programaciÓn didÁctica. departamento de lingua … · que o ies marqués de sargadelos teña unha...

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA. DEPARTAMENTO DE LINGUA GALEGA E LITERATURA. CURSO 2014-15. IES MARQUÉS DE SARGADELOS. SAN CIBRAO. CERVO. LUGO. [email protected]

I.E.S. Marqués de Sargadelos DEPARTAMENTO DE LINGUA GALEGA.

2

ÍNDICE DA PROGRAMACIÓN .

APARTADO PÁXINA. 1.-INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN………………………………………. 4 2.-METODOLOXÍA DIDÁCTICA………………………………………………………. 5 3.-PROGRAMACIÓN DE LINGUA GALEGA PARA A ESO……………………….. 7 3.1.-OBXECTIVOS XERAIS DA ESO………………………………………………… 7 3.2.-CONTRIBUCIÓN ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS……………………………. 8 3.3.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA OS CURSOS DA ESO………………………………………………………………………

13

3.3.1.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA PRIMEIRO DE ESO…………………………………………………………………….

13

3.3.2.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA SEGUNDO DE ESO…………………………………………………………………….

30

3.3.3.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA TERCEIRO DE ESO…………………………………………………………………….

44

3.3.4.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA CUARTO DE ESO………………………………………………………………………

58

3.4.-MÍNIMOS ESIXIBLES PARA OS CURSOS DE ESO…………………………. 72 3.5.- TEMPORALIZACIÓN CURSOS DE ESO……………………………………… 72 3.6.- AVALIACIÓN CURSOS DE ESO………………………………………………. 73 3.6.1.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES……………………………………………. 73 3.6.2.-RECUPERACIÓN DAS AVALIACIÓNS TRIMESTRAIS……………………. 74 3.6.3.-AVALIACIÓN FINAL …………………………………………………………… 74 3.6.4.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA. MES DE SETEMBRO………………… 74 3.6.5.-RECUPERACIÓN PARA O ALUMNADO COA MATERIA PENDENTE…. 75 3.6.6.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENTA ÁS PROBAS NA DATA ESTABLECIDA…………………………………………………………….

77

4.-ATENCIÓN Á DIVERSIDADE……………………………………………………… 77 4.1.-INTRODUCIÓN……………………………………………………………………. 77 4.2.-ANÁLISE DO ALUMNADO DO CENTRO………………………………………. 78 4.3.-PROPOSTA DE TRABALLO…………………………………………………….. 78 4.4.-CONCRECIÓN PARA ESTE CURSO…….…………………………………….. 79 4.5.-PROGRAMACIÓN DOS CURSOS DE PDC DE TERCEIRO E CUARTO…. 80 4.5.1.-COMPETENCIAS BÁSICAS…………………………………………………… 80 4.5.2.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA…………………………………………………………………………….

85

4.5.3.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA…………………………………………………………………………….

86

4.5.4.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS…….… 87 4.5.5.- CONTIDOS PARA TERCEIRO CURSO DE PDC..…………………………. 88 4.5.6.- CONTIDOS PARA CUARTO CURSO DE PDC…..…………………………. 91 4.5.7.- TEMPORALIZACIÓN PARA TERCEIRO DE PDC..………………………… 93 4.5.8.- TEMPORALIZACIÓN PARA CUARTO DE PDC..…………………………… 94 4.5.9.-CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA TERCEIRO DE PDC...……………. 94 4.5.10.-CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA CUARTO DE PDC……………….. 96 4.5.11.-MÍNIMOS PARA TERCEIRO DE PDC……………………………………….. 99 4.5.12.-MÍNIMOS PARA CUARTO DE PDC...……………………………………….. 99 4.5.13.-AVALIACIÓN………………………………………………………………….. 99 4.5.13.1.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES PARA OS CURSOS DE PDC…….

99


3

4.5.13.2.- RECUPERACIÓN DAS AVALIACIÓNS TRIMESTRAIS……………… 100 4.5.13.3.- AVALIACIÓN FINAL…………………………………..…………………… 101 4.5.13.4.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA.MES DE SETEMBRO……………. 101 4.5.13.5.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENTA ÁS PROBAS NA DATA ESTABLECIDA………………………………………………….

101

4.5.14.-METODOLOXÍA……………………………………………………………….. 102 5.-PROGRAMACIÓN DE LINGUA GALEGA PARA BACHARELATO…………… 102 5.1.-INTRODUCIÓN……………………………………………………………………. 102 5.2.-OBXECTIVOS……………………………………………………………………… 103 5.3.-OBXECTIVOS PRIMEIRO DE BACHARELATO………………………………. 104 5.4.-OBXECTIVOS SEGUNDO DE BACHARELATO……………………………… 104 5.5.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN POR UNIDADES PARA PRIMEIRO DE BACHARELATO………………………………..

105

5.6.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN POR UNIDADES PARA SEGUNDO DE BACHARELATO………………………………..

141

5.7.-MÍNIMOS ESIXIBLES PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO…... 175 5.8.-TEMPORALIZACIÓN PARA CADA UN DOS CURSOS DE BACHARELATO………………………………………………………………………….

175

5.9.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO………………………………………………………………………….

176

5.10.-AVALIACIÓN FINAL ……………………………………...……………………… 177 5.11.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA DO MES DE SETEMBRO………………

177

5.12.-RECUPERACIÓN PARA O ALUMNADO DE SEGUNDO COA MATERIA PENDENTE DE PRIMEIRO…………………………………………………………..

178

5.13.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENTA ÁS PROBAS NA DATA ESTABLECIDA……………………………………………………………..

179

6.-RECURSOS DIDÁCTICOS E LIBROS DE TEXTO…………………………….. 179 7.-PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES…………………………… 180 8.-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS…………………………………………… 183 8.1.- PROPOSTA DE ACTIVIDADES PARA O CURSO 2013/14.………………… 183 9.-TRATAMENTO E FOMENTO DAS TIC………………………………………….. 186 10.-PROXECTO LECTOR. FOMENTO DA LECTURA…………………………….. 187 11.-PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A APLICACIÓN DA PROGRAMACIÓN……………………………………………………………………….

189

12.-PUBLICIDADE DA PROGRAMACIÓN…………………………………………… 190


4

1.-INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN.

Nome do centro: IES MARQUÉS DE SARGADELOS. Localidade: SAN CIBRAO.CERVO.LUGO. Código Postal: 27890 Teléfono: 982593100 Correo electrónico: Páxina web. http://www.edu.xunta.es/centros/iesmarquessargadelos/

Membros do Departamento de Lingua galega: Gloria Méndez Linares.

Xoán Xosé Saá Fernández. CONSIDERACIÓNS XERAIS.

A presente programación didáctica de Lingua galega e literatura oriéntase tanto á aprendizaxe instrumental do idioma como á comprensión da realidade lingüística de Galicia, co obxecto de desenvolver no alumnado, ademais do uso correcto, unha actitude de aprecio e sensibilidade cara á lingua galega e á súa aceptación social. En consecuencia, a aprendizaxe da lingua galega e literatura, a través da presente programación didáctica procurará o progreso do alumnado no dominio das destrezas instrumentais (escoitar, falar, ler e escribir) e dos coñecementos teóricos; o coñecemento histórico e a comprensión crítica da evolución e da realidade actual da lingua. Tamén é unha prioridade do noso proxecto o coñecemento da Literatura galega (etapas, autores e obras), como manifestación dunha cultura diferenciada e como referente para as súas propias producións. Tomamos como punto de partida desta programación o currículo de Lingua galega e literatura de ESO e bacharelato: Decreto 133/2007 do 5 de xullo (DOG do día 13), e Decreto 126/2008 do 19 de xuño (DOG do día 23), polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria e posobrigatoria en Galicia.

CARACTERÍSTICAS DO CENTRO.

Na Mariña Occidental lucense, atopamos o Concello de Cervo. Ocupa unha superficie de 75 Km2 na que se asenta unha poboación de menos de 5000 habitantes que se distribúen en seis parroquias: Castelo, Cervo, Lieiro, Rúa, Sargadelos, e Vilastrofe. O enclave industrial de ALCOA, situado entre os concellos de Cervo e Xove absorbe un importante volume de man de obra, e xera unha interesante actividade económica que redunda no benestar das familias de todo o concello. A existencia de arxilas e caolín na zona, permite a existencia dunha industria derivada desta materia prima, sobre todo louza, sendo a máxima representación a fábrica de Sargadelos, neste momento en proceso de regulación de emprego, o que azouta o benestar de moitas familias dos nosos alumnos que pasan un momento complicado por mor da crise. Como consecuencia deste proceso, o concello viviu un incremento demográfico importante aínda que hoxe a tendencia demográfica está en descenso coma no resto de Galicia.


5

O núcleo de poboación máis importante é San Cibrao, seguido da localidade de Cervo. A maior parte da poboación é orixinaria da zona; pero a partires do ano 1976, coa implantación da factoría industrial de Alúmina-Alumnio (hoxe denominada ALCOA), produciuse unha corrente migratoria procedente de Asturias, Castela-León e doutros lugares e zonas de Galicia. Cómpre subliñar tamén que unha boa parte dos alumnos e alumnas deste centro, proceden do medio rural, onde a poboación está moi dispersa. O medio habitual para desprazarse é o transporte escolar. O I.E.S. Marqués de Sargadelos é un instituto que se encontra na periferia de San Cibrao, na estrada que comunica con Burela pola costa. Este instituto foi inaugurado no ano 1994. Nos últimos anos fixéronse algúns cambios na distribución de espazos (sala de profesores, despachos de dirección, aulas de exames, de idiomas, etc.). O bo estado das instalacións, unido á estabilidade do cadro de persoal e á implicación do profesorado, fan que o IES Marqués de Sargadelos teña unha boa imaxe e sexa ben valorado polo pobo. Neste centro impártense as seguintes ensinanzas: Educación Secundaria Obrigatoria 1º Ensinanza Secundaria Obrigatoria. 2º Ensinanza Secundaria Obrigatoria. 3º Ensinanza Secundaria Obrigatoria. 4º Ensinanza Secundaria Obrigatoria. Bacharelato: Modalidade de Ciencias da Natureza e da Saúde. Modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais. Formación Profesional. Ciclo Superior de Química Industrial As características académicas, persoais e sociais do alumnado responden ao seguinte perfil:

• Heteroxeneidade en canto ao aspecto académico: alumnos e alumnas cun moi bo expediente académico fronte a outros que amosan un claro desinterese polo estudo. Conviven os dous extremos. Encontrámonos con estudantes motivados e outros con baixo nivel de interese e escasa capacidade de aprendizaxe.

• O nivel de participación é aceptable, tanto en actividades que se organizan na clase como nas extraescolares. A ANPA colabora activamente nas actividades e preocúpase polo bo funcionamento do centro.

2.-METODOLOXÍA DIDÁCTICA.

Tanto para os catro cursos da ESO como para os dous de bacharelato e mesmo para as materias optativas que imparte este departamento, a metodoloxía didáctica ten unha parte común, pois, ao ser de coñecemento e aprendizaxe progresivo os contidos desas materias en case todos os seus apartados, e desde logo nos contidos referentes ao apartado de Lingua galega, a metodoloxía que se aplicará será semellante en cada un


6

dos cursos citados. Terase en conta a base de coñecementos que presenta o alumnado ao comezo de cada curso e, en xeral, procurarase provocar no alumnado unha actitude favorable cara á aprendizaxe. Seguiranse metodoloxías específicas en función do bloque de contidos que se trate; detállanse decontado:

► Bloque “Lingua e sociedade”. A metodoloxía contribuirá á catalogación dos prexuízos que puideren existir sobre a lingua galega (atraso, rural, pobreza, incultura, etc.); tratarase de desmontalos mediante técnicas participativas (dramatizacións, debates e intercambio de experiencias con persoas de ámbitos externos ao educativo).

► Bloque “Lingua oral”. Aproveitarase o ámbito comunicativo da aula para incidir na fluidez e na corrección de posibles erros de fala. Faranse debates sobre temas puntuais que, tanto a propia actividade escolar como a actualidade poidan favorecer. Utilizaranse soportes de contidos e aplicacións con vídeo, imaxe e son nos que se reflicta a utilización correcta e estandarizada da norma do galego,etc.

► Bloque “Lingua escrita”. As actividades encamiñaranse tanto á comprensión (lectura e análise de textos de todo tipo) como á expresión (corrección de textos escritos e mesmo produción de textos propios, tanto de elaboración individual como colectiva).

► Bloque “A lingua como obxecto de reflexión”. Terase bo coidado en aplicar métodos

que garantan máis a competencia comunicativa que a adquisición de contidos gramaticais. A impartición e a avaliación dos contidos deste bloque, así como dos dous anteriores (lingua oral e escrita), farase máis ben a través de exercicios prácticos que de exposicións teóricas.

►Nos temas pertencentes ao bloque “Lingua literaria” traballarase coa intención de

conseguir bos lectores e lograr que a literatura prenda entre os gustos e afeccións do alumnado. Programaranse lecturas, na aula e para a casa, de autores e obras de temática xuvenil e de xéneros que conecten cos intereses do alumnado: relatos curtos, policiais, ciencia - ficción, etc. Cada unha das estratexias deste apartado contribuirán a que o alumno colla gusto pola lectura: utilización de documentais e filmes relacionados ou baseados en obras literarias, audicións de cancións, poemas e textos da literatura galega, elaboración de ilustracións e presentacións a partir de poemas, textos, autores e obras, etc.

►Por último,nos temas do bloque “Os medios de comunicación de masas”, a metodoloxía

centrarase no uso da prensa diaria coa súa variedade de textos e estilos. Malia a escasa oferta de prensa en galego, tanto oral como escrita, botarase man dos medios dixitais para obter informacións actualizadas en galego, e mesmo se pode recorrer a tradutores para recollela doutros idiomas.

A sociedade actual, na que se insire o alumnado, require das súas cidadás e dos seus cidadáns a capacidade de enfrontarse a unha grande cantidade de información. Por este motivo, o adestramento no tratamento da mesma é un dos obxectivos do sistema educativo. Este reto concrétase na necesidade de integrar o manexo de diversos soportes e fontes, utilizando tanto medios audiovisuais como informáticos. O alumnado procurará, seleccionará, análizará, contrastará e interpretará a información á que acceda. Tamén desenvolverá a capacidade crítica con respecto á mesma. A biblioteca do centro móstrase


7

así como un recurso cun alto valor na comunidade educativa para acceder a informacións amplas e diversas. Cómpre tela moi en conta ao programar as actividades docentes. Incidirase nas catro destrezas básicas (falar, escoitar, ler e escribir) dun xeito integrado, se ben é aconsellable nesta etapa darlle prioridade a aquelas que se detecten como as máis deficitarias en cada grupo e en cada alumno en particular. As materias lingüísticas contribúen de forma importante ao desenvolvemento e aprendizaxe do currículo. Son instrumentos de comunicación, soporte básico do coñecemento, vehículo para as relacións sociais e para a expresión emocional. Farase periodicamente unha reformulación resumida dos contidos vistos anteriormente co obxectivo fundamental de facilitar a aprendizaxe do alumnado con dificultades de comprensión. Tamén se fará unha revisión periódica do grao de consecución dos obxectivos propostos da que se dará conta nas reunións de departamento e se recollerá no seu libro de actas.

3.-PROGRAMACIÓN DE LINGUA GALEGA PARA A ESO.

3.1.-OBXECTIVOS XERAIS DA ESO.

Son obxectivos xerais os establecidos no Decreto 133/2007, do 5 de xullo. Velaquí a súa exposición:

1. Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social, cultural e académica. 2. Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente,creativo e adecuado aos distintos contextos da actividade social, laboral e cultural, adoptando mediante o diálogo actitudes de respecto e de colaboración cos demais. 3. Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente,creativo e adecuado aos distintos contextos da actividade social, laboral e cultural. 4. Utilizar eficazmente a lingua na actividade escolar para buscar, procesar e analizar información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito académico. 5. Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. 6. Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e falar con adecuación, coherencia e corrección. 7. Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua galega, afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan o seu uso, de xeito que se estea en disposición de superar as que supoñen obstáculos para a súa utilización en calquera contexto e situación. 8. Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural de España, de Europa e do


8

mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e entender as situacións que provoca o contacto de linguas. 9. Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas. 10. Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo. 11. Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. 12. Aproximarse ao coñecemento do patrimonio literario e valoralo como un xeito de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos históricos e culturais. 3.2.-CONTRIBUCIÓN ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS.

As competencias básicas son aquelas que promoven a realización persoal, a inclusión social a cidadanía activa e a cualificación mínima para o emprego. No marco da proposta realizada pola Unión Europea, e de acordo coas consideracións que se acaban de expoñer, identificáronse oito competencias básicas: 1. Competencia en comunicación lingüística. 2. Competencia matemática. 3. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico. 4. Tratamento da información e competencia dixital. 5. Competencia social e cidadá. 6. Competencia cultural e artística. 7. Competencia para aprender a aprender. 8. Autonomía e iniciativa persoal.

A materia de Lingua galega e literatura contribúe de maneira principal á adquisición da primeira e sexta das competencias mencionadas, pero tamén é importante para desenvolver as restantes. Tanto os obxectivos de cada unidade coma os contidos das mesmas aseguran o desenvolvemento de todas elas. Os criterios de avaliación serven para comprobar o progresivo grao de adquisición das mesmas. Dende a materia obxecto desta programación contribuirase á adquisición das seguintes competencias básicas: ► COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA. Os coñecementos, destrezas e actitudes propios desta competencia permiten expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións; tamén dialogar, formar un xuízo crítico e ético, xerar ideas, estruturar o coñecemento, dar coherencia e cohesión ao discurso e ás propias accións e tarefas, tomar decisións e desfrutar escoitando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita. Todos estes logros contribúen ademais, ao desenvolvemento da autoestima e da autoconfianza. A lingua, como ferramenta de comprensión e representación da realidade, debe ser instrumento para a construción de relacións, en termos de igualdade, entre mulleres e


9

homes; para a eliminación de estereotipos e expresións machistas ou xenófobas. A comunicación será o eixe da resolución pacífica de conflitos na comunidade escolar. Ler e escribir son accións que supoñen e reforzan as habilidades que permiten buscar, recompilar e procesar información, e ser competente á hora de comprender, compoñer e utilizar distintos tipos de textos con intencións comunicativas ou creativas diversas. A lectura facilita a interpretación e comprensión do código que permite facer uso da lingua escrita e é, ademais, fonte de pracer, de descubrimento doutros contornos, idiomas e culturas, de fantasía e de saber, todo o cal contribúe a conservar e mellorar a competencia comunicativa. Comprender e saber comunicar son saberes prácticos que se deben apoiar no coñecemento reflexivo sobre o funcionamento da lingua e as súas normas de uso. Expresar e interpretar diferentes tipos de discurso acordes á situación comunicativa en diferentes contextos sociais e culturais implica o coñecemento e a aplicación efectiva das regras de funcionamento do sistema da lingua. Dispoñer desta competencia implica a capacidade empática de poñerse no lugar doutras persoas; de ler, de escoitar, de analizar e de ter en conta opinións distintas á propia con sensibilidade e espírito crítico; de expresar adecuadamente -en fondo e forma- as propias ideas e emocións, e de aceptar e realizar críticas con espírito construtivo. Por todo elo, cómpre focalizar o traballo desta materia na consecución desta importante competencia ► COMPETENCIA MATEMÁTICA. Desenvolveranse habilidades para interpretar e expresar con claridade e precisión informacións, datos e argumentacións. Esta competencia implica a posta en práctica no traballo lingüístico diario de procesos de razoamento que levan á obtención de información facendo uso da deducción ou da lóxica; por exemplo, seguindo cadeas argumentais para identificar as ideas fundamentais, etc. A competencia matemática favorece as habilidades para seguir determinados procesos de pensamento como a indución e a dedución; procesos estes con aplicación na práctica lingüística diaria: análise sintáctica, estrutura de textos, división de palabras, cómputo do ritmo e rima poética, elaboración de esquemas, etc. Botarase man de elementos matemáticos válidos para representar e interpretar a realidade. En lingua son de moito proveito os elementos e razoamentos matemáticos para interpretar e producir información. É importante saber integrar os coñecementos e achegas das matemáticas na análise da información e dos elementos e mecanismos lingüísticos. Cómpre partir da idea de que a lingua é un sistema estruturado e lóxico, basta reparar no sistema de conxugacións verbais ou no proceso de creación lingüística a partir da derivación de palabras entre outros exemplos. Se a precisión en matemáticas é importante tamén o é á hora de comunicarse pois as consecuencias das imprecisións lingüísticas son parellas ás das imprecisións matemáticas. ►COMPETENCIA NO COÑECEMENTO E A INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO. É necesario desenvolver no alumnado a habilidade para interactuar co mundo físico, tanto nos seus aspectos naturais como nos xerados pola acción humana, de tal modo que se posibilite a comprensión de sucesos, a predición de consecuencias e a actividade dirixida


10

á mellora e preservación das condicións de vida propia, das demais persoas e do resto dos seres vivos. Por medio da análise de textos literarios, científicos, de opinión e tamén a través da creación, e elaboración de opinións e experiencias propias pódese acceder a coñecementos relacionados coa saúde, a importancia da actividade física, o coidado do corpo, a actividade produtiva, consumo, ciencia, procesos tecnolóxicos, etc. Supón, así mesmo, demostrar espírito crítico na observación da realidade e na análise das mensaxes informativas e publicitarias e adquirir hábitos de consumo responsables na vida cotiá. A través das prácticas lingüísticas e literarias diarias, o alumnado realizará observacións directas no medio, accederá á información que este lle achega, elaborará e interpretará esa información de maneira crítica, aprenderá a sacar conclusións e favorecerase persoalmente dos coñecementos adquiridos. Os textos e instrumentos lingüísticos empregados na práctica diaria: revistas especializadas, artigos de prensa, documentais, películas, etc., axudaranlle ao alumnado a coñecer o medio no que vive, a amar e respectar a natureza e os elementos que a configuran; coidar o seu organismo, facer uso crítico dos instrumentos que a ciencia e tecnoloxía achega cada día e facer un uso ético dos mesmos. ►TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL. Esta competencia consiste en dispoñer de habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar información, e para transformala en coñecemento. Incorpora diferentes habilidades, que van desde o acceso á información ata a súa transmisión en distintos soportes unha vez tratada, incluíndo a utilización das tecnoloxías da información e da comunicación como elemento esencial para informarse, aprender e comunicarse. Require o dominio de linguaxes específicas básicas (textual, numérica, icónica, visual, gráfica e sonora). Transformar a información en coñecemento exixe de destrezas de razoamento para organizala, relacionala, analizala, sintetizala e facer inferencias e deducións de distinto nivel de complexidade. Esta competencia permite procesar e xestionar adecuadamente información abundante e complexa, resolver problemas reais, tomar decisións, traballar en contornos colaborativos ampliando os contornos de comunicación para participar en comunidades de aprendizaxe formais e informais, e xerar producións responsables e creativas. A competencia dixital inclúe utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación extraendo o seu máximo rendemento, posibilita avaliar e seleccionar novas fontes de información e innovacións tecnolóxicas a medida que van aparecendo, en función da súa utilidade para acometer tarefas ou obxectivos específicos. En síntese, o tratamento da información e a competencia dixital implican ser unha persoa autónoma, eficaz, responsable, crítica e reflexiva ao seleccionar, tratar e utilizar a información e as súas fontes, así como as distintas ferramentas tecnolóxicas; tamén ter unha actitude crítica e reflexiva na valoración da información dispoñible, contrastándoa cando for necesario. No ámbito da materia de Lingua galega e literatura, o acceso á información, o uso crítico da mesma, a interpretación e elaboración de textos e a difusión dos contidos teóricos e


11

prácticos relacionados coa materia nos máis modernos soportes son esenciais para o desenvolvemento adecuado dos contidos programamados. ►COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ. Esta competencia fai posible comprender a realidade social en que se vive, cooperar, convivir e exercer a cidadanía democrática nunha sociedade plural, así como comprometerse e contribuír á súa mellora. A competencia social e cidadá favorece a comprensión da realidade histórica e social do mundo, da súa evolución, dos seus logros e dos seus problemas. Significa tamén entender os trazos das sociedades actuais, a súa crecente pluralidade e o seu carácter evolutivo, ademais de demostrar comprensión da achega que as diferentes culturas fixeron á evolución e progreso da humanidade, e dispoñer dun sentimento común de pertenza á sociedade en que se vive. A dimensión ética da competencia social e cidadá entraña ser consciente dos valores do contorno, avalialos e reconstruílos afectiva e racionalmente para crear progresivamente un sistema de valores propio e comportarse en coherencia con eles ao afrontar unha decisión ou un conflito. En consecuencia, entre as habilidades desta competencia destacan coñecerse e valorarse, saber comunicarse, expresar as propias ideas e escoitar as alleas, ser capaz de poñerse no lugar das outras persoas e comprender o seu punto de vista aínda que sexa diferente do propio. Ademais, implica a valoración das diferenzas á vez que o recoñecemento da igualdade de dereitos entre os diferentes colectivos, en particular entre homes e mulleres. En síntese, esta competencia supón comprender a realidade social en que se vive, afrontar a convivencia e os conflitos empregando o xuízo ético baseado nos valores e prácticas democráticas, e exercer a cidadanía, actuando con criterio propio, contribuíndo á construción da paz e da democracia, e mantendo unha actitude construtiva, solidaria e responsable ante o cumprimento dos dereitos e obrigas cívicas. Os contidos literarios favorecen a aprendizaxe dos contextos sociais, políticos, económicos e históricos que envolven aos autores e as súas obras. No caso concreto da literatura galega e tamén a través do estudo da lingua a partir de textos, afondarase no coñecemento da realidade máis inmediata do alumno (a galega); ademais da súa relación co resto das comunidades do seu entorno. ►COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA. Esta competencia supón coñecer, comprender, apreciar e valorar criticamente diferentes manifestacións culturais, artísticas e deportivas, utilizalas como fonte de enriquecemento e desfrute e consideralas como parte do patrimonio dos pobos. Require poñer en funcionamento a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para expresarse mediante códigos artísticos. Ademais, supón identificar as relacións existentes entre esas manifestacións e a sociedade -a mentalidade e as posibilidades técnicas da época en que se crean, ou coa persoa ou colectividade que as crea. Isto significa tamén ter conciencia da evolución do pensamento, das correntes estéticas, das modas e dos gustos.


12

Supón igualmente unha actitude de aprecio da creatividade implícita na expresión de ideas, experiencias ou sentimentos a través de diferentes medios artísticos, como a música, a literatura, as artes visuais e escénicas, ou das diferentes formas que adquiren as chamadas artes populares. Esixe, así mesmo, valorar a liberdade de expresión, o dereito á diversidade cultural, a importancia do diálogo intercultural e a realización de experiencias artísticas compartidas. A literatura galega é un bo exemplo da creatividade colectiva dun pobo É polo tanto mester que o alumnado valore esta singularidade, a súa grandeza, a evolución e o seu estado actual. Tamén se incidirá no estudo dos autores, das obras, do contexto e dos códigos artísticos e a súa evolución ao longo da historia da literatura galega. Destacarase a comuñón entre a arte literaria e as outras expresións culturais e artísticas parellas ao longo das distintas etapas evolutivas. O alumado aprenderá estes códigos, valoraraos e mesmo tratará de imitalos e reinventalos. Trátase de fomentar a creatividade e de ser posible sacar á luz as potencialidades artísticas do alumnado máis dotado. ►COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER. Esta competencia comporta ter conciencia daquelas capacidades que entran en xogo na aprendizaxe, como a atención, a concentración, a memoria, a comprensión e a expresión lingüística ou a motivación de logro, entre outras, e obter un rendemento máximo e personalizado delas coa axuda de distintas estratexias e técnicas: de estudo, de observación e rexistro sistemático de feitos e de relacións, de traballo cooperativo e por proxectos, de resolución de problemas, de planificación e de organización de actividades e tempos. Require proporse metas alcanzables a curto, medio e longo prazo e cumprilas, elevando os obxectivos de aprendizaxe de forma progresiva e realista. Fai necesaria tamén a perseveranza na aprendizaxe, desde a súa valoración como un elemento que enriquece a vida persoal e social das persoas. ►AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL. Esta competencia refírese á adquisición da conciencia e aplicación dun conxunto de valores e actitudes persoais interrelacionadas, como a responsabilidade, a perseveranza, o coñecemento de si mesmo e a autoestima, a creatividade, a autocrítica, o control emocional, a capacidade de elixir, de calcular riscos e de afrontar os problemas. Supón poder transformar as ideas en accións; é dicir, propoñerse obxectivos e planificar e levar a cabo proxectos; esta competencia obriga a dispoñer de habilidades sociais para relacionarse, para cooperar e para traballar en equipo: poñerse no lugar do outro, valorar as ideas dos demais, dialogar e negociar. Desenvolveranse aquelas habilidades e actitudes relacionadas co liderado de proxectos, que inclúen a autoestima, a empatía, o espírito de superación, as habilidades para o diálogo e a cooperación, a organización de tempos e tarefas. En síntese, a autonomía e a iniciativa persoal supoñen ser capaz de imaxinar, emprender, desenvolver e avaliar accións ou proxectos individuais ou colectivos con creatividade, confianza, responsabilidade e sentido crítico.


13

3.3.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA OS CURSOS

DA ESO.

3.3.1.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACI ÓN PARA PRIMEIRO DE

ESO.

UNIDADE 1. Textos literarios e non literarios. Xéne ros OBXECTIVOS.

• Ampliar o coñecemento do vocabulario e manexar con soltura a orde alfabética das palabras mediante o traballo co dicionario.

• Ler textos de forma comprensiva (texto narrativo).

• Identificar as ideas principais dun texto narrativo e elaborar resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.

• Reflexionar de forma crítica sobre os temas que tratan os textos de lectura.

• Ampliar a información sobre determinados temas de interese consultando páxinas de Internet.

• Identificar os textos literarios e distinguilos dos non literarios.

• Diferenciar os xéneros literarios (narrativa, poesía e teatro).

• Recoñecer os nomes máis comúns dos elementos dunha aula e dos termos relacionados co ensino.

• Empregar o léxico con precisión.

• Recoñecer antónimos.

• Comprender a diversidade lingüística existente no mundo.

• Analizar as diferentes linguas do mundo e o seu proceso de espallamento ou de substitución.

• Reflexionar sobre os individuos multilingües ou políglotas.

• Identificar os distintos elementos que interveñen en calquera acto de comunicación.

• Recoñecer as características e a estrutura dun texto.

• Identificar as diferenzas entre texto e parágrafo.

• Recoñecer as características dun enunciado.

• Distinguir a intención comunicativa dos enunciados.

• Identificar as letras e dígrafos que forman o alfabeto galego. CONTIDOS.

• Textos literarios e non literarios. Clasificación e características.

• Os xéneros literarios.


14

• Características e clasificación: narrativos, dramáticos e líricos.

• Léxico relacionado co instituto e a educación.

• As linguas do mundo: diversidade lingüística e familias lingüísticas.

• Individuos que dominan varios idiomas ou políglotas.

• A comunicación e os seus elementos: emisor, receptor, mensaxe, código e canle.

• O texto e a súa estrutura.

• Os parágrafos e a súa formación.

• A intención comunicativa e os tipos de enunciado: enunciativo, interrogativo, exclamativo, dubitativo, desiderativo e exhortativo.

• O alfabeto: letras e dígrafos. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.

• Amplía o coñecemento do vocabulario e manexa con soltura a orde alfabética das palabras mediante o traballo co dicionario.

• Realiza unha lectura comprensiva (texto narrativo).

• Identifica as ideas principais dun texto narrativo e elabora resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.

• Reflexiona de forma crítica sobre os temas que tratan os textos de lectura.

• Amplía a información sobre determinados temas de interese consultando páxinas de Internet.

• Identifica os textos literarios e distíngueos dos non literarios.

• Distingue os xéneros literarios (narrativa, poesía, teatro e ensaio)

• Emprega o léxico con precisión.

• Recoñece antónimos.

• Comprende a diversidade lingüística existente no mundo.

• Analiza as diferentes linguas do mundo e o seu proceso de espallamento.

UNIDADE 2. Normas e instrucións de uso. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (texto instrutivo).

• Identificar as ideas principais dun texto instrutivo e elaborar resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.


15



• Identificar os textos instrutivos e as características que os diferencian doutro tipo de textos.

• Elaborar textos instrutivos.

• Recoñecer cando un texto presenta adecuación ao contexto, ao tema, ao destinatario e á intención comunicativa.

• Identificar o vocabulario propio da xerga xuvenil.

• Identificar o tema dun texto e do título.

• Recoñecer os nomes e os significados dos elementos que teñen relación co deporte.

• Recoñecer as diferentes clases de substantivos segundo a súa clasificación semántica.

• Comprender o xénero do substantivo e as regras de formación do feminino.

• Comprender o número do substantivo e as regras de formación do plural.

• Identificar os tipos de adxectivos (explicativos e especificativos), así como os graos en que se poden presentar (positivo, comparativo e superlativo).

• Recoñecer as sílabas que forman as palabras e os distintos tipos de palabras dependendo do número de sílabas.

• Diferenciar o ditongo, o tritongo e o hiato.

CONTIDOS.

• Os textos instrutivos e as súas características: orde, sinxeleza e claridade.

• A adecuación textual. Factores da adecuación.

• O tema e o título dun texto.

• Léxico relacionado co deporte.

• O substantivo.

• Clasificación semántica dos substantivos.

• O xénero. Substantivos invariables e formación do feminino.

• O número. Formación do plural.

• O adxectivo.

• Tipos de adxectivo e graos (positivo, comparativo e superlativo).

• A sílaba. Tipos de palabras segundo o número de sílabas.

• Ditongo, tritongo e hiato.


16

CRITERIOS DE AVALIACIÓN.


• Realiza unha lectura comprensiva (texto instrutivo).

• Identifica as ideas principais dun texto instrutivo e elabora resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Identifica os textos instrutivos e as características que os diferencian doutro tipo de textos.

• Elabora textos instrutivos.

• Recoñece cando un texto presenta adecuación ao contexto, ao tema, ao destinatario e á intención comunicativa.

• Identifica o vocabulario propio da xerga xuvenil.

• Identifica o tema dun texto e o título.

• Recoñece os nomes e os significados dos elementos que teñen relación co deporte.

• Recoñece as diferentes clases de substantivos segundo a súa clasificación semántica.

• Comprende o xénero do substantivo e as regras de formación do feminino.

• Comprende o número do substantivo e as regras de formación do plural.

• Identifica os tipos de adxectivos (explicativos e especificativos), así como os graos en que se poden presentar (positivo, comparativo e superlativo).

• Recoñece as sílabas que forman as palabras e os distintos tipos de palabras dependendo do número de sílabas. Diferencia o ditongo, o tritongo e o hiato.

UNIDADE 3. A banda deseñada. OBXECTIVOS.


• Realizar unha lectura comprensiva (a banda deseñada).

• Identificar as ideas principais dun texto e elaborar resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



17

• Ampliar a información sobre determinados autores consultando páxinas de Internet.

• Traballar en equipo e buscar información sobre temas de actualidade, coa finalidade de realizar unha exposición oral ou escrita planificada.

• Identificar a utilización nos cómics das elipses narrativas, os tipos de plano, as onomatopeas, os signos cinéticos etc.

• Elaborar unha banda deseñada.

• Recoñecer os nomes e o significado dos elementos relacionados cos oficios.

• Identificar os sufixos que achegan o significado de oficio, profesión ou emprego.

• Empregar o léxico con precisión.

• Reflexionar sobre a relación entre o número de linguas e o número de Estados en Europa.

• Distinguir entre linguas minorizadas e linguas dominantes.

• Entender como as linguas acompañaron os procesos de conquista e colonización.

• Identificar as formas dos artigos, así como as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identificar as formas dos demostrativos, así como as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identificar as formas dos posesivos, os numerais e os indefinidos.

• Explicar cando se deben acentuar e cando non as palabras.

• Recoñecer as sílabas tónicas das palabras. CONTIDOS.

• A banda deseñada.

• As imaxes das bandas deseñadas. O encadre e os tipos de plano.

• As palabras das bandas deseñadas. Os globos.

• O ruído e o movemento. As onomatopeas e os signos cinéticos.

• Léxico relacionado cos oficios e as profesións.

• A Europa plurilingüe. Estados con diversidade lingüística.

• Linguas minorizadas e linguas dominantes.

• Linguas compañeiras dos procesos de colonización e conquista.

• Os determinantes: artigos, demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos.

• Contraccións de preposicións con determinantes.

• Regras de acentuación ortográfica.

• As palabras monosílabas.

• As palabras agudas, graves e esdrúxulas.


18


• Amplia o coñecemento do vocabulario e manexa con soltura a orde alfabética das palabras mediante o traballo co dicionario.

• Le textos de forma comprensiva (a banda deseñada).

• Identifica as ideas principais dun texto e elabora resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.


• Amplia a información sobre determinados autores e autoras consultando páxinas de Internet.

• Traballa en equipo e busca información sobre temas de actualidade, coa finalidade de realizar unha exposición oral ou escrita planificada.

• Identifica a utilización nos cómics das elipses narrativas, os tipos de plano, as onomatopeas, os signos cinéticos, etc.

• Elabora unha banda deseñada.

• Recoñece os nomes e o significado dos oficios e das profesións.

• Identifica os sufixos que achegan o significado de oficio, profesión ou emprego.

• Emprega o léxico con precisión.

• Reflexiona sobre a relación entre o número de linguas e o número de estados en Europa.

• Distingue entre linguas minorizadas e linguas dominantes.

• Entende como as linguas acompañaron os procesos de conquista e colonización.

• Identifica as formas dos artigos, así como as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identifica as formas dos demostrativos, así como as contraccións que se producen con determinadas preposicións.

• Identifica as formas dos posesivos, os numerais e os indefinidos.

• Explica cando se deben acentuar e cando non as palabras.

• Recoñece as sílabas tónicas das palabras.

UNIDADE 4 . A descrición. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (texto descritivo).


19

• Identificar as ideas principais dun texto descritivo e elaborar resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.

• Reflexionar de forma crítica sobre os temas que tratan os textos da lectura.


• Empregar no seu adecuado contexto a fraseoloxía e os usos figurados de determinadas palabras.

• Identificar os textos descritivos e as distintas clases de descrición.

• Escribir diferentes descricións, utilizando nuns casos o enfoque obxectivo e noutros o subxectivo.

• Recoñecer cando un texto presenta coherencia.

• Identificar a idea principal dun texto e dun parágrafo, así como o tema.

• Redactar textos que conteñan determinadas ideas principais.

• Recoñecer os nomes e o significado das partes do corpo humano.

• Identificar sinónimos.

• Identificar as formas do pronome persoal tónico e átono coas funcións que desempeñan.

• Recoñecer e empregar con corrección os pronomes átonos de segunda persoa (te e che).

• Identificar a correcta colocación do pronome persoal átono.

• Coñecer e saber utilizar os alomorfos do pronome átono en función de CD.

• Identificar os casos en que se debe empregar a diérese.

• Coñecer cando e porqué se debe empregar correctamente o til diacrítico. CONTIDOS.

• Clases de descricións: obxectivas ou denotativas e subxectivas ou connotativas.

• A descrición e as súas características.

• A coherencia e as condicións para que un texto sexa coherente (calidade e cantidade da información, organización, falta de contradición, claridade).

• Idea principal.

• Léxico relacionado co corpo humano.

• O pronome persoal.

• Pronomes tónicos e pronomes átonos.

• pronome átono de segunda persoa singular (te e che).

• A colocación do pronome.

• Pronome átono de terceira persoa en función de complemento directo.


20

• O til diacrítico.

• A diérese.


• Recoñece cando un texto presenta coherencia.

• Identifica a idea principal dun texto e dun parágrafo, así como o tema.

• Redacta textos que conteñan determinadas ideas principais.

• Recoñece os nomes e o significado das partes do corpo humano.

• Identifica sinónimos.

• Identifica as formas do pronome persoal tónico e átono coas funcións que desempeñan.

• Recoñece e emprega con corrección os pronomes átonos de segunda persoa (te e che).

• Coloca correctamente os pronomes persoais átonos.

• Coñece e sabe utilizar os alomorfos do pronome átono en función de CD.

• Identifica os casos en que se debe empregar a diérese.

• Coñece cando e porque se debe empregar correctamente o til diacrítico.


• Realiza unha lectura comprensiva (texto descritivo).

• Identifica as ideas principais dun texto descritivo e elabora resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Emprega no seu adecuado contexto a fraseoloxía e os usos figurados de determinadas palabras.

• Identifica os textos descritivos e as distintas clases de descrición.

• Escribe diferentes descricións, utilizando nuns casos o enfoque obxectivo e noutros o subxectivo.

UNIDADE 5. A conversa. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (texto dialogado).


21

• Identificar as ideas principais dun texto dialogado e elaborar resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Identificar os textos dialogados, así como os dous modos fundamentais de presentar o diálogo (estilo directo e estilo indirecto).

• Identificar e diferenciar as cartas persoais, o correo electrónico e as mensaxes de móbil.

• Elaborar cartas persoais e transformalas noutro tipo de textos dialogados.

• Recoñecer os nomes e o significado de distintas pezas de roupa, do calzado e dos complementos de vestir.


• Traballar en equipo e simular diálogos, coa finalidade de realizar unha exposición oral planificada e de empregar con corrección o léxico aprendido.

• Reflexionar sobre a situación das linguas no Estado español e identificar áreas bilingües ou trilingües.

• Coñecer a situación legal e social das linguas en España.

• Identificar as linguas máis próximas e máis distantes.

• Clasificar os verbos tendo en conta a conxugación e os morfemas que os compoñen (raíz e desinencias).

• Identificar o tempo e o modo das distintas formas verbais e empregar con corrección estas variables.

• Recoñecer e usar con corrección os grupos consonánticos cc e ct.

• Recoñecer e usar con corrección os grafemas c, z e qu. CONTIDOS.

• Tipos de conversas orais e/ou escritas (diálogo, chat, cartas e correo electrónico) e características.

• O estilo directo e o estilo indirecto.

• Léxico relacionado coa vestimenta.

• A situación legal e a situación social das linguas no Estado español.

• Os verbos regulares.

• As conxugacións

• Partes das formas verbais: raíz e desinencias.

• O tempo: presente, pasado, futuro.


22

• O modo: indicativo, subxuntivo, imperativo.

• Uso de c / z / qu.

• Uso de c / cc, t / ct. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.


• Realiza unha lectura comprensiva (texto dialogado).

• Identifica as ideas principais dun texto dialogado e elabora resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.

• Reflexiona de forma crítica sobre os temas que tratan os textos da lectura.


• Identifica os textos dialogados, así como os dous modos fundamentais de presentar o diálogo (estilo directo e estilo indirecto).

• Identifica e distingue as cartas persoais, o correo electrónico e as mensaxes de móbil.

• Elabora cartas persoais e transfórmaas noutro tipo de textos dialogados.

• Recoñece os nomes e o significado de distintas pezas de roupa, do calzado e dos complementos de vestir.


• Traballa en equipo e simula diálogos, coa finalidade de realizar unha exposición oral planificada e de empregar con corrección o léxico aprendido.

• Reflexiona sobre a situación das linguas no Estado español e identifica áreas bilingües ou trilingües.

• Coñece a situación legal e social das linguas no Estado español.

• Identifica as linguas máis próximas e máis distantes do galego.

• Clasifica os verbos tendo en conta a conxugación e os morfemas que os compoñen (raíz e desinencias).

• Identifica o tempo e o modo das distintas formas verbais e emprega con corrección estas variables.

• Recoñece e usa con corrección so grafemas c, z e qu.

• Utiliza correctamente os grupos consonánticos cc e ct.


23

UNIDADE 6. Os textos poéticos. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (textos poéticos).

• Identificar as ideas principais dun texto poético e elaborar resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Identificar os textos poéticos e as principais características que presentan (ritmos, rima e recursos da linguaxe poética).

• Elaborar textos poéticos a partir dun tema dado.

• Traballar en equipo e elaborar acrósticos e caligramas, coa finalidade de atender ao contido e á forma dos textos poéticos.

• Recoñecer as relacións que se establecen entre os distintos elementos dun texto para lograr a cohesión textual.

• Empregar con corrección a técnica do subliñado que permite resaltar as ideas máis importantes dun texto.

• Recoñecer os nomes e os significados dos aparellos relacionados coas novas tecnoloxías.

• Identificar os verbos que presentan alternancias vocálicas e os verbos irregulares.

• Recoñecer e empregar con corrección as formas infinitas (infinitivo, xerundio e participio) e as perífrases verbais.

• Relacionar as perífrases verbais cos significados que posúe cada unha delas.

• Utilizar correctamente os grafemas b e v. CONTIDOS.

• Os textos poéticos e as súas características en canto ao contido e á forma.

• O ritmo e a rima.

• Rima consonante e asonante.

• Recursos da linguaxe poética: repetición de elementos.

• A poesía como xogo: caligramas e acrósticos.


24

• A cohesión.

• O subliñado. Técnicas para subliñar.

• Léxico relacionado coas novas tecnoloxías.

• Os verbos con alternancia vocálica.

• Os verbos irregulares.

• Formas infinitas e perífrases verbais.

• Uso de b / v. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.


• Le textos de forma comprensiva (textos poéticos).

• Identifica as ideas principais dun texto poético e elabora resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Identifica os textos poéticos e as principais características que presentan (ritmos, rima e recursos da linguaxe poética).

• Elabora textos poéticos a partir dun tema dado.

• Traballa en equipo e elabora acrósticos e caligramas, coa finalidade de atender ao contido e á forma dos textos poéticos.

• Recoñece as relacións que se establecen entre os distintos elementos dun texto para lograr a cohesión textual.

• Emprega con corrección a técnica do subliñado que permite resaltar as ideas máis importantes dun texto.

• Recoñece os nomes e os significados dos aparellos relacionados coas novas tecnoloxías.

• Identifica os verbos que presentan alternancias vocálicas e os verbos irregulares.

• Recoñece e emprega con corrección as formas infinitas (infinitivo, xerundio e participio) e as perífrases verbais.

• Relaciona as perífrases verbais cos significados que posúe cada unha delas.

• Utiliza correctamente os grafemas b e v.


25

UNIDADE 7. Os textos narrativos. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (texto narrativo).

• Identificar as ideas principais dun texto narrativo e elaborar resumos, esquemas, etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.




• Traballar en equipo e buscar información de temas de actualidade, coa finalidade de realizar unha exposición oral ou escrita planificada.

• Recoñecer os textos narrativos e os seus elementos.

• Identificar a voz narradora de distintos textos narrativos.

• Elaborar textos narrativos atendendo a distintas voces e puntos de vista.

• Recoñecer as palabras relacionadas cos medios de transporte.

• Identificar a familia léxica á que pertence un grupo de palabras.

• Recoñecer os distintos significados dunha palabra polisémica.

• Observar a situación sociolingüística no contorno máis próximo e elaborar unha biografía lingüística.

• Reflexionar sobre a importancia do bilingüismo.

• Recoñecer as medidas de normalización lingüística.

• Identificar os prexuízos lingüísticos.

• Identificar os adverbios e as frases adverbiais.

• Identificar as preposicións e as frases preposicionais.

• Utilizar con corrección o grafema h.

CONTIDOS.

• O texto narrativo. Elementos do texto narrativo: personaxes, espazo, tempo, voz narradora e punto de vista.

• A voz narradora. O punto de vista.

• Léxico relacionado cos medios de transporte.

• As linguas ambientais en Galicia. A biografía lingüística.


26

• A normalización lingüística.

• A desigualdade social e os prexuízos lingüísticos.

• O adverbio, a locución adverbial e a frase adverbial. CRITERIOS DE AVALIACIÓN.


• Le textos de forma comprensiva (texto narrativo).

• Identifica as ideas principais dun texto narrativo e elabora resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.




• Traballa en equipo e busca información de temas de actualidade, coa finalidade de realizar unha exposición oral ou escrita planificada.

• Recoñece os textos narrativos e os seus elementos.

• Identifica a voz narradora de distintos textos narrativos.

• Elabora textos narrativos atendendo a distintas voces e puntos de vista.

• Recoñece as palabras relacionadas cos medios de transporte.

• Identifica a familia léxica á que pertence un grupo de palabras.

• Recoñece os distintos significados dunha palabra polisémica.

• Observa a situación sociolingüística no seu contorno e elabora unha biografía lingüística.

• Reflexiona sobre a importancia do bilingüismo.

• Recoñece as medidas de normalización lingüística.

• Identifica os prexuízos lingüísticos.

• Identifica os adverbios e as frases adverbiais.

• Identifica as preposicións e as frases preposicionais.

• Utiliza con corrección o grafema h.

UNIDADE 8. Os textos xornalísticos. OBXECTIVOS.



27

• Ler textos de forma comprensiva (texto xornalístico).

• Identificar as ideas principais dun texto xornalístico e elaborar resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.




• Coñecer as distintas seccións dun xornal, segundo o tema que traten.

• Diferenciar as distintas partes da primeira páxina dun xornal.

• Distinguir os xéneros xornalísticos (informativos, de opinión, mixtos).

• Identificar os principais mecanismos de cohesión textual (anáfora ou repetición, deíxe e substitución).

• Empregar con corrección a técnica do resumo como forma de desenvolver as capacidades de síntese, organización de ideas e de expresión escrita.

• Recoñecer os nomes relacionados co coidado do medio.

• Recoñecer os prefixos que serven para formar palabras.

• Identificar o suxeito, o predicado e os complementos, así como as unidades que poden desempeñar esas funcións.

• Utilizar con corrección o grafema r e o dígrafo rr. CONTIDOS.

• Seccións dun xornal e textos xornalísticos.

• Xéneros xornalísticos: informativos, de opinión, mixtos.

• Mecanismos de cohesión textual: anáfora ou repetición, deíxe e substitución (por sinónimos ou palabras afíns, paráfrases, pronomes ou adverbios, elipses).

• O resumo.

• Léxico relacionado coa ecoloxía.

• O suxeito e o predicado.

• Unidades que desempeñan a función de suxeito.

• Unidades que desempeñan a función de predicado.

• Os complementos.

• Uso de r/rr.


28



• Le textos de forma comprensiva (texto xornalístico).

• Identifica as ideas principais dun texto xornalístico e elabora resumos, esquemas,etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.




• Coñece as distintas seccións dun xornal, segundo o tema que traten.

• Distingue as distintas partes da primeira páxina dun xornal.

• Distingue os xéneros xornalísticos (informativos, de opinión, mixtos).

• Identifica os principais mecanismos de cohesión textual (anáfora ou repetición, deíxe e substitución).

• Emprega con corrección a técnica do resumo como forma de desenvolver as capacidades de síntese, organización de ideas e de expresión escrita.

• Recoñece os nomes relacionados co coidado do medio.

• Recoñece os prefixos que serven para formar palabras.

• Identifica o suxeito, o predicado e os complementos, así como as unidades que poden desempeñar esas funcións.

• Utiliza con corrección o grafema r e o dígrafo rr.

UNIDADE 9. O texto teatral. OBXECTIVOS.


• Ler textos de forma comprensiva (texto teatral).

• Identificar as ideas principais dun texto teatral e elaborar resumos, esquemas etc., tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.




29



• Identificar os textos teatrais e os elementos que forman parte da representación destes textos (escena, personaxes e movementos).

• Elaborar unha escena teatral e representala, tendo en conta as características da representación dos textos teatrais.

• Recoñecer os nomes dos animais, das súas crías e da vivenda que lles corresponde.

• Reflexionar sobre a maneira de falar nas distintas situacións e a necesidade de coñecer os distintos rexistros.

• Identificar as características do rexistro formal e coloquial.

• Coñecer a variedade estándar ou normativa.

• Identificar os trazos da xerga xuvenil.

• Recoñecer o complemento directo, o complemento indirecto e o complemento circunstancial dun texto dado, así como as unidades que desempeñan estas funcións.

• Utilizar con corrección os grafemas s e x. CONTIDOS.

• O texto teatral e os compoñentes do espectáculo teatral (personaxes, diálogos, anotacións, espazo e tempo).

• Referencias das anotacións: escena, personaxes, movemento.

• Léxico relacionado cos animais.

• O rexistro coloquial e o rexistro formal.

• Factores que inciden na elección do rexistro.

• Características do rexistro coloquial e do rexistro formal.

• As xergas

• A variedade estándar ou normativa.

• O complemento directo.

• Verbos transitivos e intransitivos.

• Elementos que poden realizar a función de complemento directo.

• O complemento indirecto.

• Elementos que poden realizar a función de complemento indirecto.

• Uso de s / x.


30



• Le textos de forma comprensiva (texto teatral).

• Identifica as ideas principais dun texto teatral e elabora resumos, esquemas etc.,tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.





• Identifica os textos teatrais e os elementos que forman parte da representación destes textos (escena, personaxes e movementos).

• Elabora unha escena teatral e represéntaa, tendo en conta as características da representación dos textos teatrais.

• Recoñece os nomes dos animais, das súas crías e da vivenda que lles corresponde.

• Reflexiona sobre a maneira de falar nas distintas situacións e a necesidade de coñecer os distintos rexistros.

• Identifica as características do rexistro formal e coloquial.

• Coñece a variedade estándar ou normativa.

• Identifica os trazos da xerga xuvenil.

• Recoñece o complemento directo, o complemento indirecto e o complemento circunstancial dun texto dado, así como as unidades que desempeñan estas funcións.

• Utiliza con corrección os grafemas s e x.

3.3.2.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACI ÓN PARA SEGUNDO

DE ESO.

UNIDADE 1. Os textos publicitarios.

OBXECTIVOS.

• Valorar a diversidade lingüística e cultural como unha riqueza.

• Coñecer a diferenza entre linguas minorizadas e minoritarias.


31

• Coñecer e entender o concepto de lingua internacional.

• Coñecer os mecanismos de formación de novas palabras.

• Identificar nunha palabra o lexema e os morfemas.

• Distinguir nunha palabra morfemas derivativos e flexivos.

• Utilizar con corrección os grupos consonánticos bl e br.

• Ler de forma comprensiva textos publicitarios.

• Distinguir textos publicitarios dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos textos publicitarios.

• Coñecer as características e estrutura dos textos publicitarios.

• Coñecer os recursos retóricos expresivos e estilísticos dos textos publicitarios

• Participar de intercambios de opinión, respectando as normas que os rexen.

• Ampliar o coñecemento de vocabulario relativo ás partes da casa por dentro.

• Coñecer e entender o concepto de plurilingüismo.

CONTIDOS.

• Os textos publicitarios: características.

• Recursos retóricos expresivos e estilísticos dos textos publicitarios.

• Léxico relacionado co interior da casa.

• Plurilingüismo I: as funcións sociais das linguas.

• Linguas minorizadas e linguas minoritarias.

• Linguas internacionais.

• A formación de palabras: lexema e morfemas (flexivos, derivativos, desinencias).

• Uso dos grupos consonánticos bl / br.


• Le de forma comprensiva textos publicitarios.

• Distingue textos publicitarios dos que non o son.

• Analiza as mensaxes fornecidas polos textos publicitarios.

• Coñece as características e estrutura dos textos publicitarios.

• Coñece os recursos retóricos expresivos e estilísticos dos textos publicitarios.

• Participa de intercambios de opinión, respectando as normas que os rexen.

• Amplía o coñecemento de vocabulario relativo ás partes da casa por dentro.

• Coñece e entende o concepto de plurilingüismo.

• Valora a diversidade lingüística e cultural como unha riqueza.


32

• Coñece a diferenza entre linguas minorizadas e minoritarias.

• Coñece e entende o concepto de lingua internacional.

• Coñece os mecanismos de formación de novas palabras.

• Identifica nunha palabra o lexema e os morfemas.

• Distingue nunha palabra morfemas derivativos e flexivos.

• Utiliza con corrección os grupos consonánticos bl e br.

UNIDADE 2. A reportaxe.

OBXECTIVOS.

• Ler de forma comprensiva textos informativos.

• Distinguir textos informativos dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos textos informativos.

• Coñecer as características e estrutura da reportaxe.

• Participar de intercambios de opinións, respectando as normas que os rexen.

• Coñecer e aplicar os mecanismos de cohesión textual, concretamente a anáfora e a substitución.

• Coñecer as características do esquema.

• Elaborar esquemas propios.

• Coñecer a diversidade lingüística europea.

• Valorar positivamente a riqueza lingüística europea e mundial.

• Coñecer e entender o concepto de plurilingüismo.


• Coñecer a diferenza entre linguas minorizadas e minoritarias.

• Analizar os factores cos que se analizan os estados de saúde das linguas.

• Coñecer os mecanismos de construción de novas palabras.

• Identificar nunha palabra os prefixos e os sufixos.

• Utilizar con corrección os grupos consonánticos pl / pr; pc e pt.

CONTIDOS.

• A reportaxe: características e estrutura.

• Mecanismos de cohesión textual: anáfora e substitución.

• O esquema e as súas características.

• Léxico relacionado coa alimentación.


33

• O plurilingüismo II : a vitalidade lingüística.

• Linguas minoritarias e linguas minorizadas.

• Morfemas derivativos: prefixos e sufixos.

• Sufixos derivativos e apreciativos.

• Uso dos grupos consonánticos pl / pr; pc e pt.



• Realiza unha lectura comprensiva (reportaxe).

• Identifica as ideas principais dunha reportaxe e elabora resumos, esquemas, etc.,tendo en conta a corrección lingüística e a presentación coidada.



• Recoñece unha reportaxe e identifica a súa estrutura.

• Busca información de temas de actualidade, coa finalidade de realizar unha reportaxe.

• Recoñece os mecanismos que se establecen entre os distintos elementos dun texto para lograr a cohesión textual.

• Emprega con corrección a técnica do esquema que permite sintetizar a información máis importante dun texto.

• Recoñece os nomes e os significados dos alimentos e dos termos relacionados coa alimentación.

• Comprende o concepto de plurilingüismo.

• Distingue entre linguas minorizadas e linguas minoritarias.

• Entende os factores cos que se analizan os estados de saúde das linguas.

• Identifica os morfemas derivativos que complementan o significado do lexema.

• Recoñece os prefixos que complementan o significado do lexema.

• Recoñece os sufixos derivativos e apreciativos que complementan o significado do lexema.

• Usa con corrección os grupos consonánticos pl / pr; pc e pt.


34

UNIDADE 3. O diario persoal e o blog.

OBXECTIVOS.

• Ler de forma comprensiva textos non literarios.

• Distinguir textos de carácter persoal dos que non o son.

• Coñecer as características e estrutura do diario persoal e dos blogs.

• Coñecer os recursos expresivos e estilísticos dos textos de carácter persoal.


• Ampliar o coñecemento de vocabulario relativo á diversidade social e cultural e a paz.

• Coñecer a lexislación lingüística do Estado español.

• Distinguir a diferenza entre dereito e deber aplicado ás linguas do Estado.

• Entender a diferenza entre lingua oficial e cooficial.


• Coñecer a diferenza no tratamento legal das linguas do Estado español.

• Identificar os substantivos.

• Coñecer as regras formación do plural e o xénero dos substantivos.

• Utilizar con corrección os grupos consonánticos fl e fr.

• Utilizar con corrección o grafema h.

CONTIDOS.

• Características do diario persoal.

• Características dun blog.

• Léxico relacionado coa diversidade social e cultural e a paz.

• A lexislación lingüística en Galicia.

• Tratados internacionais en materia lingüística.

• Lexislación estatal e autonómica en materia lingüística.

• O substantivo.

• Regras de formación do xénero.

• Regras de formación do número.

• Uso dos grupos consonánticos fl e fr.

• Uso do grafema h.


• Le de forma comprensiva textos non literarios.

• Distingue textos de carácter persoal dos que non o son.


35

• Coñece os recursos expresivos e estilísticos dos textos de carácter persoal.


• Amplía o coñecemento de vocabulario relativo á diversidade social e cultural e a paz.

• Coñece a lexislación lingüística do Estado español.

• Coñece os tratados asinados por España e os restantes países europeos en relación coas linguas minorizadas.

• Distingue a diferenza entre dereito e deber aplicado ás linguas do Estado.

• Entende a diferenza entre lingua oficial e cooficial.

• Valora a diversidade lingüística e cultural como unha riqueza.

• Coñece a diferenza no tratamentos legal das linguas do Estado español.

• Identifica os substantivos.

• Coñece as regras formación do plural e o xénero dos substantivos.

• Utiliza con corrección os grupos consonánticos fl e fr.

• Utiliza con corrección o grafema h.

UNIDADE 4. Os textos poéticos e a canción.

OBXECTIVOS.

• Ler de forma comprensiva textos poéticos e cancións.

• Distinguir textos poéticos dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos textos poéticos.

• Coñecer as características e estrutura dos textos poéticos.

• Coñecer os recursos formais dos textos poéticos.

• Distinguir ritmo e rima.

• Coñecer as regras de elaboración e organizar mapas conceptuais.

• Ampliar o coñecemento de vocabulario relativo ao mundo da música.

• Coñecer e entender o concepto de normalización lingüística.

• Coñecer a Lei de normalización lingüística.

• Coñecer a lexislación en materia de toponimia e antroponimia.

• Entender os conceptos de toponimia e antroponimia.

• Identificar adxectivos.

• Distinguir adxectivos explicativos e especificativos.

• Coñecer os graos do adxectivo.

• Aplicar con corrección as regras de formación do comparativo e do superlativo.

• Utilizar con corrección os grupos consonánticos -cc- e -ct-.


36

CONTIDOS.

• Características dos textos poéticos e as cancións.

• O ritmo e a rima.

• Recursos formais dos textos poéticos: paralelismo, aliteración, antítese e anáfora.

• Mecanismos de cohesión: elipse.

• O mapa conceptual.

• Regras de elaboración dos mapas conceptuais.

• Léxico relacionado coa música.

• A lexislación lingüística en Galicia.

• A normalización lingüística.

• A Lei de normalización lingüística.

• Toponimia e antroponimia.

• O adxectivo.

• O adxectivo explicativo e o especificativo.

• Os graos do adxectivo: positivo, comparativo e superlativo.

• Uso das conxuncións comparativas.

• Uso dos grupos consonánticos -cc- e -ct-.


• Le de forma comprensiva textos poéticos e cancións.

• Distingue textos poéticos dos que non o son.

• Analiza as mensaxes fornecidas polos textos poéticos.

• Coñece as características e estrutura dos textos poéticos.

• Coñece os recursos formais dos textos poéticos.

• Distingue ritmo e rima.

• Coñece e aplica os mecanismos de cohesión: a elipse.


• Amplía o coñecemento de vocabulario relativo ao mundo da música.

• Coñece e entende o concepto de normalización lingüística.

• Valora positivamente os procesos de normalización lingüística.

• Coñece a Lei de normalización lingüística.

• Entende os conceptos de toponimia e antroponimia.

• Identifica adxectivos.

• Distingue adxectivos explicativos e especificativos.

• Coñece os graos do adxectivo.


37

• Aplica con corrección as regras de formación do comparativo e do superlativo.

• Utiliza con corrección os grupos consonánticos -cc- e -ct-.

UNIDADE 5. As solicitudes.

OBXECTIVOS.

• Entender o concepto de competencia lingüística.

• Entender e distinguir as destrezas pasivas e activas.

• Distinguir os ámbitos de uso coloquiais e formais.

• Identificar verbos.

• Coñecer a estrutura morfolóxica das formas verbais.

• Distinguir os tempos verbais.

• Distinguir os modos verbais.

• Utilizar con corrección os sufixos: -cio / -cia, -zo / -za.

• Ler de forma comprensiva textos formais administrativos: a solicitude.

• Distinguir textos administrativos dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos textos formais.

• Coñecer as características e estrutura das solicitude e instancias.

• Elaborar instancias seguindo o seu esquema.


• Ampliar o coñecemento de vocabulario relativo ao mundo do contexto máis próximo.

• Coñecer e analizar a situación do galego na actualidade.

CONTIDOS.

• Os ámbitos de uso coloquiais e formais.

• O verbo.

• As partes do verbo.

• O tempo e o modo.

• Palabras terminadas en -cio / -cia, -zo / -za.

• As solicitudes e instancias.

• Estrutura das instancias.

• Léxico relacionado co noso contorno.

• Situación actual do galego: coñecemento.

• As competencias lingüísticas: as destrezas activas e pasivas.


38


• Entende o concepto de competencia lingüística.

• Entende e distingue as destrezas pasivas e activas.

• Distingue os ámbitos de uso coloquiais e formais.

• Identifica verbos.

• Coñece a estrutura morfolóxica das formas verbais.

• Distingue os tempos verbais.

• Distingue os modos verbais.

• Utiliza con corrección os sufixos: -cio / -cia, -zo / -za.

• Le de forma comprensiva textos formais administrativos: a solicitude.

• Distingue textos administrativos dos que non o son.

• Analiza as mensaxes fornecidas polos textos formais.

• Coñece as características e estrutura das solicitudes e instancias.

• Elabora instancias seguindo o seu esquema.


• Amplía o coñecemento de vocabulario relativo ao mundo do contorno máis próximo: a cidade e o porto.

• Coñece e analiza a situación do galego na actualidade.

UNIDADE 6. Os textos expositivos. O folleto.

OBXECTIVOS.

• Ampliar o coñecemento de vocabulario relativo á radio e á televisión.

• Diferenciar entre lingua inicial ou materna e lingua habitual.

• Entender a situación actual da lingua galega.

• Coñecer a diferenza entre lingua inicial ou materna e lingua habitual.

• Recoñecer e diferenciar entre frase simple e frase complexa.

• Recoñecer os elementos das frases substantivas, adxectivas, adverbiais, nominais e preposicionais.

• Utilizar con corrección as maiúsculas.

• Ler de forma comprensiva textos expositivos (folletos).

• Distinguir textos expositivos (folletos) dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos folletos.

• Coñecer as características dos folletos.



39

• Coñecer e aplicar os elementos de conexión textual, concretamente os aditivos, temporais e espaciais.

• Aprender a revisar textos.

CONTIDOS.

• Léxico relacionado coa radio e a televisión.

• Situación actual do galego: lingua inicial ou materna e lingua habitual.

• A frase: definición e clasificación.

• Uso das maiúsculas.

• O folleto (texto expositivo): obxectivos e elaboración.

• Elementos de conexión textual: aditivos, temporais e espaciais.

• A revisión e a función de corrección nos procesadores de textos.


• Recoñece os elementos de conexión textual dun texto para lograr a súa cohesión.

• Emprega con corrección a revisión unha vez escrito un texto.

• Recoñece os nomes e os significados dos termos relacionados coa radio e a televisión.

• Distingue entre lingua inicial ou materna e lingua habitual.

• Entende a situación actual da lingua galega.

• Comprende o concepto de frase.

• Distingue entre frase simple e frase complexa.

• Recoñece os elementos das frases substantivas, adxectivas, adverbiais, nominais e preposicionais.

• Amplía o coñecemento do vocabulario, incluíndo as siglas, e manexa con soltura a orde alfabética das palabras mediante o traballo co dicionario.

• Realiza unha lectura comprensiva (folleto).

• Identifica as ideas principais dun folleto e elabora resumos, esquemas, etc.,



• Recoñece un folleto e identifica os seus obxectivos.


40

UNIDADE 7. A procura de información.

OBXECTIVOS.

• Analizar o contido dos textos literarios.

• Aplicar as pautas que facilitan a procura de información en Internet.

• Coñecer as características dunha biblioteca.

• Entender e coñecer o concepto de metabuscador.

• Ampliar o léxico propio do campo semántico do cinema e do teatro.

• Coñecer a situación actual do galego.

• Valorar as actitudes lingüísticas cara ao galego.

• Entender e coñecer o concepto de prexuízo lingüístico.

• Coñecer os prexuízos lingüísticos.

• Analizar os factores que motivan os prexuízos lingüísticos.

• Coñecer os elementos dunha cláusula.

• Analizar as funcións que se poden dar nunha cláusula.

• Identificar os distintos tipos de cláusula.

• Utilizar, con corrección, os signos de puntuación: punto, coma e punto e coma.

CONTIDOS.

• Funcións dentro dunha cláusula.

• As cláusulas subordinadas: substantivas, adxectivas e adverbiais.

• Uso do punto, da coma e do punto e coma.

• A procura de información en Internet e na biblioteca.

• Léxico relacionado co cinema e o teatro.

• Situación actual do galego: actitudes e prexuízos lingüísticos.

• A cláusula: definición e clasificación.


• Recoñece os nomes e os significados dos termos relacionados co cinema e o teatro.


• Distingue os prexuízos lingüísticos.

• Comprende o concepto de cláusula.

• Distingue entre cláusula simple e cláusula complexa.

• Recoñece os tipos de cláusulas subordinadas.


41

• Usa correctamente os signos de puntuación: punto, coma e punto e coma.



• Emprega Internet e as bibliotecas na procura de información.

• Amplía a información sobre determinados temas de interese consultando páxinas de Internet e usando as bibliotecas.

UNIDADE 8. A comunicación oral.

OBXECTIVOS.

• Entender e coñecer o concepto de prexuízo lingüístico.

• Coñecer os prexuízos lingüísticos.

• Identificar e coñecer as funcións sintácticas de suxeito e predicado.

• Analizar as unidades que poden desempeñar a función de suxeito.

• Afondar no concepto de suxeito (suxeito elidido) e de predicado (impersoal).

• Identificar e analizar os tipos de cláusula segundo a natureza do predicado.

• Utilizar, con corrección, os signos de puntuación: dous puntos e puntos suspensivos.

• Ler de forma comprensiva textos literarios.

• Analizar o contido dos textos literarios.

• Identificar as características dunha comunicación oral.

• Utilizar os criterios para a presentación de textos escritos.

• Elaborar presentacións propias.

• Ampliar o léxico propio do campo semántico do parentesco.

• Coñecer a situación actual do galego.

• Valorar as actitudes lingüísticas cara ao galego.

CONTIDOS.

• A comunicación oral: espontánea e planificada.

• A comunicación oral planificada: exposición e debate.

• Elementos de conexión textual: opositivos, causais e organizadores.

• Os criterios de presentación dos textos escritos.

• Léxico relacionado co parentesco.

• Situación actual do galego: actitudes e prexuízos lingüísticos.

• Funcións dentro dunha cláusula: suxeito e predicado.

• Tipos de cláusula segundo a natureza do predicado.


42


• Comprende os conceptos de suxeito e predicado.

• Emprega os métodos de recoñecemento do suxeito.

• Distingue as unidades que poden desempeñar a función de suxeito.

• Recoñece os tipos de cláusula segundo a natureza do predicado.

• Usa correctamente os signos de puntuación:dous puntos e puntos suspensivos.




• Distingue a comunicación oral espontánea e a planificada.

• Recoñece e distingue unha exposición dun debate.

• Realiza con corrección a presentación dun texto.

• Recoñece os nomes e os significados dos termos relacionados co parentesco.


• Distingue os prexuízos lingüísticos.

UNIDADE 9. Os textos académicos.

OBXECTIVOS.

• Identificar e coñecer as funcións sintácticas dos complementos directo, indirecto e circunstancial.

• Analizar as unidades que poden desempeñar a función de complemento directo.

• Analizar as unidades que poden desempeñar a función de complemento indirecto.

• Coñecer e entender os conceptos de cláusula transitiva e intransitiva.

• Analizar as unidades que poden desempeñar a función de complemento circunstancial.

• Utilizar, con corrección, os signos de puntuación: parénteses e comiñas.

• Ler de forma comprensiva textos expositivos académicos.

• Distinguir os textos expositivos (académico) dos que non o son.

• Analizar as mensaxes fornecidas polos textos expositivos académicos.


43

• Identificar as ideas principais dun texto expositivo académico.

• Ampliar o léxico propio do campo semántico do tempo cronolóxico.

• Entender e coñecer o concepto de dialecto ou variedade xeográfica.

CONTIDOS.

• O galego de fóra da Galicia administrativa.

• Funcións dentro dunha cláusula: complementos (directo, indirecto e circunstanciais).

• Uso das parénteses e das comiñas.

• Os textos expositivos académicos: enciclopedias e dicionarios.

• Léxico relacionado co tempo cronolóxico.

• As variedades xeográficas da lingua galega.

• A lingua estándar.


• Emprega os métodos de recoñecemento dos complementos directo e indirecto.

• Comprende os conceptos verbo transitivo e intransitivo.

• Distingue as unidades que poden desempeñar a función de complemento directo.

• Recoñece as unidades que poden desempeñar a función de complemento indirecto.

• Distingue as unidades que poden desempeñar a función de complemento circunstancial.

• Usa correctamente os signos de puntuación: parénteses e comiñas.



• Emprega Internet e as bibliotecas na procura de información.


• Recoñece os nomes e os significados dos termos relacionados co tempo cronolóxico.

• Recoñece o galego falado fóra da Galicia administrativa.

• Entende o concepto de dialecto ou variedade xeográfica.

• Distingue as diferenzas entre os tres bloques do galego.


44

3.3.3.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACI ÓN PARA TERCEIRO DE ESO.

UNIDADE 1. A narración I. Elementos e estrutura.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Comprender o concepto de narración e os tipos de narrador.

• Identificar elementos básicos da narración: narrador, acción e personaxes.

• Analizar o desenvolvemento da acción e o tempo nunha narración.

• Identificar estruturas narrativas.

• Elaborar narracións orais e escritas. ESTUDO DA LINGUA .

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa cidade e a aldea.

• Identificar significados polisémicos.

• Definir linguaxe, lingua e fala.

• Coñecer as unidades da lingua.

• Identificar e analizar clases de palabras.

• Aplicar as regras de acentuación para palabras agudas, graves e esdrúxulas.

LITERATURA

• Coñecer o concepto de literatura, as características e as finalidades.

• Clasificar os xéneros literarios.

• Interpretar recursos literarios.

CONTIDOS.

• Acentuación de palabras agudas, graves e esdrúxulas.

• A linguaxe literaria, funcións e recursos estilísticos.

• Xéneros literarios: poesía, narrativa, teatro. Etapas da Literatura galega.

• A narración: elementos e estrutura.

• Signo lingüístico. Polisemia.

• Linguaxe, lingua e fala.

• Unidades da lingua: fonemas, palabras, enunciados e textos.

• Clases de palabras: variabilidade.

•


45


• Define a narración e delimita os seus elementos.

• Identifica a estrutura dunha narración.

• Planifica e elabora unha narración.

• Explica vocabulario relacionado coa cidade e a aldea.

• Recoñece significados polisémicos.

• Diferencia lingua e fala.

• Identifica unidades da lingua.

• Aplica regras ortográficas xerais.

• Define o concepto de literatura.

• Recoñece e interpreta recursos literarios en textos.

• Clasifica un texto nun xénero literario.

UNIDADE 2. A narración II.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Coñecer os tipos de textos narrativos segundo a natureza da narración.

• Analizar elementos básicos dun relato curto, acción e personaxes.

• Narrar oralmente un suceso de intriga e avaliar o resultado.

• Planificar elaborar un contos escrito.

ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado co medo.

• Definir e analizar campos léxicos.

• Diferenciar oracións de frases.

• Identificar a modalidades dun enunciado.

• Recoñecer e clasificar sintagmas nun enunciado.

• Acentuar palabras con ditongos e hiatos. LITERATURA

• Saber datos históricos básicos do período da literatura medieval.

• Coñecer xéneros, intérpretes e trazos lingüísticos da literatura medieval.

CONTIDOS. ● Narracións históricas, literarias e xornalísticas.

● O campo léxico. O sema.


46

● Enunciados: oracións e frases.

● Modalidade do enunciado.

● Os sintagmas: recoñecemento.

● Clases de sintagmas e estrutura.

● Regras de acentuación de ditongos e hiatos.

● O nacemento do galego.

● Xéneros, intérpretes e cancioneiros da literatura medieval. Características da

lingua medieval.


• Enumera os tipos de textos narrativos segundo a variedade de narración.

• Elabora narracións orais e escritas.

• Explica léxico relacionado co medo.

• Analiza campos léxicos.

• Distingue tipos de enunciados.

• Analiza e clasifica sintagmas segundo a súa estrutura.

• Aplica regras de acentuación de palabras con ditongos e hiatos.

• Explica trazos xerais da literatura medieval.

UNIDADE 3. A descrición I.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Coñecer o concepto de descrición.

• Clasificar os tipos de descrición.

• Ler e analizar un texto narrativo.

• Elaborar descricións orais e escritas. ESTUDO DA LINGUA .

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado cos medios de transporte.

• Definir e formar familias de palabras.

• Analizar os elementos do sintagma nominal.

• Explicar as características do substantivo.

• Analizar o xénero e o número dos substantivos.

• Aplicar regras de acentuación diacrítica.


47

LITERATURA.

• Definir a cantiga de amigo e as súas características xerais.

• Analizar e recoñecer elementos característicos en cantigas de amigo.

CONTIDOS.

• A descrición. Clases de descricións: obxectiva e subxectiva.

• A familia de palabras.

• Sintagma nominal: elementos.

• O substantivo: clases.

• O xénero: variación e significado.

• Formación do xénero.

• O número do substantivo. Formación do plural.

• Os tiles diacríticos.

• O galego medieval e dos Séculos Escuros

• O galego do Rexurdimento.

• A cantiga de amigo: orixe, características, formas, ambientes e variedades.


• Forma o xénero feminino e o plural de substantivos dados.

• Analiza o xénero e o número dos substantivos.

• Aplica a acentuación de diacríticos.

• Analiza e explica trazos propios das cantigas de amigo.

• Clasifica descricións.

• Fai descricións orais e escritas.

• Explica vocabulario dos transportes.

• Forma familias de palabras.

• Analiza os elementos do SN.

• Clasifica substantivos polo significado.

UNIDADE 4. A descrición II. O retrato.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Coñecer recursos lingüísticos presentes nas descricións.


48

• Definir retrato.

• Ler, analizar e comentar un relato.

• Elaborar descricións de persoas de forma oral e por escrito. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario sobre as plantas e as árbores.

• Definir prefixo e identificalo en palabras.

• Recoñecer o adxectivo cualificativo.

• Diferenciar adxectivo explicativo e especificativo.

• Recoñecer e formar os distintos graos do adxectivo.

• Coñecer regras ortográficas xerais. LITERATURA

• Definir a cantiga de amor e enunciar as súas características xerais.

• Analizar e recoñecer elementos característicos nas cantigas de amor.

CONTIDOS.

• Os graos do adxectivo.

• Regras ortográficas xerais.

• Cantiga de amor: orixe. O amor cortés.

• Características formais e temas da cantiga de amor.

• Fases e recursos da descrición.

• O retrato.

• A derivación. A prefixación.

• A función de complemento no SN.

• O adxectivo cualificativo. Funcións: atributo, complemento e predicativo.

• A concordancia do adxectivo.

• Adxectivo explicativo e especificativo.


• Analiza recursos lingüísticos nas descricións.

• Elabora descricións de persoas.

• Explica vocabulario das plantas e das árbores.

• Identifica e explica significados de prefixos.

• Recoñece as funcións do adxectivo.

• Clasifica adxectivos explicativos e especificativos.

• Forma e analiza o grao do adxectivo.

• Aplica regras ortográficas xerais.

• Analiza textos e explica trazos propios das cantigas de amor.


49

UNIDADE 5. O diálogo I. A conversa.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Coñecer as principais formas de comunicación oral: espontánea e planificada.

• Definir conversa e coñecer a súa estrutura básica.

• Ler e analizar un relato con predominancia de diálogo.

• Desenvolver unha conversa.

• Escribir diálogos en estilo directo e indirecto. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado cos animais.

• Definir sufixo e identificar os seus tipos.

• Comprender as características do artigo.

• Coñecer a función de determinante.

• Diferenciar os tipos de determinantes.

• Aprender a regra ortográfica do uso da grafía b. LITERATURA

• Definir a cantiga de escarnio e maldicir e mencionar as súas características xerais.

• Analizar e recoñecer trazos xenéricos das cantigas de escarnio e maldicir.

CONTIDOS.

• O diálogo. Formas de comunicación oral.

• A conversa. Estrutura.

• A sufixación. Sufixos alterativos e derivativos.

• O determinante no sintagma nominal.

• O artigo: clases e contraccións.

• O demostrativo. Formas.

• O posesivo. Formas.

• Os indefinidos e os numerais.

• Uso da grafía b.

• Cantiga de escarnio e maldicir: definición e orixe.

• Temas e características formais das cantigas de escarnio e maldicir.

• Xéneros menores da lírica medieval.


50


• Identifica diversas formas de comunicación oral.

• Define conversa e identifica as súas partes.

• Emprega vocabulario sobre os animais.

• Segmenta lexemas e sufixos.

• Coñece a función de determinante.

• Identifica determinantes e clasifícaos.

• Utiliza correctamente as formas do artigo, dos posesivos e dos indefinidos.

• Analiza numerais e demostrativos.

• Aplica a regra de uso de b.

• Analiza e explica o contido de cantigas de escarnio e maldicir.

UNIDADE 6. O diálogo II.

OBXECTIVOS. COMUNICACIÓN.

• Definir debate, discurso e conferencia.

• Ler e interpretar un texto narrativo.

• Participar nun debate.

• Elaborar unha entrevista escrita. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa música.

• Coñecer sufixos que forman verbos.

• Recoñecer os elementos do sintagma verbal.

• Analizar morfoloxicamente formas verbais.

• Recoñecer e analizar perífrases verbais.

• Identificar e analizar adverbios.

• Aplicar a regra de uso do v. LITERATURA

• Coñecer e explicar as características das cantigas de Santa María.

• Coñecer os principais temas da prosa medieval.

CONTIDOS.

• O debate, o discurso e a conferencia.

• Sufixos que forman verbos.

• Sintagma verbal.


51

• O verbo: raíz e desinencias. Os tempos verbais, o modo e as formas nominais.

• O infinitivo conxugado.

• As perífrases verbais.

• O adverbio. Clases.

• Variedades da lingua: territorial, sociocultural, e segundo a situación.

• A lírica relixiosa. As cantigas de Santa María.

• A prosa medieval; períodos e temas.


• Define debate, discurso e conferencia.

• Coñece sufixos que forman verbos.

• Identifica e analiza os compoñentes do sintagma verbal.

• Analiza formas verbais.

• Recoñece e analiza perífrases verbais.

• Identifica e analiza adverbios.

• Aplica a regra de uso do v.

• Distingue os niveis e os rexistros da lingua.

• Analiza unha cantiga de Santa María.

UNIDADE 7. A argumentación.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Comprender o concepto de argumentación e os seus elementos.

• Comentar un relato.

• Expoñer e defender argumentos. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar vocabulario sobre a medicina.

• Coñecer sufixos que crean substantivos.

• Comprender o concepto de pronome.

• Colocar correctamente os pronomes na oración.

• Recoñecer e clasificar pronomes persoais.

• Aplicar as concorrencias de pronomes persoais.

• Aplicar a regra de uso do h.


52

LITERATURA

• Coñecer os factores históricos e culturais que determinan o período dos Séculos Escuros.

• Saber cales son as principais características da produción literaria do período dos Séculos Escuros.

CONTIDOS.

• A argumentación: elementos, estrutura e recursos dos textos que se centran na argumentación.

• Sufixos que forman substantivos.

• Os pronomes persoais. Clasificación.

• Formas dos pronomes persoais tónicos e átonos.

• Concorrencia de formas átonas.

• Colocación do pronome átono.

• Uso da grafía h.

• Séculos Escuros: contexto histórico e cultural.

• Literatura culta e popular nos Séculos Escuros.


• Define argumentación.

• Formula teses e argumentos.

• Explica vocabulario da medicina.

• Coñece sufixos que forman substantivos.

• Identifica, clasifica e analiza pronomes.

• Utiliza correctamente os pronomes persoais tónicos e átonos.

• Aplica a regra de uso do h.

• Analiza textos correspondentes ao período dos Séculos Escuros.

UNIDADE 8. A exposición.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN.

• Comprender o concepto de exposición e coñecer as súas características básicas.

• Ler e analizar un texto expositivo.

• Facer unha exposición oral.


53

• Elaborar un traballo monográfico. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa seguridade.

• Coñecer sufixos que crean adxectivos.

• Identificar suxeito e predicado.

• Diferenciar predicado nominal e verbal.

• Diferenciar oracións de suxeito léxico, de suxeito gramatical e impersoais.

• Escribir correctamente palabras con s, x, ex- e es-.

• Coñecer palabras con l/ll e ñ/n. LITERATURA.

• Comprender as circunstancias que determinan a etapa previa ao Rexurdimento e coñecer os autores representativos.

• Analizar fragmentos de obras do período literario da etapa previa ao Rexurdimento.

CONTIDOS.

• A exposición: estrutura e formas.

• Sufixos que forman adxectivos.

• O suxeito. Suxeito léxico e gramatical. Impersonalidade e omisión.

• O predicado: predicado nominal e verbal.

• Uso de s e x. Es- e ex-.

• Uso de l, ll, n, ñ.

• Etapa previa ao Rexurdimento: contexto. Situación lingüística e cultural.

• Literatura de circunstancias e etapa dos Precursores.


• Define o concepto de exposición.

• Realiza unha exposición oral e escrita.

• Coñece e explica vocabulario sobre o campo temático da seguridade.

• Coñece sufixos que forman adxectivos.

• Localiza o suxeito e o predicado en oracións.

• Distingue o predicado verbal do nominal.

• Elabora oracións de diferentes características: con suxeito gramatical, léxico, impersoais, etc.

• Escribe correctamente palabras con s, x, ex-, es-, ll, l, n e ñ.

• Explica os autores e obras previos ao Rexurdimento.


54

UNIDADE 9. Os textos prescritivos.


• Comprender o concepto de prescrición.

• Coñecer a estrutura característica dos textos prescritivos.

• Analizar un texto que inclúe prescricións.

• Dar instrucións oralmente.

• Escribir un artigo seguindo instrucións. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar o vocabulario sobre a Internet.

• Definir composición e analizar e formar palabras compostas.

• Recoñecer as diferentes clases de complementos verbais: OD, OI, C.Prep., CC, C. Axente e C. Predicativo.

LITERATURA

• Definir Rexurdimento e coñecer trazos culturais e literarios salientables.

• Analizar textos de autores representativos do Rexurdimento.

CONTIDOS.

• Tipos de textos prescritivos.

• Estrutura e linguaxe dos textos prescritivos.

• A composición.

• Os complementos do núcleo verbal.

• O obxecto directo e o obxecto indirecto.

• O complemento preposicional.

• O complemento circunstancial.

• O complemento axente e o predicativo.

• Bilingüismo e diglosia. Consecuencias: interferencias lingüísticas.

• Concepto de Rexurdimento e contexto político e cultural.

• Os xéneros literarios no Rexurdimento.


• Identifica e elabora textos prescritivos.

• Explica vocabulario relacionado coa Internet.

• Identifica e forma palabras compostas.


55

• Analiza os complementos do núcleo verbal.

• Distingue o obxecto directo do indirecto.

• Distingue complemento preposicional, circunstancial, axente e predicativo.

• Define bilingüismo,diglosia e interferencia lingüística.

• Explica o que é o Rexurdimento e analiza textos literarios deste período.

UNIDADE 10. A noticia e a crónica.


• Definir e diferenciar noticia e crónica.

• Ler, analizar e comentar un texto xornalístico.

• Expresar oralmente opinións sobre un tema.

• Crear e desenvolver unha noticia. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar e reforzar vocabulario sobre a ecoloxía.

• Explicar en que consiste a parasíntese.

• Recoñecer oración simple e composta.

• Diferenciar oración e proposición.

• Coñecer as formas de relación entre proposicións.

• Identificar e clasificar enlaces.

• Utilizar correctamente signos que pechan enunciados. LITERATURA.

• Coñecer aspectos biográficos de Rosalía de Castro e as principais características da súa obra.

• Ler e interpretar poemas de Rosalía de Castro.

CONTIDOS.

• A noticia e a crónica.

• A parasíntese.

• Oración simple e oración composta.

• Proposición: concepto, identificación e relacións.

• Elementos de relación: enlaces.

• Xustaposición, coordinación e subordinación.

• Signos que pechan enunciados: tipos de puntos, puntos suspensivos e signos de interrogación e de admiración.

• Vida e obra de Rosalía de Castro.


56


• Define noticia e crónica.

• Escribe unha noticia.

• Explica vocabulario da ecoloxía.

• Identifica e explica a parasíntese.

• Distingue oracións simples e compostas.

• Recoñece as proposicións dunha oración composta.

• Recoñece as oracións compostas por xustaposición, coordinación e subordinación.

• Usa correctamente signos que pechan enunciados.

• Coñece a importancia de Rosalía de Castro e analiza célebres poemas seus

UNIDADE 11. A reportaxe.


• Definir reportaxe e coñecer os elementos formais que pode conter.

• Ler, analizar e comentar unha reportaxe.

• Seleccionar e expoñer oralmente información sobre un tema.

• Elaborar o borrador dunha reportaxe. ESTUDO DA LINGUA

• Ampliar e reforzar vocabulario sobre as tradicións.

• Saber o que son palabras patrimoniais.

• Analizar oracións compostas por xustaposición.

• Identificar conxuncións coordinantes.

• Analizar e clasificar oracións compostas por coordinación.

• Coñecer e aplicar regras de uso da coma e do punto e coma. LITERATURA

• Coñecer aspectos básicos da vida e da obra de Manuel Curros Enríquez.

• Ler e interpretar algúns poemas de M. Curros Enríquez.

CONTIDOS.

• A reportaxe.

• Elementos da reportaxe.

• Palabras patrimoniais ou populares.

• A xustaposición e a coordinación.

• As oracións compostas por coordinación.


57

• As conxuncións coordinantes. Clases.

• Oracións copulativas, adversativas e disxuntivas.

• Uso do punto e do punto e coma.

• Biografía e obra de Curros Enríquez.


• Define reportaxe e as súas características básicas.

• Analiza e interpreta unha reportaxe.

• Explica vocabulario das tradicións.

• Define palabra patrimonial.

• Recoñece oracións compostas por xustaposición e por coordinación.

• Analiza e clasifica oracións compostas por coordinación.

• Aplica adecuadamente as regras de uso da coma e do punto e coma.

• Coñece a figura de Curros e explica trazos xerais da súa obra.

UNIDADE 12. A radio e a televisión.


• Explicar a función da radio e da televisión.

• Coñecer os trazos esenciais da linguaxe radiofónica e da televisiva.

• Ler, analizar e comentar un relato.

• Elaborar o guión dun telexornal para reproducilo.

ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario sobre a radio e a televisión.

• Definir palabra culta e semiculta.

• Identificar a subordinación.

• Diferenciar as clases de subordinadas.

• Recoñecer enlaces subordinantes.

• Analizar oracións compostas por subordinación.

• Coñecer regras de uso de dous puntos e de comiñas. LITERATURA

• Coñecer trazos básicos da vida e da obra de Eduardo Pondal.

• Ler e analizar algúns poemas de Eduardo Pondal.

CONTIDOS.

• Funcións da radio e da televisión.


58

• A linguaxe radiofónica e a televisiva.

• Palabras cultas e semicultas.

• A subordinación.

• Enlaces subordinantes: conxuncións e relativos.

• Oracións compostas por subordinación.

• Clases de proposicións subordinadas: substantivas, adxectivas, adverbiais.

• Os dous puntos e as comiñas.

• Lexislación lingüística: marco legal. Lei de normalización lingüística.

• Vida e obra de Eduardo Pondal.


• Explica a función da radio e da televisión.

• Define palabra culta e semiculta.

• Distingue a subordinación da xustaposición e da coordinación.

• Analiza oracións compostas por subordinación.

• Recoñece enlaces subordinantes.

• Aplica adecuadamente a regra de uso dos dous puntos e das comiñas.

• Explica a figura literaria de Eduardo Pondal e as características da súa obra.

3.3.4.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACI ÓN PARA CUARTO DE ESO.

UNIDADE 1. Narración, descrición e diálogo.

OBXECTIVOS.

COMUNICACIÓN

• Recoñecer as características básicas da narración, descrición e dialogo.

• Inventar e contar unha historia desde o punto de vista dunha testemuña.

• Planificar e elaborar a páxina dun diario aplicando as técnicas básicas. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa natación.

• Coñecer termos prerromanos.

• Identificar enunciados e as súas clases.

• Recoñecer os tipos de sintagmas.

• Coñecer a modalidade dos enunciados.


59

• Clasificar os enunciados segundo a súa modalidade.

• Recoñecer e aplicar as regras ortográficas xerais. LITERATURA .

• Coñecer a situación de Galicia a comezos do século XX.

• Analizar textos literarios de Noriega Varela e de Cabanillas.

CONTIDOS.

• Narración, descrición e dialogo.

• A narración dun conto.

• A escritura dun diario.

• A natación.

• O léxico prerromano.

• O enunciado e as súas clases.

• O sintagma e os seus tipos.

• Clases de oracións segundo a súa modalidade.

• Regras ortográficas xerais.

• Galicia a comezos do século XX.

• Noriega Varela e Cabanillas: vida e obra.


• Explica as diferenzas básicas entre a narración, a descrición e o dialogo.

• Le, comprende e analiza textos.

• Explica vocabulario relacionado coa natación.

• Coñece significados de termos prerromanos.

• Distingue os distintos tipos de enunciados.

• Clasifica enunciados segundo a súa modalidade.

• Aplica as regras ortográficas xerais.

• Analiza textos literarios e ensaísticos de comezos do século XX.

UNIDADE 2. A exposición.


• Coñecer os tipos de discursos expositivos.

• Analizar a estrutura básica dos textos expositivos.

• Planificar e redactar o guión dunha exposición.

• Facer unha exposición oral.


60

ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa moda e co vestido.

• Coñecer aspectos básicos sobre a orixe do léxico galego.

• Identificar tipos de suxeito e de predicado.

• Aplicar a regra de uso do h.

• Recoñecer homófonos h/Ø. LITERATURA.

• Coñecer as características da prosa ata a Guerra Civil.

• Analizar textos representativos de Risco e de Otero Pedrayo.

CONTIDOS.

• A exposición.

• A moda e o vestido.

• Léxico xermánico e árabe.

• A oración. Suxeito e predicado.

• Relacións entre o suxeito e o predicado: a concordancia.

• Suxeito léxico e suxeito gramatical.

• Clases de predicados: predicados verbais e predicados nominais.

• Regras de uso do h. Homófonos h/Ø.

• A prosa ata a Guerra Civil: Risco e Otero Pedrayo.


• Recoñece os distintos tipos de textos expositivos e a súa estrutura básica.

• Elabora un guión e expono oralmente.

• Explica léxico relacionado coa moda e co vestido.

• Analiza léxico de orixe xermánica e árabe.

• Distingue os distintos tipos de enunciados.

• Analiza e clasifica sintagmas segundo a súa estrutura.

• Aplica as regras de uso do h.

• Explica trazos xerais da prosa ata a Guerra Civil.

UNIDADE 3. A exposición. Formas e recursos.


• Clasificar as formas da exposición.


61

• Coñecer os recursos da exposición.

• Retransmitir un acontecemento deportivo.

• Elaborar un traballo monográfico ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar vocabulario relacionado co alpinismo.

• Definir préstamo e estranxeirismo, identificalos e explicar o seu emprego.

• Recoñecer e analizar: OD, OI, C.Prep., CC, C.Ax, Atributo. e C.Predicativo.

• Aplicar as regras de uso de b/v.

• Recoñecer homófonos b/v. LINGUA E SOCIEDADE.

• Coñecer os factores que condicionaron a historia social do galego no século XX.

LITERATURA.

• Coñecer e analizar os trazos de contido da prosa ata a Guerra Civil.

• Explicar características da prosa de Castelao e Dieste.

CONTIDOS.

• Formas da exposición: narrativa, descritiva e de argumentación.

• Recursos da exposición.

• Préstamos e estranxeirismos.

• Os complementos verbais.

• O obxecto directo e o obxecto indirecto.

• O complemento preposicional e o atributo.

• O complemento circunstancial, o axente e o complemento predicativo.

• Uso de b/v. Homófonos b/v.

• Historia social do galego no século XX.

• A prosa ata a Guerra Civil: a obra de Castelao e Dieste.


• Clasifica exposicións.

• Fai exposicións orais e escritas.

• Explica vocabulario do alpinismo.

• Recoñece préstamos e estranxeirismos.

• Analiza os complementos verbais.

• Distingue o obxecto directo e indirecto.

• Distingue complemento preposicional, circunstancial, predicativo,atributo e axente.


62

• Aplica as regras de uso de b e v.

• Coñece a historia social do galego no século XX.

• Analiza textos da prosa ata a Guerra Civil.

UNIDADE 4. A exposición nos xornais.

OBXECTIVOS. COMUNICACIÓN

• Explicar a función da exposición nos xornais.

• Coñecer xéneros xornalísticos informativos.

• Identificar os trazos característicos da linguaxe xornalística.

• Realizar unha entrevista e unha noticia ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario sobre a beleza.

• Definir e crear neoloxismos.

• Diferenciar oración simple e composta.

• Recoñecer proposicións e enlaces.

• Diferenciar formas de relación entre as proposicións: xustaposición, coordinación e subordinación.

• Coñecer a ortografía das palabras con x e con s e os parónimos LITERATURA.

• Definir as vangardas e mencionar as súas características xerais.

• Analizar e recoñecer elementos característicos da poesía vangardista

CONTIDOS.

• A exposición nos medios.

• Os xéneros xornalísticos informativos.

• A linguaxe xornalística.

• Os neoloxismos.

• Oración simple e oración composta.

• As proposicións e os enlaces.

• Proposicións xustapostas, coordinadas e subordinadas.

• Uso do x. Parónimos con s/x.

• As vangardas e a poesía galega.

• O creacionismo, o imaxinismo e o neotrobadorismo


63


• Analiza recursos lingüísticos nas exposicións xornalísticas.

• Elabora textos xornalísticos.

• Explica vocabulario da beleza.

• Identifica e explica neoloxismos.

• Distingue as oracións simples e compostas.

• Recoñece proposicións e enlaces.

• Identifica formas de relación entre proposicións.

• Aplica regras ortográficas da grafía x.

• Recoñece parónimos s/x.

• Analiza textos e explica trazos propios da poesía vangardista.

UNIDADE 5. A argumentación.

OBXECTIVOS. COMUNICACIÓN

• Comprender o concepto de argumentación, elementos, estrutura e tipos.

• Ler e analizar un texto en que predomina a argumentación.

• Realizar e valorar un debate sobre un tema de actualidade.

• Escribir unha reclamación. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa política.

• Coñecer os procedementos de formación de palabras.

• Identificar clases de oracións compostas.

• Clasificar clases de oracións compostas por coordinación.

• Aprender a regra ortográfica do uso dos signos que indican final de enunciado

LITERATURA.

• Achegarse ás circunstancias culturais durante o franquismo.

• Coñecer autores e analizar textos da literatura durante o franquismo

CONTIDOS.

• A argumentación e os seus elementos.

• Estrutura da argumentación.

• Tipos de argumentos.

• Sufixación e prefixación.


64

• Clases de oracións compostas.

• Oracións compostas por xustaposición.

• As conxuncións coordinantes.

• Oracións compostas por coordinación.

• Signos que indican final de enunciado.

• A literatura durante o franquismo (1939-1975).

• A Literatura galega no exilio.

• Luís Seoane e Lorenzo Varela.

• A resistencia cultural en Galicia


• Define argumentación.

• Formula teses e argumentos.

• Emprega vocabulario relacionado coa política.

• Coñece procedementos de formación de palabras.

• Segmenta lexemas e sufixos.

• Identifica oracións compostas.

• Clasifica oracións compostas por coordinación.

• Aplica signos que indican final de enunciado.

• Analiza e explica o contido de textos da literatura durante o franquismo

UNIDADE 6. Os textos argumentativos.


• Coñecer tipos de textos argumentativos.

• Preparar e realizar unha argumentación defendendo unha tese proposta.

• Planificar e elaborar unha solicitude. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coas culturas.

• Coñecer os procedementos de formación de palabras.

• Definir o concepto de subordinación.

• Coñecer os enlaces subordinantes.

• Saber empregar as parénteses, a raia e o guión.

• Aplicar as regras de uso das maiúsculas e das minúsculas.


65

LINGUA E SOCIEDADE.

• Definir variedade dialectal na lingua.

• Coñecer fenómenos dialectais do galego LITERATURA.

• Coñecer as primeiras correntes da poesía da posguerra.

• Coñecer autores e analizar textos da poesía da posguerra.

CONTIDOS.

• Textos argumentativos: administrativos, xornalísticos e humanísticos.

• Linguaxe dos textos argumentativos.

• A solicitude.

• Vocabulario temático: as culturas.

• A composición e a parasíntese.

• A subordinación. Enlaces subordinantes.

• As parénteses, a raia e o guión.

• Uso de maiúsculas e minúsculas.

• Variedades xeográficas do galego: bloques e fenómenos lingüísticos.

• A poesía da posguerra en Galicia.


• Identifica tipos de textos argumentativos.

• Planifica e elabora unha solicitude.

• Explica vocabulario relacionado coas culturas.

• Identifica palabras formadas por composición e por parasíntese.

• Aplica as regras de uso das parénteses, raia, guión, maiúsculas e minúsculas.

• Clasifica enlaces subordinantes.

• Coñece as variedades dialectais da lingua.

• Analiza textos poéticos da posguerra.

UNIDADE 7. A argumentación nos xornais.


• Coñecer a argumentación nos medios.


66

• Preparar e realizar unha mesa redonda ou coloquio.

• Escribir unha carta á dirección. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa economía.

• Coñecer a sinonimia.

• Diferenciar sinonimia total e sinonimia parcial.

• Definir subordinación substantiva e subordinación adxectiva. LITERATURA.

• Coñecer as primeiras correntes da poesía da posguerra.

• Identificar as liñas temáticas na poesía de Celso Emilio Ferreiro.

• Comprender a evolución dos poetas da Xeración das Festas Minervais.

• Coñecer autores e analizar textos da poesía da posguerra.

CONTIDOS.

• A argumentación nos xornais: artigo de opinión, editorial e carta á dirección.

• Características formais da carta á dirección.

• A mesa redonda.

• Vocabulario temático: a economía.

• A sinonimia.

• Subordinación substantiva e subordinación adxectiva.

• Clases de proposicións subordinadas substantivas e adxectivas.


• Identifica tipos de textos xornalísticos argumentativos.

• Participa nun coloquio.

• Elabora unha carta á dirección.

• Explica vocabulario relacionado coa economía.

• Identifica homonimia total e homonimia parcial.

• Coñece e clasifica as proposicións subordinadas substantivas e adxectivas.

• Analiza textos poéticos da posguerra.

UNIDADE 8. A prescrición.


• Comprender o concepto de prescrición.


67

• Coñecer a estrutura característica dos textos prescritivos.

• Analizar un texto que inclúe prescricións.

• Explicar as normas dun deporte.

• Escribir un texto prescritivo. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coas enerxías renovables.

• Definir antonimia.

• Coñecer as proposicións subordinadas adverbiais propias.

• Diferenciar abreviaturas, siglas e acrónimos.

• Coñecer os principais grupos consonánticos. LITERATURA

• Coñecer aspectos biográficos de Cunqueiro, de Blanco Amor e de Fole e as principais características das súas obras.

• Ler e analizar textos en prosa de Cunqueiro, de Blanco Amor e de Fole.

CONTIDOS.

• A prescrición. Os textos prescritivos.

• Estrutura dos textos prescritivos.

• A linguaxe dos textos prescritivos.

• Vocabulario temático: as enerxías renovables.

• A antonimia.

• A subordinación adverbial.

• Proposicións adverbiais propias: de tempo, de lugar e de modo.

• Abreviaturas, siglas e acrónimos.

• Grupos consonánticos.

• A prosa na década de 1950.


• Identifica e elabora textos prescritivos.

• Explica vocabulario relacionado coas enerxías renovables.

• Identifica termos antónimos.

• Recoñece e analiza proposicións subordinadas adverbiais propias.

• Clasifica proposicións adverbiais propias.

• Distingue abreviaturas, siglas e acrónimos.

• Emprega correctamente grupos consonánticos.

• Coñece os condicionantes históricos e as características formais e temáticas da prosa da posguerra.


68

UNIDADE 9. A publicidade I.


• Coñecer as características, os elementos e os recursos persuasivos da publicidade.

• Elaborar un anuncio publicitario.

• Locutar un anuncio publicitario. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa publicidade.

• Diferenciar a hiperonimia e a hiponimia.

• Completar os coñecementos sobre a subordinación adverbial.

• Empregar correctamente as partículas por que/porque/porqué;

se non/senón; con que/con que. LINGUA E SOCIEDADE.

• Coñecer a situación actual da lingua galega.

• Comprender os factores de normalización do galego. LITERATURA.

• Ampliar os coñecementos sobre a prosa da posguerra.

• Coñecer as características da prosa de Ferrín, Casares e Neira Vilas.

CONTIDOS.

• Elementos do anuncio publicitario.

• A comunicación publicitaria.

• Vocabulario temático: a publicidade.

• A hiperonimia e a hiponimia.

• A subordinación adverbial impropia.

• Proposicións adverbiais impropias: condicionais, concesivas, causais, finais, comparativas e consecutivas

• Por que/porque/porqué. Se non/senón. Con que/conque.

• O galego na actualidade.

• A prosa da posguerra (II).


• Analiza anuncios publicitarios.

• Elabora anuncios publicitarios.


69

• Explica vocabulario da publicidade.

• Recoñece termos hiperónimos e termos hipónimos.

• Analiza proposicións subordinadas adverbiais impropias.

• Recoñece proposicións condicionais, concesivas, causais, finais, comparativas e consecutivas.

• Emprega correctamente por que/porque/porqué; se non/senón; con que/conque.

• Coñece a situación actual do galego.

• Analiza textos da prosa da posguerra.

UNIDADE 10. A publicidade II.


• Coñecer as clases de publicidade.

• Dramatizar unha situación de conflito lingüístico.

• Elaborar unha mensaxe de correo electrónico. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa comunicación.

• Coñecer o fenómeno lingüístico da homonimia.

• Realizar análises sintácticas completas.

• Identificar e analizar oracións compostas. LITERATURA .

• Explicar as condicións históricas en Galicia na época da democracia.

• Descubrir características formais e temáticas da poesía na actualidade.

• Analizar e interpretar poemas de autores da poesía galega actual.

CONTIDOS.

• As clases e fins da publicidade.

• A linguaxe publicitaria.

• Vocabulario temático: a comunicación.

• A homonimia.

• Sinopse da oración composta.

• A transición política en Galicia: da ditadura á democracia.

• A situación lingüística.

• A poesía na actualidade: o cambio de tendencia poética.

• Un síntoma de cambio. O Grupo Rompente.


70

• A poesía galega na década de 1980.

• A poesía galega na década de 1990


• Recoñece as clases de publicidade e a súa linguaxe.

• Redacta unha mensaxe de correo electrónico.

• Explica vocabulario relacionado coa comunicación.

• Explica o fenómeno lingüístico da homonimia.

• Identifica, clasifica e analiza oracións compostas.

• Explica trazos xerais da poesía na actualidade.

UNIDADE 11. As comunicacións laborais.


• Coñecer textos de comunicación laboral útiles na sociedade.

• Realizar unha presentación persoal.

• Planificar e elaborar un currículo para unha entrevista de traballo. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coa formación académica.

• Explicar os conceptos de sentido literal e de sentido figurado.

• Recoñecer as características dos textos.

• Aplicar correctamente principios xerais de acentuación. LITERATURA.

• Coñecer as principais características da prosa na actualidade.

• Analizar e explicar trazos característicos da prosa na actualidade.

CONTIDOS.

• As comunicacións laborais.

• A carta de presentación.

• O currículo.

• Vocabulario temático: a formación académica.

• Sentido literal e sentido figurado.

• O texto. Adecuación, coherencia, cohesión e corrección.

• A acentuación (I).

• A prosa na actualidade.

• Tendencias xerais da narrativa actual.


71


• Explica a función do currículo e da carta de presentación.

• Planifica e redacta un currículo.

• Explica vocabulario relacionado coa formación académica.

• Define sentido literal e sentido figurado.

• Analiza as características dos textos.

• Aplica as regras de acentuación de maneira correcta.

• Explica características xerais da prosa na actualidade

UNIDADE 12. O contrato.


• Coñecer os trazos básicos que caracterizan un contrato.

• Dramatizar unha entrevista de traballo.

• Redactar un texto como contrato. ESTUDO DA LINGUA.

• Ampliar e reforzar vocabulario relacionado coas relacións laborais.

• Definir palabra tabú e eufemismo.

• Identificar mecanismos de cohesión.

• Coñecer relacións gramaticais, léxicas e semánticas entre enunciados.

• Afianzar os coñecementos sobre as regras de acentuación. LINGUA E SOCIEDADE.

• Coñecer todas as linguas do Estado español.

• Analizar a vitalidade das linguas minorizadas do Estado español. LITERATURA.

• Coñecer a historia do teatro galego do século XX.

• Analizar textos de distintas etapas do teatro galego do século XX.

CONTIDOS.

• A estrutura do contrato.

• Vocabulario temático: as relacións laborais.

• Palabras tabú e eufemismos.

• Mecanismos de cohesión.

• Relacións gramaticais entre enunciados.

• Relacións léxicas entre enunciados.

• Relacións semánticas entre enunciados.


72

• A acentuación (II).

• Un estado plurilingüe.

• O teatro.


• Define contrato e a súa estrutura.

• Planifica e elabora unha entrevista de traballo.

• Elabora un contrato.

• Explica vocabulario sobre as relacións laborais.

• Define palabra tabú e eufemismo.

• Identifica mecanismos de cohesión.

• Acentúa correctamente.

• Sabe cales son as linguas do Estado español e coñece a súa situación.

• Explica trazos do xénero teatral.

3.4.- MÍNIMOS ESIXIBLES PARA OS CURSOS DE ESO. Os mínimos esixibles para unha avaliación positiva aparecen subliñados en cada curso e cada unidade no apartado “Criterios de avaliación”. 3.5.- TEMPORALIZACIÓN CURSOS DE ESO. A.-TEMPORALIZACIÓN PARA PRIMEIRO DE ESO. 1ª avaliación: unidades 1, 2, 3. 2ª avaliación: unidades 4, 5, 6. 3ª avaliación: unidades 7, 8, 9. B.-TEMPORALIZACIÓN PARA SEGUNDO DE ESO. 1ª avaliación: unidades 1, 2, 3. 2ª avaliación: unidades 4, 5, 6. 3ª avaliación: unidades 7, 8, 9. C.-TEMPORALIZACIÓN PARA TERCEIRO DE ESO. 1ª avaliación: unidades 1, 2, 3, 4. 2ª avaliación: unidades 5, 6, 7, 8 3ª avaliación: unidades 9, 10, 11, 12. D.-TEMPORALIZACIÓN PARA CUARTO DE ESO. 1ª avaliación: unidades 1, 2, 3, 4. 2ª avaliación: unidades 5, 6, 7, 8 3ª avaliación: unidades 9, 10, 11, 12.


73

3.6.- AVALIACIÓN CURSOS DE ESO.

3.6.1.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES. VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO.

PARTE INSTRUMENTO DE AVALIACIÓN.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN.

A Probas escritas

En cada avaliación realizaranse dúas ou tres probas escritas. Cada proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos semellantes aos realizados na aula. Ao inicio de cada proba establecerase o sistema de puntuación ou corrección. Cada proba valorarase de 0 a 10 puntos. A nota final deste apartado será a media das distintas probas e significará o 80% da nota trimestral.

B Exercicios e traballos

En cada avaliación realizaranse revisións do caderno de aula. Cada revisión irá precedida dunha explicación do sistema de puntuación. Cada revisión valorarase de 0 a 10 puntos. Puntuarase:

- Presentación: 10 % - Expresión (coherencia, cohesión, corrección): 30 % - Contido: 60%

De facérense traballos sobre o libro de lectura, aplicarase o mesmo sistema de puntuación. A nota final deste apartado será a media das distintas revisións de caderno e traballos e significará o 10% da nota trimestral

C Traballo de aula.

En cada avaliación o alumno parte con 10 puntos por actitude positiva. No caderno do profesor iranse anotando as faltas de puntualidade, atención e comportamento. Por cada falta descontarase un punto ata un máximo de 10. Poderanse recuperar puntos perdidos con traballos voluntarios. A nota resultante significará o 10% da nota trimestral


74

En consecuencia, a cualificación do trimestre resultará : CUALIFICACIÓN: nota de apartado A x 0,80 + nota de apartado B x 0,10 + nota de apartado C x 0,10 Superarán a materia os alumnos/as que acaden o 5 ou máis de 5.

3.6.2.-RECUPERACIÓN DAS AVALIACIÓNS TRIMESTRAIS. VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO.

Realizaranse probas de recuperación ao alumnado que non supere na súa totalidade ou en parte algunha das avaliacións parciais do trimestre. Poderá recuperar o apartado A, o apartado B ou ámbolos dous. Non é recuperable o apartado C. Utilizaranse os mesmos instrumentos de avaliación e o alumno só deberá realizar a parte non superada . As probas de recuperación terán lugar:

Ao remate do 1º trimestre: recuperación da 1ª avaliación. Ao remate do 2º trimestre: recuperación da 1ª e 2ª avaliación. Última semana do 3º trimestre: recuperación da 1ª, 2ª e 3ª avaliación.

3.6.3.-AVALIACIÓN FINAL.

VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO.

A cualificación final será a media das tres avaliacións trimestrais. Considerarase superada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais. Tamén se superará a materia

-Se a media das tres avaliacións é 5 ou superior a 5 -No caso de que se teña unha avaliación suspensa cualificada con nota non inferior a 3.

3.6.4.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA. MES DE SETEMBRO.

VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO. A esta proba poderán presentarse os alumnos/as que non superaron a materia na avaliación final de xuño.


75

PARTE INSTRUMENTO DE AVALIACIÓN


Única Proba escrita

A proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos referidos a toda a materia e semellantes aos presentados para a proba escrita de xuño. Ao inicio da proba establecerase o sistema de puntuación. Valorarase de 0 a 10 puntos. A nota resultante significará o 100% da nota final de setembro Aprobará quen acade 5 ou máis puntos.

3.6.5.-RECUPERACIÓN PARA O ALUMNADO COA MATERIA PENDENTE. VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO. O departamento organizará mecanismos de recuperación, aprendizaxe e mellora académica para o alumnado con materias pendentes correspondentes a este departamento. 1.-Realización de tarefas: o profesor ou profesora que imparta a materia no curso correspondente atenderá tamén ao alumnado coa materia pendente. Poderá propoñer tarefas do seguinte tipo: -En cada avaliación faralle ao alumno ou alumna unha proposta de exercicios nun cartafol ou ben extraídos e debidamente escolmados do libro de texto. Tamén lle esixirá o coñecemento e estudo de cuestións teóricas básicas. Revisión de tarefas: o profesor ou profesora temporalizará adecuadamente as tarefas anteriores e esixiralle ao alumnado que entregue os traballos nuns prazos previamente establecidos. O profesor/a cualificará estas tarefas realizadas polo alumnado en cada avaliación 2.-Probas parciais: se o nivel de traballo do alumno ou alumna detallado no apartado anterior non foi suficiente para superar a materia, ofrecerémoslle ao alumnado a posibilidade de realizar unha proba parcial en cada unha das avaliacións ou nalgunha das mesmas. Estas probas serán acordes cos mínimos de cada curso. Horas de consulta no departamento: o alumnado con materias pendentes será atendido no departamento por parte do profesor correspondente ao seu curso nas horas de


76

atención a alumnos que figuran no horario de cada un dos profesores/as do departamento. A atención que se lle dispense ao alumnado repetidor, de forma personalizada, incidirá na adquisición dos mínimos esixibles, incluídos anteriormente, para cada un dos cursos da ESO e subliñados en cada un dos apartados dos criterios de avaliación das distintas unidades de cada curso. Os criterios de cualificación son os mesmos que se enuncian para o resto do alumnado do curso, cunha incidencia especial en aspectos procedimentais e en traballos e exercicios que contribúan á adquisición das competencias básicas:

► Ditados e prácticas caligráficas. ► Lectura expresiva con fluidez, articulación e entoación. ► Lectura comprensiva. ► Expresión oral e escrita a partir de frases curtas. ► Produción de textos escritos de maior complexidade e extensión: experiencias, cartas, notas, descricións de imaxes, obxectos e persoas. ► Ortografía do discurso (signos de puntuación, expresión e acentuación) e ortografía da palabra. ► Desenvolvemento de capacidades de comunicación para contar experiencias: descricións, narracións, argumentacións... ► Análise e reflexión sobre a propia lingua a partir da adquisición dos conceptos básicos de morfoloxía e sintaxe en cada curso / nivel: a sílaba, as clases de palabras (nomes, verbos, adxectivos…), a palabra e a frase como unidade de significado, a oración e as partes da oración, etc. ► Características dos xéneros literarios e principais autores e obras. ► Lectura, comentario e resumo de textos literarios sinxelos e breves que se presentan como ‘Lecturas’. ► Apreciar os aspectos formais dos textos e diferenciar as ideas principias das secundarias. ► Vocabulario (limitado) máis relevante. CUALIFICACIÓN POR TRIMESTRES.

En caso de que a nota dos exercicios e traballos propostos polo profesor sexa positiva, xa non se precisará realizar ningunha proba máis. En caso contrario, daráselle ao alumnado a posibilidade de realizar unha proba escrita, que seguirá o modelo exposto no punto 3.6.2. Se supera esta proba escrita quedará superada a avaliación.


77

CUALIFICACIÓN FINAL. A cualificación final será a media das tres avaliacións trimestrais. Considerarase superada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais. Tamén se superará a materia:


Quen non supere a materia terá a posibilidade de realizar unha proba extraordinaria seguindo o modelo exposto no punto 3.6.3. CUALIFICACIÓN MES DE SETEMBRO. A esta proba poderán presentarse os alumnos e alumnas que non superaron a materia na avaliación final de xuño. O modelo da proba será o exposto no punto 3.6.4.

3.6.6.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENTA Á S PROBAS NA DATA ESTABLECIDA. VÁLIDO PARA OS CATRO CURSOS DE ESO.

O alumnado que non asista ao exame na data sinalada, deberá entregar un xustificante escrito e realizaráselle o exame o antes posible tralo seu retorno ás aulas. De ausentarse reiteradamente na data do exame sinalado para toda a aula, tomaranse as medidas oportunas para evitar que se produzan agravios comparativos co resto dos compañeiros; entre estas medidas cabe cualificar ao alumno cun insuficiente. 4.-ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

4.1.-INTRODUCIÓN. A Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación ("Boletín Oficial do Estado"de 4 de maio), LOE, prevé no seu artigo 27 a existencia na Educación Secundaria Obrigatoria de programas de diversificación curricular. No apartado 1 do citado artigo, a LOE determina que na definición dos ensinos mínimos da etapa se incluirán as condicións básicas para establecer as diversificacións do currículo, desde terceiro curso da Educación Secundaria Obrigatoria, para o alumnado que o requira tras a oportuna avaliación, e prevé que os obxectivos da etapa se alcanzarán cunha metodoloxía específica a través dunha organización de contidos, actividades prácticas e, no seu caso, de materias, diferente á establecida con carácter xeral. O apartado 2 do artigo 27 da LOE establece unhas condicións específicas de incorporación aos programas de diversificación curricular para alumnos procedentes do segundo curso da etapa cunha determinada traxectoria académica, sendo este o único aspecto en que as actuais normas regulamentarias non concordan coa Lei precedente.


78

No ámbito da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, a diversificación curricular está regulamentada polo artigo 15 do Decreto 133/2007 e a Orde de 30 de xullo de 2007 pola que se regulan os Programas de Diversificación Curricular na ESO.

4.2.-ANÁLISE DO ALUMNADO DO CENTRO.

Falar da diversidade non resulta sinxelo, pois son moitos os factores que marcan esa diversidade. Ás deficiencias nas aprendizaxes herdadas de etapas educativas anteriores, ben por erros do propio sistema educativo, ben por razóns persoais ou sociais, temos que engadir nesta etapa da Educación Secundaria Obrigatoria, unha maior diversidade no alumnado, debido a factores do propio desenvolvemento da personalidade na adolescencia, que sen dúbida inflúen de forma directa na súa relación coa contorna escolar. No interior das aulas do Programa de Diversificación – do mesmo xeito que nas ordinarias – a situación é complexa; cada alumno/a mostra a súa diversidade en razón dos seus intereses, das súas expectativas de futuro, da situación social e familiar, das deficiencias pedagóxicas de etapas anteriores e da complexidade do proceso de adaptación nunha situación cada vez máis multicultural. Son estas, circunstancias que haberá que ter moi presentes.

4.3.-PROPOSTA DE TRABALLO.

Hai factores de diversidade entre o alumnado de Lingua e literatura galega que están presentes en calquera dos cursos e niveis impartidos: o maior ou menor grao de coñecemento e de uso habitual da lingua galega en función de se é a súa lingua materna e/ou habitual, e o inicial descoñecemento da lingua por parte do alumnado de recente incorporación a Galicia e, daquela, suxeitos á condición de exentos. Ademais disto, hai outros factores de diversidade que se manifestan de modo diferente segundo as idades e os niveis e, daquela, son tratados de modo diferente. Nos dous primeiros cursos de ESO poden aparecer alumnos e alumnas con certos déficits académicos para os que o profesor ou a profesora proporá as medidas de reforzo necesarias para a súa incorporación ao grupo. Pode haber tamén alumnado con dificultades de aprendizaxe para os que se solicitará un estudo e un informe do departamento de orientación do centro. Tras este informe, e de ser preciso, solicitarase a colaboración do citado departamento e, de estimalo oportuno, realizarase unha adaptación curricular individualizada. A atención á diversidade nestes cursos iniciais de ESO incide tanto na metodoloxía (fomento da expresión oral e escrita, adquisición de léxico, traballo en equipo,etc.) como na programación e secuenciación dos contidos (gradual, proporcional, adaptada, etc.) Para os cursos de 3º e 4º de ESO contamos no centro con Programas de Diversificación Curricular. Nas sesións de avaliación final de 2º de ESO, e sempre de acordo coas xuntas de avaliación e co Departamento de Orientación, os profesores de Lingua galega e literatura, xunto cos das demais materias, expoñen os seus criterios sobre a conveniencia de incluír ou non aos alumnos e ás alumnas neses programas. Alén disto, tamén son


79

factores de diversidade dentro da aula nestes cursos os seguintes: ► A menor base no manexo oral e escrito da lingua, coa posibilidade engadida de levar pendente a materia do curso anterior; neste caso é medida necesaria tratar de que estes alumnos recuperen primeiramente o nivel de coñecementos do curso precedente. Se é necesario, faranse Adaptacións Curriculares Individualizadas. ► O maior ou menor gusto pola lectura, que en todo caso debe ser fomentado. ► A actitude do alumnado cara á aprendizaxe da materia; os alumnos e as alumnas cunha actitude menos positiva, o que obxectivamente lles vai dificultar a obtención do título de graduado en ESO, deben ser motivados por medio de sinxelas aplicacións prácticas, como exercicios sobre textos e lecturas e composicións de textos, máis que a través da acumulación de conceptos teóricos, e gramaticais. ►En función da dispoñibilidade horaria do departamento tamén se poderán destinar períodos lectivos do profesorado para realizar sesións de reforzo en Lingua galega para o alumnado que o necesite en cursos concretos.

Ao tratarse de grupos reducidos, desenvolveranse metodoloxías activas e orientadas cara á autoafirmación e a confianza do alumnado. A nosa proposta para o Ámbito Lingüístico e Social consiste en confeccionar un material flexible que poida servir para o alumnado que necesita acollerse ao Programa de Diversificación Curricular, coas adaptacións e concrecións lóxicas que cada profesora ou profesor estime oportunas.

4.4.-CONCRECIÓN PARA ESTE CURSO.

Serán obxecto de atención á diversidade:

a) Alumnado recentemente chegado á nosa comunidade con exención de Lingua galega. Neste momento non hai ningún caso pero de habelos ao longo do curso, o departamento habilitará mecanismos para que este alumnado acade un nivel de competencia lingüística acorde co seu nivel académico. Para o alumnado de recente incorporación á Comunidade Autónoma de Galicia, o profesorado do departamento terá en conta cada caso particular e aplicará os criterios que marque a normativa vixente ao respecto. Trátase de ofrecerlle a este tipo de alumnado con exención unha aprendizaxe alternativa que favoreza a súa gradual incorporación ao coñecemento da lingua, sobre todo como elemento vehicular. b) Un alumno de 4º de ESO, coa materia pendente de 3º. c) O alumnado dos cursos de diversificación curricular de 3º e 4º de ESO, para os que xa se establecen os criterios de avaliación correspondentes nesta programación. d) No curso de 2º de bacharelato hai un alumno invidente. Contamos coa colaboración dunha profesora de apoio para traballar con el e complementar o traballo da profesora de Lingua galega na aula. e) Na sesión de avaliación inicial que se desenvolva antes da primeira avaliación e nas de avaliación ordinaria, de detectárense problemas na evolución de certos alumnos ou


80

alumnas, valorarase a posibilidade de incorporalos a sesións de reforzo coa profesora de PT. Estes cambios faranse constar nas actas de reunión do departamento.

4.5.-PROGRAMACIÓN DOS CURSOS DE PDC DE 3º E 4º.

4.5.1.-COMPETENCIAS BÁSICAS.

A incorporación de competencias básicas ao currículo permite pór o acento naquelas aprendizaxes que se consideran imprescindibles, desde unha formulación integradora e orientada á aplicación dos saberes adquiridos. A inclusión das competencias básicas no currículo ha de permitir a todos os estudantes integrar as súas aprendizaxes, poñelas en relación con distintos tipos de contidos e utilizalos de xeito efectivo cando lles resulten necesarios en diferentes situacións e contextos. Dado o carácter integrador dos Programas de Diversificación Curricular, o ámbito lingüístico e social responde fielmente ás principais competencias que deben alcanzar os alumnos/as da Educación Secundaria Obrigatoria. Trátase de capacitalos para a súa realización persoal, o exercicio da cidadanía activa, a incorporación satisfactoria á vida adulta e o desenvolvemento dunha aprendizaxe permanente ao longo da vida. As aprendizaxes da área de Lingua castelá e literatura e Lingua galega e literatura integrados no contexto cultural e artístico da área de Ciencias Sociais, como marco de referencia, contribúen ao desenvolvemento pleno de todas as competencias básicas da etapa, en consonancia co resto de medidas organizativas para o desenvolvemento do programa que inclúen recursos que achega o centro, como o uso da biblioteca escolar, a aula de Informática e medios audiovisuais, ou as actividades complementarias e extraescolares que poden favorecer o desenvolvemento de competencias asociadas á comunicación, a análise do contexto físico, a creación, a convivencia e a cidadanía, ou a alfabetización dixital. Así mesmo, a acción tItorial permanente contribúe de modo determinante á adquisición de competencias relacionadas coa regulación das aprendizaxes, o desenvolvemento emocional ou as habilidades sociais. No marco da proposta realizada pola Unión Europea, e de acordo coas consideracións que se acaban de expoñer, identificáronse oito competencias básicas: 1. Competencia en comunicación lingüística. 2. Competencia matemática. 3. Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico. 4. Tratamento da información e competencia dixital. 5. Competencia social e cidadá. 6. Competencia cultural e artística. 7. Competencia para aprender a aprender. 8. Autonomía e iniciativa persoal. O Ámbito Sociolingüístico contribúe de maneira prioritaria á adquisición da primeira, quinta e sexta das competencias mencionadas pero tamén é importante para desenvolver


81

as restantes competencias. Tanto os obxectivos de cada unidade como a propia selección dos contidos aseguran o desenvolvemento de todas elas. Os criterios de avaliación serven de referencia para valorar o progresivo grao de adquisición das mesmas. Dende a materia obxecto desta programación contribuirase á adquisición das seguintes competencias básicas: COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA. Os coñecementos, destrezas e actitudes propios desta competencia permiten expresar pensamentos, emocións, vivencias e opinións, así como dialogar, formarse un xuízo crítico e ético, xerar ideas, estruturar o coñecemento, dar coherencia e cohesión ao discurso e ás propias accións e tarefas, adoptar decisións e desfrutar escoitando, lendo ou expresándose de forma oral e escrita, todo o cal contribúe, ademais, ao desenvolvemento da autoestima e da autoconfianza. A lingua, como ferramenta de comprensión e representación da realidade, debe ser instrumento para a igualdade; para a construción de relacións, en termos de igualdade, entre mulleres e homes; para a eliminación de estereotipos e expresións machistas ou xenófobas. A comunicación será o eixe da resolución pacífica de conflitos na comunidade escolar. Ler e escribir son accións que supoñen e reforzan as habilidades que permiten buscar, recompilar e procesar información, e ser competente á hora de comprender, compoñer e utilizar distintos tipos de textos con intencións comunicativas ou creativas diversas. A lectura facilita a interpretación e comprensión do código que permite facer uso da lingua escrita e é, ademais, fonte de pracer, de descubrimento doutros contornos, idiomas e culturas, de fantasía e de saber, todo o cal contribúe pola súa vez a conservar e mellorar a competencia comunicativa. Comprender e saber comunicar son saberes prácticos que se deben apoiar no coñecemento reflexivo sobre o funcionamento da lingua e as súas normas de uso. Expresar e interpretar diferentes tipos de discurso acordes á situación comunicativa en diferentes contextos sociais e culturais implica o coñecemento e a aplicación efectiva das regras de funcionamento do sistema da lingua. Dispoñer desta competencia implica a capacidade empática de poñerse no lugar doutras persoas; de ler, de escoitar, de analizar e de ter en conta opinións distintas á propia con sensibilidade e espírito crítico; de expresar adecuadamente -en fondo e forma- as propias ideas e emocións, e de aceptar e realizar críticas con espírito construtivo. COMPETENCIA MATEMÁTICA. Desenvolveranse habilidades para interpretar e expresar con claridade e precisión informacións, datos e argumentacións. Esta competencia implica a posta en práctica no traballo lingüístico diario de procesos de razoamento que levan á obtención de información seguindo procesos deductivos ou lóxicos como seguir cadeas argumentais para identificar as ideas fundamentais. A competencia matemática favorece as habilidades para seguir determinados procesos de pensamento (como a indución e a dedución, entre outros) aplicados á práctica lingüística diaria: análise sintáctica, estrutura de textos, división de palabras, cómputo do ritmo e rima poética, elaboración de esquemas, etc.


82

Botaranse man de elementos matemáticos válidos para representar e interpretar a realidade. En lingua son de moito proveito os elementos e razoamentos matemáticos para interpretar e producir información. É importante saber integrar os coñecementos e achegas das matemáticas na interpretación e análise da información e dos elementos e mecanismos lingüísticos. Cómpre partir da idea de que a lingua é un sistema estruturado e lóxico, basta reparar no sistema de conxugacións verbais ou no proceso de creación lingüística a partir da derivación de palabras entre outros exemplos. Se a precisión en matemáticas é importante tamén o é á hora de comunicarse pois as consecuencias das imprecisións lingüísticas son parellas ás das imprecisións matemáticas. COMPETENCIA NO COÑECEMENTO E A INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO. É necesario desenvolver no alumnado a habilidade para interactuar co mundo físico, tanto nos seus aspectos naturais como nos xerados pola acción humana, de tal modo que se posibilite a comprensión de sucesos, a predición de consecuencias e a actividade dirixida á mellora e preservación das condicións de vida propia, das demais persoas e do resto dos seres vivos. Por medio da análise de textos históricos e xeográficos, literarios, científicos, de opinión e tamén a través da creación, e elaboración de opinións e experiencias propias pódese acceder a coñecementos relacionados coa saúde, a importancia da actividade física, o coidado do corpo, a actividade produtiva, consumo, ciencia, procesos tecnolóxicos, etc. Supón, así mesmo, demostrar espírito crítico na observación da realidade e na análise das mensaxes informativas e publicitarias e adquirir hábitos de consumo responsables na vida cotiá. A través das prácticas lingüísticas e literarias diarias, o alumnado realizará observacións directas no medio, accederá á información que este lle achega, elaborará e interpretará esa información de maneira crítica, aprenderá a sacar conclusións e favorecerase persoalmente dos coñecementos adquiridos. Os textos e instrumentos lingüísticos empregados na práctica diaria (revistas especializadas, artigos de prensa, documentais, películas, etc.) axudaranlle ao alumno a coñecer o medio no que vive, a amar e respectar a natureza e os elementos que a configuran; coidar o seu organismo, facer uso crítico dos instrumentos que a ciencia e tecnoloxía achega cada día e facer un uso ético dos mesmos. TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL. Esta competencia consiste en dispoñer de habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar información, e para transformala en coñecemento. Incorpora diferentes habilidades, que van desde o acceso á información ata a súa transmisión en distintos soportes unha vez tratada, incluíndo a utilización das tecnoloxías da información e da comunicación como elemento esencial para informarse, aprender e comunicarse. Require o dominio de linguaxes específicas básicas (textual, numérica, icónica, visual, gráfica e sonora). Transformar a información en coñecemento exixe de destrezas de razoamento para organizala, relacionala, analizala, sintetizala e facer inferencias e deducións de distinto nivel de complexidade.


83

Esta competencia permite procesar e xestionar adecuadamente información abundante e complexa, resolver problemas reais, tomar decisións, traballar en contornos colaborativos ampliando os contornos de comunicación para participar en comunidades de aprendizaxe formais e informais, e xerar producións responsables e creativas. A competencia dixital inclúe utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación extraendo o seu máximo rendemento, posibilita avaliar e seleccionar novas fontes de información e innovacións tecnolóxicas a medida que van aparecendo, en función da súa utilidade para acometer tarefas ou obxectivos específicos. En síntese, o tratamento da información e a competencia dixital implican ser unha persoa autónoma, eficaz, responsable, crítica e reflexiva ao seleccionar, tratar e utilizar a información e as súas fontes, así como as distintas ferramentas tecnolóxicas; tamén ter unha actitude crítica e reflexiva na valoración da información dispoñible, contrastándoa cando for necesario. No ámbito da materia de Lingua galega e literatura, o acceso á información, o uso crítico da mesma, a interpretación e elaboración de textos e a difusión dos contidos teóricos e prácticos relacionados coa materia nos máis modernos soportes son esenciais para o desenvolvemento adecuado dos contidos programamados. COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ. Esta competencia fai posible comprender a realidade social en que se vive, cooperar, convivir e exercer a cidadanía democrática nunha sociedade plural, así como comprometerse a contribuír á súa mellora. A competencia social e cidadá favorece a comprensión da realidade histórica e social do mundo, da súa evolución, dos seus logros e dos seus problemas. Significa tamén entender os trazos das sociedades actuais, a súa crecente pluralidade e o seu carácter evolutivo, ademais de demostrar comprensión da achega que as diferentes culturas fixeron á evolución e progreso da humanidade, e dispoñer dun sentimento común de pertenza á sociedade en que se vive. A dimensión ética da competencia social e cidadá entraña ser consciente dos valores do contorno, avalialos e reconstruílos afectiva e racionalmente para crear progresivamente un sistema de valores propio e comportarse en coherencia con eles ao afrontar unha decisión ou un conflito. En consecuencia, entre as habilidades desta competencia destacan coñecerse e valorarse, saber comunicarse, expresar as propias ideas e escoitar as alleas, ser capaz de poñerse no lugar das outras persoas e comprender o seu punto de vista aínda que sexa diferente do propio. Ademais, implica a valoración das diferenzas á vez que o recoñecemento da igualdade de dereitos entre os diferentes colectivos, en particular entre homes e mulleres. En síntese, esta competencia supón comprender a realidade social en que se vive, afrontar a convivencia e os conflitos empregando o xuízo ético baseado nos valores e prácticas democráticas, e exercer a cidadanía, actuando con criterio propio, contribuíndo á construción da paz e da democracia, e mantendo unha actitude construtiva, solidaria e responsable ante o cumprimento dos dereitos e obrigas cívicas.


84

Os contidos literarios e históricos favorecen a aprendizaxe dos contextos sociais, políticos e económicos que envolven aos autores e as súas obras. No caso concreto da literatura, tanto galega como castelá, daraselle importancia ao valor sociológico e histórico das creacións literarias. Tamén, a través do estudo das dúas linguas, a partir de textos, afondarase no coñecemento da realidade máis inmediata do alumno (a galega) e farase un seguimento da actualidade nacional e internacional. COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA. Esta competencia supón coñecer, comprender, apreciar e valorar criticamente diferentes manifestacións culturais, artísticas e deportivas, utilizalas como fonte de enriquecemento e desfrute e consideralas como parte do patrimonio dos pobos. Require poñer en funcionamento a iniciativa, a imaxinación e a creatividade para expresarse mediante códigos artísticos. Ademais, supón identificar as relacións existentes entre esas manifestacións e a sociedade -a mentalidade e as posibilidades técnicas da época en que se crean, ou coa persoa ou colectividade que as crea. Isto significa tamén ter conciencia da evolución do pensamento, das correntes estéticas, das modas e dos gustos. Supón igualmente unha actitude de aprecio da creatividade implícita na expresión de ideas, experiencias ou sentimentos a través de diferentes medios artísticos, como a música, a literatura, as artes visuais e escénicas, ou das diferentes formas que adquiren as chamadas artes populares. Esixe, así mesmo, valorar a liberdade de expresión, o dereito á diversidade cultural, a importancia do diálogo intercultural e a realización de experiencias artísticas compartidas. A literatura galega é un bo exemplo da creatividade colectiva dun pobo É polo tanto mester que o alumnado valore esta singularidade, a súa grandeza, a evolución e o seu estado actual. Tamén se incidirá no estudo dos autores, das obras, do contexto e dos códigos artísticos e a súa evolución ao longo da historia da literatura galega. Destacarase a comuñón entre a arte literaria e as outras expresións culturais e artísticas parellas ao longo das distintas etapas evolutivas. O alumado aprenderá estes códigos, valoraraos e mesmo tratará de imitalos e reinventalos. Trátase de fomentar a creatividade e de ser posible sacar á luz as potencialidades artísticas do alumnado máis dotado. COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER. Esta competencia comporta ter conciencia daquelas capacidades que entran en xogo na aprendizaxe, como a atención, a concentración, a memoria, a comprensión e a expresión lingüística ou a motivación de logro, entre outras, e obter un rendemento máximo e personalizado delas coa axuda de distintas estratexias e técnicas: de estudo, de observación e rexistro sistemático de feitos e de relacións, de traballo cooperativo e por proxectos, de resolución de problemas, de planificación e de organización de actividades e tempos. Require proporse metas alcanzables a curto, medio e longo prazo e cumprilas, elevando os obxectivos de aprendizaxe de forma progresiva e realista. Fai necesaria tamén a perseveranza na aprendizaxe, desde a súa valoración como un elemento que enriquece a vida persoal e social das persoas.


85

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL. Esta competencia refírese á adquisición da conciencia e aplicación dun conxunto de valores e actitudes persoais interrelacionadas, como a responsabilidade, a perseveranza, o coñecemento de si mesmo e a autoestima, a creatividade, a autocrítica, o control emocional, a capacidade de elixir, de calcular riscos e de afrontar os problemas. Supón poder transformar as ideas en accións; é dicir, propoñerse obxectivos e planificar e levar a cabo proxectos. esta competencia obriga a dispoñer de habilidades sociais para relacionarse, para cooperar e para traballar en equipo: poñerse no lugar do outro, valorar as ideas dos demais, dialogar e negociar. Desenvolveranse aquelas habilidades e actitudes relacionadas co liderado de proxectos, que inclúen a autoestima, a empatía, o espírito de superación, as habilidades para o diálogo e a cooperación, a organización de tempos e tarefas. En síntese, a autonomía e a iniciativa persoal suponen ser capaz de imaxinar, emprender, desenvolver e avaliar accións ou proxectos individuais ou colectivos con creatividade, confianza, responsabilidade e sentido crítico. 4.5.2.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE LINGUA CA STELÁ E LITERATURA. 1- Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social e cultural. 2- Utilizar a lingua para expresarse de forma coherente e adecuada nos diversos contextos da actividade social e cultural, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controlar a propia conduta. 3- Coñecer a realidade plurilingüe de España e de Galicia e as variedades do castelán e galego e valorar esta diversidade como unha riqueza cultural. 4- Utilizar a lingua oral na actividade social e cultural de forma adecuada ás distintas situacións e funcións, adoptando unha actitude respectuosa e de cooperación. 5- Empregar as diversas clases de escritos mediante os que se produce a comunicación coas institucións públicas, privadas e da vida laboral. 6- Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar para buscar, seleccionar e procesar información e para redactar textos propios do ámbito académico. 7- Utilizar con progresiva autonomía e espírito crítico os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información para obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. 8- Facer da lectura fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo e consolidar hábitos lectores.


86

9- Comprender textos literarios utilizando coñecementos básicos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. 10- Aproximarse ao coñecemento de mostras relevantes do patrimonio literario e valoralo como un modo de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos histórico-culturais. 11- Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e para escribir e falar con adecuación, coherencia, cohesión e corrección. 12- Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos lingüísticos que supón xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas. 4.5.3.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE LINGUA GA LEGA E LITERATURA.

1 -Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade social, cultural e académica. 2 -Expresarse oralmente de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos contextos da actividade social, laboral e cultural, adoptando mediante o diálogo actitudes de respecto e de colaboración cos demais. 3 -Expresarse por escrito de xeito correcto, coherente, creativo e adecuado aos distintos contextos da actividade social, laboral e cultural. 4 -Utilizar eficazmente a lingua na actividade escolar para buscar, procesar e analizar información e mais para redactar ou expoñer textos propios do ámbito académico. 5 -Utilizar criticamente e con progresiva autonomía as bibliotecas, os medios de comunicación social e as TIC para obter, interpretar, elaborar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. 6 -Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e mais para escribir e falar con adecuación, coherencia e corrección. 7 -Comprender as circunstancias que condicionaron a historia social da lingua galega, afirmándoa como propia de Galicia, así como as que hoxe condicionan o seu uso, de xeito que se estea en disposición de superar as que supoñen obstáculos para a súa utilización en calquera contexto e situación. 8 -Coñecer e respectar a realidade plurilingüe e pluricultural do Estado español, de Europa e do mundo actual, facerse consciente da riqueza que representa e entender as situacións que provoca o contacto de linguas. 9 -Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos que supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas.


87

10 -Ler con fluidez, consolidar o hábito lector e facer da lectura fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo. 11 -Comprender textos literarios utilizando os coñecementos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. 12 -Aproximarse ao coñecemento do patrimonio literario e valoralo como un xeito de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos históricoculturais. 4.5.4.- OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS.

O ensino das Ciencias Sociais, Xeografía e Historia nesta etapa terá como finalidade o desenvolvemento das seguintes capacidades: 1- Identificar os procesos e mecanismos que rexen os feitos sociais, así como a relación existente entre feitos políticos, económicos e culturais, e utilizar este coñecemento para comprender a pluralidade de causas que explican a evolución das sociedades actuais, o papel que homes e mulleres desempeñan nelas e os seus problemas máis relevantes. 2- Identificar, localizar e analizar, a diferentes escalas, os elementos básicos que caracterizan o medio físico, as interaccións que se dan entre eles e as que os grupos humanos establecen na utilización do espazo e dos seus recursos, valorando as consecuencias de tipo económico, social, cultural, político e ambiental. 3- Comprender o territorio como o resultado da interacción das sociedades sobre o medio en que se desenvolven e que organizan. 4- Identificar, localizar e comprender as características básicas da diversidade xeográfica do mundo e das grandes áreas xeoeconómicas, así como os trazos físicos e humanos de Europa e España. 5- Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos relevantes da historia do mundo, de Europa e de España para adquirir unha perspectiva global da evolución da Humanidade e elaborar unha interpretación da mesma que facilite a comprensión da pluralidade de comunidades sociais ás que se pertence. 6- Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas. 7- Comprender os elementos técnicos básicos que caracterizan as manifestacións artísticas na súa realidade social e cultural para valorar e respectar o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico, asumindo a responsabilidade que supón a súa conservación e apreciándoo como recurso para o enriquecemento individual e colectivo. 8- Adquirir e empregar o vocabulario específico que achegan as ciencias sociais para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación. 9- Buscar, seleccionar, comprender e relacionar información verbal, gráfica, icónica, estatística e cartográfica, procedente de fontes diversas, incluída a que proporciona a


88

contorna física e social, os medios de comunicación e as tecnoloxías da información; tratala de acordo co fin perseguido e comunicala aos demais de xeito organizado e intelixible. 10- Realizar tarefas en grupo e participar en debates cunha actitude construtiva, crítica e tolerante, fundamentando adecuadamente as opinións e valorando o diálogo como unha vía necesaria para a solución dos problemas humanos e sociais. 11- Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e bases fundamentais, así como os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable e unha condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios. 4.5.5.- CONTIDOS PARA TERCEIRO CURSO DE PDC.

O Ámbito Lingüístico e Social incluirá, polo menos, os aspectos básicos do currículo correspondentes ás materias de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia, Lingua castelá e literatura e Lingua galega e literatura. Unidade 1. O espazo xeográfico natural 1. O clima 2. Os continentes 3. A procura de información 4. Subliñado, esquema e resumo 5. O nivel fónico 6. Ortografía: Regras xerais da acentuación: Ditongos, tritongos e hiatos

Unidade 2. A organización política do mundo 1. O continente africano 2. O continente asiático 3. O continente americano 4. Europa, a Unión Europea e España 5. A información e a comunicación en Internet 6. As palabras 7. Ortografía: monosílabos e til diacrítico.

Unidade 3. As actividades económicas 1. Axentes e conceptos básicos da actividade económica 2. Actividades do sector primario 3. Actividades secundarias 4. Actividades terciarias. O sector servizos 5. A degradación do espazo xeográfico 6. A lingua oral (I)


89

7. O sentido figurado das palabras 8. Ortografía. Repaso da acentuación.

Unidade 4. A desigual distribución da riqueza 1. Os países que dirixen a economía mundial. 2. Os países dependentes. 3. Desequilibrios na poboación mundial. 4. Unha consecuencia dos desequilibrios mundiais: os movementos migratorios. 5. A lingua oral (II). 6. A oración gramatical. Compoñentes. 7. Ortografía: a letra b.

Unidade 5. A xeografía física de España. 1. España física. 2. Os xéneros literarios. A épica. 3. A oración gramatical. Clases e relacións. 4. Ortografía: a letra v.

Unidade 6 Autonomías: unha diversidade que nos enriquece. 1. Autonomías e diversidade. 2. Os xéneros literarios. Lírica e dramática. 3. O substantivo. 4. Ortografía: as letras j e g.

Unidade 7 A época feudal. Os castelos. 1. Contexto histórico. 2. A literatura na España dos castelos. 3. Os modos do discurso: narración, descrición e diálogo. 4. Os adxectivos. 5. Ortografía. A letra h.

Unidade 8. Os mosteiros e as cidades medievais. 1. Contexto histórico. 2. A arte románica. 3. A arte gótica 4. A literatura na España dos mosteiros. 5. Os modos do discurso: exposición e argumentación. 6. O verbo (I). 7. Ortografía. Repaso das letras b, v, g, j, h.


90

Unidade 9. Do mundo medieval ao renacentista: o século XV. 1. Contexto histórico. 2. A literatura prerenacentista en España. 3. A carta. 4. O verbo (II). 5. Ortografía. As letras c e z. As alternancias c / cc e c / z / d.

Unidade 10. Renacemento e Reforma. 1. Contexto histórico. 2. A arte renacentista. 3. A literatura española durante a Reforma. 4. Textos de uso práctico. Convocatoria, orde do día, acta e regulamento. 5. Os adverbios. 6. Ortografía. As letras s e x.

Unidade 11. Renacemento e Contrarreforma. 1. Contexto histórico. 2. A arte renacentista española. 3. A literatura española e a Contrarreforma. 4. Textos xornalísticos. Xéneros informativos. 5. Os determinativos. 6. Ortografía. Letras ll e c.

Unidade 12. O Barroco. 1. Contexto histórico. 2. A arte barroca. 3. A literatura barroca en España. 4. Textos xornalísticos. Xéneros de opinión. 5. Os pronomes persoais. 6. Ortografía.

Unidade 13 Lingua galega A. COMUNICACIÓN 1.- Os medios de comunicación escritos: Os xornais e outras publicacións periódicas. 2.- Análise das seccións e dos xéneros xornalísticos.


91

B. LINGUA E SOCIEDADE 1.- Historia interna da lingua: orixe do galego e a súa evolución. 2.- A normalización e a normativización lingüística do galego. C. ESTUDO DA LINGUA 1.- Repaso das regras básicas de acentuación e de puntuación. A acentuación diacrítica, das palabras compostas, da interrogación e da exclamación. 2.-Clases de palabras: substantivo (flexión de xénero e número, tipos de substantivos), adxectivo (determinantes), pronome, verbo (estrutura, distinción regular/irregular, formas non persoais, perífrases), adverbio, preposición, conxunción e interxección. 3.- Léxico: o territorio e a natureza (a toponimia, a aldea e a cidade, países e habitantes [os xentilicios]; o clima, o campo, a montaña e o mar, as árbores e as plantas, os animais vertebrados e invertebrados, etc.). 4.- Formación de palabras: derivación e composición. 5.- Identificación de voces patrimoniais e de cultismos.

Unidade 14 Literatura galega 1.- Características fundamentais dous períodos dá Literatura galega que se estudan neste curso. 2.- A lírica medieval: recoñecemento de diferentes tipos de cantigas. 3.- A decadencia e o rexurdimento da Literatura galega: Rosalía de Castro, Curros e Pondal. 4.-Lectura e comentario de textos dos autores estudados neste curso. 4.5.6.- CONTIDOS PARA CUARTO CURSO DE PDC. Unidade 1 A luz da Ilustración 1. O Antigo Réxime e as bases do cambio 2. A arte no século XVIII 3. A literatura neoclásica en España 4. A oración composta.

Unidade 2 A ansia de liberdades 1. O Antigo Réxime entra en crise 2. A literatura romántica en España 3. As oracións subordinadas substantivas.

Unidade 3 Unha paisaxe de fábricas


92

1. A Revolución Industrial 2. Unha nova arte: o Impresionismo 3. A literatura realista en España 4. As oracións subordinadas adxectivas.

Unidade 4 Novas fronteiras no mapa europeo 1. Nacións e imperios a finais do século XIX 2. O avance do liberalismo e da democracia en España 3. A literatura española entre dous séculos 4. As oracións subordinadas adverbiais (I)

Unidade 5 A encrucillada do século XX 1. As convulsións de principios de século 2. As vangardas artísticas 3. A poesía de principios do século XX 4. As oracións subordinadas adverbiais (II)

Unidade 6 Un camiño entre dúas guerras. 1. A crise das democracias. Problemas políticos e económicos 2. España: a Segunda República e a Guerra Civil 3. O teatro español anterior a 1936 4. A carta Unidade 7 A carreira polo dominio do mundo. 1. A Segunda Guerra Mundial 2. O mundo logo da Segunda Guerra Mundial 3. A España de Franco 4. A literatura española de posguerra 5. Textos de uso práctico: a instancia e o currículo 1.

Unidade 8 A España de hoxe 1. Os grandes cambios políticos e económicos 2. A poesía española despois de 1936 3. O xornal.

Unidade 9 Mirando cara ao futuro: un mosaico de culturas. 1. Os pobos en convivencia: cara á interculturalidade.


93

2. A comunicación global. 3. A arte e a literatura como patrimonio común. 4. Exposición mural das culturas.

Unidade 10. LINGUA GALEGA. COMUNICACIÓN. 1.- As diferentes linguaxes específicas dos medios de comunicación audiovisuais. 2.- Estruturas expositivas e argumentativas. LINGUA E SOCIEDADE. 1.- A situación actual do idioma galego: lexislación que regulamenta o uso das linguas oficiais de Galicia. 2.-Situación sociolingüística presenta e histórica. Bilingüísmo e diglosia. Prexuízos lingüísticos. 3.- Variedades internas da lingua. 4.- Variedades xeográficas: principais fenómenos lingüísticos do galego. ESTUDO DA LINGUA. 1.- Abreviaturas, siglas e acrónimos. 2.- Uso correcto de mais/máis/amais/demais/de máis, ai/hai/aí, e/é/eh, a/á/ ha/ah, porque/por que/porqué, haber/a ver, senón/se non. 3.- Constituíntes da oración: a frase; tipos de frases. Funcións sintácticas na oración. Coordinación e subordinación. A oración composta; tipos. 4.- Léxico: as institucións, as tradicións e os costumes (a administración, o tempo, as estacións, as tradicións, os acontecementos cíclicos: o magosto, o Nadal, o entroido e as romarías.) 5.- Polisemia, homonimia e paronimia. 6.- Os neoloxismos, os préstamos,os estranxeirismos e os tecnicismos.

Unidade 11. LITERATURA GALEGA. 1.- Características fundamentais da Literatura galega dos séculos XX e XXI. Principais autores e tendencias literarias: Cabanillas, Noriega Varela, Castelao, Vicente Risco, Otero Pedraio, Celso Emilio Ferreiro, Blanco Amor, Álvaro Cunqueiro, Neira Vilas, Carlos Casares e Méndez Ferrín. 2.- Tendencias actuais da lírica, da narrativa e da dramática. 4.5.7.- TEMPORALIZACIÓN PARA TERCEIRO DE PDC. Primeira avaliación: unidades 1, 2, 3, 4, 5. Segunda avaliación: unidades 6, 7, 8, 9,10. Terceira avaliación: unidades 11,12,13,14.


94

4.5.8.- TEMPORALIZACIÓN PARA CUARTO DE PDC. Primeira avaliación: unidades 1, 2, 3, 4. Segunda avaliación: unidades 5, 6, 7, 8. Terceira avaliación: unidades 9, 10, 11. 4.5.9.-CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA TERCEIRO DE PDC . Lingua castelá e Literatura 1. Entende instrucións e normas dadas oralmente; extrae ideas xerais e informacións específicas de reportaxes e entrevistas, segue o desenvolvemento de presentacións breves relacionadas con temas académicos e reflícteo en forma de esquema e resumo. 2. Extrae e contrasta informacións concretas e identifica o propósito nos textos escritos máis usados para actuar como membros da sociedade; segue instrucións en ámbitos públicos; infere o tema xeral e temas secundarios; distingue como se organiza a información. 3. Narra, expón, explica, resume e comenta, en soporte papel ou dixital, usando o rexistro adecuado, organizando as ideas con claridade, enlazando os enunciados en secuencias lineais cohesionadas, respectando as normas gramaticais e ortográficas e valorando a importancia de planificar e revisar o texto. 4. Realiza explicacións orais sinxelas sobre feitos de actualidade social, política ou cultural do interese do alumnado, coa axuda de medios audiovisuais e das tecnoloxías da información e a comunicación. 5. Expón unha opinión sobre a lectura persoal dunha obra completa adecuada á idade e relacionada cos períodos literarios estudados; avalia a estrutura e o uso dos elementos do xénero, o uso da linguaxe e o punto de vista do autor; sitúa basicamente o sentido da obra en relación co seu contexto e coa propia experiencia. 6. Utiliza os coñecementos literarios na comprensión e a valoración de textos breves ou fragmentos, atendendo á presenza de certos temas recorrentes, ao valor simbólico da linguaxe poética e á evolución dos xéneros, das formas literarias e dos estilos. 7. Coñece as relacións entre as obras lidas e comentadas, o contexto en que aparecen e os autores máis relevantes da historia da literatura, realizando un traballo persoal de información e de síntese ou de imitación e recreación, en soporte papel ou dixital. 8. Aplica os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión progresivamente autónoma dos textos propios deste curso. 9. Coñece a terminoloxía lingüística necesaria para a reflexión sobre o uso.


95

Lingua galega e Literatura 1. Utiliza a lingua galega, oralmente e por escrito, da forma máis axeitada á situación comunicativa. 2. Utiliza a lingua galega oralmente e por escrito para elaborar todo tipo de producións (descricións, narracións, diálogos, etc.) atendendo ás súas diferentes estruturas formais. 3. Utiliza a lingua galega para elaborar información, respectando as convencións ortográficas, a partir dos medios de comunicación tradicionais e das novas tecnoloxías. 4. Consulta diferentes fontes de información, lingüísticas e non lingüísticas, co obxecto de realizar traballos de investigación adecuados ao seu nivel. 5. Integra os vínculos que se establecen entre a persoa, ou territorio, a cultura e a lingua. 6. Debate sobre un tema, tras a busca e selección de información, establecendo unha liña argumentativa propia e respectando as regras sociocomunicativas e pragmáticas que rexen o debate. 7. Elabora un resumo dunha exposición ou debate oral sobre un tema determinado. 8. Recoñece as características das principais etapas, obras e autores da Literatura galega que se estudan neste curso. Literatura galega dos séculos XX e XXI. Principais autores e tendencias literarias: Cabanillas, Noriega Varela, Castelao, Vicente Risco, Otero Pedraio, Celso Emilio Ferreiro, Blanco Amor, Álvaro Cunqueiro, Neira Vilas, Carlos Casares e Méndez Ferrín. Tendencias actuais da lírica, da narrativa e da dramática. 9. Utiliza as propias ideas e experiencias para a produción de textos de intención literaria. Ciencias sociais. Xeografía e historia 1. Localiza nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico mundial, de Europa e de España (océanos e mares, continentes, unidades de relevo e ríos) caracterizando os trazos que predominan nun espazo concreto. 2. Compara os trazos físicos máis destacados (relevo, clima, augas e elementos bioxeográficos) que configuran os grandes medios naturais do planeta, con especial referencia a España, e en especial a Galicia, localizándoos no espazo representado e relacionándoos coas posibilidades que ofrecen aos grupos humanos. 3. Identifica os principais axentes e institucións económicas así como as funcións que desempeñan no marco dunha economía cada vez máis interdependente, e aplica este coñecemento á análise e valoración dalgunhas realidades económicas actuais. 4. Caracteriza os principais sistemas de explotación agraria existentes no mundo, localizando algúns exemplos representativos dos mesmos, e utiliza esa caracterización para analizar algúns problemas da agricultura española e, en concreto, da galega. 5. Describe as transformacións que nos campos das tecnoloxías, a organización empresarial e a localización se están a producir nas actividades, espazos e paisaxes


96

industriais, localizando e caracterizando os principais centros de produción no mundo, en España e, en concreto, en Galicia, e analiza as relacións de intercambio que se establecen entre países e zonas. 6. Identifica o desenvolvemento e a transformación recente das actividades terciarias, para entender os cambios que se están producindo, tanto nas relacións económicas como sociais. 7. Identifica e localiza no mapa de España as comunidades autónomas e as súas capitais, os estados de Europa e os principais países e áreas xeoeconómicas e culturais do mundo recoñecendo a organización territorial, os trazos básicos de estrutura e a organización político-administrativa do Estado español e a súa pertenza á Unión Europea. 8. Describe os trazos xeográficos comúns e diversos que caracterizan o espazo xeográfico español e explica o papel que xogan os principais centros de actividade económica e os grandes eixos de comunicación como organizadores do espazo e como a súa localización se relaciona cos contrastes rexionais. 9. Analiza indicadores socioeconómicos de diferentes países e utiliza eses coñecemento para recoñecer desequilibrios territoriais na distribución dos recursos, explicando algunhas das súas consecuencias e mostrando sensibilidade ante as desigualdades. 10. Analiza a situación española como exemplo representativo das tendencias migratorias na actualidade identificando as súas causas e relacionándoo co proceso de globalización e de integración económica que se está producindo, así como identificando as consecuencias tanto para o país receptor como para os países emisores e manifestando actitudes de solidariedade no enxuizamento deste fenómeno. 11. Describe algún caso que mostre as consecuencias ambientais das actividades económicas e os comportamentos individuais, discriminando as formas de desenvolvemento sostible das que son nocivas para o medio ambiente e achegando algún exemplo dos acordos e políticas internacionais para frear a súa deterioración. 12. Utiliza fontes diversas (gráficos, esbozos, mapas temáticos, bases de datos, imaxes, fontes escritas) para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunica as conclusións de forma organizada e intelixible empregando para iso as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación. 13. Utiliza con rigor a información obtida de fontes diversas e expón opinións razoadas ao participar en debates sobre cuestións de actualidade próximas á vida do alumno manifestando actitudes de solidariedade. 4.5.10.-CRITERIOS DE AVALIACIÓN PARA CUARTO DE PDC. Lingua castelá e Literatura 1. Extrae as ideas principais e os datos relevantes de presentacións dunha certa extensión ou de conferencias non moi extensas e identifica o propósito, a tese e os argumentos de declaracións ou de debates públicos en medios de comunicación ou no marco escolar.


97

2. Identifica e contrasta o propósito en textos escritos do ámbito público e dos medios de comunicación; comprende instrucións que regulan a vida social; infere o tema xeral e os temas secundarios; distingue como se organiza a información; contrasta explicacións e argumentos. 3. Expón, explica, argumenta, resume e comenta, en soporte papel ou dixital, usando o rexistro adecuado, organizando as ideas con claridade, enlazando os enunciados en secuencias lineais cohesionadas, respectando as normas gramaticais e ortográficas e valorando a importancia de planificar e revisar o texto. 4. Realiza presentacións orais claras e ben estruturadas sobre temas relacionados coa actividade académica ou a actualidade social, política ou cultural que admitan diferentes puntos de vista e diversas actitudes ante eles coa axuda de medios audiovisuais e das tecnoloxías da información e a comunicación. 5. Expón unha opinión ben argumentada sobre a lectura persoal de relatos de certa extensión e novelas desde o século XIX ata a actualidade; avalia a estrutura e o uso dos elementos do xénero, o uso da linguaxe, o punto de vista e o oficio do autor; relaciona o sentido da obra co seu contexto e coa propia experiencia. 6. Utiliza os coñecementos literarios na comprensión e a valoración de textos breves ou fragmentos, atendendo especialmente ás innovacións dos xéneros e das formas (na versificación e na linguaxe) na literatura contemporánea. 7. Explica relacións entre as obras lidas e comentadas, o contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes desde o século XIX ata a actualidade, realizando un traballo persoal de información e de síntese, expoñendo unha valoración persoal, ou de imitación e recreación, en soporte papel ou dixital. 8. Aplica os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión autónoma dos textos. 9. Coñece e usa a terminoloxía lingüística adecuada na reflexión sobre o uso. Lingua galega e Literatura 1. Utiliza a lingua galega oralmente e por escrito para comprender e expresar todo tipo de mensaxes, identificando a intención comunicativa. 2. Analiza as diferentes linguaxes específicas dos medios de comunicación audiovisuais. 3. Comprende a situación actual do idioma galego e coñece a lexislación que regulamenta ou uso das linguas oficiais de Galicia. 4. Identifica as principais variantes xeográficas do galego e intégraas nun estándar global da lingua. 5.Integra as normas ortográficas, de puntuación, acentuación, maiúsculas, siglas e acrónimos nas propias producións.


98

6. Identifica a frase como constituínte da oración e distingue os distintos tipos de frases. 7. Analiza as funcións sintácticas na oración. 8. Identifica e analiza as oracións coordinadas e subordinadas, así como as oracións compostas. 9. Asimila e aplica en distintos contextos o vocabulario básico relacionado coas institucións, as tradicións e os costumes. 10. Identifica palabras homónimas, polisémicas e homógrafas. 11. Identifica neoloxismos, préstamos, estranxeirismos e tecnicismos. 12. Coñece e emprega técnicas de procura de información en novos soportes, así como de tratamento informático de textos. 13. Coñece as características fundamentais, tendencias literarias e autores máis destacados dos séculos XX e XXI. 14. Coñece as tendencias actuais da lírica, a narrativa, a dramática e o ensaio. Ciencias sociais. Xeografía e historia 1. Sitúa no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentes e procesos históricos relevantes que se estudan neste curso identificando o tempo histórico no mundo, en Europa e en España, aplicando as convencións e conceptos habituais no estudo da Historia. 2. Identifica as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais. 3. Enumera as transformacións que se producen en Europa no século XVIII,tomando como as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime, e explica os trazos propios do reformismo borbónico en España. 4. Identifica os trazos fundamentais dos procesos de industrialización e modernización económica e das revolucións liberais burguesas, valorando os cambios económicos, sociais e políticos que supuxeron, identificando as peculiaridades destes procesos en España. 5. Explica as razóns do poder político e económico dos países europeos na segunda metade do século XIX identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto a nivel internacional como no interior dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e políticas. 6. Identifica e caracteriza as distintas etapas da evolución política e económica de España durante o século XX e os avances e retrocesos ata lograr a modernización económica, a consolidación do sistema democrático e a pertenza á Unión Europea.


99

7. Caracteriza e sitúa no tempo e no espazo as grandes transformacións e conflitos mundiais que tiveron lugar no século XX e aplica este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade. 8. Realiza traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e expoñendo posibles desenlaces, utilizando fontes de información, pertinentes, incluídas algunhas que ofrezan interpretacións diferentes ou complementarias sobre un mesmo feito. 9.-Estuda os accidentes xeográficos mais relevantes dos distintos continentes, sabe ubicar nun mapa os países e coñece as súas capitais.

4.5.11.-MÍNIMOS PARA TERCEIRO DE PDC. Son os subliñados no apartado “Criterios de avaliación” para 3º de ESO. Apartado 5.5.9.

4.5.12.-MÍNIMOS PARA CUARTO DE PDC. Son os subliñados no apartado “Criterios de avaliación” para 4º de ESO. Apartado 5.5.10.

4.5.13.-AVALIACIÓN. 4.5.13.1.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES PARA OS DOUS CU RSOS DE PDC.

PARTE INSTRUMENTO

DE AVALIACIÓN.


A Probas escritas

En cada avaliación realizaranse unha ou dúas probas escritas en cada unha das materias: Lingua galega, Ciencias sociais e Lingua castelá. Cada proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos semellantes aos realizados na aula. Ao inicio de cada proba establecerase o sistema de puntuación ou corrección. Cada proba valorarase de 0 a 10 puntos. A nota final deste apartado será a media das distintas probas e significará o 60% da nota trimestral.


100

B Exercicios e

traballos

En cada avaliación realizaranse revisións do caderno de aula. Cada revisión irá precedida dunha explicación do sistema de puntuación. Cada revisión valorarase de 0 a 10 puntos. Puntuarase:

- Presentación: 10 % - Expresión (coherencia, cohesión,

corrección): 30 % - Contido: 60%.

De haber traballos, aplicarase o mesmo sistema de puntuación. A nota final deste apartado será a media das distintas revisións de caderno e traballos e significará o 20% da nota trimestral

C Traballo de

aula.

En cada avaliación o alumnado parte con 10 puntos por actitude positiva. No caderno do profesor iranse anotando as faltas de puntualidade, atención e comportamento. Por cada falta descontarase un punto ata un máximo de 10. Poderanse recuperar puntos perdidos con traballos voluntarios. A nota resultante significará o 20% da nota trimestral

En consecuencia, a cualificación do trimestre resultará:

CUALIFICACIÓN: nota de apartado A x 0,60 + nota de apartado B x 0,20 + nota de apartado C x 0,20= Aprobará quen acade 5 ou máis puntos. 4.5.13.2.- RECUPERACIÓN DAS AVALIACIÓNS TRIMESTRAIS .

VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS.

Realizaranse probas de recuperación ao alumnado que non supere na súa totalidade ou en parte algunha das avaliacións parciais do trimestre. Poderán recuperar o apartado A, o apartado B ou ámbolos dous. Non é recuperable o apartado C. Utilizaranse os mesmos instrumentos de avaliación e o alumno/a só deberá realizar a parte non superada. As probas de recuperación terán lugar:

Ao remate do 1º trimestre: recuperación da 1ª avaliación. Ao remate do 2º trimestre: recuperación da 1ª e 2ª avaliación. Última semana do 3º trimestre: recuperación da 1ª, 2ª e 3ª avaliación.


101

4.5.13.3.- AVALIACIÓN FINAL .

VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS DE ESO.

A cualificación final será a media das tres avaliacións trimestrais. Considerarase superada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais. Tamén se superará a materia:


4.5.13.4.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA. MES DE SETEMBR O. VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS. A esta proba poderá presentarse o alumnado que non superou a materia na avaliación final de xuño.




A proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos referidos a toda a materia e semellantes aos presentados para proba escrita de xuño. Ao inicio da proba establecerase o sistema de puntuación. Valorarase de 0 a 10 puntos. A nota resultante significará o 100% da nota final de setembro. Aprobará quen acade 5 ou máis puntos.

4.5.13.5.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENT A ÁS PROBAS NA DATA ESTABLECIDA.

VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS.

O alumnado que non asista ao exame na data sinalada, deberá entregar un xustificante escrito e realizaráselle o exame o antes posible tralo seu retorno ás aulas. De ausentarse reiteradamente na data do exame sinalado para toda a aula, tomaranse as medidas oportunas para evitar que se produzan agravios comparativos


102

co resto dos compañeiros, entre estas medidas cabe cualificar ao alumno cun insuficiente.

4.5.14.-METODOLOXÍA.

1°. Un enfoque fundamentalmente práctico, de modo que os alumnos se vexan obrigados a analizar criticamente a información, os textos e o material en xeral que se lles ofrece -tanto en soporte tradicional como informático-; de modo que adquiran uns hábitos de estudo e aprendizaxe dos que carecen, por medio da actividade diaria. 2°. Un tratamento sinxelo dos temas, pero sen perder o rigor. 3°. Un carácter funcional, tratando de que os coñecementos adquiridos poidan ser utilizados en circunstancias reais ou para enfrontarse con éxito á adquisición doutros; comentando co alumnado o interese por aprender e destacando a utilidade do aprendido. 4°. Unha dimensión práctica que asegure a vinculación do ámbito escolar co mundo do traballo. 5°. Unha selección de aspectos culturais, históricos, lingüísticos e literarios que lles axuden a entender o camiño que percorreu o ser humano, e o que aínda lle queda por percorrer, nesa vida en sociedade que lle é propia. 6°. Un deseño didáctico no que o profesor debe ser o guía e orientador do traballo que o alumnado ha de realizar, nesa vía cara ao progreso intelectual e a autoestima persoal que voluntariamente elixiu -xunto cos seus pais- ao optar polo Programa de Diversificación. No marco dunha metodoloxía con tratamento global, as horas do ámbito sociolingüístico atribuiránselle a cada materia de forma equitativa. 5.-PROGRAMACIÓN DE LINGUA GALEGA PARA BACHARELATO.

5.1.-INTRODUCIÓN. Para elaborar esta programación partimos da lexislación vixente referente ao currículo de bacharelato: Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. A finalidade do bacharelato, como a de toda educación en xeral, é axudar a formar persoas capaces de desenvolverse con total autonomía, tanto no ámbito público como no privado e facilitarlles o camiño cara á vida profesional ou cara a estudos superiores moito máis complexos. Isto supón contribuír ao desenvolvemento integral da persoa para, desde o seu equilibrio persoal e afectivo, fomentar a integración social dunha maneira crítica e creativa. Esta gran meta require unha intervención planificada. O bacharelato debe ser, polo tanto, unha etapa na que os estudantes desenvolvan as súas capacidades para integrarse na actividade social, ser cidadáns capaces de desempeñar os seus deberes, exercer os seus dereitos nunha sociedade democrática e manter actitudes críticas ante ela. Todo isto contribuirá a formar persoas capaces de vivir nunha sociedade cada vez máis multicultural, desde o coñecemento e a estima da propia cultura e a dos demais.


103

5.2.-OBXECTIVOS. O obxectivo da materia de Lingua e literatura galega no bacharelato é «a adquisición e mellora da competencia comunicativa, entendida esta coma unha competencia ampla que abrangue saberes lingüísticos, sociolingüísticos e discursivos e que lle debe reportar ao alumnado a capacidade para usar a lingua (tanto no nivel produtivo, coma receptivo e interaccional) nas diversas esferas da actividade social e individual. ». O criterio pedagóxico vai parello ao seguido para a Educación Secundaria e procurará, «atender a aqueles aspectos que na etapa de ensino obrigatorio puidesen ter un menor tratamento e, ao tempo, afondar noutros contidos que, por idade e madureza intelectual dos alumnos/as, se visen dun xeito máis superficial daquela». O nivel de coñecementos de Lingua e literatura galega que se adquire ao rematar o bacharelato corresponde ao dunha persoa capaz de comprender unha ampla variedade de textos orais e escritos extensos e cun alto nivel de dificultade, expresarse de forma fluída e espontánea en distintos contextos comunicativos, producir textos ben estruturados sobre temas de certa complexidade e para distintos fins e mostrar un uso correcto da norma ortográfica e morfosintáctica. Segundo a lexislación vixente, os obxectivos fundamentais do ensino da materia de Lingua galega e literatura son o desenvolvemento das seguintes actividades e competencias comunicativas: • Comprender o contido global e particular e a intención e propósito dos discursos orais, escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural dos ámbitos público, educativo, profesional e dos medios de comunicación. • Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes situacións comunicativas e mantendo a coherencia, a corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos. • Desenvolver as principais técnicas de comunicación e aprendizaxe relativas á comprensión e á produción que se empregan durante a interacción oral, para lograr os fins pretendidos e atendendo aos distintos contextos. • Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías da información e da comunicación. • Coñecer a realidade multilingüe do mundo, de Europa e do estado español valorando positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento da competencia pluricultural e, en especial, o da plurilingüe. • Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos distintos tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun achegamento analítico que observe a lingua partindo da globalidade para chegar ás partes mínimas.


104

• Enxergar o carácter sistemático do código a partir da reflexión e da análise indutiva e valorar a adquisición duns coñecementos lingüísticos e gramaticais pola súa rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa. • Coñecer as características das principais etapas da Literatura galega así como as correntes, xéneros, autores e obras máis representativos utilizando fontes bibliográficas axeitadas para o seu estudo. • Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos das diferentes épocas da Literatura galega en tanto que expresión de determinadas circunstancias socio-históricas. • Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia comunicativa xa que posibilita a formación, a información e o pracer. 5.3.-OBXECTIVOS PRIMEIRO DE BACHARELATO. • Utilizar as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxías da comunicación para o intercambio de información. • Analizar e comprender textos orais e escritos da diversa tipoloxía textual: narración, descrición, exposición e argumentación. • Analizar e comprender textos orais captando o contido global e a relación existente entre o emisor e o receptor. • Coñecer e valorar as circunstancias históricas e sociais que condicionaron a evolución da lingua galega. • Valorar a lingua galega como lingua histórica e propia de Galicia e utilizala oralmente e por escrito en todas as situacións de comunicación. • Coñecer as fases xerais da historia do noso idioma e os contextos sociolingüísticos. • Identificar e localizar cronoloxicamente autores e obras literarias nun período determinado (desde a Idade Media ao século XIX). • Adquirir o hábito da lectura e apreciala como motivo de pracer estético e de coñecemento dunha época histórica (da Idade Media ao século XIX) • Comentar un texto literario pertencente a un autor representativo (desde a Idade Media ao século XIX), determinando o seu xénero, localizándoo no seu período, identificando o seu asunto, tema e punto de vista, determinando a súa estrutura, analizando a súa linguaxe e realizando unha valoración conclusiva do mesmo. 5.4.-OBXECTIVOS SEGUNDO DE BACHARELATO. • Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a diferentes situacións comunicativas e mantendo a coherencia, a corrección gramatical, a adecuada presentación e a utilización dos principais elementos cohesivos. • Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos distintos discursos e utilizar con autonomía e espíritu crítico as novas tecnoloxías da información e da comunicación. •Analizar e comprender textos orais e escritos de todo tipo: linguaxe xurídica-administrativa, medios de comunicación e ámbitos de coñecemento especializado.


105

•Interpretar as ideas implícitas e explícitas de todo tipo de textos, identificando o rexistro utilizado, a organización interna do discurso, a súa intención comunicativa e as súas ideas principais e secundarias. • Coñecer a historia externa da lingua e os contextos sociolingüísticos (o século XX e o XXI). • Diferenciar as variedades internas da lingua e identificar as interferencias lingüísticas e desviacións da norma. • Analizar o proceso de normalización lingüística e reflexionar sobre as implicacións do mesmo, no ámbito persoal e social. • Comprender e respectar a situación plurilingüe do Estado. • Apreciar a diversidade lingüística como unha riqueza cultural. • Valorar a lingua galega e utilizala oralmente e por escrito en todas as situacións de comunicación. • Comprender o contido global e particular así como a intención e propósito dos discursos orais, escritos e audiovisuais procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural. • Recoñecer as características fonéticas e fonolóxicas da lingua e aplicalas correctamente na produción oral e escrita de textos. • Posuír hábitos de corrección e adecuación na presentación de todo tipo de textos segundo as convencións ortográficas e lingüísticas establecidas. • Recoñecer as características das principais etapas da literatura galega dos séculos XX- XXI así como os autores, correntes e xéneros máis representativos. • Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos da literatura galega dos séculos XX e XXl en tanto que expresión de determinadas circunstancias socio-históricas. • Adquirir o hábito da lectura e apreciala como fonte de pracer estético e de coñecemento dunha época histórica (Séc. XX e XXI ). 5.5.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN POR UNIDADES PARA PRIMEIRO DE BACHARELATO.

UNIDADE 1 OBXECTIVOS.

• Identificar os diversos tipos de textos, así como recoñecer o tema e reflexionar

sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto narrativo.

• Interpretar e valorar criticamente a información e as mensaxes que emanan dos

distintos discursos.

• Identificar os principais recursos estilísticos empregados nos textos narrativos: o

símil, a personificación, a metáfora.

• Recoñecer os procedementos de cohesión máis habituais dos textos narrativos:

a substitución.

• Recoñecer e analizar as unidades da lingua e o seu funcionamento a partir dos


106

distintos tipos de textos de contextos diferentes e cun achegamento analítico que

observe a lingua partindo da globalidade ata as partes mínimas: te e che,

conxuncións comparativas, uso de b e v, colocación do pronome átono.

• Coñecer as distintas disciplinas en que se estrutura a lingüística e valoralas como

necesarias para comprender a linguaxe e as linguas que nos serven para

comunicarnos.

• Coñecer o concepto de linguaxe e de signo lingüístico.

• Reflexionar sobre a realidade multilingüe do mundo e entender as distintas

percepcións da realidade a partir de linguas distintas.

• Coñecer os distintos elementos do proceso comunicativo, así como as distintas

funcións da linguaxe.

• Adquirir un corpus léxico importante, adecuado á intención e á situación

comunicativa: significado de último e derradeiro.

• Identificar as relacións de significado que se producen entre as palabras e

valoralas pola súa rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa.

CONTIDOS.

• Texto narrativo: intención, estrutura e características lingüísticas.

• Elementos dun texto narrativo: narrador, personaxes, lugar, tempo e argumento.

• Narración literaria e non literaria.

• As figuras retóricas: o símil, a personificación e a metáfora.

• Procedementos de cohesión textual: a substitución (pronomes, adverbios,

sinónimos, hiperónimos...).

• Teísmo e cheísmo.

• As conxuncións comparativas.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: emprego de b e v.

• A correcta colocación do pronome átono.


• Precisión léxica: diferenza entre último e derradeiro.

• A percepción do mundo a través das linguas. A diversidade lingüística.

• As relacións semánticas: sinonimia, polisemia, homonimia, antonimia.

• Termos homógrafos e termos homónimos.

• O campo semántico.

• Relacións de xerarquía semántica: hiponimia, hiperonimia e cohiponimia.


107


• Le e interpreta textos narrativos tendo en conta a situación captando o sentido

global e a intención do discurso.

• Elabora textos críticos de opinión sobre temas de actualidade, tendo en conta a

adecuación e a intención comunicativa, así como a coherencia, a cohesión, a

corrección ortográfica e unha coidada presentación.

• Participa en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realiza

producións orais planificadas usando recursos bibliográficos e das tecnoloxías da

información e da comunicación.

• Coñece os conceptos teóricos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos

propios da gramática galega: uso de te e che, conxuncións comparativas, uso de b

e v, colocación do pronome átono, uso do infinitivo conxugado, etc.

• Coñece e utiliza os conceptos de comunicación e linguaxe, así como os elementos

que forman parte do proceso comunicativo e as funcións da linguaxe.

• Compón producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou

curriculares, adecuados á situación e á intención comunicativa desexada, con

coherencia, cohesión e corrección ortográfica, amais dunha coidada presentación.

• Recoñece os distintos tipos de relacións semánticas que se establecen entre as

palabras.

UNIDADE 2. OBXECTIVOS.


sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto descritivo.



• Identificar os principais recursos estilísticos empregados nos textos descritivos:

metáfora.

• Recoñecer os procedementos de cohesión dos textos descritivos: recorrencia,

sinonimia, antonimia, hiponimia e hiperonimia.

• Expresar e comprender o contido dunha mensaxe, axustando o discurso a

diferentes situacións comunicativas e mantendo a coherencia e cohesión, así como

a corrección gramatical e a adecuada presentación.


108

• Recoñecer e analizar as distintas unidades da lingua e o seu funcionamento a

partir dos distintos tipos de textos que se producen en contextos diferentes e cun

achegamento analítico que observe a lingua partindo da globalidade para chegar

ás partes mínimas: acentuación gráfica, as preposicións, o xénero dos

substantivos.

• Coñecer o concepto de gramática, así como os distintos niveis que abrangue e os

diferentes tipos de gramática.

• Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e sobre os

factores e procesos que ao longo da súa historia levaron á situación actual: historia

do galego dende as orixes ata o século XVIII.

• Identificar os prefixos e sufixos das palabras e valoralos pola súa rendibilidade e

mellora da capacidade comunicativa.

CONTIDOS.

• Texto descritivo («A figura da ponte», fragmento da novela Herba moura, de

Teresa Moure): intención comunicativa, estrutura formal e características

lingüísticas.

• Principais procedementos de cohesión textual empregados nos textos descritivos:

recorrencia, sinonimia, antonimia, hiponimia, hiperonimia.

• Diferenza entre descrición obxectiva e descrición subxectiva.

• Acentuación ortográfica.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: o til diacrítico.

• As preposicións.

• O xénero dos substantivos invariables.

• Grupos pl, cl, bl, fl e pr, cr, br, fr.

• A formación da lingua galega: contexto histórico e situación sociolingüística. O

substrato prerromano.

• A formación da lingua galega: contexto histórico e situación sociolingüística. O

estrato latino: a romanización.

• A formación da lingua galega: contexto histórico e situación sociolingüística. Os

superestratos xermánico e árabe.

• A lingua galega na Idade Media: contexto histórico e situación sociolingüística.

• O período medieval de decadencia da lingua: séculos XIV e XV. A substitución

lingüística do galego polo castelán.


109

• A lingua galega nos Séculos Escuros: contexto histórico e situación

sociolingüística. Situación de bilingüismo social.

• O concepto de gramática.

• Os diferentes tipos de gramática: xeral, comparada, histórica, normativa, descritiva,

tradicional, estrutural, xenerativa.

• A morfoloxía e a sintaxe. As categorías gramaticais.

• As gramáticas galegas.

• Os prefixos: prefixos de orixe latina e prefixos de orixe grega.

• Os sufixos: sufixos alterativos (diminutivos, aumentativos e despectivos) e sufixos

derivativos.


• Le e interpreta textos descritivos, tendo en conta a situación en que se

desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso.

• Elabora un texto crítico sobre temas de actualidade, adecuado á situación e á

intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión e corrección

ortográfica, amais dunha coidada presentación.

• Coñece as principais características lingüísticas da descrición.


propios da gramática galega: acentuación, preposicións, xénero.

• Coñece as causas históricas da situación actual dos usos lingüísticos en Galicia e

valóraa con espírito crítico e reflexivo, manexando de xeito preciso a terminoloxía

sociolingüística: historia externa da lingua, das orixes ao século XVIII.

• Consulta Internet e medios audiovisuais para ampliar información sobre a historia

da lingua.

• Coñece o concepto de gramática e os diferentes tipos de gramática que existen.

• Coñece as principais gramáticas galegas que se elaboraron a través da historia.

• Recoñece os principais prefixos e sufixos do galego.



sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto dialogado.


110



• Recoñecer os marcadores textuais máis habituais dos textos argumentativos:

iniciativos, expresión e punto de vista, manifestación de certeza, confirmación,

exemplificación, contraargumentativos, manifestación de acordo.

• Expresar o contido dunha mensaxe, axustando o discurso a diferentes situacións

comunicativas e mantendo a coherencia e a cohesión, así como a corrección

gramatical e a adecuada presentación.

• Valorar a corrección e precisión formal como unha condición para que a

comunicación funcione de maneira óptima: a colocación do pronome átono, verbos

con alternancia vocálica, o xénero, o timbre das vogais tónicas.

• Coñecer as características da lingua durante os distintos períodos da historia:

substrato prerromano, superestrato xermánico e árabe, evolución a partir do latín

vulgar, galego medieval, galego nos Séculos Escuros.

• Enxergar o carácter sistemático do código a partir da reflexión e da análise

indutiva: o substantivo.

• Valorar a adquisición duns coñecementos lingüísticos e gramaticais pola súa

rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa: o xénero e o número do

substantivo.

• Identificar as palabras patrimoniais, os semicultismos e os cultismos, así como os

pares léxicos e as familias léxicas irregulares.

CONTIDOS.

• Texto dialogado (fragmento da obra dramática Limpeza de sangue, de Rubén

Ruibal): intención comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• A coherencia e a adecuación textual.

• Principais marcadores textuais empregados nos textos argumentativos.

• A correcta colocación do pronome átono con respecto ao verbo que acompaña.

• Verbos con alternancia vocálica.


• O timbre das vogais medias.

• As terminacións -za / -cia.

• Precisión léxica: sinónimos do verbo dicir.

• Palabras patrimoniais e palabras cultas.


111

• A formación da lingua galega: influencia das linguas de substrato no léxico galego.

• A formación da lingua galega: influencia das linguas de superestrato no léxico

galego.

• A formación da lingua galega: influencia do substrato celta na fonética do galego.

• A formación da lingua galega: evolucións fonéticas do latín vulgar ao galego.

• A lingua galega na Idade Media: características lingüísticas fundamentais (nivel

fonolóxico, nivel morfosintáctico e nivel léxico).

• A lingua galega nos Séculos Escuros: características lingüísticas fundamentais

(nivel fonético, morfosintáctico e léxico).

• O substantivo: definición canto á semántica, a morfoloxía e a sintaxe.

• Clasificación semántica do substantivo.

• Compoñentes morfolóxicos do substantivo (lexema ou raíz, morfemas flexivos,

morfemas derivativos e morfemas alterativos).

• Funcións sintácticas que desempeña o substantivo.

• O xénero do substantivo: substantivos variables e invariables.

• Regras de formación do feminino.

• O número do substantivo.

• Regras de formación do plural.

• Voces patrimoniais, semicultismos e cultismos.

• Os pares léxicos: familias léxicas irregulares.

• Cultismos procedentes do latín.

• Cultismos de orixe grega.


• Le e interpreta textos dialogados tendo en conta a situación en que se


• Extrae o tema e os argumentos do texto.

• Recoñece os marcadores máis habituais dos textos en que se produce un debate.

• Interpreta diferentes tipos de discursos orais, escritos e audiovisuais e a situación

na que se desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso, a

mensaxe e as súas ideas principais e secundarias.

• Coñece os conceptos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos da

gramática galega: colocación do pronome átono, verbos con alternancia vocálica, o

xénero.


112

• Compón producións escritas planificadas sobre temas de actualidade ou

curriculares, adecuados á situación e á intención comunicativa desexada, con

coherencia, cohesión e corrección ortográfica, amais dunha coidada presentación.



sociolingüística: historia interna da lingua, das orixes ao século XVIII.

• Le textos en galego e en portugués para recoñecer a diferenza entre as dúas

linguas.

• Recoñece os elementos que influíron na formación da lingua galega mediante a

elaboración de esquemas.

• Coñece os conceptos, as normas de uso e os procedementos lingüísticos propios

da gramática galega: o substantivo, definición, formas e funcións; o xénero e o

número.

• Recoñece as diferenzas entre palabras patrimoniais, semicultismos e cultismos.



sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo.


distintos discursos e utilizar con autonomía e espírito crítico as novas tecnoloxías

da información e da comunicación.


comunicativas e mantendo a coherencia e cohesión, así como a corrección


• Recoñecer os marcadores textuais máis habituais dos textos expositivos: adición,

contraste, orde, causa-consecuencia, exemplificación, conclusión.


comunicación funcione de maneira óptima: sufixos, o xénero, acentuación.

• Coñecer, analizar e reflexionar sobre a situación social da nosa lingua e sobre os

factores e procesos que ao longo da súa historia levaron á situación actual: historia

do galego dende o século XIX á actualidade.


113


indutiva: o adxectivo (grao positivo, grao comparativo e grao superlativo).


rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa: uso das conxuncións

comparativas.


comunicativa: significado literal e significado figurado.

• Identificar as familias léxicas irregulares.

CONTIDOS.

• Texto expositivo («O invento máis importante», texto de Xurxo Mariño, publicado

en culturagalega.org, na sección «Os dados do reloxeiro»): intención comunicativa,

estrutura formal e características lingüísticas.

• Principais partes dos textos expositivos: inicio, corpo e conclusión.

• Principais conectores dos textos expositivos (adición, contraste, orde, causa-

consecuencia, exemplificación, conclusión).

• Sufixos alterativos e sufixos derivativos.

• O xénero: formación do feminino.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: acentuación ortográfica.

• Precisión léxica.

• A lingua galega no Rexurdimento: contexto histórico e situación sociolingüística.

• A aparición dos textos escritos en galego no século XIX.

• A lingua no século XIX: Provincialismo e Rexionalismo.

• Os primeiros textos literarios aparecidos no Rexurdimento.

• A lingua galega no primeiro terzo do século XX: a Real Academia Galega, as

Irmandades da Fala e o Seminario de Estudos Galegos.

• A lingua galega tras a Guerra Civil: a contribución da Editorial Galaxia. As

publicacións periódicas. O Estatuto de Autonomía de Galicia, a Lei de

normalización lingüística e o Plan Xeral de Normalización da Lingua galega.

• O adxectivo: definición.


• As conxuncións comparativas.

• Superlativo absoluto (sintético e analítico) e superlativo relativo.

• As familias léxicas irregulares.


114


• Le e interpreta textos expositivos tendo en conta a situación en que se


• Extrae a idea principal e as secundarias dun texto expositivo e elabora un mapa

conceptual onde se recolle o seu contido.

• Recoñece as distintas partes dun texto expositivo.

• Compón textos informativos, documentándose en enciclopedias e en Internet,

sobre temas de actualidade, tendo en conta a adecuación, e a intención

comunicativa, así como a coherencia, a cohesión, a corrección ortográfica e unha

coidada presentación.


propios da gramática galega: sufixos alterativos e derivativos, o feminino das

palabras rematadas en -an e -ano, acentuación; o adxectivo, as conxuncións

comparativas.



sociolingüística: historia externa da lingua, do século XIX á actualidade.

• Consulta Internet e medios audiovisuais para ampliar información sobre a historia

da lingua.

• Utiliza sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar

textos alleos de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos

propios e de temáticas diversas.

• Recoñece as familias léxicas irregulares para conseguir un léxico apropiado e ricaz

que incrementa o seu vocabulario receptivo e produtivo.

UNIDADE 5

OBXECTIVOS.


sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto argumentativo.




115




• Recoñecer os procedementos de cohesión máis habituais dos textos expositivos:

recorrencia, substitución léxica, substitución gramatical, elipse.


comunicación funcione de maneira óptima: valor da forma se, a sílaba, verbos con

alternancia vocálica.

• Coñecer as características da lingua durante distintos períodos da historia: o

Rexurdimento, o primeiro terzo do século XX, dende a Guerra Civil á actualidade.


indutiva: o pronome persoal (formas tónicas e átonas).


rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa: cheísmo e teísmo, colocación

do pronome átono.


comunicativa: familia léxica de persoa, fraseoloxía.

• Identificar as desviacións léxicas da norma: hipergaleguismos, vulgarismos,

arcaísmos, lusismos, dialectalismos.

CONTIDOS.

• Texto argumentativo («Enerxías limpas, pero non a calquera prezo», texto de

Mercè Fernández, en revista.consumer.es): intención comunicativa, estrutura

formal e características lingüísticas.

• Os elementos da argumentación: tese e argumentos.

• Elementos de repetición de información: recorrencia, substitución léxica,

substitución gramatical, elipse.

• Os distintos valores da forma se.

• As sílabas.


• Repaso de casos de ortografía dubidosa: uso correcto de x e s.

• Familias léxicas.

• Fraseoloxía.

• A lingua galega no Rexurdimento: características lingüísticas fundamentais.

• O galego popularizante do Rexurdimento: características léxicas e ortográficas.


116

• O galego diferencialista do primeiro terzo do século XX: principais características

léxicas e ortográficas.

• A lingua galega a partir da Guerra Civil: o galego protoestándar e o galego

estándar.

• O pronome persoal: definición e formas.

• O pronome persoal tónico: formas e funcións sintácticas que desempeña.

• O pronome persoal átono: formas e funcións sintácticas que desempeña.

• Cheísmo e teísmo.

• O dativo de solidariedade.

• Colocación do pronome átono con respecto ao verbo (anteposición ao verbo,

colocación do pronome co infinitivo e co xerundio).

• Léxico estándar e desviacións da norma.

• Hipergaleguismos ou diferencialismos.

• Vulgarismos.

• Arcaísmos.

• Lusismos.

• Dialectalismos.


• Le e interpreta textos argumentativos tendo en conta a situación en que se


• Elabora o resumo de textos argumentativos.

• Recoñece a tese e os argumentos, elementos básicos dos textos argumentativos.

• Compón textos argumentativos sobre temas de actualidade, tendo en conta a

adecuación e a intención comunicativa, así como a coherencia, a cohesión, a

corrección ortográfica e unha coidada presentación.


propios da gramática galega: distintos valores da forma se, verbos con alternancia

vocálica, uso de s e x; o pronome persoal, colocación do pronome átono.



sociolingüística: historia interna da lingua, do século XIX á actualidade.


117

• Utiliza sistematicamente os coñecementos lingüísticos para comprender e analizar

textos alleos de distintos ámbitos sociais e para producir, compoñer e revisar textos

propios e de temáticas diversas.

• Recoñece os hipergaleguismos, vulgarismos, arcaísmos, lusismos e dialectalismos

para conseguir un léxico apropiado e ricaz que incrementa o seu vocabulario

receptivo e produtivo.



sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: ensaio.






• Recoñecer a maneira máis adecuada de organizar as ideas para redactar un texto:

a progresión temática e o parágrafo.


comunicación funcione de maneira óptima: plural das palabras rematadas en -l, uso

correcto do h.

• Recoñecer os distintos usos sociais da lingua, valorando as súas variedades e

superando estereotipos e prexuízos que atranquen o seu uso: variedades

lingüísticas, variación social, variación situacional (os rexistros lingüísticos).


indutiva: artigo, determinantes e pronomes.


comunicativa: familia léxica de estudo, fraseoloxía.

• Recoñecer o emprego de terminoloxía específica nos textos: a linguaxe científico-

tecnolóxica.


118

CONTIDO,

• Ensaio («As mulleres no Partido Galeguista», fragmento da obra De provincia a

nación. Historia do galeguismo político, de Xusto Beramendi).

• A organización das ideas nun texto.

• Os distintos tipos de progresión temática (de tema constante, de tema lineal, de

tema derivado).

• Os distintos tipos de parágrafo (comparación/contraste, enumeración, causa/efecto,

desenvolvemento).

• A formación do plural.

• Análise sintáctica.

• Familia léxica.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: uso correcto de h.

• Precisión léxica: busca do significado de palabras do texto.

• Fraseoloxía.

• As variedades lingüísticas: temporal, xeográfica, social, situacional.

• A variación social ou diastrática: nivel alto, nivel medio, nivel baixo.

• A variación social ou diastrática: as xergas.

• Variación situacional ou diafásica: os rexistros lingüísticos.

• Os diferentes rexistros lingüísticos: rexistro máis formal e rexistro máis coloquial.

• Os determinantes e os pronomes: definición, semellanzas e diferenzas dende o

punto de vista morfolóxico e dende o punto de vista sintáctico.

• O artigo: artigo determinado e artigo indeterminado (definición e formas).

• Os demostrativos: determinantes e pronomes (formas, contraccións e funcións).

• As funcións especiais dos demostrativos.

• Os posesivos: determinantes e pronomes (formas e funcións).

• O uso correcto do artigo ante posesivo.

• Usos e valores especiais dos posesivos.

• Os relativos: determinantes e pronomes (formas e funcións).

• Os interrogativos e exclamativos: determinantes e pronomes (formas e funcións).

• Os indefinidos: determinantes e pronomes (formas e funcións).

• Encontro dos indefinidos con preposicións.

• Os numerais: determinantes e pronomes (formas e funcións).

• Os numerais: cardinais, ordinais, multiplicativos, partitivos e distributivos.

• A terminoloxía específica: os tecnolectos.


119

• A linguaxe científico-tecnolóxica: principais características léxicas, morfosintácticas

e textuais.


• Le e interpreta textos ensaísticos tendo en conta a situación en que se


• Extrae o tema principal do texto.

• Recoñece os distintos tipos de progresión temática que se producen nos textos.

• Recoñece os distintos tipos de parágrafos.


propios da gramática galega: plural das palabras rematadas en -l, análise

sintáctica, uso de h, artigo, determinantes e pronomes.

• Diferencia as variedades internas da lingua: variación social e variación situacional

(os rexistros lingüísticos).

• Participa en interaccións orais de acordo ás normas establecidas e realiza

producións orais planificadas, relacionadas con contidos do currículo.

• Recoñece a terminoloxía específica: a linguaxe científico-tecnolóxica para

conseguir un léxico apropiado e ricaz que incrementa o seu vocabulario receptivo e

produtivo.



sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: noticia (texto

xornalístico).



• Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe, axustando o discurso a




comunicación funcione de maneira óptima: voz activa e voz pasiva, uso de lle e

lles, acentuación.


120

• Coñecer a realidade multilingüe do mundo e de Europa, valorando positivamente a

riqueza que representa e fomentar o desnvolvemento da competencia pluricultural

e, en especial, o da plurilingüe.


indutiva: os verbos regulares).


rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa: os morfemas do verbo, o

modo e o tempo, a voz pasiva.


comunicativa: siglas e acrónimos, antonimia.

• Recoñecer o emprego de terminoloxía específica nos textos: a linguaxe xurídico-

administrativa.

CONTIDOS.

• Noticia: texto xornalístico («Galegos contra a pobreza», en Galicia Hoxe, 22 de

outubro de 2007).

• Estrutura da noticia: partes que a conforman e características básicas.

• Procedementos de cohesión textual empregados na noticia: repetición

(recorrencias, familias léxicas) e substitución (pronomes, adverbios, elipses,

sinónimos, hiperónimos).

• Voz pasiva e voz activa: suxeito axente e suxeito paciente.

• Emprego correcto de lle / lles.

• Diferenzas de significado entre homógrafos.

• Siglas e acrónimos.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: acentuación de palabras con ditongo e

hiato.

• Antonimia.

• A diversidade lingüística no mundo e en Europa.

• As linguas francas como linguas de comunicación internacional.

• O pidgin e o crioulo.

• Linguas e dialectos: a diferenza entre lingua por distancia e lingua por elaboración.

• As familias lingüísticas.

• Estados monolingües e plurilingües: linguas minorizadas e linguas minoritarias en

Europa.


121

• Os verbos regulares: definición dende un punto de vista semántico, morfolóxico e

sintáctico.

• Tipos de verbos: copulativos, predicativos, transitivos, intransitivos, reflexivos,

pronominais, recíprocos, impersoais.

• Características morfolóxicas do verbo: o tema (raíz e vogal temática).

• Características morfolóxicas do verbo: o morfema modo-temporal.

• Características morfolóxicas do verbo: o morfema número-persoal.

• O modo do verbo: indicativo, subxuntivo e imperativo.

• O tempo: presente, pretérito, copretérito, antepretérito, futuro, pospretérito.

• A voz pasiva.

• A terminoloxía específica: a linguaxe xurídico-administrativa: principais

características léxicas, morfosintácticas e textuais.


• Le e interpreta noticias xornalísticas tendo en conta a situación en que se


• Elabora unha síntese dos textos xornalísticos.

• Participa en interaccións orais de acordo ás normas establecidas e realiza

producións orais planificadas, relacionadas con contidos do currículo.

• Recoñece a estrutura das noticias (partes e características básicas).


propios da gramática galega: voz activa e voz pasiva, uso de lle e lles, siglas e

acrónimos; os verbos regulares, morfoloxía verbal, modo e tempo.

• Recoñece a diversidade lingüística existente no mundo, así como as distintas

familias lingüísticas.

• Recoñece as linguas minoritarias e minorizadas de Europa.

• Amplia información sobre os contidos consultando Internet.

• Recoñece a terminoloxía específica: a linguaxe xurídico-administrativa para

conseguir un léxico apropiado e ricaz que incrementa o seu vocabulario receptivo e

produtivo.




122

sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: reportaxe.






• Coñecer as principais diferenzas entre a noticia e a reportaxe.


comunicación funcione de maneira óptima: grupos -cc- e -ct-, definición de

fonemas, categoría gramatical, adverbio.

• Coñecer a realidade multilingüe do Estado español e de toda a Península Ibérica,

valorando positivamente a riqueza que representa e fomentar o desenvolvemento

da competencia pluricultural e, en especial, o da plurilingüe.


indutiva: os verbos con alternancias vocálicas e os verbos irregulares.


comunicativa: precisión léxica.

• Identificar os préstamos que se incorporaron ao galego.

CONTIDOS.

• Reportaxe: texto xornalístico («Vida nova na leira», en Galicia Hoxe, 17 de

setembro de 2007).

• Características da reportaxe: principais diferenzas entre noticia e reportaxe.

• Os grupos cultos -cc- e -ct-.

• Fonética.

• Categoría gramatical.

• O adverbio.

• Precisión léxica.

• A diversidade lingüística da Península Ibérica.

• O castelán: orixe e territorios onde se emprega.

• Linguas cooficiais do Estado español: galego, éuscaro, catalán, aranés.

• Linguas non cooficiais do Estado español.

• Catalán: territorios, usos e situación legal.

• Éuscaro: territorios, usos e situación legal.

• Astur-leonés: territorios, usos e situación legal.


123

• Aragonés: territorios, usos e situación legal.

• Aranés: territorios, usos e situación legal.

• Verbos con alternancias vocálicas.

• Verbos con alternancia de timbre (aberto / pechado).

• Verbos con u no radical, que pode converterse en o.

• Os verbos irregulares.

• Irregularidades no lexema.

• Os préstamos: aceptación da lingua doadora sen adaptar (estranxeirismo), termo

da lingua doadora traducido á lingua receptora (calco), adaptación fonética, gráfica

ou morfolóxica do vocábulo incorporado.


• Le e interpreta reportaxes tendo en conta a situación en que se desenvolven,

captando o sentido global e a intención do discurso.

• Elabora unha síntese da reportaxe, extrae o tema e propón un novo título.

• Participa en interaccións orais de acordo coas normas establecidas e realiza

producións orais planificadas, relacionadas con temas de actualidade.

• Recoñece as principais diferenzas entre noticia e reportaxe.

• Elabora unha noticia a partir dunha reportaxe.


propios da gramática galega: uso de -cc- e -ct-, definición de fonemas, categorías

gramaticais, adverbios e locucións adverbiais, verbos con alternancia vocálica,

verbos irregulares.

• Recoñece a diversidade lingüística existente na Península Ibérica, así como as

características específicas das linguas do Estado español.

• Interpreta información extraída de gráficos e mapas e participa en debates orais de

acordo coas normas establecidas.

• Amplía información sobre os contidos consultando Internet.

• Identifica as interferencias lingüísticas, así como os préstamos necesarios.




124

sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: artigo de opinión

(texto xornalístico).







comunicación funcione de maneira óptima: uso correcto de b e v, terminación -cio /

-zo.

• Coñecer e analizar os distintos usos sociais da lingua: usos lingüísticos do galego,

territorios onde se fala galego e situación legal.


indutiva: as formas nominais do verbo (infinitivo, xerundio e participio) e as

perífrases verbais.


rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa: o infinitivo conxugado.


comunicativa: busca de significado de termos, campo semántico e familia léxica de

chuvia, familia léxica de dor.

• Recoñecer e empregar a fraseoloxía e valorala pola súa rendibilidade e mellora da

capacidade comunicativa.

CONTIDOS.

• Artigo de opinión: texto xornalístico («Guantánamo», de Rosa Aneiros, en L-V: De

luns a venres, 1 de outubro de 2007).

• A columna de opinión: características básicas.

• O artigo de opinión e a columna: definición.

• Repaso de casos de ortografía dubidosa: uso correcto de b e v.

• Diferenzas de significado entre termos homófonos con b e v.

• Uso correcto de -cio e -zo.

• Campo semántico e familia léxica de chuvia.

• Familias léxicas irregulares.

• Locucións adverbiais.

• A lingua galega: territorios, usos e situación legal.


125

• Os usos lingüísiticos do galego: análise dos datos do Mapa Sociolingüístico de

Galicia (lingua de uso en Galicia, lingua habitual segundo a idade, lingua habitual

segundo o hábitat).

• Dominio lingüístico do galego: a fronteira meridional, a fronteira oriental (Eo-Navia,

O Bierzo, As Portelas, Val do Ellas).

• Situación legal do galego: o Estatuto de Autonomía de Galicia, A Lei de

normalización lingüística, a lingua galega no sistema educativo, o Plan Xeral de

Normalización da lingua galega.

• A formas nominais do verbo: infinitivo, xerundio e participio.

• O infinitivo e o infinitivo conxugado: formas e funcións.

• Casos en que adoita empregarse o infinitivo conxugado.

• O xerundio: formas e funcións.

• O participio: formas e funcións.

• Participio regular e participio irregular.

• As perífrases verbais: con valor temporal, con valor modal, con valor aspectual.

• A fraseoloxía.


• Le e interpreta artigos xornalísticos de opinión, tendo en conta a situación en que

se desenvolven, captando o sentido global e a intención do discurso.

• Elabora unha síntese breve do artigo xornalístico, así como unha opinión crítica

sobre temas de actualidade, tendo en conta a adecuación, a intención

comunicativa, a coherencia, a cohesión, a corrección ortográfica e unha coidada

presentación.

• Coñece as principais características da columna de opinión.

• Recoñece os elementos de cohesión textual que se producen nas columnas de

opinión.


propios da gramática galega: uso de -b- e -v-, terminación -zo / -cio, as formas

nominais do verbo, o infinitivo conxugado, as perífrases verbais.

• Coñece os territorios, usos e situación legal da lingua galega.

• Interpreta información extraída de gráficos, cadros e mapas e participa en debates

orais de acordo coas normas establecidas.



126

• Coñece e utiliza a fraseoloxía propia da lingua galega incrementando o volume de

vocabulario receptivo e produtivo.

UNIDADE 10

OBXECTIVOS.


sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: novas tecnoloxías.







comunicación funcione de maneira óptima: adverbios e locucións adverbiais,

categoría gramatical, verbos irregulares.

• Coñecer e valorar a lingua portuguesa e o ámbito da lusofonía.


indutiva: adverbios e locucións adverbiais, preposicións e locucións prepositivas,

conxuncións e locucións conxuntivas, interxeccións.


comunicativa: neoloxismos, prefixos.

• Recoñecer e empregar a toponimia e a antroponimia e valorala pola súa

rendibilidade e mellora da capacidade comunicativa.

CONTIDOS.

• As novas tecnoloxías («1.000», en bretemas.blogspot.com).

• Principais características da escrita en Internet.

• A estrutura dun blog.

• Adverbios e locucións adverbiais.

• Conxugación de tempos verbais.

• Uso correcto de hai e fai.

• Neoloxismos.

• Os prefixos.

• A diversidade lingüística na Península Ibérica: o portugués e a lusofonía.


127

• Galego e portugués: unha orixe común.

• A lingua portuguesa no mundo: territorios de fala portuguesa (Comunidade de

Países de Lingua Portuguesa).

• O mirandés: lingua oficial.

• Galicia e o ámbito da lusofonía.

• Adverbios e locucións adverbiais: formas e funcións.

• Preposicións e locucións prepositivas: formas e funcións.

• Conxuncións e locucións conxuntivas: clasificación (coordinantes, subordinantes,

oracionais).

• As interxeccións.

• A toponimia: clasificación dende un punto de vista semántico.

• A antroponimia: clasificación dos nomes e dos apelidos.


• Le e interpreta textos extraídos de Internet captando o sentido global e a intención.

• Identifica os temas e os subtemas dun texto escrito na rede.

• Coñece as principais características dun texto escrito en Internet.

• Recoñece a estrutura máis habitual dos blogs.

• Elabora un texto de opinión sobre un tema de actualidade, tendo en conta a

adecuación, a intención comunicativa, a coherencia, a cohesión, a corrección

ortográfica e unha coidada presentación.

• Coñece os conceptos teóricos, as normas de uso lingüístico propios da gramática

galega: adverbios e locucións adverbiais, preposicións e locucións prepositivas,

conxuncións e locucións conxuntivas, interxeccións, verbos irregulares.

• Coñece os territorios, usos e situación legal da lingua portuguesa, así como a

importancia de poder concibir o galego dentro do ámbito da lusofonía.

• Interpreta información extraída de mapas e participa en debates orais de acordo

coas normas establecidas.


• Coñece e utiliza a toponimia e a antroponimia propia da lingua galega

incrementando o volume de vocabulario receptivo e produtivo.


128


• Recoñecer as características da lingua literaria, así como as diferentes funcións da

literatura.

• Identificar as distintas figuras e recursos empregados nos textos literarios.

• Identificar os distintos tipos de versos segundo o número de sílabas, así como os

distintos tipos de estrofas segundo o número de versos e o esquema métrico.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos de diferentes

épocas da Literatura galega.

• Concienciarse de que unha lectura crítica e de calidade mellora a competencia

comunicativa, xa que posibilita a formación, a información e o pracer.

CONTIDOS.

• A literatura e o texto literario.

• O concepto de «literatura» entendido como acto comunicativo.

• Factores que interveñen na comunicación literaria.

• Características principais da lingua literaria.

• As funcións da literatura.

• A linguaxe literaria e os seus recursos formais.

• Recursos literarios da prosa e do verso: os tropos (símil, metáfora, imaxe

adxectiva, imaxe verbal, visión, símbolo, alegoría, metonimia, sinécdoque,

hipálaxe) e as figuras (figuras de dicción e figuras de pensamento).

• Recursos literarios do verso: a métrica (medidas do verso, rima, ritmo).

• Os diferentes tipos de versos segundo o número de sílabas.

• A estrofa e o poema: os diferentes tipos de estrofas.


• Coñece o concepto de literatura como proceso comunicativo, así como os factores

que interveñen neste proceso.

• Recoñece as características específicas dos textos literarios e as funcións propias

da literatura.

• Identifica os distintos recursos empregados nos textos literarios.

• Recoñece os distintos tipos de versos segundo o número de sílabas, así como os

tipos de estrofas segundo o número de versos e segundo o seu esquema métrico.


129

• Le, analiza e comenta textos literarios utilizando os coñecementos sobre os

recursos literarios e a versificación.

• Valora as obras literarias como parte do noso patrimonio cultural e lingüístico.


• Recoñecer os distintos xéneros literarios: lírica, épica e dramática.

• Identificar o xénero lírico e as súas características, así como os principais xéneros

da lírica.

• Identificar o xénero narrativo e as súas características, así como os elementos que

interveñen nos textos narrativos: narrador, acción, personaxes, tempo, espazo e

narratario.

• Identificar os principais xéneros narrativos.

• Identificar a novela e as súas principais características.

• Identificar o conto e as súas principais características.

• Identificar o xénero dramático e as súas características, así como as principais

manifestacións deste xénero.

• Coñecer os principais períodos, feitos histórico-sociais e feitos literarios da historia

da Literatura galega.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos de diferentes

épocas da Literatura galega.



CONTIDOS.

• Os xéneros literarios: características principais (a lírica, a épica e a dramática).

• A didáctica, a historia e a oratoria.

• O xénero lírico: características definitorias.

• A brevidade, a condensación e a riqueza expresiva dos textos poéticos.

• As actitudes líricas: enunciación, apóstrofo e canción.

• Os principais xéneros da lírica: xéneros maiores (oda, himno, elexía, epístola,

égloga) e menores (epigrama, madrigal).

• O xénero épico ou narrativo: características definitorias.


130

• Principais xéneros narrativos: maiores (epopea, poema épico, conto, novela) e

menores (romance de cego, fábula).

• Os elementos da narración: narrador, acción, personaxes, tempo, espazo e

narratario.

• A novela: características básicas.

• O conto: características básicas.

• O narrador: participación, voz e coñecemento da historia.

• A acción: a trama e a historia.

• Os personaxes: protagonistas, secundarios e episódicos.

• Estilo directo rexido, diálogo, discurso directo narrativizado, estilo indirecto, estilo

indirecto libre.

• O tempo: tempo da historia e tempo do discurso.

• Os tipos de anacronías: analepse (ou flash-back) e prolepse (ou flash-forward).

• Os tipos de técnicas narrativas relacionadas co tempo: resumo, escena, elipse e

pausa.

• O espazo.

• O narratario.

• O xénero dramático: características definitorias do texto teatral.

• A estrutura dos textos teatrais: estrutura externa (escena, acto, xornada, lance) e

estrutura interna (acción dramática, personaxes, linguaxe dramática).

• Principais manifestacións do xénero dramático: xéneros maiores (traxedia,

comedia, drama), xéneros menores (entremés, sainete, farsa) e xéneros musicais

(ópera, zarzuela, opereta).

• Introdución á cronoloxía xeral da historia da Literatura galega: períodos, feitos

histórico-sociais e feitos literarios.

• Análise de textos literarios de distintos xéneros.


• Recoñece os distintos xéneros literarios: lírica, épica e dramática.

• Identifica as principais características dos textos pertencentes ao xénero lírico.

• Recoñece os elementos que forman parte dos textos narrativos: narrador, acción,

personaxes, tempo, espazo e narratario.

• Coñece os principais xéneros narrativos.

• Coñece as principais características da novela e do conto.

• Recoñece as principais características dos textos dramáticos.


131

• Coñece e identifica as principais etapas, movementos, autores e obras da historia

da Literatura galega.

• Le, analiza e comenta textos literarios utilizando os coñecementos sobre os

xéneros, os recursos literarios e a versificación.


• Coñecer as características da lÍrica medieval (a cantiga de amor e a cantiga de

amigo), así como os seus textos e autores máis representativos.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos representativos

das cantigas de amor e das cantigas de amigo galego-portuguesas, en tanto que

expresión de determinadas circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• A literatura medieval: a cantiga de amigo e a cantiga de amor.

• Contexto histórico: o reino de Galicia na Idade Media.

• A importancia das cantigas medievais nas distraccións e o lecer da Idade Media.

• Figuras que formaban parte do espectáculo trobadoresco: trobador e segrel, xograr

e soldadeira.

• Os cancioneiros medievais: a transmisión das cantigas (Cancioneiro da Ajuda,

Cancioneiro da Biblioteca Nacional, Cancioneiro da Vaticana, Pergamiño Vindel e

Pergamiño Sharrer).

• As características da lingua medieval galego-portuguesa.

• As cantigas de amigo: caracterización temática, clasificación e paralelismo.

• As cantigas de amor: caracterización temática e clasificación.

• Lectura e comentario de cantigas medievais de amigo e de amor.


• Coñece o contexto socio-histórico e cultural en que se produce a literatura

medieval galego-portuguesa.

• Coñece os cancioneiros onde se conservaron compiladas as cantigas medievais

galego-portuguesas.


132

• Recoñece as principais características formais e temáticas das cantigas de amigo.

• Coñece os distintos tipos en que se poden clasificar as cantigas de amigo.

• Recoñece as principais características formais e temáticas das cantigas de amor.

• Coñece os distintos tipos en que se poden clasificar as cantigas de amor.

• Le, analiza e comenta cantigas de amigo e cantigas de amor.

• Amplía información sobre as cantigas de amigo e as cantigas de amor

documentándose en bibliotecas e en Internet.

• Elabora textos sobre temas curriculares, tendo en conta a adecuación, a intención


presentación.


• Coñecer as características da lírica medieval (a cantiga de escarnio, a pastorela e

outros xéneros), así como os seus textos e autores máis representativos.


das cantigas de escarnio, da pastorela e doutros xéneros da lírica medieval galego-

portuguesa, como expresión de determinadas circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• A literatura medieval: a cantiga de escarnio, a pastorela e outros xéneros.

• As cantigas de escarnio e maldicir: características definitorias e clasificación.

• A tenzón como subxénero dialogado das cantigas satíricas.

• A pastorela: características definitorias.

• Outros xéneros líricos medievais: lais, pranto, cantiga de seguir.

• Lectura e comentario de cantigas de escarnio e maldicir.


• Recoñece as principais características formais e temáticas das cantigas de

escarnio e maldicir.


133

• Coñece os distintos tipos en que se poden clasificar as cantigas de escarnio e

maldicir.

• Recoñece a tenzón como un subxénero das cantigas satíricas.

• Coñece as principais características da pastorela.

• Recoñece outros xéneros literarios medievais: lais, pranto, cantiga de seguir.

• Le, analiza e comenta cantigas de escarnio e maldicir e pastorelas.

• Amplía información sobre as cantigas de amigo e as cantigas de amor




presentación.


• Coñecer as características da lírica medieval (as cantigas de Santa María) e da

prosa medieval, así como os textos e autores máis representativos.


das cantigas de Santa María e da prosa medieval galego-portuguesa, en tanto que

expresión de determinadas circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• A literatura medieval: o cancioneiro relixioso (cantigas de Santa María) e a prosa

medieval.

• O cancioneiro relixioso: as cantigas de Santa María.

• Transmisión, datación e autoría das cantigas de Santa María.

• As fontes literarias das cantigas de Santa María.

• Clasificación e distribución temática das cantigas de Santa María: cantigas

narrativas e cantigas líricas.

• A prosa medieval.

• Os primeiros textos escritos en galego conservados.

• A prosa de ficción: os ciclos temáticos (a materia de Bretaña, a materia de Troia, a

haxiografía e o ciclo carolinxio).


134

• A prosa historiográfica, xurídica e didáctica.

• Lectura e comentario de textos procedentes da cantigas de Santa María e da prosa

medieval.


• Coñece como se produciu a transmisión das cantigas de Santa María, así como a

súa datación, autoría e fontes.

• Coñece os distintos tipos en que se poden clasificar as cantigas de Santa María,

así como a súa distribución temática.

• Recoñece as principais características da prosa medieval.

• Coñece cales son os primeiros textos galegos medievais conservados.

• Recoñece os distintos ciclos temáticos en que se clasifica a prosa medieval de

ficción.

• Coñece as principais características e obras da prosa historiográfica, xurídica e

didáctica.

• Le, analiza e comenta textos pertencentes ás cantigas de Santa María e á prosa

medieval.

• Amplía información sobre as cantigas de Santa María e sobre a prosa medieval,




presentación.


• Coñecer as características da Literatura galega durante a etapa dos Séculos

Escuros e da Ilustración, así como os textos e autores máis representativos.


da etapa dos Séculos Escuros e da Ilustración, en tanto que expresión de

determinadas circunstancias socio-históricas.




135

CONTIDOS.

• A literatura nos Séculos Escuros e na Ilustración.

• Contexto socio-histórico e cultural: Galicia a fins da Idade Media.

• Os fenómenos lingüísticos propios da época estudada.

• Os epígonos trobadorescos en Castela e en Portugal.

• Os Seculos Escuros: contexto socio-histórico e cultural.

• Manifestacións que se conservan da literatura culta e da literatura popularizante da

época: características definitorias

• A Ilustración: Diego Antonio Cernadas e Castro (Cura de Fruíme), frei Benito

Feixoo, Xosé Andrés Cornide e frei Martín Sarmiento.

• Lectura e comentario de textos propios da época dos Séculos Escuros e da

Ilustración.


• Coñece o contexto socio-histórico e cultural da Galicia de fins da Idade Media.

• Coñece o contexto socio-histórico e cultural de Galicia durante o período dos

Séculos Escuros (séculos XVI-XVIII).

• Coñece os textos máis importantes da Literatura galega dos séculos XVI-XVIII.

• Recoñece as diferenzas entre a literatura culta e a literatura popularizante dos

Séculos Escuros.

• Recoñece os principais textos, autores e características da literatura da época da

Ilustración.

• Le, analiza e comenta textos pertencentes ao período dos Séculos Escuros e á

Ilustración.

• Amplía información sobre a Literatura galega dos Séculos Escuros e da Ilustración,




presentación.


• Coñecer as características da Literatura galega durante o século XIX, sobre todo

durante a etapa coñecida como Prerrexurdimento, así como os textos e autores


136

máis representativos.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos literarios

representativos do século XIX, sobre todo da etapa coñecida como

Prerrexurdimento, en tanto que expresión de determinadas circunstancias socio-

históricas



CONTIDOS.

• A literatura do século XIX: o Prerrexurdimento e o Rexurdimento.

• Contexto histórico-social e cultural do Prerrexurdimento.

• A invasión napoleónica e a volta ao absolutismo (1808-1833).

• A revolución liberal (1833-1868) e o Provincialismo.

• Cadro cronolóxico dos principais acontecementos políticos do século XIX.

• Os primeiros textos galegos no século XIX: textos propagandísticos.

• Os escritos de guerra contra a invasión francesa: «Un labrador que foi sarxento aos

soldados do novo alistamento» (1808) e Proezas de Galicia (1810), de Xosé

Fernández Neira.

• Cartas, diálogos e folletos propagandísticos: «Os rogos dun galego establecido en

Londres» (1813), de Manuel Pardo de Andrade, «La tertulia de la Quintana»

(1820), «Diálogo entre dos labradores gallegos, afligidos y un abogado instruido»

(1823), de Pedro Boado Sánchez, «Tertulia de Picaños» (1836).

• Textos literarios anteriores ao Provincialismo: poesías satíricas e obras de

circunstancias; panxoliñas; A casamenteira, novela Antonio Bieito Fandiño;

«Alborada» e «Égloga de Belmiro e Benigno», de Nicomedes Pastor Díaz.

• Os precursores do Rexurdimento: Xoán Manuel Pintos (A gaita gallega), Francisco

Añón e Alberto Camino.

• Os Xogos Florais e o Álbum de la Caridad (1862).

• Lectura e comentario de textos do Prerrexurdimento.


• Coñece o contexto socio-histórico e cultural da Galicia do século XIX, durante a

época coñecida como Prerrexurdimento.

• Recoñece as reivindicacións políticas e culturais do Provincialismo.


137

• Coñece os textos galegos de principios do século XIX (escritos de guerra, cartas,

diálogos e folletos propagandísticos), así como os seus autores e as súas

características.

• Coñece as principais obras e autores da época do Prerrexurdimento (Xoán Manuel

Pintos, Francisco Añón, Alberto Camino...)

• Recoñece a importancia que para a Literatura galega tivo a celebración dos Xogos

Florais e a publicación do Álbum de la Caridad, onde se recolle unha ampla mostra

dos escritores en lingua galega da época.

• Le, analiza e comenta textos pertencentes ao período do Prerrexurdimento.

• Amplía información sobre a Literatura galega da época do Prerrexurdimento,




presentación.


• Coñecer as características da Literatura galega no século XIX, durante a etapa

coñecida como Rexurdimento.

• Coñecer as características da vida e da obra de Rosalía de Castro, autora máis

representativa da época do Rexurdimento.


representativos de Rosalía de Castro, en tanto que expresión de determinadas

circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• O Rexurdimento: Rosalía de Castro.

• Contexto socio-político e cultural da época do Rexurdimento.

• Rosalía de Castro: biografía.

• Rosalía de Castro: obra.

• Cantares gallegos (1863): estrutura e significado.

• Temática de Cantares gallegos: costumista, amorosa, social e intimista.


138

• Principais recursos estilísticos e métricos de Cantares gallegos.

• Follas novas (1880): estrutura e significado.

• Temática de Follas novas: visión intimista e visión social.

• Principais recursos estilísticos e métricos de Follas novas.

• Principais características da lingua empregada por Rosalía.

• A prosa de Rosalía: o «Conto gallego» e o prólogo de Cantares gallegos.

• Significación da obra de Rosalía de Castro.

• Os tipos de discurso rosaliano.

• Lectura e comentario de textos de Rosalía de Castro.


• Coñece o contexto socio-histórico e cultural da Galicia do século XIX, durante a

época coñecida como Rexurdimento.

• Recoñece as reivindicacións políticas e culturais do Rexionalismo.

• Coñece os principais datos biográficos de Rosalía de Castro.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de Cantares

gallegos, obra fundacional do Rexurdimento.

• Recoñece os recursos estilísticos e métricos máis empregados en Cantares

gallegos.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de Follas novas, así

como os recursos estilísticos e métricos máis empregados.

• Coñece e valora a importancia da figura de Rosalía de Castro no rexurdir da lingua

e da Literatura galegas durante o século XIX.

• Le, analiza e comenta textos de Rosalía de Castro.

• Amplía información sobre o Rexurdimento e sobre a vida e a obra de Rosalía de

Castro documentándose en bibliotecas e en Internet.



presentación.





139

• Coñecer as características da vida e da obra de Eduardo Pondal e de Curros

Enríquez, dous dos autores máis representativos da época do Rexurdimento.


representativos de Eduardo Pondal e de Curros Enríquez, en tanto que expresión

de determinadas circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• O Rexurdimento: Eduardo Pondal e Curros Enríquez.

• Eduardo Pondal: biografía.

• Eduardo Pondal: obra.

• Queixumes dos Pinos: principais elementos temáticos (celtismo, bardismo,

natureza, virilidade, helenismo).

• Os Eoas: o mundo poético pondaliano.

• Manuel Curros Enríquez: biografía.

• Manuel Curros Enríquez: obra.

• Aires da miña terra: principais características e contidos da obra (a función social

do poeta, aposta de Curros polo progreso material, actitude anticlerical, o carácter

intimista).

• O Divino Sainete: principais características e contido da obra.

• Lectura e comentario de textos de Eduardo Pondal e Curros Enríquez.


• Coñece e valora a importancia da figura de Eduardo Pondal no rexurdir da lingua e

da Literatura galegas durante o século XIX.

• Coñece os principais datos da vida e da obra de Eduardo Pondal.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de Queixumes dos

Pinos.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de Os Eoas.

• Coñece e valora a importancia da figura de Curros Enríquez no rexurdir da lingua e

da Literatura galegas durante o século XIX.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de Aires da miña

terra.

• Recoñece a estrutura e as principais características temáticas de O Divino Sainete.


140

• Le, analiza e comenta textos de Eduardo Pondal e de Curros Enríquez.

• Amplía información sobre o Rexurdimento e sobre a vida e a obra de Eduardo

Pondal e de Curros Enríquez documentándose en bibliotecas e en Internet.



presentación.

• Coñece os principais datos da vida e da obra de Curros Enríquez.




• Coñecer as características da vida e da obra de diversos autores representativos

da época do Rexurdimento.


representativos de diversos autores do Rexurdimento, en tanto que expresión de

determinadas circunstancias socio-históricas.



CONTIDOS.

• Outros autores da época do Rexurdimento.

• Outros autores de poesía: corrente formalista (Florencio Vaamonde Lores, Manuel

Lugrís Freire, Evaristo Martelo Paumán) e corrente popular (Valentín Lamas

Carvajal, Manuel Leiras Pulpeiro.)

• Outros autores de prosa: novela (Marcial Valladares Núñez, Antonio López

Ferreiro, Luis Otero Pimentel, Xan de Masma, Xesús Rodríguez López) e relato

(Valentín Lamas Carvajal, Heraclio Pérez Placer, Francisco Álvarez de Nóvoa).

• Outros autores de teatro: Emilio Álvarez Jiménez, Ramón Armada Teixeiro, Xoán

Cuveiro Piñol, Galo Salinas, Lugrís Freire.

• Lectura e comentario de textos de Valentín Lamas Carvajal, Antonio López

Ferreiro, Francisco Álvarez de Nóvoa e Galo Salinas.


141


• Coñece e valora a importancia de autores e obras poéticas do Rexurdimento.

• Coñece e valora a importancia de autores e obras narrativas do Rexurdimento.

• Coñece e valora a importancia de autores e obras dramáticas do Rexurdimento.

• Le, analiza e comenta textos de diferentes autores do Rexurdimento.

• Amplía información sobre o Rexurdimento documentándose en bibliotecas e en

Internet.



presentación.

5.6.-OBXECTIVOS, CONTIDOS E CRITERIOS DE AVALIACIÓN POR UNIDADES PARA SEGUNDO DE BACHARELATO.



sobre a súa estrutura e sobre a organización da información: texto poético.

• Delimitar o tema dun texto, expresando nunha frase breve a idea fundamental que

o autor ou autora intenta transmitir.

• Compoñer producións escritas planificadas sobre temas de actualidade, adecuadas

á situación e á intención comunicativa (texto expositivo) tendo en conta as súas

características básicas.

• Diferenciar o timbre das vogais tónicas, identificar a categoría gramatical das

palabras, conxugar verbos, empregar con corrección o xénero e as terminacións

-cio/-cia e -zo/-za.

• Reflexionar sobre as funcións sociais da lingua, e sobre os conceptos de

bilingüismo individual e social, conflito e diglosia.

• Diferenciar os distintos tipos de individuos bilingües segundo a adquisición, o grao

de competencia e o uso lingüístico.

• Recoñecer distintos factores (demográficos, de status, e de apoio institucional) que

se deben ter en conta á hora de describir unha situación de bilingüismo.

• Diferenciar con claridade os conceptos de son, fonema e grafema.


142

• Coñecer as distintas vogais e consoantes de que se compón a lingua galega e

diferencialas pola súa articulación.

• Coñecer os distintos tipos de agrupación de fonemas na palabra: sílaba, ditongo,

tritongo e hiato.

• Coñecer as propiedades textuais (coherencia, cohesión e adecuación) e empregar

os mecanismos adecuados para compoñer un texto coherente.

CONTIDOS.

• Texto poético («Acróstico», poema pertencente a Poesía última de amor e

enfermidade, de Lois Pereiro): intención comunicativa e características lingüísticas.

• O tema dun texto poético.

• O timbre das vogais tónicas.

• Verbos irregulares e verbos con alternancia vocálica.


• Terminacións -cio/-cia, -zo/-za.

• Desviacións da norma.

• As funcións sociais da lingua. Bilingüismo, conflito e diglosia.

• O contacto de linguas.

• Bilingüismo individual (competencia comunicativa, adquisición e uso) e bilinguismo

social (factores demográficos, factores de status e factores de apoio institucional).

• A fonética e a fonoloxía: sons, fonemas e grafemas.

• As vogais: descrición e clasificación segundo o grao de abertura e a localización.

• Vocalismo átono e vocalismo tónico.

• Aférese, síncope, prótese, epéntese e paragoxe.

• As consoantes: descrición e clasificación segundo o punto de articulación, o modo

de articulación e a acción das cordas vocais.

• Correspondencia entre grafemas e fonemas.

• Gheada e seseo, metátese, apócope, rotacismo e contraccións.

• Diferencia entre n velar e n alveolar.

• Sílaba, ditongo, tritongo e hiato.


• Le e interpreta distintos tipos de textos tendo en conta a situación en que se



143

• Interpreta e valora criticamente a información e as mensaxes que emanan dos


• Compón producións escritas planificadas sobre temas de actualidade, adecuadas á

situación e á intención comunicativa (texto expositivo) tendo en conta as súas


• Distingue o timbre das vogais tónicas, recoñece a categoría gramatical das

palabras, conxuga tempos verbais, distingue o xénero gramatical, utiliza con

corrección as terminacións -cio/-cia e -zo/-za.

• Reflexiona sobre as funcións sociais da lingua, e sobre os conceptos de bilingüismo individual e social, conflito e diglosia.

• Distingue os distintos tipos de individuos bilingües segundo a adquisición, o grao

de competencia e o uso lingüístico.

• Recoñece os distintos factores que se deben ter en conta á hora de describir unha

situación de bilingüismo.

• Consulta información en Internet para ampliar coñecementos sobre bilingüismo.

• Distingue os conceptos de son, fonema e grafema.

• Coñece as distintas vogais e consoantes de que se compón a lingua galega e

clasifícaas segundo a súa articulación e pronunciación.

• Distingue os distintos tipos de agrupación de fonemas que se producen na palabra.

• Coñece as propiedades textuais e emprega os mecanismos adecuados para

compoñer un texto coherente.

UNIDADE 2.

OBXECTIVOS.

• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer a idea principal e reflexionar sobre

a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo-argumentativo.

• Compoñer producións escritas planificadas, adecuadas á situación e á intención

comunicativa (texto expositivo) tendo en conta a súa estrutura e as súas


• Recoñecer procedementos de cohesión textual (recorrencia, paráfrase e

substitución), así como conectores textuais.

• Segmentar palabras nos seus morfemas, empregar adecuadamente as

conxuncións comparativas, usar con corrección o s e o x.

• Manexar o dicionario para localizar o significado de distintos termos.


144

• Reflexionar sobre os conceptos de lingua inicial, competencia e usos lingüísticos

en Galicia, segundo os datos fornecidos polo Mapa Sociolingüístico de Galicia.

• Interpretar gráficos con datos sobre a lingua inicial, sobre a competencia e sobre a lingua de uso habitual.

• Recoñecer a diferenza entre as unidades e as funcións sintácticas que se

establecen dentro da cláusula.

• Coñecer os fenómenos sintácticos da recursividade e do salto de nivel.

• Coñecer os tipos de relacións que se establecen entre as unidades: paradigmáticas

e sintagmáticas.

• Coñecer os procedementos de cohesión textual: recorrencia e paráfrase.

CONTIDOS.

• Texto expositivo-argumentativo («Aprender unha lingua celta do século XXI», de

Craig Patterson, no xornal Galicia Hoxe): intención comunicativa, estrutura formal e

características lingüísticas.

• A idea principal dun texto e a importancia do título.

• A estrutura xeral dos textos expositivos e dos textos argumentativos (introdución,

desenvolvemento e conclusión).

• A información obxectiva e subxectiva dos artigos de opinión.

• Procedementos de cohesión textual: repetición ou recorrencia, paráfrase e

substitución.

• Segmentación e identificación dos compoñentes morfolóxicos das palabras.

• A conxunción comparativa.

• Ortografía: emprego correcto de s e x.

• Léxico: definición e familias léxicas.

• Lingua inicial, competencia e usos lingüísticos en Galicia.

• Lingua inicial segundo a idade e segundo o hábitat de nacemento.

• A competencia oral e as destrezas escritas.

• Usos lingüísticos en Galicia segundo a idade, o hábitat, o nivel de estudos e a

clase socioeconómica.

• Definición de enunciado.

• Diferenza entre unidades sintácticas e funcións sintácticas.

• A recursividade e o salto de nivel como fenómenos que se producen habitualmente

nas análises sintácticas.

• Diferenza entre unidades simples e unidades complexas.


145

• Os tipos de relacións que se producen entre as unidades: paradigmáticas e

sintagmáticas (todo-parte; parte-parte).

• Procedementos de cohesión textual: a recorrencia e a paráfrase.

• Os distintos tipos de recorrencia textual: reiteración léxica, repetición mediante

sinónimos, recorrencia hiperonímica.





situación e á intención comunicativa (texto expositivo) tendo en conta a súa

estrutura e as súas características básicas.

• Recoñece procedementos de cohesión textual (recorrencia, paráfrase e

substitución), así como conectores textuais.

• Segmenta palabras nos seus morfemas, usa con corrección as conxuncións

comparativas e diferencia o uso con corrección de s e x.

• Manexa o dicionario para localizar o significado de distintos termos.

• Reflexiona sobre os conceptos de lingua inicial, competencia e usos lingüísticos en

Galicia, segundo os datos fornecidos polo Mapa Sociolingüístico de Galicia.

• Interpreta gráficos con datos sobre a lingua inicial, sobre a competencia e sobre a lingua de uso habitual.

• Recoñece a diferenza entre as unidades e as funcións sintácticas que se

establecen dentro da cláusula.

• Coñece os fenómenos sintácticos da recursividade e do salto de nivel.

• Coñece os tipos de relacións que se establecen entre as unidades: paradigmáticas

e sintagmáticas.

• Coñece e usa adecuadamente os procedementos de cohesión textual: recorrencia

e paráfrase.


• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer o argumento ou asunto e

reflexionar sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto narrativo.

• Delimitar as partes fundamentais de que constan os textos narrativos: introdución,

nó e desenlace.


146


á situación e á intención comunicativa tendo en conta a súa estrutura e as súas

características (texto argumentativo).

• Identificar determinantes e pronomes demostrativos, coñecer os distintos valores

do posesivo, acentuación ortográfica, diferenciar os distintos graos do adxectivo,

diferenciar parónimos.

• Reflexionar sobre os estereotipos e prexuízos lingüísticos, así como sobre a súa

repercusión no uso da lingua.

• Recoñecer cales son os factores que inflúen na formación dos prexuízos

lingüísticos.

• Recoñecer de que xeito se produce a transmisión dos estereotipos e prexuízos.

• Interpretar correctamente gráficos con datos sobre actitudes lingüísticas.

• Identificar a frase como unha unidade sintáctica, así como coñecer a diferenza

entre frases endocéntricas e exocéntricas.

• Diferenciar as frases simples, complexas e coordinadas.

• Analizar frases sintacticamente.

• Coñecer os procedementos de cohesión textual: substitución e elipse.

CONTIDOS.

• Texto narrativo (fragmento do relato «Un radiante silencio», en O único que queda

é o amor, de Agustín Fernández Paz): intención comunicativa, estrutura formal e

características lingüísticas.

• Definición de argumento.

• As partes fundamentais dos textos narrativos: introdución, nó e desenlace.

• A opinión persoal e a argumentación.

• Os elementos dos textos argumentativos (exposición da tese, argumentos e

conclusión).

• Identificación de determinantes e pronomes demostrativos.

• Os usos do artigo ante posesivo e os valores especiais dos posesivos.

• Ortografía: acentuación ortográfica.


• Definición de palabras e categoría gramatical.

• Estereotipos e prexuízos lingüísticos: a súa repercusión nos usos.

• A formación e transmisión de estereotipos e prexuízos.

• A relación entre actitudes e uso lingüístico.


147

• Factores determinantes do uso lingüístico: hábito, competencia, contorno e grupos

de pertenza.

• Definición de frase.

• Frases endocéntricas (substantivas, adxectivas e adverbiais) e frases exocéntricas

(nominais e preposicionais).

• Frases simples, complexas e coordinadas.

• Procedementos de cohesión textual: substitución e elipse.

• Os distintos tipos de substitución: proformas léxicas (nominais, verbais), pronomes,

proadverbios.

• Elipse nominal e elipse verbal.




• Delimita as partes fundamentais de que constan os textos narrativos: introdución,

nó e desenlace.


situación e á intención comunicativa tendo en conta a súa estrutura e as súas

características (texto argumentativo).

• Identifica os determinantes e pronomes demostrativos, coñece os valores do

posesivo, coñece e emprega con corrección as normas de acentuación ortográfica,

identifica os graos do adxectivo, diferencia o significado entre parónimos.

• Reflexiona sobre os estereotipos e prexuízos lingüísticos, así como sobre a súa

repercusión no uso da lingua.

• Recoñece cales son os factores que inflúen na formación dos prexuízos

lingüísticos, así como o xeito en que se produce a transmisión dos estereotipos e

prexuízos.

• Interpreta correctamente gráficos con datos sobre actitudes lingüísticas.

• Identifica a frase como unha unidade sintáctica, e coñece a diferenza entre frases

endocéntricas e exocéntricas.

• Identifica as frases simples, complexas e coordinadas.

• Analiza frases sintacticamente.

• Coñece os procedementos de cohesión textual e úsaos con corrección:

substitución e elipse.


148

UNIDADE 4.

OBXECTIVOS.

• Identificar os diversos tipos de textos e recoñecer o argumento ou asunto e

reflexionar sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto

expositivo.

• Elaborar un esquema onde se expoñan graficamente as ideas dun texto.


á situación e á intención comunicativa tendo en conta a súa estrutura e as súas

características (opinión persoal).

• Utilizar con corrección o pronome persoal átono dependendo da palabra con que

se inicie un texto; analizar enunciados dun texto; dividir palabras en sílabas;

conxugar verbos; coñecer o uso correcto dos grupos consonánticos ct e cc; crear

familias léxicas; coñecer o uso correcto dos grupos consonánticos gl/gr e cl/cr.

• Coñecer as variedades dialectais do galego, clasificándoas segundo os distintos

fenómenos fonéticos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos que presentan: bloques e

áreas dialectais.

• Escoitar e identificar textos dialectais pertencentes a distintos bloques.

• Coñecer e analizar a unidade sintáctica cláusula, así como os seus distintos tipos:

simples e complexas, subordinadas substantivas, subordinadas adxectivas e

subordinadas adverbiais.

• Identificar e empregar adecuadamente nas composicións escritas os conectores

textuais organizadores do discurso e organizadores de ideas.

CONTIDOS.

• Texto expositivo («A anorexia nerviosa», en www.revista.consumer.es): intención

comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• O esquema, definición e proceso que se debe seguir para a súa elaboración.

• A opinión persoal.

• A correcta colocación do pronome persoal átono respecto do verbo dependendo do

termo que encabece o enunciado en que se insire.

• Análise sintáctica dun enunciado.

• División silábica.



149

• Ortografía: uso correcto de ct/t e cc/c.

• Grupos consonánticos (cl/cr, gr/gl).

• As variedades dialectais.

• Principais trazos fonéticos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos das variantes

dialectais.

• Bloques dialectais: occidental, central e oriental.

• Áreas dialectais: fisterrá, bergantiñá e pontevedresa (bloque occidental);

mindoniense e lucu-auriense (bloque central); asturiana, ancaresa e zamorana

(bloque oriental).

• Definición de cláusula.

• Cláusulas simples e cláusulas complexas.

• Distintos tipos de cláusulas subordinadas: substantivas, adxectivas e adverbiais

(locativas, temporais e modais).

• Os conectores textuais: organizadores do discurso e organizadores de ideas.




• Elabora un esquema onde expón de forma gráfica as ideas dun texto.



características (opinión persoal).

• Utiliza con corrección o pronome persoal átono dependendo da palabra con que se

inicie un texto; analiza enunciados dun texto; divide palabras en sílabas; conxuga

verbos; usa con corrección os grupos consonánticos ct e cc; crea familias léxicas;

usa correctamente os grupos gl/gr e cl/cr.

• Coñece cales son os límites xeográficos do galego, así como as variedades

dialectais da nosa lingua, clasificándoas segundo os distintos fenómenos fonéticos,

morfolóxicos, sintácticos e léxicos que presentan: bloques e áreas dialectais.

• Escoita textos orais de distintos bloques lingüísticos e pode clasificalos tendo en

conta as súas peculiaridades lingüísticas.

• Distingue entre cláusulas simples e complexas, identificando o predicado en cada

caso.

• Clasifica e analiza sintacticamente as cláusulas complexas segundo sexan

subordinadas substantivas, adxectivas ou adverbiais.


150

• Identifica e emprega con corrección os conectores ou marcadores textuais.


• Identificar os diversos tipos de textos, recoñecer o argumento ou asunto e

reflexionar sobre a estrutura e sobre a organización da información: texto

expositivo-argumentativo.

• Propoñer títulos alternativos e extraer a idea principal dun texto.

• Buscar información sobre un asunto determinado e compoñer un texto.

• Empregar con corrección o til diacrítico, coñecer os distintos valores da partícula

que, marcar a diferenza de xénero de varias palabras, recoñecer a función

sintáctica de diversos elementos, usar con corrección os grupos pr, pl, br, bl.

• Comprender o proceso de normativización da lingua galega e de construción da

variedade estándar.

• Identificar e coñecer as características do predicado e do suxeito.

• Coñecer as unidades que poden desempeñar a función de suxeito.

• Coñecer a voz pasiva e o complemento axente.

• Comprender en que consiste a progresión temática dun texto, así como os distintos

tipos de progresión temática que se poden producir.

• Identificar a estrutura dun texto tendo en conta os seus trazos formais e o seu

contido.

CONTIDOS.

• Texto expositivo-argumentativo («É cousa de mulleres», de Irene Lourido, en A

Nosa Terra): intención comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• Tema e título dun texto.

• A estrutura externa dos textos: parágrafos, idea principal e ideas secundarias.

• A estrutura interna dos textos expositivo-argumentativos, algún dos tipos máis

habituais: analizante ou dedutiva; sintetizante ou indutiva; circular ou de encadre;

enumerativa; secuencia ou sucesiva; paralelística.

• Ortografía: o til diacrítico.

• Regras para marcar a diferenza de xénero.


• Grupos consonánticos: pl/pr, bl/br.


151

• Sinonimia, hiponimia, hiperonimia e cohiponimia.

• Historia da normativización: a construción da variedade estándar.

• Normativización e normalización lingüística.

• Historia da elaboración do estándar, as catro etapas no proceso de estandarización

do galego: galego popularizante (séc. XIX); galego enxebrizante ou diferencialista

(1º terzo do XX); galego protoestándar (1936-1975); galego estándar (1975-

actualidade).

• Criterios para a fixación da ortografía (fonolóxico, etimolóxico e de tradición escrita)

e para a selección da variedade estándar.

• A polémica reintegracionista e a imaxe social do galego normativo.

• O predicado e o suxeito.

• Tipos de cláusulas segundo a natureza do predicado.

• Unidades que poden funcionar como suxeito.

• A voz pasiva.

• A progresión temática (tema e rema), os tipos: de tema constante, de tema lineal e

de tema derivado.

• A estrutura dos textos.






características (biografía).

• Recoñece o tipo de estrutura externa e interna que presenta un texto.

• Emprega con corrección o til diacrítico, coñece os distintos valores da partícula

que, marca a diferenza de xénero de varias palabras, recoñece a función sintáctica

de diversos elementos, usa con corrección os grupos pr, pl, br, bl.

• Coñece a historia da normativización da lingua galega e da creación da variedade

estándar.

• Reflexiona sobre os criterios seguidos para a fixación da ortografía e para a

selección da variedade estándar.


152

• Recoñece e identifica o predicado e o suxeito como funcións que se establecen

dentro da cláusula e coñece cales son as unidades que desempeñan estas

funcións.

• Recoñece a voz pasiva e o complemento axente.

• Recoñece os distintos tipos de progresión temática que se poden presentar nun

texto, así como a súa estrutura interna tendo en conta os trazos formais.



a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo.

• Elaborar o resumo dun texto.

• Recoñecer a organización das ideas dun texto.

• Diferenciar as palabras segundo sexan simples, derivadas, compostas e

parasintéticas, recoñecer o timbre das vogais tónicas, diferenciar as grafías o e u

átonas de final de palabra.

• Recoñecer topónimos e xentilicios presentes nun texto.

• Identificar prefixos e clasificalos segundo a súa orixe, achegando o seu significado.

• Coñecer os diferentes tipos de interferencias e as desviacións da norma que se

producen no galego: hipergaleguismos, vulgarismos, préstamos, lusismos,

castelanismos.

• Identificar e coñecer as características do complemento directo e do complemento

indirecto.

• Coñecer as unidades que poden desempeñar a función de complemento directo e

de complemento indirecto.

• Identificar o dativo de solidariedade e recoñecer a súa función semántica.

• Coñecer a estrutura que presentan as palabras e os morfemas polos que están

constituídas.

• Coñecer os distintos tipos de palabras segundo a súa estrutura: simpes, derivadas,

compostas, parasintéticas.

CONTIDOS.

• Texto expositivo («Barrio galego», Débora Campos). Intención comunicativa,

estrutura formal e características lingüísticas.


153

• O resumo.

• A organización das ideas nun texto.

• Palabras simples, derivadas, compostas e parasintéticas.

• Timbre das vogais tónicas.

• Toponimia e xentilicios.

• Prefixos: orixe e significado.

• Interferencias e desviacións da norma: hipergaleguismos, vulgarismos, préstamos

e interferencias, lusismos, castelanismos (fónicos, ortográficos e de acentuación,

morfosintácticos, léxicos, semánticos).

• Complemento directo e complemento indirecto.

• Características do complemento directo e unidades que poden desempeñar esta

función na cláusula.

• Características do complemento indirecto e unidades que poden desempeñar esta

función na cláusula.

• O dativo de solidariedade.

• Estrutura e formación de palabras.

• As clases de palabras.




• Elabora un resumo onde condensa un texto de forma que non falte ningunha das

ideas importantes e se manteña a súa estrutura organizativa.

• Distingue palabras segundo sexan simples, derivadas, compostas e parasintéticas,

recoñece o timbre das vogais tónicas, diferencia as grafías o e u átonas de final de

palabra.

• Localiza topónimos e xentilicios nun texto.

• Identifica e clasifica prefixos cultos segundo a súa orixe.

• Coñece os diferentes tipos de interferencias e desviacións da norma que se

producen no galego.

• Recoñece e analiza os complementos directos e os complementos indirectos

presentes na unidade cláusula, así como as distintas unidades que poden

desempeñar estas funcións.

• Recoñece o dativo de solidariedade e os valores que posúe.


154

• Coñece os elementos estruturais das palabras e os seus procedementos de

formación.



a estrutura e sobre a organización da información: texto argumentativo.

• Elaborar un mapa conceptual dun texto co fin de organizar e representar as súas

ideas.

• Recoñecer as partes en que se organiza un texto argumentativo, así como a tese

ou idea que defende, os argumentos utilizados para defender a tese e a conclusión

a que se chega.

• Analizar un enunciado sintacticamente, conxugar formas verbais en pretérito de

indicativo e en infinitivo conxugado.

• Recoñecer a terminoloxía científica dun texto e buscar información sobre as

palabras das cales non se coñece o seu significado.

• Facilitar termos antónimos e contrarios.

• Coñecer a historia da lingua galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Recoñecer e valorar o traballo desenvolvido en prol da lingua galega polas

Irmandades da Fala, a xeración Nós e o Seminario de Estudos Galegos.

• Coñecer o marco lexislativo e político en que se desenvolveu a lingua galega

durante o primeiro terzo do século XX.

• Coñecer as características lingüísticas fundamentais que presentaba o idioma

galego da época.

• Coñecer as características fundamentais do complemento circunstancial e do

suplemento, así como as unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Recoñecer os distintos tipos de morfemas que forman as palabras (lexemas,

prefixos e sufixos), así como coñecer que é unha familia léxica.

CONTIDOS.

• Texto argumentativo («Comer alimentos transxénicos?», Lucía Méndez, en Terra.

Boletín da FEG): intención comunicativa, estrutura formal e características

lingüísticas.


155

• Ideas principais e tema.

• A elaboración dun mapa conceptual.



• Xénero das palabras rematadas en -án, -ana, -á.

• Terminoloxía científica.

• Antonimia.

• O galego no primeiro terzo do século XX: contexto histórico e situación

sociolingüística, as Irmandades da Fala, a xeración Nós, o Seminario de Estudos

Galegos, marco lexislativo e político, o papel do ensino.

• O galego no primeiro terzo do século XX: características lingüísticas fundamentais.

• Complemento circunstancial e suplemento.

• Os distintos tipos de complemento circunstancial e as unidades que poden

desempeñar esta función.

• As características do suplemento e unidades que poden desempeñar esta función.

• Tipos de morfemas e análise morfolóxica: prefixos, sufixos e familias léxicas.



desenvolven, localizando as ideas principais, o tema e a intención do discurso.

• Elabora un mapa conceptual mediante o que consegue organizar e presentar as

ideas dun texto.

• Recoñece as partes en que se organizan os textos argumentativos (tese,

argumentos e conclusión).

• Recoñece a estrutura que presenta un texto argumentativo (dedutiva, indutiva,

enumerativa...).

• Analiza enunciados, recoñece conxuncións concesivas, conxuga o pretérito de

indicativo e o infinitivo conxugado dun verbo, forma o feminino e o masculino de

palabras rematadas en -án, -á, -ana.

• Forma o antónimo de palabras extraídas dun texto.

• Coñece o contexto histórico e a situación sociolingüística en que se desenvolveu a

lingua galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Recoñece a importancia das Irmandades da Fala, da xeración Nós e do Seminario

de Estudos Galegos na historia da lingua.


156

• Coñece o marco lexislativo e político do galego no primeiro terzo do século XX, así

como o papel que desempeñou o ensino e as características lingüísticas

fundamentais.

• Recoñece e analiza o complemento circunstancial e o suplemento, así como as

distintas unidades que poden desempeñar estas funcións.

• Diferencia os distintos tipos de morfemas que forman as palabras e coñece como

se forma unha familia léxica.

UNIDADE 8.

OBXECTIVOS.


a estrutura e sobre a organización da información: texto expositivo.

• Indicar o tema dun texto e propoñer un título.

• Coñecer o valor de subliñar un texto para a súa relectura e estudo.

• Diferenciar un texto argumentativo dun texto expositivo.

• Extraer as ideas princiapais dun texto e expresalas en forma de esquema.

• Compoñer textos escritos ofrecendo a opinión persoal sobre un asunto de

actualidade.

• Formar o plural de determinadas palabras, conxugar o pretérito de indicativo dun

verbo dado, analizar palabras morfoloxicamente.

• Usar con corrección o grupo bs.

• Coñecer a historia da lingua galega durante a época que vai dende a Guerra Civil

ata o remate da ditadura: marco sociopolítico e características lingüísticas

fundamentais.

• Coñecer a historia da lingua galega de finais do século XX e comezos do XXI:

marco sociopolítico e lexislativo, e características lingüísticas fundamentais.

• Coñecer as características fundamentais do atributo e do predicativo, así como as

unidades que poden desempeñar estas funcións na cláusula.

• Coñecer os campos semánticos e a súa relación coa definición semántica das

palabras.

CONTIDOS.

• Texto expositivo («Eu, Sociedade Limitada», en Galicia Hoxe): intención

comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.


157

• Tema e título.

• A técnica do subliñado como forma de destacar a información relevante dun texto.

• Idea principal e ideas secundarias dun texto.

• Formación do plural.

• Análise morfolóxica das palabras e significado de prefixos e sufixos.

• Pares de palabras cuxo significado se diferencia dependendo de en que sílaba

recaia a acentuación.

• Grupos consonánticos: bs.

• O galego de 1936 a 1975: contexto histórico e situación sociolingüística.

• O galego de 1936 a 1975: características lingüísticas fundamentais.

• O galego de fins do século XX e comezos do XXI: contexto histórico, situación

sociolingüística e marco lexislativo.

• O galego de fins do século XX e comezos do XXI: características lingüísticas

fundamentais.

• As funcións que se producen no interior da cláusula: atributo e predicativo.

• Atributo: características fundamentais e unidades que poden desempeñar esta

función.

• Predicativo: características fundamentais e unidades que poden desempeñar esta

función.

• Definición de semántica e de campo semántico.

• A definición semántica das palabras.



desenvolven, recoñecendo o tema e propondo un novo título.

• Emprega o subliñado como técnica que permite destacar a información relevante

dun texto.

• Distingue entre un texto argumentativo e un texto expositivo.

• Compón textos escritos ofrecendo a opinión persoal sobre un asunto de

actualidade.

• Forma o plural de distintas palabras, conxuga o pretérito de indicativo dun verbo,

analiza palabras morfoloxicamente.

• Coñece o significado de termos relacionados coas novas tecnoloxías.

• Usa con corrección o grupo culto bs.


158

• Coñece a evolución da lingua galega na etapa que vai de 1936 a 1975, así como

as súas principais características lingüísticas.

• Coñece a evolución da lingua galega dende finais do século XX ata comezos do

XXI (contexto histórico, situación sociolingüística, marco lexislativo e características

lingüísticas fundamentais).

• Recoñece e analiza o atributo e mais o predicativo, así como as distintas unidades

que poden desempeñar estas funcións.

• Define palabras mediante os seus trazos semánticos.

• Coñece os conceptos de semántica e campo semántico.

UNIDADE 9.

OBXECTIVOS.


a estrutura e a organización da información: texto expositivo-argumentativo.

• Indicar o tema dun texto e propoñer un título.

• Coñecer e valorar de forma adecuada a importancia do título dun texto.

• Compoñer textos escritos ofrecendo un comentario crítico sobre un asunto de

actualidade.

• Recoñecer os distintos parágrafos de que consta un texto, así como a idea

principal de cada un destes parágrafos e as tres partes fundamentais do texto.

• Localizar estruturas comparativas e identificar os correspondentes nexos,

empregar adecuadamente o pronome de terceira persoa, diferenciar as sílabas de

diferentes palabras.

• Identificar o significado de expresións dun texto e proporcionar sinónimos de cada

unha desas expresións.

• Recoñecer as características das linguas minoritarias e das linguas minorizadas.

• Recoñecer o galego como unha lingua en vías de normalización e coñecer os

axentes normalizadores.

• Diferenciar entre oracións simples e complexas.

• Coñecer e analizar os tipos de oracións bipolares: concesivas, condicionais,

causais, consecutivas e comparativas.

• Coñecer as relacións de significado que se establecen entre as palabras:

sinonimia, polisemia, homonimia, oposición semántica, xerarquía semántica

(hiperonimia, hiponimia, cohiponimia.


159

CONTIDOS.

• Texto expositivo-argumentativo («A ópera das ras», de Manuel Rivas, en A corpo

aberto): intención comunicativa, estrutura formal e características lingüísticas.

• O título: características e pasos para titular adecuadamente un texto.

• O comentario crítico dun enunciado concreto e dun texto completo.

• Estruturas comparativas.

• O pronome átono de terceira persoa: uso correcto e contraccións.

• A partición silábica: ditongos e hiatos.

• A sinonimia.

• Linguas minorizadas e linguas minoritarias.

• Institucións e normalización lingüística.

• Axentes normalizadores non institucionais.

• A importancia dos plans de normalización lingüística.

• As oracións bipolares.

• Oracións simples e oracións complexas.

• Tipos de oracións bipolares: concesivas, condicionais, causais, consecutivas e

comparativas.

• As relacións de significado: relacións de afinidade semántica, relacións de

oposición semántica e relacións de xerarquía semántica.

• Relacións de afinidade semántica: sinonimia total, sinonimia parcial, polisemia,

homonimia.

• Relacións de oposición semántica: termos complementarios, termos antónimos,

termos inversos ou recíprocos.

• Relacións de xerarquía semántica: hiperonimia, hiponimia, cohiponimia.




• Comprende a importancia do título dun texto para dar a coñecer o asunto que trata.

• Elabora o resumo dun texto.

• Compón textos escritos onde elabora un comentario crítico sobre un fragmento

contextualizado dentro dun texto completo.

• Delimita os parágrafos dun texto e a idea principal de cada un deles, así como as

partes fundamentais do devandito texto.


160

• Coñece as estruturas comparativas e os distintos nexos que se empregan.

• Usa con corrección o pronome átono de terceira persoa.

• Recoñece as sílabas das palabras, diferenciando ditongos e hiatos.

• Coñece a diferenza entre linguas minorizadas e linguas minoritarias e a

importancia do proceso de normalización e normativización para a supervivencia

da lingua galega.

• Recoñece a importancia das institucións, dos axentes normalizadores non

institucionais e dos plans de normalización lingüística.

• Recoñece e analiza as oracións bipolares e os seus tipos, así como as principais

conxuncións utilizadas por cada unha delas.

• Coñece as relacións semánticas que se establecen entre as palabras (afinidade,

oposición e xerarquía semántica).

UNIDADE 10.

OBXECTIVOS.


a estrutura e a organización da información: texto expositivo-argumentativo.

• Resumir un texto.

• Analizar as principais características lingüísticas dun texto.

• Compoñer un texto escrito coherente, cohesionado e ben estruturado, onde se

analice criticamente un texto expositivo-argumentativo.

• Empregar con corrección o pronome átono de 2ª persoa, identificar o valor de

perífrases verbais presentes en diversos enunciados, localizar adverbios,

conxuncións e preposicións.

• Diferenciar o significado de distintas palabras pertencentes a un mesmo campo

semántico.

• Recoñecer a importancia do sistema educativo e dos medios de comunicación para

a normalización da lingua galega.

• Coñecer e analizar os distintos tipos de oracións coordinadas: adversativas,

copulativas, disxuntivas, distributivas.

• Coñecer os cambios semánticos, así como os conceptos de denotación,

connotación, tabú e eufemismo.


161

CONTIDOS.

• Texto dialogado («Billete ás Canarias», de Roberto Salgueiro, en Historia da chuvia

que cae todos os días): intención comunicativa, estrutura formal e características

lingüísticas.

• Tema e resumo dun texto.

• Aspectos relevantes á hora de analizar as características dun texto: tipo de

discurso, estilo, rexistro, tipo de enunciados, intención comunicativa, función da

linguaxe, características morfosintácticas.

• A opinión persoal sobre un texto.

• Pronome átono de segunda persoa: che e te.

• Perífrases verbais: identificación e significado.

• O adverbio de tempo, as conxuncións e as preposicións.

• O campo semántico.

• A normalización do galego a través do sistema educativo.

• A normalización do galego a través dos medios de comunicación.

• As oracións coordinadas: adversativas, copulativas, disxuntivas e distributivas.

• Os cambios semánticos: denotación e connotación, tabú e eufemismo, os cambios

semánticos.




• Identifica e analiza as principais características lingüísticas dun texto.

• Elabora o resumo dun texto.

• Compón textos escritos onde expón a súa opinión persoal sobre determinados

fragmentos dun texto.

• Emprega de forma adecuada o pronome persoal átono de 2ª persoa (te / che).

• Identifica as perífrases verbais e o valor que presentan.

• Identifica adverbios, conxuncións e preposicións.

• Recoñece a diferenza que se establece entre distintas palabras pertencentes a un

mesmo campo semántico.

• Coñece, analiza e valora a importancia do sistema educativo e dos medios de

comunicación como axentes normalizadores da lingua.


162

• Recoñece e analiza as oracións coordinadas e os seus tipos, así como as

principais conxuncións que empregan.

• Coñece os cambios semánticos que se producen, así como os conceptos de

denotación, connotación, tabú e eufemismo.


• Coñecer as características da lírica galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Coñecer o contexto sociopolítico, económico e cultural en que se desenvolveu a

Literatura galega do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer a importancia da obra de Noriega Varela para a lírica desta época.

• Recoñecer e valorar a obra lírica de Ramón Cabanillas como unha das producións

máis importantes da Literatura galega de comezos do século XX.

• Coñecer os distintos movementos de vangarda que se produciron en Galicia e a

súa influencia na literatura.

• Recoñecer e valorar a obra poética vangardista de Manuel Antonio e de Álvaro

Cunqueiro.


representativos da lírica do primeiro terzo do século XX.

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas da

lírica de comezos de século: Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas.

CONTIDOS.

• A lírica no primeiro terzo do século XX (1900-1936): Contexto sociopolítico.

• As Irmandades da Fala: ideais políticos e culturais.

• A II República e o Estatuto de Autonomía.

• A poesía de Noriega Varela.

• Ramón Cabanillas: vida e obra.

• A obra poética de Ramón Cabanillas: liñas temático-estilísticas de No desterro.

• A poesía de vangarda: neotrobadorismo e hilozoísmo (Fermín Bouza-Brey, Álvaro

Cunqueiro e Luís Amado Carballo).

• A poesía vangardista de Manuel Antonio: De catro a catro.


163

• A poesía vangardista de Álvaro Cunqueiro: Cantiga nova que se chama riveira, Mar

ao norde e Poemas do si e non.

• Lectura e análise de obras poéticas do primeiro terzo do século XX.

• Guía de lectura de Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas: argumento e

estrutura, fontes, rexistros estilísticos, métrica, a dignificación mítica de Galicia.


• Coñece o contexto sociopolítico, económico e cultural en que se desenvolveu a

Literatura galega do primeiro terzo do século XX.

• Coñece e valora a importancia da obra de Noriega Varela para a lírica desta época.

• Recoñece e valora a obra lírica de Ramón Cabanillas como unha das producións

máis importantes da Literatura galega de comezos do século XX.

• Coñece os distintos movementos de vangarda que se produciron en Galicia e a súa

influencia na literatura.

• Recoñece e valora a obra poética vangardista de Manuel Antonio e de Álvaro

Cunqueiro.

• Le, analiza e comenta textos pertencentes á lírica do primeiro terzo do século XX.

• Coñece en profundidade as características dunha das obras máis representativas

da lírica de comezos de século: Na noite estrelecida, de Ramón Cabanillas.


• Coñecer as características da prosa galega durante o primeiro terzo do século XX.

• Coñecer a importancia do labor desenvolvido polas Irmandades da Fala e polo

grupo Nós para configurar a prosa galega de comezos de século.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Vicente Risco: ensaio, prosa de ficción.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Castelao: narrativa, ensaio.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Ramón Otero Pedrayo: narrativa, ensaio.

• Recoñecer e valorar a obra en prosa de Rafael Dieste.


representativos da prosa do primeiro terzo do século XX.


prosa de comezos de século: Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo.


164

CONTIDOS.

• A prosa na época das Irmandades da Fala.

• O grupo Nós e a súa importancia no desenvolvemento da cultura e da política

galega do primeiro terzo do século XX.

• Vicente Risco: vida e obra.

• A obra ensaística de Vicente Risco: «Nós, os inadaptados», Teoría do

nacionalismo galego, Mitteleuropa, Leria.

• A prosa de ficción de Vicente Risco: Do caso que lle aconteceu ao doutor Alveiros,

O lobo da xente, A trabe de ouro e a trabe de alquitrán, A Coutada, O porco de pé.

• Alfonso Rodríguez Castelao: vida e obra.

• A obra narrativa de Castelao: Un ollo de vidro, Cousas, Retrincos, Os dous de

sempre.

• A obra ensaística de Castelao: Diario, As cruces de pedra na Bretaña, As cruces

de pedra na Galiza, Sempre en Galiza.

• Ramón Otero Pedrayo: vida e obra.

• A obra narrativa de Otero Pedrayo: Escrito na néboa, Arredor de si, Devalar,

Pantelas, home libre, Entre a vendima e a castañeira, O purgatorio de don Ramiro,

Os camiños da vida, O mesón dos ermos, Contos do camiño e da rúa, O señorito

da Reboraina...

• A obra ensaística de Otero Pedrayo: Síntese xeográfica de Galicia, Ensayo

histórico sobre la cultura gallega, Polos vieiros da saudade, O libro dos amigos.

• Rafael Dieste: Vida e obra.

• A obra narrativa de Rafael Dieste: Dos arquivos do trasno.

• Lectura e análise de obras narrativas do primeiro terzo do século XX.

• Guía de lectura de Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo: argumento,

personaxes, o espazo, o tempo, o narrador, o realismo e o culturalismo.


• Coñece e valora o labor desenvolvido polas Irmandades da Fala e polo grupo Nós

para configurar a prosa galega de comezos do século XX.

• Recoñece e valora a obra en prosa de Vicente Risco: ensaio, prosa de ficción.

• Recoñece e valora a obra en prosa de Castelao: narrativa, ensaio.

• Recoñece e valora a obra en prosa de Ramón Otero Pedrayo: narrativa, ensaio.

• Recoñece e valora a obra en prosa de Rafael Dieste.


165

• Le, analiza e comenta textos da prosa do primeiro terzo do século XX.


da prosa de comezos de século: Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo.


• Coñecer as características da poesía galega durante a época que vai de 1936 a

1976.


Literatura galega de 1936 a 1976.

• Coñecer as principais características da lírica galega de posguerra e dos seus

autores.

• Coñecer as principais obras e autores da xeración de 1936: voces do exilio (Luís

Seoane, Lorenzo Varela, Eduardo Blanco-Amor, Emilio Pita, Florencio Delgado

Gurriarán) e autores do interior (Fermín Bouza-Brey, Xosé María Álvarez Blázquez,

Luís Pimentel, Xosé María Díaz Castro, Aquilino Iglesia Alvariño, Ricardo Carvalho

Calero, Álvaro Cunqueiro).

• Recoñecer e valorar a obra lírica de Celso Emilio Ferreiro como unha das máis

importantes da súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da promoción de enlace: Antón Tovar, Luz

Pozo Garza, Manuel Cuña Novás.

• Coñecer as principais obras e autores da xeración dos 50 ou das Festas Minervais:

X. L. Méndez Ferrín, Manuel María, Bernardino Graña, Uxío Novoneyra, Xohana

Torres, Avilés de Taramancos.


representativos da poesía de 1936-1976.


lírica de 1936-1976: Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro.

CONTIDOS.

• A lírica entre 1936 e 1976: contexto sociopolítico.

• A cultura galega durante a posguerra: o exilio e as iniciativas xurdidas en Galicia.

• As xeracións poéticas relevantes na lírica galega de posguerra: xeración de 1936,

xeración «ponte» e xeración de 1950.


166

• A xeración de 1936: principais características, obras e autores máis destacados do

exilio (Seoane, Lorenzo Varela, Blanco-Amor, Emilio Pita, Delgado Gurriarán).

• A xeración de 1936: principais características, obras e autores máis destacados do

interior (Bouza-Brey, X. M. Álvarez Blázquez, Pimentel, Díaz Castro, A. Iglesia

Alvariño, Carvalho Calero, Cunqueiro).

• Celso Emilio Ferreiro: vida e obra.

• A obra poética máis destacada de Celso Emilio: poesía social (Longa noite de

pedra, Viaxe ao país dos ananos, Cantigas de escarnio e maldicir, Paco Pixiñas,

Terra de ningures, Antipoemas, Cimenterio privado) e poesía lírico-amorosa (Onde

o mundo se chama Celanova).

• A xeración «ponte» ou Promoción de Enlace: principais características, obras e

autores máis relevantes (Antón Tovar, Luz Pozo Garza, Manuel Cuña Novás).

• A xeración de 1950 ou xeración das Festas Minervais: principais características,

obras e autores máis destacados (Méndez Ferrín, Manuel María, B. Graña,

Novoneyra, Xohana Torres, Avilés de Taramancos).

• Lectura e análise de obras poéticas do período comprendido entre 1936 e 1976.

• Guía de lectura de Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro: edición, temas,

estrutura, estilo e métrica.



Literatura galega de 1936 a 1976.

• Coñece as características da poesía galega durante a época que vai de 1936 a

1976, así como as tendencias e os autores.

• Coñece as principais obras e autores da xeración de 1936.

• Recoñece e valora a obra lírica de Celso Emilio Ferreiro como unha das máis

importantes da súa época.

• Coñece as principais obras e autores da promoción de enlace.

• Coñece as principais obras e autores da xeración dos 50 ou das Festas Minervais.

• Le, analiza e comenta textos da poesía de 1936-1976.


da lírica de 1936-1976: Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro.


167


• Coñecer as características da prosa galega durante a época que vai de 1936 a

1975.

• Coñecer as principais características da narrativa do exilio.

• Coñecer as características máis salientables do relato popularizante de Ánxel Fole.

• Coñecer as características máis salientables da narrativa social de X. Neira Vilas.

• Recoñecer e valorar a obra narrativa de Álvaro Cunqueiro (novelas e relatos) coma

unha das máis importantes da súa época.

• Recoñecer e valorar a obra narrativa de Eduardo Blanco Amor (novelas e relatos)

como unha das máis importantes da súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da Nova Narrativa Galega: Gonzalo R.

Mourullo, X. L. Méndez Ferrín, Carlos Casares, Camilo Gonsar, María Xosé

Queizán, Lois Diéguez, Xohán Casal.


representativos da narrativa de 1936-1975.


narrativa de 1936-1975: A esmorga, de Eduardo Blanco Amor.

CONTIDOS.

• A prosa de 1936 a 1975: características, obras e autores.

• A narrativa do exilio: características, obras e autores (Ramón de Valenzuela, Silvio

Santiago, Antón Alonso Ríos).

• Ánxel Fole, o relato popularizante: Á lus do candil, Terra brava.

• X. Neira Vilas, a narrativa social: Memorias dun neno labrego, Cartas a Lelo,

Aqueles anos do Moncho, Camiño bretemoso, Remuíño de sombras.

• Xohana Torres: Adiós, María.

• Álvaro Cunqueiro: vida e obra.

• As novelas de Á. Cunqueiro: Merlín e familia, As crónicas do sochantre, Se o vello

sinbad volvese ás illas.

• Os relatos de Cunqueiro: Escola de menciñeiros, Xente de aquí e acolá, Os outros

feirantes.

• Eduardo Blanco Amor: vida e obra.

• As novelas de E. Blanco Amor: A esmorga, Xente ao lonxe.


168

• Os relatos de Blanco Amor: Os biosbardos.

• A Nova Narrativa Galega: características, obras e autores (Gonzalo R. Mourullo, X.

L. Méndez Ferrín, Carlos Casares, Camilo Gonsar, María Xosé Queizán, Lois

Diéguez, Xohán Casal).

• Lectura e análise de obras narrativas do período comprendido entre 1936 e 1975.

• Guía de lectura de A esmorga, de Eduardo Blanco Amor: argumento e estrutura;

narradores e puntos de vista; conflito moral e social, a esmorga como traxedia;

personaxes; recursos estilísticos.


• Coñece as características da prosa galega durante a época que vai de 1936 a

1975.

• Coñece as principais características da narrativa do exilio.

• Coñece as características máis salientables do relato popularizante de Ánxel Fole.

• Coñece as características máis salientables da narrativa social de X. Neira Vilas.

• Recoñece e valora a obra narrativa de Álvaro Cunqueiro (novelas e relatos) como

unha das máis importantes da súa época.

• Recoñece e valora a obra narrativa de Eduardo Blanco Amor (novelas e relatos) coma unha das máis importantes da súa época.

• Coñecer as principais obras e autores da Nova Narrativa Galega.

• Le, analiza e comenta textos da narrativa de 1936-1975.


da narrativa de 1936-1975: A esmorga, de Eduardo Blanco Amor.

UNIDADE 15

OBXECTIVOS.

• Coñecer as características do teatro galego durante a época que vai de 1900 a

1976.

• Coñecer as principais características do teatro rexionalista: Escola Rexional de

Declamación, os coros.

• Coñecer as principais características do teatro das Irmandades da Fala: obras e

autores (Cabanillas e A. Villar Ponte).

• Coñecer as principais características do teatro do grupo Nós: obras e autores (V.

Risco, Otero Pedrayo e Castelao).


169

• Coñecer as principais características do teatro dos «novos»: obras e autores

(Xaime Quintanilla e Rafael Dieste).

• Coñecer as principais características do teatro da posguerra ou do exilio: obras e

autores (Manuel Varela Buxán, Eduardo Blanco Amor e Luís Seoane).

• Coñecer as principais características do teatro dos anos 50: obras e autores

(Ricardo Carballo Calero, Jenaro Marinhas del Valle e Álvaro Cunqueiro).

• Coñecer as principais características do teatro dos anos 60 ou teatro independente:

obras e autores (Daniel Cortezón e Manuel María).

• Coñecer as principais características do teatro das mostras de Ribadavia e do

grupo Abrente: obras e autores (Manuel Lourenzo, Euloxio Rodríguez Ruibal e

Roberto Vidal Bolaño).


representativos do teatro de 1900-1973.

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas do

teatro de 1900-1973: Os vellos non deben de namorarse, de Castelao.

CONTIDOS.

• O teatro galego de 1900 a 1976.

• A dramaturxia rexionalista: principais características, obras e autores (Manuel

Lugrís Freire, Xesús San Luís Romero).

• As Irmandades da Fala e a procura dunha dramática nacional: o Conservatorio

Nacional de Arte Galega, Ramón Cabanillas, Antón Villar Ponte, O teatro no grupo

Nós (Vicente Risco, R. Otero Pedrayo, Castelao), os «Novos» (Xaime Quintanilla,

Rafael Dieste).

• O teatro de 1943 a 1973: o teatro do exilio (Manuel Varela Buxán, Blanco Amor,

Luís Seoane), os anos 50 (Carballo Calero, Marinhas del Valle, Cunqueiro), os

anos 60 (o teatro independente, Manuel Lourenzo, Daniel Cortezón, Manuel María),

as mostras de Ribadavia e o grupo Abrente (Manuel Lourenzo, Euloxio Rodríguez

Ruibal, Roberto Vidal Bolaño).

• Lectura e análise de obras dramáticas do período comprendido entre 1900 e 1976.

• Guía de lectura de Os vellos non deben de namorarse, de Castelao: argumento e

estrutura, personaxes, trazos estilísticos, intencionalidade da obra.


170


• Coñece as características do teatro galego durante a época que vai de 1900 a

1976.

• Coñece as principais características do teatro rexionalista.

• Coñece as principais obras e autores do teatro das Irmandades da Fala.

• Coñece as principais obras e autores do teatro do grupo Nós.

• Coñece as principais obras e autores do teatro dos «novos».

• Coñece as principais obras e autores do teatro da posguerra ou do exilio.

• Coñece as principais obras e autores do teatro dos anos 50.

• Coñece as principais obras e autores do teatro dos anos 60 ou teatro

independente.

• Coñece as principais obras e autores do teatro das mostras de Ribadavia e do grupo Abrente.

• Le, analiza e comenta textos do teatro de 1900-1973.


do teatro de 1900-1973: Os vellos non deben de namorarse, de Castelao.


• Coñecer as características da poesía galega de fins do século XX e comezos do

XXI.


Literatura galega de fins do século XX e comezos do XXI.

• Coñecer as principais obras e autores líricos de 1976-1980.

• Coñecer as principais características das obras poéticas da promoción dos 80.

• Coñecer as principais obras e autores líricos dos 80: estética formalista ou

culturalista, a poesía da experiencia, o experimentalismo, a recuperación da voz

feminina.

• Coñecer as principais características das obras poéticas dos 90 e os inicios do

século XXI, así como dos seus autores e autoras: poesía de transición, poesía

provocadora e contestataria, poesía do íntimo e o cotián, outras liñas.


representativos da poesía de fins do seculo XX e comezos do XXI.


171


lírica de fins do século XX e comezos do XXI: Con pólvora e magnolias, de X. L.

Méndez Ferrín.

CONTIDOS.

• A poesía de fins do século XX e comezos do XXI: contexto socio-económico e

cambios político-sociais.

• A lírica galega dende 1975 á actualidade: principais características, poetas e obras.

• Cambio de rumbo da poesía (1975-1980): X. L. Méndez Ferrín (Con pólvora e

magnolias), Arcadio López-Casanova, Alfonso Pexegueiro.

• A promoción dos 80: principais características, tendencias, obras e autores: Xavier

Rodríguez Baixeras (Fentos no mar, Lembranza do areal, Anos de viaxe...), X. M.

Álvarez Cáccamo (Praia das furnas, Arquitecturas de cinza, Os documentos da

sombra, Luminoso lugar de abatemento...), Xavier Seoane (Poesía experimental,

Anisia e outras sombras, Iniciación e regreso, O canto da terra...), Xesús Manuel

López Valcárcel (Rosa clandestina, En voz baixa...), Claudio Rodríguez Fer

(Cinepoemas, Lugo blues, Vulva...), Ramiro Fonte (As cidades da nada, Pensar na

tempestade, Pasa un segredo, Adeus Norte...), Miguel Anxo Fernán-Vello (Trópico

de lúas, As certezas do clima, Territorio da desaparición...), Manuel Forcadela

(Ferida acústica de río, O regreso das ninfas, O varredor en outono...), Román

Raña (Nas areias doutro mar, Extramuros da noite, Da muda primavera...), Eusebio

Lorenzo Baleirón (O corpo e as sombras, Os días olvidados, A morte presentida).

• A poesía da experiencia: Manuel Rivas (Balada das prais do Oeste, Mohicania,

Nigún cisne, Costa da morte blues...), Cesáreo Sánchez Iglesias (O cántico da

fonte, Mar do fin da terra...).

• O experimentalismo: Manuel Vilanova, Vítor Vaqueiro, Vicente Araguas.

• A recuperación da voz feminina: Pilar Pallarés (Sétima soidade, Livro das

devoracións, Poemas...), Xela Arias (Denuncia do equilibrio, Tigres coma cabalos,

Intempériome), Ana Romaní (Palabra de mar, Das últimas mareas)...

• A década dos 90 e os inicios do século XXI: características, poetas, tendencias e obras.

• A poesía de transición: Miro Villar, Gonzalo Navaza, Arturo Casas, Rafa Villar,

Helena de Carlos.

• A poesía provocadora e contestataria: Antonio R. López, María Xosé Queizán,

Lupe Gómez, Yolanda Castaño, Olga Novo, Chus Pato.


172

• A poesía do íntimo e o cotián: Anxo Angueira, Fran Alonso, Emma Couceiro,

Estevo Creus.

• Outras liñas poéticas: Manuel Outeiriño, María do Cebreiro.

• Lectura e análise de obras poéticas do período comprendido entre fins do século

XX e comezos do XXI.

• Guía de lectura de Con pólvora e magnolias, de X. L. Méndez Ferrín: edición,

estrutura, temas, unidade, estilo.



Literatura galega de fins do século XX e comezos do XXI.

• Coñece as principais obras e autores líricos de 1976-1980.

• Coñece as principais características das obras poéticas da promoción dos 80.

• Coñece as principais obras e autores líricos dos 80: estética formalista ou

culturalista, a poesía da experiencia, o experimentalismo, a recuperación da voz

feminina.

• Coñece as principais obras, autores e autoras das obras poéticas dos 90 e os inicios do século XXI: poesía de transición, poesía provocadora e contestataria, poesía do íntimo e o cotián, outras liñas.

• Le, analiza e comenta textos da poesía de fins do seculo XX e comezos do XXI.


da lírica de fins do século XX e comezos do XXI: Con pólvora e magnolias, de X. L.

Méndez Ferrín.

UNIDADE 17.

OBXECTIVOS.

• Coñecer as características da prosa galega de fins do século XX e comezos do

XXI.

• Coñecer as principais características da narrativa na época de 1975-1990.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa de 1975-1980: Carlos Casares e

Anxo Rei Ballesteros.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa dos 80: Xavier Alcalá, X. M.

Martínez Oca, Víctor F. Freixanes, Alfredo Conde, Carlos G. Reigosa, Suso de

Toro.

• Coñecer as principais características da narrativa de X. L. Méndez Ferrín.


173

• Coñecer as principais características da narrativa do novo milenio.

• Coñecer as principais obras e autores de narrativa da década de 1990 e comezos

do século XXI: persistencia da novela histórica, continuidade da temática

memorialística / intimista, consolidación e espallamento da novela de xénero,

novela de autor ou experimental, neocostumismo urbano ou semiurbano («narrativa

bravú»), xurdimento dunha narrativa de muller, entremestura de xéneros, a

literatura infantil e xuvenil.


representativos da prosa de fins do século XX e comezos do XXI.


narrativa de fins do século XX e comezos do XXI: O lapis do carpinteiro, de Manuel

Rivas.

CONTIDOS.

• A prosa de fins do século XX e comezos do XXI.

• A narrativa de 1975-1980: principais características, obras e autores (Carlos

Casares, Anxo Rei Ballesteros).

• A narrativa dos 80: características, obras e autores.

• A narrativa dos 80: liña memorialística-intimista (Xavier Alcalá, X. M. Martínez Oca).

• A narrativa dos 80: a novela histórica e de ficción histórica (Víctor F. Freixanes,

Alfredo Conde).

• A narrativa dos 80: O relato policial (Carlos G. Reigosa).

• A narrativa dos 80: a narrativa fragmentaria-experimental (Suso de Toro).

• A narrativa de X. L. Méndez Ferrín.

• Cara á narrativa do novo milenio: principais características, obras e autores.

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: persistencia da novela histórica

(Xesús Rábade Paredes, Darío Xohán Cabana, X. Fernández Ferreiro, Anxo

Angueira, Estro Montaña, Luís Rei Núñez).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: continuidade da temática

memorialística-intimista (Manuel Veiga, Xosé Ramón Pena).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: consolidación e espallamento da

novela de xénero (Bieito Iglesias, Aníbal C. Malvar, Xosé Miranda).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: novela de autor ou experimental

(Xosé Cid Cabido, Gonzalo Navaza, Xurxo Borrazás, Xosé Carlos Caneiro).


174

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: neocostumismo urbano ou

semiurbano: a «narrativa bravú» (Manuel Rivas).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: xurdimento dunha narrativa de muller

(M. X. Queizán, Úrsula Heinze, Margarita Ledo Andión, Marilar Aleixandre, Inma

López Silva, Teresa Moure, Rosa Aneiros).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: entremestura de xéneros (Anxos

Sumai, Fran Alonso, Xavier Queipo, Miguel Anxo Murado).

• A narrativa dos 90 e comezos do século XXI: a literatura infantil e xuvenil.

• Lectura e análise de obras narrativas do período comprendido entre fins do século

XX e comezos do XXI.

• Guía de lectura de O lapis do carpinteiro, de Manuel Rivas: argumento e estrutura,

narrador e punto de vista, personaxes, principais trazos estilísticos.


• Coñece as principais obras e autores de narrativa de 1975-1980.

• Coñece as principais obras e autores de narrativa dos 80.

• Coñece as principais características da narrativa de X. L. Méndez Ferrín.

• Coñece as principais características da narrativa do novo milenio.

• Coñece as principais obras e autores de narrativa da década de 1990 e comezos

do século XXI.

• Le, analiza e comenta textos da prosa de fins do seculo XX e comezos do XXI.


da narrativa de fins do século XX e comezos do XXI: O lapis do carpinteiro, de

Manuel Rivas.


• Coñecer as características do teatro posterior a 1975.

• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da promoción de

1980.

• Coñecer as principais características, obras e autores do teatro da xeración dos 90.

• Coñecer as principais características, obras e autores do ensaio dende a posguerra

á actualidade.

• Ler, comprender, analizar e xulgar con criterio obras e fragmentos literarios representativos do teatro posterior a 1975.


175

• Coñecer as principais características dunha das obras máis representativas do

teatro posterior a 1975: Lugar, de Raúl Dans.

CONTIDOS.

• O teatro posterior a 1975: principais características, obras e autores.

• A promoción de 1980: principais características, obras e autores.

• A xeración dos 90: principais características, obras e autores.

• O ensaio: da posguerra á actualidade (o grupo de Galaxia, o ensaio nas últimas

décadas do século XX, principais tipos de ensaio e autores).

• Lectura e análise de obras dramáticas do período comprendido entre 1975 e a

actualidade.

• Guía de lectura de Lugar, de Raúl Dans: edición, argumento, personaxes,

desenvolvemento escénico, códigos técnico-formais.


• Coñece as principais características, obras e autores do teatro da promoción de

1980.

• Coñece as principais características, obras e autores do teatro da xeración dos 90.

• Coñece as principais características, obras e autores do ensaio dende a posguerra

á actualidade.

• Le, analiza e comenta textos do teatro posterior a 1975.


do teatro posterior a 1975: Lugar, de Raúl Dans.

5.7.-MÍNIMOS ESIXIBLES PARA OS DOUS CURSOS DE BACHA RELATO.

Son os subliñados en cada un dos apartados “Criterios de avaliación” correspondentes a

cada unha das unidades anteriores.

5.8.-TEMPORALIZACIÓN PARA CADA UN DOS CURSOS DE BACHARELATO. PARA PRIMEIRO CURSO.

PRIMEIRA AVALIACIÓN. Unidades 1 a 7.

SEGUNDA AVALIACIÓN. Unidades 8 a 14.


176

TERCEIRA AVALIACIÓN. Unidades 15 a 20. PARA SEGUNDO CURSO. PRIMEIRA AVALIACIÓN. Unidades 1 a 6.

SEGUNDA AVALIACIÓN. Unidades 7 a 13.

TERCEIRA AVALIACIÓN. Unidades 14 a 18. 5.9.-AVALIACIÓN POR TRIMESTRES PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO.

PARTE INSTRUMENTO

DE AVALIACIÓN.


A Probas escritas

En cada avaliación realizaranse dúas ou tres probas escritas. Cada proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos semellantes aos realizados na aula. Tamén se realizarán comentarios de texto e interpretación dos mesmos; valoracións, e xuízos críticos. Ao inicio de cada proba establecerase o sistema de puntuación ou corrección. Cada proba valorarase de 0 a 10 puntos. A nota final deste apartado será a media das distintas probas e significará o 90% da nota trimestral.

B Traballo de

aula.

En cada avaliación o alumno parte con 10 puntos por actitude positiva cara á materia. No caderno do profesor iranse anotando as faltas pola non realización de exercicios propostos ou a realización incorrecta dos mesmos. Tamén se puntuarán as intervencións do alumnado na aula cando teñan que estudar coñecementos teóricos esixidos para datas marcadas. Por cada falta descontarase un punto ata un máximo de 10. Poderanse recuperar puntos perdidos con traballos voluntarios. A nota resultante significará o 10% da nota trimestral.


177

En consecuencia , a cualificación do trimestre resultará: CUALIFICACIÓN: nota de apartado A x 0,90 + nota de apartado B x 0,10. Acadarán o aprobado os alumnos e as alumnas que cheguen a 5 puntos ou os superen. 5.10.-AVALIACIÓN FINAL. VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO.

Ao remate do curso, no mes de xuño ( caso de 1º de bacharelato) e no mes de maio ( caso de 2º de bacharelato), o alumnado con avaliacións pendentes realizará unha proba de recuperación. En caso de que un alumno/a teña suspensa a 1ª ou a 2ª avaliación ( só unha delas ) cunha nota superior a 3 non terá que realizar esta proba final. Se se trata da 3ª avaliación, terán que realizar unha proba final na que entrará toda a materia programada para o curso.

A cualificación final será a media das tres avaliacións trimestrais. Considerarase aprobada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais.

5.11.-AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA. MES DE SETEMBRO. VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO.

A esta proba poderán presentarse os alumnos e as alumnas que non superaron a materia na avaliación final de xuño.




A proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos referidos a toda a materia e semellantes aos presentados para a proba escrita de xuño. Ao inicio da proba establecerase o sistema de puntuación. Valorarase de 0 a 10 puntos. A nota resultante significará o 100% da nota final de setembro

ACLARACIÓN IMPORTANTE:

Na programación de 2º Bac faranse lixeiras modificacións para adaptar a metodoloxía ás necesidades específicas dun alumno invidente

matriculado neste curso.Estas modificacións levaranse a cabo na análise sintáctica, que se limitará a recoñecer e describir as unidades e

funcións sintácticas básicas, e tamén no estudo dos fonemas, que deberá definilos, pero non transcribilos.

Nos exames escritos as preguntas adaptaranse ás circunstancias do alumno, polo que se evitará destacar no texto con negriña, subliñado

ou cursiva así como facer referrencia ás liñas do texto; en troques, redactaranse detalladamente os enunciados das preguntas de maneira

que recollan toda a información necesaria para a súa total comprensión.


178

5.12.-RECUPERACIÓN PARA O ALUMNADO DE SEGUNDO COA MATERIA PENDENTE DE PRIMEIRO.

O departamento organizará mecanismos de recuperación, aprendizaxe e mellora académica para o alumnado coa materia pendente de primeiro. Probas parciais: o/a alumno/a realizará unha proba parcial ao final de cada avaliación na que se esixirán os mesmos contidos que se lle esixiu ao grupo correspondente de 1º de bacharelato para cada unha das avaliacións e que aparece reflectido nesta programación. Deste xeito, terán realizada unha proba parcial de recuperación de cada unha das avaliacións. Horas de atención no departamento: o alumnado con materias pendentes será atendido no departamento por parte do profesor ou profesora correspondente ao seu curso nas horas de atención a alumnado que figuran no horario de cada un dos/as profesores/as do departamento. CUALIFICACIÓN FINAL.

A cualificación final será a media das recuperacións realizadas en cada unha das tres avaliacións trimestrais. Considerarase aprobada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais. Tamén se superará a materia, se a media das tres avaliacións é 5 ou superior a 5 e só se ten unha avaliación suspensa cualificada con nota non inferior a 3.

Ao remate do curso, o alumnado con avaliacións pendentes realizará unha proba de recuperación. En caso de que un alumno/a teña suspensa a 1ª ou a 2ª avaliación ( só unha delas) cunha nota superior a 3 non terá que realizar esta proba final. Se se trata da 3ª avaliación, terán que realizar unha proba final na que entrará toda a materia programada para o curso.

A cualificación final será a media das tres avaliacións trimestrais. Considerarase aprobada a materia cando se superen as tres avaliacións parciais.

CUALIFICACIÓN FINAL MES DE SETEMBRO.

A esta proba poderán presentarse os/as alumnos/as que non superaron a materia na avaliación final de xuño.


179




A proba constará de cuestións teóricas e exercicios prácticos referidos a toda a materia e semellantes aos presentados para a proba escrita de xuño. Ao inicio da proba establecerase o sistema de puntuación. Valorarase de 0 a 10 puntos. A nota resultante significará o 100% da nota final de setembro

5.13.-AVALIACIÓN DO ALUMNADO QUE NON SE PRESENTA ÁS PROBAS NA DATA ESTABLECIDA.

VÁLIDO PARA OS DOUS CURSOS DE BACHARELATO.

O alumnado que non asista ao exame na data sinalada, deberá entregar un xustificante escrito e realizaráselle o exame o antes posible tralo seu retorno ás aulas. De ausentarse reiteradamente na data do exame sinalado para toda a aula ou de non presentar xustificación suficiente, considerarase como NON PRESENTADO/A. Comunicaráselle ao titor/a e á xefatura de estudos. 6.-RECURSOS DIDÁCTICOS E LIBROS DE TEXTO. Entre outros, daráselle prioridade ao emprego de recursos didácticos variados e modernos. Vivimos na era das aplicacións informáticas, da imaxe e do son, polo tanto, farase uso dos instrumentos tecnolóxicos existentes e incorporaremos os avances que se vaian producindo coa finalidade de canalizar a través deles os contidos lingüísticos e literarios que son obxecto desta programación didáctica: -Relación de libros de texto empregados. -1º ESO: “Lingua e literatura 1º ESO”. Ed. Xerais. 2011. -2º ESO. “Lingua e literatura 2º ESO”. Ed. Xerais. 2012. -3º ESO. “Lingua e literatura 3º ESO”. Obradoiro Santillana. 2011 -3º ESO. Diversificación Curricular 1. Ámbito lingüístico e social. Xerais. 2011. -4º ESO. “Lingua e literatura 4º ESO”. Obradoiro Santillana. 2011. -4º ESO. Diversificación Curricular 2. Ámbito lingüístico e social. Xerais. 2011. -1º BACHARELATO: “ Lingua e literatura”. Xerais. 2008 -2º BACHARELATO. “Lingua e literatura”. Xerais. 2008. -Documentos e materiais procedentes da biblioteca escolar do centro: dicionarios e libros de lectura para cada avaliación, que se detallan noutro dos apartados que figura máis adiante (Itinerario lector); xornais, revistas e material audiovisual e informático.


180

-Uso das novas tecnoloxías para acceder á información. Formación documental: páxinas web, libros electrónicos, aulas virtuais, etc. 7.-PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES. Nos temas de lingua, trataranse os valores a partir do estudo dos novos campos léxicos, escolla de lecturas, ilustracións e exercicios que propoñen os libros de texto ou outros materiais didácticos que se acheguen. Trataranse temas transversais como a educación ambiental, a educación na sexualidade e para a saúde e a educación vial. Trátase de reflexionar sobre os problemas medioambientais e as posibles solucións, de fomentar hábitos hixiénicos e saudables na alimentación e de aprender a vivir a propia sexualidade respectando a dos demais. Os textos publicitarios que traen os libros de texto ou os achegados polo profesorado ou o propio alumnado son adecuados para tratar os temas de educación do consumidor e a educación non sexista. Os obxectivos son promover actitudes críticas e positivas respecto ao consumo e fomentar o trato e o respecto polas persoas independentemente do seu sexo. No día a día trataranse estas temáticas na aula en función dos temas de actualidade relacionados cos valores. Faranse debates, elaboraranse escritos, reflexionarase a partir de artigos ou noticias da prensa, revistas ou informacións procedentes de Internet,etc. Teremos en conta as celebracións anuais declaradas oficialmente polas institucións. Servirán como motivo para o tratamento e traballo na aula de importantes valores: violencia de xénero, dereitos humanos, a paz, deritos das mulleres, o libro e a lectura, etc. Velaquí o tratamento dos valores programados por cursos e avaliacións.

1º ESO

PRIMEIRA AVALIACIÓN.

VALORES.. Valoración e aprecio da diversidade cultural e lingüística do mundo. Respecto ás opinións dos demais, mantemento da rolda de palabra, formas de cortesía e ton de voz. O xogo limpo. O mundo do deporte e a contribución do mesmo á saúde física das persoas e ao fomento das relacións sociais e humanas. Valoración do pasado cultural, das tradicións e costumes dos pobos. Os oficios tradicionais, os xeitos de vida de antes. Somos o que somos porque vimos de onde vimos.

SEGUNDA AVALIACIÓN.

Os coidados do meu corpo: a hixiene corporal. Os coidados do meu corpo: o exercicio físico. O uso racional das novas tecnoloxías e as consecuencias do uso inadecuado. Os teléfonos móbiles.

TERCEIRA. AVALIACIÓN.

O respecto ao medio: preservación dos bosques, fragas e ríos. O respecto ao medio: aprecio da diversidade da fauna e flora; con especial atención ás especies autóctonas. O respecto ao medio: especies animais en perigo de extinción. Con especial atención ás galegas.


181

2º ESO


VALORES O consumo responsable. Intencionalidade da linguaxe publicitaria. Acceso á información. Uso crítico da información que recibimos. Os medios de comunicación e o intento de manipulación informativa. Información vs opinión. O concepto de paz. A importancia da mesma. Períodos da nosa historia carentes de paz. A paz no mundo na actualidade. Os conflitos bélicos.


A importancia das humanidades. O valor das artes: música, cine, teatro e imaxe. O respecto ao medio: o noso patrimonio cultural e artístico; con especial atención aos exemplos do noso contorno máis inmediato. A televisión e os seus usos: manipulación, entretemento e educación.


Acceso á información. Uso crítico da información que recibimos. As páxinas web e os blogs. Acceso á información. Uso crítico da información que recibimos. As enciclopedias en rede e os buscadores de información. O uso racional das novas tecnoloxías e as consecuencias dun uso inadecuado. As redes sociais.

3º ESO


VALORES. Os dereitos humanos. A dignidade humana. O problema da emigración e a inmigración en Galicia: historia, causas, consecuencias e conclusión. A xustiza e a solidariedade humana. Protexemos o noso medio: a contaminación acústica e do aire nas cidades por mor do tráfico urbano e as repercusións na saúde das persoas. Respectamos a natureza e o medio ambiente: a importancia das árbores e as plantas para a nosa saúde e as nosas vidas.


O patrimonio cultural de Galicia: bens arqueolóxicos, etnográficos, antropolóxicos, artísticos, lingüísticos, literarios,etc. O patrimonio cultural de Galicia: o valor da toponimia, os nomes dos lugares, o seu significado, historia e conservación das formas propias. A vida dos animais; a importancia dos mesmos. Animais emblemáticos na cultura galega. A variedade da nosa fauna e a preservación das nosas razas autóctonas. A ciencia e as novas tecnoloxías. Contribución das mesmas ao progreso e consecuencia do seu mal uso.

TERCEIRA.

AVALIACIÓN.

Os dereitos humanos no mundo. A Declaración Universal dos Dereitos Humanos. Lectura e interpretación. O uso racional das novas tecnoloxías. A procura da información en Internet non é sempre segura nin certa. A necesidade de contrastar a información . O respecto ao medio. O impacto dos incendios forestais.


182

4º

ESO

PRIMEIRA

AVALIACIÓN.

VALORES O respecto ao medio natural: os parques naturais de Galicia. Aprendo a reivindicar os meus dereitos como consumidor. Follas de suxestión e queixas. O respecto á intimidade das persoas. A educación e a cultura. Bases da nosa convivencia. Os coidados do meu corpo: a importancia do exercicio físico para a saúde das persoas.


O consumo responsable: compramos o que necesitamos e intentamos diferenciar os produtos segundo a súa calidade. Importancia do esforzo e o afán de superación para o progreso das persoas: o exemplo dalgúns deportes de aventura coma o alpinismo. O machismo, o sexismo e os malos tratos. A dignidade das persoas. Comportamentos críticos cos modelos de beleza imperantes en cada sociedade e en cada época.


Os coidados do meu corpo: o alcohol e as súas consecuencias. O botellón. A miña integridade física: os accidentes de circulación e a importancia dunha boa educación viaria. O racismo. Respecto á diversidade de razas do mundo e á igualdade total de dereitos entre as mesmas. Os dereitos das mulleres. A igualdade.

1º BACH.


VALORES. Os dereitos humanos. A dignidade humana. O problema da emigración e a inmigración en Galicia: historia, causas, consecuencias e conclusión. A superación dos prexuízos sobre a saúde sexual. A xustiza, igualdade e solidariedade humana.


Desenvolvemento da conciencia medioambiental.. O papel das mulleres na nosa sociedade e a súa participación na vida social e política. A reforestación. O problema dos incendios e a protección do noso patrimonio natural.


Os dereitos humanos. A fame, a miseria e a desigualdade na nosa sociedade e no mundo. O papel das ONGs.

Os coidados do meu corpo: unha alimentación sa. A importancia das prácticas saudables na vida cotiá. As novas tecnoloxías e a necesidade dun uso racional.


183

2º BACH.


VALORES. Coido a miña saúde. As enfermidades de transmisión sexual. Coido a miña saúde: consecuencias das modas e dunha alimentación inadecuada: a anorexia e a bulimia. A diversidade cultural no mundo. Valoración e respecto. O desenvolvemento sostible. Medramos e respectamos o entorno.


O coidado do medio natural. A importancia das enerxías renovables e os biocombustibles. O cambio climático. Medidas para frealo. Os dereitos humanos. Persoeiros exemplares: Gandhi, Mandela ou M. Luther King. A violencia de xénero, un problema sen resolver. O respecto ao medio: a contaminación visual e acústica. As edificacións e o urbanismo irracional nos nosos pobos e cidades e o seu impacto sobre a calidade de vida das persoas.


Uso racional dos coñecementos e avances científicos: os alimentos transxénicos. A publicidade fala en clave. Somos críticos cos anuncios e entendemos a súa intencionalidade. Uso crítico dos móbiles e Internet . O uso racional das novas tecnoloxías e as consecuencias dun uso inadecuado das mesmas. As redes sociais.

8.-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS. 8.1.- PROPOSTA DE ACTIVIDADES PARA O CURSO 2013/14 CURSO. TEMPORALIZACIÓN. ACTIVIDADE.

1º E 2º DE ESO.

Ao longo do curso.

Colaboraremos nas celebracións que teñen lugar no centro durante o curso, especialmente o Nadal, Entroido e a Semana das Letras Galegas, así como nas actividades que organice o Equipo de Dinamización Lingüística ou a biblioteca do Centro.

2ª avaliación

Visita á casa-museo de Manuel Maria en Outeiro de Rei, castro de Viladonga, biblioteca Nodal de Lugo e Museo de Lugo.

3ª avaliación. Participación no Correlingua.


184

CURSO. TEMPORALIZACIÓN. ACTIVIDADE.

3º DE ESO.

Ao longo do curso.

Colaborarase nas celebracións que teñen lugar no centro durante o curso, especialmente o Nadal, Entroido e a Semana das Letras Galegas, así como nas actividades que organice o Equipo de Dinamización Lingüística ou a biblioteca do Centro. Fomentarase a participación en certames literarios e de redacción.

. 2ª avaliación.

Visita ao Museo de Pontevedra e Casa de Rosalía de Castro

3ª avaliación.

. Contacontos inglés/galego.


4º DE ESO.

Ao longo do curso.

Colaborarase nas celebracións que teñen lugar no centro durante o curso, especialmente o Nadal, Entroido e a Semana das Letras Galegas e nas actividades que organice o Equipo de Dinamización Lingüística ou a biblioteca do Centro. Fomentarase a participación en certames literarios e de redacción.

3ª avaliación.

Rota de Curros Enríquez ( Celanova), Vilanova dos Infantes e cidade de Ourense. Contacontos inglés/galego.


185


1º DE BAC

Ao longo do curso. .

Colaborarase nas celebracións que teñen lugar no centro durante o curso, especialmente o Nadal, Entroido e a Semana das Letras Galegas e tamén nas actividades que organice o Equipo de Dinamización Lingüística ou a biblioteca do Centro. Fomentarase a participación en certames literarios e de redacción. Asistencia a diferentes tipos de actividades culturais que vaian xurdindo.

3ª avaliación.

Saída a Santiago. Visita ao patrimonio histórico-artístico da USC, visita á biblioteca Ánxel Casal.


2º DE BAC

Ao longo do curso. .

Neste nivel, debido á duración do curso (rematan as clases aproximadamente a mediados do mes de maio) e á rixidez no cumprimento da programación, procurarase interferir o menos posible nas clases para a realización de actividades complementarias e extraescolares. Por este motivo o Departamento non ten previsto para 2º de bacharelato ningunha saída, a non ser que ao longo do curso xurda algunha de interese para o alumnado e que lles altere o menos posible o seu plan de traballo. Con todo, colaborán nas celebracións que teñen lugar no centro durante o curso, especialmente o Nadal, Entroido e a Semana das Letras Galegas e nas actividades que organice o Equipo de Dinamización Lingüística ou a biblioteca do Centro.


186

9.-TRATAMENTO E FOMENTO DAS TIC.

LINGUA GALEGA

OBXECTIVOS

Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes da información, con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e da comunicación.

ACTIVIDADES

QUE SE

DESENVOLVERÁN.

ACTIVIDADES

QUE SE

DESENVOLVERÁN.

PRIMEIRO DE ESO. Empregar, usar e coñecer as posibilidades dos procesadores de texto. SEGUNDO DE ESO. Uso de tradutores ao galego e corrección de posibles defectos na tradución. Acceso a fontes de información para documentarse sobre os temas de aula. Formarase ao alumnado no acceso a fontes fiables. TERCEIRO DE ESO. Empregar, usar e coñecer as posibilidades dos programas para a realización de presentacións tipo Power Point, Photopeach, etc. CUARTO DE ESO. Coñecer as posibilidades dos buscadores de información, tipo google, galipedia, etc e o uso crítico dos mesmos PRIMEIRO DE BACHARELATO. Creación de contas de correo electrónico e nubes para gardar información. Coñecer páxinas web e blogs relacionados de xeito directo coa lingua e cultura galegas. SEGUNDO DE BACHARELATO. Creación de blogs para facer públicas informacións de interese persoal. Coñecer páxinas web e blogs relacionados de xeito directo coa lingua e cultura galegas PARA TÓDOLOS CURSOS. Realización de traballos sinxelos de investigación sobre autores galegos, sobre a nosa lingua e cultura, que serán presentados en soporte dixital e posta ao día nas novidades editoriais máis salientables a través de páxinas web relacionadas con estas temáticas.

ALGÚNS RECURSOS QUE SE UTILIZARÁN.

Dicionarios virtuais en Lingua galega, páxinas como culturagalega.org, Biblioteca Virtual Galega, Galipedia, portais educativos, blogs, proxector, ordenador, memoria USB, correos electrónicos, etc.


187

ONDE SE FARÁN AS ACTIVIDADES?

Os traballos de investigación faranse fóra da aula. Logo serán presentados na aula ( de informática ou noutra que teña os recursos necesarios). As actividades educativas en liña faranse nunha aula que teña ordenadores suficientes para o grupo de alumnos/as.

CANDO SE FARÁN AS ACTIVIDADES?

Procurarase realizar en cada avaliación como mínimo unha actividade que, no caso das presentacións, se terá que desenvolver en varias sesións para que poida participar todo ao alumnado.

METODOLOXÍA.

Indicaranse as pautas para a procura de información; así mesmo facilitaranse os datos relativos ás páxinas que se deberán visitar. Haberá actividades que se realizarán en equipo e outras individualmente.


Realizar as actividades seguindo as pautas que se indiquen na aula: presentación axeitada, corrección no uso da lingua, selección adecuada da información, respectar os prazos de entrega ou presentación. Expoñer de maneira clara o resultado do seu traballo para toda a clase.

10.-PROXECTO LECTOR. FOMENTO DA LECTURA.

A dinámica das aulas de lingua e literatura, especialmente na ESO, está marcada pola presenza constante de textos para a súa lectura, comprensión e análise. Todas as unidades da programación veñen encabezadas por un texto que a/o alumna/o le, e sobre o que realiza unha serie de actividades.

Ademais, ao longo do curso achéganse textos procedentes de distintos medios(revistas, xornais, internet…) de carácter literario, informativo, opinión,etc., atendendo ao nivel e aos intereses do alumnado. Farase especial fincapé na lectura comprensiva.

Para fomentar o gusto pola lectura e estimular a opinión crítica e razoada, ao longo do curso o alumnado realizará traballos e actividades sobre os libros de lectura obrigatoria, que neste curso son os seguintes: ITINERARIO LECTOR.

1ª AVALIACIÓN.

• 1º ESO: Memorias dun raposo. Antonio Reigosa.

• 2º ESO: “ O centro do labirinto”. Agustín Fernández Paz.


188

• 3º ESO. “O futuro roubado”. Ramón Caride.

• 3º PDC:”O futuro roubado”. Ramón Caride. Xerais

• 4º ESO: A cabeza de medusa. Marilar Aleixandre.

• 1º BAC:”O sol de verán”. Carlos Casares.

• 2º BAC: A xeira das árbores. Teresa Moure.

2ª AVALIACIÓN.

• 1º ESO:Asústate, Merche!. Fina Casalderrey..

• 2º ESO: “Ideas de bombeiro”. Andreu Martín.

• 3º ESO. “Chamádeme Simbad”. Francisco Castro.

• 3º PDC: O segredo de Marco Polo. Francisco Castro. Costa Oeste.

• 4º ESO:”O segredo de Marco Polo”. Francisco Castro.

• 1º BAC:”As voces baixas". Manuel Rivas.

• 2ºBAC: Querida amiga. Marina Mayoral

3º AVALIACIÓN.

• 1º ESO: “E Xoel aprendeu a voar”. Marica Campo.

• 2º ESO:”Os nenos numerados”. Joan Farias.

• 3º ESO . “Leonel”. Antón Cortizas.

• 3º PDC: Pel de lobo. Xosé Miranda. Xerais

• 4º ESO: “Querido Tomás”. Neira Vilas.

• 1º BAC: Ollos de auga. Domingo Villar.

• 2ºBAC: Destrución. Xavier López Rodríguez.

As lecturas poderán ser modificadas. Nese caso o alumnado será informado con tempo suficiente para facilitar o normal desenvolvemento da actividade.

Ademais, programaranse actividades ao longo do curs o entre as que se destacan estas:

PRIMEIRO DE ESO.

►Contos de outono. Lectura compartida na biblioteca de contos seleccionados. Os resultados publicaranse no blog da biblioteca.

SEGUNDO DE ESO.

►Contos de outono. Escribimos, corriximos, lemos e expoñemos. Cada alumno/a terá que escribir unha historia que teña como tema central o outono e irá acompañada dun


189

debuxo que a ilustre. O profesor corrixirá as historias e o alumnado pasaraas a limpo corrixidas. Este traballo exporase no taboleiro da biblioteca e cada alumno/a lerá o seu na biblioteca diante dos/as compañeiros/as. Os resultados publicaranse no blog da biblioteca.

TERCEIRO DE ESO.

►Lectura compartida na biblioteca dos 30 artigos da Declaración Universal dos Dereitos Humanos. Cada alumno/a ilustrará un dereito ou dous e leraos publicamente na biblioteca. As ilustracións publicaranse no taboleiro da biblioteca e no blog da mesma.

CUARTO DE ESO.

►A paz no mundo. Elaboración dun traballo de investigación sobre o tema da paz. Averiguar cales son os principais conflitos bélicos e as súas consecuencias. Cada alumno/a seleccionará un poema ou canción e traduciraa ao galego se non está xa escrito en versión orixinal neste idioma. Posteriormente farase unha lectura pública dos poemas e unha exposición dos mesmos no taboleiro e blog da biblioteca.

PRIMEIRO DE BACHARELATO.

► Escolla dunha muller relevante na historia de Galicia, na literatura ou na cultura galega en xeral e realización individulal dun traballo en formato presentación dixital. Cada alumno e cada alumna expoñerá o seu traballo na biblioteca facendo uso do proxector e lerá un poema ou fragmento literario escrito por unha escritora galega.

SEGUNDO DE BACHARELATO.

►Gústame ler porque. Cada alumno e cada alumna resumirá en 5 liñas os motivos polos que vale a pena ler. Posteriormente gravarémoslles as súas opinións e finalmente realizaremos un vídeo, que se poderá ver no blog da biblioteca.

PARA TODOS OS CURSOS E EN FUNCIÓN DAS CIRCUNSTANCIA S QUE VAIAN XURDINDO AO LONGO DO CURSO.

►Recitais poéticos, lecturas dramatizadas de textos escollidos, lecturas na biblioteca coincidindo co Día do Libro e coas Letras Galegas, participación en concursos literarios e estreita colaboración co equipo de Dinamización lingüística e da biblioteca na organización e participación de encontros cos autores dalgunha das lecturas programadas para este curso. 11.-PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A APLICACIÓN DA PROGRAMACIÓN. Para avaliar o desenvolvemento da presente Programación Didáctica farase unha posta en común como mínimo unha vez ao mes, en reunión ordinaria do departamento. e tantas reunións extraordinarias como sexan necesarias. En cada unha desas xuntanzas levantarase acta do grao de desenvolvemento da Programación, indicando dificultades e incidencias. Dese xeito quedará constancia do labor persoal de cada profesor ou profesora, como expresión dun traballo en equipo e con obxectivos comúns.


190

Ao rematar o curso, farase tamén unha memoria do labor realizado, con cómputo estatístico de resultados, impresións e propostas de mellora.

12.-PUBLICIDADE DA PROGRAMACIÓN.

Informarase ao alumnado na aula, ademais no taboleiro da clase quedará unha copia dos obxectivos, contidos, criterios de avaliación e contidos mínimos de cada unidade. Tamén no taboleiro de anuncios do centro e na páxina Web do mesmo figurará esta información, para que poida ser consultada polos pais. Isto farase en cada un dos cursos de ESO e bacharelato.

San Cibrao, 17 de setembro de 2014.

programaciÓn didÁctica. departamento de lingua … · que o ies marqués de sargadelos teña unha...

Documents