określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Renata Kacperska

Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego 827[01].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr inż. Tomasz Jagiełło dr. Kazimierz Witosław Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Renata Kacperska Konsultacja: mgr Radosław Kacperczyk Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 827[01].Z3.01 „Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Podstawy funkcjonowania rynku rolno-spożywczego 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 14 4.1.3. Ćwiczenia 14 4.1.4. Sprawdzian postępów 18

4.2. Instytucje i organizacje działające na rzecz sektora rolno-spożywczego 19 4.2.1. Materiał nauczania 19 4.2.2. Pytania sprawdzające 22 4.2.3. Ćwiczenia 22 4.2.4. Sprawdzian postępów 24

4.3. Zakładanie i prowadzenie działalności przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego 25 4.3.1. Materiał nauczania 25 4.3.2. Pytania sprawdzające 38 4.3.3. Ćwiczenia 38 4.3.4. Sprawdzian postępów 41

4.4. Jakość handlowa artykułów rolno-spożywczych 42 4.4.1. Materiał nauczania 42 4.4.2. Pytania sprawdzające 49 4.4.3. Ćwiczenia 49 4.4.4. Sprawdzian postępów 51

5. Sprawdzian osiągnięć 52 6. Literatura 58


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy. Pozytywny

wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej jednostki modułowej. Wynik negatywny będzie wskazaniem, że powinieneś powtórzyć wiadomości i poprawić umiejętności z pomocą nauczyciela,

− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci sprawdzić, czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki modułowej,

− wykaz literatury uzupełniającej.


Schemat układu jednostek modułowych

827[01].Z3 Organizacja przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego

827[01].Z3.02 Analizowanie ekonomicznych

uwarunkowań produkcji

827[01].Z3.01 Określanie zasad funkcjonowania

przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć. − posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, − identyfikować podmioty gospodarki rynkowej, − współpracować w grupie, − korzystać z różnych źródeł informacji, − korzystać z technologii informacyjnej.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć. − objaśnić podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne oraz prawne z uwzględnieniem

przepisów dotyczących przetwórstwa spożywczego, − wyjaśnić zasady funkcjonowania rynku rolno-spożywczego, − scharakteryzować specyficzne cechy rynku rolno-spożywczego, − wskazać ogniwa i funkcje agrobiznesu, − wyjaśnić rolę i znaczenie usług instytucji i organizacji działających na rzecz wsi

i rolnictwa, − określić znaczenie przedsiębiorstw przetwórstwa spożywczego w systemie agrobiznesu, − określić korzyści i zagrożenia dla przetwórstwa spożywczego wynikające z integracji

z UE, − przygotować dokumentację związaną z rozpoczęciem działalności przedsiębiorstwa

przetwórstwa spożywczego, − określić możliwości i bariery rozwoju przedsiębiorstw przetwórstwa spożywczego, − określić źródła pozyskania środków finansowych na prowadzenie działalności

gospodarczej, − sklasyfikować kredyty, − wyjaśnić różnice pomiędzy leasingiem a kredytem, − rozróżnić ubezpieczenia i przeanalizować oferty ubezpieczeniowe różnych firm, − zastosować przepisy prawa dotyczące przetwórstwa spożywczego, − określić jakość handlową artykułów rolno-spożywczych.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Podstawy funkcjonowania rynku rolno-spożywczego 4.1.1. Materiał nauczania

Rynek jest to zjawisko obejmujące całokształt stosunków wymiennych zachodzących między sprzedającymi i kupującymi [11, s. 70].

Rys. 1. Rodzaje rynków według przedmiotu wymiany [11, s. 70]

W ramach rynku dóbr i usług funkcjonuje rynek rolny. Rynek rolny jest to ogół stosunków wymiennych towarowo pieniężnych między producentami rolnymi sprzedającymi produkty rolne oraz nabywającymi środki do produkcji rolnej i dobra inwestycyjne, a przedsiębiorstwami realizującymi skup produktów rolnych i zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej. przedsiębiorca zaopatrujący w środki do produkcji rolnej

środki do produkcji pieniądz

producent rolny

produkty rolne pieniądz

przedsiębiorstwa /konsumenci nabywający produkty rolne/

Rys. 2. Wymiana towarowo-pieniężna na rynku rolnym [opracowanie własne]

Elementami rynku są: cena, popyt, podaż

Cena jest to wyrażona w jednostce pieniężnej wartość dóbr i usług. Popyt jest to ilość dóbr i usług, jakie nabywcy gotowi są nabyć po danej cenie,

w określonym miejscu i czasie, przy założeniu, że inne czynniki pozostają stałe. Graficzną zależność popytu od ceny przedstawia rys. 3.

Ponadto prezentuje on prawo popytu, które stanowi, że przy spadku ceny na określone dobro, ilość zakupionego dobra wzrasta, natomiast przy wzroście ceny na dane dobro ilość zakupionego dobra będzie spadać.

Rynek

Rynek dóbr i usług Rynek pracy Rynek finansowy


P

D

Q

D – popyt na dane dobro P – cena danego dobra Q – ilość zakupionego dobra

Rys. 3. Zależność popytu od ceny [opracowanie własne]

Na kształtowanie się wielkości popytu ma wpływ szereg czynników (rys. 4).

Rys. 4. Czynniki wpływające na popyt produktów rolnych [opracowanie własne]

Podaż jest to ilość dóbr i usług, jakie producenci są gotowi sprzedać po danej cenie

w określonym miejscu i czasie, przy założeniu, że inne czynniki pozostają stałe.

S P

Q

S – podaż, P – cena, Q – ilość oferowanego dobra

Rys. 5. Zależność podaży od ceny [opracowanie własne] Graficzna zależność podaży od ceny prezentuje prawo podaży, które mówi, że przy

spadku ceny na dane dobro, ilość zaoferowanego dobra do sprzedaży spada, natomiast przy

cena danego produktu

dochody konsumentów

cena dóbr substytucyjnych

liczba konsumentów

gusty i preferencje, tradycje

działania promocyjne

Wielkość popytu na produkty rolnicze


wzroście ceny na dane dobro ilość zaoferowanego do sprzedaży dobra będzie wzrastać (Rys. 5).

Na kształtowanie się wielkości podaży wpływ mają czynniki przedstawione na rys.6.

Rys. 6. Czynniki wpływające na podaż produktów rolniczych [opracowanie własne]

Elementy rynku (popyt, podaż, cena) ulegają ciągłym zmianom pod wpływem decyzji

i działań podmiotów rynku. W momencie, gdy ilość dóbr i usług, która kupujący zamierzają nabyć po danej cenie, odpowiada ilości dóbr i usług, którą producenci zamierzają dostarczyć i sprzedać po danej cenie na rynku, mamy do czynienia z równowagą rynkową. Cena, po której ta transakcja dojdzie do skutku, nazywa się ceną równowagi [52, s. 80]

Rys. 7. Mechanizm rynkowy na rynku rolnym [5, s. 27]

W przypadku podaży większej od popytu występuje zjawisko nadwyżki rynkowej. Nadmiar podaży uruchamia konkurencję między sprzedającymi, w wyniku, czego cena będzie obniżana, aby znaleźć nabywców na dane dobro. Niższa cena zachęci kupujących do nabycia

ceny danego produktu

ceny środków do produkcji

warunki klimatyczno-

glebowe

technologia produkcji

możliwości pozyskania

kapitału

sytuacja gospodarcza

kraju, polityka zagraniczna

Wielkość podaży

produktów rolniczych

Cena

Podaż produktów rolnych

Podaż środków do produkcji rolnej

Popyt na produkty rolne

Popyt na środki do produkcji rolnej


danego dobra, w wyniku, czego nastąpi wzrost popytu i zmniejszy się wielkość podaży do momentu osiągnięcia ceny równowagi.

Natomiast, gdy popyt będzie większy od podaży, wystąpi zjawisko niedoboru rynkowego. Niska cena zachęca wielu kupujących do nabycia danego dobra, występuje konkurencja między kupującymi, w wyniku, czego cena dobra będzie wzrastać. Wyższy poziom cen ograniczy zainteresowanie wśród kupujących, a zwiększy skłonność do zwiększenia wielkości podaży.

Rynek rolny charakteryzuje się określonymi cechami [8, s. 106]: 1. Duża liczba uczestników rynku, do których zalicza się przedstawicieli gospodarstw

domowych (konsumentów), producentów rolnych, jednostki skupujące płody rolne, instytucje działające na rzecz wsi i rolnictwa (wymienione w rozdziale 4.2), przedsiębiorstwa dostarczające środki do produkcji rolnej.

2. Specyfika produktów rolnych, która wynika z takich czynników jak: − sezonowość produkcji, tzn., że w sezonie występuje duża podaż produktów rolnych

i niskie ceny, natomiast poza sezonem mała podaż i wysokie ceny, − cykliczność produkcji po wzroście cen spowodowanym niską podażą produktów

rolnych następuje zwiększenie produkcji, a co za tym idzie ponowny spadek cen i produkcji,

− wpływ warunków atmosferycznych (susze, gradobicia, powodzie, wymarznięcia) na jakość i wielkość produkcji,

− trwałość produktów obok produktów trwałych występują produkty nietrwałe, szybko psujące się, wymagające szybkiego przerobu lub magazynowania w określonych warunkach.

3. Specyfika producentów rolnych, jako uczestników rynku rolnego. Na rynku rolnym występuje duże zróżnicowanie producentów rolnych pod względem wielkości gospodarstw rolnych oraz wielkości produkcji. Obok dużych wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych występuje duża liczba drobnych producentów rolnych, którzy produkują na własne potrzeby, a nadwyżki przeznaczają na sprzedaż.

4. Specyficzne cechy produkcji rolniczej: − produkcja rolnicza ma względnie długi cykl produkcji, − poziom produkcji rolnej uzależniony jest od warunków glebowych, klimatycznych

i pogodowych, − w rolnictwie prace muszą być wykonywane w ściśle ustalonej kolejności w określonej

porze roku, zależnie od biologicznego cyklu rozwojowego. Powoduje to sezonowe spiętrzenie prac, którego pomimo postępu technicznego, nie zawsze można ograniczyć, szczególnie przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych,

− w gospodarstwie rolnym produkcja roślinna dostarcza głównie pasze dla zwierząt, natomiast z produkcji zwierzęcej wykorzystywane są nawozy organiczne (obornik, gnojownica , gnojówka) do nawożenie roślin. Na skutek wymiany produktów między produkcją roślinną i zwierzęcą tworzy się tzw. obrót wewnętrzny.


Rys. 8. Specyfika rynku rolnego [opracowanie własne]

Wraz z rozwojem gospodarki żywnościowej pojawiło się wiele terminów związanych z jej

ciągłymi zmianami. Jednym z nich jest pojęcie agrobiznesu. Agrobiznes obejmuje sferę podstawowej wytwórczości rolniczej, zaopatrzenia i zbytu, przechowalnictwa i przetwórstwa, handlu produktami rolniczymi oraz zaopatrzenia rolnictwa w środki do produkcji [11, s. 5].

W ramach agrobiznesu funkcjonują następujące ogniwa [11, s.24]: 1) przemysł środków do produkcji dla rolnictwa oraz związane z nimi usługi, 2) przemysł środków do produkcji dla przemysłu spożywczego oraz związane z nimi usługi, 3) rolnictwo rozumiane jako wytwarzanie surowców żywnościowych i gotowej żywności, 4) rybołówstwo i rybactwo śródlądowe oraz leśnictwo w zakresie dostaw produktów

żywnościowych, 5) przetwórstwo pierwotne surowców rolniczych i przemysł spożywczy, 6) obrót surowcami rolnymi (skup surowców, ich przechowalnictwo i transport) oraz

hurtowy i detaliczny handel żywnością, 7) usługi materialne związane z działalnością całego agrobiznesu (np. usługi transportowe,

łączności, budownictwa, nauki, oświaty).

Specyfika produktów

rolnych

Duża liczba uczestników

rynku

Specyfika producentów rolnych jako uczestników

rynku rolnego

Specyficzne cechy produkcji rolniczej

RYNEK ROLNY


Rys. 9. Ogniwa agrobiznesu [opracowanie własne]

Ogniwa agrobiznesu spełniają następujące funkcje:

1) zaopatrzenie rolnictwa w środki do produkcji przez: − przemysł paliwowo-energetyczny, − przemysł elektromaszynowy, − przemysł chemiczny, − przemysł mineralny, − przemysł drzewno papierniczy, − przemysł lekki.

2) zaopatrzenie przemysłu spożywczego w środki do produkcji przez przedsiębiorstwa przemysłu: − elektromaszynowego, − paliwowo-energetycznego, − chemicznego, − metalurgicznego, − mineralnego, − drzewno-papierniczego, − lekkiego.

3) zaspokojenie popytu na żywność, 4) wytwarzanie produktów żywnościowych z surowców pochodzenia rolniczego

i morskiego, 5) skup produktów rolnych i dalszy ich obrót, przechowalnictwo oraz dostarczanie środków

do produkcji, 6) świadczenie usług wspomagających działalność całego systemu agrobiznesu (np. usługi

transportowe, łączności, budownictwa, nauki, oświaty).

Przemysł środków

produkcji dla rolnictwa

Przemysł środków

produkcji dla przemysłu

spożywczego

Usługi

Przetwórstwo, przemysł

spożywczy

Rybołówstwo, rybactwo

śródlądowe, leśnictwo

Rolnictwo

Obrót surowcami, hurtowy i detaliczny

handel

AGROBIZNES


Przedsiębiorstwa przemysłu i przetwórstwa spożywczego odgrywają istotną rolę w całym systemie agrobiznesu (rys. 10) [2, s. 16].

Rys. 10. Zadania przemysłu spożywczego [opracowanie własne]

Zadaniem przetwórstwa rolno-spożywczego jest zmiana postaci i właściwości użytkowych

produktów rolnych, ułatwiająca lub przyspieszająca przyrządzanie posiłków w gospodarstwie domowym. W ramach przetwórstwa rolno-spożywczego wyodrębnia się następujące branże (rodzaje przemysłów) zajmujące się przetwarzaniem produktów rolno-spożywczych [11, s. 49]: 1. Przemysł cukierniczy obejmuje przedsiębiorstwa wytwarzające wieloskładnikowe słodkie

wyroby spożywcze, których głównym składnikiem jest cukier. W tej branży wykorzystywane są również produkty wytworzone w innych branżach przemysłu spożywczego (np. mączka i syrop ziemniaczany, oleje i tłuszcze cukiernicze, orzechy, owoce suszone, aromaty).

2. Przemysł cukrowniczy zajmuje się przetwarzaniem buraków cukrowych na cukier i produkty pochodne (cukier biały, cukier w płynie, melasa, wysłodki suszone i prasowane).

3. Przemysł jajczarsko-drobiarski obejmuje przedsiębiorstwa zajmujące się skupem i ubojem drobiu rzeźnego oraz produkcją przetworów z mięsa drobiowego.

4. Przemysł mięsny obejmuje przedsiębiorstwa przetwarzające surowce mięsne, tj. ubój zwierząt rzeźnych, obróbkę ubocznych produktów uboju, rozbiór tusz na elementy i wykrawanie mięsa drobiowego oraz produkcję przetworów mięsnych, podrobów i konserw mięsnych, tłuszczów, wyrobów garmażeryjnych, półfabrykatów i gotowych dań mięsnych, łącznie z porcjowaniem, plasterkowaniem i paczkowaniem.

5. Przemysł mleczarski obejmuje przedsiębiorstwa, które zajmują się skupem i przerobem mleka na produkty mleczarskie, takie jak: mleko spożywcze, masło, śmietana, sery dojrzewające, topione i twarogowe, napoje mleczne, mleko w proszku, kazeina i lody.

6. Przemysł młynarski i makaronowy – obejmuje przedsiębiorstwa prowadzące skup i magazynowanie zbóż, przemiał zbóż na cele spożywcze i paszowe oraz produkcję trwałych przetworów zbożowych (np. makarony).

7. Przemysł olejarski zajmuje się przetwórstwem roślin oleistych i wytwarzaniem produktów pochodnych.

8. Przemysł owocowo-warzywny zajmuje się przerobem owoców i warzyw na następujące przetwory: mrożonki owocowo-warzywne, koncentraty soków owocowo-warzywnych, soki i napoje owocowe i warzywne, wyroby skrzepłe (dżemy, konfitury, marmolady), marynaty owocowe i warzywne, kompoty, susze, wina owocowe i miody pitne.

9. Przemysł piwowarski obejmuje browary, słodownie, wytwórnie bezalkoholowych napojów gazowanych i ekstraktu słodowego, siarkownie chmielu i wytwórnie ekstraktu chmielowego.

Przyjęcie produkcji

towarowej od producentów

surowców spożywczych

Przetwórstwo surowców

spożywczych

Utrwalanie i przechowy-

wanie żywności

Uszlachetnianie produktów

spożywczych

Wytwarzanie produktów

spożywczych lub składników odżywczych z surowców

niespożywczych


10. Przemysł rybny zajmuje się przetwarzaniem połowów morskich i śródlądowych na ryby mrożone, porcjowane i filetowane oraz marynaty rybne, ryby wędzone i konserwy rybne.

11. Przemysł spirytusowy i drożdżowy – zajmuje się produkcją wyrobów spirytusowych i drozdży.

12. Przemysł ziemniaczany zajmuje się przetwórstwem ziemniaków na wyroby, które można podzielić na następujące grupy: − krochmal produkty uboczne (mączka ziemniaczana, syrop, glukoza, kleje i inne

preparaty techniczne dla hutnictwa, przemysłu włókienniczego i papierniczego), − spożywcze susz ziemniaczane (płatki, grysy, puree w proszku, granulaty

i agromeraty), − smażone przetwory ziemniaczane (frytki, chipsy i inna galanteria ziemniaczana).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak rozumiesz pojęcie rynku rolnego? 2. O czym mówi prawo popytu i podaży? 3. Jakie czynniki wpływają na wielkość popytu i podaży? 4. Na czym polega specyfika rynku rolnego? 5. Jakie są ogniwa i funkcje agrobiznesu? 6. Jakie znaczenie odgrywają przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego w systemie

agrobiznesu? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Mając dane, wyznacz graficznie krzywą popytu na poniższym wykresie. Na podstawie krzywej wyjaśnij prawo popytu.

Tabela do ćwiczenia 1

Cena schabu w zł/kg

Ilość schabu, jaką konsumenci zakupią

miesięcznie po danej cenie (w kg)

16,00 2,5 18,00 2,0 20,00 1,5 22,00 1,0


P

22

20

18

16

1 2 3 Q

Rysunek do ćwiczenia 1 Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) nanieść dane z tabeli na wykres, 3) wyznaczyć punkty przecięcia cen z ilością zakupionego schabu, 4) narysować linię przechodząca przez wyznaczone punkty, 5) na podstawie otrzymanego wykresu objaśnić prawo popytu.

Wyposażenie stanowiska pracy: − tabela z danymi, − foliogram z układem współrzędnych, − pisak do folii. Ćwiczenie 2

Mając dane, wyznacz graficznie krzywą podaży na poniższym wykresie. Na podstawie krzywej wyjaśnij prawo podaży.

Tabela do ćwiczenia 2

Cena schabu w zł/kg

Ilość schabu, jaką sprzedawca jest w stanie zaoferować miesięcznie po danej cenie (w kg)

16,00 20 18,00 25 20,00 30 22,00 35


P

22

20

18

16

20 30 40 Q

Rys. do ćwiczenia 2 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) nanieść dane z tabeli na wykres, 3) wyznaczyć punkty przecięcia cen z ilością sprzedanego schabu, 4) narysować linię przechodząca przez wyznaczone punkty, 5) na podstawie otrzymanego wykresu objaśnić prawo podaży.

— Wyposażenie stanowiska pracy: — tabela z danymi, — foliogram z układem współrzędnych, — pisak do folii. Ćwiczenie 3

Pan Nowak prowadzi sklep mięsny, w którym sprzedaje przysmak firmowy za 12 zł/kg. Wskaż, które z poniższych sytuacji i dlaczego będą miały wpływ na wielkość popytu na przysmak firmowy: a) na tej samej ulicy powstał nowy sklep mięsny, b) Pan Nowak podwyższył cenę przysmaku o 2zł, c) Pan Nowak przygotował degustację wyrobów podczas festynu, d) Pan Nowak zatrudnił do pomocy jednego pracownika, e) w miasteczku zlikwidowano przedsiębiorstwo, które dawało zatrudnienie znacznej części

mieszkańców, f) Pan Nowak poszerzył asortyment sprzedawanych wyrobów wędliniarskich, g) nowozatrudniony pracownik wykonuje unikatowe dekoracje z wędlin i dostarcza je na

zamówienie do domu.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeczytać uważnie zapisane sytuacje, 3) przeanalizować powyższe sytuacje (każdą sytuację potraktuj odrębnie) i określić ich

wpływ na kształtowanie się popytu na przysmak firmowy, 4) uwagi do poszczególnych sytuacji wpisać do zeszytu.


Wyposażenie stanowiska pracy: – kartki papieru i pisaki. Ćwiczenie 4

W puste pola diagramu wpisz specyficzne cechy rynku rolnego i scharakteryzuj je.


1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) wpisać w puste miejsca diagramu specyficzne cechy rynku rolnego, 3) scharakteryzować poszczególne cechy rynku rolnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– diagram, – pisaki. Ćwiczenie 5

Jakie zadania spełniają poszczególne branże przetwórstwa rolno-spożywczego? 1. Przemysł cukierniczy. 2. Przemysł cukrowniczy. 3. Przemysł jajczarsko drobiarski. 4. Przemysł mięsny. 5. Przemysł mleczarski. 6. Przemysł młynarski i makaronowy. 7. Przemysł olejarski. 8. Przemysł owocowo-warzywny. 9. Przemysł piwowarski. 10. Przemysł rybny. 11. Przemysł spirytusowy i drożdżowy. 12. Przemysł ziemniaczany.


1) przeanalizować podrozdział z poradnika dla ucznia, 2) zapisać zadania, jakie spełniają wymienione branże przetwórstwa rolno-spożywczego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– folia i pisaki do folii.

Rynek rolny


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie rynku rolnego? 2) zdefiniować prawo popytu i podaży? 3) określić czynniki wpływające na wielkość popytu i podaży? 4) scharakteryzować specyficzne cechy rynku rolnego? 5) wymienić ogniwa i funkcje agrobiznesu? 6) określić znaczenie przedsiębiorstw przetwórstwa spożywczego

w systemie agrobiznesu?


4.2 Instytucje i organizacje działające na rzecz sektora rolno-spożywczego

4.2.1. Materiał nauczania

Instytucji i organizacje działające na rzecz sektora rolno-żywnościowego. 1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa(ARiMR) jest instytucją rządową, której celem jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych.

Agencja zajmuje się obsługą płatności obszarowych, wdraża oraz dokonuje płatności dla większości działań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Funduszy Strukturalnych tj. Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” oraz „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006” a także Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. W ramach pomocy krajowej, ARiMR: — dopłaca do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i obrotowych w rolnictwie,

przetwórstwie rolno- spożywczym i usługach dla rolnictwa, — dopłaca do oprocentowania kredytów klęskowych, — daje gwarancje i poręczenia spłaty kredytów inwestycyjnych w rolnictwie i przetwórstwie

rolno spożywczym, — poręcza spłaty kredytów studenckich.

Głównymi beneficjentami działań realizowanych przez ARiMR są rolnicy i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów [42]. 2. Agencja Rynku Rolnego(ARR) jako agencja płatnicza – po uzyskaniu

kredytacji-administruje w Polsce wybranymi mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Bezpośrednie stosowanie Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce oznacza, że programy interwencyjne uruchamiane są w przypadkach określonych w prawodawstwie UE bądź decyzją Komisji Europejskiej podejmowaną po przeanalizowaniu sytuacji na rynkach rolnych. Agencja Rynku Rolnego jako agencja płatnicza:

— wydaje decyzje administracyjne umożliwiające producentom rolnym, przedsiębiorcom z branży rolno-spożywczej, w tym podmiotom skupującym i przetwórczym oraz importerom i eksporterom uczestniczenie w mechanizmach WPR, za które odpowiedzialna jest ARR,

— kontroluje prawidłowość wykorzystania środków finansowych, wypłacanych uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR,

— wypłaca środki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR, — przekazuje Komisji Europejskiej informacje dotyczące mechanizmów WPR realizowanych

przez ARR, — informuje uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu Wspólnoty

w odniesieniu do realizowanych przez ARR mechanizmów WPR. Do mechanizmów administrowanych przez ARR, w tym mechanizmów Wspólnej

Do Polityki Rolnej zalicza się m.in.: — dopłaty do przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki, — przetwarzanie cukru przemysłowego, — wydawanie zezwoleń na wykorzystanie kazeiny i kazeinianów do produkcji serów.


Agencja Rynku Rolnego swoją działalnością obejmuje między innymi: — interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów, — dopłaty do prywatnego przechowywania produktów, — administrowanie regulacjami handlowymi, w tym wydawanie pozwoleń na przywóz

i wywóz oraz wypłacanie refundacji wywozowych, — administrowanie systemami kwotowania produkcji wybranych produktów: mleka, skrobi

ziemniaczanej oraz tytoniu, — wsparcie popytu wewnętrznego poprzez stosowanie dopłat, w tym dopłat do

przetwórstwa, spożycia oraz sprzedaży po obniżonych cenach produktów organizacjom o charakterze niedochodowym [43].

3. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową podlegającą Ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami pochodzącymi z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwoju zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw. Celem działania Agencji jest realizacja programów rozwoju gospodarki, zwłaszcza

w zakresie wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu, rozwoju regionalnego, wykorzystania nowych technik i technologii, tworzenia nowych miejsc pracy, rozwoju zasobów ludzkich oraz przeciwdziałania bezrobociu [49].

Agencja jest odpowiedzialna za prowadzenie działań mających na celu wzrost innowacyjności i konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Fundusze unijne, którymi PARP będzie dysponowała w okresie 2007-2013, będą przeznaczone na unowocześnianie technologii stosowanych w przedsiębiorstwach, wspieranie tworzenia związków kooperacyjnych i klastrów małych i średnich firm, inicjowanie działalności innowacyjnej, stymulowanie działalności badawczo – rozwojowej i rozwój przedsiębiorstw. PARP pomagając tworzyć przyjazne środowisko dla funkcjonowania biznesu, współpracuje z instytucjami otoczenia biznesu, organizacjami przedsiębiorców, urzędami i jednostkami samorządu terytorialnego. 4. Fundacje są dobrowolnymi organizacjami powołanymi przez osoby fizyczne lub prawne

w celu popierania i doskonalenia różnego typu działań ułatwiających życie ludności, dostosowanie działań wspierających do potrzeb oraz rozwoju nauki, oświaty, kultury, wykorzystując zasoby finansowe i majątek znajdujący się w jej posiadaniu. Do największych funkcjonujących fundacji należą: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA). Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa wspiera działania mające na celu rozwój obszarów wiejskich, rolnictwa, rynków rolnych oraz sektorów związanych z rolnictwem. Pełni funkcję wdrożeniowo-doradczą, a także prowadzi szeroko zakrojoną działalność analityczno-badawczą, popularyzatorską oraz informacyjną. Wdraża oraz wspiera resort rolnictwa we wdrażaniu programów na rzecz rozwoju rolnictwa, obszarów wiejskich, rynków rolnych. Opracowuje analizy ekonomiczne z zakresu obszarów wiejskich, polityki rolnej, funkcjonowania i monitorowania rynków rolnych, a także upowszechnia informacje na temat wsi i sektora rolno-żywnościowego [45]. Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa wspiera zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, a w szczególności drobną przedsiębiorczość i tworzenie nowych miejsc pracy oraz zapewnienie równych szans kobietom, osobom bezrobotnym i młodzieży. Fundacja wspiera mikro, małych i średnich przedsiębiorców, zarówno tych, którzy prowadzą działalność od dłuższego czasu, jak i bez doświadczenia w tym zakresie. Wspiera także osoby, które dopiero planują założenie własnej firmy. Oferuje szkolenia, doradztwo oraz wsparcie finansowe [46].


5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) – zajmuje się realizacją polityki żywnościowej kraju oraz ochroną interesów konsumentów i producentów żywności. Działania IJHARS obejmują przede wszystkim ochronę konsumentów i walkę z fałszowaniem na rynku produktów żywnościowych, eliminację nieuczciwej konkurencji producenckiej oraz promocję jakości polskiej żywności poprzez propagowanie znaków i certyfikatów jakości. System kontroli żywności IJHARS zapewnia konsumentom dostęp do rzetelnych informacji na temat artykułów rolno-spożywczych oraz zapobiega nieuczciwym praktykom rynkowym. Ułatwia on również wymianę handlową zarówno z państwami trzecimi, jak i na obszarze jednolitego rynku wewnętrznego UE. Zadania IJHARS:

— nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych, — kontrola warunków składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych, — gromadzenie i przetwarzanie informacji o sytuacji na rynkach rolnych, — współpraca z właściwymi organami administracji rządowej w województwie, organami

innych inspekcji, urzędami celnymi, Policją, jednostkami samorządu terytorialnego oraz państwowymi jednostkami organizacyjnymi realizującymi politykę rolną państwa,

— współpraca lub uczestnictwo w międzynarodowych organizacjach zajmujących się jakością handlową artykułów rolno-spożywczych oraz międzynarodowym obrotem artykułami rolno-spożywczymi,

— prowadzenie szkoleń w zakresie przepisów i wymagań dotyczących jakości handlowej lub ustalania klas jakości handlowej oraz metod i badań artykułów rolno-spożywczych,

— współpraca z urzędowymi jednostkami kontrolnymi w innych państwach w zakresie kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, w tym wymienianie informacji lub próbek artykułów rolno-spożywczych.

Ponadto Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych dokonuje kontroli jakości handlowej, która jest warunkiem dopuszczenia do obrotu artykułów rolno-spożywcze przywożonych z zagranicy [47]. 6. Rynki hurtowe, giełdy towarowe pośredniczące w obrocie produktami rolno-

żywnościowymi na rynku rolnym. Rynki hurtowe to zorganizowane miejsca spotkań kupujących ze sprzedającymi, wyposażone

w miejsca prezentacji próbek lub całości partii towaru. Cechą rynków hurtowych jest to, że występuje duża skala transakcji, obecność towaru, sprzedaż w określonych porach dnia, obecność instytucji wspomagających i towarzyszących (banki, urzędy celne, instytucje kontroli jakości). Do głównych celów rynków hurtowych zalicza się [7, s. 18]:

— koncentrację dużych partii różnorodnego towaru w określonym miejscu i czasie, — określenie ceny równowagi rynkowej danego dnia na określone produkty, — sprzedaż towarów szybko i sprawnie wielu detalistom jednocześnie, — oferowanie produktów o odpowiedniej jakości, — generowanie i rozpowszechnianie informacji rynkowej. — Giełda towarowa jest miejscem, na którym odbywa się handel[1, s. 9]: — w ściśle określonym czasie, — towarami ujednoliconymi, (co do jakości i ilości towarów), — według precyzyjnie określonych zasad, — poprzez spełniające określone kryteria podmioty dopuszczone do handlu, — poprzez publiczne ogłaszanie ustalonych cen na towary, — gdzie uczestnicy są obecni fizycznie lub kontaktują się za pośrednictwem komputerów.

Przedmiotem transakcji giełdowych są m.in. zboża, mięso, cukier, warzywa.


7. Bank Gospodarki Żywnościowej i banki spółdzielcze. BGŻ S.A. prowadzi działalność bankową, ze szczególnym uwzględnieniem finansowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz infrastruktury regionalnej [47].


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie instytucje i organizacje funkcjonują w otoczeniu obszarów wiejskich? 2. Jaką rolę i zadania spełnia Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa? 3. Jaką rolę i zadania spełnia Agencja Rynku Rolnego? 4. Jaką rolę i zadania spełnia Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości? 5. Jaką rolę i zadania spełnia Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych? 6. Jaką rolę i zadania spełnia Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa? 7. Jaką rolę i zadania spełnia Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa? 8. Jaką rolę i zadania spełniają rynki hurtowe? 9. Jaką rolę i zadania spełniają giełdy towarowe? 10. Jaką rolę i zadania spełnia Bank Gospodarki Żywnościowej i banki spółdzielcze? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wypełnij krzyżówkę. 1 2 3 4 5 6 7 8

1. Fundacja ta wspiera działania mające na celu rozwój obszarów wiejskich, rolnictwa,

rynków rolnych oraz sektorów związanych z rolnictwem. 2. Zorganizowane miejsca spotkań kupujących ze sprzedającymi, wyposażone w miejsca

prezentacji próbek lub całości partii towaru. 3. Instytucja zarządzająca funduszami pochodzącymi z budżetu państwa i Unii Europejskiej,

przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwoju zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw.

4. Do zadań tej instytucji należy m.in. interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów, wsparcie popytu wewnętrznego poprzez stosowanie dopłat, w tym dopłat do przetwórstwa.

5. Do zadań tej agencji należy m.in. dopłacanie do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i obrotowych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach dla rolnictwa, dopłacanie do oprocentowania kredytów klęskowych, dawanie gwarancje i poręczeń spłaty kredytów inwestycyjnych w rolnictwie i przetwórstwie rolno-spożywczym


6. Prowadzi działalność bankową, ze szczególnym uwzględnieniem finansowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz infrastruktury regionalnej.

7. Fundacja wspierająca zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, a w szczególności drobną przedsiębiorczość i tworzenie nowych miejsc pracy oraz zapewnienie równych szans kobietom, osobom bezrobotnym i młodzieży.

8. Miejsce, na którym odbywa się handel w ściśle określonym czasie, ujednoliconymi towarami, według precyzyjnie określonych zasad, gdzie uczestnicy są obecni fizycznie lub kontaktują się za pośrednictwem komputerów. Sposób wykonania ćwiczenia


1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeczytać uważnie podpowiedzi do haseł, 3) wpisać hasła do krzyżówki.

Wyposażenie stanowiska pracy: − krzyżówka, − ołówek. Ćwiczenie 2

Wpisz pełne nazwy podanych skrótów instytucji i organizacji działających na rzecz sektora rolno-spożywczego, a następnie omów rolę i zadania tych instytucji i organizacji. 1. FDPA – … 2. ARIMR – … 3. IJHARS – … 4. ARR – … 5. BGŻ – … 6. PARP – …

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) wpisać pełne nazwy instytucji i organizacji działających na rzecz sektora rolno-

spożywczego, 3) wyjaśnić rolę i zadania tych instytucji i organizacji.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw skrótów instytucji i organizacji działających na rzecz sektora rolno-spożywczego, − materiały piśmiennicze.


4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) wymienić instytucje i organizacje funkcjonujące w otoczeniu

obszarów wiejskich? 2) określić rolę i zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa? 3) określić rolę i zadania Agencji Rynku Rolnego? 4) określić rolę i zadania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości? 5) określić rolę i zadania Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów

Rolno-Spożywczych? 6) określić rolę i zadania Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa? 7) określić rolę i zadania Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiego

Rolnictwa? 8) określić rolę i zadania rynków hurtowych? 9) określić rolę i zadania giełd towarowych? 10) określić rolę i zadania Banku Gospodarki Żywnościowej i banków

spółdzielczych?


4.3. Zakładanie i prowadzenie działalności przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego

4.3.1. Materiał nauczania

Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Definicja ta nie dotyczy działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów [38].

Rodzaje działalności gospodarczej zamieszczone są w Polskiej Klasyfikacji Działalności, która jest uporządkowanym zbiorem wszystkich rodzajów działalności wykonywanej w gospodarce przez przedsiębiorstwa i inne jednostki organizacyjne [4, s. 72]. Fragment Polskiej Klasyfikacji Działalności przedstawia tabela 1. Tabela 1. Fragment Polskiej Klasyfikacji Działalności [33]

DDZZIIAAŁŁ GGRRUUPPAA KKLLAASSAA PPOODDKKLLAASSAA NNAAZZWWAA GGRRUUPPOOWWAANNIIAA

SEKCJA D PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE

PODSEKCJA DA PRODUKCJA ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH; NAPOJÓW I WYROBÓW TYTONIOWYCH

15 PRODUKCJA ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH I NAPOJÓW

15.1 Produkcja, przetwórstwo i konserwowanie mięsa i wyrobów z mięsa

15.11 15.11.Z Produkcja mięsa, z wyłączeniem mięsa z drobiu i królików

15.12 15.12.Z Produkcja mięsa z drobiu i królików

15.13 Produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z drobiu i królików

15.13.A Produkcja konserw, przetworów z mięsa, podrobów mięsnych i krwi

15.13.B Działalność usługowa związana z wytwarzaniem wyrobów z mięsa

15.2. 15.20 15.20.Z Przetwarzanie i konserwowanie ryb i pozostałych produktów rybactwa

15.3 Przetwórstwo owoców i warzyw 15.31 15.31.Z Przetwórstwo i konserwowanie ziemniaków 15.32 15.32.Z Produkcja soków z owoców i warzyw

15.33 Przetwórstwo i konserwowanie owoców i warzyw, gdzie indziej niesklasyfikowane

15.33.A

Przetwórstwo i konserwowanie owoców i warzyw, gdzie indziej niesklasyfikowane, z wyłączeniem działalności usługowej

15.33.B Działalność usługowa związana z przetwórstwem i konserwowaniem warzyw i owoców

15.4 Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia


DDZZIIAAŁŁ GGRRUUPPAA KKLLAASSAA PPOODDKKLLAASSAA NNAAZZWWAA GGRRUUPPOOWWAANNIIAA roślinnego i zwierzęcego

15.41 15.41.Z Produkcja nieoczyszczonych olejów i tłuszczów 15.42 15.42.Z Produkcja rafinowanych olejów i tłuszczów

15.43 15.43.Z Produkcja margaryny i podobnych tłuszczów jadalnych

15.5 Wytwarzanie wyrobów mleczarskich 15.51 15.51.Z Przetwórstwo mleka i wyrób serów 15.52 15.52.Z Produkcja lodów

15.6 Wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i wyrobów skrobiowych

15.61 15.61.Z Wytwarzanie produktów przemiału zbóż 15.62 15.62.Z Wytwarzanie skrobi i produktów skrobiowych 15.7 Produkcja gotowych pasz dla zwierząt 15.71 15.71.Z Produkcja pasz dla zwierząt gospodarskich i ryb 15.72 15.72.Z Produkcja karmy dla zwierząt domowych 15.8 Produkcja pozostałych artykułów spożywczych

15.81 Produkcja pieczywa i wyrobów ciastkarskich świeżych

15.81.A Produkcja pieczywa 15.81.B Produkcja wyrobów ciastkarskich świeżych

15.82 15.82.Z Produkcja wyrobów piekarskich i ciastkarskich o przedłużonej trwałości

15.83 15.83.Z Produkcja cukru

15.84 15.84.Z Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych

15.85 15.85.Z Produkcja makaronów, klusek i podobnych wyrobów mącznych

15.86 15.86.Z Przetwórstwo herbaty i kawy 15.87 15.87.Z Produkcja przypraw 15.88 15.88.Z Produkcja odżywek oraz żywności dietetycznej

15.89 15.89.Z Produkcja pozostałych artykułów spożywczych, gdzie indziej niesklasyfikowana

15.9 Produkcja napojów 15.91 15.91.Z Produkcja napojów alkoholowych destylowanych 15.92 15.92.Z Produkcja alkoholu etylowego 15.93 15.93.Z Produkcja win gronowych 15.94 15.94.Z Produkcja jabłecznika i win owocowych

15.95 15.95.Z

Produkcja napojów fermentowanych niedestylowanych pozostałych, gdzie indziej niesklasyfikowana

15.96 15.96.Z Produkcja piwa 15.97 15.97.Z Produkcja słodów

15.98 15.98.Z Produkcja wód mineralnych i napojów bezalkoholowych

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca

osobą prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą [38].


Rys. 11. Definicja przedsiębiorcy [opracowanie własne]

Osoba fizyczna to człowiek występujący jako podmiot prawa cywilnego, czyli jako osoba

posiadająca zdolność prawną [10, s. 89]. Zdolność prawna to możliwość posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego. Osoba fizyczna posiada zdolność prawną od urodzenia aż do śmierci [10, s. 178].

Osoba prawna jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która na mocy odpowiednich przepisów jest wyposażona w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, co pozwala jej na zawieranie umów, występowanie przed sądem jako strona oraz na inne działania niezbędne podczas prowadzenia działalności [10, s. 90].

Zdolność do czynności prawnych jest zdolność do samodzielnego zaciągania zobowiązań i nabywania praw wynikających z prawa cywilnego [10, s. 178].

Przedsiębiorca może prowadzić działalność [3, s. 16]: − zaopatrzeniową, − produkcyjną, − usługową, − handlową.

Ze względu na rozmiary prowadzonej działalności i wielkości przedsiębiorstwa wyróżnia się następujące rodzaje przedsiębiorstw [38]: − mikroprzedsiębiorstwo, to takie przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch

ostatnich lat obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnęło roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro,

− małe przedsiębiorstwo, to takie przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

Przedsiębiorca

osoba fizyczna

osoba prawna jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną

czyli każda osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych

np.: − spółka akcyjna, − spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością

np.: − spółka jawna, − spółka

komandytowa

wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą


osiągnęło roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro,

− średnie przedsiębiorstwo, to takie przedsiębiorstwo, które w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniało średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnęło roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro. Rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej wiąże się z szeregiem decyzji oraz

formalności związanych z legalizacją przedsięwzięcia. Przedsiębiorca, podejmując działalność gospodarczą, w zależności od posiadanych

środków, rodzaju i rozmiarów podejmowanej działalności, wybiera formę organizacyjno-prawną swojego przedsiębiorstwa (rys. 12).

Rys. 12. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw [opracowanie własne]

1. Przedsiębiorstwo osoby fizycznej [3, s. 26]

− za wszystkie zobowiązania odpowiada właściciel całym majątkiem przedsiębiorstwa i osobistym,

− relatywnie niskie nakłady niezbędne do rozpoczęcia działalności, − zyski należą do właściciela.

2. Spółka cywilna [39] − jest spółką osobową, − nie posiada osobowości prawnej, − nazwa spółki powinna zawierać nazwiska wspólników oraz dodatkowe oznaczenie

„spółka cywilna” lub skrót „sp. c.”, − funkcjonuje na podstawie przepisów prawa cywilnego (kodeks cywilny), − umowa spółki sporządzana jest na piśmie, − zakładana jest dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego,

Wybór formy organizacyjno – prawnej przedsiębiorstwa

przedsiębiorstwo osoby fizycznej

spółka cywilna

KROK

1

spółka jawna

spółka komandytowa

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

spółka akcyjna


− wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niematerialne lub materialne (niepieniężne np. świadczenie usługi, nieruchomość, ruchomość, prawa autorskie, licencje), tzw. aporty,

− za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie majątkiem spółki i własnym,

− każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach bez względu na rodzaj i wartość wkładu,

− każdy wspólnik jest uprawniony do prowadzenia spraw spółki. 3. Spółka jawna [37]

− jest spółką osobową, − nie posiada osobowości prawnej, − funkcjonuje na podstawie przepisów prawa handlowego, − nazwa spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich

wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” lub skrót „sp. j.”,

− umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności, − spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru sądowego, − wspólnicy prowadzą we własnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym

rozmiarze, − wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niematerialne lub materialne, − za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie majątkiem spółki

i własnym, − każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach bez względu na

rodzaj i wartość wkładu, − każdy wspólnik jest uprawniony do prowadzenia spraw spółki.

4. Spółka komandytowa [37] − jest spółką osobową, − nie posiada osobowości prawnej, − funkcjonuje na podstawie przepisów prawa handlowego, − wspólnicy prowadzą we własnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym

rozmiarze, − nazwa spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego

z komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” lub skrót „sp.k.”,

− umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, − spółka komandytowa powinna być wpisana do rejestru sądowego, − w spółce występują dwa rodzaje wspólników: komplementariusz i komandytariusz, − za zobowiązania spółki wobec wierzycieli całym swoim majątkiem osobistym

odpowiada komplementariusz, − za zobowiązania spółki wobec wierzycieli tylko do wysokości wniesionej,

zadeklarowanej w umowie tzw. sumy komandytowej odpowiada komandytariusz, − sprawy spółki prowadzą komplementariusze, − udział w zyskach spółki komandytariusza jest proporcjonalny do wysokości

wniesionych wkładów. 5. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością [37]

− jest spółką kapitałową, − posiada osobowość prawną,


− funkcjonuje na podstawie przepisów prawa handlowego, − firma (nazwa) spółki może być obrana dowolnie, powinna jednak zawierać

dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” lub skrót „spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”,

− może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym,

− spółka powinna być wpisana do rejestru sądowego, − umowa spółki powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, − kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości

nominalnej, − kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50 000 złotych, − wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych, − za zobowiązania spółki wobec wierzycieli wspólnicy odpowiadają tylko do wysokości

wniesionych udziałów, − udział wspólników w zyskach jest proporcjonalny do wniesionych udziałów, − sprawy spółki prowadzi zarząd, − stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności

sprawuje rada nadzorcza, − uchwały wspólników są podejmowane na zgromadzeniu wspólników.

6. Spółka akcyjna [37] − jest spółką kapitałową, − posiada osobowość prawną, − funkcjonuje na podstawie przepisów prawa handlowego, − firma (nazwa) spółki może być obrana dowolnie, powinna jednak zawierać

dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna” lub skrót „S.A.”, − statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego, − spółka powinna być wpisana do rejestru sądowego, − kapitał zakładowy spółki dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej, − kapitał zakładowy spółki powinien wynosić, co najmniej 500 000 złotych, − wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz, − za zobowiązania spółki wobec wierzycieli wspólnicy odpowiadają tylko do wysokości

wniesionych wkładów, − udział wspólników w zyskach jest proporcjonalny do wniesionych wkładów

(dywidenda), − sprawy spółki prowadzi zarząd, − stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności

sprawuje rada nadzorcza, − uchwały wspólników są podejmowane na walnym zgromadzeniu.

Spółki

cywilne Spółki handlowe

Cywilna Jawna Partnerska Komandytowa Komandytowo – akcyjna

Z ograniczoną odpowiedzialnością Akcyjna

Spółki osobowe Spółki kapitałowe Rys. 13. Klasyfikacja spółek [10, s. 133]

W zależności od rodzaju formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa, etapy legalizacji

działalności gospodarczej przedstawiają rys. 14, 16, 18, 20, 23.


Rys. 14. Działania na etapie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub rejestru

przedsiębiorców [opracowanie własne]

Rys. 15. Niezbędne dokumenty podczas załatwiania formalności na etapie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub rejestru przedsiębiorców [opracowanie własne]

wpis do ewidencji działalności gospodarczej

wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym Sądu Rejonowego

w Urzędzie Gminy lub Urzędzie Miasta

w Krajowym Rejestrze Sądowym Sądu Rejonowego

“Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej”

Na formularzu “Wniosek o rejestracje podmiotu w rejestrze przedsiębiorstw”

Osoby fizyczne lub spółki cywilne

Spółki handlowe

na formularzu

na formularzu

KROK

2

Zaświadczenie o wpisie do rejestru przedsiębiorców

Zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej


Spółki handlowe

Dowód osobisty Dowód uiszczenia opłaty

Umowa lub statut spółki Dowód uiszczenia opłaty


Rys. 16. Działania na etapie rejestracji w systemie REGON [opracowanie własne]

Rys. 17. Niezbędne dokumenty podczas rejestracji w systemie REGON [opracowanie własne]

Ważną czynnością w trakcie legalizacji działalności gospodarczej jest wykonanie pieczątki

firmowej oraz założenie konta bankowego.

Rys. 18. Działania na etapie rejestracji działalności gospodarczej w Urzędzie Skarbowym [opracowanie własne]

Rejestracja działalności gospodarczej w Urzędzie Skarbowym

Zgłoszenie identyfikacyjne/ zgłoszenie aktualizacyjne (NIP-1 osoby fizyczne), NIP-2 osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej)

w celu: − uzyskania NIP − wyboru formy

opodatkowania − wyboru sposobu

prowadzenia ewidencji podatkowej

− rejestracji w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego

na formularzu

Zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług

na formularzu

Rejestracja w systemie REGON (Rejestr Gospodarki Narodowej)

w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym

na formularzu

„Wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem”RG – 1

KROK

3

KROK

4

Spółki handlowe





Rys. 19. Niezbędne dokumenty podczas rejestracji działalności gospodarczej w Urzędzie Skarbowym [opracowanie własne]

Rys. 20. Działania na etapie zgłoszenia w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

[opracowanie własne]

Rys. 21. Niezbędne dokumenty na etapie zgłoszenia w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych [opracowanie własne]

Zgłoszenie w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek – osoby fizycznej Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek – osoby prawnej, jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej

KROK

5 na

formularzu


Spółki handlowe



Umowa lub statut spółki prawa handlowego lub cywilnej

Umowa z bankiem dot. otwarcia rachunku bankowego


Spółki handlowe



Zaświadczenie o nadaniu REGON

Zaświadczenie o nadaniu NIP


Ubezpieczenie jest to forma łagodzenia ujemnych, materialnych następstw nieszczęśliwych wypadków (zdarzeń losowych) przez koncentrację środków pieniężnych pochodzących ze składek ubezpieczeniowych, a następnie wypłatę części tych środków pieniężnych ubezpieczającym, których dotknęły nieszczęśliwe wypadki [9, s. 153]. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Rys. 22. Rodzaje ubezpieczeń [9, s. 153]

Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne obejmują [9, s. 154]: − świadczenia lecznicze (porady lekarskie, leczenie szpitalne), − świadczenia pieniężne, jakie otrzymuje ubezpieczony w przypadku choroby, inwalidztwa,

wieku, macierzyństwa (świadczenia pieniężne mają charakter jednorazowych lub wielokrotnych zasiłków, rent, emerytur, odszkodowań). Ubezpieczenia majątkowe obejmują ubezpieczenia [9, s. 154]:

− budynków i ruchomości od ognia i powodzi, − mienia od kradzieży, − samochodów, − maszyn i urządzeń.

Ubezpieczenia osobowe obejmują ubezpieczenia [9, s. 154]: − od następstw nieszczęśliwych wypadków, − rentowe, − na wypadek choroby czy śmierci.

Do ubezpieczeń obowiązkowych zalicza się [35, s. 465]: − ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody

powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, − ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych

ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia. Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą skutków chorób, nieszczęśliwych wypadków, ognia,

huraganu i oddziaływania innych żywiołów [13, s. 95].

Ubezpieczenia

Cel i zakres ubezpieczenia Zakres decyzji ubezpieczającego

Społeczne i zdrowotne

Gospodarcze Obowiązkowe Dobrowolne

Majątkowe Osobowe

Kry

teri

um

Rod

zaje


Rys. 23. Instytucje powiadamiane o uruchomieniu działalności gospodarczej [opracowanie własne]

Działalność przedsiębiorstwa może być finansowana z dwóch źródeł: ze środków

własnych lub obcych. Często z braku środków własnych na realizację inwestycji, przedsiębiorca korzysta ze źródeł obcych finansowania.

W przypadku źródeł obcych finansowania, najczęstszą formą, z jakiej korzystają przedsiębiorcy są kredyty. Kredyt jest to stosunek ekonomiczny wynikający z odstąpienia przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) określonej wartości wyrażonej w pieniądzu, na warunkach zwrotu równowartości w ustalonym terminie wraz z należnymi odsetkami [9, s. 156].

Warunkiem udzielenia kredytu jest posiadanie przez kredytobiorcę (dłużnika) zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z ustalonymi odsetkami w określonym terminie.

Ponadto, kredytodawca (wierzyciel) w celu zapewnienia sobie spłaty pożyczonej kwoty kredytu wraz z odsetkami, może żądać zabezpieczenia spłaty tego kredytu, w formie [6, s. 75]: – hipoteki, która polega na obciążeniu nieruchomości dłużnika prawem, na mocy którego

bank będzie mógł dysponować tą nieruchomością w celu odzyskania wartości pożyczonej kwoty wraz z odsetkami,

– poręczenia, która polega na wyrażeniu zgody przez osobę trzecią (poręczyciela) na spłacenie należności wobec banku, na wypadek, gdy kredytobiorca nie wywiąże się ze zobowiązania wobec tego banku,

– zastawu, polega na obciążeniu ruchomości dłużnika prawem, na mocy którego bank będzie mógł dysponować tą ruchomością w celu odzyskania wartości pożyczonej kwoty wraz z odsetkami,

– cesja należności, która polega na przeniesieniu na rzecz banku swoich wierzytelności wobec osób trzecich,

– ubezpieczenie kredytu, – blokada środków pieniężnych przez bank na rachunku bankowym dłużnika.

W zależności od różnych kryteriów, przedsiębiorca może skorzystać z różnych rodzajów kredytów:

Powiadomienie o uruchomieniu działalności

Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej

Komendy Straży Pożarnej

Państwowej Inspekcji Pracy KROK

6

Inspektoratu Ochrony Środowiska


Rys. 24. Klasyfikacja kredytów [opracowanie własne]

Kredyty mogą mieć charakter komercyjny (przyznawane na ogólnych zasadach) oraz

charakter preferencyjny. Kredyty preferencyjne są stosowane w celu wyrównywania, rekompensaty trudnych warunków funkcjonowania przedsiębiorstw lub gospodarstw rolnych w warunkach gospodarki rynkowej. Rekompensata polega na dopłacaniu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oprocentowania kredytów, przez co przedsiębiorca ma dostępny kredyt o niższym oprocentowaniu. W ramach kredytów preferencyjnych, z których może skorzystać przedsiębiorca funkcjonują m. in. linie kredytowe [42]: – na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-

spożywczym i usługach dla rolnictwa, – na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-

spożywczym i usługach dla rolnictwa przez grupy producentów rolnych powstałe na mocy ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 88, poz. 983). Inną metodą kredytowania jest leasing (z ang. to lease wypożyczyć lub wydzierżawić)

polega on na użytkowaniu rzeczy za umówioną odpłatnością i na określonych warunkach. Korzystający z tej formy kredytowania otrzymuje do dyspozycji środki produkcji lub inne dobra trwałe [6, s. 74]. W zależności od rodzaju leasingu, leasingobiorca ma prawo wykupić przedmiot leasingu po zakończeniu okresu umowy leasingu (leasing operacyjny) lub staje się on właścicielem przedmiotu wraz z zapłaceniem ostatniej raty leasingowej (leasing finansowy).

Istnieje możliwość dofinansowania podejmowanych przedsięwzięć w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego ze środków finansowych Unii Europejskiej. W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dostępne są środki na [12]: 1. zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej. Celem tego działania

jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw w sektorze przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, uwarunkowana wzrostem wartości dodanej, jakości

1. ze względu na okres kredytowania

kredyty krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku

kredyty średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 roku do 3 lat

kredyty długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 lat

2. ze względu na przedmiot kredytu

obrotowe, najczęściej krótkoterminowe, przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

inwestycyjne, udzielane na dłuższy okres, przeznaczone na stworzenie lub powiększenie majątku przedsiębiorstwa


produkcji, obniżeniem kosztów oraz rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, jak również poprawa warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących lub nowowprowadzanych standardów. Pomoc finansowa może być przyznana na projekty dotyczące przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych. Pomoc udzielana jest na realizację projektów związanych z modernizacją lub budową zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi. Wsparcie dotyczy inwestycji, których celem jest poprawa ogólnych wyników przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, a w przypadku mikroprzedsiębiorstw, dostosowanie do nowowprowadzonych norm wspólnotowych.

2. tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Celem tego działania jest wzrost konkurencyjności gospodarczej obszarów wiejskich, rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy, a w konsekwencji – wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich. Pomoc udzielana jest podmiotom z tytułu inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw, działających w zakresie: przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych. Prowadzenie i rozwój przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego uzależniony jest od

wielu czynników z otoczenia bliższego i dalszego przedsiębiorstwa. Do szans rozwoju przedsiębiorstwa zaliczyć można:

− rozszerzenie rynku europejskiego – poprawa konkurencyjności poprzez wdrażanie nowych technologii,

− dostęp do środków unijnych, − poprawa sytuacji gospodarczej państwa.

Do barier rozwoju przedsiębiorstwa zaliczyć można: − brak kapitału, − ograniczony dostęp do kredytów, − brak wykwalifikowanej kadry, − brak rynków zbytu, − słabo rozwinięta infrastruktura techniczna, − przepisy prawne, − system podatkowy.

Do korzyści dla przetwórstwa spożywczego wynikających z integracji z Unią Europejską zaliczyć można [34]: 1) przenikanie z innych krajów europejskich wzorców wyżywienia, które będą zwiększały

popyt krajowy na nowe produkty, funkcjonalne, wygodne, naturalne, tradycyjne i regionalne,

2) wprowadzanie przez każdy zakład systemu opartego na zasadach Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontrolnych (HACCP) oraz respektowania zasad tzw. Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP),

3) zróżnicowanie oferty rynkowej produktów tradycyjnych i regionalnych, 4) adaptację technologii i metod zarządzania z pozostałych państw członkowskich, 5) możliwość skorzystania z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, które będą stanowiły

dodatkowe źródło finansowania inwestycji przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego,

6) wzrost konkurencyjności przetwórstwa rolno-spożywczego będzie wpływał na rozwój rolnictwa,

7) możliwości wzrostu eksportu polskiej żywności i poprawa pozycji polskich producentów żywności w rozszerzonej Unii, w wyniku otwarcia dla polskich producentów dużego i dobrze rozwiniętego rynku europejskiego,


8) łatwiejszy dostęp do rynku europejskiego, 9) przyspieszony proces uprzemysłowienia przetwórstwa produktów rolnictwa, wywołany

głównie przez procesy dostosowawcze tego sektora do integracji z UE. Jednakże pomimo występujących dobrych stron wynikających z integracji z Unią

Europejską, wymienić należy kilka negatywnych stron, a mianowicie [36]: 1) otwarcie polskiego rynku żywnościowego dla producentów z innych krajów UE rodzi nie

tylko szanse eksportowe, lecz także zagrożenie zwiększonym importem dóbr żywnościowych z tych krajów,

2) konieczność poniesienia wysokich kosztów dostosowań w krótkim czasie, 3) utrzymywanie przez Unię kwotowania produkcji i sprzedaży mleka, cukru i izoglukozy

ogranicza możliwości rozwojowe tych sektorów. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są kolejne etapy legalizacji działalności gospodarczej? 2. Jakie dokumenty należy przygotować w celu legalizacji działalności gospodarczej? 3. Jakie znasz źródła pozyskiwania środków finansowych? 4. Jaka jest różnica między leasingiem a kredytem? 5. Jakie znasz rodzaje ubezpieczeń? 6. Jakie są możliwości i bariery rozwoju przedsiębiorstw przetwórstwa spożywczego? 7. Jakie są korzyści i zagrożenia dla przetwórstwa spożywczego wynikające z integracji

z Unią Europejską? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. W związku z tym należy dokonać wpisu do ewidencji działalności gospodarczej na odpowiednim formularzu. Wypełnij formularz „Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej”.



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować druk wniosku, 3) przeanalizować fragment Polskiej Klasyfikacji Działalności w zakresie dotyczącym

przetwórstwa przemysłowego, 4) wypełnić druk wniosku.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Polska Klasyfikacja Działalności, − druk „Wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej”.


Ćwiczenie 2 Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna.

Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Kolejnym krokiem jest rejestracja w systemie REGON na odpowiednim formularzu. Wypełnij formularz „Wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem” RG – 1.



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować druk wniosku, 3) przeczytać objaśnienia zapisane we wniosku, 4) wypełnić druk wniosku.

Wyposażenie stanowiska pracy: − druk „Wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki

narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem” RG – 1. Ćwiczenie 3

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i rejestracji w systemie REGON. Kolejnym krokiem jest otwarcie rachunku bankowego. Wypełnij umowę rachunku bankowego.



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować druk umowy, 3) wypełnić druk umowy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − druk umowy rachunku bankowego. Ćwiczenie 4

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, rejestracji w systemie REGON, został otwarty rachunek bankowy. Kolejnym krokiem jest rejestracja działalności gospodarczej w Urzędzie Skarbowym. Wypełnij zgłoszenie identyfikacyjne aktualizacyjne NIP-1.



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować druk zgłoszenia, 3) wypełnić druk zgłoszenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − druk zgłoszenia identyfikacyjnego NIP-1.


Ćwiczenie 5

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, rejestracji w systemie REGON i w Urzędzie Skarbowym, został otwarty rachunek bankowy. Kolejnym krokiem jest zgłoszenie w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Wypełnij formularz „Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek – osoby fizycznej” ZUS ZFA.



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować druk zgłoszenia, 3) wypełnić druk zgłoszenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − druk „Zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek osoby fizycznej” ZUS ZFA. Ćwiczenie 6

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, rejestracji w systemie REGON i w Urzędzie Skarbowym, zgłoszenia w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, został otwarty rachunek bankowy. Środki finansowe, które posiadasz są niewystarczające na rozpoczęcie działalności. Przeanalizuj inne możliwości finansowania, wybierz sposób najodpowiedniejszy dla Twojego przedsiębiorstwa. Wybór uzasadnij.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować oferty banków, 3) przeanalizować broszury informacyjne o dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej, 4) przeanalizować oferty leasingu, 5) dobrać odpowiedni sposób finansowania swojej działalności, 6) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy: − oferty banków, − broszury informacyjne o dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej, − oferty leasingu. Ćwiczenie 7

Podejmujesz działalność gospodarczą w zakresie produkcji pieczywa, jako osoba fizyczna. Dokonałeś już wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, rejestracji w systemie REGON i w Urzędzie Skarbowym, zgłoszenia w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, został otwarty rachunek bankowy. Ze względu niewystarczającą ilość środków własnych musisz skorzystać z kredytu bankowego. Przeanalizuj oferty kredytowe różnych banków i wypełnij wniosek kredytowy.



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować oferty kredytowe różnych banków, 3) dobrać odpowiednią ofertę dla swojego przedsiębiorstwa, 4) uzasadnić wybór oferty, 5) wypełnić wniosek kredytowy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − oferty kredytowe banków, − druk wniosku kredytowego. Ćwiczenie 8

Na podstawie dostępnych ofert ubezpieczeniowych, dobierz najkorzystniejsze dla Twojego przedsiębiorstwa. Wybór uzasadnij.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować oferty ubezpieczeniowe różnych firm, 3) dobrać odpowiednią ofertę dla swojego przedsiębiorstwa, 4) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy: − oferty ubezpieczeniowe różnych firm. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie 1) wymienić kolejne etapy legalizacji działalności gospodarczej? 2) przygotować odpowiednie w celu legalizacji działalności

gospodarczej? 3) określić źródła pozyskiwania środków finansowych? 4) określić różnicę między leasingiem a kredytem? 5) wymienić rodzaje ubezpieczeń? 6) określić możliwości i bariery rozwoju przedsiębiorstw przetwórstwa

spożywczego? 7) określić korzyści i zagrożenia dla przetwórstwa spożywczego

wynikające z integracji z Unią Europejską?


4.4. Jakość handlowa artykułów rolno-spożywczych 4.4.1. Materiał nauczania

Artykuły rolno-spożywcze są to produkty rolne, runo leśne, dziczyzna, organizmy morskie i słodkowodne w postaci surowców, półproduktów oraz wyrobów gotowych otrzymywanych z tych surowców i półproduktów, w tym środki spożywcze [41].

Jakość handlowa, to cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymagania wynikające ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania, nieobjęte wymaganiami sanitarnymi, weterynaryjnymi lub fitosanitarnymi [41].

Artykuły rolno-spożywcze charakteryzujące się specyficznymi cechami jakości handlowej lub wymaganiami jakości handlowej, w szczególności w zakresie sposobu produkcji, składu lub właściwości organoleptycznych, mogą być oznakowane znakiem jakości. Znak jakości przyznaje minister właściwy do spraw rynków rolnych, w drodze decyzji, po zasięgnięciu opinii Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. O przyznanie znaku jakości producent artykułu rolno-spożywczego wniosek składa do ministra właściwego do spraw rynków rolnych. Znak jakości przyznawany jest na okres 3 lat.

Rys. 25. Znak jakości Poznaj Dobrą Żywność [20]

Programem Poznaj Dobrą Żywność objęte są następujące grupy produktów:

1) mięso i przetwory mięsne 2) jaja i przetwory jajczarskie 3) mleko i przetwory mleczne 4) owoce, warzywa (w tym ziemniaki), grzyby i ich przetwory 5) zboża i ich przetwory, w tym pieczywo 6) ryby, owoce morza i ich przetwory 7) napoje bezalkoholowe 8) napoje alkoholowe 9) wody mineralne 10) miód 11) wyroby cukiernicze i ciastkarskie 12) zioła i przyprawy 13) tłuszcze spożywcze 14) wyroby mieszane i wysoko przetworzone na bazie wymienionych wyżej surowców.

Wewnętrzną kontrolę produktów organizuje i wykonuje producent, a także prowadzi jej dokumentację. Kontrolę produktów PDŻ sprawują organy urzędowej kontroli żywności lub akredytowane jednostki kontrolujące. Przedsiębiorca, któremu przyznano znak jest


obowiązany na koniec każdego roku kalendarzowego dostarczyć Kolegium Naukowemu potwierdzenie, przez jednostkę kontrolną, stosowania wymogów Programu.

O jakości produktów rolno-spożywczych świadczy również posiadanie certyfikatów przyznawanych przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Można uzyskać certyfikację: 1. Znak jakości "Q".

Rys. 26. Znak jakości Q [50]

Certyfikat ten potwierdza, że wyrób charakteryzuje się ponadstandardową: jakością, walorami użytkowymi, ergonomicznymi, zdrowotnymi, w tym także niższą niż przeciętne materiało- i energochłonnością. Certyfikat ten przyznawany jest dla poszczególnych grup wyrobów spożywczych [50]: — produkty przemysłu mięsnego, — wyroby przemysłu jajczarsko-drobiarskie, — produkty połowów i przetwory rybne, — produkty mleczarskie, — pieczywo i inne produkty przemysłu piekarskiego, — produkty przemysłu cukrowniczego, — wyroby cukiernicze, — wyroby przemysłu koncentratów spożywczych, — wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, — wody mineralne i napoje bezalkoholowe, — produkty przemysłu piwowarskiego, — wyroby winiarskie, — produkty zbożowo-młynarskie i makaronowe, — przetwory owocowe, warzywne i grzybowe, — produkty przemysłu olejarskiego, — przetwory ziemniaczane i skrobiowe, — wyroby przemysłu spożywczego pozostałe. 2. Zgodności z Polską Normą.

Rys. 27. Znak zgodności z Polska Normą [50]


Certyfikat ten świadczy o spełnianiu wymagań określonych w Polskiej Normie wymienionej w certyfikacie. Certyfikacja dokonywana jest dla następujących grup wyrobów [50]: — produkty przemysłu mięsnego, — wyroby przemysłu jajczarsko-drobiarskie, — produkty połowów i przetwory rybne, — produkty mleczarskie, — pieczywo i inne produkty przemysłu piekarskiego, — produkty przemysłu cukrowniczego, — wyroby cukiernicze, — wyroby przemysłu koncentratów spożywczych, — wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, — wody mineralne i napoje bezalkoholowe, — produkty przemysłu piwowarskiego, — wyroby winiarskie, — produkty zbożowo-młynarskie i makaronowe, — przetwory owocowe, warzywne i grzybowe, — produkty przemysłu olejarskiego, — przetwory ziemniaczane i skrobiowe, — wyroby przemysłu spożywczego pozostałe, — środki do prania i mycia, — wyroby kosmetyczne i perfumeryjne, — wyroby chemii gospodarczej. 3. Zgodności produktów tradycyjnych i regionalnych. Wśród tych certyfikacji wyróżnia się:

Gwarantowaną Tradycyjną Specjalność, która oznacza tradycyjny produkt rolny lub środek spożywczy uznany przez Wspólnotę ze względu na specyficzny charakter poprzez jego rejestrację. Specyficzny charakter oznacza cechę lub zespół cech, które w sposób wyraźny odróżniają produkt rolny lub środek spożywczy od podobnych im produktów lub środków spożywczych należących do tej samej kategorii. Na przykład takimi cechami mogą być: smak, zapach lub szczególne, użyte do produkcji surowce. Do produktów objętych certyfikacją należą: piwo, czekolada i inne preparaty spożywcze zawierające kakao, wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarnicze, makaron gotowany lub nie, nadziewany lub nie, dania przygotowane, gotowe sosy zawierające przyprawy, zupy lub buliony, napoje z ekstraktów roślinnych, lody na mleku oraz lody na wodzie[50].

Rys. 28. Znak Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności [50]

Chronioną Nazwę Pochodzenia, która oznacza nazwę regionu, określonego miejsca

lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego. Produkt rolny lub środek spożywczy pochodzi z regionu, określonego miejsca lub kraju, którego jakość lub cechy charakterystyczne są w istotnej lub wyłącznej mierze zasługą środowiska geograficznego, na które składają się czynniki naturalne, ludzkie, oraz którego produkcja, przetwarzanie i przygotowywanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym[50].


Rys. 29. Znak Chronionej Nazwy Pochodzenia [50]

Chronione Oznaczenie Geograficzne, które oznacza nazwę regionu, określonego

miejsca lub, w wyjątkowych przypadkach, kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego. Produkt rolny lub środek spożywczy pochodzi z regionu, określonego miejsca lub kraju, oraz, którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna może być przypisana temu pochodzeniu geograficznemu, a produkcja lub przetwarzanie lub przygotowywanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym. Produkty objęte certyfikacją ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów: piwo, napoje z ekstraktów roślinnych, chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze i inne wyroby piekarnicze, naturalne żele i żywice, musztarda, makarony[50].

Rys. 30. Znak Chronionego Oznaczenia Geograficznego [50]

Certyfikacją objęte jest również rolnictwo ekologiczne. Obowiązek zgłoszenia działalności

w rolnictwie ekologicznym dotyczy podmiotów, które prowadzą lub zamierzają prowadzić działalność w rolnictwie ekologicznym w jednej lub więcej spośród następujących kategorii: produkcja roślinna, produkcja zwierzęca, przetwórstwo artykułów rolno-spożywczych, przetwórstwo pasz, import, obrót produktami rolnictwa ekologicznego. Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest podstawowym gwarantem dla konsumenta, że środki spożywcze znajdujące się na rynku wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego i są wolne od zanieczyszczeń, takich jak: pozostałości środków ochrony roślin i hormonów, a podczas ich produkcji nie stosowano nawozów sztucznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie.

System kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym stanowią: – minister właściwy do spraw rolnictwa, jako organ upoważniający jednostki certyfikujące

do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów, – Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych sprawująca nadzór nad

upoważnionymi jednostkami certyfikującymi rolnictwo ekologiczne, – upoważnione jednostki certyfikujące akredytowane w zakresie rolnictwa ekologicznego.

Produkt rolnictwa ekologicznego powinien posiadać etykietę, na której powinny się znajdować informacje: – nazwa i numer upoważnionej jednostki certyfikującej, której podlega producent, – napis: Rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE,


– nazwa i adres producenta, – nazwa produktu, – znak identyfikacyjny partii towaru.

Producent po spełnieniu odpowiednich warunków może zamieścić na produktach rolnictwa ekologicznego symbol (logo wspólnotowe) oznaczający, że produkt został wyprodukowany metodami ekologicznymi[47].

Rys. 31. Znak Rolnictwa Ekologicznego [33]

Wprowadzane do obrotu artykuły rolno-spożywcze powinny spełniać wymagania

w zakresie jakości handlowej. Określone są wymagania w zakresie opakowania, oznakowania, składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych wprowadzonych do obrotu.

Opakowania artykułów rolno-spożywczych wprowadzanych do obrotu powinny zapewniać zachowanie cech istotnych dla danego rodzaju artykułu rolno-spożywczego, decydujących o jego tożsamości.

Znakowanie artykułów rolno-spożywczych powinno być wykonane w języku polskim, w sposób czytelny, zrozumiały i widoczny, a w odniesieniu do artykułów rolno-spożywczych w opakowaniach jednostkowych także w sposób nieusuwalny. Oznakowanie obejmuje wszelkie informacje w postaci wyrazów, opisu, znaku towarowego, firmy, elementów graficznych lub symboli odnoszące się do artykułów rolno-spożywczych, umieszczone na opakowaniu, w dokumencie, na ulotce, etykiecie, obwolucie albo zawieszce, które są dołączone do danego artykułu rolno-spożywczego, lub też go dotyczą. Oznakowanie artykułu rolno-spożywczego nie może w szczególności wprowadzać w błąd konsumenta, co do tożsamości tego artykułu, w tym jego rodzaju, właściwości, składu, ilości, trwałości, pochodzenia oraz sposobu produkcji, lub sugerować, że artykuł ten posiada specjalne właściwości, jeżeli ich nie posiada lub, jeżeli inne podobne artykuły rolno-spożywcze posiadają takie właściwości.

W oznakowaniu opakowanych środków spożywczych przeznaczonych bezpośrednio dla konsumenta finalnego lub do zakładów żywienia zbiorowego powinna być podana: 1) nazwa środka spożywczego, 2) dane identyfikujące producenta albo producentów, w tym firmę lub nazwę ze wskazaniem

formy prawnej i ich adres, a w przypadku osoby fizycznej imię i nazwisko oraz nazwę, pod którą osoba ta wykonuje działalność, oraz jej adres,

3) inne dane niezbędne do identyfikacji środka spożywczego, istotne z punktu widzenia konsumenta.


Rys. 32. Przykład oznakowania opakowania [51]

Artykuły rolno-spożywcze w opakowaniach jednostkowych i zbiorczych przeznaczonych

bezpośrednio dla konsumenta, znakuje się przez zamieszczenie informacji zawierającej nazwę artykułu oraz inne istotne z punktu widzenia konsumenta dane niezbędne do identyfikacji tego artykułu: – w opakowaniach jednostkowych umieszcza się na opakowaniu albo na etykiecie,

obwolucie lub zawieszce trwale przymocowanej do opakowania, – nieopakowanych albo w opakowaniach zbiorczych – umieszcza się w dokumentach

przewozowych lub podaje na wywieszkach w miejscu sprzedaży. Artykuły rolno-spożywcze wprowadzane do obrotu znakuje się ponadto widocznym,

czytelnym i nieusuwalnym kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej, umożliwiającym identyfikację artykułu rolno-spożywczego z danej partii produkcyjnej.

Artykuły rolno-spożywcze należy składować i transportować w sposób zapewniający utrzymanie ich właściwej jakości handlowej. Artykuły rolno-spożywcze przywożone z zagranicy mogą być dopuszczone do obrotu pod warunkiem przeprowadzenia kontroli jakości handlowej przez organ Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych [41].

Szczegółowe wymagania jakości handlowej poszczególnych artykułów rolno-spożywczych określają odrębne rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dla przykładu podane są wymagania jakości handlowej wybranych artykułów rolno-spożywczych.

Zgodnie z minimalnymi wymaganiami jakościowymi dla owoców i warzyw, produkty te powinny być: – całe (w zależności od produktu są możliwe uwagi); – zdrowe; nie dopuszcza się produktów z objawami gnicia lub zepsucia, które czynią

je niezdatnymi do spożycia, – czyste, praktycznie wolne od jakichkolwiek widocznych zanieczyszczeń obcych

(w zależności od produktu dopuszczalne są odchylenia dotyczące śladów ziemi), – praktycznie wolne od szkodników, – praktycznie wolne od uszkodzeń spowodowanych przez szkodniki, – bez nadmiernego zawilgocenia powierzchniowego, – bez obcych zapachów i/lub smaków, – dostatecznie rozwinięte i odpowiednio dojrzałe, – inne dodatkowe wymagania w zależności od produktu.

Stopień rozwoju i jakość produktów powinny być takie, aby mogły wytrzymać transport i manipulacje oraz dotrzeć do miejsca przeznaczenia zachowując zadowalającą jakość [51].

Podział na klasy jakości owoców i warzyw: – klasa Ekstra, produkty w tej klasie powinny być najwyższej jakości, posiadać cechy

charakterystyczne dla danej odmiany i/lub typu handlowego, być wolne od wad


z wyjątkiem bardzo niewielkich wad powierzchniowych, pod warunkiem, że nie wpływają one ujemnie na ogólny wygląd produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz prezentację w opakowaniu,

– klasa I, produkty w tej klasie powinny mieć cechy charakterystyczne dla danej odmiany i/lub typu handlowego, mogą mieć niewielkie wady, pod warunkiem, że nie wpływają one ujemnie na ogólny wygląd produktów, ich jakość, utrzymanie jakości oraz prezentację w opakowaniu,

– Klasa II, do tej klasy zalicza się produkty, które nie mogą być zakwalifikowane do wyższych klas, ale spełniają wyżej określone wymagania minimalne. Dopuszcza się występowanie wad, pod warunkiem, że produkty zachowają swoje cechy charakterystyczne, co do jakości, utrzymania jakości oraz prezentacji.

Fot. 1. Marchew nie spełniająca minimalnych wymagań jakościowych [51]

]

Fot. 2. Marchew w klasie Ekstra[51]

Fot. 3. Marchew w klasie I [51] Fot. 4. Marchew w klasie II [51]

Tusze wołowe są klasyfikowane przez oszacowanie budowy (stopień rozwoju profilu

tuszy, w szczególności jej istotnych części udziec, grzbiet, łopatka)i okrywy tłuszczowej (ilość tłuszczu na tuszy oraz w jamie piersiowej) [30] Tabela 2. Klasyfikacja tusz wołowych ze względu na ich budowę [30]

Klasa budowy Wyszczególnienie E

doskonała Wszystkie kształty wypukłe do super wypukłych; doskonale

rozwinięte mięśnie U

bardzo dobra Kształty wypukłe na całej długości; bardzo dobrze wykształcone

mięśnie R

dobra Kształty proste na całej długości; dobrze wykształcone mięśnie

O dość dobra

Kształty proste do zapadniętych; przeciętnie wykształcone mięśnie

P słaba

Wszystkie kształty zapadnięte do silnie zapadniętych; słabo wykształcone mięśnie


Tabela 3. Klasyfikacja tusz wołowych ze względu na stopień wykształcenia okrywy tłuszczowej [30] Klasa pokrycia

tłuszczem Wyszczególnienie

niska Od braku pokrycia do słabego pokrycia tłuszczem mała Małe pokrycie tłuszczem, mięso widoczne prawie wszędzie

średnia Mięso, z wyjątkiem udźca i łopatki, prawie wszędzie pokryte tłuszczem, małe ilości tłuszczu w jamie piersiowej

wysoka Mięso pokryte tłuszczem, ale na udźcu lub łopatce ciągle częściowo widoczne, trochę wyraźnych ilości tłuszczu w jamie

piersiowej bardzo wysoka Cała tusza pokryta tłuszczem, duże ilości tłuszczu w jamie

piersiowej Tabela 4. Klasyfikacja tusz wieprzowych ze względu na szacowaną zawartość chudego mięsa [31]

Klasa Chude mięso wyrażone w procentach wagi tuszy S 60 E 55 lub więcej U 50 lub więcej, ale mniej niż 55 R 45 lub więcej, ale mniej niż 50 O 40 lub więcej, ale mniej niż 45 P 40 poniżej


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak rozumiesz definicję jakości handlowej? 2. Jakie są wymagania w zakresie jakości handlowej, co od oznakowania, opakowania,

składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych? 3. Jakie wymagania powinny być spełnione w poszczególnych klasach jakości wybranych

artykułów rolno-spożywczych? 4. Jakie znasz znaki jakości artykułów rolno-spożywczych? 5. Jakie wymagania powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby mogły być oznaczone

znakiem jakości? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Jakie wymagania powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby mogły być oznakowane poniższymi znakami?



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować broszury informacyjne, 3) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

znak „POZNAJ DOBRĄ ŻYWNOŚĆ”, 4) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

znak jakości „Q”, 5) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

znak zgodności z Polską Normą, 6) zapisać wymagania przy poszczególnych znakach.

Wyposażenie stanowiska pracy: − broszury informacyjne, − wzory znaków. Ćwiczenie 2

Jakie wymagania powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby mogły być oznakowane znakami zgodności produktów tradycyjnych i regionalnych?



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować broszury informacyjne, 3) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

Znak Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności. 4) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

Znak Chronionej Nazwy Pochodzenia, 5) wymienić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-spożywcze, aby otrzymać

Znak Chronionego Oznaczenia Geograficznego, 6) zapisać wymagania przy poszczególnych znakach.

Wyposażenie stanowiska pracy: − broszury informacyjne, − wzory znaków.


Ćwiczenie 3 Wymień wymagania jakości handlowej dotyczące opakowania, oznakowania, składowania

i transportu artykułów rolno-spożywczych. Opakowanie

artykułów rolno-spożywczych

Oznakowanie artykułów rolno-

spożywczych

Składowanie artykułów rolno-

spożywczych

Transport artykułów rolno-

spożywczych − … − … − … − …

− … − … − … − …

− … − … − … − …

− … − … − … − …



1) przeanalizować podrozdział z Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizować ustawę o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, 3) wpisać do tabeli wymagania jakości handlowej dotyczące opakowania, oznakowania,

składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, − wzór tabeli, − materiały piśmiennicze. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie jakości handlowej? 2) określić wymagania w zakresie jakości handlowej, co od

oznakowania, opakowania, składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych?

3) scharakteryzować wymagania jakościowe w poszczególnych klasach jakości wybranych artykułów rolno-spożywczych?

4) wymienić rodzaje znaków jakości artykułów rolno-spożywczych? 5) określić wymagania, jakie powinny spełniać artykuły rolno-

spożywcze, aby mogły być oznaczone znakiem jakości?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test pisemny zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości

odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Ogół stosunków wymiennych towarowo pieniężnych między producentami rolnymi

sprzedającymi produkty rolne oraz nabywającymi środki do produkcji rolnej i dobra inwestycyjne a przedsiębiorstwami realizującymi skup produktów rolnych i zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej, to a) rynek rolny. b) działalność gospodarcza. c) popyt. d) podaż.

2. Na wielkość popytu na wyroby wędliniarskie ma wpływ a) wielkość zatrudnienia w zakładzie produkcyjnym. b) dochody konsumentów. c) możliwość uzyskania kredytu przez zakład produkcyjny. d) dochody wegetarian.

3. Wykres prezentuje a) prawo popytu. b) prawo podaży. c) pojęcie rynku rolnego. d) pojęcie rynku.

P

Q 4. Na wielkość podaży mięsa drobiowego wpływa

a) działania promocyjne w branży mleczarskiej. b) cena wyrobów olejarskich. c) cena mięsa drobiowego. d) warunki glebowe uprawy buraka cukrowego.

5. Nadwyżka rynkowa występuje, gdy a) popyt < podaży. b) popyt > podaży. c) popyt = podaży. d) popyt ≥ podaży.

6. Specyfika produktów rolnych polega na a) dużym zróżnicowaniu producentów rolnych pod względem wielkości gospodarstw. b) występowaniu dużej liczby uczestników rynku. c) wykonywaniu prac w ściśle ustalonej kolejności w określonej porze roku, zależnie od

biologicznego cyklu rozwojowego roślin. d) występowaniu duża podaży produktów rolnych i niskich cen w sezonie, natomiast

poza sezonem występowanie małej podaży i wysokich cen.

7. Przemysł owocowo-warzywny zajmuje się a) przerobem surowców na mrożonki owocowo-warzywne, koncentraty soków

owocowo-warzywnych, soki i napoje owocowe i warzywne. b) przemiałem zbóż na cele spożywcze i paszowe. c) wytwarzaniem wieloskładnikowych słodkich wyrobów spożywczych. d) przetwarzaniem buraków cukrowych na cukier i produkty pochodne.


8. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych zajmuje się a) dopłatami do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i obrotowych w rolnictwie,

przetwórstwie rolno- spożywczym i usługach dla rolnictwa. b) dopłatami do przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki. c) kontrolą warunków składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych. d) pośrednictwem w obrocie produktami rolno-żywnościowymi na rynku rolnym.

9. Do zadań Agencji Rynku Rolnego należy a) współpraca z urzędowymi jednostkami kontrolnymi w innych państwach w zakresie

kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. b) nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych. c) interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów. d) zarządzanie funduszami przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i rozwoju

zasobów ludzkich.

10. W obrocie wystandaryzowanymi produktami rolno-spożywczymi na rynku rolnym pośredniczy a) rynek hurtowy. b) Bank Gospodarki Żywnościowej. c) giełda towarowa. d) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

11. Rodzaje działalności gospodarczej zawarte są w a) Wykazie Działalności Gospodarczej. b) Polskiej Klasyfikacji Działalności. c) wykazie prowadzonym przez Polska Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. d) rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sadowym.

12. Wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dokonują a) tylko osoby fizyczne. b) osoby fizyczne i spółki cywilne. c) spółki cywilne i spółki handlowe. d) spółki handlowe.

13. Zgłoszenie identyfikacyjne NIP-1 składa się w celu a) uzyskania numeru REGON. b) ubezpieczenia w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. c) uzyskania numeru identyfikacji podatkowej. d) wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

14. Rejestracji w systemie REGON dokonuje się w a) Urzędzie Gminy. b) Urzędzie Statystycznym. c) Urzędzie Skarbowym. d) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.


15. Kredyt preferencyjny polega na a) dopłacie przez ARiMR do oprocentowania, przez co przedsiębiorca ma dostępny

kredyt o niższym oprocentowaniu. b) użytkowaniu rzeczy za umówioną odpłatnością i na określonych warunkach. c) wyrażeniu zgody przez osobę trzecią (poręczyciela) na spłacenie należności wobec

banku. d) przeniesieniu na rzecz banku swoich wierzytelności wobec osób trzecich.

16. Zabezpieczenie spłaty kredytu w formie poręczenia polega na a) obciążeniu nieruchomości dłużnika prawem, na mocy którego bank będzie mógł

dysponować tą nieruchomością w celu odzyskania wartości pożyczonej kwoty wraz z odsetkami.

b) obciążeniu ruchomości dłużnika prawem, na mocy którego bank będzie mógł dysponować tą ruchomością w celu odzyskania wartości pożyczonej kwoty wraz z odsetkami.

c) przeniesieniu na rzecz banku swoich wierzytelności wobec osób trzecich. d) wyrażeniu zgody przez osobę trzecią (poręczyciela) na spłacenie należności wobec

banku, na wypadek, gdy kredytobiorca nie wywiąże się ze zobowiązania wobec tego banku.

17. Do korzyści dla przetwórstwa spożywczego wynikających z integracji z Unią Europejską

należy a) wprowadzanie przez każdy zakład systemu opartego na zasadach Analizy Zagrożeń

i Krytycznych Punktów Kontrolnych. b) zwiększenie importu dóbr żywnościowych z krajów europejskich. c) konieczność poniesienia wysokich kosztów dostosowań w krótkim czasie. d) utrzymywanie przez Unię kwotowania produkcji i sprzedaży mleka, cukru

i izoglukozy.

18. Znakiem Poznaj Dobrą Żywność oznakowane są produkty, które

a) charakteryzują się specyficznymi cechami jakości handlowej lub wymaganiami jakości

handlowej, w szczególności w zakresie sposobu produkcji, składu lub właściwości organoleptycznych.

b) charakteryzują się ponadstandardową jakością, walorami użytkowymi, ergonomicznymi, zdrowotnymi, w tym także niższą niż przeciętne materiało- i energochłonnością.

c) charakteryzują się cechami, które w sposób wyraźny odróżniają produkt rolny lub środek spożywczy od podobnych im produktów lub środków spożywczych należących do tej samej kategorii.

d) pochodzą z regionu, określonego miejsca lub kraju, oraz, którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna może być przypisana temu pochodzeniu geograficznemu, a produkcja lub przetwarzanie lub przygotowywanie mają miejsce na określonym obszarze geograficznym.


19. W oznakowaniu opakowanych środków spożywczych przeznaczonych bezpośrednio do konsumenta finalnego, powinny się znajdować a) tylko nazwa środka spożywczego. b) nazwa środka spożywczego, dane identyfikujące producenta, inne dane niezbędne

do identyfikacji środka spożywczego, istotne z punktu widzenia konsumenta. c) partia produkcyjna z nieusuwalnym kodem identyfikacyjnym. d) w sposób nieusuwalny dane identyfikujące producenta.

20. Klasyfikacja SEUROP odnosi się do a) tusz wołowych. b) owoców i warzyw. c) mleka. d) tusz wieprzowych.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d

10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Bliźniak D., Gontarski L.: Giełda towarowa. Fundacja na rzecz Giełdy Zbożowo-

Paszowej, Warszawa 1997 2. Dłużewski M., Chuchlowa J., Krajewski K., Kamiński W. M.: Technologia żywności Cz.

1. WSiP, Warszawa 2000 3. Grontkowska A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu Cz.2. WSiP, Warszawa 2000 4. Guzera K.: Ekonomika przedsiębiorstw Cz.3. Difin, Warszawa 2006 5. Iwan B., Zalewski A., Chabiera J.: Rynek rolny. FAPA, Warszawa 1998 6. Jaska E.: Organizacja gospodarstw rolniczych. WSiP, Warszawa 1997 7. Jerzak M. A.: Giełda towarowa na rynku rolnym. Fundacja na rzecz Giełdy Zbożowo-

Paszowej, Warszawa 1998 8. Kisiel R. (red.): Ekonomika produkcji rolniczej. Wydawnictwo ART, Olsztyn 1999 9. Klepacki B.:Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1999 10. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002 11. Kożuch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Cz. I. WSiP, Warszawa

2000 12. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 13. Pruszek P. (red.): Poradnik PROW. CDR, Brwinów 2006 14. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 czerwca 2004r. w sprawie

szczegółowego sposobu oznaczania klasy jakości handlowej tusz wołowych (Dz.U. z 2004r. Nr 142, poz. 1507),

15. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 29 czerwca 2004r. w sprawie ustalania jakości handlowej tusz wieprzowych (Dz.U. z 2004r. Nr 154, poz. 1630),

16. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 7 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków pobierania próbek artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. z 2003r., Nr 59, poz. 426 z późn. zmian.)

17. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 8 lipca 2004r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej oraz metod analiz niektórych rodzajów mleka zagęszczonego i mleka w proszku, przeznaczonego do spożycia przez ludzi (Dz.U. z 2004r. Nr 164, poz. 1723)

18. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej (Dz.U. z 2004r. Nr 83, poz. 772)

19. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie składowania i transportu głęboko mrożonych artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. z 2003r. Nr 177, poz. 1733)

20. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie wzoru znaku jakości artykułów rolno-spożywczych (Dz. U. 2004 nr 170. poz. 1794)

21. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej niektórych półproduktów i produktów przemysłu cukrowniczego (Dz.U. z 2004r. Nr 5, poz. 36)

22. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania opakowań niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych nieprzeznaczonych bezpośrednio dla konsumenta (Dz.U. z 2005r. Nr 4, poz. 23)


23. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej olejów, tłuszczów i ich mieszanin przeznaczonych do spożycia oraz środków spożywczych, w których składzie znajdują się te oleje, tłuszcze lub ich mieszaniny (Dz.U. z 2004r. Nr 97, poz. 974),

24. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej ekstraktów kawy i ekstraktów cykorii (Dz.U. z 2003r., Nr 52, poz. 463 ze zm.

25. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2003 r. w sprawie metod analiz jaj kurzych (Dz.U. z 2003r. Nr 230, poz. 2309),

26. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej dżemów, konfitur, galaretek, marmolad, powideł śliwkowych oraz słodzonego przecieru z kasztanów jadalnych (Dz.U. z 2003r. Nr 143, poz. 1398 z późn. zmian.)

27. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 października 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej ziemniaków (Dz.U. z 2003r., Nr 194, poz. 1900)

28. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu (Dz.U. z 2003r. Nr 181, poz. 1773 z późn. zmian.)

29. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych (Dz.U. z 2003r. Nr 177, poz. 1735 z późn. zmian.)

30. Rozporządzenie rady (EWG) nr 1208/81 z dnia 28 kwietnia 1981 r. Ustanawiające wspólnotową skalę klasyfikacji tusz wołowych

31. Rozporządzenie Rady (EWG) NR 3220/84 z dnia 13 listopada 1984 r. ustanawiające wspólnotową skalę klasyfikacji tusz wieprzowych

32. Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia 2004r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz. U. nr 33, poz. 289)

33. Rozporządzenie Rady nr 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 roku w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.U. L 198, 22.7.1991, s. 1)

34. Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006” opracowany na podstawie załącznika do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 września 2004r. (Dz.U. Nr 197 poz. 2032) w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006”

35. Stelmachowski A. (red.): Prawo rolne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006

36. Urban R. Polski przemysł spożywczy w Unii Europejskiej– konkurencyjność i szanse rozwojowe. IERiGŻ – PIB, Warszawa www.wnr.edu.pl

37. Ustawa z 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000, nr 94, poz. 1037 ze zm.)

38. Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2004, nr 173, poz. 1807 ze zm.)

39. Ustawa z 23 kwietnia 1964r Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.) 40. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia

Dz.U. 2001 Nr 63 poz. 634

http://www.wnr.edu.pl


41. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych Dz.U. 2001 Nr 5 poz. 44

42. www.arimr.gov.pl 43. www.arr.gov.pl 44. www.bgz.pl 45. www.fapa.com.pl 46. www.fdpa.org.pl 47. www.ijhar-s.gov.pl 48. www.minrol.gov.pl 49. www.parp.gov.pl 50. www.pcbc.gov.pl 51. Wymagania handlowe dla świeżych owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu.

Broszura interpretacyjna do standardu jakości handlowej. IJHARS, Warszawa 2003 52. Zawojska A., Mossakowska E., Daniłowska A., Krawczyk E.: Podstawy ekonomii.

FAPA, Warszawa 1998

http://www.arimr.gov.pl

http://www.arr.gov.pl

http://www.bgz.pl

http://www.fapa.com.pl

http://www.fdpa.org.pl

http://www.ijhar-s.gov.pl

http://www.minrol.gov.pl

http://www.parp.gov.pl

http://www.pcbc.gov.pl

określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego

Education