pielĘgnowanie pacjentów w wybranych chorobach …nursing.com.pl/plk/repetytoriumfragment.pdf ·...

127

Cele rozdziału: Głównym celem rozdziału jest zapoznanie studenta z wy-branymi schorzeniami układu endokrynologicznego, przyczynami i objawa-mi zaburzeń endokrynologicznych, głównymi metodami diagnostyki i lecze-nia oraz problemami pielęgnacyjnymi pacjentów.

Po przestudiowaniu treści zawartych w rozdziale oraz materiałów uzupełniających student będzie potrafił:1. Wymienić przyczyny, podmiotowe i przedmiotowe objawy kliniczne,

metody rozpoznawania i leczenia chorób tarczycy oraz cukrzycy.2. Analizować, porównywać i różnicować zaburzenia hormonalne związa-

ne z niedoborem lub nadmiarem hormonów tarczycy.3. Zinterpretować informacje zebrane podczas wywiadu oraz badania fizy-

kalnego.4. Zastosować procedury postępowania pielęgniarskiego wobec pacjentów

z chorobami układu endokrynologicznego.5. Sformułować główne problemy pielęgnacyjno-lecznicze pacjentów

w poszczególnych schorzeniach endokrynologicznych.

PIELĘGNOWANIE PACjENTóW W WYBRANYCh ChOROBACh ukłADu ENDOkRYNOLOGICZNEGOJolanta Lewko, Katarzyna Łagoda, Regina Sierżantowicz

6

Repetytorium01.indd 127 2010-08-25 12:19:16

128

6.1. Choroby tarczycyTarczyca jest dużym, nieparzystym gruczołem, otoczonym torebką łączno-tkankową. Zbudowana jest z dwóch płatów połączonych więziną, zwaną cie-śnią tarczycy. Znajduje się w przedniej części szyi i przylega do chrząstki tarczowej krtani. Wewnątrz gruczołu znajdują się komórki pęcherzykowe tarczycy. Wypełnione są płynem koloidowym zawierającym jodotyreoglobu-linę. Jodotyreoglobulina rozpada się pod wpływem enzymów na hormony tarczycy: tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3), które są wydzielane do krwi.

Hormony gruczołu tarczowego wpływają na zużycie tlenu przez tkanki, spalanie wewnątrzkomórkowe, syntezę białek, syntezę i rozpad cholesterolu, resorpcję węglowodanów w jelitach i regulację gospodarki wodno-elektroli-towej. Wytwarzanie hormonów tarczycy uzależnione jest od TSH – hormonu wydzielanego przez przedni płat przysadki mózgowej. Do prawidłowej czynności tarczycy niezbędny jest jod pobierany z pokarmu.

6.1.1. Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) jest stanem patologicznym, w którym dochodzi do zwiększenia wydzielania hormonów tarczycy. Przekraczają one wówczas aktualne zapotrzebowanie organizmu. Hipertyreoza jawna jest ze-społem objawów wywołanych nadmiernym stężeniem hormonów tarczycy (HT).

Utajona (subkliniczna) nadczynność tarczycy przebiega bezobjawowo lub z nieznacznie nasilonymi objawami.

Przyczyny nadczynności tarczycy:�� choroba Gravesa–Basedowa;�� wole wieloguzkowe nadczynne;�� autonomiczny nadczynny guzek tarczycy;�� podostre zapalenie gruczołu tarczowego;�� przewlekłe autoimmunizacyjne zapalenie gruczołu tarczowego;�� nadmierne wydzielanie TSH;�� rak tarczycy;�� zatrucie preparatami tarczycy.

Objawy

Objawy podmiotowe:�� niepokój, drażliwość, płaczliwość, nadmierne pobudzenie psychorucho-

we, bezsenność, lęk, trudności w koncentracji uwagi;�� kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca;�� niekiedy objawy niewydolności krążenia;�� biegunka, zwiększenie apetytu, zmniejszenie masy ciała;


129

�� osłabienie i nadmierna męczliwość mięśni;�� zaburzenia miesiączkowania u kobiet;�� nadmierna potliwość;�� uczucie ciepła;�� wypadanie włosów.

Objawy przedmiotowe:�� drobnofaliste drżenie rąk;�� czynność serca > 90/min;�� migotanie przedsionków;�� retrakcja powiek (wrażenie wpatrywania się);�� zmniejszenie masy mięśniowej;�� osłabienie mięśni;�� skóra ciepła, różowa, wilgotna, nadmiernie gładka;�� włosy, cienkie, łamliwe;�� wole tarczycy.

Diagnostyka

Diagnostyka wymaga wykonania badania przedmiotowego i podmiotowego.

Badania laboratoryjne:�� oznaczenie stężenia hormonów w surowicy krwi (TSH, wolne HT);�� morfologia krwi obwodowej;�� lipidogram, ALT;�� oznaczenie stężenia białka w surowicy krwi;�� oznaczenie fosfatazy zasadowej;�� oznaczenie stężenia wapnia.

Inne badania:�� badanie palpacyjne szyi;�� USG tarczycy;�� biopsja tarczycy;�� scyntygrafia tarczycy;�� rtg klatki piersiowej;�� EKG;�� badanie okulistyczne.

Zadania pielęgniarki

Pielęgniarka ma następujące zadania:�� pobieranie krwi na badania laboratoryjne;�� przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentów do badań diagnostycz-

nych;�� wykonanie EKG;


130

�� pomiar tętna, RR, oddechu;�� pomiary antropometryczne: pomiar masy ciała, wzrostu, ocena wskaźni-

ka BMI;�� obserwacja stanu skóry;�� ocena stanu psychicznego;�� ocena czynności przewodu pokarmowego (wypróżnienia, apetyt).

Leczenie

Leczenie obejmuje farmakoterapię, leczenie jodem promieniotwórczym i le-czenie operacyjne.

Farmakoterapia:�� tyreostatyki – tioamidy;�� inne leki zmniejszające stężenie HT;�� β-blokery, np. propranolol.

Profilaktyka

W profilaktyce nadczynności tarczycy drugo- i trzeciorzędowej ważne są edukacja zdrowotna i motywacja pacjenta do:�� systematycznego przyjmowania leków;�� przestrzegania diety z ograniczeniem substancji wolotwórczych;�� zaprzestania palenia papierosów;�� unikania leków przeciw przeziębieniu zawierających efedrynę, środków

stymulujących zawierających kofeinę, preparatów zawierających jod (witamin, leków przeciwastmatycznych i wykrztuśnych, kosmetyków do opalania, substytutów soli).

Choroba Gravesa–Basedowa

Jest chorobą autoimmunologiczną tarczycy, polegającą na wytwarzaniu przeciwciał skierowanych przeciw receptorowi TSH (anty-TSHR). Czynniki endogenne i egzogenne w jej patogenezie to: predyspozycje dziedziczne, pa-lenie tytoniu, stres, estrogeny.

Objawy

W chorobie Gravesa–Basedowa występują następujące objawy:�� wole naczyniowe;�� orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz gałek ocznych, łzawienie, zaczer-

wienienie spojówek, ból przy ruchach gałki ocznej, obrzęk powiek, spo-jówek i mięska łzowego; przekrwienie spojówek);


131

�� obrzęk przedgoleniowy – tzw. dermatopatia tarczycowa (1–3%);�� autoimmunologiczne zapalenie skóry.

Powikłania:�� niedomykalność powiek;�� owrzodzenie rogówki oka;�� zaburzenia ostrości widzenia;�� utrata wzroku (w wytrzeszczu złośliwym).

Diagnostyka

Rozpoznanie obejmuje badanie przedmiotowe i podmiotowe.

Badania laboratoryjne:�� oznaczenie stężenia TSH, fT4, fT3;�� oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TSHR;�� morfologia,�� lipidogram.

Badania obrazowe:�� USG tarczycy;�� rtg klatki piersiowej.

Wykonuje się również badanie okulistyczne.


Zadania są następujące:�� pomiary antropometryczne (masa ciała, wzrost), ocena wskaźnika BMI;�� pobieranie krwi na badania laboratoryjne;�� przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjentów do badań obrazowych;�� wykonanie EKG;�� pomiar tętna, RR, oddechu.

Leczenie

W leczeniu choroby Gravesa–Basedowa wykorzystuje się farmakoterapię, leczenie jodem promieniotwórczym i leczenie operacyjne.

Profilaktyka

Profilaktyka drugo- i trzeciorzędowa polega na eliminacji czynników nasila-jących dolegliwości związane z orbitopatią (np. zanieczyszczone i suche po-wietrze, dym tytoniowy, intensywna i długotrwała praca narządu wzroku).


132

Problemy pielęgnacyjne chorych i interwencje pielęgniarskie

Problem pielęgnacyjny: Częste wypróżnienia (4–5 razy na dobę) związane z nadmiernym pasażem jelitowym.

Cel opieki: Zapobieganie odwodnieniu, regulacja wypróżnień.

Zadania pielęgniarki:opiekuńczo-terapeutyczne�� ocena stanu nawodnienia (bilans płynów, diureza, stan skóry i błon ślu-

zowych, pomiar masy ciała);�� podanie leków przeciwbiegunkowych zgodnie ze zleceniem lekarza;

promujące zdrowie�� poinformowanie pacjenta o konieczności ograniczenia produktów nasi-

lających pasaż jelitowy (np. owoce, soki owocowe, kofeina, alkohol, na-poje gazowane, tłusty rosół, produkty mleczne, ziarna zbóż, słodycze, warzywa kapustne, cebula);

�� poinformowanie pacjenta o konieczności zwiększenia podaży płynów do 2,5 l/dz.;

�� poinformowanie pacjenta o konieczności włączenia do diety produktów zapierających (herbata, napar z suszonych jagód, kisiel, kakao na wo-dzie, galaretki, ryż, suchary);

�� zapoznanie pacjenta z czynnikami nasilającymi dolegliwości (palenie ty-toniu, stres, nadmierny wysiłek fizyczny, tarte jabłko, gotowana mar-chew);

�� zapoznanie pacjenta z zasadami pielęgnacji krocza po każdym oddaniu stolca (toaleta, stosowanie maści lub kremu alantan bądź wazeliny na okolicę odbytu).

Problem pielęgnacyjny: Utrata masy ciała związana ze zwiększoną prze-mianą materii.

Cel pielęgnacji: Zapobieganie utracie masy ciała.

Zadania pielęgniarki:�� zalecenie pacjentowi kontrolowania masy ciała raz w tygodniu i prowa-

dzenia dzienniczka samokontroli (spożywane posiłki, aktywność fizycz-na i masa ciała);

�� zapoznanie pacjenta z zasadami zalecanej diety (wysokokaloryczna, wy-sokobiałkowa, z ograniczeniem błonnika pokarmowego i kofeiny);

�� zaproponowanie konsultacji z dietetykiem w celu opracowania indywi-dualnej diety;

�� zapoznanie chorego z metodami zwiększania kaloryczności posiłków (np. dodawanie majonezu, sosów, śmietany, makaronu);

�� poinformowanie o konieczności wyeliminowania lub ograniczenia pale-nia tytoniu.


133

Problem pielęgnacyjny: Podwójne widzenie, nadwrażliwość na światło, łzawienie związane z oftalmopatią tarczycową.

Cel opieki: Zmniejszenie dolegliwości.

Zadania pielęgniarki:�� poinformowanie pacjenta o konieczności systematycznego przyjmowa-

nia leków hamujących procesy autoimmunologiczne (steroidy, diuretyki) zgodnie z zaleceniami lekarza;

�� motywowanie pacjenta do wyeliminowania czynników nasilających do-legliwości (stres, palenie tytoniu bierne i czynne, wiatr, zadymione po-mieszczenia, nadmierne nasłonecznienie, nagła zmiana temperatury oto-czenia, odwodnienie, długa praca przy komputerze, szkła kontaktowe, intensywna praca gałek ocznych);

�� nauczenie pacjenta pielęgnacji oczu (stosowanie sztucznych łez, spanie na wysokich poduszkach, noszenie ciemnych okularów, stosowanie chłodzących maseczek i żeli do oczu).

Problem pielęgnacyjny: Nadmierna potliwość skóry.


Zadania pielęgniarki:�� wyjaśnienie pacjentowi związku nadmiernej potliwości z zaburzeniami

hormonalnymi;�� motywowanie pacjenta do eliminacji czynników nasilających dolegliwo-

ści (stres, zmęczenie, nieprawidłowa odzież, klimatyzacja, nadwaga);�� wskazanie sposobów eliminacji nadmiernej potliwości skóry (np. stoso-

wanie antyseptycznego i antybakteryjnego mydła i/lub żelu do kąpieli, codzienna zmiana ubrań i bielizny, codzienna kąpiel, zwłaszcza po wy-siłku fizycznym, unikanie ubrań z włókien syntetycznych, zapewnienie optymalnej temperatury otoczenia, zapobieganie przegrzewaniu po-mieszczeń).

Problem pielęgnacyjny: Brak wiedzy na temat leczenia jodem promienio-twórczym.

Cele opieki: Zwiększenie wiedzy na temat leczenia, przygotowanie chorego do terapii.

Zadania pielęgniarki:�� poinformowanie pacjenta o sposobie przygotowania się do terapii (zgło-

szenie się na czczo, zaprzestanie stosowania leków przeciwtarczyco-wych – tiamazol 5–7 dni przed leczeniem, PTU miesiąc przed leczeniem 131I; w przypadku leczenia ambulatoryjnego ograniczenie kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży przez pierwszy tydzień leczenia, wyklu-czenie ciąży u kobiet);


134

�� uprzedzenie pacjenta o konieczności planowania ciąży dopiero po 6–12 mies. od momentu zakończenia terapii oraz zgłaszania się na kontrolę w celu oznaczenia TSH po 3, 6 i 12 miesiącach, a następnie co rok;

�� zaproponowanie pacjentowi rozmowy z lekarzem prowadzącym na te-mat leczenia jodem promieniotwórczym.

Problem pielęgnacyjny: Przełom tarczycowy.

Cele opieki: Niedopuszczenie do powstania wstrząsu kardiogennego, za-pewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego.

Zadania pielęgniarki:�� ułożenie chorego w pozycji bezpiecznej;�� założenie kaniuli do żyły obwodowej;�� pobieranie krwi na badania biochemiczne co 12 godz.;�� ocena parametrów życiowych (RR, tętno, temperatura, oddech, stan

świadomości – za pomocą skali Glasgow);�� podłączenie kardiomonitora, wykonanie EKG;�� podanie tlenu przez wąsy tlenowe lub maskę z przepływem 2 l/min;�� założenie cewnika do pęcherza moczowego;�� kontrola diurezy godzinowej, ocena bilansu płynów;�� stałe monitorowanie temperatury ciała;�� zastosowanie fizykalnych metod obniżania temperatury ciała;�� obserwacja w kierunku zaburzeń psychotycznych.

6.1.2. Niedoczynność tarczycy

Jest to zespół objawów klinicznych wywołanych niedoborem HT.

Przyczyny niedoczynności tarczycy:�� przewlekłe autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy;�� podostre zapalenie tarczycy;�� poporodowe zapalenie tarczycy;�� całkowite lub subtotalne usunięcie tarczycy;�� radioterapia okolicy szyi i klatki piersiowej;�� przedawkowanie leków przeciw hormonom tarczycy;�� znaczny niedobór jodu w środowisku;�� ekspozycja na substancje wolotwórcze;�� niektóre leki (np. amiodaron, związki litu, fenytoina, nitroprusydek

sodu).

Objawy

Objawy podmiotowe:�� nadmierny przyrost masy ciała;


135

�� osłabienie, łatwe męczenie się, niska tolerancja wysiłku fizycznego, sen-ność, ogólne spowolnienie;

�� trudności z koncentracją uwagi, zaburzenia pamięci;�� uczucie chłodu;�� zaparcia.

Objawy przedmiotowe:�� skóra sucha, zimna, blada;�� obrzęk podskórny, tzw. obrzęk śluzowaty;�� suche, łamliwe włosy;�� zwolnienie czynności serca, osłabienie tętna, tendencja do spadków RR;�� ochrypły i matowy głos;�� spłycony i zwolniony oddech;�� obrzęk tkanek (zmniejszona diureza);�� spowolnienie mowy.

Diagnostyka


Badania laboratoryjne:�� stężenie TSH, fT3 (wolnej frakcji trójjodotyroniny) i fT4 (wolnej frakcji

tyroksyny) surowicy;�� stężenie przeciwciał tarczycowych;�� stężenie żelaza, hemoglobiny;�� morfologia, lipidogram;�� oznaczenie AST, LDH (dehydrogenazy mleczanowej) i CK (kinazy

kreatyninowej) w surowicy;�� oznaczenie elektrolitów.

Badania obrazowe:�� USG tarczycy i jamy brzusznej;�� rtg klatki piersiowej.

Wykonuje się również EKG.

Zadania pielęgniarki:

�� pobieranie krwi do badań laboratoryjnych;�� przygotowanie do badań;�� wykonanie EKG;�� pomiar RR, tętna, oddechu, temperatury;�� ocena stanu odżywienia;�� ocena stanu nawodnienia i obrzęków (pomiar masy ciała, bilans płynów,

ocena stanu skóry i błon śluzowych, dobowa ilość moczu).


136

Leczenie

Leczenie substytucyjne polega na podawaniu preparatów jodu. Oprócz tego stosuje się leki dodatkowe: przeciwdepresyjne, hipolipemiczne, przeciw za-parciom.

Profilaktyka

Profilaktyka drugo- i trzeciorzędowa polega na edukacji zdrowotnej pacjenta i motywowaniu go do:�� systematycznego przyjmowania preparatów jodu;�� zaprzestania palenia tytoniu;�� profilaktyki hiperlipidemii i niedokrwistości.


Problem pielęgnacyjny: Ospałość, znużenie, zmęczenie związane z obniże-niem podstawowej przemiany materii.


Zadania pielęgniarki:�� wyjaśnienie pacjentowi przyczyny znużenia;�� motywowanie pacjenta do eliminacji czynników nasilających zmęczenie

(pośpiech, stres, nadmierny wysiłek, nadmiar obowiązków, brak plano-wania pracy);

�� zachęcanie do robienia krótkich przerw w pracy, stosowania technik re-laksacyjnych, ćwiczeń oddechowych, systematycznej aktywności fizycz-nej (spacery, jazda na rowerze).

Problem pielęgnacyjny: Przewlekłe zaparcia i wzdęcia związane z wolną przemianą materii.

Cel opieki: Regulacja wypróżnień.

Zadania pielęgniarki:�� ocena nawyków żywieniowych chorego (ilość wypijanych płynów, czę-

stość i kaloryczność posiłków, ilość błonnika pokarmowego w posił-kach);

�� omówienie z pacjentem czynników nasilających zaparcia (zbyt niska po-daż płynów, nieprawidłowa dieta, brak aktywności fizycznej);

�� ocena stanu nawodnienia pacjenta (stan skóry i błon śluzowych, diureza, bilans płynów);

�� zapoznanie pacjenta z zasadami diety bogatobłonnikowej (otręby, chleb ziarnisty, jogurt, kefir, suszone morele, rodzynki, orzechy, nasiona, suro-we owoce i warzywa);


137

�� zalecenie pacjentowi zwiększenia ilości wypijanych płynów (1,5–2 l/dz.) i zwiększenia aktywności fizycznej.

Problem pielęgnacyjny: Przyrost masy ciała związany z wolną przemianą materii.

Cel opieki: Uzyskanie należnej masy ciała.

Zadania pielęgniarki:�� wyjaśnienie pacjentowi przyczyny wzrostu masy ciała;�� zaproponowanie pacjentowi konsultacji z dietetykiem w celu ustalenia

indywidualnej diety niskokalorycznej;�� zapoznanie pacjenta z zalecanymi technikami przyrządzania potraw

i z metodami ograniczania kaloryczności posiłków;�� nauczenie pacjenta korzystania z tabel kalorycznych i indeksu glike-

micznego;�� motywowanie pacjenta do prowadzenia dzienniczka samokontroli (po-

miar masy ciała raz w tygodniu, ilość i jakość spożywanych posiłków, kaloryczność, aktywność fizyczna);

�� zachęcenie pacjenta do zwiększenia aktywności fizycznej (pływanie, ta-niec, jazda na rowerze);

�� zalecenie pacjentowi zwiększenia ilości wypijanych płynów do 2 l/dz.


138

6.2. CukrzycaCukrzyca (diabetes mellitus) jest to grupa chorób metabolicznych charakte-ryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działa-nia insuliny. Obserwuje się stały wzrost zachorowań na cukrzycę (> 1%), szczególnie wśród osób w średnim wieku (45–64 lat).

Do czynników ryzyka wystąpienia cukrzycy należą:�� otyłość brzuszna (BMI > 25 kg/m2);�� palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu;�� rodzinne występowanie cukrzycy;�� mała aktywność fizyczna;�� przebyta cukrzyca ciężarnych;�� urodzenie dziecka o masie > 4 kg;�� nadciśnienie tętnicze;�� zaburzenia gospodarki lipidowej;�� wiek powyżej 45 lat;�� choroby układu krążenia.

Długotrwały przebieg choroby może spowodować nieodwracalne uszko-dzenie wielu narządów i układów, amputację kończyn dolnych, utratę wzro-ku, inwalidztwo fizyczne, społeczne i psychologiczne, a także znaczne obni-żenie jakości życia pacjentów.

Przyczyny cukrzycy:�� uszkodzenie komórek β wysp Langerhansa w trzustce;�� insulinooporność z niedoborem insuliny;�� choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki;�� endokrynopatie;�� leki lub substancje chemiczne;�� zakażenia wirusowe;�� zespoły genetyczne.

Objawy

Objawy hiperglikemii:�� wielomocz;�� wzmożone pragnienie;�� osłabienie i senność;�� utrata masy ciała (tylko w typie 1);�� skłonność do infekcji ropnych.

Powikłania ostre:�� kwasica i śpiączka ketonowa;�� nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna;


139

�� kwasica mleczanowa;�� hipoglikemia polekowa.

Powikłania przewlekłe mikroangiopatyczne:�� powikłania oczne (retinopatia, zaćma, jaskra);�� nefropatia cukrzycowa;�� neuropatia cukrzycowa;�� zespół stopy cukrzycowej.

Diagnostyka


Badania laboratoryjne:�� stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej;�� oznaczenie HbA1c (hemoglobiny glikowanej) w surowicy krwi;�� oznaczenie ciał ketonowych we krwi;�� badanie ogólne moczu (glukoza, ciała ketonowe).

Badania dodatkowe:�� lipidogram;�� stężenie albumin w moczu;�� oznaczenie mocznika, kreatyniny, elektrolitów;�� EKG, pomiar tętna na kończynach dolnych;�� ocena dna oka.

Próby czynnościowe:�� doustny test tolerancji glukozy (OGTT – oral glucose tolerance test);�� test dożylnego obciążenia glukozą;�� ocena wrażliwości na insulinę.

Kryteria rozpoznania zaburzeń glikemicznych

Stan przedcukrzycowy:�� nieprawidłowa glikemia na czczo – 5,6–6,9 mmol/l (100–125 mg/dl)

i/lub�� upośledzona tolerancja glukozy – glikemia w 120. min po doustnym ob-

ciążeniu 75 g glukozy – 7,8–11,0 mmol/l (140–199 mg/dl).

Cukrzyca:�� przygodna glikemia ≥ 11,1 mmol/l (200 mg/dl) z typowymi objawami

cukrzycy;�� dwukrotnie glikemia na czczo ≥ 7,0 mmol/l (126 mg/dl);�� glikemia w 120. min po doustnym obciążeniu 75 g glukozy ≥ 11,1 mmol/l

(200 mg/dl).


140

Leczenie

Leczenie cukrzycy obejmuje:�� dietę cukrzycową;�� wysiłek fizyczny;�� leczenie farmakologiczne (doustne leki hipoglikemizujące i/lub insuli-

na);�� edukację terapeutyczną.


�� pobieranie krwi do badań laboratoryjnych;�� wykonanie EKG;�� ocena RR, tętna, oddechu;�� pomiar masy ciała, ocena wskaźnika BMI;�� przygotowanie insuliny w pompie infuzyjnej;�� prowadzenie dobowej zbiórki moczu, ocena bilansu płynów;�� badanie czucia na stopach;�� badanie tętna na kończynach dolnych;�� pobieranie materiału na posiew z owrzodzenia stopy;�� opracowanie chirurgiczne ran na stopach w przebiegu zespołu stopy cu-

krzycowej.

Profilaktyka

Profilaktyka drugo- i trzeciorzędowa cukrzycy obejmuje następujące ele-menty:�� u osób z IGT (impaired glucose tolerance – upośledzona tolerancja glu-

kozy) i IFG (impaired fasting glucose – nieprawidłowa glikemia na czczo) badania w kierunku rozpoznania cukrzycy powtarzane co rok lub co 2 lata;

�� zapobieganie otyłości, nadciśnieniu tętniczemu, miażdżycy, infekcji dróg moczowych, chorobie wieńcowej serca, niewydolności nerek, osteo porozie;

�� zapobieganie infekcjom, szczepienia przeciwko WZW typu B (wiruso-wemu zapaleniu wątroby typu B) i przeciwko grypie;

�� utrzymanie należnej masy ciała;�� zrezygnowanie z palenia tytoniu i spożywania alkoholu;�� systematyczny, umiarkowany wysiłek fizyczny.


141


Problem pielęgnacyjny: Zaburzenia świadomości związane z hipoglike-mią.

Cele opieki: Zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa fizycznego, przywró-cenie prawidłowych wartości glikemii.

Zadania pielęgniarki:�� ułożenie pacjenta w pozycji bezpiecznej;�� zapewnienie drożności dróg oddechowych;�� założenie kaniuli do żyły obwodowej;�� pomiar glikemii glukometrem;�� podanie dożylnie 20% roztworu glukozy (0,2 g glukozy/kg mc.), a na-

stępnie podłączenie wlewu 10% roztworu glukozy – do momentu uzy-skania prawidłowych wartości glikemii;

�� w przypadku trudności z dostępem do żył – podanie domięśniowo 1 mg glukagonu, a w przypadku braku poprawy w ciągu 10 min (od momentu podania pierwszej dawki glukagonu) – podanie kolejnej dawki glukago-nu;

�� po odzyskaniu pełnej przytomności przez chorego podanie doustnie wę-glowodanów szybko wchłaniających się (słodka herbata, sok owocowy, coca-cola, mleko) oraz posiłku zawierającego węglowodany złożone (pieczywo, wędlina, ser, owoce, ziemniaki, mięso);

�� monitorowanie glikemii co 10–15 min przez pierwsze 2–3 godz. (indy-widualnie w zależności od stopnia hipoglikemii);

�� monitorowanie czynności życiowych pacjenta (stan świadomości, RR, tętno, oddech, reakcja źrenic na światło, bilans płynów);

�� pobranie krwi do badań laboratoryjnych (np. gazometria, stężenie elek-trolitów, mocznika, kreatyniny, glukozy);

�� pobranie moczu do badań laboratoryjnych (np. badanie ogólne, stężenie cukru i ciał ketonowych w moczu).

Problem pielęgnacyjny: Brak umiejętności wykonywania iniekcji insuliny.

Cele opieki: Nabycie przez pacjenta umiejętności wykonywania iniekcji in-suliny.

Zadania pielęgniarki:�� zapoznanie chorego z zasadami obsługi pena;�� zapoznanie chorego z zasadami wyboru i rotacji miejsc wkłucia (np. za-

sada zegara);�� zapoznanie chorego z techniką wykonywania iniekcji z uwzględnieniem

grubości tkanki podskórnej i planowanego wysiłku;�� wyjaśnienie pacjentowi konieczności przestrzegania zasad aseptyki i an-

tyseptyki;


142

�� zapoznanie pacjenta z zasadami przechowywania insuliny zapasowej i używanej na bieżąco (zapas w temp. 2–8°C, używana aktualnie w temp. pokojowej przez 30 dni);

�� asystowanie przy samodzielnym wykonywaniu iniekcji przez pacjenta;�� sprawdzenie wiedzy i umiejętności pacjenta.

Problem pielęgnacyjny: Brak wiedzy na temat diety cukrzycowej.

Cel opieki: Nabycie wiedzy na temat diety cukrzycowej.

Zadania pielęgniarki:�� zapoznanie pacjenta z zasadami stosowania IG (indeksu glikemicznego)

i WW (wymienników węglowodanowych);�� dostarczenie przykładowych zestawów posiłków;�� dostarczenie listy produktów przeciwwskazanych, dopuszczalnych

w ograniczonych ilościach i zalecanych w cukrzycy;�� zapoznanie z przeciwwskazanymi (smażenie, grillowanie, odgrzewanie,

rozgotowywanie) i zalecanymi technikami przyrządzania potraw (goto-wanie w wodzie i na parze, pieczenie, odparzanie w rękawach i folii alu-miniowej);

�� nauczenie chorego planowania dawek insuliny i dostosowywania ich do posiłków, aktywności fizycznej, stężenia cukru we krwi;

�� zaproponowanie konsultacji z dietetykiem w celu ustalenia tygodniowe-go jadłospisu;

�� sprawdzenie umiejętności obliczania kalorii i wymienników węglowo-danowych przez pacjenta.

Problem pielęgnacyjny: Brak umiejętności pielęgnacji stóp.

Cel opieki: Nabycie umiejętności pielęgnacji stóp.

Zadania pielęgniarki:�� zapoznanie pacjenta z zasadami codziennej pielęgnacji stóp (mycie pod

bieżącą wodą o temp. pokojowej, dokładne osuszanie, skracanie paznok-ci);

�� wyjaśnienie konieczności codziennej kontroli stóp, systematycznego na-wilżania skóry;

�� nauczenie właściwego zaopatrywania niewielkich ran (nie należy stoso-wać plastrów na uszkodzoną skórę);

�� zapoznanie z zasadami doboru obuwia (z tworzyw naturalnych, o za-okrąglonych przodach) i wkładek do butów (silikonowe, węglowe, orto-pedyczne, skórzane);

�� sprawdzenie wiedzy i umiejętności pacjenta.


143

Problem pielęgnacyjny: Nawracające infekcje układu moczowego.

Cel opieki: Niedopuszczenie do rozwoju infekcji układu moczowego.

Zadania pielęgniarki:�� wyjaśnienie pacjentowi związku między hiperglikemią i infekcją dróg

moczowych;�� wyjaśnienie pacjentowi konieczności utrzymania normoglikemii, syste-

matycznej samokontroli, przestrzegania diety cukrzycowej;�� poinformowanie o konieczności: zwiększenia ilości wypijanych płynów do 2 l na dobę, zwłaszcza

w sytuacji hiperglikemii i dodatkowej choroby, uwzględnienia w diecie produktów zakwaszających mocz (żurawina,

mięso, czarna porzeczka, owoce róży), przestrzegania zasad higieny osobistej (np. ziołowe płyny do higieny

intymnej), rozważenia zwiększenia dawek insuliny w przypadku współistnieją-

cej hiperglikemii, eliminacji czynników sprzyjających infekcji dróg moczowych

(np. nadwaga, brak ruchu, zaparcia, niska podaż płynów).

Problem pielęgnacyjny: Nawracające stany hipoglikemii w nocy.

Cel opieki: Uzyskanie normoglikemii w godzinach nocnych.

Zadania pielęgniarki:�� wykonanie profilu glikemii w czasie kilku kolejnych dni (przed posiłka-

mi, 2 godz. po posiłkach, o 22.00, 24.00, 3.00, 5.00);�� określenie kalorii i WW w spożywanych posiłkach, techniki wykonywa-

nia iniekcji insuliny przez pacjenta, długości stosowanych igieł;�� ocena sprawności penów (ewentualna wymiana sprzętu);�� określenie przyczyn hipoglikemii nocnej (zbyt wysokie dawki insuliny,

brak kolacji);�� określenie zapotrzebowania na insulinę w godzinach nocnych;�� korekta dawek insuliny wieczornej i nocnej oraz posiłków spożywanych

w godzinach popołudniowych i wieczornych (podwieczorek, I kolacja, II kolacja).

Pytania sprawdzające

1, Omówczynnikiryzykacukrzycy.2. Wymieńobjawyhiperglikemii.3. Zinterpretujwynikibadańlaboratoryjnych(glikemianaczczo,glikemia2godz.poposił-

ku,glikemiaprzygodna,HbA1c).


144

4. Omówkryteriarozpoznaniacukrzycynapodstawiebadańbiochemicznychkrwiiobja-wówklinicznych.

5. Wymieńpotencjalneproblemypielęgnacyjnezwiązanezdeficytemwiedzyiumiejętno-ścipacjentawzakresiesamoopieki.

6. Omówzakresedukacjichoregozcukrzycą.

Piśmiennictwo

1. Cavanaugh B.M.: Badania laboratoryjne i obrazowe dla pielęgniarek. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.

2. Herold G.: Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycy-ny i lekarzy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.

3. Jarząb B., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Nadczynność tarczycy. W: Cho-roby wewnętrzne (red. A. Szczeklik). Wydawnictwo Medycyna Prak-tyczna, Kraków 2005.

4. Jastrzębska H.: Choroba Gravesa-Basedowa. W: Choroby tarczycy (red. S. Zgliczyński). Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2001.

5. Kokot F.: Endokrynologia. W: Choroby wewnętrzne (red. F. Kokot). Wy-dawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.

6. Lewiński A.: Niedoczynność tarczycy. W: Choroby wewnętrzne (red. A. Szczeklik). Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.

7. Mróz A.: Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu moczowego. W: Podstawy pielęgniarstwa (B. Ślusarska i wsp.). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004.

8. Rosenthal S.M.: Choroby tarczycy. Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2005.

9. Sieradzki J.: Cukrzyca i zespół metaboliczny. W: Choroby wewnętrzne (red. A. Szczeklik). Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.

10. Szelachowska M.: Cukrzyca. W: Zarys chorób wewnętrznych dla studen-tów pielęgniarstwa (J. Daniluk i wsp.). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005.

11. Zarzycki W.: Choroby tarczycy. W: Zarys chorób wewnętrznych dla stu-dentów pielęgniarstwa (J. Daniluk i wsp.). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005.

12. Zgliczyńska-Widłak J.: Niedoczynność tarczycy. W: Choroby tarczycy (red. S. Zgliczyński). Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2001.


pielĘgnowanie pacjentów w wybranych chorobach …nursing.com.pl/plk/repetytoriumfragment.pdf ·...

Documents