Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

PROGRAM NAUCZANIA

BLACHARZ SAMOCHODOWY 721 [03]

Zatwierdzam I,&-'

Warszawa 2002

Autorzy:. .',i

rngr int . Bogdan Chmieliliski

rngr Jerzy Kopariski

rngr Ewa Wierczuk

Recenzent:

rngr Jerzy Buczko

Opracowanie redakcyjne:

rngr Anna Marczyriska

rngr in i . Janina Dretkiewicz-Wigch

Spis tresci

I. Plan nauczania

I I . Programy nauczania przedmiotow zawodowych

1. Rysunek techniczny

2. Budowa pojazdbw samochodowych

3. Technologia napraw blacharskich

4. Obstuga klienta w warsztacie blacharskim

5. Zajecia praktyczne

I. PLAN NAUCZANIA

Plan nauczania Zasadnicza szkola zawodowa Zawbd: blacharz samochodowy 721[03]

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW~ ZAWODOWYCH

RYSUNEK TECHNICZNY

Szczegoiowe cele ksztalcenia

W wyniku procesu ksztalcenia ucze~lstuchacz powinien umieC: - dobra6 arkusze rysunkowe i przybory do rysowania, - rozroinic i zastosowaC znormalizowane linie rysunkowe, - poslutyt: sig podz ia l k~ - wykonaC szkice elementow konstrukcji samochodu, - zwymiarowac i opisaC rysunki, - oznaczyC na rysunkach lub szkicach tolerancje pasowan, odchylki

ksztaltu i polotenia, chropowatosC powierzchni, zbieinoSC i pochylenie,

- przedstawiC w rzutach i przekrojach elementy blacharki samochodowej,

- przedstawic w uproszczeniach rysunkowych elementy z blachy, - zastosowai: technikg kornputerowq do tworzenia szkic6w i prostych

rysunkow technicznych, odtwarzania i powielania technicznej informacji rysunkowej,

- r o z r o n rysunki techniczne: wykonawcze, z{ozeniowe, zestawieniowe, montaiowe, zabiegowe i operacyjne,

- odczytaC kartg technologicznq i instrukcje naprawy elementu nadwozia,

- odczytac w dokumentacji oznaczenia rysunkowe i graficzne, - przenie6C wymiary z dokumentacji na miejsce realizacji prac, - wykorzystaC informacje zawarte w opisie technicznym, - odczytac dokumentacje konstrukcyjnq i technologicznq oraz

dokumentacje techniczno-ruchowq (DTR), - poslutyt: siq dokumentacjq technicznq, - poslutyC sie PN.

MATERIAL NAUCZANIA

1. Zasady tworzenia rysunku technicznego Znaczenie rysunku technicznego. Rodzaje rysunkow. Materiafy i przybory kreslarskie. Formaty arkuszy rysunkowych. Podziatki rysunkowe. Linie rysunkowe. Forma graficzna arkusza rysunkowego. Tabliczki rysunkowe i opisy rysunkow. Pismo techniczne.

Cwiczenia . .. i Przygotowywanie znormalizovJanego arkusza rysunkowego. . Dobieranie tabliczek rysunkowych do formatu arkuszy rysunkowych. . Pisanie tekstbw pismem technicznym.

2. Zasady szkicowania Etapy szkicowania. Techniki szkicowania. Szkicowanie figur ptaskich. Szkicowanie bryl oraz elementow o ztotonych ksztaltach. Podstawowe konstrukcje geometryczne.

Cwiczenia Szkicowanie fiaur ~taskich - , Szkicowanie czgsci maszyn o ksztaltach prostych i zlozonych. Szkicowanie elementow nadwozia samochodowego.

3. Rzutowanie prostokqtne i aksonometryczne lstota rzutowania prostokqtnego. Metody odwzorowywania przedmiotbw w rysunku technicznym. Rzutowanie prostokqtne punktu, figur ptaskich, bryl. Rzutowanie aksonometryczne.

Cwiczenia . Odwzorowywanie figur ptaskich i bryl geometrycznych w rzutach prostokqtnych i aksonometrycznych. . Odwzorowywanie czgsci maszyn w rzutach prostokqtnych i aksonometrycznych. Odwzorowywanie elementbw nadwozia samochodowego w rzutach prostokqtnych i aksonometrycznych.

4. Zasady wymiarowania Ogblne zasady wymiarowania. Porzqdkowe zasady wymiarowania. Zasady wynikajqce z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych. Wymiarowanie czgsci maszyn.

Cwiczenia Wymiarowanie figur i elementow plaskich. Wymiarowanie na rysunkach czgsci maszyn. Czytanie rysunkow czgkci maszyn z uwzglgdnieniem wymiarowania. . Czytanie rysunkbw elementow nadwozia samochodowego.

5. Zasady wykonywania widokow i przekrojow Przedstawianie zewnetrznych i wewngtrznych ksztaltow przedmiotow. Unvania i przerwania rzutbw przedmiotbw. Widoki. Przekroje proste

i zloione (lamane, stopniowe), czqstkowe. Przyklady, :przekrojow. Polprzekroje. i

kwiczenia Szkicowanie figur i prostych elementow z przekrojami, widokami, urwaniami i przewaniami. Szkicowanie czgsci maszyn w przekrojach. Odczytywanie rysunkow czgsci maszyn przedstawionych w widokach i przekrojach.

6. Oznaczanie tolerancji i pasowari oraz chropowatoSci i falistosci powierzchni Toierowanie wymiarow liniowych. Rodzaje pasowali i ich oznaczenia na rysunkach. Oznaczenia tolerancji ksztaltu i poloienia. Parametry chropowatoSci powierzchni. Oznaczenia chropowatosci i falistoQci powierzchni na rysunkach.

Cwiczenia Umieszczanie na rysunkach oznaczeri tolerancji wymiarow. Umieszczanie na rysunkach oznaczen pasowari. Umieszczanie na rysunkach oznaczeti tolerancji ksztaltu i polozenia. Umieszczanie na rysunkach oznaczen chropowatosci i falistosci powierzchni. Odczytywanie na rysunkach oznaczen tolerancji, pasowania, chropowatosci i falistosci powierzchni oraz ich interpretacja.

7. Uproszczenia rysunkowe Stosowanie uproszczen rysunkowych. Uproszczenia rysunkowe: gwintow, watkow, osi, lozysk, koikow, sprgiyn, kot zgbatych i pasowych. Polaczenia rozl~czne i nieroziqczne (w szczegolnoSci spawane, zgrzewane, lutowane, klejone, gwintowe). Symboie graficzne stosowane w uproszczeniach rysunkowych. Schematy rnechaniczne. Schematy eiektryczne.

kwiczenia Kreslenie czgSci maszyn w uproszczeniach rysunkowych. Umieszczanie symboli graficznych na rysunkach technicznych i schematach. Czytanie schematow mechanicznych. Czytanie schematow eiektrycznych.

8. Rysunki wykonawcze i ztoieniowe , i

Zasady wykonywania rysunk6w wykonawczych. Rysunki wykonawcze czgsci samochodowych i elementow poszycia nadwozia samochodowego. Zasady wykonywania rysunk6w zloieniowych. Rysunki ztoieniowe zespot6w czesci samochodowych i nadwozia samochodowego.

Cwiczenia Wykreslanie na rysunkach wykonawczych i ziozeniowych prostych czgsci maszyn. Odczytywanie z rysunkow wykonawczych i zloieniowych informacji technicznej, w szczegolnosci: zarysow i ksztattow, wymiarow i masy materialow, doktadnosci wykonania. Odczytywanie z rysunkow elementow nadwozia samochodowego.

< 9. Dokumentacja techniczna Podstawowe dokumenty procesu produkcyjnego. Oznaczenia stosowane w dokumentacji technologicznej. Rysunki operacyjne i zabiegowe. Karta technologiczna. Katta instrukcyjna. Arkusz kalkulacji szk6d komunikacyjnych.

Cwiczenia . Rozpoznawanie podstawowych symboli i oznaczen uiywanych w dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej.

~~ ~ . Odczytywanierysunk~w operacyjnych i zabiegowych. Odczytywanie karty technologicznej i instrukcyjnej montaiu.

e Wypelnianie arkuszy kalkulacji szkod komunikacyjnych.

10. lnstrukcje i normy lnstrukcje procedury eksploatacji. lnstrukcje regulacji mechanizmow samochodowych. lnstrukcje obstugi samochodu, lnstrukcje demontaiu i montaiu elementow nadwozia. Normy dotyczqce dokumentacji rysunku technicznego. Normy: PN, PN-ISO, PN-EN.

cwiczenia lnterpretowanie instrukcji stosowanych w warsztacie samochodowym. lnterpretowanie instrukcji procedury eksploatacji, regulacji elementow samochodowych, obslugi samochodu, demontaiu i montaiu elementow nadwozia. Odczytywanie informacji zawartych w normach.

11. ~ & l e n i e komputerowe Programy komputerowe do kreslenia rysunkow. Wykorzystanie komputera w kresleniu rysunkow.

Cwiczenia . Kreslenie rysunkow technicznych z zastosowaniem programow komputerowych.

~ r o d k i dydaktyczne

Przybory i przyrzqdy do rysowania. Wzory pisma znormalizowanego. Model rzutni prostokqtnej. Modele bryt geometrycznych. ~okumentacja techniczno - technologiczna nadwozi samoqhodowych Rysunki podzespoiow i czgsci nadwozi samochodowych. Rysunki techniczne zwymiarowane i opisane. Stanowiska komputerowe z podstawowym i specjalistycznym oprogramowaniem. lnstrukcje procedury eksploatacji, regulacji elementow samochodowych. lnstrukcje obsiugi samochodu, demontaiu i montazu elementow nadwozia. Arkusze kalkulacji szkod kornunikacyjnych. Zestaw norm. Plansze poglqdowe, foliogramy, fazogramy. Przyrzqdy pomiarowe.

Uwagi o realizacji programu

Program nauczania przedmiotu obejmuje podstawowe zagadnienia dotyczqce rysunku technicznego, niezbgdne w nauce zawodu oraz poiniejszej pracy zawodowej. Realizacja programu ma na celu uksztaltowanie umiejgtnosci wykonywania i czytania szkicow podzespotow i czgsci elementow nadwozi samochodowych oraz posiugiwania sig dokumentacjq technicznq i technologicznq.

Rozpoczynajqc nauczanie rysunku technicznego naleiy zapoznac uczniow z organizacjq miejsca pracy i zwrocic uwagg na wtasciwe rozmieszczenie materiatow i przyborow rysunkowych, oswietlenie oraz pozycje ciala ucznia podczas pracy.

Nauczyciel powinien przygotowat i przeprowadzic z uczniami odpowiednio d u i q liczbg cwiczen z zakresu szkicowania, wymiarowania czgsci maszyn i elementow konstrukcyjnych a takze czytania rysunkow.

Naleiy dqiyC do uzyskania przez uczni6w bieglosci w wykony,waniu odrecznych szkic6w i rysunkbw, zwracajqc uwage na stara'hnos6 i poprawno66 wykonania.

Program przedmiotu na le i y realizowaC metodami: sytuacyjnq, przypadkow, metodq przewodniego tekstu oraz metodq Cwiczeh. Wskazane jest stosowanie Cwiczeh w polqczeniu z pokazem i opisem. - Pokaz rysunku powinien nastgpowa6 w chwili kiedy jest omawiany, czytany bqd i przerysowywany.

Sporzqdzanie rysunk6w komputerowych, archiwizowanie rysunkow, zbieranie informacji powinno odbywae sig na stanowiskach komputerowych wyposaionych w podstawowe i specjalistyczne oprogramowanie. Naleiy dqzy6 do tego, aby kaidy uczeh pracowal na oddzielnym stanowisku komputerowym.

Waine jest przygotowanie nauczyciela do zajeC: sprecyzowanie celow, dob6r form i metod nauczania oraz srodk6w dydaktycznych.

< Przed przystapieniem do Cwiczeh naleiy przygotowaC materialy, kt6rych zastosowanie usprawni przebieg zajgC np.: instrukcje do wykonywania Cwiczeh, opis techniczny.

Zajecia powinny odbywaC sig w pracowniach wyposaionych w komplet Srodk6w dydaktycznych.

Proponuje sig oastepujqcy podzial godzin na realizacje dziat6w tematycznych:

I 6. IOznaczanie tolerancii i wasowan orazl I

Liczba godzin 2 4 8

10 6 -

Lp. 1. 2.

. 3. 4. 5.

~ z i a w c z n e Zasady tworzenia rysunku technicznego Zasady szkicowania Rzutowanie prostokqtne i aksonometryczne Zasady wymiarowania Zasady wykonywania - widok6fiprzekrojow

. 7. 8. 9. 10. 11.

Razem 76

chropowatoSci i fa~isto~di powierzchni Uproszczenia rysunkowe Rysunki wykonawcze i zloieniowe - Dokumentacja techniczna -- -- lnstrukcje i normy

6 14

8 6 2

KreSlenie komputerowe 10

. : Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnieC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postgpow ucznia powinno odbywae sig systematycznie na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku

zajgC. Kryteria oceniania powinny dotyczyk poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow umiejgtnosci i wiadomosci wynikajqcych ze szczeg6towych celow ksztatcenia. WiadomoSci niezbgdne do realizacji cwiczeh mogq by6 sprawdzane za pomocq testow osiagnig6 szkolnych. Zadania w tescie mogq by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi z l ukd lub zamknigte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie). Umiejqtnosc wykonywania i czytania szkicow podzespotow i czgsci elementow nadwozi samochodowych oraz posjugiwania sig dokumentacjq technicznq i technologicznq proponuje sig sprawdzac poprzez kontrolg prac ucznia.

Obserwujqc czynnoSci ucznia i dokonujqc oceny, szczegolnq uwage nalezy zwrocic na uksztattowanie umiejgtnosci: - czytania dokumentacji technicznej, - szkicowania elementow nadwozi samochodowych, - dokonywania oznaczen w dokumentacji technicznej, - dokonywania opisu i wymiarowania rysunkow.

Bieiqca analiza postgpow edukacyjnych ucznia umotliwia nauczycielowi korygowanie stosowanych metod nauczania. Popeiniane przez ucznia btgdy nalezy wyjaknic, aby uczen je zrozumiat i samodzielnie poprawii. Jednym z elementow uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczeh.

Ocenianie osiqgnigi: uczniow powinno byc dokonywane zgodnie z obowiqzujqcq skalq ocen.

Literatura

Buksinski T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Dobrzanski T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1994 Gutowski A,: Zadania z rysunku technicznego. WSiP, Warszawa 1992 Gieldowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami. Rzutowanie prostokqtne. Widoki. WSiP, Warszawa 1998 Gietdowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami. Przekroje. WSiP, Warszawa 1998 Gieidowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami Wymiarowanie, WSiP, Warszawa 1999

. ' Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechanikow. WSiP, W a r s z a w a 1999

Lewandowski T.: Rysunek techniczny i maszynowy. WSiP, Warszawa 1998 Lewandowski T.: Zbior zadan z rysunku technicznego dia mechanikaw. WSiP, Warszawa 1998

- Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn. WSiP, Warszawa, 1998 Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Waszkiewicz E., lwaszkiewicz S.: Rysunek zawodowy dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1999 Zbi6r Polskich Norm. Rysunek techniczny i rysunek maszynowy. Wydawnictwo Normalizacyjne. Warszawa 1994

Wykaz literatury nalezy aktualizowaC w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych. 1

BUDOWA POJAZDOW SAMOCHODOWYCH",' i

Szczegotowe cele ksztalcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczenlsluchacz powinien umiec: - sklasyfikowak maszyny, - odczytat informacje zawarte w dokumentacji technicznej, - wyjasnic podstawowe pojecia mechaniki, - zredukowac proste uklady sil metodami wykreslnymi i analitycznymi, - obliczyt prgdkosC i przyspieszenie, - zastosowaC I i II zasadg dynamiki w prostych obliczeniach, - scharakteryzowac sily wewnetrzne dzialajqce na samochod, - rozroinit proste stany obciqieli, - wykonat proste obliczenia wytrzymalosciowe, - sklasyfikowai: pojazdy samochodowe, - rozroinic ukiady funkcjonalne i zespoly konstrukcyjne samochodu, - wyznaczyk poloienie srodka cigikosci samochodu, - wyjasnit skutki oddzialywan dynamicznych podczas przyspieszania,

hamowania i ruchu krzywoliniowego samochodu, :

- wyznaczye bilans sit dzialajqcych na samochod w ruchu, - wyjaSni6 dziatanie ogumienia pneumatycznego, - scharakteryzowac czynniki majqce wplyw na opor powietrza

samochodu, - wyjasnit wplyw konstrukcji nadwozia na bezpieczenstwo, - rozr6iniC polqczenia roztqczne stosowane w pojazdach

samochodowych, - - wyjasnic dzialanie ukladu napedowego samochodu, - dobra6 loiysko toczne, - scharakteryzowac przektadnie mechaniczne stosowane

w pojazdach samochodowych, - okreslic i obliczyt podstawowe wielkosci tolerancji i pasowah, na

podstawie PN i rysunku, - rozr6iniC wtasciwosci paliw, olejow i materialow smarnych, - wyjasnie budowe silnika spalinowego, - rozroinie podstawowe uklady silnikow spalinowych, - - scharakteryzowae metody demontaiu i rnontaiu silnika

samochodowego, - okreslic funkcje uiytkowq i technicznq nadwozia samochodowego, - sklasyfikowat nadwozia samochodowe, - wyjasnik budowg zespolow nadwozia, - okreSliC elementy bezpieczenstwa czynnego, biernego

i prewencyjnego nadwozia,

- dok$naC analizy technicznej nadwozi autobus6w isamochod6w cigiatowych,

- scharakteryzowak technologic przemystowego wytwarzania nadwozi, - posluiyi: sig przyrzqdami do pomiaru wielkosci elektrycznych, - rozr6iniC i okreslic przeznaczenie element6w instalacji elektrycznych

w samochodzie, . - scharakteryzowak uktady podwozia samochodowego,

- wyjaSniC podstawowe czynnoSci podczas obslugi zespol6w podwozia, - scharakteryzowak dernontai i montai uktadow podwozia

samochodowego, - skorzystac z roinych ir6det informacji, - przewidywat zagroienia wystepujqce w czasie wykonywania prac

demontaiowych i montaiowych, - skorzystac z PN, dokumentacji technicznej.

MATERIAL NAUCZANIA

1. Podstawy maszynoznawstwa Wybrane zagadnienia z mechaniki teehnicznej. Podstawowe

p igc ia rnechaniki. Elementy statyki i kinematyki. Podstawowe pojecia dynamiki. S i v wewngtrzne, stany obciqied, naprgienia i ich rodzaje. Przyktady obliczed wytrzymatoSciowych.

Eiementy maszyn w budowie samochod6w. Potqczenia roztqczne stosowane w budowie samochod6w. Waty i osie. Loiyska, przektadnie mechaniczne. Uszczelnienia techniczne. Tolerancje i pasowania.

Maszyny i urzqdzenia w przemysie maszynowym. Pojecie maszyny. Charakterystyka techniczna maszyn. ~nerg ia i maszyny

~ o d z a j e po,'azdo~ samocnodowych i c h klasyflka<a Udad konstrukcyjny samochod~ Poowoze i nad.vozie Porizial samochodu na uklady funkcjonalne i zespoty konstrukcyjne. Charakterystyka techniczna samochodu. Uktad sit dzialajqcych na samoch6d. Sily zwiqzane z ruchem k6t samochodowych. Ogumienie pneumatyczne. Aerodynamika pojazd6w. Bezpieczeristwo nadwozia. Paliwa i oleje samochodowe. Produkcja benzyny i oleju napgdowego. WlaSciwoSci paliw silnikowych. Liczba oktanowa i cetanowa paliwa. Oleje silnikowe i przektadniowe. WtasciwoSci i badanie olej6w. Srodki smarne, paliwa i napgdy alternatywne. Zasady bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas kontaktu z paliwami i olejami.

~wiczenia Mierzenie cisnienia powietrza w kole samochodu. Dobieranie ciSnienia powietrza w kolach samochodu w zaleinokci od jego obciqzenia.

., .

Dobieranie loiyska z katalogu. . Analizowanie rozkladu sil w nadwoziach samochodowyc~ '6 ramq i nadwoziach samonosnych.

2. Silniki spalinowe Silniki stosowane do napqdu samochodow. Silnik spalinowy

samochodowy. Obieg teoretyczny i rzeczywisty silnika spalinowego. Czterosuwowy i dwusuwowy przebieg pracy.

Analiza procesow zachodzqcych w silniku spalinowym. Charakterystyka silnika. Silniki wielocylindrowe. Silniki z zaptonem iskrowym i z zaplonem samoczynnym.

Uklady silnik6w spalinowych. Uktad korbowy. Uklad rozrzqdu. Uktad smarowania. Uktad chlodzenia. Mieszanki w silnikach gaznikowych. Uktad zasilania silnika z zaptonem sarnoczynnym. Nowoczesne uktady zasilania.

Charakterystyka i badanie silnik6w. Rodzaje charakterystyk silnikow. Charakterystyka ekspioatacyjna. Badanie silnikow.

Wybrane zagadnienia z eksploatacji silnikow. Obsluga techniczna silnika. Diagnostyka silnika. Zasady demontazu i montazu silnika samochodowego.

Cwiczenia . Dobieranie rodzaju paliwa do silnikow z zaptonem iskrowym i zaptonem samoczynnym. Dokonywanie pomiaru cisnienia sprgiania w cylindrach silnika. Analizowanie wtrysku paliwa w silnikach iskrowych. Planowanie czynnosci obslugowych, demontaiowych i monterskich silnika spalinowego.

3. Budowa i wytwarzanie nadwozi sarnochodowych Funkcja uiytkowa i techniczna nadwozia. Historia nadwozi

samochodowych. Ewolucja nadwozi, w szczegolnosci nadwozi pojazdow osobowych.

Klasyfikacja nadwozi samochodowych. Klasyfikacja nadwozi wedtug formy zewnqtrznej: nadwozia zamkniete i otwarte. Nadwozia pochodne. Klasyfikacja nadwozi wedtug przeznaczenia uiytkowego.

Konstrukcja zespot6w nadwozi samochodow osobowych. Wplyw rotnych czynnikow na konstrukcjg nadwozia. Bezpieczeristwo nadwozia. Struktury nosne nadwozi (ramy, nadwozia samonosne, kadluby zamkniqte, kadtuby otwarte). Poszycia zewnqtrzne i pokrywy. Zewnqtrzne elementy wyposaienia (zderzaki, listwy, okna, elementy ozdobne, dachy otwierane, elementy oswietlenia, lusterka, spojlery). Wewngtrzne elementy wyposaienia (tablica rozdzielcza, siedzenia,

wykoriczenie pokryw, wyktadziny wewnetrzne,,:inne elementy). Bezpieczehstwo wynikaiace z element6w wyposaiehia wewnetrznego nadwozi samochodbwych~ Wentylacja, ogrzewanie, klimatyzacja.

.

Nadwozia autobus6w. Przeglqd konstrukcji i charakterystyka nadwozi autobusowych. Unifikacja.

Nadwozia samochod6w ciezarowych. Przeglqd konstrukcji i charakterystyka nadwozi samochod6w cigtarowych. Kabina kierowcy. Segmenty tadunkowe samochodu cigiarowego. Urzqdzenia zatadunkowe.

Technologia wytwarzania nadwozi. Technologia kadiubow nadwozi. Technologia element6w wyposaienia. Technologia montazu gt6wnego. Konserwacja nadwozi. Tendencje rozwojowe w budowie i produkcji nadwozi.

Cwiczenia Klasyfikowanie nadwozi samochodowych na podstawie przedstawionych fotografii. OkreSlanie rodzaj6w konserwacji nadwozi. Rozrbinianie elementow nadwozi samochodowych podnoszqcych bezpieczehstwo podi6zujqcych oraz przewotonych tadunk6w w samochodach osobowych, autobusach i samochodach cieiarowych.

4. Elektrotechnika samochodowa Podstawowe pojecia i prawa elektrotechniki. Obwody elektryczne.

Podstawowe elementy obwod6w elektrycznych. Zr6dla prqdu w samochodzie. Maszyny i urzqdzenia elektryczne.

Klasyfikacja uktadow elektronicznych. Uklady logiczne i cyfrowe. Sterowanie i regulacja. Mikroprocesor w samochodzie. Narzgdzia elektroniczne. Komputer w warsztacie blacharskim.

Maszyny elektryczne. Dziatanie maszyn elektrycznych. Maszyny synchroniczne jednofazowe i trbjfazowe. Silniki asynchroniczne. Nowoczesne silniki elektroniczne. Transformatory. Prostowniki.

Ins'calacja elektryczna w samochodzie. Budowa instalacji elektrycznej samochodu. Obw6d tadowania akumulatora. Obw6d rozruchu. Nowoczesne instalacje elektryczne. Silniki pomocnicze w samochodzie. Przewody, tqcza i wiqzki przewodowe. Podstawy elektroniki samochodowej.

Cwiczenia Sporzqdzanie i dokumentowanie prostych obwod6w elektrycznych. Demontowanie i montowanie instalacji elektrycznej w samochodzie. kadowanie akumulatora.

.. .

r Pomiar gestosci elektrolitu w akumulatorze. . .. L

5. Podwozia pojazdow samochodowych Uklad napgdowy. Rodzaje ukiadow napedowych. Sprzggla. Skrzynie

biegow. Waly i przeguby. Mosty napgdowe. Uktad nosny i jezdny. Osie, zawieszenia. Zawieszenia specjalne.

Przyktady zawieszeri. Ramy, koia, ogumienie. Uklad kierowniczy. Charakterystyka mechanizmow zwrotniczych.

Mechanizmy kierownicze. Wspomaganie ukladow kierowniczych. Uklad hamulcowy. Rodzaje ukladow hamulcowych - hamulce

bgbnowe, tarczowe. Mechanizmy uruchamiajqce harnulce. Uklady wspomagajqce harnulce.

Wybrane zagadnienia z eksploatacji podwozia samochodu. Obsiuga uktadow podwozia. Demontai i montai ukiadow podwozia sarnochodu.

r ~wiczenia e Rozroinianie elementow uktadu kierowniczego.

Rozpoznawanie elernentow ukladu hamulcowego. . Rozroinianie elementow zawieszenia samochodu. .' Analizowanie ukiadu napedowego w samochodzie. . Okreslanie wplywu uktadow podwozia samochodowego na bezpiecznq jazdg.

~ r o d k i dydaktyczne

Materiaty dydaktyczne dotyczqce: - sktadania sit, wtasciwosci wytrzymalo~ciowych materialow, - czgsci maszyn, budowy elementow maszyn i przekladni

mechanicznych, tolerancji i pasowania, klasyfikacji maszyn i urzqdzeri technicznych, budowy i dzialania maszyn i urzqdzeri technicznych przemystu maszynowego, budowy: samochodu, podwozia, nadwozia,

- klasyfikacji pojazdow samochodowych, sil dzialajqcych na samochod, - aerodynamiki samochodow, zjawisk wystepujqcych podczas kolizji

drogowych, klasyfikacji paliw, olejow i materiatow smarnych, wlaSciwoSci paliw, olejow i materiatow srnarnych, obiegow teoretycznych silnikow,

- schematow konstrukcyjnych silnikow, ukiadow silnikow spalinowych, czynnoSci obstugowych, demontaiowych i monterskich,

- historii i ewolucji nadwozi, - klasyfikacji nadwozi,

- budowy ram, nadwozi samonosnych, poszyC, pokryw, zewngtrznych i wewngtrznych elementow wyposaienia, elementow zwigkszajqcych bezpieczeristwo, wentylacji, ogrzewania i klimatyzacji,

- klasyfikacji i rozwiqzah konstrukcyjnych autobusow i samochod6w cigiarowych,

- technologii przemystowego wytwarzania nadwozi samochodowych, - obwod6w prqdu stalego i przemiennego, pomiar6w elektrycznych,

przyrzqdow pomiarowych i bigdu pomiaru, - budowy instalacji elektrycznej i elektronicznej samochodu, - budowy uktadow i zespol6w instalacji elektrycznej, - budowy i rozmieszczenia ukiad6w podwozia, - czynno6ci obsiugowych, demontaiowych i montaiowych ukiadow

podwozia. Katalogi handlowe. Polskie Normy. < lnstrukcje techniczne, plansze maszyn i urzqdzen. Dokumentacja stacji paliw. Dokumentacja technologiczna przemysiowego wytwarzania- nadwozi samochodowych. Modele i przedmioty naturalne: - czgeci i elementy maszyn stosowane w budowie samochod6w, - przekiadnie rnechaniczne, - modele maszyn i urzqdzen, - model podwozia, nadwozia, - probki paliw, olej6w i materialow smarnych, - przekrdj silnika spalinowego, - czgSci i elementy silnika spalinowego, - instalacja elektryczna samochodu, - przekroje instalacji elektrycznej samochodu, - przyrzqdy pomiarowe, - maszyny elektryczne stosowane w samochodach, - przekr6j akumulatora samochodowego, - przekroje ukiad6w podwozia, - przekroje zespol6w podwozia.

Uwagi o realizacji programu

Realizacja programu nauczania ma na celu opanowanie przez uczniow wiadomosci i uksztakowanie umiej~tnosci zawartych w szczeg6towych celach ksztaicenia a gtownie przygotowanie do: - poslugiwania sig poprawnq terminologiq technicznq,

- wykonywania, tadat! zawodowych z zakresu przygotowania pojazdu samochodowe~o do napraw blacharskich,

- unikania zagroien wystgpujqcych podczas demontaiu i montaiu, - pracy zespotowej, - korzystania z roznorodnych irodel informacji. Planujqc proces nauczania, nauczyciel powinien zwrocit: szczeg6lnq uwagg na: - korelacjg tresci programowych przedmiotu z przedmiotami:

Technologia napraw blacharskich oraz Zajqcia praktyczne, - uwzglgdnienie potrzeb lokalnego rynku pracy, - zastosowanie praw mechaniki w praktycznym dzialaniu, - bezawaryjny demontaz i montaz elementow pojazdu

samochodowego, - wptyw wyposazenia zewngtrznego samochodu na bezpieczeristwo

podr6iujqcych w czasie kolizji drogowych, - opanowanie przez uczniow wiadomoSci i umiejgtnoSci dotyczqcych

budowy wspolczesnych nadwozi samochodow osobowych, poniewai s q one najczggciej przedmiotem prac blacharskich, .. .

- ksztattowanie zainteresowali technicznych, tworczego bziaiania oraz poszukiwanie nowych rozwiqzati,

- stwarzanie sytuacji do wyszukiwania, gromadzenia i eksponowania informacji z roinych irodel, w tym z internetu.

Istotnq role w osiqganiu celow ksztatcenia ma dob6r metod nauczania. Wskazane jest stosowaC takie metody jak: opis, pogadanka, objasnienie, pokaz, a takie aktywizujqce metody nauczania, pozwalajqc uczniom samodzielnie rozwiqzywaC problemy w matych grupach. Na szczegolnq uwagg zastuguje metoda projektow, ktora polega na samodzielnej pracy uczniow pod kierunkiem nauczyciela.

Planujqc proces dydaktyczny, nauczyciel powinien zaplanowak, co najmniej jeden projekt w cyklu nauczania przedmiotu.

Zajecia dydaktyczne powinny odbywaC sig w pracowni budowy pojazdow samochodowych, wyposaionej w meble umoiliwiajqce przestawianie ich (praca w matych grupach, lub z catq klasd, sprzet audiowizualny, niezbgdne Srodki dydaktyczne. Nauczyciel powinien mieC do dyspozycji zaplecze do pracy wiasnej oraz do przygotowywania Srodk6w i materialow dydaktycznych. Wainym elementem wyposaienia pracowni powinna byC podrgczna biblioteczka techniczna, stanowiska komputerowe z dostgpem do lnternetu, jak rowniei sprzgt do prezentacji filmow dydaktycznych.

Proponuje sig nastepujqcy podzial godzin n?.., reaiizacje dziatow tematycznych:

& Dzial~tematyczne I. ~ n o z i i a w s t w a 2. Silniki spalinowe

. 3. Budowa i wytwarzanie nadwozi 1 3 9

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigk edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqjnieC uczniow powinno odbywaC sie systematycznie i bye realizowane w oparciu o kryteria przedstawione na poczqtku roku szkolnego.

Kryteria oceniania powinny dotyczyC poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow wiadomosci i urniejetnosci, okreslonych w szczeg6towych celach ksztatcenia. Na podstawie analizy celow ksztaicenia nauczyciel powinien przeprowadziC ich hierarchizacjg i opracowat wymagania edukacyjne na poszczegolne stopnie oceny szkolnej.

Podczas realizacji programu nauczania proponuje sig sprawdzaC osiagnigcia uczniow na podstawie: - ustnych sprawdzianow poziomu wiadomosci i umiejgtnosci, - pisemnych sprawdzianow, testow osiqjnigC szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeh. Dokonujqc oceny w formie ustnego sprawdzianu naleiy zwracaC uwage na umiejgtnoSC postugiwania sig terminologiq techniczna, oraz poprawnoQC mysienia i wnioskowania.

UmiejgtnoSci praktyczne proponuje sie sprawdzaC przez obserwacje czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwiczenia.

Po zakoriczeniu dziatu ternatycznego moina zastosowaC test dydaktyczny dwustopniowy lub wielostopniowy. Zadania w tescie moge by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi, z l ukd lub zamknigte (wyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz). Bieiqca analiza post9p6w edukacyjnych uczniow urnoiliwia nauczycielowi korygowanie metod nauczania. Popelniane przez ucznia btgdy naleiy wyjasnit, aby uczeri je zrozumiat i samodzielnie poprawit. Jednym z eiernent6w

uzyskania przez.ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczen

Ocenianie powinno odbywac sie zgodnie z obowiqzuj;tcqskalq ocen.

Literatura

Kuczynski 2.: Mechanik pojazdow sarnochodowych. CzgSC I, czgSC 11. WSiP, Warszawa 1974 Mac S.: Elektrotechnika samochodowa. WSiP, Warszawa 1987 Orzelowski S.: Budowa podwozi i nadwozi samochodowych. WSiP, Warszawa 1998 Orzelowski S.: Technologia naprawy i obslugi pojazdow samochodowych. WSiP, Warszawa 1998 Pawlowski J.: Nadwozia sarnochodowe, funkcja uiytkowa i struktura noSna. WKiL, Warszawa 1978 Praca zbiorowa: Mechanik pojazddw sarnochodowych. Budoiha i eksploatacja pojazdow. CzgSC: I, czeSC II, czgsc Ill. Vogel Publisching, Wroclaw 1999 Praca zbiorowa: Mechanik pojazdow sarnochodowych. ' Te%liniczne podstawy zawodu. CzgSC I, czeSC 11, czqSC. Ill. Vogel Publisching, Wroclaw 1999 Rychter W.: Dzieje samochodu. WKiL, Warszawa 1979 Schrader H.: Wielka encyklopedia sarnochodow. Res Polona, C6di 1992 Wardzinski F.: Samochodowe silniki spalinowe. WSiP, Warszawa 1976 Zielihski A.: Konstrukcja nadwozi sarnochodow osobowych i pochodnych. WKiL, Warszawa 1998

Wskazane jest korzystanie z czasopisrn: Auto EKSPERT. Vogel Publisching, Wroclaw AUTO -Technika Motoryzacyjna. PWT, Warszawa Auto Moto Serwis. lnstalator Polski, Warszawa Rynek motoryzacyjny. Vogel Publisching, Wroclaw.

Wykaz literatury nalezy aktualizowaC w miarq ukazywania s i ~ nowych pozycji wydawniczych.

TECHNOLOGIA NAPRAW BLACHARSKICH

Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztatcenia uczerilstuchacz powinien umieC: - zinterpretowat podstawowe akty prawne, prawa i obowiqzki

pracownika oraz pracodawcy dotyczqce bezpieczeristwa i higieny pracy,

- przewidzieC i zapobiec zagroieniom zycia i zdrowia podczas wykonywania zadari zawodowych,

- dobrat i zastosowaC odziez ochronnq oraz srodki ochrony lndywidualnej w zaleinoSci od prowadzonych prac,

- zachowaC sig zgodnie z instrukcj~ przeciwpozarowq w przypadku poiaru,

- zastosowai: procedury udzielania pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym,

- zinterpretowat: przepisy bezpieczeristwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoiarowej i ochrony srodowiska podczas.trasowania, obrbbki rqcznej, maszynowej obr6bki widrowej, obr6bki blachy oraz napraw nadwozia samochodowego,

- przygotowaC stanowiska do wykonywanych prac, - dobra6 narzgdzia, przyrzqdy , maszyny i urzqdzenia wykorzystywane

w procesach technologicznych, wykonaC pomiary wielkosci geometrycznych,

- rozr6iniC stopy Fe-C i metali niezelaznych oraz okreSliC ich wIaSciwosci,

- wyjaSniC procesy obr6bki cieplnej i cieplno-chemicznej, - rozr6iniC cechy charakterystyczne oraz okreSlit zakres stosowania

trasowania, obr6bki rgcznej, maszynowej obr6bki wi6rowej i odlewnictwa w przemyile samochodowym,

- scharakteryzowaC metody spajania wykorzystywane podczas iqczenia blach,

- scharakteryzowaC spajanie tworzyw sztucznych, - wyjasnit Iqczenie blach przy pomocy polqczeri gwintowych

i nitowanych, - zaplanowaC schemat organizacyjny ttoczni nadwozi samochodowych, - wyjaSniC podstawowe pojgcia dotyczqce eksploatacji maszyn, - okreSliC przyczyny powodujqce zuiywanie maszyn i urzqdzeri, - wyjaSniC objawy i skutki procesu korozyjnego oraz okresliC sposoby

zapobiegania korozji, - zaplanowat wyposaienie warsztatu blacharskiego, - przygotowaC samoch6d do naprawy nadwozia,

.~ - - zaplanowaC demontai czgSciowy i calkowity samochoph, - zidentytikowat uszkodzenia nadwozia samochodowegd oraz okresliC

zakres i metodg naprawy, - scharakteryzowaC wyklepywanie blach oraz wyrownywanie przez

nagrzewanie i rozpieranie, - rozroiniC przyrzqdy do pomiaru punkt6w technologicznych nadwozia, - wyjaSniC prostowanie nadwozia i ram, - ustali6 kolejnosC czynnosci podczas kompleksowej naprawy

nadwozia, - oceniC jakoSC wykonanej pracy, - zaprezentowaC efekty pracy, - odczytaC dokumentacje technologicznq naprawy i montatu, - skorzystaC z rbinych 2r6del informacji, - skorzystaC z PN, - skorzystat z DTR i dokumentacji technicznej. - -.. Material n'&?.bczania

I. ~dowiek , praca, h d o A * o Prawo pracy. prQWna ochrona pracy. Kodeks pracy. Podstawowe

obowiqzki pracodawcy. Prawa i obowiqzki pracownika. Profilaktyczna ochrona zdrowia, szkolenlie pracownik6w. System kontroli i nadzoru nad prawnq ochronqi bhp w za~hdach PracY.

Zdrowie czlowieka, prac;l zawodowa a praca organizmu ludzkiego. - Zmgczenie i wypoczynek.

Oddzia(ywanie Srodowiska na organlL' ludzki. ZaniecZysZczenia powietrza, Substancje szkodliwe dla z$rowia. Dziatanie niskich i wysokich temperatur na organizm. 2agroienV narzqdU Wzroku.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszcz@nfa , pracy. OSwietlenie pomieszczeri. Rola i dziaianie wentylacji natura,\?.el 1 Sztucznej. Typowe Medy wdziaianiu urzqdzeri wentylacyjnych izich uZYtkowaniu. Klimatyzacja pomieszczen. OSwietlenie naturalne i sztuczYe.

Czynniki szkodiiwe, uciqZliwe i niebezpieczne WstepujEtce w procesie pracy: biologiczne, chemiczne, fizyczne, psychOfiz~czne. Prace szczeg6lnie niebezpieczne.

Zasady bezpiecznej pracy przy urzqdzeniach mechanicznych. ZagroZenia ze strany urzqdzeli mechanicznych. Zasady bezpieczeristwa pracy przy postugiwaniu sie narzedziami r9cznymi. Oslony i zabezpieczenia maszyn. Urzqdzenia ochronne przy obrabiarkach do blach. Zabezpieczenia urzqdzeri napedowych. Bezpieczeristwo pracy przy eksploatacji maszyn i urzqdzen mechanicznych.

Bezpieczeristwo podczas pracy przy urzqdzeniach elektrycznych. Oddzialywanie prqdu .eIekttycznego na organizm cztowieka. Bezpieczeristwo pracy podczas obstugi narzedzi i urzqdzefi elektrycznych. CharaMerystyka zakl6ceri w pracy urzqdzefi. Srodki ochrony osobistej. Odziet ochronna. Odziet robocza.

Bezpieczehstwo pracy przy urzqdzeniach pod ciSnieniem. Zagrotenia ze strony urzqdzeri pod oiknieniem. Butle z gazami sprqtonyrni. Wytwornica aoetylenowa. Spretarki.

Zagrotenia potarowe i zasady ochrony przeciwpotarowej. Przyczyny powstawania potar6w. Potar i jego skutki. Zapobieganie potarom. Alarmowanie straty potarnej. Zwalczanie potaru. Sprzet gaSniczy. Zasady postgpowania podczas potaru. Zagrotenia powstajqce . . .. podczas potaru.

Wypadki przy pracy. Definicja pojeC: wypadek, zagrotenia, choroba zawodowa, uciqtliwe warunki pracy. Bezpieczehstwo pracy w zakladzie. Czynniki decydujqce o stanie bezpieczefistwa. Zagrotenia wypadkowe. w zakladzie pracy. Procedura ustalania przyczyn wypadk6w. h.%aliza przyczyn wypadk6w i postqpowanie zapobiegawcze. Ttyb prjstqpowania przy ustalaniu okolicznoSci wypadkbw. Odpowiedzialn&C prawna za wypadki przy pracy. Organizacja pomocy przedl~karskiej pomocy w wypadkach przy pracy i naglych zachorowaniach.

Cwiczenia Okreklanie zasad ksztaltowania bezpilzcznych i higienicznych warunk6w pracy. '

Planowanie dzialalnoSci zwi;15?tigj z zapobieganiem wypadk6w w miejscu pracy. . Wykrywanie tr6del z a p refi zdrowia i tycia w warsztacie szkolnym. Postugiwanie sig gaSnic:$ i kocem przeciwpotarowym. Analizowanie schematu uziemieri ochronnych i zerowania.

* Udzielanie pomocy. przedlekarskiej w wypadkach przy pracy i naglych zachorowaniach.

r Analizowanie skladu wyposatenia apteczki pierwszej pomocy. Wypetnial?ie karty wypadku przy pracy.

2. Technologia mechaniczna Pomiary warsztatowe. Klasyfikacja przyrzqd6w pomiarowych.

Mierzenie. Sprawdzanie. Suwmiarki i mikrometry. Czujniki. Sprawdziany. Obsluga i konserwacja narzedzi pomiarowych.

Trasowanie. Narzcdzia i materiaiy traserskie. Przygotowanie powierzchni do trasowania. Trasowanie na plaszczytnie. Trasowanie przestrzenne.

.. . Obrobka rgczna. Stanowisko Slusarskie. Cigcie pilkq. Gigcie.

Prostowanie. Pilowanie. Wiercenie. Rozwiercanie. Poglebianie. Rqczne nacinanie gwintow. Zasady ostrzenia narzgdzi. Obsluga i konserwacja narzedzi.

Materialoznawstwo samochodowe. Definicja pojgC i klasyfikacja materialow konstrukcyjnych oraz wlaSciwoici materialow i ich zastosowanie. Materialy pomocnicze. Materialy stosowane w konstrukcji nadwozi samochodowych.

Obrobka cieplna i cieplno-chemiczna, Charakterystyka obrobki cieplnej. Urzqdzenia do obrobki cieplnej. Obrobka cieplna blach cienkich. Podstawowe rodzaje obrobki cieplno-chemicznej.

Odlewnictwo. Charakterystyka procesu odlewania. Komplet modelowy. Materialy formierskie i formowanie. Specjalne metody odlewania. Wady odlewnicze. Przyklady zastosowania metod odlewania w przemysle samochodowym.

Maszynowa obrobka wiorowa. Geometria ostrza skrawajqcego. Powstawanie wi6ra. Uklad konstrukcyjny obrabiarki skrawajqcej. Toczenie i tokarki. Wiercenie i wiertarki. Frezowanie. i frezarki. Szlifowanie i szlifierki. Zastosowanie, maszynowej obrobki wiorowej w przemysle samochodowym.

Elementy metaloznawstwa. Wytwarzanie stali, staliwa i ieliwa. Wytwarzanie metali kolorowych. Wyroby hutnicze.

Zasady bhp, ochrony ppoz, i ochrony srodowiska podczas wykonywania obrobki rgcznej, obrobki cieplno-chemicznej, maszynowej obrobki wiorowej.

Cwiczenia . Wykonywanie pomiarow otworu suwmiarkq, mikrometrem, srednicowkq. Wykreslanie figur geometrycznych: walca, stozka, szescianu na cienkich blachach. Trasowanie figury plaskiej na biasze. Obliczanie wymiarow blachy do wykonania tulei o Srednicy 200 mm i wysokosci 100 mm.

e Dobieranie Srednicy wiertla do wykonania gwintu M6, M4.

3. Technologia obrobki blachy Obrobka plastyczna. Odksztalcenie plastyczne. Zgniot

i umocnienie. Obrobka plastyczna na zimno i na gorqco. Klasyfikacja metod obrobki plastycznej. Walcowanie blach cienkich. Ciqgnienie. Tloczenie. Kucie.

Technologia c ig~ i i~b lach . Produkcja jednostkowa i seryjna. Metody ciecia blach. Ocena jakoSci cigcia. Organizacja stanowiska pracy do cigcia blach. Budowa, dzialanie, obsluga i zastosowanie urzqdzeh i maszyn, rgcznych i mechanicznych do cigcia blach cienkich. Wykrawanie. Budowa wykrojnikow prasy do wykrawania.

Technologia ksztaltowania blach. Operacje tloczenia. Giecie blach. Ksztaltowanie wytloczek w warunkach produkcji jedno3tkowej i seryjnej. KolejnosC operacji przy ksztaltowaniu elementow nadwozia samochodowego. lnne operacje ksztaltowania blach. Tloczniki. Budowa, dzialanie, obsluga i zastosowanie maszyn do ksztaltowania blach w warunkach warsztatu blacharskiego i tloczni w zakladzie produkcyjnym. Organizacja pracy tloczni nadwozi.

Technologia spawania blach. Rodzaje spoin. Klasyfikacja metod spawania: spawanie gazowe, spawanie elektryczne. Spawanie blach cienkich. Naprgzenia i odksztalcenia spawalnicze. Kontrola spoin. Materialy, urzqdzenia i maszyny do spawania blach cienkich.

Technologia zgrzewania blach. Charakterystyka procesu zgrzewania. Budowa i jakosC zgrzeiny. Zgrzewanie elektryczne oporowe. Zastosowanie zgrzewania do tqczenia blach cienkich. Materialy, urzqdzenia i rnaszyny do zgrzewania. Specjalne metody zgrzewania.

Technologia iqczenia polimerow (tworzyw sztucznych). Lqczenie tworzyw sztucznych metodq spawania. Lqczenie tworzyw sztucznych metodq klejenia. tqczenie tworzyw sztucznych przy pomocy laminatow. tqczenie tworzyw sztucznych przy pomocy promieni ultrafioletowych.

Technologia lqczenia blach. Elementy lqczne w nadwoziu samochodowym. tqczenie blach przy pomocy polqczeh gwintowych i nitowanych. Technologia lutowania. Lutowanie migkkie i twarde. Sprzet i materiaty do lutowania. Technologia klejenia. Rodzaje polqczeri klejonych. Sprzgt i materialy do klejenia. Zastosowanie lutowania i klejenia w blacharstwie samochodowym Zasady bhp, ochrony ppoz, i ochrony Srodowiska podczas wykonywania obrobki blachy.

Cwiczenia Projektowanie stanowiska pracy do cigcia blach cienkich. Planowanie rozmieszczenia wykrojow na blachach cienkich. Rozpoznawanie Iqcznikow srubowych i nitow stosowanych w blacharstwie samochodowym. . Obliczanie Srednicy krqzka wyjsciowego na wykonanie prostych wytloczek. . Rozpoznawanie rodzajow spoin na podstawie przedstawionych probek. Dobieranie pararnetrbw spawania do zadanej grubosci blachy.

., -

Rozpoznawanie potqczeri zgrzewanyzh na podstawie przedstawionych probek. Dobieranie metody zgrzewania do rodzaju i zakresu naprawy nadwozia. . Dobieranie technologii naprawy elementu wykonanego z tworzywa sztucznego do rodzaju uszkodzenia. Rozpoznawanie iqcznikbw krubowych i nitow stosowanych w blacharstwie samochodowym. Dobieranie topnika do rodzaju lutowania. Planowanie technologii klejenia elementow samochodowych z tworzyw sztucznych.

4. Technologia napraw nadwozia samochodowego Podstawy eksploatacji maszyn. Czynniki efektywnohci eksploatacji.

Starzenie materiatu. Doz6r eksploatacyjny. Eksploatacja nadwozia samochodowego. Bezpieczeristwo eksploatacji. Przyklady eksploatacji nadwozi samochodowych.

Wyposaienie warsztatu blacharskiego.' Normy budowlane dla pomieszczeri blacharni. Narzedzia i urzqdzenia w pracy mechanika . samochodowego. Spawarki i zgrzewarki do blach cienkich. Przyrzqdy pomiarowe. Urzqdzenia i maszyny do prostowania i naprawy nadwozi oraz ram.

Przygotowanie samochodu do naprawy nadwozia. Technologia naprawy nadwozia. Zasady demontaiu i montaiu. Przygotowanie potqczeri do demontatu i montaiu. Demontai i montai instalacji elektrycznej samochodu. Demontat i montai wewnetrznych i zewngtrznych elementow wyposazenia. Zabezpieczenie zdemontowanych czgsci i zespotbw. Demontaz catkowity nadwozia samochodu. Zasady postugiwania sig narzgdziami, urzqdzeniami i maszynami do demontaiu i montaiu. Rodzaje uszkodzeri i zakres naprawy. Plan naprawy. Zasady demontaiu i montaiu typowych zespolow podwozia i nadwozia samochodu. Podstawowe operacje blacharskie.

Naprawy blacharskie. Klasyfikacja napraw blacharskich. Zakres i technologia naprawy. Zasady wyklepywania blach. Wyrownywanie blach przez nagrzewanie, rozpieranie, lutowanie i klejenie. Naprawa uszkodzeri korozyjnych. Technologia wymiany uszkodzonych elementow nadwozia. Demontai uszkodzonych i montaz nowych elementow. Zabezpieczanie przed korozjq strefy polqczenia i elementow wymiennych. Regulacja luzow, roinicy wypoziomowania oraz zamkbw i zawias6w. Pomiar poloienia zamontowanych elementow nadwozia. Uszczeinienie naprawionego nadwozia. Kontrola jakohci naprawy.

Zasady projektowania i wykonywania prototypow wyttoczek. Przyklady napraw blacharskich.

Zasady kwalifikowania uszkodzonego samochodu do kompleksowej naprawy nadwozia. Technologia naprawy. Pomiar punktow technologicznych nadwozia. Operacje prostowania nadwozia i ram. Ocena jakoSci naprawy. Przyklady kompleksowej naprawy nadwozia.

Zasady bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas napraw nadwozia samochodowego.

Cwiczenia . Okreslanie warunkow poprawnej eksploatacji nadwozia samochodowego. Planowanie demontazu lub montaiu wybranych zespotow podwozia i nadwozia na podstawie dokumentacji technicznej. . Dobieranie, narzedzi do montaiu lub demontazu nadwozia samochodowego. Planowanie technologii naprawy uszkodzeri nadwozia.

~ r o d k i dydaktyczne

Materiaty dydaktyczne dotyczqce: - znakow bezpieczeristwa, - znakow ewakuacyjnych, - znakow ostrzegawczych, - znak6w alarmowania straiy poiarnej, - znak6w ochrony przeciwpoiarowej, - klasyfikacji przyrzqdow pomiarowych, - zasad pomiaru i btgdu pomiaru, - zasad stosowanych przy trasowaniu, - organizacji stanowiska slusarskiego, - klasyfikacji narzedzi do obrobki recznej, - wytwarzania staii, staliwa i ieliwa, - procesow otrzymywania metali kolorowych, - wyrobbw hutniczych, - wykresu ielazo-wggiel,

- zastosowania materiatow i materialow pomocniczych, - procesu odlewania, - geometrii ostrza, - powstawania wiora, - schematow konstrukcyjnych i kinematycznych obrabiarek,

.. . - klasyfikacji metod obrbbki plastycznej, . ', - procedw obrbbki plastycznej, i - procesu technologicznego wytwarzania blach cienkich, - ciecia blach w warunkach warsztatu blacharskiego i tloczni

przemystowej, - urzqdzeti i maszyn do ciecia blach, . . - procesow ksztaltowania blach, - organizacji wytwarzania nadwozi samochodowych, - spawania gazowego i elektrycznego, - specjalnych metod spawania, - organizacji stanowiska pracy spawacza, - zapobiegania powstawaniu odksztatceti spawalniczych, - zgrzewania blach cienkich, - urzqdzeri do zgrzewania, - technologii tqczenia tworzyw sztucznych, - pdqczeti gwintowych i nitowanych, - klejenia i lutowania, - materiatbw do klejenia i lutowania, . . i _ . . .. . .

. . .+ - rodzajbw starzenia eksploatacyjnego, - schematbw organizacyjnych blacharni samochodowych, - wykazbw wyposaienia blacharni samochodowej, - zasad demontaiu i monta;?~, - technologii demontaiu catkowitego, - klasyfikayi napraw blacharskich, - wykonywania podstawowych czynnoSci blacharskich, - wykonywania pomiar6w punktbw technologicznych nadwozia, - kompleksowej naprawy nadwozia. Filmy dydaktyczne i plansze dotyczqce zagroteti na stanowisku pracy. WyposaZenie do udzielania pomocy przedlekarskiej. Modele i przedmioty naturalne: - Srodki ochrony osobistej, odziet robocza, obuwie robocze, - gaSnice, - przyrzqdy pomiarowe, - przyrzqdy i materiaty do trasowania, - narqdzia do obr6bki recznej, - wyroby hutnicze, - modele urzqdzeri do obr6bki cieplnej i cieplno-chemicznej, - materiaty stosowane w przemySle samochodowym, - przedmioty odlewane, - narzqdzia skrawajqce, - modele urzqdzeh stosowanych w odlewnictwie, - modele obrabiarek, - modele zespdbw obrabiarek,

- modele urzqdzeti i rnaszyn dp cigcia i ksztaltowania blach, spawania i zgrzewania blach cienkich,ilqczenia tworzyw sztucznych, kleienia i lutowania,

- Sruby, nakrgtki, nity oraz luty i kleje stosowane w blacharstwie samochodowym,

- zuzyte elementy samochodu, - narzedzia montaiowe, - modele urzqdzefi i niaszyn stosowanych w warsztacie blacharskim, - nadwozia samochodowe uszkodzone w roinym stopniu. Przepisy bezpieczetistwa, higieny pracy i ochrony przeciwpoiarowej. Polskie Normy. Kodeks pracy. Katalogi handlowe narzedzi i obrabiarek. lnstrukcje stanowiskowe.

Uwagi o realizacji programu

Realizacja programu ma na celu opanowanie przez uczniow wiadomosci i urniejetnosci zawartych w szczegdlowych . celach ksztalcenia a w szczeg6lnoSci: - przeciwdzialania zagroieniom w procesie pracy. . . - okreslania podstawowych technik pracy w przemySle maszynowym, - klasflikowania rodzaj6w uszkodzeti nadwozia samochodowego, - dobierania metod naprawy oraz dokonywanie naprawy. Planujac proces nauczania, nauczyciel powinien zwrdcib szczegdlna

uwage na: - zapobieganie zagroieniom zdrowia lub iycia w czasie wykonywania

pracy zawodowej, - korelacje treSci programowych przedmiotu Technologia napraw

blacharskich z tres~iami Zajeb praktycmnych, - uwzglednienie potrzeb lokalnego rynku pracy, - obrtrbkq biachy zarowno w warsztacie blacharskim jak i w warunkach

przemyslowej produkcji nadwozi samochodowych, - najczgSciej stosowanych technologii naprawczych, - ksztaltowanie zainteresowan technicznych, tworczego dziaiania oraz

poszukiwania nowych rozwiqzari. Istotnq role w osiaganiu celbw ksztalcenia ma dobor metod

I' nauczania. Wskazane jest stosowanie Cwiczeti a takie innych metod nauczania: metody przewodniego tekstu, dyskusji problemowej i metody projektdw opisu, pogadanki, pokazu.

W koncowym etapie ksztaicenia, nauczyciel moie zaproponowab uczniom wykonanie projektow na temat technologii naprawy wybranych uszkodzeri nadwozia samochodowego w grupach ad 3 do 5 osob.

i

Pozwoli to na efektywne wykorzystanie czasu, zmusi do siggnigcia do roinych irodet informacji, w tym do lnternetu jak rowniei pozwoli na publicznq prezentacjg wykonanych projektow.

Zajecia dydaktyczne powinny odbywae sig w pracowni technologii

I napraw blacharskich, wyposaionej w meble umoiliwiajqce ich przemieszczanie (praca w malych grupach lub z calq kIasQ, sprzgt audiowizualny, niezbgdne Srodki dydaktyczne. Waznym elementem wyposaienia pracowni powinna by6 podrgczna biblioteczka techniczna, komputer z dostgpem do lnternetu.

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacjg dzialow tematycznych:

tematyczne / Liczba godzin 1 Dzialy

~niczna :i blach

Razem . . 342

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Ocenianie postgpow powinno odbywaC sig w sposbb c iw ly i systematyczny na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku roku szkolnego. Wypracowanie, wspolnie z uczniami kryteri6w oceny daje moiliwoSC obiektywnego oceniania postgpow edukacyjnych oraz stanowi precyzyjnq informacjg o stopniu opanowania celow ksztatcenia.

Kryteria oceniania ujete w przedmiotowym systemie oceniania powinny dotyczyC poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow wiadomosci i umiejgtnoAci okreSlonych w szczegolowych celach ksztatcenia.

Podczas realizacji programu nauczania proponuje sig sprawdzat osiqgnigcia uczni6w na podstawie: - ustnych sprawdzianow poziomu wiadomoSci i umiejgtnoici, - pisemnych sprawdzianow, testow osiqgnigi: szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeh.

Dokonujqc oceny w formie ustnego sprawdzianu naleiy zwracaC uwage na umiejgtnosi: postugiwania sig terminologiq technicznq oraz poprawnoSC myslenia i wnioskowania.

UmiejgtnoSci praktyczne proponuje sig sprawdzaC przez obserwacjg czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwiczenia.

Po zakoiiczeniu dziatu tematycznego moina zasto5owaC test dydaktyczny dwustopniowy lub wielostopniowy. Zadania w tescie mogq byc otwarte (krotkiej odpowiedzi, z luka lub zamknigte (wyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz). Bieiqca analiza postgpow edukacyjnych uczniow umoiliwia nauczycielowi icorygowanie metod nauczania. Popelniane przez ucznia blgdy nalezy wyjasnic, aby uczeri je zrozumial i samodzielnie poprawil. Jednym z elementow uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczeri.

Ocenianie powinno odbywac sig zgodnie z obowiqzujqcq skalq ocen.

Literatura

Buchfelder M., Buchfelder A,: Podrgcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 1997 Chgciriski J., Jgdrzejowski Z.: ~osp(odarstwo samochodowe, organizacja, eksploatacja, zaplecze techniczne. WKit, Warszawa 1979 ~ i b d r s k i P., Klimaszewski G.: Zbi6r przepisdw prawnych z zakresu bhp i ppoi. z orzecznictwem i uwagami objasniajqcymi. OD i DK, Gdalisk 1999 Dretkiewicz-Wigch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Dzieriawski T.: Gazownictwo i cieplownictwo. Zeszyt Cwiczeri. WSiP, Warszawa 1996 Hansen 2.: Bezpieczeristwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1992 Jarecki J.: Zuiycie czgSci samochodowych wykonanych z tworzyw sztucznych. WKitL, Warszawa 1982 Kgpihski S.: Ksztaeowanie elementow nadwozi samochodowych. WKiL, Warszawa 1996 Kobus W.: Nowe metody napraw nadwozi samochodow osobowych. WKi t , Warszawa 1987 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeristwo i higiena pracy dia zasadniczych szk6l zawodowych. WSiP, Warszawa 1996 Orzelowski S.: Technologia naprawy i obslugi pojazd6w sarnochodowych. WSiP, Warszawa 1999 Pawlowski J., Zgorzelski S.: Tlocznictwo. WSiP, Warszawa 1974 Praca zbiorowa: Bezpieczeristwo i zdrowie a warunki pracy. Podrgcznik szkoleniowy. KK NSZZ ,,Solidarnos6". Gdarisk 1992 Praca zbiorowa: Mechanik pojazdow samochodowych. PrzedsigbiorczosC. Organizacja i bezpieczenstwo pracy. Vogel Publishin. Wroclaw 1999

.~ -

Praca zbiorowa: Mechanik pojazdow samochodowych. Techniczne , ,,., podstawy zawodu. CzgSC 1, czqSC II, czqSC Ill. Vogel Publishing, Wroclaw 1999 Stojanowski F.: Blacharstwo karoseryjne. WSiP, Warszawa 1986 Szenejko W.: Blacharstwo. WKit, Warszawa 1978 Warno 0.: Pierwsza pomoc w naglych wypadkach zagrazajqcych iyciu. PCK, Warszawa 1994

Wskazane jest korzystanie z czasopism: Auto EKSPERT w szkole. Vogel Biznes Media Sp6lka z 0.0. Wroclaw, AUTO. Technika Motoryzacyjna. PWT- Warszawa, Auto Moto Serwis. lnstalator Polski - Warszawa, Rynek motoryzacyjny. Vogel Biznes Media Spotka z 0.0. Wroclaw.

Wykaz literafury naleiy aktualizowad w miarq ukazywania siq nowych pozycji wgdawniczych.

OBStUGA KLIENTA W WARSZTACIE BLACHARSKIM

Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczelilsiuchacz powinien umiec: - zastosowat procedurg napraw biacharskich, - zapisat w dokumentacji rodzaj i rozmiar uszkodzenia oraz stan

techniczny nadwozia (wykorzystaC symbole, rysunki, zdjgcia, foldery), - dokonai: kwalifikacji uszkodzenia, - dokonac anaiizy dokumentacji technicznej naprawy pojazdu, - oszacowak uszkodzenie samochodu, - zaplanowat spos6b naprawy uszkodzonego elementu nadwozia, - sporzqdzik zlecenie naprawy, - sporzqdzie kosztorys naprawy uszkodzenia, - skorygowak zlecenie i kosztorys naprady, - wyjaSnit wplyw jakosci uslug na sukces firmy, - rozpoznac oczekiwania klienta dotyczqce naprawy, - zaproponowa6 technikg naprawy, - negocjowak warunki uslugi, - zaproponowac klientowi sposob naprawy samochodu, - opisaC zlecenie naprawy uszkodzenia samochodu kiienta, - posluiyk sig terminologi~dotyczqcqjakosci uslug, - obliczyc koszt uslugi, - zaprezentowat wykonanq uslugg, - skorzystaC z norm dotyczqcych kwalifikowania uszkodzeti

i kosztorysowania napraw, - zastosowat programy komputerowe do kosztorysowania napraw

nadwozia, - skorzystat z roinych ir6del informacji, - skorzystaC z dokumentacji technicznej.

Material nauczania

1. Procedura naprawy Szacowanie uszkodzen samochodu. Zlecenie naprawy. Kwalifikacja uszkodzeri. Czgsci zamienne. Wstgpny kosztorys naprawy. Technologia naprawy. Kwalifikacja procedury naprawy. Konserwacja wymienionych elementow iub zespolow metalowych. Wady lakiernicze. Przygotowanie pojazdu do malowania. Zabezpieczenie antykorozyjne. Przygotowanie pojazdu do wydania klientowi po wykonaniu uslugi.

Cwiczenia ~ ~ r a c B w ~ w a n i e proceduly naprawy samochodu. Opracowywanie planu zabezpieczenia antykorozyjnego samochodu. Opracowywanie planu przygotowania pojazdu do malowania.

2. Kwalifikowanie uszkodzeti Technologiczne i eksploatacyjne uwarunkowania. Koszty naprawy uszkodzen. Czas wykonania naprawy. Warunki gwarancyjne i wymagania producenta. Warunki ubezpieczenia. Wymagania klienta.

Cwiczenia Analizowanie uszkodzen nadwozia samochodu. Kwalifikowanie uszkodzerl nadwozia, sporzqdzanie zlecenia. . Dokonywanie korekty kwalifikacji uszkodzenia.

3. Kosztorysowanie napraw Analiza czynnosci niezbadnych w przeprowadzeniu naprawy. Koszt robocizny i czgsci zamiennych. Koszt calkowity naprawy. Wprowadzenie danych do komputera.

. .

Cwiczenia i . Analizowanie kosztorysu naprawy. . Sporzqdzanie zlecenia i kosztorysu naprawy w oparciu o program

komputerowy. . Dokonywanie korekty kosztorysu naprawy.

4. Porozumiewanie sig z klientem Komunikacja werbalna i niewerbalna. Aktywne stuchanie.

AsertywnoSC. Negocjowanie warunk6w ustugi. Podstawowe wiadomosci o jakoSci. TQM w sferze uslug. Swiadczenie ustug. JakoSC gwarantem sukcesu. Proces doskonalenia jakosci. Ewaluacja jakoSci swiadczonych uslug. Prezentacja wykonanej ustugi.

Cwiczenia Przeprowadzanie rozmowy z klientem. Ocenianie jakosci naprawy. Negocjowanie z klientem kosztow naprawy. WyjaSnianie wplywu eksploatacji samochodu na jego stan techniczny.

~ r o d k i dydaktyczne

Katalogi uszkodzeii pojazdbw samochod&ych. Formularze szacowania szkod, zlecen, kosztorysow. Katalogi warsztatowych norm i czasu napraw. lnstrukcje pracy z oprogramowaniem do kalkulacji szkod komunikacyjnych. Dokumentacja techniczna pojazdow. Teksty przewodnie do Cwiczen. Plansze. Poradniki dotyczqce naprawy i obstugi pojazdow samochodowych. Poradniki i czasopisma specjalistyczne. Filmy dydaktyczne. Kserokopie materiatow irodtowych. Kasety video z programami dydaktycznymi TV. Programy komputerowe: - EUROTAX, - AUDATEX.

Uwagi o realizacji programu

Realizacje programu nauczania przedmiotu zaleca sig rozpoczqc w Ill klasie.

Material nauczania mozna realizowac na podstawie dokumentacji jednego samochodu, wykorzystujqc jq do wykonywania zaproponowanych Cwiczeii. Kaidy uczen powinien samodzielnie przynajmniej raz dokonac: - opracowania procedury naprawy samochodu, - kwalifikacji uszkodzenia, sporzqdzenia zlecenia naprawy, - korekty zlecenia naprawy, - kosztorysu naprawy w oparciu o program komputerowy, - korekty kosztorysu naprawy. Wskazane jest stosowanie Cwiczeti a takie innych metod nauczania: metody przewodniego tekstu, dyskusji problemowej i metody projektow, opisu, pogadanki, pokazu.

Naleiy stosowac indywidualnq i grupowq formg pracy uczniow w zespotach 2-5 osobowych. Zespotowa praca uczniow pozwala na zdobycie umiejetnosci komunikowania sig, wspotpracy w zespole, a takie umiejgtnosci prezentowania wynikow wtasnej pracy.

Ksztaitowanie umiejqtnosci skutecznego komunikowania sie, aktywnego stuchania i negocjacji zapewnia uczniom mo i l iwos~ zrozumienia jak wazne jest spotkanie i porozumiewanie si? z klientem w zaktadzie ustugowym.

Zajecia z zakresu obslugi klienta powinny by6 realizowane w grupach na podstawie opracowanych przypadkow, ktore uczniowie prezentujq i analizujq na forum klasy, pod kierunkiem nauczyciela. Warto zachgcaC uczniow do przedstawiania i analizowania najprostszych przyktadow z zycia.

Wskazane jest zwracanie uwagi na poslugiwanie sig przez uczni6w poprawnq terminologiq.

Wprowadzenie w problematykg jakokci uslug jest wymogiem czasu. Przekazane tresci powinny umoiliwiC uczniom zrozumienie izaakceptowanie faktu, 2e jakoSC jest tworzona przez kaidego pracownika w zakladzie pracy. Dobro klienta ma stanowit wartosC nadrzgdnq wynikajqcq z jakoSci wykonania usiugi oraz rachunku ekonomicznego.

Zajecia powinny byC prowadzone w pracowni szkolnej na stanowiskach Cwiczeniowych z dostgpem do komputera.

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na ' realizacje poszczeg6lnych dzial6w:

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnieC edukacyjnych ucznia

Dzial temat czne Fr py y p.

1. Procedura na raw 2. Kwalifikowanie uszkodzeri 3. Kosztor sowanie na raw 4. Porozumiewanig sig z klientem-

Razem

Sprawdzanie i ocenianie osiqgniei: uczni6w powinno by6 dokonywane na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku realizacji programu nauczania.

Proces oceniania powinien obejmowat: - diagnoze poziomu wiadomosci i umiejetnoSci uczniow, - identyfikowanie postepow uczqcych sie w toku realizacji programu

nauczania oraz rozpoznawanie trudnoSci w osiqganiu celow, - sprawdzanie wiadomosci i umiejetnosci uczniow po zrealizowaniu

programu. Proponowane metody sprawdzania i oceny osiagnigi: edukacyjnych uczni6w to: ustne sprawdziany poziomu wiadomoici i umiejetnosci, pisemne sprawdziany i testy osiqgnigt szkolnych oraz obserwacja pracy ucznia podczas wykonywania twiczen.

L iczbi iodzin 14

14 76

Po zakoriczeniu realizacji poszczeg6lnych dziatow tematycznych proponuje sie zastosowanie testu dycjaktycznego dwustopniowego lub wielostopniowego. Zadania w tescik mogq by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi, z l uka lub zamkniete (wyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz).

Obserwujqc czynnosci ucznia, dokonujqc oceny jego pracy szczegolnq uwage naleiy zwrocic na urniejetnoS.6: - przeprowadzenia rozmowy z klientem dotyczqcej oceny stanu

elementow karoserii, - rozpoznania oczekiwari klienta dotyczqcych naprawy, - przyjecia zlecenia na ustug*, - przygotowania pojazdu do odbioru. Wskazane jest zachecanie uczniow do oceny wtasnych osiqgniec a samoocen* ucznia zaleca sic uwzglqdnic dokonujqc podsumowania jego osiqgnigt edukacyjnych. Ocenianie powinno odbywa6 sie zgodnie z obowiqzujqcq skala ocen.

Literatura

Kapitiski S.: Ksztafiowanie element& nadwozi samochod6w. WKC, Warszawa 1996 Pawlowski J.: Nadwozia samochodowe. WKL, Warszawa 1974 Stojanowski J.: Blacharstwo karoseryjne. WSIP, Warszawa 1984 Trzeciak K.: Wyposazenie warsztatow samochodowych. Auto Moto Serwis, Warszawa 1996 Wielgotaski W.: Nowoczesne technologic napraw nadwozi. Auto Moto Serwis, Warszawa 1995 Zieliriski A,: Konstrukcja nadwozi samochodow osobowych i pochodnych. WKC, Warszawa 1998

Wykaz literatuly naleiy aktualizowaC w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

Szczegoiowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztaicenia uczeri/sluchacz powinien umiei:: - zastosowai: przepisy bezpieczenstwa, higieny pracy i ochrony ppoi.

oraz ochrony Srodowiska obowiqzujqce na stanowisku pracy, - przygotowai: stanowisko do wykonywania pracy, - dobrat materiaiy, narzedzia, przyrzqdy, maszyny i urzqdzenia

w zaleznosci od wykonywanych zadah, - utytkowai: maszyny i urzqdzenia wykorzystywane podczas: obr6bki

recznej, maszynowej obrobki wiorowej, obrobki plastycznej, wykonywania potqczeri, montaiu i naprawy,

- wykonaC trasowanie na ptaszczyinie i przestrzenne, - wykonaC podstawowe operacje obrobki recznej, maszynowej obrobki

wiorowej i obrobki cieplnej, - wykonaC operacje ciecia i ksztaltowania blachy,

wykonai: operacje ksztafiowania blachy w warunkach zaktadu naprawy samochodow,

- wykonaC poiqczenia blachy: spawane, zgrzewane, lutowane, klejone, nitowe i gwintowane,

- rozpoznat rodzaj zuiycia i uszkodzenia samochodu, - wykonai: demontai i montai czesci i zespoiow samochodu oraz

elementow poszycia nadwozia, - wykonaC naprawe nadwozia samochodu zgodnie z dokumentacjq - zabezpieczyi: elementy samochodu przed korozjq, sprawdzit jako6C

wykonanej pracy, - przygotowai: samochod do odbioru przez klienta, - obstuiyc klienta zlecajqcego naprawg, - pracowai: w zespole, - udzieliC pornocy przedlekarskiej osobie poszkodowanej, - posiuiyi: sie PN, PN-ISO, - postuiyC sie DTR, instrukcjami, dokumentacjqtechnicznq.

Material nauczania

1. Zajecia wprowadzajqce Zapoznanie z organizacjq warsztatow. Ornowienie regulaminu nauki i pracy, wymagan stawianych uczniom, przepisow bhp i ochrony ppoi . wraz z zasadami zachowania sie w razie poiaru oraz udzielania pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym. Podziat uczni6w na grupy.

2. Pomiary warsztatowe , . Stosowanie zasad bhp, podczas wykonywania pomiarbw warsztatowych. Dokonywanie pomiarow suwmiarkq mikrometrem, czujnikiem. Dokonywanie pomiarow przy uiyciu sprawdzianow i wzorc6w. Dokonywanie oceny jakosci wyrobow zgodnie z przyjgtymi standardami.

3. Wykonywanie podstawowych operacji obrobki recznej Stosowanie zasad bhp, ochrony ppo i i ochrony srodowiska w Slusarni. Trasowanie blachy metodami przestrzennymi i na ptaszczyinie. Wykonywanie obrobki rgcznej z uiyciem wybranych narzgdzi. Pitowanie powierzchni plaskich i ksztaltowych oraz krawgdzi blach. Scinanie, wycinanie i przecinanie. Cigcie pitkq i nozycami. Wiercenie, rozwiercanie, poglgbianie otworow. Docieranie i polerowanie. Dobieranie materialow niezbgdnych w budowie nadwozi samochodowych. Rozpoznawanie wlasciwosci materialow metalowych, ich stopow oraz tworzyw sztucznych. Dokonywanie oceny i przydatnosci materialow.

4. Podstawowe operacje maszynowej obrobki wiorowej Stosowanie zasad bhp na stanowiskach tokarskich, frezarskich, strugarskich i szlifierskich. Toczenie, wiercenie i rozwiercanie na tokarce uniwersalnej. Frezowanie na frezarce uniwersalnej. Szlifowanie powierzchni zewngtrznych i wewngtrznych.

5. Obrobka cieplna Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas obrobki cieplnej. Organizowanie pracy w kuini. Hartowanie i wyiarzanie. Odpuszczanie. Wykonywanie podstawowych operacji obrobki cieplno- chemicznej.

6. Cigcie blachy Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas pracy na prasach i maszynach do cigcia blachy. Przygotowanie blachy do cigcia - czyszczenie mechaniczne i chemiczne. Cigcie blachy noiycami rgcznymi, przenosnymi, stolowymi, diwigniowymi i krqikowymi znapgdem rgcznym i elektrycznym. Obslugiwanie prasy zoprzyrzqdowaniem. Cigcie blachy noiami, wykrojnikami, stemplami, matrycami tnqcymi. Cigcie blachy po linii prostej. Cigcie blachy po linii krzywej i okregu. Cigcie i wykrawanie blachy na prasach. Ocenianie jakosci cigcia. Organizowanie stanowiska pracy do ciecia blachy.

., .

7. Ksztaltowanie $l,achy Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas pracy na prasach i innych maszynach wykorzystywanych w ksztattowaniu blach. Ksztattowanie blachy recznie przy uiyciu mlotkow i innych narzgdzi. Wykonywanie operacji rgcznego giecia i prostowania blachy. Wykonywanie operacji ksztattowania blachy z zastosowaniem krawedziarki, zwijarki, ilobiarki, walcbw, prasy. Nagrzewnie material6w do obrcibki plastycznej na gorqco. Wykonywanie podstawowych operacji kucia recznego. Ksztaltowanie blachy przez kucie swobodne i matrycowe na mtotach i prasach. Wykonywanie operacji giecia i ciagnienia blachy na prasach. Wykonywanie operacji rownania i wygladzania blachy. Dobieranie i eksploatacja ttooznik6w i matryc. Stosowanie zasad eksploatacji maszyn podczas obrobki blachy. Organizowanie stanowiska pracy.

8. Spawanie < Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas spawania. Wykonywanie spawania gazowego. Wykonywanie spawania elektrycznego. Wykonywanie spawania elektrycznego w ostonie gazow ochronnych. Wykonywanie spawania metodami .nowoczesnymi. Wykonywanie ciecia termicznego.

9. Zgrzewanie Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas zgrzewania. Przygotowywanie materiaju do zgrzewania. Naprawianie uszkodzonego nadwozia z zastosowaniem zgrzewarki. Zgrzewanie punktowe i ciagle materiatu na r6inych typach zgrzewarek. Zgrzewanie tworzyw sztucznych.

10. Polqczenia blachy nitowe, lutowane, klejone, gwintowane Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas wykonywania polqczeri blachy. Dobieranie nitow i narzedzi do nitowania rgcznego i zmechanizowanego. Wykonywanie polqczeti nitowych blach recznie i mechanicznie. Wykonywanie polqczeri nitowych blach na zimno i na gorqco. Wykonywanie polqczeli mocnych, szczelnych i mocno- szczelnych. Przygotowanie materialu do lutowania. Wykonywanie polqczeti blachy lutem migltkim i lutem twardym. Klejenie blach, tworzyw sztucznych i innych mate~albw o odmiannym skladzie i wtaSciwoSciach. Dobieranie narzedzi do gwintowania. Nacinanie gwintu zewnetrznego i wewngtrznego za pomocq narzynki i gwintownik6w. Wykonywanie polqczeti blachy przy utyciu Srub i wkretciw.

11. Przygot~wanie samochodu do naprawy nadwozia Stosowanie z&ad bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas naprawy samochodow. Identyfikowanie podstawowych uktad6w podwozia i nadwozia samochodu. Klasyfikowanie zewngtrznych i

samochodu. Demontowanie i montowanie zespotow i czesci podwozia samochodu. Rozpoznawanie metod iqczenia poszycia zewngtrznego i pckryw. Dokonywanie pomiaru szczelin montaiowych nadwozia. Demontowanie i montowanie zewngtrznych i wewngtrznych elementow wyposaienia nadwozia. Demontowanie i montowanie eiementow instalacji elektrycznej i elektronicznej samochodu. Prowadzenie wiqzek przewodow i sprawdzanie jakosci dzialania instalacji eiektrycznej samochodu.

12. Naprawa wgniecen 1

Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srcdowiska podczas naprawy wgnieceli nadwozia. Przygotowywanie planu naprawy nadwozia. Wyklepywanie blach. Wyrownywanie .blach przez nagrzewanie. Wyrownywanie blach przez rozpieranie. Wyrownywanie blach za pomocq klejenia i lutowania. Przywracanie pierwotnego ksztaltu elementom nadwozia wykonanym z tworzyw sztucznych. Zabezpieczanie miejsc uszkodzonych przez korozje. Zabezpieczanie antykorozyjne naprawianego obszaru nadwozia.

13. Naprawa nadwozia przez wymiane elementdw Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas wymiany elementow nadwozia. Przygotowywanie planu wymiany uszkodzonego eiementu nadwozia. Rozpoznawanie technologii podstawowych operacji wymiany element6w nadwozia. Dernontowanie uszkodzonych elementow. Montowanie nowych elementow nadwozia. Zabezpieczanie przed korozjq strefy polqczen i eiementow wymiennych. Regulowanie luzow, r6inic wypoziomowania oraz zamk6w i zawiasow w nadwoziu. Dokonywanie pomiarbw poioienia zamontowanych elementow nadwozia. Uszczelnianie naprawionego nadwozia. Kontrolowanie jakoSci naprawy. Projektowanie i wykonywanie prostych prototypow wytioczek.

14. Kompleksowe naprawy nadwozia Stosowanie zasad bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas kompleksowych napraw nadwozia. Sporzqdzanie planu kompleksowej naprawy. Mocowanie nadwozia na przyrzqdzie do prostowania.

., .

OkreSlanie potoienia punktow technologicznych na przyrzqdzie do prostowania. Wykonywanie pomiarow geometrii punktow technologicznych nadwozia. Wykonywanie wyciqgania punktu wysokiego zniszczonego nadwozia. Wykonywanie wyciqgania jednoczesnie dwoch punkl6w zniszczonego nadwozia. Wykonywanie wyciqgania dwoch punktow zniszczonego nadwozia. Wykonywanie wyciqgania punktow zniszczonego nadwozia w wielu kierunkach. Wykonywanie wyciqgania bocznego zniszczonego nadwozia. Wykonywanie rozpierania zniszczonego nadwozia. Wykonywanie jednoczesne wyciqgania i rozpierania zniszczonego nadwozia. Wykonywanie wyciqgania do gory zniszczonego nadwozia. Wykonywanie wyciqania w dot zniszczonego nadwozia. Wykonywanie uszczelnienia nadwozia. Wykonywanie rozpierania elementow zniszczonego nadwozia. Wykonywanie ztoionej naprawy wielu elementow nadwozia. Wygtuszanie nadwozia. Dokonywanie oceny jakosci naprawy.

< 15. Obstuga klienta w warsztacie blacharskim Prowadzenie rozmowy z klientem. Ocenianie w obecnosci klienta stanu lakieru, elementow zewngtrznych, karoserii oraz wyposazenia samochodu. Przyjmowanie od klienta zlecenia na usluge i uzgadnianie sposobu kontaktowania sig. Uzgadnianie terminu realizacji zadania i kosztow uslugi. Przygotowywanie pojazdu do odbioru przez klienta. Prezentacja klientowi jakoSci wykonanej uslugi. Prowadzenie negocjacji z klientem. Kreowanie wizerunku zakladu pracy.

~ r o d k i dydaktyczne

Materiaty dydaktyczne dotyczqce: - dokumentacji technologicznej, - podstaw obrbbki blahcy, - metod czyszczenia blach, - podstaw tqczenia blach, - identyfikacji tworzyw sztucznych, - zasad eksploatacji maszyn, - budowy narzgdzi, maszyn do obrbbki blach, - pomiarow nadwozia, - klasyfikacji i rodzajow wgnieceli poszycia nadwozia, - zasad demontaiu i montazu elementow nadwozia, - montaiu elementow nadwozia w nietypowych sytuacjach, - zasad wykonywania operacji blacharskich, - metod naprawy elementow z tworzyw sztucznych, - wykonania wyciqgania i rozpierania nadwozia na przyrzqdach do

prostowania,

- regulacji luzow i roinic wypoziomowania zarnontowanych elementow, - przemyslowej produkcji nadwozi, - organizacji i wyposaienia warsztatu blacharskiego, - zasad transportu blach, - zasad udzielania pornocy przedlekarskiej osobom poszkodowanyrn. Przepisy bezpieczenstwa , higieny pracy i ochrony przeciwpoiarowej. Modele i przedmioty naturalne: - przyrzqdy pomiarowe i kontrolne (przymiar kreskowy, suwrniarka,

mikrometr, macki, kqtomierz, szczelinomierz, sprawdziany, wzorce, czujniki),

- narzgdzia do obrobki rgcznej (przecinaki, wycinaki, przebijaki, pilniki, klucze, wkrgtaki, szczypce, wiertla, obcinaki do rur, oprawki z brzeszczotem, rozwiertaki),

- narzgdzia traserskie, - narzgdzia do maszynowej obr6bki wiorowej (noie tokarskie, wiertla,

frezy, tarcze Scierne), 4

- narzgdzia i materialy do rgcznego czyszczenia blach, - elementy nadwozia samochodowego przeznaczone do spawania,

zgrzewania, nitowania, lutowania i klejenia, - pr6bki polqczen blach: spawanych, zgrzewanych, nitowanych,

gwintowanych, lutowanych i klejonych, - narzgdzia rgczne do gigcia i ksztaitowania blach, - przyklady wykrojnikow i ttocznikow, - wyroby giqte, ksztaitowane i lqczone na zaklady blacharskie, - wyroby otrzymane przy pornocy roinych operacji cigcia, - modele pras, - elektroniczne i mechaniczne przyrzqdy porniarowo-naprawcze, - narzgdzia i przyrzqdy do montaiu czgiici i zespolow samochodowych, - rgczne i mechaniczne narzgdzia blacharskie do wyklepywania, - przyrzqdy do prostowania nadwozi samochodowych, - uszczelniacze i materialy pornocnicze, - narzgdzia do wykoticzania, - komplet rozpieraczy hydraulicznych, - czgsci z tworzyw sztucznych, - narzgdzia, urzqdzenia i przybory do napraw czgsci z tworzyw

sztucznych, - narzedzia i rnaterialy do czyszczenia blach i nakladania powfok

antykorozyjnych, - urzqdzenia transportowe i pornocnicze blacharni. Sprzgt bhp i ochrony przeciwpoiarowej, odziei ochronna i sprzqt ochrony osobistej. Katalogi narzgdzi skrawajqcych. Zestaw norm.

., - Kodeks pracy. Katalog uszkodzen. Formularze szacowania szkod, zlecen, kosztorysow. Katalogi warsztatowych norm i czasow napraw. lnstrukcje pracy z oprogramowaniem komputerowym do kalkulacji kosztow naprawy szkod komunikacyjnych. Dokumentacje techniczne pojazdow. Arkusze obsetwacji. Ankiety. Teksty przewodnie do twiczeti. Filmy dydaktyczne. Poradniki i czasopisma specjalistyczne. Kserokopie materialow irodtowych. Kasety video z nagranymi audycjami TV. Poradniki napraw i obstugi pojazdow samochodowych Czasopisma. Programy komputerowe: - EUROTAX, - AUDATEX.

Uwagi o realizacji programu

Program nauczania zajet praktycznych dotyczy ksztaltowania umiejetnosci wykonywania jednostkowych robot remontowo- modernizacyjnych nadwozia samochodowego oraz przemyslowego wykonywania elementow nadwozia. Realizacja programu ma na celu przygotowanie uczniow do wykonywania napraw blacharskich: poszycia nadwozia, elementow nadwozia wykonanych z tworzyw sztucznych, skomplikowanych napraw pojazdow uszkodzonych w duiym stopniu oraz wykonywania trudnych, nietypowych prac blacharskich, wymagajqcych zastosowania ram naprawczych. Planujqc proces nauczania naleiy zwrocic szczegolnq uwage na: - ksztattowanie kultury technicznej, prawidiowej eksploatacji maszyn

i urzqdzeti stosowanych w naprawach i produkcji nadwozi samochodowych,

-- ksztaltowanie zainteresowan technicznych, tworczego dzialania i poszukiwania nowych rozwiqzari w blacharstwie samochodowym,

- ksztaltowanie nawykow dobrej organizacji pracy, - umiejetnost oceny jakosci wykonanych wyrobow blacharskich, - przestrzeganie zasad bhp, ochrony ppoi . i ochrony Srodowiska. Realizacja programu zajeC praktycznych wymaga stosowania Cwiczen oraz metod, ktbre bedq aktywizowat wszystkich uczni6w w szczegolnosci proby pracy i metody przewodniego tekstu. Nauczyciel

powinien przygotowak materialy',dydaktyczne potrzebne do wykonania cwiczeii, dokumentacjg techicznq, poradniki i inne materialy dydaktyczne, ukierunkowujqce samodzielnq prace uczniow pod

B .. , kierunkiem nauczyciela. Cwiczenia powinny bye poprzedzone instruktaiem i pokazem wykonywanych czynnosci. Nauczyciel powinien sprawdzac przebieg

. realizowanego zadania, zwracajqc szczegolnq uwagg na stosowanie zasad bezpiecznej pracy.

Bardzo waine jest odpowiednie przygotowanie zajgt: sprecyzowanie celow, dob6r form i metod nauczania oraz Srodkow dydaktycznych. Rozpoczynajqc zajecia nauczyciel powinien zademonstrowac obsiugg maszyn, urzqdzeii i przyrzqdow stosowanych do realizacji zadan programowych. Cwiczenia powinny byc realizowane w grupach 2 - 3 osobowych tub indywidualnie.

Realizacja programu zajgC praktycznych daje moiliwoSC ksztattowania samodzielnoSci uczniow oraz odpowiedzialnoSci za jakoSC pracy.

Zajgcia praktyczne powinny odbywac sig na stanowiskach do: pomiarow, obrobki rgcznej, maszynowej obrobki wiorowej, spawania, obrobki cieplnej, demontaiu i montaiu elementow samochodu, a takie na elektronicznym i mechanicznym stanowisku pomiarowo-naprawczym oraz na stanowiskach komputerowych z podstawowym i specjalistycznym oprogramowaniem. Pracownia powinna byc wyposaiona w sprzgt techniczny i pomocniczy odpowiadajqcy obowiqzujqcym normom wyposaienia blacharni samochodowej i Srodki dydaktyczne niezbgdne w realizacji programu. W szczeg6lny spos6b naleiy zadbac o to, aby w czasie zajgC praktycznych uczniowie mieli dostgp do specjalistycznych, nowoczesnych maszyn i urzqdzeh do pomiaru geometrii nadwozia oraz naprawy i wymiany elementbw nadwozia samochodowego. Realizacja zajgC w zakresie obrobki plastycznej moie by6 prowadzona w warunkach przemyslowej tloczni nadwoziowej.

Uczniowie powinni mieC zapewniony dostgp do roinorodnych irodei informacji jak: katalogi handlowe (wersja ksiq2kowa i komputerowa) elementow nadwozi samochodowych, katalogi handlowe narzgdzi blacharskich, instrukcje obslugi urzqdzen blacharskich i narzgdzi mechanicznych, katalogi klej6w i materiatow malarskich. Wskazane jest korzystanie zlnternetu oraz innych irodel informacji, w celu wyszukiwania nowoczesnych technik i technologii obr6bki blachy i naprawy nadwozia samochodowego.

Proponuje sig nastqpujqcy podzial godzin na realizacj? dzialow tematycznych:

owe operacje ma

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiagniec edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigC ucznibw powinno dostarczyC inforrnacji o zakresie i stopniu opanowania wiadomosci i umiejetnosci zawartych w szczeg6towych celach ksztalcenia. Oceny osiqgnigC edukacyjnych naleiy dokonak na podstawie: - ustnych sprawdzianow wiadomosci i urniejqtnosci, - pisernnych sprawdzianow, test6w osianiqf, szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywanych zadari.

Ze wzgledu na charakter zajeC dominowaC bedzie obserwacja i ocena pracy uczniow oraz ocena wytworow pracy uczniow. Dokonujqc oceny wiadomosci w forrnie ustnej naleiy zwracat: uwage na umiejetnoSC operowania zdobytq wiedzq, jakoSC wypowiedzi, stosowanq terminologie technicznq oraz wnioskowanie. Po zakoriczeniu realizacji poszczegolnych dzialow tematycznych proponuje s i ~ zastosowanie testu dydaktycznego dwustopniowego lub

wielostopniowego. Zadania w td$cie mogq by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi, z l u k d lub zamknigte (fiyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz).

Dokonujqc sprawdzania i oceniania szczegolnq uwagg naleiy zwrocii: na ksztaltowanie umiejgtnosci: - wykonywania zadari zawodowych zgodnie z przepisami bhp, ochrony

ppoz. oraz ochrony Srodowiska, - organizacji pracy (zgromadzenie material6w, dob6r przyrzqdow,

narzgdzi do wykonania zadania, dob6r Srodkow ochrony osobistej, przygotowanie stanowiska pracy),

- zastosowania wiadomosci niezbgdnych do wykonania zadania, - korzystania z narzgdzi i maszyn, zgodnie z ich przeznaczeniern,

i zastgpowania narzgdzi tradycyjnych ich nowoczesnymi odpowiednikami,

- wsp6lpracy w zespole, - kornunikowania sig z klientem, - podejmowania odpowiedzialnych decyzji.

Ocenianie osimnigC uczni6w powinno odbywai: sig woparciu o kryteria przedstawione na poczqtku realizacji programu nauczania. Podstawowym kryterium oceniania powinny bye wymagania programowe sformulowane na podstawie szczegotowych celow ksztaicenia. Nauczyciel we wspolpracy z uczniami moie ustali6 dodatkowe kryteria oceny, w szczeg6lnoSci dotyczqce: postawy, bieglosci wykonywania czynnosci, umiej~tnosci pracy w grupie.

Naleiy dqiyC do dokonywania samooceny przez uczniow na podstawie skonstruowanych kart samooceny. Wainym elementem oceny powinna by6 publiczna prezentacja wytwor6w pracy.

Ocenianie osiqgniee uczniow powinno byc dokonywane zgodnie z obowiqzujqcq skalq ocen.

Literatura

Brodowicz 8.: Skrawanie i narzgdzia. WSiP, Warszawa 1995 Bujanowski K.: DAEWOO LANOS. WKiC, Warszawa 1999 Cypko J., Cypko E.: Podstawy technologii i organizacji naprawy pojazdow mechanicznych. WKiC, Warszawa 1989 Dobrosz K., Matysiak A,: Tworzywa sztuczne w pojazdach samochodowych. WKiL, Warszawa 1982 Ford Scorpio: Sam naprawiam samochod. WKiL, Warszawa 1997 Herba M., Mazur T.: Podstawy eksploatacji pojazd6w samochodowych. Podrgcznik akademicki. WKiC, Warszawa 1984 Hilar J., Jarmoszuk S.: Slusarstwo i spawalnictwo. WSiP, Warszawa 1995

Jalowiecki J.: Budowa, naprawa, eksploatacja SKODA 105, 120, 130. WKit, Warszawa 1999 Janecki J.: Zuiycie czp$ci samochodowych wykonanych z tworzyw sztucznych. WKit, Warszawa 1982 Jarmoszuk S.: Spawanie metodq MAG. WSiP, Warszawa 1996 Karninski E., Pokorski J.: Dynamika zawieszeri i uktadow napedowych pojazdow samochodowych. WNT, Warszawa 1983 Kapiriski E.: Ksztattowanie element6w nadwozi samochodow. WKit, Warszawa 1996 Kobus W.: Nowe metody napraw nadwozi samochodbw osobowych. WKiC, Warszawa 19871. Kuczyriski Z., Michalik W,: Pracownia samochodowa. WSiP, Warszawa 1997 Mac S.: Obr6bka metali z rnateriaioznawstwem. WSiP, Warszawa 1994 Praca zbiorowa. Opel Vectra i Calibra: Sam naprawiam sarnochod. WKiL, Warszawa 1998 4

Pawtowski A., Zgorzelski S.: Tlocznictwo. WSiP, Warszawa 1974 Peugot 205.: Obsluga i naprawa. Wydawnictwo AUTO. Warszawa 1997 Poradnik iniyniera samochodowego. Elernenty i rnaterialy. WKit, Warszawa 1990 Praca zbiorowa: Mechanik pojazd6w sarnochodowych. Budowa i eksploatacja pojazdow. CzgSC I, czqsd: II, czgSC Ill. Vogel Publishing, Wroctaw 2001 Praca zbiorowa: Poradnik. Korozja samochodow i jej zapobieganie. WNT, Warszawa 1978 Romanow F.: Wy3rzyrna)oSC ram i nadwozi pojazdbw. WKiL, Warszawa 1988 Rychter T. : Budowa pojazdow samochodowych. WSiP, Warszaw 1996 Slodowy A.: Samoch6d bez tajemnic. WKiL, Warszawa 1993 4 Solis H., Lenart T.: Technologia i eksploatacja maszyn. WSiP, Warszawa 1994 Stawiszyriski F.: Poradnik mechanika samochodowego. WKit, Warszawa 1970 Stojanowski F.: Blacharstwo karoseryjne. WSiP, Warszawa 1986 SzenejKo W.: Blacharstwo. WKit, Warszawa 1981 Zawadzki J., lwanow J., Sekowski S.: Chrori sw6j samoch6d przed korozj$ Poradnik dla uiytkownikow pojazdow. WNT, Warszawa 1983 Zieliriski A.: Konstrukcja nadwozi samochodow osobowych i pochodnych. WKit, Warszawa 1998

Wskazane jest korzystanie z czasopisrn: - AUTO - Technika Motoryzacyjna: PWT, Warszawa - Auto Moto Serwis: Wydawnictwo lnstalator Polski, Warszawa - Rynek Motoryzacyjny: Vogel Business Media Spolka z o.o.,Warszawa

Wykaz literatury naleiy aktualizowaC w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych. 1