PHPHỤỤC HC HỒỒI CHI CHỨỨC NĂNG C NĂNG

CHO NGƯCHO NGƯỜỜI KHI KHÓÓ KHĂN V KHĂN VỀỀ GIAO TIGIAO TIẾẾPP

CCẦẦM BM BÁÁ THTHỨỨCC

MMụục tiêu bc tiêu bàài hi họọc:c:

TrTrìình bnh bầầy khy kháái nii niệệm giao tim giao tiếếp (GT) vp (GT) vàà ccáác hc hìình nh

ththứức GTc GT

KKểể llạại đưi đượợc cc cáác nguyên nhân gây khc nguyên nhân gây khóó khăn GT khăn GT

PhPháát hit hiệện đưn đượợc ngưc ngườời ci cóó khkhóó khăn v khăn vềề nghenghe

Nêu lên cNêu lên cáác nguyên tc nguyên tắắc phc phụục hc hồồi chi chứức năng cho c năng cho

mmộột st sốố ddạạng cng cóó khkhóó khăn v khăn vềề GTGT

HiHiểểu nu nộội dung phi dung phụục hc hồồi chi chứức năng cho mc năng cho mộột st sốố

ddạạng bng bệệnh lý ngôn ngnh lý ngôn ngữữ (NN) v(NN) vàà llờời ni nóóii

I. MI. Mộột st sốố khkháái nii niệệm vm vềề giao tigiao tiếếpp

GT lGT làà ququáá trtrìình trao đnh trao đổổi thông tin, nhu ci thông tin, nhu cầầu tu tìình nh

ccảảm gim giữữa a íít nht nhấất hai đt hai đốối tưi tượợng, nhng, nhờờ ccáác hc hìình nh

ththứức khc kháác nhau cc nhau củủa NN.a NN.

QuQuáá trtrìình nnh nàày mang ty mang tíính hai chinh hai chiềều: mu: mộột ngưt ngườời i

ggửửi thông đii thông điệệp p –– ngư ngườời kia nhi kia nhậận thông đin thông điệệp vp vàà

ngưngượợc lc lạại.i.

Vai trò gVai trò gửửi vi vàà nhnhậận thông tin đưn thông tin đượợc luân chuyc luân chuyểển n

gigiữữa ca cáác đc đốối tưi tượợng GT,ng GT,

I. MI. Mộột st sốố khkháái nii niệệm vm vềề giao tigiao tiếếpp

Phương tiPhương tiệện giao tin giao tiếếp (GT) chp (GT) chíính lnh làà ngôn ngngôn ngữữ (NN). (NN).

NN lNN làà mmộột ht hệệ ththốống tng tíín hin hiệệu đưu đượợc đa sc đa sốố ccộộng đng đồồng chng chấấp p

nhnhậận vn vàà ssửử ddụụng, lng, làà ssảản phn phẩẩm cm củủa qua quáá trtrìình tư duy nhnh tư duy nhờờ

hohoạạt đt độộng cng củủa va vỏỏ não não. .

NgưNgườời ta GT khi ta GT kháác nhau bc nhau bằằng nhing nhiềều hu hìình thnh thứức khc kháác nhau c nhau

ccủủa NN: ca NN: cóó llờời vi vàà không lkhông lờời. i.

ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời bi bìình thưnh thườờng ngưng ngườời ta di ta dùùng lng lờời ni nóói đưi đượợc sc sửử

ddụụng nhing nhiềều nhu nhấất vt vàà ddễễ rrààng nhng nhấất,nt,ngưgườời khi khóó khăn v khăn vềề GT GT

phphảải si sửử ddụụng nhing nhiềều hu hìình thnh thứức khc kháác nhau đc nhau đểể GT GT, , đđặặc bic biệệt lt làà

ngưngườời không thi không thểể ddùùng lng lờời ni nóói đi đểể GT GT (câm,(câm, đi điếếc):c):

II. CII. Cáác hc hìình thnh thứức giao tic giao tiếếp bao gp bao gồồmm::

LLờời ni nóóii

ChChữữ viviếếtt

DDấấu hiu hiệệuu

HHìình vnh vẽẽ

Tư thTư thếế, , áánh mnh mắắt, nt, néét mt mặặt, t, áánh mnh mắắt, git, giọọng nng nóóii

TTíín hin hiệệu NN đưu NN đượợc tic tiếếp nhp nhậận qua cơ quan thn qua cơ quan thíính nh gigiáác (âm thanh) hoc (âm thanh) hoặặc thc thịị gigiáác (mc (mắắt) (ct) (cáác hc hìình nh ththứức không lc không lờời). i).

ViViệệc gic giảải mã ci mã cáác tc tíín hin hiệệu nu nàày xy xảảy ra y ra ởở não khinão khiếến n ngưngườời ta ci ta cóó ththểể hihiểểu đưu đượợc, quc, quáá trtrìình nnh nàày liên y liên quan đquan đếến nhn nhậận thn thứức, tri gic, tri giáác vc vàà trtríí nhnhớớ. .

III. Nguyên nhân khIII. Nguyên nhân khóó khăn v khăn vềề giao tigiao tiếếpp:: TrưTrướớc khi sinh: c khi sinh:

DDịị ddạạng tai, khing tai, khiếếm khuym khuyếết vt vàành tai, dnh tai, dịị ddạạng ming miệệng (khe ng (khe hhởở vòm mivòm miệệng)ng)

MMẹẹ ốốm (rubeon, tiêm chm (rubeon, tiêm chủủng), thing), thiếếu dinh dưu dinh dưỡỡng (thing (thiếếu u iod) khiod) khi mang thai;i mang thai;

Trong khi sinh:Trong khi sinh: đ đẻẻ non, chnon, chấấn thương não do can thin thương não do can thiệệp p ssảản khoa (bn khoa (bạại não)i não)

Sau khi sinh: Sau khi sinh:

Viêm mViêm mààng não mng não mủủ, s, sởởi, quai bi, quai bịị, viêm não, viêm tai (t, viêm não, viêm tai (tổổn n thương ththương thíính ginh giáác)c)

ChChậậm phm pháát trit triểển trn tríí tutuệệ

Do thuDo thuốốc (c (streptomycine, gentamycine)streptomycine, gentamycine) gây đi gây điếếcc

Lão hLão hóóaa

Môi trưMôi trườờng: ting: tiếếng ng ồồnn

IV. CIV. Cáác dc dạạng khng khóó khăn v khăn vềề giao tigiao tiếếp:p:

BBệệnh lý ngôn ngnh lý ngôn ngữữ::

-- ThThấất ngôn: t ngôn:

+ Th+ Thấất vt vậận ngôn: hin ngôn: hiểểu đưu đượợc lc lờời ni nóói nhưng không ni nhưng không nóói đưi đượợc c

hohoặặc khc khóó nnóói do ti do tổổn thương vung broca n thương vung broca (v(vùùng vng vậận ngôn n ngôn

ccủủa va vỏỏ não), khnão), khảả năng đ năng đọọc hic hiểểu tu tốốt;t;

+ Th+ Thấất ct cảảm ngôn: khm ngôn: khảả năng n năng nóói đưi đượợc nhưng khc nhưng khóó hihiểểu lu lờời i

nnóói, khi, khảả năng đ năng đọọc vc vàà nghe hinghe hiểểu ku kéém;m;

+ Nguyên nhân: t+ Nguyên nhân: tổổn thương não n thương não (TBMMN)(TBMMN)

-- ChChậậm phm pháát trit triểển ngôn ngn ngôn ngữữ ởở trtrẻẻ em: em: ssựự phpháát trit triểển bn bìình nh

thưthườờng cng củủa tra trẻẻ::

IV. CIV. Cáác dc dạạng khng khóó khăn v khăn vềề giao tigiao tiếếp:p:

BBệệnh lý lnh lý lờời ni nóói:i:

NNóói ngi ngọọng sinh lý: do thng sinh lý: do thóói quen, do gii quen, do giọọng đng địịa a phươngphương;;

Do bDo bệệnh lý nh lý ởở cơ quan ph cơ quan pháát âm: khe ht âm: khe hởở môi, môi, vòm mivòm miệệng; bng; bệệnh nh ởở thanh quthanh quảản, dây thanh âm;n, dây thanh âm;

BBẩẩm sinh: câm bm sinh: câm bẩẩm sinh;m sinh;

BBệệnh lý cơ quan thnh lý cơ quan thíính ginh giáác:c:

ĐiĐiếếc bc bẩẩm sinhm sinh

Do bDo bệệnh lý nh lý ởở cơ quan th cơ quan thíính ginh giáác; do tuc; do tuổổi cao;i cao;

V. CV. Cáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề giao tigiao tiếếp p (nh(nhììn,nghe, nn,nghe, nóói)i)

CCáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời (tri (trẻẻ) kh) khóó khăn v khăn vềề nhnhììn:n:

HHỏỏi bi bệệnh nhân: snh nhân: sááng/tng/tốốii

NgưNgườời bi bệệnh ngnh ngồồi trên ghi trên ghếế, th, thầầy thuy thuốốc đc đứứng trưng trướớc c

mmặặt giơ tay bt giơ tay bảảo bo bệệnh nhân nhnh nhân nhììn xem cn xem cóó mmấấy y

ngngóón tayn tay

Đo thĐo thịị llựực bc bệệnh nhânnh nhân

KhKháám chuyên khoa mm chuyên khoa mắắt;t;

KhKháám chuyên khoa thm chuyên khoa thầần kinhn kinh

V. CV. Cáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề giao tigiao tiếếp p (nh(nhììn,nghe, nn,nghe, nóói)i)

CCáách phch pháát hit hiệện ngưn ngườời (tri (trẻẻ) kh) khóó khăn v khăn vềề nghe vnghe vàà nnóói:i:

TrTrẻẻ nhnhỏỏ dư dướới 6 thi 6 thááng:ng: đ đểể trtrẻẻ nnằằm ngm ngửửa trên giưa trên giườờng,ng,

đđứứng phng phíía đa đầầu tru trẻẻ ccáách nch nửửa ma méét, vt, vỗỗ tay hotay hoặặc dc dùùng xng xúúc c

xxắắc phc pháát ra tit ra tiếếng đng độộng. Nng. Nếếu tru trẻẻ nghe thnghe thấấy try trẻẻ ssẽẽ quay quay

đđầầu vu vềề phphíía tia tiếếng đng độộng;ng;

TrTrẻẻ ttừừ 6 th6 thááng đng đếến 3 tun 3 tuổổi: tri: trẻẻ ngngồồi quay mi quay mặặt vt vềề phphíía ma mẹẹ, ,

ngưngườời khi kháám đm đứứng sau lưng cng sau lưng cáách trch trẻẻ 3m, v3m, vỗỗ tay hotay hoặặc gc gọọi i

tên trtên trẻẻ xem trxem trẻẻ ccóó quay lquay lạại không.i không.

TrTrẻẻ trên 3 tutrên 3 tuổổi vi vàà ngư ngườời li lớớn:n: đ đứứng sau lưng ngưng sau lưng ngườời bi bệệnh nh

3m, n3m, nóói bi bìình thưnh thườờng, yêu cng, yêu cầầu hu họọ ththựực hic hiệện mn mệệnh lnh lệệnh nh

nhưnhư: : ““giơ tay lêngiơ tay lên”” xem hxem họọ ccóó llààm đm đúúng không; ng không;

Khi nghi ngKhi nghi ngờờ bbệệnh nhân nghe knh nhân nghe kéém thm thìì ggửửi đi khi đi kháám m

chuyên khoa tai mchuyên khoa tai mũũi hi họọng đng đểể đo th đo thíính lnh lựực;c;

VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nhnhììn: n:

HuHuấấn luyn luyệện sn sờờ vvàà nhnhậận bin biếết đt đồồ vvậật (nht (nhậận bin biếết đt đồồ chơi m chơi mớới i

vvậật dt dụụng mng mớới)i)

HuHuấấn luyn luyệện nhn nhậận bin biếết tht thếế gigiớới xung quanhi xung quanh

HuHuấấn luyn luyệện vin việệc ăn uc ăn uốốngng

HuHuấấn luyn luyệện tn tựự chăm s chăm sóóc bc bảản thân n thân ((đi đđi đạại tii tiểểu tiu tiệện vn vàà rrửửa a

tay sau mtay sau mỗỗi li lầần đin đi; t; tắắm rm rửửa,a, đ đáánh răngnh răng, gi, giặặt git giũũ, p, phơi quhơi quầần n

ááo; mo; mặặc quc quầần n ááo: o: hưhướớng dng dẫẫn bên trong/ngon bên trong/ngoàài; i; trưtrướớc/sau, c/sau,

phân biphân biệệt mt mầầu su sắắc quc quầần n ááo; co; cắắt mt móóng tay mng tay móóng chânng chân……););

HuHuấấn luyn luyệện cn cáác sc sửử ddụụng nhng nhàà vvệệ sinhsinh

HuHuấấn luyn luyệện cn cáách sch sửử ddụụng cng cáác vc vậật dt dụụng trong nhng trong nhàà;;

HuHuấấn luyn luyệện ln lààm mm mộột st sốố viviệệc nhc nhàà;;

VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nhnhììn:n:

HuHuấấn luyn luyệện cn cáách đi lch đi lạại trong nhi trong nhàà, quanh nh, quanh nhàà, trong x, trong xóómm……

PhPháát trit triểển cn cáác trò chơi cho trc trò chơi cho trẻẻ nhnhỏỏ bbịị mmùù

HHọọc chc chữữ nnổổi, nhi, nhậận bin biếết ct cáác dc dạạng ting tiềền xu vn xu vàà titiềền gin giấấy..y..

HHọọc vic việệc vc vàà hhọọc nghc nghềề: xem c: xem cóó nghnghềề ggìì phphùù hhợợp đp đểể ngư ngườời i

khkhóó khăn v khăn vềề nhnhììn cn cóó ththểể hhọọc vc vàà llààm như xoa bm như xoa bóóp, lp, lààm tăm m tăm

tre,tre, đan l đan láát tht thủủ côngcông……..;..;

ĐĐốối vi vớới nơi công ci nơi công cộộng cng cầần thin thiếết kt kếế đư đườờng đi lng đi lốối li lạại đi đểể

ngưngườời mi mùù ccóó ththểể đi l đi lạại đưi đượợc. Cc. Cáác đc đèèn tn tíín hin hiệệu giao thông u giao thông

ccầần cn cóó ttíín hin hiệệu âm thanh; thang mu âm thanh; thang mááy cy cầần cn cóó ccảả âm thanh âm thanh

vvàà chchữữ nnổổi. Ci. Cáác vc vậật dt dụụng trong nhng trong nhàà như n như nồồi cơm đii cơm điệện, bn, bếếp p

điđiệện n ấấm đunm đun……. c. cũũng cng cầần cn cóó chchữữ nnổổi đi đểể ngư ngườời khi khóó khăn v khăn vềề

nhnhììn cn cóó ththểể ssửử ddụụng.ng.

VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nghe nnghe nóói:i:

ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nghe: nghe:

HuHuấấn luyn luyệện cn cáách hich hiểểu lu lờời ni nóóii

HuHuấấn luyn luyệện ngôn ngn ngôn ngữữ tư tượợng hng hììnhnh

HHọọc chc chữữ vvàà viviếết cht chữữ

ĐĐốối vi vớới tri trẻẻ nhnhỏỏ ththìì ccầần phn phảải thưi thườờng xuyên giao ting xuyên giao tiếếp gip giúúp p

cho trcho trẻẻ phpháát trit triểển khn khảả năng giao ti năng giao tiếếp; p;

PhPháát trit triểển trn tríí tutuệệ ccủủa tra trẻẻ thông qua cthông qua cáác cho chơic cho chơi, cho tr, cho trẻẻ

chơi vchơi vớới nhi nhữững trng trẻẻ bbìình thưnh thườờng khng kháác;c;

VI. HuVI. Huấấn luyn luyệện ngưn ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nghe nnghe nóói:i:

ĐĐốối vi vớới ngưi ngườời khi khóó khăn v khăn vềề nnóói:i:

NNếếu lu làà nnóói khi khóó hay không nhay không nóói đưi đượợc sau cc sau cáác bc bệệnh như nh như

TBMMN hay tTBMMN hay tổổn thương não thn thương não thìì ssửử ddụụng âm ngng âm ngữữ trtrịị liliệệu, u,

hohoặặc huc huấấn luyn luyệện bn bệệnh nhân snh nhân sửử ddụụng ngôn ngng ngôn ngữữ thay ththay thếế

như chnhư chữữ viviếết hot hoặặc ngôn ngc ngôn ngữữ tư tượợng hng hììnn……....

NNếếu lu làà trtrẻẻ nhnhỏỏ nnóói ngi ngọọng thng thìì ssửử ddụụng âm ngng âm ngữữ trtrịị liliệệuu

NNếếu lu làà trtrẻẻ bbịị câm bcâm bẩẩm sinh thm sinh thìì huhuấấn luyn luyệện trn trẻẻ ssửử ddụụng ng

ngôn ngngôn ngữữ tư tượợng hng hìình honh hoặặc chc chữữ viviếếtt

NNếếu lu làà trtrẻẻ vvừừa câm va câm vừừa đia điếếc thc thìì huhuấấn luyn luyệện sn sửử ddụụng ng

ngôn ngngôn ngữữ tư tượợng hng hìình (sign language)nh (sign language)

XIN CHÂN THXIN CHÂN THÀÀNH CNH CẢẢM ƠNM ƠN