opið útbúgvingartilfar í føroyum
TRANSCRIPT
Ólavur Ellefsen
Opið útbúgvingartilfarÁ aðalfundi
Føroya Lærarafelags18. apríl 2015
Ólavur Ellefsen
“Nútíðar telduvrak og nútíðar ludomanu-hamar enda á sjúkhúsum og verða viðgjørd av eini vaksandi fjøld av læknum og sjúkrasystrum.”
Ólavur Ellefsen
“Sæð á hesum baksýni, fer ein gloymdur lutur sum bókin brádliga at glógva, sum kransað av dýrdarljóma.”
Ólavur Ellefsen
KOPIERINGINTann 11. landaplágan• “Sum nú er gongur skúlin – við síni ótamdu
ljósritan – tann øvugta vegin. Hann svíkir sostatt forløg prentsmiðjur, rithøvundar, bókhandlar, týðarar, næmingar, foreldur og – ikki minst – seg sjálvan”
Ólavur Ellefsen
Ótamd ljósritan(og nýtsla av tøkni annars)
er 11. landaplágan
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Hvat kostar at avrita eitt eintak av einari bók uppá 250 síður?
Ólavur Ellefsen
Áðrenn Gutenberg
500.000 kr
Ólavur Ellefsen
Á kopimaskinu
500 kr
Ólavur Ellefsen
Print-on-demand
50 kr
Ólavur Ellefsen
Talgild
0,005 kr
Ólavur Ellefsen
Samanborið við kopiering á kopimaskinu
• 10x sparing við print-on-demand
• 100,000x sparing við talgildum avriti
Ólavur Ellefsen
Men hví øll hendaótamda ljósritanin?
Ólavur Ellefsen
Hví?
• Mangla játtan
• Bókin útseld ella ikki tøk
• Einans tørv á einum parti av bókini
Ólavur Ellefsen
Men hví?
Ólavur Ellefsen
Sum lærararklára vit okkum
ikki uttan útbúgvingartilfar
Ólavur Ellefsen
At útbúgva erat deila/býta
vitan og vísdóm
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Eingin deiling/býti,eingin útbúgving
Ólavur Ellefsen
Vitan er gandakend
Ólavur Ellefsen
Vitan kann gevastuttan at missast
Ólavur Ellefsen
Fysiskar staðfestingar(expressions) missast,tá vit geva øðrum tær
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Men talgild staðfestingarnar, og tær kunnu gevast
uttan at missast
Ólavur Ellefsen
Fyri fyrstu ferð nakrantíðkunnu bæði vitan og staðfestingar
gevast burtur uttan at missast
Ólavur Ellefsen
Vit kunnu skapa og lata onnur brúkaog
Onnur kunnu skapa og lata okkum brúka
Ólavur Ellefsen
Markleys læring
Ólavur Ellefsen
Trupulleikin er bara, at vit ikki kunnu
tí © forbjóðar
Ólavur Ellefsen
Talgilding germarkleysa læring møguliga
Men © (upphavsrættur)steðgar tí
Ólavur Ellefsen
Loysnin er at brúka upphavsrættin rætt
Ólavur Ellefsen
Creative Commons
• Creative Commons er ein stovnur, sum brúkar alla orku at økja um tilfeingið av kreativum verkum, soleiðis at tey eru tøk fyri øll at byggja víðari uppá og at deila
• Felags skapandi tilfeingi
• Creative Commons loyvi liggja løgfrøðisliga millum “frítt at brúka” og fullan upphavsrætt
Ólavur Ellefsen
Ymisk sløg av CC loyvum
Ólavur Ellefsen
Tal av verkum við creative commons loyvi
Ólavur Ellefsen
Opið útbúgvingartilfar(OÚT) er svarið
Ólavur Ellefsen
Sameindu Tjóðir trúgva uppá OÚT
• UNESCO believes that universal access to high quality education is key to the building of peace, sustainable social and economic development, and intercultural dialogue.
• Open Educational Resources (OER) provide a strategic opportunity to improve the quality of education as well as facilitate policy dialogue, knowledge sharing and capacity building.
Ólavur Ellefsen
UNESCO (ST) allýsingin, París, 2012
•Opið útbúgvingartilfar er frálæru-, lærings- og granskingar-tilfar av øllum slag, talgilt ella annað, sum liggur í almenna rúminum ella sum er útgivið undir opnum loyvi, ið gevur øllum óskerda, ókeypis atgongd til at nýta, tillaga og útbreiða av nýggjum við ongum ella fáum avmarkingum. Opin loyvisgevan virkar innan rammulógina fyri hugverksrætt og er allýst sambært altjóða konvensjónum og virðir upphavið av verkunum.
Ólavur Ellefsen
Opið útbúgvingartilfarer svarið
Ólavur Ellefsen
Men svíkja vit ikki....?
• Forløg
• Prentsmiðjur
• Rithøvundar
• Bókhandlar
• Týðarar
• Næmingar
• Foreldur
• og – ikki minst – skúlan sjálvan
Ólavur Ellefsen
Nei, tí...
• Rithøvundar, grafikarar, týðarar, ritstjórar og ráðgevar kunnu framhaldandi fáa almenna løn fyri at gera sítt arbeiði• Eins og tey gera nú
• Og harumframt:Fólk gevast ikki at keypa, fyri tað um ókeypis útgávur finnast• Kanningar vísa klárt positivt samband millum download av ókeypis bókum og
sølu av somu prentaðum bókum
• Bókasøvn liggja lið um lið við bókahandlar
• Søla av følskum marglætisvørum økir um søluna av teimum sonnu
• Jú fleiri falskar G&G troyggjur, jú fleiri sannar G&G troyggjur
Ólavur Ellefsen
Nám fígging
• 12 mió kr í játtan á løgtingsins fíggjarlóg
• 8 mió kr fyri sølu og tænastuveiting
Ólavur Ellefsen
Nám fígging
• 12 mió kr í játtan á løgtingsins fíggjarlóg <- landið
• 8 mió kr fyri sølu og tænastuveiting <- kommunurnar
Ólavur Ellefsen
Harav vera nakrar milliónir brúktar til søluumsiting, goymslu og burturbeining av
bókum, sum kommunur ikki hava ráð at keypa
Ólavur Ellefsen
Óðamannaverkat brúka so nógva orku uppá at halda
útbúgvingartilfar burtur frá teimum lærandi
Ólavur Ellefsen
Almenningurin skal hava ókeypis atgongd til alt útbúgvingartilfar,
sum tað almenna rindar fyri
Ólavur Ellefsen
Ótømandi fyrimunir
• Spara burtur óneyðuga goymslu av avoldaðum bókum
• Ger avritan á skúlum lógliga -> Endurnýt
• Get print-on-demand møguligt -> Endurútbreið
• Dagføra ótíðarhóskandi tilfar -> Endurskoða
• Samanseta tilfar frá ymsum keldum í kompendium -> Endurblanda
• Umseta OÚT úr fremmandum málum
• Brúka fjøldina sum keldu (crowdsourcing)
Ólavur Ellefsen
Tey fýra E’ini
•Endurnýt (reuse)
•Endurútbreið (redistribute)
•Endurskoða (revise)
•Endurblanda (remix)
Ólavur Ellefsen
Ger tína egnu lærubók
• Brúka tilfar úr verandi (føroysku) bókum
• Umset tilfar úr útlendskum bókum
• Tak myndir niður av netinum
• Set alt saman sum tú vilt hava tað
• Deil tað við aðrar lærarar og lat tey betra tað
• Prenta 24 eintøk sum “print-on-demand”
Ólavur Ellefsen
Opið útbúgvingartilfarer heilt opið
Brúka CC-BY
Ólavur Ellefsen
Men ger prestur, sum hann prædikar?
• Allar myndir í hesi framløgu eru antin CC BY ella CC BY-NC-SA
• Tað er viðmerkt í notunum í hvørjum einstøkum føri
• Okkurt einstakt er “fair use” – til dømis ljósritið av fyrstu síðu av greinini í Prei
• Henda framløgan verður lagt á SlideShare og kann eisini finnast umvegis Læring bólkin á Facebook og á twitter.com/olavurellefsen
Ólavur Ellefsen
Ikki bara bøkur
• PowerPoint framløgur
• Greinar
• Video’ir
• Tónleikur
• Listaverk
Ólavur Ellefsen
Fleiri fyrimunir við OÚT
• Økir um atgongd til ódýra/ókeypis útbúgving
• Betrar um góðskustýring av frálærutilfari
• Ger nýskapan, skapanarevni og burðardygga nýtslu møguliga
• Ger tað møguligt at menna nýggj skeið skjótari
• Minkar um útreiðslurnar at veita læring á netinum
• Ger dygdargott tilfar tøkt altíð til øll
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Í 1920 helt man,at royking var ein fortreyt
fyri at vinna Tour de France
Ólavur Ellefsen
Áðrenn Gutenberghelt man ikki, at fjøldini
tørvaði atgongd til bøkur
Ólavur Ellefsen
Í dag liva vití eini nostalgiskari verð,
har lukturin av bókum ertýdningarmiklari enn læring
Ólavur Ellefsen
Vit havaavísir, sum bara eru
fyri tey, sum hava ráð
Ólavur Ellefsen
Greinar,sum ikki kunnu
brúkast í undirvísing,tí tær eru læstar inni
Ólavur Ellefsen
NordicOER
Ólavur EllefsenNDLA
Ólavur Ellefsen
NDLA – National Digital Lærings Arena
• Útbúgvingartilfar til miðnámsskúlar• Øll fak og á øllum stigum
• Opið og talgildað
• Norsku fylkiskommunurnar eiga og fíggja
• 60 mió kr um árið at keypa tilfar
Ólavur Ellefsen
NDLA ynskirsamstarv við føroyingar
um at umseta og tillaga teirratilfar til okkara viðurskifti
- og umvent
Ólavur Ellefsen
OÚT felagsskapir um allan heimynskja samstarv um útbúgvingartilfar
á øllum útbúgvingarstigum
Ólavur Ellefsen
At savna alla vitan á einum stað
• Bókasøvnini í Aleksandria og Pergamum
• Encyclopædia Britannica
• Microsoft Encarta
Ólavur EllefsenWikipedia
Ólavur Ellefsen
Hugsjón
• Savna alla vitan
• Atgongd til øll
• Øll kunnu rætta
• Øll kunnu leggja afturat
• Alt hongur saman í evnisleinkjum
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Føroyskt í samskiftistøknini
• Lat upp fyri, at vanligi brúkarin sjálvur kann umseta
• Øll kunnu umseta og gera rættingar í umsetingum
• Brúkarar verða aktivt spurdir um ávísar umsetingar eru góðar ella ei
• Fjøldin vinnur
Ólavur Ellefsen
Fjøldin sum kelda
• Hin føroyska alfrøðin Wikipedia verður ment hvønn dag
• Eldhugaði hava umsett brúkaramarkamótið hjá Facebook og fleiri øðrum líknandi tænastum
• Hví ikki fáa fjøldina at menna og viðlíkahalda føroyskt útbúgvingartilfar?
Ólavur Ellefsen
Hví ikki lata næmingargera útbúgvingartilfar til næmingar?
Ólavur Ellefsen
Besti mátin at læra,er at læra onnur
Ólavur Ellefsen
Vit eru ikki teldur
Tú kanst ikki bara “fylla í”og so halda at vit minnast
Ólavur Ellefsen
Vit læra bara,um vit kunnu relatera tað
til okkara royndir
Ólavur Ellefsen
Tí mugu vit royna okkum,áðrenn vit kunnu fata tað
ástøðiliga
Ólavur Ellefsen
Leikluturin hjá okkum sumlærarar er at sniðgeva og stýra
læringstilgongdini
Ólavur Ellefsen
Tilelving innanifrá
SjálvsavgerðarrætturMeistranMeining
Ólavur Ellefsen
OilSim
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Royn teg
Reflektera
Fá eina avbjóðing
Ólavur Ellefsen
Hví ikki lata næmingargera føroysku alfrøðina?
Ólavur Ellefsen
Hví ikki lata næmingarteksta útlendskar filmar?
Ólavur Ellefsen
Maskinlæring
Ólavur Ellefsen
Fevn talgildingina
Ólavur Ellefsen
Lat næmingarnar skapa
Ólavur Ellefsen
Forrita ella verð forritað/ur
Ólavur Ellefsen
Frá bittum til atom
Ólavur Ellefsen
Ólavur Ellefsen
Almenningurin skal hava ókeypis atgongd til alt útbúgvingartilfar,
sum tað almenna rindar fyri
Ólavur Ellefsen
Samandráttur
• Føroyskur skúlaskapur hevur nógvar stórar avbjóðingar í komandi árum, millum annað• at búgva føroyskan ungdóm út til eina alt meiri tøkniliga framtíð,
• at styrkja livigrundarlagið hjá føroyska samfelagnum og
• at tryggja støðuna hjá føroyskum máli.
• Við opnum útbúgvingartilfari kann skúlin gera eitt skarvslop frameftir• Kommunurnar gjalda fyri virksemið hjá Námi í einum klumpi