principles of democracy 6th version 2013 sept

ဒမကေရစ ဒမကေရစ ကငစဥတရားမားကငစဥတရားမား

Principles of DemocracyPrinciples of Democracy

qvdkif;vsefr+ef;qvdkif;vsefr+ef;

တငးရငးသားလမးေရးရာသေတသနအဖြ႔

BCES

ပႏပမတတမးပႏပမတတမး

ထတေဝသညအႀကမ

ထတေဝသညကာလ

မကႏာဖးဒဇငး

ထတေဝသ

မကႏာဖးႏင အတြငးပႏပ

ေစာငေရ

တနဘး

ျဖန႔ခေရး

ဆ႒မအႀကမ

စကတငဘာလ၊ ၂ဝ၁၃

ရငန

ေဒၚခငမာခ (ၿမ - ဝ၃၇၃၈)

ပနးေဝေဝ စာေပ

အမတ (၃၆ဝ)၊ ဗလေအာငေကာလမး

ေကာကတတားၿမ႕နယ၊ ရနကနတငးေဒသႀကး

ဥးခြာကမး (ၿမ - ၁ဝ၃၆၅)

ေအေဘေနဇာ ပႏပတက

အမတ - ၁၅၅၆၊ စႏေကာသဥးၾသလမး

(၄၂) ရပကြက၊ ဒဂၿမ႕သစ (ေျမာက)

ရနကနတငးေဒသႀကး

၁ဝဝဝ

၁၅ဝဝ

BCES

www.burmaethnicstudies.net

www.burmese.burmaethnicstudies.net

[email protected]

ဖနး ဝ၉ ၄ဝဝ ၄၉၃ ၇၉၆

ဆလငးလနမႈနး

ဒမကေရစကငစဥတရားမား

ရနကန၊ ပနးေဝေဝ စာေပ၊ ၂ဝ၁၃၊ စကတငဘာလ

- ၁ဝဝ စာ၊ ၁၃ စငတ x ၂ဝ စငတ

- ဒမကေရစကငစဥတရားမား

ISBN: 978-616-305-446-3

မာတကာမာတကာ

စာေရးသ၏ အမာစာ .......... i

အပငး (၁)

ဒမကေရစကငစဥတရားမားဒမကေရစကငစဥတရားမား

အခနး (၁) ဒမကေရစဆတာ ဘာလ .......... ၁

အခနး (၂) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာမား

ကငသးပကငသးနညး .......... ၈

အခနး (၃) ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာႏင

ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ .......... ၁၁

အခနး (၄) ျပညေထာငစစနစတြင ဒမကေရစကငစဥႏငအည

အာဏာခြေဝသးစြျခငး .......... ၁၈

အခနး (၅) တရားဥပေဒစးမးေရး .......... ၂၁

အခနး (၆) ဥပေဒျပေရးအာဏာ .......... ၂၅

အခနး (၇) အပခပေရးအာဏာ .......... ၂၇

အခနး (၈) တရားစရငေရးအာဏာ .......... ၂၉

အခနး (၉) ဒမကေရစစနစႏင ေရြးေကာကပြ .......... ၃၁

အခနး (၁ဝ) ဒမကေရစစနစႏင ႏငငေရးပါတ .......... ၃၅

အခနး (၁၁) ဒမကေရစစနစအတြငးရ အစးရ၊ ၫြန႔ေပါငးအစးရႏင

အတကအခပါတမား .......... ၃၈

အခနး (၁၂) အစးရ၏ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈႏင ပြငလငးမႈ .......... ၄၂

အခနး (၁၃) ျပညသလထ၏ တာဝနႏင ဝတရားမား .......... ၄၅

အခနး (၁၄) ဒမကေရစစနစတြင မရမျဖစလအပသည

လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမား .......... ၄၇

အခနး (၁၅) ဒမကေရစစနစတြင ထားရအပေသာ

တပမေတာ၏ အခနးက႑ .......... ၅၁

အပငး (၂)

ဒမကေရစစနစႏင အေျခခလြတလပခြငမားဒမကေရစစနစႏင အေျခခလြတလပခြငမား

အခနး (၁၆) လြတလပမႈ၏ အေျခခသေဘာတရားမား .......... ၅၇

အခနး (၁၇) အေျခခလ႔အခြငအေရးမား .......... ၆၅

အခနး (၁၈) လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားခြင .......... ၆၉

အခနး (၁၉) ဒမကေရစအစးရႏင သတငးမဒယာလြတလပခြင .......... ၇၄

အခနး (၂ဝ) ဘာသာေရးလြတလပခြင .......... ၇၇

အခနး (၂၁) လနညးစမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယျခငး .......... ၇၉

အခနး (၂၂) အမးသမးမားအခြငအေရးႏင

ကား/မ တနးတေရး .......... ၈၂

အခနး (၂၃) ဒမကေရစစနစႏင ပညာေရးလြတလပခြင .......... ၈၄

ေနာကဆကတြ (၁)ေနာကဆကတြ (၁)

FCDCC မတငျပေသာ “ဖကဒရယျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (မၾကမး)” အခနး (၂) တြင ေဖာျပထားသည

အေျခခအခြငအေရးမား .......... ၈၉

ေနာကဆကတြ (၂)ေနာကဆကတြ (၂)

ဆြဒငႏငငတြင ဒမကေရစစနစကငသးပကငသးနညး .......... ၁ဝ၁

စာေရးသ၏ ကယေရးမတတမးအကဥး .......... ၁၁၇

'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm;'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm; i

pma&;ol. trSmpm

လ႔သမငးတြင ဒမကေရစအေၾကာငးက ေဆြးေႏြးတငပင ျငငးခၿပး လကေတြ႔

ဘဝတြင စနစတက ကငသးလာခသညမာ ႏစေပါငး ႏစေထာင ငါးရာေကာလာ

ခေလၿပ။ ထ ႏစေပါငး ႏစေထာငငါးရာေသာ ကာလအတြငး “ဒမကေရစ” ဆေသာ

စကားလး၏ အနကအဓပၸာယဖြငဆပ ဖြငဆနညးႏင “ဒမကေရစကငစဥတရား”

မားက လကေတြ႔ဘဝတြင ကငသးပ ကငသးနညး မတညခ ၾကေပ။ အစဥအၿမ

ေျပာငးလတးတက ေနသညက ေလလာေတြ႔ရမသည။

ကမာၻေပၚတြင လမးေပါငးမားစြာ၊ ဘာသာစကားေပါငးမားစြာ၊ ကးကြယယၾကည

မႈေပါငးမားစြာရၿပး ယဥေကးမႈႏင ဓေလထးစေပါငး ေျမာကမားစြာလညး ရေသာ

ေၾကာင ဒမကေရစကငစဥတရားမားက လကေတြ႔ကငသးရာ၌ လမးတမးႏင

တမးအၾကား၊ ႏငင တခႏင တခအၾကား၊ ယဥေကးမႈ တခႏင တခအၾကား လကေတြ႔

ကငသးပ ကငသးနညး ကြျပားျခားနားျခငးသည သဘာဝကသည။

ထ႔အျပင ေခတတေခတႏင ေနာကတေခတတြင ဒမကေရစ အဓပၸာယဖြငဆပ

မတညႏငခေပ။ လြနခေသာ ႏစေပါငး ႏစေထာငငါးရာ အခနက ဂရၿမ႕ျပႏငငမားတြင

ကငသးခေသာ ဒမကေရစစနစႏင ႏစဆယတစ ရာစတြင ကငသးေသာ ဒမကေရစ

ကငစဥတရားမား ထပတကႏငမည မဟတေပ။ ယငးသည “ဒမကေရစ” ၏

အားနညးခကမား မဟတ၊ စငစစ အားသာခကမား ပငျဖစသည။ ပေသကားက

ရပမေနေသာ တးတကရငသနျခငး၏ နမတလကၡဏာေကာငးမား ျဖစသည။

ဒမကေရစစနစသည အျမငမတေသာ ဆန႔ကငဘက အငအားစႏစခအၾကား

ၿငမးခမးစြာအတယဥတြ ေနထငေရးအတြက စြမးေဆာငႏင၏။ ဆရာႀကး ဒဂနတာရာ

၏ စကားျဖင ဆရပါက ဒမကေရစစနစသည “မတညအတေန ဝါဒ” (ဝါ) “မတ အတ

ေနဝါဒ” ပငျဖစသည။ ယငးသည ဒမကေရစစနစ၏ ထးျခားေသာ ဂဏသတလညး

ျဖစသည။

qvdkifvsefr+ef;qvdkifvsefr+ef;iiii

ႏစေပါငး ႏစေထာငငါးရာအတြငး ဒမကေရစကငစဥတရားမားအား ကငသးပ

ကငသးနညးမာ ကြျပားျခားနားၿပး ေျပာငးလရငသနမႈမား ရေနပါေသာလညး

ဒမကေရစစနစ၏ ေလးနကမႈ အဓပၸာယႏင ျပညဝေသာ အႏစသာရတ႔မာ ထးျခားစြာ

ေျပာငးလျခငး မရခေပ။ ဒမကေရစကငစဥ တရားမားက ေလးနကစြာခယၿပး၊

လကေတြ႔ဘဝတြင အေကာငအထညေဖာ ကငသးေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႔အစညး

မားတြင အဓပၸာယျပညဝ စလငေနဆ ျဖစသည။ ဒမကေရစကငစဥတရားေၾကာင

လ႔ေဘာငအဖြ ႔အစညးတြင လြတလပမႈပြငလနးရငသနၿပး၊ လြတလပမႈေၾကာင

လသားတဥးခငးစ၏ အသဉာဏဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားလညး ပမ၍ ကယျပန႔နက႐ႈငး

ေနဆ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစသည လသားတ႔၏ အသဉာဏပြငလနး

ရငသနမႈအတြက အေျခခအကဆး “ေသာခက” ျဖစသည။ လ႔သမငး တးတကမႈ

အတြက အထကျမကဆးစြမးအား တရပလညးျဖစသည။

လသားတငးသည မမတ႔ သမငးက အေကာငးဆး ဖနတးလ၏။ မမတ႔ သမငးက

အေကာငးဆး ဖနတးႏငေရးအတြက မမတ႔ဘဝက မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ

ဖနတးလ၏။ မမတ႔အေရးႏင ပတသကသည အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတခကတငးတြင

မမတ႔ ကယတင ပါဝငေဆြးေႏြးခြငႏင ဆးျဖတပငခြင ရရလ၏။ မမတ႔၏ ဘဝက

မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ တာဝနယခြင၊ တာဝနခခြငႏင စရငဆးျဖတပငခြင

အျပညအဝ ရရလ၏။ ထ႔အျပင မမတ႔လမး၏ ကၾကမၼာကလညး မမတ႔ကယတင

လြတလပစြာ ျပ႒ာနးပငခြင ရရလ၏။ မမတ႔လမး၏ ဘဝကၾကမၼာက အဆးအျဖတ

ေပးသည အေရးႀကးေသာ ႏငငေရး ဆးျဖတခကမားတြင မမတ႔ကယတင ပါဝင

ပတသကျခငး မရဘ၊ တပါးသက တဖကသတ အဆးအျဖတေပးသည အျပ႒ာနးခ

ဘဝက အဆးသတလ၏။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစႏင ကယပငျပ႒ာနးခြငရရေရး

အတြက မမတ႔တကပြဝငေနျခငး ျဖစသည။

လသားတငးေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ရရခစားထကေသာ အေျခခရပငခြင

မားႏင လြတလပခြငမား ပြငလနးရငသန၍ လြတလပေသာ လ႔ေဘာငအဖြ႔အစညး

ထေထာငရာတြင အေျခခကသည “ဒမကေရစကငစဥတရားမား” က သာမနျပညသ

လထမားပါ လြယကစြာနားလည သေဘာေပါကေစရန ဟေသာ ရညရြယခကျဖင

ဤစာအပငယက ေရးသားတငျပ လကရပါသည။

ဤစာအပ၏ ပထမပငးတြင ေရးသားတငျပထားေသာ “ဒမကေရစကငစဥတရား

မား” သည ခငးအမးသားေကာငစ (Chin National Council) ႏင ခငးျပညတးတက

'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm;'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm; iiiiii

ဖြ႔ၿဖးေရးႏင သေတသနအသငး (Chinland Development and Research Society)

မ သကရာဇ ၂ဝဝ၉ ႏင ၂ဝ၁ဝ ခႏစမားတြင ပးတြကငးပခေသာ “ဒမကေရစ၊

လ႔အခြငအေရးႏင ဖကဒရယေရးရာသငတနး” မားတြင ပ႔ခခေသာ ပ႔ခခကမားက

ျပနလည မြမးမျပငဆင၍ စစညးတငျပ ထားျခငးျဖစသည။ ထ သငတနးမား ပ႔ခ

စဥက US State Department ၏ “Principles of Democracy” စာတမးက ေကာရး

ျပ၍၊ Robert Dahl ၏ On Democracy ႏင Democracy and Its Critics အပါအဝင

ဒမကေရစဆငရာ စာအပစာတမးေပါငး မားစြာက ကးကားေရးသားျပစခပါသည။

ဤစာအပ၏ ဒတယပငးတြင ေဖာျပထားေသာ “လြတလပမႈ၏ အေျခခသေဘာ

တရားမား” က Isaiah Berlin ၏ Two Concepts of Liberty က အေျခခ၍ မမ

ေလလာဖတ႐ႈထားေသာ အျခားစာအပစာတမး ေပါငးမားစြာက ကးကားေရးသား

ထားပါသည။ သ႔ရာတြင ထကးကားကမးမားက တကရကဘာသာျပနဆထားျခငး

မဟတေသာေၾကာင ဤစာအပငယတြင ကမးကးစာရငးႏင ေအာကေျခမတစမား

က ေဖာျပထားျခငး မျပပါ။ ထ႔ေၾကာင ဤစာအပပါ အေၾကာငးအရာအားလးႏင

စပလဥး၍ မမသာလင တာဝနရေၾကာငး ဝနခအပပါသည။

ဤစာအပက Burma Centre for Ethnic Studies ၏ “ဒမကေရစ၊ လ႔အခြင

အေရးႏင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစ ေလလာေရးလပငနးစဥ” ၏ ပထမစာေစာင

အျဖစ ထတေဝျခငး ျဖစသည။ ဤ စာအပငယေရးသား ထတေဝႏငေရးအတြက

အဘကဘကမ ကညေပးၾကေသာ မတေဆြ အေပါငးအသငးမားက အထးေကးဇး

တငရပါေၾကာငး မတတမးတငအပပါသည။

ေလးစားစြာျဖင

ေဒါကတာ လနမႈနး ဆာေခါငး

(Dr. Lian H. Sakhong)

Director

Burma Centre for Ethnic Studies

Chiang Mai, 2012

အပငး (၁)

'Drdkua&pD usifhpOfw&m;rsm;

'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm;'Drdkua&pDusifhpOfw&m;rsm; 1

အခနး (၁)

'Drdkua&pD qdkwmbmvJ

“ဒမကေရစ” ဟေသာ စကားလးသည “Demos” ႏင “Kratos” ဟေသာ ဂရ

စကားလးႏစခမ ဆငးသကလာသည။ “Demos” ဟေသာ ဂရ စကားလးသည

“လထ” (People) ဟ အဓပၸာယရၿပး၊ “Kratos” သည “အပခပျခငး” (Rule) ဟ၍

အဓပၸာယရသည။ ထစကားလးႏစခက ေပါငးစပေသာအခါ ဒမကေရစက “လထ

အပခပျခငးစနစ” ဟ အဓပၸာယဖြငဆ ႏငပါသည။

ဒမကေရစ၏ အဓပၸာယဖြငဆခကအရ - ျပညသလထသာလင ႏငငေတာ၏

အခပအျခာအာဏာပငရငမား ျဖစသည။ ႏငငေတာအခပ အျခာအာဏာက ပငဆင

ျခငးဟဆရာ၌ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ေရေသာကျမစသးသြယျဖစေသာ

ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က ျပညသ

လထက မမတ႔ဆႏၵအတငး လြတလပစြာကငသးပငခြငႏင စမခန႔ခြပငခြင အခြင

အာဏာမား ရရျခငးက ဆလသည။ ထသ႔ ကငသးရာတြင ေသာလညးေကာငး၊

စမခန႔ခြရာ တြငေသာလညးေကာငး၊ လြတလပစြာ တာဝနယပငခြငႏင တာဝနခပငခြင

အခြငအာဏာမားကလညး ျပညသလထက လကဝယပငဆငထားၾကသည။ ယငး

သည “အပခပျခငး” သာမက ႏငငေရးအာဏာ တရပလးက လထက လကဝယ

ပငဆငထားေသာေၾကာင ဒမကေရစစနစက “လထထတြင အာဏာရေသာစနစ”

(People’s Power) ဟလညး တခ႕က အဓပၸာယဖြငဆ ၾကျခငးျဖစသည။

ယခေခတတြင ႏငငေရးအာဏာမားက လကဝယပငဆငကငသးရာ၌ ေရးေခတ

ဂရၿမ႕ျပႏငငမားႏင မတေပ။ လထက တကရကအပခပျခငးထက ေရြးေကာကပြမား

ကငးပ၍ ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာကျခငးစနစက ကငသးၾကသည

က ပမားသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစက “လထအပခပျခငး” ဆေသာ

qvdkif;vsefr+ef;qvdkif;vsefr+ef;2

အဓပၸာယထက “လထထတြင အာဏာရျခငး” ဟေသာ အဓပၸာယဖြငဆခကက

အမားက ပ၍လကခ လာသည။ သ႔ရာတြင ထ အဓပၸာယဖြငဆခက ႏစမးစလးသည

အနကအဓပၸာယအားျဖင အတတပငျဖစသည။

ဒမကေရစစနစက လထအပခပျခငးစနစဟ အဓပၸာယဖြငဆသည ျဖစေစ၊

လထထတြင အာဏာအျပညအဝ ရေသာစနစဟ အဓပၸာယဖြင ဆသည ျဖစေစ၊

ျပညသလထက မမတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ “ႏငငေတာ

အခပအျခာအာဏာ” က ကငတြယကငသးရာ၌ ေအာကပါ အဂၤါရပမားႏင ျပညစ

ရမည ျဖစသည။

(၁) ဒမကေရစစနစ၏ အေလးနကဆးေသာ အႏစသာရသည ႏငငေတာအခပ

အျခာအာဏာက ျပညသလထတရပလးက စေပါငးပငဆငျခငး ျဖစသည။

(၂) ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက စေပါငးပငဆငထားေသာ ျပညသလထ

ႀကးက “ႏငငသား” မားဟ ေခၚသည။ ထ႔ေၾကာင “ႏငငသား” (Citizen) ၏

အဓပၸာယသည ႏငငေတာအခပအျခာ အာဏာက စေပါငးပငဆငထားေသာ

ျပညသလထဟ အဓပၸာယ ရသည။ ႏငငသားမားသည ႏငငေတာအခပအျခာ

အာဏာက စေပါငးပငဆငခြင သာမက၊ စေပါငးကာကြယခြင၊ တာဝနခခြငႏင

တာဝနယခြင စသည အခြငအေရးမားလညး အျပညအဝ ရရထားၾကသည။

(၃) ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက စေပါငးပငဆငၾကေသာ ႏငငသားမားသည

မမတ႔၏ ကၾကမၼာက မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ ဖနတးခြင၊ တာဝနယပင

ခြငႏင တာဝနခပငခြငမား ဟသည “ကယပငျပ႒ာနးခြင” အျပညအဝ ရၾက

သည။ ထ႔ေၾကာင လြတလပ၍ အခပအျခာအာဏာပငေသာ တငးျပညတခ

၏ ႏငငသားမားသည “ကယပငျပ႒ာနးခြင” ရေသာ ျပညသျပညသားမားလညး

ျဖစၾကသည။

(၄) ျပညသလထတရပလးက ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ပငဆငေနပါ

သညဟ ဆရာ၌ ျပညသလထက ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ေရ

ေသာကျမစသးသြယျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင

တရားစရငေရး အာဏာတ႔က လကဝယထားၿပး လြတလပစြာ ကငသးႏငခြင

က ဆလသည။ ထ႔အျပင ထ ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပက ခြျခား၍ ကငသးရ

မညလညး ျဖစသည။


(၅) ျပညသလထတရပလးက ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပစလးက လကဝယထား

ကငသးရာတြင နညးလမးမားစြာ ရသည။ လကရကာလတြင အမားဆးကငသး

လကရေသာ နညးလမးႏစခမာ (၁) တကရကကငသးျခငးႏင (၂) မမတ႔

လကဝယပငဆငထားေသာ ႏငငေရးအာဏာမားက မမတ႔က ေရြးခယတင

ေျမႇာကေသာ ကယစားလယမားမတဆင သြယဝကကငသးျခငး တ႔ျဖစသည။

(၆) ျပညသလထက မမတ႔ပငဆငထားေသာ ႏငငေရးအာဏာမားက တကရက

ကငသးရာတြင အမားဆးကငသးေသာ နညးလမးမာ ျပညလးကၽြတ ဆႏၵခ

ယပြမား အပါအဝင လထဆႏၵခယပြအဆငဆငတြင တကရက မေပးျခငးျဖင

မမတ႔၏ လအငဆႏၵအတငး ဆးျဖတပငခြင၊ တငျပခြငႏင မမတ႔ ေရြးခယတင

ေျမႇာကထားၿပးေသာ ကယစားလယမားက “ျပနလညရပသမးခြင” (The Right

to Recall) တ႔ ပါဝငသည။

(၇) ဒမကေရစစနစတြင “အစးရ” သည ျပညသလထက မမတ႔လကဝယ ပငဆင

ထားေသာ ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပအနက အပခပေရးအာဏာက ကငစြ

ကငသးရန တာဝနေပးအပျခငးခရေသာ ႏငငယႏရားတခမသာ ျဖစသည။

တနညးအားျဖငဆပါက အစးရသည ျပညသလထက အလပအေကၽြးျပရန

ဖနတးထားေသာ ႏငငယႏရားတခသာ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရသည

ျပညသလထ အထကတြင မရအပေပ။ ျပညသကလထသာလင အစးရ၏

အထက (အေပၚ) တြင ရေနရမည ျဖစသည။

(၈) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာက ျပညသလထကပင

ဆငထားၿပး၊ အစးရသည ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာ၏ ေရေသာကျမစ

သးသြယထမ အပခပေရးအာဏာကသာ ကငတြယကငသးခြငရသည အဖြ႔

ျဖစေသာေၾကာင အစးရႏင ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ထပတထပမ

သေဘာမထား သငေပ။ အစးရသည ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာပငရင

မား မဟတ။ ျပညသလထသာလင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ပငရင

ျဖစသည။

(၉) ဒမကေရစစနစတြင တရားစရငေရးအာဏာက လြတလပေသာ တရားရးမားက

လြတလပစြာ ကငသး၍ လြတလပစြာ တရားစရင ရမည။ လြတလပေသာ

တရားစရငျခငး ဟဆရာ၌ အစးရအာဏာ၊ ေငြေၾကးဓနႏင အျခားေသာ


ၾသဇာလႊမးမးမႈမးစမ ကငးလြတရေပမည။ တရားဥပေဒဟ ဆရာ၌လညး

လတဥး (သ႔တညးမဟတ) လတစက တဖကသတေရးဆြျပ႒ာနးထားေသာ

ဥပေဒမဟတဘ၊ ျပညသလထတရပလး၏ အမားဆႏၵႏငအည လထကယတင

ပါဝငေရးဆြေသာ ဥပေဒမားသာလင ျဖစရမည။ ထ႔ျပင လမးတငးက သမငး

အဆကဆက ရးရာဓေလထးတမးအျဖစ ကငသးလာခၿပးေနာက ကၽြမးကငသ

ဥပေဒပညာရငမားႏင တရားရးမားက ေခတႏငေလာညစြာ ျပငဆငမြမးမ

ေရးသားထားၿပး ျပညသလထက သတ႔ေခတတြင ဆကလကကငသးအပ

သညဟ အတညျပျပ႒ာနးထားေသာ ရးရာဓေလထးတမး ဥပေဒမားသာလင

ျဖစရမည။

(၁ဝ) ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထက ႏငငေတာအခပအျခာ အာဏာက

ပငဆငၿပး၊ ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပစလးကလညး လြတလပစြာ ကငသးပင

ခြင ရေသာစနစပင ျဖစသည။ ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ပငဆငၿပး

ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပစလးက ကငသးပငခြငရေသာ ျပညသလထအတြက

အေရးႀကးဆး ပငဆငမႈ၊ တနညးအားျဖင ထပငဆငမႈအားလး၏ အရငးအျမစ

သည လသားတငး၏ “အေျခခလြတလပခြင” (Fundamental Freedom) ပင

ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစ၏ အေျခခအတျမစသည “လြတလပမႈ”

ပငျဖစသည။ အေျခခလြတလပခြငမ မရလင ျပညသလထက ႏငငေတာ

အခပအျခာအာဏာက ပငဆငျခငး ဆေသာအရာသည အဓပၸာယမရေသာ

ပငဆငမႈသာ ျဖစသည။ ထ အေျခအေနမး ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပကလညး

လကေတြ႔ဘဝတြင ကငတြယကငသးပင ခြငရလမမည မဟတေပ။

(၁၁) ဒမကေရစစနစ၏ အေျခခအတျမစျဖစေသာ လြတလပမႈက ထခကေစာကား

ၿပး အလြသးစားမႈ မျပႏငေအာင ႏငငေတာယႏရားမးစျဖင ကာကြယရေပ

မည။ အထးသျဖင ႏငငေတာ၏ အျမငဆးဥပေဒ ျဖစေသာ “ႏငငေတာ ဖြ႔စညး

ပအေျခခဥပေဒ” ျဖင အခငအမာ ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။ ထ႔အျပင

ျပညသလထတရပလးက မမတ႔၏ လကေတြ႔ဘဝတြင လြတလပစြာကငသး

ႏငေရး အာမခခကက ဥပေဒေရးျပအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစ

ရငေရးအာဏာ (၃) ရပစလးျဖင ကာကြယေစာငေရာကရမည။

(၁၂) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထတရပလးက ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပ

ေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က မမတ႔ကယစား ကငသးခြင


အပႏငးထားေသာ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယမား၊ အစးရအဖြ႔ဝငမား

ႏင တရားသႀကးမားက လြတလပစြာ ေရြးခယတငေျမႇာကခြင ရသည။ ထ႔

ေၾကာင “ေရြးေကာကပြ” သည ဒမကေရစစနစတြင မရမျဖစ ကငသးရမည

ဒမကေရစ အဂၤါရပတခ ျဖစသည။

(၁၃) ဒမကေရစစနစသည လြတလပမႈက အေျခခသည စနစျဖစသည။ လြတလပ

ေသာ လသားတဥးခငးစ၏ ဆႏၵသေဘာထား တညမႈအေပၚ အေျခခ၍ အရာ

ရာက အဆးအျဖတေပးေသာ စနစလညး ျဖစသည။ တဥးခငးစ၏ တညေသာ

ဆႏၵမားေပါငးစပမႈက “အမားဆႏၵ” ဟ၍ ေခၚဆေလရသည။ ထ႔ေၾကာင

ဒမကေရစစနစသည “အမားဆႏၵ” ျဖင အဆးအျဖတေပးေသာစနစလညး

ျဖစသည။

(၁၄) ဒမကေရစစနစသည “အမားဆႏၵ” က အဆးအျဖတေပးသည စနစဟ ေခၚဆ

ေသာလညး ထစနစသည လသားတဥးခငးစ၏ လြတလပမႈ၊ လြတလပစြာ

ခယထားေသာ ယၾကညမႈႏင ဆႏၵတ႔က အေလးအနက ထားေသာေၾကာင

ဒမကေရစစနစတြင အနညးစ၏ သေဘာဆႏၵကလညး လးဝဥေပကၡာ မျပ

သငေပ။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင လနညးစအခြငအေရးမားက ဥပေဒ

ျဖင ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။

(၁၅) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထတရပလး ရရခစားထကေသာ “လြတလပမႈ”

ရျခငး၏ ေကာငးကးတရပမာ မမတ႔ ပငဆငထားေသာ ႏငငေတာအခပ

အျခာအာဏာမားက မမတ႔ကယစား ကငတြယကငသးမည ျပညသ႔ကယစား

လယမားက လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမား အခါအားေလာစြာ

ကငးပၿပး ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငး ျဖစသည။ ထနညးတ ထ ႏငငေရး

အာဏာမားက ေရြးခယတငေျမႇာကျခငး ခရေသာ ျပညသ႔ကယစားလယမား

က အလြသးစား မျပရေလေအာင တရားဥပေဒျဖင ထနးခပကာကြယပငခြင

အာဏာကလညး ျပညသ႔ထတြင တဖနျပနလညအပႏငး ထားရမည။

(၁၆) ဒမကေရစစနစတြင အျမငခငးမတညေသာ လပဂၢလတဥးႏငတဥး၊ ဘာသာ

စကားႏင ယဥေကးမႈ မတညၾကေသာ လမးတမးႏင တမး၊ ကးကြယ

ယၾကညမႈ မတညၾကေသာ ဘာသာဝင တစႏင တစအၾကား မတညေသာ

အျမင၊ မတညေသာ ဘာသာစကား၊ မတညေသာ ယဥေကးမႈ ဓေလထးစႏင


မတညေသာ ကးကြယယၾကညမႈမားက လြတလပစြာ တငျပခြငႏင ေျပာဆ

ခြင၊ ကငသးခြင တ႔က ေပးထားသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစသည ထ

မတညေသာ အျမင၊ ဝါဒ၊ ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈ၊ ကးကြယယၾကညမႈမား

ၿငမးခမးစြာအတ ယဥတြေနထင ႏငေရးအတြက “သညးချခငးတရား” ျဖင

တညေဆာကမသာ ဒမကေရစစနစ ေအာငျမငႏငေပမည။ ထ႔ေၾကာင ဒမက

ေရစစနစ၏ အဓကေမာငးႏငအား တခသည “သညးချခငးတရား” ျဖစသည။

စဥးစားေဆြးေႏြးရန အခကမားစဥးစားေဆြးေႏြးရန အခကမား

• “ျပညသလထလကဝယတြင အာဏာရျခငး” (People’s Power) ႏင “ျပညသ

လထကအပခပျခငး” ဟေသာ အဓပၸာယ ဖြငဆခက (၂) ရပက ကြာျခားမႈ

ရသေလာ?

• ထ အဓပၸာယဖြငဆခက (၂) ရပ ကြာျခားမႈ ရပါက သငဘယအခကက ပ

သေဘာကႏစသကသနညး?

• ဒမကေရစစနစသည “လထအပခပျခငး” ဟ အဓပၸာယဖြငဆပါလကႏင

အဘယေၾကာင ဒမကေရစလထအပခပျခငးစနစက ေကြးေၾကာၿပး၊ လက

ေတြ႔တြင အာဏာရငစနစက ကငသးေနၾကသနညး? (ဥပမာ - ေျမာကကး

ရးယား)

• ဒမကေရစစနစ၌ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ျပညသလထက ပငဆင

သည ဟေသာအခကက သငမညကသ႔ နားလညထားပါသနညး?

• အကယစငစစ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ျပညသလထက ပငဆင

သည။ သ႔ေသာ အစးရအေတာမားမား (အထးသျဖင အာဏာရငစနစက

ကငသးေသာ အစးရမား) က ႏငငေတာအခပအျခာ အာဏာတညၿမေရးက

အေၾကာငးျပကာ ျပညသလထ၏ အေျခခလြတလပခြငမားႏင လ႔အခြငအေရး

မားက ရပသမးၿပး ျပညသလထက ညႇဥးပနးႏပစကေနၾကသညမာ အဘယ

ေၾကာငနညး?

• လြတလပ၍ အခပအျခာအာဏာပငဆငေသာ ျပညသလထတ႔သည “ကယ

ပငျပ႒ာနးခြင” က မမတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားသည ဟ

ဆသည။ ထသ႔ ျဖစပါလက အဘယေၾကာင ျပညေထာငစျမနမာႏငငရ တငး


ရငးသားလမးမားက “ကယပငျပ႒ာနးခြင” ရရေရးအတြက လကနကကင

ေတာလနေရး ဆငႏႊေနၾကပါသနညး? သတ႔လညး ႏငငသားမား မဟတေလာ?

“ဒမကေရစ” ၏ အေရးႀကးေသာ အဂၤါရပမား အကဥးခပ -“ဒမကေရစ” ၏ အေရးႀကးေသာ အဂၤါရပမား အကဥးခပ -

• ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ျပညသလထက

ပငဆငသည။

• ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ေရေသာကျမစ

သးသြယျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစ

ရငေရးအာဏာမားက ျပညသလထက လြတလပစြာကငသးပငခြင ရသည။

ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထ၏ လကထတြင ႏငငေရး

အာဏာမားက ထားရေသာ စနစျဖစသည။

• ဒမကေရစစနစတြင အစးရဆသညမာ ျပညသလထက မမတ႔ပငဆငထား

ေသာ ႏငငေရးအာဏာမားက ကန႔သတထားေသာ သကတမးကာလတခ

အတြငး ကငသးခြငေပးထားျခငးခရေသာ အပခပေရးအဖြ႔ တဖြ႔မသာ ျဖစ

သည။

• ဒမကေရစစနစတြင အစးရသည ျပညသလထ၏ အထကတြင မရ။ အစးရ

သည ျပညသလထက အေစခရမည ျပညသ႔ဝနထမးမားသာ ျဖစသည။

• ဒမကေရစစနစတြင အစးရႏင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာတ႔က ထပတ

ထပမ သေဘာမထားသငေပ။ အစးရသည ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာ၏

ေရေသာကျမစသးသြယထမ အပခ ပေရးအာဏာကသာ ကငတြယကငသးရန

တာဝနေပးအပျခငးခရေသာ ႏငငေတာယႏရား တခမသာ ျဖစသည။


အခနး (၂)

'Drdkua&pDpepfwGif EdkifiHa&;tm%mrsm; usifhoHk;yHkusifhoHk;enf;

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာမားက ျပညသလထက လကဝယ ပငဆင

ထားရသာမက တကရကကငတြယကငသးခြငလညး ရသည။ ႏငငေရးအာဏာမား

ဟဆရာတြင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ေရေသာကျမစသးသြယျဖစေသာ

ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာက ဆလ

သည။ ယခေခတတြင ျပညသလထတရပလးက မမတ႔ လကဝယပငဆငထားေသာ

ႏငငေရးအာဏာမားက လြတလပစြာ ကငသးရာ၌ လကေတြ႔အကဆးႏင အမား

ဆးကငသးေသာ နညးလမးတခမာ ျပညသလထက မမတ႔၏ ကယစားလယမား

က တရားမတ၍ လြတလပသန႔ရငးၿပး အခါအားေလာစြာ ကငးပေလရေသာ ေရြး

ေကာကပြမတဆင ေရြးခယတငေျမႇာကျခငး ပငျဖစသည။ ဒမကေရစစနစတြင

ေရြးေကာကပြသည မရမျဖစ လအပေသာ အဂၤါရပတချဖစသည။

ထသ႔ အခါအားေလာစြာ ေရြးေကာကပြကငးပျခငးသည -

(၁) ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာ တညး

ဟသည ႏငငေရးအာဏာသးရပစလး ျပညသ႔လကဝယတြင ထားရေၾကာငး

ျပသသည။

(၂) အေရးႀကးေသာ ဆးျဖတခကမားက ဆးျဖတရာတြင ျပညသလထ ဆႏၵ

အတငးသာလင ဆးျဖတသငေၾကာငး၊ ထသ႔ ဆးျဖတရာတြငလညး အဆင

ဆငေသာ ဆးျဖတခကမားတြင ျပညသလထ ပါဝငသငေၾကာငးက ေဖာျပ

သည။ တနညးအားျဖငဆပါက တငးျပည ကၾကမၼာအားလးက ျပညသလထ

ကသာလင အဆးအျဖတ ေပးပငခြငရေၾကာငး “ေရြးေကာကပြ” က သကေသ


ထရေပမည။ တငးျပညအတြက အေရးႀကးဆးေသာ ဆးျဖတခကအဆငဆင

(Decision Making Process) တငးတြင ျပညသလထပါဝငခြင အျပညအဝေပး

ထားေၾကာငးကလညး လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြျဖင ျပသ

ရမည။

(၃) ထသ႔ ျပညသလထက မမတ႔ကၾကမၼာက မမတ႔ကယတင ဆးျဖတၿပး မမတ႔

၏ အေရးအရာကစၥအားလးတြင ပါဝငႏငေရးအတြက ေကးရြာႏင ေဒသႏရ

အပခပေရး အဆငမစၿပး ျပညနယႏင တငးေဒသအပခပေရး အပါအဝင

ျပညေထာငစ အတငးအတာျဖင အပခပစမေရးအဆငအထ ေရြးေကာကပြ

မားက အခါအားေလာစြာ ကငးပ၍ ျပညသလထ ကယစားလယမားက

ေရြးခယတငေျမႇာက ရမည။ ထသ႔ ေဆာငရြကရာတြင ပမနကငးပလကရေသာ

ေရြးေကာကပြမားသာမက တတငးျပညလး အတငးအတာျဖင လထဆႏၵ

သေဘာထားမားက လြတလပစြာေဖာထတခြငႏင လထ၏ အဆးအျဖတက

ခယႏငေရးအတြက ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြမားကပါ အခါအားေလာစြာ

ကငးပေပးရမည ျဖစသည။

(၄) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထက ပငဆငေသာ ႏငငေရးအာဏာမားက

တရားဥပေဒႏငအည ကာကြယထနးခပႏငေရးအတြက ႏငငေရးအာဏာ

မားက ခြျခားၿပး ကငသးရမည။ ထသ႔ ႏငငေရးအာဏာမားက ခြျခား၍

ကငသးျခငး (Separation of Power) သည ျပညသလထမ ေရြးခယတငေျမႇာက

ထားေသာ ကယစားလယမားက ႏငငေရးအာဏာမားက အလြသးစားမႈ မျပ

ႏငရန ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာသးရပ

ျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခ ပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာ

မားက ခြျခား၍ ကငသးရမည။

(၅) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာမားက စနစတကကငသး ႏငေရးအတြက

ေသာလညးေကာငး၊ စနစတက ပမနလညပတႏငေရးအတြက ေသာလညး

ေကာငး၊ သကဆငရာႏငငေရး အေဆာကအအ (Political Institutions)

မားကလညး တညေဆာကထားရမည။ ဥပေဒျပေရးအာဏာက စနစတက

ကငသးႏငေရးအတြက လႊတေတာမားက ေသာလညးေကာငး၊ အပခပေရး

အာဏာက စနစတက ကငသးႏငေရးအတြက အစးရမားက ေသာလညး

ေကာငး၊ တရားစရငေရးအာဏာက စနစတက ကငသးႏငေရးအတြက


တရားရးမားက ေသာလညးေကာငး စနစတကတည ေဆာကထားရမည။

ထသ႔ ျပညသလထက ဥပေဒႏငအည ေရြးခယတငေျမႇာကထားသည လႊတ

ေတာမား၊ အစးရမားႏင တရားရးမားက ေကးရြာႏင ေဒသႏရအဆငမ

ျပညနယႏင ျပညေထာငစအဆငအထ ျပညသ႔အပခပေရးယႏရားႏင

ႏငငေတာအေဆာကအအအျဖစ အဆငဆင တညေဆာကထားရမည။

(၆) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာမား ကငသးပ ကငသးနညးႏင တကြ

ႏငငေရးအေဆာကအအ (Political Institutions) မားက တရားဥပေဒျဖင

အခငအမာ ကာကြယေပးရမည။ ႏငငေရးကငစဥတရားမားႏင ႏငငေရး

အေဆာကအအမားက တရားဥပေဒျဖင ကာကြယျပ႒ာနးျခငး မရပါက အႏငရ

ပါတတခ႕ႏင အာဏာရပဂၢ လ တခ႕က ယငးတ႔ အာဏာတညၿမေရးအတြက

ႏငငေရးျဖစစဥမားက လြယကစြာျခယလယ သြားေပလမမည။ ထသ႔ အာဏာ

အလြသးစားမႈ မေပၚေပါကႏငေရးအတြက တရားဥပေဒျဖင ကာကြယေပးရ

မည။

(၇) တရားဥပေဒျဖင ျပညသလထ၏ အကးစးပြားမားႏင ႏငငေရးကငစဥတရား

မားက ကာကြယရာ၌ ထဥပေဒသည လတစ (သ႔မဟတ) ႏငငေရးပါတတရပ

(သ႔မဟတ) ႏငငေရးဝါဒတခက အေျခခ၍ ေရးဆြျပ႒ာနးေသာ ဥပေဒမး

မျဖစေစရ။ ျပညသလထ တရပလးက မမတ႔အကးစးပြားအတြက မမတ႔

ကယတင ပါဝငေရးဆြထားေသာ ဥပေဒမားသာ ျဖစေစရမည။

(၈) ျပညသလထတရပလး၏ အကးစးပြားအတြက ကငသးအပေသာ ႏငငေရး

ကငစဥတရားမားႏင ထႏငငေရးကငစဥတရားမားက အကာအကြယေပးရန

တညေဆာကထားေသာ အဆငဆငေသာ ႏငငေရးအေဆာကအအမား၊

အဆငဆငေသာ လႊတေတာမား၊ အဆငဆငေသာ အစးရမားႏင အဆင

ဆငေသာ တရားရးမားက ျပညသလထကယတင ပါဝငေရးဆြေသာ ဥပေဒ

မားျဖင ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။ ကာကြယျပ႒ာနးရာတြငလညး ႏငငေတာ

တြင ကငသးေသာ အျမငဆးဥပေဒျဖစသည ႏငငေတာဖြ ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒႏင ျပညနယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားျဖင ကာကြယျပ႒ာနးရမည။


အခနး (၃)

EdkifiHawmftcsKyftjcmtm%mESifh EdkifiHawmf zJG@pnf;yHktajccHOya'

လြတလပ၍ အခပအျခာအာဏာပငဆငထားေသာ တငးျပညတခ၏ အျမငဆး

ေသာ ဥပေဒမာ “ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ” ျဖစသည။ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒက ေရးဆြျပ႒ာနးရျခငး၏ ရညရြယခက မားစြာရသညအနက အဓက

အကဆးေသာ ရညရြယခကမာ ျပညသလထတရပလးက စေပါငးပငဆငထားေသာ

ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက မညသ႔မညပ ကာကြယေစာငေရာကထနးသမး

၍၊ လထဘဝေကာငးစားေရး အတြက ထအာဏာမားက မညသ႔မညပ ခြေဝကငသးရ

မညဟေသာ အခကပငျဖစသည။

ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမး၍ ကငသးရန တည

ေဆာကထားေသာ ႏငငေတာယႏရား ဟဆရာ၌ ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရး

အာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က လကေတြ႔ကငသးရန တညေဆာကထား

သည ႏငငေတာအတြငးရ အဆငဆငေသာ ဥပေဒျပလႊတေတာမား၊ အဆငဆင

ေသာ အစးရမား၊ အဆငဆငေသာ တရားရးမား အပါအဝင ႏငငေတာ၏ လၿခေရး

ကစၥအရပရပက တာဝနယထနးသမးရေသာ ျပညသ႔ရႏင တပမေတာ၊ ႏငငေတာ

အပခပေရးယႏရားမား ပမနလညပတႏငေရးအတြက တာဝနေပး ဖြ႔စညးထားသည

ျပညသ႔ဝနထမးတ႔ ပါဝငသည။

ထ႔အျပင ဒမကေရစစနစကငသးေသာ တငးျပညမားတြင မရမျဖစ လအပေသာ

လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမား (Civil Society) မား၊ စးပြားေရး ေလာကမ စးပြားေရး

လပငနးရငမား၊ အလပသမားမားႏင ေတာငသလယသမားမားသညလညး ႏငင

ေတာယႏရားမားအျဖစ ပါဝငၾကသည။ တနညးအားျဖငဆပါက တငးျပညတခ


အတြငးရ လ႔အဖြ႔အစညးအသးသး၊ လထလတနးစား အလႊာအသးသး၊ အားလးပါဝင

ပးေပါငး၍ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမးေရးက တာဝနယ

ၾကရသည။ တာဝနလညး ခၾကရသည။

ဒမကေရစစနစႏင အာဏာရငစနစတ႔၏ ကြာျခားခကမာ အာဏာရငစနစတြင

အာဏာရငအစးရက ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ တညၿမေရး၊ ထနးသမးေရးႏင

ကာကြယေစာငေရာကေရးက အေၾကာငးျပၿပး ျပညသလထ၏ အေျခခလြတလပခြင

(Basic Freedom) မားက ပတပငတားဆး၍ အေျခခလ႔အခြငအေရး (Fundamental

Human Rights) မားကလညး ခးေဖာကေနတတၾကသည။ ထသ႔ ျပညသလထ၏

လြတလပခြငမားက ပတပငၿပး၊ လ႔အခြငအေရးမားက ခးေဖာကႏငရန ႏငငေတာ

အခပအျခာအာဏာအား ကာကြယထနးသမးေစာငေရာကေရး ဟေသာ အေၾကာငး

ျပခကျဖင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အပါအဝင ဥပေဒအမးမးက ျပ႒ာနး၍ အာဏာရင

စနစ သကဆးရညေရးက လပေဆာငတတၾကသည။

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ေရးဆြ ျပ႒ာနးရျခငး၏

ရညရြယခကမာ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာအား ကာကြယထနးသမးေစာင

ေရာကေရးဟေသာ ရညရြယခကတခတညးသာ မဟတေပ။ ႏငငေတာ၏ အခပ

အျခာအာဏာ ကာကြယေစာငေရာက ထနးသမးေရးဟေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင

အစးရက ျပညသလထတရပလးက ဖႏပခပခယျခငး မရရေလေအာင အစးရ၏

လပပငခြင အာဏာမားက ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင ျပနလညကန႔သတ

ထနးခပေရး ဟေသာ ရညရြယခကလညး ပါဝငသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစ

တြင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည တဘကတြင ျပညသလထတရပလး၏

အေျခခရပငခြငမား၊ အခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက အစြမးကန ျပ႒ာနးကာ

ကြယၿပး အျခားတဘကတြင အစးရ၏ လပပငခြငအာဏာက ကန႔သတထနးခပေပး

ေသာ ႏငငေတာ၏ အဓကယႏရားႀကးတခ ျဖစသည။

ႏငငေတာဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည အစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားက

ကန႔သတေပးရသာမက ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ျပညသလထဘဝ

ေကာငးစားေရးအတြက မညသ႔မညပ အဆငဆင ခြေဝကငသးရမည ဟေသာ

လမးၫႊနဥပေဒႀကးလညး ျဖစသည။ ထ လမးၫႊနခကတြင ႏငငသားအခငးခငး

မညသ႔မညပဆကဆ၍ ကငႀကေနထငသငေၾကာငးက ႏငငသားမား၏ အေျခခ

အခြငအေရးမား၊ တာဝနမား၊ လပပငခြငမားက ကာကြယျပ႒ာနးေပးျခငးအားျဖင


zJG@pnf;yHktajccHOya' t"d`m,fzGifhqdkcsuf

ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆသညမာ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ မလ

ပငရငျဖစေသာ ျပညသလထတရပလးႏင ယငး အခပအျခာ အာဏာက ျပညသ

လထကယစား ကငသးခြင အပႏငးျခငးခရေသာ အစးရတ႔သည မညသ႔မညပ

အာဏာခြေဝသးစြ၍ ႏငငေတာက မညပမညနညးျဖင စမအပခပၾကရမညဟ

ျပ႒ာနးေသာ တငးျပည၏ အျမငဆး “ဥပေဒ” ျဖစသည။ တနညးအားျဖင

ႏငငေတာ အခပအျခာ အာဏာ၏ မလပငရင ျဖစေသာ ျပညသလထႏင လထ

ကယစား တငးျပညက စမအပခပေနေသာ အစးရတ႔အၾကား အာဏာအလြ

သးစားမႈ မရရေလေအာင ႏစဥးႏစဘကသေဘာတခပဆထားေသာ ပဋညာဥ

စာခပ ျဖစသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ေရးဆြျပ႒ာနးရျခငး၏ မရငးရညရြယခကမာ ႏငငေတာ

အခပအျခာအာဏာ ပငရငျဖစေသာ ျပညသလထ၏ အခြငအေရးက အစြမးကန

ကာကြယေရးျဖစၿပး၊ အျခားတဘကတြငလညး အာဏာအလြသးစားမႈ မရရေလ

ေအာင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက လထကယစား လကေတြ႔ကငသး

အပခပေနေသာ အစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားက ဥပေဒျဖင ေဘာငခတ

ကန႔သတေရး ျဖစသည။ သ႔မသာ မလပငရငကယစား အခပအျခာအာဏာက

ကငသး အပခပေနေသာ အစးရ၏ အာဏာအလြသးစားမႈ ကငးႏငမညျဖစၿပး

ျပညသလထတ႔၏ မလအခြငအေရးမားက အစးရက ဥပေဒႏငအည ကာကြယ

ေစာငေရာက ထနးေကာငးေပးႏငမည ျဖစသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ျပညသလထက မမတ႔ပငဆငထားေသာ ႏငင

ေတာ အခပအျခာအာဏာက အသးျပ၍ မမတ႔ ႀကကႏစသကေသာ ႏငငေရး

စနစက ေရြးခယျပ႒ာနးျခငး ျပယဂလညး ျဖစသည။


ေသာလညးေကာငး၊ တငးရငးသားလမးအခငးခငး ျပညေထာငစႀကးအတြငး

ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြ ေနထငႏငေရးအတြက တငးရငးသားလမးမားအားလး

လမးအလက ခစားသင ခစားထကေသာ အခြငအေရးမားက ကာကြယျပ႒ာနး

ေပးျခငးအားျဖင ေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစႀကးအတြငး တနးတညမေရးႏင

တရားမတေရးတ႔ ရငသနႀကးထြားႏငေရးအတြက ျပညေထာငစအဖြ႔ဝင ျပညနယ

မားက မညသ႔မညပ ဖြ႔စညးသငေၾကာငးကပါ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင

အတအက ျပ႒ာနးေပး ရမည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ျပညသလထက မမတ႔ပငဆငထားေသာ ႏငငေတာ

အခပအျခာအာဏာက အသးျပ၍ မမတ႔ႀကကႏစသကေသာ ႏငငေရးစနစက

ေရြးခယျပ႒ာနးျခငး ျပယဂလညး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒတြင ေအာကပါအဂၤါရပမား ပါဝငရမည ျဖစသည။

(၁) ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာက ျပညသလထတရပလးက စေပါငး

ပငဆငထားေၾကာငး ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင တကရငးလငးစြာ

ျပ႒ာနးရမည။

(၂) ႏငငသားတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးမားျဖစသည အေျခခ လြတလပခြငမားႏင

အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက တကရငးလငးစြာ ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။

(၃) တငးရငးသားလမးေပါငးစေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညမားတြင တငးရငး

သားလမးမားအားလး လမးအလက ခစားသငခစားထကေသာ စေပါငးအခြင

အေရးမား (ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ၊ ရးရာဓေလထးစမားႏင

ကးကြယယၾကညမႈမား အပါအဝင) က တကရငးလငးစြာ ျပ႒ာနးကာကြယ

ေပးရမည။ တငးရငးသားလမးမား လမးအလက ခစားသင ခစားထကေသာ

စေပါငးအခြငအေရးက တငးရငးသားလမးမား၏ “ကယပငျပ႒ာနးခြင” ဟ

ေခၚဆသည။

(၄) “ႏငငသား” ျဖစျခငးက ျပ႒ာနး၍ ႏငငသားမား၏ “ဆႏၵမေပးပငခြင” အခြင

အေရးကလညး ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။ ဆႏၵမေပးပငခြင ဟေသာ အခြင

အေရးသည ႏငငသားတငးအတြက မမတ႔၏ေမြးရာပါ အခြငအေရးအျဖစ

ပငဆငထားေသာ ႏငငေတာအခပအျခာ အာဏာမားက ကာကြယထနးသမး

ပငခြင အပါအဝင၊ ထအာဏာမားက မမတ႔ကယစား လကေတြ႔ကငသးခြင


အပႏငးျခငးခရသည မမတ႔၏ ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာက

ပငခြငႏင မမတ႔ ကယတင ပါဝငေရြးခယတငေျမႇာကပငခြငဟေသာ “အခြင

အေရး” (Right) လညးျဖစသည။

(၅) ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ၏ ေရေသာကျမစသးသြယျဖစေသာ ဥပေဒျပ

ေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က ခြျခား

ကငသးေရး (Separation of Power) က တကရငးလငးစြာ ျပ႒ာနးထားရမည။

ထသ႔ ႏငငေရးအာဏာမားက ခြျခားကငသးႏငေရးအတြက လအပေသာ

ႏငငေရးယႏရားမားႏင ႏငငေရးအေဆာကအအ (Political Institution) မား

က ႏငငေတာအတြငး တညေဆာကဖနတးခြင ေပးရမည။ ဥပေဒျပေရး

အာဏာမားက ကငသးႏငေရးအတြက အဆငဆငေသာ လႊတေတာမား၊

အပခပေရး အာဏာမားက ကငသးႏငေရးအတြက ေဒသႏရအဆငမ ျပည

ေထာငစအဆငအထ အဆငဆငေသာ အစးရမား၊ တရားစရငေရးအာဏာ

မားက ကငသးႏငေရးအတြက အဆငဆငေသာ တရားရးမားက မညသ႔မညပ

ဖနတးထေထာင၍ ထအာဏာမားက ကငတြယမည လပဂၢလမား၏ အရည

အခငး၊ ေရြးခယပ ေရြးခယနညးႏင တာဝနထမးေဆာငမည သကတမးမား

ကပါ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပ႒ာနးလမးၫႊနရမည။

(၆) လမးေပါငးစေရာေႏာေနထင၍ ျပညေထာငစစနစက ကငသးေသာ တငးျပည

မားတြင ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝ

ေရး (Division of Power) ႏင ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမား

ဆကဆေရး (Federal and States Relation) တ႔က ႏငငေတာဖြ႔စညးပစနစ

(Form of State) ျဖင တကရငးလငးစြာ ျပ႒ာနးရမည။

(၇) ဒမကေရစကငစဥတရားမားႏငအည လြတလပသန႔ရငး၍ တရားမတေသာ

ေရြးေကာကပြမားမ ေရြးခယတငေျမႇာကလကသည အစးရမား၏ လပပင

ခြငအာဏာမား၊ လပထးလပနညးမား၊ အစးရဖြ႔စညးမႈပသဏၭာနႏင ဖြ႔စညးပ

စနစ (Form of Government) တ႔က တကရငးလငးစြာ ကာကြယျပ႒ာနး၍

အစးရက ဥပေဒျဖင ထနးေကာငးလမးၫႊန ေပးရမည။

(၈) အစးရတရပ၏ လပပငခြငအာဏာမားက ဥပေဒႏငအည ကန႔သတထနးခပ

ၿပး၊ အပခပေရးယႏရားမားက ကငတြယကငသးရာတြင လမးၫႊနခမတေပး


ရသာမက ဥပေဒမားႏင နညးဥပေဒအသစမားက လႊတေတာမတဆင

အတညျပျပ႒ာနးရာတြငလညး လကနာကငသးရမည လႊတေတာလပထး

လပနညးမားႏင ဥပေဒျပအာဏာတရပလး၏ မေဘာငႏင စညးမဥးစညးကမး

မားက တကရငးလငးစြာ ျပ႒ာနးေပးရမည။

(၉) တရားဥပေဒစးမးေရးက ဥးထပထား၍ ဒမကေရစကငစဥတရားမားက လက

နာေစာငထနးေသာ တငးျပညမားတြင ႏငငေတာအတြငး ကငသးမည

ဥပေဒမားႏင နညးဥပေဒအားလးက ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏

ခြငျပခကေဘာငအတြငးသာ ေရးဆြျပ႒ာနး ၾကရသည။ ဒမကေရစစနစတြင

လြတလပေသာ တရားရးမားက ထေထာငခြငေပးထားေသာေၾကာင ႏငငသား

တငးက တရားရးမား၏ တရားစရငဆးျဖတခကမားသည ႏငငေတာဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒႏင ညၫြတျခငး၊ ဆန႔ကငျခငး ရ/မရ စစမးစစေဆး ပငခြင

အပါအဝင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည တရားရးတရပရပက

တရားစရင ဆးျဖတျခငးမရဟ ယဆပါက ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

ဆငရာတရားရး (Constitutional Court) တြင အယခပငခြင “အခြငအေရး”

မားကပါ ေပးရမည။

(၁ဝ) ႏငငေတာ၏ အပခပေရးယႏရားမားက ကငတြယကငသးသည အစးရအား

ႏငငသားမားထမ အခြနေတာေကာကယပငခြင အာဏာေပးရမည။ ထ႔အျပင

ႏငငေတာလၿခေရးႏင ေအးခမးသာယာေရးက ကာကြယေစာငေရာကမည

တပမေတာႏင ျပညသ႔ရတပဖြ႔မား ဖြ႔စညးထေထာငခြင အာဏာကလညး

အစးရထ အပႏငးရမည။

(၁၁) ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အေျခခအားျဖင အခြငအေရး ႏစမးက

ျပ႒ာနးသည။ ပထမတမးမာ - အစးရက ကန႔သတသည အခြငအေရးျဖစ၍

ယငးက အႏတလကၡဏာေဆာငေသာ အခြငအေရး (Negative Right) ဟေခၚ

သည။ ယငးကသ႔ေသာ အခြငအေရးသည အစးရက ျပညသလထ၏ အခြင

အေရးမားက ေႏာကယကဟန႔တားျခငး မရရေလေအာင အစးရက တရား

ဥပေဒျဖင ကန႔သတထားေသာ “အခြငအေရး” မားျဖစသည။ ဥပမာ - ျပညသ

လထ၏ လြတလပစြာ ေရးသား ေျပာဆခြငႏင လြတလပစြာ ကးကြယယၾကည

ခြငတ႔က အစးရက ပတပငတားဆးျခငး မျပရ၊ တရားဥပေဒႏင ဆန႔ကင၍


မညသ႔ကမ ဖမးဆးခပေႏာငျခငး မျပရ … စသည အခြငအေရးမား ျဖစသည။

(အခနး - ၁၆ ႏင ယဥတြ ဖတရႈေလလာရန။)

(၁၂) ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပညသလထက ေပးအပထားေသာ အျခား

အခြငအေရးတမးမာ အစးရက မလပမေန လပရမည ဟ အမန႔သဖြယေပး

အပထားေသာ အခြငအေရး ျဖစသည။ ယငး က “Af irmative Right” ဟေခၚ

သည။ Af irmative Right တြင တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ

ႏင ဘာသာစကားတ႔က ကာကြယထနးသမး ျမႇငတငေပးရမည ဟေသာ

အခြငအေရး၊ လ႔အဖြ႔အစညးမား တခခတြင ေသာလညးေကာငး၊ အလႊာတရပ

ရပတြင ေသာလညးေကာငး၊ လနညးစမားႏင ေခတေနာကကကနရစသည

အစအဖြ႔မားက အထးဥးစားေပး၍ ေဆာငရြကရမည အစးရ၏ တာဝနဝတရား

ႏင ထသမား၏ အခြငအေရးမားက ဆလသည။

(၁၃) ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာ တညၿမ

ေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရး အတြကသာမက ျပညသလထတရပလး

၏ ဘဝေကာငးစားေရးက ဥးထပထား၍ ေရးဆြျပ႒ာနးအပေသာ ႏငငေတာ၏

အျမငဆးဥပေဒ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ေခတကာလအေျခအေနအေၾကာငး

အမးမးေၾကာင ထဥပေဒက လအပလာလင လအပသလ ျပငဆငျပ႒ာနးပင

ခြငမာ ႏငငသားတ႔ထတြင ရကရသည။ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

တငးတြင ထဥပေဒက မညသ႔မညပ ျပငဆငေျပာငးလ ျပ႒ာနးႏငေၾကာငးက

ေဖာျပသည “ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျပငဆငျပ႒ာနးျခငး” ဆငရာ

ပဒမ (သ႔မဟတ) အခနးက အၿမတမးထညသြငး ေဖာျပေလရသည။


အခနး (၄)

jynfaxmifpkpepfwGif 'Drdkua&pDusifhpOfESifhtnD tm%mcJGa0jcif;

တငးရငးသားလမးေပါငးစ ပးေပါငးေနထငေသာ တငးျပညတြင လမးေရးအရ ေသာလညးေကာငး၊ ယဥေကးမႈအရ ေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရးအရ ေသာ လညးေကာငး၊ ယၾကညမႈအရ ေသာလညးေကာငး၊ သမငးေၾကာငးအရ ေသာလညး ေကာငး မတကြျပားေသာ လမးမားၿငမးခမးစြာ အတယဥတြေနထငေရးက အထး ဥးစားေပး ေဆာငရြကရန လအပသည။ လမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထငေသာ တငး ျပညတခက လမးတမးတညးသာ ေနထငေသာ တငးျပညကသ႔ “အမးသားႏငင ေတာ” တခအျဖစ ထေထာင၍ရမည မဟတေပ။ အမးသားႏငငေတာသည လမးတမး၊ ဘာသာစကားတခႏင ကးကြယယၾကညမႈ တခတညးသာ ရေသာ တငးျပညမားက ထေထာငရာတြင ကငသးေသာစနစ ျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။

လမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညတခက အမးသားႏငငေတာ အျဖစ ထေထာငသြားပါက လမးတမး (ဝါ) အပခပသ လမးမားက အျခားအအပ ခပခ လမးမား၏ လမးျဖစျခငး လကၡဏာ၊ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမား ႏင ကးကြယယၾကညမႈမားက တနညးမဟတ တနညး ထပါးေႏာကယကျခငး၊ ပတပငဟန႔တားျခငးႏင ဖကဆးဝါးမျခငးတ႔က အစဥအၿမ လပေဆာငတတသည။ ထ႔ေၾကာင လမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညတခက “အမးသားႏငင ေတာ” အျဖစ ထေထာငပါက မလြမေသြ ရငဆငရမည ႏငငေရးဝါဒဆးတရပမာ “မဟာလမးႀကးဝါဒ” ပငျဖစသည။

ျပညေထာငစျမနမာႏငငသည တငးရငးသားလမးေပါငးစ၏ “ျပညေထာင” မား က စစညးထားသည “ျပညေထာငစ” ႏငငတခ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဤျပညေထာငစ ႀကးက မဟာလမးႀကးဝါဒက လႊမးမးသြားမည အမးသားႏငငေတာအျဖစ ထေထာင


၍ ရမညမဟတေပ။ လမးေပါငးစ ၿငမးခမးစြာ၊ ခစၾကညရငးႏးစြာ အတယဥတြ ေနထငႏငေရးအတြက တခ တညးေသာနညးလမးမာ စစမနေသာ ဖကဒရယျပည ေထာငစစနစျဖင ဤ ျပညေထာငစႀကးက အသစတဖန ျပနလညထေထာငေရး သာျဖစသည။

ျပညေထာငစက စစမနေသာဖကဒရယျပညေထာငစစနစျဖင ျပနလညထ ေထာငရာတြင ေအာကပါ အေျခခအဂၤါရပမားႏင ျပညစရမည ျဖစသည။

(၁) ဖကဒရယျပညေထာငစက ကယပငျပ႒ာနးခြငအျပညအဝရ၍ တနးတေသာ

ႏငငေရးအာဏာမား အပႏငးျခငးခရသည ျပညနယမားျဖင အေျခခ၍ ဖြ႔စညး

ရမည။

(၂) ျပညေထာငစအဖြ ႔ဝင ျပညနယမားက ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရး

အာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာ တညးဟေသာ ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပ

စလးက အျပညအဝ အပႏငးေစရမညအျပင၊ ထ ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပ

စလးက တရားဥပေဒႏငအည လြတလပစြာ ကငသးႏငေရးအတြက ျပညနယ

လႊတေတာ၊ ျပညနယအစးရႏင ျပညနယတရားရးခပမားက လြတလပစြာ

ထေထာငပငခြင ရေစရမည။

(၃) ျပညနယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားက ျပညေထာငစဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

ႏင မဆန႔ကငေစဘ လြတလပစြာ ေရးသားျပ႒ာနးခြင ရေစရမည။

(၄) ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသည ျပညေထာငစအဖြ ႔ဝင ျပညနယမား၏

ကယပငအပခပခြင (Self-rule) ႏင ထအဖြ႔ဝင ျပညနယမား ပးေပါငး၍ ဖြ႔စညး

သည ျပညေထာငစက စေပါငးအပခပခြင (Shared-rule) တ႔က ေပါငးစပထား

သည စနစျဖစေသာေၾကာင ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရႏင ဖကဒရယျပည

ေထာငစ အဖြ႔ဝငျပညနယ အစးရမားအၾကားတြင ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒႏငအည အာဏာမားက ခြေဝကငသးျခငး (Division of Powers) ရေစ

ရမည။

(၅) တနးတေသာ ျပညနယမားပးေပါငး၍ ျပညေထာငစက ဖြ ႔စညးေသာအခါ

ျပညေထာငစလႊတေတာတြင အမးသားလႊတေတာ (အထကလႊတေတာ) ႏင

ျပညသ႔လႊတေတာ (ေအာကလႊတေတာ) မားက ထားရရမည။ ျပညသ႔

လႊတေတာသည ဒမကေရစစနစအရ လထ (ဝါ) လဥးေရက ကယစားျပေသာ


လႊတေတာျဖစ၍ အမးသားလႊတေတာသည ျပညေထာငစစနစအရ ျပည

ေထာငစအဖြ႔ဝင ျပညနယမားက ကယစားျပေသာ လႊတေတာ ျဖစသည။ ထ႔

ေၾကာင အမးသားလႊတေတာတြင ျပညနယမားက ဥးေရတညေသာ ျပညနယ

ကယစားလယမားက ေစလႊတခြင ရေစရမည။

(၆) ျပညနယမားက စေပါငးကငသးရန ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔ အပႏငးထား သည ႏငငျခားဆကသြယေရး၊ ျပညေထာငစကာကြယေရး၊ ေငြစကႏင ေငြဒဂၤါးထတလပေရးႏင ျပညေထာငစ လမးပနးဆကသြယေရး စေသာ အာဏာမားမအပ ကြငးကနေသာအာဏာ (Residual Powers) မားက ျပညနယမား၌ အပႏငးထားေစရမည။

(၇) ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသည ကယပငအပခပေရးစနစ (Self-rule) ႏင စေပါငးအပခပေရးစနစ (Shared-rule) တ႔က ေပါငးစပထားေသာ စနစျဖစ ေသာေၾကာင ျပညေထာငစထတြင အနညးဆး အစးရ (၂) ရပ ဖြ႔စညးထေထာင ရေပမည။ ယငးတ႔မာ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမား ျဖစၾက သည။

(၈) ဖကဒရယျပညေထာငစစနစတြင ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရ မားသာမက ေဒသႏရအစးရမားကလညး ဖ ြ ႔စညးထေထာင ရမည။ ထ ေဒသႏရအစးရမားကလညး သငေလာေသာ လပပငခြငအာဏာမား အျပည အဝ ေပးထားရမည။ အထးသျဖင ေဒသႏရအစးရႏင ျပညနယအစးရမားက သကဆငရာ ေဒသစမအပခပေရးအတြက အခြနေတာေကာကခခြင အာဏာ မားက ေပးအပထားရမည ျဖစသည။


အခနး (၅)

w&m;Oya'pdk;rdk;a&;

တရားဥပေဒစးမးေရးသည လြတလပျခငး၊ တနးတညမျခငးႏင တရားမတျခငး

ဟေသာ ေလာကပါလတရားမားေပၚတြင အေျခတညသည။ ထ႔ေၾကာင တရားဥပေဒ

စးမးေရးသည လသားတငး၏ ေမြးရာပါ အခြငအေရးအျဖစ ရရပငဆငထားေသာ

အေျခခလြတလပခြငမားက ေလးစားအသ အမတျပၿပး ကာကြယထနးသမးသည။

တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတြင ႏငငသား (လသား) တငး တနးတရညတ အခြငအေရး

ရရၾကသည ဟေသာ လသားခငး တနးတညမေရးက ေလးစားအသအမတျပၿပး

ထနးသမးကာကြယသည။ ထ႔အျပင လမး၊ ဘာသာစကား၊ ကးကြယသည သာသနာ၊

ယဥေကးမႈႏင အသားအေရာငကြျပားမႈတ႔ေၾကာင ခြျခားဆကဆျခငး မရေစဘ

လမးတငး တနးတရညတအခြငအေရး ရၾကသည ဟေသာ လမးေရးတနးတညမ

ခြငက လညး ေလးစားအသအမတျပၿပး ကာကြယေစာငေရာကသည။ လြတလပမႈက

အေျခခ၍ လသားခငး တနးတညမခြငႏင လမးေရး တနးတညမခြငတ႔က တရား

ဥပေဒျဖင အခငအမာကာကြယျပ႒ာနးႏငမသာလင လ႔အဖြ႔အစညးတြင တရားမ

တမႈ ထြနးကားၿပး လ႔ေလာကႀကးလညး ၿငမးခမးသာယာေပလမမည။

အာဏာရငစနစႏင ဒမကေရစစနစ ႏစခအၾကား မတကြျပားမႈမားႏင ျခားနား

ခကေပါငးမားစြာ ရသည။ ထ ျခားနားခကေပါငး ေျမာကမားစြာ ရသညအနက

အေရးႀကးဆးေသာ ျခားနားခကတခမာ တရားဥပေဒစးမးေရး ရ/မရ ဟေသာ အခက

ျဖစသည။ အာဏာရငစနစတြင တရားဥပေဒ ဆေသာအရာသည အာဏာရငမား၏

အာဏာတညၿမေရးအတြက အသးခသည ႏငငေရးကရယာ တခမသာ ျဖစသည။

တရားဥပေဒက ျပညသလထ၏ အကးစးပြားက ကာကြယျပ႒ာနးျခငးမရဘ

အပစးသ အာဏာရငမား၏ အကးစးပြားကသာ ကာကြယေပးေလရသည။ ထ႔

ေၾကာင အာဏာရငစနစတြင အာဏာရငမားသည တရားဥပေဒအထက (Above


the Law) တြင ရေနၾကသည။ သတ႔ အာဏာတညၿမေရးအတြက ဥပေဒက အမးမး

ျပ႒ာနးကာ ျပညသလထက ထဥပေဒမားျဖင ဖႏပခပခယေလ ရသည။ ယငးကပင

တရားဥပေဒျဖင အပခပျခငး (The Rule by Law) ဟ ေခၚဆ တတၾကေသးသည။

ဥပေဒျဖင အပခပရမျဖင တရားဥပေဒစးမးေရး မရႏငေပ။ အေၾကာငးမာ မတရား

ေသာဥပေဒသည တရားဥပေဒစးမးေရးက ဆန႔ကငေနေသာေၾကာင ျဖစသည။

တရားဥပေဒစးမးေရး ဟေသာ တရားေရးဆငရာ ႏငငေရးစကားက သကရာဇ ၁၂၁၅ ခႏစ ကာလတြင လကမတေရးထး ျပ႒ာနးခေသာ မကနာ ကာတာ (Magna

Carta) ႏငအတ ေပၚလာခေသာ ေခတသစႏငငေရး အေတြးအေခၚတချဖစပါသည။ မရငးဆလခကမာ ရငဘရင အပါအဝင အပခပသအစးရက အျပစမႏငငသားမားက တရားဥပေဒႏင ဆန႔ကင၍ (တရားဥပေဒ ေဘာငကေကာ၍) ဖမးဆးခပေႏာင အျပစေပးျခငး မျပရ။ တရားဥပေဒႏငအည ျပစမႈကးလြနသညဟ တရားရးက တရားသျဖင စရငျခငး၊ ဒဏခတျခငး ခရသမအပ၊ မညသတဥးတေယာကကမ ဖမးဆးခပေႏာင ဒဏခတျခငးမျပရ ဟ … ရငဘရင၏ အကြငးမအာဏာက ကန႔သတခပခယျခငးျဖင အစျပခပါသည။ ထ႔ေၾကာင တရားဥပေဒစးမးေရးသည ရငဘရငအပါအဝင အပခပသ အစးရ၏ ထငရာလပပငခြငအာဏာက ကန႔သတ ခပခယ ထားပါသည။ ႏငငသားတငး ျပစမႈကးလြနသညဟ တရားရးက စရငျခငး မခမတဘ၊ ဖမးဆးခပေႏာငျခငးမျပရ ဟေသာ လြတလပမတသည တရားစရငျခငး ႏင တရားဥပေဒ ေရ႕ေမာကတြင အပခပသအစးရႏင အအပခပခ ျပညသလထ တ႔သည တနးတရညတ အခြငအေရးရၾကေၾကာငးက ေဖာျပသည။ မညသမဆ တရားဥပေဒ ခးေဖာကပါက တရားဥပေဒႏငအည တရားစရငျခငး ခၾကရမည ျဖစ ေၾကာငး၊ ျပစမႈ ထငရားသညဟ တရားစရငျခငးခရပါ တရားဥပေဒႏငအည ျပစဒဏ ခၾကရမည ျဖစေၾကာငး၊ မညသတဥးတေယာကမ တရားဥပေဒအေပၚ (Above the

Law) တြင မရႏငေၾကာငးက တရားဥပေဒစးမးေရးက ထငရားေစပါသည။

ဒမကေရစစနစတြငမ ႏငငသားတငးသည တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတ

ရညတ အခြငအေရးရရၾကသည။ မညသကမ တရားဥပေဒ အထကတြင မရသကသ႔

တရားဥပေဒေဘာင၏ အျပငဘကတြငလညး မလႈပရားႏငၾကေပ။ လမးမေရြး၊

ဘာသာမေရြး၊ လငခြျခားမႈမရ၊ လတနးစား နမျမငခြျခားမႈ မရ အားလးတနးတသည။

တရားဥပေဒ၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈက တနးတရညတခစားႏငသကသ႔ ျပစမႈ

ကးလြနပါက မညသမဆ ျပ႒ာနးထားေသာ တရားဥပေဒအတငး ျပစဒဏစရငျခငး

ခၾကရမညသာ ျဖစသည။


ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင တရားဥပေဒစးမးႏငေရးအတြက ေအာကပါအဂၤါရပ

မားႏင ျပညစေသာ လ႔အဖြ႔အစညးက တညေဆာကရမည။

(၁) တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတြင ႏငငသားတငး တနးတရညတ အခြငအေရး

ရၾကသည။

(၂) ႏငငေတာ၏ အျမငဆးတာဝနက ထမးေဆာငေနရေသာ သမၼတ၊ ဝနႀကးခပ

ႏင ဝနႀကးမား အပါအဝင အစးရတရပလး ေသာလညးေကာငး၊ ႏငငေတာ

လၿခေရးအတြက တာဝနယထမးေဆာငေနေသာ တပမေတာ၏ အျမငဆး

ေသာ စစေသနာပတခပမ အနမဆး စစသားအထ ေသာလညးေကာငး၊ ႏငင

ေတာအတြငး တရားဥပေဒထနးသမးေရးႏင ၿငမးခမးေရး တာဝနမားက

ထမးေဆာငေနၾကေသာ ျပညသ႔စစမားသည ေသာလညးေကာငး မညသမ

တရားဥပေဒ၏ အထကတြင မရၾက။ တရားဥပေဒအတငး ေပးအပထားသည

တာဝနမားက ထမးေဆာငၾကၿပး ျပစမႈတစတရာ ကးလြနပါက တရားဥပေဒ

အတငး တရားစရငျခငး ခၾကရမညျဖစ၍ ျပစမႈကးလြနေၾကာငး ထငရားပါက

တရားဥပေဒျဖင အေရးယအျပစေပးခၾကရမည ျဖစသည။

(၃) လမ းေပါငးစေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညတြင ကငသးမည အျမငဆးေသာ

ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမစ၍ ျပစမႈဆငရာ ဥပေဒမား အပါအဝင

အျခားအျခားေသာ ဥပေဒမားအားလးတ႔သည တငးရငးသားလမးအားလး၏

အေရး၊ ျပညသလထတရပလး၏ အေရးႏင အကးစးပြားတ႔က ကာကြယေစာင

ေရာကရမည။ လတစ အေရး၊ အာဏာရင တခ႕အေရး၊ စစတပ (သ႔မဟတ)

ဝနထမးတခ႕၏ အေရး၊ လမးတမး အေရးႏင ဘာသာေရးတခခ၏ အေရးက

သာ ဥးစားေပး၍ မညသည ဥပေဒကမ သတမတျပ႒ာနးျခငး မျပအပေပ။

(၄) ျပညသလထတရပလးက တရားဥပေဒက ေလးစားလကနာရမည။ ထသ႔

ဥပေဒက ေလးစားလကနာေရးအတြက အေကာငးဆး နညးလမးမာ ျပညသ

လထတရပလးက မမတ႔၏ အကးစးပြားအတြက မမတ႔၏ ဆႏၵအျမငက

လြတလပစြာေဆြးေႏြးတငျပ၍ မမတ႔ ကယတငပါဝင ေရးဆြျပ႒ာနးထားေသာ

ဥပေဒက ကငသးျခငးပင ျဖစသည။ သ႔မသာ ျပညသလထတရပလးသည

ထ ဥပေဒက မမတ႔၏ ပငဆငမႈအျဖစ ေလးစားလကနာၾကမည ျဖစသည။


(၅) တရားဥပေဒစးမးေသာ လ႔အဖ ြ ႔အစညးထေထာငႏငေရးအတြက ဥပေဒ

ကၽြမးကငသမားက တကသလမားမ ေသာလညးေကာငး၊ အျခား သငတနး

မားမ ေသာလညးေကာငး ေမြးထတေပးရမညအျပင ျပညသလထတရပလး

နားလညသေဘာေပါကႏငေရးအတြက ေဆာငရြကရမည။ ရကတသငတနး

မား၊ ရငးလငးေဟာေျပာပြမား၊ စာအပစာေစာငမား ထတေဝျခငးမားအျပင

ေရဒယ၊ ရပျမငသၾကားႏင သတငးစာ၊ ဂာနယမးစက အသးျပၿပး လထပညာ

ေပး လပငနးမားက လပေဆာငရမည။

(၆) ဒမကေရစစနစတြင လြတလပေသာ တရားရးမားက ထားရရမညအျပင ဥပေဒ

ပညာကၽြမးကငေသာ တရားသႀကးမားလညး ခန႔ထားရမည။ ထ႔အျပင ျပစမႈ

တစတရာကးလြနသညဟ စြပစြခရေသာ အမႈသညမားအား တရားမတစြာ

တရားစရငႏငေရးအတြက ေရ႕ေနမား ငားရမးခြင၊ အမႈသညက ေရ႕ေနငားရမး

ႏငေသာ ေငြအငအားမရပါက အစးရတရားရးမားက အကနအကခၿပး ငားရမး

ေပးခြင စသည အခြငအေရးမားက ထားရရမည။

စဥးစားေဆြးေႏြးရန အခကမားစဥးစားေဆြးေႏြးရန အခကမား

• တရားဥပေဒစးမးေရး (The rule of law) ႏင တရားဥပေဒျဖင အပခပျခငး

(Ruled by law) ၌ အဓပၸာယကြာျခားမႈ ရပါသေလာ? ရပါက သင၏အျမငက

တငျပပါ။

• တရားဥပေဒစးမးေရးသည တရားဥပေဒျဖင ျပညသလထတရပလး၏ အခြင

အေရးက ကာကြယေစာငေရာကျခငး ဟဆပါက တရားဥပေဒျဖင အပခပ

ေရးက မညသ႔ အဓပၸာယဖြငဆမညနညး?

• တရားဥပေဒတငးတြင “တရားမတမႈ” ရပါသေလာ? မတရားေသာ ဥပေဒ

ဆသညမာ အဘယနညး? အဘယေၾကာင အာဏာရငစနစ ေအာကတြင

တရားဥပေဒျဖင အစးရက ျပညသလထက ညႇဥးပနးႏပစက ၾကသနညး?

• တရားဥပေဒျဖင အပခပျခငးသည တရားဥပေဒအရ အပခပျခငး ျဖစပါလက

ႏင အဘယေၾကာင တရားဥပေဒေဘာငအတြငး၌ အစးရက ျပညသလထ၏

ေမြးရာပါအခြငအေရးမားျဖစၾကေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ အမးမးႏင

အျခား လြတလပခြငမားက ပတပငဟန႔တားျခငးမား သာမက၊ တငးရငးသား

လမးမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငမားက ရကခး ေနတတၾကသနညး?


အခနး (၆)

Oya'jyKa&;tm%m

ႏငငေရးသည အာဏာျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရေသာ အလပျဖစ

သည။ ႏငငေရးအာဏာသည တနခးႀကး၏။ တနခးႀကးသျဖငလညး ေဖာကျပန

တတၾကသည။ ထ႔ေၾကာင တနခးႀကးၿပး ေဖာကျပနတတေသာ ႏငငေရးအာဏာက

ကငတြယသးစြရာတြင အလြသးစားမႈ အလြယတက ျဖစေပၚတတသည။ ထ႔ ေၾကာင

“Power corrupts, and absolute power corrupts absolutely” ဟ ေသာ စကားရပ

ေပၚလာချခငး ျဖစသည။ ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးအာဏာမား အလြသးစားျခငး

မရရေလေအာင ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပက ခြျခား၍ သးစြရေၾကာငး “Seperation

of Power” အေၾကာငးတြင ေဖာျပခၿပး ျဖစသည။

ႏငငေရးအာဏာ (၃) ရပစလးတြင အေရးႀကးဆးေသာ အာဏာမာ ဥပေဒျပေရး

အာဏာ ျဖစသည။ ေကာငးမြနမနကန၍ တရားမတေသာ ဥပေဒက ေရးဆြျပ႒ာနး

ႏငမသာလင ႏငငေတာက တညၿငမေအးခမးစြာ အပခပႏငမည ျဖစသည။

တရားမတေသာ ဥပေဒက လကေတြ႔ျပကငႏငမသာ လြတလပျခငး၊ တနးတညမ

ျခငးႏင တရားမတျခငးတညးဟေသာ ေလာကပါလတရားမား ထြနးကားၿပး လ႔အဖြ႔

အစညးႀကးလညး တညၿငမေအးခမးမည။ ထ႔ေၾကာင တရားဥပေဒစးမး၍ ၿငမးခမး

သာယာၿပး တးတကဖြ႔ၿဖးေသာ ႏငငေတာတခထေထာငႏငရနအတြက တရားမတ

သည “တရားဥပေဒမား” က ေရးသားျပ႒ာနးရန အထးလအပသည။

ျပညသလထတရပလးက ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငတကြ တငးျပည

၏ အသကေသြးေၾကာသမ အေရးႀကးေသာ ဥပေဒမားက မမတ႔ကယစား ေရးသား

ျပစအတညျပႏငျခငး ငာေသာလညးေကာငး၊ ကာကြယေစာငေရာကျခငး ငာေသာ

လညးေကာငး ဥပေဒျပလႊတေတာက ႏငငေတာတြင တညေဆာကထားရမည။


တျပညေထာငစနစကငသးေသာ တငးျပညမားတြင လႊတေတာတရပသာ လအပ

ေသာလညး လမးေပါငးစေရာေႏာ ေနထငေသာ ျပညေထာငစစနစက ကငသးေသာ

တငးျပညမားတြင အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာ ဟ၍ လႊတေတာ (၂)

ရပထားရၿပး၊ ျပညနယလႊတေတာကလညး ဖြ႔စညးထေထာငရေပမည။

ဥပေဒျပေရးအာဏာက ကငစြကငသးေသာ လႊတေတာမား၏ အေရးႀကးေသာ

အခနးက႑မာ -

(၁) တငးျပညတြင ကငသးမည “ဥပေဒၾကမး” မားက အေကအလည ေဆြးေႏြး

ျခငး၊ ေဝဖနသးသပခကမား ျပလပၿပး တငးျပညႏင ျပညသလထအတြက

အကးရသညဟ ျပညသ႔လႊတေတာ၏ ကယစားလယအမားစက ေထာကခ

ဆႏၵမေပးပါက လႊတေတာတြင တငသြငးေသာ ဥပေဒၾကမးမားက ဥပေဒအျဖစ

အတညျပျပ႒ာနးျခငး။

(၂) အစးရက တငသြငးေသာ ႏငငေတာ၏ ႏစစဥရသးခန႔မနးေျခ ေငြဥပေဒၾကမး

မားက အတညျပျခငး။ (အခနး ၃၊ နပါတ ၁ဝ ႏင ယဥတြေလလာရန)

(၃) ႏငငေတာ၏ ကာကြယေရးႏင လၿခေရးဆငရာ ဝနထမးမား အပါအဝင တငး

ျပညတြင တာဝနထမးေဆာငေနၾကသည ျပညသ႔ဝနထမး အားလးႏင အစးရ

ယႏရားအားလးက တရားဥပေဒႏငအည တာဝနထမးေဆာငျခငး ရ/မရ

ဥပေဒရႈေထာငမ ၾကညရႈေစာငထနးျခငး။

(၄) အပခပေရးအာဏာက ကငစြကငသးေနၾကေသာ ႏငငေတာ အစးရႏငတကြ

ဝနႀကး႒ာနအားလးအား တရားဥပေဒေဘာငအတြငး တာဝနထမးေဆာငျခငး

ရ/မရ ဥပေဒျပလႊတေတာက ႀကးၾကပရမည။ အထးသျဖင သမၼတစနစက

ကငသးေသာ တငးျပညမားတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာ

က လးလးလားလား ခြျခားထားေသာေၾကာင ပ၍ အေရးႀကးသည။

(၅) ဒမကေရစစနစတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာျဖင အပခပေရးအာဏာက ထနး

ေကာငးထားသည။


အခနး (၇)

tkyfcsKyfa&;tm%m

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအပခပေရးအာဏာက ကငသးၿပး အပခပေရး

ယႏရားတခလးက စမခန႔ခြသည “အစးရ” က ျပညသလထက တကရကေရြးခယ

တငေျမႇာကသည။

ျပညသလထက ေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ အစးရဟဆရာတြင ပါလမန

ဒမကေရစစနစတြင ကငသးေသာ အစးရတရပက ေရြးခယတငေျမႇာကပစနစႏင

သမၼတစနစက ကငသးေသာ တငးျပညမားတြင ေရြးခယပစနစတ႔ မတညၾကေပ။

ပါလမနဒမကေရစစနစတြင ဝနႀကးခပမစ၍ ဝနႀကးအဖြ႔အားလးက ျပညသလထ

က တကရကေရြးခယတငေျမႇာက ထားသည ျပညသ႔ကယစားလယ (ပါလမနအမတ)

မားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ထ႔ေၾကာင ပါလမနစနစတြင အေထြေထြေရြးေကာကပြ

(General Elections) မားကလညး ကငးပရသည။ သမၼတစနစ (အထးသျဖင

အေမရကနျပညေထာငစ) တြင သမၼတ တဥးတညးက ျပညသလထက တကရက

ေရြးခယသည။ ထ႔ေၾကာင သမၼတေရြးေကာကပြက တကရကကငးပ ရသည။

ျပညသလထက သမၼတက ေရြးခယတငေျမႇာကၿပးေနာက သမၼတက သ၏အစးရတြင

တာဝနထမးေဆာငၾကရမည ဝနႀကးအဖ ြ ႔မားက သ႔စတတငးကေရြးခယၿပး

တာဝနမားက ေပးအပရသည။ သ႔ေသာ သမၼတက ဝနႀကးအျဖစ အဆျပထားေသာ

ပဂၢ လမားက ျပညသ႔လႊတေတာႏင အမးသားလႊတေတာ ႏစရပစလးက အတညျပ

ေပးရသည။ ထ႔ေၾကာင မညသညဝနႀကး တဥးတေယာကကမ ျပညသ႔လႊတေတာ

၏ အတညျပေထာကချခငးမရဘ ခန႔အပပငခြင မရေပ။

ႏငငေတာ၏ အပခပေရးအာဏာက တကရကကငတြယ ကငသးခြငရေသာ

ႏငငေတာအစးရသည တငးျပညက စမအပခပရာ၌ တာဝနအရဆးေသာ အဖြ႔႔ ျဖစ


သည။ ထ တာဝနမားတြင -

(၁) ႏငငေတာ အပခပေရးယႏရားအားလး ေခာေမြ႔စြာလညပတႏငေရး အတြက

ဝနႀကး႒ာနအသးသးက ဖြ႔စညး၍ တာဝနေပးအပျခငး၊ တာဝနထမးေဆာငျခငး။

(၂) ႏငငေတာကာကြယေရးႏင လၿခေရးဆငရာ ဝနထမးမားျဖစၾကသည တပမ

ေတာ (ၾကညး၊ ေရ၊ ေလ) ႏင ျပညသ႔ရတပဖြ႔မား၊ အျခား စစဝနထမးမားဆငရာ

တပဖြ႔မားက ႀကးၾကပျခငး၊ တာဝနယျခငးႏင တာဝနချခငး။

(၃) ႏငငေတာ၏ ႏစစဥရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးက ျပစျခငး။

(၄) ႏငငေတာ တးတကဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ လပငနး႒ာနအသးသးက ကမကထလပ၍

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး။

(၅) ႏငငျခားတငးျပညမားႏင သတမနေရးအရ ေသာလညးေကာငး၊ စးပြားေရး၊

လၿခေရးႏင ယဥေကးမႈစသညက႑ေပါငးစမ ေသာလညးေကာငး ဆက

သြယဆကဆေရးက တာဝနယျခငးႏင တာဝနချခငး။

(၆) ႏငငေတာ၏ တရားစရငေရးက တာဝနယ/ တာဝနခမည တရားသႀကးခပမ

စ၍ တရားေရးဆငရာ ဝနထမးမားက ခန႔အပျခငး။

(၇) ဒမကေရစစနစတြင အပခပေရးအာဏာက ကငတြယသည အစးရက တရား

ေရး႒ာနက ကငတြယသည ႏငငေတာေရ႕ေနခပမစ၍ တရားလႊတေတာ

တရားသႀကးမား အပါအဝင တရားေရးဝနထမးမားက ခန႔အပၿပး၊ ျပညသ႔

လႊတေတာ၏ အတညျပခကက ခယရသည။ ဤနညးျဖင ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊

အပခပေရးအာဏာ၊ တရားစရငေရးအာဏာတ႔ အခငးခငး ထနးညႇျခငး၊ ထနး

ေကာငးျခငး (Check and balance) ျပလပႏငသည။


အခနး (၈)

w&m;pD&ifa&;tm%m

တရားဥပေဒစးမး၍ ေလာကပါလတရားမား ထြနးကားေသာ လ႔ေဘာငအဖြ ႔

အစညးတရပ ထေထာငႏငေရးအတြက လြတလပေသာ တရားစရငေရးက ကငသး

ရပါမည။ လြတလပေသာ တရားစရငေရးက ကငသးႏငေရးအတြက ႏငငေတာ၏

တရားစရငေရးအာဏာက သးျခားလြတလပခြင ေပးထားရမညျဖစၿပး ႏငငေတာ၏

အျခားအာဏာရပမား ျဖစၾကေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာတ႔

၏ ၾသဇာသကေရာက လႊမးမးျခငး မရအပေပ။ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

ႏငတကြ တရားသျဖင ျပ႒ာနးထားေသာ အျခားဥပေဒမားႏငအည လြတလပစြာ

တရားစရငဆးျဖတျခငးမားက ျပလပရမည။ ထ႔အျပင လြတလပေသာ တရားစရင

ျခငး၏ အေရးႀကးေသာ အျခားအဂၤါရပတခမာ ႏငငေရးအာဏာေၾကာင ၾသဇာႀကးမား

သမား၊ ပစၥညးဥစၥာႏင ေငြေၾကးၾသဇာ ႀကးမားသမား၊ ဘာသာေရးႏင လမႈေရးအေျခ

အေနမးစေၾကာင ၾသဇာအာဏာႀကးသမား၏ ၾသဇာစြကဖက လႊမးမးမႈတ႔မ ကငး

လြတေရး ျဖစသည။

လြတလပေသာတရားစရငျခငး၏ အႏစသာရသည တရားဥပေဒေရ႕ ေမာကတြင

ႏငငသားတငး တနးတအခြငအေရး ရသည။ မညသမ ဥပေဒအထက (Above the

Law) တြင မရႏငဟေသာ အခကျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင

လြတလပေသာ တရားစရငေရးက ထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငရန ေအာကပါအခက

မား လအပသည။

(၁) လြတလပေသာ တရားစရငေရးတြင တရားသႀကးမားသည လြတလပစြာျဖင

တရားဥပေဒႏငအည တရားစရငခြင ရရမည။ လြတလပစြာ ဟဆရာတြင

တရားသႀကးတဥးက မမဆႏၵသေဘာအတငး တဖကသတ စရငဆးျဖတခက


ခမတျခငးမား မဟတပါ။ ႏငငေတာက ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒမားႏင အည

တရားစရင ဆးျဖတျခငးမားကသာ ဆလသည။

(၂) လြတလပေသာ တရားစရငျခငး ဟဆရာ၌ တရားစရငေရး ကစၥအဝဝတြင

အပခပေရးအာဏာက ကငစြကငသးေနေသာ အစးရ၊ ဥပေဒေရးျပအာဏာ

က ကငစြကငသးေနေသာ လႊတေတာ၊ ႏငငေတာ လၿခေရးႏင ကာကြယေစာင

ေရာကေရးက တာဝနယထမးေဆာငေနၾကေသာ တပမေတာႏင ျပညသ႔ရ

တပဖြ႔၊ ႏငငေတာ၏ အဆငဆငေသာ တာဝနမားက ထမးေဆာငေနၾကေသာ

ဝနထမးမားႏင အရာရႀကးမား၏ ၾသဇာစြကဖကလႊမးမးမႈမ ကငးရငးေစရ

မညဟ ဆလျခငး ျဖစသည။

(၃) လြတလပေသာ တရားစရငေရးက ႏငငသားတငး တရားဥပေဒေရ႕ ေမာကတြင

တနးတရညတအခြငအေရး အာမခခကေပးေၾကာငး၊ မညသည တရားစရငေရး

ကမ ႏငငေရးၾသဇာလႊမးမးမႈ၊ ဘာသာေရး ၾသဇာလႊမးမးမႈႏင အျခားေသာ

ၾသဇာလႊမးမးမႈ တစတရာမရေၾကာငး ျပသရမည။

(၄) ႏငငေတာ၏ တရားစရငေရးအာဏာက ကငစြေနၾကေသာ ျပညေထာငစ

တရားလႊတေတာခပမစ၍ အဆငဆငေသာ တရားရးမား၊ ျပညေထာငစ

ေရ႕ေနခပမစ၍ အဆငဆငေသာ ဥပေဒဝနထမးမား၊ ႏငငေရးအရ ခန႔အပ

ထားသည တရားေရးဝနႀကးႏင တရားသႀကးမားသည ႏငငေတာဥပေဒျပ

အဖြ႔က တရားဥပေဒမား ေရးဆြျပ႒ာနးေသာအခါ ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒႏင ကကညျခငး ရ/မရ က အဆးအျဖတေပးရမညအျပင အပခပေရး

အာဏာပငမား၏ လပေဆာငခကမားက တရားဥပေဒႏင ကကညျခငး ရ/

မရ၊ မရပါက လအပလင လအပသလ စစမးစစေဆးမႈမား ျပလပ၍ ဥပေဒ

ဆငရာ အဆးအျဖတမားက ေပးရမည။


အခနး (၉)

'Drdkua&pDpepfESifh a&G;aumufyJG

ဒမကေရစစနစသည ႏငငေရးဝါဒတခ မဟတပါ။ ႏငငေရးအာဏာမားက

ကငတြယကငသးရာတြင အသးျပေသာ ကငစဥတခသာျဖစသည။ ႏငငေတာ

အာဏာမားက ျပညသလထက အမားဆႏၵႏငအည ကငတြယကငသးႏငေရး

အတြက ခြငျပထားေသာ စနစတခလညး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညသလထက

မမဆႏၵအမနက လြတလပစြာ ေဖာထတႏငေသာ ေရြးေကာကပြမားက ပမနကငးပ

ေပးရမည။ ယငးသည ဒမကေရစ၏ ေလးနကထးျခားေသာ အဂၤါရပ ျဖစသည။

ထသ႔ လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားက အခါအားေလာစြာ

ကငးပ ေပးရျခငး၏ အေၾကာငးအရငးမားမာ -

(၁) ျပညသလထသည မမတ႔လလားေသာ ႏငငေရးစနစက လြတလပစြာ ေရြးခယ

ပငခြငရေရးႏင မမတ႔၏ ႏငငေရးကၾကမၼာက မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ

ဖနတးျပ႒ာနးခြင ရရေရး၊

(၂) တငးျပည၏ လအပခကမားႏင ျပညသတရပလး၏ ေန႔စဥႏငအမ ရငဆင

ေနရေသာ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပနာမားက အေကာငးဆးေျဖရငး

ေပးႏငသည ေခါငးေဆာငမားႏင ကယစား လယမားက ေရြးခယတငေျမႇာကခြင

ရရေရး၊

(၃) အစးရတရပမ တရပသ႔ ႏငငေတာအာဏာမားက ၿငမးခမးစြာျဖင တရားဥပေဒ

ႏငအည လထဆႏၵခယ၍ လႊေျပာငးေပးႏငေရး စသည အခကမား ပါဝင

သည။


သ႔ရာတြင ေရြးေကာကပြသည ဒမကေရစစနစက အခငအမာတညေဆာက

ကာကြယႏငေရးအတြက တခတညးေသာနညးလမး မဟတေပ။ အာဏာရငမား

ကလညး မမတ႔ပငဆငထားေသာ အာဏာမား၊ စညးစမမား၊ လကနကအငအားမား

က အားကးအသးျပၿပး ေရြးေကာကပြမားက အႏငရေအာင လပႏငသည။ ဤသ႔ျဖင

ေရြးေကာကပြက အသးခ၍ အာဏာရငစနစက တညေဆာက ႏငၾကသည။ ကမာၻ႔

သမငးတြင အဆးဝါးဆး အာဏာရငႀကးျဖစသည ဟစတလာသည ေရြးေကာကပြ

ျဖင အာဏာရရခသည ဟေသာ အခကက မေမသငေပ။

ဒမကေရစကငစဥတရားႏငအည ကငးပအပသည ေရြးေကာကပြမားသည

သန႔ရငး၍ တရားမတမႈ ရရမည။ သန႔ရငး၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမား

ကငးပႏငေရးအတြက ေအာကပါအဂၤါရပမား လအပသည။

(၁) တရားဥပေဒက အသကအရြယျပညၿပးသဟ သတမတထားေသာ မညသည

ႏငငသားတငး လြတလပစြာမေပးပငခြင ရရမည။

(၂) အသကအရြယျပညၿပးသဟ တရားဥပေဒက သတမတထားသည ႏငငသား

တဥးတေယာကကမ ကယအဂၤါ ခ႕ယြငးမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ အဂၤါ

မစလငမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ လငခြျခားမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊

လမးကြျပား ျခားနားမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရးႏင ယၾကည

ကးကြယမႈ ကြျပားျခားနားမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး မေပးပငခြငက တား

ျမစျခငး မရေစရ။

(၃) ႏငငသားတငး မေပးပငခြငႏင အေရြးခပငခြင “အခြငအေရး” အျပညအဝ

ရရေစရမည။

(၄) ျပညသ႔ကယစားလယအျဖစ အေရြးခယခရန ဆႏၵရသညဟ မမကယတငက

ေသာလညးေကာငး၊ သကဆငရာပါတမားက ေသာလညးေကာငး၊ ေၾကညာ

ျခငး ခရေသာ ကယစားလယေလာငးမားႏင ႏငငေရးပါတမား အေနျဖင

မမတ႔၏ ပါတေပၚလစႏင မဝါဒမားက မဆႏၵရင ျပညသလထထသ႔ လြတလပ

စြာ တငျပစညးရးႏငျခငးငာ လြတလပစြာ ေျပာဆ၊ ေရးသား၊ မဆြယ စညးရး

ပငခြင ရရမညအျပင အျခားၿပငဘက ႏငငေရးပါတမား၏ ေပၚလစ၊ မဝါဒႏင

လပေဆာငခကမား၏ အားနညးခကမား၊ ခ႕ယြငးခကမားက လြတလပစြာ

ေဖာထတေဝဖနခြင ရရရမည။


(၅) ေရြးေကာကပြတြင အေရြးခယခရန စာရငးတငသြငးထားေသာ ကယစားလယ

ေလာငးမားႏင ႏငငေရးပါတအားလးသည တနးတေသာ လြတလပခြင၊

ေရးသား ေျပာဆခြင၊ စညးရးမဆြယခြငမား ရရရမည။

(၆) မလမ၊ မခး၊ မဝယမႈမားႏင အျခားေသာ မတရားလပေဆာငမႈမးစမ ကငးရငး

ႏငေရးအတြက ေရြးေကာကပြ ေကာမရငက ေရြးေကာကပြ ဥပေဒႏင နညး

ဥပေဒမား ျပ႒ာနးျခငး၊ လထအား နားလညေအာင ရငးလငးျခငး၊ တငျပျခငး

မား ျပလပရမည။ ေရြးေကာကပြတြင မေပးပငခြငရေသာ ျပညသတရပလး

လြတလပစြာ ဆႏၵမေပး ႏငေရးအတြက စမေဆာငရြက ေပးရမည။ အသက

အရြယႀကးရငျခငးေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ မလႊမေရာငသာေသာ လမႈေရး

ကစၥႏင အျခားေသာ ကစၥမားေၾကာင ေသာလညးေကာငး ေရြးေကာကပြ

ေန႔ရကတြင မရသ႔ ဆႏၵမ မေပးႏငသမား မေပးပငခြင ရေစေရးအတြက အျခား

နညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကေပးရမည။

(၇) ေရြးေကာကပြတြင တရားမတ၍ လြတလပသန႔ရငးစြာ ျပညသမား မေပးႏငခြင

ရ/မရ အား ႀကးၾကပေစာငၾကည ပငခြငက ခြငျပထားရမည။

(၈) ဆႏၵမမား ေရတြကေသာအခါ အမားအယြငး မရေစေရး၊ လမလညမႈမား

မရေစေရး၊ မလမ၊ မခး၊ မဝယမႈမား မရေစေရးအတြက တရားဥပေဒျဖင

တငးကပစြာ ေဆာငရြကေပးရမည။

(၉) ဆႏၵမမားက အမားျပညသေရ႕ေမာကတြင မနကနစြာ ေရတြက ရမည။

(၁ဝ) ေရြးေကာကပြတြင ဆႏၵမမားေရတြကရာ၌ လညးေကာငး၊ မေပးပေပးနညး

မားယြငးသညဟ ယဆမႈ၊ မေကနပမႈ၊ အျငငးပြားမႈမား ေပၚေပါကလာပါက

လညးေကာငး တရားနညးလမးကစြာ ေျဖရငးႏငေရးအတြက တရားဥပေဒျဖင

ေဆာငရြကေပး ရမည။

လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမား ကငးပႏငေရးအတြက အထး

လအပေသာ အခကမာ မေပးပ၊ မေပးနညးစနစက ျပညသလထ ေကာငးမြနစြာ

နားလညသေဘာေပါကႏငေရးအတြက ပညာေပးလပငနးမားက ႀကတင၍ စနစ

တက ေဆာငရြကျခငး ျဖစသည။


ဒမကေရစစနစသည အမားဆႏၵျဖင အရာရာက ဆးျဖတေသာစနစ ျဖစသျဖင

အလြနေကာငးသည။ အမားျပညသဆႏၵက လြတလပစြာ ေဖာထတ၍ ေရြးေကာက

ပြတြင မမတ႔ ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာကခြင ရေသာေၾကာင ပ၍

ေကာငးသည။ သ႔ေသာ ထ ေကာငးကြကမားက ကယကးရာ ႏငငေရးသမားမားႏင

အာဏာမကပဂၢလမားက အလြသးစား ျပလပတတသည။ ေရြးေကာကပြသည ဒမက

ေရစ ရငသနျဖစထြနးေရးအတြက အလြနအေရးႀကးသည။ ထနညးတ ေရြးေကာကပြ

က အလြသးစားလပျခငးျဖင ဒမကေရစစနစက ဖကဆးႏငသည။ ထ႔ေၾကာင

ေရြးေကာကပြစနစက စနစတကေရြးခယ သတမတသငသည။ ေရြးေကာကပြမား

ကငးပရာတြင မေပးပ၊ မေပးနညးမားကလညး မမတ႔ တငးျပည၏ အေျခအေန၊

ျပညသလထ၏ ႏစသကမႈႏင နားလညသေဘာ ေပါကပ၊ လေနမႈစနစႏင ပညာေရး

အေျခအေန စသညတ႔က ဘကေပါငးစမ ထညတြကၿပး အေကာငးဆးေရြးခယ

သတမတသငသည။ ေရြးေကာကပြေၾကာင ဒမကေရစစနစရငသနသကသ႔ ေရြး

ေကာကပြေၾကာင ဒမကေရစစနစ ကဆးသြားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ေရြးေကာကပြ

သည ဒမကေရစစနစ ရငသနႀကးထြားေရးအတြက အေကာငးဘကကေရာ အဆး

ဘကကပါ လႊမးမးႏငသျဖင အေရးႀကးသည။


အခနး (၁ဝ)

'Drdkua&pDpepfESifh EdkifiHa&;ygwD

ဒမကေရစစနစသည လသားတငး ေမြးရာပါ အခြငအေရးမားအျဖစ ခစားသင

ခစားထကေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက ျပညသလထက

စေပါငးကာကြယ ေစာငေရာက၍ ရငသနဖြ႔ၿဖးေအာင စေပါငးလပေဆာငေသာ စနစ

ျဖစသည။ ထအခြငအေရးမားက ျပညသလထကယစား ႏငငေတာအာဏာက

လကခကငသးေသာ အစးရမားက ျပညသလထအတြက ကာကြယေစာငေရာကရန

လအပသည။ ထ႔ ေၾကာင ျပညသလထကမမတ႔ ခစားသင ခစားထကေသာ ေမြးရာပါ

အေျခခအခြငအေရးမားက မမတ႔ကယစား ကာကြယေစာငေရာကမည အစးရက

မမတ႔ကယတင ေရြးခယတငေျမႇာကရမည ျဖစသည။ ထသ႔ မမတ႔၏ အခြငအေရး

မားက ကာကြယေစာငေရာကၿပး မမတ႔၏ လလားခကမားက ျဖညဆညးေပးမည

အစးရက ေရြးခယတငေျမႇာကႏငေရးအတြက အေကာငးဆးေသာ ေရြးခယေရး

နညးလမးတရပမာ တငးျပညႏင ျပညသလထက အလပအေကၽြးျပရန ဆႏၵခငး

တည၍ ရညရြယခကႏင မဝါဒခငးကကညေသာ လပဂၢလမားစစညး၍ ႏငငေရး

ပါတမားက ထေထာငျခငးပင ျဖစသည။ ထ႔သ႔ ႏငငေရးပါတမားက ထေထာငရာ၌

ကငသးေသာ နညးလမးမားအနက -

(၁) မမတ႔လမး၏ အကးစးပြားက စေပါငးေဆာငရြကႏငေရးအတြက အမးသား

ေရး စတဓာတအေပၚ အေျခခ၍ ဖြ႔စညးသည ႏငငေရးပါတမား၊

(၂) ႏငငေရးဝါဒခငး တညၿပး ထႏငငေရးဝါဒ ေအာငျမငေအာင အေကာငအထည

ေဖာႏငေရးအတြက ဖြ႔စညးထားေသာ ဝါဒေရးရာက အေျခခသည ႏငငေရး

ပါတမား (ဥပမာ - ဆရယလစဝါဒအေပၚ အေျခခ၍ ဖြ႔စညးထားေသာ ဆရယ

လစပါတ၊ ကြနျမနစဝါဒအေပၚ အေျခခ၍ ဖြ႔စညးထားေသာ ကြနျမနစပါတ

- စသညပါတမား)


(၃) ႏငငေရးဝါဒ သာမက၊ အေၾကာငးအျခငးအရာတခခအေပၚတြင အေျခခ၍ စ

ေပါငးလပေဆာငရနဖ ြ ႔စညးထားေသာ ႏငငေရးပါတမား “Issue-based

Political Parties” (ဥပမာ - သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဆငရာ မဝါဒ

အေပၚအေျခခ၍ ဖြ႔စညးထားသည ပါတမား)

(၄) ထငေပၚေကာၾကား၍ ေနာကလကေပါငးမားစြာ စေဆာငးႏငေသာ ေခါငး

ေဆာငတဥးတေယာကအေပၚ အေျခခၿပး ဖြ ႔စညးထားေသာ ပါတမား …

စသညတ႔ပင ျဖစသည။

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးပါတမား၏ အခနးက႑မာ -ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးပါတမား၏ အခနးက႑မာ -

(၁) ႏငငေရးပါတတခခက ျပညသလထတရပလးအတြက ေကာငးျမတသညဟ

ခယထားေသာ ဝါဒ၊ လမးစဥႏင လပငနးစဥမားက ျပညသလထထ တငျပရငး

လငးၿပး ျပညသလထ၏ ေထာကခအားေပးမႈ ရရႏငေအာင မဆြယစညးရးမႈ

မား စေပါငးေဆာငရြကေရး၊

(၂) ႏငငေရးပါတတခခ၏ ႏငငေရးဝါဒ၊ လမးစဥႏင လပငနးစဥမားက ျပညသ

လထအမားစက ေထာကခဆႏၵမေပးၿပး ေရြးေကာကပြတြင အႏငရရပါက

အစးရတရပကဖြ႔စညးၿပး ထ ဝါဒ၊ လမးစဥႏင လပငနးစဥမားက လကေတြ႔

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေရး၊

(၃) ႏငငေရးပါတတခခက ေရြးေကာကပြတြင အႏငရရလာေသာအခါ မမတ႔ပါတ

၏ ဝါဒ၊ လမးစဥႏင လပငနးစဥမား အျမနဆးအေကာင အထညေဖာႏငေရး

အတြက ဥပေဒၾကမးမားက ျပစၿပး လႊတေတာသ႔ တငသြငးကာ ဥပေဒတရပ

ျဖစသြားေအာင ႀကးပမးေဆာငရြကေရး၊

(၄) ႏငငေရးပါတတခခသည ေရြးေကာကပြတြင ျပညသလထအမားစ၏ ေထာကခ

အားေပးမႈ မရႏငေသာလညး ထပါတမားသည အတကအခ ႏငငေရးပါတ

မားအျဖစ ဆကလကရပတည ႏငသည။ ထ႔ ေၾကာင ထ ပါတ၏ ကယစားလယ

မားထမ အေရြးခေသာ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယမားက ထပါတ၏

ဝါဒ၊ လမးစဥႏင အျမငမားကတငျပၿပး ထ ပါတက အမားေကာငးကးအတြက

တတႏငသေရြ႕ ဆကလကေဆာငရြကေရး၊


(၅) အႏငရပါတမားက လႊတေတာတြင အတညျပျပ႒ာနးရန တငသြငးလာေသာ

ဥပေဒၾကမးမားသည တငးျပညအတြက ေကာငးကးထက ဆးကးသာ ျဖစေစ

ႏငသညဟ ယဆပါက အတကအခပါတမားက ကန႔ကြကဆႏၵ မေပးၿပး ဥပေဒ

ၾကမးမားက ဥပေဒ မျဖစႏငေရးအတြက ဟန႔တားေဆာငရြက ႏငသည။

(၆) ဒမကေရစစနစတြင အႏငရႏငငေရးပါတက အာဏာရငဆနဆန ျပမေဆာင

ရြကျခငး မျပလပႏငေရးအတြက အတကအခပါတမားက ေဝဖန၊ ျပစတင၊

ဆန႔ကင၊ ေထာကျပ၊ ဟန႔တားျခငးမား ျပလပႏင သည။ ထ႔ေၾကာင အတက

အခပါတမား၏ အခနးက႑သည ဒမကေရစစနစတြင အလြနအေရးႀကးသည။

(၇) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးပါတမားသည ပါတတခႏငတခ ရငသနရပတည

ႏငေရးက ဖကလဖကဆးလပရန ႀကးပမးျခငးမး မျပလပ အပေပ။ ပါတတခ

ႏငတခ ယဥၿပငျခငးသည ျပညသလထတရပလး၏ အကးစးပြားက သ႔ထက

ကယကသာေအာင ပမေဆာင ရြကႏငရန ႀကးပမးေသာ ယဥၿပငျခငးသာလင

ျဖစသငသည။

(၈) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေရးပါတမား၏ ႀကးမားေသာ တာဝနတရပမာ အစးရ

ႏင ျပညသလထအၾကား ေပါငးကးတတားသဖြယ ရပတညၿပး အစးရတရပ၏

လပေဆာငခကမားက မနကနရးသားစြာ ျပညသလထထ တငျပျခငးႏင

ျပညသလထ၏ လလားခကႏင အကးစးပြားမားက အစးရက လငျမနထ

ေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက ထပါတမားမ ႏငငေရးသမားမားက

အစြမးကနေဆာငရြကေပးျခငး စသည တာဝနမားျဖစသည။

ႏငငေရးသည “အာဏာျပနာ” ျဖစရာ ႏငငေရးပါတမား ဖြ႔စညးျခငး၏ အဓက

ရညရြယခကသည အာဏာရရေရးအတြက ရညရြယခက၊ လပငနးစဥႏင မဝါဒ

တညၾကေသာ ႏငငသားမား အခငးခငးပးေပါငး ေဆာငရြကၾကျခငး သာလငျဖစ

သည။ သ႔ရာတြင ဒမကေရစစနစ၏ ေကာငးျမတေသာ အစဥအလာတခမာ ထ

အာဏာက ျပညသလထ ဆႏၵအတငး ကငသးႏငေရးအတြက ေရြးေကာကပြမားက

ကငးပၿပး ႏငငေရးပါတမားစြာက လြတလပစြာပါဝင ယဥၿပငေရြးခယခြငေပးထား

ျခငးပင ျဖစသည။ ထ႔အျပင ေရြးေကာကပြမားတြင ရႈးနမသြားေသာ ႏငငေရးပါတမား

ကလညး အတကအခပါတမားအျဖစ ဆကလက ရပတညရငသနခြင ေပးထားေသာ

ေၾကာင အႏငရပါတမားအေနျဖင အာဏာအလြ သးစားျခငး မရရေလေအာင ဟန႔

တား ကာကြယေပးႏငသည။


အခနး (၁၁)

'Drdkua&pDpepfwGif zJG@pnf;tyfaom tpdk;&/ !$ef@aygif;tpdk;&ESifh twdkuftcHygwDrsm;

ႏငငေရးသည အာဏာျပနာ ျဖစသည။ ထႏငငေရးအာဏာက ကငတြယ

ကငသးရာတြင အထေရာကဆးႏင အထကျမကဆးေသာ ယႏရားသည အစးရ

ျဖစသည။ ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအပခပေရး အာဏာက ထပဆးမ

ကငတြယေမာငးႏငေသာ ယႏရားျဖစသည အစးရက ျပညသလထက ေရြးခယ

တငေျမႇာကၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစသည လထဆႏၵက ေရြးေကာက

ပြမားတြင လြတလပစြာခယ၍ တရားဥပေဒႏငအည အပခပသ အစးရက ေရြးခယ

တငေျမႇာကေသာစနစ ျဖစသည။

ဒမကေရစစနစသည အာဏာက အၾကမးဖကေသာ နညးလမးျဖင လယသမး

ပကျခငး မရရေလေအာင လထဆႏၵျဖင ထနးခပေသာစနစ လညးျဖစသည။

ႏငငေရးအာဏာမားက အၾကမးဖက၍ အခငးခငးလယ သမးပကျခငး မရရေလ

ေအာင ထနးသမးကာကြယရာတြင အေကာငးဆးေသာ အျခားနညးလမးတရပမာ

အစးရတရပ၏ အပခပေရးသကတမးက ဥပေဒျဖင ကန႔သတၿပး၊ ထကန႔သတ

ထားေသာ သကတမးကနဆးေသာအခါ လထဆႏၵက အသစတဖန ခယေတာငး

ဆႏငရန ေရြးေကာကပြမားက ပမနကငးပျခငး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစ

ကငစဥတရား၏ ေကာငးျမတေသာ အစဥအလာတရပမာ အာဏာက အၾကမးဖက

လယသမးပကျခငး မရဘ၊ လထဆႏၵႏငအည ေရြးေကာကပြမား ကငးပ၍၊ ေရြး

ေကာကပြတြင အႏငရရေသာ ႏငငေရးပါတ (ဝါ) ႏငငေရးပါတမားထသ႔ ၿငမးခမးစြာ

အာဏာက လႊေျပာငးျခငးပင ျဖစသည။


ဒမကေရစစနစတြင အစးရတရပက ေရြးခယတငေျမႇာကရာ၌ ကငသးေသာ

နညးလမးမားစြာ ရသည။ ယခေခတတြင အသးအမားဆးေသာ နညးလမးမာ သမၼတ

စနစ၊ ပါလမနစနစ၊ သမၼတႏင ပါလမနစနစက ေရာစပသည (Semi-Presidential

System) မားပငျဖစသည။ ထစနစမားက အၾကမးဖငး ေလလာတငျပသြား ပါမည။

သမၼတစနစက ေလလာရာတြင အေကာငးဆးဥပမာတခမာ အေမရကနျပည

ေထာငစပင ျဖစသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပ

ေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာမားက ေရာစပျခငးမရဘ ကငးကငးရငးရငး

ခြျခားထားသည။ ဥပေဒျပအာဏာက ကယတြယကငသးမည အထကလႊတေတာ

ႏင ေအာကလႊတေတာမားက သးျခားေရြးေကာကပြမားျဖင ေရြးေကာကတငေျမႇာက

သည။ အပခပေရးအာဏာက ကငတြယကငသးမည သမၼတကလညး သးျခား

ေရြးေကာကပြတရပျဖင ေရြးခယတငေျမႇာကသည။ တရားစရငေရးအာဏာက ကင

တြယကငသးမည တရားသႀကးခပမားက ႏငငေတာသမၼတက လာထားေရြးခယၿပး

လႊတေတာ (၂) ရပ၏ အတညျပခကျဖင ခန႔အပ ရသည။ သမၼတစနစတြင အပခပ

ေရးအာဏာက ထပဆးမ ကငတြယကငသးမည သမၼတက ျပညသလထက တက

ရကေရြးခယ တငေျမႇာကသည။ ထသ႔ ေရြးခယတငေျမႇာကျခငး ခရေသာ သမၼတက

သ႔အစးရတြင တာဝနထမးေဆာငမည ဝနႀကးအဖြ႔က ေရြးခယၿပး လႊတေတာ၏

အတညျပခကျဖင ခန႔အပတာဝနေပးသည။

ပါလမနစနစတြငမ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာမားက ကငတြယ

ကငသးမည လႊတေတာကယစားလယမားက ၿပငတေရြးခယ တငေျမႇာကရသည။

ေရြးေကာကပြတြင လႊတေတာကယစားလယ အမားဆးေနရာက အႏငရရသည

ႏငငေရးပါတမားက အပခပေရးက ကငတြယကငသးမည အစးရက ဖြ ႔စညး

တာဝနယရသည။ ထ႔ေၾကာင ပါလမနစနစတြင အႏငရပါတမားမ လႊတေတာ

ကယစားလယမားသည ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာမားက ၿပငတ

ကငတြယကငသး ပငခြငရသည။

ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင အပခပေရးအာဏာမားက ခြျခားကငသးေသာ သမၼတ

စနစတြင ျဖစေစ၊ ပးတြ၍ ကငသးေသာ ပါလမနစနစတြင ျဖစေစ၊ ထ အာဏာ (၂)

ရပစလးက ကငတြယကငသးခြင ရရႏငေရးအတြက ႏငငေရးပါတမားစြာက တည

ေထာငဖြ႔စညးၿပး ေရြးေကာကပြမားတြင ပါဝငယဥၿပင ေလရၾကသည။ ထ႔ေၾကာင


ဒမကေရစစနစသည ပါတစစနစႏင ကငးကြာ၍ မရေပ။ အနညးဆး ပါတ (၂) ပါတ

ရရမည။ ပါလမနစနစတြင ပါတစစနစက ကငသးသညက မား၍၊ သမၼတစနစတြငမ

(၂) ပါတစနစျဖင ဒမကေရစက ရငသနေအာင ဖနတးႏငသည။

ပါလမနစနစတြင ပါတစစနစက ကငသးေသာေၾကာင ေရြးေကာကပြမားတြင

ႏငငေရးပါတမားစြာ ဝငေရာကယဥၿပင ရသည။ ထ ေရြးေကာကပြတြင လႊတေတာ

ကယစားလယအမားဆးေနရာက ရရအႏငယလကသည ႏငငေရးပါတမားက

အစးရက ဖြ႔စညး၍ အပခပေရးအာဏာမားက ကငတြယကငသးရသည။ သ႔ရာတြင

ပါလမနစနစ၌ ျဖစေလျဖစထရေသာ အခကတခမာ ေရြးေကာကပြတြင ႏငငေရး

ပါတတခတညးက အျပတအသတ အႏငမရဘ အစးရဖြ႔ႏငေလာကသည လႊတေတာ

ကယစားလယ အငအားမရရျခငးပင ျဖစသည။ ထအခါမးတြင ပါတတခတညးျဖင

အစးရဖြ႔စညးႏငျခငး မရေတာဘ မမတ႔ႏင ေပၚလစခငးတညသည အျခားပါတမား

ႏင ပးေပါငး၍ အစးရက ဖြ႔စညးၾကသည။ ထသ႔ ပါတတခတညးျဖင မဟတဘ

နးစပရာပါတမားပးေပါငး၍ ဖြ႔စညးေသာအစးရက “ၫြန႔ေပါငးအစးရ” ဟေခၚသည။

ေရြးေကာကပြတြင လႊတေတာကယစားလယေနရာ တခ႕တြငသာ အႏငရရၿပး

အစးရလညး မဖြ႔ႏင၊ ၫြန႔ေပါငးအစးရတြငလညး ပါဝငျခငး မရေသာ ႏငငေရးပါတ

မားသည လႊတေတာထတြင “အတကအခပါတ” မားအျဖစ ဆကလကရပတည

ရသည။ ဒမကေရစစနစတြင ၫြန႔ေပါငးအစးရမား ဖြ႔စညးျခငးႏင အတကအခပါတ

မား ရေနျခငးသည တငးျပညႏင ျပညသလထအတြက အကးမားစြာ ျဖစထြနးေစ

သည။ ၫြန႔ေပါငးအစးရႏင အတကအခပါတမား ရျခငးအားျဖင -

(၁) အႏငရႏငငေရးပါတက သတ႔၏ ေပၚလစႏင လမးစဥမားက တဖကသတ

ခမတ အေကာငအထညေဖာႏငျခငး မရဘ၊ ၫြန႔ေပါငးအစးရတြင ပါဝငေသာ

အျခား ႏငငေရးပါတမား၏ ေပၚလစႏင လမးစဥမားကပါ ထညသြငးအေကာင

အထညေဖာ ရေသာေၾကာင အစးရအတြငး ေပၚလစညႇႏႈငးျခငးႏင အေပးအယ

လပျခငး ျဖစေပၚႏငသည။

(၂) ထသ႔ ေပၚလစညႇႏႈငးျခငးႏင အေပးအယလပျခငးမား ျဖစေပၚေသာေၾကာင

အစြနးေရာကဝါဒႏင တယသနအစးရမားက ေရာငရားႏငသည။


(၃) အတကအခႏငငေရးပါတမား ရျခငးအားျဖင အစးရတရပ၏ လပေဆာငခက

မား၊ ေပၚလစမားက လႊတေတာအတြငး ပြငလငးစြာ ေဝဖနသးသပျခငးမား၊

ေဆြးေႏြးျငငးချခငးႏင ဟန႔တားျခငးမား ျပလပႏငသည။

(၄) ထသ႔ လႊတေတာအတြငး ေဝဖနျခငး၊ ကန႔ကြကျခငးမားက အတကအခ ႏငင

ေရးပါတမားက ျပလပေသာေၾကာင အႏငရႏငငေရးပါတ၏ ေပၚလစႏင

လပငနးစဥမား ျပညသလထအတြက အကးမရဟ ယဆပါက ဆန႔ကင၊

ကန႔ကြက၊ ပယဖက သြားႏငသည။

(၅) လႊတေတာအတြငး အစးရႏင အတကအခပါတမား ပြငလငးစြာ၊ လြတလပစြာ

ေဝဖနေဆြးေႏြးျငငးချခငးေၾကာင မညသမနသည၊ မညသ မားသည၊ မညသည

ေပၚလစက တငးျပညႏင ျပညသလထ အတြက ပ၍အကးရႏငသည ဟေသာ

အခကမားက ျပညသလထတရပလး နားလညသေဘာေပါကႏငသည။

(၆) အစးရေပၚလစမား၊ လပေဆာငခကမားႏင စမကနးမားက လကေတြ႔အေကာင

အထညမေဖာခင လႊတေတာအတြငး အတကအခပါတမားက ေမးခြနးထတ

ျခငး၊ ေဆြးေႏြးေဝဖနျခငးမား ျပလပရၾကေသာေၾကာင အစးရတရပအေနျဖင

ထလပေဆာငခကမားအေပၚ ပြငလငးမႈ၊ တာဝနခမႈႏင တာဝနယမႈမား ပရ

လာၿပး ပမမားျပားထြနးကား လာႏငသည။


အခနး (၁၂)

tpdk;&. wm0ef,lr_/ wm0efcHr_ESifh yGifhvif;r_

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာတာဝနက ထမးေဆာငေနေသာ ျပညသ႔ဝနထမး အားလး၏ လပေဆာငခကအားလးသည တရားဥပေဒႏငအည ျဖစေၾကာငး တာဝနခမႈ ရရမည။ ျပညသ႔ဝနထမးဟဆရာတြင ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရျခငး ျဖင ႏငငတာဝနက ထမးေဆာငေနၾကေသာ ႏငငေရးသမားမားႏင ကၽြမးကငမႈ ပညာႏင အရညအခငးေၾကာင ႏငငတာဝနက ထမးေဆာငေနၾကေသာ အစးရ ဝနထမးမားအားလး ပါဝငေနၾကသည။

ႏငငေတာယႏရားအသးသးတြင တာဝနထမးေဆာငေနၾကေသာ ဝနထမးအားလး သည မမတ႔တာဝနထမးေဆာငခကမားက ျပညသလထႏင ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တာဝနယရရမညအျပင မမလပေဆာငခက အားလးကလညး ဖးကြယျခငး မရဘ ရးသားပြငလငးစြာ ျပညသလထထသ႔ အခါအားေလာစြာ ရငးလငးတငျပၾကရမည ျဖစသည။ အစးရတရပ၏ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈႏင ပြငလငးမႈ (Responsibility,

Accountability and Transparency) တ႔က ႏငငေတာ၏ယႏရားအသးသးအား အသးခ၍ ျပလပေဆာငရြက ရမည။ ထသ႔ ေဆာငရြကရာတြင ဥပေဒ႐ႈေထာင၊ အပခပေရးရႈေထာငႏင တရားစရငေရးရႈေထာင အသးသးမ ေအာကပါ အတငး ေဆာငရြကႏငသည။

(၁) အစးရတရပ၏ လပေဆာငခကအားလးသည ပြငလငးမႈရၿပး ႏငငေတာႏင

ျပညသလထတရပလးက တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈရရမည ျဖစေၾကာငးက ႏငင

ေတာဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ေသာလညးေကာငး၊ ျပညသ႔လႊတေတာ

အဆငဆငမ အခါအားေလာစြာ ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒမားျဖင ေသာလညး

ေကာငး၊ အဆငဆငေသာ အစးရမား၏ ဥပေဒကသ႔ အာဏာပါေသာ အမန႔ျပန

တမးစာျဖင ေသာလညးေကာငး ဥပေဒ အသးသးေရးဆြျပ႒ာနးရမည။


(၂) ႏငငေတာတြင ထေထာငထားသည အဆငဆငေသာ တရားရးမားက အစးရ

တရပရပ၏ လပေဆာငခကမား ပြငလငးမႈ၊ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈ ရႏင

ေရးအတြက လြတလပေသာ တရားစရငမႈႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက ဥးထပ

ထားရမည။ ဆလသညမာ အပခပေရးအာဏာမားက လကဝယကငထား

ကငသးေနၾကေသာ အစးရတရပသည ဥပေဒအထက (Above the law) တြင

မရေၾကာငး တရားဥပေဒေဘာင အတြငးတြငသာလင ႏငငေတာ၏ တာဝန

မားက ထမးေဆာငရမညျဖစေၾကာငးျဖင တရားရးမားက ထနးညႇေစာငထနး

ရမည။

(၃) ႏငငေတာ၏ တရားေရးဆငရာ ယႏရားမားက အသးျပ၍၊ အဆငဆငေသာ

ျပညသ႔ဝနထမးမားႏင ေရြးေကာကျခငးျဖင ေရြးခယတငေျမႇာကခရေသာ

ႏငငဝနထမးမားအားလးအတြက ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမား၊ စညးမဥး

စညးကမးမား၊ အစးရရးဌာနမား၏ လပထးလပနညးမားက ျပ႒ာနးေပးရမည။

(၄) ႏငငေတာအတြငးရ တရားရးမားအား အစးရတရပရပႏင ျပညသ႔ဝနထမး

အားလး၏ လပငနးေဆာငရြကမႈ အားလးက တရားဥပေဒႏငအည ရ/မရ

စစမးစစေဆးပငခြငအာဏာ ေပးအပထားရမည။ (Judicial Review)

(၅) ႏငငေတာတာဝနက ထမးေဆာငၾကမည ဝနထမးမား၊ အထးသျဖင ေရြး

ေကာက တငေျမႇာကခရျခငးျဖင ႏငငေတာတာဝနက ထမးေဆာငေနၾကေသာ

ဝနထမး (ႏငငေရးသမား) မားသည မမတ႔၏ ကယပငစးပြားေရးႏင အမား

ျပညသ၏ အကးစးပြားမား အခငးခငး ဆန႔ကငၿပး ေဒြးေရာယကတငပဋပကၡ

(Con lict of Interest) မျဖစပြားရေလေအာင မမတ႔၏ ပငဆငမႈမားအားလးက

ႏငငေတာဝနထမးႏင ျပညသလထထသ႔ ပြငလငးစြာ တငျပရမည။

ထသ႔ တရားဥပေဒႏငအည ျပလပေဆာငရြကႏငေရးအတြက ဥပေဒမား

(Con licts of Interest and Financial Disclosure Law) က ျပ႒ာနးရမည။

(၆) ႏငငေတာ၏ အပခပေရးအဆငဆငတြင ပြငလငးမႈ၊ တာဝနယမႈႏင တာဝနခ

မႈမား အျပညအစရေစႏငေရးအတြက ေအာကပါကစၥမားကလညး ေဆာငရြက

ရမည။

(က) ျပညသ႔အကး (ဝနထမးမားအပါအဝင) ကာကြယေရး (Ombudsman)


(ခ) လြတလပေသာ စာရငးစစ (Independent Auditors)

(ဂ) ျပညသလထ၏ မေကနပခကမားက တငတနးၿပး စစမးစစေဆးေသာ အပခပေရးဆငရာတရားရး (Administrative Court)

(ဃ) အကငသကၡာေစာငထနးသည (Ethical Rules) စသညမား ပါဝငသည။

(၇) အစးရတရပ၏ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈႏင ပြငလငးမႈမားက ျပညသလထက ေစာငၾကညၿပး၊ ရးသားပြငလငးမႈ၊ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈ မရသည အစးရ တရပက တရားဥပေဒႏငအည အေရးယမႈမား ျပလပႏငရသာမက ထအစးရ က အခါအားေလာစြာ ကငးပေသာ လြတလပသန႔ရငးသည ေရြးေကာကပြက ကငးပေစၿပး၊ ထအစးရက ျဖတချခငး၊ အျခား ႏငငေရးပါတမားက အစားထး၍ ေရြးေကာက တငေျမႇာကျခငးမား ျပလပႏငသည။


အခနး (၁၃)

jynfolvlxk. wm0efESifh 0W&m;rsm;

ဒမကေရစစနစႏင အာဏာရငစနစတ႔၏ ကြာျခားခကတရပမာ ဒမကေရစစနစ

တြင ျပညသလထက မမတ႔၏ အကးစးပြားက မမတ႔ကယစား ကာကြယေစာငေရာက

၍ မမတ႔ဘဝတးတကရာ တးတကေၾကာငးက မမတ႔ကယစား တာဝနယေဆာငရြက

ေပးမည အစးရတရပက မမတ႔ ကယတငက ေရြးခယတငေျမႇာကျခငးပင ျဖစသည။

ျပညသလထကယတငက မမတ႔ပငဆငထားေသာ ႏငငေတာအာဏာမားက

မမတ႔ကယစား ကငသးခြငေပး၍ မမတ႔၏ အကးစးပြားက ကာကြယေစာငထနးၿပး

မမတ႔ဘဝတးတကျမငမားေရးအတြက ေဆာငရြကရန ေရြးခယထားေသာ အစးရ

တရပျဖစေသာေၾကာင ျပညသလထကယတငကလညး အစးရက တာဝနခ ရမည။

တာဝနလညး ယၾကရမည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစအတြငးရ ျပညသလထတရပ

လးထတြင ေအာကပါတာဝန ဝတရားမား ရသည။

(၁) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထတရပလး ႏငငေတာ၏ အေရးအရာကစၥ

အားလး၌ ကယတငကယကပါဝငပတသကလပေဆာငခြင (Participation)

ရရမည။ မမကယတင ပါဝငေရြးခယတငေျမႇာကခြငလညး ရသည။

(၂) ထသ႔ ပါဝငပတသကေဆာငရြကရာတြင မမတ႔လလားေသာ ျပညသ႔ကယစား

လယေလာငးမားက ေရြးေကာကပြတြင ပါဝငဆႏၵမေပးျခငးမစ၍ ျပညသ႔

လႊတေတာအဆငဆငႏင အစးရအဆငဆင၏ လပငနးေဆာငရြကခကမား

တြင မမ၏အျမငက ရးသားပြငလငးစြာ တငျပျခငး၊ ေထာကချခငး၊ ကန႔ကြက

ျခငး၊ ဆႏၵျပျခငးမား ျပလပႏငသည။


(၃) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထထ အခြငအေရးမားသာမက တာဝန (Respo-

nsibilities) မားလညး ရၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငသားတငးက မမတ႔၏

အခြငအေရးအတြက မမတ႔ကယတင တာဝနယ ေဆာငရြကရမည။ တပါးသက

အားကး၍ မရေသာ စနစ ျဖစသည။

(၄) ဒမကေရစစနစတြင အစးရဆသညမာ ျပညသလထက ပငဆငထားေသာ

ပငဆငမႈ တခပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညသလထက မမတ႔ပငဆငထားေသာ

အစးရယႏရားအားလး ေကာငးမြနေခာေမြ႔ စြာလညပတႏငေရးအတြက ဝငး

ဝနးကညရမည။ သ႔မသာ အစးရက ျပညသလထက တာဝနခမႈ (Accounta-

bility) ရလာမညျဖစသည။

(၅) ဒမကေရစစနစတြင ျပညသလထတရပလးသည အစးရပမနလညပတ အလပ

လပႏငေရးအတြက မမတ႔ လပအားခႏင ဝငေငြမားထမ အခြနေတာမားက

ပမနေပးေဆာငျခငး၊ တရားဥပေဒမားက ေသခာစြာ လကနာေဆာငရြကျခငး၊

စညးကမးေသဝပျခငးႏင ႏငငေတာ လၿခေရးႏင တညၿငမေအးခမးေရးအတြက

ဝငးဝနးတာဝနယျခငး စေသာ တာဝနႏင ဝတရားမားက ေဆာငရြကၾကရမည။

(၆) ဒမကေရစစနစတြင လထက မမတ႔ လ႔အဖြ႔အစညးေကာငးမြန တးတကေရး

အတြက အရာရာက တာဝနယရသလ တာဝနလညး ခရေသာ “စနစ” ျဖစ

သည။ ထ႔ေၾကာင လထက မမတ႔ လ႔အဖြ႔အစညးအတြက တာဝနယျခငး

(Responsibility)၊ တာဝနချခငး (Accountability)၊ ပြငလငးျခငး (Tran-

sparency) ရပါက လ႔အဖြ ႔အစညးလညး တးတကသာယာမည။ လထမ

ေကာငးမြနမနကန၍ တရားမတစြာ တာဝနထမးေဆာငႏငေသာ အစးရက

ေရြးခယႏငပါက တငးျပညလညး သာယာတးတကမည ျဖစသည။

(၇) ဒမကေရစစနစတြင အစးရက ျပညသက ေရြးခယတငေျမႇာကၿပး မမ၏

ကယစားလယအျဖစ တာဝနေပးအပထားေသာလညး အစစ အရာရာအားလး

က အစးရထ ပအပထားေသာ “စနစ” မဟတေပ။ လ႔အဖြ႔အစညးတရပ၏

လအပခကမားစြာႏင က႑မားစြာတ႔က ျပညသလထက တကရကျဖညစြက

ၿပး တာဝနယေဆာငရြကၾကရမည။ ထ႔ေၾကာင လြတလပေသာ လမႈအဖြ႔အစညး

(Civil Society) မားသည ဒမကေရစစနစတြင အထးအေရးႀကးေသာ အဂၤါရပ

တချဖစသည။


အခနး (၁၄)

'Drdkua&pDpepfwGif r&Sdrjzpfvdktyfonfh

vlr_tajcjyK tzJG@tpnf;rsm;(Civil Society)

ဒမကေရစစနစသည ႏငငသားမားက ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ပငဆင

ေသာစနစ ျဖစသည။ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ပငဆငထားေသာ ႏငငသား

မားသည ႏငငေတာ၏ အပခပေရးယႏရားမားက ကငတြယကငသးမည အစးရက

ေရြးခယတာဝနေပးရသာမက ႏငငေတာလၿခေရးက တာဝနယမည “တပမေတာ”

ကဖြ႔စညးၿပး ႏငငသားမား၏ ေခၽြးႏစာျဖင အခြနေဆာင၍ တပမေတာအပါအဝင

ျပညသ႔ဝနထမးအားလးက အလပအေကၽြးျပသည။ ထမမက ႏငငေတာအတြငး၌

ျပညသလထတရပလး လြတလပစြာ ကနသြယေရာငးဝယ ႏငေရးအတြက တရား

ဥပေဒမားျပ႒ာနး၍ လြတလပေသာ စးပြားကနသြယခြငလညး ရသည။

လ႔အဖြ႔အစညးတရပတြင အပခပေရးႏင လၿခေရးက တာဝနယေသာ အစးရႏင

တပမေတာသာမက အျမတအစြနးက ရညစး၍ စးပြားေရးလပေနေသာ ကနသည

အသငးအဝငးမားလညး ရသည။ ထ႔ အျပင အစးရ၏ ႏငငေရးယႏရားႏင ဝနထမး

ေလာကထတြင ေသာလညးေကာငး၊ စးပြားေရးေလာကထတြင ေသာလညးေကာငး၊

မပါဝင မပတသကေသာ လမႈအသငးအဝငးႏင လမႈအဖြ႔အစညးမား ရေသးသည။

ထ အဖြ႔အစညးမားက လမႈအေျချပအဖြ႔အစညး (Civil Society) ဟေခၚသည။ လမႈ

အေျချပအဖြ႔အစညးမားသည လ႔အဖြ႔အစညး ႀကးပြားေကာငးစားေရး၊ ၿငမးခမး

သာယာေရးႏင လသားအခငးခငး ကညေစာငေရာကေရးအတြက ဖြ႔စညးထားေသာ

အဖြ႔အစညးမား ျဖစသည။ ႏငငေရးအာဏာ ရရေရးအတြက ေသာလညးေကာငး၊


စးပြားေရးအျမတအစြနးရရေရးအတြက ေသာလညးေကာငး ရညရြယ၍ ဖြ႔စညးထ

ေထာငေသာ အဖြ႔အစညးမား မဟတၾကေပ။

လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမားသည ႏငငေရးအာဏာႏင ကငးရငးရမည အျပင၊

အျမတအစြနးက ရညရြယေသာ စးပြားေရးလပငနးမားႏငလညး ကငးရငးေစရမည။

ထ႔ေၾကာင လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမား၏ အဓကထား လပေဆာငလကရေသာ

လပငနးမားမာ -

(၁) ျပညသလထတ႔၏ လေနမႈဘဝတးတကျမငမားေရး၊ လ႔အဖြ႔အစညး ၿငမးခမး

သာယာေရးႏင လသားခငးစာနာေထာကထားစတျဖင အခငးခငး ကညပပး

ေရး စသည ပရဟတလပငနးမားက ေဆာငရြကျခငး၊

(၂) ထသ႔ အခငးခငး ကညပပးႏငေရးအတြက လထပညာေပးလပငနးမား၊

စညးရးေရးလပငနးမားႏင စေပါငးေဆာငရြကေရး လပငနးမားက ပးေပါငး

ေဆာငရြကျခငး၊

(၃) ျပညသလထ - အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါး၍ ပညာမေသာ လ႔အသငးအဝငး

တြင ႏငငသားမား၏ အေျခခအခြငအေရးမားရရ ခစားႏငေရး၊ ျပညသလထ

အတြက အစးရ၏ လပေဆာငခကမား ထေရာကမႈ ရ/မရ၊ ေစာငၾကညေလ

လာစစမးကာ အကးမရဟဆပါက အစးရ၏ လပေဆာငခကမားက ေဝဖန

သးသပၿပး လမးေၾကာငးတညမတေပးျခငး (သ႔မဟတ) ပယဖကျခငး၊ ရပဆငး

ျခငးမား ျပလပေရး၊ ထ႔အျပင အစးရတရပ၏ လပေဆာငခကမားက တငး

ျပညႏင ျပညသလထအတြက အမနတကယ အကးရ/မရက ျပညသလထ

ကယတင နားလညသေဘာေပါကေအာင လထပညာေပး လပငနးမား လပ

ေဆာငျခငး၊

(၄) လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမားက လ႔အဖြ႔အစညးတရပ၏ လအပခကမားစြာ

က ဘကေပါငးစမ ပါဝငကညလပေဆာငေပး ႏငသည။ ဥပမာ - သဘာဝ

ပတဝနးကင ထနးသမးေရး လပေဆာငျခငး၊ အမးသမးအခြငအေရးအတြက

တကပြဝငျခငး၊ လနညးစမား၏ အခြငအေရးမားက ေတာငးဆ တကပြဝငျခငး၊

ခႏၶာကယခ ႕တမႈေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ အျခားေသာ အေၾကာငးအမ းမ း

ေၾကာင ေသာလညးေကာငး လစဥမမဘဝသ႔ ေရာကရေနသမားက အကအည

ေပးႏငေရးအတြက စေပါငးလပေဆာငျခငး၊


(၅) လမႈအေျချပအဖြ ႔အစညးမားသည လ႔အဖြ ႔အစညး၏ လအပခကမားက

ဘကေပါငးစမ ကညေဆာငရြကေပးေသာ အဖြ႔အစညးမား ျဖစေသာေၾကာင

အမးသားႏငငေရး လပေနၾကသညဟ ဆႏငသည။ သ႔ရာတြင လမႈအေျချပ

အဖြ႔အစညးႏင ႏငငေရးပါတတ႔၏ ကြာျခားခကမာ ႏငငေရးပါတမားသည

“အာဏာရရေရး” အတြက ဖြ႔စညးထေထာငေသာ အဖြ႔အစညးမား ျဖစၾကၿပး၊

လမႈအေျချပ အဖြ႔အစညးမားသည ႏငငေရးအာဏာရရေရးအတြက ဖြ႔စညး

ထေထာငထားျခငး မဟတဘ၊ လ႔အဖြ႔အစညးက ေစတနာသန႔သန႔ျဖင အကး

ေဆာငေသာ အဖြ႔အစညးမားျဖစၾကသည။

(၆) လမႈအေျချပအဖြ ႔အစညးမားသည လ႔အဖြ ႔အစညး၏ လအပခကမားက

ျဖညစြကရန ဖြ႔စညးထားေသာ အဖြ႔အစညးမား ျဖစၾကသညႏငအည တခါ

တရတြင အစးရက ျပညသလထအကးအတြက ေဆာငရြကေသာ လပငနးမား

တြင အစးရႏင နးကပစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကႏငသည။ သ႔ရာတြင အစးရ၏

ၾသဇာခ မျဖစေစရ။

(၇) လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမားသည လ႔အဖြ႔အစညးတးတကေရးႏင စညပင

သာယာေရးက ေဆာငရြကေနၾကေသာ အဖြ႔အစညးမားျဖစသညႏငအည လ႔

အဖြ႔အစညးက ႏငငေရးအရ အလပအေကၽြးျပရန ဖြ႔စညးထားေသာ ႏငငေရး

ပါတမားက စညးရးျခငး၊ ႏႈးေဆာျခငး၊ တြနးအားေပးျခငးမား ျပလပႏငသည။

သ႔တညးမဟတ ႏငငေရးပါတ တရပရပ၊ (သ႔မဟတ)အစးရတရပရပ၏ လပ

ေဆာငခကမားကလညး လထအတြက အကးမျပရသာမက အႏရာယျပ

ၿခမးေျခာကသညဟ ယဆပါက ျပညသလထအငအားျဖင ဆန႔ကငကန႔ကြက

ႏငသည။

(၈) လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမားသည ဒမကေရစစနစတြင မရမျဖစ လအပေသာ

ဒမကေရစကငစဥတရား၏ အဂၤါရပတခ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လမႈအေျချပ

အဖြ႔အစညးက ဒမကေရစ ထြနးကားရင သနေရးအတြက အေထာကအကျပ

လပငနးမားစြာက လပေဆာင ႏငသည။ အထးသျဖင-

(က) လ႔အခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကျခငး၊ လ႔အခြငအေရး တးတက ရငသနေရးက လပေဆာငျခငး၊ လ႔အခြငအေရးက ျပညသလထက နားလညႏငေစရနႏင မမကယက မမကာကြယႏငရန ပညာေပးျခငး၊


(ခ) တရားဥပေဒစးမးေရးအတြက လထပညာေပးလပငနးမား လပေဆာင ျခငး၊ မတရားသျဖင ဖမးဆးခပေႏာငခရသမား လြတေျမာကေရးအတြက ေဆာငရြကျခငး၊ (ေရ႕ေနငား ေပးျခငး၊ ဆႏၵျပျခငး၊ ႏႈးေဆာတကတြနး စာမားျဖန႔ချခငး … စသည) ႏင မတရားေသာ ဥပေဒမား ျပငဆငေရး အတြက ႀကးပမးေဆာငရြကျခငး၊

(ဂ) ကား/မ တနးတေရးအပါအဝင အမးသမးမားႏင အမးသမးအဖြ ႔ အစညးမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကျခငး၊ ျမႇငတငျခငး ႏင ပညာေပးျခငး၊

(ဃ) သတငးမဒယာ လြတလပေရးအတြက တတပတအား ပါဝငလႈပရားျခငး၊ ပညာေပးျခငး၊

(င) ႏငငေရးပါတမား၏ ေပၚလစႏင ေရ႕လပငနးစဥမား ခမတရာတြင လထအကးႏင လ႔အဖြ႔အစညးအကးက အမနတကယ ထမးေဆာငႏင ေရးအတြက တကတြနးႏႈးေဆာျခငး၊ ကယကးရာ ႏငငေရးသမားမား က ႏငငေရးပါတမားက အသးခ၍ လ႔အဖြ႔အစညးက အႏရာယျဖစလာ ေစမည လပရပမားက ေဖာထတျခငး၊ ဟန႔တားျခငး၊

(စ) အစးရ၏ လပရပမနသမတြင တာဝနခမႈႏင တာဝနယမႈ ရ/မရ ေစာင ၾကညေလလာျခငး၊ လာဘေပးလာဘယမႈ အပါအဝင အစးရက ျပညသ လထက ဖႏပခယလယျခငးမ ကငးေဝးေအာငေဆာငရြကျခငး စသည လပငနးမးစက လပေဆာငႏငသည။


အခနး (၁၅)

'Drdkua&pDpepfwGif xm;&Sdtyfaom wyfrawmf.

tcef;u¾rsm;

လြတလပ၍ အခပအျခာအာဏာပငဆငထားေသာ တငးျပညတခရ ႏငငသား

အားလး၏ အဓကတာဝနမာ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမး

ေစာငေရာကေရးပင ျဖစသည။ ထသ႔ ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယ

ထနးသမးေစာငေရာကႏငေရးအတြက ႏငငေတာယႏရား အဆငဆငက ဖနတး

ထေထာငရမည။ ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမးေစာင

ေရာကရန ဖြ႔စညးထေထာငထားသည ႏငငေတာယႏရားမားက အၾကမးအားျဖင

ႏစမးႏစစား ခြျခားႏငသည။ ယငးတ႔မာ (၁) အပခပေရးယႏရား (၂) လၿခေရး

ယႏရား တ႔ျဖစသည။

အပခပေရးယႏရားတြင ႏငငေတာ၏ အပခပေရး၊ တရားစရငေရးႏင ဥပေဒျပ

ေရးအာဏာမားက တကရကကငတြယကငသးေသာ အစးရမား၊ တရားရးမားႏင

လႊတေတာအဆငဆငတ႔သာမက ႏငငဝနထမးအားလးလညး ပါဝငေနၾကသည။

လၿခေရးယႏရားတြင ႏငငေတာလၿခေရးႏင ေအးခမးသာယာေရးက ကာကြယေစာင

ေရာကရန တကရကတာဝန ေပးျခငးခရေသာ တပမေတာႏင ျပညသ႔ရတပဖြ႔မား

ပါဝငသည။

ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအပခပေရးႏင လၿခေရးယႏရားမားက ေရာစပ

ျခငးမရဘ၊ သးျခားစျဖင က႑ကခြ၍ တာဝနမားက ထမးေဆာငေစသည။ ထသ႔

ရငးလငးစြာျဖင သးျခားစ တာဝနထမးေဆာင ေနၾကေသာေၾကာင ႏငငေတာလၿခေရး

တာဝနက ထမးေဆာငေနၾကေသာ တပမေတာသားမားအေနျဖင ႏငငေတာအပ


ခပေရးယႏရားမားတြင ပါဝငပတသကျခငး မျပအပေပ။ အပခပေရးတြင ပါဝင

ပတသကရန မလအပေသာေၾကာင ႏငငေရးမလညး ကငးရငးစြာ ေနရမည။

ဒမကေရစစနစ၏ ထးျခားေသာအဂၤါရပတခမာ တငးျပည၏ လၿခေရးတာဝနက

ထမးေဆာငေနရသည တပမေတာႏင ရတပဖြ ႔မားအား ႏငငေတာအပခပေရး

တာဝနက ထမးေဆာငရနအတြက ျပညသလထက ေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ

အရပသားအစးရ၏ လကေအာကတြင တာဝနထမးေဆာငေနၾကေသာ ျပညသ႔

ဝနထမးတရပအျဖစ ရေနေစျခငး ျဖစသည။ ထ႔ ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင -

(၁) ႏငငေတာအပခပေရးယႏရားက တာဝနယထမးေဆာငေသာ “အစးရ” ႏင

ႏငငေတာ လၿခေရးယႏရားက တာဝနထမးေဆာငေနေသာ “တပမေတာ”

က သးျခားယႏရားမားအျဖစ အသအမတျပ၍ သးျခားစျဖင တာဝနထမးေဆာင

ေစရမည။

(၂) အပခပေရးယႏရားက တာဝနယထမးေဆာငေနေသာ အစးရႏင လၿခေရး

တာဝနက ထမးေဆာငေနေသာ တပမေတာတ႔သည ႏငငေတာအခပအျခာ

အာဏာတညၿမေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရးတြင တာဝနအရဆး ႏငင

ယႏရားမား ျဖစၾကသည။ ထ႔ေၾကာင နးကပစြာ တာဝနထမးေဆာင ၾကရမည။

(၃) အစးရႏင တပမေတာတ႔သည ႏငငေတာလၿခေရးႏင တညၿငမေအးခမးေရး

အတြက နးကပစြာ တာဝနထမးေဆာင ၾကရမည ျဖစပါေသာလညး ဒမကေရစ

စနစတြင တပမေတာသည အရပသားအစးရ၏ အမန႔က နာခရသည။ ထ႔

ေၾကာင တငးျပညအပခပေရး တာဝနက ထမးေဆာငၿပး၊ ႏငငဥေသာင

လညးျဖစသည ႏငငေတာသမၼတသည ႏငငေတာ၏ စစေသနာပတခပ

တာဝနကပါ ပးတြထမးေဆာငရမည။

(၄) ဒမကေရစစနစတြင လၿခေရးတာဝနက ထမးေဆာငေနၾကေသာ တပမေတာ

သားမားသည အပခပေရးယႏရားမားက တကရကကငတြယခြင မရသည

အျပင အပခပေရးတာဝန ထမးေဆာငျခငးမလညး ကငးရငးရမည။ ထ႔ေၾကာင

ဒမကေရစ အရပသားအစးရ၏ ကာကြယေရးဝနႀကး ရာထးက လကရတာဝန

ထမးေဆာငေနေသာ တပမေတာသားမားအား ခန႔အပတာဝနေပးျခငး မျပ

သငေပ။ ကာကြယေရးဝနႀကးသည အရပသားတဥးသာ ျဖစရမည။


(၅) တပမေတာသားမားအေနျဖင အပခပေရးယႏရား၏ တာဝနမားက တကရက

ထမးေဆာငခြင မရေသာေၾကာင ႏငငေရးႏင ကငးရငး ရေပမည။ သ႔ေသာ

ႏငငေရးလပရန ဆႏၵရပါက တပမေတာမ တရားဝငႏတထြကၿပးမသာ ေရြး

ေကာကပြတြင ဝငေရာကယဥၿပငၿပး ႏငငေရးတာဝနမားက ထမးေဆာင

သငသည။

အပငး (၂)

'Drdkua&pDpepfESifh tajccHvGwfvyfcGifhrsm;


အခနး (၁၆)

vGwfvyfr_. tajccHoabmw&m;rsm;

ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထထတြင အာဏာရ၍ ျပညသလထက ႏငင

ေတာက အပခပေသာစနစ ျဖစသည။ ႏငငေတာ အခပအျခာ အာဏာက ပငဆင၍

တငးျပညက အပခပကြပက ပငခြငရေသာ ျပညသလထသည “လြတလပ” ေသာ

ျပညသလထသာ ျဖစၾကရမည။ “လြတလပေသာျပညသ” သာလင မမတ႔၏

ကၾကမၼာက မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ ဖနတးခြငရ၍ မမတ႔၏ ဘဝအေရးက မမ

တ႔ ကယတင လြတလပစြာ စမခန႔ခြပငခြင၊ တာဝနယပငခြငႏင တာဝနခပငခြငရ

ၾက၏။ ထ႔ေၾကာင “လြတလပမႈ” သည ဒမကေရစကငစဥတရား အားလး၏ အေျခခ

အကဆးေသာ အဂၤါရပတခ ျဖစသည။

လသားတငး၏ အေျခခလြတလပမႈသည ဖနဆငးရငဘရားသခင (သ႔မဟတ)

သဘာဝတရားက လသားတဥးခငးစက မတစြာေပးအပထားေသာ အေျခခအခြင

အေရး ျဖစသည။ မညသည ပဂၢလ၊ မညသည အဖြ႔အစညး၊ မညသည အစးရကမ

ေပးအပႏငေသာ အရာမဟတ။ လသားတငး၏ ေမြးရာပါအခြငအေရး ျဖစသည။

ဥပမာ - လြတလပစြာ “စကား” ေျပာဆခြငက ေမြးကငးစ ကေလးငယတဥးထ မညသ

ေပးပငခြင ရသနညး။ သဘာဝတရားက ေမြးကငးစ ကေလးငယအားလးအား ေပး

အပထားေသာ အခြငအေရး ျဖစ၏။ သဘာဝတရားက အခနတန အရြယေရာက

လာေသာအခါ ကေလးငယက တတတာတာျဖင စကားလးေလးမား ေျပာဆတတ

ေအာင သငေပး၏။ သငၾကားျခငး တစတရာမရဘ သဘာဝတရားႏင မမေမြးဖြားရာ

ပတဝနးကင အေျခအေနမားက မခငဘာသာ စကားက သငၾကားတတေျမာကေစ၏။

ထ႔ေၾကာင လြတလပစြာ ေျပာဆခြင၊ စဥးစားေတြးေတာႀကဆခြငႏင ေရးသားတငျပ

ခြငတ႔သည လသားတဥးက အျခားလသားတဥးက ေပးအပႏငေသာ အခြငအေရးမး


မဟတေပ။ လ႔ေလာကတြင လ႔သဘာဝတရားအရ လသားတငး ရရခစားပငခြင

ရေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားသာ ျဖစၾကသည။

ဒမကေရစစနစသည လ႔သဘာဝႏင လ႔ေလာကက ေလးစားလကနာသည။ ထ႔

ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင လြတလပစြာ ေျပာဆခြင၊ လြတလပစြာ စဥးစားေတြးေခၚ

ၿပး ေရးသားတငျပခြင၊ လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြင၊ လြတလပစြာ စညးရး

ပငခြင၊ စစညးပငခြငႏင မမတ႔၏ လအငဆႏၵမားက တဥးခငးအလက ေသာလညး

ေကာငး၊ စေပါငး၍ ေသာလညးေကာငး တငျပပငခြင၊ စတနးလညလညဆႏၵျပ

ပငခြငႏင မမတ႔ မလလားေသာ အရာမားက ဆန႔ကငကန႔ကြကပငခြင စသည

အခြငအေရးမားက အျပညအဝ ရရခစားၾကရမည ျဖစသည။ ထမသာမက မမတ႔၏

ကာယ၊ ဉာဏစြမးအားႏငအည လြတလပစြာ ပညာရာမးခြင၊ ဥစၥာရာေဖြလပကငစ

ေဆာငးခြငႏင အသကေမြးဝမးေကာငး ျပပငခြငတ႔က ရရထားရမည ျဖစသည။ ထ

အခြငအေရးမားသည လသားတငးက ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ

အခြငအေရးမား ျဖစသည။

လသားတငး၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးမားက လသားအခငးခငး တဥးကတဥး

မညသမ ေပးအပႏငျခငး မရေသာလညး၊ ထ အခြငအေရးမား အျပညအဝ ရရခစား

ႏငျခငး မရရေလေအာင တားဆးဟန႔တား ႏငသည။ အေႏာကအယက ေပးႏင

သည။ တပါးသ၏ လြတလပခြငက အျခားတဥးက ထပါးေစာကားႏငသည။ အခငး

ခငးဖႏပ၍ တပါးသ၏ လြတလပမႈက ဖကဆးေခမႈနးႏငသည။ ထကသ႔ အျခားသ

တဥးက မမ၏ ေမြးရာပါ အခြငအေရးမားက ထပါးေစာကားျခငး၊ ဟန႔တားေႏာက

ယကျခငးႏင ဖႏပခပခယ၍ ဖကဆးေခမႈနးျခငး မျပရေလေအာင နညးမးစျဖင

ထနးသမးကာကြယ ရမည။

လ႔သမငးတေလာကလးတြင လသားတငး၏ အေျခခလြတလပမႈက အမားဆး

ထပါးေႏာကယက၍ ဖႏပခပခယေသာ အရာသည “အစးရ” ျဖစသည။ လက

လခငး အပခပရန ဖနတးထားေသာ “အစးရ” ဆသည အပခပေရးယႏရားသည

လြတလပမႈက အမားဆး ဟန႔တား၍ လသားတငး၏ အေျခခအခြငအေရးမားက

အမားဆး ခးေဖာကေသာ အရာျဖစ၏။ ထ႔ေၾကာင လ႔သမငးတေလာကလးတြင

ဆငႏႊခ၊ ဆငႏႊဆ၊ ဆငႏႊရဥးမည “အေတြးအေခၚ ေတာလနေရး” မစ၍ “လကနက

ကငေတာလနေရး” အဆး၊ အမးမးေသာ လမႈေတာလနေရးသည လထ၏

လြတလပမႈက ဖႏပခပခယသည အမးမးေသာ အစးရက ေတာလနပနကန၍


အပခပေရးစနစက ေျပာငးလရန ဆငႏႊသည ေတာလနေရးမားျဖစေၾကာငး ထငရား

စြာေတြ႔ရႏငသည။ ပေဒသရာဇစနစ၊ ကလနစနစႏင အမးမးေသာ အာဏာရင

စနစမားက ေတာလနေျပာငးလရန ဆငႏႊ ခၾကေသာ တကပြမားလညး ျဖစၾက၏။

ဒမကေရစ၏ ထးျခားေလးနကေသာ အႏစသာရတခမာ - အပခပသ အစးရက

အအပခပခ ျပညသလထက ဖႏပခပခယျခငးမ ကငးလြတသြားေအာင စမအပ

ခပျခငးပငျဖစသည။ အပငး (၁) တြင ေဖာျပထားေသာ ဒမကေရစကငစဥတရား

မားအနက ႏငငေတာ၏ အခပအျခာ အာဏာက ျပညသလထလကဝယတြင ထား

ရျခငး၊ ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင အစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားက

တဘကမ ကန႔သတခပခယ၍ အျခားတဘကတြင ျပညသလထ၏ အေျခခအခြင

အေရးမားႏင လြတလပမႈမားက ကာကြယျပ႒ာနး၍ အာမခခကေပးျခငး၊ ႏငငေရး

အာဏာမားက ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာ

ဟ၍ ခြေဝသးစြျခငး (Separation of Power)၊ ျပညေထာငစစနစတြင ျပညေထာငစ

(ဗဟ) အစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား အာဏာခြေဝသးစြျခငး (Division of

Power between Federal and States)၊ ဗဟဥးစးစနစ နညးႏငသမ နညးေအာင

ႏငငေတာအာဏာက ျပညသလထလကဝယသ႔ ျဖန႔ေဝျခငး (Decentralization)

ႏင တရားဥပေဒစးမးေရး စသညတ႔သည အစးရက ျပညသလထ၏ အေျခခအခြင

အေရးမားႏင လြတလပမႈမားက ထပါးေႏာကယကျခငး မရရေလေအာင “ဖႏပျခငး

ႏင ထပါးေစာကားျခငးမ ကငးလြတေရး” အတြက ဖနတးထားေသာ ႏငငေတာ၏

ယႏရားမား ျဖစၾကသည။

ဤသ႔ျဖင ဒမကေရစစနစတြင သဘာဝတရားက ေပးအပထားေသာ လသားတငး

၏ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက နဂပကတအတငး ထားရၿပး၊

လကေတြ႔ဘဝတြငပါ ကငသးႏငေအာင ထနးသမးကာကြယ ထားသည။ ထ႔အျပင

လသားအခငးခငး သဘာဝတရားက ေပးအပထားေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင

လြတလပမႈမားက ထပါးေႏာကယကျခငးမ ကငးေဝးေစရနအတြကလညး ထနးသမး

ကာကြယရမည။ ဒမကေရစစနစတြင ကငသးေသာ “လြတလပမႈ” က အေျခခအားျဖင

ႏစမးႏစစားအျဖစ ပငးျခား၍ ခြျခမးစတျဖာႏငသည။

ဒမကေရစစနစတြင လကေတြ႔ကငသးႏငသည လြတလပခြင ႏစမး ႏစစားက

အေတြးအေခၚပညာရငႀကး Isaiah Berlin က “အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ

လြတလပမႈ” (Positive Freedom; e.g., Freedom of…) ႏင “အႏႈတလကၡဏာ ေဆာင


ေသာ လြတလပမႈ” (Negative Freedom; e.g., Freedom from..,) ဟ၍ ခြျခားသးစြ

ထားသည။ အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ လြတလပမႈ (Positive Freedom) သည

လသားတငးအတြက ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ သဘာဝတရားက ေပးအပထားေသာ

လြတလပခြင “ရေစရမည”“ရေစရမည” (Freedom of …) ဟေသာ လြတလပခြငမား ပါဝငသည။

ထ႔ေၾကာင အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ (Positive Freedom) တြင လသားတငး

ေမြးရာပါ လြတလပခြငရေစ ရမညဟေသာ လြတလပစြာေျပာဆခြင၊ လြတလပစြာ

ေရးသား တငျပခြင၊ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင (freedom of speech,

freedom of expression, freedom of belief, etc.) စသညတ႔ ပါဝငသည။

“အႏႈတလကၡဏာေဆာငေသာ လြတလပမႈ” (Negative Freedom) သည ျပညသ

လထက မမတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ အေျခခလြတလပ

မႈမားက ထပါးျခငး၊ ေႏာကယကျခငး၊ ေစာကားျခငးႏင ဖႏပခပခယျခငး “မရေစ “မရေစ

ေရး” ေရး” ဆသည “ဖႏပျခငးႏင ထပါးေႏာကယကေစာကားျခငးမ ကငးလြတေရး”

ဟေသာအျမငႏင ထသ႔ ထပါးေႏာကယကျခငး၊ ေစာကားျခငးႏင ဖႏပျခငးတ႔မ

ကငးလြတရမည ျဖစေသာေၾကာင လ႔ဘဝတြင အေၾကာကတရားမ ကငးရငးစြာ

ေနထငရမည ဆသည “အေၾကာကတရားမ ကငးလြတေရး” (Freedom from Fear)

ဟေသာ အျမငႏစမးက ေပါငးစပထားသည။

အႏႈတလကၡဏာေဆာငေသာ လြတလပမႈတြင ဖႏပျခငးႏင ထပါးေႏာကယက

ေစာကားျခငး “မရေစေရး”“မရေစေရး” ႏင “အေၾကာကတရားမ ကငးလြတေရး”“အေၾကာကတရားမ ကငးလြတေရး” တ႔အျပင

လသားတငး လ႔ဘဝ၏ လအငဆႏၵမားက ျဖညဆညးပငခြငရ၍ လသားပသစြာ

အသကရငေနထငခြင ရရမည။ ထ အခြငအေရးက မညသည ပဂၢလ၊ မညသည

အဖြ႔အစညး၊ မညသည အစးရကမ ရပသမးျခငးမျပရ ဆသည “လြတလပစြာ လအင

ဆႏၵျဖညဆညးခြငက ထပါးေႏာကယကျခငးႏင ဖႏပခပခယျခငးမ ကငးလြတရ

မည” (Freedom from Want) ဟေသာ လြတလပမႈလညး ပါရသည။

ဒမကေရစစနစ ပြငလနးရငသနႏငေရးအတြက “ဖႏပျခငးႏင ထပါးေႏာကယက “ဖႏပျခငးႏင ထပါးေႏာကယက

ေစာကားျခငး မရေစေရး”ေစာကားျခငး မရေစေရး” ၊ “အေၾကာကတရားမ ကငးလြတေရး”“အေၾကာကတရားမ ကငးလြတေရး” ႏင “လအင “လအင

ဆႏၵျဖညဆညးခြငက ထပါးေႏာကယကျခငးမ ကငးလြတေရး”ဆႏၵျဖညဆညးခြငက ထပါးေႏာကယကျခငးမ ကငးလြတေရး” ဟေသာ အႏႈတ

လကၡဏာေဆာငေသာ လြတလပမႈမး ကလညး ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ျဖင တကစြာျပ႒ာနး ကာကြယေပးရမည။ ထ႔အျပင လမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထင

ေသာ တငးျပညတြင ထလမးမား၏ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးစႏင ကးကြယယၾကည


မႈမားက အေၾကာကတရား ကငးမစြာျဖင လြတလပစြာ ကငသးႏငခြငရမည။ ထ

အတြက လမးေပါငးစ ၿငမးခမးစြာအတ ယဥတြေနထငႏငေရးဝါဒက အားေပးသည

စစမနေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစျဖင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက

ေရးဆြ ျပ႒ာနးေပးရမည။

ဒမကေရစစနစတြင ထလြတလပမႈ ႏစမးစလးက တနးတရညတ တနဖးထား

ရသည။ ထ လြတလပမႈ ႏစမးစလး ျပညစမသာလင လြတလပမႈ (Freedom) ဆ

သည လ႔သဘာဝတရားႀကးက လ႔အဖြ႔အစညးက အစြမးကနပြငလနးရငသန ေစႏင

လမမည။ ဒမကေရစစနစသည ဖနဆငးရင (ဝါ) သဘာဝတရားက လသားတငးက

တနးတညမစြာေပးအပထားေသာ အေျခခလြတလပမႈမားက အစြမးကန ပြငလနး

ရငသနခြင ေပးထားေသာေၾကာင လသားတငးတ႔၏ အသဉာဏပြငလငးမႈ၊ တထြင

ႀကဆမႈႏင ေတြးေခၚေျမာျမငမႈ တ႔ကလညး အစြမးကနတးတကရငသနခြင ရေစပါ

သည။ ဒမကေရစစနစႏင လြတလပမႈတ႔ ေပါငးစပျခငး၏ ေကာငးျမတေသာ အစဥ

အလာႏင အဂၤါရပမားမာ -

(၁) ဒမကေရစစနစသည အစးရတရပရပ၏ ရကစကၾကမးၾကတမႈ၊ အာဏာအလြ

သးစားမႈႏင အအပခပခ ျပညသလထက ႏငငေတာ ယႏရားမား အသးခၿပး

နညးမးစျဖင ဖႏပခပခယျခငးမ ကာကြယ ဟန႔တားႏငသည။

(၂) ဒမကေရစစနစတြင အပခပသအစးရသည အအပခပခ ျပညသလထက

ႏငငေတာယႏရားမား၊ အထးသျဖင ႏငငေတာလၿခေရး အတြက ဖနတးထား

ေသာ ယႏရားမားျဖစၾကသည တပမေတာႏင ရတပဖြ ႔မားက အသးခ၍

ျပညသလထက ဖႏပခပခယျခငး၊ လထ၏ အေျခခအခြငအေရးမားက ရက

ခးျခငး၊ ႏငငသားတငး၏ ေမြးရာပါ အခြငအေရးျဖစသည လြတလပမႈမားက

တားျမစပတပငျခငး စသည ဖႏပခပခယမႈအမးမးမ ကငးေဝးၿပး၊ ျပညသ

လထတရပလး အေၾကာကတရားမးစမ ကငးရငးစြာ ေနထငႏငေရးအတြက

ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအပါအဝင အျခားဥပေဒမားႏင နညးဥပေဒ

မားက ျပ႒ာနး၍ လထက ကာကြယေစာငေရာကရမည။

(၃) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငသားမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယရန ႏငငေတာ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားႏင အျခားေသာ ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးထားရျဖင

မလေလာကေပ။ ထဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာရန လႊတေတာ၊


အစးရႏင တရားရး စသည အပခပ ေရးယႏရားမားႏင တပမေတာ၊ ျပညသရ

စသည လၿခေရးယႏရားမားက တညေဆာကဖနတးထားရျဖငလညး မလ

ေလာကေသးေပ။ ထ ဥပေဒမား သကဝငရငသနၿပး၊ ထ ႏငငေတာယႏရားမား

တရားသျဖင ပမနလညပတႏငေရးအတြက ျပညသလထတရပလး၊ ႏငငသား

အားလးက ထအခြငအေရးမား မမတ႔ ကယတငကငသး ကာကြယတတေအာင

ပညာေပး၍ ေလကငသငၾကား ေစရမည။

(၄) ဒမကေရစစနစသည လသားတငးမမကၾကမၼာက မမကယတင လြတလပစြာ

ဖနတးခြင၊ တာဝနယခြငႏင တာဝနခပငခြငတ႔က ေပးထားေသာစနစ ျဖစ

သည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငသားတငးက မမတ႔၏ ကၾကမၼာက မမတ႔ကယတင

လြတလပစြာ ဖနတးႏငေရးအတြက မမတ႔၏ အေျခခလြတလပခြငက မမတ႔

ကယတင ကာကြယေစာင ထနးရမည။ ထသ႔ မမတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရး

ႏင လြတလပမႈတ႔က ေစာငထနးကာကြယရန ႏငငေတာအစးရ၊ လႊတေတာ၊

တရားရးမားႏင ႏငငေတာလၿခေရးတာဝနမားက ထမးေဆာငေနၾကေသာ

တပမေတာသားမားႏင ျပညသ႔ရတပဖြ႔မားကသာ အလးစလႊအပ၍ အားကး

ျခငးမျပဘ မမတ႔ကယတငလညး ဘကေပါငးစမ ပါဝငပးေပါငးေဆာငရြက

ၾကရေပမည။

(၅) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငသားမားက လသားတငး၏ေမြးရာပါ အခြငအေရး

အျဖစ ရရခစားထကေသာ တသးပဂၢလ အခြငအေရးမား ျဖစသည မမကၾကမၼာ

က လြတလပစြာဖနတးခြင၊ တာဝနယခြငႏင တာဝနခပငခြငမား သာမက၊

လ႔အဖြ႔အစညးအလက (သ႔မဟတ) လမးအလက စေပါငးခစားသင၊ ခစား

ထကေသာ စေပါငးအခြငအေရးမားကလညး ေပးထားသည။ ထ စေပါငး အခြင

အေရးက တငးရငးသားလမးမား၏ “ကယပငျပ႒ာနးခြင” ဟေခၚသည။

(၆) တငးရငးသားလမးမား၏ လမးအလက ခစားသင၊ ခစားထကသည “ကယပင

ျပ႒ာနးခြင” ႏင လ႔အဖြ႔အစညးအလက ခစားသင၊ ခစားထကသည စေပါငး

အခြငအေရးမားက အာမခခကေပးရန ကငသးေသာ နညးလမးမားစြာအနက

အေကာငးဆးနညးလမးမာ - တငးရငးသားလမးမားက မမတ႔ ကယတင

လကနာကငသးမည ဥပေဒမား - အထးသျဖင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒ - က ေရးဆြျပ႒ာနးေသာအခါမးတြင မမတ႔ကယတင ပါဝငေရးဆြျပ

႒ာနးခြင ေပးထားရမည။ တငးရငးသားလမးမား၏ ရးရာဓေလထးတမးမား


အျဖစ ႏစေပါငးမားစြာ၊ ေခတေပါငးမားစြာ သမငးအဆကဆက ကငသးလာ

ခေသာ ဓေလထးတမးမားႏင ရးရာအစဥအလာမားကလညး ေခတႏင ေလာ

ညစြာ မမတ႔ကယတင ျပငဆငမြမးမ၍ ဥပေဒအျဖစ ေရးဆြျပ႒ာနးပငခြင၊

ကာကြယေစာငေရာကခြငႏင ကငသးပငခြင ရေစရမည။ ျပညေထာငစစနစ

တြင တငးရငးသား လမးမား၏ အမးသားျပညနယမားက စမအပခပရာတြင

အသးျပမည ျပညနယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားက ျပညေထာငစဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒႏင ဆန႔ကငျခငးမရေစဘ ျပညနယအမးသားမားက လြတလပ

စြာ ေရးဆြျပ႒ာနးခြင ရေစရမည။ သ႔မသာ ထဥပေဒမားက မမတ႔ကယတင

ပါဝငေရးဆြထားသျဖင မမတ႔ ပငဆငထားေသာ ဥပေဒမားအျဖစ အသကႏင

ထပတ ကာကြယေစာငေရာက လာလမမည။ ႏငငေတာႏင ျပညေထာငစႀကး

ကလညး မမတ႔ကယတင ပငဆငထားေသာ “ျပညေထာင” မား “စ” ထားသည

“ဘပငျပညေထာငစ” အျဖစ တနဖးထားကာ ျမတႏးစတျဖင ကာကြယေစာင

ေရာကလာလမမည။

(၇) ဒမကေရစစနစတြင ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ပငဆငေနၾကေသာ

ႏငငသားမားႏင ျပညသလထက မမတ႔ကယစား ႏငငေတာ၏ အပခပေရး

တာဝနမားက ထမးေဆာငရန ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားေသာ အစးရ

အၾကား ဆကဆရာတြင ေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒျပေရးအာဏာက ကင

တြယကငသးသည လႊတေတာကယစားလယမားႏင ဆကဆရာတြင ေသာ

လညးေကာငး၊ တရားစရငေရးအာဏာက ကငတြယကငသးသည တရားသ

ႀကးမား၊ တရားရးမားႏင ဆကဆရာတြင ေသာလညးေကာငး ထားရရမည

စခနစႏႈနးမားမာ (က) ပြငလငးျမငသာမႈ (Transparency)၊ (ခ) တာဝနခမႈ

(Accountibility)၊ (ဂ) တာဝနယမႈ (Responsibility) မား ျဖစသည။

(၈) အစးရသည အပခပေရးကစၥအဝဝက ပြငလငးျမငသာစြာျဖင လထထသ႔

တငျပရမည။ အသေပးရမည။ သ႔မသာ လထက အစးရက တာဝနခ၍ ရေပ

လမမည။ အစးရတရပ၏ လပေဆာငခကမားက ပြငလငးျမငသာစြာ သရႏင

ျခငးမရပါက လထအေနျဖင ထအစးရက တာဝနခ၍ရမည မဟတေပ။ အစးရ

တရပ၏ လပရပကမသဘ ထ အစးရက လထက တာဝနမခသငေပ။

(၉) ထနညးတ အစးရအေနျဖင လထကယစား ထမးေဆာငထားေသာ တာဝန

ထမးေဆာငမႈအလးစက လထထသ႔ ပြငလငးျမငသာစြာ တငျပရမည။ ၎


အျပင မမတ႔ေဆာငရြကထားေသာ လပငနးအားလးက တာဝနယ၍ တာဝန

လညး ခရမည။ သ႔မသာ ျပညသ လထက ထအစးရက မမတ႔ကယတငေရြးခယ

၍ မမတ႔ကယစား ႏငငအပခပေရးတာဝနက ထမးေဆာငေနသည မမတ႔

ပငဆငထားေသာ အစးရအျဖစ အသအမတ ျပႏငလမမည။ ထသ႔ အစးရႏင

လထအၾကား အခငးခငးအျပနအလန အသအမတျပႏငမသာ ထအစးရက

ျပညသလထက တာဝနယ၍ တာဝနလညးခ ရလာေပလမမည။


အခနး (၁၇)

tajccHvl@tcGifhta&;rsm;

လသားတငးတြင မညသည ပဂၢလ၊ မညသည အဖြ႔အစညး၊ မညသည အစးရ

ကမ ရပသမးပငခြငမရေသာ ေမြးရာပါ အေျခခလ႔အခြငအေရးမား ရၾကသည။

အစးရတရပသည ႏငငသားမား၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ရပသမးပငခြင

မရေပ။ ထနးသမးကာကြယေစာငေရာကခြင သာရသည။ ဒမကေရစစနစတြင

ျပညသလထက ေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ အစးရတရပ၏ အဓကတာဝနမာ

- ႏငငသားတငး၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ အေျခခလ႔

အခြငအေရးက ထနးသမးကာကြယ ေစာငေရာကျခငး ပငျဖစသည။

လသားတငး လ႔ဂဏသကၡာျဖင ျပညဝ၍ လ႔ဘဝတြင ေပာရႊငခမးေျမစြာ အသက

ရငေနထငႏငေရးအတြက လြတလပမႈႏင အေျခခအခြငအေရးမားက အျပညအဝ

ခစားရရရန လအပသည။ လ႔ဂဏသကၡာက ေလးစား၍ တနးတညမျခငးႏင

တရားမတျခငးက အေျခခေသာ လသားခငးေလးစား အသအမတျပသည “သညးခ

ျခငးတရား” က လြတလပမႈ၏ အေျခခအတျမစအျဖစ ခမတထားႏငမသာလင

လသားတငးသည မမတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ လ႔

အခြငအေရးမားက အျပညအဝခစားႏငမည ျဖစသည။

လ႔အဖြ႔အစညးတရပ (သ႔မဟတ) တငးႏငငတခတြင လမးခြျခားျခငး၊ အသား

အေရာငခ ြ ျခားျခငး၊ ဘာသာေရးခ ြ ျခားျခငးႏင လတနးစားခ ြ ျခားျခငးတ႔ မရဘ

လသားတငး အေျခခလ႔အခြငအေရး အျပညအဝ ရရခစားႏငေရး အတြက လြတလပ

မႈက အေျခခေသာ ဒမကေရစစနစ လအပသည။ အာဏာရငစနစတြင လြတလပမႈ


ႏင အေျခခလ႔အခြငအေရး ပြငလနးရငသန ႏငျခငးမရဘ ခ းေဖာကေစာကားျခငးသာ

ရ၏။ ဒမကေရစစနစတြငမကား လြတလပမႈႏင အေျခခလ႔အခြငအေရးတ႔က အာမခ

ခကေပးထားသည။

လြတလပခြင (Freedom) ႏင အေျခခလ႔အခြငအေရးမား (Fundamental

Human Rights) သည ခြျခားမရေအာင ဆကစပေနေသာအရာမား ျဖစၾကသည။

ထအရာႏစခေပါငးစပ၍ တြဖကရငသနေနမသာ လ႔အဖြ႔အစညး ရငသနရပတည

ေရးအတြက မရမျဖစ လအပေသာ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး ႏင လမႈေရးေလာကမားလညး

တးတကရငသနႏငမည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင ေအာကပါ အဂၤါရပမားျဖင

ျပညစေသာ အေျခခလ႔ အခြငအေရးမားက ႏငငသားတငး ရရခစားပငခြင ရေစ

ရမည။

(၁) လသားတငးသည လြတလပစြာေတြးေခၚႀကဆခြင၊ တထြငဖနတးခြငႏင

အယဝါဒ တခခက လြတလပစြာ ယၾကညလကခကငသးခြင သာမက ဘာသာ

တရားမားက လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငမား ရၾကရမညအျပင ထ

ေတြးေခၚႀကဆမႈ၊ တထြငဖနတးမႈ၊ ကးကြယ ယၾကညမႈတ႔က လြတလပစြာ

ေရးသားတငျပခြငႏင စညးရးေဟာေျပာခြင ရရမည။

(၂) ႏငငသားတငးက မမတ႔၏ေမြးရာပါ အခြငအေရးအျဖစ စေပါငးပငဆငထား

ေသာ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ခြေဝကငသး၍ ေရြးခယတာဝန

ေပးအပျခငးခရေသာ အစးရ၊ လႊတေတာႏင တရားရးမားတြင မမတ႔ကယတင

ပါဝငခြင၊ တာဝနထမးေဆာငခြငႏင ေဝဖနကန႔ကြကခြငမား ရရမည။

(၃) ႏငငသားတဥးဥးက မတရားသျဖင ဖမးဆးျခငး၊ ခပေႏာငျခငးႏင ညႇဥးပနးႏပ

စကျခငး မခရေလေအာင ဥပေဒျဖင ကာကြယေပးထား ရမည။ ထ႔ေၾကာင

အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏင အျခား

ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားျဖင ကာကြယျပ႒ာနး ေပးရမည။

(၄) ႏငငေတာလၿခေရးတာဝနမားက ထမးေဆာငေနၾကေသာ တပမေတာသား

မားအေနျဖင ေသာလညးေကာငး၊ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင ထနးသမးကာကြယ

ေရးအတြက တာဝနထမးေဆာငေနၾကေသာ ျပညသ႔ ရတပဖြ႔ဝငမား အေနျဖင

ေသာလညးေကာငး မမတ႔တာဝနက ထမးေဆာငၾကေသာအခါ ႏငငသားတ႔

၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရမည။ ျပစမႈတစတရာ


ကးလြနမေသာ တရားခမားပငလင သတ႔၏ ေမြးရာပါလ႔အခြငအေရးမားက

တရားဥပေဒႏငအည ခစားပငခြင ရၾကရမည။

(၅) တငးရငးသားလမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညမားတြင တငးရငး

သားလမ းမား၏ ဘာသာစကားႏင ကးကြယယၾကညမႈ မားက ထတငးရငးသား

လမးမား၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးအျဖစ အသအမတျပေပးရမည။ ထ႔

ေၾကာင ထတငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကားႏင ကးကြယယၾကည

မႈမားက ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက သာမက၊ တးတကရငသနေရး

အတြကပါ လပေဆာငရာတြင အစးရအေနျဖင ဟန႔တားပတပငပငခြင မရ

ေစရ။ လအပေသာ အကအညမားႏင အကာအကြယမားကသာ ေပးပငခြင

ရေစရမည။

(၆) လသားတငး မမဘဝရငသနေရးႏင အသကေမြးဝမးေကာငးျပ ႏငေရးအတြက

လြတလပစြာ ဝမးစာရာေဖြခြင၊ အလပလပပငခြငႏင မမ၏ လပအားခႏငအည

ထကတနေသာ အကးခစားပငခြငမား ရေစရမည။

(၇) အရြယမေရာကေသးေသာ ကေလးငယမားက ကာကြယေစာငေရာကရန

မဘမားမစ၍ ႏငငသားတငးႏင အစးရထတြင တာဝနရသည။ မဘမား

အေနျဖင မမတ႔၏ ရငေသြးငယမား အရြယမေရာကမခငး တာဝနယရန

သဘာဝတရားက ေပးအပေသာ တာဝနမားရၾက၏။ အကယ၍ အေျခအေန

အမးမးေၾကာင မဘမားက မမတ႔၏ ရငေသြးငယမားက တာဝနယႏငျခငး

မရပါက၊ ႏငငသားမားႏင အစးရက တာဝနယရမည။ အခြနေဆာငျခငးအား

ျဖင ေသာလညးေကာငး၊ အျခား ပရဟတလပငနးျဖင ေသာလညးေကာငး၊

ရရလာေသာ အခြနေတာေငြမားက အသးျပ၍ အရြယမေရာကေသးေသာ

ကေလးမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးက နညးလမးမးစျဖင တာဝနယ

ေဆာငရြကရမည။

(၈) အေျခခလ႔အခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင တးတကရငသန

ေရးအတြက အစးရကသာ အလးစ တာဝနလႊအပျခငး မျပသငေပ။ ျပညသ

လထတရပလးက နညးလမးေပါငးစျဖင ပါဝငပပး လပေဆာငရမည။ ျပညသ

လထက နညးလမးေပါငးစျဖင ပါဝငလပေဆာငႏငမသာ အစးရတရပက

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကျခငး ရ/မရ ဟေသာ အေရးကစၥအပါအဝင ထအစးရ


၏ လပေဆာငမႈမနသမ တရားဥပေဒႏငအည လပေဆာငျခငး ရ/မရ က

ပြငလငးစြာ လထကသျမငနားလညႏငမညျဖစၿပး တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈ

တ႔လညး ရလာႏငမည ျဖစသည။

(၉) အေျခခလ႔အခြငအေရးသည လသားတငးႏင သကဆငေသာအရာ ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမးေရး ဟ

ေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင အစးရတရပက ျပညသလထ၏ အေျခခလ႔အခြင

အေရးမားက ခးေဖာကျခငး မရရေလေအာင ႏငငတကာမသားစမ ပးေပါငး

ေဆာငရြကရန လအပသည။ ထ႔ေၾကာင ကမၻာကလသမဂၢကသ႔ေသာ ႏငင

တကာအသငးႀကးမားက ဖနတး၍ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာ

တမးက ထတျပနကာ ထေၾကညာစာတမးက ကမာၻ႔ကလသမဂၢအဖြ႔ဝငႏငင

အားလးက ဥပေဒကသ႔ အသအမတျပ ကငသးေနျခငး ျဖစသည။


အခနး (၁၈)

vGwfvyfpGmajymqdka&;om;cGifh

ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထက မမတ႔ေမြးရာပါ အခြငအေရးအျဖစ

ပငဆငထားေသာ ႏငငေတာအခပအျခာအာဏာက ကာကြယထနးသမးၿပး၊ ထ

အာဏာမားက စမအပခပရန တာဝနေပးအပျခငး ခရသည အစးရ၊ လႊတေတာႏင

တရားရးမားက လြတလပသန႔ရငး၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားျဖင ေရြးခယ

တငေျမႇာကေသာစနစ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထက

မမတ႔ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာကျခငးႏင မမတ႔ကယတင ပါဝင

ေရြးခယျခငး (အေရြးခပငခြင) တ႔က ေပါငးစပထားသည လြတလပေသာ ျပညသ

မား၏ မမကယကမမ အပခပေသာစနစ ျဖစသည။

လြတလပေသာ ျပညသလထက မမကယက မမစမအပခပရာတြင ေသာလညး

ေကာငး၊ မမတ႔၏ ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာကရာတြင ေသာလညး

ေကာငး၊ အေျခခအကဆးေသာအရာမာ “လြတလပစြာေျပာဆ ေရးသားခြင” ပငျဖစ

သည။ ျပညသလထကယစား ႏငငေတာ အခပအျခာအာဏာႏင ယငး၏ ေရ

ေသာကျမစသးသြယျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာ၊ အပခပေရးအာဏာႏင

တရားစရငေရးအာဏာမားက ကငတြယကငသးရန လထကယစားလယေလာငး

မားအျဖစ နာမညစာရငး တငသြငး၍ ေရြးေကာကပြဝငမည ပဂၢလတဥးက မမ၏

ႏငငေရးအျမင၊ အေတြးအေခၚႏင အေရြးခယခရပါက ေဆာငရြကသြားမည လပငနး

စဥမားက လြတလပစြာ ေျပာဆျခငး၊ ေဟာေျပာျခငး၊ ေရးသားတငျပျခငး၊ စညးရး

လႈ႔ေဆာျခငးမား မျပလပႏငပါက ထကယစားလယ၏ ႏငငေရးအျမငႏင ေရ႕

လပငနးစဥမားက ျပညသလထက မညကသ႔ နားလည သေဘာေပါကႏငပါမည

နညး။ ကယစားလယေလာငးတဥး၊ (သ႔မဟတ) ႏငငေရးပါတတရပက သတ႔၏


အေတြးအျမင၊ မဝါဒ သေဘာထား၊ ေပၚလစႏင ေရ႕လပငနးစဥမားက လြတလပစြာ

တငျပစညးရးႏငမသာ ျပညသလထက မမတ႔ ကယစားလယအျဖစ ေရြးခယသင

ေရြးခယထက သ၏ အေတြးအေခၚႏင ေရ႕လပငနးစဥမားက သာမက ထသ၏

အကငသကၡာႏင ေနာကခသမငးမား၊ သကယတင ခမတထားေသာ မဝါဒ၊ ေပၚလစ

ႏင လပငနးစဥမားက အေကာငအထညေဖာႏငမည အရညအခငး ရ/မရ၊ အခက

အခႏင အကပအတညးမား ရငဆငေတြ႔ႀကေသာအခါ ေခါငးေအးေအးျဖင ေျဖရငး

ေကာလႊားႏငေသာ ပငကအရည အခငး ရ/မရ၊ တငးျပညတြင ႀကးမားေသာ

အႏရာယမားႏင ရငဆငႀက ေတြ႔ေသာအခါ ရရငစြာေျဖရငးႏငမည ရစြမးသတ ရ/

မရ စသညတ႔က ျပညသလထက ေတြ႔ျမငေလလာသးသပႏငမည ျဖစသည။ ထ႔

ေၾကာင လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားျခငးသည ဒမကေရစစနစ ရငသနေရးအတြက

မရမျဖစ လအပေသာ အဂၤါရပ ျဖစသည။

လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားျခငးသည ႏငငေတာက အပခပမည ျပညသ႔ကယ

စားလယမား ေရြးေကာကတငေျမႇာကမႈ အတြကသာမက အျခားအျခားေသာ က႑

မားစြာအတြကလညး အေရးႀကးသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင-

(၁) အမားဆႏၵအရ ဆးျဖတခကမခခင အရာရာက လြတလပစြာ ေဟာေျပာစညး

ရးျခငး၊ ေရးသားထတေဝျခငး၊ ေဆြးေႏြးတငပငျခငးမား ျပလပရမည ျဖစေသာ

ေၾကာင ျပနာေျဖရငးရန နညးလမးေပါငးမားစြာက ခနဆႏႈငးယဥခြင

ရသည။ ထသ႔ ႏႈငးယဥအပေသာ နညးလမးေပါငးမားစြာထမ အေကာငးဆး

နညးလမးက ျပညသလထက လြတလပစြာ ေရြးခယႏငမည ျဖစသည။ ထ႔

ေၾကာင အေထြေထြေသာ လ႔ျပနာမးစက ေျဖရငးရာတြင အမားနညးသြား

ႏငသည။

(၂) လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားထတေဝခြင ရေသာေၾကာင လထအျမငကယ

လာသည။ သတငးစာ၊ ေရဒယ၊ ရပျမငသၾကား သာမက အျခားအျခားေသာ

သတငးဌာနမးစမ သတငးအခကအလကမားက လြယကစြာရရေသာေၾကာင

အစးရတရပ၏ လပရပ (သ႔မဟတ) မမေရြးခယ တငေျမႇာကထားေသာ

ကယစားလယတဥး (သ႔မဟတ) ႏငငေရးပါတ တရပ၏ လပရပမားယြငးမႈ

တစတရာေပၚေပါကလာပါက ခကခငးေဝဖန ကန႔ကြကျခငးျဖင ထအမားမား

က တငးျပညႏင လ႔အဖြ႔အစညးႀကးက ဒကၡမေပးႏငခင အေကာငးဆး ျပန


လညျပငဆင၍ အစားထးႏငသည။ လသည မားတတေသာ သတဝါတမးျဖစ

သည။ လျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ အစးရတရပသညလညး အမားမားကးလြန

ႏငပါသည။ အစးရတရပ၏ ကးလြနမေသာ အမားက ျပငဆငရန အေကာငး

ဆးေသာ နညးလမးမာ လြတလပစြာေရးသား ေျပာဆခြငက လထထအျပည

အဝအပႏငးထားျခငး ျဖစသည။

(၃) ဒမကေရစစနစသည လြတလပေသာ လထက မမကယကမမ လြတလပစြာ

အပခပေသာစနစ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ႏငငေတာ အေရးအရာကစၥမားက

စမအပခပရာတြင ေသာလညးေကာငး၊ လ႔အဖြ႔အစညးတရပလး၏ အေရး

အရာကစၥမားက တငပငႏးေႏာရာတြင ေသာလညးေကာငး၊ လထအေနျဖင

မမတ႔ ေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ ျပညသ႔ကယစားလယမားႏင အစးရမား

ကသာ တစလး ပအပလႊေျပာငးျခငးမရေစဘ မမတ႔ကယတင လြတလပစြာ

ေျပာဆျခငး၊ ေရးသားတငျပျခငး၊ ဆႏၵမေပးျခငး၊ စတနးလညလညဆႏၵျပျခငး

စသည နညးလမးေပါငးစျဖင ပါဝငပတသကရန လအပသည။ သ႔မသာ အစးရ

ႏင ျပညသအၾကား ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈမား ရငသန

ႏငမည ျဖစသည။

(၄) လသားတငး၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားေသာ လြတလပစြာ

ေျပာဆေရးသားခြငဆသညမာ အစးရက ျပညသလထထသ႔ ေပးအပမ ရႏင

ေသာ အရာမဟတေပ။ လသားတငး၏ ေမြးရာပါအခြငအေရး ျဖစသည။ အစးရ

က ထေမြးရာပါအခြငအေရးက လထထ မေပးႏငေသာလညး ဖကဆးႏငသည။

ထ႔ေၾကာင အစးရက ျပညသလထ၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးျဖစေသာ လြတလပ

စြာ ေျပာဆေရးသားခြငက ပတပငတားဆးျခငး မရရေလေအာင ႏငငေတာ၏

အျမငဆးဥပေဒျဖစေသာ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျဖင ကာကြယ

ျပ႒ာနးေပးရမည။

(၅) လြတလပစြာေျပာဆေရးသားခြငသည လသားတငး၏ အေျခခလြတလပခြင

ျဖစသည။ သ႔ေသာ ထလြတလပမႈ အခြငအေရးက အလြသးစားလပ၍ လသား

အခငးခငး ညႇဥးပနးႏပစကမႈ၊ ဘာသာေရး တခႏငတခအၾကား အျမငမား

ယြငးမႈႏင ရနလမနးတးမႈမားက အားေပးလႈ႔ေဆာသည ေရးသားေျပာဆ

ခကမးကမ လ႔ေဘာငအကးစးပြားအတြက ဥပေဒျဖင ကာကြယဟန႔တား


ရမည။ ယငးသ႔ လြတလပစြာေျပာဆေရးသားမႈက ေဘာငခကန႔သတျခငးသည

လြတလပမႈက ထပါးျခငးမဟတဘ လြတလပမႈ၏ ရနသမ းစက လြတလပေသာ

လထက လြတလပစြာ ႀကတငကာကြယျခငးသာ ျဖစေစရမည။

(၆) လြတလပစြာေျပာဆေရးသားခြင (Freedom of Speech) တြင လြတလပစြာ

စညးရးခြငႏင ဆႏၵျပခြငတ႔လညး ပါရသည။ ျပညသလထက မမတ႔ အျမငႏင

ဆႏၵသေဘာထားမားက ႏႈတျဖငေျပာရ၊ စာျဖင ေရးသားရမႏင တခါတရ

မလေလာကတတေပ။ ထ႔ေၾကာင ရပခႏၶာက အသးခ၍ မမတ႔၏ ဆႏၵသေဘာ

ထားမား၊ အျမငမား၊ ယၾကညခကမားက ေဖာထတျပသရန လအပေလ

ရသည။ ထအခါ လထက အစအေဝးျဖင ခတကဆႏၵျပျခငး၊ လထစညးေဝးပြ

မား၊ ေဟာေျပာပြမား ကငးပျခငးက ျပလပရသည။ ယငးသည ဒမကေရစ

စနစ၏ အားသာခကတရပျဖစသည။ သ႔ရာတြင ၿငမးခမးစြာဆႏၵ ျပျခငးကသာ

ဒမကေရစစနစက အားေပးသည။ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပျခငးမ အၾကမးဖကဆႏၵ

ျပျခငးအသြငသ႔ မကးေျပာငးသြားမေစရန လြတလပေသာ လထက မမတ႔၏

အသတရားျဖင ထနးကြပထား ရမည။ သ႔ရာတြင အာဏာရငစနစ၌ ၿငမးခမး

စြာဆႏၵျပခြငအပါအဝင၊ လြတလပစြာေျပာဆ ေရးသားခြငက ပတပငထားသည

အျပင လထတ႔၏ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြမားက အၾကမးဖကႏမနငး ေလရျခငး

ေၾကာင အၾကမးဖကဆႏၵျပပြအျဖစသ႔ အသြငကးေျပာငးသြားတတသည။ ထ

အရာက သတထားၿပး ေရာငရားရမည။

(၇) လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားခြငသည “လြတလပမႈ” (Freedom) ၏ အေျခခ

ေရေသာကျမစမား ျဖစၾကေသာ တရားမတျခငး၊ ၿငမးခမးျခငးႏင သညးခ

ျခငးတရား တ႔အေပၚ အမျပ၍ ရငသနသငသည။ ထ႔ေၾကာင လြတလပစြာ

ေျပာဆျခငး၊ ေဟာေျပာျခငး၊ ေရးသား ထတေဝျခငး၊ စတနးလညလညျခငး

မားသည လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး တရားမတမႈ ရရေရးအတြက ၿငမးခမးစြာ

လပေဆာငေသာ အရာမားသာျဖစသငသည။ တရားမတျခငးႏင ၿငမးခမးျခငး

တ႔က သညးချခငးတရားျဖင ခၽြနးအပ၍ လမးေၾကာငးထနးမတျခငး မျပ

ႏငေသာအခါ လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားခြငသည ၿငမးခမးေရးလမးစဥသ႔

မလကဘ အၾကမးဖကမႈသ႔ အသြငကးေျပာငးတတသည။ ၿငမးခမးေရးက

အၾကမးဖကေသာ နညးလမးျဖင လမးေၾကာငးလႊ ေျပာငးေသာအခါ တရားမ

တျခငး၊ ၿငမးခမးျခငးႏင သညးချခငးမား ေပာကဆးၿပး မတရားမႈ၊ အႏငကင


ေစာကားမႈ၊ ရနလမနးတးမႈမား သာမက လ႔ေဘာငေလာကက ေသြးေခာငးစး

ေစေသာ အၾကမးဖကမႈမးစလညး ေပၚေပါကလာပါေတာသည။ ထ႔ေၾကာင

လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသားခြငသည ၿငမးခမးေရးလမးစဥႏင အၾကမးဖက

လမးစဥတ႔က စညးျခားေပးထားေသာ အရာျဖစသည။ ၿငမးခမးေရးလမးစဥ

ႏင အၾကမးဖကလမးစဥ ႏစခအၾကားတြင ရပတညေနသျဖင တဘကစက

အေကာငးအတြကေရာ အဆးအတြကပါ အသးခရန လြယကသည။ လြယ

လြယကက အလြသးစားလပႏငေသာအရာလညး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင

ဒမကေရစစနစရငသနေရးအတြက အေရးႀကးဆးျဖစသည လြတလပစြာ

ေျပာဆေရးသားခြငသည ဒမကေရစက အလြသးစားလပရန အလြယက

ဆးေသာ ယႏရားျဖစသြားတတသညကလညး သတထားရန လအပသည။


အခနး (၁၉)

'Drdkua&pDtpdk;&ESifh owif;rD'D,mvGwfvyfcGifh

ဒမကေရစစနစသည ျပညသလထကယတငက မမတ႔၏ အကးစးပြားမားက

သယပးေဆာငရြကႏငေရးအတြက မမတ႔ ကယစားလယမားက ေရြးခယတငေျမႇာက

ကာ မမတ႔ကယတင ပါဝငဖြ႔စညးသည အစးရက ထေထာငသညစနစ ျဖစသည။

ထသ႔ မမတ႔ကယတငပါဝငၿပး မမတ႔အကးစးပြားက သယပးထမးေဆာငမည

မမတ႔၏အစးရတရပက ေရြးခယတငေျမႇာကႏငရနအတြက အေရးႀကးဆးေသာ

ေသာခကမာ လြတလပစြာစညးရးေဟာေျပာခြင၊ ေရးသားထတေဝခြငႏင ႏငငေရး

ပါတမား အပါအဝင အျခားေသာ အသငးအဖြ႔မားက ဖြ႔စညးထေထာငခြင စသည

အခကမား ပါဝငသည။

လြတလပစြာစညးရးေျပာဆႏငမသာလင ထႏငငေရးပါတႏင ကယစားလယ

ေလာငးမား၏ ႏငငေရးအျမငႏင ခယခကမားက ျပညသလထက နားလညသေဘာ

ေပါကႏငေပလမမည။ ႏငငေရးပါတတရပႏင ကယစားလယတဥး၏ မဝါဒႏင

ေပၚလစမားက လြတလပစြာ ေရးသားထတေဝ၍ ကယျပန႔စြာ ျဖန႔ခႏငမသာလင

ထသမား ခယတငျပထားေသာ ႏငငေရးဝါဒႏင ေပၚလစမားသည ျပညသလထ

အတြက တကယအကးရ/မရ၊ ကာလေဒသႏင သဟဇာတ ျဖစ/မျဖစ၊ ေခတႏင

ေလာညျခငး ရ/မရ စသညတ႔က ျပညသလထက ေဝဖနသးသပၿပး အဆးအျဖတ

ေပးႏငလမမည ျဖစသည။

ႏငငေရးပါတတရပႏင ကယစားလယေလာငး (ႏငငေရးသမား) မားက မမတ႔

ေပၚလစႏင ေရ႕လပငနးစဥမားက လထေရ႕ေမာကသ႔ ရရငစြာ တငျပၿပး ျပညသ

လထ၏ အစစအေဆးက ျပတသားစြာ ခယရရေပမည။ သ႔မသာ ထ ႏငငေရးပါတ

တခခ (သ႔မဟတ) ႏငငေရးသမားတဥးဥး၏ အရညအခငးေပၚ လာႏငမည ျဖစ

သည။ ေပၚလစႏင ေရ႕လပငနးစဥမားႏင ပတသက၍ တငျပပတငျပနညး မညမ


ေကာငးမြနပါေစ၊ ထ ႏငငေရးသမား လကေတြ႔ဘဝတြင အေကာငအထညေဖာႏင

ေသာ အရညအခငး ရ/မရ၊ အကငသကၡာ၊ သလႏင ထပဂၢလ ျပညစျခငး ရ/မရ

စသညတ႔က ျပညသလထ၌ လြတလပစြာ စစေဆးပငခြင ရရမည။

ၿခ၍ ေျပာရပါက လြတလပစြာ စညးရးေျပာဆခြင၊ ေရးသားထတေဝခြငႏင ႏငင

ေရးပါတအသငးအပငးမား ဖြ႔စညးထေထာငခြင မရပါက လြတလပၿပး တရားမတ

ေသာ ေရြးေကာကပြကလညး ကငးပႏငလမမည မဟတေပ။ လြတလပ၍ တရား

မတေသာ ေရြးေကာကပြ မရပါက ျပညသလထက မမတ႔ အကးစးပြားအတြက

မမတ႔ကယတင ပါဝငဖြ႔စညးေသာ ျပညသ႔အစးရတရပလညး ေပၚေပါကလာႏင

လမမည မဟတေပ။

ယခေခတတြင သတငးမဒယာက တငးျပည၏ စတတမ႑ငဟ၍ ပငေခၚဆ

ေနၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစတြင သတငးမဒယာမားသည ေအာကပါ

အခနးက႑မားျဖင ျပညသလထတရပလးႏင လ႔အဖြ႔အစညးႀကး တရပလးအတြက

ပါဝငအသးေတာခၾကရမည ျဖစသည။

(၁) လြတလပေသာ သတငးမဒယာမားသည ဘကလကမႈ တစတရာမရဘ တက

မနကနေသာ သတငးအခကအလကမားက ျပညသလထထသ႔ တငျပေပး

ရမည။

(၂) အစးရတရပ၏ လပေဆာငမႈမားက တရားမတမႈ ရ/မရ၊ တာဝနခမႈႏင

တာဝနယမႈ ရ/မရ၊ စသညတ႔က ထ သတငးမဒယာမားက ျပညသလထထသ႔

အခကအလကမနကနစြာ တငျပရမည။

(၃) လြတလပေသာ ဒမကေရစစနစေအာကတြင ဖြ႔စညးထေထာင ထားၾကေသာ

လမႈအေျချပအဖြ ႔အစညးမား၊ ဘာသာေရးႏင လမႈေရးအဖြ ႔အစညးမား၏

လပေဆာငမႈမား မနကနျခငး ရ/မရ က သတငးမဒယာမားက ျပညသလထ

ထသ႔ တငျပသတငးေပးရမည။

(၄) ရပရြာအေရးကစၥမစ၍ တတငးျပညလးအေရးအထ ပါဝငေသာ အေရးႀကးသည

ကစၥတငးတြင ျပညသလထ ပါဝငေဆြးေႏြးႏငေရး အတြက သတငးမဒယာမား

က စငျမငသဖြယ ေဆာငရြကေပးရမည။ မဒယာမားထမ တကမနကနသည

သတငးအခကအလကမား ရရႏငမသာ မနကနသည ဆးျဖတခကမားက

ခမတႏငမည ျဖစသည။


(၅) ဒမကေရစစနစေအာကတြင လြတလပစြာ ေျပာဆေရးသား ထတေဝခြငက

အေလးအနကထားရမည ျဖစသည။ အစးရအေနျဖင သတငးႏင မဒယာဌာန

အသးသး၏ ေရးသားထတေဝ ေျပာဆတငျပခကမားက စစစရနဟေသာ

ရညရြယခကျဖင ဖြ႔စညးထားရသည “စာေပစစစေရး” ႏင “ဆငဆာ” အဖြ႔မား

လးဝမရသငေပ။ ထနညးတ အစးရက သတငးႏင မဒယာမားက ထနးခပ၍

အာဏာရပါတႏင အစးရ၏ အာေဘာမားကသာ ျပညသလထထ တငျပရ

မညဟေသာ ရညရြယခကျဖင ဖြ႔စညးထေထာငေလရသည အစးရ၏ ျပနၾကား

ေရးဌာနသညလညး ဒမကေရစစနစတြင လးဝ မရအပေပ။

(၆) သတငးႏင မဒယာ ဟဆရာ၌ ယခငက “စာနယဇငး” ဟ ေခၚဆသည သတငး

စာ၊ ဂာနယႏင မဂၢဇငးမားသာမက ယခေခတတြင လထဆကဆေရးကရယာ

အျဖစ အသးမားသည အငတာနက၊ Website၊ ေရဒယ၊ ရပျမငသၾကားႏင

အျခားအျခားေသာ လထဆကသြယေရးယႏရားမား အားလးပါဝငသည။

ရငးလငးခက။ ။ ရငးလငးခက။ ။

ဒမကေရစႏငငေရးတြင ကငသးလကရေသာ အစးရ၏ ေျပာေရးဆခြငရ ပဂၢလ

မား ထားရျခငး၊ သမၼတ (သ႔မဟတ) ဝနႀကးတဥးဥး၏ ေျပာေရးဆ ခြငရသ ထားရ

ျခငးႏင ပါတတရပရပက ေျပာေရးဆခြငရသပဂၢ လ သာမက သတငးႏင ျပနၾကားေရး

ဌာန ထားရျခငးတ႔သည ထပါတ (သ႔မဟတ) ထ အစးရတာဝနရသ၏ ေပၚလစႏင

မဝါဒမားက မဒယာ လြတလပခြငက မထပါးႏငေခ။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငကသ႔

လြတလပခြင မရေသာ ႏငငမားတြင ျပနၾကားေရးဌာနက ဝနႀကးဌာနတခအျဖစ

ထားရျခငးသည သတငးႏင ျပနၾကားေရးက အစးရမ ထနးခပထားရမည ဟေသာ

အစဥအလာႏင လထလြတလပမႈအေပၚ ဖႏပခပခယရန ဟေသာ ရညရြယခကျဖင

ထားရျခငးျဖစသည။ ထသ႔ သတငးႏင ျပနၾကားေရးက ထနးခပရသာမက မမတ႔

ေပၚလစႏင မဝါဒအတငး ဝါဒျဖန႔ခ ႏငေရးအတြက သတငးေထာကမားကလညး

အစးရကယတငက ခန႔ထားၾကသည။ ထ႔အျပင သတငးႏင မဒယာမားက ထနးခပ

ႏငရန ဆငဆာအဖြ႔မားကပါ ဖြ႔စညး၍ လြတလပစြာေျပာဆ ေရးသားထတေဝခြငက

ျပငးထနစြာ ပတပငတားဆးေလ ရၾကသည။ ယငးသည ဒမကေရစစနစတြင မရအပ

ေသာ အရာမားသာ ျဖစၾကသည။


အခနး (၂ဝ)

bmoma&;vGwfvyfcGifh

လသားတငး ခစားသင ခစားထကေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လြတလပ

ခြငမားအနက ဘာသာေရးလြတလပခြငသည ထပဆးတြင ပါဝငသည။ တခ႕က

ဘာသာေရးလြတလပခြငက လြတလပမႈအားလး၏ အထြတအထပျဖစသညဟပင

ေခၚဆသမတၾကသည။ အေၾကာငးမာ ဘာသာေရးသည ေလာကေရးရာသာ မဟတ

ဘ ေလာကတရာအေရးမား ပါဝင၍ လ႔ဘဝ၏ ျဖစတညျခငးအေၾကာငးတရားက

အနကရႈငးဆးႏင အသမေမြ႔ဆး ခဥးကပေဆာငရြကေသာ အလပျဖစေသာေၾကာင

တညး။ ဖနဆငးရင ဘရားသခငႏင ဖနဆငးခရေသာ လသားတ႔အၾကား စတဝညာဥ

ျဖင ကးလးဆကဆေသာ အလပလညး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဤမသမေမြ႔ေလး

နကေသာ သမၼာတရားႏင ဓမၼတရားတ႔၏ အလပက ေဆာငရြကရာတြင မညသမ

အေႏာငအယက မေပးသငေပ။ ဘာသာေရးက ႏငငေရးမ ကငးႏငသမ ကငးရငး

ေအာင ထားရမည။ ထသ႔ ေဆာငရြကေရးအတြက -

(၁) ဘာသာေရးလြတလပခြင အျပညအဝရရမည။

(၂) ဘာသာေရးႏင ႏငငေရး ေရာယကျခငး မရေစရ။

(၃) ႏငငသားတငးသည မမတ႔ယၾကညကးကြယသည ဘာသာက လြတလပစြာ

ကးကြယယၾကညခြင ရသည။ ဘာသာတရားႏင သကဆငေသာ အရာကစၥ

မနသမက လြတလပစြာ ပါဝငလပေဆာင ခြငရရမည။

(၄) ဘာသာေရးလြတလပခြင ဟဆရာတြင ဘာသာေရးဆငရာ စာေပမားက လြတ

လပစြာ ျဖန႔ခခြင၊ ဘာသာေရးဆငရာ အေဆာကအအမားက လြတလပစြာ

တညေဆာကခြင၊ ဘာသာေရးဆငရာ ေန႔ထးေန႔ျမတမားတြင ပြလမးသဘင


မားက လြတလပစြာ ကငးပခြင၊ မမယၾကညရာ ဘာသာတရားက လြတလပစြာ

ေဟာေျပာသငၾကားခြငႏင သာသနာျပခြင စသည အခြငအေရးမား ပါဝင

သည။

(၅) ဘာသာေရးလြတလပခြင အျပညအဝေပးအပၿပး သာသနာျပခြငကလညး

လြတလပစြာ ေဆာငရြကႏငရန တနးတအခြငအေရး ေပးသငသည။ ႏငငေရး

ႏင ဘာသာေရးက ခြျခားထားေသာေၾကာင ႏငငေတာအစးရအေနျဖင မည

သည ဘာသာတရားကမ ဥးစားေပးျခငး၊ သာသနာျပ လပငနးမားတြင အစးရ

က ပါဝငေဆာငရြကျခငး၊ ေငြေၾကးေထာကပျခငးမား လးဝမျပလပ သငေပ။

(၆) ႏငငေရးႏင ဘာသာေရးက ခြျခားထားေသာေၾကာင မညသည ဘာသာ

သာသနာကမ ႏငငေတာဘာသာအျဖစ ျပ႒ာနးျခငး၊ အထးဥးစားေပးျခငး

လးဝမျပလပသငေပ။

(၇) ႏငငေရးႏင ဘာသာေရးက ခြျခားထားသည ဒမကေရစစနစေအာကတြင

ႏငငေတာက ဘာသာေရးက အေထာကအကေပးရန ဖြ႔စညးထေထာငသည

သာသနာေရးဝနႀကးဌာန လးဝမထားရသငေပ။ ဘာသာေရးသည ႏငငေရးမ

လးဝကငးရငး လြတလပသငသည။


အခနး (၂၁)

vlenf;pkrsm;. tcGifhta&;udk umuG,fjcif;

ဒမကေရစစနစသည အမားဆႏၵအရ အရာရာက အဆးအျဖတေပးေသာ စနစ

ျဖစသည။ အျခားတဘကတြငလညး ဒမကေရစစနစသည လသားတငး၏ ေမြးရာပါ

အခြငအေရးမားက အေလးေပးတနဖးထားေသာေၾကာင လသားတငး၏ တနးတည

မမႈအခြငအေရးက အထးဥးစားေပး စဥးစားေသာ စနစလညး ျဖစသည။

အေပၚယအားျဖင ၾကညပါက ႏငငသားတငးတြင ရအပေသာ တနးတညမခြင

ဟေသာ “တနးတေရး” ႏင အမားဆႏၵအရ အရာရာက ဆးျဖတသညဟေသာ

“အမားဆႏၵျဖင ဆးျဖတျခငး” ကငစဥႏစရပ တ႔သည ဆန႔ကငသေယာင ထငရေပ

သည။ အမားဆႏၵျဖငသာ အရာရာက ဆးျဖတပါက လနညးစမား၏ အခြငအေရးက

ခးေဖာကပတပငရာ မေရာကေပဘးလားဟ ေမးစရာရသည။

အမားစႏင အနညးစဆႏၵခငး မတညေသာအခါ လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး ႏငငေရး၊

စးပြားေရးႏင လမႈေရး ျပနာမားစြာ ေပၚေပါကတတသည။ အထးသျဖင လမး

ေပါငးစေရာေႏာေနထငေနေသာ တငးျပညမားတြင အရာရာက အမားဆႏၵျဖင

သာလင ဆးျဖတရမည ဆပါက လနညးစမား၏ အခြငအေရးမား ပေပာကၿပး ေနာင

ႏစေပါငးမားစြာ ၾကာလာေသာအခါ လမးငယမားပါ ေပာကကြယတမျမပသြား

ႏငသည။ ထ႔ေၾကာငပငလင ဒမကေရစစနစသည လမးႀကးဝါဒ လႊမးမးေရးႏင

လအပႀကးျဖင အႏငကငေစာကားေသာ (Tyranny of Majority) က ျဖစပြားေစ

ႏငသညဟ ပညာရငမားစြာက ေစာဒကတကကာ ျငငးခခၾကသည။

ဥပမာ - ပါလမနဒမကေရစေခတတြင ဝနႀကးခပဥးႏက ဗဒၶဘာသာက ႏငင

ေတာဘာသာအျဖစ ျပ႒ာနးသတမတရန ျပညေထာငစလႊတေတာတြင မခြဆးျဖတ

ေသာအခါ ခငး၊ ကခင၊ ရမး စေသာ တငးရငးသား လမးမား၏ ဆႏၵမ မပါဘ


ဗမာလမးမား၏ ဆႏၵမျဖင အလြယတက ဆးျဖတႏငခသည။ အေၾကာငးမာ ဥးႏ

ေခတတြင ျပညေထာငစ လႊတေတာတရပလး၊ အထကလႊတေတာႏင ေအာက

လႊတေတာတြင ဗမာလမးမားက လႊမးမးထားေသာေၾကာင တငးရငးသားလမးမား

၏ ဆႏၵမတခမမပါဘ ဗမာလမးမားလလားေသာ ဥပေဒအားလးက ေရးဆြျပ႒ာနး

အတညျပ ႏငခသည။

ထ႔ေၾကာင ဒမကေရစစနစေအာကတြင လမားစက လနညးစ၊ အထးသျဖင

လဥးေရ ပမမားျပားေသာ လမးမားက လဥးေရပမနညးပါးေသာ လမးငယမားက

အႏငကငေစာကားမႈမား မရရေလေအာင နညးလမးရာေဖြရမည ျဖစသည။ ထသ႔

နညးလမးရာေဖြရာတြင အေကာငးဆးေသာ နညးလမးတခမာ ႏငငေတာဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒက စစမနေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစျဖင ေရးဆြျပ႒ာနးျခငးသာ

ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင -

(၁) ဒမကေရစစနစတြင အရာရာက အမားဆႏၵအရ ဆးျဖတခကမား ခမတေလ

ရေသာလညး ယငးလပရပသည လနညးစမား၏ အခြငအေရးက တဖကသတ

ခးေဖာကမႈ အဆငအထ မျဖစသငေပ။ အမားဆႏၵျဖင ဆးျဖတေသာလညး

လနညးစမား၏ ဆႏၵသေဘာထားကလညး ေလးစားအသအမတ ျပရမည။

(၂) လမးေပါငးစေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညတြင ေနထငၾကသညအခါ လမး

ေရးေၾကာင ေသာလညးေကာငး၊ အျခားေသာ အေျခအေန အမးမးေၾကာင

ေသာလညးေကာငး၊ လမးစထမ လနညးစအျဖစ ရပတညေနၾက သမား၏

“ပကတတညရေနျခငး” က အသအမတျပ ၾကရမည။ ထသ႔ မတကြျပားမႈ

ရေနျခငးကေတာ ေလးစားအသအမတျပမသာ “မတကြျပားမႈအေပၚ အေျခခ

ေသာ စညးလးညၫြတေရး” (Unity in Diversity) က ေဖာေဆာငႏငမည

ျဖစသည။

(၃) တငးရငးသားလမးငယမား မတမေကာ မပေပာကေရးအတြက ကာကြယ

ေစာငေရာကရာတြင အေကာငးဆးနညးလမးမာ ထ လမးငယမား၏ အမး

သားလကၡဏာ (National Identity) က ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင

အျခားေသာ ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမားျဖင ကာကြယျခငးပင ျဖစသည။

(၄) တငးရငးသားလမးမား၏ အမးသားေရးလကၡဏာ (National Identity) ဟဆ

ရာတြင ထလမးမား၏ လမးျဖစျခငးလကၡဏာ၊ ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈ


ရးရာဓေလထးတမးမား၊ ဘးဘြားပငနယေျမမား (Home Land) ႏင သမငး

ေနာကခ စသညမား ပါဝငသည။ ယငးက တခ႕ပညာရငမားက ယဥေကးမႈ

လြတလပခြငႏင ဆကစပေသာ ကယပငျပ႒ာနးခြင (Cultural Self-determi-

nation or Cultural Autonomy) ဟ ေခၚဆၾကသည။ တငးရငးသား လမး

တငးတြင ၎တ႔ယဥေကးမႈႏင ဆကစပေသာ ကယပငျပ႒ာနးခြင အျပညအဝ

ရသငသည။

(၅) လမးေပါငးစေရာေႏာေနထင၍ ျပညေထာငစစနစက ကငသးေသာ တငးျပည

မားတြင အမးသားျပညနယ ထေထာငႏငေလာကေသာ လအငအား မရသည

လမးငယမားအတြက ႏငငေရးအကးခစားခြင ထကတနစြာ ရရႏငရန

ကယပငျပ႒ာနးခြငေဒသႏင အမးသား နယေျမမားက သတမတ၍၊ ထ လမး

ငယမား၏ အခြငအေရးမားက ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖင ကာကြယ

ျပ႒ာနးေပးရမည။


အခနး (၂၂)

trsdK;orD;tcGifhta&;ESifh usm;§rwef;wla&;

ကမၻာလဥးေရ၏ ထကဝကေကာသည အမးသမးမား ျဖစၾကသည။ ထ႔ေၾကာင

အမးသမးအခြငအေရးက ပတပငျခငးသည ကမာၻ႔လဥးေရ တဝက၏ အခြငအေရးက

ပတပငျခငးႏင အတတပငျဖစသည။ လသားတ႔၏ ေမြးရာပါအခြငအေရးက တနဖး

ထားၿပး၊ လြတလပမႈက ျမတႏးေသာ ဒမကေရစစနစတြင အမးသမးအခြငအေရး

မားက အထးတနဖးထား ကာကြယေစာငေရာက ထနးသမးျမႇငတင သငသည။

ကမၻာႏငငအသးသးတြင အမးသမးမားက ဘာသာေရးအရ ေသာလညးေကာငး၊

ယဥေကးမႈႏင ဓေလထးစအရ ေသာလညးေကာငး တနးတအခြငအေရး မေပးခၾက

ေခ။ ကၽြႏပတ႔ ခငးလ႔အဖြ႔အစညးမားတြငလညး အမးသမးမားက အမးသားမားႏင

တနးတအခြငအေရးမေပး ခၾကေပ။ အေတြးအေခၚ ေဟာငးမားက ဆန႔ကငေတာ

လန၍ အမးသမးမားက အမးသားမားႏငအတ တနးတရညတ အခြငအေရး

ေပးသငသည။ လတငး ရရခစားထကေသာ အေျခခအခြငအေရးမား သာမက

အမးသမးမားအတြက အထးသးသန႔လအပေသာ အခြငအေရးမားကလညး အထး

ဥပေဒမားျပ႒ာနး၍ ကာကြယေပးသငသည။ အမးသမးမားက ေအာကပါက႑

မားတြင အခြငအေရး အျပညအဝေပးအပ သငသည။

(က) ဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးမား(က) ဥပေဒဆငရာ အခြငအေရးမား

(၁) တရားရးမားတြင စရငခကတစတရာ ခမတရန တရားရငဆငရေသာအခါ

အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားက အမးသားမားနညးတ တနးတအခြင

အေရး ေပးရမည။


(၂) အမးသမးမားအား ပစၥညးပငဆငခြင၊ အေမြဆကခပငခြငႏင အျခား ပငဆင

ျခငးဆငရာ အခြငအေရးအားလးတြင အမးသားမားႏင တနးတအခြငအေရး

ေပးရမည။

(၃) ႏငငေတာဖ ြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒမား ေရးဆ ြ ျပ႒ာနးရာတြင အမးသမး

ကယစားလယမားကပါ ပါဝငေဆြးေႏြး အႀကေပးဆးျဖတပငခြင ေပးရမည။

(၄) ႏငငေတာ၏ ဥပေဒျပအာဏာက ကငတြယကငသးေနေသာ လႊတေတာ

အဆငဆငတြင အမးသမးအနညးဆး (၃ဝ) ရာခငႏႈနး ပါဝငရန ဥပေဒျဖင

ျပ႒ာနးေပးသငသည။

(ခ) ႏငငေရးဆငရာ အခြငအေရးမား(ခ) ႏငငေရးဆငရာ အခြငအေရးမား

(၁) အမးသမးမားက အမးသားမားႏင ရငေဘာငတနး၍ ႏငငေရး နယပယတြင

ပါဝငလႈပရား တာဝနယ ဆးျဖတပငခြင ေပးရမည။

(၂) မေပးပငခြင၊ အေရြးခပငခြငမားျဖင ရပကြက/ေကးရြာအဆငမ ႏငငေတာ

သမၼတႏင ဝနႀကးခပအဆငထ အဆငတငး ေနရာတငးတြင အရညအခငး

ျပညမ၍ လထေထာကခအားေပးမႈ ရရေသာ အမးသမးမားက လြတလပစြာ

ေရြးခယ၍ တာဝနထမးေဆာငခြင ေပးရမည။

(၃) ပညာေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ဘာသာေရးႏင လမႈအဖြ႔အစညးနယပယမား

အားလးတြင အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားက မညသည အေၾကာငးျပ

ခကႏငမ ပတပငဟန႔တားျခငး မရေစရ။

(၄) ဘာသာေရးက အေၾကာငးျပ၍ အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားက ပတပင

တားျမစျခငး မရေစရ။

(၅) ယဥေကးမႈ ဓေလထးတမးမားအေပၚ အေၾကာငးျပ၍ အမးသမးမား၏

အခြငအေရးမားက ပတပငတားျမစျခငး မရေစရ။

(၆) ပညာေရးနယပယတြင အမးသမးမားက အမးသားမားနညးတ အခြငအေရး


(၇) အမးသမးမားက တနးတအခြငအေရးေပး၍ ႏငငေတာ ကာကြယေရးႏင

လၿခေရးတာဝနမားက ထမးေဆာငခြင ေပးရမည။


အခနး (၂၃)

'Drdkua&pDpepfESifh ynma&;vGwfvyfcGifh

အာဏာရငစနစတြင “ထအ ညဖငး၍ အသတရားကငးမေသာ လထ” မးကသာ

အာဏာရငတ႔ အလခငဆးေသာ အရာျဖစသည။ ျပညသလထ “ထအ ညဖငး” မ

သာ အာဏာရငတ႔ တနခးႀကးထြား ႏငေပလမမည။ ျပညသလထ အသတရားကငးမမ

အာဏာရငမားသည သတ႔စတတငးက တငးျပညက အပခပမငးမ ႏငလမမည။

ထ႔ေၾကာင အာဏာရငႀကးမားက အာဏာရရသညႏင တၿပငနက ပညာေရးမ႑င

ႀကးက ပထမပစမတထားၿပး ၿဖခြငးဖကဆး တတၾကသည။

ဒမကေရစစနစကမ ပညာေရးက အေျခခလ႔အခြငအေရးတရပအျဖစ လကခ

အသအမတျပသည။ ထ႔ေၾကာင ကမာၻ႔လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးတြင

ပညာေရးက အေျခခလ႔အခြငအေရးအျဖစ အတအလငး အသအမတျပ ေဖာျပထား

ျခငးျဖစသည။

(၁) လြတလပစြာ ေတြးေခၚေျမာျမငျခငးႏင ေရးသားေျပာဆျခငးသည ဒမကေရစ

စနစ၏ အသကေသြးေၾကာ ျဖစသည။ လြတလပစြာ ေတြးေခၚေျမာျမငတတ

ေသာ လ႔အဖြ႔အစညးတရပထေထာငရန ပညာေရးစနစသည အခရာကေသာ

ဒမကေရစယႏရား တချဖစသည။

(၂) လ႔အဖြ႔အစညးတငးႏင လမးတငးသည မမတ႔၏ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမး

ႏင ရးရာယဥေကးမႈအေမြအႏစမားက ေခတတေခတၿပး တေခတ လကဆင

ကမး သငယခရသကသ႔ ဒမကေရစ၏ အေမြအႏစမားႏင တနဖးမားက

မးဆကသစမားထ လကဆငကမးရာတြင ပညာေရးစနစသည အလြနအေရး

ႀကးသည။


(၃) ဒမကေရစစနစတြင ဒမကေရစကငစဥတရားမား၏ အျခားအေျခခသေဘာ

တရားမားျဖစၾကေသာ တရားမတျခငး၊ ၿငမးခမးျခငးႏင သညးချခငးတရား

မားသာမက တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားတြင လြတလပစြာေျပာဆ

စညးရး၍ တရားမေသာ နညးလမးျဖင ပါဝငယဥၿပငအေရြးခေရးက ငယရြယ

စဥဘဝမစတငကာ ေကာငးသ၊ ေကာငးသားမားက ေလကငသငၾကားေပး

ရသည။ ေကာငးေကာငစေရြးေကာကပြမား၊ ေကာငးသား အသငးအဖြ႔မား၏

ေရြးေကာကပြမားက ႏစစဥကငးပ၍ ေကာငးသားမားအား ဒမကေရစ အေလ

အကငမားက သငၾကားတတေျမာကေအာင ေလကငေပးရသည။

(၄) ဒမကေရစစနစကငသးေသာ တငးျပညမားသည ပညာေရးက အေျခခလ႔

အခြငအေရးအျဖစ ရရခစားႏငေရးအတြက ကေလးငယအားလး၊ လငယလရြယ

အားလး ပညာသငၾကားခြငႏင စာသငေကာငးမားကလညး လြတလပစြာ

ဖြငလစခြငျပသည။ အစးရက လအပေသာ အကအညမားက ေပးၿပး၊ အစးရ

စာသငေကာငးမားကပါ ဖြငလစေပးရမည။

(၅) လမးေပါငးစ၊ ဘာသာေပါငးစ ေရာေႏာေနထငေသာ တငးျပညမားတြင

တငးရငးသားလမ းမား၏ ဘာသာစကားမားက အေျခခ၍ ေသာလညးေကာငး၊

ကးကြယရာ ဘာသာတရားက အေျခခ၍ ေသာလညးေကာငး၊ လြတလပစြာ

ပညာသငၾကားခြငႏင စာသငေကာငးမား ဖြငလစခြင ရရမည။

(၆) တငးရငးသားလမးေပါငးစ စေပါငးေနထင၍ ျပညေထာငစစနစက ကငသး

ေသာ တငးျပညမားတြင တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကားက သက

ဆငရာ ျပညနယ၏ ရးသးဘာသာစကားအျဖစ အသအမတျပထားေသာ

ေၾကာင ထျပညနယ၏ ရးသးဘာသာစကား တးတက ရငသနေရးက ျပည

ေထာငစဥပေဒႏင ဆန႔ကငျခငးမရေစဘ ျပညနယမားက သးျခားလြတလပ

စြာ ျပ႒ာနးထားေသာ ျပညနယဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏငအည ျပညနယအစးရ

က လြတလပစြာ စမေဆာငရြကခြင ရေစရမည။

(၇) ဒမကေရစစနစသည လသားတငး၏ အေျခခလြတလပခြငမားႏင အေျခခ

လ႔အခြငအေရးမားက ႏငငေတာလၿခေရးႏင ကာကြယေစာငေရာကေရးတ႔

ႏင တနးတရညတ အေလးထားေသာစနစ ျဖစသည။ ႏငငေတာလၿခေရး

အတြက တငးျပည၏ ဘ႑ာေငြမားက အလအေလာက အသးခသည နညးတ


လသားတငး၏ အေျခခ လြတလပခြငႏင အေျခခလ႔အခြငအေရးမား ပြငလနး

ရငသန၍ လြတလပေသာ လ႔အဖြ႔အစညးတရပ ထေထာငေရးတြင အေျခခ

အကဆးျဖစသည ပညာေရးက႑အတြက ဘ႑ာေငြ အလအေလာကထားရ

ရန အစးရမ တာဝနယ ေဆာငရြကေပးရမည။

ေနာကဆကတြ (၁)

တငးရငးသားလမးမားႏင ဒမကေရစအငအားစမား စေပါငးဖြ႔စညးထားသညFCDCC မ သကရာဇ ၂ဝဝ၆ ခႏစတြင တငျပခေသာ

“ဖကဒရယျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (မၾကမး)” အခနး (၂) တြင ေဖာျပထားသည

tajccHtcGifhta&;rsm;


အခနး (၂)အခနး (၂)

tcGifhta&;rsm;/ &ydkifcGifhrsm;ESifh wm0efrsm;tcGifhta&;rsm;/ &ydkifcGifhrsm;ESifh wm0efrsm;(Bill of Rights, Guarantees and Duties)

အေျခခအခြငအေရးမားအေျခခအခြငအေရးမား (Fundamental Rights)

ပဒမ (၁၁) ကယပငအခြငအေရးမားပဒမ (၁၁) ကယပငအခြငအေရးမား

ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသတငးသည -

(က) အသကရငရပတညပငခြင ရေစရမည။

(ခ) လမး၊ ဇာတ၊ ကးကြယရာဘာသာ၊ အသားအေရာင၊ အဆငအတနး၊ အသက

အရြယ၊ လငႏင လငစတကြျပားမႈ မားေၾကာင ခြျခားမႈမရေစဘ တရားဥပေဒေရ႕

ေမာကတြင တနးတအခြငအေရး ရေစရမည။

(ဂ) လြတလပစြာ ေတြးေခၚယၾကညခြင ရေစရမည။

(ဃ) လပဂၢလတဥးအျဖစ တရားဝငအသအမတျပ ခပငခြငရၿပး၊ လ႔ဂဏသကၡာ

အား ေလးစားေစမႈႏင ကာကြယေပးမႈ ရယပငခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၁၂) အေျခခလြတလပခြငပဒမ (၁၂) အေျခခလြတလပခြင

ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသ မညသမဆ -

(က) ကၽြနျပျခငး မခေစရ။

(ခ) အတငးအဓမၼေစခငးခရျခငး မရေစရ။


(ဂ) ႏပစကညႇဥးပမးျခငး၊ လငပငးဆငရာေစာကားမႈျပျခငး၊ လမဆနေသာ ရက

စကစြာျပမဆကဆျခငး မခေစရ။

ပဒမ (၁၃) ရပသမးပငခြငမရေသာ အခြငအေရးမားပဒမ (၁၃) ရပသမးပငခြငမရေသာ အခြငအေရးမား

အထကပါ အေျခခအခြငအေရးမားႏင အေျခခလြတလပခြငမားက မညသည အေျခ

အေနေအာကတြငမ ရပသမးပငခြင မရေစရ။

ပဒမ (၁၄) အေျခခရပငခြငပဒမ (၁၄) အေျခခရပငခြင

ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသတငးသည ျပညေထာငစလႊတေတာမ

ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမားႏငအည -

(က) လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင၊ ပႏပထတေဝခြင၊ သတငးရယခြင၊ သတငး

ျဖန႔ခခြငရေစရမည။

(ခ) လြတလပစြာသာသာတရားကးကြယခြင၊ ဘာသာေရးထးတမးစဥလာမားက

ကငသးခြငရေစရမည။

(ဂ) လြတလပစြာစေဝးခြငႏင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပခြင ရေစရမည။

(ဃ) ႏငငေရးခလႈခြင ေတာငးခပငခြင ရေစရမည။

(င) ဤ လြတလပခြငမားက ကငသးရာတြင ဒမကေရစကငစဥတရားမားက

ဆန႔ကငျခငး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးႏင ျပညသတ႔၏ ကယကငတရားမားက

ထခကပကျပားေစျခငးမား ျဖစေပၚလာပါက ကန႔သတဟန႔တားသည ဥပေဒ

က ျပညေထာငစလႊတေတာက ျပ႒ာနးႏငေစရမည။

ပဒမ (၁၅) ကယပငလြတလပခြင အခြငအေရးပဒမ (၁၅) ကယပငလြတလပခြင အခြငအေရး

ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသ မညသမဆ -

(က) မမ၏ ေနအမ၊ မသားစ စာေပးစာယ အပါအဝင ကယပငလြတလပမႈတ႔က

ဥပေဒႏငအည မဟတေသာ ေႏာကယကျခငး၊ မမ၏ သကၡာႏင ဂဏသတငးက

ဥပေဒႏငအည မဟတေသာနညးျဖင ထခကျခငး မခထကေစရ။

(ခ) ဥပေဒႏငမညေသာနညးျဖင လပဂၢလကရာေဖြခရျခငး၊ ေနအမဥပစာအတြငး

ဝငေရာကရာေဖြခရျခငးတ႔ႏင ၎တ႔ ပငဆငသည ပစၥညးသမးယခရျခငးမ

လၿခမႈခစားပငခြငရေစရမည။


ပဒမ (၁၆) ကား-မ တနးတအခြငအေရးပဒမ (၁၆) ကား-မ တနးတအခြငအေရး

မသားစ၊ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ နယပယအသးသး၌ ကား-မ

တနးတ အခြငအေရး ရေစရမည။

ပဒမ (၁၇) ႏငငသားျဖစခြင အခြငအေရးပဒမ (၁၇) ႏငငသားျဖစခြင အခြငအေရး

ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသတငးသည ဖကဒရယျပညေထာငစဥပေဒ

ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ႏငငသားအျဖစ ေလာကထားပငခြငရသည။

ႏငငသားႏင ႏငငေရးဆငရာအခြငအေရးမား ႏငငသားႏင ႏငငေရးဆငရာအခြငအေရးမား (Civil and Political Rights)

ပဒမ (၁၈) လြတလပစြာသြားလာခြငပဒမ (၁၈) လြတလပစြာသြားလာခြင

ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည ျပညေထာငစအတြငး လြတလပစြာ

သြားလာခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၁၉) ျပညပသ႔ထြကခြာခြင၊ ျပနလညဝငေရာကခြငပဒမ (၁၉) ျပညပသ႔ထြကခြာခြင၊ ျပနလညဝငေရာကခြင

ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည ျပညေထာငစမ ျပညပသ႔ထြကခြာခြင၊

ျပညပမ ျပညေထာငစသ႔ ျပနလညဝငေရာကခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၂ဝ) လကထပထမးျမားျခငးဆငရာအခြငအေရးပဒမ (၂ဝ) လကထပထမးျမားျခငးဆငရာအခြငအေရး

(က) အရြယေရာကၿပးသတငးသည လမး၊ ဘာသာ၊ အဆငအတနးမခြျခားဘ

လြတလပေသာ သေဘာဆႏၵႏငအည လကထပပငခြငရေစရမည။

(ခ) လကထပထမးျမားျခငးသည မမ၏ဘာသာတရားႏင လမးဘာသာ ေရြးခယမႈ

အခြငအေရးက အလအေလာကေျပာငးလျခငး မျဖစေစရ။ မမ၏ လြတလပ

ေသာ ဆႏၵသေဘာထားအရသာလင ျဖစေစရမည။


ပဒမ (၂၁) ႏငငေရးအခြငအေရးပဒမ (၂၁) ႏငငေရးအခြငအေရး

အရြယေရာကသႏငငသားတငးသည -

(က) တကရက ေသာလညးေကာငး၊ လြတလပစြာေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ

ကယစားလယမားမတဆင ေသာလညးေကာငး ႏငငေရးဆငရာကစၥမားတြင

ပါဝငေဆာငရြကခြငရေစရမည။

(ခ) လြတလပေသာဆႏၵေဖာျပမႈက အာမခသည လ႕ဝက၊ တကရက၊ လြတလပ၍

တရားမတမႈရေသာ ပမနအေထြေထြ ေရြးေကာကပြမားတြင ေသာလညး

ေကာငး၊ အခါအားေလာစြာ ကငးပေသာ ေရြးေကာကပြမားတြင ေသာလညး

ေကာငး ဆႏၵမေပးပငခြငႏင ေရြးခယတငေျမႇာကပငခြငရေစရမည။

ပဒမ (၂၂) အဖြ႔အစညးမားတညေထာငခြငပဒမ (၂၂) အဖြ႔အစညးမားတညေထာငခြင

(က) ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည ဖကဒရယျပညေထာငစလႊတ

ေတာက ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒႏငအည လြတလပစြာ အသငးအဖြ႔မား

ဖြ႔စညးတညေထာငခြင၊ သမဂၢမားထေထာငခြငႏင ပါဝငခြငရေစရမည။

(ခ) မညသမ အသငးအဖြ႔တခခသ႔ဝငေရာကရန အတငးအကပျပမျခငး မခေစရ။

ပဒမ (၂၃) ဖမးဆးခပေႏာငခရသ၏အခြငအေရးပဒမ (၂၃) ဖမးဆးခပေႏာငခရသ၏အခြငအေရး

(က) ျပညေထာငစအတြငး ေနထငသ မညသမ ျပစမႈကးလြနသညဟ ထငျမင

ယဆႏငဖြယရာ ခငလေသာ အေၾကာငးမရဘ သသယျဖင ခပေႏာငခရျခငး၊

ေထာငသြငးအကဥးခခရျခငး မရေစရ။

(ခ) ဖမးဆးခပေႏာငခရသတငးအေပၚ ဆကဆရာတြင လ႔ဂဏသကၡာႏငအည

ဆကဆမႈခထကေစရမည။

(ဂ) ဖမးဆးခပေႏာငခရသ မညသ႔ကမဆ ဝရမးအရ မဟတလင (၂၄) နာရထက

ေကာလြန၍ ခပေႏာငထားျခငး မရေစရ။ (၂၄) နာရထကေကာလြန၍

ခပေႏာငရန လေလာကေသာအေၾကာငးရလင အာဏာရသည သကဆငရာ

တရားရးသ႔ အစရငခတငျပၿပး တရားသႀကးတဥးဥး၏ ခပမန႔ျဖငသာ တညဆ

တရားဥပေဒမားႏငအည ဆကလကခပေႏာငပငခြင ရေစရမည။


ပဒမ (၂၄) ျပစမႈဆငရာစြဆျခငးပဒမ (၂၄) ျပစမႈဆငရာစြဆျခငး

(က) မညသမဆ ျပစမႈတခခႏင တရားစြဆျခငးခရပါက -

(၁) အဆပါ ျပစမႈႏင စြဆထားေၾကာငးက ေႏာငေႏးျခငးမရ ၾကားသေစ ရမည။

(၂) အျမနဆးအခနကာလအတြငး စစေဆးၾကားနာရမည။

(၃) တရားစြဆျခငးခရသ၏ ဆႏၵႏင ဆန႔ကင၍ သကေသထြကဆရန အတငးအကပျပျခငး မခေစရ။

(၄) ဥပေဒႏငအည ခခေခပခြငအျပညအဝ ရေစရမည။

(၅) တရားစြဆျခငးခရသ၏ ကယစား ဥပေဒအကးေဆာင ငားရမးထေခပင ခြင ရေစရမည။

(၆) တရားစြဆျခငးခရသ နားလညႏငေသာ ဘာသာစကားျဖင စစေဆးၾကား နာမႈက ခယပငခြငရေစရမည။ ယငးသ႔ ေဆာငရြကရန အခကအခရ ပါက စကားျပန၏အကအညက ရယပငခြင ရေစရမည။

(ခ) ၾကားနာေသာ တရားခြငအားလးသည အမားျပညသတကေရာကႏငေသာ

တရားစရငေရးျဖစရမည။

ပဒမ (၂၅) တရားစရငျခငးႏငျပစဒဏပဒမ (၂၅) တရားစရငျခငးႏငျပစဒဏ

(က) ျပစမႈျဖစပြားစဥအခနကာလ၌ အတညျဖစေနေသာ တရားဥပေဒအရသာ

စရငရမည။

(ခ) လ႔ဂဏသကၡာက ညႇးႏြမးေသးသမေစေသာ ျပစဒဏမားမခမတရ။

(ဂ) တရားေသလႊတျခငးခရၿပးသ မညသတဥးတေယာကကမ အဆပါျပစမႈအတြက

ထပမစစေဆးစရငျခငး မျပရ။

(ဃ) မညသမဆ ျပစမႈတခအတြက တႀကမထကပ၍ ျပစဒဏခမတျခငး မခေစရ။

(င) မညသညဥပေဒမ ေနာကေၾကာငးျပနအာဏာသကေရာကျခငး မရေစရ။


စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈဆငရာအခြငအေရးမားႏင စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈဆငရာအခြငအေရးမားႏင တာဝနမား တာဝနမား

(Economic, Social and Cultural Rights and Duties)

ပဒမ (၂၆) ပစၥညးပငဆငခြငပဒမ (၂၆) ပစၥညးပငဆငခြင

(က) ႏငငသားတငးသည တရားသျဖင ရာေဖြရရထားေသာ ပစၥညးဥစၥာမားပငဆင

ခြင၊ လႊေျပာငးခြင၊ ထခြေရာငးခပငခြင၊ အေမြဆကခပငခြငရေစရမည။

(ခ) ႏငငသားတငး၏ ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြငက အမားျပညသအကးအတြကသာ

လင ဥပေဒႏငအည ရပသမးမႈျပလပႏင ေစရမည။ ရပသမးခရသ၏ အကး

ႏင အမားျပညသတ႔၏အကးက တရားမတစြာခနဆ၍ ထကတနေသာ

ေလာေၾကးေပးၿပးမသာ သမးယခြငရေစရမည။

ပဒမ (၂၇) အလပလပပငခြငပဒမ (၂၇) အလပလပပငခြင

ႏငငသားတငးသည ဇာတ၊ ကးကြယရာဘာသာ၊ အဆငအတနး၊ လင၊ အသား

အေရာင၊ လမး၊ အသကအရြယ ခြျခားျခငးမရေစရဘ အလပေရြးခယပငခြငႏင

အလပလပပငခြင အခြငအေရးရေစရမည။

ပဒမ (၂၈) စးပြားရာေဖြခြငပဒမ (၂၈) စးပြားရာေဖြခြင

(က) ႏငငသားတငးသည မမ၏အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက လြတလပစြာ

စးပြားရာေဖြခြငႏင စးပြားေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားက လြတလပစြာ တည

ေထာငပငခြငရသည။

(ခ) အထကအပဒ (က) ပါ အခြငအေရးက ကငသးရာတြင ႏငငေတာကခမတထား

ေသာ စးပြားေရးဆငရာမဝါဒမား၊ စမကနးမား၊ ႏငငေတာလၿခေရး၊ ျပညသ

လထ၏ အကးစးပြားႏင ကနးမာေရးတ႔က ထခကမႈမရေစရ။

ပဒမ (၂၉) တထြငဖနတးပငခြငႏင နညးပညာမပငခြငပဒမ (၂၉) တထြငဖနတးပငခြငႏင နညးပညာမပငခြင

ႏငငသားတငးသည လြတလပစြာတထြငဖနတးပငခြငႏင နညးပညာမပငခြငတ႔က

ဥပေဒႏငအည ခစားပငခြငရေစရမည။


ပဒမ (၃ဝ) မရးဖလာအေမြအႏစပငဆငခြငပဒမ (၃ဝ) မရးဖလာအေမြအႏစပငဆငခြင

မရးဖလာ သဘာဝအေမြအႏစမား၊ ယဥေကးမႈဆငရာအေမြအႏစမားႏင ဓေလ

ထးတမးအစဥအလာအရ သးသန႔ပငဆငလာခေသာ နညးပညာဆငရာ အေမြအႏစ

မားက သကဆငရာ လမႈအသငးအဝငးမ အစဥအဆက ထနးသမးပငခြင၊ အသးျပ

ပငခြင၊ စမခန႔ခြပငခြငႏင လကဆငကမးပငခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၃၁) အေျခခေနထငခြငပဒမ (၃၁) အေျခခေနထငခြင

ႏငငသားတငးသည မမေနရငးျပညနယမ အျခားျပညနယတရပရပသ႔ အေျခခေန

ထငျခငး၊ စးပြားရာေဖြျခငးတ႔သည သကဆငရာျပညနယ၏ တရားဥပေဒျပ႒ာနး

ခကမားႏငအညသာလင ျဖစေစရမည။

ပဒမ (၃၂) ပညာသငၾကားပငခြငပဒမ (၃၂) ပညာသငၾကားပငခြင

(က) လြတလပစြာ ပညာသငၾကားပငခြငရသည။

(ခ) မမႏစသကဝါသနာပါရာ အတတပညာ၊ အသကေမြးဝမးေကာငးပညာ၊ အဆင

ျမငပညာမားက လြတလပစြာ ေရြးခယပငခြင ရေစရမည။

(ဂ) အေျခခပညာေရးက မသငမေနရအျဖစ အခမသငၾကားခြင ရရေစရမည။

ပဒမ (၃၃) ပညာသငေကာငးမားတညေထာငခြငပဒမ (၃၃) ပညာသငေကာငးမားတညေထာငခြင

ပဂၢလကေကာငး၊ တကသလ၊ ေကာလပမား၊ သပၸႏငအသကေမြးဝမးေၾကာငး

ဆငရာ အဆငျမငပညာသငေကာငးမားက သတမတျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒႏင

အည တညေထာငပငခြငက အာမခရမည။

ပဒမ (၃၄) ကနးမာေရးဆငရာအခြငအေရးပဒမ (၃၄) ကနးမာေရးဆငရာအခြငအေရး

(က) ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည အေျခခကနးမာေရးအဆငတြင

ကာကြယေစာငေရာကမႈႏင ကသမႈက အခမ ရယခစားပငခြင ရေစရမည။

(ခ) ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားမား၏ ကနးမာေရးဆငရာ ကာကြယေစာင

ေရာကမႈ၊ အသကႏင ထခကဒဏရာရမႈအတြက အာမခထားရမႈႏင လမႈဖလ

ေရးအတြက စမထားရမႈတ႔က ဖကဒရယအစးရက တာဝနယေဆာငရြက



ပဒမ (၃၅) ယဥေကးမႈအခြငအေရးမားပဒမ (၃၅) ယဥေကးမႈအခြငအေရးမား

ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည မမတ႔၏ တငးရငးသားယဥေကးမႈ၊

ဓေလထးစ၊ အစဥအလာမားက တးတကျပန႔ပြားေအာင ဤဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင

အည လြတလပစြာေဆာငရြကပငခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၃၆) တငးရငးသားဘာသာစကားပဒမ (၃၆) တငးရငးသားဘာသာစကား

ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည မမတ႔၏ ဘာသာစကားႏင စာေပတ႔က

လြတလပစြာေျပာဆပငခြင၊ သငၾကားပငခြင ရေစရမည။ တးတကျပန႔ပြားေအာင

ေဆာငရြကပငခြင ရေစရမည။

အထးစမေဆာငရြကမႈဆငရာအခြငအေရးမားႏင အထးစမေဆာငရြကမႈဆငရာအခြငအေရးမားႏင

အေထြေထြအေျခခမမားအေထြေထြအေျခခမမား

(Af irmative Action Rights and General Principles)

ပဒမ (၃၇) ကား-မ တနးတညမမႈ အခြငအေရးအတြကစမမႈပဒမ (၃၇) ကား-မ တနးတညမမႈ အခြငအေရးအတြကစမမႈ

ကား-မ တနးတညမမႈ အခြငအေရးက ေဖာေဆာငႏငေရးအတြက ဖကဒရယျပည

ေထာငစ၏ အဆငဆငေသာ ဥပေဒျပေရးက႑တြင အနညးဆး အမးသမး (၃ဝ)

ရာခငႏႈနး ပါဝငေစရန စမေဆာငရြကရမည။

ပဒမ (၃၈) ကေလးမားအခြငအေရးပဒမ (၃၈) ကေလးမားအခြငအေရး

(က) ကေလးငယတငးသည အရြယမေရာကေသးသမားအျဖစ ကာကြယေစာင

ေရာကမႈက ရရခစားပငခြငရသည။ ကေလးငယတငးသည အမးသားထတရပ

လး၏ ေဖးမကညမႈက ခစားပငခြငရေစရမည။

(ခ) ကေလးမားအား မဘ (သ႔မဟတ) အပထနးသတ႔၏ ဆႏၵမပါဘ ၎တ႔၏

မသားစထမ ကြကြာေအာင မျပလပရ။ ကေလးတ႔က ျပစေစာငေရာကျခငးႏင

သြနသငျပျပငျခငးတ႔သည မဘတ႔၏ သဘာဝအခြငအေရးျဖစသည။ အကယ

၍ မဘ (သ႔မဟတ) အပထနးသတ႔က ဝတရားပကကြကလင ေသာလညး

ေကာငး၊ တနညးနညးေၾကာင ကေလးမား ခကးရာမဘဝသ႔ ေရာကရမည


အေျခအေနမးတြင ေသာလညးေကာငး၊ ကေလးမားအား မသားစႏင ကြကြာ

ေစျခငးက ဥပေဒအတငး ေဆာငရြကရမည။

(ဂ) ကေလးမားက စးပြားေရးႏင လမႈေရးအရ ေခါငးပျဖတျခငးမ ကာကြယေစာင

ေရာကမႈ ျပရမည။ ၎တ႔၏ ကယကငတရား၊ ကနးမာေရး၊ အသကအႏရာယ၊

ကယခႏၶာႀကးထြားဖြ႔ၿဖးမႈ တခခက ထခကေစေသာ အလပလပကငေစျခငးမား

မ ကာကြယေစာငေရာကရမည။

(ဃ) ဖကဒရယျပညေထာငစလႊတေတာက ကေလးမားအခြငအေရးဆငရာ ဥပေဒ

က ျပ႒ာနးေပးရမည။

ပဒမ (၃၉) အလပသမားအခြငအေရးပဒမ (၃၉) အလပသမားအခြငအေရး

(က) အလပလပသတငး လ႔ဂဏသကၡာႏငအည ရငသနရပတညႏငေရးအတြက

သငတငေလာကပတေသာ လပငနးခြငအေျခအေနမား ဖနတးေရး၊ လမႈ

ဖလေရး၊ မတေသာအလပခန သတမတေရး၊ ခြငရက ရရေစေရးတ႔က

ဖကဒရယျပညေထာငစ လႊတေတာမ ဥပေဒျပ႒ာနးေပးရမည။

(ခ) အလပသမားသမဂၢမား လြတလပစြာ ဖြ႔စညးခြငႏင စညးရးခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၄ဝ) လယသမားအခြငအေရးပဒမ (၄ဝ) လယသမားအခြငအေရး

လယသမားတငးသည -

(၁) သးႏမားက လြတလပစြာစကပးခြင၊ ေရာငးခခြင၊ ထတလပခြင၊

(၂) အခြနဟသမ ေငြေၾကးျဖင ေပးေဆာငခြင၊

(၃) လယသမားသမဂၢမား လြတလပစြာဖြ႔စညးတညေထာငခြငႏင စညးရးခြငမား

ရရေစရမည။

ပဒမ (၄၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာအခြငအေရးပဒမ (၄၁) သဘာဝပတဝနးကငဆငရာအခြငအေရး

(က) ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည သဘာဝပတဝနးကင ထခက

ပကစးမႈေၾကာင ႀကေတြ႔ခစားရမည အတဒကၡမားမ ကငးလြတေစရမညအျပင

သဘာဝတရားႏငကကည၍ ကနးမာေရးႏငညၫႊတသည သဘာဝပတဝနး

ကငက ရရရန အခြငအေရးရသည။

(ခ) ဖကဒရယျပညေထာငစ အစးရသည ႒ာေနတငးရငးသားမားႏင လနညးစ

တငးရငးသားတ႔၏ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကမႈက အသ


အမတျပရမညအျပင ၎တ႔ အေျခခေနထငရာ ေဒသအတြငး သဘာဝပတဝနး

ကငထခကမႈက ျဖစေစႏငသည သဘာဝသယဇာတမား အလြနအကၽြထတ

ယသးစြျခငးအေပၚ ကန႔သတထနးခပခြငရျခငးက အသအမတျပရမည။

ပဒမ (၄၂) လ႔အခြငအေရးေကာမရငထတငၾကားခြငပဒမ (၄၂) လ႔အခြငအေရးေကာမရငထတငၾကားခြင

လ႔အခြငအေရး ေဖာကဖကခရသ မညသမဆ လ႔အခြငအေရးေကာမရင၏ ကာကြယ

ေစာငေရာကမႈက ရယခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၄၃) အေျခခဥပေဒ၏ အကာအကြယက ရယျခငးပဒမ (၄၃) အေျခခဥပေဒ၏ အကာအကြယက ရယျခငး

(က) ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး ေနထငသတငးသည ဖကဒရယျပညေထာငစ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အကာအကြယက ရယရန လအပေသာအခါ၌ ဖက

ဒရယျပညေထာငစတရားလႊတေတာခပသ႔ ေလာကထားပငခြင ရေစရမည။

(ခ) ဤအခြငအေရးက မညသညအေျခအေနတြငမ ရပဆငးထားျခငး မရေစရ။

ပဒမ (၄၄) ဖကဒရယျပညေထာငစ၏ အကာအကြယကရယျခငးပဒမ (၄၄) ဖကဒရယျပညေထာငစ၏ အကာအကြယကရယျခငး

ႏငငသားတငးသည ဖကဒရယျပညေထာငစအတြငး၌ျဖစေစ၊ ဖကဒရယျပည

ေထာငစျပငပ၌ျဖစေစ ဖကဒရယျပညေထာငစ၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈက

ေတာငးဆပငခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၄၅) အျပညျပညဆငရာ စာခပစာတမးပဒမ (၄၅) အျပညျပညဆငရာ စာခပစာတမး

ဖကဒရယျပညေထာငစက အတညျပေသာ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး

စာခပစာတမးမားက တရားရးမားက တကရကကးကားကငသးပငခြင ရေစရမည။

ပဒမ (၄၆) တာဝနမားပဒမ (၄၆) တာဝနမား

ဖကဒရယျပညေထာငစႏငငသားတငးသည -

(က) ဖကဒရယျပညေထာငစက ကာကြယရန တာဝနရသည။

(ခ) ဖကဒရယျပညေထာငစ ဖြ ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ေလးစားလကနာရနႏင

ထနးသမးကာကြယေစာငေရာကရန တာဝနရသည။

ေနာကဆကတြ (၂)

qDG'ifEdkifiHwGif 'Drdkua&pDusifhoHk;yHkusifhoHk;enf;


qDG'ifEdkifiHwGif 'Drdkua&pDusifhoHk;yHkusifhoHk;enf;

'Drdkua&pDqdkwm bmvJ´ t"d`m,fzGifhqdkcsuf tusOf;

ဒမကေရစဆတာ ဘာလ။ ဒေမးခြနးက ဘယလေျဖမလ။ ကမအထငမာေတာ

“ဒမကေရစတငးျပညမာ ေနထငၾကတ အမားစကေတာ ဒမကေရစ ဆတာ မမႀကက

ႏစသကတ အစးရတရပက မမကယတင လြတလပစြာ မေပးၿပး ေရြးခယတငေျမႇာက

ႏငတစနစ” လ႔ပ ေျဖၾကလမမယထငတယ။ ဒတယဆငအေနန႔ ဆကေျပာရမယ

ဆရငေတာ “ဒမကေရစဆတာ အာဏာအလြသးစား လပေနတ အစးရတရပက

ေရြးေကာကပြမာ လြတလပစြာ မေပးၿပး ျဖတခႏငတစနစ တရပလညး ျဖစပါတယ”။

တနညးအားျဖင မမန႔ အျမငမတတ အစးရ (သ႔မဟတ) ပါတတရပက မန႔ျဖတခ

ႏငတစနစလညး ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင ဒမကေရစဆတာ “မမႀကကႏစသကတ အစးရတရပက လြတလပစြာ

မေပးေရြးခယႏငတ စနစ၊ အာဏာအလြသးစား လပတ အစးရတရပက ေရြးေကာက

ပြမာ ၿငမးခမးစြာျဖတခႏငတစနစ၊ မမန႔ အျမငမတတ ပါတတရပက ေရြးေကာကပြ

မာ အၾကမးမဖကဘ အႏငယၿပး မမလလားတ အစးရက ေရြးခယႏငတစနစ” လ႔

ေခၚဆရမာ ျဖစပါတယ။ ဒမကေရစက လြတလပတ ေရြးေကာကပြအေပၚမာ အေျခခ

ၿပး အဓပၸာယဖြငဆျခငးဟာ အငမတနအေရးႀကး ပါတယ။ ဒါေပမ ဒမကေရစ ဆတာ

ေရြးေကာကပြ တခတညးန႔ အဓပၸာယဖြငဆမယဆရင မျပညစပါဘး။ ဒမကေရစ

ဆတာ ေလးႏစမာ တႀကမကငးပတ ေရြးေကာကပြမာ မေပးပငခြငရရေလးန႔ မျပညစ

ႏငပါဘး။

တကယေတာ ဒမကေရစဆတာ လသားတငးက “မမဘဝက မမကယတင လြတ

လပစြာဖနတးႏငျခငး၊ မမဘဝအတြက မမကယတင အဆးအျဖတေပး ႏငျခငး၊ အဒ

လ မမဘဝက မမကယတင ဆးျဖတဖနတး ႏငေရးအတြက လြတလပစြာ စညးရး


လႈပရားခြင၊ လြတလပစြာဥစၥာပစၥညး ရာမးပငခြင၊ စးပြားေရး လပပငခြင၊ လမႈေရးန႔

ႏငငေရး အသငးအပငးေတြမာ လြတလပစြာ ပါဝငေဆာငရြကခြင၊ အဒလ ပါဝင

ေဆာငရြကႏငေရးအတြက လအပတ အေျခခလအပခကမားက လြတလပစြာ ျဖည

ဆညးခြင၊ လသားတငး လြတလပစြာ ပညာသငၾကားခြင၊ လသားတငး ကနးမာေရး

ကာကြယ ေစာငေရာကမႈရခြင၊ လသားတငး ဘဝလၿခေရးန႔ လ႔အဖြ႔အစညး တရပလး

ၿငမးခမးသာယာဝေျပာေအာငေဆာင ရြကခြငရျခငး” စသညတ႔ ျဖစပါတယ။

ဒ သငတနးမာ ပ႔ခဖ႔အတြက ေဒါကတာ လနမႈနး ဆာေခါငးက “ဒမကေရစဆတာ

ဘာလ” စာတမးန႔ ေရးသားထားၿပးသား ျဖစတယ။ အခက (၁၅) ခကက အကယ

တဝင ရငးလငးထားတယ။ [ဤစာအပတြင အခနး (၁) မ (၁၅) အထက ဆလသည]။

ေဖာျပပါ အဒအခကမားဟာ မမဘဝက မမကယတင လြတလပစြာ ဖနတးႏငေရး

အတြက လအပတ ကရယာတနဆာပလာမားန႔ အေျခခလအပခကမား ျဖစတယလ႔

ဆႏငပါတယ။

'Drdkua&pDzHG@+zdK;wdk;wufr_(Developing Democracy)

ဒမကေရစဆတာ ဘာလဆတာက ရငးလငးတငျပၿပးတေနာက ဒမကေရစစနစ

က တငးျပညအသးသးမာ ဘယလ ထေထာငခၾကသလ၊ ခငမာေအာင ဘယလအေျခ

စကခသလ၊ တးတကဖြ႔ၿဖးေအာင ဘယလလပခၾကသလ ဆတာကဆကလက

ေဆြးေႏြးခငပါတယ။

ႏငငတငး ႏငငတငးမာ ဒမကေရစစနစ ထေထာငပ မတၾကပါဘး။ ႏငငတငးက

ဒမကေရစစနစက မမတ႔ႏငငရ ႏငငေရးအေျခအေန၊ သမငးအေျခအေန၊ ယဥေကး

မႈအေျခအေနစတ မမတ႔ႏငငရ ေရခေျမခကၾကညၿပး မမတ႔တငးျပညရ အေျခအေန

န႔ အသငေတာဆး နညးလမးက ေရြးခယခၾကတာက ေတြ႔ရမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင

ဒမကေရစစနစက ထေထာငတေနရာမာ ပစတခတညး မရပါဘး။ နညးလမးတခ

တညး မရပါဘး။ ပစအမးမး၊ နညးလမးအမးမး ရပါတယ။ ဒလ ပစအမးမး၊

နညးလမး အမးမးရတအထက မမတ႔တငးျပညရ အေျခအေနန႔ အသငေတာဆး

ပစန႔ နညးလမးက ေရြးခယၾကရမာ ျဖစပါတယ။


ဒါေပမ တခသတထားရမာက ဒမကေရစစနစကထေထာငရာမာ ပစအမးမး၊

နညးလမးအမးမး ရပါတယ ဆတ “ဒမကေရစစနစ” ရ “အေျခခကငစဥတရား”

ေတြေတာ တညမႈ ရၾကတယ။ အားလးက စထားရမယ စခနစႏႈနး ရပါတယ။ အားလး

လကခႏငတ ေလးနကတ တနဖးတရပရတယ ဆတာကေတာ အသအမတျပရမာ

ျဖစတယ။ လသားတငး တနးတ ၾကတယ။ လသားတငးမာ တညတလ႔တနဖးရၾက

တယ။ လသားတငးမာ တနးတအခြငအေရး ရၾကတယ။ ဒလ တနးတအခြငအေရးရ

ၿပး၊ တညတ လ႔တနဖးက ပငဆငၾကတ လသားတငးဟာ မမတ႔ရ လ႔ေဘာငအဖြ႔

အစညးအေရးအရာ ကစၥမနသမမာ လြတလပစြာပါဝင လႈပရားခြငရပါတယ။ ၿပးေတာ

မမရကၾကမၼာက မမကယတငလြတလပစြာ ဖနတးပငခြငရတယဆတ ကယပငျပ

႒ာနးပငခြင (Self-determination) လညး ရၾကတယ။ အဒါေတြဟာ လသားတငးန႔

စပဆငတ လ႔တနဖး (Universal value) ေတြျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ဒမကေရစစနစက ဒမကေရစစနစက

ထေထာငရင ကာလေဒသ အေျခအေနအမးမးေၾကာင ေျပာငးလလ႔မရတ ဒမက ထေထာငရင ကာလေဒသ အေျခအေနအမးမးေၾကာင ေျပာငးလလ႔မရတ ဒမက

ေရစ အေျခခကငစဥတရားမား ရတယဆတာ အသအမတျပဖ႔ လအပတယ။ေရစ အေျခခကငစဥတရားမား ရတယဆတာ အသအမတျပဖ႔ လအပတယ။

လြနခတ ဆယစႏစ ႏစခအတြငးမာ ကမာၻ႔ႏငငအမားအျပားဟာ ဒမကေရစစနစက

ကငသးလာၾကတယ။ လြနခတႏစေပါငး (၃ဝ) ေကာက ကမာၻမာရတ ကမာၻ႔ႏငင

ေပါငးအားလးရ တဝကေကာေကာဟာ အာဏာရငစနစေအာကမာ ရေနခၾကတယ။

ဒါေပမ အခေတာ (၁ဝ) ပမာ (၉) ပေလာကက ဒမကေရစစနစက တျဖညးျဖညး

ကငသးလာတာက ေတြ႔ရမာျဖစတယ။ အမးသား၊ အမးသမးမားက NGO လ႔ေခၚတ

အစးရ ထနးခပမႈေအာကမာ မရေတာတ အသငးအပငးမးစက ဖြ႔စညးႏငခၾက

တယ။ အလပသမားသမဂၢေတြက ဖြ႔စညးၾကတယ။ လထအေျချပ အဖြ႔အစညးေတြက

ဖြ႔စညးၿပး Civil rights လ႔ေခၚတ လသားတငး ခစားသင ခစားထကတ အေျခခအခြင

အေရးမားက ေတာငးဆတ လႈပရားမႈ မ းစက လပႏငၾကတယ။ ဒလ လႈပရားမႈေတြက

အာဏာရငစနစက ကမာၻ႔ႏငငအသးသးမာ တခၿပးတခ ျဖတခႏငခပါတယ။

သတထားရမာက တငးျပညတခမာ ေရြးေကာကပြ တခကငးပရန႔ အဒ တငးျပည သတထားရမာက တငးျပညတခမာ ေရြးေကာကပြ တခကငးပရန႔ အဒ တငးျပည

ဟာ ဒမကေရစႏငင ျဖစသြားၿပလ႔ သတမတလ႔ မရေသးဘး။ ဟာ ဒမကေရစႏငင ျဖစသြားၿပလ႔ သတမတလ႔ မရေသးဘး။ ေစာေစာကတငျပ

သလ ဒမကေရစစနစက ေရြးေကာကပြတခတညးန႔ သတမတၿပး အဓပၸာယဖြငဆလ႔

မရပါဘး။ ဒမကေရစစနစ ထေထာငႏငေရးအတြက ဒမကေရစအသြငကးေျပာငး

ေရးကာလဆတာ မရမျဖစ လအပပါတယ။ ဒါက Democratization လ႔ေခၚတယ။


ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရးကာလဟာ တခါတရရညလား တတပါတယ။

Democratization အစျပႏငဖ႔ အေထြေထြေရြးေကာကပြဆတာ မရမျဖစ အေျခခ

လအပခက ျဖစပါတယ။ ဒမကေရစစနစ စတငထေထာငဖ႔အတြက ပထမလမးစ

လညး ျဖစတယ။ အဒကတဆင လြတလပစြာ တရားစရငခြင၊ လြတလပစြာ ေရးသား

ေျပာဆခြင၊ လြတလပစြာစညးရး လႈပရားခြငစတ အဆငဆငေသာ ဒမကေရစအခြင

အေရးမားက လြတလပစြာကငသးျခငး ဆတ Democratization ျဖစစဥ၊ ဒမကေရစ

အသြငကးေျပာငးေရး ျဖစစဥမားန႔ တျဖညးျဖညးရငကကလာမာ ျဖစပါတယ။ အဒ

ျဖစစဥမားထမာ ဒမကေရစကငစဥန႔အည ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒေရးဆြ

ျပ႒ာနးျခငး၊ ႏငငတကာက လကခကငသးတ လ႔အခြငအေရးမားက ႏငငေတာ၏

ဥပေဒအျဖစ လကခကငသးျခငး၊ ႏငငေရးပါတမားက ဒမကေရစကငစဥန႔ အည

ဖြ႔စညးထေထာငျခငး၊ ဒမကေရစ ကငစဥန႔အည ကငးပတ ေရြးေကာကပြေတြမာ

လြတလပစြာပါဝင ယဥၿပငအေရြးချခငး၊ အာဏာရငစနစေအာကမာ ကငသးခတ

ေဟာငးႏြမးေသာ တရားစရငေရးစနစတခလးက ျပငဆငၿပး တရားဥပေဒ စးမးေရး၊

ေပၚေပါကထြနးကားလာေရးအတြက ေဆာငရြကျခငး စတာေတြအျပင လသားတငး

ပညာသငၾကားခြင၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရပငခြင စတာေတြက တျဖညးျဖညး

ကငသးသြားရမာ ျဖစပါတယ။

ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး စတငလကတာန႔ တၿပငနက လ႔အဖြ႔အစညး

ထမာ ပဋပကၡအနညးန႔အမား ျဖစေပၚလာလမမယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အာဏာ

ရငစနစေအာကမာ အာဏာဆတာ လတစရ လကထမာပ ရခတယ။ အခေတာ

လတငးမာမေပးပငခြင ရတအတြက အမားဆႏၵန႔ မေပးခရတ လေတြလကထက

အာဏာေရာကရသြား ရေတာမယ။ အာဏာက ခြေဝရေတာမာ ျဖစတယ။ ဒလ

အာဏာခြေဝျခငး ခရတအတြက အရငကအာဏာက လကဝယပငဆငခတ အာဏာ

ရငေတြအေနန႔ လးဝေကနပမာ မဟတဘး။ ဒါေၾကာင ပဋပကၡဆတာ ေပၚလာရမာပ

ျဖစပါတယ။

ဒမကေရစစနစမာ အာဏာခြေဝျခငး ရတအျပင၊ လသားတငးမာ တနးတအခြင

အေရးရလာတအတြက အမးသမးမားကလညး အမးသားမားန႔ တနးတအာဏာ

ရလာ ႏငပါတယ။ လနညးစေတြ လကထကလညး အာဏာေရာကရ ႏငပါတယ။

အရငတနးက တခနလးဖႏပခရၿပး အမးမး ျခယလယခခရတ လနညးစေတြက

လညး အခြငအေရး ရရလာေတာမယ။ အာဏာခြေဝ ခစားၾကရလမမယ။ ဒါက


အရငက လကဝယပငဆငထားတ အာဏာရငေတြ၊ အမးသမးေတြ အေပၚမာ အၿမ

တမးအႏငယ အႏငကငခတ အမးသားေတြ၊ လနညးစေတြက အထငေသးအျမင

ေသးန႔ တခနလး ဆကဆခတ မဟာလမးႀကးဝါဒသမားေတြကေတာ သပၿပးေကနပ

မာ မဟတဘး။

ဒလ ပဋပကၡေတြက လးဝေရာငၾကဥလ႔မရဘး။ ဒလမးပဋပကၡေတြေပၚ လာတာ

ဟာ လ႔အဖြ႔အစညးတရပလးအတြက ေကာငးတလကၡဏာပ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင

ဒလ ပဋပကၡမးက မေရာငရဘး၊ ႀကဆရမာ ျဖစတယ။ အဓကလအပခကကေတာ

ဒလ ပဋပကၡမးက ဘယလကငတြယေျဖရငး ရမလ၊ ဘယလအေျဖရာရမလ။

ဒမကေရစစနစရ ေကာငးကးတရပကေတာ ဒလျပနာမး၊ ဒလ ပဋပကၡမး

ေပၚေပါကလာရင ဒမကေရစေၾကာင ေပၚလာတ ျပနာအားလးက ေျဖရငးဖ႔ ဒမက

ေရစစနစထမာပ ျပနာေျဖရငးေရး နညးလမးေတြ၊ ျပနာေတြက ကငတြယတ

ကရယာတနဆာပလာေတြ တၿပငနကတညး ပါလာျခငးပ ျဖစတယ။ ငါးၾကငးဆန႔

ငါးၾကငးေၾကာသလ ဒမကေရစကငစဥတရားမားက ကငတြယၿပး ဒမကေရစအသြင

ကးေျပာငး ေရးကာလမာ ေပၚေပါကေနတ ျပနာမား၊ ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရမာ

ျဖစပါတယ။

'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;a&;umv t[ef@twm;rsm;(Obstacles in the Process)

ဒမကေရစ ရငကကျခငးမရေသးတ တငးျပညေတြမာ ဒမကေရစအသြငကး

ေျပာငးေရးျဖစစဥက ေႏာငယကဟန႔တားတ အရာမးစေပၚလာ ႏငပါတယ။ အမား

ဆး ျဖစေပၚေလရတ အဟန႔အတား၊ အေႏာငအယကကေတာ ေရြးေကာကပြမာ

ႏငငေရးသမားမားက ျပညသလထက ကတမးစေပးၿပး လကေတြ႔မာ ဘာမ

အေကာငအထည မေဖာႏငတကစၥဘ ျဖစပါတယ။ ႏငငေရးသမားမားက ျပညသ

လထက အလပအကငေပး ပါမယ။ ေဆးရ၊ ေကာငး စတာေတြက ေဆာကေပးပါ

မယဆၿပး ကတအမးမးေပး တတပါတယ။ မကလးအမးမး ေပးၿပး မဆြယစညးရး

တတပါတယ။ သတ႔ အာဏာလညးရေရာ ဘာမျဖစမလာဘး။ ဘာမမလပေပး ႏင

ဘး။ ဒါဟာ ျပနာပ။ ဒလ ႏငငေရးသမားမားက ေရြးေကာကပြမာ ေပးထားခတ

ကတက အေကာငအထညမေဖာတအျပင သတ႔ ကယတငက ေနာကပငးမာ မရး


မသားန႔ ေမခငဟနေဆာငေနၾကတအခါ ျပညသလထက ဒမကေရစစနစအေပၚ

အယအၾကညေလာပါး သြားႏငပါတယ။

ဘာျဖစလ႔ ဒလျပနာမးေပၚလာႏငသလ။ ဒါက အေျဖရာဖ႔ လပါတယ။

ျပနာ အရငးအျမစကေတာ ဆႏၵမပငရငျပညသလထထမာ အာဏာမရေသးလ႔

ဘ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြတခန႔တခအၾကားမာ ျဖစပကေနတ ႏငငေရးျဖစစဥ

က ျပညသလထက မသဘး။ နား မလညဘး။ ဒလ ဘာမမသနားမလညေသးတ

ျပညသလထဟာ ႏငငေရးပါတေတြ အေပၚမာ ၾသဇာမလႊမးမးႏငဘး။ ျပညသလထ

ရ လအငဆႏၵအမနက မတငျပႏငဘး။ ႏငငေရးပါတေတြက သတ႔ရ ကယစားလယ

ေလာငး ေရြးခယတအဆငမာလညး လထမပါဝငႏငဘး။ ဆေတာ ေရြးေကာကပြမာ

ဝငေရာကယဥၿပငၿပး ျပညသလထကဆႏၵမေပးတ ကယစားလယေလာငးဟာ

ျပညသလထက အမနတကယ ကယစားျပတ ကယစားလယေလာငးေတြ မဟတၾက

ေသးပါဘး။ ပါတကယစားလယေတြပ ျဖစတယ။ ဒါက ျပညသလထက ေရြးေကာကပြ

မာ မေပးေရြးခယရတယ။ ျပညသလထလကထမာ တကယအာဏာရရင ေရြး

ေကာကပြ တခန႔တခအၾကား ျဖစပကေနတ ႏငငေရးျဖစစဥမာ ျပညသလထ

ပါဝငပတသကခြင ရေစရမယ။ ႏငငေရးပါတမားက သတ႔ကယစားလယေလာငး

အမညစာရငးတငသြငးတ အခါမာလညး ျပညသလထရဆႏၵက ထငဟပေပၚလြငေစ

ဖ႔ အငမတနမ လအပပါတယ။

ဒတယျပနာကေတာ ျပညသလထက မမတ႔ရ ကယစားလယေလာငးမားက

ေရြးခယတအခနမာ သတ႔လကထမာ ေသာလညးေကာငး၊ ကယစားလယေလာငး

လကထမာ ေသာလညးေကာငး အာဏာမရေသးတအျပင အေရြးခယခရတ ႏငငေရး

သမား၊ ကယစားလယအမတေတြမာလညး ဘာမ အေတြ႔အႀကမရတ ျပနာပ

ျဖစပါတယ။ ဒါဟာ အသြငကးေျပာငးေရးကာလမာ လြယလြယကကန႔ ျဖစေလျဖစထ

ရတတပါတယ။ ေရြးခယျခငးခရတ ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယမား၊ အမတ

မငးမားဟာ ႏငငေရးအေတြ႔အႀက မရၾကတအတြက သတ႔ဘာလပရမနးလ မသဘး။

သတ႔ တာဝနေတြက ဘာေတြလဆတာလညး မသဘး။ သတ႔က ဘယသ႔က တာဝန

ခရမာလညး မသဘး။ တခါတရ ဒႏငငေရးသမားမားက ျပညသလထက ကယစား

ျပရမယ၊ တာဝနခရမယဆတာ မသဘ သတ႔က ကယစားလယေလာငး အျဖစ

ေရြးခယခတ ပါတေခါငးေဆာငေတြရ မကႏာကပ ၾကညေနၾကတယ။ ျပညသလထ

အတြက ဘာေဆာငရြကရမလ၊ ျပညသလထက ဘယလသတငးမး ေပးရမလ၊


ျပညသလထရ လလားခကကဘာလ ဆတာက မၾကညဘ၊ ပါတရ လအငဆႏၵက

ပ ေဆာငရြကေနၾကတယ။ ပါတေခါငးေဆာငရ လအငဆႏၵက လကႏငရင ျပညသ

လထက ဥေပကၡာျပလ႔ ရၿပလ႔ ထငတတၾကပါတယ။ ဒါဟာ ဒမကေရစစနစ ထြနး

ကားေရးက အငမတနမ အဟန႔အတား ျဖစေစတယ။ ေတာေတာက အေႏာငအယက

ျဖစေစပါတယ။

ဒလန႔ ႏငငေရးသမားမားက ႏငငေရးအာဏာမားန႔ စးပြားေရး အာဏာမားက

လကဝယပကၿပး သတ႔ကယကးအတြက သတ႔စတတငးက အသးခသြားၾကတယ။

ႏငငေရးအာဏာန႔ စးပြားေရးအာဏာမား၊ အခြငအေရးမားက သတ႔ကယက းအတြက

ပ အလြသးစားလပႏငဖ႔ ဒ ႏငငေရးသမားမားက ဘာလပသလဆေတာ အစးရတရပ

လးန႔ တရားရး မားက သတ႔စတတငးက လညပတႏငေအာင ကယပငယႏရားအျဖစ

အသးခသြားၾကတယ။ ဒလ အစးရရ အာဏာတရပလးက အလြသးစားလပၿပး

တရားရးက သတ႔အမန႔နာခတ အေယာငေဆာငတရားရးျဖစ သြားေအာင နညးမးစ

သးၾကတယ။ အမားဆး ကငသးတ နညးကေတာ ျပညသ႔ရ (ပလပ) န႔ စစတပက

သတ႔ရ ခါးပကေဆာငတပမားအျဖစ ထားရၿပး သတ႔ရ ကယကးစးပြားရာေဖြေရး

ယႏရားတခလးရ ေမာငးႏငအားမားအျဖစ အသးချခငးပ ျဖစတယ။

ဒလ ႏငငေရးသမားမားက စစတပ၊ ျပညသ႔ရ (ပလပ) န႔ တရားရး မား အပါအဝင

ႏငငေတာယႏရားတခလးက သတ႔ရ႕ ခါးပကေဆာငအျဖစ အသးခသြားတအခါ

ကေတာ ဒမကေရစကငစဥအရ ေရြးေကာကပြန ႔ တကလာတ အစးရလညးပ

အာဏာရငအစးရ (အာဏာရငစနစ) ျဖစသြားပါတယ။ (ဘာသာျပနသ၏ ျဖညစြက

ခက။ ။ ကမာၻမာ အဆးဆး အာဏာရငျဖစတ ဟစတလာပငလင ေရြးေကာကပြမာ

အႏငရၿပး ဒမကေရစကငစဥအတငး အစးရတကျဖစ လာခတ အာဏာရင ျဖစတယ

ဆတာက မေမသငဘး)။

ဒါေၾကာင ေရြးေကာကပြန႔တကလာတ အစးရပျဖစပါေစ၊ ဒလ ႏငငေတာယႏရား

တခလးက အလြသးစားျပႏငတ အစးရေအာကမာ ဒမကေရစရ႕ အႏစသာရမား

ျဖစၾကတ လသားတငး တနးတညမခြင၊ ကယပငျပ႒ာနးခြငန႔ လြတလပစြာပါဝင

ေဆာငရြကခြင၊ စညးရးလႈပရားခြင၊ ေရးသားေျပာဆခြငမား တျဖညးျဖညး ေပာက

ကြယသြားတတတယ။


ဒလမး အေျခအေနေရာကသြားတအခါကေတာ အစးရက သတ႔ရ မလတာဝန

ကပါ ေမသြားၾကပါတယ။ အစးရတစရ မလတာဝနန႔ အစးရတရပရ အေရးႀကးဆး

ထမးေဆာငရမ တာဝနဟာ “ျပညသလထ” ရ အကးစးပြားက ကာကြယထနးသမး

ေစာငေရာကရမယ ဆတာပ ျဖစပါတယ။ ျပညသလထတရပလးရ အကးစးပြားက

ကာကြယရမယဆတ ေနရာမာလညးပ အေရးႀကးဆးတာဝနက ျပညသလထတရပ

လးမာ ေမြးရာပါအခြငအေရးအျဖစ ပငဆငထားတ အေျခခအခြငအေရးမားန႔ လ႔

အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာက ထနးသမးေရးပ ျဖစပါတယ။

ဒလမ းအေျခအေနေရာကသြားတအခါကေတာ အစးရဟာ သတ႔ရ မလတာဝနက

ထမးေဆာငၿပး ျပညသလထတရပလးက မမတ႔ေမြးရာပါ အခြငအေရးအျဖစ ပငဆင

ထားတ လ႔အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငထနးရမယအစား အစးရဟာ သတ႔

ကယကးအတြက လ႔အခြငအေရးမားက ခးေဖာကၾကတယ။ ဒါအျပင တငးရငးသား

လမးမား၊ လမးႏြယစမား၊ လနညးစမား၊ ဘာသာေရး အနညးစမား၊ ဘာသာစကား

အရ လနညးစမားရ အခြငအေရးမားက ကာကြယထနးသမးရမယအစား ဒလနညးစ

မားရ႕ အခြငအေရးမးစက ခးေဖာကသြားၾကတယ။

ေရြးေကာကပြန႔တကလာတ အစးရျဖစၿပးကာမ ဘာျဖစလ႔ အစးရ တရပက

အာဏာအလြသးစားလပၿပး ျပညသလထ တရပလးရ အေျခခ လ႔အခြငအေရးေတြက

ခးေဖာကေနၾကသလ။ ဘာျဖစလ႔ လနညးစမားရ အခြငအေရးမားက ခးေဖာက

ေနၾကသလ။ ဒလျဖစသြားရတာဟာ ဒမကေရစစနစဆတာ ေရြးေကာကပြတခတညး

န႔ မျပညစဘးဆတာက ေဖာျပလကတာပ ျဖစပါတယ။ ေရြးေကာကပြလပတာ မနပါ

တယ။ ေရြးေကာကပြန႔ အႏငရတ ႏငငေရးပါတမားက အစးရဖြ႔စညးတာလညး

မနပါတယ။ ဒါေပမ လအပခက တခကေတာ ဒမကေရစယဥေကးမႈ မထြနးကားေသး

တ ျပနာပ ျဖစတယ။

'Drdkua&pD,Ofaus;r_ (Democratic culture)

ဒမကေရစယဥေကးမႈဆတာ ဘာလဆတေမးခြနးက အလြယဆးန႔ အရငးဆးေျဖ

ရရင လတငးလတငးက လ႔တနဖးအျဖစ လကခကငသးႏငတ စညးကမးမားန႔

တနဖးမားလ႔ပ ေျဖရမာ ျဖစပါတယ။


လသားတငးမာ တနးတတ လ႔တနဖးရရမယ။ လသားတငးမာ တနးတတ အခြင

အေရးရရမယ။ လသားတငးဟာ မမေနထငရာ လ႔အဖြ႔အစညးထမာ လြတလပစြာ

ပါဝငေဆာငရြကတာဝနယခြင ရရမယ။ လမးတငးမာ ကယပငျပ႒ာနးခြင ရရမယ

ဆတာေတြက ကမတ႔ ထပခါတလလ ရငးလငးတငျပခၿပး ျဖစပါတယ။ ဒါေတြဟာ

ဒမကေရစယဥေကးမႈရ အေျခခအတျမစေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒါေတြန႔ မလေလာက

ေသးပါဘး။ ဒမကေရစကငစဥတရား ထြနးကားၿပး ဒမကေရစယဥေကးမႈ ကငသးႏင

ေရးအတြက အငမတနအေရးႀကးတ အခက (၃) ခက ရေနပါေသးတယ။ ဒါေတြဟာ

အစးရသာလငမဟတဘ ျပညသလထတရပလးက လကနာကငသးရမ ကငစဥ

တရား ေတြပါ။ ဒါေတြကေတာ-

(၁) သညးချခငး တရား၊

(၂) ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး တရားန႔

(၃) အေပးအယမတစြာ ခြေဝခစားေစျခငး တရား … တ႔က ကငသးဖ႔ လပါတယ။

ဒ တရား (၃) ပါး မရဘ ဒမကေရစယဥေကးမႈက ထေထာငလ႔ မရပါဘး။

ဒတရား (၃) ပါးက ကငသးႏငတ ဒမကေရစယဥေကးမႈတရပက ဖနတးခငရင

ဒမကေရစစနစက အခြငအေရးဆတ ရႈေထာငတခတညးကေန မခဥးကပ သငပါ

ဘး။ တဖကမာ အခြငအေရးရရင အျခားတဖကမာလညး တာဝနန႔ ဝတရားေတြ

ရတယဆတာက ျပညသလထတရပလးက နားလညရမယ။ ဒါက ျပညသလထ

တရပလးက နားလညလ႔ရရင အစးရကလညး နားလညတနဖးထားၿပး မရမက

လကလပရမာ ျဖစပါတယ။ တခခငး ျပနသးသပၾကညရေအာင။

ပထမ တာဝနန႔ ဝတရားအေနန႔ေရာ၊ အခြငအေရးအေနန႔ပါ ေပါငးစပၿပး ၾကညၾက

ရေအာင။ သာမနျပညသတဥးအေနန႔ သ႔ရ ပထမအခြငအေရးဟာ “လြတလပစြာ

မေပးပငခြင” ျဖစပါတယ။ ၿပးေတာ အေရြးခပငခြငလညး သ႔မာ ရပါတယ။ ဒ မေပးပင

ခြငက အသးခၿပး ေရြးေကာကပြမာ မေပးလကရန႔ ၿပးေရာလား။ သ႔ရ အေရြးခပငခြင

က အသးခၿပး ေရြးေကာကပြမာ ဝငေရာက အေရြးခရန႔ ၿပးေရာလား။ မၿပးေသးပါဘး။

သ႔မာ အခြငအေရးရသလ တာဝနလညး ရပါတယ။ လ႔အဖြ႔အစညးအတြက ထမး

ေဆာငရမယ တာဝနေတြအမားႀကး ရပါတယ။ ဝတရားေတြလညး ရတယ။ အမန

မာေတာ ဒမကေရစဆတာ ျပညသလထက မမတ႔လ႔ အဖြ႔အစညးအတြက မမတ႔

ကယတငပါဝငၿပး တာဝနယတစနစပ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ေရြးေကာကပြလပ

တယဆတာ တငးျပညရ အျမငဆးေသာ ႏငငေရးယႏရားျဖစတ အစးရအဆငကေန


ေအာကဆးအလႊာ ရပကြကေကာငစအထ၊ (ဒါအျပင ရပကြက။ ေကာငး၊ ေဆးရမ

အစ ေနာကဆး ေန႔ကေလးထနးေကာငး အဆငထ) ေနရာတငး ေနရာတငးမာ

မမတ႔ ကယတင လြတလပစြာပါဝငၿပး တနးတရရထားတ အခြငအေရးန႔အည

ဝငေရာက ပါဝငတာဝနယျခငးပ ျဖစပါတယ။

ဒမကေရစစနစဆတာ လတငးလတငး ပါဝငၿပး စေပါငးတာဝနယတ စနစ

ျဖစတအတြက လတငးလတငးမာ တနးတတ အဆးအျဖတေပးပငခြင ရရမာ

ျဖစပါတယ။ တနးတတ အဆးအျဖတေပးပငခြငဆတာ အရာရာက အဆးအျဖတ

ေပးတအခါမာ အားလးတနးတရညတ ပါဝငေဆြးေႏြးခြင၊ ျငငးဆခြင၊ ေထာကခ

အားေပးခြင၊ ဆန႔ကငကန႔ကြကခြငတ႔က ရရမာ ျဖစပါတယ။ ဒလ တနးတရညတ၊

ေဆြးေႏြး၊ အႀကေပး၊ ျငငးဆကန႔ကြကခြင မားကေပးၿပး သကာလ ေနာကဆး အဆး

အျဖတကကေတာ အမားဆႏၵန႔ပ အဆးအျဖတယရမာ ျဖစပါတယ။

ဒမာ အေရးႀကးတ အခကက အဆးအျဖတ မေပးခငမာေတာ အားလးႀကကသလ

ေဆြးေႏြးျငငးခခြင ေပးရမာျဖစေပမယ အားလးသေဘာတ အဆးအျဖတေပးၿပးရင

ေတာ ဒဆးျဖတခကက အားလးက လကနာဖ႔ လအပပါတယ။ အဆက ကန႔ကြကခ

သေတြကလညး ငါကန႔ကြကခတယလ႔ဆၿပး အမားဆႏၵန ႔ ဆးျဖတၿပးသားက

ေနာကထပ ေစာဒက မတကသငဘး။ ထနညးတ ေရြးေကာကပြမာ ရႈးနမတသ၊

အေရြးမခရတ ပါတေတြကလညး ငါတ႔မႀကကတ ပါတ၊ ငါတ႔ မမေပးတပါတက ဖြ႔တ

အစးရဆၿပး အဒ အစးရက ဆန႔ကငပနကနဖ႔ မသငေတာဘး။ (ပါလမနထမာ

အတကအခလပတာန႔ ဒမကေရစကငစဥန႔အည တကလာတ အစးရက ဆန႔ကင

ပနကနျခငးက မတဘး။)

ဒါေၾကာင ဒမကေရစယဥေကးမႈရ ပထမတရားဟာ “သညးချခငးတရား”“သညးချခငးတရား” ျဖစ

တယလ႔ ေျပာေနရတာ ျဖစပါတယ။ အနညးစက အမားစရ ဆးျဖတခကက

လကနာေအာင သညးခရမညအျပင အမားစကလညး အနညးစရ လအငဆႏၵက

အတတႏငဆး ျဖညဆညးေပးႏငေအာင ႀကးစားၾကရမာ ျဖစပါတယ။ ဒမကေရစ

စနစမာ ရးနမသမားန႔ ေအာငျမငသမား ပးေပါငးလပေဆာငႏငတ နညးလမးမား

စြာ ရပါတယ။ ဥပမာ - အႏငရပါတန႔ အတကအခပါတက အျခားကစၥမာ ေပၚလစ

မတညၾကေပမယ ရပကြကသန႔ရငးေရး၊ ျပညသလထကနးမာေရး၊ ကေလးသငယမား

ပညာေရးျမႇငတငေရး စတလပငနးမာ ေပၚလစခငးအတတ ျဖစႏငပါတယ။ ဒလ

တညတေနရာမာ ပးေပါငးေဆာငရြကၿပး လထအကးျပ လပငနးမာ အတတကြ


ေဆာငရြကသငပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒမကေရစယဥေကးမႈရ ဒတယတရားက

“ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတရား”“ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတရား” ျဖစတယလ႔ ဆချခငး ျဖစပါတယ။

ၿပးေတာ လ႔အဖြ႔အစညးတရပမာ လနညးစန႔ လမားစဆတာ ရစၿမပ ျဖစပါတယ။

ရငတ႔ရ တငးျပညကၾကညရင လမးေပါငးစ ေရာေႏာေနထငတ တငးျပညျဖစပါ

တယ။ ဒလ လမးေပါငးစေရာေႏာေနထငတ တငးျပညမာ အရာရာက အမားဆႏၵန႔

ဆးျဖတမယဆရင လနညးစမားရ အခြငအေရးန႔ လအငဆႏၵက ဘယေတာမ ျဖည

ဆညးလ႔ရမာ မဟတဘး။ ဒါေၾကာင ဒလမး အေျခအေနမာ လမားစန႔ လနညးစ

အၾကား အေပးအယ မေဝခစားႏငေရးက နညးလမးရာေဖြဖ႔ လအပပါတယ။ ဒါ

ေၾကာင ဒမကေရစယဥေကးမႈရ တတယတရားမာ “အေပးအယမတစြာ ခြေဝခစား “အေပးအယမတစြာ ခြေဝခစား

ေစျခငးတရား”ေစျခငးတရား” ျဖစတယလ႔ ဆချခငး ျဖစပါတယ။

ထပၿပး တငျပခငတာက ဒမကေရစစနစမာ အမားဆႏၵန႔ အရာရာက အဆး

အျဖတေပးတာ မနပါတယ။ ဒါေပမ အမားဆႏၵန႔ အဆးအျဖတေပးတအခါမာ သးျခား

အျမငရတ လမားရႏငပါတယ။ ဒလ သးျခားအျမငရတ လေတြက သးျခားအျမငရ

ရေကာငးလားဆၿပး ဘယေတာမ အျပစမေပးရဘး။ ဒါဟာ သပအေရးႀကး ပါတယ။

ဒမကေရစကငစဥတရားထမာ လြတလပစြာေတြးေခၚ ယၾကညခြငရတအတြက

လြတလပစြာျဖင သးျခားအျမင၊ သးျခားအေတြးအေခၚ ရခြငရရမာ ျဖစပါတယ။

သးျခားအျမငရတ လကအျပစေပးရင ဒါဟာ ဒမကေရစ မဟတေတာဘး။

ဒမကေရစယဥေကးမႈန႔ ဆကစပၿပး ေနာကထပတငျပခငတာက ဒမကေရစ

စနစမာ စစတပန႔ ပလပ (ျပညသ႔ရ) တ႔ဟာ ျပညသလထရ အသက အးအမစညးစမ

က ကာကြယေစာငေရာကဖ႔ တာဝနပ ရပါတယ။ စစတပန႔ ပလပက ႏငငေရးအခနး

က႑မာ လးဝမပါဝငသငဘး။ ဒါဟာ ဒမကေရစကငစဥတရားအရ လးဝတားျမစ

ထားတ အရာျဖစပါတယ။ စစတပန႔ ပလပက ႏငငေရးက ဝငေရာကစြကဖကရင စစတပန႔ ပလပက ႏငငေရးက ဝငေရာကစြကဖကရင

ဒါဟာ ဒမကေရစ မဟတေတာဘး။ဒါဟာ ဒမကေရစ မဟတေတာဘး။

ေနာကဆးအေနန႔ တငျပခငတာက ဒမကေရစယဥေကးမႈထြနးကားဖ႔ ဒမကေရစ

ကငစဥတရားမား ထြနးကားဖ႔အတြက “လထအေျချပအဖြ ႔အစညးမား”“လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား” (Civil

Society) ဟာ မရမျဖစလအပတ ဒမကေရစအဂၤါရပေတြပျဖစ ပါတယ။ လထအေျခ

ျပအဖြ႔အစညးမားမရဘ ေရြးေကာကပြလပရန႔ ဒမကေရစရရၿပလ႔ မဆႏငပါဘး။

ဒါေၾကာင ဒမကေရစက ထေထာငခငတယဆရင လထအေျချပအဖြ႔အစညးက


ခငခငမာမာ တညေဆာကရမာ ျဖစတယ။ ဒါေၾကာငပ အခသငတနးက ကမတ႔

စညးရးကငးပေနရျခငး ျဖစပါတယ။

qDG'ifEdkifiHwGif 'Drdkua&pDusifhoHk;yHk (Democracy in Sweden)

ဆြဒငႏငငမာ ဒမကေရစစနစက ဘယလကငသးသလ။ ဘယလစတင ကငသး

ခသလ။ ဒါေတြက စဥးစားရင ဆြဒငႏငငရ သမငးက အနညးအကဥးေတာ ေျပာျပဖ႔

လမယထငတယ။ အမနမာေတာ ေရ႕ပငးမာ ေဖာျပခတ ဒမကေရစအဓပၸာယဖြငဆ

ခက၊ ဒမကေရစကငစဥတရားမားန႔ ဒမကေရစယဥေကးမႈတ႔ဆတာ အႏစသာရ

အားျဖငေတာ ဆြဒငမာ ကငသးေနတ ဒမကေရစစနစေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ

ဒမကေရစ ကငသးပ၊ ကငသးနညးက ဆြဒငႏငငမာ ဘယလျဖစေပၚေျပာငးလၿပး

တးတကခသလ ဆတာက ၾကညၾကရေအာငပါ။

ဆြဒငႏငငက အမးသားႏငငေတာအျဖစန႔ စတငထေထာငတအခနန႔ ျမနမာ

ႏငငမာ ပဂေခတက ထေထာငတအခန (၁ဝ၄၄-၁၂၈၇) ဟာ အတတေလာကပ

ကပါတယ။ ဆြဒငမာကေတာ ဘရငက ေဆြမးစေတြ၊ မးႏြယစေတြက စေပါငးၿပးမ

ေရြးခယတစနစက ကငသးခပါတယ။ ဒါေပမ ၁၂၅ဝ ခႏစအထ အမးမတတ

ေဆြမးစေတြက သတ႔ေဆြမးစထမ ဘရငမငးျမတ ေပၚလာဖ႔၊ သတ႔ ေဆြမးစထမ

ဘရငအျဖစ အေရြးခရဖ႔အတြက နညးမးစန႔ တကပြဝငခၾကတယ။ ဒၾကားထမာ

အျခား အမနးခငးႏငငမားကလညး သတ႔အႀကကထက ဘရငတပါး အေရြးခယခရဖ႔

က ႀကးစားၿပး ျပငပကေန လႊမးမးႏငေရးက ႀကးစားခၾကတယ။

သကရာဇ ၁၅ဝဝ ေလာကကတအခါကေတာ ဆြဒငႏငငမာ ပါလမနစနစ ေပၚလာ

ခပါတယ။ အဒ ပါလမနမာ လႊတေတာ (၄) ရပ ရခတယ။ ပထမလႊတေတာက မငးမး

မငးႏြယမားအတြက ျဖစၿပး၊ ဒတယလႊတေတာက ခရစယာနဘနးႀကးမားအတြက

ျဖစပါတယ။ တတယလႊတေတာက ေျမပငရငမားအတြကျဖစၿပး၊ စတတန႔ ေနာက

ဆး လႊတေတာကေတာ ေတာငသလယသမားမားအတြက ထားရေပးတ လႊတေတာ

ျဖစပါတယ။ ပါလမန ရတယ။ လႊတေတာေတြ ရတယဆေပမ တကယစစမနတ

ဒမကေရစေတာ မရပါဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ဘရငမငးျမတန႔ မငးမးမငးႏြယ

ေတြရ လကထမာပ ႏငငေရးအာဏာရေနတအတြကေၾကာင ျဖစတယ။ ဒါေပမ ဒလ


ပါလမနစနစေပၚေပါကခတာက ဆြဒငႏငငမာ ဒမကေရစစနစ စတငအေျခခတအခန

လ႔ သတမတလ႔ ရပါတယ။

၁၈ ရာစမာ ႏငငေရးပါတမား ေပၚေပါကခပါတယ။ ဒ ႏငငေရးပါတေတြမာ ပါတ

အမည မရဘး။ ဥးထပအခၽြနေဆာငးတ အပစန႔ ဥးထပအရညေဆာငးတ အပစလ႔ပ

အလြယတက ခြျခားခၾကတယ။ ဒလန႔ ၁၉၂၁ ခႏစကမ ဆြဒငႏငငမာ တကယ

စစမနတဒမကေရစစနစ စၿပးထြနးကား လာခပါတယ။ အဒအခနမာေတာ လတငး

ေယာကားမနးမ မေရြး၊ အဆငအတနးမေရြး၊ အားလးပ မေပးပငခြင ရရၾကပါတယ။

၁၇ န႔ ၁၈ ရာစေခတတနးက ဆြဒငႏငငဟာ ဥေရာပမာ အငမတန အငအားႀကးတ

ႏငင ျဖစခပါတယ။ ၁၉ ရာစမာကေတာ သ႔ပငနကနယေျမ၊ သ႔အငပါယာ အေတာ

မားမား လကလႊတဆးရႈးခၿပး၊ ႏငငငယေလးအဆငက ေလာကသြားခပါတယ။ ၁၉

ရာစအကနကာလန႔ ၂ဝ ရာစ အစပငးမာ ဆြဒငႏငငက အေတာဆငးရခၿပး လဥးေရ

အေတာမားမားဟာလညး အေမရကႏငငက ေျပာငးေရႊ႕ သြားခၾကတယ။

ဆြဒငႏငငရ ထးျခားခကတခကေတာ သကရာဇ ၁၈ဝ၉ ခႏစကစၿပး တခါမ

စစမက မျဖစပြားခဘး။ စစေရးကငးရငးၿပး ၿငမးခမးတ တငးျပညျဖစလာပါတယ။

ဒလ ၿငမးခမးၿပး ႏငငေရးလညး တညၿငမလာတအတြက ျပညသလထရ လလား

ခကက တဘကမာ ပၿပးအားျဖည ႏငခတယ။ ၁၉၄၂ ခႏစမစၿပး “လတငးပညာ

မသငမေနရစနစ” က ကငသးႏငခတယ။ ဒါေၾကာင ဆြဒငႏငငဟာ ပညာေရးဘကမာ

အငမတန တးတကတတငးျပည ျဖစလာပါတယ။

ပထမန႔ ဒတယကမၻာစစႀကးမားမာ ဆြဒငႏငငက ၾကားေနႏငငအျဖစ စစေဘး

မ ကငးရငးႏငခတအတြက အေတာလညး တးတကဖြ႔ၿဖးႏင ခပါတယ။ ဥေရာပႏငင

အားလးနးပါး စစေဘးေၾကာင ပကစးယယြငးေနတအခနမာ ဆြဒငႏငငက ၿငမးခမး

ေရးေၾကာင စးပြားေရးအေတာ ဖြ႔ၿဖးတးတကခပါတယ။

ဒလနညးန႔ပ ႏစေပါငးမားစြာ ၾကာရညစြာႀကးပမးအားထတမႈေၾကာင ဆြဒငႏငင

မာ ဒမကေရစစနစက အခငအမာတညေဆာကႏငခတာ ျဖစတယ။ ဆြဒငႏငငဟာ

ဒမကေရစစနစက ကငသးေနတအတြက စစတပန႔ ပလပ (ရ) ဟာ ႏငငေရးမာ

လးဝ ဝငေရာကစြကဖကခြင မရပါဘး။ စစတပန႔ ပလပ (ရ) တ႔ရ တာဝနကေတာ စစတပန႔ ပလပ (ရ) တ႔ရ တာဝနကေတာ

… ျပညသလထရ အသက အးအမစညးစမက ကာကြယေစာငေရာကဖ႔ပ ျဖစတယ။ … ျပညသလထရ အသက အးအမစညးစမက ကာကြယေစာငေရာကဖ႔ပ ျဖစတယ။

ႏငငေရးလပဖ႔ မဟတဘး။ႏငငေရးလပဖ႔ မဟတဘး။


ဆြဒငႏငငမာ ဒမကေရစယဥေကးမႈ ေကာငးစြာထြနးကားေနၿပလ႔ ဆႏငပါတယ။

ကမတ႔ရ ႏငငေရးစနစမာ … ႏငငေတာ အစးရ၊ ေဒသဆငရာ အစးရမား (ျမနမာ

ႏငငအေခၚမာေတာ ျပညနယန႔ တငးအဆင) န႔ ေဒသႏရအစးရ (ၿမ႕နယန႔ ခရင

အဆင) ဆၿပး အစးရ (၃) ဆင ရပါတယ။ အဒ အစးရ … အဆင (၃) ဆငမာ …

ႏငငေရးတာဝန ယႏငဖ႔အတြက ႏငငေရးပါတမားက ေရြးေကာကပြမာ ဝငေရာက

ယဥၿပငအေရြးခ ၾကပါတယ။ ဒမကေရစစနစ ကငသးတအခါမာ အစးရလ အေရးႀကး

တ အဂၤါရပတခကေတာ … လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမား (Civil Society) ပျဖစပါ

တယ။ လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးမာ အမးမး ရပါတယ။ တခ႕က ယဥေကးမႈဆငရာ၊

တခ႕က ဘာသာေရးဆငရာ၊ တခ႕က အားကစား၊ တခ႕က ပညာေရး၊ တခ႕

ကေတာ အလပသမားအစညးအရး၊ ေတာငသလယသမားအစညးအရး … စသည

ျဖင အမးမးရပါတယ။ ဒလ အမးမးရတယဆေပမယ အားလးမာ တညခကရပါ

တယ။ ပထမတညခကက လမႈအေျချပအဖြ႔အစညးတငးဟာ အစးရရ ထနးခပ

လႊမးမးမႈေအာကမ ကငးရငးလြတလပရမယ။ ဒတယတညခကက လမႈအေျချပ

အဖြ႔အစညးတငးရ အဓကဥးတညခကဟာ “ဒမကေရစယဥေကးမႈ”“ဒမကေရစယဥေကးမႈ” တညေဆာက

ေရးပ ျဖစပါတယ။

ဒမကေရစတညေဆာကတ လပငနးဟာ တပြတးလပငနး မဟတဘး။ အရည

သျဖင ကာလၾကာရညစြာ လပေဆာငရမ “ျဖစစဥ” (Process) တချဖစပါတယ။

ဒါေၾကာင … ဒမကေရစစနစက ခငခငမာမာ တညေဆာကခငရင လႀကးေရာ လငယ

လရြယပါ … အားလးက စနစတကျပစပးေထာငဖ႔ လအပမာ ျဖစပါတယ။ ဒမကေရစ

ကငစဥတရားမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားန႔ တရားဥပေဒစးမးေရးတ႔အျပင ဒမက

ေရစကငစဥန႔အည ႏငငေရးအေဆာကအအ (Political Institutions) မားက အခင

အမာတညေဆာကဖ႔ လအပပါတယ။ ေခတအဆကဆက ဒမကေရစကငထးတရား

မားက ျပစပးေထာငဖ႔ လပါတယ။ ဒမကေရစကငစဥတရားမားက ျပညသ

လထတရပလးန႔ လ႔အဖြ႔အစညးတခလးရ ကငထးတရား၊ လကနာေစာငထနးရမယ

လ႔တနဖးတရားအျဖစ တနဖးထားတတဖ႔ လအပပါတယ။

တခါတရေတာ ဥပေဒေတြ၊ စညးမဥးစညးကမးေတြ ေျပာငးရတာ လြယပါတယ။

ဒါေပမ လ႔အကငစရကက ေန႔ခငးညခငး ေျပာငးဖ႔က မလြယလပါဘး။ ဒါေၾကာင

ဒမကေရစကငစဥတရားမားန႔ ဒမကေရစ ယဥေကးမႈမားက လထတရပလးေန႔စဥ၊

တသကတာမာ ကငသးတ လ႔ကငစဥအျဖစ ကငသးႏငဖ႔ အခနယၿပး သငၾကား


ေပးရမယ။ ဒလ သငၾကားေရးအစအစဥက အမေထာငစ၊ မသားစ တခခငးဆက

အစျပပးေထာငၿပး ေကာငးမား၊ ရးမားန႔ အစးရယႏရားတခလးက ကငသးႏငတ

အထ ႀကးပမးေဆာငရြကသြားရမာ ျဖစပါတယ။

ရငတ႔ ႏငငမာ … ဒမကေရစစနစ ထြနးကားၿပး၊ ၿငမးခမးေရးန႔ တးတကခမးသာ

တႏငငက တညေဆာကႏငၾကပါေစလ႔ ဆေတာငးေမတာပ႔ရငး ဒ သငၾကားခကက

နဂးခပအပပါတယ။ ေကးဇးတငပါတယ။

သကရာဇ ၂ဝဝ၁ ႏဝငဘာလ၊ စေလာငၿမ႕ အႏၵယႏငငတြင (CDRS) ႏင ခငးအမး

သားေကာငစ (Chin National Council-CNC) တ႔ ပးတြကငးပေသာ ဒမကေရစပညာ

ေပးသငတနးမ (Mrs. Monica Bengtson - ဥက႒၊ ခငးျပညတးတကေရးႏင

သေတသနအသငး (Chinland Development and Research Society-CDRS) ၏

ပ႔ခခကမားက ေဒါကတာလနမႈနး ဆာေခါငးက ျမနမာႏငင၏ အေျခအေနႏင ခငး

လ႔အဖြ႔အစညး၏ လအပခကမားႏင အဝငဂြငကျဖစေစေရးအတြက ျမနမာဘာသာ

သ႔ ဆေလာေအာင ျပနဆထားျခငး ျဖစသည။


pma&;ol. udk,fa&;rSwfwrf;

ေဒါကတာ ဆလငးလနမႈနးဆာေခါငး (Dr. Lian H. Sakhong) သည တငးရငး

သားလမးေရးရာ သေတသနအဖြ႔ Burma Centre for Ethnic Studies (BCES) ၏

ၫႊနၾကားေရးမး တာဝနႏင တငးရငးသားလမးမားေကာငစ (ENC) ၏ ဥက႒၊

ခငးအမးသားေကာငစ (CNC) ၏ သဘာပတအဖြ႔ဝငႏင ခငးအမးသားတပဥး

(CNF) ၏ အဓပတေကာငစဝင တာဝနမားက ထမးေဆာငေနပါသည။

သကရာဇ ၂ဝဝ၁ မ ၂ဝဝ၈ အထ တငးရငးသားလမးမားေသြးစညး ညၫြတေရး

ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကေရးေကာမတ (ENSCC)၊ တငးရငးသား လမးမားေကာငစ

(ENC)၊ ျပညေထာငစတငးရငးသားလမးမား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ-လြတေျမာက

နယေျမ (UNLD-LA) ႏင ခငးအမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔႔ခပ- ျပငပ (CNLD-Exile)

တ႔၏ အေထြေထြအတြငးေရးမး တာဝနမားက ပးတြထမးေဆာငခပါသည။ သကရာဇ

၂ဝဝ၈ မ ၂ဝ၁၂ အထ ခငးအမးသား ေကာငစ၏ ဥက႒၊ တငးရငးသားလမးမား

ေကာငစ၏ ဒဥက႒ႏင ခငးအမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ - ျပငပ ဥက႒ တာဝနမား

က ထမးေဆာငခပါသည။

၁၉၈၈ ခႏစတြင ျဖစပြားခေသာ ရစေလးလး ဒမကေရစအေရးေတာပ ႀကးတြင

ထထႏစႏစ ပါဝငခၿပး၊ ခငးအမးသားသမဂၢ (Chin National Union) ၏ အေထြေထြ

အတြငးေရးမးအျဖစ ေရြးခယတငေျမႇာကျခငးခခရသည။ ထ႔အျပင ခငးလမးမား၏

ဥးေဆာငႏငငေရးပါတျဖစေသာ ခငးအမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပက ကြယလြနသ

ဆလငးရမလနမႈနးႏငအတ ဖြ႔စညးထ ေထာငခၾကပါသည။ ၁၉၈၈-၁၉၉ဝ အၾကား

ခငးအမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ ဒဥက႒ႏင အေထြေထြအတြငးေရးမး တာဝန

မားက ထမးေဆာငခသည သာမက တငးရငးသားလမးေပါငးစျဖင ပးေပါငးဖြ႔စညး

ထားေသာ ျပညေထာငစ တငးရငးသားလမးမား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ (UNLD) ၏

အတြငးေရးမးႏင မဝါဒေရးရာတာဝနခ အျဖစလညး တာဝနထမးေဆာငခပါသည။


ဆလငးလနမႈနးသည ရနကနတကသလ သမငး႒ာနမ ဝဇၹာဂဏထးဘ ြ ႔

(B.A.Hons) က ၁၉၈၂ ခႏစတြင လညးေကာငး၊ မဟာဝဇၹာဘြ႔ (M.A) က ၁၉၈၅

ခႏစတြင လညးေကာငး၊ ရနကနၿမ႕ရ ျမနမာႏငင ဓမၼတကသလမ ဘြ႔လြနဓမၼပညာဘြ႔

(B.D) က ၁၉၈၈ ခႏစတြင လညးေကာငး၊ ဆြဒငႏငငရ Uppsala University မ

ပါရဂဘြ႔ (Ph.D) က ၂ဝဝဝ ခႏစတြင လညးေကာငး ဆြတခးရရခသည။ မဟာဝဇၹာဘြ႔

ႏင ပါရဂဘြ႔မားအတြက ျပစခေသာ ကမးမားအျပင ခငးသမငး၊ စာေပယဥေကးမႈ

ႏင ႏငငေရးဆငရာ စာတမးမားစြာက ျပစေရးသားခသည။

သျပစေရးသားခေသာ In Search of Chin Identity: A Study in Religion, Politics

and Ethnic Identity in Burma စာအပက ဒနးမတႏငင၊ ကပငေဟဂငၿမ႕ရ Nordic

Institute of Asian Studies မ ၂ဝဝ၃ ခႏစတြင ထတေဝခၿပး In Defence of Identity:

Ethnic Nationalities’ Struggle for Democracy, Human Rights and Federalism

in Burma က ဘနေကာကၿမ႕ရ Orchid Press မ ၂ဝ၁ဝ တြင ထတေဝ ခပါသည။

ထ႔ျပင ျပညေထာငစျမနမာႏငငရ တငးရငးသားလမးမားအေရးႏင သကဆငသည

ႏငငေရးစာအပမားက “Peaceful Co-existance: Towards Federal Union of

Burma” “ၿငမးခမးစြာ အတယဥတြေနထငေရးဝါဒမသည စစမနေသာ ဖကဒရယ

ျပညေထာငစစနစ ဆသ႔” ဟေသာ ေခါငးစဥေအာကတြင ဆယအပေကာ တညးျဖတ

ထတေဝခသည။

Dr. Lian H. Sakhong သည ၂ဝဝ၇ ခႏစတြင ဆြဒငႏငင၊ စေတာဟမးၿမ႕၌

“မာတငလသားကငး ၿငမးခမးေရးဆ” (Martin Luther King Prize) ခးျမႇငျခငး

ခခရသည။


The Burma Centre for Ethnic Studies (BCES)

The Burma Centre for Ethnic Studies (BCES) is an independent think tank and study centre founded in 2012 to generate ideas on democracy, human rights and federalism as an effective vehicle for “Peace and Reconciliation” in the Union of Burma.

The main objectives of the Burma Centre for Ethnic Studies are:

• To promote Peace and Reconciliation;

• To promote the ideas and practices of democracy, human rights and federalism;

• To promote constitutional knowledge, the rule of law and good governance;

• To expand and consolidate the network of organizations and leaders to promote autonomy and internal self-determination within a federal arrangement as a means of addressing and ending ethnic armed con lict in the Union of Burma.

Mission Statement

• To engage in research and publication on democratic principles, human rights and federalism to disseminate knowledge.

• To organize policy studies, forums and conferences to advance public policy for peace and development.

• To conduct activities for the development of the rule of law, human rights, democracy and effective and accountable governance.


• To engage in programs to promote and develop democratic and political institutions.

• To initiate programs and activities to assist the strengthening of good governance and evolving meaningful policies to make effective autonomy and internal self-determination in member states of the Union.

• To develop new strategies and communication networks to strengthen communication between ethnic areas and the central Burma.

principles of democracy 6th version 2013 sept

Documents