premchand+ +hamkhurma

108

Upload: bunty84singh

Post on 21-Feb-2017

253 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Premchand+ +hamkhurma

ू���ू���ू���ू������� �� ��

����� ��� �

Page 2: Premchand+ +hamkhurma

2

����� ब������ ब������ ब������ ब�

����� ��� ������ ��� ������ ��� ������ ��� �: : : : 3

Page 3: Premchand+ +hamkhurma

3

Page 4: Premchand+ +hamkhurma

4

����� ��� ������ ��� ������ ��� ������ ��� �

��� ��

���� � ���� ���� � ���� ���� � ���� ���� � ���� �� � � �� !"� �#� � $%&� �' ���!( )�!� * � � �

! �� ����� �' $+ � ,� -म/� 0 �! �/ � , ��! � 1�� � � � � � 2!�( � 3/�� &4 � �� ��! �5��5�5 �# !� �� -म/� / �' 6 * ��5��5!& &� �! /# �( !7 � �8� !�( �� � * , 9� � ! �� :��� �����! ;! �5��5!& ��5� �#&� �� <� ः& ��! � ,� * � 2�5��5!& �/ � 3/�� 9>!� * � -�>! �� ����( @�7 �' ! �� � �� �A�B C�DE � F �� 9�� � ,� �! ,� �GH * 2 � / � �I� �! ��� )�� � , �J � D �#� !� �� :���& /��� * * -K ��'� $��� � *3/� �! -म/� &!� � ��+7 � 0� � %�� �� �! )�� � � � � *�� ��� ��� �/ �! ,� � / � 3/� �! # �!* � � � * -�! :� � L�& �� ��� ��! � /)�! �# !� � )� 9� � ��� 4 � � � * �I��& �� ��� �! !� �� ,�,� # �J ;! ��! � ��! � � � * � �*:����! �!�� � 8��� � 3/�� �5��5!& %5 �7 ;! �CM�7 � 2 � 2� �� �/�! >! � , N� �!�� � )%! ��! � $� � / � � � � � � � 2� 8�+ �J :�� ;! ,� ��� �� � $�� � � � � � 2 � �6-�& � 8��� � � �� � �� 2 � N� ��( %5 �7 �' O�P!�7 � 2��� � !� N� ,� &!% �F� Q#+ �# 8�� !� N� JL�� � � -JL� �;! ���� � �� !�( N�� $��� �! �%� %5 �( � F N� � ! # -�� ���& � <� � N )� ���# 9� )��3ः��7 �' � 2 ��&�� ��! � N�� �B H, ���' �� ��� -�-�� )��&� N� ;! �N � D 9�! �! !� N� #� # )��� � �& �! !� �� 9�� � � � � 2 *-�� � ,� �93�)�� %8� � -��! �3�� � F ;! ,� 2 ��G/ � �#8-�&�5� ����, �ँ� � ��, 3� ! ��&, /5& �!-�! �!& �&! �+ ;! �#�— L F :� :�ः8! -�S&!�� !

Page 5: Premchand+ +hamkhurma

5

-�S&!� � �T��! �! �J� ;! �#� ��—K�, $� � *:�ः8! ���N $9, &�!(% �9,� $� $/ /�� � �/! � � 2$��?

���N—�� /�� �1 &# 9��' ��! U� ��(�� * �

-�S&!�-(�!& �* 2) < $��# ��! �( ��(�? $/ $ ! � � ��� >��>!(�� ��� � �+ �� �' &�!(! �'� ��:�X'� � � Y� �B& �Z8 �! )��� � � �H

���N—��� �1 /! U� ��! � N� �� � 0!"! /�� � 4� �!(� �#&� � &# �� ��� �' &!(!7 � ��� � ��� � 2 � � � �4�ँ &� �5 � �!( ��)�ः�&� N� )� <� �)�! �G� �N � 6 � �:��� �� �0�5� O� N?

-�S&!�—�/�5� 3� � 9��� �$�!& � ;! O� � ��#&� �� ��� �� -��� 3/�� � 9�� �� �! OX �! �( �� 4$/ <� �!/#� �)�� �G� ;! �-�! �I[ 9� �5� � ��(�� � � 2� ;! �& � )� �# 7 �# ��� ��5�7 � 9I&�% �# � ! � * � ����' &�!(!7 � <� /�5 �#& � )� �# ��2 * -�-�� 3��& �� � � �$& �� �1 �� ��� �' &�!(!7 � � � �4 ��� � �!� %� � *�3�� �$ � � ! $/ �' ः��� � � D ;! �( �& N�� 9� * 2�I� �' 0�� � /�5 �2 * , /�5 -�X/ �( �#& � 3/��# �� � 4!#/�!� �' \& 5 � 9ः&�� �!& �2 � � * , ���& �( �#& � 3/� � *�! �� �# �� / �J�! -O�! ��� )�� �!& �� � ! &/ * � * Y�2 � D 9� ]0� � -�! �* , )� )��7 � �U �& ��� *

���N �# <�� �)�! &�!(! � � ��� � �I& � �-%�#� �$� �#�—�!, � �+ ��)�ः�& �5 � -X�#�4 6 , -� <� �G� �N � $� � O� -� �#F ः��� � �# �� ?

-�S&!�—�^��� &# ��(� O�7)� �� ��� $/ �( ���_ &�!(X � / !� ��� � 4

���N—��� -X�#� �$� - ! $�� �� &�!(! � � ��#F ��� )�� �# &# �1 � �(3/,� � , /! ���! &ः�'� �! ��5� 6

Page 6: Premchand+ +hamkhurma

6

-�S&!� � �( �]0 � 8�+ 3/��# �!� -�! �` !� N� �, ���N � �N7 � � )�� ;! �#�� 2 � �—-��� &�!(! � /# � 2)�ः� �1� � :���& -�D ��5� � , ���# ��� �! :��� <�� �! �� � :�� � )� ��� �// �! ;! �#F �` U� � ��� 2 * � � ��3�, ��! !_� �C��� � �G� �' ]X�& ��! F �# � � � �O� ��� )�� �*—

�/!& ! �� �!C��7 �' /+ ��!( ��! F �� ��!( *��& C��� � ���/� �!(/ �'-�� � /# � �N � ��! * 2 ���& � � ! �� &� ��(� � /&� �B ���7� * �6 H , �� a�7 !�& � � � 4� ! -�> �� * , �� �� !�& � � ! ��! �� �4 4 , �� 0�� !�& � � 4� ! 5 �� -� # /�� ��(� � )� ���# -��� �$�!& � 6 � �4 4��9� �0! � $& �7� �� &�� -�DE �� &7 �# /�& � ;! � 4��& � � ! 3/� &!� ��9� 9���' �! F�� !��! U� � �4�� �!� �#& �� 4 , �� � �/5� � ��� �#�! U� �3��! ��& � � ��4 , ��� &!� 9��� &�@�� � ��9� � 9M%� !�& � � ! � � � � 4�� �! -�� ��(� �!&� �

-�S&!� � �+ �!/#� � 9�!& �`(� � � 2 /� # ��#� � , &# ���N � ��� —��� �5� X!�� �� * , C��� � ��! �ः� ��� � �

-�S&!�—/����, �1�# �I& -%�#� � )� �� �!( * 4&�!(! O�7 � ��� �! �(� ��5 /�� �! <� �( � ः� � �$& �� �� -म/� &�!(! �#&� &# ��� �#& �( &�� !#0� * � �-��!7 � �� �# /&�� ��(� &# ��� ��(� ��� P!�#8 D� 2 � �&# D�� � (,� ��� �' ��#�� � ��� � ) �� � -�%/ � * � � 2&�!(� �' � )� /� � /�� � $� �5* � � � 6, �( ��b �!�! �� �� 5/ !�( �� �F )L�! ���N2 6 4 , $� �! Ic�& � )�X �� � � � 4$/ �' ः��� � ��� ���& �# -��( �5!& -3I&�! �!� �' �/!-& �' �� � -�� �# �G� �! � ���� �! �5 � -� &� �! * � � �4 6���& �1 �( &� N�, -� � /)�! �7 � -� &� �! �N � � ��ः& N � ! �� ��� �� �� ��� �� �� ��� ��^� � � � � � � � � �4)�� �� � �� & �-3I&�! �I� ��(�* 4 �5 6, �!( /��� U� ��(�� , � ! � -�� �# ;! -��� �!( /N �# �G� �! � ��� �! 4 �

Page 7: Premchand+ +hamkhurma

7

�5 � 6 ($� �( $�) �B H, � &# 0!"! :��! �! �5 4 6 (/#� ��) < N��! �JE � F �G� � &!( ��& �! !#� �7 � ,� ;! * � � � 290X �$� $� 9�� &1 � D %�� �# � ��(�� � , 9�� X* �� � �! � �

�� ���! -�S&!� 0��� �' &!% ��� � � ���N� � � , /# ��� ���� � �N� N� � �, ��� :�// � �5� )�% N )� /� � � ����# )��� �& �' >� � ! �# /&� �* , &# ���# C�� �5! )�� ��(� D#+&� ��� ���7� � _�� � �� 6 -��� �1� �!" )��—��!�� ��� � , �� I�� &# �'3/, )� $� �� �&!�� �� *-�� 3/^� � !� �� $��# -U� ��(� ��5� )� /# !ः& �X � � � � *�/! $ !� � � �B8# � U! �$ �� * � *H

-�S&!�----� &# �! � ��� � �5� /�& �5 )� �1 �+�� 4 6 � -�+� )�O�&7 � ��� �!� �# � � ! ��(� ��5� � D -�Y � ��! )�� � ��B � �5 & $ �� �� �1 <� ��5� �#& � )� � � 2 � * � *H� �+ � �+ �� �! ��& �5 � ;! ��� -/� &� ����! 4 � � �6 6���!"F �3�� �! ��& �5 � � 6

���N—/� �B H, %G!( � ��� ��( �� �#& �� -� /! � *���& � �8�! ��& �! $9,� $� /�& � )� � � 4 � ��! �C�&�& ;! ��&I B�!ः&� � �!�0 �� �� ���& ��B H H4 ��!: 0 �d�� ��(� � ��&� -� �!( $� C��� � &�� �� � 4/# / ��)��B $� -�� �! �& �� � � �H 4 , ��� /�B &� �! Ic� �� � *H , $�� �ँ�� ec� �# /b ;! ��� -��� U� )��!��� � ���!� $� -�2 � � O� �� � � � 2 �

-�S&!� � �#ः& �' �&7 �# ���! �! �J� ;! �+� ��/�� � � �#�� � �-���N, � &��# O� �# � �� *? �� ��Y , &� ��& �# -�� O� �� �# -�� $�:��7 � �f&�& X&� � � � � � � 2�' �:��� L�( �� -�� $�:��7 � &!(� � �%� ��8 )�2 � � � � �4 � ��� G&� �g O� N� ��0 ,� �)�� � X�'! 3/�� �! 4 � �0�� � �#F �!#� 2 -��� ! � N� � ! ���' 3/�� � �( � 2$> )���#ः&� ��� �!(� �# �� N� $��# )�&� :��� ��5� �G�7 � �� &�� $�:��7 � !G�� �� $� /�& � )� 6 � � � *4

Page 8: Premchand+ +hamkhurma

8

-X�&5� ,� �+ $��� N � ! $�� )�&� <� � /# /�& 2 � � * ��7 )� � )�� �f� � �:��� �*?

���N 0�X�� $��� N�, ��1 � )� 9� Oh /#� �&/ �* , ���� -K-X!/ �1� )X/5� �� �� ���7� X��9� * �� �� i -3I&�! )�� �#�� �—-�D �� �� :�� )� 4 �-�� �# 7 � �+� � � � -�+ �� )�� � ;! $� U� �G� �' U�F � � 4� D � � D �! � � � , � ! 9�� &# ��� �'3/, )� $� �� �# 7 �# )�&� �+ ��� ��5�� 3/��# $�� �#F &f�� 6 � 2 ��� ू� � �� & /f� $��' ��( �#� �( � $� /�& � )� 4 � � � * � *��� f�� �!� 3�! � �Z8! )���5 �� * � � � 4 � /� ���# $�� �-म/� 0� -K-�& �! ,&!/ � &# %!�9, /� $� �G�� *9��� �! �B> &# ��� O� �� �# � ]:��� $��# ू� H � � �� �N >#� �+ � � �

�� &�! �!( � � �#-&�� :��8 &� -�S&!� /��� �' &!% &�& !�� �� 9�� ���7� �! �J�� � � � —a� �� N�� 2 � , a��5 ��5�! N�, � ! �G�� %�� � �%�! �! ��5 � :�� N� ��#��---�/!&, �G� �' U�F �!� $�� ��(�� # �� 9� 4 �)�O�&7 � ��� ��� ��(� )�� N &�� �! )�� 9� � � �<� �0�5& � )� �G� � :�, �! ,� ����& ��� �# &�! �5 � * � � * 6ू� � ��� �1�# ��� � � � ��j�& N�, ��� ��F N ;! *- ! �F # 0��& $& )� �1�# ��� �G�! ��� � %� ��3�� �#& &# � �C�& �!& )� ��j�& 9��# ��& �� � ! 4 � *-� ू� �' �5!& �!( :� �7 � ]�� �#&� /&� �� �� �3�, � � � * � � %#8# � 3/��' � -� &� �!3ः&� )�� �!& N� $/* 4 9�� U� )��!�� �#& �5 � �� ��&� �6 -��& ���7� &� �! /� � � � � �:��� �( ;! ��� �/� Y-�/ �! L�Y �, ‘ू� �# /� ��5� �# �)� -�S&!� -� �G� � $:�� �# � ;! �f� � )X�F, ��� )�� � -� )��� � /��� �' / � ��' ��(� !�( &# �!( � 2 �9� �!�& �$X �! � � � ?

���N—-�S&!�, �1�# �I& -X�#� � )� &�� �� * ��0��� �' &� �! �' �� & �' 3/��# &�, �5� /�& �# )� �

Page 9: Premchand+ +hamkhurma

9

&̂ �!( )���� �� ू� � -�� �! :�� � )� �/0 &̂ �! 4 � � * �)��� ;! � ��( � �! �� ;! - ! &̂ �! �)%0 �� �& � � ��# &# �#� &�� U� � 9� )बः� �#F � )�� N � ��(�� O� &��# ��(� ��5� )� -� ��( � /�� �� & �!(� $ � �*? 9� Oh &̂ �!( � �!�& �� ��5� �+�' �' O� ��& �! �� ��

9� �&7 �# ���! -�S&!� �F � D �0��� �# �� �B� H, �!�! ��( ��& !� )� ू� 9� �&� � � �# 0!"! �$X �! � �� �9��(� �&7 � $X&� !"� �# �� ���N � -��� �93�)�� 2 ��^��( ;! ��& Oh �#�� �—:�ः8! !�, �5� �#� �#, -U� � ���&! � 9� �! � ���& �# D#+#� $K $/ &��# �P!� � * ��' �! �! ��� �� ,� �/! � !� �� �B��� !& �* 2 � � * 24 H �� & �kX $� � �

-�S&!�—9� Oh $� �1 �$X �'3/,� �� � $�� � �4)%! :��5 � 9� \h 5 � �� &# -�� ��� �' &!X !�( � , 6 � �;! -�S&!� ��� ->! � �)��6 � � 2 � -K �!�& �+ !�� # ��(� � ���5� O� �#� !� N� /� ->! e�� �$&# �X-&� � � � ��0��� �! �J � K! ��&� �! � �!(�� �/ 9�ZJ �! * � � Y:���, ���# -�� ��� � � :�� ;! � D �#�& � , -�� � � � � ���! � �� �� � 2 � �

��5 -�S&!� ��! � �$30/ !_� � ��1 /& N� � 2 � � �$�F �� ��& N� �� U� ��� �� �! �� N ;! # � � �-U� ��& /#!# �! � N� � ! ����� 9C��! <� /� N )� ��! � �+ � �+ !_� U� ��� ��� �! :��0 �� � � � � � � ��!& N� ���� �( � -म0� �:�/7 � &�(� ��� ;! -म/� � � � 2 2 2&�/�� ;! &0 �$�!& � )���� N� /� &� :�� �/ ! Y � � �3/�� N�, �� -�� � -म30�& � ��&P!0 !�� � 2 � & N� � ! ��� � � �9�&�� � �� �� ��� �% ���! � <� �P!� � )��! �! � � � Y � � �,� �X'� � � &��! �!� N ;! ��� !�& N� 9�!& � 6 2 � � ��� ��� �G/5� N� )��� ��0 �' ��� � N�� ���� 9� 9f� � � �� )���� N ;! :�0/ U� � D 9� )�ः� � � �$ N )� � � �

Page 10: Premchand+ +hamkhurma

10

3/� ��0 �' >� � ! �# /&� �� ��� � �# !�& N� 3/� � � �/�� � � � �' >� � ! N�� 2 �6 , $�F ���& �G)+�7 � �#� �X!#I& �! )�� N� 9�� �! U� �N �X �!� � 9!� N� � � � , � ! )�ः�& -�DE N�, �� � /� )�� �$ � D !"�� �� 4� :��� $���

:�ः8! -�S&!� �# )�&�7 � �fX& N�� ��)�� � N �)� �#F ��� &���% �� �# ;! ��� � &��� � � ��� � � 2/�� -� 9�� % �5� �&�% � U� ���! � N� � � � � � � � � � �&���& �# �� ! �& N�� � ��& �� �! �� N � ! -� � �&� ��( ��(� � F N�� ���7� J� :�� N )� & � )�� � ��& 0#!7 �! � �# /,, ��( � �! � 9�� ��! � !F� $0� �� 2 � � ���!(ू�� ��� ���# �F �!� � -��� 9��G&� �+�' ू� � � � � ः& �� �J N� 9�� ��� � )� -�S&!� �# 9� ��( � � � * � � � ��!� � �#F ,&!/ � �# ू� �' &�(� �! �� & :��/ !� � 2 � � N� ���� ��� �' �/A � 3��X ू� �' &� �! U� � �-�S&!� � �� :U/ �( �� N� ;! Oh�� l-% Oh� �#�7 � 2�&#-)�&� U� �$ �!&� N� O�7)� ू� -म/� &�(� �� � � � � ��/! $0�-:�0/ �# �� N�� ��5 ���N ���� �( � �-�S&!� � �N �` �!& N� � �, ;! �#�7 � ���� ��j�& �# �� 2N�� �#F <�� �& � N�, /# ,�-�5�! � :�, �J !�� ���N � � �-� � ू� � )�� � �!3ः&� �!& N� � ! �5)� ���# ��5� Y � � � 2 � � �N )� �&��& -�S&!� � �# �� � ;! ��7 ,�� * -�5�! �# 2m�! �!& �� 9�:�, �� �U� -�� ���& �# /)�� * � ! ��(� )�� N� �� ��� � )%!� � 3/�� :��� �' �!�! U� � 2 � ��^��� � �# ��� -�� 9k���� �' Q)+�6 &f� �! !�� N��� � ���+7 �( �!* -���' �\[:��& � �U! N )� &5 �#F �� ����! ��� ��!(ू�� �# -�S&!� � ��0� �! � � ! �! �! � � ���� 9� �\�:��& �#� ��� � ����� �3�� �' N�� � � 2$� �/ � �9��� $��� N� � �! /� ���� �!& Y�/� 9�� )� -�S&!� �' :�ः�& �#F ]�&���� �!� -�� � ��&�� :���� �� U� � N )� � -�S&!� � ���� ����n � �

Page 11: Premchand+ +hamkhurma

11

���0� � �&� � �!& �#� ��(� �!� � 9�� # �! �G�� � �! -�S&!� � &�\%' )��� )�� �!& N� - �! ��� �' �X& �#�7 ��9�7 � &#�% U/ � N� �&#� * 2 � � � � -)�&�# ���' �X& �$ �!&� �� �� �G� <� N )� - ! ���N ��& &# � * � � ��� & /f� ��� �7 � :�X� �� �! �&� � ! � ���' � � * � �)%&!& � �F� N� �

$/ U� /� -�S&!� � -�� 9!� 0)�! )�� &# ���N � � � �� C�� ��� -K-�ः& )�O�& ��� �! �(� �� )�� �� � *�D�& N /� # � ��� �!& )� -� -�S&!� �! :�, / � � � ���( �! !� �� � ! � ���' �!%& N� )� ��� -�S&!� * � �� ��� 9!� � �/ !�� �� N� ��� �� � � � � N )� - ! &� P!X�!# � /�! � �:�� �# &# ू� !#� � � � � � -!�! /� � � � � �� ! -�S&!� � ,� � ���� ��� 9!� �ः&)�� N 3/��# ��#F &!]�� )L ��(� ��&� N�� ���N ��� :�0/ ;! >� �� �5� )�X N� ��1 � )� -� � �+& � ;! �+�! !� � � � � � � * � ��� �� -� ���# �#F /� � ��5� � F )� � -�� �� 4��� �!� O�7 � m�!( ू� � �G�! ��� �' �#:�� �!"� � � � 6��B � ! � �#& �( -�� Q! �! $� ;! �#8H � � � � -�&�5� �&! ��>-�� ��+ ���� � , �� ��!(ू�� ��� � �G�&�� �' � �&!X ! � � ,� 9� Oh ��� )��� � /# �)%�& �# !�( N� *��� ��� �!� ��)�� �� �U� &# ��� $& )� ��(� �!( * ��� �!�& �&X��� � �9� � �# /, �# �1�# �3�� ��I � ��1� � � )%! I�� $& ��(� -�S&!� -�� � � �9!�! ��8 � ;! O� &e/� � )� <� �# /� &# )%! �! 2 * � � �:�, L5 � �!�� �' / �# �� � ! 9� ���& � ��C�� � /� � � 2ू� �' m�!(� -m�!( �!& �0!# � ��� $ �� &# � &�� � � �;�� !X �# � ;! ��� -�� -�� � � �� ��!(ू�� � 2 ���� �! �J �& �!& )���� )��� * � 2 � �

Page 12: Premchand+ +hamkhurma

12

�5�! ��

��� �!( �� ���� �!( �� ���� �!( �� ���� �!( �� �****

�� ��!(ू�� ��� -�S&!� �� :�� �!�5� � �#ः&7 � � 2N ;! ���( 9C��!� , &�o � ;! ,// � :��/ � - ! �� � ��! XG)��& � !�& N &# �J U� � N� ���7� -�� �#ः& � � � � � ��!�5 � �' 3/�� � �( � -�S&!� �# -��� �8( � :�, ��&�� 2 � ��! :�� N - ! # �# �!� U� 3/�� !�& &# �8 � � � � ��! ��� �&� � ! 3/�� � � % � �'� � � � , �� ��� �B� H, �� � ���' � �$3�!( ����& � N� )� �8� � , �� &̂ �! ः& �� � &/ �0 �' 4 � � ��* , ��� 0!"! ��( �!�� -�S&!� � U� 9�� �O� � � �)�� N � ! 9� �� �# $/ �B� �!� ��& �� N� 9� ��� � � �H� ���7�2 � ��& U� �� �! �( N� ;! -�D �� -म/ �� � � ���J N� 9�� &��(� &/ �$�!& � �3j�� �' �0!7 � ��� * � � � Y � 2C �! �� �! )�� N� �! -O� 9�� �� ��!(ू�� �O� � �)���5 N�, �� U! �!�7 �� ��� ��B U & �' �N �$ � H�!&� N�, �#F )�� <� � /& )� UL� ! � �G� � -��� �>K � �/ �! � ��& �#� 9� Xp�3/�7 � ���# �! ��! � �!)��� � � 2 --0�/ �� )�� N� �! !#/ -�ः��� # ��� /� � * ��ः�� �# /� �!& ;! !ः& � 3/&� $��� ���' �/ �� � � 2 ��5!& ��&� �, �! :��0 �� �!& ;! $�� � ��% ः�' �!� � 2 & � Oh �$ �!& )� �� !(�7 � �ः& �! �5 �( �!�j0 !�� � �6

# ��� ��!(ू�� -�S&!� �' -म3/�& �# 3/f�& � � �)��!& �' :� �7 � ��& N ;! �! ���# ��1�! �! U� � � � ��� N � ! �5)� ���' -��� /� � -0�/ �8( ू� � :�, � � � � � �6��&�� �! �� N 9�:�� � , �/�5! N�, O�7)� ���# �� ��! � 2<� �#��!, ��!", ���! ;! -���-� & ��� ��(� :�� ���& N ;! �5�! ��! � # -��� �+�' �' ��( )�� ��(� � 2��& N� 9�� ��� � )� �+�' -�S&!� �' �/A � �$)X� � � � ��# ���# -म0� X!�� ;! )���( �' N#+�6 2 -N#+� &�(� �( �� N� ;! �� 9���� ���& �! )X!&� -C&�& �#� � � 2

Page 13: Premchand+ +hamkhurma

13

�� N� �! ��! �' /�B�(� ;! ��!� �M)X� � ��� N� � � H)� <�� ���� ��!" �+�' $/ &� ��� � ��( $��� ;! � � 2/� �U� # 3� �! �!� )��� &�!(� � /&� N� &# ���� � 2;!& � /5� �2 �� � �� �!7 &� a� C�D&� N�� �5f�� � * � � 2 -�5f�� �#�7 ,�-�5�! � $:�� /! N� 9>! ,� �� � �#�7 � �&#� � � � � � -)�&� U� �#� � � N�� # ��� ��!(ू�� ��� 9� :�)J� � �� �I& �!3��% N � ! -�� �+ �8 �' 3�%P!� � �/�5! � � � � � �!�& /# �G/ � �#� � �9� 9� � � � ��� �7 � ���& � � �� D -�/ �! ��& N� �

9� ��( � ��� -� � �! � N� /� ��� U�#��� Y � � 29�ZJ �J& &# �&��& �#� � &� �' O� �� ��� -��� * � ��8( �' ��( �� F�F � �! � � � �? O� �5�! Q! ��(� �� � ! /� *��� �!�! �# Q!�7 �# : �& &# �� � �5� �# /&� -� ��( � � �)�� �� & �!� $ � N� �� ��� � -�S&!� �# �/�5! � � �)�� N -� � � D �� � ;! ���� �54 � 6, �! /�&� � �-/� &� 9� / �! �# -�� �j/ � �! �#� -�S&!� � U� �ः&�( /)�! � 2 2 � *�' N�, # � � �! :�� N� )� � ���� !3ः��& � �� � 2 �4 ,� U� � -� �!" � �� ��� � &5-� �!�� 9� �& �# 6 �U� �/5! �! :�� N� &�P!�B �# !�( N��� �X-&� $/ �� * H��� �# �#��! ��! :��( )� -�S&!� F�F �# � � ;! *)��� �� � ��( :�� ��& �� � � 4

/� )��� �!* � -U! �!I& �! C�/�( : ! �+�� , ��( �� �� ��� � �$� ��!���( �' /� � $0 �0�)�� �# !� N � � �� ��! :��( &# ��� )�� �! <�� �#8 � �� )� ��� �# � � ����ँ & � �! �� ;! �D+ ��! : ! �+� ��� ��#� �#� � � �N )� �! U�&!-��! ,� �# �� &�� �G�!-��!, ��� -K--�P!� 9>!-�>! � $�! 9�ZJ �# �� � �� O� �$� O� �$? -� �! �I� ��& )%!& � )� -�S&!� F�F �# �* * , ��� ��� �� �� ��� �' � ��& �# �� �� ��! � �� � �� � � � * � � 2-��! ��! �# ��� �� ��!(ू�� �' �� � ��!( -!� � � � ����! N�� ;! ���(� � 9�!! N )� �8( �' ��( /�B &� � H

Page 14: Premchand+ +hamkhurma

14

/f� � /, -�D �� # �!� ���& �' ;!& N�� ;! ��(* � -j�� � &�� �!3�� ;! �8( �' �� �� � �!� ���& � � � � ���� )�� � U! � , N� 2 � �, � ! /� � ���7� -�S&!� �# ,� �! � ���� � �� :�� N ��� Oh � ���' � >� � ! N� )� 2 � � ��!( �8( �' ��( �# &#� � ���(� � �#� ��!( �JE � F -�� m�!( � � *�8( � �& �! !�( N� )� �X-&� ��! � �� ��! ����� � � 2 � 6��& �( &# �B � &# �#� �+ �� # ��!( -�S&!� �# -�� � � � �H��� ��1� � � N�� ;! � D &# � �# �� -��� �8( �# � � � � �! 0!� -0! !#� � � ;! ू� U� �� � /5� �0! � /j� �� �! ��'� ��, ��� �!�7 � -!�� 9��! � �� � :�� � � 2 � ���# !#� �' &� � N�� ,� �G�)��� � -� �# �� -��� �� � 3�% 9&� :���6 � � -�!�q, �� 3/_ � �� ��&* � �6 —��& ���� U� �#� /& !�� &�� Q! �' �T)L�B 9�ZJE �# ���� � � � H�� 1� /� � � � -�S&!� �' X/A )���& �! U�&!� —��! -X�#� )�� / !� N� ू� � UF ��� �# 9� �& � � �9��! � ��'� � �$, � ! �5)� � �& ��5 ���N �' 6 �0��� ��� N� ;! ���N �' �&7 �# ��� � �� ��& � � �$� N� �, �� � �#F �G� � !� �� �B 9&� -��H M �$ )� /! � �� � �0!7 0��7 �! /!( �#�! ;! �( �5!& � � �-3I&�! �! �( N�� ���N � 3�% 9&� �� N )� ��5 � �-�S&!� �' :��& � D LB L#� ��5� �#&� �� # P!%� �' H * �&!% 1� � , �� 9��' ,� ��(� 4 -�� �& �# �� ��!(ू�� � �F�9& ��1 :�� N ;! Q!-U! � 9�� �! �#�!� �� �$ 2N�

/� 9� ��� �' ��! ��f� � ���� &# ����n � � � 2 �6:��0� �� & �� ;!& 9�ZJE �# ��� � ! )��� � �#F 9�/ � 2 �� �� �+� �X-&� ,� �G/ � ;!& $&� � F )���� �(� ���# ��& �( �!( ;!&7 � � ���� � � —�#, �5q� $ ��� -� ���� �� & /f� �#� � $�� /&� �� � *

�5q� ,� ॄsq� N�� �!� ��� ,� � 3�� N� ���' ��( �&� �! � � F N� /# )��� -म/� �\&! � O�� N� �#�7 � �� � 2 � �

Page 15: Premchand+ +hamkhurma

15

:��B H-�� � �+#�� �( � !�& N ;! �� �/ )�� �# /� �)L& /� 2 � � � ��\&! �� /& &# �5q� &��F � � � Q!�!�! ू� � �� ��( � � �$&� ;! �#�7 � !072 -:��0 �' �& �� &� �$ �!&��� 2���� �#�7 �3��7 � �� �/ �' ��j�& �# �� N�� �5q� # � 2 t,� ]!(� Q!� �' �+�' N� ;! ��( U� ,� ��5�( / � � � 2� F N� � ! )X&!&� :���& ��(����, /5�-�/�� �-:�0/ ;! �!)�� -0�/ ;!& N�� ��� $& �( &�� ;!&7 � ��� � � —�8 /K, -U� �� � �� � ���# �#� $� /& �� �/� �8�! � 2 *��� XG!� ू� �# -&P!�& �Q�� � 26 , � + ;! �� � DE�8 � ��� �! )���6 , $)�ः&-$)�ः& ��� &� ����� �!( � � �3�+)��B �� H �(�� /� )�� �! ��n ���� &# ू� � a� 6 � � � 2�#� �(� ;! 9�! � ��� � —&� �# �8 /K.� -�DE �5 �4 6

;!&7 � /�� /�� 2 $��� �� -�S&!/ �#�#�&� ;! ू��

� �#� �i�� � �' �$ �!&� -���--�� Q!�#3�>!(�� 3�% �5q� � �!� ��� �#�7 ��:��7 � �& �#� � 2 2 � � � �

�5q� –m�!( ू�� , a��#�7 � O� & �� !O�� � � 2 � * ?

ू��:���& : !( � F $�/ � / � )��� � 2 -�� ���.�! � 2&# �� -!�� �� � :�� � � 2 �

�5q� –m�!( .<�� �&� �!72 .&� /! �J &# �J#� � -� * ��&K &��# � ��! ��� :��( � � � *

ू�� - �D � �5D# ��� .� �+� ��)�ः�& �5 4 6 (!#�!) ��,)�� U!$& �* , � �� 3/_ ��4 * � 6 ?

�5q� –m�!(,/! )���# i`� �# � � -U� �� �& � � 4 ��&� �5 � �� -�S&!� � :�ः�& �/# � D �� � � #�� 15J � � *6� * ,)��� -��� � �� ��v+ %�� ��� � * *

ू�� -��� &̂ �!2 �� � Q� �O�! 6 2 ? &̂ �!( �& �� �� 2�7,� ! ��,�#F �1 �� /:�� � ,� �� � :�� :�� � � �B 2 � � � � H��� ,,� �� � :�, �� �J��/ �# � /_ &7 �!( 3/3�� � � � � �6�%� �# /, )%! �1 �!� � -%�#� � !�� � � �

�5q�-m�!(, �O� ���' � –���' �& �!&� �#� �2 �5 -w&!� � �!: / <� � )�� �# �� ��)�� ��(� )� # &̂ �!(

Page 16: Premchand+ +hamkhurma

16

��j�& � �!� � ���# �5� /�&� �5 � �� -�� Q!� �# 7 2 * � � �4 6�# �!-2��& � , ��� )� -ॆ&!� �# - ! �:�� � )��� � � * 2 ���j�& � &# ू� � � * � �

ू�� - m�!( , -� 9��&7 �!C d� ��(� $& � � �� /�5 4 * � 6)� ����# �1� ��j�& �� $/ �! �!� �# � � * � , �� �1 �&# ,� ,� )�� �8� �5U! �# /& � ;! �B ��! �( ��(� * H�#&� � - !� �� �I�&! �#&� &# -� &� ��! 2 ...!� � �#& � ��� ���# ��# )� ��7 � 8�& �� $& � � m�!(� � � � � 4 �5q�, �1 �/ �� ��� 9� 8��8#� �! <� ः� $& � )� � � *&�� O� �� � ! -%�#�� 6 , )�� �^�I& ��� ��� *

��B -U� ��( �& �# !�( N�� )� ��5 ���ू�� H 2 (ू� � � �UF) ��! � �3�� � ,� ���# ��& �( �5q� � U� Q5Q8 � 2 � � � 6:��� �( ;! ू� � U� 1� � 8 a�7 � a�5 �7D :��� � � � ����ू�� � $& �( � � –ू� &�U� ��� ��� �# ��� <�� � � *�&7 �! &��# ���� ��'� O�7�! $ �?

9&� ��� N )� ू� � ��! �ँ�� �# �� %& ��� � Y�� a� ���� � �� ;! �5q� � U� -)�ः& � ���' ,� _ �( � � � � � � 6����� -� �#�7 ��&3/! �# ��� )� &/� ��! O� :�� ���

���ू�� –�& 3�% 9&�� N� )� -U� �#F �# Qv8 � , � �,��5 ���N &�!(% �� N�� � �1� ;! ��� �& �# !�( N�� � � 2-��, &�!(! � ��( j�� � 3/ब :D+ � &# ���#� �� 2 �)� �1 &# ��5 -ॆ&!� 9!� 9� � � �� U� �ः&)�� ��(� ��5� �#& �� # ��� P!%� �श( � �3�� �#��� �� �� 9&�� �� � � 2 � �4 4�& � �# 7 � ��& + �� )��� �� /� �>! ��#� �# ! � �: ! �+�-� &� ��� �^��5 )� ��! Q! � F�F �# � � � � 2 �6,F�F �# � � � �� �� F�F�#� O� �#F )�f�� � �*? ;!)%! ���# /!"!& �( O� � F�F �#� �'* � ? �5/-�J # �!&�( ��(�� , �!� � � � ���# �&F �%!& � ��(� �G &# � *� D �5�( �� ! �& �� � � � !�& �( �6 6* � 2 � 4 , � �A � ��� �& ��( �* , D5 & –C �! ��& �( ��(� &# -� ���# � M � �8 � )� � � � *���F F�F �#�! �O�5 � ��� <�� �3�! 2 � –�! �' �&7 �! *

Page 17: Premchand+ +hamkhurma

17

��'� ��(� �!� �)��� �#� , -� !/� -� �%& �# ># L�7� ���6 -��� �& ��& �!#� �1 &^�! 9�!#� � 2 � –>#� � �I& -%�#� � ��$� ����! ��5 ��� ू�� ��! �� � ;! �5q� � �� � � � � 6�! �� –�� � D?��&� N� )� � �� �# 7 � ��L %�� � � *��* ,�# -� �� ��J �!K� ू� � %& 6 � � Y –��!& � �5q� �# ��� � � � � �� �! �5� ���, ��� !"��!7 � �#� :�� ;! �#�( � � � � –�� 6��J �$ � ;! �# �� ?

�5q� – 9� :�JF�7 � ��5 -ॆ&!� � �� ��J �# � � 6� ! ���, 9� ���5� ��! � &5̂ �! N#+� �! &� �!�� )�� � � � �&# O�, &̂ �!( ��F �� ��� �! ��f� � &̂ �! ��#� �# � � 2 � �/� �' ��! �L !�(� � ;! ��(� ��5� ��� � O� O� �8� 2 24 -DB8 �' �� � � O�5 -� &# � �# �� �5� �' � -� $/ �( � H * 6 4-ॆ&!� �# �� �& :�� U/&�2 � �5 � ��# �� �/ $& ��6 � � * ू�� - (����!) -�D !�� �(:�, � �� )�f� �� Fd! /� � � �- ! &�� $/ �' �#F �& ��( &#)%! &���U� � �#�5 � �� � 6

�5q� –�� � � �#�# �� , � D � &̂ �!( $:�� &# ��( �� 49&� �( :�� �5 � )� ू�6 � .....

ू�� -(�& �8�!) -�D :�3�� &# ��5 � � �3vL�& /� � � 6� ���! � � & �!_ � )� �!( �!�!& U5� /K� �3vL& � � 6/� � &��# �#� ��! !O� � ��� &� �!( ���� �#&�� &# �5� � * �JE� ��&��

-U� �#�7 �3��B /� U!�! �� � �#� ��� N�� )� H �$��� � )%! � %F �'� ��5 ���ू� � �� �' �� � -��� ��� � �� �ः& �# /� �!&� �� -�� �� ��! � �M )� � � * ��#�! � U� �!/ !�&�� )� ू� � �G� � �B� � � )� �! � � 2 � �H 4� �� �� �! )%� �#��# &�! �� �{� ;! ��� %� �( � * * 2 2 �O� �*? ��(� � )� � � & #!( � ;! � �&�� #!( �* 4 �(� �5 � 6�O� –K �5!& �!( ��� �!� ��(�� �B � �i( � � H 4 –:��� ��(� �5 6O� �1 �G�!(� -��!( �!� � � ;! � �1� �3ः��7 � � * 2 � ���+ ���� �' $�& �� * , <�� � !& �+�'� * , -U� ��( ��(� � F � ! $�� � :�8JE 2 –�M! �#& �* , &ः �! /&� � &#�% $& �2 � �4 4 ,

Page 18: Premchand+ +hamkhurma

18

�!/9�7 � U� <�� ���A � �# �� ;! <�� �( � � �&� �# �! 2 �� �� m�! �!& �* , �� -> �# � � �� � � 4

9��(� -��� � # !(� ू� � /� �!&� N��� �#�&� N�� � � �&# !/� �� ! ू� -��� ��:�//� � ���'�&7 � |�� � � � � 2��(� �&� N� � �M� � ���# �� !}� �' �#:�� �!&� N�� �$/ /� ��� �� )� -�S&!� F�F �# � � &# /� � %5 �( � � � 24� ����� ��5 ���ू�� e�5 �( Q! � $� ��� ��� ���� 6 2 � � �����n /)�! �'� ��5 ��� ��! �� � �! �� N� !#/ &� � � * � ���& N� �, � ! �� ���ँ& �!& N� �� � �' /�� � � � ������ ��&��& ��� &# �� �� &�� �� /# � D ���N � �� � �N, ��� � – K �ः& ��� �! )��� �� ��! �# ��5� � N� � , )� � 9� � �+� �&� �! !� �5 � ���� � -��� ��� �' 4 6 �&�%�' �!� ��! $� &# ������ �� /# ���7� )�� # � � � �� N )�� ��5 -�S&!� � ���& �!� ��� 9)�� �� # &# � � 2��>! ! � � < 9>! ���' �� � ��� �!� –�!� �ः�!&� � F ू� � ��! � $��� ;! �ः�!�! �#�(� � � � 2 –O�7 ू�� , $/ &# �& %5 8 ���

ू� � �� ���! ����! �! 1� :��� � , � ! �5q� �#�(-�! U�L %5 8 � � <�� U� )� O� �#F �+�', ��~ �! )%���

ू� � �/& � , /��)��� � � -/K &� �# 7 �'�� � �?�1� �& ��1#�� �

U / –(/! �/�� � �� �) ��(� –��(� )�f� � �' �& ��(� �� *��, ���� �J��/ �#& � � � � � � � 4 ,��� )�� � ��j�& �#&� �( � 2��(���� /!� �! >�� &# �� ��P!�B ��� � H -��� k� �&� � � � ! �� �! �( O�5 � /� ���7 /! U� �! � ��(� � 24 6�#&� � �� � �� � ��/ �J �* � � ?

�5q� � / � )�� � – UU� &� �� & JE� ��&� �#� �� ����� �J��/ �#& �� �! �( ��B ��#� � � � � �4 H ,��(� � �� �� � 2 –�!� )�� ���, ��� � �N �G! �! !�& �� � &# -�� ���� � � � � �4 4Q!� �+2 � -2 � ` �!&� �5 �B � D ��! �( ��(� �#&� � �5D&� �5 6 6 6H

Page 19: Premchand+ +hamkhurma

19

&# ��& � !#�� 4 - � ;!&7 � �� �( � �� !#� 4 2 – � &# 2�:�� � �� �� ���* � �

UU� – ;! O�� #� �:�� -�� ��~ �( � � � N� &# � �N�� �* , �! �� �� &# 9� ��~ �' &!% a� �J�! U� � ��5 � � � � 6� -� $/ �( ��#� , ��5 -�S&!� �' :�ः�& /! �� �& %� * �� &# !�� � -��� O� & �� L�(� � (�ः�!�!)9��' ��j�& �&# � �� � ;! �6 �! !� � ��( � :�, �(�� * � � -� � �!& �� /� � & �� !�� �% � �#� � 4 ,&̂ �! �& /&� � � 4 , � ! ��&� �5 �B � ��� �( )��� �& � /� $& � �<� 6 H � * �$��� � �#F O� ��j�&� �!� �! &# ��� /� /�& � � � � � � *O� )��� �# -��� �L�' U!( �+� � )� � b � %� � � �� * 2 2 2�� �#F �+ ���! � �+ �� * ��5!& � * ,�+ 9f� � � /� ��� * ���j�& �( � �!� ,&# O� �� ��� >� �G�& �# ��! �8� � 2�:��� ,� �� ,� �� �+ � ;! ू� /�� �f�� � ः& 2 � � � * � �4�5f�7 � �� ू� �# UU� �' �� �& :���& �� ! /!(�� � 2� ! �� -�� � � D � #� ��'� �B �5� � H q� � / � )��� – ��(� UU�, &� ��5 -�S&!� �! �L /f� �! !�( �#� �1 �5� ���5� � )� ���# ू� � ���� ��j�& � � ��� ;! �5�! ��~ * � � * 2 �� �+ %ब �� 2 � *

UU� –�5q�, -� �� � �� K 6 ? ��j�& ��(� �� �!& �� * : �� )� �+ -म/��B �� � *� H , ��3��� � ��(2 , �!�� ��� ��(� �!& � �� � ! -� &# �#�7 �� �#F ��3�� ��(� �� -� O� �5̀ �#�! 2 � �4j�� �! � -�� �& � � )� ��( �!� �' :��& �( ��(� �� 2 � � * � *8��8#� � �� :���� ��& �� � ��( j�� � ��D� � � � * � 4)� ू� � /# &ः �! U/� N� # ��� � 2 � �/ �!� �!7 &� � �� Y � * �L�( � &# <� $��� � �� � ��5 �4 � �6 6

ू� � -��� U / � �ः�!�! �& �!& �( ��1 :�� � � � �N )� �P!�& ��(� �� /� �� �ः�!&� � &# /!"! �#F � �#F * * *$ � &� �� #���' \& 5 � -�/ ���! ���� /&� N� 4 � �)� �!�q �! �' /#* � UU� �' �& &�! �' &!� ��� � �U � 2 ��� �O�–�O� �#�! ���' &!% &�� � �� � ! �5q� �# �

Page 20: Premchand+ +hamkhurma

20

C��� � ��'� � $�, �#�(-� O� ��&� �# UU� U9� -U� �$� N� �, ���G� 9�� � D U� 3/ब� -�/�5! ��(� )��� ���( �& �' &!� � U� 15JE �# � ��1 &# ��'� ��(� $&� � )� ���T� �-��� ू� �' &ः �! � �N <� ��� )�� �# �� �

UU�– &̂ � ��'� �( � $� &# 9�� O� 9�/ ���� 2 � ��& &̂ �! U9� �� �1� �� !� N� ;! U� �� !% �!� � � � � �� :�, # ��5 -�S&!� � ��B � � , �� - ! &5��# -� �U� � � �H 4��'� � $� &# -��� &ः �� ! �B U/#� � , ��7 O� / � �& �� � � � 4- ! � ��! 15JE �# � &# # /!"! &� �! U/ � � 2 � 2 �, � ��--/-�� 9&� &# �� )� � �& 15JE ��2 � � *

�5q� ��#� �# �� ;! ू� � �� � $)�ः& � ,� $� � � � �6:���( ;! ���' a�7 � a�K �' 1)+� ��� � ��� UU� � � � ����� � ��! �! ��� �' �� ��& ���! � \& � ��5�! � � ��� F� # �B � �JE ;! �5q� � ���!H � � ’/! &� ��(� !��, � 4-U� $�� ‘-�� ��! � ��( $���� $9� � -�� ��! � � 2 2 2 ���� —‘�# ��& � ू� �5��5!& �� ��5 ,� �\& � # �5��5!&� � � * � � 24 6��B /&� �H * . /� �� /I� U! �#F �5�! &�! &/ !O�5� � � 6

&��! ��

���������������� ��5 -�S&!� !&-U! �! 8 ���& !� � e�52 � � 6-2 � -�� �

9!�7 ;! �� �#��7 �! G! �!& k�5� � 6-2 ��� )�� ;! �/�5& �#& /&� !G�� ���K �! G! �!� � �� /� ���T� &!(� � � � ����5K �# �#�� �!" )�� &# &��� �& /! )���' ू� � � �&f�� 858 /� � -�� �$ � ! /� ���T� �#� )� � � � �� 4-��� �G� � :�� -�� -!��7 � �5� ��(� �! ��& &# � � � � �6-�� U� !% �# � � !& &# )��� &!� �8( � � , ��� �#& �( ��/!( �, ��+ ��� ;! �93�)���!� ! �# -�� �#ः&7 �' � �&!% !"� )��� ��� ��� :�ः8! �/!(�� ��� .,.,�.,�.��.� ���B �3�� � ,� �'� ��� :���& $� I��& �$��� N H � �;! P!%� �' �# :��7 � �+� ����n !�& N� ���T� /� � � � � �

Page 21: Premchand+ +hamkhurma

21

-�S&!� � 9!� ;! �� �! �!��� �#��' &/ �/ ���� &7 � � � 2�+ �� � , ;! %!��� -$� �!( /:�� � �&�9� !)�, ;! � ��1 -�� ��� ���� ��31�� �1 :���& ��!& � F )� � � � � ���! ��!� $� /� �C�� �I� � 9� �! !B �# -�� � 2 * � � � �H3/^� :��� $� /# 3���� �! ��� �!� �1 ��� �/ �� � � � � 2 � � �� �&�� ��#�� � �# �3f� � ���# �9� %� ��152 � �4 6 � -�S&!� ��'���� �' �&7 �! �88 �# ��, &� )�� � ��� � ��)ब� -� )�� ;! �� �#�! �� )� -�D � 5� �$� 9� ��! � ,� 9���( -/� � ��� �!� �' I )�� /)�! 2 ���', �'� ��� � 9��# ��� )�� ;! �$C �& � ��� � ��� %!�� ;! -�S&!� �� –�� ���N � �G�&�� �! � �/ >��� ���N /� �� ��� �� �� �� * � � 4 , -�S&!� ��� ��#ः&7 � N� ���# ��& �( �+� �/#�� � ��% )�� ;! 2 � � � � ��5D-O�7 /�� O� 9!� � 2 4 ?

-�S&!� � �/�� � � / � )�� � �� –9!� � $� �! �� � 2/)�! �! �� �5 � ;! $� /�& 6 � � )� � i�����'� $��� 4 2��(� �5 � 9� � � $��' 3���&� � �5D� $� �5 )� 9� �! 6 62 2 � � ��! � $� �!( ��� �! ��& � � ��(�� * 2 � � 4

���N �' �^����!P!�7 � :�, /!"!( N )� # 9� �&�!(� � �!(�� �7 �� �� ��!(ू�� %G!� ��� �� �� 2 ��# /� O�72 � )� ��� �� � #� ����� -/�& N� � # /� –K- ��o � 3/� -�S&!� �# %� N � 9�:�� ��� �#��! � � �/ � )�� –-�S&!�, &� /�& �# )� &̂ �! �! �� � �1�# � � �����n �* , � ! �& � � )� -U� �! �!(� �#� �! :�, �I& � * � � ��3/! �# � � !"�� ;! �� �4 � * � � ��� �!� � :�� &�! �5 � ! � � � * 6�#��� &G! �!� -U� 9� &�!(� � ,�:�� �!(� �#�! 2���� �J� ��3�� ��(� ��1&, �5��5!& 9� /� � )� ��!( :�!�& � 9� -/�� �# /! U� &�C �& ��5�� �' � � �� 6�^���� ��(� ��*

��5 -�S&!� � ���' ��� ���� �' ;! ��� 9��� � �� �� ��! -��� ���C��7 �! �� �#& � < :�ः8! � �

Page 22: Premchand+ +hamkhurma

22

$!.��.��� � �G�&�� �! ���� �)�� �G�5%C�!��� N ;! � � � �6 �!"&�, $�K -/�& � ,��! � ��! � �-3e&/�� � ��1 � � � 2 �/& N� ��� �/��� ;! 9���' I��& � -U� &� -�S&!� � � � ��# /! U� �)%�& � N� � ! /� ���T� 9� -/�� �' � �&/ �/ �� �' &# �)L&/� �D� �+ ;! %!�� � �� –:�ः8! -�S&!� �1 &��! ���& � :���& ��!& � F� � �� 9�� � � � � 4&!� �' ,� &/ �/ �� & /f� �� �!� N� $�� �1 % �& � � � � � � ��( ;! �1 �:�� �^��� � )� $� 9� �! -/�� �# �!( � * � ��:�ः�& � 2 ��&! &!(� �! -/� � � �1 9� -/� � �^�! � � 2 � � �� �&�j�! )�3/��2

��5 -�S&!� �# �)L&/� � ��B <�� �!#�� ����� �' � � H�^��� � N�� ���T� �#� N )� �)L& /� - ! ��5�� � �9I&�% � �! &# �(��% �&� � !� � /!"! �e/ �! 2 � � * 2 �� ! �)L&/� �' � �� � ���n )���ः�� � ��� �G�� ;! U� ��i�� -�S&!� ��B � :��� &# � -��� �( �/!7 � �# 9� H � � 2 �_� ��5� �#& N� ��B � ��> ����� � /#� � <L& � , 6 � � � � � � 2 �H �,�.��. - ! � ��� �' 3���& � �3/! � ,� :�ः8! 2- ! � -� -�DE -म/� 9ः&�� !�� � 6 � � � � /�� �ः�S & � � ��U� /�� $�� N ;! �� * � –K-$� � ���' �+� 9e/& N�� 2���T� U� -�S�!� � � m� � ���� )���#/� /)�! �'� � �-/ !/ �G �/& �/& -�S&!� �! ��! � �!�! $ � � � � � ���� !#����� -��� � ���& �! $� ;! �#F <� � N � � �3/�� ��� - !/� � � )���ः�� � /&�� �# � ��� �� � � � � � � )�� �#�

&�� �/ � � :�ः8! -�S&!� � � � �! ,� <� /�� � � � � � �6� 9�,��� �' &�P!�B �#� � � /# -/�� �# ���� &G! * �H ��! ��/C�& �!���� 9��!� �:�, �ः&5! � � � –��--�� &�! �! * �;!��� - !/ K ��3�� ��:�� �� � !"�!" �� �! ������ � ��/#� � �5� &�P!�B � F %� � 2 * �H –% !"� � � �� �, 1+ –%�5�, �/ � 3��B �/�! >!( ���� �3/!(� � �� � 2 � � �H -K –�#� � U� 9&/� )�� � ;! 9� &!���& � % �& ��! -�S&!� � � �

Page 23: Premchand+ +hamkhurma

23

��� �&3/! �# �J � �# �/ � � ! �#F � �� �� * � � �� �� &�!(% � ��� �! �/ � ! )��� �' � !( ��(� $�� �B � � H9/�:��! ��� � �� ,� �G�! �� ��� ��! $� � � � �� –9� �� � �3/!( � �3�! �5 � -� &# -��S&!� � 93�&�! �`� 4 � �6� � e�5 6 –e�5 �! �#&� N� ��� )�� �J /& N )� ��(� �#F 6 � *��� � $� &# �!(� � �I& &/�(� �# � ;! �!7 &!% �)�� �#� �+ � $3�! 9&/� �!& �!& �B� �/ � ;! -U� � � � �� H&� �#F ��� �/! ��(� $� � &� &# -�S&!� �#�� �:�� ���'��# � )� �/!& � �1 >#� )�� � ��� �/!( �� � � �� ���# �+� �^��� N� � ���� -�� $��� ��� �� � ���G+� � ,� �^� � �� ��5� �$ )� � ��(� � �#�# ��� � � � �4�&�!(% � �� 9�� � &� D �/ ;! /� 9� O�& &� U� � � * ��#F ��� �$�&# -�S&!� :���& )��:��ः& �# � � � D � � ः� ,� D ���� � D -��� &G�(� ;! � D����~ �'����( � �� ���# <� �!(�� )�� )�� �! � –�� �!�F �! �8 !� * �;! � �#�� � � –��(� �1�# �)�� &# � �#� �+ � -%�#� ��1 9� �/!& �<�� �^��� � N� � - ! �$� N �1� �% � � 2 ��% �� �)�� �#&� -� �� &�� ��! � � �& ����5 ! �# 2 �/� � )� -�S&!� &�� !F�7 �Q! �G+& )%! � ! �#F ���� � � � � �! / �! �&�5D� �# U� � � � � /�� �' &/ �/ � � � � 24�!&,�\& �' ���& &# � �J�� �+&� � ���! 9��( � �&%O� !& � #& �& N � -U� �G/ � $��� N ;! # �& 2 � � * �� >�� ;! >� � �5! N � ! -U� &� �3j�� �' ����( ;! � � � � ��$C ��� �' �����n � &/� � �5$ N ;! �� &/ �!( Y/# �� /� )�&� �5!/#� )��7 �# �� �! �&� � ��� 9!�7 � � � � * ��# U� L � � � � � � ! � �/)��( � ���& ��/ ,� � � � ��� � :�, $ � N � /� /! $/ �' ���� � -%�#� � � ��� �$ &# 9!�7 � ;! U� �ः&)�� �5!& ��+� � -�� )�� � ��# ��1� –-�S&!� , &5 9� /! –/! �� �&7 � ��5� � �)��:��ः& �& �# � /� &5� ��(� �J�� &# ��(� ��5� &1�# �O� –O� � ��:�� �!�� �L �� � - ! &!( )�^�& ��( !�( &# � �

Page 24: Premchand+ +hamkhurma

24

�#�� �� &1� �#� �� � )�� �# �/�5& �! ;! ��! � � –

)�^�&�# �ः& �B>�H

�� ��^�� 9!� �!� -�S&!� -�� ��! � :��� � � � � � , 3� ! :�� ;! � �' !C �7 � 8��� � � �B��� )J8�' 2 � � H� F N�. � � >�! >�! 17� $ !� N� � � � � � , �j/ �' ����( %� �! � ��J � ;! -�� 9!�# � �5! �#� �' &!�'� �#�� � � * � � � � 2 � �� ! � <� ��� N ;! �/5! <� � &-ँ���/ )� ��-3I&�! ��� ू��' &!% / ���� -��� /� �� &� �! � � � �6� �5/ :��� :�� ;! �B��� !& � �� �+� �! &� G! � � Y � 2 � � �H��& !�� ��� � � -�� K ��� -�S&!�, &5O�7�! /j& �! � �B �3/�� )%!� � &5� � �! �!� !# !#�! �8 �� 2 � � 2 4 , ��� �� )%!� � �!( 3/�� � O�7�! �8 � �� 2 � –�� � !(�/�&! 9!�7 � �� �� �� � &# O� �� �� ���# &1� ��j�& � � �^�I& � � � * � �&1 �!/� �&� �l � * , ��& ��(� )� ��� ��� �&5& /#� � � ���j�& � �� U! �#& � � &� O� � &1 � % /:�� �O� � * � � � � �4� ��� � � &5 ��& � )� -�S&!� �� � U� U� �� -U� � * � �� D ��(� C� + � 9� �� )%/5� ���& �# D#+# ,-�� �-!��7 �# �� � � :��K� �:�� � &̂ �! /� �� & � 2 2 � * � ��!/#� �G/ � �G/5� � ;! &̂ �!�#� ��#� �#�7 �!�! � � 4 *�� ��!(ू�� �� �#� 6 � �J � ��( �!�# m�!( ू� � �N * � � �43/�� � � �/ �58# �� � (��!!�#�!� )� U� �� ��� �5 � 9� 4 * 6&� �! �O� C� L N /# ���� 9��# %+ +�� Fd! �! � �-U� ू� �� �& � /�&� �# � Q�!�! �5D � –)��� �&��*? �G�! � / � )��� - �� ��!(ू�� � $��� �� ��*

-�S&!� � �B�& � < �N7 � �& :�� &# �� &�!(! N� � � �H–

���)�/, /�� ��� -�S&!� ���� , /� � 3/�#�5 - ���# �#&�! /!����! :��( � )� -� $� ��&� � � *

>� � ���P!% �#�! �� F�F /�& � �3�� �# � � � � 2 � 43/��# �&� � 9��� &���� � �� � � ���5� �!& � � ���# � 4��� � ��'� � )� ��! &/ �$�!& �� ����� � � � * Y � �

Page 25: Premchand+ +hamkhurma

25

-��� �! ���� �;! ��� !��#��� & �! K &���� �!� * 2 * � � -��� ���� �

�#F &f�� �� ��(� �! ��& �* �

��!(ू��

9� �I&�! �O� �# -�S&!� � �# �! �` ;! ��� � � �)�� -� ,� / � � �!" �# �� � �\�:��& ��&� N� )� <�� �/��� �# �N � � /� �# -U� � D ��(� C� + �� ;! /#� � � * ��G�� ��& N )� /# 9!� )�� � �� �! ��� !�#� 3/� � * ���!#/ � � ���7 �5�!7 �! �! �� � ��&! �#F &!(� ��� � * � � � � /!� � ��(� � � �U� ,� %!(� :��$&� * N �U� �5�! %!(�� �+F � %�� U� �# � !"% :��� �! N � $3�! �� & * �!��# �� � �� -�S&!� � �O� � � / :��� ;! �� � � ��! / � �7 :�� � j� �#�� �\� �! �� �:�� N�� �

)��� K �� , /�� ��� ��!(ू�� ��� � ,

�� 9 ���5 9\&�!�� � �)�� � ! �#�! �̂ &/ )�� � �1�# �I&

-%�#� � )� $�� �� �^��� �# /# ���& � �>� � F N� * � � 6���� ���& �! )�� � � ! �5)� �1�# ��'�� � )� 6 *��! &/ �$�!& -��� �� � �&�)�� � ;! 3/��' Y � � � * �&� � ��&� >� ��& � # �!� ;! �#��� ��� � � � � � �4�# 7 �' /�& � /# �/�� � �� � /&� %�� i5`& � � * � Y � �6 49�:�� ���# �/�5!� ��� )��!�� �#� �+ � - ! 9� ��3��& � $� �{�# %/��( � � �5� %!�� &# �! ��� �1 * 2 � 2 * �-��� ��)�ः�&� �! -%�#� U� � �#�

:��/���

-�S&!�

�G�� /e�& � /#� � � �& :�� � 2 � L� ;! ��3/� �# ��! ! � )��� � ! �� �B��� � �! &� �J ;! ���' � 2 � * �H�:�� � )�� � /e�, ��j�& �i� &# �� ���� -/�� � � 2 �-��/ �$ /# ���T� -U� -U� �J� N � ��� , �� -��� * �

Page 26: Premchand+ +hamkhurma

26

3/�� �,-�� �! -!�� ;! �5:���' ��� m�!( ��/ �# � � ��!�� �� * )���

Page 27: Premchand+ +hamkhurma

27

�GN ��

/ �� / �� / �� / �� ���� � � �' &!� �+& �� /& � � ,� ��(� /! *

�� /+ � !"��&� ��� )�� ;! �A � ����� �#�( � � ��$ �G/5� � F � 9� -�� � -�S&!� ��#2 � -&�� /�� )�� � �;! # �/!(� �' &�� )��� �! �# –&�� � e�� � N� � ! �-� ���T� -� �� �! :�� N )� I � �#F $� � � $� � � � 4�\& ! /�� � �-��� �! /!"! )�� �!" �� � � 6

/��7 � -� ���7� ��&7 �/� � � 2 -�-/ ��(� )���( � 2&�!(! �!� �!" �' ;! -��!7 � U� 9���2 � -&�@�� �! �0��� ! � )��� ��� &# �� �� � N, ��!(� ू� � ��� :���& -�&! N� 3/� )�� � ���' $3�!( :�ZJE ��� � ��� ���� N� ��� )�� � � �)�, C�ः&! �# !�( N�� �!6 � * -�! Q+� !#� � �� N� ��!( �5q� 3�!�� �JE ��1� �!&� � � � � *� ! ू� �# �&�� �� � $&� -�S&!� �' &ः �! �# Q87 � * ���#� �� � �!&�� �U�-�U� ��� /� � $& )� -�S&!� � � 2 �/# & �!( &� �! �' �( & � ���' &� �! �' �!"� � ! � 4 6)%! �� I�� ��8 � /&� � &� �! �# a�7 � � � ��&�� , ��� �#� �&� ;! �� ��� � :��8 �&�� ��� )�� � � � � � �� -� � D ��� $ � N� !& �# Q87 �+� -2 � ��( 9ँ�� -K-��j�& �' �& )�� �!&�� 3/&� �5&5& -�S&!� � ��� ! � 2 � � �)�� N � ��� -0 �! �G ! �� � / �! /�( �%� � �O� � � � � ���! :�� N ;! &���& �� & ��� �#&� &# �5q� � � �&5& � � � �*�` �! ��&� ;! !#&�� ��, ��� -�� )�� �! � /f� )�� � � � ��]! �@�!( U� <�� :���( )� /# � )�ः� N� ��� 9� �$3�!( �& � �� -�S&!� �# ,� �& U� � :��� Q! � � ��# ��� 9�/ � !"�� JE�P!�7 �' &!� �+ !� N � ! � D � 2 � �X�� � �#& N� ���' ��( �' �&��& U� �F / � � �# �!�( N�� ��� ��!(ू�� ��� � /�� � � �!2 -�! � �& $&� )� �ू� �# -�S&!� � j�� � � ! ��&& ���� � ��� � � 2 � � �

Page 28: Premchand+ +hamkhurma

28

9!� ��8 �& N� ू� � �N� � � � � -�N ��!( �5q� U� �!(/ ��� �� F N��

$3�! �#�( � )�� $�� ��! � �!7 &!X ���! ;! 2�#�( �' $ 0 $� � ��� �G&!X -��! K! �� 2 � �+� � � � �$/ � )�� ��!( ू� � :�, �I& $0�9� � N� O�7)� � � ���!�( � �!�&���7 � ��B � 0���� � � � �H � P!��B $� �!" � F H;! ��� &5-� K �!�� �!&�f�% ��+ ��� �! ����7 � � ��' 30�X& �!� ;! ��� �N �#�( ���� �+�� � ! ��� � , ��� ��! �� � �� $/ # ��!& �!� !�( N� /# 9�� ��� �U� � ��0! � $�� N�� !�-!��! ��� ��/ � ��� �� �#&�� � � 2 * , !�-!��! X& 9e&!� � )�� � �� �J& � ! ��!( C�� 0�� t � 2 � �� �X )�� �� � D �� !�( N�� !#0 -�� � !#� �!&� N��� � � � � 23/�� � D &��'� �# /� �!&� N�� $/� �! �� �# !# � � �O�7�!� ��� �+� )�O�& � N� )� !#0 � !#0 �5q� �J�! � � *&�\X'$�0 �& �! � ��� )�� ���� �!&�� $/ # U� � 2 �-��� Q! k�#�! �� !�( N��

�5q� � ��� �+#� � � N� ��� �G�! ���&� �! 2 � �,� :���& ��(�-��-:�0/ � ! �G�'� ��j�&C�0�! &���& � �G/ � N� �! �& � ��� �' �& �! -�� �!&� � � 2 ����# N#+-� �`� U� N� -U� ��( � , �# �!� U� � ��&� ��� N ;! e�5� � 6-e�5 )�� 0!& N �#�7 �' ��j�& ;! &0 6 � ��#&� /&� N�� �5q� U� -��� �G�! �' $:�� 0! N�� -��� �U#�(-U#�( �& ;! -��� )��!"��� -�K � ��� ]� 2 ��]�& )�� �!&�� /� �U� � �G! �! �� /& &# # !& U! � � �0��� �! �+� �! 8 ���&� ;! !#&�� �)L&/� &�� !"�� � 2 � ��e�� ��)�!�! � N � ! �5q� 9� �! �� N� ;! -�� �# � � � �:���& ��)�ः�& ;! ��� �!&� N�� �)L&/� &���� 0! � � � �:�, �9�&� �#:�� �!&� 2 �, 3�% 9�:�, )� �5q� �# -�D � � �-�D ��+ ���� ;! -�D� � 2 �--�D ��7 � $!ः& �!� �5q� � � 2�!(� � N�� /� �)L&/� ���# �#F &#�X �& &# /� %5 �( � � � � 2

Page 29: Premchand+ +hamkhurma

29

��&� � ! �U� ��� I )��7 �# �)L&/� � 0� �� )�! ��(� )�� N�

�� &# � � )� ���� ��j�& � ��C�� � ����� * � � 2 �-K`� �� �G� � D �7 �( � !� � N� �#�( � )�� � $ �� $/ � )�� � O� �5D�� 3/�� �� U! ��N+7 �( �! ��! � �)�� �# # $0-�0 �� i5`�! �& � ;! �:��B ��& �� � * *6 H$/ �# � #8( � % ��& �� $/ � )�� !/ �!� �� 6 2 � � * � ��� �)L& ���&� �! �' ��( � �� �� �5�!( �#�( N�� ���( * ���#�( � ��! C&�!�ः&� �' 0�� �� � �' � D �C&! � �! 2 � � ��� N� � ! 9� �#�( � :�, ���7� -��� �3��& � �$)%� � � � � * ��+�-�+� &�P!�6 �' �� �G* * -L` �G !"�� /# &�I � � -� � � ����� ��-���! �5� )�� N ��� -��� m�!( �5q� � :�, � � � �,� �5��5!& � � �� � N� :���& �X'� ;! ��! � ��)+�6 �#� �� N� 9�� -� ��� �#ः&7 �' � & U� �' � � �N� ;! ��� ः& �F )�ः� � �!j�� � � �, -�!, �G30�& ]!� *��� )�� N� �5q� $/ �! ��� � /� � %5 �( � ��&� N�� * � � � � � 2���' �0!7 � $/ -�� � e�� �5��5!& �:�� � �#F ;!& 2 � � 2��(� N�� # �!-�! �G�! �' &!% m�! U!( :� �7 � ��&� � �;! �)L&/� U� ��� 3� ! ;! %�� �! $/ <� �� �# !� � �� � * �N )� � �!-�! Q! � $& ;! ���# � � � &� 2 � � � �

�#F �� �/ �7 )� �)L&/� Q! � $� �5q� �# ���! � � 2 ���ः�!& � , �#�� �-m�!(, $/ &# /� ��& � &��# a�7 � C�J * � ��5�6

�5q� � $)�ः& � ,� J#� ��! ;! m�! �' :� �7 � � � � ����! ��� — � ��# � &# ��� �� � �4 �( �JE �5 �* 6

9� -� �! �)L&/� -0�!X& �# �� �, 18 �� � �# � � � �� �! m�! )��� 0! ;! �! � F &# �5q� � ��� � --� �� �/ ��& �� 4 , /! �J /K &# &��# ��8� �� �5� �! �# /� � &# * �6�� � �!� 2 � -��! �#� � �!�� � /� � � � � �

�)L&/� � ��� � —��(�-��(� !�� �# � ��8� � � _ � � 4 6�K >#&� �#, �� $_� 6

Page 30: Premchand+ +hamkhurma

30

�5q�— �, ��8� � �� � $/ �' !(& �( �� �� $�! 2 � *�J /K� *

�)L&/�� —��(�, &��# ��� &��(X �# � ;! 9� Oh �A �* , /� ��(� ��&�

�5q� � ���! �G�! � �N ��+ :�� ;! �!�F �! �J�! ��8� * ��� � �� �

�)L&� —� ! UF, /! /f�( �!�� $/ � /� ��� 4 � �/� ��& �5 � 6

�5q�—-� �#��! �# /� ��B /K� ��!( ��� �� �� H � � , ��(� �! �� �#�

�)L&� —��(� m�!( -/ � �+ �kX $� �� 2 �

�5q�—-�D &# /! /f�( �G8 $�, �� ��(� )� 9>!-�>! &!* � � #� ��& � &� �� & �5! &� &! /� �!& �#� � � * �

N#+� �! � �)L&/� ��8� �� �� ;! ,� !��� >#&�� 2 � �� , ��� &G:�� ;! ��L� � ��! ��� ��� � C���5� Q8 � � � � � � �0! -� ��� �!& N� ���& �( ��� � � ! $/ <�� � � � � �6>���->��� � �� !�( N�, ��� <� �X ;! �\%% N, ��� 2���#! <� U� ��5� �#& N ;! )�� <�� �� 7 �! N )� � � � � � ��-3I&�! /� &!� �! ����� � �� & -�D &!� N� * � � * �, � �&!�� ;! ��X:��B �!�� �X-&� ���# ��� >! � �# �� * � � � � 2 �H��0 ��&� �0! $F� G! � �� &# � � � %5 � N� �5! � � � �6 � <� � ����� ��� �#& N )� ���&� �! � /� �� �! ��!�� ��#�, - ! � :�� /� &# m�!( �5q� � ��7 � :�, 1�� � � � ���_� ��(� ��(� $��� N6 �, �/!7 �! Q87 �& C&! &�! � *�� N� ���# �:�� N )� %5 � � ��& �5 � �5! � %5 � �)�& � � �6��5� �#& N� �, ���� ���' &!X !"� )�� � ! e�5� 6-e�5 # &!& 6 * �N %5 � ��& /& N� ��� � �#F !& <� � N 3/� �! �J�! � � � � 2 � *�� �&� %& /#� � ���# � I�� /! - ! $0 %5 �7 &� � � Y 2 ��� �& ��� �# � &# �5 O�#�!� �5! /#! � &!� �!" )��� 6 6� � � � *�U� �N7 � �U�� �!7 � 0#! �!&* � �-�!& �+� ��)��7 � >!7 � �&� ��� � ! �� Oh &� �N6 � -�� �#�7 N� � N� �, �M )�

Page 31: Premchand+ +hamkhurma

31

%5 �7 � �� � :�, /# �N ���� �� &# # ��5 � � N� � � � � 2 �/� &� �N %�� )� %5 � ,�* � -�# ��� ;! �� )%! ��� ��D � � ���� $3�! �� Oh %5 � �N �� /� )� �N7 � &!� �' � 2 * �&�& �&�� � ��' !�( N�� �� %5 � �B&7 � ��� �#& � H � � � ����7� )��! �' &!% �� &# ,� ��5� �$ �# �0!# �#� � � ��' �3/� �� ��� �G�� �!ः& �# �� �N7 � 0! U� &�& � * �� N�� ��5� �#& N )� � 3/ः� � � �( ��(�� �2 * �, �� Oh ���&� �! � ��! �! /# ��!& ���� D�� � F N� ���# � � ����� �!� �( � D&� %8&� �� ���# ��5� �$ )� � L5 � � � * 4/ !� �5 � �� Oh m�!( � ��� $� )� # �! 9�&0! 6 ��! !�( �# �� ���' m�!(-m�!( �#��� �5!& �0!7 � ��� � ��+� �# ��� ���7� �� )� :�f�_ � ! � /5� �#:�� � � �60�� � $ 0 � :���(� a�7 � a�5 /!( �# � ;! � � � � �-X�#� ,� :��8 � �& � ���# ��� � :�, #� � � 2 � � � � ��:���

�>! � �� �:�,� �)L& /� �� $� � �� �5q� � �+ � � � � � �&�f�% � N� �!��� ,� �&� � 2 � � �� Q#�(2 , ��� �#2 -�! �&! ���5�& � 8���� �)L& /� � :�, ���5� � �� � & � � � � � � Y�:����, 8#�� �+� �5�� � ���� $/ ���� �! 0X!� ;! � ����� ��� ��!� ��1 /& �* , ���� ��� -�� �/�� � � -�/� �N7 � ���� ! +� , �� � ��, � �!G& �� � � � �&!-�&! &�&!( � !�� !& �( � ू� � Q! � ���5�! �:��B �&� 2 � � � � �H$�� N�, ���# &! ��+ � iB�! !� )�� N� � H , 9� Oh �5� 3�� �� N��� ���7 & � 5N�! �5��5!& �! &�! )��� � 2 *6-�� �G�! � 9�&/! �!� � �� ��� -�/ � �&C�� �� � � � �� Oh &� ��)L& /� �# ���! $ / � �)�, N� � ! ��(�, -U� � D �! ��(� � F� , $& �# � �, ,� �� :��8 ;! !ः& �� ��5� -� 93�&�! �$� O� �!� � � >5� �I& �# !�( �� �G8& 6 � � * � Oh ���-���� ,� �# /� � O� /� �! �#ः&7 � �& � � � 2�!� � � �7� ��(�� � -��(�, �4 ���# �5� /�&� �5 6, �P!� ��� �/& � &# &!� �' �51&� �� $/ U� &! !� �7 � � �#��! � * * � * * � � �

Page 32: Premchand+ +hamkhurma

32

��� �:�� $> Q8 &� �G�! � ;! 9�&0! )�� � ! /� � ��� -� U� � $� &# ���# 0! ���� ��5� �#� � �� ��!( � � � � � �*��—C�f�7, /! �G+7 &#, /K, ��# O� �!�� � � � �

��!( �+� ����& �� � N�� �! ��(� � C�� �B � � 2 �H&�I � �&� N� ;! ��� �( �#F <� )�� /& N )� �5q� ��� �N � D ��5� � �!&� �#� �� # �� �#�7 �# �� & �-0�/ !�&� N�, XG!� ���' � F /� �' &!X ��(� �B � H/�! O� ��&� � )� )��! �! �#� * � -&�� �f�� /� �� *�)L&/�� , �' >#&�-&G:�� ]!� )��! >!( �� � ��& �( ��� * � * � � � ��! ��* -�� U! � �# �� )�� >+� � ->+ �!� � � � �!�q� , �� O� ]/� �# �� ��� �� � $�� � �0�(� ���� &# � 2 6,� �f�� � ��� -�� C�f�# &̂ �! �)L& ��� $ !��� � �� ?

C�f�# � � D / � � )��� ���' a�7 � a�5 ��� � � � � �� � �! ��8� � �� �f��7 � ���# ��1� )� -� !#� C�8 � � � � �� �#& �� ��� ��/ �ः& � ;! Q! � / � ��! �+ U� * � � � ���F !��� �

��!( C�f�# � �)L&/� �' ��0�(� � 2� ’ ;! !#&�-��8&� Q! �' &!X ��(� e�5 6-e�5 6 # ��� � �!(� $&� N� k�5� 6-k�5 ��� 6 ���� ��D �# �8 /& N� �� �!�q� � � � , �5q� �# �� � ��! * � ���_ ���' O� & �# �� C��P!� �� &�!( )�� �G�! � 6 * �9�&0! �! !�( �* , � ��! ���! ��!( �' D&� %8 /� �� � �

9��(� ���& � ]� C�f�7 !#&�2 � Q! � �3�� � F� &�� 2��/2’ 0��� �! �8� �(’ ;! D&� �! ��M+ �! ��-�� �!� �� �� ]!(� �5q� $/ <�� �� N� )� ��� )�� $/ �� 7 ;! �-!��7 � <� U! �$ N )� ��� 9� ���, /B�� �' � H��! � ����! ���# ���5� �! )��� � � !�� � :�f��� � 6� ��#� �#�! : !(� , /�B �+� N� �( �#H -&�� :��8 &� �)��� -K-�!�& �+� !�(� ���� ��� � � � , ;! ���# -��� ���& � -��0 �!� �' ��:��& � F ;! &� ��� ,� ��� � ��!( ;! �D+ ��! : !� �( �# N� )� C�f�# � ���# � ��!�F �! :�8�! �� 1�� � �� ��� � -�ि� � :��8 � ��2 -�+#�

Page 33: Premchand+ +hamkhurma

33

�' ��� ;!& -��! /� �# ���� ��! U� �� & � �� 9�ZJ 2 � ��# �� &/ �0 � F )�/� L� � / � ��5 ���ू�� U� � �&�!(X �#� N� XG!� �:�� �# 9CM� �!� ��� � ��� ू� � � � �6� e�5 �( 9� ���, !"�6 -X�� �' ��! :��( �! &� � :�* � � Z8( :��� ��� XG!� ��! K` �( ;! ��� � 0�� � �&!( ;! � �: !&�-�+&� �5q� � ��� �' &!X ��(� �! �� �B � !#� � �� H� ! ��� � ��� 3/� Oh ू� ���� � �5q� � � � �/ � � * �6� � N ;! # :���& )�� )�� �� �( $ 0 � !# !�( � � � 2N�� Q! � ��+72 * ;!&7 /� N�’ � ! �#F <�� � N� 3/��' a�7 � a�5 � �� !� �7� ��� � � � , !(� �5q� �' ��& �F �C�� &!� N�� -U� ,� Q8 ��� # -�� �# �:�� �' ��� � � � � ����)�ः�& ;!&7 � ��1&� N� � ! ��2 , -� ���-� ������ �#F � �# � ��!( ��1� � 0! ��#� �#� � � /&� � ! e�5 �( �#F �& �� $ /&� k�5�( )%! )�� )%! ��! 6 6$& ;! a�5 �' 1+� � /&�� ��,O� ,�-�# �& �!� �' �N�� ��� �# �!� &� -�� m�! ��! �' ��j�& � �0 �58 � � � *N� ���' ,�-,� �& ���# �� $&� /&� N�� $/ ��� ���&�-��& �� N� —m�!( �5q�, /� ��&� � &1�# a�7 � * � 2C�J �5� -X�#� -� �G� m�! �! � �� !ँ�� >#&� ;! 6 � �&G:�� �' &!X ���' :� � �� &# �+� /#! � ��� �JE� ����� ू� �# ��& &# 1�8�! �JE ;! ��� :���! <� � � � �)���!� ��/ � !#�� )� -��! &# ��! ��� ��!(ू�� ��� � 2 � �, ��5 ���ू�� ;! �( ! �0!& a�7 � !��� )�� �-3I&�! � � � �!# !� N� ू� ��!( � ��(�# !#&� � � � � -!#& ��J � N� �B� * H, ���' a�# � a�5 �� !� N� ��� # ��1&� N�)� � �( �! � � � � � � �4/�� � ��)�ः�& �5 � ! �� � # -�� �� U5� �� ;! � � 6�+� �3ँ�� � /j& �!� �#�(� � —m�!( �5q�, � O� ]/� �# ���

��!( �5q� �'��& ��F ���� N�� ���' 3/� � � � � ��+ �! � � � �#F � N� ��� �� � �/0 ,� �5̀ �� � � � * � 2 �� ;!�#F � N ;! # ��! U� $/� � -�� � ���� �# !� �N� ��!� � 3�% �G�! � 2 � � �& N, � �� � ��!, � �� � �

Page 34: Premchand+ +hamkhurma

34

-�P!�, �#F �f�5 U! ��� �� � � N� -�� U� Q! � � � 2� D � N )� 3/� � U! �#�%' �#&� ��! �G�! -U� � ��# � ��!� � �G�!( �! !� N ;! $���� � �� )���&!� �� � � � �N� !��� ��B �/� �#&� �5q� �# -U� &� � �� �& ��(�� � 2 �51� N��� -U� ���# �#�� � �G� �( � :�� N� �B� H, ��! ���� � �# � 9� �ॆ �! �&��& �! !� N�� 2 2 � � �#-iF Q8 &� &# �� ��� � ;!&7 � �5� �/5� N� � � 2!#�-��8� �� N � ! �� �#&�-�#& �� ;!& -��� 2 �--�� �Q! ��� ��!( ू� �# � �! � $� �� � � N 9�:�, �# �B � � H����' �! �J�! � � ;! )�� � �M� �+&� � � 2 � -�+& ����� �� �// C�f�7 ;! �5q� ��#F � N� ��2 � , ��( � N )� ��&� �! �\&! � $&� �5q� �� � �! / �! �+� ���' !� � � � ��� �!&� N� ;! ���# ��& �( ����! ��� �N7 � D� � � � � &!( � �&� N��!#0 ��� :�, /�C��B ��! Q! �&� N�� /� &� # � � � � �H:�J9�6 �& N # 18�8 �� � ��L � �! �&� N�� # � � � � �$:�� /! )�� U! � N�-�B� �� � �'9� �C&!7 � -��� H �&�� &��(%7 �# U5�/&� ��B � ��!& -%/ 3���& ;! H � ���B $/ � ���8� &�� Q!H � U� 6-U� �! !� N� �( ! 6 ��8� �# �G+&� N�� ��5� �#& N )� �!# �( ! �! ��!& �D�� �� ��!( �5q� a � � ��#� �JE N�� ��� ��/ � -� * � � 2 * � � � 2!#� �'�5 & ��(�� �B� H, a�# � a�5 � &! /!( �� ���# ��5� � � � � *�#& � )��#F )�� ��5� �5� !��� ��� ���5* � * � �& �#��� �!� �( ��!( /�� � �5 & ��(�� ��� 2 , 9� � �5q� ����� ��(�/&�� ��� ��! /��# � �� �7J# �! ��+� D�� �� a� � � * * ��5/ $�� �� �! � �� ���! ���� �! $ : ! �� !��� * � � � * ��L� %8�! &!-&! �# �� �� 3/ः� �! / ! ,� U���(� �� * � *�5)L�B 85H 8�! ����5! �# �� �� # ��!&* , )��������, �&� �' �/ः�� &� �! �#!�(�� ���' � ��& ;! U� ��!C�� * � ����ँ & �# !�( � O�)� �#F ���# &��'� �� � ��(� �� � * � � * ��� � D �# � � � ! �5q� -U� &� � f�( &G! �! ��5� ��(� *� F �� ��� �� �! / �' &!% * � � � � )� ��( �#F ��� � * �

Page 35: Premchand+ +hamkhurma

35

��( ���& :���� �' ��! � �& �#� -��/� )��# � ���( �� �#& �� ���' $� 858 /� �! U� �>� !�&� ��* � *6

�� �#&�-�#& 9� �!��!& �� �' ��! �!��! � 5/ � � � 2 6�JE� &# ��& N -%�#� �!& N� ��5 -�S&!� ���!( � $ �!� N )�!ः&� � � � ���# � ��! :��(� # ��& � �! �# ��5�� 2 � �/�& N� ���(� �' 3�%P!� � �)L&/� �# �\&! � # / � � � � 2�:��( N�� �I& -%�#� �$� ��� �!$& �(��+ �93�)�� � ��! � ! �#�5q� � ��� �'&!% ��� /�! �� &# �G&!% � �����8 D� �$ �� �!#* -�( ! � ���8 � �!� !� �� �5q� <�� *�( $ / � ��� �'$�( �# !�( ��!#/ 9�� � # ��� /5& 2 � � * � ��' $ / �� � �! �� �!&� N�� ���� 9� � e�5�( ��� � �/5& �' $ / ��� # �!&� * --म/ &/� � �! / �' &!% �G+�� � � � � ���(� ��5� ���# O� I�� �$� )�� �^��� �!�G+�� � ! e�5�( �! / �!$�� ;! �/� -�� m�! �G�! � ��5 � � � � �-w&!� �#�� k�5�( � � �/ �# !�� �� � �! 1�:�� � � �;! !#&� � F �f8 ��� �� � F� <�� ����& � �7 �! � ����� �'�5!& : P!� K /!( � :�, #� ,� ��� �# /&� � ��� ��5 -�S&!� ��B �� &* H �� $� �!& N� 9� � ��� $� � � � �� �5q� � )�� �! ,� &/ ��� ����� )�� %! ��+ $� � � � 6;! � /5� �/! /j& � a�# � a�5 ��� � ;! <� %5 8 � � � � � �%5 8�! !#�� )���5 -�S&!� /#)%&!&� :���& !�'� �� �f� $��� N -�� : P!� �# /j& � �! ��� �� � &� �� � � �!( ��! $ �� N�� ��� -�S&!� �# �J� � :�, ,� � �A �( � * � �;! �! ��� �!� !#� � ��� �

-�S&!� � ��!( �# )��� )��� ���# �5q� �' ��! �!( �&�'� �'� ���(/ ��+ �#�! �5q� �# ��1� ;! ���# �! � 2 �&!� ��� �� � � �!� :�! /�&� � � �-/�& -�� � � �'� � �6 &!% ! � � ,� ��� � ू� �7� �0�\& ��! ��&�� �! � �� �� :���( N�� ���' :� � �5q� � �! / �' &!% � � � � �� F N�� ��� )��� �# ���Q! � :���& ��� G! ��� &# � � � � � � ����� ��� ��, �� &# -�S&!� �� �!� :�! /�&* � �-/�& �

Page 36: Premchand+ +hamkhurma

36

-�� � � �' &!% ! � �6 � � ,� ��� � ू� �7� �0�\& � ���! ��&�� �! � �� :���( N�� ���' :� � �5q� � � ��! / �' &!% � � � F N�� ��� )��� �# ���Q! � :���& � � � � ���� G! ��� &# ���� ��� ��� � � , �� &# -�S&!� ��*

Page 37: Premchand+ +hamkhurma

37

��� 6 �� <<<<����, � /! O� �# � � /! O� �# � � /! O� �# � � /! O� �# ����� ?

�)L& ��&�� � �! � �:��� � �J /� 3�% �5q� �( � � � �:�, /�� � N� ू� �' ��& ���' �� N�� ��� � -��� � � �)���& �! !#� �!&� N�, -� �5q� �' ����� �&7 ����C&�B $�! ���# !��&� N��� �5q� �U� ���# �! ��&�H , �U� ��� ��� �#F )���ः� )�&� �`&�� � , �U� ���# �] �' �! �!&� � ! /� � �� ��!( �! C��& �+� N�* � � , ू� � � � �& �!� � �#F � N� -� ���# 3� � �!�F �!�+ � �!�� � ;! �� � N� � , � # )���� ��&� �#�&� N� � ���# � 6�� ��� � ! �& N�� �G� 3� ! ���# �&�� � U& N� � � � � ��! � �� �# �#� �\& � 5N /&� � �6 , �!���� -� �+� !#� ��!&�, �Q� -� ��� -�� �!&�� �� C��� � �&! %� � 2 �N���� � �� &� -����! ��+� �� ��5� O�� � � � 2 -O� )�� �!&�� �U� �!�F �! �8&�� , �U� /��� �! �! 8 ���&�� 2�U� 9>! �>! �G���� � F Q5�&�� -O�! ��5 -�S&!� �' &� �! �# �� �!&�� ;! /� ��� �!� �&5& �� $& &# � � � �!#&�� �� ��5� �#& N )� -� � �� )��7 �' ;! ���� �5 �� * �� 6 ��� �# �� &� ��!( �5q� ॄsq7 �' 3/�%�& K � �& /#, �G�! �' )�P!� �!� � �B� �� �' �&�� % !�& � � �H�:��( )���B $&�� ूH �� �# &�� �! � /5� �B �' ��:��& � H � �6 �� N�� � ! �B /�! �/� 9�� )��5q� �# &�\%' � H � � # �� !#� � &� N�� 9� /� � -� �>! � /&�� �B� � H, �� � � � # ��&�� �! /�! /!�! �J&� 9�:�, ��(� )� ���# ��B * H��� ��5� �#& N � � �� �# /� ��� & N� ��(, �3f� 3�% 9�:�, )� # �U� �U� -�S&!� �# �>! � �5q� � Q! � � �/& ��&�� ��� � , 3/� � # ���# ��&� ��� )�� �3f��7 ��D�� � &� /� ��& )��5 � �! �L5 ;! ��� ���7 �! /� � �6:��! �! �5� /� &� # �/! $& # 8�8�' �B> ���# �� 6 � � �H�!&�� /� # �/!7 � D� /& &� �-3I&�! ���' a�# � � � � � 2

Page 38: Premchand+ +hamkhurma

38

a�5 U!/& ;! ��/ ��#�� � &� <� ��5� �#& )� )�� � � � ��J / !� �� 9�� &!� �F ��(� ��& ��* * � �

,� !#/ # �ः��-��5� -�� ��! � �8( � F �! 8 ��� � � 2 � 2!�( N� )� �5q� -�! $��� ��� , �� � <� ��5� �#& N )� ��� )��� ��:�� $!/ � :�% ��� ����! &� N ;! �� � � � * ���! /� �' �/�� � D�� � F N�� !���! C��� � , N ;! � � � �a�# 3/�� -� ��&� 2 -)%!& ��' � !�( N�, -�! Q�� � F N�� ��! � �� ��7 �! �&!&��� � 9>! �>! C��! � , N� �� � � � � � �/ ! � �� � N� 3�� % ,� ���� �' �+� ��� � F N�� � * ����# ��& �( ू� �G+�! ��� � � :��8 �� ;! ���# � � � � � ���! -��� �!�9 �!C�J�� �F :��8 &� �#�7 �3��B H ,��#� N��� �#�7 � )��# � � 2���& � �P!� ��+ �$ N� � ! /��7 � �!, #�F � 2N� $3�! �5q� � ���� —m�!( ू�� , O� $/�� &���& �!� �*? C��� � Q��! �B8 �# �� �#�H

�5q�—(�ँ� �!$� �#�!� ) �!( �P!�& O� �5D&� �# ���� * , �P!�& &# �! :�, ��� �# ��� &�� ��(� � e�� �# � * � � � � �� ! -� &� �!( a�# ��(� 1��'� ��5� �#& � ���� a�5 � � * ��#�! �� ��� ू�� —���, Fd! /�& � �! U� ��( �� �� - ! &� * � *j��( C > �# &# � !( C > �5 � ��!( &̂ �!( ,� �( & �� 6 6 *�B ���H , �� J� :�� � )� -� 9�� �# � 3/� � �B85 ��* � * 2 � H

�5q�—��� �& �!&� �# m�!(* 2 , � -U: �� �5* 6, �! O�� , 3/&� �� U# � �!( )�ः�& � �� N� 2 , U# ��'� � ! &� -�� �# O�7 Q�� L�&� �#� m�!(� � , � &�� �� ��&� �5* � 6, ��5 -�S&!� �'��& U� &̂ �!( �(�� �� # �! ��B �F�! $� N* � � � �H , :���& �&%3O�! ��5� �#& �� �� ,� !#0 �� :�� N� * � �4 , # &̂ �! �` � ,� � !��� :�� � , N�� � ू� � ��! ���� 3�� �� %& ��!& � a� � Y � � � ��/ � � � �� ��� �5q� � �N -�� �N � � :�� ;! � � � 2 �

Page 39: Premchand+ +hamkhurma

39

���' a�# � a� :���! �+� �/�� � � �5D� � � � �� —�!( /�� , �� �&K �U� ��� 9>! �' �& U�$&� �� 2 4?

�5q�—(���!�!) O�7 ��(�, �F �! �& ��(�� �� ��� * � ���—$� -��� ��( O�7��(� �!&� � ! ���7� 9�� � D � �/ � � )��� �B H, ��! � ��5� �$ )�9� )�ः� �'�& ���# � �� ! /!&� �� 9�� I�� � )%! �� &/)%! D+& L!&� �5 �* � � � 6

ू�� —&� ��� ��� :���&� �#� � ?

�5q�—O� �!�6, C�� ��� $� �� &# ��(� �� ��& � �;! ���, -� ��� O� ��� �!�� ���7� �1 �! /# /# ,��� � �6)�� ���� � �U� �P!� ��(� �# ��&�� ��� �( )�� /� )� � * � �4�1 �!�� C��& �+� ��� !& �# �! ��B �#!( �# ��� /# � D � � H-��� N, /:��7 � �5� :��� �� ��# �� �� �! �� ,� � ��G+� U� � N�� �L %! � �L� N� )� -� O� �!�� 3/>! �/! � � 2 6�G+&�, ->! �/! $& N���� )�� ��5 -�S&!� $�� Fd! 6 � ����# / / ���& !��, ���#� C�f�( �' &��� ��!! �! 2 ��( ;! �! �N U� �� & � D ��5� )��� - ! ��� � $+ � � � �$& � &# ��� -� &� C�� �� �! �� �#&�� �#�&� �5 )� # 69&� �+ $��� �#�! �1 :U�P!�� ��! / �! $& � &# � � � � � *��� O� ��� �!�� ;! �:�� <�� � )� 9&� U� ��(� �� � * �6��&�� # /# �L#� ��L9� !�&� �2 *� , �F �! �! ��� �! � �$�� ;! �#�( )� �! � �� �5L �#�� C > K �# �! � �� �� !�� �)�,� � ! �� -� &� ��� ��� ��(� ��� 9� � �4�! �! ��f� � &!� &!� �' �& :�ः�& �' /&� �� �#F � D � � 2 � *��& �* , �#F � D� 3/&� �� �&�� �&� C�f�# $�! �� � 26���� �1� ��&� �� �� �� �&� �5 ;! !# ># �! �� �# � * � 6!�&� �5 6� �!()�ः�& � �� U# �� 2 , �# 7 �' /�( �8( ��� � :�� �#& &# � $%& �( �� �# $ �+&�� � ! ��7 � O� � � ���5! )�� � /# ���# �+ �5 Fd! � �� � D &# �! �( :��* � , -� O� 9� ��7 � U� �N >#_�� 6

� ���! �5q� � ��7 �! C��! � , ��� � � �� -�� �� � �7 �# �+� 9k���� �' :� �7 � ��� ू� � ���# �N � �^���! � � � � �

Page 40: Premchand+ +hamkhurma

40

��—��(� m�!( �5q�, &̂ � ��!( ��� ��7 �# �& �+�� 2�L9� �# ��� �#� �� �+ �#� Fd! /� �� �5��5!& �� � � � � * � *;! # &�� �Q� ��(� �' �� &�� �� & ���5!& ��5� �#& � * �� �� *����& &# /# �+ �� �� )�� �( /�& �� ��7 �# �+� � � * � �O� %��� � ��# ��� �'&!% /# �� �+ � � �� � � * *����� ��5� �#& ��* � ���! ू� �JE� � , �O� �� ���5�! &� :��� ;! 2 � �/�&� �5q� �B� �B� �! )� ��� ��� �! �' ��! 3����! H H � � �&�� L� )�� ;!��� �! /�5 �! !��! $)�ः& $)�ः& ��� � �� �5q�� —��!( 9� �/�!�P!�7 �' �&�3^�� � �# ���'� ���' $�7 � $�5 ��� � � �#�(� � � —m�!( ू�� , � O� � /� �!&� �#� -U� O� �� ����� �# !�(��/#�� � ! * �6:���5 � ��(� ��5� �� O� �� 6 2 �� -� &�� O� )�� �' �& �:D�_ ���6 , Fd! /�& � �1 � �� �� �#1 ��5� �#& �� * � � � */� 9� �5!& �# ��� � �( /�� � �J �� &# � �� )�� � � � ��� �� � ! � /# 9��# !��! �+#3��7 � ��� ��&� �5 &# � � �4 63�% 9� I�� � )� �! � �� �+�! �1� ��5 � � � � -�S&!� � ���� � :��� /� � ��� , �! �+�! � ��� ��� �� 4 � � * �/_ � ;! # -�� )�� � O� ��1 � � ���! �5q� )%! � 2 � � ��ँ� �!$� �# �� ;! ू� � $)�ः& $)�ः& ��� �! � � � � � 2&� ��� ��� �� �Q� �'� ��!( �5q� &# �@�& � 9� � � � ��$!9�# �� 87 �# �!�� �� ��' N�� 9� ����� * ����3/�7 � ��� )�� ���� �# ��#���!� )�� � ! ू� � � � � ��� :���& ��j�& $�/ -�/ � ��� -�/ � ��� �� 5N � � � � � � �� �;! &� $)�ः& � ,� $F� ��! ��� ��� !� )��� � � ���, �5q� � &�� ��(� � $F� ��(� �� N� �� � � � ��# ��5� �#& N )� �!( �5!& C��� � �&! �� �# � � ! $/ /# �� � �&# 3� � 9�� )� ��! /� �# � N ;!�#F &��(�( � � ����5� � F� �3f� �� �, ��!& ;! ��5�� � ,� �F �)%�& � *�� �! �( N�� a�# �a�5 U! �! �#�(* � 2 � —ू�� , Fd! � :�, -� ��� �!#� �!( )�ः�&� � � 3� ! �� �( ��(� �� �+#�� �� 2 � * � � ��

Page 41: Premchand+ +hamkhurma

41

&# ���' D&� %8 �� , ��(� ��5� O� � �� ���! # ��#� 2 ��# ��� ;! # �� ! 3/��# U�� �' # �#:�� �! !�( 2 �N�, &/ �# $���� ू� ���' �5!& �# 8�8�' �B>�! �� !�( � �HN�� ���# �5q� �U� <�� ���� � ��5� � F N�� ��� m�! � � ��� � � :�� ;!�#�(� � —�5q�, O� �/ � - ! &� �! ��B � * � � H�J $K� �� &� �#�7 C > �N-�N !� � &̂ � �!( ���� 2 � 2 �9�! �& �!7��

�5q�—m�!(, 9�� �`�! �1 O� ��� �3�� �# ��&� � � � *)� � &̂ �! �N �N !�5 � � ! ��* � 6 , -� &# �1�# %5 � 6%5 ��! �!>!� �+& �� ��(� ��5� /�� O� �� 6 * * � ? -� 9�� 9� ��� � ��5 -�S&!� �' ��� �' U� /!�!& �� � 2 * , C�� ���' �/A � �� $ ��&� �5 � /�� �� -> �� <� � * � * * �6 �!��)�� ;! !(��! ! �I� �# �# ��& � )� F�F �# � � *�� ��� * � �7 � �� � � ��5� �� <�� 15J �& :���&� �� � � * � *6�1� # ��& N )� � �� & /f� ,� <� ःN� �� � � �5 � � � �4 63/�� � P!� C > , $�! !� �� �B ��� $!� $�9� 2 2 �6 H� I�� !� /� , ;! ���# �`� :��� ;! �5/ �J �!� 3��� /� � 3/� $��� ���� �& <� �� �# ���# � # �# F�F ;! ��(� �&& �/# U5��! :U�� � ��� ,� � � * � � ���#+� U� ��(� %�&� �� ->! ��� � * � *�

ू� � �+� $ / ���� � / � )��� � � � 2 —O� �&�_ 6���, -��� )�ः�& �! 9&�� �@�& &� -%�#� )��)� -� -%�#� U� ��(� )�� /&� ��, �� �� ���' �!( �#&�� <� � �%��/ �& �' �!( ��� U� ,� %� �� O�7 �5q� O� �# -� � *j�� � �! 2 �? � ���! �� � �! 1� :���� � �

�5q�—j��, -! # &# �� �#� �J �� � * � *6 , &̂ �! �� /� �( ���(� �/5! �!&� � �/#! ��! �� ��&� �5 )� - ! &�� � � * � � �6���' ��( � � F &# # � ! !� �6 � 2 � ू�� —��B U� ��( J� �(� )��!( ��5 � &# ���(� �'H * � 6 .....

Page 42: Premchand+ +hamkhurma

42

� D �! &���( �& �$ �'�� /� �5!/ L5 �� � � $� � 2 �&# ू� � ��� � —��# �5q�, &��# � , �'�! �! �B_� &�� * H��(� �# �� � �>! U5��! U� ��(� ���� � *

�5q�—�! �� �#� �# &# ��5� &̂ �!( U / �� � &# &� � � � 26� ��2

ू�� —&� O� � �2 , �#F �� �� - ! 9� Q! � -� � * 2&��# �#F C&!DE :� � � U� �� &# -�� ;!��� �5� ,� � � ��! �5�6 �#�# �3��B �8JE ;! �N � �N )�� /�� � �&!�! H 2 � �� �$��� � O� N2 , ,� D#8( �� % � !( N� 3/�� /�� 2 �� !ः& �� �$ N� ू� �# %5 �7 ��� & e�� �G� N� � � �9�:�, ��B �� �#C&�H , �� !� �5��5!& O�P!�7 � � * 2���!& � � , N� �# &�� �G)+�B �� 9� 3�M � �!� �!� � � � � * �H� :�, �G�! N���

� � ���# ��� �,� #� � 2 ��5&! �� �$ N� �#�# �3��B �� ��5&! �!�JE� �� � ��� � N� �%� �' ��A H � *$��� �!��5�! N� JL� JL� ;! -�!�/ � �� !�( N�� � � � �ू� �# ��& �( �:�� �� & �� �:��B ,� �N &! ��+ � � � � � 2H��8�! ����ू� ����# ��! �5q� �# �� ��� � ! #� � � � $��(� �# �� ;! �#�(—���, �1 �$% !O�#� ���' �5 �� �&��# ��!� �#—�#� � �N �� %5 � U� k� )��� ��� � �4 , 3/�)�� # ��� �� N �� )�� �� <�� �( �:��7 � ,� � � � �4�! &�! )�� N� �� )�� ��� %5 �7 �# �N ��(� � �� � * � � �4��& ��& # �%-&� �T� � � �+� ;! �#�(—m�!(, -� � 4/_ �� $/ 9& ! � )�� �� ��5 -�S&!� ��5�� 9& ! �# 6 *9�� � $� �!& �� ��� $/ U� $ /�� ू� � /�! �� � * � ��!� ��� —��(� ���, -U� ��� $� � $> Q8 �' �! ���1 � � 2 � � * ��&#�� � � <� -�/ �# � �� )� - ! ��! � U�� * � 2 �� ��! �# &# ��� �&� � �!�� �� ���� , &�� �� ��&� �5� � , 1!#� �! �J�! !#/ Q87 &� ���' !� �� �!&� �5 � ��I& � * �� � �)�� �# �� & ��1&� �5 � , ��(� ��&�

Page 43: Premchand+ +hamkhurma

43

�5q�—/! ��� � /�! C�f�7 � �� �5� ��! � 1L5 � � � � � 2 �6�� , �� )%! :��5 ��6

ू�� —�� /!�! $� m�!(� � $K � &# �� �&� �5 � D � � ���! �# !�5 ���

�#�# �3��B � :��(�� �5q� ���&� � F Q5Q8 � ��! �# H � � �6 �D �� -�� Q! �' &!% ��( ;! ू� )��� � �(�! � � � � � �93ँ&�� � ��&�� �! /�! 8��� � ��2 �

�5q� �# ��� �3ँ�� � �ि� :��8 /! �7 6 � � � �� )� ��5 -�S&!� �93�)�� �! %! %! �!& $ �G/5� � ,� ���7� � ���+7 � �/� � :��7 �' �#�� /� �! �' N� /# �� �! � � ���5� �/&� N�� /� � /�/�� � -K- /�� $��� N� �/!# � / � 2:���& &# �# �-3I&�! ���' &!% ��k �# /&� ;! ��! � � �� <�� �G� �� � $!( 2 6 �+�' �# � /# ���' �� � ��� �' �$!/5 � !�&� �#� ��5� �3��% $/ ���' �)��� ��F�! �,� �! ��� � � �+� � F N�� � 2 , � � �� �� 17�# � ��! � � � ���!�! ,� �)%�& )��&� N�� /5& �' $ / ��& �( C�f�7 * � �� ��5 ��� �# ��! � C�J )���� � 2

-�S&!�—O�7 C�f�7, �P!�&* ?

C�f�#—�B �!�!H , �� �P!�&�*

9�� -�� � :��ः& � � -�!��� �! / �� ;!�5q� 2 �:���(� ��5 -�S&!� ����' &!% �� &# �!& � $ � � � * 2 �;!:� � ��2 -�-�� ��� ��! �! /� ��� �5q� �! �� � � � � � �� +� /&� N� )� $/ O�7 �!( &!% 9� � &!� &� !� �� ���# � *��(� ��5� N )� $/ �� ��7 � &� L� �4 � 2 � * , �Q� �' �� * , ���� �! ��5! �',� C��( U� �+� � F �� ��5 -�S&!� � � 2 * �����# 9� �� �� � �N �U� ��(� �� N ;! � ���# � ��U� I�� �$ N )� <�� ���� �# �� �� :��8 &� &#�5q� � ��! ��� )�� �+� !�(� ���� ���# ��� N � , ��7 � � � �6I�� $ � ;! ��� %G!� ��� � �� ���� �! �(� Q5Q8 � � � 6�# �`�! ��! D � :�� ;! �� I�� �!� )� ��� ��5 � ���� 9� �� -3� ! � �!/ � ��� :���& U#��� � �N � � � � �4

Page 44: Premchand+ +hamkhurma

44

�5 �/!& �'6 , ‘� O� �!�* 6, $/ ू� � Q! �� N�� � , ���#� �/��ः&� �! � &� L��! �� 5N )��� � �� �� �� �8 � 2 � � 4L�5� � ��& ��& a�# �a�5 U! $��� � � � 2 � � ,� &# ��� �� 3� !� � , �5�! ��� U#��� � ��5 ��� � � � ��# �U :��� �-3I&�! �#� �8J � � ‘��(�’, ��(�, &̂ � �! �! �'2 � � ���, <� �!: / � �!�� � �� & �� �5 )� &̂ �!( ��� � * �6&̂ �! _�! �� ��!��� �'� - ! 9� � # ��B �#&� &# � � � H 4��� 9� ,��� � :�, �)ब� -� �!&� �5q� �i( :��� �;!& N�, )���( � �3ँ�� �#�!7 � �� :��� �&�� 9� 9�! � � � � ��# ��1 �� ;!1��2 ! �� ���� �!�(��

ू� � �� ���! ��5 ��� �# I )�� �� � F )� /! � *���' :�ः�& � D ;! ��& ��5� �!� �#�2 �—&̂ �!( ��� ू� �� &# -�DE &!�* ?

�5q�—-�DE &!� O� �* , $/ ���# ���! � -��� � 4����& U5� ��� # C��� � �5��! �B8 �# �� ����(H * �7 � ��� ��� �!� �� �� )�� U! �� �! �+ �+ !#� �!&� � * � ���� Q! � �� ��1& �* � � 4 , ��(� ��&��� $/ �1 ���! �� & � ��� � F ;!�+� �! &� -�� �� �� �' �ः&� ��&� !�(� � � �$3�! � ���7� ��2 � —�5q�, - ! �!( ��5 � &# ��5 -�S&!� �' � 6 ��� 6$!( !�5 ��6

9� ��! �# ���! -�S&!� � ��! �! ,� ��!& �� D � �� ��� �#��—��?

�5q�—/� �B H, ���' ��& :���& �/� �� �1� �! �! * ��5D&� N�� )� &�� ��5 ��� � �U� 9>! � 3/ब $& �� � *? �� 4 ��� )�� )� # &̂ �! )X!� � �� & ��� �� 9� �! ��� 2 � ** & �� � F�

-�S&!�—&��# �� ��5� �$ )� � ू� � )X!� � * � * � � 2��� �5 � �#F 0�� # N /� � ��� )X�F N ;! ��� � �* 6 4��( �!� � -!�� !�& N � ! -� # �& /! ���� ��� � 2 ���!(ू�� � �1 9� ,// � �C�� ��(� ��1� �1 �� � � � ����! �I& -%�#� �$ )� ू� -U� &� �1�# �� �!&� ��� *

Page 45: Premchand+ +hamkhurma

45

�5q�—��5 ���, �TL� �' ः&�� �$X� �1&# ��'� ���(� $& )� ू� �' ��j�& $�� )�� ���(� �� �# ��& �� � 2 * � * , ��j�& ,� �# �( ��(� ��&�� Fd! /� $/ /� �� ��� � * � �$�� 30ब )�� &# %5 � �' &!� 3�� ���� ��! !#�� �# � �, �1 � � �! ��� � —���, ��� �� �� )� - ! -� � �U� �1 �! &!� � �� &# � /�! � �5 ��6 6� 4

-�S&!�—�5q�, ���# �I& -%�#� � ���' ��& �!* —

9�� �#F �� ��(� )� ��� � �� �! �� N � ! �� 2 � * �4 4����� �' �#F�^��� � ���! !#� -!#�! 9� $ �# �1�� -� 9�� �/� �#F �5�!( �( &��� �� �# �� � ;! - ! � * *� U� �5!( � � F &# ��'� /�7 )� � C�� j�� �( !�5 � � � * �6���! # /��� �' &!% &�� � �� � �5q� �# I�� N )� ��5 -�S&!� �' ��( ू� � �# � � �� �# # ��� ��j�& /!�! �!& �� � � * � ! /� ���# ��5� �$ )� ���' ��( ��(� ;! �#� �( � &# ���' �&7 �! ��'� $ � * �� �ः�!�8 ���&� � F �#�(—Fd! $��' �� �!� �5!( �!� ���! � �G� <� !F� � /# $�� �& �!� X� � ��1& 2 * ��#� - ! 9� �� � �1� �#F 3���& -/� � /� � &# � 2 � 2 *�-��� �# :���& ��)�ः�& ��15 �� /# �� �! �C�� �# # � � �X!� �(3/,, � ��!#�ँ� �/ �_ �� 4 �

-�S&!�—(�ः�!�!) &̂ �! C�� &# 9� �� � -/� � ��� �( ��� �� �3f� &̂ �!( !0��( �! 9� &��� � * ��!#��! ��* �5q� �+� �� � F�%5 �( � ���� )� � U�-� ��� � D *�� �! ��5 �� ���' ��1 � 9� &�� � �� � $�6 2 � � � 2, ‘&̂ �!( �( !0��( �! 9� &��� � �!#��! ��� * ‘ ��� ��1 ���� �1 �� K ��� � �� ��� �# � ��� 9� � � �-�X/ � �&�� D: ��(� � -�! �( -�! -�DE &!� ��1 � � � �:�� N� ��5 -�S&!� � D �! ��B ;! �J� ���' �/! $/ � * � 2H�-3I&�! 9>! �>! � Q5��! $&�;!�5q� � ��! �! ` � � � ��/&�� /� &� # �J !� �5q� �# �! �� � �! �J� �' * � � � � � �

Page 46: Premchand+ +hamkhurma

46

/!-& ��(� � F -X�!� �8J ;! ��& � �#�� � �—�5q�,� � 4 � /! $/ &̂ �! ः& �� �5 � �^��� � 6 � � )� &� 9��# ��5� *�!# �� ��#� , �� ���� �� �� �� ���! ���7� �N� * * � � /! ���' &!% �`�� �5q� �&��! �# ��� $/ !��5�( �C&! ���* * * ? ,� :��8 &���� )�� � ��#�� �$ )� �5 � � �5� �� /!7 � 2 � 6 6� I�� $�/# ��� -�� �G�! � :�, �#�( � � � � � )�� ��� �N� )%! ू� �' �:��7 � I�� $ �� ��� 9!� :�� )� � � �� � �5 �� /�� � ��4 � � , ‘�1 �$% !3��� �’� � ! �N ,� �-3I&�!( &G! �!�` �� ��5 ��� � �� �� /! ��� � � ��N ����� ���# �5� �/! U!�! ��� �� -/B ��! :��� � H$��, �93�)�� �!� ! �#�! ! � �# �� �5q� �F :��8 �&� �O� &� �! ��� �+� !�(� ���# ��! � N� )� �! �N � � � � 2 /! �� $ �� �� &# 9��! )�� N� * � � �4 , /� �� )� %� �5 2 6� ! )%! I�� ��8 �� ��� /! �#�N � ��� :��� � � ���, �� � U� ���' ��1 � �$�)� 9� &�� �2 � O� �&�� �� * ‘&̂ �!( �( !/��( �! 9� &��� � �!#��!��� * �>! ू� ��&�� �! 8�� !�( N�� ��� ��5 ��� �# � �$& �� N� ���' / ���' �/!7 � �� �� N�� ��� �U� � � 2 �9��� � �N ��(� �� N� ��� e�� &e/� ���# 9� � � ��& � N )� ��� �N# �� 2 /! O�7 �� # ���' ��� � *9&/! �! !�( N�� ��� /� 11�& N )� # $/ 9&�� �! � �O�7 � !� �� O� �& �# !�( �� �%-&� �93�)�� �/! � * 2 *$��� ��� )%!��5 ��� �# ��� ��!:� \& N� �N �! � � ��/! �+ ��� <�, � /! O� �# ���

Page 47: Premchand+ +hamkhurma

47

DJ ��

�, ��, ��, ��, �! �G �!! �G �!! �G �!! �G �!YYYY �5q� � /! ��� &# :�� � ! !& U! ���' a�# � � � 2

���� ��(� $��� ���' ��1 � �� �& � $&� N� )� ��5 2-�S&!� � ���# 0! O�7 )��� �� ��5� �#& N )��)L& � � ���&� �! ���' &!% :���& ��! $�5� :� �7 � �� !� �� � � � � *��� �� )� /! �&!� �! %� �5� � ! ��(� ��5�2 � , O�# ��� �N �B�� � � �!( !& ��� a�# ��8(� ��� � F� � � � � 2H , -U� �5!/ U� � :��� N� �L9� �G�9� ;!��5 ����ू�� �' �5i( ��!3/� ���J�� /� ;! �F �5�!( ;!&7 �� �5q� � ��� � �3�� � F� ��� �+ -�� � ���# C�� � 2 � � � J�� ��� ��� D ,� �� -/B� H, �� ���& �#� � ��� �

�L9�� —(/# �̀ � �' /� � �5��! D �! �' &!� �# �� � � �N��) O�5 �f��6 , �)L& /� �# �U � ,)�&� )����&� � � �?

�5q�—(L!&�-L!&�) &�� ��(� � � D e�� �#& ��� � * �L9�� —;! -U� � &� ��� Q! $� /� � � � � � ��� O� �� )� �� &� �!�! � Q! ��( �� N��� ���' � !( ���� � �� )�� U! �JE !�(�� U� �#�# &# &�� -�D )�� � * ���! )��? O� ��, &̂ �! ;!��� -� O� �N?/� � &̂ �!( ��� N� &� N�� -� &# &� C > �# ���� &��# �� � ��� �� U! &� Q! �� �� ��! ��(�:���� �)�, N� �� ��(� )� &� ��� �# �/K� , ः�� �# � /K: ः�� �5/ &# &̂ �! >� �� �B� * H, )��� �� � � )��� � !( ��� � _�! � �&��# -�� �� ��(� L�� �)�,� �L9� ��#� � F &# ��� ��!(ू�� �' ��!3/� %!�� � �� ��—O� �&�_6 , �L� �!�! ;! �f�� �#�# �� �5� � Q58 6�� � !� ��� �+� �!�! &# Fd! /� C��� C��� !# !�( N�� � �)� ,� &# ��!( �+�' � �5 �( /� � �� �+ ��5�! -�!BL � � � � � * �6 H� � �N �J� �J� �� � * * , ��(� ��5� Fd! O� �!� � �� � *D#8( �!�! �! ः�� � � �� !�( N�� �! �� ���# ��1� � � �6 4

Page 48: Premchand+ +hamkhurma

48

)� $/ �$% �'3/,� -U� � ��!( ��� �� !(&� * -j�G�! O� /��? �!�! � �8 3/�� �, /� �� & ��1� &� /� ����� ��(� 2&# ��&� N� )� � -U� /�! �+ �L :��� �&� �5 � �# �8* � � � �� , -� &� �#�: �7 � ���K � �N �� *J� /# ��(� !�(� -! � �Fd! � &# &� �!C��& L� �(� -� &̂ �! >� ��( � � *)����� -�� Q! � �+� !�#� /# � D ��ः�! �# �K C��# � 2;! �!�! � �8 3/�� �,/�B &� �# �� >� ��� �!#�H � � �

�5q� � �� )� -� �' � D / � �5 )��G�9� ���� � �6�� K ���� �� � �\&! �#�� � ,� �#8(� , U���;! ->+ � �;!& N�, �& �& �! $� ��� �!&� N� ;! $ / U� �:���& �!I& N�—U� 9�� �5D# )� -U� &̂ �! �5f� �# �8J � � � ���(� U� ��(� ��& ;! &�� -U� � $9�� � � � , �Q�� , �#8(, �� �!� �!� �! )��� O� �� )� &� -� C > �# ��� &��# -� $9�-�Q� � O� �!#�! �� O� �� )� �� �/!7 � � * �4;!&7 �# �� /#�C& � �!� � �� �� �& ��(� ���&�� � � � ����� -�#�� &� D#+ �&� �� � )� $/ &# �#� �J ;! �� � *3� ! C�8! �#� � � O� �� )� � �f�# �M7 �' �& ��(� � � */�&�� ��5 � �� � �� )��� �# &�& � ���J� ��5 -�S&!� � �� !#/ !#/ ��� $� JE� ��(��* , )���(� �J�� /�� ?

�� �! �J�� /� � ��� � ��� � —(� ,� :���& X!� �-��, �#8� -�#8 /�� ��7 � ��( � F �5i( N�� #ँ& � �#N+ � � � ��)LL�7 � -� �#�! ��� �8� !� N� 9��' U� ,� �� � �� �5 � ��# �� N�3/��' 3/� � 9�� -/�!� �! !�� N�� 9��' $�& � �N� )� �& �!& � �N7 � �8�� �!&� N�� � ) ��-�� /# �& �� �# � �� �#F �� � , U� )��� � �U� !BL� H -� �# �N �! � �C��( )�� �� �� /��#� �J � &# 8(� ��� �!( U� ,� � � � * * ���5 C > � � ! ��* �# $/ &� �� �+� ��(� ���� �&�� � ���(� ��5� 9� D#�P!�7 � /� �� �)� C > �# /� �! * * �3� ! �!���� �!& �� -!� * � , ���# �)�, )� �� -� �� !BL �# �H �, ���# :� #+ 3� ! � O� �� ��� � � *�

Page 49: Premchand+ +hamkhurma

49

��!3/�—�!�! � �8 3/�� �, &� �� & JE� ��&� �# �J�� /�� , �� D#8( �!�! � /# 9��# �� � 8(� � � � 2 ��� &# �+� J� !� ��� �!�! � �8 3/�� � �, �B&# &� � �( H � 6����� -U� &�� )�� �' C > ;! � 3� ! �!��#�8� � �� , -� &��# ��1 �51�! �� �!� �)�,� &� -� ��� ��(� �#� �5q� ��!( �JE C��5! !�( N� ;! �� �� * � �!�� ;!& � 2���' � � �! !�( N�� ��� �� )� -� �' �! � D -ळ � � ��/!& �! � ! �G� ��& �� �J�� /� )%! !/ �JE ;!�N � * ���� ����! %!�� � �� —;!O�, /� ��� �' �& �# � �&# �� �#F �� � �� O�7 �#�L9�� � ? 9�� :�, -� �#F !�� -�8 :��� �#� �L9�� —O� �� )� ��� � $� ��(�� �f�� �# �)�, � �)� ��� ��� � �� �� �� �8 L� ;! O� �� )� �5�!7 � � � � � � 2� �� Q! $� /� D#+ ��� �

�G�9�—;! ��5 -�S&!� �# ��B !#/H -!#/ $� O� /!�!?

��!3/�—�!�! � �8 3/�� �, � U� �� �& ��� �( 4 �N�� ��5 ��� � � $� � ����� � L! ��� � * �� ;! 3�� � �'�& �!� � �ः�5!& ��� � &�!(% � � � � � 2 � � �� ;! ��!3/� U� ��� ��!(ू�� ��� � ��B �� ��� � � �H ���� ��� ;!D#8( �!�! � �� & ��&� N�� # ���! �� & � �,&�! !�&� N�� ��!3/� � /& �( ��� �!( �N �5� ! # � � � �!G � ��� :��� �! ��� �' ;! D#8( �!�! � 9� �� � � ��# ू� � /�� ;! �� � � :�, ��3�� ��1�! ��� � � � � � ���! �' &!% !�� )����

�5 &# ू� �! !#& !& / �!&� N� � ! �U� �U� Q8 � �� �$> Q8 � :�, ���� $ /&� N�� ���� O� $ /&� N�� � � , ,� �� �� $P!/ �# /&� N�� � ! /� � ��� ��5 -�S&!� �# � �� :��7 �' / � �� N ;!�5q� � Q! � �� $& � � 2 � � � ����' ��F �! ���# /! �/! �$� N �� � � ��� � ��8 � ����( �+� � F N� )� �� �5q� $ ;! �� �! �� � 2 �

Page 50: Premchand+ +hamkhurma

50

��5� �#� !& &# �L� ���� � �J �J Q+� �! �/! � �* �G+&�, 9� � /# ��� �!7 �' �� ���&# ��1� )��5q� $ !�( �� %& � * * Y93ँ&�� � ����! �! / &� $�� � ! e�7 �( -��� U / � ��# �� )JJ� �� ;! �#�(� —�� ��(� UU�* � ?

�f�� ��� &# ��&� N� )� DL� -D+ � :�, �#F /P!� ��N $ /�, �� � � ��& �( &� ���! �#�(�—O� �&�_ 6�� ��(* � ? -� � /� &̂ �! �� $� �!� � &# 9� � � � � � 6/ � �#��! $� �!� � &̂ �!( &!� ��� �5� N#+ �(�%� 6 ��# � � )� �� Q� �Q+ i�� /�* � �, Q! � $ � � � � ! 2 *-�� ��! ���� ��! � :����� � � �

# D#8-� /�� ू� � �� � 6� � �5 �( C�� )��� I�� � � �6:��� $� N� ��� /# � �� � � � &# ू� �# :���& � � � � � �� ! /!� �#�(—UU� &̂ �!( &# �� �! ः� !�& �* , /! �� �& � �& + �� �&� �#� U� �� �G�� � �4 -�� �& �! ��� ��' ��( N�� U /—� D ��(�, &� &# /# � D ��&� �# #� �� � %5 � � �1+&� �#� &̂ �!( /�� � ��! Q�( � F �� �:�� � 3/&� � 2 * 2 �� 4���' �� �! ः� !�& � ;! &� �+� ��& �#�*

ू�� —(1f��!) U /, 9� � &̂ �! :�// C� + �$ �� Fd! � :�, �1 )�� �& �!7� � &# �5 �( -��� /� * � � * 6 �# !# !�(�5 �6 U /—(�8��!) �B H, !��, �! &# :�// C� + �$ �� * , �! )%! �$ �� /! ��>� �5 �* 6 , � U� �!7 �# �#!( D � :�8JE 4 ��ऽ :�� �!&�, &� �! U/ �!&� - 5)J�7 � -�� ��� �!&� 2 � 6&# � U� �#:��! ���&�� � ! �� � �� � &! ����� 4 * � �&� �� :�)8J�B :��#H , �� /&� �!7 � ! # �#� �' �:�)+� �N $� �( ��(���

� /�(� -�8( ���! ू�� /j& � �#��� ��!( ��/#! � � �)�� �' ;!& N� ;! �@�&# � !/# ��� ��& ��& ��/ ;! � � � ��U� �� � N, � -3I&�! !#� � �� U / � ���# !#& �� � � � � �&# $� / � ��� � � �M! �'� � , �5 �! �!& � &�! �#� �#�(� 4 —

Page 51: Premchand+ +hamkhurma

51

C���&� O� �#, O� -^� �# ���! �3�:��� �! �# �� ? � D 1J N#L �( ��&� �5 � �( -�S&!� 3/�� �� ��� ��� 6 � � �:�)8J�B :�� �!&� N��H , -� $/ )����+ �� ��� �5q� � � �Q! $& � ;! Q87 �(� !�& �� ��&�* *� �5 %5 � � /! ��! 6 � �C���& �� ��� �#* -,� �'�&� / ! U� )�� ��� � * ू� 9�� e�� � �� ��'� � , : +: +�! �#�(—U /, � 4&̂ �! �!7 �+&� �5� * 6,�1 �!�� �!#� �1 /# ��# �� �#� �(!#�!) �+� �# �!��8 �#� � ! )��� � �� ��! ;! �� �! �D @� !��! �� �! !(� )���# �& /�K��

ू� � &# :���& �//& � � -�%/ �� � ! D#8( � � � � ��!�! ‘D@� !��!� ’ �! �!- I& �# ��� ����! �#�(� � —�B H!��, /# � D � ��&� �5 # D @� !�&� �5 � �1 :���& ��� 4 6 6� � �15J �#�� � :�JF :��&� � �� � * ? &̂ �! ��� 15J �#�5 � &#� � � &� �#� � &I& �! C�J �# �� � ! � ,� 15JE �5� � 4 6, �! /�� &# ��(� 15J �� $/ �! ��f� � Q!* � � 2 -Q!��( ��� �# !� �� *�� & &# �`(-:��� �#, U� &̂ �(� �#�# ,� &�� �!� � �L � ���!�, � �5q� � O� �� �� �� )� # ���' ��� �!& �� � * � *� ! � &# � �:�� �� /� ,� �! $ �+&� � &# �5�! ��� $+ * * � �$& � � ! �!(% $��� 9� &!� �5�!7 �# ���� ��(� �!&� * �;! �� D#�!( �# O� ���� �#F� , # &# $� �( �& Q8 � ��� C�� �� �� 3/� )�� ���' &� �! ��� N� ��� )�� � * * � �&+ �� N� )� ,� �( C�� �' J �� -U�* &�� )�� U� �5f� ��# �! � , ��(� ��& )� &+ �� N� )� ,� �( C�� �' �J �� � � *-U� &�� )�� U� �5f� �# �! � , ��(� ��& )� ���# 1��+ � � �)��� � � #� �5f� O� �! ,� �� �5! � F� ��/� ��� � ��j/ ��� ��� $� &# � /! �� 5N !�( N� ��(� &# L�#i( � 4�� U�&! &# ��� >!� �( � �&�� � , �L� ��(� &#� ��� $�! *&̂ �!( ���( ��&� �� * , 9�� � -�&!� �# -�� /#�� )�� �)�� �! -�� :�� �� �� �� ��� ����! J�� * *J���! ��&� N�� �� �� /� /�&� �� � * , �!/F ��(� &#� ��!�!

Page 52: Premchand+ +hamkhurma

52

/# -� �U� &�� �� �L� �# ��� C�J�� �� * 4 ���' �5!& ��(� ��� ��&���

0�� � �� � )� 15J �& � U� ��'� )�� �&� �� * � 4��5 ��� � &# /# � D %!�� �% ��% ��( N� � � , U� ��� -�! O�7 � �#&� ��� &# ू� � ���' �& �# � # �!!& � � � 2$�/ I�� )�� � ! $3भ! I�� � ��8 ��� U /2 � �' �&7 �!ः&� �' 1�� ���� ��'� $ �� &�� # <�� KDE 2��(� N� )� ��� � -�S&!� ;!�5q� �# �#�� � &�� �B� , # ��� �! �N >! ��B � �J�! ��( �� ;! D#8( �!�! U� � � �H�!� �!� -�� ��! � &�!(% ���� $9� �!"� -� ! � � � 2 � 2 ���)�/ )�� ;! $� �( $� �#�(—�# ��& �� )� �1� � * ��5��5!& �* , -� �5��5!&� ��� ��!� ?

ू� �# &# �� �! �8�! U / �' �&7 �# ��& � ���:��� �(3/,� � , �� ���� � ��� ��� � D ;! �( � 3�� � 2 ��$ �� :���& $!ः& K ��!ः& ;! �� �( ��� �� * */��� �! :�/��! �� �� I& �' �5��5!& ���(� C�DE � F �� � # ��� �' &!% ��� �/!(�� � ;! ���' � � � ��5 � * 2����N� �)�� /:�� ��5 ���ू��� , ��� 1^���� � � D � ���-%5 �� �! !� �� ���� /:�� �# -��� ;! /� -X!#/ � *� 3/��# �� ��( ����&� �F :��8 &� ��� ��* � � !( ू�� ��� -��! �`& !�� $3�! ���#� �! �J� ;! �/�� � � � � � ���#��—��5 -�S&!� �' �!�& -� ���ँ & � ��! �#&� /&��2 �

�/!(��—���ँ &, /��, -� ���' &�!(!7 ;! &�!(!7 � ��B �' �#��8( �'�I& &G�(� �# !�( �� ��! %& �G�� � � * Y *H)� -� �� ��� �� �# �&!� �')%ब �!�� � � 2

��5 ���ू��—��� �� �� & �!�ः& %!�& �� ��! � � *%/ N )� 93j&� �( 9��' )%ब �!&� �, &�� -U� � D ��(� C� + ��* 1^����—- ! C� + � &# 93j&� � )� ः�5 � ;! * *�:�/ � �� �TL# � ���' �! � -3I&�! �' � ;! � � * *� �ि�, ��F � �� �!�!$ �� -��� � ���' 9��& �!� � ��+ � � � ��

Page 53: Premchand+ +hamkhurma

53

�J� �� - ! �� �� & /f� ���' ��! �� &# )%! $ * � � ����! �+� �3ँ�� �!�� �# �� �3�,� � , 9� -��! ���� �\& 2 �� �!�! ��� �/��� )%!& �� � ��%' ��(� � )� ����� � � � * � * ���5�� ��%�� ��L� / �#& �� ��5 -�S&!� � �� )��� � * 2)�ः� �' :���& �# � ��# 9�� 9�! ��(� )�� / ��& � �)� ���' ��& ->>>�` !�( �� � 3O��7 �# &# # �� � *��� � �&! �& ��� 2 � * �/!(��—��� ��� ��! �� � �#� �)�, )� � � ����' �!�ः& /# ��8( � �� �' ��� 2 � � �� ��5� �! ��* � ��

��5 ���N � /# 9� ��)��� ��!� �� )�ः� :�� � 2 � �� , N�, �5D—��� �!�ः&* ?

�/!(��—O� $��# ��5� ��(�, �/!& ��& � )� # � *�P!� � )��! � �!�j/ 3�M �N $ /�� ��� �� ,� � ��!&�� &��! �!� � ��& �5 ��* � � � � � , !�� /� � ;! 2 � ����' �P!� �#:�� � 9&/� )�� /� � � ! <�� �'�&� �;! %�� �' /��� �!: / 9�&!� /���( �' / ��&���

��� ��!(ू��� —��(�, ��(�, <� �!: / ��(� �# ��&� ��� (���ू��) &� $/ ��� /��� � :�, ,� �!�ः& ���8( � �� �! �#� 2 � , �� �� J� !�! ;! >��� �� � �� � � �/!(��—���# � �#:�� �!�� �)�, )� - ! �ू��L8 ��� ��5 -�S&!� �' &!%�!( �! &# ��� �$)X� � 2 2 �%�� � �#� ���#� -म/7 � �5� 9C&�& �� �! !O�� �� * 2 � � � * *�O� !�7 �' &�� ��!( &!% 3/�� � �# �?

���ू��—9�� �#F �� U� �2 * , �� �3�, �^�!7 �' � �%�P!ः& � � �MF� �/!& �� * , ��� �& -��� ��(� !G�� 2-%!#/ �� :��� �� �!� #8 ;! �3�� �! �� � D * ��3ँ�� � �# � 1^����—���# 9&� �( �!�� ��(� �!� �)�,� 9� ��/��� � ��:��� / � �� U� /!�� !( �� �� �#&�! ��! * �4��� �� )� �� >��>!( ��� )%! &�!(% � !� �� ���# * � *

Page 54: Premchand+ +hamkhurma

54

�#:�� �!�� �)�, )� �3j�� �B� � &�!(! �!� � �G� 2 ����# � :���� ��� � �/!& �J � , � ��� #9�� �! !� N )� ���� � * � � � ��,� $��� � -�! $�! ��� � —��5 -�S&!� &�!(% �� ��� * -�S&!� � �� ��& �( �!(� �!(� �� � �/!& � ���!7 �! � 9�B �L� � �� ��5�� ��� 5�/!(�� ;! ��5 � H � ����N � ��! � ! %� �# �� � � 1�� � � � � � �� � , - ! �#F / � D�� �' �#&� &# # �#�# /!�! D � /&� ���N � ���1 )� ���# � % I�� �! � # -U� � � � � &� )�� � -�S&!� �� ���� ;! �!�� N # -�� �&�� :���� � :�, ��� � � * � � � ���!(ू�� � !j& /j& �i� �!� �! )�� N��

,� �^� � ��5 -�S&!� �#8 �&�5� ���� 2 �,�#� �8 � �* �, /5& �!�!& � , -�! �3�� � ,� ���# ��& �( �// ��� � � ����!(ू�� ��� � � ;! �� �/!& &/��� �J �+ � ,� �-�S&!� � /& �( C�� &-^�� -�� ��� � �� �5 \& 5 � � � � ��!� �!� �' )� � $� ��� �' 3���& � 9�:�, �3/! �$ 4 2�5 )� ,� �G�� 93f&/ �� �!�� $� �# 7 �!!#�� � )� 9� � � *���! � -U� &� �#F<� ��� � ��� ��(� �� /��2 * � P!� ;!&7 �'�! P!� �!�I& � 9&/� �# ��� <�� ;!&7 �# � ��`�7 �! %8��7 9>! �>! �! �! )%!& ��� �F� � � � � , :���& 9�!&�� ���� �� 9�� ��!(� * � &�/�� �! :���& ���� >j� �� 9� �5� � �+* � � � -�+ ��!7 � �G�� ���!7 � 9� � 2 * ��G�� /!�!& �# �5! )�� �� ���(� �' ��* � -��� �� U� �� � * ��#:�� �!�� ��(� )� - ! ��)�� �#&# 9� ��! �! � >j� �:�8 �5� � ! � �#�&C�ँ�� �� <� ��(� � )� �1� � �4����!/ ���� � -/� �! ��� &O & )� $� �/!& �!( � � � � � �� ���� � %!��� 9�� !/ � �� ,� �� ��2 � * � � ��� �1 �^��� * � ��:�� � )�<� �G� �! /!�! $��' %p�/� -�� /G�! * � �)��� �� � �� & /f� ू#म� �� �!� ��5 3/�� ,� � * � 2��!&�� � 9&/� 9�!� � �&3f�� &/ �� �� �' * � � � �� �/� � ;! �� �! �)��� �G� �' !� ��_ �' /� ��� � �

Page 55: Premchand+ +hamkhurma

55

� ��& ��& ��5 � � � -�S&!� � 18�8 /� � %�P!ः& � � � �:���( ;! C�� )��� �# $�� � �/!�3/�� � �! #:��� 2�!� �' �#��& )�� � , ���# ��� �/!(�� ��� � ��� � � � ���� �! )��� -� ��� /� �I& -/� ��C&� �� ,� �j� �� � * � ���' ���& ��(� �� � ! �� �G% � )� ��(� ;! �/!& �* * D %p�/� )��� &# � ���� �O�5 ��5� -� 9�� �� 2 �4 �:�ः8! -�S&!� � ��� ���� � N ;! ��� 9��� � � � 2 � � ���� �& � �L� )���ः�� /&& N� ���#� ,� :��8 � � � �&�&-^�� )��, �� )� 9>! �>! � � D 9�! )��� � � � �/� � ! -�S&!� ��� � �#:��! N� � �, # ��� ��� :� � � �!#��! �+ �# � ;! �ः�!�! �#�� � �—�#:�, ��(�, �1 $�� � ��� & � D �^��� ��* $3�! ��� �/!(�� � �#F �%! � ���! 1�& � , � � � � �-�� �� � ��C�� ��� �G !��� �' !�� &�!(! %!���� � � �-�S&!� � ��� �)ब� -� )�� ;! G ;! �/!& � D ���% ��' �!� � N � ! 9�� � D I�� � �!� ���#� � � � � �%�P!ः& ��5 ���N � ��� !� �(�� � �

�� ��� �� �� � )� ��5 ���N -�S&!� � ��3�� � � * �� 9M%� !�& N� � ! ��� /� ���#� �� �' %�P!ः& ��� � � � � � � � ��&# �+ ��#��� N )� O� �!�� � 2 � � , - ! � D �& �5� � &# ��� ��� ���!(ू�� �! �� /�� ��(� �&� , &# -�&!� � �!/ �# �/� � �G% �� 9�� �� �� � N )� ��5 �/!(�� �' � * * 2 ����!)�!& � ���# &!-& )����� %G!� -�� �� � ��C�� � � �,� �/! �' !�� :���� -�S&!� �# ��� 9&�� �^��� � N�� ��+ �/#��� � � ��� �)�� -� )��� -� � &� �� � F )� � �%�P!ः& )��� ��� �� �' /�� - ! ��� ��!(ू�� �' � � � � �3���& ��� �!� &# ��� # � D � � ;! ��� �I� �5�! 2 � � ��-��� �# U� �&3�! �! � - ! )��� �5�! ��� �# )��& � ��5 &# ��� ��� ��� �! �� )� �� 6 2 �!( &G�(� �'� ,� ��� � 9�� �#� � !� � ! �� � �3/!/ � $��� N� )�� � 2 � � � �%G!� %�� �! :��� ���7� %�P!ः& �(* � � , -�� � ��� � �

Page 56: Premchand+ +hamkhurma

56

��!(ू�� �' 3���& ��� �!� ��2 � � —�1 $�� �� ,$�& � ��' /!�!& �� � 3�% )� $� �! �/ ! � �3f� &/��/ � * � � � � * *)� � 9�!& �� ��� � &��! �!�� / � �� �:��! ��� � � � � �4�# �:���( �kN! !�� �! !/���! :�� ��� *�

��� ��!(ू�� /�B�(� $��� N� H �, � ! �� � �� � �� �� )�� � �# ��5�( �'�7 � ,� ,� �/! !��� )�� � � � � *;! -� 9�� �:��!��� U� /�� � &�!(% � � 9�!& � � 2 � ��! �( �� � &��! �# � ;! ���# &!�% � �� -3I&�! U� � � � � ��1�# �# � ��( �#�& �#�& -�� �� ��� � !��!� �# �/! � � � � ��' ��� !�� &�!(! %!���� )%! O� N, C&:�ः� 858 �� � � �3/!(� � -��� �3��&7 � �$)%� ����'� ,� �� � * �:��8 � �#F �#�� �ऽ� �/! !��� �N $ �2 � �, :�ः8! -�S&!� �# -��� )���&-��( � ����� �' �^��� &# /!�! � �N� � ! 9� �� &� ��(�� # �! ��� � �D� /& N� 9� ! � � � � � *�& O�# ����� � ��! � �� �' &!� ��� !� N �� �' � �� � �%�P!ः& /� � �3�� �!� �#�� 2 � �—$� -��� � �! _�! �L � � �,��� )�� ;! �! _�! O� ��! �' ��� �3�� � K � � � � ��!� �1 �^��� � )� /� $� �# 7 � ��( ,$�& %!��� &# � * ��� ��8( � �!( �!�ः& �� �# � �� �! U�� 2 � � �/! 9��& ��/�5� � ��(� � ��&�� �� U� ��� -/ �')� �� ��8( � � � * � � � � �!"�!" �!( �!�ः& �� �# �� � , /# %�� ��8( �! � ��� ��5� * � � ��!� � �1 �#F �ळ � �# � � ���' �'�& -� �!� � 2 � * ��#&�! �5 � � ! �1 �:�� & O�# � )� /� $�� �!( * � * � ��9��� �P!�)��( �� �' � &# 9� /��� �# �3�� �!� � U� * � 2�#:�� %!� �� � � ���! ��5 -�S&!� ��B �&�!(% � �� � ! -%�#� � � � �H��� O� ��5� N )� 9� �� �' $+ � /# ��� ��!(ू�� �' 2 Y � �� �A � ��D �L �$ N ;!/�� � �� �� �! /� � !ः& � � � � �N, �#F �J �$ ,�* ,� �& �# �� !� �� ��5 ��� �# $& * �ू� � �� :�� N�� � �

Page 57: Premchand+ +hamkhurma

57

�& 6 ��

$/ � �U� �)�! � /_ �$/ � �U� �)�! � /_ �$/ � �U� �)�! � /_ �$/ � �U� �)�! � /_ ����� �� �� 66 66

��!( �5q� �L9� �G�9� � !�5� � �� /� � �� � * � � � ��!#� � �� # �#�&� N� )� ��� , -� � <�� ���5� ��1� /&� *�5 )� )��� � �N �J ��(� ��&�� -� �# 76 � * �# �!( �5!& � � ��%!& �� -U� ��(� ��5� O�* -O� U# � U � �� �� � 2 *�!�q, &5 �( �1 �3�� � �+ �! � � �!( ��& $�� N� � �)� ���� �! � &� L� :��� ��( �� ���I& � �#& &# 2 � ��� �# $/ 9&� %/�& �#&� 9��(� �&# � I�� �!& �!& � � �/� �� /�� �� $ � )� ‘��5 -�S&!� � !#/ !#/ $� JE� ��(�’ &# ��� �! �! �N �!�! ��� —

# $& � &# � �� �� �!�� � &# ��� )�� �&� �5 � � * * * � 6 4 63� � ��� -� �!( ��! �� � ;! �G� �� ��� �� �� � � � � * � * ��5 )� &� �& $K� ;! )%! ��� $� � �/ �( O� �6 � � � � * ���! � ���>�-�� �!(% $��� �� � D �#�� ��(�� * � , $ ! ��(�, )%! ��� �$� � O� �/ �� ��(�� 2 � * -��(�, �1� �� � )�� /� � -� &# � ��1 �! ����& $ �(�+� �� -� 3/�� /� � /#$ ��� ��(� * � 2 � ���5� �� �1 O� �# �� O� U � �� N� )� ू� � � � ����B H /�! $/ 9&�� %/�& �! ��� -� U5��! U� �>! � !�� � �!� �� � ! ��6 , m�!( ू� � �� � ! O�7�! !� � � � � */� � � �/� � &# # -�� )�� � O� ��1 �� ��1 � * � 2 � ��O�, ���' �B � ���# ��� � �( �� �! )�� �# �H � � �

9� I��7 � % !�& ��! ��� �ः� �� � � �5� /� � ��ः� )��� &� � �)L&/� � 9&�� �$ N )� # !#/ C�� � � �� ��� /� �!&� N�� � ! �� ->! /&� ;!�5!/ � � � �6 6:���& :���& �G8 $&�� $/ 9�C�� ��� ����# �' /� � � � ���! �# ��� N#+� �5! ��( N� )� !ः& � �J�� /� �' ��5 � � � � 2 � ����& �# ��� ��� �� !���( N� ��!( �# �!� � � �!L� U# !�( N�� ��� 3�� U� �3ँ�� � �#�� �ऽ� �!� 6 ��# ���! �#�! U� �! � N� ��#� -�� :���& )��%!�� �

Page 58: Premchand+ +hamkhurma

58

- ! �5q� $� �' &!� &� N� &# ��� ��! /#� / �� � � � �� ��� �# !� N� �� �&� � N� � a�# 2 � � � �/�� � �B 2 H���!� � �B&# �! :�ः��� &�� ���' a�# � # �#�� N�2 2 � 2H , �� � # ��� ;! �7J# �! # &�ः�� 3/�� 9� �� 8( 2 �$!9�7 �' /!"!& ��' � !�( N�� # �8�&�, 9>!-�>! &�&�, �ः�!&� ��# / !�(N� )� �5q� �# ��& �( )JJ� �� ;! �+ � � �-�/ � � ���! �#�(� 6 —$K ���, $K� &� <� ��&� �# /�5 6�&� �! �! >! !�( �#�� *

�5q� �# � /�� � ! ��5� �$� � ! ��� �+� ��A � �� / � )��� —O� �!� ���6 , �1� &# ;!&/ ��(� �� /&�� �

!���(—��&� �5 6, �� ��!( L�� �F �L�7 � �N * �&��# /�� �� N�� � �1 �&� � -U� &� /� ��(� U!� O� � � ���5 ���� � �� <� �� �&� � )� /� ��& � /�! � �5� 6 6� � * *;! - ! ��( �� !� &# ,� � ,� )����( �#� �� ��(� *��5� Fd! � O� C� + N )� ,� )�� U� 3/� � � �� � �U# � ���� U� &� &# -�� �C& � �N �# �!� � � � !�( U�� �� * �&# ��� �� U� ��(� ��� /� &�� ;!&# �# �� 6 � -3� ! �)�� ���� 6 -��� ��&�-)%!& ��&� �5 &# D&� �! �� �#8� � & � � �6 6�� C > O� �# ��* , Q! U! �' �G+� �� �( ��� /# �� �#F � �! # � �!�� * 6, �� �! !#/ �J& /5&� �J& �&� �/� � * ��& � K, :�ः�� �& � K, �� �& 5NK6 , ! �� �)+�6 ��& ���#, �� �& �K� ,� !#/ ,� ��� �+� ��� �( N� &# � �L� �!� �JE N�� /� � &# $� )� �! � �� �#� * � � ��5� � ! /�! � Q58 �� � !� �� ;! # &# # ���' �)8�B 6 6 � � H;! �5�!( �� b �!( �5!& � �%!& !�&� �� �� � * �� �# �#F �! ��� ��(� ��&� -U� �+#� �( � ,���( � F N�� �� �' �� 6 � 2 �� � �� �! &� �/&� F� ,� � �( -U: � Q! � �+� � 2 * 2!#&� !�(� U� ���, -� ��6 &� �#F /j& �!� $3�! �� U� �&# $��� �� ��!( U� &# / �� �� �5�!7 �' ��� ������ * *�� ���� )�� � � �T�� �#& �� /� U5� � &� � ;! �� � � � * *��(� :��& &# �#!( �!�� �+&���*

Page 59: Premchand+ +hamkhurma

59

� ���! !���( � �5q� � �N -���N � � :�� ;! � � � 2 ��ः�!�! $)�ः&-$)�ः& ,� �& � �� � �� �5q� �# � � ��& �f�)%�� �I& � ! ��5� �#&� N�� � ! �/�5! N��� ,

!ः&� � �/!7 �( $��� :��� ���' �/! 9� �#�7 ;!&7 2 � 2�' &!% )%!&� N�� )X� �ः& )�� /& N� � ! �5q� �! �# � � � �_�! �J&� �(� N�� �B !���( -��M �ः�!H -�ः�!�! ��5�� -�/ � 9>! �>! ��&� N�� ,� $> �!/ः& / � � � �U� ��&�� �5q� /� �+� �! ��~� � �# �+ ��&� &# ��� � � ��&!�! :��� /&� � ! !���( �# ��� ��� � Q��! � 2:���� �' 3/� N�� ��(� ��5� O�5 ���' ��! �! � �!� �� 6 -�! i�� /&� 3/��# # ,� -�/ � K`&� N�� 9�� &!� �P!� � �)��! ����� ��B �/!7 ��;! ;!& ;! ��� �� !� N�� � 2 � �6 H �

!���( �# ��& �( ,� �)L& � ��� � �� —9>! �J�� /�� , 9>!� �L� —(Q5!�!)�� �G� �*?

!���(—(a� ���!� � )�#F �7 �� O� &� �/� �# O�?

�L� —/! �� �� � �� �� �! ��� 2 !���(—� �!( ��� �� 9�� �� �5q� ��� � * * �L� —(���!6 ) -� �, O� -�D �� �� � U�* * &# �5!� �ि� �' &!�� -�D /#+ ��� * �5q� ��!( 1��� � �/� ���# :���& � ! ��5� � 2 ��$� � ! !���( � -�� �! �' �8 ,� �N � ��+ � � �;!�5�! �N � :D8��! ��� � —��!�!, ��� )�f� � �& ��!��� ��5 -�S&!� � �/ &� ��� � * �L� —K �# �#, �5� Q! &� �� � U� &# �ि� �' &!�� * * ���5 -�S&!� U� �+ !3�� �� * , �U5 6-�U5 ��B �� $& �� # ��# 6 H � � * �/# �� Q8 �� !�� # ��5 ��� �� !� �� )%! <�� * � *��#�! �5!&7 � ��� ���# �� :�� �* � �

�5q� )�� � �I& ���� N� )� �� �# 9�� �N $��2 � � � , -� &� &# ��-># � Q! ���� �#&�� !���( � �#�(� �6 —���,

Page 60: Premchand+ +hamkhurma

60

��� �# &# ��K� �1�# �! �#&� �� - ! &� -U� �! � � * � 2/K &# � -��( /,�* �

�L� —��(�-��(� !��, �� !(�7 �! 9&�� ��(�%) �& �#K� /K �J�� /� 9��# ��� �K� ��& �5 $/ ���!( � 6�� �� ��5 ��� Q! �7 �� * � �5q� � ��! �&!�! >! �( ;! �+� ��! ��� � :�, � � � ��&!� ��&� N� )� ���� �� �L �J� � -�J�! �+ �#� � � � � �;! ,� ��� � ��5 -�S&!� ,� �� � !& ���� � �, ��( 8#�� �! �!!��, �ँ� � ��, �N � ��9� � %'& :��2 * �, �� �J��!7 � �N 9>! $& )���� )�� � � � �� ���# ��& �( �5q� � � � � �,� ��� Q5Q8 :��� �(� ��� �� )� ��� � /�� �! �&! � 6 � � ��/_� � ! ��~6 -�� � ��� �!7 �# �(� �B> )��� ��5 ��� � � * H�# 9� /��7 �' �G+F-��F ��� N�� , ���� � �5q� � �# � ���� � %�� �! �+ �#�! �� � � ;! � / � � � � � �3�� �! � �� D :��� � � :��&� � �-:��& $ �# ��� /# �`� &# �! /�� � � * �� ��� / �+ ;! �!(� N)� # ;> �� : ! ;! ��� � � � � 2� 69� �'�&� 3/� � ��&� �# /� )� �5q� � 1�8�! ���# � ��^�� :��� ��5��� � �T��! �� &# �)�� �N ,� � ��0��� � �N �� 2 �� /� &� �5q� -�� Q5Q8 �`� # ���# * �6���� � ;!�#�� �—-I �, ‘&� �#�5q�� &�� �!( /� �� � ��(� �5q� � ��� � D / � � )��� , �3f� �! ��� )�� � , �/�� � �&! ��� /� &� ��5 ��� ��9� �! & !� # � � * � � ��' &!% !�� )�� �+� !�(� /� # ��#� � &# !���( ��ः�!&� � F $�� ;! �#�(—���, $/ &# &�� ��5 ��� �# �: !&�-: !& �� :��� $/ � &# # ;! U� &̂ �! �!# �! �! � � � *!� �2 � �5q�—(�+� :� �7 � ���!� � ) !���(, <�� �& � �!7� 2�1 <�� )X/5� )�f� � U�( ��(� ��5� �#&�� $��� $��� � � ��� $& �� - ! �� ���# �� :�� &# 9�� O� -�#�� * * 2 2�& �# ���

Page 61: Premchand+ +hamkhurma

61

!���(—< �#, &� &# /� � ��! �# ��� �� 9�� /!� � -�� �& �!� �5q�—��(�, � ः� ���(� �5 � � ! <�� �& �1�# -�DE 4 � 2 26��(� � &�� �� , ���! ��# � U� � $/ �! )�� ��(� C�&K �?

!���(—/� &� 9>!-�>! /� ��� -�D �� Q! �! � *3� � /�& - !# � ;! O� !O� ��� � *�

� D �! � �#�7 �3��B ��B � ! � � F &# !���( � 2 �H H���� —O�5 ���6 , �5/ �!� ��# �� ?

�5q�—��(� ���, �1 �� & �! �# /� � ;! � � �U� � � *�)�!7 � �5/ �!� �� �5 �� 2 � 6 !���(—$/ &��# ��� �+ � , /! ��# &# ��� ��! � *�' / � � - ! �#* -�! )�� /K &# )%! C�� � &���& � ���� ��( �#� -&�� Q8 /# ः��� � -�5/ � �8& �2 * , �!( ��� � � � �� ��' )��* -!& 3� � �( ��� � ;! �#F �� ��(��� �

�5q�—&� /K� � � /_ �4 6 � /� ��(� ��&� !���(—��#-��#, ��! � �Q!#� �� �' �� � &# �G8 � 2 �$& ��� * !ः& � ,� &�#�( �' ��� �+�� �J � /��� � &I&7 � 2 � ��! �%� ��+ ��� � :U �! C�D� � , N� �� �! � � ��� � � � � � �6 �QF �� �L� �%F � �� � , N� ��� �# �+� � � � � -�+ �G�8� � �! $9� � � , N ;! ,� D#8( �� �G�' �! ���5�& �' ��:��B � � � H;! ���# �' )LC��B �5�� � �/�! >!( � F N��� &�#�( ,� H ��/�� / � N� �! �! ��f�( 8#�� ���! �/ !�&� N�, ��� � $�! B � ���& �+ �$ � &� N� � ��#� �' &��/2 � � 2 � 2H , $�# � ���� 2 , ���� �! �� 8(�� � , �7J �! �� �' ��( ��5�!� 9� �#�# ;!&7 �# ��& �( �#�� � —�J�� /�� , �J�� /�� , $K, �� �&� /K� !���( � �8 �! � ��! 3��� �( ;! )%! ���# ,� � �-�/ � Ki�! ;! )��!���� -�/ � ���! ��� � �� � —-U� J� !/� � �!�� ��(� �� ��*

Page 62: Premchand+ +hamkhurma

62

&�#�(—$K, �� U� &# �!�� � �� ��(�� �&7 � �N � ���' ��/ �!�� � �`�! �#&� �� $/�� &# �F )�� � &̂ �! � * � ���� �( ��(� � ,� , � &̂ �! �N �G� ��� ��� � * !���(—(�8��!) � ��!( ��� �� * , �i� &� !� �#� � �O� � D /� ��� !� ��* &�#�(— # &# ��!( &!% &�&� �( ��(�� �B UFH , �+ Q! ��' �� �� /� &# &�K � �! ! +& �7 �* * � � � ��

�� ���! &�#�( � ��+ � � ;! ,� �M � ��8�! � � � � � �!���( �' &!% &�f�% � �N �`�� /� ��� �� � :�, � � � � �-�� �N %�� &# &�#�( � -�� �N �� :�� ;! ���! * � 2 6�#�—&̂ �!( ��� � &# �� 2 2

!���(—�# ���, �� �K� �5q�—� � �_ ��4 6

!���(—&̂ �!( �G�-�� �� �JE � /# �#� �* * � , �!( &# ��� �� �!&� �* , �� �! U� �! !#/ �� �&� �5 �6 �5q�—&̂ �!( $�& �# �� � �� ��(� �&��4

!���(—$/ �!( �C&! � �K� &̂ � ��! �! �'� � 2 � ��� �#� ��! �5q� � : �GP!�B �(� ;! ँ��& � , ���� -� /! � �H>5� &��(%�� ��5� �#� � � N�� ��� !���( � ��� � � � —)�>! � &̂ �! �)�!� �B &� ��&* �� H -��& &# ��� �� �# / ��� �

!���(—3/&�� �! ��B �#� H , �#� �#� Q! �! O� >! ��� * �5q� ��#� �# ��� ���# ��5 -�S&!� � �! )%��� � * �� I�� $ �� ��, /# ��(� $/ : ! �+& &# �ँ��7 �' � �/� �!�� /&�� �+� �P!�& �# ��� � �+ �G� � $ �� * � � �4N�� $/ �! � $� �%� �# �� 9��(� I��7 � ��k N� )� � � 2�%-&� !���( � ��� —�# ���, $ � �)�!� � �5q� � �T��! �)�� /:�� �� &# ,� :���& $�(�� � � �� �� 9�!& �� �! / �&� /��� � �� & _� � ;! �B � * 2 � *6 H&� /� � :�, �� �!� /�� �� � , �� !���( �# 9� � � � � *9�!& � � ��� -�! /�! O� ��&� � )� ,� �ँ & ��� 2 � � *�

Page 63: Premchand+ +hamkhurma

63

��� � 3/�� ��+# �� ;!* � * � ;!& /� �� �)�� /:�� ,� * ��!�!( � /# &�� &�f�X& � $ !ः&4 � -K-��!ः& �0! $&� �� 9� �!�!( � ,� :���& /��* 2 -K-��'� �I� /� �!�� �' :�/F ��� �! �! �5��5!& ��� ! �' � +� ��> � � � ������ �! &)�� � � �J �� �� � � �$ �� ���� * * � * � !"�!� �30�� �J �! :�� !� � ;! ,� ���! �0��� � * � � 4�� 0 ��� ��� �/#� � --�/ /� -X!#/ �� ��+7 $��� � * *9>!-�>! �J � ;! ��+7 �+ �� �5q� � -��0 �' �� * � * � �4 4�)%�& ��� &# �T��! �#�(* � —O�5 6, &# ��Q! ��5� �#& �� *��(� U5� &# ��(� ��?

!���(—(�ः�!�!) ��, <� U� �#F ��& �*? ��( � � �� �3��! �� ��& /� �J �� ��&� �# �� �/�� / � �� * � * � � * *� 4$/ �#� ! �� �! �#� ! �# ��B ��:��7 � �� ��4 H � *

9�� $�� � ,� ���� ��& �I� $& )���� )��� 2�#F D: X'8 � �� N ;! :���& ��(�-K ��(�� ��7 � 2�>� �' � F N�� , �� �� � U!6 � � , �N �! UU5& !��� � � � � � 2l�+� -�+ ��7 �' !"ि� �� ���� �, ��7 �! ,� !��� �#�Z8 �!O�2, �+�, ;! �� a� � 9>!� � 2 � -�>! &�& �� �#�7 ;!&7 � ��!(� $�! �+ �# �� !���( � ���' &!X� ,� -�/ � � ����! ��� —O�5 �� 9�ि�M6 , � D �!��- !�� ��(� ���?

�� 9�ि�M � %!��� —&̂ �! �C&! �� �30! �� ��� � * ����! �� ��#� � ���� � ���� �� �� ��& /� �i� !(1 � � � * � �� ��� ,� �/! !"�� 9�� � �� �� * � � *

!���( � �� ��& �( �5� � q� � �N ��+ ;! �!�!( �' &!X ��(� ���!( �5q� /� � ��&� N� � ! �B ��� ��� H � �9��! �!& U� � �� �+& N� /�! ,� )��! �+� �# ��� � ����! ;!&7 /� N�� ,� � ,� ����� � , �� � 7L�� �' &!� � ���( � F N�� ���! �� N� ,� � ,� ��!"� � � , $& �/ �' Y�#�� ��� � ,2 � , �� � �� ,� �( / � :��� �-/� �+ N� $�� � � �� �/!2 -�30�B �# !�( N�� �0!�30�B �( ��(�H H , �3f� �ः&�!30�B U� �#&� /&� N�H , �ः�!-�ः� ! !/#-:��0 �'

Page 64: Premchand+ +hamkhurma

64

�& �' / !�( N�� ;!& ��~ �2 2 2, �� �� 2, ;!&7 � � ��/#�2 � � , 3��&-:��&, �5q� �# � D &e/��/ ��5� �$� ���' )�^�& �-��! Q�� �' � �+�� ,� �#� � ��! �( ��� ��� � ! � � 2!���( -��! Q� �� ;! �B �#F $> Qv8 &� ��� �5� H � � �D! �+�� /� # :���( � &# ���� � ]� N�� ,� &�� Y � * � 2 ���+ ��� � N� � � �

�5q� � �� ��& �( ��� � � � —O�5 ���6 , �5/ � ��( �# ��� ? -� U� Q! ��# � � ��(��

!���(—(���!6 ) -! &� ��! �( �+� N�� O�� ? 0! -��! ���! ��#� , O� ��! �� Fd! /�* �, ���� &� O� � � *)�� ��#� �&�� -� $/ ���' �B�( � �0!7 !"�� � /� �� � �H 4 �

�5q�—��� U� )�� � � �( ��&� !�(� ?

!���(—��� �!� $&� � �!( ��� ��B &# 0! )�� � � * � H���� � �� �� &̂ �! �N � �#&� &# ��(� Q87 � Q! /&�� � � * � 2��� 9�ि�M !� � <� �0�/ �!�� )�� � )� O� �&_� � * 6

�5q�—O� �*? �!��S& �*? !���(—(���!6 ) ���S& � �� �*—U � �

�5q�—< �* , &�� U �� �(� � ? !���(-��( &# �!�� � � � /� � 9�� ��� � O� �/ * � � � 2 �

�*? �U� ��& �� * , � �/# �# �!� U� �`&� �� ��# &��# C��_� * 6 ? �5q�—��(� ���, �1 �$%� , !O�#� 9>! ��( �& �# !�( N�� )� �2 �-��ि� $��� �!�!( � �

$�! �� �#�7 ;!&7 � 9�� �-: � �+ �# �� � � �

,�—(�5q� �' &!X Q5!�!) -! �!#� , � &# �#F �� �!"� ��� *

�5�!—0! ���! ��#, ���! 9&� � )��� � �5q� � �� �# $)�ः& � >O� )�� # � 2 � � � �

C��!( �I& -/� � ��&� �� 3/>2 4 ! ��&� �� * , $��� �( $��� �0! $& �� �#F 9>! � ���� � & �� * � * , �#F �>! � �$ 0 ��& �� !���( �� !�( �� �0�# � �!/ः& / � � * 6 4�&� �� �U� ��! �# 3���&� �� * * , �U� ��Z8 �# �^��&� �� � *

Page 65: Premchand+ +hamkhurma

65

,� $��� � ��� �5D� � —�J�� /�� , �� �G� �*?

!���(—� ��!(� ��� � 0! ��� �!� :� � � N�� 4 � �

�5�!—��(�, 0!"! �� �!#, K �# O� !"� �* �! ��� -�� �!� �� $�:��7 � :�/& :��(� �5q� � �

�&�� U �� !���( U� ��� �N � F� Q! �! $�! �5q� � � � �-�� )�� )� -� �U� �3��! � /_ �� 6

Page 66: Premchand+ +hamkhurma

66

$J B �� H

��# &# )����# &# )����# &# )����# &# )������ X!C�� -�0 �O� � X!C�� -�0 �O� � X!C�� -�0 �O� � X!C�� -�0 �O� � � � �� � �� � �� � ��� ��

�G/ �!� �! U� O� � �&! ����G/ �!� �! U� O� � �&! ����G/ �!� �! U� O� � �&! ����G/ �!� �! U� O� � �&! �������

��!( �5q� � �� ��+ )� -� �3��! �U� � /_ �� <� � � � �6�3��!7 �! 9��! � �0 U� : !&� �� )�� � # �! )�� Q! � ��( �! �JE !�&�� Oh �8� ��+ �# /&� � )��� � ��B * � H$� � /�� )��� � !j&� -/j&, � �#F �� � >>� )�� �8 � �&# O�5 �!6 ? �` &# 0!"!� , � ! �` O�� ? �#-�! )�ः��-��:��B H�' )�&� �)L& /� � 0�� �' �+� � F N�� � ! ��� -� /� 2 � � 2���(� / & N� �0! /� � �#F � N 3/�� )�&� � &�� � � 2 ��� /& � , ���' !"� X� � �#&� N�� C�f�# 9� �� �' � N� ;! �G�-��X &# # �0! � �&� � ! ]!(� )�&�7 � �#� �O� /��? �#-,� �! /� � $� )� �#F )�&� ू� � Q! � � � � �� _ � ! )%! � D ��1�! ��#� �# !�(� �6 6 -�58 ��� � �-�� $& �( � N� ��� /�&� N� � ! 3�� O�� � � � ?� !#0 ���]�( ���# �� & ��&� N� ;! �!�� ���# �&X3O�!� -K-�]�5� !�&� N�� 30�� � � �ँ� ��#�� � �N ��& �� �/& N� �B H, �U�-�L9� �G�9� �� -�� ��� � �� -��+7 � �$�! � D 3�� � �' �& ��&� /&� N�� -� ���# �5q� � 2 ��#F :���& ��' � !� �� N�, �// 9�� )� ��5 -�S&!� �O�5 $� �!& �� �5q� � U� �f��6 � �4 -�f� �� )�� N )� � 4���# K� � !#� ��(� ��&�� ;! � �#F <� �&� �! ��&� ��5 3/�� ���# ��5� �# )� �! 9��# � ! ��5� �#& �� 6 � � *�� &# �� � )� �5q� �# -� 9� ���&7* � �0 $� � 2 �N� �\&�-U! )��� ���� �' �5!& �0! � $&�� )��� � ���! � � 6�#�� �# /� &!� /&� ��� , /� 9& ! $& &# ��� �(� �-�S&!� � �! ���� �' &�P!�B �#� � &��� C�f�# �+� � * * �H&)��( � �! ��� �X �!&�� � , �! 0 � ��C�� � ��� U� � � ��X )�� /&� ��! � 3��B� � H, &�� �! �� & �!(� � $!ः& �' 2 � �

Page 67: Premchand+ +hamkhurma

67

/&� �\& U! � /� �$ �~� - �! �5! )�� /&� �5q� �� U� ��5� � -�D ;! �X ��+ ���&�� �B� � � H, �! � &� L�& 2 � �� $9�—�Q� �!&� � , # L!&� N�� /� ��5 -�S&!� $ /& � �&# ��(� ��5� O�5 6 �5q� � �g� ��! � ��� �' &!� ���� � �� &� ���' m�!( �5!& ;! 30�� m�!( ��5� �#� �]&�� �/� &� ��5 ��� �J !�&* � �, # 9�� �#:�� � !�&� )� O� �& 2�!" 3/�� � ��B � ��� � � �H -�� / � # ���' �C&! � ��&�2 � 6 -�#�&�� ��5 ��� <� ���� � 6 N )� )� !#& �# U� ,� �! /!"! � ��� �&� ��B # �5� ���� �' &!� ��&� �#F <�� �& � �!& 6 � � � �H3/�� �5q� � )�� � !/7 ��� � ��� U� �� �#� /� ��� � � 2 � * ������ � Oh &# �5q� ��(� ��5� O�5 � D ��� �# /&�� ��5 � 6��� 9��# 9��# &+ /& ;! �5q�� � �C&! � � D �! ;! � � ��J&� 9�� &!� �U�* � -�U� Q87 �J /&� /� :�!] � �M� �+� � * � 2 �� Oh $ /&, ��5 ��� �� /& ;! �5q� � D �! &� 9>!� � � -�>! �G���� � F Q5�&�� /#-/# �& � F �#&� ���# )%! � 2 ��#�!&�� � Oh ���# ,� )����� � ��� -� ��5� �#&�

9�� &!� �F ��(� /! � ;! $3�!� /# �& ��5 � �-�S&!� � )�� � N� # �!(�� 2 -�!(� �5! �# ��� ��� �5q� �# -� ��5� �#� � )� �! )�� � ���' ��j�& ��&� /&� � � � 2�� -� C��!( �5q� ��� � U� e�� ��� !�� � �� ��* � � � , K )�� ��-�!�, O� ,� �! ��j�& �!� � &! /� ��(� U! � � �/# &5� ���� � �X& �#� �(� # �� & �#:�� �!&� )� �-�S&!� � ��� )�� � � $� �� � ! � D �� � ��&� 2 � � �

-�� )�� �' ��& � -��/ �!� � ���# �5 �G� � � � 6:�� )� ,� !/ ��5 -�S&!� Oh �-p�� �! ��(� $�� �N#+� �! &� &# 0j& )�� ���' !� ��&� !�( � ! /� # -� � � �U� � $�� &� ��� )�� � D ��#�� � � �+� ��ॄ� � �G+&� � � � �� F �! 0 �! $�� ;! �:�� $> Qv8 &� �� � � �+� � 2 �!�(� �f� �! � D �( �)%�& &!( �#� � � /# �)L& /� � * � ���G! �! /� � Oh �� � $ �!&�� ��� �$ )� ��(� �ँ��7 �' &���& ��0 &# ��(� �# ��� $� � a�5 U! $�� ��!( � � 2 2 � � �

Page 68: Premchand+ +hamkhurma

68

��—C�f�#, 0! /K �� &# ��5 ��� �' &���& ��� �� * *? ��(� ��5� O�5 �! )�� �J /& �� C�f�# �# U� ��5 ��� � 6 � * * ��M� � : !�� �� :�� N ;!� �5q� �# &# # -��� �+�' ��1&� N�� ���# ��5� �#& /& N )� �5q� ��� ��j�& ��!� � � �� � ! ���' ��1 � ��(� $& N )� 9� ��j�& � * 2� �&�/ O� �# � ��( �#�&�-C �!& � ��5 ��� � � � ��G�&�� �! ����� ��5� �$ )� # $/ �#� 6 -&�� 3�� �& !7 �� �N ��! �0! � � , �� -U� &� ��(� $�� �!� �5̀ � � * � ���! /# � /5� ��5 ��� � �& P! &�07 � $>� 8B �' � � H>#&� �B>& NH , �#�—�8� , �+ �&� /�� $ �� �/! � *�G� �#� &#, �9 �/! � �G� �#� &# �� �( :�� & !��� �$/ �� $� � �� U� 9� * &� �+ $��� � -� ��& !�� � ���' )%! -� -म/� /�� $ �� -म/�� �� * 2 -�`�-�`� � /� �� F /� &G� -�!/ ��(� �� *

C�f�# ��B � ��H � -�� �5̀ ��! � 3�! )��� �! ��&� � � � 6� F Q! �# �� � F� 9>! /� � # $�� N� �5q� �' -/� ��)%�& �# !�( N� )��� ��� &* *� �( ��(� $& N� �� ��5� ��#& N )� C�f�# �' ��� � U� �! !�( �� 9�� -�� � /5&7 2 � * 4�' $ 0 ���� �(� # �G+�! �! 0 �! $�� ;! ��5��� ��# 8��& � , �� &# #� ���# ��& :�� ��� 18�8 -��! � �� �! 0 �#� )��� , � �A �!(� � !� �(� � , ;! -��!"�� �! 0 ��! �! ��� �!� �+� �# ��� ��5 ��� ��� ��� � , N� � � �,� � �A �! ��� !O� ;! �#�-C�f�# ��(� �� � O�* ?

�5q�—(�/& � ,� ), /� �B H, $� �( � ��B &# �� �� � *H

-�S&!�-�! ��B �� ��� � H ? O�5 6, �#F /!"!& N�? �5q�—$�� $� � ��� � 2 & �! � F &# �� ��1 ��� � �4

�ँ��7 �' &���& � D ��0 �# �� �#, ���# U/ )� /�! ��� $� �

-�S&!�—(m�! �' :� �7 � ���!� � ) �1 �I& -X�#� ��$ )� �! �! �!� � &��# &��(X �J�� �+�� )%! -� <�� � � � � ��& � �# �� � /! �0! �� � N� 4

Page 69: Premchand+ +hamkhurma

69

� ���� ! ���7� ,� �! 0#! � ��!� � —��F, -��! $K�

;! ,� ��� � �#� 2 -&�� $��� ��! � �3�� � ,� ,� � 2� �N � �5��5!& �#� � ���5� N ;! �5�! � �N � &� � 2 � � � 2)�� � , ��+ N� �� ��� &Ih �! >! )�� �� ��5 ��� � � �� X!��� —�5q�, �1 �^��� � )�� * &� � �� ��0 ��5� �!# �� � ���� !#0� /!"P!�& �' ��/ � 2 * (���!6 ) � �! � $� � � � 2 �/��� �� *

�5q� �� �# # � � N� /# )��� ��0 �# �� &# ��& � 2 � � 4� ! 0 �' ����( � :��/ � �#� � -�! �! ‘��(�’ �!� X/ ���1& �� �B ��� 9&� ��� * �H —��5 ���, � $�� 9� 9��& 4� :�, �)ब� -� �!&� �5 � � ! �! �� &# /# � D $��' � � �6%p�0� � ��G�& � �( /!"!& � e�� �� � 9&�� ��0 ��! � * � * 2 �4O� �!" �6 ’’

-�S&!!�—/# &̂ �! /� �� �!#� &�� ��5� �! :�� � �;! �!( ���& )J�� � �� � � �

9�� -�� � C�2 f�# ����� ��! � ��5 ��� �# ��& �( 6 � 2 � �:��� �# ��� /� &I& �! :� � ���� ;! �� ��07 �# �� 6 �&# �#�(—O� 9�� :�, $� �0! � N� � �? O� �G�!-��! ��(� N�? �5̀ ��! !# !� N )� �!( �ः&5!( �!( ��� �

-�S&!�—(���! ��� 0�� �6 �) # �� ��! �! �G�! �� � � 4�! :�, �0! � ��0 �& �� &̂ �!( �!�! � � �G�! �5 � � � � 2 � * 4 6

C�f�# �� ���! �ः�!&� � F -��! ��( �� &# �5q� � ���—$� �0 X!�& �� * , � &# �� $��' �T)L�7 �' �TL� �5 �4 6

9�� �� ��� ;! �& � F� �Q� 2 -�5� � 0�� N� ��n �I& �+ !�( N�� ��5 -�S&!� e�� �! &� �J � ��� $J � * ��/&�-�/& �G��� �' &!X ! � � ,� ��� /& �( �5q� � X& � � � � � t93ँ&�� � �#� � ���5� �#� &# � !� ��� ��� 0�� � � 2 ��3� ! �' &�� ��/ �G/5� N��� 2 , $� �/ �'Y —���� $9�, �Q�� , ���5�! &�7 �' ��:��B� H, �5�X �N7 � � � ;! � � � ���! /+_6 , � ���! �5)+�B� H, ,� :���& �X'� ����,

Page 70: Premchand+ +hamkhurma

70

!"��! ! 9&P!�& � U!( � F ,� D#8(� -�� ���5���, :����-�`� �� ���� , ��� )�ः�-���� �' )�&�2, -� 9�� ���5 ;! �&�f�X& �' ��0 2 �!(� � �/�! >!( � F N��� ��+ �#� &# � � � �-�DE � -�DE �)+�B �0! $��� ��&�� �H , ��!(, >��, ���, �� �! !��� ��58 �� � ,� � � :��!� , ����, �!(�, �� 0—C�f�# 9��# ��� -�� /� � %5 �( � ��&� N�� � 2 — � � �� ��0 � 2/� &� ���# � &# !�� �# /K �, !���

�5q�—(: !( � F $ /) � D U � �� �# O� C�f�#� � l� � ��0 ���5 � &# /�&� ��5 � �G�9� �J9� &� �4 � 2 � � �6 6 -��! ��! L� �� �

C�f�#-&� O� � �� 2 , �#F )�f� � �* , ��� �� � 9�� � 2O� 9/!� �#F ��� � D �B � /& ��� �H 4

�5q� � � C�f�# �# �!& ;! 9ः&/� �' :� �7 � ��� * � � ���( C�f�# � /# -U� �# Q{8 ��� �G�9� ;! �L9� �' * � � ������ N�, �1�# ����-K`� � �!� � -�! �� )�� �!&� N�� ���� � O� ����8 �# ��� , �#�(—� ! 0�� � ��#� � � -�� � U� I�� �#& �� *

C�f�#—� �� N#+�4 ��&� �5 )� �!�� � ��0 ��� �!#� 6 � 2�3f� /� ��5 ��� $ � �

�5q�-(����!) �� 3� ! �!� �1� ��� ��� O�7�! � � � � �$� /� � &̂ � �� � ,� �! ू� � �! �� 5N )�� N 2 * � � � � � �63/��# $/ ��(�7 ��& �� �� )�� # �!( &!% <� &�& N � � � �)� �-3Ih�� ! ��5 � )�� ��! �$ /& N� �1� )%! <�� � �U5� � �# ��

C�f�#—��(� ��5 ���' �/A ��( � &# O� �!# �� 9��(� � *��0# � :�, # �0! � N� ��+7 �G�!� � � * -��! � � ! 9� 4��0 �# �� /�! ��� &� ���� ���# � &# # O� �� 2 � � 2 �?

�5q�(�ँ��!� $� �#�!) C�f�#, ��5 -�S&!� ��(� ��5� O� �!� � �� � D &̂ �(� �&�K � O� �!"� # �1� )��� �4 4 6 -)�� 30�� ��j�& /&& � � -�� )�� �# O� ��5 � &�� � * � �4 6

Page 71: Premchand+ +hamkhurma

71

��& �� $&� �� # U� � D ��� �$ /& �� �#�f� � � � * � * � �-� ���� �! !� �� ��(� ��5� * � Fd! �# O� �!� �/5! �� � *

C�f�#—��5 , ��5 ��� � :�0/ �( <� � )� �5�!7 �# *�U� �& �� 9�� &̂ �! O� � �5! �� 9� \& 5 � �� �5q� � 2 * �4&# �#� ��( �� ;! C�f�# � &�� ��0 �J�! �!(� � � � 2 � �!O��� ��� �J�! �5q� � /# )�&� �`� 2 � �!" �' /# ��5 ��� �� N� ;! e�5� � 6-e�5 �`&� ���# ��5� �#& )� �#F �! 6 ��( )�ः� �� !� �� /� �#* -,� �X �` �&� &# ,� ��C��& � �� $�� � Q87 �( ! �' &!% &�&� ;! !#&�� ���# �� &� 2 � -�� �& -��� ��& � :��&� � F �/! $��� 9� )�ः�7 � /# /� 2 � 2� &# 9>!-�>! � &XO� !�/ Ic�& �5! �# �� ;! # � � ��\& ��� �`� � �8� )%! $3�! 9& ! � )�� $�� ��� � � 2�#& �( C�f�# � ���! ��� � 6 ---$/ ��� � $� � )�� �� � � *$/ /!"! � /!"! &��# �� ���� �+ � � � � 2 �

�5q�—(��� � F $ 0 ��) $/ &# �! �! �� � 2 �� �#& �� � *

C�f�#—�G/, &̂ �! �!( � �! �� � �! /# &��# �� � � * � � ���� 9� ��� ��D � D5 8 � � � � �

�5q�—;! /# )��� � �1 &� )�� &# /��� � �

C�f�#—/� U� �# ��5� , ��� �& �� � :���&� �#� �G� * �6� ��� �� * �

��� �( � C�f�# � �5q� � ��� � �-3� ! �!" )��� ��(�7 �� �! � �� � N� , $/ ���5�! ��� � �� �� &� � � �L� �� �Q� �' ��� !��� �5�X � �! �� 5N �� ;! � � �6/� ��� -��! �# �5q� � ��� � &A ����! ���! !��� �� � ��' ��&� �+�� , ����, �N7 � �5)+�B � � �/� &# 2 �H � # C��� � �5 ! �#� � �� �U� ��� <� ���'�& ;! �!&�f�X ��+ � � � � � ���� N ;! � � �U� <�� �Q+ ��5� � F N�� # -��� �5!& � �$� ��� -�� � D �� U� �#&� N�� , � D ���&� U� N� ;! � D -X�#� U� �!&� N�� /� �� � Oh $� &# �5q� � D ��� ��5� �#� � �� � &�� ���' a� �! 0 �! � � � F N��� �B� � 2 � H�/&�-�/& ��5� � ��! ��5 -�S&!� &�!(X ��� C�f�# � � � � � �

Page 72: Premchand+ +hamkhurma

72

�!#$)X�& �5DE ;! � �A �! �J � )��� � �(�! � * * � � �93ँ&�� � -��!"�� �! 0 � &!% 8�8�' � �! ��� � � 2 2 � � � �� ! �5q� �B � N�� �#F �� :��8 &H � &# ��5 ��� � ���#�� � 9�&0! )��� �� � -0B C�f�# � �5D � 2 �H –O�5 6��P!�, $/ &̂ �!( �!�! ��B �H 4?

C�f�#—(�ः�!�!) Q! �( � &# �� 2 *

-�S&!�—&# $��� O�5 ��(6 ? $/ � D �!0 � O�4 ? C�f�#—(���!6 ) ��� �� /�� �

-�S&!�—0! /�! :� $K� - ! �!/ �7 &# ���! ��_� 6

� ���! C�f�# ��&� � F -��! �� ;! �5q� � �#�(� �6 —

��5 , �J# � � # $� �( ��� $& ��� � * �5q� � -� �#F �! � �� &# �Z8( ;! �� � �! � � � �

1�� ;! Q5Q8 :��� ��� �# �!&�� �6 , �/&�, ��-�&�, ,� �N � : �G!(�� :�� � � �! 0 �! $�! �+� �# ��� -�S&!� 2� �&��! �#�! ��� a� �:>� ���� ,� ��� &� ��C �& � * � � 2 �6� $�� &!( !�� �� -0B �ः�!�! �#�H �—�ँ� �� �5!� �

�5q�—(�/&� � F) :�0/ &# $�� -�D �*? -�S&!�—(C&!DE :� �7 � ���!� � ) -� &� -�D N� � ! -� �*P!�& ��(� �0! $&��

�5q� ��1 ��� -�S&!� � �/�� �0� � �0 �&� � �� -�& � � # � D �30!/ � �# ��� �� �#�(* —-�� )�� � O� 9�/� � ?

-�S&!�—O� � )��� �# ���� �' �ँ��� �� � *

�5q� � ��� � �� %! :��� ��5 -�S&!� ��� � ;! � � � � �6 6�5q� �' &!X m�! �' :� �7 � ��� ���' �30!/ �� ���# � ��� & U��� � D �! &� ;! <� �( �k%$�#0 �&7 � �0 �& � � � �!�� �5q� �# U� I�� � N )� �!( � �&�f�% ;! �0��/� � � � � ��! :�, �G/5 ��(� �� ���# 9� Oh � �L9� � �GX N� � � � *6 ��+#3��7 � L!� �&7 �( �&7 � ��� �ः�!�8 -�S&!� � 2 � ��5D-$�� $/�� ू� �' � D ��! :��( �� � *?

Page 73: Premchand+ +hamkhurma

73

-�S&!�—��(�, �5q�, �1 9>! ���' � D ��! ��( N�� �B� H, 9&� -��M /�& �5 )� ��5 ���N � �!�& �' �&��& �# 6 �!�( ��*

�5q�—�I& -X�#� � )� ���' )�ः�* & � $��' �� � 2��� ��(� :�� �� � ! ��� /#+ � &# $� �( �� �B* * � H, $�� �U� ��(� �&��& �# !�( N�� X!�9, # �G� ������ �� # *)�� /f� $& )� � $��' ��5� � :��&�� 4 �

-�S&!�—(�!��!& ��/ �� 2) �� �� )�ः�& � !( �!&� � 2�� �� -��� �#:�� � &#* � 24 � D �J ��(� !O��

�5q�—&# O� �>! �( � 3�� �� *� , &e/� �* -�S&!�—��( �5q�, � /! ��)�ः�& �54 6, -U� &� �#F

�#:�� �! ! ��(� � F� � ! �� � D &̂ �! �( �N7 � �� � 2 *- ! &� ��# &# �! �! ����� � ��! �� & /f�( �> � � � 6��& �� �� ��* �4 � �� N ;! -� U� ��& �5 )� &̂ �!( �( � 6!0���( �! �!( ����� � �!#��! �� � *

�5q� �!& � -�S&!� �' &!% ��� � �� ��� -� �' �! * � � � �U� ��� �&�� �X-�X � ��1� �#�(—�!( &!X � $� � ��C&! /� !3��� �1� /�B &� �# �� �J� !�5 �� � � �H 6

-�S&!�—9� -�X/ � �� !�� �5q�, <� � �# )� U5� /K� ��(� &# �1 ��! � �� -!�� �� � :�� � :�� � � � 2 2/� �2 �

� ���! ��5 -�S&!� �ZJ ;! ��& Oh �5q� �' &!X � � ���� ��!( �5q� �' a� L�L��� � F N� #� 93f&/ �! !�( � � � 2N� )� /! �! ;! �)J� � * � � ! -�S&!� �# �#F 0!"!( �� N� ���7� ��� �N -)�ः& � :�� ;! L!&� � �-L!& ���# �5��! ��#��—m�!( �5q�, -��� �&7 �# �� !���

� �� ;! �� � �� � �� �# �� �5q� �+� !�&� !� � � 2 � �� ;! ,� �� � <� ��5� �$ )� �#F )����� � I � 2N /# a� � ��& �( ]�� �# ���

Page 74: Premchand+ +hamkhurma

74

� 6 �� &� ���� /�5 ! �#&� ���� /�5 ! �#&� ���� /�5 ! �#&� ���� /�5 ! �#

��5 -�S&!� � �� /� � �� �5q� � D �! &� ��� �� � � � � �� $�� � �+� !�(� �� -0B 9� I��& � 1!�8 � ���# � 2 � �H���5 �! )��� �

$3�! # �1� O� ��& �� � &# ��� �� �� )� � � � * � � *4$��' ����� �' �#:�� � �#F �& �J � !�5 �� )%! �� 2 6�1� O�5 9� ��! ��j�& /&& � O�5 ���� �1�# � � *6 6 �� ! �!& �� � ���' �� �#��� �5!& �# ���! ��� �# � * � �4/&� �5 � ��6 -$/ ���7� ��& Oh �1�# m�!( �5q� �� N � �;! �! �N7 � �#� :�� N� � � � �, �!�� � �1� O� ��& �� � *? -X�#� 9� ��j�& � �&�/ O� �# ?

��( I�� �!&�-�!& ��� �&�/ /# �#� &# �! �� � � � � � ���! D� :��� ;! �� � �� �#�� :

�-�, �1� <� �# � - ! ��� �� �&� �! �N � � ��`& � &# �! :�, 3� � /� �� � ;! �#� � � � � F 9�/ ��(� �� *� 0!"! 0�! � �5 �� 4 6

9��(� I��& � �&B N� )� ���� $ ��� ��! �$2 �H , -U� ��� /� �' &�!( �! �( !�( N� )� ��5 -�S&!� � � � * �$��� � $�! C�f�# �# ��! � 0#! � ��! ;! ���# ,� � � ��!��#�! :�XX �� D#8� -� �O� � ��! -��� !� � � � � C�f�# &e/� �!&� � F -��! $�� ;! �5q� �# � �O� )���! �& �`� �# )��� ��� �B�& � , �N7 � �& �# � � � �H�#� &# �� :�� N�

m�!( �5q�, 3/� )�� � �� &��# ��� �� � ��� )�� � � � � � * �4&̂ �! ��F �# !� �5 ;! �� ��j�& -� 93�&� &�* 6 �� � 6 �� �� �� ��(� ��5� �� 9� $ �# -� &� D�� �� �! * * � *4-� �� �� � ��(� �� /&� � &��# ��� )�� � m�! 4 � ��!& �5 ;! -� �!( &�� �� 93f&/ � )� �1�# -��� 6 � � * ��� � � �5� �!#� � �#F �/�0 9!� ��(� !�&� �!��2 4 ,

Page 75: Premchand+ +hamkhurma

75

�!: / ��(�� &�� � ���� &G! �! ��( )�� ��& �5 � <�� 6��( ��� -�#�� ��5� �# �� � ! �!( �& ��'� ��# �' � �-� 9� �� � <�� ��( ��(�� 2 -��(� �#� � � �� 9� �& � �N � * �� &̂ �! :�, ,� /+_ � � U/& �5 � �� �# � &̂ �! ��� 4 4� � � �� 6�# $_ � - ! � � &̂ �!( ��F�76 � �! �0! $� &# ��1 /_ )� �!( �!�ः& � �5� �# ��6 � , �� �5�! )�� ��� �-�S&!� )%! &�� ���& �!� � :�, 3/�� � !��� � � �

&̂ �!( ��F *

-�S&!�’’

�5q� � 9� �& �# G! � �`� ���# ��� 0! U� &e/� � � ���(� �$� <� ��5� �#& N )� )��� �' ��&30! N�� ��� �J� :�� N )� 3/� )�� ��5 ��� �1� �f���f� �&-ँ�� /&� ;! �/�0 �� �! ��� )�� � ��� 2 � � 2 � * �C��� � �& �! �5 �� ���' &�� ��0 ��� � � �! �5 � 6 6� � �;! )%! /� ��& C�&_ �� � ! 9� �& �# �`�! ���# * � � 6-�� 9!� � �� � 2 �0#!( ��5� �#� � �� O�7)� ���# I � � � 2U� I�� � N )� ��5 ��� ���� ��( �! ;! � ���# � � �� �( N )� � K �' �)��B �#&� � ��� �`�! �� �& � * �� HN� �!��� ;! Dऽ� � &f�� O�2 ? � C�!���� # Dऽ�4 , �� �! ��� O� 9�� � D ��(�� ���'� ���' �� # �1 Q! * �!� ��& �� � ! �� �1� � �# � �! )�� � ��j�& 0!"! � * � � � 2�� �1 $/ &� <�� ��j�& )��� ;! �' ��(� ��5� � F� � ! * ��1� ��j�& �' �C&! 9&� �+ �� � �J� /, � �!( � ���� &# 9�� � )� ���# �0! U! � �� �!" ;! ���' 2 * � � 6 ��& ��' ����! �� �!"� � ! ��6 , 9� �& � $3�! /�� ]0� � �� �� ��(� �! 9��! � ��� ����7 � �� U� ��� �$ &# � * � � � �� ��G& �! /_ �� � Fd! � O� �!" �!( &# � D -�� �� 4 4� �6 6��(� �!&��

C�f�# �5q� � ��! � �` � �� -�&! �+ ]G! � �� !�(� � � N�� /� # �& �# �` ��' &# ��� �5D� —O�5 ��56 ,O� :�� �*?

Page 76: Premchand+ +hamkhurma

76

�5q�---(�/�� $ / �� �) O� �&_ O� :�� �� 6 *

C�f�#—O�5 �P!�& &# �6 * * , �F �!( �� �� &# ��(� �*? �5q�—�B C�f�#H , 9�� 30�� �!( �� �� �# �( ��(� �

��&�� -�S&!� ��& � )�� 4 �1��.. ��� ;! � D � �� �� C�f�# ��1 �� � ! �(� �

&� ���� /�B6 H &� ���' -O� � ��� �'� # -�S&!� �' ��`&� � F ��j�& �# ��� -�� )�� � ��1 �� N� )� # ,� � � 2,� )�� �5q� �# -�� Q! /!"! L� � �5q� ��� ��j�& �!&� � 2 � ��� �� �! /� �&� �� * � * # ��� �� & ��#�� �! �� � ! $3�! � � ��� /, �� ��� ��+7 !F�7 �# �� N )� �9�#� * � , ��P!�7 �# Q! L� :�� �!& �� ]:��� 9� ��& � U� <� �# � � * 29�� ���# �#F �& -�#�� ��(� ��5� �#&� N�� O�7)� ���# 2��'� � N )� ��5 ��� �5q� � ���� ��j�� & �!& �� � ! � *��! 3� � 9�� ;! �! �( O� ��& � )� ���# Q! � L� � � � � 24�� ���� /� ��� �5q� �# �5 �& �!& �� &# &+ �� )� 2 � 2 � �� 6$0�F� � �G� � # /�&� N� )� - ! �5q� !0� � F &# *���' �)�� 3/�� � �+ $!� � �8 �� ��5 ��� U� :��� � 2 � �# /b ;! � �5̀ ( U� ���' ��G�& $!� �!" �� � ! ��(� � � 4 6��� 9��! )�� &# �#�7 �' 3/�� � � &f� �# /, �� �� ��& �#��! ��� �5q� � �5D2 � � —&� O� / � �# �?

�5q�—/ �, 9�� / � 3� � 9��! � ;! �# �( O� ���& �*? U� C > K �' ��( ��(�� � F ;! # U� �!���� �' Dऽ� �� �� 9� )�ः� � )�ः� �� )�&�7 � �` N /# ��5 � � � � 2 � �4-�S&!� �1 � � �� � ! # )�ः� �� � � �4 4 , &�� �U� <� �#& � �U� �� ��� *

C�f�# ��1� N� )� ��5 -�S&!� ���# Q! L�� �' ��#:�� � �� ��( � &/)�! �5� &# �!& 2 *4 � $ ��� �#�(2 —

U� <� ��(� U� �*? �� �%� �# �# � ! <� j�� ��(� �����

�5q�—C�f�#, � ��(� —j�� �� ����/� �� ��� � 4�&�� � ��1 ��� �1� <� � �# � � /�! � �5 ��4 4� 6

Page 77: Premchand+ +hamkhurma

77

C�f�#—��5 , <�� �& /�� � �& :���#� # ��! U� 2 � �&# -�� )�� � ��� � ! �4 , O� �!� ?

�5q�—�B C�f�#H , ���# ��(� ��5� O�5 �1� ��j�& �# 6 � �� �� ;! �! )�� � �� &# &�� :D� ��(� � ! �� # * � � ��!( /� �B & &# � -U� � �&�� Fd! /�& �� � � � *H 4 , � ��� /!4 � -� �9�! �! -�� �# :�D ! �! ��&� �5 � � ! # /# �� �� � �6 �& ��4 , # �1� ��(� �#� �� ��� ��� �!& �( �! ��/ � � � � ��B�� � & �� H � *

C�f�#—�B U����7 � &# <� ��(� �#&� ����7 � L#� H � 2 2$& �� � ! ��5 & �� &# �� �* * , - ! &� 9��! �!& �# ���� )�� 858 /, � �1 &# L! � )� ��(� # /� �! � �� � * �/b�� ;! � &# � �� ��&� �5 )� ��� C�D+� � �� &�� � � � � �4 6,� �� �!#� � !� /, � �� &��# �! � � U��� � � �

�5q�—�� �� &# &� �� ��&� �# �! $3�! � O� �!"� 4 6 # �1� 15J� -�� ��( �! � � ��( O� �! � � 2 �, ��( � �� �! � � ! 0�� O� �� � �#2 � � -U� � ���&� �! !� �� � * , &� &# ��(� ��5� O� �# /� � ��� ��&! ��( � )� /� � � � � * ��5� � !� �B� � �/ �B�!(� ���# �#6 � �H H -�! )�� &� -X�#� �# $3�! U5� /b � �!( &# 9e0& �� /, �� # ��& � )� � � � � *<�� �)��B ��(�H -��(� �#&� �� /� ��B �#&� �* � *H , ��B &# �#&� H��(�� ��B �' �& ��B �H H * , 0�� �' �& /�� � �� � � 2 *

C�f�#—0! 9� �O� �# &# �#�#, ��# 9�� O� �� � 2 *

�5q� �& �`�! �!�� �# !�( N� )� -U� &� �O� �# �D$ U� � N� -� /# ���# �#� &# -��! �j/ ���� � 2:��8 �$ ,� �'�&� � � ��� �

C�f�#—K �#, 9� �! &# /+_ �� )�� �$ � *

�5q�—���7� 9� �& � :�� � )� � �� �# $_ ;! � 2 * 4 6- ! &��# �� � � ��� ��5 &# ��1 /_ )� �!( �/5! � �� � �6 6� ��(� &# �5�! )�� �ँ�� 3/�� � !� � * � � �

C�f�#—O� $/ �( �� �# $ � �?

Page 78: Premchand+ +hamkhurma

78

�5q�—�B H, $/ �( �� �# &# $� � -� &̂ �(� �&�K O� � ��!"� )��� /�! 9�/ �5D5 � 6 � 6

�� ���! �5q� � �#�7 �N7 � -��� �!��� J7� ;! � � ���#� �J�! �#�� � �� ��� �G� /& �* � � * , ���-��� �' �)���# �> �� �#��! &� �JE �#� �' � ! )�� � �#F * * ��&!F %�� � )��* � �B e�5H 6-e�5 �� � Oh �!(� $& N 6k�5 6-k�5 ��� )�� >+6 ->+ �!& N )� ��� ��� �� /_ �� � � * � 6- ! # ��F�7 �! � � � �� &# O� �! � ��(� /� �! � � � � 2 �� �� 0�� � ! &���& � ��� � )� /� �#F �& �� � � * �630�� �� �!� �( �#&� � &# �� * � �! N#+ �! ]G! �!� � � � ��� )�� C��� � ��! �# /& �� �5q� � -� �#� U� � � * �/& N� # ���� �! �N )�� �JE �( ! �' &!X &�&� !�(� � � *C�f�# U� ��#� �� �! � F N�� &�� �/ �# )� ���� ��5 � � 2-�S&!� �' ��5� $ 0 �! 0 �! � ‘C�f�#—C�f�#’ ��& � , ����� �(� C�f�# ��! �G+� ;! �5q� -�� ��! � Q� �� � � 2;! �! 0 U+ :�� ;! �� Oh ��� )�� U! $� ;! � �0!# �&! !#� � �� 9>! ��5 -�S&!� -0�� ��� N� C�f�# � � �*�# ��& �( ���' �ँ &� :� � �+� &/� � ��� ��! �' � � 2 � � � ��&!X �JE� � ! �� �! -��� ����� �' �#F ��^��� 1�� � ��! 0��� �' &!X + ��� ��� � F $ 0 � �#�2 �—C�f�#, &̂ �!( ���� ���! �! )�� �J /& �� O� �#F ����!( � � * *� ��K �?

C�f�# � ��!& � a� ���� �! �(� ;! -�S&!� � � � � 2 �$��(� �#�! ��—�1 &# 9�� �G� % ��� �( N� , )�ः�& �# �#F O� �! � ! 0! &� ��� �!( ���& �! �&�� � � � , �1 ��^��� � )� # �1 �! -��� 9��& 0!"! �! �� � ���# * 2 4$3�!( �! �� �&� � �

�� ��&�—��& -�S&!� �' $ 0 �-3I&�! �B�� � �� � � �HC�f�# � ���# !#& �� &# Q! � �G+�� � � 2 �� ;! �#�(—��5 , ��5 ��!( �+ !# !� �� ��& � )� �1� ,� �� � :�, :�� � � � * � * � �/�� 6

Page 79: Premchand+ +hamkhurma

79

�5q�—��(� C�f�#, � ��� ��� � /_ �� �� !�4 � � 6 —O� # �� & !# !� �� *?

C�f�#—O� �&_6 , ��!7 �' �#�7 a� �� �� !"�� � � 2 4U� � �* , �� � )� ���# $3�!( �* ! -��� �5!& )�� /,�

��, � Oh ��!( ��0#! )�� �( �5q� � :�, :���& � � ��/� N� - ! � � ����! -�S&!� � ��� /&� � )� � � � *3/�� � � �! -!�� �5! �#& �� � � � * , �!( -^�� �! $&� �� - ! � � *C�� � � ��� /&� � &# ��� -!��# � �5� �!&� � ;! � � * � *-��� 30�� � �# &��� �� ��& � ����� � ;! !"� F2 * , 9� ��& � ��!& � ;! ����� ��� )�� ��> � �� $3�! 2 * � 2 *����� � ��� ]:�� $�� # Q5Q8 :����! :��ः& � 6�' &!X ��(� C�f�# � �� )� ���' �N ��+�! �� ;! � � 2�� )� � � ��� � � ! �5q� �� � � �N �# 18� ��! D + �:�� ;! �� � �� � # ��! � ��! � -��!"�� �! 0 �! � 2 � � � �$�! �+� �# ��� ��� -�S&!� �' &!X ��� a� �� N��� � � � 2���7� ���' &!% ��� ��! � ��!& �!� !�( N��� �#�7 � � � ��:� � :��(� -�S&!� �-3I&�!� /#� � ���' &!X �2 � � ` ;! ���� �N ��! ��� —�5q�, Fd! � :�, �1 �! !�� �!#� �

��� �� � � D � :���� $ 0 ��� � %��! !� � � 26 6 ��� �5q� �' �@�!( $0 &� �U� <�� 93^&�� � � �+� N�� 2��� !#&� �—!#& -�� �! -�S&!� � �> �! !� )�� � D � � ����� �� � ! $ 0 � :���(� �� �@�!( � �B> 858 H � ;! � &�� /#� /# !"� �$ N ��� �+� -�S&!� ]0� � �j0��� N� ��1 � )� -� wG� �� ���7� a� � � � * � � 2� 9�! � C�f�# � � � � �� �5q� �# $)�ः& � � �A �! � � � � �� 6C�J )��� # 0! U� � 311�'� ��� �N7 � � 2 � � ����� ��5q� � 0! U� �N � ����� &� -�S&!� � /!-& �!� ��� � � � ��N7 �# �5� :�� ;! ���' a� �! ��� � / � � � ��� � 2 � � �!#&� � F �5q� � ��j�& :� �7 � ���' &!X ;! �#�(� � —m�! �-�S&!�, &� ���� /�5 ! �#�

Page 80: Premchand+ +hamkhurma

80

�� 6 ��

��( �# ����( �# ����( �# ����( �# �� &/�Y �' �& )� �� ;�& ��:��� ��! �5!� 2 -�5! &�

���5 ! �# /� �!&� �* , &# U� 3/� �& �' �#F -�:��& �# ���# 0��0� �! ��#$� �#� � �G� !� ��& �� �!7 � � � *&!% ���5 ! �# !� N )� ��5 -�S&!� 9�:�, C�!���� � Q! �$�-/� �!& �� �! ��! � �# ��X � � �4 �J� �# &�! !�& � * �)� �#�7 � �0�0 &f��& �� � D -� � �G�9� �L9� 2 * Y � �� U� �5q� � �G�#� � -3� !# �! �:�� �`� DL )�� N� �5)� � 6 -� ���' �:�ँ& � �� � �5� �' ���� � N� 3/�� �! 2,� � �# ���� �#� �)�,� /# �# &�(��\h � N ;! �)���ः&� � �( ! �5�/& �' U� � D ��! !�& N 9� � � � � �)�ः�7 �# ��-���! ��� �!& N� ��� 9�� �&�/ ���( � ���( �# � �0!# �-�! $��� Q& � N )� - ! �� �0!& 2 �!& �# �5q� � ��� �' &!% /� � &# 3/�� �� � /,� � � 2- ! �#F -U� &� -�S&!� �' ���&� �' �XF �! ,&�! �!& N &# # ू� N�� ��!( X�! �+�' ]� �! ]� � �;! �� �! �� ��&� N�� � ! -�S&!� �' ��j�& �� �! �)�� N�� ���' $� -U� &� �>� � F N�� ��� )�� � �#F 6 � 2�J �$ ��& N )� &̂ �!( ��( 0!"! -�S&!� � �# �� * � 9�� �^��� �! # /�&� N�� ;! 3/&�� ��! -�S&!� �' :�ः&�> 2���5 ! �#&� N� ���! # � D �5 �(6 -� ��'� �&� N�� �B H, -O�! ���# �� I�� �� �#& N )� �5q� � Q! �!* � -�! O�7 $& �� *? ;! ��� ��&� �-��&� �, -��� U / ;! �! Q! �' ��& ��&2 �-��& � -�S� &!� �# � X� -���f� ��1� � � �� � *� ! -U� &� ���' ��j�& ��� )�� � �3/���( �G/5� N�� � 2 � # �� �# 7 � N� /# ,� �! )�� � �G� �� �& � &# )%! � � � *-X�#� ��(� �!&� �

$/ ��5 -�S&!� �3ँ�� � � � �! ��� �7 )� ���' � � �6 6 ���( �' ��! ,� �� � �5�� ! �� %�� � �� ;! �� �#&� * � -

Page 81: Premchand+ +hamkhurma

81

�#& �! ��! � ��( ��! 5/ !�( N�� /# �I� ��� ��& &# � � 2 �6,��! � �!& ;! /� ���# 9� ��! �' ��& � c�'� �# �/& � &# -�S&!� �# �� & ��&� !& &# )��� &!� �8(� * ���� �#& �( ��� ��!(ू�� ��� � �G�&�� �! ��! �� � � �� �!X ��� ��! !� �� �F �0! C�!��7 ;! �#��# � /� � , ;! &/ �0 �#� � � )� � ��( O�5�! !#�' / � � � � �6

�3vL& US �M—C > C � 3/& �� �#F ��� ��N � * � ��! �� �

�F $ !7 � :���! �B� � ��� H —�B H, /!"! ��N �#� �-� 9>!-�>! �� ��+7 �)L& C �NA ���* �� , �! Q8��, ;! - #D �B> �! !� �� � &^��5 �# U! ,� /6 6H � � 2 � -/� �# � �;! $�� � 1�1� �#� � � )� 0!"! ��N �#� �� �#� 2 � ��5D / ;! ��� / � � �7 / � )�� / � - ! / � � � � � 2o��!q �' ,� ]�&� U� :���& � &# )%! X&� ��! �N �� � 4�� & � �J�f� ! U� 9�� /�& � �!(� �#�! ��N � � � � 2 �6:�f� !� N� ��!(ू�� ��� /�B�(� $��� N� /� �� � � �H$�:��7 �# ��N �! $�� �� &# X!��� � , )��� ��N � �)�� /, � �� �# � ��N � �! &�� 2 ?

�J >5����� —C�� ��N )�, j�� �! � � 2 �? (>#&� �^���!)—N�7 � !�8 �! �5 � 2 6

J� ! 0#! ! 3�� � (�5D7 �! & ��!6 � )—�#F JZJ � j�� *�!�� �! �8 �5 � �5� �' �)��B �� /, �� 6 H

! ���-�!& �' �!& �8 L�( /, �� �� Oh ��+7 $ !* �#�� �B $ L8 ;! $ � �>� � � 2H

� � �!" )��� ,�—/!"! � /!"! �! �8 L�5 � � 6

�5�!—Q! � $ � � 2 2 �, �!& /�-U � /, �� &��!—��� �� ;!& � � Q78 � � � � 2 �

9>! &# � �+�7 �� �$ N� , �� :��ः& � � #�� 2�J � , ��( � �0�0 �#� �* � � ! ��5�� ��� !� N� �+� �A � ��� 0��� 3/f�7 �' !�: !��� �# !�( N�� �� �' �!��

Page 82: Premchand+ +hamkhurma

82

�0�! �`( / !�( N� &)� �#F ��5�� : !\h �N $ /�� �F 2 �Qv8 &� ��( ��� -��� !�� $3�! �5� �! ��� � �� �� � �!� � F )� ��� J� ! 0#! ! 3�� -�S&!� �# >�� � � �� - ! 2 # 9� �! U� � �� &# 3/� )�� �!& :��� �! �0! 2 � ��!��8 �# ;! � !0#�5�� �� �!� � �� /�� ���ः& � � � ��$� ��5 -�S&!� ��( �' &�P!�7 � ��!"X N )� J� ! * 2 �0#! ! 3�� � �O� ���� :�� N� 6 —

‘-�S&!� �# J� ! 0#! ! 3�� �' ��� �-�� � �� &� -�� & &!� � ���� $ ��� �� � )� $� )��� C > C�!���� � *6 �� j�� �!� �( �� �� $�� �� �& � )� U5��! U� <� � � � * � � � *�'3/, ��� $� /� ;! $�� ��� �

0#! ! 3�� -� ,� �&�3o � ;! �-�! $��� �#� � �� ��! � �J&7 ;! �#��# � �!�! N� � * ;! �!� �+� -�+7 �# ��� )�� �� N� ���' >��' <�� � N� 3/�� -�S&!� �! � D -�! � �#&� 9� !"O� �# �`& �( ��� ��! � ! �+ � � � �� � �� �#�� � )� ���# )��� )���& � �! �5 )� ,� �5�! � � � � 6!"O� )%! ���6 , � ��� N ;! �/�5� U� ��� �( !"O� � � � � �:��&-/�& N� ��� �� �� �#&� �-�#& �0!7 �( ��� �!/ � �$�� �#F ��& N - ! )%! j�� � �� :�� &# Q! � � 2$ �� � �F �! �8� �# >��& �� 2 � * , �#F �8 � � � 2 �UG�� � :�, &�! �J N ;! �#F �5D � �� ��+� � :�, � � * * � � �6�8)��B � �! !�H � N� -�S&!� � &# /�& N )� �! � � � � ���:�X& /!"! �! � ! 9� )�ः�� �' ��:�%& � ���# � � ��# �� U� � N� 9� >�)��7 � ��� �F �GX/� �! � 2)�� N ;! -�� � 30�� -��� ���# �5q� � �! � N � � � � � 2)� ��(� 0:�� �� ��!( �# �#F -0��& �� ��� �� ���� # 6 2 � Oh ��+ ��� �93�)�� �! � ! �# �8�8 �3/ःश8 �' � �3���& � �3/! � , ;! ��� &��#2 � -��� �� ��� )��� -म/7 � ��� -�D !��5� N� � 9�:�, )� # � 2 2����( N 9�:�, )� # !G����� ;! �X # N� �3/ःश8 � � �

Page 83: Premchand+ +hamkhurma

83

��� ��� � �N �+ -��� � �� K�� ��� ����n /&�� � � � �;! ��� Oh ��!P!v8Lv8 �:�� �# &�!(! )�� )� $� ��5 � �-�S&!� �' ��)%0& � :�, �:�� � ,� !� ! � �! � � �;! hO�& )� ��( � �# /� ��! �& !� &)� �!��8 ;! � � � 2�5�-�!� � �# /�� �� �#&� �-�#&� &�� ��f� 3��)��7 �' ,� /�& ���' ��� � :�, $ �� 3/�� � �B� �/�5& ;! � 2 � H0��� / �7 �# ���7� �5q� � ��� �' )�X0& � :�, ! � � � ��! )���

��! �7 � /� -�S&!� �' ���3���B ��� &# � � �H:���&—�!--X!#I& �5 , ;! ��� ��!(ू�� � �� �F �/� � � � �3/ःश8 �' 3���& � �30! �#�! XP!�� ���� )� - ! � � 2�!�! �G�& ��! � 9� ��( � !#�� �# �#F ���#�ः& � � �)�� &#�� �# /� �# -�� �� � ! �3/ःश8 � �X� � * � � �� -�X �� )�� )� �!�! �# )��� �I� � %� � �ः&��0� �!� � � 2�/5! ��(� � � * & Oh )� - � �# �� X� � �#F ���� � � � � ��� �� �� 8�6 � -� 0 � ��! ��� /� �I& ��/5� � ,� �B � � H �/�-U��! ��� �! $� ;! -�� ��!7 � �N �J�! �&F � � � *X�� )�� )� 3/� Oh �!& �� ��� Oh ��� $��� 858 * ��+� �:�� �7 �' U� ��! � ;! 2 2 -�S&!� �' ��L�-���( U� &#+ � >! �� � 2

��5 -�S�&!� � :�, �F �� �/� Oh N � ! # ��G� � )���� �+ 93ः&��� /B)X��� � &�P!�7 � � � * 2H��!"% N� ��( �' &!(� $/ � ,� �\& �! ��!! �' �� � � ��5)� 3/�� &��! �!� �&! � ��( � N6 � � ;! �� �\& ��5 ��� � <�� �!��� � �8 3/�� 3�X ��� )�� / ��& � � 2 ��� -�ः��� �# �:�)8ःj�7 � �N C�ः&G�7 �' /#+� � � * � �!#0 ,� �! �5q� � ��� �! $&� �5q� � ��� �! $&� �5q� � � � ���!( �! L! � � �!( /&� N�� # -�� �# �!� � � � � -�! �#�&� )� �� O�5 ���# �^��� )���! 0��& �#� �(� - ! 0:��7 4 � 6� ��(� ��� �ँ ��7 �# �#F /�� ���� &# ��� �\X! � � 6�!( �( �� �! �# � # ���' ��)X0& � :�, ��3ः8C�� � � �

Page 84: Premchand+ +hamkhurma

84

��5! N � ! # !&� -U! / �!&�� �M U� �+�& &# � �G��! �J �J&�� /� ��5 ��� �# $�! ��� &��'� �& &� * � � �0! ��� /� � �� $&��� 2

-�S&!� � �&5& 9>!� -�>! ! � �! �( )�� N� �, ��( �' &!(� � �! )�� ��� � �!% $� �!" � ,� �#F �^�F � � � � � �$& N, �#F �ि�, �#F �/� �#F � � �� ��!� � P!%� � � � 2 �� 93�&� � �/ � 9�C&�% N ;! �! )���#ः&� � P!X�!7 Y � � �� /� � � � � F N� )� �� �#� � � , ��!� � P!X� �# !#��� 2 �%�� � <� �)�! �G� �N � � �� �)�,� # 9&�� �5! * � � ��' �3/� &� �!� 9��:�, $� N )� ��( � ����� � � � � � � ��N -/� &� ����� #� 6 � /�& N )� - ! 9� ��! � � � � 2 ���( �# �� &# )%! 9� �5� � �5�! ��!7 � P!X�!7 � :�, � � � � � ��+� $��� �# /, �� -�S&!� ����7 �' $ U & � � 2�� 5� N ;! ��� �!/#� �!# 3/��' &�� �:�/ � ��� � * � -�!� &�� �! ���5� N�, �%-�N!( �#�� ��� ः8�� �! � �/�! ����# �' &��(� �!& ;! ��� & 0#� � � -&�!(� � �+� 2�! �A )��& N� ��( � )�� &� ��B �#F L` �G �!% � � � �H�/&� �# �� - ! �#F �I� )���#ः&� �' !G���� , � j�� &�� /#� �G� �# ��/ ���� ��& �# 9� Oh ��5 � �-�S& !� � ��� �! �� ��& N� � � ��!� � �!� � ���� � -���� 9� &�P!�7 ;! ����7 �' ��!& �# ��� * � � -��! )�� � �!�� �#& N� ��� ��!(ू�� ��� ;! ��� � 2 * � � ������� $�:��7 � �F �! �� ! � , � , ;! �! �! �&F 2 �X�� �$ )� �� /# �# � ! �!��8 0!"!( �' /,� ���� * � ��! ��! $��� / #�!0! N� � �

��( � �j� �# ��5 -�S&!� -�� �!/#� �! 7 �# ��! � � * ��5q� � ��� �! ��� ;! �B ���# �!C&�7 �' �C&! � 6 � H& 0# �!� � :�, ��5! )��� �� -0B �5q� � �� �� # � � � �H���# ��& �( $��(� �# ��� � �

-�S&!�—( � � � �!� � ) m�!( �5q�, L!# �&� Fd! �� �&# �ँ �� ��! �� U� ��� � �! �� � �� �#F �� ��(� � � �

Page 85: Premchand+ +hamkhurma

85

�! !� �� �� /# �!& &̂ �! �! 0 �! $, � �� �!& � * � � *$/ &� ��! � )��� � �! 0 �! � $�� �# �� 2 � �

�5q�—� ! � O� �!"4 6? �1 &# <� ��5� �#& � )� ��� * 0!"! �!C�8 �# �� � �!7 &!X �� ��! �� !�( �5 � 9� Oh 4 6U� ��� ��!(ू�� � ��B �# � � H , /� ��*

-�S&!�—m�!(, &� 9� �&7 � /! U� -��� � �!#� ���� /� � ��B &# <� �� ! ��(�7 � �# !� � ;! ��� �$ � � � � � � * �H�! � 9�� O� �G% �� � *? &� )�� �# �0�5& !�#� �� �� !& ;! �!:��� �� �� m�!( �5q� �! ]!(��� �! �# �� ��* � � � , # �! :�, �� ��� � Oh �# � � � *

�5q� �� ��� �F -�� �G% �# U5� ��� ��� � �-�S&!� �# m�! �' :�]�7 � �� ;! /� ��5 ��� ��� � � �� &# ��� � � :��8 � � � � �� ;! �#�(—m�!( -�S&!�, &��# �!( ��� 9� /:��7 � ��& !��� $X �7 �# ��� � � -�� � ��!( !"� X� � F /&� ��� *

-�S&!� � �� ��� � ��\%' )��� ��! -�� � � � � � ���� �# ! � � ,� �� � Oh �5q� � ��� �! �F �)L& � � � �3/��' �O� � �!%& �!� !�( N�� , !ँ�� :�/�9�B ���� �H , � � � 2%5 �7 � �! L��, $� ;! � �' !(C& � !�5�& -� �!� � � � �� � �5q� ��)�� �' &!� �/�� ��� U�&!� -��! � �' !#��� *� ��o ! �# !� N� �:�3ः8C�� �! / �! 8�� !� N� # � � � ��� �5� ;! ��� !#��� � &�� 3/��# -�S&!� ��B� � H �! &�& *�! � N� �, &�P!�7 � ��!�% N� �! 0 � ��� �X )�� * 2 � � �/ !� N� X� C�D� / !� N� � 3��B $ !�( N�� �!( !& � � H9��(� &�P!�7 � �8( ;! -�ः��� �!& -�S&!� � Q! � * 2 � �! � � F�

��-f�� , O� ��e/� �!& N ;! �� ��e/� �* � !&�, � �0# � >+->+ �+-�+ , � C� �7 �' Q#-�7,-�# � ��)��7 � 1!�8, � �/ � , Q#+7 �' :�f��7� , � �ः& �3N�7 � !�� -��� , � �n�#� -��!�!7 �' �&!, � � � ��ः&� �3f� ��%��#�7 �' ,� /�& N� /# $)�ः&� -$)�ः& �������

Page 86: Premchand+ +hamkhurma

86

�!&� -��� ��/�� !\&! � -��� �ः& )��:�0/� � ��5& ��&� � F ��( / !�( N�� �B� H, F /� �� N� �' �#!"� / � �:�� �� $��� )��B L� ��8 :�� �+ N� �+� � 9>!� � � � � � � �H -�>! /-�/ 1L � 1L $��� �)J�B :�� /� �0! $& N ;! �!& � �� � � �H�' &!% ��� -���! �B& ���&�� �H

� ! �:�� � # !#� N )� )��� ��� )��� �' /!-& �� �+&�� �!C&�7 � ��� ��� � X�� �! P!0 �:�� � � � � � �� ! �3N�!7 � �� Q#+ �! !��8!( /�� U� ���& ;! � � � � �4Q#+7 �# �D�& �� /& N� &�� � �^� � -��� N )� � � � � � ���(� �:�� � �G% � �� � C&:�ः� 858 � /,� �!&��7 � ��! � ��� U� �:�� 9k���� ��(� /)�! �#& N ;! ��5 -�S&!� /# �9� Oh :���& �5��5!& 0 �' �! �� ��� � , N� � �, �T�-�T� �! 9>!-�>! ��& N� 0! U� �8�8 �#&� &# ��� �� � � � ��+ �#&� ,� �&� 0:��7 � �F > � � � � �#� )��� %G!� �G&!X ���8 D � � ! :�:�8!( �:�� � 3O � �� � �)�� ;! �� � �� � ��� �#!�ँ &7 �' �ँ � �� �( ���� � 2 �)%! )��� �# -��� �X3�&�!�0� �# -��( �5!& � �� � 2 � �� � �$� �! ��� -�� �!� �#F $> Qv8 � �!& �5q� �� � � � ��� �! ����� �B ��� �( �!&� -��� � �! ���� � 6 H � � *��� )�� � N� ��� � X� � �$ N� � 3��7 �!(� � 2 � � ���!"X N ;! � L � 9�� � �� -: � ��� �)L&# �J � , � � �#� � * � � ���+� ��9���� � !� N� � � �' ���5 � �! ��f� � � � ��-M! � !� N� �!C&�7 � $& �(�� �' �!��� �! ���� � � �;! /X!� �� �, ��� �7 � �5��!& �! ���� �� � 2 � ��� -0B �5f� �� ��� -��� � ��� � -��! � ;! H � � �B � !(C& � ��( � !ः� -� )�� �� � �& �$ � H � ��� � �(- �G/� ��!( �5q� �# �^�� �� �( �#F � N� , 3�% C�f�7 �ँ�& � �� U� �!&� N� ;! 0�(� � U�� �-��! &# ��( �# !�( N�, ��! �0!7 $��� �)J�B ;! �#8 H �:�, � �� !� N� �:�� � ���# !#� � , ��� � : � � � � � � �,� ��� �B> �+ N� &�� �!&� �� � �� N� 9�� Oh � H � � 2

Page 87: Premchand+ +hamkhurma

87

�:�� � ��� U� $ ���� ��� $& �( � O� )�� )� U�+ 6 � ��8 �( /, ;! �� � �� � �:�� �7 � �#8# � �!� 2 � � -�!�! �� &5X� �&��0� �# �8� �!" )��� / � �:�� � L!�� � � �� -� �:�, ���5�7 �' �#-�! �` � � �! �! �(� -� O� N � ��G&!X U �+ �� ��� � ! �� ��� Oh J� ! 0#! ! 3�� � ��#�!( C�ः&G� �B> �/! �+� ���' �5D �+� N��� a� � - ! H � � � 2 � �6 ��+ !� N� ���# ��& ��& �( # ���� /# C&M!� � � � � � � -C�M! �# !�( N� )%! /� �#� � �� , 3/� &!� �!�! �# ���! U &� �� F %G/ �� ��+ �� ,� ��� � �#F � � 2 �0!� $��� 9�ZJ �# � ;! )�� ! J� ! � e�5 �( ,� �! �! � � 6 ‘/� � � /� �'’ k�5 �( �!( /�& � )��# � #� �#F &/ !"� $ ��� 6 � 2/#� U+�! �J� �5� � �!�& �� � F ;! �� � �� �P!��' 2 * �&!� ��+& � , $ �# �`� :�:�8!( �:�� � U� � �� �#� � � � � �� , �&! � �&! ��� � ��&3/! �+ N� �G&!X ,� � � � � ��GX�� ���8 D� �$ N )� -� �#F �� � �5� �' ��( 2�� ��&� �� �:�� ��� �+� ���n � -�� $�:��7 � * � ��U! !� N )� �X-&� C�ः&G� �' $ 0 $�� ;! ��� �' 8#�� /��� �! : ! �+�, � ! /I� ��(� � � ��� � �� � �:�� N )� C�ः&G� 0#! ! 3�� � �! )�� �� ��� U� �8 � � * �-��� ���5� �^��( ;! ���5� � �� &� �� N )� J� ! �0#! ! 3�� �!7 �� :�M 0��� �! $ !�� ��� : !� N � �)� )�� ! 3��)��7 � > )�� ;! # /�& ��� � � �#�! U �� 3/�� /�B ��� ���� �H , �� :���� �#F $> Qv8 � � 2:�)+� � �5& U� � )���� )��� ��! &# �� &5%� ��� N, -��! �5f� ;! �f�� �! L! � �5� /&� �5q� N!� � � � -N! �B� H!�( N�� ���# �!-�! !#� $& N )� � �1 -U: �� � � �:�, 9&� �5�-���! �# !� �� -�S&!� � ���& � D ;! * ��( N� # �#�& N )� �� � �5q� � �N )��� &!� ��P!�& � � � � *4��� &� ��� /& &# �ँ��7 � �T�� �ः& �# /&� �:�� � 6 � � � *&# �X'� -! � ���5� ��� � � �(3/�� � � � �, ��! 0#! ! 3�� � ��! �� $> Qv8 � �( -��� � !, /# -�S&!� �# �F �!�7 � �

Page 88: Premchand+ +hamkhurma

88

�!�! �#& N, :��B H-�� � ��� � :�, ,�� � -�5�! � :�� )�� � � � � ;! &� ��B � �!& �' !"���� �' J�!(� � �H

�5q� ,� )X:�� � C�J�� �� ;! 3/� &!� �!& $�� 2N� ��� &!� ! � � F� -� �' ��:�%G� �# �! �J��' /!& �� � F� $��� 9>!-�>! /!"! /� N ;! ��!$�5� :� �7 � � �9� /�& � ��& N� 9>!� � � -�>! � �kN! U� ���� / !� N � � � �&:��B �/�� / !�( N�H , �� :�`� / !� N � ! �� 6�!!&7 � <� �ः&)��:�// P!X�!#�' �/�� � � O� ��� � � � 2�$ ��& N� �B H, -��! )%:�� � 2 �JE � F �5q� !# !�( N�� *]:��� 9�:�, )� �f�� �5f� � Q! /& Oh /!"! !#� �!&� � ��� �! ��* � -�� �!� �!& )J�� ����� �f�� �&!( F� � � 6�!C&�7 �' /� � /� $��� -�S&!� �' ��� � O� 2�5D�� �#+-�G+ ��� �N :��& )%!& N� �BD 3��(� � � � H /&� N�� e�7�( �5q� �� �/ � , ��! � !G�� -X!#/ � F� � 2 , /# �� U� �f�� �' &!� �/ �$ N, -�S&!� � �� $�! ��� � —‘m�!(, �# �� ��P!�& ��� �� <* �6 , &� &# !# !�( �#’ �� ��& � , ����7� !"�� � ��� a�5 �7D ;! ���# � � � �� � � � � � � �

�5q� �# � D N#+�-�� �5�� ���5� � F� ���' &���& ��-�-�� �^�� ��� ��� -�S&!� � �N ��+ :�� ;! ��#�(—-� ��(� �! �� �)J, $��# ��! � /� �5 �� K%� � * � 6 , /:��7 � �� _>� ���� � *

9� ��!� !ः� � �� �!C&�7 � ��� �' &�P!�B � � � * H�#� � �� � ! ��� 9�!!� � )�� )� �� >��>!(�� ���# -��� &�!(! � ,� �! X3/�� �!� ���� �5�! )�� -�S&!� � * 2 ��� � � � ��C�� � ��� � ,� �:��� ��� �!� ;! � � � � � �6�+ >5�>� � /�� �$� # >$>! &�!(! � F )� ��+7 � � *6$�:��7 � � ृ 858 �� ,� /�� �' ����� � � � � � )�^�& �`��, �# /�� ;! � , ;! �5�� ����� � �N� �! ��! � �858 �+& N� �:�� � �!�! 9�&0� !�� �( �# /# �� P!X� � 3��% �)J�B :�� � , N� � �H , $/ 9� &�!(!7 �# G! � ���& N ;! ��& Oh # �� �&7 -�� �!� � :�, &�! � � � � � � *

Page 89: Premchand+ +hamkhurma

89

�7 � ! 9&� /!"! ��& N )� �!� � , �� �� �& &# JE� ��& 2 ��� 9� /��7 � �� �# � K �' ;! �)��B � F� �#�7 �5f� 4 � � �� H-�S&!� � �!/#� �! 7 � � N ;! �f��7 � � ,� �5q� � � * � � � 2 � ��N ��� �( !���( N�� �GN )�� &�� �0!& !���& � � �� ,� �5q� �� & ���� �8&� )%!(� � ! &�� �!C&�7 � �:�0/��A �!�� �+� ;! �� >��>!( � &# &�� )%! $>� -$> Q8 &� ��� -���' &��'� �'�� � �

��( � �GN )�� �� �5q� �JE � F N� )� ,� ;!& � � � * �$�! ���# ,� �!-�-�#�! :�X% )��� �` &# ू� � �& �N� ��� ���# ��!��� � �( N� ;! ��5 -�S&!� �' � &� �!, /# �!�7 � ��� � � �! N�� � � , �5q� � :�, U/ �( � �N�� �� �& �' $3�!( �&! � N�� � � —

‘’���, &� �+� U�� � �#� Fd! �� &̂ �! �� ��� !O�� �!( �/!7 �^��� 9� &� �! � �ः& N��� &� � � 2 �/�&� �# )� �� 4 � ���# /� � 30�� -0�/ !भ � ! -� � � 49� �C�� ��(� )� 9��7 -�� ��� �! !O�5� -� � &��# � � �6��!� �#� m�!(, �1 U5�� �&� -�� m�! �C& �# �!( &!% � � � �� ��!��� ��� - ! 3/� !�( &# &�� 0!�! ���& �# ��� � ��

&̂ �!( -U � ��� ू�� ’’

�5q� � 9��# �!� -�! �`� ���' a�7 � a�5 U! $�� � 2 � �9� &� �! �# � � ��� :�� ;! :���& ������ ��/ � � 2 � 29� �& � / � :���

-X�#�, $/ � ��ि� )�� ��!( ू� ��5 ���N � � � � � � � �B> �( ��� �+ >5�>� � �!& :���(� �0!7 !��� �58 � � �H)�� �� �F )�� &� �!��! ��� ��!(ू�� ��� � � ��! / �!�� ��&! !�� ��7 � !� � -��! �# �� ��( � �&��! �( )�� �� ��� /� !)�� �f� �� � ,� �� ���# � � ��w )%!& �!��

Page 90: Premchand+ +hamkhurma

90

��!� 6 ��

�ँ �� � � �� � ��!�6 ��� �#ः&�ँ �� � � �� � ��!�6 ��� �#ः&�ँ �� � � �� � ��!�6 ��� �#ः&�ँ �� � � �� � ��!�6 ��� �#ः&���� �� ��

����7 �' !���&� � �� � � � �^��� �' /&� N� )� ���:�%'� -� �! � �J� � �5�5�� 9� /� � )� ���' � 2 �&�& ��� ��!(ू�� ;! J� ! /#! ! 3�� � �! /� � � � � �:���& ��/#!-�� �# !�( N�� � ! 9M%� � �+� �5 & �� ,� 2 *�\& U� � /!� �� N� , -��� � D� -� D �� �( �� N )� ,� !#/ ��� �# ��5 -�S&!� � &�� �: ��� ���' � � � �3���& � �3/! � , ;! -/ )�� )� ��! 9ः&�% � :�� 2 � �/,� ��5 ��� -�� �G�!7 � �� & -�D �&� !�& N� �� � � � ����# 9� � �I& &e/� �$� �#��—&� �# O� ��& �#� ? O�5 9ः&�% �& �#6 � � ?

�G�!—-� �/5! �� �# �G�!( � �! �2 � -�S&!�—$3�! 9��' �#F /� U� �� - ! &̂ �!( *

&�I � �� �# &# �`�� / ��&� �� - ! �#F �5�!( :���& *�# &# !% �' / ��&� �� � 9ः&�% �' �&��& ��� ;!)%! * � � *�� � �� ,� �N��

�G�!—�/5!, &�� �' ���# /! U� :���& ��(�� � /5! &# ��� �F �� �' &!� ��& �� �� -� ��! � D �� *��(�� /� ��! C�!�!( /& � ��! �!& �� � * , � O�-��� �� ��!& �* , �� ��& � )���� 9�6 �G�!( �& �!7�� * �

��5 -�S&!� �& �' &� &� ��� �� ��:�X'� � 6 � �-�� ;! �#F �� ��& � ���! �&� � `� � � :��� �� *�#��—�� &̂ �!( &�I � �5�� �! � 2 � , - ! -�� 9ः&�% %! ��# � �� &̂ �! 9ः&�% ��/5!� , & � )� ���# ;! ��(� �3���& ! � :�� /���

�G�!—(�N /#+�!) �!�!, ��! _�! ��!��� �' /,� � �C�!�!( ���# $/ �( �P!/ �! � ���

Page 91: Premchand+ +hamkhurma

91

-�S&!�—(LB8�!H ) �� � D ��(� /�&�, /� &� ���# �G�! � :�� 2 �, �� �!: / 9ः&�% �/5! � �! � &� �# -> � �2 � ��#,��& ��(� �# )� C�� �G�!7 � ��! �� O�5�! �� � � � �6 ?

�G�!7 � �� )� � 9� &!� �!: / D 88( � � ���� � � � 2 � ��� � &# �B � �� $�� )��H � � � -U! �5� )�� � �! �� )��� $J �/ !& � �!(� /� ��5 -�S&!� �! �!� $� &# � � * � ��#F 8�8� N�� � � N� �!7 &!% Q5�� -Q5��! ��!� � ! ��� � �!�ः&� ��1 � �ः�I&7 � >#� )��� �� Q#+ � � � ��# �#�, %!� �' ��B % !�&� �0 �&! -ः&�� � �B> )��� � � 2H H-�! � &# � � O� ��& � )� �5q� �JE �� �� !�( � ;! � � * * *C�f�# 9>!-�>! �G+ !�( �� �G�!7 �! �& ���� !� �� �5q� * �6� ��� —m�!(, $/ &��# �+� &��(X �# !�( �� �^�I&7 � * ��I&>#� )���

�5q�—(���!6 ) $/ $��# -�� �N �' !�#F 3��_ �� � 6�#F U!( 9�� �(3/, �

-�S&!� �# �� � )�f� � ��B �51&� N�H , ��! � �� � -�� �� U5� � N� �ँ��!( C�!��� :���& �X'� �� � � �&�! �!& N� �� ��! � <� �� �! � �A ��(� � N� )�&� * 2 ��!%� ���# �G�! !�� � :�, �� %�� � , N� � ! �#F � � * � �6<�� �P!�)��( � &��� ��(�� � ��& N� ��� /� ���5 � � ���� �# �I& -%�#� �5$�

-�S&!� � �� � � �5D� � —� ���� &�� �5D� U� $� N � � � � �� �5 �( �� �6 � �?

�5q�—�1� &# �#F U� ��(� �5D� $�� ��!/ -��M � �$� ;! !#& N )� �1 �# �!� �# >�� !� ��� � � *

-�S&!�—( ः� � �N ��� � �!) ��(� ��5� � /:�� O� ��!� � �� � ���! ��! $�� � * � �, ��+ �&!� ��B &# !#/ � � H3���& ! $�! ��+ �&!& N� , /5& �#�& N� , �N-�� 6>� & ;! ��!/ -�D � -�D �� &�! !�& ;! ��B � � � � * H���� $/ ���8 �# �� ��� ��� � -UG 3��#+ -�! )%! � � �� � �5q� �% N:��7 � �� �!#� �JE � F N� ;!)�� ��� � � * 2

Page 92: Premchand+ +hamkhurma

92

U� N� )� $/ �1 ���' �� 3���& �!�� �G� :��� � ! � �/� ��� ��! �� &# ��� ��� � D �#�� �' /!& � �+�� � � � ��B H, C�f� � ��� —�!�! $� ��� ��� �#& �� �G�!� * -��! &# �� � �! �� ��(�� �# * � � * ,� !#/ 9>! �>! !� )%! $� 2 ��( 1� �!�! $� �2 � -�S&!�—( ः� �# /j& �!�� � ) ��(� ��5� C�f�#, � ���(� ��# # �' �!!& �* , ���(� /:��7 � &�� �G�!7 �# �U!�! �U )�� �� ;! -U� ��(�* ��5� O� �!� � �� �1 &# �GX � � * �� )��! ��! � �#F $��� * � 2 ��! ��B �G�!( �!� � $� � � � �H�B H, 9�� �! � ��! $ ��& � � ! # �� ��&� ! �#& � � � * � �6�� �/0 �! �!�!( � ;! )��� �� � ��(� �#&� � ���! * � � � ��� �J� �#� * � -�! :� � �� &# �� �/�! ��5� �$� �5q� � � �:���& �0�/ �� �� ��&� N�� 9� %� � ��� 2 �# �� ��� N, � ! /f�( � �// ��5�( ��/7 � ;! � D � �� 2 ���' N�� &�� ��5 ��� � �� �' �+� &!(% �' ;!$� � �&G! �!��� ��5& U� )��� !& &# 9� &!� �� ��, -�ः�� # �93�)�� �! � ! �#�! �� -म/# � :��� �� ;! � � � � � �C�f�# �/! �G� �!(�� � ��� � ! �� )�&� &e/� �$ �/� )� �:��7 � ���# �#F ��0 U� � �(� 3/� ��� �! /&� � �(� 8�-� / � �&�� �! �/! �� L�� � ! ��(� �G� �:��� ��! ��5� �#�! �G8( ;! �5q� � �! )�ः� ��� �)��� �5q� � $/ 9!� )�� N)� /! -�� %� � /G� � � �! )���_ �6 , ��/7 � � :��� � )�� � <J�! !� ��� ��! � � � 2 ��� �� ���! >! )���� � �

9�� &!� �#-&�� )�� /!� �GN )�� ��5 ��� � 9�� � � � ��!� �� �#8� �� -&/ �88� � -�88 ��! $� 3/�� U@�� � � � -U@� �N� -�B ;! %5 � � , �> 9� ���� � N /# ,� &�/���\&H � � �� /8��� �' 3���& �! ��� ��5 ��� ���#���! �5� �� * 2 � �6;! � D 0�!� ��! �f8 ��� �� )�� ;! ��� � ��� � � �>��>!(�� � �� &! U/ )� �1�# �� 3���& !7 �' � � �-�� 0!�!& �� ��� /� ��� ��� �(� �#� � , N )���!� * � � �� �

Page 93: Premchand+ +hamkhurma

93

/� ��! � 3/� ��! ��:�* � 2 %& �# N#+� �� &! �& �( ���7� * � �-�� �#8� � �B� 3���& !7 �# ! � )�� 3/�� ,� � � 2H�ँ��!( ��!/ U� N� �5�! )�� � �� �)�� $ ���� �� � � � 6 ���� �/�� N /# � C�!�!( � �� N ;! � 3/��# C�!�!( � � � ��� �P!/ �#� � �GX N� ���# U� ��:�%'� �� � � �!- I& � ��!� ��� � ! � D �B � ��� �G�!7 � 9&/� &# 9� H �&!� �$� �G� � � ��#�ः& )�� � )� ���_ �&�� � � ��!#/� /!�P!�& �' ��/ 9�8JE � �( /# �F ��(�7 � :�, 2 �6�%' N�� ��:�%7 � /� �� )� 9� �!!&7 � ��5 ��� �# � � ��#F /� � ��5�� � &# ;! �( �� ��� ��� � 3O��7 �# � ����� �!� )�� )� # &# F�F �# � �� C > C � )�� � *�� �� /� !7 � #ँ& �& �� D5 &* � * -C �! ��(���&� ���# �D5� �� �� # ��& � U� P!X� � �O�! )�� � N ;! * � 2 � � � � � �-�S&!� � �!/#� �!# �& C&! �G� * ! �! !� N � ! 9� �O�!7 � � � �� -U� &� C > C � � 3/ब ����&� ��(� )�� � N� 2���� /� ��� � C��# �� � �, 3/�� 30��! !/�5& ;! U5:��! 2N�, � ��& �� &# ��� �F )� ���# -�� ��@�� � � � � � 2 �!�-!�, C > � C � �! :��� -��!(� �# �\&� � &� ��5 -�S&!� ��� � � 3O��7 � ��& %�( ;! ��:�%'� � � 2 � 2 * ���� �� �� U! 3/�� �&�/ � �$ )� ��5 ��� �' � � � ��& �' ���0!( �!� �# ���� /�B �! ��@��7 � �B� � � �H H�� �' % �& � :��&� N� �B -� )�� U! �N �! �N >! �J � � � � * �H!�� �' � �G�& $ ��� �M )� &��! �\& � ,� ��@�� U� � � 2� :��� ���' �0! JL� � F &# ��� �0!(��� , ��5 ���N ��� �' �B�( �# ��� /� &�� �\& &� ��5 -�S&!� ��� H ��# 9�/� �! /� �' �G�& � $�� &# // ��� �# &e/� ��$� # ��5 -�S&!� ��� �' /�� �& &j�F �' �+� �ि �!& N ;! -O�! ���# -�� ��� �! ���! ���� � � � ���@�� � ���' !� :�� �!& N ;! �!� ���# � �� 2 � � ���@��7 �' &��'�&� ����� � ू��L8 ��� N� ���7� � 2 ��P!ँ&�! � ��� 9� &!� �%�5 � �#� � ��� �5D� � � � �

Page 94: Premchand+ +hamkhurma

94

�P!ँ&�! �� �� �G� � ����� ;! :���& !ः&�0 $��� �N� ���7� :���#9� �� �� �� ���� �5�! )�� -�S&!� �# � � �9/�� �!��-�-�� ��� ;!��&� 0����!7 � !��!� ��� �! � � � �&� $)�ः&-$)�ः& \& 5 �'� -�S&!� U� �&�f�%' � � ��ः�!-�ः�!�! ���' �&7 � / � �& N� �F �'� �� � � � � ��� ���! � �� �]/& ��)�/ � :�, �� � ! � � � ���� ���! � /! U� & e/7 � �'� /� -�S&!� �� � &# � � ���� � � �A � �J�! ��� �N :��� ;!/! � � � (_��6 )$ / � 2�#��—-�D ��5 ���, /� $� ��& � �� 9� ��@�� �* * 2 2 ��� �)X� �! ��

// ��� � �� ���! ��&3/! N )� �� 9�� O� � � � �-�! �#& �� ���� /� ���!( ����& � F &# �� /����!7 � * 2�3/�� ��@�� $/ �� N �5 �& �#� � ��� 2 � � 2 �6 —

J� ! ���—(� +�, �B>H �, �5D <J� � , :�/F ���� �, � � �+� 2 � -�+ ��7 � �� � L��)$/ // ��� -�S&!� � �5�� -�5� �& �!& !��� /!�! � /!�! ���(� �' !� � �&C�� %�� �#��� � � * � :�ौ /�—(�! Q8��, 8(� � ��, �!�� &�, - GD �> �! 6 � �!O� � ,� ) �B /� &# <� �+& �� /� ��5 ��� �� � � &# H � * �// ��� �#�� )�$� /� �� �� * 2 � * )�� /� �

J� !—� ��(� -�S&!� ��� �'� C�!N��B ��(� �H , ��' )%! F�F �#� , !BL � C��� )��3��H � �

:�ौ /�—9&� &#�� �+ �� ��� &# /� �+& � )� � 2 * */!�!& ��@�� �! /�� 9&� �'� �& ��' ���# �!�!( 2 ��#_ ��(� �� �9� ��� �!& �* , ��7 �!�&� 3/�� �! �JE *�� �# - ! ��� �'� )�� �#9& &# /!�! ��! /�& � F /&�* �

9�� &!� �' �& �#�# � � F :�! /�&2 2 �-/�& �7�# ��5 �-�S&!� � �� $� ;! ��@�� �' !�,�� ��� �' ;! � � 2-�� �&K �' �$%' ��(� ��5 ��� � ��� �( ��1 :�� � � ��N )� ��@�� ��� �' )� %!(� ��� � #�� �+ �� &� � � � � 6)�� ;! �� �#&� �-�#& ��� -�S&!� � �N /� 9� ��@�� � * � �� /�&� �)�, ;! ���!( ���ः& �#� � ��// ��� � � �

Page 95: Premchand+ +hamkhurma

95

���# ��!��� �� �)�, )� Q! /&� �-/& ��5 ��� � � ��! / �! � 3O��7 �' U�+ � �� ;!� ,� �\& � -�!� � � --�! ���' ��& �5�� $�#� -&� � ���'� ��:�%# �# )%! ���� ��� �+� �� � �� ��!�� �#&# � � ��!���� * � �

9�� -�� � # Q8 /# ��5 ��� �!% ���! � �� 2 � �!� N &�! �# � ;! ��:�%'� �# U� �/�5!� �#&P!X � � *�#� �+ )� <� �5��5!& Q8 9� �5� � ��(� ��(�� �G&!% � 2� �� �!�( !( 3��� � F N�� ;! �P!� � ��!7 �!ः�& ��� � � � � �$& N� -�N�� U� &�! �# �� -I� ��� $�(�� * *�I& 9�!& N�� <� �P!� � )��! �!� ��� �!7 &!% � � �-�& Q!�! %5 � � )�� N� %8� �! � �!�! � �#� �� &I& � ः� )�� � , N� ,� �! �� -��� � -��� : !�� �� � , � � � � �N� 3/��' %p�/� � # 9�!& &��! � F N�;! �5�! �! � � �9�!& � �� ;! ��� -]!/ /�( � !�X � :�� � , N� # � 2 � �9�!& &��! �# ��' N� � ! -U� &� �ः&5!-��--�� �' �5!( �! � � �# ��' N�� )�* O�& �� N� )� ���-C�!#�, �-�58 ��`�, /!� !� ��� 3��� �� * � � :�, )���ः&:��B � H:��&� N��, �B H, �� >��>!(�� ��� �! ��� ��� �!� � * �� �! L� � N ;! �� & /f� ����� �' �^��� N�� 9� 9�!& � 93\&&�( /�� �+ >5�>� � �$� )�� � ��!� ! � ���!/ ��� � /# �� U� :���& Xp�/ ;! �� �� N � � � �9�!& �#�ः& ��!� � �#� ;! # �� C > C � � � � ���:�%'� � N2 �, � ! 9� -�N�� � �N ���� ����n �/)�! �';! ��5 -�S&!� � ��9, /��� �' �!! �F �� ��(� ��! � &�� �!X � C�� 9ः&ः� 9� /�� � �!(� � , � 2;! ��!/ ��� �' ��G� %p�/� � �� �' �� � �F � 2�/! !��� �5� �! )��� ;! $/ -�S&!� �# ��5� �$ )� �� -��� 30� � � � D �� )�� ��4 � 2 *�

/� � ��( � F N�� , �5q� ���5 ��� �# �U� 9&� �� � ��� N 3/&� ��( � ��� �&� N�� 9� �5! ��(� U! ��! � � � � � �&!@��& � ��&� N� ,� �\& ����7 �' !���&� � � � 2 � � 2

Page 96: Premchand+ +hamkhurma

96

,� �\& &� �G�!7 � &��(% �(� �� -/B �#� � H -&�� �\& &� � ��& �' ���0!( !�( /# 9� /� � ;! U� &XO� ! � � ��9� �# !�( N� )�Q8 ;! -�N�� � J� ���!7 � C�� -� � ��!� N� /� /! ��& �>!( &# 9� 93\&&�( /�� �' � � �&�P!�B �!� � F� !0 9� L` ��(� &� ���# &XO� !& � * � � �H$/�( � :��(� $/ /� � $� &# -0�� �� N� ��! � � ���o ! �# !� N� �5q� ���# �&%3O�! ��&� &# ���# �:���& !/ �#& N � ;! ���' )Xब �5! �!� �' �!�! �#:�� �)�� �!&� N�� $/ ���# �� �� &# :��� �# ��� ��5 ���� � �� � � � �! ��� � � � —m�!( �5q�, ���# $/ ��5� �#& � )� 3/� � � �#F �� )���* 2�

�5q�—Fd! $�� 9!�7 � �!�& �� -U� $� � ��5� � 2 �O�-O� �! 2 �?

-�S&!�—&��# 9� -�N�� �' :� !�� �!�� �# �� O�7 -�DE �# �?

�5q�—(���!6 ) &� �1 3�� ���� �

-�S&!�—� &��# ��! �ि� ;! �5� ��5 � �B � 4 � �6 H�!&��7 � 9&/� ��5 � ;! /!�!& � �$)X� &!��� * � �� 6�!� �( � 9� ��B U� /!( �!� � m�!(� H 6 , �� � &��# :�� �C :��� � 3��� $� �! ��� 2

�5q�—(���!6 )&� �1 O�� -O� 3���K � �1� j�� � ��!� �� 2 ��� >#� ����

-�S&!�—��� >#� ��� ��j�& �' �� -�� �! �(� � �9�� &!� �! &� �& �#&� !�(�� $/ �#�� :��B� 2 H-�� � �+ �� � � �*��! �!� �� � e�5� 6-e�5 �#�# �' )X&!&� �5C��B ,�6 H -�5�! �! �/)�! �#&� N��, ���' ��j�& �`&� /&� N�� �� � �G�! �� � � )����, �#�7 ,�/� �# �:�� N� /� ��5 -�S&!� ���!( �/& &# �5q� � ���&�� /� � ���!( � $ /& &# ���# � � � � ��&�� �� -/B �#�# �H � �# �] � �! �!&� 9�� &!� 2 * ����6 -��� ,� ��(� &� �# �� ��� � -p�� /f� �8 /& � ���*

Page 97: Premchand+ +hamkhurma

97

�!� B ��H

:�� , ]! � )�� )��:�� , ]! � )�� )��:�� , ]! � )�� )��:�� , ]! � )�� )��* �* �* �* � �! � U� �1 : � � !���! � U� �1 : � � !���! � U� �1 : � � !���! � U� �1 : � � !��� �� �� �� �

ू� �' ��( � , �# �� � e�� /! �� �� � ! ��� � � � * ���! �! ��!& 9k���� �' -��&� � � 2 �/! ��(� $&��� # �!�� �&X3O�!-�� !� �!&� �� ��� ��! /� �� a� �JE * � * � � *�� F �! � �� C��!� � , �!(��, ��� )�� �-U� &� ��5 � 2-�S&!� �' ��jj& ��' �� � �! �� ��&� � )� )�� � * * �����' �5!& :��� L� � ! ��� � D ��5 ��(� ��&� # ���5 ���N ��� �N ���� ��j�& 0)�! �!& � ;! -� � � 4 /��-K-��'� �G/ � �#� � :���& ����� � 6 , /!(�&� :����! $���� � ! ू� � )�� ��� ��(� :��&� # ���' * � ��C&! �!� � �#F ��'� ��(� X!# 0ँ& �!&�� /� �G/5� � 2 ��#& � &# # ��&� U� �� * *6 , �&��& U� �!&� �* , ��j�& U� /&&� � � ! /� # �� /& � &# )%! # ]� �� �#&� �� -�� * � � * * ��G� � ���# !#� �' $/�( N�� ��B !# U� ��(� ��&�� � � 2 � H!#&� � &# D ��!� ���' �5̀ ( �� ���# �� �' &!� %! �!&� * �� � 3�% 9� /� �)� # ��� ��* � � -K-:��0 �!&� �� *�3f� 9� /� � )� # -�� �N :���& ���'�& ��/ ��� � � ��� ��!( ू� �' 3/� � �F ��C�� !ँ� �� ���' ��� * � � � *� 6/�!�� �#&� �� # �U�� * -�U� �� � &�/ � 3� ! U� �!&� � � � ��� ! ��� ��! �! # !G�� ;! ���* � �� -��� ��(� ��� /&� /# )��( 9k���� � �!&G �#&� �� # 30��&! -�� �( ��! * � �� �JE !�&� �� �B �U�2 * * H -�U� �! )�� ���&� �� � ! ��� * � 9�:�, ��(� �#& )� ���# ��� �3�� �#� �!-O� 9�� � # ���� �]� &� � ;! -O�! !#&� �� ���# ��5� �#& � � * *� )��! )�� �! �#F �#1 >! �$ ��* � � *

��5 ���N 9&� &# ��( �!� � ��� �( /�& N� )� � � � � �ू� -�S&!� �! /� �&� �� � ! ���#� ��1 N )����' � � * ���j�& ��5�( ��j�& �# �� /� � ���# j�� �! �_ ;! 4 6

Page 98: Premchand+ +hamkhurma

98

��� �N 9��� m�! � �� $_ &# # �� U5� /� � � � � 6;! )%! ��!( 30� � �+ 9k���� � �� � � �! �# �� ���� ,� ���(� &� ���7� ���' )��: !\& � �' �� & e�� �! � � ��'� � ! ���# O� ��5� N )� # ��j�& � �G> /# �B� H�!� &� �5� )�� � ����� � -�����! �! � �`� � � ��(�* �-�#-��(� � �!: / ��(� �!1 ��&� ���7� �5�! ��(� U! U� � 2 � � �/j& )�� � ! /� -� U� ू� � ��! �! :� \h � ��ँ& � � ��� �/! $�� &� &# ���# ��� �#� � � ��j�& ;! ��� �� �#�(-��� � �N �� ���N ���� ��j�& �!& N � ! * � ����� ��j�& � , / ���� ��j�& ��& U� N� ,� !#/ # � � ���5� � ��! ��� �! �� $� � � � ;! ू� � ��! � � &# � � � � � ��� )� # �! 1�� �JE �� ���# ��& �( ��� �! �J�� � * * � � � , ��� ��j�& � ��/ � �#�(� � 2 —�1 $/ � ��5� O�5 �� /� � 6�' �� $ �� N�� �+� �! � !# !�( �5 �� � 6

���N � ���# ��& �( ��1 :�� N )� -�S&!� � � � � �)X!� � � $2 � 6�5 ��� / !� �� �� ू� � /# �5 � �&��� � � * � � 6&# ���# :���& � ! ��5� �$� !�� ��/ � �#�� � 2 �—&̂ �!( a� �� � * , &̂ �! a�5 U�� � , 3/&� !#� /� !# �#� �� � !#� � �)��� 30� $��� � :�, �# � ��� � :���� � �

ू� 9� $3�!( /�� �! �T� �+� ;� � ! C�� / � )�� ��G�! �' &!% �ः&X3�!� :� �7 � ��� � �� ���N � � � � �)%! ��—O� &�&� �# ू�� , � <� -��� ��(� �5 ��� U� 4 6 * �$��� �� � ;! $��� ����& �5 � # &�� �1�# C��� � � � * �6Q7Q ��1 !� �# � � &̂ �!( ,�4 -,� �!�& �# G! � ��& � ��5 6, � ! 3/&� �( ��& �5 �&� �( e�� ��� )�� �# �#& � 6� O�7)� &̂ �! �&� �! �N %'� �� G &��# � ��� * � � * �� ! ��5� �# � ! �/�5!� ��� �+& � )� &� �1� * ���j�& ��(� �!&�� �� -� &� 9� �/� �$�� �!0�� 4 � ��#�� �' /!& ��(� �'� ;� � ! Fd! /�& � )� � &̂ �!( )�� * 4��! ��j�& �!& �5 � � ! ��j�& �� /# � D U� ���ँ & �!6 � � , �:��/� ���ँ& ��(� �! ��&�� , ;! U� ��� �:��/�� * � , 3/��

Page 99: Premchand+ +hamkhurma

99

/5� )��� !�'� � )X!� � �#� �#F $��� ��� � ��(� �� � � � ���&! )� ���' �� � �5�! � )X!� �� � 2 a�5 ���� O� &� � ���(� /�&� �# )� )���5 ;!& �# �� � �&C�� -�� �G�! � �� -� )��� �5�! � I�� �!� U� �� ! �� �& �� � � � *ू�� , &� ,� $� �/ � �!(X ���� �'�8( �# ;!3/� Y � ����� �' &� ��5 �# # U� 9� ��! � )��� � �J ��(��2 � � O� &̂ �! :�, � �9� � �� ��(� � )� &� �� $��� � � � � � * ��)X!� � a�5 ��K 3/�� � /5� &̂ �! :�� � �& C&! 2 � � � �&�'07 � ,� $ ! !BL �!���� �# &� �!&!/�� �(� -X�#� � H� )� &� �� $��� �# )�� � / � �&� �# /# &̂ �! U5��! * 2 �U� I�� ��(� �!&� 9��(� a�# � -�S&!� �# &̂ �!( &ः �! � ��!/-�!/ �!� �!7 &� !T�& �� �� 9��(� ��7 � ���# � * � � � * �&̂ �!( �� � /2 -K-�/ �& ��& �� �� &��# &e/� O�7 � 2 � *�#& � ू�* � , O� �!( �&7 � ��'� ��(� $�� ? O� -�S&!� � �� ���P!� � � �7 �$� ��5& ��(� � )��� ? O� ���7� L� �' � ���#8 ��(� �C�& �! )�� )� # �� �!�! &̂ �!( �ि ��(� �!&�? �� )� �#F /�� # N /� # U� &�� ��( �!� � � �-!�� !�& N � ! -� # -�S&!� ��(� !� �� -� # � �-�S&!� �* , 3/��' $ ! � ;! ������ �' ��! � ���-��� ��� � ��& �� � ! -X�#� &� -U� &� �� � * ������ � )X!� � a�5 ��� 2 � -���! -�� ;! �! ���� � � � � ��N �! ��� � 8(� � &� �#�� �

���N ः� � /#� � N� ��! &�&�� �$ N ;! � � 2 � �a�# � �#� � :���& �# � ! 93�&� �/ �' � � � � Y !#��� /!�! ��� /&� N�� ू� ��!( �! ��� )�� �+� !# !�( N�� �G�! � � ��' ,�-,� �& ��� ��� � �! � F /&� N�� ��&� � � � -��& ���/ �� �# $ � $3�! /j& � �# ��� 6 , � !� �� ���N � �!7 �! : ! �+� ;! �� * �- � -ँ� � �&!7 � � � ����# :U # )��� ���N � %G!� �! 3��� :��� ू� �# � * ��!�F �!C�J )�� ;! �#��—ू�� , !#K �&, &̂ �! !#� � �! � � � � �)�� �# ��� �#& �� � &��# !��� ��(� ��& N � ! �� * 4

Page 100: Premchand+ +hamkhurma

100

�&7 �# �� C�� !� U� ��(� ��& N &# - ! )�� � !� ��� � 2&# �&�/ �! �# � �� �#��! ��7� � &��# /� � 3/�� 4 �-/�0 !�& �5 � &̂ �!( $�9� � :�, � -��� /� :�D ! 6 � *�!� � :�, �3/! �5 � � &̂ �! 0! � 9�! �! -�� �# ��� � � � � � � �6 4�! ��& �5 6, � ! &��# 3� � -�� )��� ;! � ��� �!& � ���(� �� ��&� �B ू�� �H , �1� -� �� ��(� �� /� � ��&� ,� ��(� � �1�# ��( )�O�& �# !�( �� � ! -� )�� �� � � � *�� -� # /!* -�� J� U� ���ँ & ��(� �! ��&� - ! 9� �- �(� �! U� &� -�� )�� �!��5 � � ��# &# �! � D � �! � ���(�� �� 9&� �� �& �5 )� ,� ;!& � �# �G�! ��(� 3/� � � �6 �!� ��&�� �� ��&� � , ��5 ���N ः� � U! ��! �� $�� � 2 2 � ���!( ू� �# <� ��5� �$ #� )��� � ��/ � D !( �! � � � � � 2�(� ���# $/ &� )��� � U5��! U� �#F �+� �& ��(� ����� N�� ���' U / �U�-�U� &� )�� �!&� N�� � ! # �<� �I& ��(� ��5� �#& N� # Qv87 !#� � � &� !�(� �� -0B ��� H ��G�! �' �!( �&7 �# �#�� �!� )�� ;! ��� ��7 � �� � 2$3�!( -�%0 5/� � 6 � � , ‘,� ;!& � �# �G�! 3/� ��(� !� � ���&�� ‘

9�� O� �&�� �*?

Page 101: Premchand+ +hamkhurma

101

&!� 6 ���

�� ��!&�� �:���� ��!&�� �:���� ��!&�� �:���� ��!&�� �:������ �� �� �� ��� �� �� � )� &�� &!@��& � $/�( �� � � � * � � �

�� ,� �� &� �5q� � �+ �� ���! �'� !&� � �* -)�� �� /& � �N� )��� )�ः� �' )Xब �' �!DF U� � )���� �& N�� �B � 2 � � �HN )� /� ��5 -�S&!� ���!( �� /& &# -�� ��� /� � � � �Q�!&� �� ��� ,� !#0 ��� ��� � —)� - ! �#F �/ � �# �&# !���( ;! �D�� �# 9�� / � �� �(3/, &)� ���' �#��& � � �8 /� �!� !���( �# �0!(� /�& �� 2 � � *�D�� U� ,� ��ःN �' �+�' N� ;! G� � �( )�� � �# � � � �� N�� 9� �#�7 ;!&7 � �5q� �' ��( �# /� � �� -��� � � �!/��( � �5�!( �)��B �' N�� ;! ��5 -�S&!� � ��� :�, � � � �H��� )�!, �! :�� N ;! ���' ���!( � ,�!/& � � ��&�3^�� U� �#& N� ��5 ��� �# �5q� �' &/ �0 �� & -�DE � ���5� � F ;! �5�! �( )�� !���( ;! �D�� 9�� � � � ,� � � �6)�ः� � J�! �( ���� �5q� � 9� �#�7 ;!&7 �# ��( �#� � � 2 � � ��� ��� N� -�� !���( �# �� &# ����� � /&� N� ;! ��D�� � U� �5� ! � � -!�� :��� N� �#�# ;!& �5q� � �N ���� � 2 � 6 -��� !�� � �� ��5 ��� �' &/��/ N� )� 9� ;!&7 �' �&�(� -�DE �# /� &# -�N�� �' :� !�� ���(� � ��� P! � ��5� ���� ,� ��!�� �+� -��� �� �#6 � � � �#� �!&�N�� ,� !#/ �5q� � ��� �ः�!�! �5D� � —O�5 !��6 , $/�� �)�! �5/ ��!� ��(� /&� �#� ?

!���( � 1��! / � )��� 2 —���, &� U� ��B � 3/ब H� �JE� -� &# �1�# �)�! � �� � �X!& ��� * � � *�

�D�� �# !���( � ��� ��& ��5� N� # -O�! � � ����# D+� �!&�� �� � U� � !� �� �#� �JEl —�B �$H , -� �)�! �� � /K � -� &# ���� � � �6 -�#�� � ��� Q! �( ��! �G/5� ��* ,

Page 102: Premchand+ +hamkhurma

102

!���(—(&���!) &�� �G� �#�& �� * , /# � �� 0�! � ��� ���� , 9��# �� �! �#, � ��!( �&7 � � ��� )�� � 2�! ��(� &# � �U� � D �� �2 * *J5 � &# !#&� )%! ��6 2

�D��—(�ः�!�!) �� 15J N7+ �� N /# &��# <� 4 � ��+ ��5� �$� �# - ! �� �& ��� � <�� � �#&� �# &# � 2 �15J �( �#� �!� �� � ! ,� �& �&� �#� ��&/� � �&! �& 6 � � �� � &̂ �! �� � O� �� N� ��!( U&� �� /# 15J �#� 2 � ��� �5q� ��� � � � ! !���( !�a�� �#�! �#�(6 � � —��# �D��, ��� �!!& �!# � &# JE� � �# � � 3/&� &!� �&� � �4�5 &� �&� �( �! �`( /&� �#� $�� �&��6 � : ��& � �! �� � � � �� � D �( �� N� �+� $�� �B � ��& �� ��2 � �H

�5q�—�D��, &� ��!( ��� �# ��� �&&� �#� /# �5D� �# 0! ����& � �5D� �)�, )� �5� �B �$� 6 H , &� ��� � ��#�#, �1�# �&� �# �� &�#�( � &��# �� 3��& � O� � ��� N?

!���(—(C� +�!) -� &̂ � U� D+��� �' �51�� � � D 2 � 4�� �J5 � &# �! �� /K ��*

9�� &!� &��7 �3��7 �2 ���� -�/�, �#�(-J#�( �$ �!&� N�� �N �`&�� �N � �� /� �!&��� , �F �&�� - ः�� ��# ���� � ! �� /�� Q8 �! /# -�S&!� � �� � N� � ���5� �#& N)� &��7 ��� �� 9��(� �:��7 � ,� ��(� /! 2 * 2 �� #� Oh U /& N� � ! X�� ��� / � )��� �' ���� �� ��� /&� �� ,� !#/ �5q� -��� �3��7 � �N � � * �� 8��2 -8�� � �� ��� � :�, %5 � �� !�( N� )� ,�;!& � � � �� $� ��� �N � ,� �& )��� �5q� � �% ����� ू� � � � � � � �� �&� � :�� �$ N� - ‘m�!( �5q�, &�� ���& �!� � ��� � & /� ��& �� � ! *��B Q! � �B ��! :���� �' ��:��& �� 9�:�, �/�5!� H H� � *�� �& :��&� �5 � �1 &�� ,� �& ���� � /# �& � ��(� 6 � � * 2:�� ��&�� - ! &� )��� �#&�! ;!& �# 9� �& � / � ��! U/# &# ��� /��� �� �5 �� :���& /!�!(�& ��� � � *6

Page 103: Premchand+ +hamkhurma

103

&̂ �!( ���, ू��

�& �`& �( �5q� � ��! /� �# �� ���# 9� �& �' � ���I&�! 9�!& ��(� ��5� O�5 �8�� � �� %G!� C�f�7 �# 6 ���� ;! ू� � �& � / � ��!� � � �>! ! � )��� ;! ��� �� $� � $> Q8 /# � # �5q� � :���& ���� � � 2 � �� *� �8� �G �/&� �-�/& C�f�7 �� $����

��! 0�� �, ! X�� , ��� �, �5q� � ���# ��& �( �5D� � � —

O�5 C�f�7 �P!�& &#��6 * * C�f�7—(�!��� J7��!� ) O� ��5 ��56 , � D ��(� ��&� � /� -U� O� �#� � ��� � * �5q�—(Q�!�!) O� ��, � D �&- & &# ��(� )��?

C�f�7—�& ��B � �&��� ���# -�! ��& L!&� N�� ��& H � � � � ���( !#� � �� ;! ��� —C�f�#, � O� �!�4 6, �! /� ��B C��� � � H��(� � &� � -O�! C�D�( �& �� �!� !#4 2 � � �!&� �5 � ,� 6)�� ���7� � (��5 ���N) �1 !#& �� :��� � � , �� & C� +� , 1f�� ;! ��& � >���! �� )� ,� ;!& � �# ��� � � � � � ��(� 3/� !� ��&�� ��

�� ���! C�f�# ��#� �# ��� �5q� �' ��1 � �5!( ��& � $��� ��� ��� —�B H-�B H, ��#� O�5 � F� /f�(6 ��#, �! ��� !�� �$ ��* C�f�7 � !#�! / � )��� —��5 , -� ;! O� ��5 � ���N 6�' ���& �!( �� # ��1& � )�ू� ��5 -�S&!� �' ��j�& * � * �� !#&� ��2 * 9&� ��� N )� �5q� �! �!( �& !#�� �# ���� �! 2 *&� � :�88( :��� ��� � D ]��� � -�� $ ��� �#�7 �3��6 �G+� � F $���, ���# �U�� , �5D� � �� O� �$� , O� �$� �5q� � ��� �!� 8� )��� � ! � ���5� ��! ��� ��/ � � � � � �� &�! �' &!� �U ��� Fd! � �$ �B � � � )� $/ )��� 2 � �H&!� # ��( ���& Q! �� $ /& &# �� �& ��&�� )%! � 2

Page 104: Premchand+ +hamkhurma

104

��� $� )� -U� ��� ��� ��3�� ��(�� , Q�! /� � 2 �9�� ��* -�� � �+� N�� �� � � /� ��5 -�S&!� �ः� * 2 � ���5� ���!( � $� &# �� )� �5q� C�ः&G� :�� 3�+�' � � � � � �)��� ��/ �! :��� � !�( �� ���# ��& �( ��� C�ः&G� * � � �-� !� )��� -�S&!� � ���! � 6 ��—:��! � :�, �/! � 2�%' �* , C�ः&G� �! �ँ� �!� �' O� /!�!& ��� *

�5q� � -��� �!��� � �# D �� ;! �#�(� —�1 C�ः&G� ���� 3�� �#� �� �#4 � -&�� �! ��� � ! :��� JE� ��(� �+&� ��5 ��� �# �5q� � 9� �G� �! -�^U �$� ��B &# � H!#/ ���# ���& �( �� >> D#+�! 3���& � :�, �G+&� N� � ��;! ��B $/ C�ः&G� ��� �' >� � ! �� � ! ����7 � H � * �-�/ � D :�!� �#& �� � � * , � �#��! ���7� C�ः&G� �# �N � � � 2:�� ;! �#-&�� �&� :��� � �! ���# ��� 3���� �;! -� �5q� � %�! )�� &# :��� JE�� �+� �5�! %�! )�� # U� JE�, ��! ��� � ��� �� C�ः&G� !� )�� � �;! �G�! �' �C&! ��!& � ��!�% �# ���2

-�S&!�—m�!(, $/ �� ,� :���& �#:��! ��3o ! 4 ���� � /# &̂ �!( �5! �� �' &� �! ��� �* � �

�5q�—�!( &ः �! 3���! O� �!#� � �?

-�S&!�—��! � � _ �� 2 6

�5q�—&� U� �! �N �J#�� � *

-�S&!�—$/ &� -��� &� �! 3�� �#� , )%! �5�! )�� ��� �#�7 �N �J �* 2 � �5q� &� ��! 3��� �' &�P!�B �!� � �� ���' �#�7 � � * �H�3��6 ��� �� -� ! �!� � � � ! ��� )�� $/ �J 6 � � */& N� )��� ���5� ��� � �GX ��� )�� �! :�� � ��#& /& N� �! �/ � �!(� ��3o ! $� ;! L` Qv8 &� � � � ��5q� �' &� �! � �� ����& !�� ��� �� /� � �� � � � � !�� $X&� � � ��5 -�S&!� �ः� ��5� �! � :�, /� � � � * � �� &# �5q� � �5D� � —��B / !�H � �#?

Page 105: Premchand+ +hamkhurma

105

-�S&!�—/! �! �!& $_* 6 , �#-�! ���7 � ���& ��!� ��* �5q�—(m�! � �N ��+�!� ) $/ �! �N � � �! �!7� � � 2 *$/ � /� �5 ��� 6

-�S&!�—m�!(, � -U� �G8 $& �5 � �! � �# ��4 6 �

�5q�—��(�, � $/ � /� �5 ��4 � 6

�� ���! �5q� � �G�! �� �N ��+�! ���� :��� # �� � �' 9� U#�( 30� �! �� & �� � ,� � � �! ��� —

-�D �#, m�!(, $/ � /� �2 � �+� �! &� �5q� -�� m�! �C& � �N � �N )�� !C �# � � � � 2 �� 8��&� !�( ;! ���' m�!( �&7 �# ��2 -�� -�� ��7 �# ��� �!&� !�(� � �!-�! ��&� )� ��� ���N � �! U� � ��#� �5� � ! )%! �#�&� )� ���# ��� &��(% �# �� /# 6� D �! � $� �� ���' �C&! � � -�� U & �5 ��� � � * � � 6

�! �!� � �� N#+� �! &� �3��7 � �� � � -��� * � � � � 2 ���� -/B �F ��� ���& � :�, $ �� ��� �& �#� H � � � 2 �� �� 9�� -�� � �G �/� �# $,���5 ��� � �� �� 2 � �;! -��! ��! �8� ;! �`&� � � � -�`& �# �� � ! !(� �5q� � ��' a�# ����� ��B� �� �/ &� # ��� 3�!��7 �JE ,� � 2 � � *H)�ः� �' )�&� �`&� !�(� /� &�� � �� � �# �# � ;! � � � ��!7 &!% ���8 D � &# �� -� �� L! ��5� �#� � � # � � �L!&�-L!& �JE ;! �!7 &!% � �! / �� �! :��� -� /! � � � ��9k���� �$ &# �� ��! �G�! �# 1�� � �� / �� �' � � �����, �/! /j& �!� �! U� ,� 1��' $ �( ��� � ! <� �L! � �� �� )� �T� �L�� �N� -�B N!H -N! �B�� � � )�� H � �>+��� � , �-3I&�! �G�! � �N ��+ )� / �# � ! �)%! �� ��1�! )� ���' m�!( ���� ��8 /� � &# ���# &��(X �# �, ��� �N D#+ )��, -� 9� � ���' ��& � \&�� �� ��! 0� �# !� �� L!( � F :� �7 � 9>!� * � * �� -�>! &� !�( �� �M U� �+�& � &# �T* * � �+&� �� �^� � ��� * * 2&� ��(� �� * , ���' >>�( !#��� � # ���8 ;! U� �GX�� 6 2

Page 106: Premchand+ +hamkhurma

106

�# !� �� &� �! /# �( !7 �# /��& � !�( � 9� � ���# * 2 � *Q5!&� � F ��5� �#&� ��* ���� Q8 �' $ / �� � $��� Q+� �' �9�7 �! � � 2:� � �+�� �!� �/ N� # �JE� � )� �^� � �! �� �%-&� * ����# �F $�:��7 � �B �' $�8 ��5� � F� ��� )�� �B�# � H H�D�� � � 18 C�ः&G� �N � :�� ;! /� &� # ��5 � �-�S&!� �# / � )� # �0�5& �! / $� �( �� � ;! ��F $��� >+�L& -�! Q� $�� �5q� � %G!� C�ः&G� �! � � ��)��� &+� �'� $ 0 $�� ;! ��� �N �( � D �8�8 �' �$ / U� ���� �(�� �# $ / C�ः&G� � D8� �' ;! � F� 2 2 � �)%! >�� �' $ 0 $��� 9&� � ��5 -�S&!� :�f��� � 2 �—�G+# �G+#� �#!, �#!� �� $�/ � ��& �( �# $��� ���' &!% ��� � ! � � �9&� � �! / �! ��8�� 2 � � �' !#��� �/! $�� ;! �F 3���( )��B L� ��! � �3�� �# �� �#! U � � � ! �#�# � � � 2 � � �H��+ �� 3��)��7 � ��8� ��! 0��� �! �� &# �# �� � � � � � � 2�0! $���, ,� �5q� �' �� N�� ���# ��& �( ��5 3��)��7 � �� G! � �� &# �T��! �#�� � � �—-!� , �� &# ��5 ���N �� ��� * �� #�( � ���2

Page 107: Premchand+ +hamkhurma

107

�k��k��k��k�

�5q� �# �:�� � �J ,� �!� ��& � �� �� � Oh � � *�� JL�* � , !���! ! � �� !�( �� �5!/ �' !���&� :� � 3�+�' * 2� �! /7 � ��5 -�S&!� � $!ः&� � � -K-��!ः& ��! � /&� � 2;! �5q� �' �� $�� &� �! � � ���7 � ��� � �#� ��! � � � �3��� /&� �� �! ��! / � !� �� !���( ;! �D�� * *3/�� ��! 9� Oh 3�� /& �� � � � *� , ��! �' $!9� � ��!�� � � 2 *;! !�-!��! 3�+�' �' K8 � &�&� �� 4 , #� )��� � $� � �� 9&/! �! !�( �� �X-&� !���( � �� �#�! ��� * � —���, # ��#� , # $ !� �� 9� Oh ��� :��� �� ���� �#& ��� * � * � � * ,� ��� � ,� :���& �5��5!& )%8� %8� � -�! � 2 � ��3�� � F ;! �!�� � $�! !��'� ��� � ��5 -�S&!� �&! � 2 2 � �� ! &�� ��(�� ��� ,� �N ू� � �N � N� ��5 � � 2-�S&!� � /�� ��! # 0� � N � ! �� Oh �7J# �! ,� ��f� � &�ः�� ���B N� ;! ��� ! �' �G�! �� ;! H � �>�� ! � ��!�� �#�88 ;! ��� )��! �' !��� >#&� �� � � � � Oh �� �! ���& � %�� �� �! !�( N�� ���� �! * �/X!� � 8(� ;! � � �5��5!& �! 9� /�9� � ;! � 2 � � U� �! � !� N�� � ू� � ः� �' &� �! ;! / �� �' &� �! �# !�( N�� ���� ��! �! � /�n ;! ���&� �� , � �/�� � ;! ��#�� � �N� /# ��� ��� /&� N� �3f� ��� ��� ! � � , ��� �!� �$ ���, ��� -�#� �� -�� �� �/!7 � ��� �& �� � 2 � � � *��! �� �� �' &!� ��� !� �� ��� ! �' �j/ �:�� �' � �* ��+� ;! _� ! �' ��9�7 �! ��& �' � F � &A 9� Oh � �]0� i !�( �� �� �! �N7 � /+_ �+* 2 � , �! �! $+� !O�� � F 15�! ;! �B � 0!�#/� � �� �' ���� /5&� ;! U� H 2 ��#� � �� �# !�( �� 2 * � 9� / ;! 9� �� � ��5 ��� ��# �� �f%& � O�5)� �5q� �' &� �! U� ��( :��� ��� * �6)���� �&� � ;! �/! -o � � �#F �3ँ�� � �� ��& � � * 2 2 � *

Page 108: Premchand+ +hamkhurma

108

)� 9� Oh ू� �( �' �5!& ��-)�� �#�! $F� � �� � � 2/#�� ��(� )�� !�( ��* ��5 -�S&!� � ू� �#� � �� � �A �! C�J )�� /# �� 9��:�, �+ &�f�X � �/�� �� N� ;! ���!�! �#�� � �—m�!( ू�� , $/ �!( 3/� � � ��� ��!� )�� ��� � *�

ू� � �5q� �' &� �! �' &!X ��!&� � -$�5� :� �7 � ����! ��� —��!( 3/� � � O�7 ��(� ��&�� � ू� � �� / �� � )�� �( N )� ���' �0! ,� �� ��0 ��! / �+� /# �5q� �' &� �! � ��� ,� �5��5!& �( ! �!( �! � �>!( � F N�� ��� X& �G� � �� �N � � :��� Y � � 2 � , �� &# �C�ः&G� N� ��5 -�S&!� � : !( � F $ 0 � ��� 2 —� m�!( �5q� �' �$3�!( �� ! �� �� �* � � � 9�� � �!( /� ���� N��� � �

� ��&� �-��& $ 0 ��� � � ;! a�# � a�5 L�L� � � � 2 �6$��� � ���! ू� � �� C�ः&G� � �#� :�� ;! )%! �+ � � � �-�� � �N ���# ��� ��� �! !� )����