PODRĘCZNIKI PRAWNICZE

Maria Magdalena Kenig-Witkowska • Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej

W sprzedaży:

A. Zieliński (red.)KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 7Komentarze Kodeksowe

J. Nowińska, P. CiochPOSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 3Wykłady Becka

E. Marszałkowska-Krześ (red.)POSTĘPOWANIE CYWILNEStudia Prawnicze

T. Ereciński (wprow.)POSTĘPOWANIE CYWILNE. ORZECZNICTWOZbiory Orzecznictwa Becka

E. Gniewek, P. MachnikowskiZARYS PRAWA CYWILNEGOStudia Prawnicze

KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 42Twoje Prawo

www.ksiegarnia.beck.pl

Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej

RedaktorProf. dr hab. Maria Magdalena Kenig-Witkowska

AutorzyProf. dr hab. Maria Magdalena Kenig-Witkowska

Profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Prawa i Administracji

Instytut Prawa Międzynarodowego Katedra Prawa Europejskiego

Prof. dr Adam ŁazowskiProfesor Prawa UE

Westminster Law School University of Westminster

Londyn

dr Rudolf OstrihanskyPartner kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak

6. wydanie

WYDAWNICTWO C. H.BECKWARSZAWA 2015

Poszczególne rozdziały napisali:

Maria Magdalena Kenig-Witkowska: I § 1–6; II; III (współautor)Adam Łazowski: I § 7; III (współautor); IV; V; wykazy literatury i stron in-

ternetowych do wszystkich rozdziałów, indeksRudolf Ostrihansky: VI; VII

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H.Beck 2015

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Marta ŚwierkDruk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-7387-4

ISBN e-book 978-83-255-7388-1

Spis treści

Wykaz skrótów ................................................................................................................. XIIIWykaz literatury ............................................................................................................... XVIIPrzedmowa ........................................................................................................................ XIX

Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające ..................................................................... 1

§ 1. Prawo Unii Europejskiej jako akademicka dyscyplina prawa ......................... 3 I. Rozwój autonomicznej dyscypliny prawa Unii Europejskiej .................. 3 II. Metody i narzędzia badawcze prawa Unii Europejskiej ......................... 6

§ 2. Historia procesu integracji europejskiej ............................................................ 11 I. Rada Europy .............................................................................................. 13 II. Powstanie i ewolucja Wspólnot Europejskich ......................................... 15

1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali ................................................... 152. Europejska Wspólnota Gospodarcza .................................................... 173. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) ......................... 184. Traktaty o połączeniu instytucji trzech Wspólnot Europejskich ........ 185. Jednolity Akt Europejski ...................................................................... 196. Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, Traktat

z Amsterdamu oraz Traktat z Nicei) ................................................... 207. Konwent Europejski i Traktat ustanawiający Konstytucję dla

Europy ................................................................................................... 258. Traktat zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat

ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktat z Lizbony) ........ 29

9. Charakter relacji między Traktatami o Unii Europejskiej i funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej oraz Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej ........................................................ 30

§ 3. Charakter prawny Unii Europejskiej ................................................................. 32 I. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa .............................. 32 II. Metoda wspólnotowa ................................................................................ 38

§ 4. Prawo Unii Europejskiej a prawo międzynarodowe ........................................ 41§ 5. Cele Unii Europejskiej ...................................................................................... 57§ 6. Członkostwo w Unii Europejskiej .................................................................... 60

I. Nabycie członkostwa w Unii Europejskiej .............................................. 60 II. Zawieszenie praw członkowskich w Unii Europejskiej .......................... 63 III. Ustanie członkostwa .................................................................................. 64

§ 7. Stowarzyszenie z Unią Europejską ................................................................... 66 I. Stowarzyszenia traktatowe ........................................................................ 67 II. Stowarzyszenia konstytucyjne .................................................................. 72

VI Spis treści

§ 8. Obywatelstwo Unii Europejskiej ....................................................................... 73 I. Charakter prawny obywatelstwa Unii Europejskiej................................. 75 II. Prawa obywateli Unii Europejskiej .......................................................... 77

Rozdział II. System instytucjonalny Unii Europejskiej ............................................. 79

§ 9. System instytucjonalny Unii Europejskiej ........................................................ 81§ 10. Rada Europejska ................................................................................................ 83

I. Ewolucja Rady Europejskiej ................................................................... 83 II. Skład i organizacja .................................................................................... 84 III. Funkcje ...................................................................................................... 87 IV. Podejmowanie decyzji .............................................................................. 89

§ 11. Parlament Europejski ......................................................................................... 91 I. Skład .......................................................................................................... 92 II. Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego ............................... 94 III. Funkcje Parlamentu Europejskiego ......................................................... 98

§ 12. Rada .................................................................................................................... 101 I. Skład i organizacja .................................................................................... 101 II. Zadania i kompetencje .............................................................................. 104 III. Podejmowanie decyzji .............................................................................. 106

1. Uwagi ogólne ........................................................................................ 1062. Głosowanie większością kwalifikowaną .............................................. 1083. Wymóg jednomyślności w Radzie ....................................................... 1094. Kompromis luksemburski i kompromis z Ioanniny ............................ 1095. Podejmowanie decyzji zwykłą większością głosów ........................... 110

§ 13. Komisja .............................................................................................................. 111 I. Skład i organizacja .................................................................................... 112 II. Kompetencje Komisji ................................................................................ 116 III. Podejmowanie decyzji .............................................................................. 121

§ 14. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ................................................... 122 I. Skład .......................................................................................................... 124 II. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości, Sądu oraz sądów

wyspecjalizowanych .................................................................................. 126 III. Procedura orzekania .................................................................................. 128

§ 15. Trybunał Obrachunkowy ................................................................................... 131 I. Skład i organizacja .................................................................................... 131 II. Zadania i kompetencje .............................................................................. 132 III. Sposób działania ........................................................................................ 133

§ 16. Organy doradcze Unii Europejskiej .................................................................. 133 I. Komitet Ekonomiczno-Społeczny ............................................................ 133

1. Skład i organizacja ............................................................................... 1332. Zadania i sposób działania ................................................................... 134

II. Komitet Regionów .................................................................................... 1351. Skład i organizacja ............................................................................... 1352. Zadania i sposób działania ................................................................... 135

§ 17. Instytucje finansowe .......................................................................................... 136 I. Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków

Centralnych ................................................................................................ 136 II. Europejski Bank Inwestycyjny ................................................................. 138

§ 18. Równowaga instytucjonalna .............................................................................. 139

VIISpis treści

Rozdział III. Źródła prawa Unii Europejskiej ........................................................... 143

§ 19. Zagadnienia wprowadzające .............................................................................. 144 I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 144 II. Pojęcie „źródła prawa Unii Europejskiej” ............................................... 145 III. Acquis Unii Europejskiej .......................................................................... 146 IV. Katalog i klasyfikacja źródeł prawa Unii Europejskiej ........................... 147 V. Problematyka hierarchii źródeł prawa w systemie prawnym

Unii Europejskiej ...................................................................................... 149§ 20. Prawo pierwotne ................................................................................................ 153

I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 153 II. Traktaty założycielskie Unii Europejskiej oraz Europejskiej

Wspólnoty Energii Atomowej .................................................................. 1531. Wykaz traktatów założycielskich oraz traktatów modyfikujących ..... 1532. Zakres przedmiotowy traktatów założycielskich ................................. 155

III. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej ......................................... 1561. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 1562. Zakres przedmiotowy Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej .. 1583. Zakres zastosowania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej .... 159

IV. Ogólne zasady prawa ................................................................................ 166 V. Prawo zwyczajowe .................................................................................... 168

§ 21. Prawo międzynarodowe publiczne jako źródło prawa Unii Europejskiej ....... 168 I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 168 II. Ius contrahendi Unii Europejskiej ........................................................... 169 III. Rodzaje umów zawieranych przez Unię Europejską oraz Europejską

Wspólnotę Energii Atomowej ................................................................... 173 IV. Inne umowy międzynarodowe będące źródłem prawa

Unii Europejskiej ...................................................................................... 175§ 22. Prawo pochodne Unii Europejskiej ................................................................... 175

I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 175 II. Akty prawne tworzone w ramach Unii Europejskiej oraz Europejskiej

Wspólnoty Energii Atomowej .................................................................. 1761. Katalog wiążących aktów prawa pochodnego – art. 288 TfUE ......... 1762. Rozporządzenia ..................................................................................... 1763. Dyrektywy ............................................................................................. 1824. Decyzje .................................................................................................. 190

III. Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa ............. 1941. Katalog aktów tworzonych w ramach Wspólnej Polityki

Zagranicznej i Bezpieczeństwa ............................................................ 1942. Charakter prawny aktów Wspólnej Polityki Zagranicznej

i Bezpieczeństwa .................................................................................. 1953. Ogólne wytyczne .................................................................................. 1954. Decyzje .................................................................................................. 196

IV. Akty prawa pochodnego w dotychczasowym III filarze Unii Europejskiej ...................................................................................... 1971. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 1972. Okres przejściowy przewidziany w Protokole Nr 36 do traktatów

założycielskich ...................................................................................... 1983. Decyzje ramowe ................................................................................... 199

§ 23. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej .......................... 201

VIII Spis treści

§ 24. Niewiążące akty prawa pochodnego ................................................................. 203§ 25. Akty prawa wewnętrznego ................................................................................ 204

Rozdział IV. Tworzenie prawa Unii Europejskiej ...................................................... 206

§ 26. Uwagi wprowadzające ....................................................................................... 207§ 27. Kompetencje Unii Europejskiej ........................................................................ 208

I. Zasada kompetencji powierzonych ........................................................... 208 II. Katalog kompetencji przyznanych Unii Europejskiej ............................. 209 III. Kompetencje dorozumiane – art. 352 TfUE oraz art. 203 TEWEA ...... 213

§ 28. Tworzenie prawa pierwotnego .......................................................................... 215 I. Tworzenie i modyfikacja traktatów założycielskich ................................ 215

1. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 2152. Zmiany traktatów założycielskich w trybie art. 48 TUE .................... 2163. Zmiany traktatów założycielskich za pośrednictwem traktatów

akcesyjnych ........................................................................................... 2184. Zmiany na podstawie procedur kładki ................................................. 219

II. Zawieranie traktatów akcesyjnych............................................................ 220§ 29. Procedury zawierania umów międzynarodowych przez Unię Europejską ...... 221

I. Uwagi wprowadzające .............................................................................. 221 II. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Unię

Europejską ................................................................................................. 221 III. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Europejską

Wspólnotę Energii Atomowej ................................................................... 223 IV. Publikacja i wejście w życie umów międzynarodowych zawieranych

przez Unię Europejską i Euratom ............................................................ 224§ 30. Procedury tworzenia wiążących aktów prawa pochodnego Unii

Europejskiej ........................................................................................................ 225 I. Uwagi wprowadzające .............................................................................. 225 II. Inicjatywa legislacyjna .............................................................................. 227 III. Wybór podstawy prawnej oraz rodzaju aktu prawnego .......................... 234 IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa aktu prawnego ................. 239 V. Procedury legislacyjne .............................................................................. 240

1. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 2402. Zwykła procedura ustawodawcza ........................................................ 2413. Specjalna procedura ustawodawcza ..................................................... 2454. Specjalna procedura ustawodawcza – budżet Unii Europejskiej ........ 2485. Procedura ustawodawcza bez udziału Parlamentu Europejskiego ...... 2506. Procedura komitologii........................................................................... 251

VI. Udział Rady Europejskiej w procedurach tworzenia prawa pochodnego ................................................................................................ 253

VII. Udział parlamentów narodowych w procesie tworzenia prawa pochodnego ................................................................................................ 256

VIII. Publikacja aktów prawnych i ich wejście w życie .................................. 2581. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 2582. Konsekwencje braku publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii

Europejskiej .......................................................................................... 259§ 31. Podejmowanie decyzji w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej

i Bezpieczeństwa ................................................................................................ 266 I. Uwagi ogólne ............................................................................................ 266

IXSpis treści

II. Inicjatywa .................................................................................................. 266 III. Wybór podstawy prawnej oraz instrumentu działania ............................. 267 IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa instrumentów Wspólnej

Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa ................................................... 267 V. Procedura decyzyjna w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej

i Bezpieczeństwa ....................................................................................... 268 VI. Publikacja i wejście w życie instrumentów Wspólnej Polityki

Zagranicznej i Bezpieczeństwa ................................................................. 268

Rozdział V. Stosowanie prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie wewnętrznej państw członkowskich ..................................................................................... 269

§ 32. Zagadnienia wprowadzające .............................................................................. 271§ 33. Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie krajowej ......... 275

I. Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej ...................................... 2751. Ewolucja zasady pierwszeństwa .......................................................... 2752. Zakres zastosowania zasady pierwszeństwa prawa Unii

Europejskiej .......................................................................................... 2793. Konsekwencje prawne zasady pierwszeństwa ..................................... 292

II. Zasada skutku bezpośredniego ................................................................. 2991. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 2992. Traktaty założycielskie ......................................................................... 3003. Rozporządzenia ..................................................................................... 3114. Dyrektywy ............................................................................................. 3145. Decyzje .................................................................................................. 3266. Umowy międzynarodowe oraz akty prawne wydane na ich

podstawie .............................................................................................. 328 III. Zasada skutku pośredniego ....................................................................... 335

1. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 3352. Podstawowe założenia zasady skutku pośredniego ............................. 336

IV. Zasada odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa Unii Europejskiej ........................................................................... 3411. Uwagi wprowadzające .......................................................................... 3412. Podstawowe założenia zasady odpowiedzialności państw

za naruszenie prawa Unii Europejskiej ............................................... 345§ 34. Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa ...................... 347§ 35. Zasady stosowania aktów prawnych dawnego III filaru Unii Europejskiej

na płaszczyźnie krajowej ................................................................................... 348

Rozdział VI. Sądowa kontrola przestrzegania prawa ............................................... 352

§ 36. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Sądu ................. 353§ 37. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu o naruszenie

zobowiązania ciążącego na mocy Traktatów .................................................... 355 I. Naruszenie zobowiązania ciążącego na mocy Traktatów ........................ 356

1. Ujęcie naruszenia zobowiązania .......................................................... 3562. Naruszenie zobowiązania przez brak wdrożenia prawa Unii

Europejskiej ......................................................................................... 3593. Okoliczności egzoneracyjne podnoszone przez państwa .................... 361

II. Postępowanie wszczęte przez Komisję .................................................... 3631. Postępowanie nieformalne .................................................................... 364

X Spis treści

2. Formalne postępowanie wyjaśniające .................................................. 3663. Postępowanie sądowe ........................................................................... 367

III. Postępowanie wszczęte przez państwo członkowskie ............................ 370 IV. Postępowanie w razie niewykonania wyroku Trybunału ........................ 371 V. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu odnośnie

do zobowiązań wynikających ze Statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego .......................................................................................... 375

§ 38. Skarga na nieważność aktu prawa pochodnego ............................................... 375 I. Strony w postępowaniu ............................................................................. 376

1. Podmioty uprawnione do składania skarg ........................................... 3762. Strony pozwane..................................................................................... 3783. Postanowienia dotyczące Europejskiego Banku Inwestycyjnego ....... 380

II. Podział kompetencji między Sąd oraz Trybunał Sprawiedliwości ......... 380 III. Przedmiot skargi ........................................................................................ 380

1. Rodzaje aktów prawnych podlegających zaskarżeniu ......................... 3802. Akty dotyczące skarżących bezpośrednio i indywidualnie ................. 382

IV. Przesłanki stwierdzenia nieważności ........................................................ 3871. Brak kompetencji .................................................................................. 3872. Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego ................................... 3873. Naruszenie prawa materialnego ........................................................... 3884. Nadużycie władzy ................................................................................. 389

V. Termin do wniesienia skargi ..................................................................... 389 VI. Skutek orzeczenia o nieważności ............................................................. 390

1. Konstytutywny charakter orzeczenia ................................................... 3902. Pozostawienie pewnych skutków nieważnego aktu w mocy.............. 391

VII. Zarzut bezprawności ................................................................................. 3921. Akcesoryjność zarzutu bezprawności ................................................... 3922. Zakres przedmiotowy zarzutu bezprawności ....................................... 3933. Skutki uznania zarzutu bezprawności .................................................. 394

§ 39. Skarga na bezczynność instytucji ..................................................................... 395 I. Strony w postępowaniu ............................................................................. 395 II. Przesłanki skargi ....................................................................................... 396

1. Rodzaje aktów, których niewydanie może być zaskarżone ................ 3962. Wezwanie instytucji do działania ......................................................... 397

III. Skutek orzeczenia o bezczynności ........................................................... 398§ 40. Skarga odszkodowawcza ................................................................................... 398

I. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej ........................ 399 II. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną działaniem

prawotwórczym ......................................................................................... 401 III. Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii Europejskiej i państw

członkowskich ........................................................................................... 402§ 41. Postępowanie odwoławcze ................................................................................ 403§ 42. Wydawanie opinii przez Trybunał Sprawiedliwości ........................................ 406

Rozdział VII. Współpraca sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości ....... 408

§ 43. Znaczenie pytań prejudycjalnych dla jednolitego stosowania prawa Unii Europejskiej ........................................................................................................ 410

§ 44. Pojęcie sądu państwa członkowskiego ............................................................. 412 I. Sądy powszechne ...................................................................................... 413

XISpis treści

II. Sądy administracyjne ................................................................................ 417 III. Sądy konstytucyjne ................................................................................... 419 IV. Sądy międzynarodowe .............................................................................. 419 V. Sądy arbitrażowe ....................................................................................... 420 VI. Sądy dyscyplinarne ................................................................................... 423 VII. Inne organy ................................................................................................ 425 VIII. Podsumowanie. Zadawanie pytań przez sądy i organy polskie .............. 426

§ 45. Obowiązek zadawania pytań prejudycjalnych .................................................. 428 I. Pojęcie sądu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu .................. 429 II. Doktryna acte éclairé................................................................................ 430 III. Doktryna acte clair ................................................................................... 433 IV. Skutek braku zadania pytania prejudycjalnego ........................................ 434

§ 46. Zakres pytań prejudycjalnych............................................................................ 438 I. Formułowanie pytań prejudycjalnych ...................................................... 438 II. Orzekanie o ważności aktów prawa pochodnego .................................... 441 III. Podstawy odmowy wydania orzeczenia wstępnego ................................ 444

§ 47. Proceduralne aspekty zadawania pytań przez sąd krajowy ............................. 447 I. Zawieszenie postępowania przed sądem krajowym ................................ 447 II. Kontrola zgodności z konstytucją krajową a zadawanie pytań

prejudycjalnych ......................................................................................... 450 III. Cofnięcie pytania prejudycjalnego ........................................................... 455 IV. Związanie sądu krajowego wytycznymi wyższej instancji ..................... 456 V. Ograniczenie możliwości podnoszenia zagadnień prawa unijnego

w II instancji ............................................................................................. 460§ 48. Postępowanie przed Trybunałem o wydanie orzeczenia wstępnego ............... 461§ 49. Moc prawna orzeczenia wstępnego .................................................................. 465

Indeks rzeczowy .............................................................................................................. 467

Wykaz skrótów

1. Źródła prawa

AWB ���������������������������������� Akt o wyborach bezpośrednichJAE ������������������������������������ Jednolity Akt Europejski (Dz�U� z 2004 r� Nr 90, poz� 864/6)KNZ ����������������������������������� Karta Narodów ZjednoczonychKPP UE ����������������������������� Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz�Urz� UE

C Nr 326 z 2012 r�, s� 391)KPT ������������������������������������ Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 23�5�1969 r�

(Dz�U� z 1990 r� Nr 74, poz� 439)KPTO ��������������������������������� Konwencja wiedeńska o prawie traktatów między państwami

a organizacjami międzynarodowymi albo organizacjami mię-dzynarodowymi

TEWEA ����������������������������� Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomo-wej

TEWG �������������������������������� Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę GospodarcząTEWWiS ���������������������������� Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i StaliTfUE ���������������������������������� Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz�Urz� UE

C Nr 326 z 2012 r�, s� 47)TUE ����������������������������������� Traktat o Unii Europejskiej (Dz�Urz� UE C Nr 326 z 2012 r�,

s� 13)Układ o EOG �������������������� Układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego

2. Organy, organizacje i instytucje

EBC ����������������������������������� Europejski Bank CentralnyEBI ������������������������������������� Europejski Bank InwestycyjnyEFTA ���������������������������������� Europejskie Stowarzyszenie Wolnego HandluEOG ����������������������������������� Europejski Obszar GospodarczyESBC ��������������������������������� Europejski System Banków CentralnychESDZ ��������������������������������� Europejska Służba Działań ZewnętrznychEWG ���������������������������������� Europejska Wspólnota GospodarczaEWWiS ������������������������������ Europejska Wspólnota Węgla i StaliMTS ����������������������������������� Międzynarodowy Trybunał SprawiedliwościOECD �������������������������������� Organizacja Współpracy Gospodarczej i RozwojuONZ ����������������������������������� Organizacja Narodów ZjednoczonychRB �������������������������������������� Rada Bezpieczeństwa ONZWTO ���������������������������������� Światowa Organizacja Handlu

XIV

3. Publikatory i czasopisma

AUwr ��������������������������������� Acta Universitatis WratislaviensisBiul� CE UW ��������������������� Biuletyn Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskie-

goCJEL ���������������������������������� Columbia Journal of European LawCMLRev� ��������������������������� Common Market Law ReviewDz�U� ���������������������������������� Dziennik UstawDz�Urz� ������������������������������ Dziennik UrzędowyEJIL ������������������������������������ European Journal of International LawELRev� ������������������������������� European Law ReviewEPL ������������������������������������ European Public LawEPS ������������������������������������ Europejski Przegląd SądowyGSP ������������������������������������ Gdańskie Studia PrawniczeICLQ ���������������������������������� International and Comparative Law QuarterlyJCMS ��������������������������������� Journal of Common Market StudiesJMWP �������������������������������� Jean Monnet Working PapersKPPubl� ������������������������������ Kwartalnik Prawa PublicznegoKSM ���������������������������������� Krakowskie Studia MiędzynarodoweLQR ����������������������������������� Law Quarterly ReviewOTK-A ������������������������������� Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – seria APal� ������������������������������������� PalestraPiP �������������������������������������� Państwo i PrawoPL ��������������������������������������� Przegląd LegislacyjnyPPE ������������������������������������ Przegląd Prawa EgzekucyjnegoPrz� Sejm� �������������������������� Przegląd SejmowyPS ��������������������������������������� Przegląd SądowyRej� ������������������������������������� Rejent SE �������������������������������������� Studia EuropejskieSM ������������������������������������� Sprawy MiędzynarodoweYEL ������������������������������������ Yearbook of European LawZb� Orz� ����������������������������� Zbiór OrzeczeńZN PSPE ��������������������������� Zeszyty Naukowe Podyplomowego Studium Prawa Europej-

skiego

Wykaz skrótów

XV

4. Inne

AKP ����������������������������������� Afryka, Karaiby, PacyfikEWP ����������������������������������� Europejska Współpraca PolitycznaKBWE ������������������������������� Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w EuropieNr ��������������������������������������� numerorz� ������������������������������������� orzeczeniepost� ����������������������������������� postanowieniepoz� ������������������������������������ pozycjaPWBiS ������������������������������� Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i SprawiedliwościUE �������������������������������������� Unia EuropejskaUGW ���������������������������������� Unia Gospodarcza i WalutowaWPZiB ������������������������������� Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwawyr� ������������������������������������ wyrokz� ���������������������������������������� zeszyt

Wykaz skrótów

Wykaz literatury

1. Wykaz podręczników i komentarzy

M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, wyd. 5, Warszawa 2011.A. Arnull, The European Union and its Court of Justice, wyd. 2, Oxford 2006.A. Dashwood, M. Dougan, B. Rodger, E. Spaventa, D. Wyatt, Wyatt & Dashwood’s European

Union Law, wyd. 5, London and Portland, Oregon 2011.J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej, wyd. 2, Warszawa 2010.J. Barcz (red.), Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, wyd. 1, Warszawa 2011.C. Barnard, The Substantive Law of the EU – The Four Freedoms, wyd. 3, Oxford 2010.D. Chalmers, G. Davis, G. Monti, European Union Law. Text and Materials, wyd. 2, Cam-

bridge 2010.P. Craig, G. de Búrca, EU Law. Text, Cases and Materials, wyd. 5, Oxford 2011.P. Craig, G. de Búrca (red.), The Evolution of EU Law, wyd. 2, Oxford 2011.T. C. Hartley, The Foundations of European Union Law, wyd. 5, Oxford 2010. A. Kaczorowska, European Union Law, wyd. 2, London 2011.K. Lenaerts, D. Arts, I. Maselis, R. Bray (red.), Procedural Law of the European Union,

wyd. 2, London 2006.K. Lenaerts, P. van Nuffel, R. Bray (red.), Constitutional Law of the European Union,

wyd. 3, London 2006.A. Łazowski (red.), A. Łabędzka, M. Szpunar, Prawo Unii Europejskiej. Testy. Kazusy.

Tablice, wyd. 5, Warszawa 2011.N. Nugent, The Government and Politics of the European Union, wyd. 7 poprawione,

London 2010.J. Steiner, L. Woods, Textbook on EC Law, wyd. 10, Oxford 2009.H. Wallace, M. Pollack, A. Young (red.), Policy-Making in the European Union, wyd. 6,

Oxford 2010.S. Weatherill, Cases & Materials on EC Law, wyd. 9, Oxford 2010.

2. Zbiory dokumentów i orzeczeń

J. Barcz (red.), Podstawy prawne Unii Europejskiej. Wybór dokumentów, wyd. 3, Warszawa 2011.

Przedmowa

Zamysł napisania podręcznika z zakresu prawa instytucjonalnego Unii Euro-pejskiej, którego szóste wydanie oddajemy do rąk Czytelników, powstał w Ka-tedrze Prawa Europejskiego, na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Naszym celem było przedstawienie prawa instytucjonalnego Unii Europejskiej w pełnym jego obrazie. Dokonując wyboru zagadnień do przygoto-wywanego podręcznika, braliśmy pod uwagę ich praktyczne znaczenie dla systemu funkcjonowania Unii Europejskiej.

Przygotowując poszczególne części podręcznika za radą Profesora Eugeniusza Piontka, przyjęliśmy konwencję przedstawiania omawianej tematyki tam, gdzie to było możliwe, z perspektywy orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W związku z powyższym, poza tradycyjnymi odesłaniami do orzecz-nictwa, Czytelnik znajdzie w tekście fragmenty wybranych wyroków, każdorazo-wo poprzedzone opisem stanu faktycznego. Tłumaczenia tekstów orzeczeń sprzed akcesji Polski do Unii Europejskiej zaczerpnęliśmy z dwóch dostępnych na rynku zbiorów orzecznictwa, za każdym razem podając źródło oraz tam, gdzie to było możliwe – Autora tłumaczenia. W przypadku wyroków wydanych po 1.5.2004 r. korzystaliśmy z tłumaczeń oficjalnych zawartych w Zbiorze Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości. Zawsze, gdy odwoływaliśmy się do przykładów orzeczeń Try-bunału Sprawiedliwości UE oraz aktów prawa pochodnego przyjęliśmy zasadę podawania oryginalnych tytułów w języku polskim, a gdzie to nie było możliwe – te kstów w języku angielskim lub francuskim.

Przy pracach nad szóstym wydaniem podręcznika priorytetem autorów była aktualizacja materiału, w tym uwzględnienie najnowszych zmian instytucjonal-nych oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Podręcznik został pomyślany przede wszystkim jako pomoc dla studentów, którzy specjalizują się w prawie Unii Europejskiej. Mamy nadzieję, że będzie on również użyteczny dla uczestników studiów podyplomowych oraz prawników-prak-tyków i wszystkich Czytelników zainteresowanych Unią Europejską. Każdy rozdział poprzedzony jest rozbudowanym wykazem literatury, co – jak mamy nadzieję – będzie pomocne przy dalszych studiach w zakresie prawa Unii Europejskiej. Siłą