық жағдайы;- аймақтың рельефі;- климаттық жағдайлары;- сол табиғи ортаның ландшафтық факторлары;- су көздерінің, өзендер мен көлдердің болуы;- сол аймақтың жануарлар әлемі мен өсімдіктер әлемінің болуы.Алматы облысында бұл табиғи ресурстардың жиынтығы басым. Туризмді дамытуға ең қолайлы аймақ Жетісу өңірі; бұл өңірде жаз мезгіліндегі жылылықтың ұзақ сақталуы; жер беті суларының болуы, орманға оранған көрікті таулардың көп болуы, экскурсиялық нысандардың болуы. Мұндай сұлулықты дархан табиғат-ана Алматының маңайына асқан жомарттықпен тарту еткен.11. Рельеф (жер бедері).Алматы облысы орналасуына,жер бедеріне қарай әр түрлі екі бөлікке бөлінеді, Олар: Оңтүстік –таулы аймақ және солтүстік жазық. Облыстың оңтүстігі мен оңтүстік -шығысында Тянь-Шань тауының солтүстік сілемдері созылып жатыр. Солтүстігі мен солтүстік -батысы Балқаш маңы шөлдерімен ұштасып жатыр. Солтүстік-батыстан оңтүстік- шығысқа қарай қозғалып келе жатып, адам жол бойында шөлге, жартылай шөлді далаға (500-ден 1000 м-ге дейін, орманды дала мен жапырақты ормандарға (1000-1400м), тянь-шань шыршаларының орманына (1400-2700м) альпілік және субальпілік алқаптарға, қарлы шыңдар мен мәңгілік мұздықтарға тап болады.12. №1-2 практикалық жұмыстар.1) Алматы облысының шеткі нүктелері;2) Табиғи шектері мен шартты шекараларын табу;3) Алматы, Талдықорған және Жоңғар қақпасының координаталарын анықтау.13. Климаты (ауа -райы).Табиғи ортаның екінші маңызды элементі – климат.Тау жақ бөлігі демалыс үйлер мен санаторийлер, курорттар салуға қолайлы. Туризмнің қысқы түрлерімен қатар жазғы түрлерін де дамытуға жайлы жағдай туғызатын климаттық ресурстарға ие. Қыс мезгілінде ауа-райы ыңғайлы және жауған қар шаңғышылар мен коньки тебушілердің ғана емес, қыс қызықтарын ұнататындардың да әр түрлі қысқы ойындар ұйымдастыруына ықпал етеді. Ал жаз кезінде шомылуға, күн көзіне қыздырынуға , қаланы аралап қыдыруға керемет жағдай туады.14. Су ресурстары.Бұл аймақтың су ресурс қоры өте мол. Тау суларын игеру су туризмін игеруге мүмкіндік береді. Су туризмі – туризм түрлерінің ішіндегі барынша экологиялық түрі болып табылады. Тәжірибелі су спортсмендері үшін шетелдік туристерге әлі таныла қоймаған Шарын, Шелек, Көксу, Лепсі, Қаратал өзендері аса ыңғайлы. Бұл өзендердің жоғарғы саласы табиғи ландшафтарға аса бай әрі адам аяғы баспаған зоналарда орналасқан. Туристік көзқарас тұрғысынан қарағанда азырақ игерілген – Балқаш көлі. Бұл көл Іле өзеніне жасалған саяхаттың шешуші тұсы ретінде өзінің көлемімен және қайталанбас сұлулығымен ерекшеленеді. Онда демалуға болатын орманды аралдар өте көп.15. Флора және фауна (Өсімдіктер және жануарлар әлемі).Өсімдіктер дүниесі алуан түрлі, ол климаттың және топырақ геоморфологиялық жағдайына байланысты.Балқаш көлінің және Іле жағалауында қалың қамыс өскен, тоғай орман алқаптарының болуы және құмды шетте жыңғыл мен шеңгел өседі. Теңіз деңгейінен 500 м-ден 800 м дейін, дәнді-дақыл белдеуі;

Тау бөктері биіктігінде 1200-ден-1800-1900м дейін әр түрлі шөптесін өсімдіктер және қарағай, терек және жапырақты орман өседі. Көлеңке беткейінде бұталар, итмұрын, бөріқарақат, долана өседі. Бұдан әрі жабайы алма, өрік, көк терек, үйеңкі ормандарына ауысады. Субальпілік өсімдік белдеуі 2600-ден 3100м биіктікте орналасқан.Бұл өңірдің фаунасы әр түрлі және бай. Жабайы аңдардың ішінде қасқырлар мен түлкілер көп таралған. Таулы аймақта барыс, сілеусін, аюлар кездеседі. Іле өзенінің төменгі ағысында жабайы мысық – макул, кейде жолбарыстар кездеседі. Шөлді дала бөлігінде сайғақтар мекендейді.Биік таулы ауданда арқар мен тау ешкілері мекендейді.Құстар әлемі бай. Тоғайларда қырғауыл, далалы жерлерде жабайы құстар мекендейді: ергежейлі бүркіт, кезқұйрық, оба бүркіті, ителгі т.б.Сексеуілді торғайлар , дуадақтар, сұр тырналар, бөденелер мекендейді. Су айдынында: үйрек, қаз, аққу – ақ және сұр балшықты түрлері. Тауларда күркетауықтар, альпілік ұзақтар, таулы құрлар, ұлар мекендейді.16. Алматы облысының айрықша қорғауға алынған табиғи аймақтарын туризмде пайдалану.1. Ғылыми қорық. Қорғалатын территория, бұл жерлер тек ғылыми негізде ғана қолданылады, мысалы Алматы қорығы, ол жерде жануар әлемінің ерекше түрлері сақталған.2. Ұлттық парк. Ол ерекше табиғи және ландшафты территория. Ұлттық немесе халықаралық мәні бар жерлердің сақталуы үшін құрылады. 300-ден артық ұлттық парктер әлемде таралған. Алматы облысында Іле Алатауы және Алтын Емел табиғи парктері бар3. Табиғат ескерткіші. Табиғи немесе қолдан жасалған мәдени-тарихи көрікті жерлер, ол қолдан жасалған жерлер мен объектілерді сақтау үшін ұйымдастырылады. Оларға Шынтүрген шыршалары және реликті Ясень тоғайы.4. Жабайы жануарлар қорығы. Жекелеген жануарлардың популяциясын, биологиялық қауымдастық топтарын сақтау үшін жоспарлы түрде құрылған. Оған Жоғарғы Көксу зоологиялық, Қоқан зоологиялық, Лепсі зоологиялық, Тоқты зоологиялық, Балқаш зоологиялық, Іле атырабы зоологиялық қорықтары жатады.5. Қорғалатын ландшафт, ол табиғи ландшафтың ерекше элементтері мен ғажайып құбылыстарды сақтау үшін ұйымдастырылған. Бұл жердің ландшафтарында жол салу мен өндірістік объектілер, ғимараттар, электр желілерін салуға тиым салынған. Туризм және демалуға экономикалық қызмет үшін ұсынылады. Мысалы, табиғи ескерткіш Шарын шатқалы.6. Адам қолымен жасалған жасанды жерлер: Алматы Бас ботаникалық бағы , Іле ботаникалық бағы және Алматы зоологиялық бағы.Туризм – Қазақстанның шаруашылық қызметінің маңызды бөлігі. Ол белгілі бір қорғалатын территорияларда жоспарлы және бақылау арқылы жүзеге асырылады.17. Болашақтағы маңызды болып табылатын Алматы облысындағы көрнекті жерлер.Қазіргі кезде республикалық мәні бар 25 табиғи ескерткіш бар, бірақ мемлекет қолдауынсыз 65 объект бар. Олар – болашағы бар көрнекті жерлер. Атап айтқанда:1) Шарын коньоны (ландшафты- полеонтологиялық ескерткіш);2) Жабартау (палеонтологиялық);3) Құрты(палеонтологиялық);4) Шынталы(палеонтологиялық);5) Қарағашты тоғай(ботаникалық);6) Жаңғақты тоғай(ботаникалық).18. № 3-4 практикалық жұмыстар1. Алматы облысындағы көрнекті жерлерді кескін картаға түсіру.19. Алматы облысының қорықшалары1. Алматы кіші қорығы. 1953 жылы табиғи ландшафтың сирек және жоғалып кетуге жақын жануарлар түрлерін Іле Алатауы зонасында қорғау ұйымдастырылған.2. Қарағай мемлекеттік кіші қорық. Алматы облысы Балқаш ауданы аумағында 1979 жылы құрылған. Шөлді өңірдегі сексеуіл, шеңгел және Іле өзені бойындағы батпақты жерлердің аң-құстары мен өсімдіктері қорғауға алынған.3. Қапшағай мемлекеттік аңшы – қорықшылық шаруашылық. 1982 жылы арқар, жайран, құлан, қарабауыр, шіл санын сақтау және көбейту және эфедра қылшасын, Іле феруласын қорғау үшін ұйымдастырылған. Бұл өңірде 40-тан астам жануарлар және 80-нен астам құс түрлері бар.4. Жоғарғы Көксу мемлекеттік зоологиялық кіші қорық. 1981 жылы құрылған.5. Лепсі мемлекеттік кіші қорық. 1982 жылы құрылған.

6. Қоқан мемлекеттік кіші қорық. 1974 жылы құрылған. Балқаш көлі жағалауында , Бөрлітөбе ауданы аумағында.7. «Реликті шағала» мемлекеттік кіші қорық. 1978 жылы Алакөл ауданында орналасқан.8. Тоқты мемлекеттік кіші қорық. 1981 жылы құрылған.2.5 Алматы қорығы.1931 жылы Іле Алатауы бөктерінде, Есік өзені алабында 140-494м биіктікте құрылған. Бұл қорық Іле Алатауының солтүстік бөлігінің флора мен фаунасын сақтау және зерттеу мақсатында ұйымдастырылған. Бұл аумақта өсімдіктің 961 түрі, соның ішінде сирек кездесетін 26 жануардың 38 түрі, негізгісі марал, қабан, сібір тау ешкісі, қасқыр, елік. Сирек кездесетін жануарлар: Тянь-Шань аюы, қар барысы, түркістан сілеусіні. Құстар саны 200-ге жуық. Соның ішінде кекілік, ұлар, қырғауыл, құр, сирек кездесетін бүркіт, көк құс, күшіген.20. Мемлекеттік ұлттық табиғи саябақтар.Қазақстанның ұлттық парктері қазіргі кезде ғылыми негізде қалыптасуының алғашқы сатысында.1. Іле Алатауы ұлттық паркі. 1993 жылы құрылған. Аумағы бірнеше кішігірім шатқал, сирек зоологиялық жерлер, минералды су көздері, кескіндеме тастар, мұздықтар, көлдер мен құлама бұлақтардан тұрады.2. «Алтын Емел» ұлттық паркі. Үлкен және Кіші қалқан құм төбелері және Әнші Бархан 1963 жылы құрылған.Аумақта Іле өзені алабына жататын өзендер:1. Шарын өзені – ұзындығы 350 км.Терек-Алатау, Кеген жоталарынан бастау алады.2. Шелек өзені – ұзындығы 240 км. Бастауын ірі мұздықтардан Шелек-Кеміндегі Жаңғырық, Богатырь, Корженев тау түйіндерінен алады.3. Есін өзені – ұзындығы 110 км. Бастауы Есік мұздығынан алатын Тескенсу мен Жарсай өзендерінің қосылуынан пайда болған.4. Талғар өзені – ұзындығы 99 км, бастауын Талғар тауы мұздығынан алады.5. Қаскелен өзені – ұзындығы 153 км, Іле Алатауы мұздықтарынан бастауын алады. Салалары: Шамалған, Ақсай, Үлкен және Кіші Алматы.6. Үлкен Алматы – ұзындығы 81 км. Іле Алатауы мұздығынан бастау алады. Алма-Арасан демалыс орны орналасқан.7. Кіші Алматы өзені – бастауын Тұйықсу мұздығынан алады, ұзындығы –108км. Өзенге құятын салалары: Горельник, Сарысай, Кімасар, Казачка және Бутаков.8. Құрты өзені – ұзындығы 109 км, оған Ақсеңгір, Жирен, Қопа өзендері құяды.Көлдері:1. Балқаш көлі. Балқаш – Алакөл ойпатындағы, ағынсыз көл. Теңіз деңгейінен 342м биіктікте орналасқан. Ұзындығы – 600 км. Батыс бөлігінің суы тұщы, Шығысы – ащы. Жағалауының әр түрлі ландшафтылығымен және үлкен туристік мүмкіндіктерімен ерекшеленеді.2. Қапшағай су қоймасы. Іле өзенінде 1970 жылдан бастап толған, ұзындығы –187 км,ені – 23 км. Жағалауында көптеген демалыс орындары бар.3. Алакөл көлі. Тарбағатай және Жоңғар Алатауы арасындағы Алакөл шұңқырында орналасқан. Сасықкөл, Ұялы, Жалаңаш т.б.көлдерімен Алакөл жүйесін құрайды.Көл шипалы суымен және мемлекеттік «Реликті шағала» қорығымен ерекшеленеді.4.Жалаңаш көлі – суы шипалы.5. Жасыл көл – Жоңғар Алатауы тауында, мәңгі мұздық еруінен пайда болған. Табиғатының әдемілігімен ерекшеленеді.6. Қазанкөл көлі – Жоңғар Алатауындағы биік тау көлі.7. Есік көлі –1750м биіктікте Есік шатқалында орналасқан. Көл айналасы мұздықтар мен мәңгілік тянь-шань жасыл шыршалармен көмкерілген. Көркем табиғатымен туристерді өзіне тартады.8.Үлкен Алматы көлі. Көлдің ұзындығы – 1км, ені – 500м, тереңдігі –38м, суы тұщы. Қала тұрғындарының жиі баратын демалыс орны. Емдік - шипалы бұлақтар:1. Қорам минералды қайнар көздері. Шелек ауданында орналасқан. Асқазан, ішек қуыс аурулары, жүйке жүйесін, бауыр, панкреатитті емдейді. Таутүргеннің термальды қайнар бұлағы. Теңіз деңгейінен 1400м биіктікте орналасқан. Суы- буын ауруларына ем.2. Алма-Арасан минерал су көзі. Алматыдан 25 км жерде, 1780км биіктікте орналасқан. Суы буын ауруларына, құяң және жыныс ауруларын емдейді.

3. Аяқ-қалқан Іле өзенінің сол жағалауында құмды шөл далада бір-бірімен 10-15м қашықтықта орналасқан 3 қайнар көзден тұрады. Суы асқазан ауруларын, бүйрек және тері ауруларын емдейді.4. Арасан-Қайнар минералды су көздері Алматыдан батысқа қарай135км қашықтықта орналасқан5. Горельник қайнар көзі. Алматы қаласынан оңтүстікке қарай 22км қашықтықта 1930 км биіктікте орналасқан.6. Боралдай көлі балшықтары. Іле өзенінің сол жағалауындағы Шелек ауданынан 40км жерде орналасқан.7. Мыңбұлақ-құрамына отыз шақты бұлақтар кіреді. Матай тауынан бастау алады. Бұл бұлақтар шөл даладағы меруерт сияқты.

Нормативтік бөлімТақырыптың аты Сағат саны Білімділік

қазынасыӨтілетін орны

Барлы

ғы

Лекц

ия

Практи-ка

1 КіріспеҰйымдастыру жұмыстарыӨлкетану термині және мағынасы Экологиялық туризм ұғымы

1с 1с - Элективті курс нені оқытады? Өлкетану термині мағынасы, дамуы

2 Табиғат – өлкетанудың зерттеу объектісі«Табиғат шежіресі» күнделігін жүргізуді реттеу

1 жыл бойы

- 1 Табиғи өлкетану және оның мағынасы мен мазмұны

Қалалық бас ботаникалық бақ

3 Өз өлкем жайында мен не білемін?(сауалнама, сұрақ-жауап)

1 - 1 Туған жері табиғаты туралы білімін толықтыру

4 Экологиялық туризм ерекшеліктері және әлеуметтік- экономикалық маңызы

1 1 - Интербелсенді тақта арқылы түсіндіру

5 Қазіргі уақыттағы экологиялық туризмнің алатын орны және тұрақты даму

1 1 - Лекция конспектілеу

6 Биологиялық әртүрлілікті сақтаудағы экологиялық туризмнің ролі

1 1 - Танымжорық, шығармашылық жұмыстар

7 Экотуризмнің Қазақстандағы дамуының алғышарттары, ресурстық потенциалы

1 1 - Табиғаты көрікті жерлерді кескін картаға белгілеу

8 Қазақстандағы экотуризмнің дамуының проблемалары мен перспективалары

1 Лекция, өздік жұмыстар

9 Алматы облысында экотуризмнің дамуындағы табиғи алғышарттар

1 Конспекті

10

Алматы облысы туризмінің дауынан қысқаша тарихи мәлімет

1 Шығармашылық жұмыстар, материал жинау

Орталық музейге бару

1 Табиғи ресурстар және 1 Кескін картаға

1 олардың туризмде қолданылуы

түсіру, Қазақстанның физикалық картасын талдау

12

Рельефі (жер бедері) 1

13

Климаты (ауа-райы көрсеткіштері)

1 Климат картасын талдау

14

Су ресурстары 1

15

№ 1-2 практикалық жұмыстарА)Жетісу Алатауынан бастау алатын өзендерді табуӘ)Іле Алатауынан бастау алатын өзендерді талдауБ)Іле өзеніне физикалық-географиялық сипаттамаВ) Алматы қаласының үстінен ағып өтетін өзендерді анықтауГ) Көлдеріне сипаттамаД) Жерасты сулары мен мұздықтарына сипаттамаЕ) Өлкенің «Жетісу» аталу себебі

1

2 Кескін картаға түсіру

Өзендер мен көлдерді кескін картаға түсіру

Тарихи деректер жинау, баспасөз, ақпарат беттерінен

16

Топырағы, өсімдігі және жануарлар дүниесі

1

17

№3-4 практикалық жұмыстара)Жазық аймақтардың өсімдіктері мен жануарлар түрлерін анықтауә)Биіктік белдеу өсімдіктері мен жануарлар түрлерін анықтауб)Өлкенің топырақ, өсімдік және жануарларын қорғау туралы ақпаратты жинап, жүйелеу

2 Кескін картаға түсіруАтлас картамен жұмыс

Кеппе шөптер жинағын қолдануҚазақстанның Қызыл кітабын пайдалануҒаламтор материалдарын пайдалану

18

Алматы облысында орналасқан ерекше қорғалатын табиғи территориялардың табиғи-танымдық маңызыа)Ғылыми қорықә)Ұлттық паркб)Табиғат ескерткішів)Жабайы жануарлар қорығыг)Қорғалатын ландшафт

2 КонспектСипаттама беру

19

Табиғи ескерткіштера)Ясень тоғайы

1 Георафиялық орнын

ә)Шынтүрген шыршаларыб)Шарын каньоны(ландшафты-палеонтология ескерткіші)г)Жабартау (палеонтологиялық)з)Құрты, Шыпталы (палеонтологиялық)е)Қарағашты тоғай (ботаникалық)и)Жаңғақ тоғайы (ботаникалық)

анықтап,кескін картаға түсірубейнефильм

20

Алматы облысындағы қорықшалара)Кіші Алматы қорығыә)Қарағай мемлекеттік кіші қорық б)Қапшағай мемлекеттік аңшы-қорықшылық шаруашылықв)Жоғары Көксу мемлекеттік зоологиялық кіші қорықг)Лепсі мемлекеттік кіші қорық з) Қоқан мемлекеттік кіші қорықе) «Реликті шағала» мемлекеттік кіші қорығыж) Тоқты мемлекеттік кіші қорығы

1

Дәріс-семинар

21

Алматы қорығыа)географиялық орны, табиғат жағдайларыә)өсімдігіб)жануарлар дүниесі

1 БейнефильмГеографиялық орнын анықтап, кескін картаға түсіру

22

Мемлекеттік ұлттық саябақтар1)Іле Алатауы ұлттық саябағы2) «Алтын емел» ұлттық саябағы3)Шарын өзені4)Шелек, Түрген, Есік, Талғар, Қаскелең, Үлкен Алматы, Құрты өзендеріне сипаттама

1 Ғаламтордан ақпарат алу, географиялық орнын анықтап, кескін картаға түсіру, туристік маршруттар енгізу

23

Балқаш көліҚапшағай су қоймасы

1 БейнефильмСаяхат сабақ

24

Тянь-Шань таулы көлдері: Алакөл көлі, Жалаңаш көлі, Жасыл көл,Қазан көл, Есік көлі, Үлкен Алматы көлі

Бейнефильм

25

Жетісу өңіріндегі емдік-шипалық қайнар көздера) Қорам минерал қайнар

2 БейнефильмШығармашылық жұмыстар

көзіә) «Таутүрген» термальды қайнар суыб)Алма-арасан радонды-минералды қайнар көзів)Арасан-Қайнар қайнар суыг)Горельник қайнар көзіз)Боралдай көлінің емдік балшықтарые)Матай тауындағы «Мыңбұлақ» қайнар бұлағы

Танымжорық, материалдар жинау, өлкетану бұрышын толықтыруТуристік маршруттар сызу

26

Алматы облысының туризмге қолайлы көрікті жерлері1)Құпия төбе2)Қатутау тауы3)Қазан үңгірі4)Назугум үңгірі5)Шамарауше үңгірі6)Тұйық су мұздығы

2 Географиялық орнын анықтап, кескін картаға түсіруматериалдар жинау, өлкетану бұрышын толықтыру

27

Алматы облысындағы ұлттық саябаққа жорық ұйымдастыру

1 Топсеруен, танымжорық, шығармашылық жұмыстар

28

«Алматы облысына саяхат» туры бағдарламасын құру

1 Практикалық жұмыстарБағдарлама құрауды үйрену

29

Алматы облысында экологиялық туризмнің дамуының проблемасы мен келешегі

1 Әр оқушы өз бағдарламасын қорғайды.

30

Жылдық қорытынды, бақылау сынағы

1 Сынақ жұмыстары

31

Қорытынды білім сынағы, бағалау

Барлығы

1Сынақ жұмыстарыТест жұмысы Оқушылармен өтілген барлық тақырыпты қамтитын тест жүргізу

Ақпараттық - әдістемелік бөлімКурсты оқыту барысында оқушы бойында мынандай дағды-біліктер қалыптасуы керек:- өз елінің, жерінің табиғатын оқып-үйрену және табиғатын қорғау, экология, қоршаған ортаны қорғау, биология,география пәндерінен алған білімдерімен байланыстырып, ғылыми ойлау дәрежесін дамыту;- алған экологиялық-өлкетанушылық білімдерін өмірде пайдалана білу;- өз бетімен шешім қабылдап, өз ойын дәлелдей білу;- экологиялық туризм және өлкетану ғылымын дұрыс пайдалану;- тезис құрастыру, баяндама дайындай білу, өз бетімен әдебиет таңдай алуы, туристік маршруттар сыза білуі;- ғылыми пікірталасқа қатысып, өз пікірін тұжырымдай алуы, салыстыруы, қорытындылай білуі;- өмір құбылыстарына құқықтық баға бере білуі;

- өзін-өзі сынау, өзгені сыйлау, құрметтеу. Бағалау бөліміПедагогикалық зерттеулерге сүйенсек, оқушылардың оқу үрдісіндегі іс-әрекеті төрт деңгейлі таксономиялық модель арқылы анықталатыны берілген. Бұл модель когнитивті саладағы Б. Блум таксономиясы бойынша оқушылардың іс-әрекетінің әр деңгейдегі мазмұнын сипаттайды. Осыған орай әлеуметтік-экологиялық, өлкетанушылық білім мазмұнын меңгеруде оқушылардың дайындық дәрежесіне тәуелді оқу жетістіктерінің 4 деңгейі анықталады:- Бірінші деңгей (төменгі деңгей 1-3 балл)- Екінші деңгей (орта деңгей 4-6 балл)- Үшінші деңгей (жеткілікті деңгей 7-9 балл)- Төртінші деңгей (жоғарғы деңгей 10-12 балл) Оқушылардың сұрақтарға берілген жауаптары 12 балдық шкала бойынша бағаланып, пайыздық қатынастары шығарылады. Пайдаланған әдебиеттер:1. Ә.С.Бейсенова Экология. Алматы 2001 ж2. Ә.С.Бейсенова Экология –ел тағдыры. «Егемен Қазақстан» 2005 ж. 18 шілде3. Ұ.Б.Асқарова Экология және қоршаған ортаны қорғау. Алматы 2004 ж4. Жиздыбаев Т.К «Туризм и краеведение» в Республике Казакстан А. 2001 ж5. ҚР үкіметінің «Менің Отаным- Қазақстан» республикалық туристік-экспедициясын (туристік жорығын) ұйымдастырудың кейбір мәселелері туралы Қаулысы 27.01.2009 ж №61 қаулы6. Экологический энциклопедический словарь М. Издательский дом. «Ноосфера» 1999 ж. 930б7. З.М.Әбішева, А.Р. Жумаділов «Туризмнің географиялық ортасы» Алматы 2007 ж. 3-58. Ж.Н.Алиева «Экологический туризм» Учеб.пособие. Алматы КазГУ 2002г. 26-279. Вестник КазНПУ им Абая, серия «Естественно-географические науки» №1 (9) 2006. 60б

Қосымша тапсырмалар 1. Алматы қорығының таңбасында қандай аңның суреті берілген? Дұрыс жауапты белгілеңдер.а) қабылан;ә) арқар;б) елік;в) қар барысы. 2. «Табиғат» деген ұғымды қалай түсінесіңдер?а) табиғат – бұл бар дүние, бүкіл болмыс, материалдық өмір, әлем кеңістігіә) табиғат – тіршілік көзіб) табиғат – қоршаған ортав)табиғат – ортақ үйіміз

3. Өлкетану іс-әрекеті дегеніміз не?а) белгілі бір нысанды тарихи тұрғыда талдауә) туған жеріміздің экологиялық-демографиялық жағдайыб) туған жеріміздің тарихын, табиғатын зерттеу, оқып-үйренув) туристік маршруттармен жүріп өту

4. Туған өлке табиғатына _______ жатады.а) климатә) топырақ, өсімдік жамылғысыб) жер бедерів) барлығы

5. Топсеруен дегеніміз не?а) оқушылардың далалық практикасыә) табиғат нысандарымен танысу үшін шығуб) көпкүндік жорық түрів) жинақтау, қорытынды сабақ.

6. Табиғаттың өзгеруіне болжам жасаудың маңызы:а) табиғаттың кейбір нысандарын сақтап қалуә) апатты табиғат құбылыстарынан сақтануб) қорықтар ашу мақсатындав) ұлттық бақтар ашу

7. Жетісу өлкесіндегі қорықтарды ата .а) Наурызым, Қорғалжынә) Ақсу-Жабағылы, Үстіртб) Марқакөл, Үстіртв) Алматы, Алакөл

8. Реликті шағала қай қорықта кездеседі?а) Алматыә) Алакөл

б) Марқакөлв) Үстірт

9. Іле өзені жағасындағы «Әнші құм», Аққұм, Қалқанқұм төбесі қай қорық аумағында?а) Алматыә) Батыс Алтайб) Үстіртв) Наурызым

10. Алматы облысы аумағындағы ұлттық бақтарды ата:а) Іле Алатауы, Алтынемел, Жетісу Алатауы, Көлсай көлдері, Шарын шатқалыә) Баянауыл, Көкшетау, Іле Алатауы, Көлсай көлдері, Шарын шатқалыб) Қарқаралы, Іле Алатауы, Көкшетау, Бурабай, Қатонқарағайв) Зеренді, Көкшетау, Қарқаралы, Алтынемел, Шарын шатқалы

Білімдері мен іскерліктерін тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар:1. Өлкетану дегеніміз не? Оның қандай түрлерін білесіңдер?2. Өздерің тұрған жер табиғатының ерекшелігіне сипаттама бер.3. Өлкетану іс-әрекеті дегеніміз не?4. Адамның іс-әрекеті барысында өзгерген табиғат нысандарын ата.

ІІ Жетісу өлкесінің географиялық орны, аумағы және шекарасы №1-2 сарамандық жұмыстар1. Қазақстанның физикалық картасын және Алматы облысының картасын пайдаланып, Жетісу өлкесінің географиялық орнына сипаттама беріңдерГеографиялық орны Аумағы (ендік, бойлық)

Шеткі нүктелеріСолтүстікОңтүстікБатысШығыс

ендігі, бойлығы

Табиғи шептер мен шартты шекараларын табуҚандай климаттық белдеуде орналасқанҚандай табиғат зоналарында орналасқанАлматы, Талдықорған, Жоңғар қақпасының координатасын анықтау

Жұмысты қорытындылай келе, өлкенің географиялық орнының табиғат жағдайларына, саяси және шаруашылық маңызына баға беріп қорытынды жаз.Осы қалалардың және Жоңғар қақпасының жергілікті уақытын табу және белдеулік уақытқа айналдыру.

№ 5-6 сарамандық жұмыстар ІІІ Жетісу өлкесінің жер бедері, геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары.1 Жетісу өлкесінің абсолюттік ең биік және төменгі жерлерін анықтап, аттарын атаңдар.2 Жер бедерінің ерекшеліктеріне сипаттама беріңдер:А) жер бедерінің түрлері;Ә) олардың елді мекеннен қандай бағытта орналасқаны; в) қандай тау жыныстарынан тұрады;б) өздерің тұрған өлкелердің жер бедерін сипаттап, қорытынды жазындар;г) өздерің тұрған жердің қойнауында қандай қазба байлықтары бар?ж) олар облыс, аудан шаруашылығында қалай пайдаланылады?

IV. Өлке климатының ерекшеліктері:1. Өзің тұратын жердің климаты қандай? Оған жергілікті жердің, географиялық орны, күн сәулесінің мөлшері, желдердің, жер бедерінің әсері қандай?2. Ауаның температурасы қандай? Ең жоғарғы және ең төменгі температурасын атаңдар.3. Өзің тұратын жердің температурасының ай бойынша өзгерісінің графигін жасаңдар. Температураның жылдық өзгерісін, оның ауытқу амплитудасын анықтаңдар.4. Қандай желдер басым? Олар климатқа қандай әсерін тигізеді?5. Жетісу өңірінің қыс, жаз, күз мезгілдерінің ерекшеліктерін атаңдар.6. Климат жергілікті халықтың тұрмысы мен шарушылығына қалай әсер етеді?

V. Жетісудің су байлығы 1. Жетісу өлкесінде қандай көлдер ,өзендер, каналдар және су қоймалары бар?2. Жергілікті жердің өзеніне сипаттама беріңдер:а) аты;ә) қайдан басталатыны;б )өзен салалары;в) құятын сағасы;г) қай кезде суып молығып, қай кезде суы таяздайды?ғ) шаруашылықта қалай пайдаланатынын;д) экологиялық жағдайы қандай?3. Балқаш көліне сипаттама беру:а) көл қалай пайда болды;ә) ағынды ма , әлде ағынсыз ба;б) көл қандай су «көздерімен» молығады?

4. Балқаш көліне құятын өзендерді белгілеп, кестені толтырыңдар:

Өзендер Балқаш көліне Құяды Құймайды

Іле

Қаратал АқсуЛепсіАягөзСарқандШиенБасқан

5. Балқаш көлініің тартылуына себеп болған факторларды атап жаз.6.Жергілікті жердегі канал, бөген немесе су қоймасына сипаттама беріңдер.7.Жер асты сулары қалай пайдалынады? 8.Жер асты суы шығып жатқан көзді не деп атайды? 9.Егер де жергілікті жерде минералдық сулар бар болса, олардың пайда болуына қандай жағдайлар әсер етті деп ойлайсыңдар?

VI. Туған жердің топырағы, өсімдігі және жануарлар дүниесі1.Өз өлкеміз қандай табиғат зонасында орналасқан?2.Қандай топырақ түрлері таралған?3.Біздің өлкенің топырағының түзілуіне климаттың әсері қандай?4.Жергілікті жерде қандай өсімдіктер өседі? Оларға қысқаша сипаттама беріңдер.5.Жан-жануарлардың және құстардың қандай түрлері кездеседі?

Жетісу өңіріндегі ерекше қорғалатын аумақтар.1. Іле-Балқаш алабында қандай қорықтар, саябақтар, қорықшалар, табиғат ескерткіштері бар?1. Қорық:2. Қорықша:3. Ұлттық саябақтар:4. Табиғат ескерткіштері:

2.Алтынемел ұлттық табиғи-тарихи саябағына қысқаша сипаттама беріңдер:а) орналасқан жеріә) табиғатыб) ерекшелігів) фаунасыг) флорасы3. «Шынтүрген шыршалы орманы» және «Шарын каньоны» табиғат ескерткіштеріне сипаттама беріңдер.4.Зоологиялық бақ. Алматы хайуанарттар бағының маңызы.5.Ботаникалық бақ.Кестені толтыр:

Ботаникалық бақ Орналасқан жері

1.2.3.

6.Ботаникалық бақтың маңызы.

7. Алматы қорығы 1. Алматы қорығына қысқаша сипаттама беріңдер: а) жер көлемі ә) орналасқан жері б) табиғаты в) ерекшелігі2.Алматы қорығы туралы материалдарды пайдалана отырып, кестені толтырыңдыр:

Топтар ТүріӨсімдіктер МүктерҚыналарСаңырауқұлақтарҚұстарСүтқоректілерБауырымен жорғалаушылар

10.Алматы облысындағы бірнеше туристік нысандардың кестесін құру ( интернет материалдарын қолдану)

Демалыс орны Орналасқан жері Туристік фирма аты Көрсетілетін қызмет түрі

11.Жетісу өңіріндегі емдеу-сауықтыру орындары

№ Емдеу-сауықтыру орталығының аты

Географиялық орны Емдейтін сырқат түрі

12.Алматы облысындағы туризмге ұсынылатын маршруттар Экологиялық, мәдени-танымдық, әуесқой- спорттық туризмге ұсынылатын маршруттар

Шарын Тамғалы Көлсай-1 Меркі Көлсай-2 Таңбалы Көлсай-3 Қайыңды тас тас көлі

Осы көрсетілген маршруттарға сипаттама жазу

13.Ғылыми жобалар тақырыбы: 1. «Нұрлы-Арасан» минералды су көзін емдік-рекреациялық дамыту 2. «Алакөл ойысы көлдерін зерттеу және туризмді дамыту»

14. Реферат: «Жетісу Алатауында туризмді дамыту мүмкіндіктері»15. «Туризм индустриясының ролі мен маңызы»


ОСНОВЫ ЭКОНОМИКИ И ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИдля учащихся 10-11 классов

(всего 68 ч. в год, по 2 ч. в неделю)

Матвиенко Н.Н.,учитель географии КГУ «Гимназия № 130 им. И. Жансугурова»

Рецензент: Кыстаубаев Т.З., старший преподаватель кафедры ТЭФ КазНПУ имени Абая.

Пояснительная записка. В основе построения стандарта заложена модель современного экономического воспитания.

В отличие от предшествующих теорий, рассматривавших человека в качестве одного из факторов

производства наряду со средствами производства и природными ресурсами, в данную программу вкладывается понятие – гуманитарный подход. Данная теория рассматривает экономику и управление, как факторы сохранения и развития человека. Гуманитарный подход предполагает концентрацию экономических знаний вокруг жизненных интересов учащихся и развитие их самосознания – это социальная география.Цели и задачи экономического образования вытекают из современных требований Закона «Об образовании» – это формирование личности, человека-гражданина, интегрированного в рыночную экономику ХХI века. Войти в число 30 самых развитых стран мира - это значит работать на перспективу развития государства. Это значит, что достигнуть такой высокой планки возможно только при рациональной организации труда и пространства. Привлекать такие науки как природопользование, геоэкологию и социальную географию. И результатом будет благополучие, гармоничность взаимоотношений общества и природы.

Достижение данной цели возможно при наличии теоретической модели «идеального» предпринимателя, который содержит в себе совокупность необходимых признаков личности. Учитывая представленные в программе экономические свойства и аспекты личности, получаем образ, наиболее полно соответствующий целям и задачам экономической реформы в Республике Казахстан.

Сформулированная выше цель определяет задачи экономического образования по формированию и развитию необходимых качеств у учащихся средней школы. «Знать, чтобы предвидеть; предвидеть, чтобы управлять»-, французский мыслитель Огюст Конт, сказав эти слова, как никто другой подтвердил необходимость экономического образования учащихся. Ведь именно им строить новый Казахстан.

Данная программа рассматривает школьников не как посторонних наблюдателей процессов и явлений, происходящих в экономике, а как субъект экономических отношений. В этой связи ученик раскрывается с разных сторон: в контексте его принадлежности к определенным классам, социальным группам и слоям населения, с присущими им нормами и стереотипами экономического поведения и мышления; как будущий работник; как лицо, способное принимать ответственное решение; как субъект права и субъект экономической политики. Экономический потенциал государства состоит из пяти слагаемых, два из них трудовой и научно-технический. Неразрывно связанный – один вытекающий из другого. Создадим образовательную базу, получим квалифицированные трудовые ресурсы.Экономика открыта для каждого, кто хочет войти в нее активным участником. Быть вне экономики, независимо от профессии, невозможно: подобно лучу света экономические отношения пронизывают жизнь каждого человека. И какими бы ни были «абстрактными» вопросы экономического устройства общества, именно от них зависит повседневное счастье человека. Если это разумное устройство, то люди свободны и богаты, а труд их плодотворен. Если же экономическое устройство бездарно – то зависимы и бедны, потому что подневольный труд всегда бесплоден для человека, он не несет радости создания нового своими руками и умом. В современной экономике случайность может быть закономерностью, а порой закономерность отвергается этой случайностью. И ошеломляющий коммерческий успех, экономическая независимость в бизнесе. Но все-таки основа – это экономические знания. Экономическая наука обобщает экономическую практику, но ни в коем случае не подменяет ее: лжеэкономика не может быть экономической наукой. Не всегда экономическая наука может предсказать правильный ход или выбор действий и событий, но она способна раскрыть экономическую логику, ее практическая ценность. Перспективы экономики Казахстана зависят от ее стратегии: модернизация, то есть коренное обновление страны. Центральное место в стратегии занимает создание высокоразвитой экономики нового типа – экономики знаний. Оценка Всемирным банком природного капитала включает в себя все природные богатства. Но сегодня он включает в природный капитал - трудовой и выдвигает его на первое место. Трудовой ресурс- это качественные характеристики: знания, образование, производительность труда, качество жизни. Значит, люди - это такой же капитал, как деньги и природные ресурсы.

В работе отражен лучший опыт развитых стран Запада и новых индустриальных стран Азии, которые совершили прыжок «Азиатские тигры» в экономическом развитии. Грамотно использованы новейшие данные статистики, а также средств массовой информации.

Качественное преподавание предмета через данную программу являются важным условием подготовки будущих специалистов хозяйства Республики Казахстан. Программа нацелена на результат. Нашей стране нужны люди, способные действовать самостоятельно, творчески, и подготовке таких людей, будущих трудовых ресурсов РК, будет способствовать данный курс программы.

Как сказал доктор экономических наук Арыстан Есентугелов «… модернизация экономики – это качественная социальная защита населения». Географы – экономисты должны участвовать в разработке проектов, вернее, в технико-экономических обоснованиях хозяйственного строительства. Незнание и неумение оценивать природные условия и природные ресурсы государства приводит к расточительству и нерациональному использованию этих ресурсов. А ведь природные ресурсы – основа нашей экономики. Поэтому данный предмет нацелен на строительство новой экономики – экономики обрабатывающей промышленности и новых технологий. В этом играют особую роль «авангардная тройка»: энергетика, машиностроение и химия. И сегодняшние новые технологии – это биотехнологии. Всему этому учит будущего специалиста интегрированная программа по экономике.

Констатирующая (содержательная часть)В данной программе по курсу «Основы экономики и предпринимательской деятельности»

раскрыт материал с учетом времени и социально-экономических проблем, с учетом развития устойчивого экономического потенциала Республики Казахстан, которой в этом году уже исполнится 25 лет, и ее новых отношений в мире.

Разделы программы располагаются в строгой последовательности по уровням знаний, каждый из которых раскрывает тот или иной аспект экономики. Экономическая наука, используя выводы, полученные в смежных областях знаний (физическая география, топонимика, этнография, история, социология, статистика, химия, информатика, биология и математика), интегрирует их в новую систему знаний, качественно отличную от всех других. Отсюда следует, что знания других предметов включаются в программу экономического образования не механически, а лишь в той мере, в какой они объективно присущи содержанию экономики и способствуют более полному его раскрытию.

Прикладная экономика позволяет уже в учебном процессе на уроках «ролевые игры» приблизить максимально на практике к действенному механизму рынка государства и мира. Включены новые технологии – на данном этапе этот процесс ведущий.

Программа четко определяет задачи каждой темы, под задачи определено содержание учебно-методического материала уроков с указанием основных вопросов темы, практической направленности. Подобран богатый информационный и иллюстративный материал на базе преподавателей – методистов, лидеров в науке – экономике развитых стран мира.

Программа является важным звеном в подготовке учащихся по экономическому воспитанию. Она является пособием для молодых учителей, своего рода стартовой площадкой – с чего начинать. Программа и ее содержание учит принимать решения, активно, самостоятельно, творчески мыслить, помогая готовить будущего думающего специалиста для разных сфер хозяйственной деятельности государства.

Будучи субъектом экономических отношений, гражданин обладает рядом объективных экономических свойств, которые получают свое развитие в процессе образования и жизненной практики. Отсюда вытекают требования к содержанию экономического образования, которое согласно Закону «Об образовании», должно быть ориентировано на обеспечение самоопределения личности, создание условий для ее самореализации.


№ урока Темы уроков

Количество часов

Формы проведения


Все

го

Лек

ции

Пра

ктик

а

Часть 1Глава 1

РЫНОЧНАЯ ЭКОНОМИКА

9

Урок 1

Урок 2

Урок 3

Введение - что изучает экономика? Ограниченность – проблема каждого. Природопользование.Цепочка «потребность – удовлетворение».Организация экономики.Условия существования капитала.Замкнутый цикл экономической деятельности.Моделирование экономики и менеджмента.

3

1

1

1

1 1 Беседа-моделирование экономики и менеджмента.Комбинированные.

Аргументированность: четкость, ясность и определенность в представлении своих мыслей.

Глава 2Урок 4

Экономический образ мышления.Ролевая игра «Рынок».Индивидуальный выбор.Выбор и стимулы.Выбор и альтернативная стоимость.Маржинальное мышление и будущее.

11

1 1 Ролевая игра «Рынок».

Контакт с коллективом - коллегиальность.

Глава 3

Урок 5

Урок 6

Как работает рыночная экономика.Приватизации.Фундаментальные экономические вопросы.Спрос, предложение и рыночная цена.Изменение спроса и предложения.Эластичность спроса и предложения.Рыночная экономика и три фундаментальных вопроса.

2

1

1

1 1 Лекция с элементами диалога.Тестирование.

Работа с документами.


Урок 8

Роль правительства в экономике.Изменение в мировой экономике.Идеальная роль правительства в рыночной экономике.Роль правительства: от идеала к реальности.Государство и деньги в экономике.Правительство и оборот товаров и услуг.Правительство и экономическая статистика.Роль правительства в будущем.

21

1

1 1 Комбинированный урок. Работа с периодикой и госпакетом

Уметь выделять главное.

Международная преступность.


Деловая этика.Этика, законодательство и рыночная экономика.Связь между законом и экономикой.Пример деловой этики.Этика и бизнес.Хорошая этика – хороший бизнес.

11 1 Семинар.

Групповая работа.Составить слайд «этика делового человека»

ЧАСТЬ 2Глава 6Урок 10

Бизнес в рыночной экономике. Потребитель и деловое предприятие.Экономическое поведение потребителя.Анализируя потребителей.Поддержание конкурентоспособности.

91 1

Лекция и работа с учебником

Аргументированная защита потребителя


Урок 12

Деловое предприятие.Отрасли промышленности.Формы организации бизнеса.Структура рынка и деловое предприятие.

21

1

1 1 Групповая работа Презентация структуры

ГЛАВА 8Урок 13

Урок 14

Философия менеджмента.Разработка философии менеджмента. Ролевая играЭффективное взаимодействие.Принятие обдуманных решений.Лидерство.

21

1

1 1 Ролевая играЭффективное взаимодействие.

Принятие обдуманных решений


Урок 16

Практика менеджмента.Планирование и определение целей.Делегирование.Командная работа.Решение проблем.

21

1

1 1 Командная работа Умение работать с командой

ГЛАВА10 Урок 17

Управление персоналом.Управление изменениями.Мотивации наемных работников.Распределение информации.Работа с недобросовестными

21

1

1 1 Диалог Составление договора

Урок 18

служащими.Командная работа и производительность.

ЧАСТЬ 3ГЛАВА 11Урок 19

Урок 20

Урок 21

Урок 22

Планирование и организация бизнеса.Необходимость планирование бизнеса.Информация, необходимая для составления плана.Организация бизнеса.Составление бизнес-плана.Организация корпорации.Ролевая игра – «Презентация фирмы».

4

1

1

1

1

2 1 Ролевая игра – «Презентация фирмы».

Бизнес-план

Глава 12

Урок 23Урок 24


Разработка новых видов продукции.Две философии планирования.Процесс разработки новых видов продукции. Концепция производства новых товаровАнализ переломных точек.Предупреждение.Ролевая игра – «Презентация нового товара»

4

11

11

1 1 Ролевая игра – «Презентация нового товара»

Умение представить товарный знак.

ГЛАВА13Урок 27

Урок 28Урок 29Урок 30

Прибыль и производительность.Экономика и производство. Себестоимость и производительность труда. Г. Форд.Закон уменьшения прибыли.Производительность и качество.Деловая игра «Конвейерная система Форда» - презентация.

41

111

1 1 Деловая игра «Конвейерная система Форда» - презентация.

Составить цепочку производства.

ГЛАВА 14Урок 31Урок 32

Урок 33

Основы маркетинга.Маркетинг: краткая история.Деловое определение маркетинга.Исследование рынка. Разработка маркетинговой программы.Деловая игра «Твоя

411

1

1

1 1 Деловая игра «Твоя ниша» - презентация.

Защита презентации

Урок 34

ниша» - презентация.

ЧАСТЬ 4Глава 15

Урок 35

Урок 36

Урок 37

ПОДДЕРЖКА ПРОИЗВОДСТВАОсновы менеджмента реализации товаров.Торговая сеть.Менеджмент реализации товара и поддержка реализации.Основы реализации товара.Продвижение товара.Деловая игра «Товарная биржа»

94

1

1

1

11 Деловая игра

«Товарная биржа»Работа над ошибками


Урок 39Урок 40Урок 41- 42

Элементы делового права.Право собственности.Природа законодательства.Контракты.Гарантии.Интеллектуальная собственность.Законодательство и торговля.Ролевая игра «Составление контракта» - защита своего проекта

51

11

2

1 2 Ролевая игра «Составление контракта» - защита своего проекта

Процесс планирования.


Урок 44

Урок 45

Урок 46Урок 47Урок 48Урок 49-50

МакроэкономикаЛогическая модель макроэкономикиСпецифика макроэкономического анализаФормирование и распределение рыночных доходовГосударственные финансыДенежно-кредитная политикаНалоги и налоговая системаДеловая игра «Декларация о доходах» - презентация.

81

1

1

1112

1 2 Деловая игра «Декларация о доходах» - презентация.

Прикинуть бюджет государства

ГЛАВА 18

Предприятие – главный субъект микроэкономики

8

1

1 2 Деловая игра «Распределение дохода

Планирование производственной программы

Урок 51

Урок 52

Урок 53

Урок 54


Урок 57 - 58

Предприятия и предпринимательство.Планирование деятельности предприятия.Формирование производственной программы предприятия.Издержки производства и ценообразование на предприятии.Финансы предприятия.Доход, прибыль и рентабельность.Деловая игра «Распределение дохода и прибыли предприятия»

1

1

1

11

2

и прибыли предприятия»

ГЛАВА 19

Урок 59

Урок 60Урок 61Урок 62

Урок 63

Международные экономические отношенияМировая экономика и ее проблемы.Международная торговляВалютная система Международная экономическая интеграция. Мировая интеграция капитала и трудаРолевая игра «Международные сообщества» - презентация.

5

1

111

1

1 1 - Ролевая игра «Международные сообщества» - презентация.

Составить географию финансовых центров.

УРОК 64

Урок 65

Урок 66

Урок 67-68

- Из истории монет и банкнот.- Из истории экономической мысли.- Хронология важнейших событий экономической истории.- Обобщающее повторение. Презентация, реклама фирмы ТНК (транснациональной корпорации).

511

1

2

1 2 Составить таблицу событий и государств, их вхождение в экономику.

Проверка и оценка уровня усвоения содержания образования Проверка и оценка, т.е. контроль уровня усвоения содержания курса, достигнутого

учащимися, является неотъемлемой составной частью процесса обучения вообще и экономики в частности.

Учебный процесс подразумевает взаимосвязанную деятельность учителя и ученика. Учитель, осуществляя обучающую деятельность, воздействует на учащегося. Испытывая это воздействие, ученик в результате учебной деятельности переходит в качественно иное состояние,

характеризующееся усвоением заданного программного материала. Для продолжения учебного процесса учителю необходима информация о новом состоянии ученика. Единственный способ получения такого род информации – осуществление проверки и контроля или «обратной связи».

Термин «обратная связь» заимствован из общей теории управления. На сходство учебного процесса и любой из систем управления указывал академик А.И. Берг. Он писал: «Процесс обучения – это процесс управления, связанный с передачей определенного качества информации от педагога к ученику и обратно».

Таким образом, проверка и контроль, замыкая круг взаимодействия учителя и учащегося, являются важнейшим звеном учебного процесса. Без «обратной связи» учитель не сможет адекватно руководить учебной деятельностью учащегося.

Проверка носит не только контрольную, но и обучающую и развивающую функции.Важно отметить, что результаты обучения являются одним из главных критериев качества

образования.В программе школьники осуществляют процесс познания, как совокупность действий. Речь идет о следующих действиях:

1. Уметь объяснять основные понятия и термины по экономике:- Акционерное общество, биржа, себестоимость, производительность труда, макро и микроэкономика, интеграция, международные экономические отношения, антимонопольная политика;2. Суверенитет потребителя, бюджетная линия, финансовые потоки, экономическое равновесие, базовые принципы инвестирования;3. Знать

сущность и специфику двух основных механизмов функционирования рыночной экономики; факторы, деформирующие микро и макроэкономику, меры противодействующие этому; внешние экономические связи и внутриэкономическая политика Казахстана; деятельность международных организаций в экономике; использование современных методов изучения ситуации; путь устойчивого развития; противоречивость международного рынка, отстаивание, прежде всего, интересов своего

государства. Однако, чтобы назвать или показать все перечисленное, необходимо это знать. Поэтому на

этом уровне проверяются знания. 4. Определять причины и закономерности экономических процессов в хозяйственной

деятельности человека и государства; учащиеся должны уметь на основе знаний, полученных по другим дисциплинам,

(география, биология, химия, физика, история), а также по различным источникам информации (СМИ) определять общие тенденции развития предприятий, отраслей, комплексов; изменение отдельных показателей во времени и пространстве; средние показатели, характерные особенности объектов, функциональные и

корреляционные зависимости.Описывать влияние качественного роста человека на изменения в экономике; необходимо существование в сознании учащегося соответствующих представлений и

образов через экскурсии на предприятия; деловые игры; презентации по темам.5. Объяснять

Фундаментальные проблемы экономической теории и практики: экономические кризисы; финансовые потоки – инфляция, дефолт; мировой товарооборот.

6. Прогнозировать: ресурсообеспечение на ближайшее будущее в глобальном масштабе. данное действие самое трудное, оно замыкает систему требований к подготовке учащихся, раскрывает тенденции развития и делает заключение путем исследования: темпы роста народонаселения; темпы роста производства; почему существуют развитые и развивающиеся государства, и как экономика влияет на благосостояние государств и народов.

Основные виды проверки.Форма Индивидуальная Фронтальная

Способ Устно Индивидуальный устный

опросФронтальный устный опрос

Письменно Работа с ИКТ

Индивидуальная – презентации.

Фронтальная письменная работа (тесты, самоконтроль)

Уплотненный опрос, сочетающий индивидуальную и фронтальную формы. Ученики выполняют письменную работу за партами, другие у доски – графические работы, остальные участвуют во фронтальном опросе. При такой форме работы повышается активность учащихся и эффективность контроля с точки зрения количества выставляемых оценок. Однако, учащиеся, отвечающие письменно, не всегда под контролем учительского зрения и выпадают из общей картины данной темы.

У каждого учащегося имеются свои собственные любимые и нелюбимые виды контроля. По возможности учитель оценивает различные виды деятельности ученика.Обязательно применяются новые подходы: групповые и диалоговые в малых группах.

Результаты можно записывать в следующую таблицу:Ф.И. уч-ся

Устный ответ у доски

Письмен-ный ответ при фронтальной работе

Актив-ность на уроке

Подготовка доклада, реферата. Его умение преподнести.

Работа с допол-нительной литера-турой

Ведение тетради и презен-тации на ИКТ

Уровень усвоения знанийУровень Вид деятельности Примеры заданий

I. Восприятие, запоминание и возможность воспроизведения информации.

Что такое экономика?

II. Применение знаний в знакомой ситуации

Зная определение понятия экономика, объясните, какая взаимосвязь с социологией.

III. Применение знаний в новой, незнакомой ситуации.

Почему экономика изучает весь мир, а не только свою страну?

Оценка знаний. В практике работы школы нередко смешиваются два понятия «отметка» и «оценка».

Наиболее распространенной является следующая трактовка этих понятий: отметка – это количественное выражение результата обучения, а оценка – процесс диагностики и выставления отметки.

Отметка, являясь количественным выражением результата обучения, играет важнейшую роль не только в учебной деятельности, но и во многих сторонах жизни школьника. Так как отметка для школьников всех возрастов является едва ли не самым важным мотивом учения, то к ее выставлению нужно относиться очень серьезно.

Отметка «5» - ответ логичен при изложении материала, полный, присутствие объяснений некоторых факторов, без дополнительных вопросов учителя.

Отметка «4» - логичный и полный ответ, установлены причинно-следственные связи, но учитель задавал наводящие вопросы.

Отметка «3» - ответ есть, но только набор фактического материала, отсутствуют причинно-следственные связи, учитель все время направляет.

Отметка «2» - школьник отвечает, не молчит, но вопрос совершенно не раскрыт, путается в понятиях и определениях.

Оценивая ученика, учитель должен комментировать свою оценку, чтобы у ученика не создалось впечатление необъективности.

Использованная литература.

1. Арыстан Есентугелов. Экономика независимого Казахстана. Алматы. ЦИМЭК. 2007 год. 2. А.Н. Тулембаева. «Банковский маркетинг». ТОО «Триумф». Алматы. 2007 год.3. Розали Торгански.Язык международной торговли – Глоссарий. 2002 год. 4. А.С. Карибджанова. Макроэкономика. Учебное пособие для самостоятельной работы. Алматы 2001 год. 5. Джек Харвей. «Постигаем экономику». ЮНИТИ. Москва «Финансы». 1997 год. 6. Е. Акопова и др. Современная экономика. «Феникс». Ростов – на – Дону 1996 год 7. Основы экономики и предпринимательской деятельности. Пробный учебник. Просвещение. 1995 год. Б.А. Райзберг.8. А.А. Мицкевич. Экономика в задачах и тестах. Москва. Витта-пресс. 1995 год. 9. А.В. Холопов и др.Курс экономической теории: Учебное пособие. – Алматы: Университет «Кайнар», 1994 год. 10. Ким У. Джунг «Этот великий мир бизнеса». Москва. Русслит. 1992 год.

ПРОГРАММА элективного курса

ПРИКЛАДНАЯ ЭКОНОМИКА для учащихся 8-9 классов

(68 часов – 2 часа в неделю)

Матвиенко Н.Н.,учитель географии КГУ «Гимназия № 130 им. И. Жансугурова»

Рецензент: Кыстаубаев Т.З., старший преподаватель кафедры ТЭФ КазНПУ им. Абая

Пояснительная запискаАктивное развитие рыночных отношений в нашей стране требует нового подхода к

формированию и подготовке кадров, приспособленных к деятельности в новых экономических условиях. Поэтому необходимость обучения школьников основам рыночной экономики и предпринимательства сейчас уже практически ни у кого не вызывает сомнений. По радио, телевидению, в газетах и журналах люди постоянно сталкивается со специфическими понятиями: инфляция, дефляция, платежный баланс, сальдо, бюджетный дефицит, монетаризм и т.д. Но большинство не может ответить на вопрос, что, собственно говоря, стоит за этими словами. Опасна ли безработица? Как снизить инфляцию? Как добиться устойчивого положения тенге на внешнем и внутреннем рынках? Как основать собственное дело, и будет ли оно прибыльным? Перечень подобных вопросов можно продолжать до бесконечности. Поэтому основной и главной задачей экономического образования молодежи является подготовка к рыночным условиям хозяйствования, формирование нового экономического мышления.

Программа курса построена таким образом, что школьники не только знакомятся с основными экономическими понятиями, но и приобретают прикладные знания по предпринимательской деятельности, бизнесу, основам менеджмента и маркетинга. И у детей есть желание продолжить свое экономическое образование в колледже и вузе.

Серьезное внимание уделяется интеграции экономики и математики. Экономические задачи направлены на развитие интеллектуальных умений школьников. Они предусматривают расчёт, анализ, классификацию, систематизацию, обобщение экономических знаний и умений. Решение экономических задач базируется на взаимосвязи социального и личного опыта учащихся, что делает школьный курс экономике ярче и интереснее.

Умение обращаться с деньгами, быть финансово грамотным необходимо каждому человеку независимо от его жизненных и финансовых обстоятельств. Уже в юности необходимо предоставить учащимся возможность изучить эту важнейшую сферу жизни и выработать устойчивые финансовые привычки. Тогда, повзрослев, они смогут избежать многих трудностей и ошибок. Люди, разбирающиеся в финансах, могут избежать многих необдуманных решений и опрометчивых поступков, за которые приходится расплачиваться многие годы.

Экономические задачи направлены на развитие интеллектуальных умений школьников.Морально-этическая сторона курса занимает особое положение. Будущего экономиста надо

научить мечтать. Мысль материальна. Мечта определяет жизненный путь, помогает формировать характер, выбирать профессию и определять судьбу.

И очень важно то, что при изучении данного курса молодые люди сами будут стремиться к новому. Так как будущее нужно встречать уверенно. Учить учащихся мыслить категориями «мы», «наше», чтобы позже они взяли на себя ответственность – управлять государством завтрашнего дня.

Предложенная программа затрагивает практически все самые актуальные проблемы рынка и создает определенные возможности для маневрирования по отдельным темам курса. Самой эффективной технологией преподавания являются интерактивные формы обучения. Основой курса являются моделирующие, дидактические и ролевые игры.

Игры активизируют познавательную деятельность учеников и превращают обучение в интересный и результативный процесс. Данная программа позволяет выявить способных ребят для участия в региональных и предметных олимпиадах. Параллельно школьники профессионально ориентируются на будущую профессию.

Констатирующая (содержательная часть)На начальном этапе формируются более глубокие представления о базовых

экономических понятиях, закономерностях, взаимосвязях. Формирование начал экономического мышления. Вырабатывается умение выносить аргументированные суждения по экономическим вопросам жизни страны, региона и города проживания, мирового сообщества.

Учащиеся познакомятся с видами экономических систем. Формами организации производства, основными источниками доходов и статьи расходов семейного бюджета, возможными видами сбережений, основными налогами формы государственного вмешательства в экономику.

Научатся владеть способами познавательной деятельности, приводить примеры элементов различных экономических систем. Описывать экономическую сферу жизни общества. Понимать рациональное поведение потребителя, деятельность предпринимателя, роль государства в рыночной экономике. Обретение навыков принятия самостоятельных экономических решений, связанных с выполнением роли потребителя.

Бюджетный и балансовый принципы управлений личными финансами способствуют выработке разумного отношения к деньгам.

Объяснять происхождение денег, торговли, выгоды и трудности предпринимательской деятельности.

Применять полученные знания и умения в повседневной жизни.Совершенствовать умения самостоятельно получать, систематизировать и творчески

перерабатывать знания, давать графическую и аналитическую интерпретацию экономической и социальной информации, поступающую из различных источников и на различных носителях (бумажных, аудио- визуальных, электронных). Экономические задачи занимают особое место. Научный метод познания окружающей действительности интегрирует математику и экономику. Они предусматривают расчёт, анализ, классификацию, систематизацию, обобщение экономических знаний и умений. Решение экономических задач базируется на взаимосвязи социального и личного опыта учащихся, делают школьный курс экономики ярче и интереснее.

Сближение содержания экономического образования в Казахстане и зарубежных странах.Достижение поставленных целей и реализация обозначенных задач обеспечивается путём

сочетания лекционной и тренинговой (практической) подготовки учеников, путём сочетания лекций и активных методов обучения (индивидуальных занятий, практикумов, деловых игр, «погружения в среду» и др.)


№ Темы уроков

Количество часов Формы проведения Образовательный продукт

всег

о

лекц

ии

прак

тика

I.Вхождение в экономикуЧто такое экономика? Лекция,

диалогМышление

«Чем больше богатых семей, тем богаче государство»

Пословицы и поговорки

Производство – источник экономических благ.

Комбинированный Приобретение собственного

Реклама опытаII.Торговля, коммерция 21 10 11

Разновидность рынков комбинированный Умение общатьсяПроизводство и производительность

Тренинговые упражнения

Собранность, мобильность

Материальное и духовное производство

практикум Своими руками

Как согласуются между собой производство и потребление.

Деловая игра В комплексе

Государство и рыночная экономика

конкурс Уважение к своей стране

Конкуренция и монополия Контрольно-проверочная игра

Концентрация мысли

10 Содержание и виды предпринимательской деятельности

Ролевая игра Финансовые отчеты

11 Бизнес и предпринимательство

Бинарные тесты Удовлетворение собой

12 Схема предпринимательской операции и ее расчет

Трудовой десант Математическая шкатулка

13 Бизнес-планы и бизнес-проекты

комбинированный проекты

14 Этика и мораль предпринимательства

видеоматериал Самоанализ поведения

15 Предпринимательский риск

Деловая игра На практике познаем мир

16 Сфера обращения Диалог Отстоять свою позицию

17 Торговля как отрасль хозяйства

Групповая работа Вовлечь всех уч-ся

18 Коммерция и коммерческая деятельность

Лекция Учиться слышать

III.Биржи 1119 Причины возникновения

фирмЛекция Понятие о

добавленной стоимости

20 Сравнительная характеристика различных видов фирм.

Составление таблицы Составление сравнительной характеристики

21 Понятие о внешних и внутренних ресурсах и затратах фирмы

Экономпрактикум Понятие о прибыли владельца

22 Соотношение понятий «расходы», «платежи» и «затраты».

Ролевая игра Соотношение понятий «расходы», «платежи» и «затраты».

23 Ярмарка фирм и их категории

Ролевая игра Раскрыть свои таланты

24 Азбука рыночной экономики

Игротека Лексика делового человека

IV.Социальная сфера – качество 12

жизни25 Государство в рыночной

экономикеЛекция,Диалог

Ответственность за страну

26 Экономическая стабильность

Лекторская группа

27 Социальная сфера Ролевая игра Уметь сочувствовать28 Уровень жизни и ее

качествоПодборка статматериала

Навыки журналиста

29 Потребительский бюджет Деловая игра Быть экономным30 Социальная защита Экономмозаика Уметь сопереживать31 Рынок труда Комбинированный Профориентация32 Забота об окружающей

среде как социальный процесс.

Практическое задание по группам

Защита проектов

V.Основы маркетинга33 Элементы теории

маркетингаэкономмозаика Новые слова

34 Сегментирование рынка Конкурсы Ритм жизниVI.Финансовые вопросы35 Деньги и финансовые

институтыПодбери правильный

ответПознать мир денег

36 Введение в банковское дело

Лекция Расширить кругозор

37 Потребление, сбережения, вклады, инвестиции

Комбинированный Узнать свои права

38 Жизнь замечательных людей

Экономическое лото, полезные советы.

Карта жизни, знакомство с историей жизни и карьеры преуспевающих людей. Планы на будущее.

VII.Международная торговля39 Мировая

экономикаЛекция Глобальное

знакомство40 Производственные

возможности.Факторы производства.

Специализация. Разделение труда.

Комбинированный Воспитание собранности, внимания.

41 Международная торговля Викторина «Подбери правильный

ответ»

Закрепление материала

VIII.Как управлять экономикой42 Управление экономикой –

менеджментРолевая игра Уметь управлять

собой43 Методы и виды управления Групповая работа Навыки

руководителя44 Экономическая

психология, экономический образ мышления

Психологический тестСостояние души

45 Презентация фирм. Повторение пройденного материала и обсуждение с

Деловая игра Выбор по материалам СМИ тем для мини-проектов

учащимися текущих экономических проблем Казахстана (на материалах СМИ)

Защита мини - проектов

Проверка и оценка уровня усвоения содержания образования в Программе «Прикладная экономика»В результате обучения по программе учащиеся должны знать:- место и роль экономики в жизни человека, семьи, общества;- определение основных экономических понятий и категорий;- основные правила ведения домашнего хозяйства;- логическую цепочку, на основе которой исследовательским путем прийти к правильному решению;- значение системы сбора информации и их методы;- основные документы, регулирующие рынок;- каким образом культурное наследие влияет на покупательские привычки людей;- основные факторы микро- и макросреды, в которой функционирует предприятие;- четыре основных фактора, действующих на покупательское поведение потребителей;- этапы процесса принятия потребителем решения о покупке;- жизненный цикл товара на всем его жизненном пути;- четыре типа рыночной конкуренции;- почему фирмы решаются на изменение цен. уметь:- за внешними формами видеть суть экономического явления;- выбирать оптимальный с экономической и нравственной точек зрения вариант и обосновывать свой выбор;- работать с табличным материалом: уметь читать таблицы, сводить данные в таблицах, вычислять недостающие данные и заполнять таблицы;- находить и использовать необходимую экономическую информацию;- объяснять свою оценку, свою точку зрения, свою позицию по различным экономическим ситуациям;- решать задачи, требующие не только математических навыков, но и знания категорий и понятий современной экономической науки, действия основных экономических законов в рыночной экономике;- проводить сравнительную характеристику, для того чтобы выбрать наиболее рациональный путь в бизнесе;- раскрывать взаимоотношения между побудительными приемами предпринимателя и ответной реакцией потребителей;- пояснить, зачем фирме нужны товарные марки – бренды;- выбирать методы ценообразования;- охарактеризовать пять основных видов скидок. Прогнозировать: при интеграции с физической и экономической географией Казахстана учащиеся должны прогнозировать ресурсообеспечение на ближайшее будущее. Конкретные результаты овладения предметными знаниями и умениями по каждому году обучения с учетом двух уровней освоения программы. Взаимосвязанная деятельность учителя и ученика приносит высокие результаты в познании предмета, перенося его в жизнь. Учитель воздействует на учащегося, осуществляя обучающую деятельность. Ученик в результате учебной деятельности переходит в качественно иное состояние, характеризующееся усвоением заданного программного материала. Для продолжения учебного процесса учителю необходима информация о новом состоянии ученика. Единственный способ получения такого рода информации – осуществление проверки и контроля: обратная связь.Материально-техническое обеспечение кабинета и санитарно-гигиенические правила должны быть удовлетворительными. Кабинет должен быть полностью оборудован, технически оснащен, иметь новые образовательные технологии, необходимые для реализации программы.

Использованная литература.А.К. Джинчарадзе. МАРКЕТИНГ – толково-терминологический словарь. Москва 1991 г.

Ким У Джунг. «Этот великий мир бизнеса». СП «СОНА Венчурс ЛТД». Москва 1992 г. Филип Котлер. «Основы маркетинга». АО «КОРУНА». Санкт-Петербург 1994 г.Б.А. Райзберг, А.С. Прутченков. «Экономическая мозаика». Рассиана. Москва 1995 г.А. Мицкевич. «Экономика в задачах и тестах». ВИТТА-ПРЕСС. Москва 1995 г.Б.А. Райзберг. «Основы экономики предпринимательства». Москва. Просвещение. 1995 г.Л.Ш. Лысенкер, Э.М. Лысенкер. «Основа рыночной экономики». Рауан. Алматы 1998 г.Самостоятельная работы. Алматы 2001 год А.Н. Тулебаева. «Банковский маркетинг». ТОО «Триумф». Алматы. 2007 год.А.С. Карибджанова. Макроэкономика. Учебное пособие для Арыстан Есентугелов. Экономика независимого Казахстана. Алматы. ЦИМЭК. 2007 год.Интернет – все передовые технологии.


ОСНОВНЫЕ ЗАКОНОМЕРНОСТИ И ЗАКОНЫ ЖИВОЙ ПРИРОДЫдля учащихся 10 – 11 классов

Малдыбаева Б.К., учитель биологии,

КГУ « Гимназия № 130 им. И.Жансугурова»

Рецензент: Майшинова Г.Т., к.х.н., доцент Каз НПУ имени Абая

Пояснительная запискаКурс направлен на удовлетворение потребностей и интересов старшеклассников,

на расширение и углубление базового курса общей биологии и ориентирован на подготовку учащихся к прохождению аттестации в форме ЕНТ.

Основополагающая идея: изучение закономерностей существования биологических систем связано с целым рядом умений и навыков (организация деятельности, планирование), носящих общеинтеллектуальный характер и формирование которых – одна из приоритетных задач современной школы.

Цель курса: помочь учащимся выстроить индивидуальную траекторию подготовки к итоговой аттестации путем обобщения и систематизации теоретических знаний, практических умений и навыков в области биологии.

Задачи: повторение объемного теоретического материала в ходе краткого изложения

основ биологии; приобретение навыка решения тестовых заданий; формирование умений использования знаний в повседневной жизни; организация познавательной деятельности учащихся; развитие творческих способностей учащихся, умения работать в группе, вести

дискуссию, отстаивать свою точку зрения, умения рефлексии и самооценки; воспитание бережного отношения к своему здоровью, снятие эмоционального

напряжения перед экзаменом по биологии. Методы:

1. работа с опорными конспектами и схемами;2. применение ИКТ;3. поиск аргументов и контраргументов для ответа на вопрос;4. работа с текстом;5. выполнение тренировочных заданий, тестов, решение расчетных и

экспериментальных задач;6. проблемное изложение материала;7. индивидуальные консультации;8. методы социально-психологического тренинга: дискуссионный метод обсуждения

проблем, метод анализа конкретных ситуаций.Организация учебного процесса осуществляется в двух взаимосвязанных и

взаимодополняющих формах: урочная; внеурочная (самостоятельное выполнение практикумов) . Регламент занятий: 34 ч, академический час (45 мин).Образовательные результаты изучения данного курса могут быть выявлены в

следующих формах:

текущий контроль (беседы с учащимися по изучаемым темам, тестирование, практикумы), посещаемость, активность работы на занятиях; входной и итоговый контроль в форме выполнения теста.

Констатирующая частьТема 1. Клетка как биологическая система.Клеточная теория, ее основные положения, роль в формировании современной естественнонаучной картины мира. Развитие знаний о клетке. Клеточное строение организмов, сходство строения клеток всех организмов — основа единства органического мира, доказательства родства живой природы Многообразие клеток. Сравнительная характеристика клеток растений, животных, бактерий, грибов Химическая организация клетки. Взаимосвязь строения и функций неорганических и органических веществ (белков, нуклеиновых кислот, углеводов, липидов, АТФ), входящих в состав клетки. Неорганические вещества клетки Органические вещества клетки. Углеводы, липиды. Белки, их строение и функции Нуклеиновые кислоты. Метаболизм: энергетический и пластический обмен, их взаимосвязь. Стадии энергетического обмена. Фотосинтез, его значение, Световые и темповые реакции фотосинтеза, их взаимосвязь. Энергетический и пластический обмен. Биосинтез белка и нуклеиновых кислот. Гены, генетический код и его свойства. Хромосомы, их строение (форма и размеры) и функции. Особенности соматических и половых клеток. Жизненный цикл клетки: интерфаза и митоз. Митоз — деление соматических клеток. Мейоз. Фазы митоза и мейоза. Тема 2. Организм как биологическая система.Разнообразие организмов: одноклеточные и многоклеточные; автотрофы (хемотрофы, фототрофы), гетеротрофы (сапротрофы, паразиты, симбионты). Вирусы — неклеточные формы. Заболевание СПИД и ВИЧ-инфекция. Воспроизведение организмов, его значение. Способы размножения, сходство и отличие полового и бесполого размножения. Использование полового и бесполого размножения в практической деятельности человека. Роль мейоза и оплодотворения в обеспечении постоянства числа хромосом в поколениях. Применение искусственного оплодотворения у растений и животных. Онтогенез и присущие ему закономерности. Генетика, се задачи. Наследственность и изменчивость — свойства организмов. Основные генетические понятия Специализация клеток, образование тканей, органов. Закономерности наследственности, их цитологические основы. Mono- и дигибридное скрещивание. Закономерности наследования, установленные Г. Менделем. Сцепленное наследование признаков, нарушение сцепления генов. Законы Т. Моргана. Хромосомная теория наследственности Генетика пола. Наследование признаков, сцепленных с полом. Генотип как целостная система. Развитие знаний о генотипе. Геном человека. Взаимодействие генов. Решение генетических задач. Составление схем скрещивания. Законы Г. Менделя и их цитологические основы. Изменчивость признаков у организмов: модификационная, мутационная, комбинативная. Вредное влияние мутагенов, алкоголя, наркотиков никотина на генетический аппарат клетки. Генетика и селекция. Биотехнология.Тема 3.Многообразие организмов, их строение и жизнедеятельность.Систематика. Основные систематические (таксономические) категории: вид, род, семейство, отряд (порядок), класс, тип (отдел), царство. Царство Бактерии. Особенности строения и жизнедеятельности, роль в природе. Бактерии — возбудители заболеваний растений, животных, человека. Профилактика заболеваний, вызываемых бактериями.Царство Грибы. Строение, жизнедеятельность, размножение. Использование грибов для получения продуктов питания и лекарств. Распознавание съедобных и ядовитых грибов. Лишайники, их разнообразие, особенности строения и жизнедеятельности.Царство Растения. Особенности строения тканей и органов. Жизнедеятельность и размножение растительного организма, его целостность Общая характеристика царства Растения Ткани высших растений Вегетативные органы цветковых растений. Корень Побег Цветок и его функции. Соцветия и их биологическое значение Многообразие растений. Признаки основных отделов, классов и семейств покрытосеменных растений. Роль растений в природе и жизни человека. Космическая роль растений на Земле.Царство Животные. Главные признаки подцарств одноклеточных и многоклеточных животных. Одноклеточные и беспозвоночные животные, их классификация, особенности строения и жизнедеятельности, роль в природе и жизни человека. Тип хордовые,

классификация, особенности строения и жизнедеятельности, роль в природе и жизни человека.Тема 4. Человек и его здоровье.Анатомия и физиология человека. Ткани. Строение и жизнедеятельность органов и систем органов.Строение и функции пищеварительной системы. Строение и функции дыхательной системы. Строение и функции системы органов кровообращения и лимфообращения. Размножение и развитие организма человека.Внутренняя среда организма человека. Состав и функции крови. Группы крови. Переливание крови. Иммунитет. Обмен веществ и превращение энергии в организме человека. Витамины. Нейрогуморальная рефляция процессов жизнедеятельности организма как основа его целостности, связи со средой. Нервная система. Общий план строения, функции. Эндокринная система. Органы чувств (анализаторы). Строение и функции органов зрения и слуха. Особенности психики человека. Высшая нервная деятельность. Сон, его значение. Сознание, память, эмоции, речь, мышление. Тема 5. Надорганизменные системы.Эволюция органического мира. Вид, его критерии и структура. Популяция структурная единица вида и элементарная единица эволюции. Способы видообразования. Микроэволюция. Развитие эволюционных идей. Значение работ К. Линнея, учения Ж-Б. Ламарка, эволюционной теории Ч. Дарвина. Элементарные факторы эволюции. Формы естественного отбора, виды борьбы за существование. Взаимосвязь движущих сил эволюции. Творческая роль естественного отбора в эволюции. Исследования С.С. Четверикова. Синтетическая теория эволюции. Роль эволюционной теории в формировании современной естественнонаучной картины мира. Результаты эволюции: приспособленность организмов к среде обитания, многообразие видов. Доказательства эволюции живой природы Макроэволюция. Направления и пути эволюции. Биологический прогресс и регресс, ароморфоз, идиоадаптация, дегенерации. Причины биологического прогресса и регресса. Гипотезы возникновения жизни на Земле. Эволюция органического мира. Основные ароморфозы в эволюции растений и животных Происхождение человека. Человек как вид, его место в системе органического мира. Движущие силы и этапы эволюции человека. Человеческие расы, их генетическое родство. Биосоциальная природа человека. Социальная и природная среда, адаптации к ней человека .Среда обитания организмов. Факторы среды: абиотические, биотические. Антропогенный фактор. Закон оптимума. Закон минимума. Биологические ритмы.Фотопериодизм. Экосистема (биогеоценоз), ее компоненты; продуценты, консументы, редуценты, их роль. Видовая и пространственная структура экосистемы. Цепи и сети питания, их звенья. Типы пищевых цепей. Правило экологической пирамиды. Структура и динамика численности популяций. Разнообразие экосистем (биогеоценозов). Саморазвитие и смена экосистем. Агроэкосистемы.Биосфера – глобальная экосистема. Проблемы устойчивого развития экосистемы


№ Темараздела

Тема занятия

Количество часов Форма работы

Образовательный

продуктВсего Лекции

Практика

1. Биология – наука о жизни на Земле

Биология как наука, этапы развития, методы. Значение в жизни современ-ного человека.

1 1 Лекция, тестирование

конспект

2. Клетка как биологическая система

Клетка как биологичес-кая система. Строение клетки.

1 1 Лабораторная работа «Строение клетки», работа с текстом

эксперимент

Метаболизм: энергетический и пластический обмен, их взаимосвязь.

1 1

Работа с опорными конспектами и схемами

схема

Биосинтез белка

1 1 Решение расчетных задач задачи

Митоз и мейоз как способы деления клетки.

1 1 Сравнение способов деления клеток схема

3. Организм как биологическая система

Разнообра-зие организмов. Вирусы.

1 1 Тестирование, работа над ошибками тесты

Воспроизве-дение организмов, его значение. Способы размноже-ния.

1 1 Работа с опорными конспектами и схемами, беседа

схема

Онтогенез и присущие ему закономер-ности

11

Тестирование,работа над ошибками

тесты

Генетика – наука о закономерностях наследственности и изменчивости

1 1

Исследовательская работа «Взаимодействие генов»


Генетика – наука о закономерностях наследственности и изменчивости

11 Тестирование,

работа над ошибками

тесты

Решение генетических задач

1 1 Практическая работа задачи

Изменчивость и ее виды 1

1 Тестирование,работа над ошибками

тесты

Селекция и ее задачи. Методы селекции.

11 Лекция

Составление сводной таблицы «Методы селекции

таблицы

Биотехнология.

животных, растений, микроорганизмов»

4.

Многообразие организмов, их строение и жизнедеятельность

Систематика. Основные систематические (таксономические) категории.

1 1

Работа с опорными конспектами и схемами, беседа

схемы

Бактерии, особенности организации, роль в природе и в жизни человека

11


тесты

Грибы: общая характеристика, многообразие; лишайники.

11


тесты

5. Многообразие

организмов, их

строение и жизнедеятельность

Растения: общая характеристика, особенности организации и жизнедеятельности

1 1

Работа с опорными конспектами и схемами, беседа

схема

Растения:многообразие

1 1 Тестирование,работа над ошибками

тесты

Животные: общая характеристика, роль в природе и в жизни человека



тесты

Животные беспозвоночные: общая характеристика, многообразие


схема


схема

6. Многообразие жизни на Земле

1 1 Тестирование тесты

Строение и жизнедеятельность клеток, тканей, органов, систем органов человека

11 Исследовательская

работа «Особенности структурной организации организма человека»


Строение систем органов человека и особенности их функционирования



тесты

Внутренняя среда организма, гомеостаз. Иммунитет.

1 1 Лекция, составление опорного конспекта

схема

7. Обмен веществ и Е в организме человека, роль витаминов и ферментов

1 1 Беседа с использованием опорных схем , тестирование

схема

Нейрогуморальная регуляция процессов жизнедеятельности.

1 1 Беседа с использованием опорных схем; тестирование

схема

Высшая нервная деятельность. Анализаторы.

1 1 Презентация «ВНД», работа с информационным блоком

презентация

Вид, критерии, структура. Многообразие видов. Охрана редких видов.


схема

Эволюция – развитие жизни на Земле.

11 Исследовательская

работа «Основные ароморфозы в эволюции растений


Основные ароморфозы в эволюции растений и животных.

и животных»

Доказательства эволюции живой природы. Макроэволюция. Направления и пути эволюции.

1 1 Беседа с использованием опорных схем; тестирование

тесты

Происхождение человека. Человек как вид, его место в системе органического мира. Движущие силы и этапы эволюции человека. Человеческие расы, их генетическое родство. Биосоциальная природа человека.

11 Презентация

«Антропогенез»тестирование


Среда обитания организмов. Экосистемы.


схема

Круговорот веществ в экосистеме. Агроэкосистемы. Биосфера – глобальная экосистема. Проблемы устойчивого развития экосистемы

1 1 Тестирование, работа над ошибками

тесты

Информационн-методическая часть:Знать /понимать:основные положения биологических теорий (клеточная, эволюционная теория Ч.Дарвина); учение В.И.Вернадского о биосфере; сущность законов Г.Менделя, закономерностей изменчивости, биогенетический закон Геккеля и Мюллера; учение об

уровнях организации жизни; закон гомологических рядов Вавилова; сущность биологических процессов: размножение, оплодотворение, действие искусственного и естественного отбора, формирование приспособленности, образование видов, круговорот веществ и превращения энергии в экосистемах и биосфере; строение биологических объектов: клетки, генов и хромосом, вида, экосистем; вклад выдающихся ученых в развитие биологической науки; биологическую терминологию и символику; характерные свойства живого: метаболизм, репродукция, наследственность, изменчивость, рост и развитие, раздражимость, дискретность, саморегуляция.уметь:объяснять: роль биологии в формировании научного мировоззрения; вклад биологических теорий в формирование современной естественнонаучной картины мира; единство живой и неживой природы, родство живых организмов; отрицательное влияние алкоголя, никотина, наркотических веществ на развитие зародыша человека; влияние мутагенов на организм человека, экологических факторов на организмы; взаимосвязи организмов и окружающей среды; причины эволюции, изменяемости видов, нарушений развития организмов, наследственных заболеваний, мутаций, устойчивости и смены экосистем; необходимости сохранения многообразия видов; механизмы передачи признаков и свойств из поколения в поколение, а также возникновение отличий от родительских форм у потомков. Составлять простейшие родословные и решать генетические задачи. Понимать необходимость развития теоретической генетики и практической селекции для повышения эффективности сельскохозяйственного производства и снижения себестоимости продовольствия.решать: элементарные задачи по генетике, экологии; составлять элементарные схемы скрещивания и схемы переноса веществ и энергии в экосистемах (цепи питания, сети питания, экологические пирамиды ;описывать особей видов по морфологическому критерию; выявлять приспособления организмов к среде обитания, источники мутагенов в окружающей среде (косвенно), антропогенные изменения в экосистемах своей местности;сравнивать: биологические объекты (химический состав тел живой и неживой природы, строение клетки растений и животных, зародыши человека и других млекопитающих, природные экосистемы и агроэкосистемы), процессы (естественный и искусственный отбор, половое и бесполое размножение) и делать выводы на основе сравнения;анализировать и оценивать различные гипотезы сущности жизни, про происхождения жизни и человека, глобальные экологические проблемы и пути их решения, последствия собственной деятельности в окружающей среде;изучать изменения в экосистемах на биологических моделях;находить информацию о биологических объектах в различных источниках (учебных текстах, справочниках, научно-популярных изданиях, компьютерных базах данных, ресурсах Интернет) и критически ее оценивать;использовать приобретенные знания и умения в практической деятельности и повседневной жизни для соблюдения мер профилактики отравлений, вирусных и других заболеваний, стрессов, вредных привычек (курение, алкоголизм, наркомания); правил поведения в природной среде; оказания первой помощи при простудных и других заболеваниях, отравлении пищевыми продуктами; оценки этических аспектов некоторых исследований в области биотехнологии (клонирование, искусственное оплодотворение)

Список использованной литературы:1. Абшенова Л,Заирова Б. Тестовые задания по общей биологии Алматы 20052. Анастасова Л.П. Самостоятельная работа учащихся по общей биологии. Пособие для учителя. М.:

Просвещение. 1989.3. Галеева Н.Л. Развивающие и диагностические задания в курсе общей биологии. М.: Просвещение. 2002.4. Инге–Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции. М.: Высшая школа. 2004.5. Калинова Г.С. , Петросова Р.А. , Никишова Е.А. отличник ЕГЭ. Биология/ФИПИ. – М.: Интеллект-центр,

20106. Пименов А.В. Биология. Дидактические материалы к разделу «Общая биология» - М.: Издательство НЦ

ЭНАС, 20047. Фросин В.Н. , Сивоглазов В.И. Общая биология. 9 – 11 кл. Тематические тестовые задания. – М.: Дрофа,

2011


ЭКОЛОГИЯ ЗДОРОВЬЯ ЧЕЛОВЕКАдля учащихся 9 -11 классов

(всего 34 ч, 1 ч в неделю)

Кошанова А.Д., учитель биологии школы-гимназии №1 г.Алматы

Рецезенты: Садвакасова Р. А., д.п.н., директор филиала АО «НЦПК «Өрлеу» ИПКПР по городу Алматы;Бейсембаева Л. К., кандидат химических наук, Каз НУ им. аль-Фараби

Пояснительная запискаБиология как учебный предмет в числе других задач призвана давать учащимся

представление о научно обоснованных правилах и нормах использования окружающей среды и живой природы, а совместно с другими естественнонаучными предметами формировать основы здорового образа жизни и грамотного поведения людей в быту.Предлагаемый элективный курс может поддержать и углубить знания по биологии. Он предназначен для учащихся 9–11-х классов естественного цикла. Изучение элективного курса «Экология здоровья человека» поможет проверить целесообразность выбора профиля дальнейшего обучения и будущей профессии выпускника.

Тематика курса помогает ребенку осознать себя в окружающем мире, понять, что его здоровье — это достояние всего общества, поэтому он должен относиться бережно к себе и своему здоровью, а также осознать то, что здоровье человека напрямую связано с факторами окружающей среды. Курс помогает в осознании того, что человек — это биосоциальное создание: с одной стороны, это биоло-гическое существо и у него есть биологические проблемы, а с другой стороны, человек — это личность. Ребенок учится разбираться в проявлении своих эмоций, чувствах, мотивах поведения. Эта деятельность направлена на снижение стрессовых ситуаций, если же они и возникли, — на уменьшение их последствий. Очень часто человек теряет свое здоровье только потому, что не обладает достаточным количеством знаний о причинах заражения инфекционными заболеваниями, не знает, как правильно питаться, как организовывать свой режим дня и свободное время, не может оказать первую медицинскую помощь, не знает особенности психики человека; учащиеся плохо представляют, как окружающая среда влияет на человека. В процессе обучения учащиеся приобретут информацию по основам медицины.Цель курса- формировать у учащихся понимание зависимости здоровья от состоянияокружающей среды; приобретение умений и навыков, направленных на укрепление индивидуального здоровья.

Задачи элективного курса:- прививать навыки формирования здорового образа жизни и бережного отношения к собственному организму;- формировать экологическую и гигиеническую грамотность - важную составляющую культуры каждого человека;- обобщить и систематизировать полученные знания при изучении курса биологии;-развивать познавательные интересы и интеллектуальные способности, самостоятельность приобретения знаний в соответствии с возникающими жизненными потребностями;- развивать учебно-коммуникативные умения школьников;- совершенствовать умения работы с литературой и средствами мультимедиа;- способствовать формированию жизненной позиции и осознанному выбору профиля обучения в старшей школе;Формы обучения : лекция, семинарские занятия, беседа, практические работы. Содержание курса обуславливает необходимость использования различных форм и методов обучения: проектной деятельности, семинарских занятий, ролевых игр, поисковых бесед, лабораторных занятий, подготовки и обсуждения докладов.

Предлагаемый курс рассчитан на 34 часа.Содержательная часть.

Введение (1ч)Человек и природа. Факторы живой и неживой природы. Взаимосвязь природных факторов и

здоровья человека. Цели и задачи курса.

Тема 1. Здоровье человека и окружающая среда (4 ч.) Сущность понятий человек и здоровье. Здоровье человека и его определяющие факторы.

Экология здоровья человека. Факторы здоровья и риска заболеваний. Физическое и психическое здоровье. Основы здорового образа жизни. Наследственность как составная часть здоровья. Тема 2.Факторы окружающей человека среды и его здоровье(6 ч.).

Понятие о природных и социально-экономических факторах в медицинской экологии. Статистические показатели здоровья. Нозогеография. Природные факторы. Адаптация и акклиматизация. Социально-экономические факторы. Природный очаг болезни и природная очаговость. Тропические болезни. Болезни, вызываемые ядовитыми животными и растениями. Аллергические болезни.Тема 3. Питание – основа жизни (7 ч)

Экология продуктов питания. Проблема нитратов в продуктах питания. Способы снижения нитратов в продуктах питания. Загрязнение продуктов питания пестицидами, аллергенами, афлатоксинами, гормонами, антибиотиками. Экологически безопасные продукты питания. Контроль и мониторинг за загрязнением продуктов питания. Проблемы генно-модифицированных продуктов питания.Тема 4. Причины нарушения здоровья (12 ч.)Причины, нарушающие здоровье. Алкоголизм – угроза национального генофонда. Токсичные компоненты алкоголя и их влияние на пищеварительную, сердечно-сосудистую, нервную системы органов. Алкогольная зависимость. Наследственная предрасположенность к алкоголизму. Курение, его влияние на организм человека. Наркотики, их свойства, классификация и влияние на человека. Неправильное питание и заболевания, являющиеся следствием неправильного питания. Вредные пищевые добавки, трансгенные продукты. Вирусы, пути их проникновения в организм и заболевания, вызываемые вирусами (грипп, оспа, корь, полиомиелит, герпес, СПИД). Бактерии, грибы, паразиты. Компьютер, шум, их влияние на здоровье человека. Стрессы, конфликты.Тема 5. Сохранение здоровья (3ч)

Факторы, сохраняющие здоровье: отказ от вредных привычек, правильное питание, режим дня, личная гигиена, двигательная активность, закаливание организма. Витамины, их многообразие и значение. Биологические ритмы и их влияние на здоровье.Обобщение (1 ч)

Нормативная часть№ Название темы Количество часов Форма

проведенияОбразовательный продуктВсе

го Лек-ции

Прак-тика

1 Введение (1ч)Человек и природа. Факторы живой и неживой природы.

1 1 лекция Опорные схемы

2 Тема 1. Здоровье человека и окружающая среда Сущность понятий человек и здоровье. Здоровье человека и его определяющие факторы.

4

1лекция

3 Экология здоровья человека. Факторы здоровья и риска заболеваний.

1беседа презентация

4 Физическое и психическое здоровье. Основы здорового образа жизни.

1беседа Опорные схемы,


5 Наследственность как составная часть здоровья.

1 беседа презентация

6 Тема 2.Факторы окружающей человека среды и его здоровьеПонятие о природных и

6

1лекция Опорные схемы

социально-экономических факторах в медицинской экологии.

7 Статистические показатели здоровья. Нозогеография 1

лекция Презентация, опорные схемы

8 Природные факторы.Адаптация и акклиматизация.

1 семинар Презентация, опорные схемы, отчет

9 Социально-экономические факторы. Природный очаг болезни и природная очаговость.

1 семинар Опорные схемы, отчет

10 Тропические болезни. 1 беседа Отчет11 Болезни, вызываемые

ядовитыми животными и растениями. Аллергические болезни

1

беседа

Презентация, защита проекта

12 Болезни человека, вызванные загрязнением экологии города Алматы

беседа Презентация, опорные схемы

13 Тема 3. Питание – основа жизни Экология продуктов питания. Проблема нитратов в продуктах питания.

7 1 лекция

14 Способы снижения нитратов в продуктах питания.

1 лекция

15 Загрязнение продуктов питания пестицидами, аллергенами, афлатоксинами, гормонами, антибиотиками.

1 Практическая работа №1 «Определение вредных пищевых добавок в продуктах питания»

Отчет по практической работе

16 Экологически безопасные продукты питания.

1 Практическая работа №2 «Пищевые отравления, их предупреждение и первая помощь»

Отчет по практической работе

17 Контроль и мониторинг за загрязнением продуктов питания.

1 Беседа Презентация

18 Проблемы генно-модифицированных продуктов питания


19 Тема 4. Причины нарушения здоровья Причины, нарушающие здоровье.

12

1

Лекция презентация

20 Алкоголизм – угроза национального генофонда.

1 Беседа Сообщения «Влияние алкоголя на органы и

системы органов»,21 Алкогольная зависимость. 1 Проект

«Молодежь и алкоголизм»

Защита проекта

22 Токсичные компоненты алкоголя и их влияние на пищеварительную, сердечно-сосудистую, нервную системы органов.

1 Беседа презентация

23 Курение, его влияние на организм человека

1 Практическая работа № 3 «Влияние никотина на ферменты слюны»

Отчет

24 Наркотики их свойства, классификация и влияние на человека

1 Коллаж рисунков, газета «Мы против наркотиков»

Сообщения уч-ся, отчет

25 Неправильное питание и заболевания, являющиеся следствием неправильного питания.

1 Подготовка исследовательских работ «Жевательная резинка», «Чипсы и здоровье человека»

Составить свой режим питания. Отчет, презентация

26 Вирусы, пути их проникновения в организм и заболевания, вызываемые вирусами (грипп, оспа, корь, полиомиелит, герпес, СПИД).

1 Беседа Презентация, опорные схемы

27 Бактерии, грибы, паразиты. 1 Практическая работа№ 4 «Пищевые отравления, их предупреждение и первая помощь»

Презентация

28 Компьютер, шум, их влияние на здоровье человека.

1 Беседа презентация

29 Стрессы, конфликты 1 Исследовательская работа «Основные законы безконфликтного существования»

Отчет

30 Влияние выбросов автотранспорта города Алматы на здоровье человека


31 Тема 5. Сохранение 3ч Опорные схемы,

здоровья Факторы, сохраняющие здоровье: отказ от вредных привычек, правильное питание, режим дня, личная гигиена, двигательная активность, закаливание организма..

1 Беседа, лекцияпрезентация

32 Витамины, их многообразие и значение

1 Творческие работы «Польза витаминов»


33 Биологические ритмы и их влияние на здоровье.

1 Творческие работы «Разработка собственного режима дня»

34 Обобщение (1 ч) 1 Семинар Защита проектных работ на школьной конференции научно-исследовательских работ

Информационно- методическая частьОсновные требования к знаниям и умениям учащихсяУчащиеся должны знать предмет, цели и задачи курса; особенности человека как вида животного царства; навыки формирования здорового образа жизни и бережного отношения к собственному организму; хронические заболевания: причины возникновения, клиническая картина; влияние наркотических средств (никотин, алкоголь, наркотики) на все системы организма и психику человека; основные требования к охране труда; значение питательных веществ, витаминов и минеральных веществ; что такое рациональное питание; влияние отравляющих веществ на организм человека; о зависимости человеческого организма от ритмических процессов жизнедеятельности; о влиянии ближайшего окружения: домашних условий, социума на организм человека;Учащиеся должны уметь: оценивать состояние здоровья; применять биологические знания для объяснения процессов и явлений, протекающих в организме человека; использовать информацию о современных достижениях в области биологии и экологии, о факторах здоровья и риска; работать с биологическими приборами, инструментами, справочниками; проводить наблюдения за биологическими объектами и состоянием собственного организма, биологические эксперименты; прогнозировать возможные последствия несоблюдения гигиенических правил; оценивать качество продуктов питания; наблюдать и изучать свойства веществ; обсуждать результаты работы, участвовать в дискуссии.Критерии оценки:Оценка проводится по 5-тибалльной системе с учетом объема, качества и уровня сложности выполненных работ.

Оценка «5» - правильный и полный ответ, отражающий основной материал, правильно раскрыто содержание понятий, закономерностей и конкретизация их примерами, ответ

самостоятельный с опорой на ранее приобретенные знания и дополнительные сведения о событиях современности.

Оценка «4» - ответ удовлетворяет ранее названным требованиям, ответ полный, правильный, есть неточности в изложении основного материала или вывода, легко исправляемых, дополнительными вопросами.

Оценка «3» - ответ правильный, ученик в основном понимает материал, нечетко определяет понятия и закономерности, затрудняется в самостоятельном объяснении взаимосвязей, допускает ошибки в ответе.

Оценка «2» - ответ неправильный, не раскрыто основное содержание материала .Не даются ответы на вспомогательные вопросы учителя.

Список литературы.1. Бунин К. В. «Инфекционные болезни». Москва «Медицина», 2000г.2. Гурски С.А. «Внимание: наркомания». Москва «Медицина»,1999г.3.Донецкая Э. Г, Лунёв И. О., Паноморёва Л. А «Актуальные проблемы биологии». 4. Запороженко В. Г. «Образ жизни и вредные привычки». Москва «Медицина», 1994г.5. Казьмин В.Д «Курение, мы и наше потомство». Москва «Советская Россия» 1989г.6. Копыт Н. Я , Скворцова Е.С. «Алкоголь и подросток. Москва «Медицина». 1994г.7. Маюров А.Н. «Табачный туман обмана».Москва. Педагогическое общество 8. Новиков «Природа и человек». Москва «Просвещение», 2000г.9.Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. Учебное пособие.М., Фаир-Пресс, 10. Чернова Н.М., Галушин В.М., Константинов В.М. Основы экологии, учебник 10-11 классов. М., Дрофа Чумаков Б. Н. «Основы здорового образа жизни». Москва «Педагогическое общество России», 2004г.

ПриложениеПрактические работы:1.Практическая работа №1 «Определение вредных пищевых добавок в продуктах питания» 2. Практическая работа №2 « Пищевые отравления, их предупреждение и первая помощь» 3.Практическая работа № 3 « Влияние никотина на ферменты слюны» 4. Практическая работа№ 4 « Пищевые отравления, их предупреждение и первая помощь»Исследовательские работы:1.Исследовательская работа «Основные законы бесконфликтного существования»2.Исследовательская работа «Жевательная резинка», «Чипсы и здоровье человека»Проект1.«Молодежь и алкоголизм»Творческие работы:1. «Польза витаминов»2. «Разработка собственного режима дня»

БАҒДАРЛАМА

элективті курс ЖАНУАРЛАР ДҮНИЕСІ

7 сынып оқушыларына арналған (аптасына – 1сағат, барлығы – 34 сағат)

Нурманова А.С.№ 26 жалпы білім беретін мектеп биология пәнінің мұғалімі

Пікір жазған: П.А.Есенбекова, ҚР БҒМ ҒК «Зоология институты» жетекші ғылыми қызметкері, б.ғ.к.

Түсініктеме хат мазмұныЖануарлар бүкіл жер шарында мекен етеді. Жануарлардың көпшілігі жасырын тіршілік

етеді және өте ұсақ болғандықтан, біз оларды байқамаймыз. Жануарлардың табиғаттағы маңызы өте зор, әсіресе олардың санитарлық маңызы зор, ал адам үшін әрқашанда маңызды.Жануарлар әлемі – табиғи ортаның маңызды құрам бөлігі. Оған қамқорлық жасау үшін тиімді пайдалана білу керек. Жеке түрлердің ерекшеліктерін, олардың табиғаттағы ролін біле отырып, адам өзіне пайдалы жануарларды қорғауға, олардың санын көбейтіп, ауыл шаруашылығы зиянкестерінің, ауру тасымалдап, ауру қоздырғыштардың көбеюін шектеуге септігін тигізеді. Жануарлар туралы, олардың әртүрлілігі, құрылысы, мінез-қылығы, көбеюі, шығу тегінің дамуы, таралуы және қоршаған ортамен қарым-қатынасы, сондай-ақ жануарлардың табиғаттағы және адамзат тіршілігіндегі мәні туралы осы курста толық мәлімет алуға болады.Курстың мақсаты: оқушылардың жануарлар дүниесі бойынша шығармашылық қабілетін ашу, жануарлар туралы білімін жүйелеу, кеңейту, дамыту, жануарлардың табиғат тепе-теңдігін сақтаудағы негізгі жүйе екендігіне көз жеткізу.Курстың міндеті:-жануарлар дүниесі, олардың құрылысындағы ерекшеліктері, қоректенуі мен қозғалысы, табиғи қоршаған ортасына бейімделуіндегі өзгерістері туралы білімін кеңейту;-биология кабинетіндегі оқу құралдарымен (жарық микроскоп, микро-препараттар) , компьютермен (презентация жасау) және сарамандық жұмыстарды орындау кезіндегі іскерлігін дамыту;-жануарлар дүниесінің табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызын біле отырып, оларды қорғай білуге тәрбиелеу.Факультативтік курстың негізгі оқыту формасы – теориялық білім, практикум, әңгіме, лекция. Топтық және жеке шығармашылық жұмыс қорғау. Білімді тереңдету және бекіту, сонымен бірге ойлау қабілетін дамыту барысында танымжорық өткізу.Білімді бақылау формасы: тестік; жалпы сұрау; шағын ойтолғау, әңгіме тапсырмасын тексеру; сарамандық жұмыс қорытындысын тексеру; оқушылардың дайындаған шығармашылық жұмыстарына конференция өткізу.

Күтілетін нәтиже Оқушылар білуі керек: жануарлар әлемін жүйелеу; жануарлардың тіршілік формасын;

жануарлар организмінің құрылысын; жануарлардың маңызын, оларды қорғау шараларын.Оқушылар істей білуі керек: өз бетінше шығармашылық жұмыстарды орындау; көптеген

ақпараттық көздермен жұмыс істей білу; алған ақпараттарды анализдеп қорытынды шығару; тапсырма орындауда шығармашылық әрекет ету.

Бағдарламаның мазмұны1 тақырып. Кіріспе (1сағат)Жануарлар әлемінің көптүрлілігіне жалпы шолу. Зоология этаптарының дамуы. Өсімдік және жануар жасушасының ұқсастығы мен айырмашылығы. Қоректік және тіршілік ортасы. Жануарлардың табиғаттағы орны. Жануарларды жүйелеу.2 тақырып. Біржасушалылар немесе қарапайымдар (2сағат)Біржасушалы организмдер ерекшелігі. Жасуша құрылымының элементі. Қарапайымдар жасушасындағы цитоплазма және ядро. Кәдімгі амебаның және кірпікшелі кебісшенің пішіні, қозғалу тәсілі. Паразитті споровиктер мен талшықтылар.3 тақырып. Көпжасушалылар. Губкалар типі (1 сағат)Көпжасушалылар мен біржасушалылардың құрылысындағы ерекшеліктер.Ұлпалар және мүшелер. Көпжасушалылардың пайда болуы туралы Э.Геккель мен И.Мечниковтың теориясы. Губкалардың мекен ортасы. Бүршіктену- көбею тәсілі.4 тақырып. Ішекқуыстылар типі ( 2 сағат)

Гидра – төменгі сатыдағы көпжасушалы жануар. Полиптер және медузалар: тіршілігі және пішіні.Медузаның реактивті қозғалуы. Ішекқуыстылардың экологиялық формасы. Коралл полиптері.5 тақырып. Жалпақ құрттар типі. Ақ планария ( 2 сағат)Жалпақ құрттардың паразитті тіршілігі. Билатеральді симметрия. Гермофродизм. Жалпақ құрттар классификациясы.Сорғыш және таспа құрттардың тіршілігі, құрылысындағы ерекшеліктері.6 тақырып. Жұмыр құрттар типі. Аскарида (1 сағат)Жұмыр құрттардың жалпы сипаттамасы. Адамда тіршілік ететін жұмыр құрттар, олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қазақстанда жиі кездесетін паразиттік құрттар.7 тақырып. Буылтық құрттар типі. Жауын құрты (2 сағат)Буылтық құрттардың билатеральды симметриялы құрылысындағы ерекшеліктер. Асқорыту, зәр шығару және қанайналым жүйесіндегі ерекшеліктері. Жынысты, жыныссыз көбеюі. Регенерациясы. Жауын құртының сыртқы әсерге жауап беруі.8 тақырып. Ұлулар типі (2 сағат)Ұлулар – былқылдақ денелі жануарлар. Қоректену тәсілі. Мантия қуысы.Ұлу дамуындағы паразитизм. Бауыраяқтылар мен қосжақтаулылардың бақалшағы. Меруерттің түзілуі.9 тақырып. Тікентерілілер типі (1 сағат)Тікен терілілер – радиальды симметриялық жануарлар. Сыртқы құрылысындағы ерекшеліктер. Су-түтікшелі жүйе. Теңіз жұлдызының тіршілік әрекеті.Тікентерілілердің көптүрлілігі.10 тақырып. Буынаяқтылар типі. Шаянтәрізділер класы. Өзен шаяны (2 сағат)Буынаяқтылардың сегменттелген құрылысының ерекшеліктері. Хитинді жабын. Өзен шянының тіршілік әрекеті құрылысы. Шаянтәрізділердің көптүрлілігі. Зоопланктон. Тұщы су, теңіз және құрлықтағы шаянтәрізділер. Шаянтәрізділердің маңызы.11 тақырып. Буынаяқтылар типі. Өрмекші тәрізділер класы. Шаршылы өрмекші ( 2 сағат)Өрмекшітәрізділер - жыртқыштар. Шаршылы өрмекшінің сыртқы құрылысы. Ішектен тыс қорытылу. Тыныс алу жүйесіндегі ерекшеліктері. Партеногенез.12 тақырып. Буынаяқтылар типі. Бунақденелілер класы ( 2 сағат)Бунақденелілер табиғатта ең көп таралған жәндіктер. Көру мүшесінің құрылысындағы ерекшелік. Бунақденелілердің ауыз аппараттары мен қанаттарының көптүрлілігі. Бунақденелілердің сан алуандылығы. Оларға қарсы күрес жүргізу әдістері. Бунақденелілердің табиғаттағы ролі және адам үшін практикалық маңызы.13 тақырып. Хордалылар типі.Төменгі сатыдағы хордалылар (1 сағат)Хорда – ішкі қаңқа. Хордалылар типінің негізгі ерекшелігі. Қандауыршаның тіршілік ортасы және сыртқы құрылысы. Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген А.О.Ковалевскийдің дәлелі.14 тақырып. Хордалылар типі. Балықтар класы (2 сағат)Жалпы сипаттамасы. Өзен алабұғасының қабыршағының құрылысы. Қаңқасы. Торсылдағының қызметі. Балықтың тыныс алуы мен қанайналымының ерекшелігі. Бүйір сызығы-гидростатикалық мүше. Шеміршекті балықтардың негізгі өкілі.Аквариум балықтары.15 тақырып. Қосмекенділер класы. Тоған бақасы (2 сағат)Ересек бақа мен итшабақтың құрылысындағы ерекшеліктер. Өкпе және терімен тыныс алу. Қоршаған орта температурасына дене температурасының тәуелділігі. Қосмекенділер түрінің саналуандылығы және оларды қорғау.16тақырып. Жорғалаушылар класы. Сұр кесіртке (2 сағат)Сыртқы құрылысындағы ерекшеліктер. Мүйізді қабыршақ. Қазақстанда мекендейтін жорғалаушылар. Жорғалаушылардың шығу тегі. Жорғалаушыларды қорғау.17 тақырып. Құстар класы. Көгершін (2 сағат)Құстар – алғашқы жылы қанды жануарлар. Көгершіннің құрылысындағы ерекшеліктері. Қауырсынның құрылысы. Қосарынан тыныс алу. Құстардың ұя салуы және маусымдық қоныс өзгертуі. Құстардың көптүрлілігі. Құс шаруашылығы.18 тақырып. Сүтқоректілер класы. Асыранды ит (2 сағат)Сүтқоректілердің тіршілік әрекеті және сыртқы құрылысы. Қанайналым және жүйке жүйесіндегі ерекшеліктер. Алғашқы аңдар. Негізгі отрядтарының жалпы сипаттамасы. Сүтқоректілердің маусымдық өзгерістері. Сүтқоректілердің маңызы және оларды қорғау. Қазақстандағы мал шаруашылығының негізгі бағыттары және жергілікті қол тұқымдары.19 тақырып. Жануарлар әлемі эволюциясы (1 сағат)Жануарлар әлемі эволюциясының ғылыми дәлелдемелері.Ч. Дарвиннің эволюциялық ілімі.Тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу.

20 тақырып. Табиғи бірлестік (2 сағат)Табиғи бірлестіктегі организмдердің өзара байланысы. Қоректік тізбек. Адам әрекетінің табиғи бірлестікке әсері. Адамның фаунаны жоюы. Табиғатты қорғау.

Нормативті бөлім№ Бөлімдер аты Жалпы сағат

саныТеория Практика

Сағат саны Сағат саны

1.2.

3.

4.

5.6.

КіріспеБіржасушалылар немесе

қарапайымдар

Омыртқасыздар

ОмыртқалыларЖануарлар әлемі

эволюциясыТабиғи бірлестік

12

17

11

12

12

6

2

1

11

9

2Барлығы 34 12 22

35% 65%

Тақырыптық – күнтізбелік жоспар№ Тақырыбы Күні Саға

т саны

Сабақтың түрі мен әдісі

Білімді бақылау түрі

1 Кіріспе 1 Теориялық білім Жалпы сұрақ

2-3

Біржасушалылар немесе қарапайымдар 2

Шығармашылық сұрақтарды бере отырып, көру әдісін қолдану

Тестік бақылау

4 КөпжасушалыларГубкалар типі 1

Әңгімелесе отырып баяндау

Суретті тапсырмалар

5-6

Ішекқуыстылар типі. Гидра2

Слайдтарды пайдалана отырып, ұжымдық шығармашылық тапсырмалар орындау

Оқушылар презентациясын тексеру

7-8

Жалпақ құрттар типі Ақ планария 2

«Қатесін тап» әдісін пайдалана отырып, әңгімелеу.

Дәптердегі таблицаларын тексеру

9 Жұмыр құрттар типі. Аскарида 1

Лекция Дәптердегі қорытынды нәтижесін тексеру

10-11

Буылтық құрттар типі. Жауын құрты 2

Практикалық жұмыс «Сыртқы орта әсеріне жауын құртының мінез-құлқын бақылау»

Практикалық жұмыс нәтижесін тексеру

12-13

Ұлулар типі2

Ұжымдық шығармашылық жұмыс

«Меруерттің түзілуі» шағын ойтолғауын тексеру

14 Тікен терілілер типі 1 Теориялық ізденіс жұмысы

Оқушылар презентациясы

15-16

Буынаяқтылар типі Шаянтәрізділер класы Өзен шаяны 2

Проблеманы туындата отырып, жеке оқушымен жұмыс

«Шаянтәрізді-лердің адам өміріндегі маңызы» тақырыбында жазған әңгімесін тексеру

17-18

Буынаяқтылар типіӨрмекшітәрізділер класы Шаршылы өрмекші

2Лекция Тестік бақылау

19-20

Буынаяқтылар типіБунақденелілер класы 2

Көру әдісі арқылы өздігінен салыстыра нақты дәлел келтіру, шығармашылық тапсырмалар орындау

«Бунақденелі-лердің пайда-зияны» тақырыбында кесте толтыр-ғанын тексеру

21 Хордалылар типіТөменгі сатыдағы хордалы жануарлар

1Лекция Жалпы сұрау

22-23

Хордалылар типі Балықтар класы (Шеміршекті және сүйекті) 2

Ұжымдық шығармашылық тапсырмалар

«Менің аквариумдағы балықтарым» әңгімесін тексеру

24-25

Қосмекенділер класыТоған бақасы 2

Практикалық жұмыс «Қосмекенділердің қоршаған ортаға адаптациясы»

Дәптердегі таблицалар мен шығарған қорытындысын тексеру

26-27

Жорғалаушылар класы Сұр кесіртке 2

Практикалық жұмыс «Жорғалаушы-лардың қоршаған ортаға адаптациясы»

Дәптердегі таблицалар мен шығарған қорытындысын тексеру

28-29

Құстар класыКөгершін 2

Көру әдісі арқылы өздігінен салыстыру, нақты дәлел келтіру, шығармашылық тапсырмалар орындау

Берілген тапсырмаларды тексеру

30-31

Сүтқоректілер класы2

Жас натуралистер станциясына танымжорық

«Жас натуралистер станциясына саяхат» фото- көрмесінен презентациясын тексеру

32 Жануарлар әлемі эволюциясы. 1 Жануарлар әлемі эволюциясының ғылыми дәлелдемелері

презентациясын тексеру

33-34

Табиғи бірлестік

2

«Жануарлар тіршілігі» конференциясынан презентацияларындемонстрациялау

Қоректік тізбекке жасаған презентация-ларын тексеру

Барлығы 34 сағат

Пайдаланған әдебиеттер1.ҚР балалар энциклопедиясы2.Қ.Қайым және басқалар «Биология» оқулығы 7 сынып. Алматы «Атамұра»-2012ж3.Қ.Қайым, Б.Мұханов, Р.Сәтімбеков, М.Шаймарданқызы «Жануартану» 7-8 сынып.Алматы «Рауан»-1994ж4.Б.Е.Быховский және басқалар «Зоология» 6-7 сынып. Алматы «Мектеп»-1985ж5.Е.Т.Бровкина, Н.И.Кузьмина «Зоология сабақтары» Алматы «Мектеп»-1983ж6.А.Ф.Ковшарь, А.Б.Бекенов «В мире редких животных»Алматы «Қайнар»-1985ж7.Х.Қыдырбаев, Р.Сәтімбеков, С.Махмутов «Су хайуанаттары»Алматы «Қайнар»-1988ж8.Қ.Қайымов «Су асты әлемінің айнасы» Алматы «Қайнар»-1989ж9.Х.Қыдырбаев және басқалар «Қазақстанның жануарлары»Алматы «Қайнар»-1995ж10.Қазақстанның Қызыл кітабы-Алматы-1996ж


АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ10 -11 сынып оқушыларына арналған

(10сынып – аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)(11сынып – аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Н.Н Мухатаева, К.К НұрпейісоваА.Байтұрсынов атындағы№139 мектеп-гимназияның химия және биология пәнінің мұғалімдері

Пікір жазған: Г.Б. Бейсеева,Ө.О Оспанов атындағы Қазақ топырақтану және агрохимия ғылыми зерттеу институтының Топырақ экологиясы бөлімінің меңгерушісі, ауылшаруашылық ғылымдарының докторы

Түсініктеме хат мазмұныБағдарлама жалпы білім беретін мектептің 10-11сыныптарын оқытуға арналған. Мектеп

жағдайына байланысты 10-шы немесе 11-ші сыныпқа аптасына 2 сағаттан өткізуге болады. Ғылым мен техниканың жетістіктерінің өсуі, зиянды қалдықтарды көбейтіп, қоршаған ортаға зиянын тигізуде. Қоршаған ортаның ластануы адам денсаулығына кері ықпал етеді. Қазіргі кезде біздің елімізде шешімін таппай отырған мәселе – адам денсаулығының төмендеуіне байланысты бала туу мен табиғи өсімнің азаюы, өлім мен аурушаңдықтың артуы болып отыр. Денсаулықты нығайту – өмір салтына, қоректенуге, генетикалық тұқым қуалауға, экологиялық жағдайға тікелей тәуелді.Жас ұрпақтың салауатты өмір салтын және экологиялық құзыреттіліктерін қалыптастыру да бағдарламаның негізі болып табылады. Бағдарлама бойынша қарастырылған материалдар оқушының білім - білік дағдыларының жетілуіне, мамандық таңдауда жетістіктерге жетелейді.Бағдарламаның мақсаты:-оқушылардың химия және биология пәніне таным қызығушылықтарын арттыра отырып, химия, биология, медицина салалары бойынша білімдерін дамыту;- адамның денсаулығы мен қауіпсіздік тұрмысын қамтамасыз ету үшін химия және биология саласындағы білімдер мен дағдыларды қолдануды үйрету;-оқушылардың салауатты өмір сүруге белсенді араласу мүмкіндігін тудыру.Бағдарламаның міндеттері: 1.Табиғаттағы адамның орны және адамзатты қоршаған ортаны сақтаужәне жақсарту қызметінің мағынасын ашуда химия және биологиялық ғылыми білімдерінің ролін түсіндіру.

2.Оқушылардың өз организмін күте білуге, дұрыс тамақтану мен организмді шынықтыру дағдыларын қалыптастыру.3.Адам организміне қоршаған ортаның факторларының әсері туралы жетілдіру, экологиялық, генетикалық сауаттылыққа тәрбиелеу, әлеуметтік проблемаларды шешудегі белсенді ұстанымын қалыптастыру.4.Қоршаған ортада, тұрмыста , күнделікті өмірде жиі кездесетін заттардың қасиеттерін және қауіпсіз пайдалану ережелерін меңгерту.Бағдарламаның өзектілігі: Экологиялық білім интеграциясы нәтижесінде оқушылардың экологиялық құзіреттілігін қалыптастырады.Оқушылардың экологиялық құзіреттілігі барлық жаратылыстану пәндерінің мазмұнын меңгеру барысында қалыптасады. Курс бағдарламасы оқушылардың биология пәнінің оқу мазмұнында қарастырылған «тіршіліктің құрылымдық деңгейлері», «қоршаған ортаның экологиялық факторлары», «адам организмінің анатомиялық, физиологиялық, генетикалық ерекшеліктері», «жүйелердің өзіндік реттелуі», «бейімделу», т.б биологиялық түсініктер негізінде қалыптасқан экологиялық ұғымдар мен заңдылықтарды, сонымен қатар химия пәнінен сабақ процесінде химиялық заттар, олардан алынатын өнімдер, химиялық үдерістер, жүру жағдайлары және қолданылуы жөнінде меңгерген теориялық білімдерін тереңдетіп бекітуге арналған. Адамның антропогендік әрекетінің әсерінен сыртқы орта параметрлік күйінің өзгеруі тірі организмдердің тіршілік ортасын өзгертеді, бірінші кезекте адам денсаулығына қауіп төндіреді. Адамда кездесетін кейбір патологиялық аурулардың таралуына экологиялық факторлар әсер ететіні анықталған. Мысалы, жүйке, қан айналым жүйесінің, ас қорыту мүшелерінің патологиясына ішетін су сапасының төмендігі, қоршаған ортаның ауыр металдар мен мұнай өнімдері буымен ластануы едәуір әсер ететіні анықталды. Аяқ-қолдарының дамуы тежелген, мүшелері жетілмеген сәбилердің туылуы, өлі туу мен түсіктің жиілігі, қатерлі ісік ауруларының көбеюі, қоршаған ортаның радиациялық және химиялық ластануымен және дәрілік препараттарды көп қолданумен,сонымен қатар дұрыс тамақтанбаумен байланысты. Осы аталған экологиялық мәселелерді дұрыс түсініп, күнделікті өмірге қажет экологиялық білімді осы курс арқылы меңгере алады. Бағдарламада экологиялық мәселелер нақты өмірдегі жағдаяттармен тікелей байланыстырып, пәнаралық тұрғыдан жан-жақты талдау жасалынып, оқушылардың экологиялық құзіреттілігін қалыптастырып, салауатты өмір сүруге белсенді араласу мүмкіндігін тудырады. Осы бағдарламаны қолдану барысында Ө.О. Оспанов атындағы Қазақ топырақтану және агрохимия ғылыми зерттеу институтының қызметкерлерімен байланыса отырып, оқушылар ғылыми ізденіс жұмыстарын жүргізді. Нәтижесінде 2014 ж Төлебаева Адина, Шайқып Айнұр «Дарын» оқушылардың ғылыми -практикалық конференциясына қатысып, қалалық кезеңінен ІІІ орын, 2015 ж Полатова Зарина «Дарын» қалалық және республикалық кезеңде ІІ орын, 2016 ж Полатова Диана және Убайдулла Балғын мен Солтанғазы Назерке қалалық кезеңде ІІІ орын иеленді.2015ж «ЭКСПО – 2017» халықаралық көрмесіне арналған Алматы қалалық жас натуралистер станциясы ұйымдастырған «Ғылымға алғашқы қадам» атты экологиялық жоба және ғылыми зерттеу жұмыстарының конференциясына Жұмаханова Әсел мен Ержанова Арай қатысып, ІІІ орын иегері болды.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөліміКіріспе (2сағат) Адамзат және қоршаған орта, адамдардың экожүйеге әсері. Қоршаған орта, адам экологиясы туралы түсінік қалыптастыру, қоршаған ортаға антропологиялық әсерлерді меңгерту.Адам денсаулығы және дұрыс тамақтану (17 сағат) Тағамдардың сапасы және адамның денсаулығы; тамақтанудағы гигиеналық ережелерді сақтау, тағамды өңдеу сапасы. Тамақтанудың бұзылуына байланысты туындайтын аурулардың дүние жүзінде таралу мөлшері, қоғам дамуының әр кезеңіндегі тамақтану сапасының өзгеру себептері.Тамақтану және тиімді тамақтану; тамақтану туралы түсінік,тиімді тамақтану туралы ұсыныс, тамақтану режимі, тамақтану жайлы СИНДИ бағдарламасы.Тағамдық өнімдердің үйлесімділігі; күнделікті тұтынатын тағамның химиялық құрамы, тағамдардың құрамының тиімді, тиімсіз үйлесімділігі.Емдік тағамдар; емдік тағамдардың маңызы,науқастарға, ауруынан айыға бастағандарға және артық салмақтан арылуға арналған емдік тағамдар туралы түсінік беру.Организмдегі судың маңызы; судың физикалық, химиялық қасиетінің организмдегі маңызы, организмдегі су теңгерімі, судың сапасы, организмдегі күйімен байланысын білу.

Ауыз судың сапасы; ауыз су сапасының стандартты көрсеткіші, әр түрлі көздерден алынған ауыз судың сынамасына зертханалық бақылау.Организмдегі макро және микроэлементтердің маңызы; макро және микроэлементтердің биологиялық ролі.Кальций, темір, йод тапшылығынынан туындайтын аурулар, олардың алдын алу; темір тапшылығының анемиясы, эндемиялық зоб, ағзадағы қышқылдық-сілтілік теңгерімнің бұзылуынан туындайтын аурулар.Қоректену өніміндегі организмге зиянды заттар; тағамдық қоспалар, бояулар, консерванттар, тағаммен бірге түсетін басқа да зиянды заттар туралы білу.Азық-түлікке ыдыстан, орамаларынан ауысатын зиянды заттар; аспаптағы, ыдыстағы, оралған немесе қапталған материалдағы қоспалардың зиянын білу.Физикалық факторлардың адам денсаулығына әсері (8 сағат) Ультракүлгін және инфрақызыл сәулелердің биологиялық ролі, басқа да сәулелердің әсері, сәулеленудің негативтік ықпалы; сәуленің пигмент түзуі, В витаминінің түзілу әсері, УКС-ның канцорегендік әрекеті, ультракүлгіндік жетіспеушілік, одан сақтандыру. Рентген және лазерлік сәулелердің адамға әсері.Радиоактивті ластану, сәуле аурулары; радиацияның адамға әсері, сәуле ауруларының түрлері, патоногенезі.Діріл мен дыбыстың адам организміне әсері; дірілдің ұзақ уақыт әсер етуінен болатын аурулар, алдын алу шаралары, ультра және инфрадыбыстар, адам организміне шудың әсері.Адам организміне жоғары және төменгі барометрлік қысымдардың әсері; декомпрессиондық аурулар, қысымдағы аурулар, таулық ауруы, баротерапия туралы түсінік.Биологиялық факторлардың әсері (5 сағат) Вирустардың мутагендік әсері; адам организмінде тіршілік ететін вирустармен танысу, олардан туындайтын аурулардың алдын алу. Вирус онкогендері.Микотоксиндер; микроскопиялық (зең саңырауқұлақтары) саңырауқұлақтардан бөлінетін улы заттар, олардан сақтанудың гигиеналық шаралары.Гендік модификациялық өнімдердің денсаулыққа кері әсері. Трансгенді азықтарды пайдаланудың адам организміне әсерін талдау.Онкологиялық аурулар, алдын алу шаралары (2 сағат) Ісіктердің пайда болу себептері, олардың түрлері, алдын алу шараларын білу, қатерлі ісікке қарсы иммунитет.Химиялық факторлардың әсері (21 сағат) Ауа ластануының адам денсаулығына әсері: таза және ластанған ауа туралы түсінік , ауаны ластағыш заттардың адамға әсері, аллергиялық аурулар, алдын алу.Көлікпен ластану: іштен жану двигательдерінің жұмыс істеу барысында ауаға шығатын заттардың денсаулыққа зиянды ықпалы, ауаның құрамын және ауа құрамындағы зиянды қоспаларға байланысты экологиялық мазмұндағы сандық есептер шығару.Топырақтың ластануының әсері: топырақтың химиялық ластануы, жер қыртысындағы химиялық элементтердің артуы немесе жеткіліксіздігіне туындайтын аурулар . Жергілікті жердің топырақ құрамының қышқылдылығын анықтау - практикалық жұмыс.Судың ластануы және адам денсаулығы: су көздерінің ластану себептері, одан туындайтын аурулар. Жергілікті жердегі су көздерінің рН көрсеткіштерін зерттеу - практикалық жұмыс.Ауыр металдардың әсері (сатуризм,ита-ита т.б аурулары ); ерекше улы ауыр металдармен ластану, олардың адам организміне түсу жолдары мен зиянды әсері.Канцерогенді заттар: канцерогенді заттардың жіктелуі, азық-түлікті өңдеген кездегі түзілетін концерогенді заттардың зиянымен танысу.Пестицидтер және тыңайтқыштармен ластанудың қауіптілігі. Азық-түліктегі қалдық мөлшері; пестицидтер мен тыңайтқыштардың түрлерімен танысу, азық –түліктегі қалдық мөлшерін білу.Берік органикалық ластаушылар: берік органикалық ластаушылардың жіктелуі, химиялық мутагендер.Диоксиндер: диоксиндердің улылығы, организмге әсері, диоксиндердің организмге түсу көздерін жоюдағы әрекеттер.Алкогольдің организмге кері әсері: алькогольдің адамның эмбриондық, постэмбриондық даму кезіндегі зиянды әсерін білу, организмде ыдырауы туралы түсінік беру.Темекі құрамындағы зиянды заттар: шылым мен оның құрамындағы химиялық заттар, олардың зиянын білу. Темекі түтінінің зияндылығын көрсететін тәжірибе.

Есірткі заттардың химиялық құрамы, организмге әсері: есірткі заттардың химиялық құрамымен танысу, насыбайдың құрамына талдау жасау.Дәрілік препараттар және денсаулық: жиі қолданылатын дәрілік препараттар (тұмау, жедел респираторлы вирусты инфекциялар кезінде қолданылатын), олардың әсер ету механизмдері туралы білу. Уланған кездегі алғашқы көмек - практикалық жұмыс.Жергілікті жердегі экологиялық жағдайлардың адам денсаулығына әсері, тұрғындар арасында жиі кездесетін аурулар (2 сағат) Ірі қалалар мен үлкен кен орындары бар аймақтар, Арал мен Байқоңыр маңы, Семей полигоны аймағындағы адамдардың денсаулығы мен жиі кездесетін аурулар туралы білу.Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік (4 сағат) Химиялық және биологиялық қауіпті заттар бөлетін апаттар: өрт немесе жарылыстар кезінде қауіпті заттармен танысу,олардың организмге әсер ету сипатын білу.Радиобелсенді заттар бөліп шығаратын апаттар кезіндегі сәулеленуден қорғану: апат кезіндегі әрекет, апаттан кейінгі әрекет, сәуледен қорғану тәсілдері. Апат кезіндегі сақтық шаралары - практика.Денсаулықты нығайту және сауықтыру (4 сағат) Емдік ашығу: емдік ашығудың тиімді жолдарымен танысу,организмге пайдасын білу.Фитотерапия, аромотерапия, апитерапия; табиғи заттардың көмегімен аурулардың алдын алу дағдысын үйрену.Емдік сауықтыру жаттығуларының түрлері: тыныс алу жаттығулары, дене сымбатын сақтауға арналған жаттығулармен танысу. Практикалық жұмыс Қорытынды (2 сағат) Курс бағдарламасы бойынша рефераттар, ойтолғау, ізденіс жұмыстарын қорғау.


№ Тақырыбы Барлығы

Лекция

Практика

Өткізу түрі Білімдік қазына, нәтиже

1 2 3 4 5 6 7І1

Кіріспе Адамзат және қоршаған орта

1 сағат

1Дәріс Ойтолғау

ІІ Адам денсаулығы және дұрыс тамақтану

17 сағат

Тірек сызба

1 Тағамдардың сапасы және адамның денсаулығы


Тағам сапасы мен адам денсаулығының өзара әсерін талдау

2 Тамақтану және тиімді тамақтану


Тамақтану режимін жасау

3 Тағамдық өнімдердің үйлесімділігі


Көп тараған тағамдық өнімдердің тиімді, тиімсіз үйлесімділігін білу, тірек сызба жасау

4 Емдік тағамдар 1 1 Дәріс Реферат жазу

5 Организмдегі судың маңызы

1 Дәріс Организмдегі су теңгерімі, судың сапасыРеферат

6 Ауыз судың сапасы 1 1 Зертханалық жұмыс

Ауыз судың сапасын бақылау

7 Организмдегі макро және микроэлементтердің маңызы


Организмдегі макро және микроэлементтердің зат алмасудағы маңызын білу

8 Кальций ,темір, йод тапшылығынынан туындайтын аурулар,олардың алдын алу


Кальций, темір, йод тапшылығынынан туындайтын аурулар туралы хабарламалар дайындау

9 Қоректену өніміндегі организмге зиянды заттар

2 1 1 Дәріс,Семинар

Тағамдық қоспалар, бояулар, консерванттар,тағаммен бірге түсетін басқа да зиянды заттар туралы ізденіс жұмысын жасау

10 Азық-түлікке ыдыстан, орамаларынан ауысатын зиянды заттар

2 1 1 Дәріс,практика

Аспаптағы, ыдыстағы оралған немесе қапталған материалдар туралы презентация жасау

ІІІ Физикалық факторлардың адам денсаулығына әсері

8сағат

1 Ультракүлгін және инфрақызыл сәулелердің биологиялық ролі,сәулеленудің негативтік ықпалы


Ультракүлгін сәуленің канцерогендік әрекеті, ультракүлгіндік жетіспеушілік, одан сақтандыру тақырыбында хабарлама дайындау

2 Радиоактивті ластану, сәуле аурулары


Радиоактивті ластанудың әсері, сәуле ауруларының белгілері.Реферат

3 Діріл мен дыбыстың адам организміне әсері


Ұзақ діріл мен шудың, ультрадыбыс пен инфрадыбыс туралы түсінік, олардың адам денсаулығына әсерін білу

4 Адам организміне жоғары және төменгі барометрлік қысымдардың әсері


Тыныс алу жаттығуларымен танысу

ІҮ Биологиялық факторлардың әсері

5 сағат

1 Вирустардың мутагендік әсері


Вирустық аурулар хабарлама дайындау

2 Микотоксиндер 1 1 1 Семинар Микроскопиялық саңырауқұлақтардың түрлерімен танысу

3 Гендік модификациялық өнімдердің денсаулыққа кері әсері


Трансгенді азықтарды пайдаланудың адам организміне әсерін

талдау. Пікірталас Ү Онкологиялық

аурулар,алдын алу шаралары

2 сағат

1 1 Дәріс,семинар

Ісіктердің пайда болу себептері, олардың түрлері, алдын алу шараларын білу

ҮІ Қорытынды 1 сағат

1 Конференция

Рефераттар,ойтолғау, ізденіс жұмыстарын қорғау


Нормативті бөлім № Тақырыбы Бар

лығы

Лекция

Практика

Өткізу түрі Білімдік қазына, нәтиже

1 2 3 4 5 6 7І Кіріспе

Адамдардың эко жүйеге әсері

1 сағат

1 Дәріс Реферат

ІІ Химиялық факторлардың әсері

21 сағат

11 11

Ауа ластануының адам денсаулығына әсері

2 1 1 Дәріс,Семинар

Ойтолғау «Ауа -тіршілік көзі» Ауаның құрамындағы зиянды қоспаларға байланысты экологиялық мазмұндағы сандық есептер шығару

Көлікпен ластану 1 1 Практика Жану және баяу тотығу экологиялық мазмұндағы сандық есептер шығару

Топырақтың ластануының әсері


Реферат «Жергілікті жердің топырақтың қышқылдығын анықтау»

Судың ластануы және адам денсаулығы

2 1 1 Дәріс,Практика

Су көздерінің ластану себептері, одан туындайтын аурулар. Реферат«Судың рН көрсеткішін зерттеу»

Ауыр металдардың әсері (сатуризм,ита-ита т.б аурулары )


Ерекше улы ауыр металдармен ласта-ну , олардың адам организміне түсу жолдары мен зиянды әсері туралы түсінік

Канцорогенді заттар 2 1 1 Дәріс,семинар

Концерогенді заттардың жіктелуі, азық -түлікті өңдеген кездегі түзілетін концерогенді заттардың зияны

Пестицидтер және тыңайтқыштармен ластанудың қауіптілігі Азық- түліктегі қалдық мөлшері


Көкөністер мен жемістегі нитрат мөлшерін анықтау

Алкогольдің организмге кері әсері


Ойтолғау «Алкоголь және денсаулық»

Темекі құрамындағы зиянды заттар


Темекі түтінінің зияндылығын көрсететін тәжірибе

Есірткі заттардың химиялық құрамы, организмге әсері


Есірткі заттардың құрамынағы химиялық заттар, олардың зиянын білу. Насыбайдың құрамына талдау жасау

Дәрілік препараттар және денсаулық


Жиі қолданылатын дәрілік препараттар, олардың әсер ету механизмдері, уланған кездегі алғашқы көмек

ІІІ Жергілікті жердегі экологиялық жағдайлардың адам денсаулығына әсері, тұрғындар арасында жиі кездесетін аурулар

2 сағат

1 1 Дәріс,семинар

Ізденіс жұмысы,рефераттар

ІҮ Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік

4 сағат

2 2

1 Химиялық және биологиялық қауіпті заттар бөлетін апаттар


Ізденіс жұмысы, рефераттар

2 Радиобелсенді заттар бөліп шығаратын апаттар кезіндегі сәулеленуден қорғану

2 1 1 Семинар практика

Апат кезінде сәулеленуден қорғанудың тәсілдерін үйрену

Ү Денсаулықты нығайту және сауықтыру

5 сағат

3 2

1 Емдік ашығу 1 1 Дәріс,семинар

Реферат, ойтолғау жазу

2 Фитотерапия, аромотерапия, апитерапия


Табиғи заттардың көмегімен аурулардың алдын

алу дағдысын үйрену

3 Емдік сауықтыру жаттығуларының түрлері

2 1 1 Практика Тыныс алу жаттығулары, денені шынықтыру мен сауықтыруға арналған жаттығуларды үйрену

ҮІ Қорытынды 1 сағат

1 Конференция

Рефераттар,ойтолғау, ізденіс жұмыстарын қорғау


Ақпараттық - әдістемелік бөлім Оқушылардың жаңалықты өздігінен іздеп ашатындай танымдық, эмоциялық жағдайлар туғызатын оқытудың ғылыми-зерттеу, табиғатты көркем қабылдау сияқты оқу жұмысын ұйымдастырудың дәстүрлі емес түрлеріне ерекше маңыз берілуі :- оқушы өз бетінше ізденуге дағдылануы қажет; - жеке тапсырмаларды орындай алуға, топпен жұмыс жүргізуге, түсініп оқуға машықтануы керек; - теориялық білімін, танымдық, шығармашылық дағдысын қалыптастыру; - рухани байлыққа ұмтылуға үйренеді; - экологиялық үрдістерді талдай білу және табиғатты қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қоя білу. Оқушылардың білім, білік дағдыларына қойылатын талаптар: - адам, қоғам, табиғат арасындағы гармониялық байланыстарды реттеу; - оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу қабілетін, логикалық ой-өрісін дамыту; - экологиялық және табиғат заңдарын жетілдіру және оларды бұлжытпай орындау;-дұрыс тамақтанудың ережелерін, тамақтану мен диета сақтаудың маңыздылығын түсіну;- адам организмінің және қоршаған ортаның өзара байланысын білу;- адам ағзасында кездесетін химиялық элементтер;- адамның күнделікті іс- әрекетіне пайдаланатын қажетті химиялық заттар;- тұрмыста, өндірісте қолданылатын химия ғылымының маңызды заңдылықтарын;- тамақ, құрылыс материалдары, тұрмыстық химия және басқа химиялық өнімдерді дұрыс және қауіпсіз қолдануды;- ағзадағы химиялық заттар мен қосылыстардың биологиялық ролін;- еліміздегі экологиялық , радиациялық ахуалдың адам денсаулығына әсерін;- жағымсыз әдет – қылықтардың қоғамға, адамға зиянды әсерін;- биологиялық ластанудың себептері мен салдарын білу;- биотехнологияның жетістіктерінің тиімді, тиімсіз жақтарын ажырата білу;- қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтай отырып, зертханалық тәжірибелерді жасай алу. Оқушылардың білім,білік дағдыларын бағалау Бағалау құралы ретінде оқушылардың ауызша баяндауы, сауалнама, тест орындаулары, иллюстрациялы безендіріп, баяндама, хабарлама әзірлеуі, теориялық білімдерін кез келген жағдайда өмірде қолдана білуі, практикалық жұмыстар мен зертханалық жұмыстардың нәтижелерін сурет,сызба нұсқамен толықтырып,сипаттап жазу және т.б қолданылады. Бағалау критерийлері төменгідей болмақ:«5» деген баға – тақырыпқа байланысты негізгі мәселені дұрыс түсініп, логикалық тұрғыдан жүйелі баяндай алғанда, берілген тапсырма бойынша өз бетінше ізденіп, шығармашылық жұмыстар орындағанда, практикалық жұмыстар мен зертханалық жұмыстардың нәтижелерін сурет,сызба нұсқамен толықтырып, сипаттап жаза алған жағдайда;«4» деген баға – оқушы жауабы дұрыс, теориялық тұрғыдан толық, өзара байланысты, жүйелі баяндағанда, қателескенде мұғалімнің ескертуімен қатесін дұрыстағанда, практикалық жұмыстар мен зертханалық жұмыстардың нәтижелерін сипаттағанда аздап кемшіліктер кездескен жағдайда;«3» деген баға – оқушы жауабы дұрыс болғанымен толық емес, тақырыпқа байланыссыз, елеулі қателіктер жіберген жағдайда, жетектеу үшін берілген сұрақтарға жауап бере алмауы, практикалық жұмыс кезінде теориялық білімді дұрыс қолдана алмаған жағдайда;

«2» деген баға – оқушы жауабы қате болғанда, мұғалім жетектеуіне ілесе алмағанда және берілген тапсырманы орындамағанда, бағдарламада көзделген мәселеге көңіл бөлмеген жағдайда қойылады.

Пайдаланылған әдебиеттер1. Т.Шарманов Ас ішудің әліппесі, Алматы,2005 2. Вольпер И.Н Химия в пищевой промышленности Москва 19953. Құрманалиев М.Қ,Тегіс Ә Тағамдық қоспалар,-Валеология 2008 №3 16-19 б4. Эпштейн А.А Химия өндірісте М. Просвещение 2003ж5. Құлыбаев М.М,Ихсанов Ж.А Жайлауав С.Ж Биогенді элементтер Алматы 19956. Ярмоненко С.П Радиобиология человека и животных Москва 19987. С.А Әбілов Молекулалық биология және генетика Шымкент «Асқаралы б» 2008 8. Әбшенова Л.Ү.,Заирова Б Адам экологиясы, денсаулығы және өмірлік дағдылар Алматы 20109. Сейітов З.С Биохимия Алматы 200710. Большая медицинская энциклопедия Т.1-2611. Генетика и онтогенез.Учебное пособие М.Б и 199212. Здоровье и жизненные навыки: Методичесое пособие для учителей 9кл Алматы,200713. Экология-радиация-здоровье // Материалы международного конгресса Семей 199314. Медицинская и радиационная экология // материалы первого международного конгресса «Экология и методология возрождения человека и планеты Земля» Алматы,1997 15. Усова Н.Т Определение содержания тяжелых металлов в снеге и почве// Химия в школе-2002 №3 74-75 б16. Маймақов С Биологиялық белсенді заттар.Алматы 199717. Жатқанбаев Ж Экология және биосфера.18. Скурихин И.М Все о пище с точки зрения химика М.Высшая школа 1991 19. Сейітов З.С Биохимия Алматы 200720. Қазымбетов П,Аманжолова Л Медициналық биология Алматы 2000 21. Қуандықов Е.,Әбілов С.А.Медициналық биология және генетика Алматы HAS 2006

Қосымшалар Оқушылар ақпарат көздерінен материалдар жинақтап, хабарламалар, рефераттар, конференцияларға баяндамалар әзірлеуіне және ғылыми зерттеулер жүргізуіне болады. Үлгі ретінде мынадай тақырыптарды ұсынуға болады:

1. Адам науқастануының өсуі мен тағам сапасының өзара байланысы.2. Адам қоректенуінің экологиялық проблемалары. 3. Тұрмыстық химия және адам денсаулығы.4. Организмдегі су теңгерімі, судың сапасы.5. Организмді сауықтырудың және рухани байытудың әдістері.6. Қазіргі биотехнологияның жетістіктері және адам денсаулығы.


АС ҚОРЫТУ ЖӘНЕ ДҰРЫС ТАМАҚТАНУ НЕГІЗДЕРІ8 сынып оқушыларына арналған


Балқыбекова Р.Ж., Шайхымбекова Г.М.№148 мектеп-гимназияның биология пәнінің мұғалімдері

Пікір жазған: Шайхынбекова Р.М., C.Асфендияров атындағы ҚҰМУ қалыпты физиология кафедрасының аға оқытушысы, биология ғылымдарының кандидаты

Түсінік хат мазмұныБүгінгі таңда білім беру саласын жеке тұлғаны дамытуға бағыттау оқыту мазмұнының

құрылымына жаңаша қарауды талап етеді. Күтілетін нәтижеге бағытталған жаңа білім беру жүйесі білім мазмұнын меңгеру үрдісінде оқушылардың құзыреттіліктері мен өмірлік дағдыларының қалыптасуын, оларды әлеуметтендіруді қамтамасыз етеді.Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының анықтауы бойынша денсаулықты нығайту – бұл тәндік, зерделік және әлеуметтік жағдайды жақсарту арқылы жаңғырту үрдістерін жүзеге асыру. Жас ұрпақтың салауатты өмір салтын және дұрыс тамақтануға деген құзыреттілігін қалыптастыруда қолданбалы курс маңызды роль атқарады Бағдарламаның мақсаты: Жалпы, оқушылардың денсаулығының тиісті деңгейде болып, салауатты өмір сүруі үшін ішетін тағамына ерекше көңіл бөлген жөн. Әсіресе дәрумендердің, темір мен йод секілді маңызды элементтердіңің сапасы мен мөлшерін қадағалауды үйренеді. Қазіргі кездегі аурудың көбейіп кетуі осы тікелей ас қорыту мүшелері мен оның жұмысын толық түсініп, қаншалықты дұрыс тамақтанбағандықтарына байланысты екендіктерін түсінуде болып отыр. Жалпы айтсақ, тамақтану-адам ағзасы үшін аса маңызды үрдіс екенін білуі. Білім алушылардың дұрыс тамақтануға деген

құзыреттілігін нәтижелі қалыптастыру, оқу-танымдық үрдісін құзыреттілік тұрғыдан ұйымдастыру бағдарламаның басты мақсаты болып табылады.

Бағдарламаның міндеті:Оқушылардың дұрыс тамақтану құзыреттілігін қалыптастыруда таным белсенділіктерін арттыру;«Ас – адамның арқауы» – білім саласындағы теория мен практиканы ұштастыру;Оқушылардың бірнеше бағыттағы: интеллектуалдық, адамгершілік, эстетикалық, экономикалық, экологиялық т.б білімінің, біліктілігінің, көзқарастарының интеграцияланған жүйесі ретінде қарастырылатын жеке тұлғалық көзқарастары мен құндылықтар арасында өзара байланыс;логикалық ойлау қабілеттерін дамыту. Бағдарламаның маңыздылығы

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің барлық Жолдауларында мемлекеттің мықты болуы білім мен ғылымды дамытуға байланысты екенін айтып келеді. Осы жолы да: «ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз – белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар. Бұл үшін біз не істеуіміз керек? Біріншіден, барлық дамыған елдердің сапалы бірегей білім беру жүйесі бар. Ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр» деген еді. Бағдарламаны меңгерту барысында оқушылардың теориялық білімдерін практикада сынауға мүмкіншілік беріліп, іскерлік, ізденгіштік, еңбексүйгіш қасиеттері қалыптасады, оқушылардың танымдық және интеллектуалдық қабілеттерін дамытады, оқушының жеке қызығушылық мүмкіндіктерін ашады.

Оқу үдерісін ұйымдастыруКурсқа қызығушылықтарын арттыру; диалогтік әдіс, зерттеушілік әңгіме ,т.бТоптық жұмыстар, ұжымдық әрекеттер арқылы, яғни үйрену мен үйрету тек өзара белсенді әрекеттерге негізделген қарым-қатынас арқылы жүзеге асырылады. Бағалауда қалыптастырушы бағалауды қолдану Күтілетін нәтижелер: Сабақта алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана біледі.Танымдық қабілеттері дамиды. Дұрыс тамақтану мәдениеттері мен құзыреттіліктері қалыптасады. Қоршаған ортаға сауатты қарым-қатынас жасау дағдыларын үйренеді.

Тұрақтылау(мазмұндық) бөліміI бөлім. Ас қорыту (9сағат)Ас қорыту жүйесінің құрылыс ерекшелігі мен қызметін зерттеу. Ас қорыту мүшелерімен жекелей танысу. Ас қорытуды зерттеу әдістерін және астың әрбір мүшеде қорытылуын шолу.IIбөлім. Астың ағзаға сіңуі (4 сағат)Астың адам ағзасына сіңуімен (ақуыз, көмірсу, май, су мен тұздың) жекелей танысу.III бөлім. Ағзадағы зат алмасу және оның маңызы (5сағат)Ағзадағы зат алмасу мен маңызына(пластикалық алмасу және оның маңызы, нәруыздардың алмасуы мен маңызы, көмірсудің алмасуы мен маңызы, су мен минералды тұздардың алмасуы мен маңызы, майдың алмасуы мен маңызы) тоқталу. Ағза заттар мен энергия алмасу арқылы өседі, дамиды және тіршілігін жалғастырады. Заттар мен энергияның алмасуы 2 үрдістен тұрады. Біріншісі – пластикалық алмасу (ассимиляция), екіншісі – энергетикалық алмасу (диссимиляция). Алмасудың бұл екі жолы өзара тығыз байланысты әрі бір-біріне тәуелді, біртұтас үрдістер.IV бөлім . Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі (15сағат)Дұрыс тамақтану – ағзаның қуат шығынының орнын толтыруға, тіндер құрылуына, жаңартылуына және қызметтерін реттеп отыруға қажетті ағзаға түсетін заттардың қорытылу, сіңу және сіңірілу үрдістері. Ағзаның өмір сүруге, денсаулықты және жұмысқа қабілеттілікті сақтауға қажет нәрлі заттарды (ақуыз, май, көміртегі, дәрумендер, минералды тұздар) бойға сіңіру үрдісі.

Нормативті бөлім№ Тақырыбы Сағат саны Өтілу түрі Білімдік қазынасы

Бар-лы-ғы

Тео-рияТәжі-ри-бе

Се-ми-нар

I бөлім. Ас қорыту ( 9 сағат) Ас қорыту жүйесінің

құрылысы, қызметі 0,5 0,5Теориялық сабақТәжірибелік сабақСеминар сабақ

Алған теориялық білімді тәжірибеге ұштастыру, қолдану

Ас қорыту мүшелері 0,5 0,5 Теориялық сабақСеминар сабақ

Мүшелерге талдау,кесте құрастыру

Ас қорытуды зерттеу әдістері

0,5 0,5 Теориялық сабақТәжірибелік сабақ

Түсіну, зерттеу жүргізу

https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%93%D0%B7%D0%B0

https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%96%D0%BD

https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%83%D0%B0%D1%82

Астың ауыз қуысында қорытылуы (сілекей, шайнау, жұту)


Талдау, тәжірибеден өткізу

5-6 Астың асқазанда қорытылуы

№1 тәжірибелік жұмыс. Асқазан сөлінің ферментативті қызметін зерттеу

Теориялық сабақТәжірибелік сабақ

Білім алу, тәжірибеден өткізу

Астың он екі елі ішекте қорытылуы


Білім алу, түсінік қалыптастыру, тәжірибеден өткізу

Астың аш ішекте қорытылуы


Білім алу,сараптама жүргізу, тәжірибеден өткізу

Астың тоқ ішекте қорытылуы

0,5 0,5 Зерттеу сабақ Білім алу, тәжірибеден өткізу

IIбөлім. Астың ағзаға сіңуі (4 сағат)10 Адам ағзасына

ақуыздың сіңуіТеориялық сабақ Түсіну, талдау

11 Адам ағзасына көмірсудың сіңуі

Теориялық сабақ Түсіну, талдау

12 Адам ағзасына майдың сіңуі


13 Адам ағзасына тұз бен судың сіңуі


III бөлім. Ағзадағы зат алмасу және оның маңызы (5сағат)14 Пластикалық алмасу

және оның маңызы0,5 0,5 Теориялық сабақ

Тәжірибелік сабақБілім алу, анықтау,

тәжірибеден өткізу15 Ағзадағы нәруыздардың

алмасуы мен маңызы0,5 0,5 Теориялық сабақ

Тәжірибелік сабақБілім алу, анықтау,

тәжірибеден өткізу16 Ағзадағы көмірсудің

алмасуы мен маңызы


Білім алу, анықтау, тәжірибеден өткізу

17 Ағзадағы су мен минералды тұздардың алмасуы және маңызы



18 Ағзадағы майдың алмасуы мен маңызы



IV бөлім. Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі( 15 сағат)19 Дұрыс тамақтану

ережесі0,5 0,5 Теориялық сабақ

Семинар сабақБілім алу, зерделеу

20 Дұрыс тамақтану режимі 0,5 0,5 Теориялық сабақСеминар сабақ

Білім алу, зерделеу

21 Тәуліктік тамақтану мөлшері

Теориялық сабақ Түсіну, мазмұндау, қолдану

22 Тамақтану мезгілдері Теориялық сабақ Түсіну, талдау23 Құнарлы тамақтану Теориялық сабақ Түсіну, талдау24 Теңестірілген тамақтану Теориялық сабақ Түсіну, талдау25 Қоғамдық тамақтану Теориялық сабақ Түсіну, талдау26 Тамақтың жұғымдылығы Теориялық сабақ Түсіну, талдау27 Тәбет ашу және тәбет

жоғалтуТеориялық сабақ Түсіну, талдау

28 Қоректік заттардың калориялық



коэффициентін есептеп шығару

№ 2 тәжірибелік жұмыс 29 Энергия шығынының

кәсіби ерекшелігіТеориялық сабақ Түсіну, талдау

30 Денедегі энергиялық өзгерістер

,5 ,5 Теориялық сабақТәжірибелік сабақ


31-32Дене салмағының артуы және оның жас ерекшелігі

Теориялық сабақСеминар сабақ

Түсіну,анықтау, ұғым қалыптастыру

33 Қалыпты дене салмағы, артық салмақ, семіздік

0,5 0,5 Теориялық сабақ Семинар сабақ

Түсіну,анықтау, ұғым қалыптастыру

34 Артық салмақ , оның ағзаға кері әсері

0,5 0,5 Теориялық сабақ Семинар сабақ

Түсіну, ұғым қалыптастыру

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Сынып оқушыларымен келісе отырып, тапсырмалардың дискрипторларын белгілеп,

мазмұндық меңгеруі, практикалық жұмыс пен зерттеушілік жұмыстар жүргізуі, білген ойын өмірмен байланыстырып пайдалануы, білім - біліктілік , биологиялық тілде ойын толық жеткізе алуын қадағалау.Егер білім деңгейі теория мен тәжірибені ұштастыра отырып, семинар сабақты қоса алғанда:100% - 75 % болса, бағасы – «5»;70% - 60 % болса, бағасы – « 4»;50% - 30% болса, бағасы – «3»;30% төмен болса, бағасы – «2».

Пайдаланылған әдебиеттер1. Адам физиологиясы / оқулық – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., Өтепбергенов А.А. – Алматы: «Білім», 2005 ж.2. Төлеуханов С.Т. Қалыпты физиология (биологиялық жүйелердің мезгілдік құралымдар бөлімі): Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2006 ж. – 140 бет.3. Дюйсембин Ғ.Д., Алиакбарова З.М. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы: Оқулық - Алматы: «Білім», 2003 ж. – 400 бет4. Қалыпты физиологияның лабораториялық жұмыстары / студенттер үшін. – Шымкент: Б.И., 1993. – 254 бет.5. Ж.Ж. Жатқанбаев. Валеология. – Алматы, 2003.6. Брехман И. И. Валеология — наука о здоровье — М.: ФиС, 1990.7. Вайнер Э. Н. Валеология: Учебник для вузов. — 3-е изд.. — М.: Флинта: Наука, 2005.8. Дорошкевич М. П., Нашкевич М. А., Муравьева Д. М. и др. Основы валеологии и школьной гигиены: Учебное пособие для вузов. 2003, 238 с.9. Дыхан Л. Б., Кукушин В. С., Трушкин А. Г. Педагогическая валеология. Март, 2005, 527 с.10. Мохнач Н. Н. Валеология. Конспект лекций: Учебное пособие для вузов. 2004.11. Қожанов В.В. Гигиена школьника. Алматы. 1998


ГҮЛ – ӨСІМДІК СӘУКЕЛЕСІ6 сынып оқушыларына арналған


Г.К.Жумашева, Б.М.Мангутов №139 мектеп-гимназиясы

Пікір жазғандар: Ізбасарова Р.Ш., Абай атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің п.ғ.к; профессор

Түсінік хат мазмұны Табиғатқа қарап тұрып шаттана аламыз. Бізді ең көп шабыттандырып, жақындық сыйлайтын, жүрегіңдегі сөзді жеткізе алатын табиғаттың тағы бір сыйы бар, ол – әдемі де әсем гүл. Гүлге бей-жай қарау мүмкін емес, көзің түскеннен ішкі әлемің сазға бөленіп, жүзіңе еріксіз күлкі үйірілгенін байқамай да қаласың. Рас, гүл қуаныштың күлкісін шақыра алады. Өзіңіз гүлге қарап жылаған жанды көріп пе едіңіз? Әрине, ол тек бір кездері жақын жаныңыз сыйлап, сақтап жүрген гүліңіз болмаса тек. Соның өзінде жылаудан соң әдемі, жүректі жайлы қылатындай күлкі келері анық. Жүрекке жайлылық сыйлайтындай гүлдің қандай қасиеті бар сонда? Бұл сұраққа адамзат баласы сан ғасырлар

бұрын жауап іздей бастаған. Олар әр гүл адамға сыйлануы арқылы сан қилы мағынаны, түрлі ойды жеткізе алады деп ойлаған. «Гүл өссе – жердің көркі, қыз өссе – елдің көркі» дегендей, өсімдіктердің ішінде гүлді сәукелеге теңеген. Себебі сәукеле – тек бас киім емес, ол – қазақ халқының байлығы мен сән-салтанатының, мәдениеті мен өнерінің озық үлгісі, өнер туындысы ретінде бағаланатын өте қымбат этнографиялық мүлік. Сонымен бірге ол – қазақтың қыздарына деген көзқарасының да бір белгісі. Гүл – жақсылықтың, бақыттың нышаны. Себебі, гүлді беру арқылы біз біреуге ақжарқын көңіліміз бен ыстық ықыласымызды, ілтипатымыз бен сыйымызды көрсеткіміз келеді. «Гүл — дүние көркі» десек қателеспейміз, гүлдердің де біздер сияқты жаны бар. Олар адамға үлкен пайда келтіреді, гүлдер қоршаған ортаға жағымды энергия бөледі. Әр адамның өзінің сүйікті гүлі болады. Мерекелерде, туған күндерде, жақсылықта гүл сыйлау – үлкен құрметтің белгісі. Ойлап қарасақ, қолданыста жүрген «гүл – ғұмыр» деген тіркестің өзі бойына терең әрі тұнық мағына сыйдырып тұрғандай. Гүл дегеніміз не өзі? Гүл – табиғаттың сыйы, әр түрлі түстер топтасқан жиынтық. Түс – қуат көзі секілді, гүлдер де біздің өмірімізге әсер етеді. Түс адамға күшті әсер етеді, тіпті ол – емдеу қасиетіне ие. Біздер тұрмыстық заттар мен киімдерді таңдағанда сол кездегі көңіл-күйімізге қарап түстерді таңдаймыз. Түстердің де беретін мағынасы әр елде әр түрлі, қатып қалған қағида жоқ. Жайқалып өсіп тұрған гүлді көргенде, әрине, жақсы ойда қаларың анық. Сондықтан мектеп оқушыларының гүлге деген сүйіспеншілік сезімдерін оятып, гүл түрлерімен, оны баптап , күту, гүл құрылысымен таныстыруды мақсатқа алып, 6 -7 сынып оқушыларымен «Гүл – өсімдік сәукелесі» тақырыбында бағдарлы курс ұйымдастыруға болады. Мақсаты: жеке тұлғаның есте сақтау, ойлау, елестету сияқты психологиялық қасиеттерін қалыптастыру; тапсырмалар жүйесін шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағыттау. Міндеттері: оқушылардың өсімдік арасында гүлдер туралы білімдерін толықтыру, зерделеу; оқушыларды курс мазмұнымен таныстыру; қосымша әдебиеттермен, компьютермен жұмыс істеу қабілетін дамыту; гүл түрлерінің алуандығымен таныстыра отырып, оның формуласын жазуға, диаграммасын

сызуға мән беру; гүлдер туралы әр түрлі, қызықты мәліметтер, аңыздар,ертегілер іздету, дәрілік қасиеті бар

гүлдермен таныстыру; гүлдерді баптап, күту негізінде этикалық, эстетикалық, экологиялық тәрбие беру; гүлдерге деген сүйіспеншілік сезімдерін ояту, оларды қорғауға үйрету; оқушылардың қоғамдық орындағы мәдениеттілігін қалыптастыру; оқушылардың өсімдіктер арасында гүлдердің алатын орны туралы шығармашылық

білімдерін толықтыру; оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жеке тұлғаны дамытуға мүмкіндік жасау; топпен жұмыс жасау қабілетін дамыту; өз ойын еркін жеткізе білуге тәрбиелеу; оқытылып отырған мағлұматтардың адам өміріндегі маңыздылығынан туындап отырғанын

көрсету. Оқушыға қойылатын талаптар: бағдарлама мазмұнымен толық танысу; бағдарлама барысында жүргізілетін жұмыстарға толық қатысып, берілген тапсырмаларды

уақтылы орындау; шығармашылықпен жұмыс жасау; әдеби оқулықтар, интернет көздерімен, газет-журналдармен үнемі байланыста болу. Күтілетін нәтиже: бағдарлама барысында гүл формуласын жазып, диаграммасын сызып тапсыру; гүлдерге байланысты шығармашылық жұмыстарын тапсыру; гүлдерден әр түрлі бұйымдар, икэбана, жасанды гүлдерден гүлшоғырын жасау; бөлме гүлдерін өсіру, күту, баптау; гүлдер туралы суреттер, фотосессия жасау. Сабақ өткізу түрлері: мұғалімнің лекциясы мен әңгімесі; оқушылардың баяндамасы; ойын сабақтары; дайын модельдермен практикалық сабақтар;

интернет ресурстар, ақпарат көздерінен алынған, т.б.мәліметтермен жұмыстар; биология апталығына дайындық, қатысу жұмыстары; зерттеу жұмыстары.

Тарауды қортындылауда шығармашылық тапсырмалар, рефераттар,презентациялар немесе ізденіс жұмыстарының үлгі тақырыптары:

1. Гүлдер қалай көбейеді?2. «Гүл – ғажайып әлемі» – слайд- шоу.3. «Гүлдер – табиғат барометрі» – презентация.4. «Гүл сыры» – ізденіс жұмысы.5. «Гүл атауларының құпиясы» – реферат.6. «Гүлді сыйлай білесің бе?» – ізденіс жұмысы.7. «Гүлдің түстері» – фотосессия.8. «Гүлдер поэзиясы» – өлеңдер шығару.9. «Гүл – өмірдің сәні» – презентация.10. Оригамиден гүлдер композициясын жасау.

Тұрақтылау(мазмұндық) бөлімі 6 сынып, барлығы – 68 сағат, аптасына – 2 сағатБұл бағдарлама 6 сынып оқушыларына арналған, бағдарлама авторлары биология пәнін оқытудың төмендегідей нұсқасын ұсынады:І. Гүлдер мозаикасы (3 сағат)Кіріспе. Гүлдер туралы мозаикалық шоу (2 сағат) – эстетикалық тәрбие беру.Гүлдер туралы ребустар, сөзжұмбақтар, жұмбақтар (1 сағат) – гүлдер туралы мәлімет беру, сөзжұмбақтар шешу арқылы ой-өрістерін кеңейту. ІІ. Гүлдердің ерекшелігі мен маңызы (21 сағат)Гүлдің құрылысымен танысайық! (2 сағат) – гүл құрылысының мүшелерімен танысып, анықтап, зерттеу.Гүлдің формуласын білесің бе? (3 сағат) – өз бетінше ізденушілік тапсырмасын орындау. Гүлшоғырының биологиялық маңызы (3 сағат) – гүлшоғыр түрлерін анықтау, оның биологиялық маңызын білу.Гүлдер қалай көбейеді? (3 сағат) – гүлдер туралы поэзия, жырлар, әңгімелермен таныстыру.Гүлдер сыры (3 сағат) – гүлдер әлеміндегі қызықты көріністерді бейнефильм арқылы көрсету, «Гүл –ғажайып дүние» туралы ақпарат беру.Гүл мерекелері (2 сағат) – әр елде гүлдердің мерекесі қалай болатыны туралы айтып, мереке түрлерімен танысу.Гүлдер ерекшелігі мен маңызы туралы тест жұмысы (1 сағат) – алған білімдерін қорытындылау.Гүлді өсімдіктер коллекциясын жинақтау (2 сағат) – гүл түрлерін ажырата білу.Жергілікті жерде кездесетін дәрілік гүлді өсімдіктер (2 сағат) – кеппешөп дайындау, оларды жинау әдістерін үйрету.ІІІ. Гүлдердің пайдасы мен оның нақты өмірде қолданылуы (16 сағат)Гүлдер – табиғат барометрі (3 сағат) – өз бетінше ізденушілік тапсырмасын орындау арқылы шығармашылық жұмысқа баулу.Әр гүлдің өз мағынасы бар (3 сағат) – гүлдердің көбею жолдарымен танысу, оған әсер ететін жағдайларды анықтау.Гүл отырғыза білесің бе? (3 сағат) – гүлдерді қалай егу керектігі туралы ақпарат беру.«Сезімі – гүл, жүрегі – жыр» (2 сағат) – гүлдер туралы поэзия, жырлар, әңгімелермен таныстыру.Гүлдер патшалығы (1 сағат) – «Бір тал кессең, он тал ек», «Көкті жұлма – көктей соларсың» деген даналық сөздерді ескере отыра, жас жеткіншектер бойында табиғатты аялау мен қастерлеуге деген сезімін ояту.«Гүлдер туралы аңыздар мен әңгімелер» (2 сағат) – гүлдер туралы ертегілермен таныстыру.Жергілікті жердегі саябаққа бару (1 сағат) – жергілікті жердегі саябақ гүлдерін таныстыру.«Шыңға шыққан еңлік гүлдер» (1 сағат) – салауатты өмір сүруге, гүлдер арқылы шымырлыққа тәрбиелеу.IV. Гүл – өмірдің сәні (28 сағат)Ең әдемі, көріксіз гүлдер (2 сағат) – әлемдегі ең әдемі, көріксіз гүлдермен таныстыру.

Гүл – таңғажайып дүние (3 сағат) – табиғаттың бөлінбес бөлшегінің бірі — өсімдік. Өсімдік адам баласы үшін ішсе – тамақ, кисе – киім, жақса – отын, малына – өріс, еліне – қоныс болғанын түсіндіру.Гүл – қуаныштың белгісі (2 сағат) – гүлдерді сыйлау этикасын түсіндіру.Өмірге әр беретін гүлдер (2 сағат) – гүлдердің әсемдігі, әдемілігі туралы түсіндіру.Гүлдер мен астрология (2 сағат) – гүлдердің жұлдызнамаға әсері мен адамның мінез- құлықтарына ұқсастығын түсіндіру.Оригамиден гүлдер композициясы (2 сағат) – оқушыларды гүлдер жасата отырып еңбекке баулу, гүлдерді аялауға тәрбиелеу.Қазақстанның Қызыл кітабына енген гүлдерге шолу (2 сағат) – жойылып кету қаупі бар гүл түрлерімен таныстыру, оларды қорғауға, аялауға тәрбиелеу.«Гүл – жердің көркі, қыз – елдің көркі» (1 сағат) – оқушылардың көркем-эстетикалық талғамы мен қызығушылығын оятып, қоршаған ортаны таныту және отансүйгіштік сезімдерін арттырып, әсемдікке, сұлулыққа жетелеу.«Флора» әлеміне саяхат (1 сағат) – оқушыларды жойылып кету қаупі бар,сирек кездесетін гүл түрлерімен таныстыру, оларды қорғауға, аялауға тәрбиелеуГүлдерді күтеміз (1 сағат) – көктем мезгілін сипаттау, балаларды табиғат тамашаларымен таныстыру. Көктемгі табиғат өзгерістерін, ерекшеліктерін байқау, бөлме өсімдігі мен дала гүлдерінің айырмашылықтарын бақылату.«Гүлденсе мектебіміз – гүлденеміз бәріміз» (3 сағат) – акция өткізу арқылы оқушыларды еңбек етуге, экологиялық тәрбие беруге және мектепті көгалдандыруға тәрбиелеу.Әлемдегі гүлдер туралы жаңалықтар (2 сағат) – әлемде алуан түрлі гүлдердің бар екендігін және ерекшеліктерімен таныстыру.Жоба қорғау: «Гүл – таңғажайып дүние» (2 сағат) – алған білімдерін жинақтау.Қорытынды (2 сағат) – бағдарламаны қорытындылау.

Нормативті бөлім( аптасына – 2 сағат, барлығы – 68сағат )

Р\с Тақырыптың аты Жалпы сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазына, нәтижеБарлы-

ғыЛек-ция

Практика

1 2 3 4 5 6 71 Гүлдер мозаикасы 3 сағ 1 2

1.1 Кіріспе сабақГүлдер туралы мозаикалық шоу

2 1 1 Шолу Эстетикалық тәрбие беру

1.2 Гүлдер туралы ребустар, сөзжұмбақтар , жұмбақтар

1 - 1 Зерттеу жұмысы

Гүлдер туралы мәлімет беру, сөзжұмбақтар шешу арқылы ой-өрістерін кеңейту

2 Гүлдердің ерекшелігі мен маңызы

21 сағ 8 13

2.1 Гүлдің құрылысымен танысайық!

2 1 1 Зерттеу жұмысы

Гүл құрылысының мүшелерімен танысып, анықтап, зерттеу

2.2 Гүлдің формуласын білесің бе?

3 1 2 Дәріс, жаттығулар орындау

Өз бетінше ізденушілік тапсырмасы

2.3 Гүлшоғырының биологиялық маңызы

3 1 2 Креативті гүлшоғырлар дайындау Практикалық жұмыс №1

Гүлшоғыр түрлерін анықтау,оның биологиялық маңызын білу

2.4 Гүлдер қалай көбейеді? 3 1 2 Дәріс, жаттығулар орындау

Гүлдердің көбею жолдарымен танысу, оған әсер ететін жағдайларды анықтау

2.5 Гүлдер сыры 3 1 2 Дәрі Гүлдер әлеміндегі қызықты көріністерді бейнефильм арқылы көрсету, «Гүл – ғажайып дүние» туралы ақпарат беру

Гүл мерекелері 2 1 1 Дәріс Әр елде гүлдердің мерекесі қалай болатыны туралы айтып, мереке түрлерімен танысу

2.6 Гүлдердің ерекшелігі мен маңызы туралы тест жұмысы

1 - 1 Тест Алған білімдерін қорытындылау

2.7 Гүлді өсімдіктер коллекциясын жинақтау

2 1 1 Гүлді өсімдіктерге альбом жасау

Гүл түрлерін ажырата білуПрактикалық жұмыс №2

2.8 Жергілікті жерде кездесетін дәрілік гүлді өсімдіктер

2 1 1 Суреттері,слайдтар, көрсетілім

Кеппешөп дайындау, оларды жинау әдістерін үйретуПрактикалық жұмыс №3

3 Гүлдердің пайдасы мен оның нақты өмірде қолданылуы

16сағ 5 11

3.1 Гүлдер – табиғат барометрі 3 1 2 Талдау Әлемдегі ауа – райын, қысымын болжайтын гүлдер туралы ақпарат беру

3.2 Әр гүлдің өз мағынасы бар 3 1 2 Дәріс,тірек конспектісі

Әр гүлдің өзіндік ерекшеліктерімен,олардың атауларының құпиялығымен таныстыру

3.3 Гүл отырғыза білесің бе? 3 1 2 Зерттеу жұмыстары

Практикалық жұмыс №3, гүлдерді қалай егу керектігі туралы

ақпарат беру3.4 «Сезімі – гүл, жүрегі –

жыр»2 1 1 Шығармашы

-лық жұмыстарды қорғау

Гүлдер туралы поэзия, жырлар,

әңгімелермен таныстыру

3.5 Гүлдер патшалығы 1 - 1 Конференция-баспасөз

«Бір тал кессең, он тал ек», «Көкті жұлма –көктей соларсың» деген даналық сөздерді ескере отырып, жас жеткіншектер бойында табиғатты

аялау мен қастерлеуге деген сезімін ояту

3.6 «Гүлдер туралы аңыздар мен әңгімелер»

2 1 1 Ертегілер, қойылым

Гүлдер туралы ертегілермен таныстыру

3.7 Жергілікті жердегі саябаққа бару

1 - 1 Саяхат Жергілікті жердегі саябақ гүлдерін таныстыру

3.8 «Шыңға шыққан еңлік гүлдер»

1 - 1 Спорттық сайыс

Салауатты өмір сүруге, гүлдер арқылы шымырлыққа тәрбиелеу

4 Гүл – өмірдің сәні 28сағ 10 184.1 Ең әдемі, көріксіз гүлдер 2 1 1 Шығармашы

-лық жұмыстарды қорғау

Әлемдегі ең әдемі, көріксіз гүлдермен таныстыру

4.2 Гүл – таңғажайып дүние 3 1 2 Шығармашы-лық жұмыстарды қорғау

Табиғаттың бөлінбес бөлшегінің бірі — өсімдік. Өсімдік адам баласы үшін ішсе – тамақ, кисе – киім, жақса –отын, малына – өріс, еліне – қоныс болғанын түсіндіру

4.3Көктемнің алғашқы гүлдері

2 1 1 Слайд шоу Көктемнің жаршысы болып келетін гүлдермен таныстыру

4.4 Гүл – қуаныштың белгісі 2 1 1 Дәріс Гүлдерді сыйлау этикасын түсіндіру

4.5 Өмірге әр беретін гүлдер 2 1 1 Шығармашы-лық

жұмыстардықорғау

Гүлдердің әсемдігі, әдемілігі туралы түсіндіру

4.6 Гүлдер мен астрология 2 1 1 Дәріс Гүлдердің жұлдызнамаға әсері мен адамның мінез -құлықтарына ұқсастығын түсіндіру

4.7 Оригамиден гүлдер композициясы

2 1 1 Зерттеу жұмыстары

Практикалық жұмыс №3 .Оқушыларды гүлдер жасата отырып еңбекке баулу, гүлдерді аялауға тәрбиелеу

4.8 Қазақстанның Қызыл кітабына енген гүлдерге шолу

2 2 - Дәріс Жойылып кету қаупі бар гүл түрлерімен таныстыру, оларды қорғауға, аялауға тәрбиелеу

4.9 «Гүл – жердің көркі, қыз –елдің көркі»

1 - 1 Слайд шоу, әр түрлі суреттер, көрсетілім

Оқушылардың көркем-эстетикалық талғамы мен қызығушылығын оятып, қоршаған

ортаны таныту және отансүйгіштік сезімдерін арттырып, әсемдікке, сұлулыққа жетелеу

5.0 «Флора» әлеміне саяхат 1 - 1 Танымжорық Оқушыларды жойылып кету қаупі бар, сирек кездесетін гүл түрлерімен таныстыру, оларды қорғауға, аялауға тәрбиелеу

5.1 Гүлдерді күтеміз 1 - 1 Дала гүлдері мен бөлме өсімдігі туралы әңгімелеу, көрсету

Көктем мезгілін сипаттау, балаларды табиғат тамашаларымен таныстыру. Көктемгі табиғат өзгерістерін, ерекшеліктерін байқау, бөлме өсімдігі мен дала гүлдерінің айырмашылықтарын бақылату

5.2 «Гүлденсе мектебіміз – гүлденеміз бәріміз»

3 - 3 Акция өткізу Акция өткізу арқылы оқушыларды еңбек етуге, экологиялық тәрбие беруге және мектепті көгалдандыруға тәрбиелеу

5.3 Әлемдегі гүлдер туралы жаңалықтар

2 1 1 Конференция

Әлемде алуан түрлі гүлдердің бар екендігін және ерекшеліктерімен таныстыру

5.4 Жоба қорғау: «Гүл – таңғажайып дүние»

2 - 2 Сынақ алу Алған білімдерін жинақтау

5.5 Қорытынды 1 - 1 Бағдарламаны қорытындылау

Барлығы 68 24 44Ақпараттық - әдістемелік бөлім

Ақпараттық бөлімде оқушылардың білімдерін бағалау жолдары ұсынылады. Оқушылардың білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын бағалау нәтижесі бес балдық жүйемен жүзеге асырылады.«Бес» – оқушы материалды толық меңгерген, теориялық білімді практика жүзінде қолдана алу дағдысы қалыптасқан, жұмыс істеу әдісінің құрамы, жүйелілігін нақты білетін, осы заманғы маңызды ақпараттарды алған білімімен толық үйлестіре білген жағдайда қойылады.«Төрт» – жоғарыдағы аталған талаптарды қанағаттандырады. Толық, дұрыс жауап беру барысында, фактілерді баяндауда, ұғымдарды жүйелеуде, өзара байланысты айқындауда, қорытынды жасауда елеусіз қателер жібереді және ол қателерді мұғалім көмегімен оңай түзетуге болады.«Үш» – материалды түсінеді, бірақ ұғымдарды толық айқындай алмайды, фактілерді өзара байланыстырып жүйелі түрде өздігінен түсіндіруге қиналады, бағдарламалармен жұмыс істеуде қиналады, қорытынды жасауда қателіктер жібереді.«Екі» – жауабы дұрыс болмаса, материалды теориялық және практикалық тұрғыда меңгермеген, оқулықпен, қосымша әдебиетпен, компьютермен жұмыс істеу дағдысы қалыптаспаған жағдайда қойылады. Курс соңында қорытынды тест алынып және жоба қорғау түрінде шығармашылық жұмыстарын өткізеді.

Тест жұмысын бағалау мынадай түрде жүргізіледі:«2» – сұрақтардың 1-20 % - ы дұрыс болғанда;«3» – сұрақтардың 20 - 50 % - ы дұрыс болғанда;«4» – сұрақтардың 50-80 % - ы дұрыс болғанда;«5» – сұрақтардың 80-100 % - ы дұрыс болғанда.

Пайдаланған әдебиеттер:«Қызықты биология : өсімдіктер әлемі» Р. Сәтімбеков, Р.Әлімқұлова Алматы 2006Республикалық ғылыми – танымдық «Гүлстан» журналы 2009-2011жБаранов В.Д., Устименко Г.В. «Мир культурных растений»Лимаренко А.Ю, Палеева Т.В. «Атлас комнатных растений»FloweryVale.ruБиология 6 сыныпо қулық К. Жүнісқызы, Р.Әлімқұлова, Қ.ЖұмағұловаБиология 7 сынып оқулықhttp://www.od-flowersҚазақстанның Қызыл кітабыИнтернет көздеріЭнциклопедия для детей. Математика, «Аванта», 1998 г.


ЖАСӨСПІРІМДІК КЕЗЕҢ, ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ7-9 сынып оқушыларына арналған

(аптасына –1 сағат,барлығы – 34 сағат)

Мырзалимова С.Т., Бекенова Қ.Б.№148 мектеп-гимназияның биология пәні мұғалімдері

Пікір жазған: Медеуова Ғ.Ж., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің а/ш.ғ.к., қауым. профессор м.а.

Түсінік хат мазмұныБиология пәнін бейінді оқыту – оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырып,

мамандық таңдаудағы қабілетін анықтап, бағыт-бағдар беруге көмектеседі.Мақсаты: Жалпы баланың өсу, даму, қалыптасу кезеңіндегі ерекшелігін анықтауға, өмір мәнін түсіне

білуге арналған бағдарлама. Міндеті: Биология пәнінен бейінді оқытуда сабақтың білім беру элементін сақтап, бірақ оның

функциясы және ұйымдастыру формасын өзгерту.Өзектілігі: оқушы биология пәнінен алған білімін болжау ғана емес, білімнің нәтижесін

өзіндік талдап, өзіндік формативті бағалап, қорытынды жасауды, жеке білім теориясының ерекшелігін бақылап, оқу жетістіктерін саралау әдістеріне қол жеткізеді.

Бағдарлама – 34 сағаттық , 7,8,9 сынып оқушыларына арналып жазылған. Ол үш бөлімнен тұрады. 1. ХХІ ғасырдағы жасөспірім организмінің даму кезеңдері. Жыныстық пісіп жетілу. 2. «Бірінші рет тек тірі жан иесі ғана туса, екінші рет азамат туады ». Жасөспірім организмінің жетілу ерекшелігі, гормондар әсері. 3.«Ерік, жігер дегеніміз – бір нәрсені армандап, соған жеткізе білу ғана емес, қажет болған жағдайда сол армандаған нәрседен бас тарта білу».

Жасөспірімнің физиологиялық жетілуіне кері әсер ететін себептер. Жасөспірімдік кезеңдегі балалардағы психикалық, әлеуметтік, физиологиялық жетілу ерекшеліктерін анықтау. Жасөспірімнің қоғамдағы алатын орны, қоғамның толық қанды мүшесі, саяси азаматтық жетілуі, әскерде, білім алуда мінез-құлқын бақылай алуын дамыту және организмнің жыныстық жетілуіндегі физиологиялық ерекшеліктерін дұрыс түсініп, өзін-өзі реттей алуын қалыптастырады. Жыныс бездерінің немесе өсу гормондарының дұрыс қалыптасуына жағдай жасап, эндокринология ғылымы мен организмнің даму, өсуінде эндокринологтар еңбегінің зор болатынын түсінеді. Артериялық қысымның өзгеруінен дененің әр бөлімінде жағымсыз әсерлердің болатынын, көңіл-күйдің бұзылуын, сөйлеудің, дамуының аяқталатын мінез-құлықтың, тұлғаның адамгершілігінің қалыптасуын білдіреді.Физиологиялық жетілуге кері өсер ететін себептерді түсініп, организмді

кездейсоқ жүктіліктен сақтау, жыныс мүшесінің жұқпалы ауруларынан сақтану, кездейсоқ жыныстық қатынастан ақыл - есі кем баланың дүниеге келуіне себепші жағдайдан, арақ ,темекі, есірткінің ұрпақ үшін зор қаупін түсіндіру.

Тұрақтылау (мазмұндау) бөлімі1тақырып. «Адам – тірі ағзалардың жоғарғы сатысы» деген бөлімінде физиологиялық, анатомиялық, биологиялық даму ерекшеліктеріне тоқталу. 2 тақырып. «Адам жеке мүшелерінің үйлесімді реттелуінде» жүйкелік және гуморалдық реттелу туралы айтылады.3 тақырып. «Адам ағзасының жеке мүшелерінің дамуына эндокринологиялық бездердің әсері». 21-ші ғасырдағы адам организімінің даму ерекшеліктері туралы айтылады. 4-9 тақырыптар. Гипофиздік өсу гормондарының денсаулыққа әсері жайлы айтылады. Қазіргі

кездегі аурулардың түрі: сусамыр, ергежейлік және т.б. себебі анықталады. 10-11тақырыптар. Организмнің гуморальдық, жүйкелік реттелудің нәтижесінде мінездің

қалыптасуы, оның түрлері, адам баласының өміріне әсері жайлы айтылады.12-13тақырыптар. Жүйке жүйесінің құрылысы, жұмысының реттелуі, ми мен жұлынның қызметі,

жігерлі адам қандай қиыншылық болса да, қарсы тұрып жеңе біледі негізі оқытылады. 14тақырып. Адамның пихикалық жетілуі. Ер бала мен қыз бала отбасы мен қоғамдағы өзін

жеткілікті түрде бақылай алатынын, орнықты мінез- құлқын қалыптастыратынын түсінеді.15тақырып. Әлеуметтік жетілу. Қоғамның толық қанды әлеуметтік мүшесінің қалыптасуын

оқытады. 16 тақырып. Физиологиялық жетілу. Организмнің жыныстық жетілуі оқытылады. 17 тақырып. Сезім анализаторлары, оның жетілу ерекшеліктері, адамның жігерінің еңбек іс-

әрекет негізінде қалыптасуы оқытылады. 18 тақырып. Тері. Жасөспірім терісінің жетілуіндегі ерекшеліктер, косметологиялық күту

гигиенасы оқытылады. 19 тақырып. Жасөспірімнің ағзасындағы зат алмасудың ерекшеліктеріне байланысты гормондық

жүйенің өзгеруі, артық салмақтың пайда болуы жайлы білім беріледі. 20-21тақырыптар. Жыныс мүшелерінің гигиеналық күтілуі, жетілу ерекшеліктері оқытылады. 22 тақырып. Жасөспірімдік кезеңдегі витаминдерді қабылдау ерекшеліктері оқытылады. 23 тақырып. Биологиялық ырғақ, жыл мезгілдері, айлық және күндік биоырғаққа байланысты

жасөспірім бойында болатын ұйқышылдық жайлы түсінеді. 24-25 тақырыптар. Жасөспірімдік шақтағы сөйлеу мәнері мен шешім қабылдау, саналы ойлауға

байланысты шешендік өнер қалыптасуы оқытылады. 26 тақырып. Адам бойындағы жүйке қызметі күшті және әлсіз топтарына қарай қабілеттілік, тума

талант және темпераменттерін анықтау оқытылады. 27тақырып. Жүйке жұмысын зақымдайтын жаман әдеттерден сақтану, оларды болдырмау

жолдары оқытылады. 28 тақырып. Кездейсоқ жүктілік, жыныс мүшелерінің ерекшелігі, болашақ ана өмірі түсіндіріледі. 29 тақырып. Жыныстық жолмен жұғатын аурулар, одан сақтану оқытылады. 30 тақырып. Бозбала мене бойжеткеннің мінезінің қалыптасуы, адамгершілігі, азаматтық

болмысы, жауапкершілігі жайлы оқытылады. 31-32 тақырыптар. «Бірінші рет жан иесі туса, екінші рет азамат туады». Жасөспірімнің өз-өзіне

қол жұмсауының алдын алу және оның болдырмау жолдары түсіндіріледі.33тақырып. Кездейсоқ жыныстық қатынаста кездесетін XXI ғасыр тұқым қуалаушылық,

генетикалық ауруларының алдын алу, болдырмау шаралары оқытылады. 34тақырып. «Мен – жеке тұлғамын, қажет болған жағдайда арманымнан бас тарта білемін»

негізінде адамгершілікті қалыптастыру оқытылады. Нормативтік бөлім

№ Тақырыптық мазмұн Сағат саны Өтілу түрі Білімдік қазынаАдам – тірі ағзалардың жоғарғы

сатысы 1 Семинар Адамның ерекше қасиеті

Адам жеке мүшелерінің үйлесімді реттелуі

1 Дәріс сабақ Жүйкелік, гуморальдық реттелуі

Адам ағзасындағы жеке мүшелер жүйесіне эндокриндік ішкі секреция бездерінің әсері

1 Конференция Дәрігермен кеңес

Гипофиз әсерін зерттеу

Жас ағзаға бүйрекүсті безінің гормоныныың әсері

1 Дәріс сабақ Адреналиннің мінезге әсері

Жас ағзаға гипофиз өсу гормонының әсері

1 Дәріс сабақ

Жыныс бездерінің жас- өспірімдік кезеңдегі жетілу ерекшелігі

1 Дәріс сабақ Тестостеронның әсерін зерттеп білу

Қалқанша без қызметі 1 Семинар Ұйқы безінің қызметі 1 Дәріс сабақ Өсу кезеңіндегі ұйқының

ерекшелігі, әсеріАйырша бездің қызметі 1 Дәріс сабақ

10 Организмнің гуморальді жолмен реттелуі

1 Дәріс сабақ Көзбен көріп, ой мен сана реттелуін бақылау

11 Организмнің жұмысының жүйкелік реттелуі. Мінез

1 Психолог маманмен семинар

Жүйкеге тежелу,қозудың әсерін түсіну

12 Жүйке жүйесінің құрлысы мен жұмысының жетілуі

1 Дәріс сабақ Жүйкені күту гигиенасы

13 Ми құрылысы мен қызметінің жетілуге әсері. Ынта

1 Дәріс сабақ Жүйкені күту гигиенасы

14 Психикалық жетілу 1 Дәріс сабақ Отбасы және қоғам15 Әлеуметтік жетілу 1 Дәріс сабақ Еңбек, іс- әрекет, дербестік16 Физиологиялық жетілу 1 Дәріс сабақ Жыныстық жетілу 17 Сезім мүшелері ,оның жетілу

ерекшеліктері. Жігер 1 Дәріс сабақ Жаңа заман адамдары

ерекшелігі 18 Терінің құрылысы ,жетілу

ерекшелігі, теріні күту 1 Косметолог

маманмен семинар сабақ

Терідегі өзгерістерді біліп, күту

19 Ағзадағы заттар алмасуының ерекшелігі, артық салмақтың пайда болу себебі

1 Семинар сабақ

Салмақ өлшемі тамақ калориясын есептеу

20 Жыныс мүшелерінің жетілу ерекшелігі

1 Маманмен семинар сабақ

Жасөспірім жыныс мүшесі гигиенасы

21 Зәр шығару мүшесінің жетілу ерекшелігі

1 Семинар сабақ Жасөспірім шарттырефлексінің қалыптасуы

22 Витаминдердің жасөспірімдік кезеңдегі маңызы

1 Семинар сабақ Тұтыну мөлшері

23 Биологиялық ырғақ ,ұйқының маңызы

1 Семинар сабақ Жетілуге әсерін анықтау

24 Мүшелер жұмысының қозуы мен тежелуі

1 Дәріс сабақ Психолог маманмен кездесу

25 Мінез-құлық. Сана ,ойлау ,сөз. Көркем , шешен , мәнерлі сөйлеу . Этология ғылымы

1 Конференция Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру

26 Жеке адам бойындағы жүйке қызметінің топтары

1 Конференция сабақ Темпераменттерін анықтау

27 Жүйкені зақымдайтын жаман әдеттер, одан сақтану

1 Маманмен кездесу СПИД орталық

28 Жыныс мүшелерінің ерекшелі-гі , кездейсоқ жүктіліктен сақтану

1 Семинар сабақ Мед .Академ маманмен кездесу

29 Жыныстық жолмен жұғатын аурулар ,одан сақтану жолдары

1 Семинар сабақ Мед .Академ музейге саяхат

30 Бозбала мен бойжеткен мінезінің қалыптасуы

1 Семинар сабақ Неке жасы

31 «Бірінші рет жан иесі туса , екінші 1 Конференция сабақ Баланың өмірге құштарлығын

рет азамат туады» дамыту32 Ерте жыныстық өмірді бастау

психикалық дамуды баяулатады1 Семинар сабақ Балалар үйіне қамқорлық

33 Кездейсоқ жыныстық қатынас, ақыл- есі кем бала

1 Семинар сабақ «Қамқор » үйіне бару

34 Тұлғаның адамгершілігінің қалыптасуы

1 Семинар сабақ Тұлғадағы рухани «Мен» -ді қалыптастыру

Ақпараттық - әдістемелік бөлімОқушылардың биологиялық дайындығына қойылатын талаптар:1.Биология кабинетіне келгенде техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау.2.Зертханалық жұмыстарды орындау кезінде техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау.3.Топ серуенге шыққанда жолда жүру ережесін қатаң түрде сақтау.4.Техникалық ақпарат құралдарының хабарларын, ақпаратын сараптап пайдалана білу.5.Сабақтағы қойылатын оқушылардың бірыңғай талап ережесіне бағыну.6. Осы ережелермен оқушылардың ата-аналары да хабардар етіледі.

Бағалау нормаларыСынып оқушыларымен келісе отырып, тапсырмалардың дискрипторларын белгілеп,

мазмұндық меңгеруі, практикалық жұмыс пен зерттеушілік жұмыстар жүргізуі, білген ойын өмірмен байланыстырып, пайдалануы , білім-біліктілік, биологиялық тілде ойын толық жеткізе алуын қадағалау. Егер білім деңгейі 100% -75 % болса, бағасы – 5; 70% -60 % болса, бағасы – 4; 50% -30% болса , бағасы – 3; 30% төмен болса, бағасы – 2 болып бағаланады.Әдіс- тәсіл ерекшелігі:1. Зертханалық жұмыстар орындау барысында биологиялық ерекшеліктерді саралап, пікірін дәлелдеу.2. Топсеруенге шығып, айналадағы өзгерістер мен танысып бақылау, зерттеу жүргізу. 3. Жергілікті жердегі зерттеу орындарымен байланыс жасап, ғылыми жұмыстар жүргізудің ерекшеліктерімен танысып, білімін шыңдау.4. Еліміздің арасында көп кездесетін ауру түрлерін біліп, сараптап, білікті ғалымдармен кездесу семинар сабақтарын өткізу.

Шығармашылық топтар құрып, оқушылардың мамандық таңдауына, жеке шығармашылық жұмыс жасауына бағыттау.

Пайдаланған әдебиеттер:1.А.Г.Хрипков т.б. «Жасөспірімдер физиологиясы және мектеп гигиенасы» -М. «Просвещение » 19902.М.В. Антропова « Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы» -М. «Медицина » 19823.А.Г. Хрипкова ,Д.В. Колесов «Гигиена және денсаулық »- Алматы «Мектеп »19844.В.Н. Ягодинский «Школьнику о вреде никотина и алкоголя» - М. «Просвещение» 19885. В.Б. Захаров ,С.Г. Мамонтов , Н.И. Сонин ,Ә Қисымқызы «Жалпы биология »-Алматы «Кітап»20046.В.З. Тарантул «Геном человека » 20037. Сартаев А. Гильманов М.К. Общая биология Алматы. Мектеп 20038.Р.Алимкулова Р. Сатимбеков « Биология» 2008 9.Елшібаева К.Ғ. Сезім .Отбасы .Энергетика А.,200610.Кисловская В.Р. «Школьники в среде сверстников и взрослых» Алма –Ата ,1975 11.Старшенбаум Г.В. Суицидология и кризисная психотерапия «Когита-центр» 2005


ДӘРІЛІК ӨСІМДІКТЕР6 сынып оқушыларына арналған


Ерназарова А.Е.№ 49 ЖББМ химия-биология пәнінің мұғалімі

Ибраимова Б.Т.№ 59 мектеп-гимназиясының биология пәнінің мұғалімі

Пікір жазғандар: Биғалиев А.Б., биология ғылымының докторы, Қазақ Ұлттық Университетінің профессорыАтанбаева Г.Қ., биология ғылымының кандидаты, Қазақ Ұлттық Университеті

Түсініктеме хат мазмұныБеріліп отырған «Дәрілік өсімдіктер» атты элективті курс оқушылардың биология пәні бойынша 6 сыныптағы білімдерін кеңейтуге, ботаниканы жан-жақты оқытуға арналған. Қазақстан – флорасы пайдалы өсімдіктерге, оның ішінде дәрілік өсімдіктерге өте бай өлке. 6 сынып оқушыларының бұл жөнінде мәліметі болу үшін элективті курстың берері мол.Қазіргі кездегі қоршаған ортаның ластануы баршамыздың ортақ қасіретімізге айналып отыр. Табиғат байлығының бірі – өсімдік десек, оны сақтау мен аялап қорғаудың бірден - бір жолы – сабақтарда білімін толықтырып, күнделікті көріп жүрген өсімдік туралы мағлұмат алып отыру. Бағдарламаның мақсаты: Ботаника /өсімдіктану/ курсынан алған білімдерін кеңейту және тереңдету.Қазақстанның дәрілік өсімдіктерімен кеңінен таныстыру. Салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу.Ботаникадан алған білімді өмірде қолдана білу. Бағдарламаның міндеттері:- әр оқушының әр өсімдік жайлы мағлұмат алуына ықпал ету;- жеке өсімдіктердің қасиеті, биологиялық ерекшеліктері туралы білім беру; - өсімдіктердің тобын көбейтуге үйрету; - дәрілік өсімдіктерді танып-біліп, оны қолдана білу; - оқушының өсімдік әлеміне деген қызығушылығын арттырып, оның түрін молайтуға ықпал ету; - туған табиғатқа деген сүйіспеншілігін тудыру. Бағдарламаның өзектілігі:Елбасы : «ХХІ ғасырда қазақстандықтар Ұзақ жасаушылар Ұлты болуы тиіс» , – деп атап көрсеткен-дей, денсаулықты сақтау үшін салауатты өмір салтын ұстануымыз қажет. Өз денсаулығын сақтап, қорғауда оқушының табиғатты зерттеп, дәрілік өсімдіктерді анықтап, өз бетінше ізденіп, ғылыми жұмыс жүргізуіне жол ашу.Бағдарламаны игеру кезінде оқушыларда пайда болатын білім, білік дағдылары: Қазақстанның дәрілік өсімдіктерін білу. Дәрілік өсімдіктердің морфологиясын білу. Дәрілік өсімдіктерді жинау, кептіру, сақтау ережелерін білу. Қазақстанда өсетін кейбір дәрілік шөптерді қолдана білу жолдарын үйрену. Кеппешөптер дайындау жолдарын білу. Жасалған жұмыстар бойынша қорытынды жасай білу.

Курстың өткізілу формасы: Ғаламтор жүйесі арқылы ақпарат жинақтау. Көрнекілікті-түсіндірмелі дәріс. Нұсқаулық.

Практикалық жұмыс. Топсеруен. Шығармашылық ізденіс.Нормативті бөлім

Р/С Тақырыптар аты Сағат саны

Өтілу

күні

Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

1 Жасыл өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы, өсімдіктердің көптүрлілігі

1 Дәріс Өсімдіктердің табиғаттағы маңызы туралы білім алу

2 Көрсетілім «Қазақстанның 1 Көрсетілім Қазақстанның флорасы

флорасы» туралы түсінік қалыптастыру

3 Топсеруен «Жасыл желек –айналамызда»

1 Топсеруен Айналадағы жасыл өсімдіктермен танысу

4 Фитотерапияның даму тарихы

1 Дәріс Ғылымның даму тарихымен танысу

5-6 Қазақстанда кездесетін дәрілік өсімдіктер және оларды тұқымдасына байланысты жүйелеу

2 ДәрісПрактикалық жұмыс

Дәрілік өсімдіктерді тұқымдастарына байланысты жүйелеу Сызба

7-8 Топсеруен «Жергілікті жердің дәрілік өсімдіктері»

2 Топсеруен Дәрілік өсімдіктермен танысу

9-10 Дәрілік өсімдіктерді жинау ережелері

2 Дәріс Нәруыздың құрылысын білу

11-12

Дәрілік өсімдіктерді анықтау, тану

2 Практикалық жұмысКеппешөп жасау

Кеппешөп жинақтамасы

13 Кеппешөптер, нақпішіндер арқылы дәрілік өсімдіктерді сипаттау

1 Практикалық жұмыс

Сипаттау арқылы дәрілік өсімдіктерді танып, білу

14 Дәрілік өсімдіктерді сақтау ережелері


Сақтау ережелерін анықтау

15 Дәрілік өсімдіктердің ерекшеліктері мен жинау мүшелерін анықтау

1 Дәріс Дәрілік өсімдіктерді жинай білу туралы білім беру

16-17

Дәрілік өсімдіктердің морфологиялық ерекшеліктері

2 Дәріс Сызбанұсқа кестелері

18 Үйде өсірілетін дәрілік өсімдіктер


Үйде өсірілетін дәрілік өсімдіктерді танып, білу, маңызын анықтау

19 Әр түрлі ауруларда дәрілік өсімдіктердің қолданылуы

1 Дәріс Қолданылуы жайлы мағлұмат алу

20 Фитонцитті өсімдіктер 1 Дәріс Емдік қасиеттерін білу21 Қызыл мияның /бұршақ

тұқымдасы/ емдік қасиеттері мен қолданылуы

1 Дәріс Емдік қасиеттері мен қолданылуын танып білу

22 Дала қырықбуынының /қырықбуындар тұқымдасы/ емдік қасиеттері мен қолданылуы


23 Адыраспан /түйетабандар тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


24 Бұрыштаран /таран тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


25 Кәдімгі түйежантақ /бұршақ тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы

1 Дәріс Емдік қасиеттерін, биологиялық ерекшеліктерін, қолданылуын танып білу

26 Көкемарал /ерінгүлділер тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


27 Киікоты/көкнәр тұқымдасы/ 1 Дәріс Емдік қасиеттерін, биологиялық ерекшеліктерін, қолданылуын танып білу

28 Өгейшөп /күрделі гүлділер тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


29 Қалақай /қалақай тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


30 Шайқурай /шайқурай тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы

1 Дәріс Емдік қасиеттерін, биологиялық ерекшеліктерін, қолданы-луын танып білу

31 Жалбыз /ерінгүлділер тұқымдасы// емдік қасиеттері мен қолданылуы


32 Оқушының таңдаған тақырыбы бойынша реферат қорғауы

1 Реферат қорғау

Білім қорын молайту

33-34

Жоба қорғау 2 Жоба қорғауКөрсетілім

Курсты қорытындылау

Қолданылған әдебиеттер:1.Ә.Әметов, П.М.Мырзақұлов. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер систематикасы. 2. Дәрілік өсімдіктер ,Алматы «Қайнар » баспасы 2011 жыл3.С Байтенов. В мире редких растений. Алматы, «Қайнар», 19854.С.Я Соколов. Замотаев И.П. Справочник по лекарственным растениям - М: Медицина 19905. В.С. Новиков,И.А Губанов. Школьный атлас-определитель высших растений - М; Просвещение , 1985 г6.М.Оспанова, Ж.Лұқпанов. Өсімдік-жанға шипа, дертке-дауа. «Қайнар» 19927.К.У.Ушпаев, Г.К.Никонов. Лечебные свойства растений Казахстан Алматы.19948. М.А. Носаль,Носаль. Лекарственные растения в народной медицине М: СП Внешиберика 1991М.9. Е.Ю.Шасс.Фитотерапия. М: 2000

БАҒДАРЛАМАЭлективті курс

ҚОРШАҒАН ОРТА ЖӘНЕ МЕН. БИОЛОГИЯ МЕН ХИМИЯҒА КІРІСПЕ5 сынып оқушыларына арналған

(аптасына – 1 сағат, барлығы –34 сағат)

Ерназарова А.Е.№ 49 ЖББМ химия-биология пәнінің мұғалімі

Ибраимова Б.Т.№ 59 мектеп-гимназиясының биология пәнінің мұғалімі

Пікір жазған: Биғалиев А.Б., биология ғылымының докторы, Қазақ Ұлттық Университетінің профессорыАтанбаева Г.Қ. , Қазақ Ұлттық Университетінің биология ғылымының кандидаты

Түсініктеме хат мазмұныХХІ ғасыр – жаратылыстану ғылымдарының ғасыры. Қазіргі заманда химия - биология

пәндеріне көп көңіл бөлініп отыр. 5-10 жастағы балалардың көп қоятын сұрақтары: Не? Неге? Неліктен? Не үшін? Қалай?. Олар үлкендер мән бермеген қоршаған орта құбылыстарын байқайды. Бастауыш сыныптарда «Дүниетану», «Жаратылыстану» пәндерінен алған білімдері баланың қызығушылығын тудыратын көптеген сұрақтарға толық жауап бере алмайды. Себебі: бала сұрақтардың жауабын тек қана химия, биология пәндерінің негіздерін білгенде ғана жауап ала алады. Өкінішке орай, химия, биология пәндері тек жоғары сыныпта және тереңдетіп беріледі. Жас ерекшеліктеріне орай, ол кезде баланың қоршаған ортаға деген қызығушылығы төмендейді, жасы өскен сайын «неге?» деген сұрақтары азаяды. Жоғары сыныптарда күрделі жаратылыстану пәндері

оқушыға қиынырақ тиеді. Себебі: оқушы көптеген есептерді шығарып, тәжірибелер жасауы, формула мен заңдарды жатқа білуі тиіс.Осы кезде оқушылардың пәнге деген қызығушылығы күрт төмендейді.Оның себебі: теориялық білімдері аз, мектеп бағдарламасы бойынша берілетін білім көбінесе баланың сұранысын қанағаттандыра алмайды. Оқушының жас ерекшеліктеріне байланысты қызығушылығын жоғалтып алмау үшін осы курс арқылы теориялық білім беру арқылы пәнге деген қызығушылығын арттыру керек. Курстың мақсаты: 5сынып оқушыларын жоғары сыныпта оқытылатын химия және биология пәндерін оқытуға дайындау.Курстың міндеттері:

Қоршаған ортаны тану және оқу; Қоршаған ортаны зерделеу әдістерімен оқушыны таныстыру /бақылау, тәжірибе,

эксперимент т.б./; Химия және биология заңдылықтарын түсіндіре отырып оқушының жауабын қанағаттандыру; Бақылаған объектілер нәтижесінде тұжырым жасауға талпынушылығын тудыру; Оқушының жаратылыстану пәндерін терең оқып- білуіне түрткі болу; Пәндердің негізгі түсініктері мен заңдылықтарын оқыту үшін ойын және қызықты

формаларды таңдау / саяхат, топсеруен, тәжірибе т.б./.Курстың мазмұнын таңдау: Курс «Біз қоршаған ортаны танимыз ба?» деген кіріспеден басталып, «Қоршаған ортаны білімсіз оқып үйрену мүмкін емес» деген тұжырыммен аяқталады. Бұл курс мазмұны оқушының тек дүниетанымын кеңейтіп қана қоймайды, қоршаған ортаның материалдық негізін жаратылыстану пәндері арқылы береді.Пәнаралық байланыс: Биология. Химия. Физика.Тарих. Медицина. География. Экология. Математика.

Бағдарламаны игеру кезінде оқушыларда пайда болатын білім, білік дағдылары: құбылысты бақылау, нәтижесін жазу, суреттеу. Болжам жасай білу. Тәжірибе жасау үшін керекті құрал-жабдықтарды таңдай білу. Өлшем жасай білу. Алынған қорытындыны , өлшемдерді кесте, график түрінде көрсете білу.

Курстың өткізілу формасы: Тәжірибе. Дәрістер. Топсеруен. Ғаламтор желісімен жұмыс. Бұқаралық-ақпарат құралдарымен жұмыс. Саяхат. Көрсетілім дайындау. Жоба қорғауОқушы не білу керек?

- Түсініктер мен терминдерді және олардың арасындағы байланыстар; - Өз бақылауларынан қорытынды шығара білу; - Салыстыруды үйрену;

- Әрбір нәрсенің ұқсастығы мен айырмашылығын білу;- Әрбір өзгерістің себебін табу.

Нормативті бөлімР/С Тақырыптар аты Сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазынасы

Барлығы Дә -ріс Тәжірибе,көрсетілім

Кіріспе. Біз қоршаған ортаны танимыз ба?

Анкета алу Қоршаған орта туралы түсінік алу

Қоршаған орта заттары мен құбылыстары жайында алғашқы түсінік беру

Дәріс Қоршаған орта туралы түсінік алу

3-4 Ағзалық әлем ДәрісКөрсетілім

Ағзалық әлемді жіктеу

5-6 Мен тұратын аудан/жасыл желектері, жер

бедері т.б/

ДәрісТопсеруен

Топсеруен арқылы өзі тұратын мекеннің жағдайымен танысу, картаға түсіре білу

7-8 Тұрмыстағы қауіпті химиялық заттар /үй

Дәріс Қауіпті жағдайлардан сақтану жолдарын

ішіндегі қауіпсіздік ережелері/

білу

9-10 Ғажайып химия әлемі ДәрісКөрсетілім

Тұрмыстық химиялық заттар классификациясын білу

11 Су және оны пайдалана білу

Дәріс Дүниежүзілік су айналымы туралы білім беру

12-13 Ауыз су және оның құрамы

Дәріс,тәжірибе

Судың құрамын анықтау

14-15 Қоршаған орта және атмосфера , оның ластану жолдары

Интернет желісімен жұмыс

Қосымша материалдармен танысу

16-17 Ауаның құрамын анықтау

ДәрісМәлімет жинау

Қосымша материалдармен танысу

18 Топырақ және оның ластануы

Дәріс Алған білімді пайдалану

19-20 Бөлме өсімдіктері, оны өсіру ережелері

ДәрісПрактика-лық

жұмыс

Бөлме өсімдіктерін өсіру ережелерімен танысу

21-22 Ғажайып өсімдіктер әлемі

Ботаника-лық баққа саяхат

Өсімдіктер жайлы білімін кеңейту

23-24 Үй жануарлары және олардың күтімі

Зообақтарғасаяхат

Жануарлар жайлы білімін толықтыру

25-26 Жануарлар мен жәндіктердің шағуы және одан қорғану ережелері

Сақтану ережелері мен алғашқы көмек көрсете білу

Сақтану жолдары мен алғашқы көмек жайлы нұсқау құрастыру

27-28 Қауіпті ауру тасымалдаушылар

Сақтану ережелері мен алғашқы көмек көрсете білу

Тасымалдаушы жәндіктерді тани білу

29-30 Ғажайып жануарлар әлемі

Ғаламтор желісімен жұмыс

«Ең, ең ...» тақырыбында реферат жазу

31-32 Тірі организм топтарының экологиялық қарым-қатынасы

Ғаламтор желісімен жұмыс

Экологиялық білімді қалыптастыру

33-34 Жоба қорғау: « Мен және қоршаған орта»

Көрсетілім Алған білімді пайдалану

Қолданылған әдебиеттер:А.В.Белый. Основы экологии и природопользования. Алматы 1999. «Высшая школа бизнеса и права»У.Зедлаг. Животный мир Земли. «Москва» 1995

С.Ю.Афонькин. Самые удивительные растения. «БКК» 2007Н.А.Рыков. Зоология с основами экологии животных. Москва. «Просвещение» 2000А.М.Розенштейн. Биологиядан оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары. Алматы. «Рауан» 1990Энциклопедический словарь . Окружающая среда. Москва. «Прогресс». 1999Л.Л.Прозоров. Энциклопедический словарь .Геоэкология. Москва. «Научный мир» 2004

БАҒДАРЛАМАЗАТ АЛМАСУ. ТАМАҚТАНУ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТА

8 сынып оқушыларына арналған(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Дюсенбекова А.Н. № 119 мектеп-лицей биология пәнінің мұғалімі

Пікір жазған: Киргизбаева Арай, Асфендияров атындағы Ұлттық медицина университетінің мұғалімі, доцент

Түсініктеме хат мазмұны Қазіргі таңда білім берудің жалпы азаматтық және ұлттық негізінде жеке дамыту және қалыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда. Біздің болашағымыз – бүгінгі жасөспірімдер. Біз оларды қалай тәрбиелеп оқытсақ, ертеңгі ел болашағы сол деңгейде болады. Болашақ ұрпақты жан-жақты жетілдіріп, бәсекеге төтеп беруге қабілетті, сапалы адам етіп тәрбиелейтін білім беру жүйесін құру – дүние жүзінің көп еліне ортақ мәселе. Біздің елімізде ұрпаққа білім беру саласында түбегейлі өзгерістер жасалуда. Ең бастысы – әлемдік білім беру кеңістігіне өту мақсатындағы алғашқы қадамдар. Бүгінгі таңда алдыңғы қатарлы елдердің барлығы оқуға жалпы білім берудегі жаңа жүйені ұсына отырып, жеке тұлғаны қалыптастырудағы мүмкіндіктерін, жолдарын іздеп, зерттеп, оны ұтымды түрде білім беруге енгізу басты мәселеге айналып отыр. Оқушыны жан-жақты дамытуға, ізденуге бағыттау мақсатында биология пәніне қызығушылығын арттыру үшін ұсынылып отырған курс бағдарламасы оқушылардың алған білімдерін қосымша құнды материалдармен толықтырады.

Бұл бағдарламада оқушылардың мектеп бағдарламасынан тыс оқушылардың қызығушылығын оятатын тақырыптар қарастырылған. Оқушылар биология пәні сабағында алған білімдерін одан әрі жетілдіріп, шығармашылық жұмыспен айналысуға мүмкіндік алады. Курстың мақсаты: Биологияны оқып-үйренуде танымдық қызығушылығын арттыру, білімін көтеру, медицина саласына бағыттау. Білім,біліктілігін, шығармашылық қабілеттерін шыңдау. Оқушыларды жан-жақты ізденуге, талаптануға, білімге деген құштарлығын арттыру және талдау жасай білуге тәрбиелеу. Курстың міндеттері: Химия,биология және медицина салаларына деген қызығушылығын ояту. Дұрыс тамақтану рационын ұсыну. Дәрумендер жайлы білімін кеңейту. Адам ағзасына қажетті заттардың тәуліктік мөлшерін ұсыну. Бейорганикалық және органикалық заттардың адам ағзасындағы ролін анықтау, саралау. Оқушыларға ғылыми жоба орындау кезінде өзінің шығармашылық қабілеттерін (мүмкіншіліктерін), қалыптасқан білім дағдыларын басқа салаларда қолдануға мүмкіндік беру. Күнделікті өмірмен байланыстыра отырып, денсаулық сақтаудың тәсілдерін, кейбір азық-түліктің қауіптілігін түсіндіру, білім беру.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөліміҚолданбалы курстың негізгі бағыты – оқушыларды белгілі бір ғылым саласына тұрақты

қызығушылығын қалыптастыру.

Р/с Тарау аты Сағатсаны

1 Кіріспе 12 Зат алмасу үрдісі 53 Пластикалық және энергетикалық алмасу 94 Дәрумендердің зат алмасудағы маңызы 4

5 Тамақтың (азық-түліктің) экологиясы 56 Химиялық элементтердің маңызды айналымы 2

7 Тамақтану мөлшері 6

8 Қорытынды 3

І.Кіріспе Адам ағзасында болатын түрлі аурулардың себептері зат алмасу үрдісінің бұзылу себептерінен болатынын түсіндіру. Жалпы зат алмасудың маңыздылығына, әсеріне жан-жақты түсініктер беру. Адам денсаулығын күтуде сапалы да құнарлы тағамдардың маңыздылығына тоқталу.ІІ. Зат алмасу үрдісі Тірі организмнің ерекше қасиеті – олар зат алмасуға және көптеген әр түрлі химиялық реакцияларға қатысады. Сыртқы ортамен үнемі зат алмасуға қатысу – тірі ағзаның негізгі қасиеті.1. Зат алмасу үрдісіне жалпы түсінік.2. Нәруыздардың алмасуы.3. Көмірсулардың айналымы, алмасуы.4. Минералды тұздардың алмасуы.5. Судың алмасуы. Судың маңызы.ІІІ.Пластикалық және энергетикалық алмасу (9 сағат)1. Адам ағзасы үшін пластикалық алмасудың ерекшелігі.2. Ағзаның қоршаған ортамен байланысы.3. Органикалық заттардағы зат алмасудың негізгі кезеңдері.4. Зат алмасудың регуляциясы (жүйкелік,гормондық).5. Адам ағзасы үшін энергияның қажеттілігі.6. Энергия бөлінуі.7. Энергия шығымын формула бойынша есептеу.8. Энергия шығымын толықтыру.9. №1 сарамандық жұмыс «Тәуліктік энергияның жұмсалуын есептеу».ІV. Дәрумендердің зат алмасудағы маңызы ( 4 сағат)Дәрумендердің ағзадағы ролі, денсаулық кепілдігі екендігіне, әр дәруменге жекелей тоқталу.1. Дәрумендердің ашылу тарихы.2. Өсімдіктер мен жануарлар – дәрумендердің негізгі көзі.3. Дәрумендер әліппесі.4. Дәрумендерге жарнама.V. Тамақтың (азық-түліктің) экологиясы ( 5 сағат)Қазір техника мен ғылымның шарықтау кезеңі, яғни табиғи жолдан басқа жасанды тағамдардың саны өте көп.1. Біз не жеп жүрміз?2. Азық-түліктің экологиялық сапасы.3. Азық-түлікті дайындау және сақтау жолдары.4. № 2 сарамандық жұмыс «Азық-түліктің құрамындағы зиянды қоспаларды анықтай білу».5. Тағам құрамындағы дәмдеуіштердің, майдың артық мөлшерінің зияны.VІ. Химиялық элементтердің маңызды айналымы ( 2 сағат)Адам ағзасында көптеген химиялық элементтер бар.Олар ағзадағы тұрақтылықты сақтауға қатысады.1. Адам ағзасына қажетті заттардың тәуліктік мөлшері.2. Микроэлементтер және ультрамикроэлементтердің ағзадағы мөлшері, маңызы.VІІ. Тамақтану мөлшері ( 6 сағат)Азық- түлікпен ағзаға қажетті заттар келіп түседі. Әрбір дені сау адам – қоғамның басты байлығы. Жеке адамның денсаулығынан қоғамның денсаулығы қалыптасады. Сондықтан күнделікті тұтынатын тағамның пайдалы және зиянды түрлерін анықтау.Ұзақ өмір сүру үшін басты себеп – дұрыс тамақтану екенін дәлелдеу.1. Адам ағзасына қажетті заттардың тәуліктік мөлшері.

2. Үй жайында ас дайындаудың химиялық негізі, құрамы.3. Тамақтың калориялылығы.4. Тамақтың химиялық құрамы, негізгі компоненттері.5. Дұрыс тамақтану рационы.6. Тамақтану мәдениеті.VІІІ. Қорытынды ( 3 сағат)Оқушылар жыл бойы алған білімдерін қорытындылау үшін өзара топтарға бөлініп немесе жалпылама тақырып бойынша өздерінің жоба жұмыстарын қорғайды.Жоба қорғау.Ұсынылатын тақырыптар:1. «Сымбатты болғым келеді».2. «Денсаулықты нығайту жолдары».3. «Ағзаның өзін-өзі реттеуі».4. «Тағам құндылығы басты назарда».5. «Сақ болыңыз...» (Тұтынушыларға ескерту).

Нормативті бөлім№ Тақырыптар аты Сағат саны Өткізілу

түріБілімдік қазынасы

Барл

ығы

Дәр

іс

Тәж

іриб

ие

І.1 Кіріспе: курстың мақсаты мен міндеттері

1 1 Дәріс Зат алмасудың маңызы туралы түсінік

ІІ. Зат алмасу үрдісі 5 11 Зат алмасу үрдісіне

жалпы түсінік1 1

2 Нәруыздардың алмасуы 1 1 Нәруыз туралы білімді жүйелеу

3 Көмірсулардың айналымы, алмасуы

1 1 Көмірсулар туралы түсінік

4 Минералды тұздардың алмасуы

1 Қосымша материалдармен танысу

5 Судың алмасуы Судың маңызы

1 1 Ағзадағы судың айналымы

ІІІ Пластикалық және энергетикалық алмасу

9

1 Адам ағзасы үшін пластикалық алмасудың ерекшелігі

1 Алған білімді пайдалану

2 Ағзаның қоршаған ортамен байланысы

1 Қоршаған ортаның әсері

3 Органикалық заттардағы зат алмасудың негізгі кезеңдері

1

4 Зат алмасудың регуляциясы (жүйкелік,гормондық)

1 1

5 Адам ағзасы үшін энергияның қажеттілігі

1 1 Тәжірибе Алған білімді пайдалану

6 Энергия бөлінуі 1 1 Тәжірибе Алған білімді пайдалану

7 Энергия шығымын 1 1 Тәжірибе Алған білімді

формула бойынша есептеу

пайдалану

8 Энергия шығымын толықтыру

1 1 Тәжірибе Алған білімді пайдалану

9 №1 сарамандық жұмыс«Тәуліктік энергияның жұмсалуын есептеу»

1 1 Көмірсулар туралы білімді толықтыру

ІV Дәрумендердің зат алмасудағы маңызы

4 Дәріс Дәрумендер туралы түсінік Ғалымдардың еңбегімен танысу

1 Дәрумендердің ашылу тарихы

1 1

2 Өсімдіктер мен жануарлар – дәрумендердің негізгі көзі

1 1 Дәріс Био, нано технологияның жетістігі

3 Дәрумендер әліппесі 1 Дебат Табиғаттағы дәрумендер мен жасанды жолмен алынатын дәрумендер

4 Дәрумендерге жарнама 1 1 Топтық жұмыс

БАҚ құралдарын пайдалана отырып, білімдерін ортаға салу

V Тамақтың (азық-түліктің) экологиясы

5

1 Біз не жеп жүрміз? 1 1 Дәріс Күнделікті қолданатын азық-түліктің маңызы

2 Азық-түліктің экологиялық сапасы

1 Ғаламтор желісі- мен жұмыс

Алған білімді толықтыру

3 Азық-түлікті дайындау және сақтау жолдары

1 1 Дәріс Тағам құнарлығын сақтау және арттыру

4 № 2 сарамандық жұмыс«Азық-түліктің құрамындағы зиянды қоспаларды анықтай білу»

1 1 Тәжірибе Тағамның сыртқы орамындағы жазуға назар аудару

5 Тағам құрамындағы дәмдеуіштердің, майдың артық мөлшерінің зияны

1 1 Алған білімді пайдалану

VІ Химиялық элементтердің маңызды айналымы

2

1 Адам ағзасына қажетті заттардың тәуліктік мөлшері

1 Көрсеті- лім

Хим.элемент. маңызы

2 Микроэлементтер және ультрамикроэлементтерді

1 1 Дәріс Элементтердің қажеттілігін білу

ң ағзадағы мөлшері, маңызы

VІІ Тамақтану мөлшері 6 11 Адам ағзасына қажетті

заттардың тәуліктік мөлшері

1 1 Дәріс Көрсетілім арқылы білімді пысықтау

2 Үй жайында ас дайындаудың химиялық негізі, құрамы

1 1 Алған білімді пайдалану

3 Тамақтың калориялылығы

1 Ғаламтор желісімен жұмыс

Көрсетілім арқылы білімді пысықтау

4 Тамақтың химиялық құрамы, негізгі компоненттері

1

5 Дұрыс тамақтану рационы

1 Тамақтың құрамы

6 Тамақтану мәдениеті 1 ДәрісVІІІ

Қорытынды 3

1 Жоба қорғау.Ұсынылатын тақырыптар:

1. «Сымбатты болғым келеді»

2. «Денсаулықты нығайту жолдары»

3. «Ағзаның өзін-өзі реттеуі»

4. «Тағам құндылығы басты назарда»

5. «Сақ болыңыз...» (Тұтынушыларға ескерту)Барлығы: 34 2

Бағдарламаға сәйкес оқушы Біледі: Қауіпсіздік ережесін. Зат алмасудың маңызын. Зат алмасу үрдісінің бұзылу себептерін. Энергияны толтыру. Дәрумендердің маңызын, ағзаға әсерін. Орындай алады: Қауіпсіздік ережесін сақтай біледі. Ағзаға не пайдалы, не зиянды екенін. Тамақтану мөлшерін, мәдениетін. Денсаулықты нығайту жолдарын.

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Қолданбалы курстың негізгі бағыты оқушылардың күнделікті биология пәнінен алған білімдерін қолдана отырып, өз бетінше ізденуге, қызығушылығы мен қабілетін анықтауға арналған. Болашақта таңдайтын мамандығына көмек беріледі. Ізденушілік, шығармашылық қабілетінің оянуына мүмкіндік туады. Өткізілген әрбір тақырып түріне қорытынды жасай отырып, оқушы бағаланады. Медицина, ауылшаруашылық, биотехнология салаларында еңбек етуге даярлау. Денсаулықты нығайтуға байланысты іс-әрекеттерін белгілі бір жүйеге келтіру. Оқушыларға кәсіби бағдар беру, жан-жақты, білімді, қабілетті тұлға қалыптастыру. Оқушылардың білімі төмендегі критерийлер бойынша бағаланады:Оқушылардың білімді, іс- әрекет амалдарын меңгеруі: белсенділігі, тапқырлығы, жаңаша көзқарастары. Ғылымилығы, нақтылығы. Әр жартыжылдықта қорытынды бағалау. Оқушылардың арасында түрлі жарыстар, ойындар өткізуОқушылардың оқу үрдісіндегі білімін критерийлі түрде, формативті түрде, өз-өздерін бағалау әдісі бойынша бағалауға болады.

Оқушы білімін бағалау«5» деген баға – оқу бағдарламасының мазмұнын терең және толық білетін, оқу материалындағы теория мен фактіні ажырата алатын, жауабын өз бетімен жүйелі етіп құрастыратын, анықтама

ұғымдарын түсінетін, тілдік нормаларды сақтап сенімді, қатесіз жауап беретін, қосымша материалдар қолдана алатын, ойын нақты жеткізе алатын оқушыға қойылады.«4» деген баға – ұғым, ереже, анықтамаларды дұрыс түсініп, дәлелдей алатын, бірақ нақтылы жеткізе алмайтын, жекелеген қате жіберетін оқушыға қойылады.«3» деген баға – оқу материалындағы негізгі ережелерді, тәуелділіктерді үстірт түсінетін, ой-пікірді талдай алмайтын, жауабы жүйесіз, мұғалім көмегімен жауап беретін оқушыға қойылады.«2» деген баға – білімі жүйесіз, негізгі мен көмекшіні, теория мен фактіні ажырата алмайтын, жаттанды сөйлейтін, бағдарламаны игеруге мүмкіншілігі жоқ, бағдарлама материалын түсінбейтін оқушыға қойылады.

Қолданылған әдебиеттер тізіміОқушылар үшін:Гайворонский И.В Анатомия и физиология человека М.Академия 2009 ж. Нұртаева Қ.С Ешмұхаметова «Ген, тіршілік және денсаулық» Алматы 1990 ж. Мұхаметжанов К.К.,Касымбекова Т. Жалпы биология Мектеп.Алматы 2010 4. Нұртаева Қ.С Ешмұхаметова. «Ген, тіршілік және денсаулық» Алматы 1990 ж. Скурхин И.М. «Дұрыс тамақтана білесіз бе?» Алматы «Қайнар» 1998 жМұғалімдер үшін:Воробьева Е.А,Гуабар А.В,Сафьянникова Е.Б «Анатомия и физиология» Москва «Медицина» 1981 ж. Дүйсембин,З Алиакпарова «Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы». Қазымбет П.Л,.Аманжолова Қ,Нұртаева М «Медициналық биология». Сәтбаев Х.Қ,Нілдібаева Ж.Б ,Өтепбергенова Ә.А. «Адам физиологиясы» Алматы: «Білім» 1995 ж. 5.Х.Әбішев «Адам анатомиясы мен физиологиясы» Алматы 1984 ж

ПРОГРАММАНАНОТЕХНОЛОГИЯ

ДЛЯ УЧАЩИХСЯ 11 КЛАССОВ

Бектасова Д.М.,учитель физики школы-лицея № 28 им. М.Маметовой

Рецензент: МолдабековаМ.С., д.п.н., профессор кафедры «Теоретической и экспериментальной физики» КазНПУ им. Абая

Пояснительная запискаПредложенный курс «Нанотехнология» предназначен для учащихся 11 классов. Курс

опирается на знания, полученные учащимися при изучении физики, химии и биологии в основной школе, и рассчитан на 1 год (34 часа).

Цель курса: формирование у школьников основных понятий по нанотехнологиям, предоставление учащимся возможности удовлетворить индивидуальный интерес к изучению практических приложений физики в процессе познавательной и творческой деятельности при проведении самостоятельных экспериментов и исследований, а также представление о работе современного ученого, занимающегося физикой, химией и биологией.

Нанотехнология – одна из наиболее динамично развивающихся областей современной физики, по ряду проблем граничащая с химией и биологией. Одновременно это основа новой техники, что позволяет говорить об очередной технической революции во всех областях жизнедеятельности человека. «По многим прогнозам, именно развитие нанотехнологий определит облик XXI века, подобно тому, как открытие атомной энергии, изобретение лазера и транзистора определили облик XX столетия». Изучение основ нанотехнологии позволяет подготовить новые поколения к осознанному восприятию принципиально изменившегося подхода к созданию материалов и устройств техники XXI в.

Основные задачи курса: познакомить учащихся с современными достижениями и перспективами в науке и

технологиях; способствовать профессиональной ориентации выпускников школ; приобретение учащимися знаний о влиянии размеров атомных структур на их физические

свойства; о конкретных наноструктурах и перспективах их использования в современной технике; о современных методах наблюдения отдельных атомов и манипулирования отдельными атомами; о достижениях и перспективах использования нанотехнологии в технике, биологии, медицине, вычислительной технике; об истории развития нанотехнологии и научной деятельности создавших ее ученых;

приобретение общеучебных умений: работать со средствами информации (учебной, справочной, научно-популярной литературой, средствами дистанционного образования, текущей научной информацией в Интернете); готовить сообщения и доклады, оформлять их и представлять;

обобщать знания, полученные при изучении физики, химии и биологии; использовать технические средства обучения и средства новых информационных технологий; участвовать в дискуссиях;

формирование представлений об использовании различных физических свойств и особенностей наноструктур в современной технике, роли экономического и экологического факторов; о роли компьютерного моделирования в создании новых структур и материалов;

воспитание научного мировоззрения и эстетическое воспитание; развитие у учащихся функциональных механизмов психики – восприятия, мышления, речи, а

также типологических и индивидуальных свойств личности: интересов, способностей, в том числе творческих, самостоятельности, мотивации.

Сфера нанотехнологий считается во всем мире ключевой темой для технологий XXI века, что является актуальностью курса. Освоив данный элективный курс, учащиеся не только получат новые знания об этой отрасли науки, но и научатся работать на специальном оборудовании, освоят на практике сканирующую зондовую микроскопию; познакомятся с современными достижениями нанотехнологий и областью их применения.

Предлагаемый курс позволяет расширить и углубить представления учащихся о влиянии размеров атомных структур на их разнообразные физические свойства (механические, электрические, магнитные, оптические) и активизировать знания по соответствующим разделам школьного курса физики. Подчеркивается квантовая природа наночастиц. Примером природных наноструктур служат многие биологические объекты. Поэтому данный курс не только соответствует общим задачам, стоящим перед обучением физике в старших классах средней школы, но и активизирует межпредметные связи: физика – химия, физика – информатика и физика – биология. Учащиеся получают возможность познакомиться на качественном уровне с принципиально новыми физическими явлениями и новыми фундаментальными научными проблемами. Одной из важнейших особенностей курса является его политехническая направленность, конкретная демонстрация использования достижений физической науки в новейшей технике. Исторический аспект развития нанотехнологии, начиная со знаменитой лекции Ричарда Феймана в 1959г. и заканчивая работами нобелевского лауреата академика Ж.И.Алферова, позволяет на конкретном примере показать логику развития физики и ее применений и усилить эмоциональную составляющую восприятия материала курса.

Данный элективный курс на примере знакомства со свойствами нанообъектов позволит расширить представления школьников о физической картине мира, приобрести знания об истории возникновения нанотехнологий; реализовать межпредметные связи, познакомить учащихся с методами, используемыми при создании нанообъектов, с уникальными свойствами наноматериалов, об областях их применения и перспективах развития.

Элективный курс включает в себя два блока: теоретический курс, в котором рассматриваются общие вопросы по нанотехнологиям и даются основные понятия, и блок, который включает в себя лекции.

Предлагаемый курс соответствует задачам, стоящим перед обучением физике в старших классах средней школы, способствует формированию целостной картины мира на разных уровнях размерности физ. систем. Изучение процессов самоорганизации при формировании наноструктур и примеры использования биологических наноструктур как элементов технологии позволяет с единых позиций рассматривать природные и искусственные наноструктуры, что способствует формированию общего научного мировоззрения.

При проведении занятий целесообразны такие формы обучения, как лекции (вводные к разделам), семинары, самостоятельная работа учащихся (коллективная, групповая, индивидуальная), консультации.

Элективный курс полезен для учащихся всех профилей обучения. Следует отметить, что для гуманитарного направления можно усилить описательную составляющую курса, для биолого-химических классов сделать дополнительные акценты, например, на ряде свойств химических полимеров и др. биоорганических объектов.

Констатирующая (содержательная) частьПредметом изучения курса являются следующие объекты:Основные классы наноматериалов, их свойства, в том числе используемые в волоконной

оптике.Нанотехнологии синтеза материалов, применяемых в элементах, приборах, устройствах волоконной оптики.

Понятие о нанообъектах и наноматериалах(3 часа )

Наноструктуры – объекты, между молекулами и макроскопическими телами. Примеры природных и синтезированных наноструктур (ДНК, частицы природных глин, фуллерены, магнитные кластеры и др.). Особенности физических свойств наноструктур, связанные с их размерами (размерный эффект). Роль поверхности. Проявления квантовых эффектов. Новая парадигма получения материалов сборкой «снизу вверх».

Нанотехнология – основа техники будущего. Перспективы создания и использования материалов, систем и устройств со структурой в наномасштабе. Понятие о процессах самоорганизации и их роль (самосборка) в формировании наноструктур. Концепция Дрекслера: нанороботы и их самовоспроизводство.

Экспериментальные методы - «глаза» и «пальцы» нанотехнологии(4 часа )Туннельный эффект и принцип работы сканирующего туннельного микроскопа (СТМ).

История создания СТМ. Примеры их применения.Атомный силовой микроскоп (АСМ). Принцип работы, устройство, режим работы.

Определение методом АСМ структуры природных и искусственных нанообъектов. Манипулирование с помощью АСМ отдельными атомами.

Магнитный силовой микроскоп и его возможности. Оптический микроскоп ближнего поля, преодоление дифракционного предела. Оптический и магнитный пинцеты.

Фуллерены и нанотрубки(4 часа)История открытия фуллеренов. Строение и особенности электронной структуры. Углеродные

нанотрубки. Фуллерены и нанотрубки - новая аллотропная форма углерода. Методы получения углеродных нанотрубок.

Зависимость электрических свойств углеродных нанотрубок от их строения. Использование углеродных нанотрубок в наноэлектронике (гетеропереход, дисплей и пр.). Сверхпроводимость нанотрубок.

Теоретическая прочность твердых тел и высокопрочные материалы. Прочность углеродных нанотрубок , перспективы использования их механических свойств.

Неуглеродные нанотрубки, особенности их структуры и свойств. Наноконтейнеры на базе фуллеренов и нанотрубок. Перспективы их использования в биологии и медицине. Многослойные нанотрубки.

Применение нанотрубок в качестве весов, кантилеверов и пр.Магнитные кластеры и магнитные наноструктуры( 4 часа )Магнитные кластеры на основе железа и марганца, особенности их магнитных свойств

( «мезоскопические магниты» ). Магнитные кластеры и запоминающие устройства с высокой плотностью записи информации.

Суперпарамагнетизм . Явление тунеллирования магнитного момента в ферромагнитных наночастицах. Наноматериалы с эффектом гигантского магнитного сопротивления ( магнитные мультислои), их использование для записи и чтения информации. Использование магнитных кластеров, изолированных внутри нанотрубок.

Применение магнитных нанокластеров в медицине.Наномембраны и вторичные структуры на их основе.Нанопроволоки( 2 часа )Использование ускоренных ионов для получения трековых полимерных наномембран;

применение наномембран.Получение с помощью электролиза вторичных структур - нанопроволок. Магнитное

сопротивление в нанопроволоках и наномостиках. Нанопроволоки (нанонити) на основе дрожжевых белков.

Квантовые точки, полупроводниковые сверхрешетки( 3 часа )Самосборка германиевых «пирамид». Квантовые компьютеры, кубиты. Полупроводниковые

сверхрешетки - новый тип полупроводников. Композиционные и легированные сверхрешетки , их использование. Отрицательное электросопротивление.

Фотонные кристаллы - оптические сверхрешетки( 4 часа )Дифракционная решетка как одномерная фотонная структура. Качественное представление о

дифракции на двумерной и трехмерной фотонной структуре. «Зонная теория» для фотонов: фотонные проводники , изоляторы , полупроводники и сверхпроводники.

Перспективы применения фотонных кристаллов для построения лазеров нового типа, оптических интегральных схем, хранения и передачи информации. История создания и исследования фотонных кристаллов. Кластерная сверхрешетка опала.

Применение драгоценных камней в квантовых оптических технологиях XX -XXIвв.

Консолидированные наноструктуры( 3 часа )Наночастицы и кластеры металлов. Магические числа. Понятие о фрактальной размерности.

Металл-полимерные нанокомпозиты, наноструктурные твердые сплавы, наноструктурные защитные покрытия и пр.

Нанотехнология в биологии и медицине( 5 часов )Использование сканирующей микроскопии для исследования микроскопических структур и

процессов в биологических системах. Нанороботы в организме человека. Наноактюаторы (наномоторы ), использующие биологические наноструктуры. Тканиевая инженерия (создание биологических тканей). Нанотехнология изготовления ДНК- чипов и расшифровка геномов человека и растений. Нанотехнология и охрана окружающей среды (наноструктуры с иерархической самосборкой для адсорбции атомов тяжелых металлов, нанопористые материалы для очистки воды, наносенсоры и пр.).

Теория и компьютерное моделирование наноструктур( 1 час )Развитие нанотехнологии в Казахстане и других странах мира( 1 час )В ходе курса учащиеся самостоятельно находят информацию для докладов и сообщений,

подбирают и реферируют тексты из учебной, научно-популярной литературы, сайтов Интернета, компьютерных обучающих программ, выбирают соответствующий иллюстративный материал. Кроме письменного представления докладов и сообщений возможно их представления в виде общего проекта. Уровень самостоятельности при осуществлении этой деятельности учащимися и характер помощи со стороны учителя варьируется в зависимости от их подготовленности и сложности материала.

После изучения курса учащиеся должны знать: историю развития нанотехнологии; имена и основные научные достижения ученых, сделавших существенный вклад в ее

развитие; (на уровне восприятия) отличительные особенности наноструктур в целом и основные

примеры природных и синтезированных наноструктур; иметь представление о физико-химических и биологических свойствах наночастиц,

наноструктур и наноматериалов и процессах; основные классы наноматериалов и их свойства; основные достижения и перспективы применения нанотехнологии в электронике, биологии,

медицине, охране окружающей среды; основные нанотехнологии получения современных наноматериалов, в том числе, оптических

наноматериалов; основные тенденции и направления развития оптического материаловедения, оптических

технологий; роль нанотехнологии в целом в жизнедеятельности человека в XXI в.; принципиальное влияние размеров наночастиц на их физические свойства; перспективы так называемого «молекулярного дизайна», включающего наноструктуры как

неорганического, так и органического и биологического происхождения;Учащиеся должны уметь:

работать со средствами информации, в том числе компьютерными (уметь искать и отбирать информацию, систематизировать и корректировать ее, составлять рефераты);

пользоваться методами поисковых систем, методами исследовательской работы в области наноматериалов и нанотехнологий;

готовить сообщения и доклады и выступать с ними; участвовать в дискуссиях; оформлять сообщения и доклады в письменном и электронном виде, подбирать к докладам,

сообщениям, рефератам иллюстрированный материал и корректировать его.В конце изучения теоретического блока предусмотрено выполнение учащимися тестового

задания, позволяющего определить уровень сформированности знаний по теме курса. По окончании изучения второго блока предусмотрено проведение заключительного занятия в форме итоговой конференции, на которой обобщаются и систематизируются знания учащихся по всему материалу элективного курса.

Нормативная часть№ Название темы Количество часов Форма проведения Образовательный

продуктВсего Лекции Практика

1 Понятие о нанообъектах и наноматериалах

3 2 1 Лекцияпрактика Конспект, схема

2

Экспериментальные методы-«глаза» и

«пальцы» нанотехнологии

4 2 2 ЛекцияПрактикаСеминар

Конспект, Компьютерное моделирование,

доклад

3 Фуллерены и нанотрубки

4 2 2 ЛекцияСеминар

Конспект, схема, презентации

4 Магнитные кластеры и наноструктуры

4 2 2 ЛекцияПрактика

Конспект, таблица, исследовательская

работа

5 Наномембраны и нанопроволоки

2 1 1 Лекцияпрактика Доклад, презентция

6Квантовые точки,

полупроводниковыесверхрешетки

3 1 2 Лекция ПрактикаСеминар

Конспект, разработка моделей

7Фотонные кристаллы -

оптические сверхрешетки

4 2 2 ЛекцияСеминарПрактика

Конспект, самостоятельное

решение проблемы

8 Консолидированные наноструктуры

3 2 1 Лекция Практика Конспект, таблицы

9 Нанотехнология в биологии и медицине

5 2 3 Лекция, семинарСамостоятельная

работа

Конспекты, схемы Решение проблемы

10 Теория компьютерного моделирования

1 - 1 Семинар Работа на ПК

11 Развитие нанотехнологии

1 0,5 0,5 ЛекцияСеминар

Исторический анализ, выводы и

гипотезыКалендарное планирование

№ Название темы Количество часов

1 Что такое наноструктуры? 12 Особенности физ. свойств наноструктур, связанные с их размерами 13 Нанотехнология. Концепция Дрекслера 14 Сканирующий туннельный микроскоп. 15 Атомный силовой микроскоп 16 Магнитный силовой микроскоп 17 Оптический и магнитный пинцеты 18 История открытия фуллеренов 19 Фуллерены и углеродные нанотрубки - новая аллотропная форма углерода 110 Теоретическая прочность твердых тел и высокопрочных материалов 111 Применение нанотрубок в качестве весов и пр. 112 Магнитные кластеры и запоминающие устройства 113 Суперпарамагнетизм 114 Использование магнитных кластеров, изолированных внутри нанотрубок 115 Применение магнитных нанокластеров в медицине 116 Получение и использование наномембран 117 Нанопроволоки на основе дрожжевых белков 118 Самосборка германиевых «пирамид» 119 Полупроводниковые сверхрешетки 120 Отрицательное электросопротивление 121 Перспективы применения фотонных кристаллов 122 Представление о дифракции на двух- и трехмерной фотонной структуре 123 История создания и исследования фотонных кристаллов 1

24 Применение драгоценных камней в квант-оптических технологиях 125 Наночастицы и кластеры металлов 126 Понятие о фрактальной размерности 127 Металл-полимерные нанокомпозиты 128 Использование сканирующей микроскопии в биосистемах 129 Нанороботы в организме человека 130 Тканевая инженерия 131 Нанотехнология и окружающая среда 132 Нанотехнология и окружающая среда 133 Компьютерное моделирование наноструктур 134 Нанотехнология в Казахстане и других странах мира 1

Информационно-методическая частьРабота учащихся по представленному курсу оценивается в конце первого и второго полугодия

с учетом активности, качества содержания и оформления докладов, выступлений в дискуссиях, подготовленных наглядных материалов.

Система оценивания: знание основных этапов постановки исследований и экспериментов, основных понятий

и положений теории, законов, правил, формул, общепринятых символов обозначения физических величин, единиц их измерений (проверяется тестированием);

умение подготовить лабораторное оборудование, провести опыт, необходимые расчеты и делать выводы на основании полученных данных (проверяются отчеты о выполнении практических работ);

умение отбирать, изучать и систематизировать информацию, полученную из научно-популярной литературы и других источников (оценивается информация при представлении докладов, рефератов, и презентаций).

Оценка «5» ставится в том случае, если учащийся показывает верное понимание физической сущности рассматриваемых явлений и закономерностей, дает точное определение и истолкование основных понятий и законов, теорий, а также правильное определение физических величин, их единиц и способов измерения; правильно выполняет чертежи, схемы и графики; строит ответ по собственному плану, сопровождает рассказ новыми примерами, умеет применять знания в новой ситуации при выполнении практических заданий; может устанавливать связь между изучаемым и ранее изученным материалом по курсу физики, а также с материалом, усвоенным при изучении других предметов.

Оценка «4» ставится в том случае, если ответ ученика удовлетворяет основным требованиям к ответу на оценку 5, но без использования собственного плана, новых примеров, без применения знаний в новой ситуации, без использования связей с ранее изученным материалом, усвоенным при изучении других предметов; если учащийся допустил одну ошибку или не более двух недочетов и может исправить их самостоятельно или с небольшой помощью учителя.

Оценка «3» ставится в том случае, если учащийся правильно понимает физическую сущность рассматриваемых явлений и закономерностей, но в ответе имеются отдельные пробелы в усвоении вопросов курса «Нанотехнолоия», не препятствующих дальнейшему усвоению программного материала, ученик умеет применять полученные знания при решении простых задач с использованием готовых формул, но затрудняется при решении задач, требующих преобразования некоторых формул; допустил не более одной грубой и одной негрубой ошибки, не более двух-трех негрубых недочетов.

Оценка «2» ставится в том случае, если учащийся не овладел основными знаниями в соответствии с требованиями и допустил больше ошибок и недочетов, чем необходимо для оценки 3.

Оценка «1» ставится в том случае, если ученик не может ответить ни на один из поставленных вопросов.

Список использованной литературы1. Алфимова М.М. Занимательные нанотехнологии. - М.: Парк- медиа: Бином. Лаборатория знаний, 2011. - 96 с.: ил.

2. Гудилин Е.А. и др. Богатство наномира. Фоторепортаж из глубин вещества / под ред. Ю.Д. Третьякова. - М.: Парк-медиа: Бином. Лаборатория знаний, 2010. - 171 с. : цв. ил.

3. Кларк Э. Р., Эберхардт К. Н.. Микроскопические методы исследования материалов. - М.: Техносфера, 2007. - 376 с. .4. Миронов В. Л. Основы сканирующей зондовой микроскопии. - М.: Техносфера, 2005 г. - 144 с.5. Нанотехнологии. Азбука для всех / Под ред. Ю. Д. Третьякова. - М.: ФИЗМАТЛИТ, 2009. -368 с.6. Синдо Д., Оикава Т.. Аналитическая просвечивающая электронная микроскопия. - М.: Техносфера, 2006. - 256 с.7. Сканирующая зондовая микроскопия, спектроскопия и литография: учеб. пособие. - М., НИИФП, ЗАО «НТ-МДТ».8. Сканирующая электронная микроскопия и рентгеноспектральный микроанализ. - М.: Техносфера, 2009. - 208 с.9. Эгертон Р.Ф.. Физические принципы электронной микроскопии. - М.: Техносфера, 2010. - 304 с.

Средства обучения:1. Слайды2. Графические иллюстрации3. Сайты в Интернете, распечатки сайтов4. Научно-популярная литература5. Дидактические материалы6. Учебники по физике, химии, биологии для старших классов 7. Компьютерная обучающая программа «Открытая физика».


РОБОТОТЕХНИКАдля 3 – 4 – 5 – 6 – 7 - 8 классов

(для каждого класса всего – 68 ч, по 2 ч. в неделю)

Пак Л.А.,преподаватель робототехники ИП «NurACADEMY»

Рецензент: Макашев Е.П., к.ф-м.н, доцент КазНУ им. аль- Фараби

Пояснительная запискаОсновная задача современной школы - воспитание гармонично развитой личности, способной

применять свои знания на практике в любой жизненной ситуации. В связи с тем, что в настоящее время происходит активный процесс технологизации и информатизации образовательного процесса, назрела реальная необходимость проводить уроки практической робототехники (конструирования роботов), на которых для решения поставленных задач от учащихся требуется проявление своих знаний по целому комплексу предметов: математике, физике, программированию.Актуальность. В настоящее время в школьной программе предмет «Робототехника» отсутствует. Но конструкторы ЛЕГО можно применять на уроках математики, физики, информатики, технологии. В последнее время растёт число учащихся, проявляющих большой интерес к робототехнике как отдельной научно-практической (прикладной) отрасли знаний. Успех любого обучения кроется в подходе, основанном на формуле: формирование коммуникативных навыков + изучение современных технологий + овладение академическими знаниями. Робототехника объединяет все эти составляющие. Коммуникативные навыки развиваются при работе над учебным проектом в команде. Как правильно собрать модель? Как сделать так, чтобы всё вращалось и двигалось? Ответы на эти вопросы углубляют и расширяют технологические знания. Без изучения математики, физики, информатики нельзя решить ни одну задачу по робототехнике. Мотивация имеется и у учителя – ведь соревнования по робототехнике приравниваются к предметным олимпиадам. Педагогическая целесообразность. Изучение робототехники повышает функциональную грамотность школьников. Знания, которые не применяются на практике, откладываются в «дальний ящик» нашей памяти. Решая практические задачи с помощью робота, учащиеся применяют умения решать и вычислять. При презентации модели демонстрируются полученные знания, а при её усовершенствовании развиваются определённые навыки, необходимые для решения более сложных задач.

Робототехника развивает творческое, критическое, вербальное мышление. При неправильной работе конструкции нужно быстро принять решение и реализовать его, что очень высоко ценится в современном мире. Занимаясь робототехникой, школьники повышают мотивацию, учатся генерировать и выдвигать интересные идеи, придумывать и реализовывать собственные проекты и разработки.

Цель. Привлекать школьников к технологии конструирования, созданию нового, овладению навыками графического и текстового программирования, развивать чувство удовлетворения от выполненной работы, формировать умение мыслить быстро, креативно, логически правильно, мотивировать стремление стать настоящими инженерами будущего.ЗадачиОбразовательные:

Организовать внеурочную деятельность учащихся, используя разработки по робототехнике в области образования.

Изучить базовые технологии создания роботов. Осуществлять межпредметные связи с физикой, информатикой и математикой. Научить школьников решать ряд инженерных задач, результатом каждой из которых будет

работающий механизм – запрограммированный робот.Развивающие:

Формировать инженерное мышление, навыки конструирования и программирования. Вырабатывать внимательность, аккуратность, мелкую моторику. Развивать креативное, тактическое и вербальное мышление, воображение. Мотивировать стремление постоянно придумывать и реализовывать новые идеи, участвовать в

конкурсах и состязаниях роботов в качестве закрепления изученного материала и в целях активации процесса обучения.Воспитательные:

Формировать коммуникативные навыки. Побуждать к получению лучшего результата при создании собственных конструкций. Повышать мотивацию учащихся к получению новых знаний и созданию собственных

роботизированных систем.Особенности. При изучении робототехники используют два основных подхода: формальный и конструирование по образцу. Первый основан на формальном описании «кирпичиков» конструктора ЛЕГО и использовании их при решении задач, основанных на изученных и понятных элементах. При втором подходе ученикам сначала выдаются готовые схемы сборки, рассказывается, что именно они должны сделать, и предлагается сконструировать похожую модель или изменить уже имеющуюся. Такой подход дает возможность использовать на практике достаточно сложные конструкции. При этом всё познаётся через труд, преодоление (собственных) ошибок в процессе решения задач. Этот принцип определяет структуру занятий: изучение, обсуждение и закрепление нового материала, эксперименты с конструкциями, самостоятельное решение задач различного уровня сложности.

Констатирующая (содержательная) часть3 класс

Введение в робототехникуВсего 68 часа (2 часа в неделю).

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Знакомство с «кирпичиками» LEGO(1ч.)Раздел 1. Введение в конструирование. Знакомство с элементами конструктора LEGO. (9ч.)Названия и принципы крепления деталей.Программное обеспечениеLEGOMINDSTORMSEducationEV3Подключение моторов, датчиков.Работа с модулем EV3: настройки, программирование. Работа с кнопками управления на модуле EV3.Раздел 2. Введение в 3D конструированиеLEGODigitalDesigner. (10ч.)Интерфейс программы. Панель инструментов. Первые 3D конструкции.Проект «Дом своей мечты».Проект «Создай героев».Проект «Строительство высокой башни». Проект «Построй своего робота – помощника».Раздел 3. Программное обеспечение LEGOMINDSTORMSEducationEV3. (10ч.)Интерфейс ПО, основное окно ЛОББИ.Введение в программирование в среде LabVIEW. Команды меню. Линейный алгоритм. Моя первая программа.Работа со справкой.Раздел 4. Простейшие механизмы. (14ч.)

Механическая передача: зубчатые колеса, повышающая зубчатая передача, понижающая зубчатая передача, передаточное отношение, конические зубчатые колеса.«Раскрути волчок».Редуктор. Червячный редуктор. Подъемные механизмы.Хватательные механизмы.Раздел 5. Встроенные инструменты ПО LEGO. (4ч.)Работа с изображением.Работа со звуком.Раздел 6. Конструирование платформы на одном моторе. Основы управления роботом. (20ч.)Обзор одномоторных механизмов.Конструирование платформы на основе большого мотора.Проект«Сделайте так, чтобы он двигался».Изучение работы платформы: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.Проект «Гонки по прямой».Проект «Синхронное движение роботов».Конструирование платформы на основе среднего мотора с применением конусных зубчатых колёс.Изучение работы платформы на основе среднего мотора: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.Сравнение работы большого и среднего моторов.Проект «Построй парк развлечений: качели, колесо обозрения, трасса для гонок».

4 классРобототехника

Всего 68 ч. (2 ч. в неделю)Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала. Простые механизмы. (1ч.)Раздел 7. Перемещение предмета. Роботы манипуляторы.(7ч.)Конструирование платформы на одном большом моторе с захватом на среднем моторе.Режим Ожидания.Проект «Кто быстрей принесет предмет?»Проект «Вальс для робота»Раздел 8. Гусеничные механизмы на одном моторе. (4ч.)Обзор гусеничных механизмов. История гусеничной передачи.Конструирование платформы на гусеничной передаче.Исследование движения: преодоление препятствия, движение по наклонной плоскости. Совершенствование модели.Раздел 9. Шагающий робот на одном моторе. (8ч.)Обзор шагающих роботов.Конструирование шагающего робота на одном моторе.Исследование движения: скорость перемещения, преодоление препятствий в виде ступенек, движение по наклонной плоскости вверх/вниз.Раздел 10. Творческие проекты (8ч.)Состязания роботов: сумо, эстафета с роботами.Парад роботов.Бал роботов.Космические роботы.Раздел 11. Конструирование платформы на двух моторах. Основы управления роботом. (14ч.)Блок Рулевое управление.Изучение работы платформы: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.Различные повороты.Движение платформы по заданной траектории: поворот направо, налево, полный поворот, по кругуДатчик мотора.Блок Независимое управление.

Конструирование платформы на 4 колесах.Исследование работы робота на 4-х колесах: поворот, полный поворот, измерение скорости.Практическое решение задач на движение: навстречу, параллельно, вдогонку. Сравнение теоретических данных и экспериментальных данных.Раздел 12. Сделай робота сильнее (робот – тягач). (6ч.)Механическая понижающая передача.Конструирование робота – тягача.Исследование работы робота – тягача: скорость движения, повороты при различных сочетаниях зубчатых колес.Сравнение движения базовой платформы и робота – тягача: скорость движения, масса сдвигаемой платформы, расчет передаточного отношения.Раздел 13. Сделай робота быстрее (робот – гонщик). (6ч.)Механическая повышающая передача.Конструирование робота – гонщика.Исследование работы робота – гонщика: скорость на старте, траектория остановки, повороты.Вычисление максимальной скорости движения при мощности мотора 80.Проект «Машина будущего».Раздел 14. Сделай робота умнее. Регистрация данных с датчика. (10ч.)Датчик касания.Датчик расстояния.Гироскопический датчик.Датчик цвета.Применение показаний с датчиков при программировании.Раздел 15. Соревнования по робототехнике. (4ч.)Кегельринг.Следование по линии.

5 класс.Робототехника

Всего 68 часов (2 ч. в неделю)Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала: работа модуля, работа большого и среднего моторов.Раздел 16. Сделай робота умнее. Среда программирования. (23ч.)Работа с переменной. Генератор случайных чисел.Проект «Тёмная лошадка» - применение блока Случайное число.Проект «Улитка».Работа с блоком ИНТЕРВАЛ.Работа с блоком ЛОГИЧЕСКИЕ ОПЕРАЦИИ.Работа с блоком СРАВНЕНИЕ.Циклический алгоритм. Цикл Пока, цикл До, цикл Подсчет.Решение параллельных задач.Творческий проект «Робот - щенок».Раздел 17. Гусеничный робот на двух моторах. (6ч.)Обзор гусеничных механизмов. История возникновения танка (трактора).Конструирование робота – танка.Исследование движения робота по прямой, на поворотах, по неровной поверхности, по наклонной плоскости вверх/вниз.Сравнение параметров движения робота на колесах и робота на гусеницах: скорость, преодоление препятствий, движение по наклонной плоскости.Раздел 18. Робот - охранник (10ч.)Конструирование и сборка робота.Преодоление препятствий.Лестница. Подъем и спуск.Определение присутствия другого.Алгоритмы ветвления и цикла.Раздел 19. Лестничный вездеход (10ч.)Соединение гусеничного тракта в виде правильного треугольника.

Исследование принципа работы.Преодоление препятствий.Сборка модели лестничного вездехода.Исследование работы модели.Раздел 20. Основы управления роботом. (8ч.)Работа с датчиками. Режим регистрации данных. Применение данных с датчиков при программировании робота.Эстафета с роботами 4 по 50см.Прохождение лабиринта.Раздел 21. Соревнования по робототехнике. (10ч.)Движение по черной линии с препятствиями.Кегельринг.Сумо на гусеничных роботах.Творческий проект «Автоматизированный склад. Движение по черной линии до определенного места».


Всего 68 часов (2 ч. в неделю)Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала.(2ч.)Раздел 22. Основы управления роботом (14ч.)Релейный регулятор.Пропорциональный регулятор.Защита от застреваний.Траектория с перекрестками.Пересеченная местность.Анализ показаний разнородных датчиков.Синхронное управление двигателями.Раздел 23. Обход лабиринта. Использование различных датчиков. (8ч.)Центр коридора. Определение расстояния.Запоминание команды и выполни всё наоборот.Поиск выхода. Выход найден. Поиск безопасного положения.Соревнования роботов «Кто быстрее найдет выход из лабиринта»Раздел 24. «Робот-барабанщик» (6ч.)Кулачковый механизм в быту.Слушаем ритмы.Робот-барабанщик на двух моторах.Отличительные характеристики.Творческий проект «Музыкальный робот – барабанщик»Раздел 25. Удаленное управление. Управление роботом через bluetooth. (18ч.)Передача числовой информации.Кодирование при передаче.Управление моторами через bluetooth.Устойчивая передача данных.Простейший искусственный интеллект.Проект «Пульт дистанционного управления»Раздел 26. Игры роботов (22ч.)Проект «Боулинг»Проект «Баскетбол»Проект «Управляемый футбол роботов»


Всего 68 часов (2 ч. в неделю)Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала: базовые алгоритмы (2ч.)

Раздел 27. Повторение. Основные понятия механической передачи. (10ч.)Передаточное отношение.Регулятор.Управляющее воздействие.

Решение практических задач.Раздел 28. Повторение. Базовые регуляторы . Задачи с использованием релейного многопозиционного регулятора и пропорционального регулятора. (14ч.)Следование за объектом. Решение практических задач.Следование по линии.Решение практических задач.Следование вдоль стенки.Решение практических задач.Управление положением серводвигателей.Раздел 29. Исследование различных видов движения робота – машинки. (12ч.)Равномерное движение робота.Равноускоренное и равнозамедленное движение.Неравномерное движение. Расчет средней скорости.Движение по заданному графику.Раздел 30. Трехмерное моделирование. Создание трехмерных моделей конструкций из LEGO. (4ч.)Проекция и трехмерное изображениеСоздание руководства по сборкеКлючевые точкиСоздание отчета

Решение практических задач Раздел 31. Решение инженерных задач (4ч.)

Сбор и анализ данных. Обмен данными с компьютером.Простейшие научные эксперименты и исследования.

Раздел 32. Программирование и робототехника.(28ч.)Траектория с перекресткамиРобот, выбирающийся из лабиринта.Робот-манипулятор.Транспортировка шариков.6-ногий маневренный шагающий робот.Анализ показаний разнородных датчиков.Пересеченная местность.


Всего 68 часов (2 ч. в неделю)Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. (1ч.)Раздел 33. Повторение пройденного материала. Среда программирования LabVIEW. (17ч.)Структура программы.Команды управления движением.Работа с датчиками. Ветвления и циклы.Переменные.Подпрограммы.Массивы данных. Решение практических задач.Раздел 34. Повторение. Основные понятия механической передачи. (20ч.)Передаточное отношение, регулятор, управляющее воздействие.Проект «Подъем по лестнице».Проект «Постановка робота-автомобиля в гараж».Проект «Погоня: лев и антилопа».Раздел 35. Применение регуляторов в задачах стабилизации, поиска объекта, движение по заданному пути. (8ч.)Следование за объектом.Следование по линии.Следование вдоль стенки.Управление положением серводвигателей.

Раздел 36. Элементы теории автоматического управления (ТАУ) (22ч.)Релейный многопозиционный регулятор.Пропорциональный регулятор.Пропорционально-дифференциальный регулятор.Фильтры первого рода.Движение робота вдоль стенки.Движение по линии с двумя датчиками.Кубический регулятор.Преодоление резких поворотов.Шестиногий шагающий робот.ПИД-регулятор.Гонки по линии.

Нормативная часть.3 класс (2ч в неделю, всего 68 ч)

№ Название темыКоличество часов


Образовательный продуктВс

егоЛекция

Практика

1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Знакомство с «кирпичиками» LEGO

1 1Лекция. Презентация.

Конспект

Раздел 1. Введение в конструирование. Знакомство с элементами конструктора LEGO.

9 2,2 6,8

2 Названия и принципы крепления деталей. 1 1 Лекция Конспект

3Программное обеспечениеLEGOMINDSTORMSEducationEV3

2 0,5 1,5 Лекция. Практикум. Конспект

4 Подключение моторов, датчиков. 1 0,2 0,8 Лекция. Практикум. Конспект

5 Работа с модулем EV3: настройки, программирование. 3 1 2 Лекция.

Практикум. Конспект

6 Работа с кнопками управления на модуле EV3. 2 0,5 1,5 Лекция.

Практикум. Конспект

Раздел 2. Введение в 3D конструирование LEGODigitalDesigner.

10 0,8 9,2

7Интерфейс программы. Панель инструментов. Первые 3D конструкции.

2 0,8 1,2 Лекция. Практикум. Модель 3D

8 Проект «Дом своей мечты». 2 2 Практикум Модель 3D

9 Проект «Создай героев». 2 2 Практикум Модель 3D

№ Название темыКоличество часов Форма

проведенияОбразовательный продуктВс

егоЛекция

Практика

1 2 3 4 5 6 710

Проект «Строительство высокой башни». 2 2 Практикум Модель 3D

11

Проект «Построй своего робота – помощника». 2 2 Практикум Модель 3D

Раздел 3. Программное обеспечение LEGO MINDSTORMS Education EV3.

10 2,1 7,9

12

Интерфейс ПО, основное окно ЛОББИ. 2 0,5 1,5 Лекция.

Практикум Конспект

13

Введение в программирование в среде LabVIEW. 2 0,8 1,2 Лекция.

Практикум Конспект

14

Команды меню. Линейный алгоритм. Моя первая программа. 4 0,8 3,2 Лекция.

Практикум Программа

15 Работа со справкой. 2 2 Практикум Программа

Раздел 4. Простейшие механизмы. 14 3 11

16

Механическая передача: зубчатые колеса, повышающая зубчатая передача, понижающая зубчатая передача, передаточное отношение, конические зубчатые колеса.

4 1 3 Лекция. Практикум

Конструкция механической передачи

17 «Раскрути волчок». 1 1 Практикум Конструкция

пускателя

18

Редуктор. Червячный редуктор. Подъемные механизмы. 3 1 2 Лекция.

ПрактикумКонструкция редуктора

19 Хватательные механизмы. 6 1 5 Лекция.

Практикум

Конструкции хватательных механизмов

Раздел 5. Встроенные инструменты ПО LEGO. 4 1 3

20 Работа с изображением. 2 0,5 1 Лекция.

ПрактикумФайл изображения

21 Работа со звуком. 2 0,5 1 Лекция.

Практикум Звуковой файл



егоЛекция

Практика

1 2 3 4 5 6 7

Раздел 6. Конструирование платформы на одном моторе. Основы управления роботом.

20 2,7 17,3

22

Обзор одномоторных механизмов. 1 1 Лекция. Конспект

23

Конструирование платформы на основе большого мотора. 1 0,2 0,8 Лекция.

ПрактикумКонструкция робота

24

Проект «Сделайте так, чтобы он двигался». 2 2 Практикум Конструкция

робота

25

Изучение работы платформы: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.

2 2 ПрактикумКонструкция робота. Таблицы данных

26 Проект «Гонки по прямой». 2 2 Практикум Конструкция

робота

27

Проект «Синхронное движение роботов». 2 2 Практикум Конструкция

робота

28

Конструирование платформы на основе среднего мотора с применением конусных зубчатых колёс.

2 2 Практикум Конструкция робота

29

Изучение работы платформы на основе среднего мотора: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.

2 0,5 1,5 Лекция. Практикум

Конструкция робота. Таблицы данных

30

Сравнение работы большого и среднего моторов. 1 1 Практикум

Конструкция робота. Сравнительные таблицы

3 Проект «Построй парк 5 1 4 Лекция. Конструкция



егоЛекция

Практика

1 2 3 4 5 6 7

1 развлечений: качели, колесо обозрения, трасса для гонок». Практикум

парка. Презентация. Бизнес-план с расчетом себестоимости

Итого 68 12,8 55,2

4 класс



Образовательный продуктВсего Лекция Прак-

тика1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала. Простые механизмы.

1 1 Лекция Конспект

Раздел 7. Перемещение предмета. Роботы манипуляторы. 7 0,7 6,3

2Конструирование платформы на одном большом моторе с захватом на среднем моторе.


Конструкция робота

3 Режим Ожидания. 1 0,2 0,8 Лекция. Практикум Программа

4 Проект «Кто быстрей принесет предмет?» 2 2 Практикум

Конструкция робота. Программа

5 Проект «Вальс для робота» 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

Раздел 8. Гусеничные механизмы на одном моторе. 4 1,2 2,8

6 Обзор гусеничных механизмов. История гусеничной передачи. 1 1 Лекция.

Презентация конспект

7 Конструирование платформы на гусеничной передаче. 1 0,2 0,8 Практикум

8

Исследование движения: преодоление препятствия, движение по наклонной плоскости. Совершенствование модели.

2 2 Практикум

Конструкция робота. Программа. Таблицы данных


проведенияОбразовательный продуктВсего Лекция Прак-

тика1 2 3 4 5 6 7

Раздел 9. Шагающий робот на одном моторе. 8 1,2 6,8

9 Обзор шагающих роботов. 1 1 Лекция Конспект

10 Конструирование шагающего робота на одном моторе. 1 0,2 0,8 Практикум Конструкция

робота.

11

Исследование движения: скорость перемещения, преодоление препятствий в виде ступенек, движение по наклонной плоскости вверх/вниз.

6 6 Практикум Конструкция робота.

Раздел 10. Творческие проекты 8 8

12 Состязания роботов: сумо, эстафета с роботами. 2 2 Практикум


13 Парад роботов. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

14 Бал роботов. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

15 Космические роботы. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

Раздел 11. Конструирование платформы на двух моторах. Основы управления роботом.

14 1,7 12,3

16 Блок Рулевое управление. 1 0,5 0,5 Лекция. Практикум Программа

17

Изучение работы платформы: движение на заданное время с разной скоростью, движение на разное время с одинаковой скоростью, движение на заданное количество оборотов, движение на заданное количество градусов.



18

Различные повороты. Движение платформы по заданной траектории: поворот направо, налево, полный поворот, по кругу



19 Датчик мотора. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


20 Блок Независимое управление. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум Программа



тика1 2 3 4 5 6 7

21 Конструирование платформы на 4 колесах. 1 0,2 0,8 Лекция.

Практикум

Конструкция робота. Программа.

22Исследование работы робота на 4-х колесах: поворот, полный поворот, измерение скорости.



23

Практическое решение задач на движение: навстречу, параллельно, вдогонку. Сравнение теоретических данных и экспериментальных данных.



24 Конструирование робота – гонщика. 1 1 Практикум

Конструкция робота. Программа.

25

Исследование работы робота – гонщика: скорость на старте, траектория остановки, повороты. Вычисление максимальной скорости движения при мощности мотора 80.



26 Проект «Машина будущего». 2 2 Практикум Конструкция робота.

Раздел 12. Сделай робота сильнее (робот – тягач). (6ч.) 6 0,7 5,3

27 Механическая понижающая передача. 1 0,5 0,5 Лекция.

Практикум

Конструкция механической передачи.

28 Конструирование робота – тягача. 1 0,2 0,8 Лекция.

ПрактикумКонструкция робота.

29

Исследование работы робота – тягача: скорость движения, повороты при различных сочетаниях зубчатых колес.

2 2 ПрактикумКонструкция робота. Таблица данных

30

Сравнение движения базовой платформы и робота – тягача: скорость движения, масса сдвигаемой платформы, расчет передаточного отношения.

2 2 ПрактикумКонструкция робота. Таблица данных

Раздел 13. Сделай робота быстрее (робот – гонщик). 6 0,7 5,3

31 Механическая повышающая передача. 1 0,5 0,5 Лекция.

Практикум

Конструкция механической передачи

32 Конструирование робота – гонщика. 1 0,2 0,8 Лекция.

ПрактикумКонструкция робота.

33 Исследование работы робота – гонщика: скорость на старте, траектория остановки, поворотыВычисление максимальной

2 2 Практикум Конструкция робота. Таблица данных



тика1 2 3 4 5 6 7

скорости движения при мощности мотора 80.

34 Проект «Машина будущего». 2 2 Конструкция робота.

Раздел 14. Сделай робота умнее. Регистрация данных с датчика. (10ч.) 10 3,2 6,8

35 Датчик касания. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум

Конструкция робота с датчиком

36 Датчик расстояния. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


37 Гироскопический датчик. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


38 Датчик цвета. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


39 Применение показаний с датчиков при программировании. 2 2 Практикум

Конструкция робота с датчиком. Таблицы данных

Раздел 15. Соревнования по робототехнике. 4 4

40 Кегельринг. 2 2 Практикум Конструкция робота

41 Следование по линии. 2 2 Практикум Конструкция робота

Итого 68 10,4 57,6

5 класс



Образовательный продуктВсего Лекция Прак-

тика1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала: работа модуля, работа большого и среднего моторов

1 1 Лекция. Конспект

Раздел 16. Сделай робота умнее. Среда программирования.

23 4 19

2 Работа с переменной. 1 0,2 0,8 Лекция. Практикум

Конспект. Программа

3 Генератор случайных чисел. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум




тика1 2 3 4 5 6 7

4Проект «Тёмная лошадка» - применение блока Случайное число.

2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

5 Проект «Улитка». 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

6 Работа с блоком ИНТЕРВАЛ. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


7 Работа с блоком ЛОГИЧЕСКИЕ ОПЕРАЦИИ. 2 0,5 1,5 Лекция.

Практикум


8 Работа с блоком СРАВНЕНИЕ. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


9 Циклический алгоритм. Цикл Пока, цикл До, цикл Подсчет. 2 1 1 Лекция.

Практикум


10 Решение параллельных задач. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


11 Творческий проект «Робот - щенок». 6 6 Практикум


Раздел 17. Гусеничный робот на двух моторах. 6 1,2 4,8

12Обзор гусеничных механизмов. История возникновения танка (трактора).

1 1 Лекция. Презентация Конспект

13 Конструирование робота – танка. 1 0,2 0,8 Лекция.

Практикум


14

Исследование движения робота по прямой, на поворотах, по неровной поверхности, по наклонной плоскости вверх/вниз.


Конструкция робота. Программа. Таблица данных

15

Сравнение параметров движения робота на колесах и робота на гусеницах: скорость, преодоление препятствий, движение по наклонной плоскости.



Раздел 18. Робот – охранник 10 1 9

16 Конструирование и сборка робота. 2 0,8 1,2 Лекция.

Практикум


17 Преодоление препятствий. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

18 Лестница. Подъем и спуск. 2 2 Практикум Конструкция робота.



тика1 2 3 4 5 6 7

Программа

19 Определение присутствия другого. 2 2 Практикум


20 Алгоритмы ветвления и цикла. 2 0,2 1,8 ПрактикумКонструкция робота. Программа

Раздел 19. Лестничный вездеход 10 1 9

21Соединение гусеничного тракта в виде правильного треугольника.



22 Исследование принципа работы. 2 2 Практикум


23 Преодоление препятствий. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

24 Сборка модели лестничного вездехода. 3 3 Практикум


25 Исследование работы модели. 1 1 Практикум Таблица данныхРаздел 20. Основы управления роботом. 8 8

26

Работа с датчиками. Режим регистрации данных. Применение данных с датчиков при программировании робота.


27 Эстафета с роботами 4 по 50см. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

28 Прохождение лабиринта. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

Раздел 21. Соревнования по робототехнике. 10 10

29 Движение по черной линии с препятствиями. 2 2 Практикум


30 Кегельринг. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

31 Сумо на гусеничных роботах. 2 2 ПрактикумКонструкция робота. Программа

32

Творческий проект «Автоматизированный склад. Движение по черной линии до определенного места»


Итого 68 8,2 59,8

6 класс



тика1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала.


Конспект. Базовая платформа

Раздел 22. Основы управления роботом 14 4 10

2 Релейный регулятор. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


3 Пропорциональный регулятор 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


4 Защита от застреваний. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


5 Траектория с перекрестками. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


6 Пересеченная местность. 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


7 Анализ показаний разнородных датчиков. 2 2 Практикум Конструкция

робота. Программа

8 Синхронное управление двигателями. 2 2 Практикум Конструкция

робота. ПрограммаРаздел 23. Обход лабиринта. Использование различных датчиков.

8 2,4 5,6

9 Центр коридора. Определение расстояния. 2 0,8 1,2 Лекция.

ПрактикумКонструкция робота. Программа

10 Запоминание команды и выполни всё наоборот. 2 0,8 1,2 Лекция.


11 Поиск выхода. Выход найден. Поиск безопасного положения. 2 0,8 1,2 Лекция.


12Соревнования роботов «Кто быстрее найдет выход из лабиринта»

2 2 Практикум Конструкция робота. Программа

Раздел 24. «Робот-барабанщик» 6 0,7 5,3

13 Кулачковый механизм в быту. 1 0,2 0,8 Практикум Конструкция робота. Программа

14 Слушаем ритмы. 1 1 Практикум Конструкция робота. Программа

15 Робот-барабанщик на двух моторах. 1 0,5 1,5 Лекция.


16 Отличительные характеристики. 1 1 Практикум


17Творческий проект «Музыкальный робот – барабанщик»

2 2 Практикум Конструкция робота. Программа

Раздел 25. Удаленное управление. Управление роботом через bluetooth.

18 3,7 14,3

18 Передача числовой информации 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум




тика1 2 3 4 5 6 7

19 Кодирование при передаче 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


20 Управление моторами через bluetooth 2 0,8 1,2 Лекция.


21 Устойчивая передача данных 2 0,8 1,2 Лекция. Практикум


22 Простейший искусственный интеллект. 6 0,5 5,5 Лекция.


23 Проект «Пульт дистанционного управления» 4 4 Практикум Конструкция

робота. ПрограммаРаздел 26. Игры роботов 22 22

24 Проект «Боулинг» 8 8 Практикум Конструкция робота. Программа

25 Проект «Баскетбол» 8 8 Практикум Конструкция робота. Программа

26 Проект «Управляемый футбол роботов» 6 6 Практикум Конструкция

робота. ПрограммаИтого 68 11,8 56,2

7 класс



тика1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Повторение пройденного материала: базовые алгоритмы


Конспект. Базовая модель робота

Раздел 27. Повторение. Основные понятия механической передачи.

10 10

2 Передаточное отношение. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

3 Регулятор 2 2 Практикум Модель робота. Программа

4 Управляющее воздействие. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

5 РеРешение практических задач. 4 4 Практикум Модель робота. Программа

Раздел 28. Повторение. Базовые регуляторы . Задачи с использованием релейного многопозиционного регулятора и пропорционального регулятора.

14 2 12

6 Следование за объектом. Решение практических задач. 4 0,5 3,5 Практикум Модель робота.

Программа

7 Следование по линии.Решение практических задач. 4 0,5 3,5 Практикум Модель робота.

Программа8 Следование вдоль 4 0,5 3,5 Практикум Модель робота.



тика1 2 3 4 5 6 7

стенки.Решение практических задач. Программа

9 Управление положением серводвигателей. 2 0,5 1,5 Практикум Модель робота.

ПрограммаРаздел 29. Исследование различных видов движения робота – машинки.

12 2,3 9,7

10 Равномерное движение робота. 2 0,5 1,5 Практикум Модель робота. Программа

11 Равноускоренное и равнозамедленное движение. 2 0,5 1,5 Практикум Модель робота.

Программа

12 Неравномерное движение. Расчет средней скорости. 2 0,5 1,5 Практикум Модель робота.

Программа

13 Движение по заданному графику. 6 0,8 5,2 Практикум Модель робота.

ПрограммаРаздел 30. Трехмерное моделирование. Создание трехмерных моделей конструкций из LEGO

2 2

14 Создание руководства по сборке. Ключевые точки 1 1 Практикум Модель робота

3D. Программа

15 Создание отчета 1 1 Практикум Электронный отчет

РаРаздел 31. Решение инженерных задач 4 4

16 Сбор и анализ данных. 1 1 Практикум Модель робота. Программа

17 Обмен данными с компьютером. 1 1 Практикум Модель робота.

Программа

18 Простейшие научные эксперименты и исследования. 2 2 Практикум Модель робота.

ПрограммаРаРаздел 32. Программирование и

робототехника. 28 28

19 Траектория с перекрестками 2 2 Практикум Модель робота. Программа

20 Робот, выбирающийся из лабиринта. 4 4 Практикум Модель робота.

Программа

21 Робот-манипулятор. 4 4 Практикум Модель робота. Программа

22 Транспортировка шариков. 6 6 Практикум Модель робота. Программа

23 6-ногий маневренный шагающий робот. 6 6 Практикум Модель робота.

Программа

24 Анализ показаний разнородных датчиков. 2 2 Практикум

Модель робота. Программа. Таблица данных

25 Пересеченная местность 4 4 Практикум Модель робота. Программа

Итого 68 3 65

8 класс



тика1 2 3 4 5 6 7

1

Техника безопасности и правила поведения в кабинете робототехники. Базовые алгоритмы.

1 Лекция. Практикум

Раздел 33. Повторение пройденного материала. Среда программирования LabVIEW.

17 3 14

2 Структура программы. 1 1 Практикум Модель робота. Программа

3 Команды управления движением. 2 0,5 1,5 Лекция.

ПрактикумМодель робота. Программа

4 Работа с датчиками. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум

Модель робота. Программа

5 Ветвления и циклы. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


6 Переменные. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


7 Подпрограммы. 2 0,5 1,5 Лекция. Практикум


8 Массивы данных. Решение практических задач. 6 0,5 5,5 Лекция.

ПрактикумМодель робота. Программа

Раздел 34. Повторение. Основные понятия механической передачи.

20 0,5 19,5

9Передаточное отношение, регулятор, управляющее воздействие.



10 Проект «Подъем по лестнице». 6 6 Практикум Модель робота.

Программа

11Проект «Постановка робота-автомобиля в гараж».

6 6 Практикум Модель робота. Программа

12 Проект «Погоня: лев и антилопа». 6 6 Практикум Модель робота.

ПрограммаРаздел 35. Применение регуляторов в задачах стабилизации, поиска объекта, движение по заданному пути.

8 8

13 Следование за объектом. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

14 Следование по линии. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

15 Следование вдоль стенки. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

16 Управление положением серводвигателей. 2 2 Практикум Модель робота.

ПрограммаРаздел 36. Элементы теории автоматического управления (ТАУ)

22 22



тика1 2 3 4 5 6 7

17Релейный многопозиционный регулятор.


18 Пропорциональный регулятор. 2 2 Практикум Модель робота.

Программа

19Пропорционально-дифференциальный регулятор.


20 Фильтры первого рода. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

21 Движение робота вдоль стенки. 2 2 Практикум Модель робота.

Программа

22 Движение по линии с двумя датчиками. 2 2 Практикум Модель робота.

Программа

23 Кубический регулятор. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

24 Преодоление резких поворотов. 2 2 Практикум Модель робота.

Программа

25 Шестиногий шагающий робот. 2 2 Практикум Модель робота.

Программа

26 ПИД-регулятор. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

27 Гонки по линии. 2 2 Практикум Модель робота. Программа

Итого 68 3,5 64,5Информационно – методическая часть

Учащие должны иметь представление о следующих понятиях: робототехника; механическая передача; программируемый модуль; графическая среда программирования на модуле; графическая среда программирования LabVIEW; датчики: гироскопический, касания, цвета, освещённости, ультразвуковой, инфракрасный; робот на колесах; манипулятор. шагающий робот; кулачковый механизм; робот на гусеничной передаче; алгоритм поиска экстремумов (минимум и максимум); алгоритм линейной сортировки; автоматическая производственная линия.Учащиеся должны понимать смыл понятия: зубчатое колесо; червячное колесо; передаточное отношение; передаточное число; маятник:

математический, физический; вибрационное движение; маятник Капицы; алгоритм; типы алгоритмов: линейный, ветвления, циклический, рекурсивный; блоки операторов; блоки действия; блоки операций; угол поворота; цвет; отражение света; поглощение света; освещенность; расстояние; скорость; ускорение; радиус; угловая скорость; случайное число; переменная: числовая, логическая, текстовая; константа; массив; релейный регулятор; пропорциональный регулятор; кубический регулятор; кривошипное соединение; свободное вращение; гусеничный тракт.

Учащиеся должны знать следующие виды работ: работа с модулем EV3: включение, отключение, перемещение по основным окнам, порты подключения, программирование на модуле, регистрация данных с помощью модуля; работа с мотором: подключение к модулю, настройки параметров с помощью модуля и в среде программирования LabVIEW, программирование мотора, регистрация данных с датчиков мотора; работа с датчиками: входные данные на датчик, выходные данные с датчика, вид сигнала, принцип применения датчика в блоках Ожидание, Цикл, Переключатель, настройки параметров датчика, регистрация данных с датчика; работа в среде программирования LabVIEW: команды меню, работа с ЛОББИ, создавать и открывать проекты, добавлять проекты, редактировать свойства проекта, работать с панелью

инструментов, редактировать электронный контент ученика для презентации модели робота, добавлять программы, использовать блоки Действия, Управления, Датчики, Операции над данными, Расширенный, Мои блоки для создания и редактирования программы робота, алгоритм создания и дальнейшего использования собственных блоков (подпрограмм), просматривать подключённые модули и использованные порты, изменять вид подключения, выполнять программу полностью и по фрагментам, проводить регистрацию данных с датчиков, изменять настройки регистрации данных, делать анализ данных, программировать робота при получении экстремальных данных, использовать данные с датчиков для вычислений; Работа в среде 3D моделирования LEGODigitalDesigner: создавать и открывать модель для редактирования, сохранять в текущую и другую папки модель, использовать «кирпичики» конструктора, копировать, вращать, сцеплять, объединять в группы.Учащиеся должны знать следующие типы конструкций: робот на колесах: базовые конструкции, принцип создания, принцип работы; шагающий робот: конструкция ноги, принцип создания шагающего на двух, четырёх и шести ногах; гусеничный робот: цепное колесо, принцип работы гусеничного механизма, горизонтальное, вертикальное, треугольное соединения гусеничного тракта, преодоление препятствий; робот-барабанщик: кулачковый механизм, область применения, достоинства и недостатки, превращение вращательного движения в возвратно-поступательное.

МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯПеред выполнением проекта следует осуществить необходимую теоретическую подготовку,

проверить наличие необходимого технического обеспечения и раздаточного материала.Одним из сложных проблемных вопросов, связанных с проектной деятельностью, является

оценка результатов обучения учащихся. Существует два вида оценки: формальная, предназначенная для помощи ученикам, и суммарная – для оценки достижений.

При планировании уроков очень важно определить уровень знаний и навыков, которые получат ученики в результате обучения на основе проектов, и внедрить соответствующую оценку в план. К каждому упражнению чётко формулируется критерий и шкала оценок за проделанную работу, основной акцент переносится на сочетание оценки и самооценки.

Структура обучения на основе проектов концентрируется на том, что должен достигнуть ученик. Опыт – это следствие анализа совершённых ошибок и одержанных побед. Пути решения проблем должны быть осознаны. Учителю по ходу выполнения проекта следует поэтапно анализировать деятельность учащихся. После окончания работы необходимо подвести итоги, сделать выводы и обобщить результаты.

Методы обученияОсновная методическая установка – обучение учащихся навыкам самостоятельной

индивидуальной работы по конструированию и программированию робота.Большинство заданий выполняется на ПК.Допускается парная или групповая работа над заданием повышенной сложности.Контрольные мероприятия в виде индивидуальных заданий по заданной теме.Средства обученияУчебная и справочная литература по робототехнике, обязательное использование справки в

ПО LEGOMINDSTORSEducationEV3, пособие печатное раздаточное, интерактивное сопровождение материала.

ФОРМЫ ОРГАНИЗАЦИЙ УЧЕБНЫХ ЗАНЯТИЙПрактикум конструирования и программирования роботов, анализ и разбор конструкторских

решений, анализ логических ошибок при программировании.Список литературыВелихов Е.П. автор предисловия,. (1988). Простое и сложное в программировании. Москва: Наука.Капица П.Л.. Маятник с вибрирующим подвесом. Успехи физических наук, 1-17,1951.Lego Education. Получено из Lego: www.lego.com/educationwroboto.ru. Получено из Международные соревнования по робототехниике, 2015Андреева Е.В. Программирование – это так просто, программирование - это так сложно. Москва: Издательство МЦНТМО, 2009Белиовская Л.Г., Белиовский Н.А. Использование LEGO-роботов в инженерных проектах школьников. Москва: Издательство ДМК, 2016Бердибаева Г.Т. и другие. Международное исследование PISA. Астана: НЦОСО, 2012Божович Л. И. Проблемы формирования личности. Москва - Воронеж: Институт практической психологии, 1997Горстко А.Б. Познакомьтесь с математическим моделированием. Москва: Знание, 1991Заир-Бек С., Муштавинская. И. Развитие критичекого мышления на уроке. Москва: «Просвещение», 2011Звонкин А.К., Ландо С.К., Семенов А. Л., Шень А. Х. Алгоритмика. Москва: Дрофа, 1996Мынбаева А., Садвакасова З. Инновационные методы обучения, или Как интересно преподавать. Алматы: ИП «Волкова», 2012Пак Л. А. Учебные проекты по информатике. Материалы городской научно - практической конференции «Новые информационные технологии в образовании». Алматы, 2011

Пак Л.А. Учебные проекты по курсу «РОБОТОТЕХНИКА». Караганда: ТОО «Mgtrade», 2015Пак Л.А. Учебные проекты по курсу «РОБОТОТЕХНИКА». Методические рекомендации для преподавателя. Караганда: ТОО «Mgtrade», 2015Робототехника. Получено из Всё о роботах: www.myrobot.ru/Филиппов С.А. Робототехника для детей и родителей. Санкт- Петербург: Наука, 2010Цукерман Г.А. Оценка без отметки. Москва - Рига: ПЦ, ЭКСПЕРИМЕНТ, 1999Шакиров Р., Буркитова А., Дудкина О. Оценивание учебных достижений учащихся. Бишкек: Билим, 2012


ОСНОВЫ РОБОТОТЕХНИКИдля учащихся 5-9 классов

(всего 34 часа, 1 час в неделю в каждом классе)

Железнова И.О.,учитель физики-информатики, специализированного лицея №165

Рецензент: Сербин В.В., зав.кафедрой ИС, МУИТ, кандидат технических наук, профессор Российской Академии Естествознания

Пояснительная запискаПрограмма «Основы робототехники» представляет собой междисциплинарный элективный

курс, предусматривающий взаимную интеграцию основ математики, физики, информатики, технологии, инженерии и др. Данный курс – один из важнейших механизмов удовлетворения индивидуальных образовательных интересов учащихся научно-технической направленности, более полно раскрывающий их творческий потенциал. Данный курс является средством для построения собственного образовательного маршрута и профессионального самоопределения подростка.Курс также способствует развитию логического мышления, умений и навыков по самостоятельному созданию технического продукта-модели. Обучение робототехнике предоставляет учащимся возможность ознакомления с новейшими достижениями техники и технологий 21 века.Есть такой открытый проект, который называется Arduino. Основа этого проекта – базовый аппаратный модуль и программа, в которой можно написать код для контроллера на специализированном языке, и которая позволяет этот модуль подключить и запрограммировать. Модуль легко соединяется с разными исполняющими устройствами, позволяя создавать и роботов, и устройства автоматики, и приборы. Суть любого робота – это аппаратные средства с процессорной базой и программа (или набор программ). Поэтому программирование есть неотъемлемый элемент процесса создания даже самого простого робота. Научившись программировать модуль Arduino, (а программа приходит с огромным набором примеров, касающихся всех областей применения модуля), учащиеся будут готовы создавать интересные и полезные электронные устройства, к которым относятся и роботы. Начинается курс с создания простых проектов, доступных даже учащимся среднего звена, и возможно, школьники, познакомившись с увлекательнейшим проектом Arduino, выберут роботостроение своей будущей профессией. Учебный курс включает 34 часа аудиторных занятий и (при возможности) самостоятельную работу учащихся. Курс может быть использован для профильной подготовки учащихся в классах физико-математического и информационно-технологического профилей. В неполном объёме курс может быть использован также при изучении информатики и технологии в непрофильных классах. Курс также предполагает знакомство с основами программирования на языке высокого уровня. Предметом изучения являются принципы и методы разработки, конструирования и программирования управляемых электронных устройств на базе вычислительной платформы (контроллера) Ардуино или её клона. Целесообразность изучения данного курса определяется востребованностью специалистов в области программируемой микроэлектроники в современном мире; возможностью развить и применить на практике знания, полученные на уроках математики, физики, информатики; возможностью предоставить ученику образовательную среду, развивающую его творческие способности и амбиции, формирующую интерес к обучению, поддерживающую самостоятельность в поиске и принятии решений.

Констатирующая (содержательная) часть

Целью данной программы является знакомство учащихся с принципами и методами разработки, конструирования и программирования управляемых электронных устройств на базе вычислительной платформы Ардуино, развитие навыков программирования в современной среде, углубление знаний, повышение мотивации к обучению путем практического интегрированного применения знаний, полученных в различных образовательных областях (математика, физика, информатика), развитие интереса к научно-техническому, инженерно-конструкторскому творчеству, творческих способностей учащихся

Нормативная частьЗадачи курса рассматриваются на трёх уровнях: Первый уровень – репродуктивный (ученик понимает, может воспроизвести без ошибок) Второй уровень – «интерпретация» (ученик понимает, может применить с изменениями в похожей ситуации) Третий уровень – «изобретение» (ученик может самостоятельно спроектировать, сконструировать и запрограммировать устройство, решающее поставленную перед ним практическую задачу) Первый уровень: на базе Ардуино с использованием макетной платы и набора электронных элементов научить учащихся

понимать заданные схемы («схема на макетке») электронных устройств и воспроизводить их на макетной плате;

понимать назначение элементов, их функцию; понимать правила соединения деталей в единую электрическую цепь; понимать ограничения и правила техники безопасности функционирования цепи; понимать написанный программный код управления устройством, вносить незначительные

изменения, не затрагивающие структуру программы (например, значения констант); записывать отлаженный программный код на плату Ардуино, наблюдать и анализировать

результат работы; использовать монитор последовательного порта для отладки программы, наблюдения за

показателями датчиков и изменением значений переменных; Второй уровень: на базе Ардуино с использованием макетной платы и набора электронных

элементов научить учащихся понимать заданные схемы («принципиальная схема» и «схема на макетке») электронных

устройств и воспроизводить их на макетной плате; понимать назначение элементов, их функцию; понимать правила соединения деталей в единую электрическую цепь; понимать ограничения и правила техники безопасности функционирования цепи; модифицировать заданные схемы для измененных условий задачи; понимать написанный программный код управления устройством и модифицировать его для

измененных условий задачи; самостоятельно отлаживать программный код, используя, в частности, такие средства как

мониторинг показаний датчиков, значений переменных и т. п.; записывать отлаженный программный код на плату Ардуино, наблюдать и анализировать

результат работы, самостоятельно находить ошибки и исправлять их. Третий уровень предполагает достижение результатов второго уровня и, кроме того, умение учащихся самостоятельно проектировать, конструировать и программировать устройство, которое решает практическую задачу, сформулированную учителем или самостоятельно. Основной формой обучения является практическая работа, которая выполняется индивидуально учащимися во время занятий. Для работы необходим персональный компьютер (один на каждого учащегося), установленное программное обеспечение Arduino, контроллер Arduino Uno , набор деталей.Формы подведения итогов Диагностика уровня усвоения материала осуществляется по результатам электронного тестирования, завершающего изучение темы (группы тем); по результатам выполнения учащимися практических заданий на каждом уроке; по результатам конкурсных работ (в течение изучения курса проводится несколько творческих конкурсов); Формы организации учебного процесса практическая направленность занятий, выполнение законченного практического проекта на каждом занятии;

аудиторные занятия в малых группах, индивидуализированные образовательные траектории; дистанционная поддержка индивидуализированных траекторий в форме структурированного курса , содержащего электронные учебные материалы и электронные тесты для самоконтроля. Задачи образовательной программы 1. Обучающие: познакомить с правилами безопасной работы с инструментами, необходимыми при конструировании робототехнических средств; дать первоначальные знания по устройству робототехнических устройств; научить основным приемам сборки и программирования робототехнических средств; сформировать общенаучные и технологические навыки конструирования и проектирования; научить создавать конкурентоспособный продукт; научить применять метод проекта на примере создания роботов; научить работать в команде и находить свою роль в коллективной работе. 2. Развивающие: развитие логического мышления; развитие системного мышления; развитие навыков работы на ПК; формирование творческого отношения по выполняемой работе; формирование умения работать в коллективе; развитие англоязычного словарного запаса; развитие интеллектуальных способностей и познавательных интересов; развитие художественного вкуса и творческой активности. 3. Воспитательные: формирование самостоятельности в решении поставленной задачи; развитие чувства ответственности за выполнение поставленной задачи; развитие трудовых качеств; развитие творческой инициативы и самостоятельности; развивать психофизиологические качества учеников: память, внимание, способность логически мыслить, анализировать, концентрировать внимание на главном; формирование интереса к предмету.

Учебно-тематическое планирование5 класс

№ Тема. Содержание темы

Кол

-во

часо

в (т

еори

я +

прак

тика

Пра

ктик

а

Кон

трол

ь

Учебный материал для ученика

1 Техника безопасности на занятиях.

Знакомство с контроллером Ардуино Микроконтроллеры в нашей жизни , контроллер, контроллер Ардуино , структура и состав Ардуино. Среда программирования для Ардуино (IDE Arduino) и язык программирования Processing

1 + 1 = 2

1. Рабочий лист 2. Простейшая программа (мигающий светодиод)

Рабочий лист Результат практикума

Что такое микроконтроллер?1) Как научить электронную плату думать?

2) Как сделать электронику проще: Arduino.

3) Как управлять Arduino: среда разработки.

4) Как заставить Arduino мигать лампочкой: светодиодОбзор языка программирования Arduino.Процедуры setup и loop

a. Процедуры pinMode, digitalWrite, delay

b. Переменные в программе2. Основы

проектирования и моделирования электронного устройства на базе Ардуино Интерфейсы программирования. Источники питания. Входы и выходы Arduino. Подключение Arduino к компьютеру

1 + 1 = 2

1. Цифровые контакты ввода-вывода2. Маячок

Тест Результат практикума

1. Библиотека примеров программ File -> Examples -> Basic ->Blink.

2. Анализируем программу Blink

3. Монитор последовательного порта (Serial Monitor)

3 Управление электричеством. Законы электричества. Общие понятия об электрическом токе и его характеристиках. Как быстро строить схемы: макетная доска. Чтение электрических схем. Управление светодиодом на макетной доске.

1 + 1 = 2

Железнодорожный семафор


1. Подключение внешних компонентов. 2. Макетная плата и мультиметр.3. Подключение внешнего светодиода4. Железнодорожный светофор.

4 Закон Ома и формула для расчета мощности. Как выбрать резистор для ограничения тока светодиода.

1 + 1 = 2

Светофор (3 секции)


1. Электронные компоненты

2. Что такое электричество: напряжение и ток

3. Как укротить электричество: резистор, диод, светодиод

5. Творческий конкурс проектов по пройденному материалу

0+2 = 2

Создание светильника на светодиоде с разработкой и самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы и написание кода программы

6. Концепции программирования циклов и констант - типы переменных Программирование цифровых выводов. Использование цикла для изменения режима работы светодиода.

1 + 1 = 2

Маячок с нарастающей / убывающей яркостью


1. Тестирование портов, 2. Объявление переменной целого типа. 3. Объявление используемого порта.4. Применение цикла с параметром в работе схемы

7 Основы схемотехникиШиротно-импульсная модуляция.Аналоговые и цифровые сигналы, возможности управления устройствами с помощью портов, поддерживающих данный режим.

1 + 1 = 2

Моделируем пламя свечи


1. Различие между цифровыми и аналоговыми выходами.2. Управление яркостью светодиода.

8. Циклические конструкции, датчик случайных чисел, использование датчика в программировании для Ардуино.

1 + 1 = 2

Радуга из трёхцветного светодиода


1) Использование цифровых выводов , как замена аналогового вывода.2) Смешение и восприятие цветов3) широтно-импульсная модуляция с помощью anaiogwrite().

9 Аппаратное управление работой схемыКнопка – датчик нажатия Особенности подключения кнопки.

1+1 = 2

Светофор с секцией для пешеходов и кнопкой управления


1. Кнопка — датчик нажатия2. Как работает кнопка3. Как при помощи кнопки зажечь светодиод4. Как сделать кнопочный выключатель

10.

Устранение шумов с помощью стягивающих и подтягивающих резисторов.

1+1=2

Кнопочный переключатель включение светодиода с кнопки


1. Шумы, дребезг, стабилизация сигнала кнопки2. Переменные резисторы3. Как считывать состояние кнопки.4. Для чего нужны подтягивающий и стягивающий резисторы.

11 Программное устранение дребезга. Алгоритмы отладки программ

1+1=2

Светильник с кнопочным управлениемвкл/выкл. светодиода с кнопки


1. Как преобразовать сигнал: делитель напряжения2. Как делить напряжение «на ходу»: потенциометр

12.

Творческий конкурс проектов по пройденному материалу

0+2 Разработка и создание управляемого ночника на RGB-светодиоде, в котором применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы и написание кода программы

13.

Основы схемотехники: Булевские переменные и константы, логические операции.

1+1=2

изменение яркости светодиода с помощью фоторезистора


1. Основы логики и логические операции

2. Как Arduino видит свет: фоторезистор

14.

Считывание цифровых входов со стягивающим и подтягивающим резистором

1+1=2

измерение температуры


Применение логических операций в схемотехникеКак измерить температуру: термистор

15 Творческий конкурс проектов по пройденному материалу

0+2 Разработка и создание устройства, в котором применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы и написание кода программы

16 Сборка и отладка программы 0+2=2 17 Заключительная конференция 0+2=2 Всего часов: 34



Кол

-во

часо

в (т

еори

я +

прак

тика

Пра

ктик

а

Кон

трол

ь


1 Основы проектирования и моделирования электронного устройства на базе Ардуино - повторение базовых знаний

1 + 1 = 2

Ночной светильник

Результат практикума

Техника безопасности на занятиях.Повторение: схемотехника и программирование на Ардуино

2 Широтно-импульсная модуляция Циклические конструкции.

1 + 1 = 2

Пульсар Тест Результат практикума

Как создать смешение цветов.Понятие инертности восприятия.Переменные напряжения или сигналы в электрических цепях.

3 Датчик случайных чисел, использование датчика в программировании для Ардуино.

1 + 1 = 2

Бегущий огонек


1. Управление яркостью светодиода2.Смешение и восприятие цветов

4 Программирование Ардуино. Пользовательские функции Подпрограммы: назначение, описание и вызов, параметры

1 + 1 = 2

Передаём сообщение азбукой Морзе

ТестРезультат практикума

1. Ветвление программы.2. Что такое цикл: конструкции if, for, while, switch

5. Локальные и глобальные переменные

1 + 1 = 2

«Все цвета радуги». Управление RGB-светодиодом


1. Как написать свою собственную функцию.

2. Как упростить код: SOS при помощи процедур

6 Сенсоры. Датчики Ардуино. Роль сенсоров в управляемых системах. Сенсоры и переменные резисторы.

1 + 1 = 2

Подключе-ние 8 светодиодов — бегущие огни


1. Сенсоры, их назначение

2. Виды сенсоров

7 Делитель напряжения. Потенциометр. Аналоговые сигналы на входе Ардуино.

1 + 1 = 2

изменение яркости светодиода с помощью переменного резистора


1. Аналоговый и цифровой сигналы.2. Назначение и работа переменного резистора.3. Преобразование

аналогового сигнала в цифровой.

8 Использование монитора последовательного порта для наблюдений за параметрами системы.

1 + 1 = 2

Измерение температуры термометр


1. Считывание аналоговых датчиков с помощью Arduino. Команда analogReadQ 2. Как распознать наклон: датчик наклона, digitalRead


0+2=2

Разработка и создание установки бегущих огней из 6 светодиодов, в которой применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы и написание кода программы.

10

Цифровые индикаторы. Семисегментный индикатор. Назначение, устройство, принципы действия семисегментного индикатора.

1+1= 2

1. Счёт до 10, обратный счёт 2. Секундомер


Семисегментный индикатор.

1. Как работает индикатор.

2. Как включить индикатор.

3. Как научить Arduino считать до десяти.

11

Управление семисегментным индикатором. Программирование: массивы данных.

1+1= 2

Кнопочные ковбои


1. Назначение массивов. 2. Настраивание портов.3. Считывание кнопки. 4. Включение светодиодов в циклах со счетчиком.

12

Пользовательские функции функция map(value, fromLow, fromHigh, toLow)

1+1= 2

Подключе-ние пьезоэлементаТерменвокс


1. Назначение и порядок работы элементов: пьезодинамика, фоторезистора

13

Использование функции tone и функции constrain(value, from, to)

1+1= 2

Электрон-ное пианино


1. Сопротивление фоторезистора. 2. Яркость светодиода.3. Результат вызова map с параметрами.

14

Методы и функции, созданные для работы с данным объектом begin(), print() и println()

1+1= 2

Метеостан-ция


1. Порядок обмена данными с компьютером.2. Монитор порта, входящий в Arduino

15

Цикл с условием while;встроенный классString, предназначенный для работы со

1+1= 2

светильник, управляемый по USB

Тест Результат практику-

1. Объекты, манипулирующие строковыми

строками ма данными.2. Отличие конструкции for и while

16


0+2 Разработка и создание устройства, в котором применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы, написанием и отладкой кода программы.

17

Заключительная конференция 0+2=2

Всего часов: 34 Учебно-тематическое планирование

7 класс№

Тема. Содержание темы

Кол

-во

часо

в (т

еори

я +

прак

тика

Пра

ктик

а

Кон

трол

ь


1 Основы проектирования и моделирования электронного устройства на базе Ардуино - повторение базовых знаний

1 + 1 = 2

Пульт управления с инфракрасным светодиодом

Результат практикума

Техника безопасности на занятиях.Повторение: схемотехника и программирование на Ардуино с изменением длительности пауз в цикле

2 Отладка программы на виртуальной плате

1 + 1 = 2

Эмуляция отладчика VirtualBreadboard


отладка виртуального потенциометра и сервопривода

3 Макетирование схемы на платформе Fritzing.

1 + 1 = 2

изменение яркости светодиода с помощью фоторезистора


1. Окно разводки печатной платы.2. Перенос схемы с макетной платы на рабочую печатную плату.

4 Использование модуля Arduino в качестве осциллографа

1 + 1 = 2

Вид наводок на экране осциллографа на базе модуля Arduino


Подготовка соединений для эксперимента.Анализ работы собранной платы на виртуальном осциллографе.

5 Практическая отработка навыков отладки программы на виртуальных элементах

0+ 2= 2 «Паровозик-Семафор» на ИК коде


Модификация фотоприемника.Добавление реле отключения двигателя


0+2=2 Разработка и создание устройства, отыскивающего выход из ограждения, в котором применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборка электрической схемы, написание и отладка кода программы

7 Микросхемы. Сдвиговый регистр. Назначение микросхем.

1+1= 2 гирлянда светодиодов


Микросхемы. Зачем нужны микросхемыКак упростить работу с индикатором: драйвер

Назначение сдвигового регистра. Устройство сдвигового регистра, чтение datasheet.

CD4026подключение сдвигового регистра

8 Программирование с использованием сдвигового регистра

1+1= 2 изменение яркости светодиода с помощью фоторезитора


Как сосчитать до 99 при помощи драйвера.Как вывести произвольное число

9 Библиотеки, класс, объект Что такое библиотеки, использование библиотек в программе.

1+1= 2 Комнатный термометр с индикацией температуры


Строки: массивы символовВоспроизведение произвольных слов на азбуке Морзе

10

Библиотека math.h, использование математических функций в программе

1+1= 2 Метеостанция ТестРезультат практикума

Работа с аналоговым датчиком температуры. Управление аналоговыми выходами по сигналу от аналоговых входов.

11

Работа со временемИзмеритель расстояния на Arduino

1+1= 2 Парктроник ТестРезультат практикума

Модуль HC-SR04 для определения расстоянияИспользование переменных резисторов для создания собственных аналоговых датчиков.

12

Аппаратное управление работой схемы.Управление скоростью вращения двигателя с помощью ШИМ Резистивный делитель напряжения.

1+1= 2 Миксер ТестРезультат практикума

Подключение двигателя Защитный диодПричина отсутствия подтягивающих/стягивающих резисторов.

13

Управление сервоприводомБиблиотека <Servo.h>Борьба с выбросами напряжения

1+1= 2 Пантограф ТестРезультат практикума

Назначение конденсатора в схемеmyServo.attach(pin) –подключение сервыmyServo.write(angle) – задаем угол

14

Двигатели постоянного тока Управление направлением вращения двигателя постоянного тока с помощью Н-моста

1+1= 2 Управление шаговым двигателем с Ардуины


Использование транзистора в качестве переключателя. Назначение защитных диодов Назначение отдельного источника питания.

15


2+2=4 Разработка и создание устройства, в котором применяются изученные в курсе элементы с самостоятельным изготовлением корпуса, сборкой электрической схемы и написанием и отладкой кода программы.

16 Заключительная конференция 0+2=2 Всего часов: 34


№

Тема. Содержание темы

Кол

-во

часо

в (т

еори

я +

прак

тика

Пра

ктик

а

Кон

трол

ь


1 Техника безопасности на занятиях.

Транзистор – управляющий элемент схемы. Назначение, виды и устройство транзисторов. Использование транзистора в моделях, управляемых Ардуино.

1+1= 2 Светодиодные сборки. Пульсар

Тест Результат практику-ма

Транзисторы.Как управлять электричеством: транзистор.Разновидности транзисторов.Как вращать двигатель.Как управлять скоростью двигателя.Соединение с компьютером.Последовательный порт, параллельный порт, UART

1. Как передавать данные с компьютера на ArduinoКак научить компьютер говорить на азбуке Морзе.

2 Управление Ардуино через USB Использование Serial Monitor для передачи текстовых сообщений на Ардуино. Преобразование текстовых сообщений в команды для Ардуино.Программирова-ние: объекты, объект String, цикл while, оператор выбора case

1+1= 2 Передача текстовых сообщений азбукой Морзе. 2. Управление светильником текстовыми командами.

Тест Результат практику-ма.

Сборка мобильного робота.1. Из чего состоит робот.2. Что такое мезонинная плата.3. Как собрать робота.4. Как заставить робота двигаться.5. Езда робота по линии.6. Что такое программный интерфейс.7. Как описать алгоритм езды по линии.

2. Как создать собственную библиотеку.

3 Робот-рисовальщик 1+3=4 написание кода для Тест Крепление

Drawbot непрерывного вращения сервопривода

Результат практику-ма

сервоприводовРазмещение батареи и макетной платы с учетом баланса

4 Простой робот 1+4=5 Соединение двух колес с помощью интегрального драйвера моторов с H-мостом


Функции ИК-датчика,добавить к роботу фоторезисторы, чтобы он шел на свет или следовал по линии.

5 Робот, избегающий препятствия.

1+4=5 УСТАНОВКА ДАЛЬНОМЕРА С СЕРВОПРИВО-ДОМ


Написание кода, который обрабатывает показания дальномера.Сколько необходимо ИК датчиков для обнаружения объектов на пути. Зачем необходим ультразвуковой дальномер.

6 Автономный робот с авто навигацией

1+5=6 двумерный массив для составления плана окружающих предметов


Подбор колес и соответствие с сервоприводами.Установка ультразвуковых датчиков на передней части робота.

7 Робот, проходящий лабиринты

1+5=6 «Метод левой руки» написание скетча.


Две задачи, которые надо решить: найти выход и оптимизировать обратный путь. Составьте алгоритм решения.

8Отладка творческого проекта 0+2=2 9Заключительная конференция 0+2=2Всего часов: 34



Кол

-во

часо

в (т

еори

я +

прак

тика

Пра

ктик

а

Кон

трол

ь Учебный материал для ученика

1 Техника безопасности на занятиях.Основы проектирования и моделирования электронного

1 + 1 = 2

мигание светодиода чередуется с полным циклом вращения сервопривода

ТестРезультат практику-ма

Повторение: схемотехника и программирование на Ардуино с установкой одновременной работы светодиода и

устройства на базе Ардуино - повторение базовых знаний

сервопривода.

2 Жидкокристаллический экран. Назначение и устройство жидкокристаллических экранов. Библиотека LiquidCrystal. Вывод сообщений на экран.

1+1= 2

Вывод сообщений на экран дисплея Тестер батареек.


Жидкокристаллические экраныКак работает текстовый дисплей.Как вывести приветствие: библиотека, класс, объект.Как вывести русскую надпись.

3 Использование готовой библиотеки LiquidCrystal. для создания объекта lcd и использования его методов

1+1= 2

секундомер, отсчитывающий время с начала работы Arduino, и вывод секунд на экран.


метод объекта lcd — clear()Совмещение отсчета времени и измерения напряжения. Отобразите данные на дисплее

4 Изготовление автономного робота –основные типы контактов на микропроцесссорной плате

1+1=2

Включение/выключе-ние светодидодов с помощью пульта


Использование наработок по светодиодам, сервоприводам и датчикам

5 Расчет соотношений размера колеса и мощности двигателя.Способы крепления колеса на валу двигателей. Какие электрические параметры важны при подборе комплектующих для робототехнического проекта.

1+1= 2

Тестирование возможностей контроллера и двигателя


1. Как связаны обороты двигателей с мощностью?2. Каков общий бюджет по току микропроцессорной платы ?3. Почему происходит увеличение потребления тока моторами при выталкивании соперников с ринга?

6 Усиление параметров системы: применять реле, применять транзисторы, применять специальные микросхемы –драйверы моторов

1+1= 2

Написание скетча, который будет управлять моторами.


Разобраться, как подавать сигналы с контактов микропроцессорной платы на соответствующие входы драйвера двигателей.

7 Реализация функции поиска соперника на ринге через инфракрасные или ультразвуковые сенсоры

1+1= 2

Запуск датчика на микроконтроллере под управлением скетча


Сколько таких датчиков выбрать.Инфракрасный свет против ультразвука.Какие еще технологии, которые могут заменить «глаза» автономному роботу.Какие решения можно

применить для того, чтобы спрятаться от «зрения» соперника в пределах правил поведения роботов.

8 «Зрение» робота. Сенсоры черного и белого цвета поля для автономного робота. Функция чтения аналогового сигнала analogRead(pin)

1+1= 2

Работа с датчиками QTR-1A и QTR-1RC


Как прочитать данные с датчиков линии?Модернизация скетчаВ чем основное отличие ИК – датчиков дистанции от ИК – датчиков линии?Какое количество датчиков линии оптимально для круглого автономного робота ?

9 Правильное «питание» – основа правильного поведения робота. Выбор аккумуляторов. Контроллер питания DC-DC.

1+1= 2

последовательный метод сборки батарей из двух аккумуляторных элементов


Что такое напряжение источника питания.Размер и вес питания – оптимальность их сочетания.Удобство при зарядке и долговечность.

10

Сборка и отладка робота. Надежные контакты и крепления. Вес робота. Выбор технологии сборки робота

1+1= 2

пример сборки робота с использованием ПВХ, как несущего каркаса, отладочных плат 17×10 в количестве 2-х штук, монтажных медных жестких проводов 0,8 мм2, обычных гибких медных проводов


Основные главные принципы роботостроения:1. Основной вес робота должен быть расположен как можно ниже – ближе к рингу.2. Чем меньше и приземистее робот – тем он устойчивее.3. Центр тяжести двухколесного робота должен быть рассчитан так, чтобы при резких стартах и торможениях робот не вставал «на дыбы» — это снижает степень защищенности робота.4. Уязвимые части, электронные компоненты, выключатели, провода автономного робота должны быть защищены от повреждений.

11

Программа действий автономного робота. Алгоритм поведения робота на поле.

1+1= 2

блок схема программы поведения роботанаписание скетча


Программа действий робота. Правила проведения соревнований автономных роботов. .

Какие важные детали надо учесть?Блок схема программыКак можно оптимизировать скетч?

12

Искусство поведения автономного робота на поле.

1+1= 2

Использование EEPROM Arduino и модулей памяти для формирования «памяти» робота и отработки маневров


Как разрабатываются и программируются стартовые маневры.

13

Использование дополнительных модулей (акселерометров, компасов, гироскопов, запчастей от компьютерных «мышек») для вычисления собственного текущего положения на ринге и расчета маневров.

1+1= 2

Использование нескольких процессоров Arduino для распараллеливания процессов вычислений либо управления роботом;


Отображение данных в виде гистограммы Взаимодействие и идентификация устройств.

14

Настройка и отладка устройства.

0+2=2

Разработка и создание устройства, в котором применяются изученные в курсе элементы. Тестовые соревнования.

15


0+2=2

1617

Заключительный конкурс-соревнования роботов.

0+4=4

Всего часов: 34 Информационно-методическая часть

Литература: 1. Джереми Блум, «Изучаем Arduino» , Санкт-Петербург, «БХВ-Петербург», 20152. Гололобов В.Н. «С чего начинаются роботы? О проекте Arduino для школьников», Москва 2011, 3. В.Петин «Проекты с использованием Arduino», Санкт-Петербург, «БХВ-Петербург», 20144. «Конспект хакера Эксперименты», Издатель «Амперка», Москва, 20125. «Конспект хакера.Теория», Издатель «Амперка», Москва, 20136. Уроки Arduino - Альбом схем и алгоритмов, Издатель «Амперка», Москва, 20137. В.Н.Гололобов – «Как пройти к электронике», Москва 2008,8. Быстрый страт. Ардуино. Перевод Maxkit.ru

БАҒДАРЛАМАқолданбалы курсы

ФИЗИКАДАН ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ10-11 сынып оқушыларына арналған

Аптасына – 1 сағат, барлығы – 68 сағат

Ж.О. Джакуповафизика пәні мұғалімі

№172 мектеп- гимназиясы

Пікір жазған: Тоқбергенова У.Қ., ҚазҰПУ-нің математиканы, физиканы және информатиканы оқыту әдістемесі кафедрасының профессоры, п.ғ.д.

Түсініктеме хат мазмұныКурстың өзектілігі. Қазіргі заманда білім сапасын арттыру әр мұғалімнен

шығармашылықпен жұмыс жасауды талап етеді. Оқушыларға терең де тиянақты білім беру– мұғалімнің басты мақсаты. Бұл мақсатты жүзеге асыру мұғалімнің шеберлігіне, түрлі әдістерді тиімді пайдалануына байланысты. Осы мақсатты жүзеге асырғанда оқушының пәнге деген қызығушылығы артады. Сөйтіп, оқушылардың танымдық белсенділігін жетілдіруге болады. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру – оқу жүйесін олардың өз бетінше танымдық ынтасы мен шығармашылық қабілетін дамытатындай етіп ұйымдастыру деген сөз. Физика – экспериментті ғылым. Сондықтан физикадан өткізілетін оқу эксперименті оқушылардың физика бойынша алатын білімдерінің көзі және физикалық есептерді шығару әдісі.

Курстың негізгі мақсаты: оқушыларды физикалық ойлауды қалыптастыратын, практикалық ебедейліктер мен дағдыларды қалыптастыратын, уақытты ұтымды пайдаландыратын физика есептерін шығарудың ортақ амалдары және әдістерімен таныстыру.

Бұл курстың міндеті: оқушылардың біліктілігі мен ебедейлігін қалыптастыру, олардың ойлау, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытып, диалектикалық-материалистік көзқарасын қалыптастыру.

Әдістемелік жұмыс түрлері: - физика курсында қамтылған тақырыптарға талдау жасау; - бағдарламаға сәйкес әр тақырыпқа берілген демонстрациялық есептерге талдау жасау; - зерттеу нәтижесін жинақтап, сапалық өңдеу.Бағдарламаның жаңалығы – физикадан барлық тарау бойынша демонстарциялық есептер әзірленді. Бірнеше тәжірибелерді демонстрациялау кезінде қолдан жасалынған қарапайым приборларды қолданады. Эксперименттік есептер оқушылардың сабаққа қатысу деңгейін көтереді, логикалық ойлау қабілетін арттырады, құбылысқа анализ жасауды үйретеді. Эксперименттік есептерді шешу оқушыларды ұжымдасып жұмыс істеуге, өз күштерімен білімді меңгеруге, дүниені тануға құлшындырады. Өмірде болып жатқан физикалық құбылыстардың болу себебін түсінуге көмектеседі. Эксперименттік есептерді талдау өлшеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алу керектігіне, олардың әрқашан мәндерінің жуық екендігіне көз жеткізеді. Сондықтан, экспериментте жіберген кемшіліктер мен қателіктерді анықтау, қорытынды жасау оқушыларды өз ісіне жауап беруге, өз қатесін мойындап , түзетуге, болашақта асықпай шешім қабылдауға тәрбиелейді. Бағдарламадағы эксперименттердің қарапайымдылығы кейбір оқушыларда кездесетін жасқаншақтықты жеңіп, батыл қадам жасауына көмектеседі әрі керекті құралдардың қарапайымдылығы мұғалімді де тығырыққа тіремейді.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі10 сынып

Курс бағдарламасында тақырыптар белгілі бір тәртіппен жүйеленіп берілген. Тәжірибелік есептердің ерекшеліктері мен түрлері (1 сағат) Тәжірибелік есептерді шығарудың әдістері (1 сағат) Есептеу қателіктері. Тікелей есептеу қателіктері (1 сағат) Жанама өлшеу қателіктері ( 1 сағат) Тәжірибелік есептеулердің шығарылуының дұрыстығын бағалау (1 сағат) Үстел бетімен сырғанаған ағаш сызғыштың үйкеліс коэффициентін анықтау (1 сағат) Марганцовканың суда еру жылдамдығының температураға тәуелділігін анықтау (1 сағат) Құрғақ және ылғал қағаздардың бір - бірімен әрекеттесуінің ерекшеліктерін зерделеу (1 сағат)

Судың көмегімен колбада ауа барын анықтау (1 сағат) Су жылдамдығының су деңгейінің биіктігіне тәуелділігін зерделеу, реттеу (1 сағат) Судағы цилиндр тәріздес дененің қозғалыс жылдамдығын анықтау (1 сағат) Ауа шарындағы ауаның қысымын анықтау (1 сағат) Су жылдамдығының су деңгейінің биіктігіне тәуелділігін зерделеу(1 сағат)Параллепипед тәріздес заттың тығыздығын анықтау (1 сағат) Жазық фигураның салмағын анықтау (1 сағат) Мыс білеуше массасын сызғыш көмегімен анықтау. Нәтижені таразы арқылы тексеру (1 сағат) Таразының көмегімен су бар ыдыстың сыйымдылығын анықтау (1 сағат) Құрғақ құм тығыздығын анықтау ( 1 сағат) Жіпті үзетін күшті анықтау ( 1 сағат) Ауырлық күшінің бағытын анықтау (1 сағат) Картоптың тығыздығын анықтау ( 1 сағат) Салмағы динамометрдің өлшеу шегінен асатын дене массасын анықтау (1 сағат) Динамометр көмегімен үйкеліс күшін анықтау (1 сағат) Дененің үстелмен үйкеліс коэффицентін анықтау (1сағат) Шыны түтік көмегімен алынған сабын көпіршігінің пішінін зерделеу (1 сағат) Сызғыштың көмегімен камераға қойылған гирдің камерадағы қысымды қаншалықты арттыратынын анықтау (1 сағат) Көлбеу су манометрін градуирлеу (1 сағат) Медициналық банканың жұмыс істеу принципін зерделеу (1 сағат) Архимед күшінің дене пішініне тәуелділігін зерттеу (1 сағат) Судың тығыздығын анықтау ( 1 сағат) Архимед шелегі серіппесінің созылуының графигін салу және жұмысын анықтау (1 сағат) Резеңке түтіктен шығатын судың орташа қуатын анықтау (1 сағат) Иіндіктің тіреу осіне түсіретін қысым күшін анықтау ( 1 сағат) Иіндіктің П.Ә.К-тін анықтау ( 1 сағат)

11сынып(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Кинетикалық энергияның масса мен жылдамдыққа тәуелділігін зерттеу ( 1 сағат)Мұз бен су қоспасы температурасының өзгерісінің уақытқа тәуелділігін зерттеу ( 1 сағат)Түтіндіктің тарту күшінің оның ұзындығынан тәуелділігін зерттеу (1 сағат)Латун кірінің бастапқы температурасын табу ( 1 сағат)Спиртовканың П.Ә.К-ін анықтау (1 сағат)Тұзды суға еріткенде температураның өзгеруін зерделеу (1 сағат)Екі жұмыртқа қабығының арасындағы тыныштық үйкеліс коэффициентін анықтау (1 сағат)Вольта элементінен тұратын қондырғы жинап, шам қыл сымы қызуына электродтардың бату тереңдігін зерттеу (1 сағат)Электр қоңырауы тізбегін құрастыру (1 сағат)Қыздыру шамының Вольт-амперлік сипаттамасын алу (1 сағат)Амперметр көрсетуінің бату тереңдігінен тәуелділігін зерттеу (1 сағат)Көрсету дәлдігі жоғары вольтметр анықтау ( 1 сағат)Көрсету дәлдігі жоғары амперметр анықтау ( 1 сағат)Э.Қ.К-і белгісіз ток көзінің Э.Қ.К-ін анықтау ( 1 сағат)Нихром сымының кедергісін анықтау (1 сағат)Тек вольтметрдің көмегімен ток күшін анықтау (1 сағат)Амперметр көмегімен кернеуді анықтау ( 1 сағат)Тізбектегі ток күшінің кернеуге тәуелділігін зерттеу (1 сағат)Жартылай өткізгіш диодтың вольт-амперлік сипаттамасын алу (1 сағат)3,5 Вольттік кернеуге есептелген шамды 6 Вольттік ток көзіне қосуға мүмкіндік беретін электр тізбегін құрастыру (1 сағат)Вольтметр кедергісін анықтау(1 сағат)Нихром сымның қимасын анықтау(1 сағат)Жіңішке темір сым диаметрін анықтау (1 сағат)Шамның қалыпты және әлсіз жанғандағы қуаттарын салыстыру (1 сағат)40, 40 және 80Вт-қа есептелген 110 В кернеуге арналған шамдарды 220 В - тық ток көзіне жалғауға мүмкіндік беретін тізбек құрастыру (1 сағат)

Линзаның фокус аралығын анықтау (1 сағат)Линзаның қисықтық радиусын анықтау (1 сағат)Призманың сындыру бұрышын анықтау (1 сағат)Судың сыну көрсеткішін анықтау (1 сағат)Телескоптың ұлғайтуын анықтау (1 сағат)Жарық толқынының ұзындығын анықтау (1 сағат)Дифракциялық тор периодын анықтау (1 сағат)Компакт дискінің жолдарының өлшемін анықтау (1 сағат)Фотоэффекттің қызыл шекарасын анықтау (1 сағат)

Нормативті бөлім10 сынып

№ Тақырыптың аты Сағат саныӨткізілу

түріБілімдік қазынасы

барл

ығы

лекц

ия пр

акти

ка1. Тәжірибелік есептердің

ерекшеліктері мен түрлері1 1 Лекция Эксперименттік

есептерді шығаруға арналған нұсқаулар алу

2 Тәжірибелік есептерді шығарудың әдістері

1 1 Лекция Физикалық шамаларды өлшеу әдістерімен танысу

3. Есептеу қателіктері. Тікелей есептеу қателіктері

1 1 Лекция Есептеу қателіктерімен танысу

4. Жанама өлшеу қателіктері 1 1 Лекция Есептеу қателіктерімен танысу

5. Тәжірибелік есептеулердің шығарылуының дұрыстығын бағалау

1 1 Лекция Физикалық шаманы өлшеудің сапасын бағалау

6. Үстел бетімен сырғанаған ағаш сызғыштың үйкеліс коэффициентін анықтау


Үйкеліс коэффициентін анықтауды үйрену

7. Марганцовканың суда еру жылдамдығының температураға тәуелділігін анықтау

1 0,50,5

ЛекцияПрактикалық

сабақ

Жылулық құбылыстың температураға тәуелділігіне көз жеткізу

8. Құрғақ және ылғал қағаздардың бір - бірімен әрекеттесуінің ерекшеліктерін зерделеу

1 0,50,5


сабақ

Сұйық және қатты денелердің молекулаларының арасындағы тарту күштерін салыстыру

9. Судың көмегімен колбада ауа барын анықтау

1 0,50,5


сабақ

Қатты дененің газды ұстап тұру қасиетін зерделеу

10. Су жылдамдығының су деңгейінің биіктігіне тәуелділігін зерделеу

1 0,50,5


сабақ

Бернулли теңдеуін зерделеу

11. Судағы цилиндр тәріздес дененің қозғалыс жылдамдығын анықтау


Гидроаэродинамика заңдарын зерделеу

12. Ауа шарындағы ауаның қысымын анықтау


Паскаль заңын зерделеу

13 Белгісіз сұйықтың беттік керілу коэффициентін анықтау


Сұйықтың беттік қабаттарының қасиеттерін зерделеу

14 Параллепипед тәріздес заттың тығыздығын анықтау


Заттың тығыздығын анықтау

15 Жазық фигураның салмағын анықтау


Статика элементтерін меңгеру

16 Мыс білеуше массасын сызғыш көмегімен анықтау Нәтижені таразы арқылы тексеру


Физикалық шаманы жанама тәсілмен табуды меңгеру

17 Таразының көмегімен су бар ыдыстың сыйымдылығын анықтау


Физикалық шаманы жанама тәсілмен табуды меңгеру

18 Құрғақ құм тығыздығын анықтау

1 0,50,5


сабақ

Заттың құрылысын зерделеу

19 Жіпті үзетін күшті анықтау 1 0,50,5


сабақ

Қатты денелердің механикалық қасиеттерін зерделеу

20 Ауырлық күшінің бағытын анықтау


Бүкіләлемдік тартылыс құбылысын зерделеу

21 Картоптың тығыздығын анықтау


Архимед күші, денелердің жүзу шарттарын зерделеу

22 Архимед күшінің дене пішініне тәуелділігін зерттеу

1 0,50,5


сабақ

Архимед күшін зерделеу

23 Салмағы динамометрдің өлшеу шегінен асатын дене массасын анықтау

1 0,50,5


сабақ

Түрлі тәсілдерді меңгеру

24 Динамометр көмегімен үйкеліс күшін анықтау


Механиканың динамика бөлімін меңгеру

25 Дененің үстелмен үйкеліс коэффицентін анықтау



26 Шыны түтік көмегімен алынған сабын көпіршігінің пішінін зерделеу


Сұйықтардың беттік керілу күшін зерделеу

27 Сызғыштың көмегімен камераға қойылған гирдің камерадағы қысымды қаншалықты арттыратынын анықтау

1 0,50,5


сабақ

Сұйықтар мен газдардағы қысымды зерделеу

28 Көлбеу су манометрін градуирлеу

1 0,50,5


сабақ

Аспаптарға шкала жасап үйрену

29 Медициналық банканың жұмыс істеу принципін зерделеу

1 0,50,5


сабақ

Газ заңдарын зерделеу

30 Судың тығыздығын анықтау 1 1 Практикалық сабақ

Заттың құрылысын зерделеу

31 Архимед шелегі серіппесінің созылуының графигін салу және жұмысын анықтау


Графикпен жұмыс

32 Резеңке түтіктен шығатын судың орташа қуатын анықтау

1 0,50,5


сабақ

Сұйықтың қасиеттерін зерделеу

33 Иіндіктің тіреу осіне түсіретін қысым күшін анықтау

1 0,50,5


сабақ

Моменттер ережесін, күштерді зерделеу

34 Иіндіктің П.Ә.К-тін анықтау 1 0,50,5


сабақ


барлығы 34 12 22

11 сынып№ Тақырыптың аты Сағат

Саны Өткізілутүрі


барл

ығы

лекц

ия

прак

тика

1. Кинетикалық энергияның масса мен жылдамдыққа тәуелділігін зерттеу


Ілгерілемелі қозғалыс динамикасын зерделеу

2 Мұз бен су қоспасы температурасының өзгерісінің уақытқа тәуелділігін зерттеу

1 0,50,5


сабақ

Жылулық құбылыстарды зерделеу

3. Түтіндіктің тарту күшінің оның ұзындығына тәуелділігін зерттеу

1 0,50,5


сабақ

Қысымның температураға тәуелділігін зерделеу

4. Латун кірінің бастапқы температурасын табу


Жылулық құбылыстарды зерделеу

5. Спиртовканың П.Ә.К-ін анықтау 1 0,50,5


сабақ

Қондырғылардың сипаттамасын білу

6. Тұзды суға еріткенде температураның өзгеруін зерделеу


Температураның өзгеруі сызықты емес екеніне көз жеткізу

7. Екі жұмыртқа қабығының арасындағы тыныштық үйкеліс коэффициентін анықтау

1 0,50,5


сабақ

Үйкеліс коэффициентін бұрыш арқылы анықтау

8. Вольта элементінен тұратынын қондырғы жинап, шам қыл сымы қызуының электродтардың бату тереңдігіне тәуелділігін зерттеу

1 0,50,5


сабақ

Ток күшінің зарядтар ағынына тәуелділігін зерделеу

9. Электр қоңырауы тізбегін құрастыру 10,5


сабақ

Тізбек құрауды зерделеу

10. Қыздыру шамының Вольт-амперлік сипаттамасын алу


Ток күшінің кернеуге тәуелділігін зерделеу

11. Амперметрдің көрсету шегін арттыру 1 0,50,5


сабақ

Амперметрді шунттау

12. Көрсету дәлдігі жоғары вольтметр анықтау 1 1 Практикалық сабақ

Тұрақты ток бөлімін зерделеу

13 Көрсету дәлдігі жоғары амперметр анықтау 1 1 Практикалық сабақ


14 Э.Қ.К-і белгісіз ток көзінің Э.Қ.К-ін анықтау 1 0,50,5


сабақ


15 Нихром сымының кедергісін анықтау 1 1 Практикалық сабақ


16 Тек вольтметрдің көмегімен ток күшін анықтау

1 0,50,5


сабақ


17 Амперметр көмегімен кернеуді анықтау 1 0,50,5


сабақ


18 Тізбектегі ток күшінің кернеуге тәуелділігін зерттеу



19 Жартылай өткізгіш диодтың вольт-амперлік сипаттамасын алу

1 0,50,5


сабақ

Жартылай өткізгіштегі электр тогын зерделеу

20 3,5 Вольттік кернеуге есептелген шамды 6 Вольттік ток көзіне қосуға мүмкіндік беретін электр тізбегін құрастыру

1 0,50,5


сабақ


21 Вольтметр кедергісін анықтау 1 1 Практикалық сабақ


22 Нихром сымның қимасын анықтау 1 1 Практикалық сабақ


23 Жіңішке темір сым диаметрін анықтау 1 1 Практикалық сабақ

Омметр және сызғыш

24 Шамның қалыпты және әлсіз жанғандағы қуаттарын салыстыру

1 0,50,5


сабақ


25 40, 40 және 80Вт-қа есептелген 110 В кернеуге арналған шамдарды 220 В-тық тоқ көзіне жалғауға мүмкіндік беретін тізбек құрастыру



26 Судың сыну көрсеткішін анықтау 1 0,50,5


сабақ

Жарықтың қасиеттерін зерделеу

27 Призманың сындыру бұрышын анықтау 1 1 Практикалық сабақ

Геометриялық оптика бөлімін зерделеу

28 Линзаның фокус аралығын анықтау 1 0,50,5


сабақ


29 Дифракциялық тор периодын анықтау 1 1 Практикалық сабақ

Толқындық оптика бөлімін зерделеу

30 Жарық толқынының ұзындығын анықтау 1 1 Практикалық сабақ


31 Компакт дискінің жолдарының өлшемін анықтау

1 0,50,5


сабақ


32 Телескоптың ұлғайтуын анықтау 1 0,50,5


сабақ


33 Линзаның қисықтық радиусын анықтау 1 0,50,5


сабақ


34 Фотоэффекттің қызыл шекарасын анықтау 1 0,50,5


сабақ

Кванттық физика бөлімін зерделеу


БағалауПедагогикалық зерттеулерге сүйене отырып, оқушылардың білімі деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында біліміне қарай

бағаланады.

Тәжірибе жасау дағдылары

Құралдармен жұмыс істей білуЕсептеу жұмыстарын жүргізуіҚателігін табуы

тәжірибені біреудің көмегімен жасаса;есептеу жұмыстарында қателерге жол берілсе;қателігі есептелмесе 3

тапсырманы орындау барысында бірлі жарым қателер жіберсе; есептеу жұмыстарында түзетулер мен механикалық қателерге бой алдырса ;қателік есептелген, бірақ толық болмаса. 4

тәжірибені жоғарғы деңгейде орындаса; есептеу жұмыстарын дұрыс жүргізсе; қателігін есептесе; қорытындыны дұрыс жасаса 5

Қолданылған әдебиеттер

1. О.Имамбеков. Физикадан республикалық олимпиада. И.Ф.М. 20002.Н.Д.Абдуллина, Т.М.Ергалиева, К.Н.Жумадиллаев, Ж.О. Джакупова, Н.Б. Жақыпова, Ә.А. Қырықбаева “Физикалық олимпиадалардағы тапсырмалардағы іріктеу және шығару әдістемесі”. А.2011.3. О.Имамбеков. Физикадан ХХХI халықаралық олимпиада. ИФМ. 20004. С.С.Машков.Экспериментальные задачи по физике.Л.Учпедгиз 1955.5. О.Ф.Кабардин, В.А.Орлов. Сборник экспериментальных заданий и практических работ по физике. 9-11 кл. М:. Астрель транзит книга. 2005.

БАҒДАРЛАМАҚолданбалы курсы

ФИЗИКАДАҒЫ САҚТАЛУ ЗАҢДАРЫ10 сынып оқушыларына арналған

(барлығы – 34 сағат)

х.ғ.к. Х.С.Серғазиева, Тұрсын Қ.Ж.Жабаев атындағы №161 лицей, физика пәні мұғалімдері

Пікір жазған: З.Ж.Жаңабаев, физика-математика ғылымының докторы, профессор, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің Бейсызық физика кафедрасы

Түсініктеме хат мазмұны Ақпарат және техникалық аспаптардың қарқынды дамуымен қатар көптеген жаңа технологиялардың пайда болу кезеңінде жас ұрпақ өздерінің өмірдегі бағыт - бағдарын дұрыс анықтап, білімдерін маңызды мәселелерді шешуде қолдана білу үшін жан - жақты терең білім керек. Оқушылар жаратылыстану ғылымдарын меңгеру барысында жүйелі білім алып, ой-өрісін дамытып, пәнге қызығушылығын арттыру мақсатында ҚР білім беру стандартына сүйеніп құрылатын элективті немесе арнайы курстарды қосымша оқыту жақсы нәтиже береді. Соның ішінде физика сабақтарында табиғат заңдарын, ақпараттық жаңа технологияларды терең түсініп қана қоймай, оларды өз мүддесіне ( анализ, синтез, салыстыру, ойлау) пайдалана білу өте маңызды. Осы мақсатқа жету үшін табиғаттың қарапайым заңдарынан бастап, әмбебап заңдарға дейін талдап қарастыруға болады. Осындай қарапайым және кез келген құбылысқа пайдалануға болатын әмбебап заңдардың қатарына физикадағы сақталу заңдарын енгізуге болады. Сақталу заңдарының табиғатта, техникада, күнделікті өмірде алатын орны ерекше. Сақталу заңдарын терең түсініп, пайдалана білетін оқушы көптеген күрделі мәселелерді, есептерді қарапайым тәсілдермен шеше алады. Сондықтан бағдарламаның мақсаты – физикадағы қарапайым сақталу заңдарынан бастап, күрделірек құбылыстарда орындалатын заңдарды жеке қарастыру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытып, ой-өрісін кеңейтіп, адам мен табиғаттың біртұтастығына көз жеткізу. Пәннің міндеті – оқушыларды өз бетімен күрделі мәселелерді буындарға жіктеп, қарапайым модельдер құру арқылы қарастырып шешу дағдысын қалыптастырып, біліктілігін арттыру.Ұсынылып отырған «Физикадағы сақталу заңдары» атты бағдарлама орта мектептердің 10 сыныбына арналып жазылған. Аптасына – 1сағат, барлығы – 34 сағат. Бағдарлама 6 бөлімнен тұрады: механикадағы сақталу заңдары; жылу құбылыстарындағы сақталу заңдары; электр құбылыстарына арналған; магниттік құбылыстар үшін; электромагниттік құбылыстардағы сақталу заңдары ; атомдық және ядролық түрленулер кезіндегі сақталу заңдары. Сабақтарды лекция, практикалық есептер шығару, семинар сабақтар түрінде жүргізуге болады.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлім

Кіріспе(1 сағат)І.Механиканың сақталу заңдары (8 сағат)1. Масса – дененің инерттілігінің өлшемі, аддитивті шама. Массаның сақталу заңы. Денелер жүйесінің толық массасы. 2. Қатты, сұйық денелер үшін көлемнің сақталу заңы (химиялық реакция жүрмеген кезде). Қорытпаның тығыздығы. 3. Дене импульсі, күш импульсі. Импульстың сақталу заңы:а) Абсолют серпімді соққы. Импульстің, энергияның сақталу заңдары; ә) Абсолют серпімсіз соққы. Импульстің сақталу заңы. 4. Импульс моменттерінің сақталу заңы. Тұйық жүйедегі импульс моментінің сақталу заңы. 5.Механикалық энергияның сақталу заңы. Механикалық энергияның айналу заңы. Потенциалдық энергия және кинетикалық энергия. Потенциалдық энергияның кинетикалық энергияға түрленуі.ІІ. Жылу құбылыстарыңдағы сақталу заңдары (8 сағат)1. Тұйықталған жүйедегі жылу мөлшерінің сақталуы. Жылу балансының теңдеуі.а) Дененің температурасын өзгерту. Заттың агрегаттық күйі өзгермегендегі жылу мөлшерінің сақталуы. ә) Заттың агрегаттық күйі өзгергендегі жылу мөлшерінің сақталуы. Балқу, қатаю, булану, конденсация үрдістеріндегі жылу мөлшерінің сақталу заңы.2. Термодинамикалық жүйедегі энергияның сақталу заңы. Термодинамикалық жүйенің толық энергиясы. а) Толық энергияның сақталу заңы. ә) Термодинамиканың бірінші заңы. б) Жылу қозғалтқыштары және олардың ПӘК-і. ІІІ. Электр құбылыстарындағы сақталу заңдары (6 сағат)1. Электр өріс. Электр өрісіндегі электр зарядының сақталу заңы. 2. Гаусс теоремасы. 3. Электр өрісіндегі өткізгіштер мен диэлектриктер, эквипотенциал беттер.4. Электр тізбектер үшін Кирхгофтың бірінші, екінші ережелері. 5. Тұракты электр тогының жұмысы мен энергиясының сақталу заңы. а) Джоуль -Ленц заңы. ә) Электр қозғалтқыштары үшін энергияның сақталу заңы және ПӘК-і.ІV. Электромагниттік құбылыстар (2 сағат)Магнит өрісі. Магнит өрісінің индукциясы, магнит ағыны.Магнит ағынының сақталу заңы. Электромагниттік индукция. Электромагниттік индукция құбылысындағы энергияның сақталу заңы. Ленц ережесі. Өздік индукция, индуктивтілік.1.Магнит өрісінің энергиясы. V.Электромагниттік тербелістер (3 сағат)1. Электромагниттік тербелістер: идеал тербелмелі контурдағы энергияның сақталу заңы. Тербелмелі контурдағы электр өрісінің, магнит өрісінің энергиясы. Идеал тербелмелі контур. Тербелмелі контурдың толық энергиясы. 2. Айнымалы токтағы энергияның сақталу заңы(мысалы: генератор, трансформатор). 3. Электр тогын өңдіру, тасымалдау кезіндегі энергияның сақталу заңы. Токты тасымалдаудағы энергия шығыны. VІ. Атомдық физика, атом ядросының физикасы (4 сағат)Масса ақауы. Ядроның байланыс энергиясы. 1. Атомдардың энергетикалық деңгейі туралы Бор постулаттары. Атомның энергия жұту, шығару үрдістеріңдегі энергияның сақталу заңы. Атомның энергетикалық деңгейлері. Атомның сәулені жұтуы, шығаруы кезіндегі толқын ұзындығы. 2. Ядролық реакциялардағы электр заряды мен нуклондар санының сақталу заңдары.3. Ядролық реакциялардағы энергияның сақталу заңдары. Тізбекті ядролық реакциялардағы бөлінетін энергия.4.Экзотермалық, эндотермалық ядролық реакциялар. 5. Элементар бөлшектердегі зарядтың (электрон-лептон, мюон-тау-лептон, барион) сақталу заңы.Қорытынды сабақ.Сынақ сағаты(2 сағат)

Нормативті бөлім№ Тақырыптың аты Сағат саны Өткізу

түріБілімділік қазынасы

Бар-лы-ғы

Лек-ция

Прак-тика

1 Кіріспе 1 1 ЛекцияІ.Механиканың сақталу заңдары

8

1 Масса – дененің инерттілігінің өлшемі,

1 1 Лекция Массаның сақталу заңыДенелер жүйесінің толық

аддитивті шама массасы2 Қатты , сұйық денелер үшін

көлемнің сақталу заңы(химиялық реакция жүрмеген кезде)

1 1 Лекция Қорытпаның тығыздығы

3 Дене импульсі. Импульстің сақталу заңы:а)Абсолют серпімді соққы 1 1 Лекция

Дене импульсі, күш импульсіа) импульстің, энергияның сақталу заңдары

ә)Серпімсіз соққы 2 1 1 Лекция,семинар

ә) импульстің сақталу заңы

4 Импульс моменттерінің сақталу заңы

1 1 Лекция Тұйық жүйедегі импульс моментінің сақталу заңы

5 Механикалық энергияның сақталу заңыМеханикалық энергияның айналу заңы

2 1 1 Лекция,семинр

Энергия, механикалық энергия, потенциалдық энергия, кинетикалық энергия. Потенциалдық энергияның кинетикалық энергияға түрленуі

ІІ.Жылу құбылыстарыңдағы сақталу заңдары

8

1 Тұйықталған жүйедегі жылу мөлшерінің сақталуыЖылу балансының теңдеуі

Тұйық жүйеде жылу алмасу кезіндегі жылу балансыныңтеңдеуі

а) Заттың агрегаттық күйі өзгермегендегі жылу мөлшерінің сақталуы

2 1 1 Лекция,семинар

а)Дененің температурасын өзгерту

ә) Заттың агрегаттық күйі өзгергендегі жылу мөлшерінің сақталуы

1 1 Семинар ә)Балқу, қатаю, булану,конденсация үрдістеріндегі жылу мөлшерінің сақталу заңы

Бақылау жұмысы №1 1 1 Семинар І, ІІ бөлімді қайталау2 Термодинамикалық

жүйедегі энергияның сақталу заңы

Термодинамикалық жүйенің толық энергиясы

а)Толық энергияның сақталу заңы

1 1 Лекция Тұйықталған жүйедегі толық энергияның сақталу заңы

ә)Термодинамиканың бірінші заңы

2 1 1 Лекция,семинар

Термодинамиканың бірінші заңын изоүрдістер үшін пайдалану

б) Жылу қозғалтқыштары және олардың ПӘК-і

1 1 Семинар Жылу қозғалтқыштарының түрі, жұмысы. ПӘК-ін арттыру

ІІІ.Электр құбылыстарындағы сақталу заңдары

6

1 Электр өрісі Электр зарядтың сақталу заңы

1 1 Лекция Нүктелік заряд Тұйық жүйедегі электр зарядтың сақталу заңы

2 Гаусс теоремасы 1 1 Лекция Электр өрісінің кернеулік ағынының сақталу заңы

3 Электр өрісіндегі өткізгіш, диэлектриктер,эквипотенциалды беттер

1 1 Лекция Электростатикалық индукция құбылысы Электростатикалық қорған. Зарядталған өткізгіш ішіндегі электр өрісінің кернеулігі

4 Электр тізбектері үшін Кирхгофтың бірінші, екінші ережелері

1 1 Лекция Тізбек түйіндеріндегі ток күшінің сақталу заңы Ток көзінің ЭҚК-і мен өткізгішдегі кернеудің қосындысы-ның сақталу заңы

5 Тұрақты электр тогының жұмысы мен энергиясының сақталу заңы

Тұрақты электр тогының жұмысы мен қуаты

а)Джоуль -Ленц заңы 1 1 Семинар Тұрақты токтың жұмысыҚыздырғыш аспаптардың бөліп шығарған жылу мөлшері

ә) Электр қозғалтқыштары үшін энергияның сақталу заңы және ПӘК-і

1 1 Семинар Электр қозғалтқыштарын пайдалану

ІV.Электромагниттік құбылыстарМагнит өрісіМагнит индукциясы, магнит ағыны

2 Электромагниттік индукция, өздік индукция, индуктивтілікЭлектромагниттік индукция құбылысындағы энергияның сақталу заңы

1 Магнит өрісінің энергиясыМагнит ағынының сақталу заңы

2 1 1 Магнит индукциясы,магнит ағыны

V.Электромагниттік тербелістер

3

1 Электромагниттік тербелістер: идеал тербелмелі контурдағы энергияның сақталу заңы

1 1 Лекция Тербелмелі контурдағы электр өрісінің, магнит өрісінің энергиясыТербелмелі контурдың толық энергиясы

2 Айнымалы токтағы 1 1 Лекция Трансформатордың

энергияның сақталу заңы (мысалы:трансформатор)

құрылысы, жұмысы,ПӘК-і.

3 Электр тогын өңдіру, тасымалдау кезіндегі энергияның сақталу заңы(мысалы: генератор)

1 1 Лекция Токты өндіру мен тасымалдаудағы энергия шығыны

VІ. Атомдық физика, атом ядросының физикасы

4 Масса ақауы Ядроның байланыс энергиясы Меншікті байланыс энергия

1 Атомдардың энергетикалық деңгейі. Бор постулаттары.Атомның энергия жұту, шығару үрдістеріндегі энергияның сақталу заңы

1 1 Лекция Атомның энергетикалық деңгейлеріАтомның сәулені жұтуы, шығаруы кезіндегі толқын ұзындығы

2 Ядролық реакциялардағы электр заряды мен нуклондардың сақталу заңдары

1 1 Семинар Ядролық реакциялардағы электр заряд санының, массалық санның сақталу заңы

3 Ядролық реакциялардағы энергияның сақталу заңдары

1 1 Семинар Тізбекті ядролық реакциялардағы бөлінетін энергия

4 Экзотермалық, энзотермалық ядролық реакциялар.Элементар бөлшектердің түрленуі кезінде зарядтың энергияның сақталу заңы

1 1 Лекция Ядролық реакцияларының энергетикалық шығуы

1 Қорытынды сабақ.Бақылау жұмыс №2.Сынақ сағаты

2 2 Семи-нар,сынақ

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Бағдарламаның мақсаты – физикадағы қарапайым сақталу заңдарынан бастап, күрделірек құбылыстарда орындалатын заңдарды жеке қарастыру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытып, ой-өрісін кеңейтіп, адам мен табиғаттың біртұтастығына көз жеткізу. Соның ішінде физика сабақтарында табиғат заңдарын терең түсініп қана қоймай, оларды өз мүддесіне (анализ, синтез, салыстыру, ойлау) пайдалана білу өте маңызды. Осы мақсатқа жету үшін табиғаттың қарапайым заңдарынан бастап әмбебап заңдарға дейін талдап қарастыруға болады. Осындай қарапайым және кез келген құбылысқа пайдалануға болатын әмбебап заңдардың қатарына физикадағы сақталу заңдарын енгізуге болады. Сақталу заңдарының табиғатта, техникада, күнделікті өмірде алатын орны ерекше. Сақталу заңдарын терең түсініп, пайдалана білетін оқушы көптеген күрделі мәселелерді, есептерді қарапайым тәсілдермен шеше алады. Бағдарлама 6 бөлімнен тұрады: механикадағы сақталу заңдары; жылу құбылыстарындағы сақталу заңдары; электр құбылыстарына арналған; магниттік құбылыстар үшін; электромагниттік құбылыстардағы сақталу заңдары, сонымен қатар атомдық және ядролық түрленулер кезіндегі сақталу заңдары. Сабақтарды лекция, практикалық есептер шығару, семинар сабақтар түрінде жүргізуге болады. Практикалық есептер шығару, семинар сабақтарында өзіндік ой-пікірі, тапқырлығымен көзге түскен оқушыларды ерекше атап өту қажет.Пайдаланған әдебиет:1. «Физика» пәнінен оқу бағдарламасы (жаратылыстану-математикалық бағыт). Казақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3- сәуірдегі №115 бұйрығына 38-қосымша2.Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9 сыныптары үшін «Физика» пәнінен типтік оқу бағдарламасы. Казақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3- сәуірдегі №115 бұйрығына 38-қосымша3. Физика. Учебник для 10 класса школ и классов с углубленным изучением физики. Под ред. А.А.Пинского. Москва «Просвещение», 20034. Физика. Учебник для 11 класса школ и классов с углубленным изучением физики. Под ред. А.А.Пинского. Москва «Просвещение», 20035.И.Л.Касаткина. Репетитор по физике, І,ІІ том.Ростов-на –Дону «Феникс» 2013.

6. Физика. Механика. Учебное пособие для школ и классов с углубленным изучением физики. Под. Ред. Г.Я.Мякишева.7. А.П. Рыженков. Физика. Человек. Окружающая среда. Москва «Просвещение» 19996. Қосымша.1. Технология пәніне арналған «Физик-Лаборант» бағдарламасы, 2009 ж. Авторы: К. Серғазиева2. Бейімделген бағдарлама «Адам және қоршаған орта», 2007 ж. Авторлар: Казимова А.Ж, Серғазиева К., Скендірова С.Ш.3. Физика пәнінің таңдаулы сабақтары. «Ядролық энергияны айыптау», 2011 ж. Авторы: Серғазиева К.4. «Экомобиль – болашақ көлігі». Ғылыми жоба 2014 ж. Астана. «Шапағат» өнертапқыштар конференциясында «Лучший изобретатель – среди школьников» Әскержанов Телжан мадақталды. Ғылыми жетекші: Серғазиева К.

БАҒДАРЛАМАмектеп және оқушы компоненттерінің курстарында

тереңдетіп оқытуға арналғанФИЗИКА КУРСЫ БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЕСЕПТЕР

7 сынып оқушыларына арналған(аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Ниязбекова А.К. №148 мектеп-гимназияның физика пәні мұғалімі

Пікір жазған: Әлдібаева Т.Ә., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің доценті., педагогика ғылымдарының кандидаты

Түсініктеме хат мазмұны 7 сынып физика пәнінен физикалық эксперименттер, тәжірибелерді демонстрациялау,

компьтер арқылы көрсету, оқушылардың зертханалық жұмыстар жасауы – мектептегі эксперименттік оқыту әдісінің негізі болып табылады. Мектеп физикасын оқытуда көрнекілік ұстанымын жүзеге асырудың әдістемелік негіздері, ғылым мен техника жетістіктерінің үдей жетілуі, мектептің физикалық эксперименттің жаңарып, күрделенуі керек екені оқыту экспериментінің негізгі мақсаты етіп қойылды. Мектепте физиканы оқытудың негізгі талабы – физика кабинетінің материалдық құрал-жабдықтармен қамтылуы, көрнекіліктің толық болуы.

Мұғалім мектеп физикасының әдістеме сабағында тақырыптық материалды ұтымды әрі әсерлі өткізу үшін теорияны көрнекілік тәжірибемен, одан кейін есептеулерге ауысу тиімді. Эксперименттік есептер алған білімді шығармашылықпен қолдануға және оларды қолдану аясын кеңейтуге мүмкіндік береді.Курстың мақсаты: физика сабақтарында негізінен оқушылардың эксперименттік жұмыс дағдысын, шығармашылық қабілетін дамытуды қалыптастыру; физиканы оқыту үрдісінде оқушылардың табиғат құбылыстарын бақылай білуге, оларды талдауға, олардың заңдылықтарын түсініп, практикада қолдана білуге үйрету; физика сабақтарында эксперименттік, зертханалық жұмыстарды жасап, есептеулер жүргізіп, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру; физиканы оқыту үрдісі нәтижелі болу үшін оқушылардың логикалық санасы мен шығармашылық ойлауын дамыту. Курстың міндеттері: физикалық эксперименттер жасап, физикалық шамаларды өлшей білуге үйрету; физикалық құрал-жабдықтармен жұмыс жасау және зерттеу нәтижесіне қорытынды жасай білу; физикалық эксперименттерге есептеулер жүргізіп, ғылыми жаңалықтарды іздеу; физикалық эксперименттік тапсырмаларды ұғынудың тиімді тәсілдерін табу; физиканың қазіргі заманғы ғылым мен техникадағы жетістіктерін ұғыну.Бағдарлама жеті бөлімнен тұрады: 1 бөлім. Кіріспе (1сағат)2 бөлім. Астрономия (4 сағат)3 бөлім. Заттардың молекулалы-кинетикалық теориясы (4 сағат)4 бөлім. Механикалық қозғалыстар ( 6 сағат)5 бөлім.Табиғаттағы әр түрлі күштер (8 сағат)6 бөлім.Энергия (6 сағат)7 бөлім. Техника (5 сағат)КУРСТАН КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ :

Мектептің физика курсын оқытудағы ең маңызды әдістердің бірі – тәжірибе техникасын пайдалану.Физиканы эксперименттік оқыту барысында табиғат заңдарын жете түсініп, физика заңдылықтарын терең түсінуге септігін тигізеді. Оқушыларды техниканың тілін түсініп, оны игере білуге талаптандырады. Қазіргі кездегі етек алып келе жатқан игі әдістемелік бағдарлардың бірі – теориялық проблеманы айқындап, сабақ барысында жауабын оқушылар өзі табуға әдеттендіру. Бұл әдістемелік бағдар оқушылардың ой-санаттарын сабақ бойы белсенді, мұғалім қойған проблемалық жәйттің (ситуация) бар ынта-ықыласымен шешімін табуға жетелейді.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі7 сынып (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат.)

І бөлім. Кіріспе (1 сағат)Курстың мазмұнымен танысу. Қауіпсіздік ережесімен таныстыру.

II бөлім. Астрономия (4 сағат)Астрономияның дамуы және алғашқы зерттеулер. Әлемнің құрылымы туралы. Жұлдызды аспан.

ІІІ бөлім. Заттардың молекулалы-кинетикалық теориясы (4 сағат)Заттың құрылысын зерттеу. Молекулалар қозғалысы. Әр түрлі заттардың өлшеміне есептер.

ІV бөлім. Механикалық қозғалыстар (6 сағат)Табиғаттағы қозғалыстарды салыстыру.Салыстырмалылық ережесі. Планеталар қозғалысы. Жол

мен орын ауыстыруды анықтау тәсілдері. Табиғаттағы қозғалыстардың әр түрлі жылдамдықтарын анықтау.

V бөлім.Табиғаттағы әр түрлі күштер (8 сағат)Денелердің өзара әрекеттесуін зерттеу. Әр түрлі заттардың тығыздын анықтау. Күштердің түрлері.

Демонстрациялық-эксперименттік есептер. Жердің тартылыс күші. Сапалық мәтінді есептер.

VІ бөлім. Энергия (6 сағат)Қозғалыс бағытымен әрекет ететін күштердің жұмысына есептер. Энергия көздері. Денелердің

кинетикалық және потенциалдық энергиялары. Механикалық энергия. Атом электр станциялары.

VІІ бөлім.Техника (5 сағат)Ғылым мен техниканың дамуы. ХХ ғасыр – ғылыми техникалық төңкеріс ғасыры. Қазіргі заманғы

ақпараттық технология. Техника әлеміндегі орасан жаңалықтар.Нормативті бөлім

Саб

ақта

р№

Сабақтың тақырыбы Сағат саны Өткізілу түрі Білімділік қазынасы

Барл

ығы

лекц

ия

ракт

ика

І бөлім. КіріспеКурстың мазмұнымен танысу

Қауіпсіздік ережесімен таныстыру

Теориялық дәріс

II бөлім. Астрономия Астрономияның дамуы және

алғашқы зерттеулерТеориялық

дәрісӘлемнің құрылымы туралы Теориялық

дәрісЖұлдызды аспан Зертханалық жұмыс

№1Эксперименттік тапсырма

ІІІ бөлім.Заттардың молекулалы-

кинетикалық теориясыЗаттың құрылысын зерттеу Зертханалық жұмыс

№2Эксперименттік тапсырма

Молекулалар қозғалысы Теориялық дәріс

Әр түрлі заттардың молекулалық құрамын зерттеу

Зертханалық жұмыс №3

Эксперименттік тапсырма

Әр түрлі заттардың өлшеміне есептер

Практика Бақылау жұмысы №1

ІV бөлім. Механикалық қозғалыстар

Табиғаттағы қозғалыстарды салыстыру

Салыстырмалылық ережесі

Теориялық дәріс

10 Планеталар қозғалысы Теориялық дәріс

11 Жол мен орын ауыстыруды анықтау тәсілдері

Практика

12 Табиғаттағы қозғалыстардың әр түрлі жылдамдықтарын анықтау

Практика Бақылау жұмысы №2

V бөлім.Табиғаттағы әр түрлі күштер

13 Денелердің өзара әрекеттесуін зерттеу



14 Әр түрлі заттардың тығыздын анықтау



15 Күштердің түрлері Теориялық дәріс, практика

16 Демонстрациялық-эксперименттік есептер

Практика Деңгейлік есептер

17 Жердің тартылыс күші Теориялық дәріс,

практика

Бақылау жұмысы №3

18 Сапалық мәтінді есептер Практика Деңгейлік есептер V бөлім. Энергия

19 Қозғалыс бағытымен әрекет ететін күштердің жұмысына есептер

Практика Деңгейлік есептер

20 Энергия көздері Теориялық дәріс

21 Денелердің кинетикалық және потенциалдық энергиялары

Теориялық дәріс,

практика

Деңгейлік есептер

22 Механикалық энергия Теориялық дәріс

23 Атом электр станциялары Теориялық дәріс

V бөлім. Физика және техника24 Ғылым мен техниканың дамуы Теориялық

дәріс25 ХХ ғасыр – ғылыми техникалық

төңкеріс ғасырыТеориялық

дәріс26 Қазіргі заманғы ақпараттық

технологияТеориялық

дәріс27 Техника әлеміндегі жаңалықтар Теориялық

дәріс

28 Қорытындылау Практика Бақылау жұмысы №4 Барлығы 34 сағат

Ақпараттық - әдістемелік бөлімОқушылардың физика дайындығына қойылатын талаптар:

- оқушылар “формула” , “өлшем бірліктері”, “ анықтамалар”, “графиктер ”, “физикалық шамалар”, “физикалық тұрақтылықтар” терминдерін біліп, дұрыс қолдана білу керек. - теорияны толық меңгеруі;- формулалармен жұмыс жасай білуі;- әр түрлі есептерді шығара білуі;- өлшем бірліктерін меңгеруі;- тұрақты сандарды меңгеруі;- эксперименттік тәжірибелерді жасай білуі;- шамаларды түрлендіре білуі керек.Бағалау нормалары: “5” – оқушы бақылау жұмысының «С» деңгейінің тапсырмаларын қатесіз орындаған жағдайда қойылады. “4” – «В» деңгейінің тапсырмаларын орындаған жағдайда қойылады. “3” – «А» деңгейінің тапсырмаларын дұрыс орындаған жағдайда қойылады. Әдіс - тәсілдер ерекшелігі:- теориялық материалдардың күрделі формасында дәрістер;- эксперименттік тәжірибелер ;- эксперименттік есептер;- деңгейлік тапсырмалар ;- өзіндік жұмыстар ;- практикалық (есептер) жұмыстар;- топтық және жеке жұмыстар;- әр түрлі сызбалар мен графиктермен жұмыстар.

Қолданылған әдебиеттер1.Аққошқарова Қ. «Физика: эксперименттік есептер».-Алматы «Мектеп»1998ж2.Нұрбатырова Т.С.Электрлік құбылыстарды оқытудың эксперименттік жүйесі:Алматы,2004ж.3.Башаров Р.Б.,Нұрбатырова Т.С. Жүйелік принциптерін физиканың эксперименттік негіздерін оқытуда пайдалану .//Информатика-Физика-Математика.2000ж4.Башаров Р.Б., Нұрбатырова Т.С.Жүйелік принциптерін физиканың эксперименттік негіздерін оқуда пайдалану. //Информатика.Физика.Математика.2000ж5.Г.Б.Алимбекова «Физика: эксперименттік есептерді шығарудың теориясы мен әдістемесі» Алматы 2012ж.6.Н.Керімбаев «Физика сабағында компьютерлік оқытудың әдістемелік ерекшеліктері»,«Информатика- Физика-Математика» журналы №4,1998ж 7.Косов Н. «Молекулалық физика».-Алматы, 2001ж8.Перельман Я. «Қызықты физика» -Алматы «Мектеп» 1979ж.9.Құдайқұлов М.А.,Жаңабергенов Қ. Орта мектепте физиканы оқыту әдістемесі,-Алматы:«Рауан»,1998жъ


ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДІҢ АРХИТЕКТУРАСЫ5 сынып оқушыларына арналған

( аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Сейтхазиев Д.Ш.А. Байтұрсынов атындағы №139 мектеп-гимназияның информатика пәні мұғалімі

Пікір жазған: Тукеев Уалишер Ануарбекович, Әл Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің профессоры, т.ғ.д.

Түсінік хат мазмұны

Компьютерді тиімді пайдалану үшін компьютерді жақсы меңгеру шарт. М. Шаханов ағамыз айтқандай, біз «компьютербасты» заманда өмір сүріп жатқандықтан, компьютерді білмеу, түсінбеу, меңгермеу – әбестік. Ұсынылып отырған «Дербес компьютердің архитектурасы» қолданбалы курс бағдарламасы оқушылардың мүмкіндіктерін жан - жақты дамыта отырып, олардың ой - өрісін кеңейтеді және олардың білімдерін тереңдетуге бағытталған жаңа оқу жұмысының түрі ретінде қарастырылады. Себебі, қазіргі кезде оқушылар «компьютер деген не? » деп сұрасаңыз , жауап беруге біраз тосылып қалатыны сөзсіз. «Электронды есептеуіш машинасы мен компьютер арасында қандай байланыс бар немесе айырмашылығы неде?» деген типтегі сұрақтар қойсақ, жауап беруге қиналады. Жүйелік блокты көрсетіп, бұл қалай аталады десеңіз, оны мүдірместен «процессор» деп жауап береді. Мұның себебі, оқушылар көп дүниені білсін деген ниетпен күнтізбелік жоспарда көп тақырыптарды қамтуға тырысамыз, алайда оқушылар бұл тақырыптарға бөлінген мардымсыз уақытта оның бәрін игеріп кете алмайтындығын ескермейміз. Осыған орай оқушылардың информатика пәнінен алып жатқан білімдерін практикалық тұрғыдан нақтылау мақсатында және аптасына бір рет болатын информатика сабағында үлгермеген дербес компьютердің негізгі құрылысына қатысты практикалық сабақтарды жандандыру үшін осы курс бағдарламасын ұсынбақшымын. Курс құрылымы теориялық материалдарды қарастыра отырып, практикалық сабақтарда қолдануды ұсынады. Қолданбалы курс бағдарламасы 5 сынып оқушыларына арналады, себебі одан жоғарғы сыныптарда информатика пәнінен бағдарлама курстары басталып кетеді. «Дербес компьютердің архитектурасы» тақырыбы бойынша курс бағдарламасы орта жалпы білім беретін мектептің 5 сынып оқушыларына арналған.

Көптеген жалпы білім беретін мектептерде информатика пәні аптасына 1 рет болады және «Дербес компьютердің архитектурасы» тақырыбына 5 сыныпта небәрі 3 сағат қана бөлінген. Бұл сағаттар негізінен теориялық тұрғыда өтеді және практикаға артық сағаттар берілмеген. Ал 6 сыныптарда 2 сағат қана бөлінген. Оқушылар дербес компьютер жайлы жалпы мәліметке қарағанда, оның құрылысын, қасиеттерін, әр бөлшегінің неге жауап беретіндігін, ол компьютердің қай жерінде орналасқандығын қызыға үйренеді. «Маған айтсаң, мен ұмытып қаламын, маған көрсетсең, мен есімде сақтаймын, ал өзіме әрекет жасауға мүмкіндік берсең, мен үйренемін» деген Қытай даналығы. Бағдарлама информатика курсы бойынша білім беру стандарты мен 5 сыныпта курсты оқыту бағдарламасына сай құрастырылған. Егер 5 сынып оқушысы компьютерлік сауаттылығының жоғары екендігіне көз жеткізсеңіз , әрине, жақсы ойда қаларыңыз анық. Сондықтан мектеп оқушыларын «компьютер – бұл ойын немесе ғаламтор құралы ретінде» деген ойынан арылтып, робототехниканың дамып келе жатқан уақытында компьютерлік сауаттылығын арттырып, компьютерді баптап күту құрылысымен толық таныстыруды мақсатқа алып, 5 сынып оқушыларымен «Дербес компьютердің архитектурасы» тақырыбында бағдарлы курс ұйымдастыруға болады.Курстың мақсаттары:

- электронды есептеуіш машинасының пайда болу тарихы мен компьютердің буындары жайлы толық мағлұмат беру;

- компьютердің негізгі құрылымы неден тұратындығын меңгерту;. - компьютердің негізгі құрылымын құрайтын әрбір бөлшегінің сипаттамасымен таныстыру; - оқушыларға интернеттен, слайдтан, электронды оқулықтан, видеоүзіндіден көріп жүрген компьютерді және оның бөлшектерін көз алдыларында ұстап көруге жағдай жасау; - жүйелік блоктың қандай бөлшектерден тұратындығына көз жеткізіп, әрбір бөлшегі істен шыққанда қандай сигналдар болатындығын іс жүзінде байқап, тексеруге мүмкіндік беру; - оқушылардың теориялық білімін практикамен ұштастыру; - сабақта алған білімін өмірінде қолдана білуге үйрету; - жеке тұлғаның есте сақтау, ойлау, елестету сияқты психологиялық қасиеттерін қалыптастыру; - тапсырмалар жүйесін шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағыттау; - оқушылардың еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, оларды мектеп бітіргеннен кейін де еңбек етуге дайындығын қамтамасыз ететін білімдерімен, дағдыларымен және іскерліктерімен қаруландырады. Оқушылардың компьютер жайлы білімдеріне жеке тоқталып, оны толықтыру, зерделеу, тәжірибе барысында пайдалану арқылы төмендегі міндеттерді шешу көзделеді:

- оқушыларды курс мазмұнымен таныстыру;- оқушылар тілдеріне жатталып кеткен компьютерлік ұғымдарды түзетуге мүмкіншілік туғызу; - «компьютер» ұғымына қатысты қате аударылған термин сөздердің дұрыс мағынасын үйрету;

- бірнеше тақырыптың басыл шалып мардымсыз мәлімет алғанша, нақты бір тақырып төңірегінде білімін тереңдету;

- компьютердің жұмыс жасау қуаты оның жадына орнатылған бағдарламаға ғана емес, сонымен қатар жүйелік қораптағы бірнеше бөлшектерінің сипаттамасынан да тәуелді екендігіне көз жеткізу;

- компьютер – адамның ұзақ уақытын өткізетін арнайы орын емес, адамның жұмысын жеңілдетуге, уақытын үнемдеуге арналған машина екендігіне көздерін жеткізу;

- компьютердің зиянды және пайдалы жақтарын жете түсіндіру;- білімдерін толықтыру;- оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жеке тұлғаны дамытуға мүмкіндік жасау;- топпен жұмыс жасау қабілетін дамыту;- өз ойын еркін жеткізе білуге тәрбиелеу;- оқытылып отырған мағлұматтардың адам өміріндегі маңыздылығынан туындап отырғанын

көрсету.Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі

Сабақ өткізу формалары: Түсіндірмелі - иллюстративті, лекциялар, практикалық жұмыстар, шығармашылық жұмыстар,

өзіндік жұмыстар, тестілеу, демонстрация, жобалық тапсырмалар, интеграциялық сабақтар, интерактивті сабақтар.

Курс оқушылардың практикалық, шығармашылық іс - әрекеттерін қалыптастырудың негізі болуы тиіс. Сабақ өткізу түрлері:- мұғалімнің лекциясы мен әңгімесі;- мұғалімнің практикалық сабақтары;- оқушылардың баяндамасы;- ойын сабақтары;- дайын модельдермен практикалық сабақтар;- интернет ресурстар, ақпарат көздерінен алынған, т.б. мәліметтермен жұмыстар;- информатика апталығына дайындық, қатысу жұмыстары;- зерттеу жұмыстары. 5 сыныпЭлектронды есептеуіш техникасы кабинетіндегі қауіпсіздік ережелері (1 сағат)Электронды есептеуіш техникасының тарихы, буындары (5 сағат)«Компьютер» ұғымының пайда болуы, мағынасы, құрылысы (24 сағат)Дербес компьютердің бағдарламалық жабдықталуы (3 сағат)Тараулар бойынша жылдық қорытынды сабақ ( 1 сағат)Оқушыға қойылатын талаптар: - бағдарлама мазмұнымен толық танысу;- сабақта үйренген дүниесін өмірмен байланыстыра білу;- бағдарлама барысында жүргізілетін жұмыстарға толық қатысып, берілген тапсырмаларды уақтылы орындау;- практикалық жұмыстарды ұқыптылықпен орындау;- шығармашылықпен жұмыс жасау;- әдеби оқулықтар, ғаламтор көздерімен, газет - журналдармен үнемі байланыста болу;- мұғалімнің сабақта берген білімімен шектеліп қоймай, ғаламтордағы үйретуші видеолардан көргендерін жолдастарымен бөлісу;- әлемдегі компьютерге қатысты болып жатқан жаңалықтарды сыныптастарымен бөлісу.Күтілетін нәтиже:- «компьютер» ұғымына қатысты жаңа термин сөздердің мағынасымен танысады;- компьютерге қатысты мазалап жүрген ойларын нақтылайды;- компьютердің негізгі құрамына нелер кіретінін меңгереді;- монитор және жүйелік қораптың түрлерін ажырата алады;- компьютердің берген қателіктеріне қарап диагноз жасай алады;- компьютерді сипатына қарай бөле алады;- компьютер сипатына қарай амалдық жүйе таңдай алады;- компьютерге өздігінен драйвер мен қажетті бағдарламаларды орната алады.

Нормативті бөлім(Аптасына – 1 сағат, жылына – 34 сағат)

Р\с Тақырыптың аты Жалпы сағат саны Өткізілу түрі Білімдік қазына, нәтижеБарлы

- ғылекция

прак-тика

1 2 3 4 5 6 71 Электронды есептеуіш

техникасы кабинетіндегі қатаң ұстанатын қауіпсіздік ережелері

1 сағат

1 Дебат сабағы Электронды есептеуіш техникасы кабинетіндегі қауіпсіздік ережелерін пункттерге бөледі, информатика кабинетінің «алтын ережесін» қорытып шығарады

2 Электронды есептеуіш техникасының тарихы, буындары

5 сағат

4 1

2.1 Кіріспе сабақЭлектронды есептеуіш техникасының пайда болуы

1 1 Дәріс, ішінара іздену

Электронды есептеуіш техникасы неден бастау алады

2.2 Есептеу техникасының даму тарихы

1 1 Дәріс, ішінара іздену

Қай ғасырда, қай жерде алғашқы есептеу техникалары пайда бола бастады

2.3 Есептеу техникасы буындары, ерекшеліктері, жаңа ұғымдар

1 1 Дәріс, зерттеу жұмысы

Алғашқы буыны қай жылдардан бастады, артықшылық-тары

2.3 Есептеу техникасын атқаратын қызметіне қарай жіктеу

1 1 Зерттеу жұмысы

Үлкен электрондық есептеу машиналары; (ЭЕМ); миниЭЕМ; микроЭЕМ; дербес компьютерлер

2.4 Тарау бойынша бақылау жұмысы

1 1 Тест жаттығулары

Тарау бойынша ЕТ қауіпсіздік ережесі, ЭЕМ тарихы, буындары, ерекшеліктері, атқаратын қызметі жайлы кері байланыс жасайды

3 «Компьютер» ұғымының пайда болуы, мағынасы, құрылысы

24 сағат

5 19

3.1 «Компьютер» ұғымының пайда болуы, мағынасы

1 1 Дәріс, тірек конспектісі

Компьютер сөзінің қай тілден енгендігі, мағынасы

3.2-3.3

Компьютердің негізгі бөліктері: монитор, тінтуір (тышқан), пернетақта, жүйелік қорапша

2 1 1 Дәріс, жаттығулар орындау

Монитор, тінтуір (тышқан), пернетақта, жүйелік қорапша Оқушы әрқайсысымен жекелеп танысады, зерттейді

3.4 Монитор, тінтуір оның қызметі, түрлері мен сипаттамалары

1 1 Талдау, жаттығулар

Ғаламтордан тақырыпқа қатысты мәлімет іздеп, бөлісу

3.5 Пернетақта, оның түрлері 1 1 Талдау, жаттығулар

Ғаламтордан тақырыпқа қатысты мәлімет іздеп, бөлісу, түрлерін ажырату

3.6-3.7

Пернетақтадағы пернелер: функционалдық (жетек) пернелер, жүгіргіні басқару және мәтінді түзету пернелері, символдық пернелер, қосымша сандық пернелер, нұсқаушы пернелер

2 1 1 Талдау, жаттығулар

Пернетақтаны бірнеше бөлікке бөліп қарастыру, әрбіреуінің атауы

3.8-3.9

Пернетақтадағы пернелердің атқаратын жұмысымен танысу

2 1 1 Зерттеу жұмысы, ішінара іздену, практикалық жұмыс

Пернетақтадағы пернелердің қызметін зерттеу, анықтау

3.10-3.12

Пернетақталық жаттықтырушы (тренажер): СОЛО, VerseQ

3 1 2 Дәріс, жаттығу

СОЛО, VerseQ бағдарламалары туралы мәлімет алу, бағдарламада жұмыс жасау

3.13 Тарау бойынша бақылау жұмысы

1 1 Бақылау, тест жаттығулары

Тарау бойынша «Компьютер» ұғымы, компьютердің негізгі бөліктері: монитор, тінтуір (тышқан), пернетақта жайлы кері байланыс жасайды

3.14-3.16

Жүйелік қорап компьютердің негізгі тораптарын қамтиды

3 1 2 Зерттеу жұмысы, ішінара іздену

Жүйелік қораптың іші сөгіліп, оқушыларға көрсетіледі, ұстап көріп, ғаламтордан ақпараттар іздейді

3.17 Жүйелік (аналық) тақша, қызметі, сипаттамалары

1 1 Зерттеу жұмысы, практикалық жұмыс

Жүйелік (аналық) тақша оқушының қолына беріледі, сол жайлы ақпараттар іздейді

3.18 Процессор, оның қызметі, сипаттамалары


Процессор оқушының қолына беріледі, сол жайлы ақпараттар іздейді

3.19 Оперативті (жедел) жады, тұрғылықты диск қызметі, сипаттамалары


Оперативті жады оқушы қолына беріледі, компьютердің осы бөлшегі жайлы мәлімет жинап, түсіндіріп беруі керек. Тұрақты диск және оның бүгінгі күнге дейінгі түрлерін атап, қызметін түсіндіреді

3.20 Алмалы дискілермен жұмыс істеуге арналған диск жетегі, қызметі, сипаттамалары


Алмалы дискілер қай кезден бастап қолданысқа енді және оның негізгі қызметін түсіндіреді

3.21 СD және DVD диск жетектері , қызметі, сипаттамалары, түрлері

1 1 Зерттеу жұмысы

СD және DVD диск жетектері, оның түрлері, ол оқитын дискінің түрлерін түсіндіреді

3.22 Бейнесызбалық бейімдеуіш Дыбыстауыш қызметі, сипаттамалары


Бейнесызбалық бейімдеуішДыбыстауыш қызметімен танысып, түрлерін ғаламтордан іздейді

3.23 Желілік тақша, енгізу-шығару порттары, қызметі, сипаттамалары

1 1 Зерттеу жұмысы, жаттығулар

Желілік тақташа және енгізу - шығару порттарын қолдарына ұстап көріп, оның қызметіне сипаттама береді

3.24 Жүйелік қорапшаны өз бетімен құрастыру


Жүйелік қорапшаның ішіндегі барлық бөлшектері беріледі, оқушы өз бетімен оны қорапшаға жинауы керек

4 Дербес компьютердің бағдарламалық жабдықталуы

4 1 3

4.1 Дербес компьютердің сипаттамасына байланысты амалдық жүйе таңдау


Оқушылар дербес компьютердің сипаттамаларына қарай амалдық жүйені өздері таңдайды

4.2 Дербес компьютерге амалдық жүйені орнату


Таңдаған амалдық жүйені өздері орнатады

4.3 Дербес компьютерге драйверлер және бағдарлама орнату


Амалдық жүйені сәтті орнатып болған соң, қажетті драйверлерін, қажетті минималды бағдарламалар пакетін орнатады

4.4 Тарау бойынша және жылдық бақылау жұмысы

1 1 Бақылау, тест жаттығулары

Тарау бойынша Жүйелік қорап: жүйелік (аналық) тақша, процессор,оперативті(же-дел) жады, тұрғылықты диск жайлы кері байланыс жасайды

Барлығы 34 сағат

11 23

Ақпараттық – әдістемелік бөлімАқпараттық бөлімде оқушылардың білімдерін бағалау жолдары ұсынылады. Оқушылардың

білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын бағалау нәтижесі бес балдық жүйемен жүзеге асырылады.

«Бес» – оқушы материалды толық меңгерген, теориялық білімді практика жүзінде қолдана алу дағдысы қалыптасқан, жұмыс істеу әдісінің құрамы, жүйелілігін нақты білетін, осы заманғы маңызды ақпараттарды алған білімімен толық үйлестіре білген жағдайда қойылады.

«Төрт» – жоғарыдағы аталған талаптарды қанағаттандырады. Толық, дұрыс жауап беру барысында, фактілерді баяндауда, ұғымдарды жүйелеуде, өзара байланысты айқындауда, қорытынды жасауда елеусіз қателер жібереді және ол қателерді мұғалім көмегімен оңай түзетуге болады.

«Үш» – материалды түсінеді, бірақ ұғымдарды толық айқындай алмайды, фактілерді өзара байланыстыра, жүйелі түрде өздігінен түсіндіруге қиналады, бағдарламалармен жұмыс істеуде қиналады, қорытынды жасауда қателіктер жібереді.

«Екі» – жауабы дұрыс болмаса, материалды теориялық және практикалық тұрғыда меңгермеген, оқулықпен, қосымша әдебиетпен, компьютермен жұмыс істеу дағдысы қалыптаспаған жағдайда қойылады. Курс соңында қорытынды тест алынып және бақылау түрінде шығармашылық жұмыстарын қорғау өткізіледі.

Тест жұмысын бағалау мынадай түрде жүргізіледі:«2» – сұрақтардың 1- 20 % - ы дұрыс болғанда;«3» – сұрақтардың 20 - 50 % - ы дұрыс болғанда;«4» – сұрақтардың 50 -80 % - ы дұрыс болғанда;«5» – сұрақтардың 80 -100 % - ы дұрыс болғанда.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. «Информатика негіздері» журнал 2007 № 1, 12-16 бет.2. Н.Ерлеков, Н.Стифутина «Информатика» 7сынып оқу құралы. Алматы «Атамұра» 20033. Н.Ерлеков, Н.Стифутина «Информатика» 8сынып оқу құралы. Алматы «Жазушы» 20024. «Информатика» /Под.ред. Н.В. Маркаровой М.Финансы и статистика, 19975. «Информатика. Базоый курс» / Под.ред. С.В,Смонрвича. М.СПб.2004,-640с.6. Гук М.Аппаратные срества IBM PC. Энциклопедия-СПБ; издательство «Питер», 1999г.6. Фигурнов В.Э IBM PC дде пользавателя. Кратки курс.- М Финансы и стстистика, 1997.7. Мюллер Скот Модернизация и ремонт ПК. Перевод с англ Уч. Пособие М «Вильямс», 2001,1184с.8. Гукин Д. ІВМ-совместимость персональный компьютер: Устройства и модернизация: Пер. с англ.- М.:Мир, 1993 г.

Тарауды қортындылауда шығармашылық тапсырмалар, рефераттар,презентациялар немесе ізденіс жұмыстарының үлгі тақырыптары:

11. «ЭЕМ деген не?»12. «ЭЕМ-нің буындары» ( слайд шоу)13. «Компьютер, оның түрлері» (презентация)14. «Супер компьютер жайлы не білесің?» (ізденіс жұмысы)15. «Дербес компьютердің негізгі құраушылары» ( реферат)16. «Компьютерді қаншалықты қолдана білесің?» ( ізденіс жұмысы)17. «Компьютер түрлері мен сипаттамалары» (фотосессия)18. «Монитор түрлері мен сипаттамалары» (баяндама дайындау)19. «Компьютер – адам жұмысын жеңілдетіп, уақытын үнемдеуші машина» (презентация)20. Аналық тақтаның макетін жасау.


АҚПАРАТТАНУ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ9 сынып оқушыларына арналған


Нурадинов Н.М., Турсынбаева А.Р., Зинекешева Н.Б.№146 мектеп - лицейдің информатика пәнінің мұғалімдері

Пікір жазған: Н.С.Қатаев, п.ғ.к. кауымдастырылған профессор


Мақсаты: Оқушылардың эволюция теориясын жан-жақты зерттей отырып, биологиялық және

техникалық эволюция үдерістерін, классификациясын түсінуге, шығармашылық жоба жасауды, оны өмірде қолдана білуді үйрету, өзінің өмірлік және кәсіби жоспарларын саналы түрде анықтауына ықпал ету.

Міндеттері: Эволюциялық теориялар үдерістерін зерттеу және талдау. Эволюциялық даму кезеңдерін

анықтау. Үдерістердің классификациясына зерттеулер жүргізу. Оқушылардың білім алу кезінде ақпараттық технологияның көмегімен эволюциялық теорияның жан - жақты зерттелуін жетілдіру және ары қарай дамыту жөнінде ұсыныстар жасау.

Бағдарламаның өзектілігі, маңыздылығы, қажеттілігі: Берілген бағдарламаның өзектілігі бүгінгі заман талабынан туындап отыр. Қазіргі таңда

сапалы білім алуда және қоғамның дамуында ақпараттық технологияның ролі басым. Әсіресе, орыс тілді және басқа тілді ақпарат көздері интернетте көбейген. Осы бағдарлама арқылы оқушылардың білім алуында ақпараттық және танымдық мәліметтер жиынын қазақ тілінде көбейту және ақпарат көздерін молайту көзделіп отыр. Эволюция теориясын зерттей отырып, эволюция барысында дамудың маңыздылығы, заңдылығы туралы зерттеле келе адамға қажетті заттардың жақсарғанын, олардың жақсыны таңдау мүмкіндігінің бар екендігін осы бағдарламаны оқу барысында көрсетуге болады. «Ақпараттану» қолданбалы курсының бағдарламасы тақырыптары өмір талабынан туындап отыр. Ақпарат әлемінің біртұтастығын түсіну үшін бұрыннан пайда болған және қолданылып жүрген ақпарат құралдарының шығу тарихы, даму эволюцияларына тоқтала отырып, маңыздылығы мен өзектілігі айқындала түседі. Ұсынылып отырған курс мазмұны бұрыннан белгілі ақпарат құралдарының алуан түрлілігін зерттеп қана қоймай, биология, тарих, география пәндерінің арасындағы байланыстарынан туындайтын және осы байланыстарды негіздейтін тақырыптар енгізіліп отыр. Сондықтан бұл курсты оқытудың құндылығы, жаратылыстану және математикалық заңдылықтарын талдау үшін жаңа парадигма негізінде жасалған. Қазіргі кезеңде «Информатика негіздеріне арналған оқу құралы» және осы курс бойынша бірнеше оқу бағдарламасы бар. Әрбір оқу құралының өзіндік жетістіктері бар, бірақ оқушылар сабаққа дайындығы кезінде қазіргі информатика оқу құралдарының барлығын қолдану мүмкін емес, ал бір ғана оқу құралын пайдалану жеткіліксіз. Осыған байланысты беріліп отырған оқу-әдістемелік бағдарламаның авторлары қолданбалы курс сабақтарына берілген тақырып бойынша теориялық кіріспеден, нақты сұрақтардан, рефераттар тақырыптарынан және әдебиеттер тізімінен, электрондық оқулықтан тұратын оқу қолданбалы курстың оқу бағдарламасын ұсынып отыр.

Бағдарламаны оқу барысында оқушылар өздігінен ақпарат көздерінен іздене отырып, мәліметтерді жинақтап, жоба ретінде ұсынып отырады. Бағдарлама аясында алынған мәліметтер жиыны топтастырылып, толықтырылып, жинақталып, ақпарат тарату көздері арқылы немесе интернет желісі арқылы жарияланып отырылады. Өтілетін тақырыптар күні бұрын беріліп, оған әрбір оқушы шығармашылықпен дайындалып, өзі жинақтаған ақпаратпен сабақ барысында бөлісіп отырады. Бұл бағдарламаның басқа бағдарламалардан ерекшелігі осында. Мұғалім – бағыттаушы, жобаның тақырыбын беруші, ал оқушылар – ізденгіш, жауапкершілігі мол маман иесі болуға дайын шәкірт болып шығуында. Бұл бағдарламада ұсынылып отырған кейбір тақырыптар мектептегі информатика пәнінде берілмеген. Мысалы, браузерлер эволюциясы, теледидар, телефон, ақпарат тарату құрылғыларының түрлері, дамуы. Бұл тақырыптарды оқушылар зерттей отырып, болашақта техника, IT маманы болуына әсерін тигізері анық. 9 сынып оқушыларының көбісі орта білімді тамамдап, болашақ мамандық таңдауға колледж, кәсіптік лицейлерге түсуге талаптанады. Осы қолданбалы курстың оқу бағдарламасы бойынша оқыса, онда болашақта техника және компьютер мамандарының көбеюіне ықпал етеді. Қолданбалы курс нәтижесінде оқушылар ақпарат және ақпарат тарату құралдарының эволюцияға ұшырау үрдісін зерттейді. Соның нәтижесінде білім алушылар арасынан ақпарат тарату құралдарының қазақша моделін жасаушы ғалымдар тәрбиелеуге мүмкіндік болады.

Бұл бағдарлама оқу курсын біртұтас парадигма бойынша құруды қажет етеді, бірақ бұл оқу құралының авторлары дәл қазіргі кезеңде осы оқу бағдарламасына сәйкес келетін оқу құралын кездестірмей отыр. Сондықтан осы бағдарлама арқылы мұғалімнің және оқушының жан-жақты ізденуіне негізделетін тақырыптар беріліп отыр. Авторлар оқу-әдістемелік құралды жазғанда «Қазақстан Республикасының Жоғарғы білім беру жүйесіне арналған стандартын» басшылыққа алды.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі

«Ақпараттану» бағдарламасы – 34 сағаттан және 7 бөлімнен тұрады, аптасына –1 сағаттан. 1. Кіріспе ( 3 сағат)Кіріспе бөлімінде ақпарат ұғымы туралы оқушылардың білімдерін анықтап, проблемалық жағдай туғызу. Қазіргі кезде интернет желісіндегі қазақша ақпарат көздерін молайтуға ықпал етуге жағдай жасау. Техникалық қауіпсіздік ережелерінің сақталуын талқылау. 2. Ақпарат және эволюция (5 сағат)Информатика пәнін биология ғылымындағы эволюция ұғымымен ұштастыру. Эволюция туралы мағлұматтар жинап, толықтыру. Желі көздерінен адам және компьютердің даму тарихына жан-жақты зерттеу жүргізу.3. Компьютер құрылғыларының даму эволюциясы ( 6 сағат)Компьютердің негізгі және қосалқы құрылғыларының даму эволюциясымен таныса отырып, оларға жан-жақты зерттеулер жүргізу. Қолданбалы бағдарламаларда жобалар жасауға және қорғауға дағдылану. Компьютер құрылғыларының адам ағзасына әсеріне биологиялық тұрғыда бақылаулар жүргізу. Арнайы мамандармен кездесу өткізу.4. Ақпарат тарату құрылғылары (6 сағат)Ақпарат тарату құрылғыларына оқушылардың қызығушылығын арттыру, болашақта техника мамандық иесі болуына ықпал ететіндей жобалар қарастыру. Қолданбалы бағдарламалар арқылы газет және басқа да баспа материалдарын шығаруға үйрету. Электрондық оқулық жасау әдістерін қарастыру.5. Компьютер бағдарламаларының даму тарихы (5 сағат)Компьютерлік бағдарламалардың дамуына зерттеулер жүргізу. Оқушылардың бағдарламалауға қызығушылығын арттыру. Компьютерлік вирустар және олардың іс-әрекетіне, вирустарға қарсы бағдарламалардың дамуына зерттеулер жүргізу.6. Қазіргі кездегі ақпараттардың түрлері (7 сағат)Қазіргі кездегі ақпарат көздеріне талдау жүргізе отырып, кино әлемінде 3D, 4G өлшемді кинофильмдерді көре отырып, олардың жасалу жолдарына зерттеулер жүргізу.7. Ақпаратты қорғау (2 сағат)

Қазіргі кездегі ақпарат көздерінің толассыз дамуы кезінде жасаған материалдың авторлық негізде қорғалуы туралы мәліметтер беру.

Нормативті бөлім Тақырыптың атауы Сағат саны Өткізілу түрі

Лекция Практика Кіріспе (3 сағат)

1 Ақпараттану – информатика пәнінің бір саласы ретінде Техникалық қауіпсіздік ережелерінің сақталуы

1 Теориялық білім беру

2 Ақпаратты ғылыми тұрғыдан тану әдістері

1 Практикалық жұмысИнтернет желісінен ақпарат жинақтау

3 Ақпараттың даму тарихына саяхат 1 Практикалық жұмысИнтернет желісінен ақпарат жинақтау

Ақпарат және эволюция (5 сағат)4-5 Эволюция ұғымы. Әлем және адам

эволюциясы1 1 Зертханалық жұмыс. Биология

пәнімен байланыс6 Ақпарат және компьютер 1 Жоба дайындау және қорғау

7-8 Компьютердің даму тарихы 1 Жоба дайындау және қорғау Компьютер құрылғыларының даму эволюциясы (6 сағат)9 Компьютер құрылғылары 1 Практикалық жұмыс

Құрылғылардың жұмыс істеу принциптерімен танысу

10 Жүйелік блоктың даму эволюциясы және қызметі

1 Практикалық жұмыс Құрылғының жұмыс істеу принципімен танысу

11 Монитор құрылғысының даму 1 Практикалық жұмыс

эволюциясы және қызметі Құрылғының жұмыс істеу принципімен танысу

12 Пернетақта, тышқан құрылғысының даму эволюциясы және қызметі

1 Практикалық жұмыс Құрылғының жұмыс істеу принципімен танысу

13 Компьютердің қосалқы құрылғылары, олардың түрлері

1 Құрылғылардың қызметіне зерттеу жүргізу

14 Компьютер құрылғыларының адам ағзасына әсері

1 Зертханалық жұмыс

Ақпарат тарату құрылғылары – 6 сағат15 Теледидар

Теледидардың түрлері, даму эволюциясы

1 Саяхат сабақ Шеберханаларға саяхат

16 Телефон Телефон түрлері, даму эволюциясы

1 Саяхат сабақШеберханаларға саяхат

17-20 БаспасөзБаспасөз түрлері, баспасөз материалдарын жасау

1 3 Баспасөз материалдарын дайындау

Компьютерлік бағдарламалардың даму тарихы (5 сағат)21 Компьютерлік бағдарламалар және

олардың түрлері1 Жоба дайындау және қорғау

22 Бағдарламалаудың даму эволюциясы 1 Жоба дайындау және қорғау23 Қолданбалы бағдарламалардың даму

эволюциясы1 Жоба дайындау және қорғау

24 Вирустар және оларға қарсы қолданатын бағдарламалар түрлері

1 Жоба дайындау және қорғау

25 Вирусқа қарсы қолданатын бағдарламалар эволюциясы


26 Браузерлер Браузер даму эволюциясы\


Қазіргі кездегі ақпараттардың түрлері (7 сағат)27 Компьютерлік графика, түрлері,

қолданылуы1 Интернет желісінен ақпарат

алу28-29 3D, 4G ақпараттар әлемі 2 Практикалық жұмыс

Кинотеатрға саяхат30-31 Кино әлеміне саяхат 2 Практикалық жұмыс

Кинотеатрға саяхатАқпаратты қорғау (2 сағат)

32-33 Ақпаратты қорғауҚР ақпаратты қорғау Заңы

2 Интернет желісі арқылы ҚР заңнамасына тоқталу

34 Шағын зерттеу жобаларын қорғау 1

Ақпараттық - әдістемелік бөлім Оқушы білуі тиіс:- қауіпсіздік техника ережелерін; - ақпарат түрлерін; - ақпараттардың берілу ерекшелігі мен заңдылықтарын; - компьютерлік қолданбалы бағдарламаларда жұмыс жасау әдістерін; - интернет желісінен ақпарат алуды. Оқушы меңгеруі тиіс:

- қауіпсіздік техника ережелерін сақтау; - ақпарат түрлерін бір-бірінен ажырату және жасаған туындыларына анализ жасап, оларға баға беру;

- жоба құру және оған мақсат қоя білу;

- жұмыс жоспарын құру, технологиялық карта жасау; - болашақта жасалатын баспасөз материалының эскизін, нобайын, макетін жасау және оларды

пайдалану; - түрлі компьютерлік құрылғылармен жұмыс істеу; - байқау, көрме, конкурс үшін жұмыстарды таңдап алып орналастыру; - тақырыптар бойынша ақпараттар базасын жинақтау. «Ақпараттану» бағдарламасы арқылы оқушылар теориялық білімді меңгерген соң қауіпсіздік

техника ережесін сақтай отырып, бірте-бірте түрлі ақпарат тарату құрылғыларымен жұмыс істеп дағдыланады. Жұмыс барысында бағдарламалардағы орындау техникасы күрделенеді. Соңында шығармашылық жоба орындалады.

Бағдарламаның мазмұны бейнелеу өнері, әдебиет, тарих және биология пәндерімен байланысты.

Оқушылардың оқу үрдісіндегі білім мазмұнының базалық деңгейі және шығармашылық жетістіктері төмендегі параметр бойынша бағаланады:

«3» – алдын-ала мұғалімнің дайындаған жобасы бойынша шағын, қарапайым жұмысты орындай білуі;

«4» – жұмысты ізденіссіз орындауы, бірақ түстік колориті, пропорциялық қатынастары мен шешімі үйлесімді;

«5» – ерекше композициялық үйлесімділігі, шешімі, өз бетімен ізденуі, тапқырлығы, бұрын-соңды болмаған жаңалығы, орындау сауаттылығы, мазмұнының тереңдігі.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Вишняцкий Л.Б. Человек в лабиринте эволюций. М.Весь мир, 2004ж.2. Иорданский Н.Н. Эволюция жизни. Учебное пособие для студентов высших педагогических учебных заведений М.Академия, 2001ж.3. Биология. Р.Сәтімбеков, Р.Әлімқұлова, Ж.Шілдебаев (жаратылыстану-математика бағыты). Алматы, «Мектеп» 2015ж.4. Биология. Универсальное учебное пособие. Школьный курс. М. «АСТ-Пресс», 2000ж. 5. Е.Т.Вовк. Информатика: уроки Flash 6. М.Моррисон. HTML&XML для начинающих7. Ө.Айтбайұлы, Ж.Бұланбаев. Компьютер терминдерінің сөздігі8. Н.Ермеков, М.Ермеков, С.Ноғайбаланова. Информатика 9. Stud.kz, massagel.kz

ҚосымшаҚазіргі заман талабына сай оқушылардың арасынан техникаға «жақын» , ынтасы жоғары балалар көптеп табылады. Олардың

кейбірі орта мектепті бітіріп мамандық иесі болады. Бұрынғы уақытта оқушыларға арналған кәсіптік шеберханалар жұмыс істейтін, оқушылардың мамандық таңдауына ықпал ететін ондай іс-шаралар қазіргі уақытта тоқтатылған. Сондықтан техникамен жұмыс істеуге икемі бар балалар бос уақыттарын компьютерлік клубтарда ойнап, уақыттарын өткізеді. Осындай келеңсіздікті жою мақсатында 9 сынып оқушыларымен техникамен жұмыс істеуге қабілетті оқушылардан қолданбалы курс оқу бағдарламасы бойынша апробациядан өткізу барысында сабақтар ұйымдастырып өткіздік. Нәтижесінде мектеп газетін шығардық . 9 сынып оқушыларынан құрылған топ мектептегі барлық іс-шаралардың ақпараттық жариялау жұмыстарымен айналысты. Визиткалар, күнтізбелер, фотоальбомдар шығарып үйренді, мектеп қабырғасындағы кейбір техниканың жөнделуіне септігін тигізді. Мектеп сайтын ашып, оның жандануына ықпал етті. Бағдарламаны апробациядан өткізу барысында тақырыптар бойынша Macromedia Flash бағдарламасында электрондық оқу құралы жасалынды.

БАҒДАРЛАМАгимназиялық компоненттер курстарына

БАСПА ҚЫЗМЕТІНДЕГІ КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР

6 -7 сынып оқушыларына арналған (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Карменова А.Н.№148 мектеп-гимназияның информатика пәні мұғалімі

Нурсанова А.С.№126 мамандандырылған лицейдің информатика пәнінің мұғалімі

Пікір жазған: Қожамқұлова Ж.Ж., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты

Түсініктеме хат мазмұны Баспа ісі – ақпараттық өнімді дайындауға, жасауға және жалпылама таратуға

мамандандырылған қызмет түрі. Баспа ісінде қызметтің барлық түрлері екі үлкен топқа бөлінеді: өндірістік іс және шығармашылық іс. Ғалымдар мен журналистер көп уақыттан бері қалың оқырманға өздерінің ойларын жеткізу үшін баспа беттерін қолданып келеді. Суретшілер, редакторлар, корректорлар, беттеушілер, сол сияқты басқа көптеген техникалық мамандар саны авторлардың шығармашылық ойларын стильді коммерциялық өнімге айналдырады.

Курс материалы айқын түрде практикалық бағдарды қамтиды. Барлық зертханалық жұмыстар компьютер көмегімен жүзеге асады. Оқушылар мақалаларды безендіреді, фоторепортаждар жасайды, газеттің жеке беттерін және толықтай макеттейді. Пән өзекті ғылыми мәліметтерге сүйенуді және қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды кәсіби деңгейде қолдана білуді біріктіретін пәнаралық курс болып табылады. Пәннің мақсаты: оқушыларды негізгі столдық баспа жүйелеріне және графиктік редакторларға, компьютерлік технологияларды газеттерді беттеуде қолдана білуге үйрету.ПӘН МІНДЕТІ: АҚПАРАТТЫ ІЗДЕУГЕ, ӨҢДЕУГЕ ЖӘНЕ БЕРУ ҮШІН КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ АУМАҒЫНДАҒЫ ҚҰЗЫРЛЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ;ОҚУШЫЛАРДЫ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ БАСПА ІСІНІҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІМЕН, ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК БАСПА БАҒДАРЛАМАЛАРЫМЕН ТАНЫСТЫРУ.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі6 -7 сынып (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

1,2 тақырып. Қазіргі заманғы басылымдарға талдау жасауҚазіргі заманғы баспа жүйелерін ДК пайдалана отырып, практикада қолдану3,4 тақырып.MicroSoft Word программасының құралдары көмегімен басылымдар дайындау Мәтінді бағандарға бөлуді, WordArt компонентін, формуланы, сурет қоюды қолданып үйрену 5,6 тақырып.Microsoft Word: беттеудің және макеттеудің мүмкіндіктері Microsoft Word программасында Сурет салу тақтасының компоненттерін қолдануды және стиль құруды үйрену 7 тақырып. Microsoft Office Publisher-де жаңа құжат дайындау. Басылым құжатымен жұмыс жасау

Microsoft Office Publisher-де дайын басылымдар шаблондарымен жұмыс жасау және оларды түрлендіру. Өз бетімен дайын шаблондарды өз басылымдарын құруда қолдану және өңдеу

8 тақырып. Microsoft Office Publisher интерфейсінің баспа жүйесіMicrosoft Office Publisher-дің барлық компоненттерін және мүмкіндіктерін таратпа немесе көрнекілікматериалдарын құру үшін қолдану 9 тақырып. PageMaker -мен жұмыс істеу негіздері PageMaker-де басылымның параметрлерін орнатуды, басылымды сақтау және ашуды үйрену 10 тақырып. PageMaker -де графикалық элементтермен жұмыс істеуPageMaker-де құралдарын қолдана отырып, суреттер салу, оларды топтау, түр - түсін өзгерту11 тақырып. PageMaker-де мәтінді енгізу. PageMaker-де мәтіндік блоктармен жұмыс істеу

PageMaker-де мәтінді өңдеп және форматтап үйрену. PageMaker-де мәтіндік блоктармен жұмыс жасау: бөлу, біріктіру, орын ауыстыру және форматтап үйрену

12 тақырып. Adobe PageMaker-де объектілер және кескіндермен жұмыс істеу тәсілдері Өз бетімен Adobe PageMaker-де кескіндермен жұмыс істеу Adobe PageMaker-де объектілер қою, блок схемалармен жұмыс жасау, мәтінді көшіру, қою тәсілдерін

меңгеру

13-16 тақырыптар. Microsoft Word: Жарнама және хабарландыру құруMicrosoft Word ТП мүмкіндіктерін қолдануды тереңдету үшін еркін тақырыптарға жарнама, хабарландыружасау.17-22 тақырыптар. Microsoft Office Publisher программасының көмегімен информатика пәні бойынша таратпа материалдар және көрнекіліктер жасауMicrosoft Office Publisher программасын сабақта қолданылатын таратпа және көрнекілік материалдар жасауға қолданып үйрену23-24 тақырыптар. PageMaker -мен жұмыс істеу негіздері. PageMaker-де мәтінді енгізуЖалпы бағдарламамен жұмыс жасайды.25-26 тақырыптар. PageMaker -де графикалық элементтермен жұмыс істеу PageMaker-де құралдарын қолдана отырып, суреттер салу, оларды топтау, түр -түсін өзгерту27-28 тақырыптар. PageMaker-де мәтіндік блоктармен жұмыс істеуӘр түрлі стильдегі мәтіндерді жазып үйрену29-30 тақырыптар. Adobe PageMaker-де графикалық объектілерді қолданып сурет салуAdobe PageMaker мүмкіндіктерін сурет салуда қолдану, оның басқа баспа жүйелерінен артықшылықтарын салыстыру31-32 тақырыптар. Adobe PageMaker-де көп бетті жарияланыммен жұмыс істеу Adobe PageMaker-де фреймдар құруды меңгеру, көп бетті жарияланым құрып, беттер қосу, алудың әдістерін меңгеру33-34 тақырыптар. Жоба қорғау. Баспа жүйесінің техникалық құралдары. Полиграфиялық жұмыстар үшін компьютерлерге қойылатын талаптарЖалпы баспа жүйелерімен жұмыс істеуде компьютердің мүмкіндіктерімен танысу, қойылатын талаптарға талдау жасау

Нормативті бөлімр/с Тақырып атаулары және олардың

мазмұныСағат саны

Өткізілу түрі


1. Пәннің негізгі түсініктері. Баспа жүйесінің даму тарихы

1 Дәріс Баспа жүйесінің даму тарихы туралы білім алады

2. Баспа жүйесінің техникалық құралдары. Полиграфиялық жұмыстар үшін компьютерлерге қойылатын талаптар

Дәріс Таспа жүйесіндегі техникалық құралдарды біледі

3. Сканер. Құжаттарды сканерлеу. Принтер. Көбейткіш техникалар

1 Дәріс Сканер, принтер құрылғылары туралы мәлімет алады

4. Басылымды дайындаудың технологиялық үрдісі. Баспа жүйесінің программалық жабдығы

1 Дәріс Баспа жүйесіндегі программалық жабдықтар туралы білім алады

5. Microsoft Word: беттеудің және макеттеудің мүмкіндіктері

1 Дәріс Microsoft Wordта макет түрлерін біледі

6. Microsoft Word-ты верстка үшін пайдаланудың мүмкіндіктері: суреттерді қою, биәріп, колонтитулдарды, автофигураны пайдалану

1 Дәріс Microsoft Word-ты верстка үшін пайдаланудың мүмкіндіктерін біледі

7. Microsoft Office Publisher интерфейсінің баспа жүйесі

1 Дәріс Түсінік алады

8. Microsoft Office Publisher-де жаңа құжат дайындау. Басылым құжатымен жұмыс жасау

1 Дәріс Құжаттармен жұмыс жасап үйренеді

9. Adobe PageMaker баспа жүйесі. Adobe PageMaker жұмыс істеу негіздері

1 Дәріс Adobe PageMaker баспа жүйесі туралы мәлімет алады

10. Adobe PageMaker-де графикалық элементтермен жұмыс істеу

1 Дәріс Графикамен жұмыс түрін үйренеді

11. Adobe PageMaker-де мәтінді енгізу, мәтіндік блоктармен жұмыс істеу

1 Дәріс Мәтінмен жұмыс жасауды үйренеді

Объектілермен жұмыс істеу тәсілдері12. Adobe PageMaker-де кескіндермен

және көп бетті жарияланыммен жұмыс істеу

1 Дәріс Кескіндермен жұмыс жасауды біледі

Зертханалық сабақтар13-14

MicroSoft Word программасының құралдары көмегімен басылымдар дайындау

Зертхана Басылымдар дайындайды

15-16

Microsoft Word: беттеудің және макеттеудің мүмкіндіктері

2 Зертхана Макеттер жасайды

17-18

Microsoft Office Publisher-де жаңа құжат дайындау. Басылым құжатымен жұмыс жасау

2 Зертхана Жаңа құжат дайындайды

19-20

Microsoft Office Publisher программасында буклет жасау

2 Зертхана Буклеттер, т.б. жасап үйренеді

21-22

Microsoft Office Publisher интерфейсінің баспа жүйесі

2 Зертхана Баспаға шығарып жұмыс жасайды

23-24

PageMaker -мен жұмыс істеу негіздері PageMaker-де мәтінді енгізу

2 Зертхана Мәтінмен жұмыс жасайды

25-26

PageMaker-де графикалық элементтермен жұмыс істеу

2 Зертхана Графикмен жұмыс жасайды

27-28

PageMaker-де мәтіндік блоктармен жұмыс істеу

2 Зертхана Мәтіндік блоктармен жұмыс жасауға дағдыланады

29-30

Adobe PageMaker-де объектілер және кескіндермен жұмыс істеу тәсілдері

2 Зертхана Объектілер мен кескіндерді калай қолдану керектігін біледі

31-32

Adobe PageMaker-де көп бетті жарияланыммен жұмыс істеу

2 Зертхана Көп бетті жарияланымдармен жұмыс жасауды көреді

33-34

Қорытынды жоба жұмысы 2 Зертхана Жасалған жобаны қорытындылайды

Ақпараттық - әдістемелік бөлімКурсты оқытудың күтілетін нәтижесі:«Компьютерлік әліппе» курсын оқу барысында оқушы алған білігі мен дағдысын болашақта графикалық кескіндерді құрастыруда, жарнамалық өнімдерді дайындауда, әр түрлі білім саласында альбом, реферат, ғылыми жоба дайындауда қолдана алады.Оқушыларды курс бойынша бағалауБағалау түрі: әрбір практикалық сабақ белгілі ұпайлар өлшемімен бағаланады (сабақ тақырыбымен ұштастырылған жазбаша, ауызша жұмыстар). Қорытынды бағалау оқыту курсының соңында өткізіледі. Сабақтың теориялық бөлімінің меңгерілуін тексеру-байқау түрі – тест. Қорытынды бағаны шығару үшін келесі факторлар ескеріледі: оқушының практикалық жұмысы және семинар сабаққа қатысуының ұпайлары, қорытынды сабақта алған тест ұпайлары, оқушылардың курс басында және соңындағы салыстырмалы даму қабілетінің нәтижесі.1. Сыныптағы жұмыс (дәріс кезіндегі және зертханалық сабақтағы белсенділік): зертханалық жұмысқа дайындық деңгейі; зертханалық жұмысты орындау сапасы; зертханалық жұмысты қорғау. 2. Өзіндік жұмысты орындау сапасы: үй тапсырмасын орындау; бақылау сұрақтарына жауап беру; есептеу-графикалық жұмыстарды орындау; тест тапсыру. Қорытынды баға: «5» – 75 - 100 ұпай – оқу материалын өте жақсы меңгерді, «4» – 60 - 74 ұпай – жақсы дәрежеде меңгерді, «3» – 40 - 59 ұпай – орташа, «2» – 40-тан төмен ұпай – нашар дәрежеде меңгергенін көрсетеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1 Острейковский В.А. Информатика. Учебное пособие М, Высшая школа, 1999 г.2 Информатика:Учебник.-/Под редН.В.Макаровой.-М.,20003 Балапанов, Е.Қ. Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. - Алматы,20054 Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б, Мадьярова Г.А., Мамырбек Ғ.Б. Информатика терминдерінің түсіндірме сөздігі. - Алматы, 20065 Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мадьярова Г.А. Microsoft Word мәтін редакторы. - Алматы, 20056 Камардинов О. Информатика: жоғары және орта оқу орындарына арналған оқу құралы.-Алматы:Қарасай, 2006.-360 б.7 Информатика. Базовый курс 7-9 кл./Под ред. Семакина И.Г..-М.:Бином,2004.-390 с.8 Каймин В.А. Информатика:Учебник.-М.,2000

9 Информатика. Базовый курс/Симонович С.В. и др.-СПб.,2001

БАҒДАРЛАМАМЕТЕОРОБОТ ПРОГРАММАСЫНДА АЛГОРИТМДЕУ ЖӘНЕ ПРОГРАММА ҚҰРУ

5-6 сынып оқушыларына арналған(жылдық сағат саны – 34, аптасына – 1 сағат)

Омирзакова М.Б.«Бабаев атындағы №115 жалпы білім беретін мектеп» КММ

Пікір жазған: О.С. Ахметова, халықаралық ақпараттану академиясының академигі, Ресей Жаратылыстану академиясының профессоры, Абай атындағы ҚазҰПУ оқытудың ақпараттық жүйелері кафедрасының профессоры

Түсініктеме хат мазмұны «Метеоробот программасында алгоритмдеу және программа құру» элективті курсының бағдарламасы 5-6 сынып оқушыларын тереңдетіп оқыту курсы болып табылады. Бағдарлама ҚР жалпыға бірдей білім беру стандартына негізделіп, информатика пәнінің оқу бағдарламаларын басшылыққа ала отырып жазылды. Бағдарламаның негізгі мақсаты: - информатикадағы іргелі зерттеулер туралы кең ақпараттық жүйеде ауқымды білім алып, олардың құрылымындағы және қызметіндегі жалпы заңдылықтарын ашу;- ақпараттық үрдістерді, заңдылықтарды зерттеу мен жинақтау, қайта өңдеу, тарату;- адамның іс - әрекетінің әр түрлі салаларында коммуникациялардың ақпараттық модульдерін жасау.Нақты салаларда ақпараттық жүйе мен технологияларды дайындау және олардың өмірлік цикліне қатысты ұсыныстарын жасау мен жобалау этаптары үшін және жүйелерді даярлауда ,олардың өндірісінде, қызметінде айналысады. Бағдарламаның мақсаты:- әлемдік көзқарастың ғылыми негізін қалыптастыру;- ойлау мен қабілеттілікті дамыту;- ақпараттық технологиялар мен ақпараттық құралдарды меңгеру;Бағдарламаның міндеті:- ақпараттық үрдістердің кез келген табиғатын зерттеу;- ақпараттық технологияларды дайындау.Бағдарламада қолданылатын оқытудың белсенді формалары: ақпарат, ақпараттық ресурстар, түрлі табиғи жүйедегі ақпараттық үрдістер, ақпараттық технологиялар және ақпараттандыру.

Тұрақтылау (мазмұндық) бөлімі1сабақ.КіріспеТехникалық қауіпсіздік ережелері және жұмыс орнын ұйымдастыру(1сағат)І бөлім. Алгоритм ұғымы, өрнектелуі, қасиеттері және түрлері2 сабақ. Алгоритм ұғымы3 сабақ. Есептерді шешу кезеңдері4 сабақ. Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері5 сабақ. Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері6 сабақ.Алгоритмнің орындалуы7 сабақ. Алгоритмнің орындалуы8 сабақ. Программалау тілдерін оқыту9 сабақ. Компьютерді программамен қамтамасыз ету10 сабақ. Программалық өнімдерді жіктеу11 сабақ. Программалау құрал - саймандарыІІ бөлім. Ақпараттық модельдеу12 сабақ. Модель. Модельдеу. Модель түрлері13 сабақ. Модельдің негізгі кезеңдері14 сабақ. Үлгілерді электрондық кестеде модельдеуІІІ бөлім. Қозғалмалы метеоробот

15 сабақ. Жарықдиодтың жыпылықтауы16 сабақ. Жарықдиодтың басқару түймесі 17 сабақ. Фоторезистормен танысу18 сабақ. Фоторезистор және жарықдиод19 сабақ. Arduino мен LCD дисплейін қосу20 сабақ. Ультрадыбыстық қашықтық өлшеуішті Arduino -ға қосу21 сабақ. Arduino -ны сервер жетекке қосу22 сабақ. DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру23 сабақ. DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру24 сабақ. DHT11 құрылғысын қосу және LCD дисплейде кескінін көрсету25 сабақ. DHT11 құрылғысын қосу және LCD дисплейде кескінін көрсету26 сабақ. Шилд моторы27 сабақ. Шилд моторы28 сабақ. Bluetooth көмегімен роботты басқару29 сабақ. Bluetooth көмегімен роботты басқару30 сабақ. Кедергілерді табу31 сабақ. Кедергілерді табу32 сабақ. Шамдарды автоматты қосу33 сабақ. Шамдарды автоматты қосу34 сабақ. LCD дисплейдің және DHT11 ылғалдылығы мен температура құрылғысын роботқа қосу

Нормативті бөлім№ Сабақтың

тақырыбыСағат саны

Лекция Практика Білім беру әдісі Білімділік қазынасы

Кіріспе 11 Кіріспе бөлім

Техникалық қауіпсіздік ережелері және жұмыс орнын ұйымдастыру

1 1 Тақырыптыңмақсаты мен міндеттерін таныстыру

Техника қауіпсіздігі ережелерін және жұмыс орнын ұйымдастыру

І бөлім. Алгоритм ұғымы, өрнектелуі, қасиеттері және түрлері (10 сағат)2 Алгоритм ұғымы 1 1 Алгоритм ұғымы

бойынша түсінік беру

Электронды оқулық

3 Есептерді шешу кезеңдері

1 1 Компьютермен жұмыс

Слайд

4 Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері

1 1 Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері

Реферат

5 Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері

1 1 Алгоритм түсінігі және оның негізгі қасиеттері

Слайд

6 Алгоритмнің орындалуы

1 1 Алгоритмнің орындалуы

Электронды оқулық

7 Алгоритмнің орындалуы

1 1 Алгоритмнің орындалуы

Слайд

8 Программалау тілдерін оқыту

1 1 Программалау тілдерін оқыту

Реферат

9 Программа түсінігі құрылымы

1 1 Программа түсінігі құрылымы

Слайд

10 Компьютерді программамен қамтамасыз ету

1 1 Компьютерді программамен қамтамасыз ету

Оқу

11 Программалау құрал- саймандары

1 1 Программалау құрал -саймандары

Оқу

ІІ бөлім. Ақпараттық модельдеу (3 сағат)12 Модель.Модельдеу.

Модель түрлері1 1 Модель түрлері Конструктормен

жұмыс

13 Модельдің негізгі кезеңдері

1 1 Модельдің негізгі кезеңдері

Конструктормен жұмыс

14 Үлгілерді электрондық кестеде модельдеу

1 1 Үлгілерді электрондық кестеде модельдеу

Компьютерде жұмыс

ІV бөлім. Қозғалмалы метеоробот (20сағат)15 Жарықдиодтың

жыпылықтауы1 1 Жарықдиодтың

жыпылықтауыСлайд

16 Жарықдиодтың басқару түймесі

1 1 Жарықдиодтың басқару түймесі

Машинаның моделін құру

17 Фоторезистормен танысу

1 1 Фоторезистормен танысу

Слайд

18 Фоторезистор және жарықдиод

1 1 Фоторезистор және жарықдиод

Слайд

19 Arduino мен LCD дисплейін қосу

1 1 Arduino мен LCD дисплейін қосу

Роботпен жұмыс

20 Ультрадыбыстық қашықтық өлшеуішті Arduinoға қосу

1 1 Ультрадыбыстық қашықтық өлшеуішті Arduino -ға қосу


21 Arduinoны сервер жетекке қосу

1 1 Arduinoны сервер жетекке қосу


22 DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру

1 1 DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру

Слайд

23 DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру

1 1 DHT11 құрылғысының ылғалдылық және температурасымен таныстыру


24 DHT11 құрылғы- сын қосу және LCD дисплейде кескінін көрсету

1 1 Дисплейде кескінін көрсету

Слайд

25 DHT11 құрылғы- сын қосу және LCD дисплейде кескінін көрсету

1 1 DHT11 құрылғысын қосу және LCD дисплейде кескінін көрсету


26 Шилд моторы 1 1 Шилд моторы Оқу27 Шилд моторы 1 128 Bluetooth көмегімен

роботты басқару1 1

29 Bluetooth көмегімен роботты басқару

1 1 Жеке жұмыс Робот пен жұмыс

30 Кедергілерді табу 1 1 Топпен жұмыс Оқу31 Кедергілерді табу 1 1 Жеке жұмыс Роботпен жұмыс32 Шамдарды

автоматты қосу1 1 Топпен жұмыс Слайд

33 Шамдарды 1 1 Жеке жұмыс Роботпен жұмыс

автоматты қосу34 LCD дисплейдің

және DHT11 ылғалдылығы мен температура құрылғысын роботқа қосу

1 1 Жеке жұмыс Роботпен жұмыс

Ақпараттық - әдістемелік бөлім5-6 сыныпқа арналған бағдарлама мазмұны 34 сағатты құрайды.Оның ішінде лекция –18

сағат, тәжірибелік жұмыс –16сағат. Практикалық жұмыстарда модельдер құру, конструктор құруға, робот құрастырып, программасын компьютерге жазып, оны жүргізеді.

БағалауКурста оқушы білімі тапсырманың түріне және оның орындалу шамасына қарай бағаланады.

Бағалау «5» ұпайлық жүйеде бағаланады.«5» деген баға – қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтауды, ақпараттық обьектілері мен

үрдістердің сандық параметрін бағалауды, компьютердің стандартты графиктік интерфейсін қолдануды, модель түрлерін, алгоритмдер типін өте жақсы түсінген, өзіндік ой-пікірін талдай білетін, программалауды жүзеге асыра алғанда қойылады. Сонымен қатар ол қосымша материалдарды терең пайдалана алғанда, жеке тапсырмаларды еркін орындағанда алады.

«4» деген баға – тақырыпты дұрыс аша білетін, конструктор материалдарын жинақтағанда қажетті түйінді жасай алатын, бірен-саран қателіктер жіберген жағдайда қойылады.

«3»деген баға – негізгі тақырыптан ауытқып отыратын, жеке жұмыстарды орындағанда кемшіліктер жіберетін және негізгі программаны толықтыра алмаған жағдайда қойылады.

«2»деген баға – тақырып мазмұнын аша алмаған, көптеген фактілерде қателік жіберген, жеке тапсырмаларды орындауда қиналатын оқушыға қойылады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Ахметова О.С, Исаева С.А Информатика: базовый курс.Учебное пособие.Алматы,20112. Ахметова О.С, Конаева С.Н Основы компьютерной технологии.Алматы,2006 3. Исаев С.С.,Ахметова О.С , Ақжолова А.Ә Информатика оқу құралы Базалық курс Алматы, 2011 -5804. Степанов А.Н. Информатика :учебник для вузов-СПб: Питер 2008-7655. Семакин И.Г,.Вараксин Г.С Информатика.Структурированный конспект базового курса М., Лаборатория Базовых Знаний,2001,168 с., 6. Интернет желісі7. Е.Н.Ермеков «Информатикадан 30 сабақ»8. Е.Жапарова «Информатика негіздері» Алматы 2007 жыл9. www.google.kzҚосымшаМодель конструкцияларын құру, машина конструкторын құру.

СОДЕРЖАНИЕ:

№ п/п

Содержание № страниц

1. Канатбаева Д.А. «Қызықты математика» 5-6 сынып оқушыларына арналған № 175 Г (аптасына – 1сағат, барлығы – 34 сағат)2. Нурадинов Н.М., Шокенова М.А., Прмантаева А.А. «Математикадан қалыптан тыс есептер мен жаттығулар» 3-4сынып оқушыларына арналған № 146 МЛ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)3. С.Н.Абылгазина «Теңдеулер мен теңдеулер жүйесін MS EXCEL-де шешу әдістері» 10 сынып оқушыларына арналған № 88 ЖББМ (аптасына – 2 сағат, барлығы – 68 сағат)4. С.А.Сулейменова «Мәтін есептерді шешу практикумы» 10сынып оқушыларына арналған № 188 ЖББМ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)5. Байтасова Л.С., Аубакирова А.Д. «Экономикалық мазмұнды есептер» 10 сынып оқушыларына арналған № 12 МГ (аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)6. Суиндыкова Р.И., Ануар Ж.А. «Тригонометрия» 10сынып оқушыларына арналған № 178 Л (аптасына –1 сағат, барлығы–34 сағат)7. Жумагалиев М.С. «Қызықты математика» 5-6 сынып оқушыларына арналған № 119 МЛ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат) (бағдарлама ағылшын тілінде)1.Вольхина С.Ф., Липилина О.В. «Методы решения геометрических задач» СЛ №165 для учащихся 8-9 классов (всего-68 ч., по 2 ч.в неделю) вариант 2: (всего 102 ч, по 3 ч в неделю)2. Вольхина С.Ф., Липилина О.В Методы решения алгебраических задач» СЛ №165 для учащихся 8-9 классов (всего-68 ч., по 2 ч. в неделю), вариант 2: (всего 102 ч, по 3 ч. в неделю)3. Сагингалиева Л.И. «Решение текстовых задач» для учащихся 5-6 классов СЛ № 165 (в каждом классе по 68 ч., по 2 ч. в неделю)4. Сагингалиева Л.И. «Практическая геометрия»для учащихся 5-7 классов СЛ № 165 (всего-34ч., по 1ч. в неделю)5. Сагингалиева Л.И. «Практическая математика» для учащихся 7 классов СЛ № 165 (всего-68 ч., по 2 в неделю, вариант 2: всего 102 ч., по 3 ч. в неделю)6. Шинова И.П. «Алгоритм –ключ к решению текстовых задач» для учащихся 6 классов ШЛ № 28 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)7. Власова С.Ю., Джумагалиева К.Г., Будилова Л.А «Методы решения алгебраических и геометрических задач» для учащихся 10-11 классов СЛ № 165 (алгебра- всего-68 ч., по 2 ч. в неделю, геометрия - всего 102 ч., по 3 ч. в неделю)8. Власова С.Ю., Джумагалиева К.Г., Будилова Л.А «Технология решения стереометрических задач»для учащихся 10-11 классов СЛ № 165 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю1. Джанзакова Д.Д. «Общая химия» для учащихся 9 классов ШГ № 1 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)2. Дюсембаева А.Ш. «Решение задач сложных тем курса химии» для учащихся 10-11 классов Г № 130 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)1. Ж.Е.Шаихова «Нанохимия» 10-11 сынып оқушыларына арналған № 130 Г (аптасына – 1 сағат, барлығы –34 сағат)1 Матвиенко Н.Н. «Основы экономики и предпринимательской

деятельности» для учащихся 10-11 классов Г№ 130 (всего-68 ч., по 2 ч. в неделю)2. Матвиенко Н.Н. «Прикладная экономика» для учащихся 8-9 классов Г № 130 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)1. Қабылханова Н.Ш., «Өлкетану және экологиялық туризм» 8-11 сынып оқушыларына арналған № 159 Г (аптасына – 1сағат, барлығы –34 сағат)2. Қазыбекова Қ.С. «Адам және қоршаған орта табиғатының экологиясы» 5-6сынып оқушыларына арналған № 92 МЛ (аптасына –2сағат, барлығы – 68 сағат)3. А.А.Байтасов «Экономикалық және әлеуметтік аналитика» 8-11 сынып оқушыларына арналған № 92 МЛ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)4. Онланбекова А.О. «Әлем ғажайыптары» 7сынып оқушыларына арналған № 148 МГ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)5. Талдыбекова Н.М., Нүсіпқожаева Р.Б. «Қазақстан экологиясы» 10-11 сынып оқушыларына арналған № 172 МГ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)6. Е.Н.Қуатбеков, Н.К Қозбағарова, А.Қ.Қылышбаева «Экономика және экология» 9сынып оқушыларына арналған № 139 МГ (аптасына –2 сағат, барлығы – 68 сағат)7. Үсейн Г.А. «Жетісу өңірінің гидрогеологиясы» 9 сынып оқушыларына арналған № 104 ЖББМ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)8. Қарғабаева Л.Т. «Алматынытану» 6 сынып оқушыларына арналған № 140 МГ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)1 Ерназарова А.Е., № 49 ЖББМ, Ибраимова Б.Т. №59 МГ «Қоршаған орта және мен. Биология мен химия. Кіріспе» 5сынып оқушыларына арналған (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)2. Ерназарова А.Е., № 49 ЖББМ, Ибраимова Б.Т. №59 МГ «Дәрілік өсімдіктер» 6 сынып оқушыларына арналған (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)3. Дюйсенбекова А.Н. «Зат алмасу. Тамақтану және қоршаған орта» 8 сынып оқушыларына арналған № 119 МЛ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)4. Мырзалимова С.Т., Бекенова Қ.Б. «Жасөспірімдік кезең, оның ерекшеліктері» 7-9 сынып оқушыларына арналған № 148 МГ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)6. Балқыбекова Р.Ж., Шайхымбекова Г.М.«Ас қорыту және дұрыс тамақтану негіздері» 8 сынып оқушыларына арналған № 148 МГ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)7. Г.К.Жумашева, Б.М.Мангутов «Гүл – өсімдік сәукелесі» 6 сынып оқушыларына арналған № 139 МГ (аптасына – 2сағат, барлығы – 68 сағат)8. Н.Н.Мухатаева, К.К. Нұрпейісова «Адам денсаулығы және экология» 10-11 сынып оқушыларына арналған № 139 МГ (10 с. – аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат), ( 11 с. – аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)1. Кошанова А.Д. «Экология здоровья человека» для учащихся 9-10 классов ШГ № 1 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)2. Малдыбаева Б.К. «Основные закономерности и законы живой природы» для учащихся 10-11 классов Г № 130 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)1. Бектасова Д.М «Нанотехнология» для учащихся 11 классов ШЛ №28 (всего-34 ч., по 1 ч. в неделю)

2. Пак Л.А., преподаватель робототехники ИП «NurACADEMY» «Робототехника»для учащихся 3-8 классов (по каждому классу по -68 ч., по 2 ч. в неделю)3. Железнова И.О. «Основы робототехники» для учащихся 5-9 классов СЛ № 165 (по каждому классу по -34 ч., по 1 ч. в неделю)4. Иванов А.И., преподаватель допольнительного образования ДШ г. Алматы «Робототехника» для учащихся 1-10 классов1.Ниязбекова А.К. «Физика курсы бойынша эксперименттік есептер» 7 сынып оқушыларына арналған № 148 МГ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)2. Джакупова Ж.О. «Физикадан эксперименттік есептер шығару» 10-11сынып оқушыларына арналған № 172 МГ (10 с. – аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат), (11 с. – аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)3. Х.С.Серғазиева, х.ғ.к., Тұрсын Қ. «Физикадағы сақталу заңдары» 10сынып оқушыларына арналған № 161 Л (аптасына –1 сағат, барлығы – 34 сағат)1. Нурадинов Н.М., Турсынбаева А.Р. «Ақпараттану» 9сынып оқушыларына арналған № 146 МЛ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат) 2. Сейтхазиев Д.Ш. «Дербес компьютердің архитектурасы» 5сынып оқушыларына арналған № 139 МГ (аптасына –1 сағат, барлығы –34 сағат)3. Карменова А.Н., № 148 МГ Нурсанова А.С. № 126 МЛ «Баспа қызметіндегі компьютерлік технологиялар» 6-7 сынып оқушыларына арналған (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

4. Омирзакова М.Б. «Метеоробот программасында алгоритмдеу және программа құру» 5-6 сынып оқушыларына арналған №115 ЖББМ (аптасына – 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Муниципальное общеобразовательное...

Documents