Ca³a

-Wacin

kie

wic

zSyste

min

sty

tucji

Unii

Europejs

kie

jz

uw

zglê

dnie

nie

mposta

now

ieñ

Trakta

tuLiz

boñskie

go

REPETYTO

RIA

C·H

·BEC

K

C·H·BECK

REPETYTORIA

System instytucji

Unii Europejskiej

pytania • testy • kazusy • tablice

Ewelina

Ca³a-Wacinkiewicz

z uwzglêdnieniem postanowieñ

Traktatu Lizboñskiego

Repetytoria C. H. Beck

Dr Ewelina Ca³a-Wacinkiewicz

adresowane s¹ do studentów prawa oraz

aplikantów. Pomagaj¹ one w szybkim i skutecznym przygotowaniu siê do

egzaminów i kolokwiów. Materia³ poszczególnych pozycji, jego ujêcie

oraz uk³ad porz¹dkuj¹ i sprawdzaj¹ wiedzê z danej dziedziny prawa.

– pracownik naukowo-dydaktyczny

Wydzia³u Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczeciñskiego, a tak¿e

Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim,

kierownik Podyplomowych Studiów Administrowanie Projektami Unii

Europejskiej.

Repetytorium „System instytucji Unii Europejskiej z uwzglêdnieniem postano-

wieñ Traktatu Lizboñskiego” podzielone jest na cztery czêœci:

czêœæ pierwsza – PYTANIA z odpowiedziami dotyczy m.in.:

zagadnieñ ogólnych odnosz¹cych siê do integracji europejskiej,

prawa pierwotnego, jak i wtórnego,

a tak¿e poszczególnych instytucji Unii Europejskiej,

czêœæ druga – TESTY pozwala zweryfikowaæ wiedzê dotycz¹c¹:

systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej,

postanowieñ Traktatu Lizboñskiego,

traktatów za³o¿ycielskich Wspólnot i Unii Europejskiej,

czêœæ trzecia – KAZUSY – uwzglêdnia zagadnienia m.in. z zakresu:

obywatelstwa Unii Europejskiej,

powo³ywania i odwo³ywania Komisji Europejskiej,

petycji do Parlamentu Europejskiego,

czêœæ czwarta – TABLICE przedstawia:

definicjê prawa europejskiego,

kompetencje poszczególnych instytucji unijnych,

obecny system instytucji a system przewidziany Traktatem Lizboñskim.

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

www.sklep.beck.pl,

e-mail: dz.handlowy@beck.pl

http://www.beck.pl,

tel.: 022 31 12 222, fax: 022 33 77 601

ISBN 978-83-7483-799-6

Cena: 45,00 z³

9 7 8 8 3 7 4 8 3 7 9 9 6

REPETYTORIA C.H.BECK

System instytucji Unii Europejskiej

z uwzglêdnieniem postanowieñ Traktatu Lizboñskiego

www.sklep.beck.pl

W sprzeda¿y:

J. Barcik, A. Wentkowska

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z UWZGLÊDNIENIEM TRAKTATU Z LIZBONY

Wyk³ady i Æwiczenia

M. M. Kenig Witkowska (red.)

PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 4

Podrêczniki Prawnicze

A. £azowski (red.)

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 4

Repetytoria C. H. Beck

E. Skibiñska (wprow.)

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

Teksty Ustaw Becka. Edycja S¹dowa

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 13

Twoje Prawo

System instytucji

Unii Europejskiej

z uwzglêdnieniem postanowieñ

Traktatu Lizboñskiego

pytania • testy • kazusy • tablice

dr Ewelina Ca³a-Wacinkiewicz

Uniwersytet Szczeciñski

Redakcja: Ksenia Rzepka

© Wydawnictwo C. H. Beck 2009

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Sk³ad i ³amanie: DMQuadro

Druk i oprawa: Studio Spartan, Gdynia

ISBN 978-83-7483-799-6

Przedmowa

Z przyjemnością oddaję do Państwa rąk repetytorium dotyczące systemu instytucjonal-nego Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem postanowień Traktatu Lizboń-skiego, który został podpisany 13.12.2007 r. Mam nadzieję, iż będzie ono stanowić pomoc dydaktyczną zarówno dla studentów, aplikantów, jak i tych wszystkich, którym przyszło zgłębiać tę tematykę.

Repetytorium w zaproponowanym kształcie stanowi wynik kilkuletnich doświadczeń dydak tycznych, a asumpt do jego przygotowania stanowiła potrzeba rozwinięcia zagadnień dotyczących systemu instytucji Unii Europejskiej, zawartych w repetytorium Podstawy sys-temu prawa międzynarodowego, wyd. 2, Warszawa 2009. Ponadto, mając na względzie czę-sto skomplikowany charakter rozważań dotyczących unijnych instytucji, analizując je opar-to się bezpośrednio na aktach prawnych wyznaczających ich zasady funkcjonowania i status.

Z założenia także niniejsze opracowanie również nie wyczerpuje całości zakresu ma-teriału, co wynika po pierwsze z rozległości tematycznej przedmiotu, po drugie zaś z chę-ci pozostawienia niektórych zagadnień do realizacji na wykładach. Z założenia też w niniej-szym repetytorium, osiągnięcie celów dydaktycznych zmusiło do wyjścia poza tradycyjne ramy prawa instytucjonalnego Unii Europejskiej. Nie wymaga to głębszego uzasadnienia, jeśli weźmie się pod uwagę, że do posługiwania się tradycyjnymi pojęciami w tym zakre-sie potrzebne jest niekiedy subsydiarne wykorzystanie konstrukcji pojęciowych właściwych prawu międzynarodowemu.

Repetytorium, którego głównym zadaniem jest służyć pomocą w przyswojeniu, a także utrwaleniu i usystematyzowaniu wiedzy, składa się z czterech części. Pierwsza – przyjmu-jąc formę pytań (zagadnień) egzaminacyjnych i odpowiedzi, ma za zadanie merytorycznie przybliżyć omawiane zagadnienia. Druga – zawierająca testy, ma ułatwić weryfikację zdo-bytej wiedzy, co stanowi doskonałą powtórkę materiału np. przed egzaminem. Trzecia – za-wiera kazusy, ukazujące wybrane instytucje w praktyce. Czwarta natomiast w formie tablic – graficz nie prezentuje treści zawarte w części pierwszej.

Mam nadzieję, że przyjęta konstrukcja ułatwi Państwu korzystanie z niniejszego repety-torium, a egzaminy, czy zaliczenia z zakresu instytucji Unii Europejskiej zakończą się suk-cesem, czego serdecznie życzę.

Jednocześnie pragnę podziękować wszystkim osobom, które w trakcie prac służyły mi swoją pomocą i udzielały cennych uwag i sugestii.

Autorka

Szczecin, wrzesień 2009 r.

Spis treści

Przedmowa ___________________________________________________________ VWykaz skrótów ________________________________________________________ XILiteratura ____________________________________________________________ XIII

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Geneza i charakter Unii Europejskiej ___________________________ 11. Zagadnienia wprowadzające __________________________________________ 1

Pytania 1 – 32. Zagadnienia szczegółowe ____________________________________________ 4

Pytania 4 – 17

Rozdział II. Prawo Unii Europejskiej _____________________________________ 14Pytania 18 – 39

Rozdział III. Rada Europejska ___________________________________________ 33Pytania 40 – 46

Rozdział IV. Rada Unii Europejskiej ______________________________________ 38Pytania 47 – 62

Rozdział V. Komisja Europejska __________________________________________ 51Pytania 63 – 76

Rozdział VI. Parlament Europejski _______________________________________ 61Pytania 77 – 90

Rozdział VII. Europejski Trybunał Sprawiedliwości _________________________ 75Pytania 91 – 99

Rozdział VIII. Sąd Pierwszej Instancji ____________________________________ 81Pytania 100 – 110

Spis treściVIII

Rozdział IX. Sąd do spraw Służby Publicznej ______________________________ 87Pytania 111 – 114

Rozdział X. Trybunał Obrachunkowy _____________________________________ 90Pytania 115 – 119

Rozdział XI. Inne organy i instytucje – wybrane zagadnienia ________________ 931. Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej __________________________ 93

Pytania 120 – 1262. Komitet Ekonomiczno-Społeczny ______________________________________ 97

Pytania 127 – 1283. Komitet Regionów __________________________________________________ 98

Pytania 129 – 1304. Europejski Bank Inwestycyjny _________________________________________ 100

Pytanie 1315. Europejski Bank Centralny ___________________________________________ 101

Pytania 132 – 133

Część B. TestyTest 1 _____________________________ 103 Odpowiedzi do testu 1 ______ 150Test 2 _____________________________ 106 Odpowiedzi do testu 2 ______ 150Test 3 _____________________________ 108 Odpowiedzi do testu 3 ______ 150Test 4 _____________________________ 110 Odpowiedzi do testu 4 ______ 151Test 5 _____________________________ 112 Odpowiedzi do testu 5 ______ 151Test 6 _____________________________ 114 Odpowiedzi do testu 6 ______ 151Test 7 _____________________________ 117 Odpowiedzi do testu 7 ______ 152Test 8 _____________________________ 119 Odpowiedzi do testu 8 ______ 152Test 9 _____________________________ 121 Odpowiedzi do testu 9 ______ 152Test 10 _____________________________ 123 Odpowiedzi do testu 10 _____ 153Test 11 _____________________________ 126 Odpowiedzi do testu 11 _____ 153Test 12 _____________________________ 128 Odpowiedzi do testu 12 _____ 153Test 13 _____________________________ 130 Odpowiedzi do testu 13 _____ 154Test 14 _____________________________ 133 Odpowiedzi do testu 14 _____ 154Test 15 _____________________________ 135 Odpowiedzi do testu 15 _____ 154Test 16 _____________________________ 138 Odpowiedzi do testu 16 _____ 155Test 17 _____________________________ 140 Odpowiedzi do testu 17 _____ 155Test 18 _____________________________ 143 Odpowiedzi do testu 18 _____ 155Test 19 _____________________________ 145 Odpowiedzi do testu 19 _____ 156Test 20 _____________________________ 147 Odpowiedzi do testu 20 _____ 156

Część C. KazusyKazus 1. Przystąpienie do Unii Europejskiej ___________________________________ 157Kazus 2. Obywatelstwo Unii Europejskiej ____________________________________ 158Kazus 3. Stosowanie prawa Unii Europejskiej _________________________________ 159

IX

Kazus 4. Petycja do Parlamentu Europejskiego ________________________________ 160Kazus 5. Powołanie Komisji Europejskiej _____________________________________ 162Kazus 6. Głosowanie w Radzie Unii Europejskiej _______________________________ 163Kazus 7. Status prawny komisarza Komisji Europejskiej _________________________ 165Kazus 8. Skarga do Rzecznika Praw Obywatelskich _____________________________ 166Kazus 9. Dymisja Komisji Europejskiej _______________________________________ 167Kazus 10. Rada Europejska a Rada Unii Europejskiej w II filarze UE ________________ 169

Część D. TabliceTabl. 1. Prawo pierwotne Unii Europejskiej ___________________________________ 171Tabl. 2. Prawo wtórne Unii Europejskiej _____________________________________ 172Tabl. 3. Cele Unii Europejskiej w świetle art. 2 TUE ____________________________ 172Tabl. 4. Chronologia przystępowania do Wspólnot Europejskich

i Unii Europejskiej ________________________________________________ 173Tabl. 5. System instytucji w TWE i TUE a system instytucji

w Traktacie Lizbońskim ____________________________________________ 173Tabl. 6. Siedziby głównych instytucji UE ______________________________________ 174Tabl. 7. Prawo europejskie sensu largo i sensu stricto ____________________________ 174Tabl. 8. Struktura Traktatu Lizbońskiego _____________________________________ 175Tabl. 9. Ważniejsze kompetencje Rady Europejskiej ____________________________ 179Tabl. 10. Skład Rady Europejskiej w Traktacie Lizbońskim ________________________ 179Tabl. 11. Wykaz składów Rady Unii Europejskiej _______________________________ 180Tabl. 12. Struktura wewnętrzna Komisji Europejskiej ___________________________ 181Tabl. 13. Dyrekcje generalne (DG) w Komisji Europejskiej _______________________ 181Tabl. 14. Tryb powołania Komisji Europejskiej _________________________________ 183Tabl. 15. Ważniejsze kompetencje Rady Europejskiej i Rady

Unii Europejskiej ________________________________________________ 183Tabl. 16. Frakcje polityczne Parlamentu Europejskiego do i po wyborach

w czerwcu 2009 r. _______________________________________________ 184Tabl. 17. Wewnętrzna struktura Parlamentu Europejskiego ______________________ 185Tabl. 18. Komisje stałe w Parlamencie Europejskim _____________________________ 186Tabl. 19. Struktura wewnętrzna Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości __________ 187Tabl. 20. Kompetencje Sądu Pierwszej Instancji ________________________________ 188

Indeks rzeczowy _______________________________________________________ 189

Spis treści

Wykaz skrótów

1.Źródłaprawa

JAE _________ Jednolity Akt Europejski z 17.2.1986 r. (Dz.Urz. UE L 169/1987, s. 1)KNZ ________ Karta Narodów Zjednoczonych z 26.6.1945 r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 23,

poz. 90)KWPT

_______ Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów z 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439)

n. TUE ______ Traktat o Unii Europejskiej zmieniony Traktatem z Lizbony (wersja skon-solidowana, Dz.Urz. UE C 115/2008, s. 13)

TA __________ Traktat Amsterdamski z 2.10.1997 r. (Dz.Urz. UE C 340/1997, s. 1)TEWEA _____ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

z 25.3.1957 r.TEWG ______ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25.3.1957 r.TEWWiS ____ Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 18.4.1951 r.TL __________ Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. (Dz.Urz. UE C 306/2007, s. 1)TofUE _______ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana,

Dz.Urz. UE C 115/2008, s. 47)TUE ________ Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (wersja skonsolidowana, Dz.Urz.

UE C 321E/2006, s. 1)TWE ________ Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (wersja skon-

solidowana, Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1)

2.Publikatoryiczasopisma

Dz.U. ________ Dziennik UstawDz.Urz. UE ___ Dziennik Urzędowy Unii EuropejskiejDz.Urz. WE __ Dziennik Urzędowy Wspólnot EuropejskichEP __________ Edukacja PrawniczaZb. Orz. ______ Zbiór Orzeczeń

3. Inneskróty

art. __________ artykuł (-y)cz. __________ częśćEBC ________ Europejski Bank Centralny

Wykaz skrótówXII

ESBC _______ Europejski System Banków CentralnychETS _________ Europejski Trybunał SprawiedliwościEuratom _____ Europejska Wspólnota Energii AtomowejEWG ________ Europejska Wspólnota GospodarczaEWWiS ______ Europejska Wspólnota Węgla i Stalim.in. ________ między innyminast. _________ następny (-a, -e)Nr __________ numerPE __________ Parlament Europejskipor. _________ porównaj poz. _________ pozycja pyt. _________ pytanie (-a)r. __________ rokred. _________ redakcjas. __________ strona (-y)t. __________ tomtj. __________ to jestUE _________ Unia Europejskaust. _________ ustępWE _________ Wspólnota EuropejskaWPZiB ______ Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwawyd. ________ wydaniezob. _________ zobacz

Literatura

M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, Warszawa 2007J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony,

Warszawa 2008J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej. Podręcznik dla

kierunków zarządzania i administracji, Warszawa 2008J. Barcz, Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2006J. Barcz, Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty ustanawiające Unię Europejską,

wyd. 1, Warszawa 2008Z. Brodecki, Prawo integracji w Europie, Warszawa 2006E. Cała-Wacinkiewicz, Charakter prawny Unii Europejskiej w świetle prawa międzynarodo-

wego, Warszawa 2007E. Cała-Wacinkiewicz, Podstawy systemu prawa międzynarodowego, wyd. 2, Warszawa

2009W. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Prawo Wspólnot Europejskich.

Orzecznictwo, Warszawa 2001M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006Integracja europejska – wybrane problemy, red. D. Milczarek, A. Nowak, Warszawa 2003J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000B. Kuźniak, Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2008B. Kuźniak, A. Capik, Traktat Nicejski. Komentarz, Warszawa 2002P. Łaski, Suwerenność i współzależność we współczesnym prawie międzynarodowym,

[w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005

F. Machlup, Integracja gospodarcza – narodziny i rozwój idei, Warszawa 1986J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje międzynarodowe. Prawo instytucjonalne, Warsza-

wa 2006C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 2000W. Nicoll, T. Salmon, Zrozumieć Unię Europejską, Warszawa 2002Prawo europejskie. Zarys wykładu, red. E. Skrzydło-Tefelska, Lublin 2008Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, red. M.M. Kenig-Witkowska, Warszawa 2008Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2002Prawo Unii Europejskiej. Testy, kazusy, tablice, red. A. Łazowski, Warszawa 2008A. Przyborowska-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelska, Dokumenty Wspólnot Europejskich, t. I,

Lublin 1994

LiteraturaXIV

R. Schuman, Dla Europy, Kraków 2003E. Skibińska, Instytucje Wspólnot Europejskich (cz. I), EP 2008, Nr 3E. Skibińska, Instytucje Unii Europejskiej (cz. II), EP 2008, Nr 4R. Streinz, Prawo europejskie, Warszawa 2002Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i gospodarcze, red. A. Łazowski, Warszawa 2008Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), red. A. Wróbel,

Kra ków 2004

E. Cała-Wacinkiewicz, System instytucji Unii Europejskiej... Pyt. 1

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Geneza i charakter Unii Europejskiej1

1. Zagadnienia wprowadzające

Pytanie 1.Zdefiniujpojęcie„integracjimiędzynarodowej”2.

W najprostszym ujęciu integracja to scalanie, zespalanie się, łączenie państw i tworzenie z nich jednolitego organizmu3 opierające się in extenso na państwach, jako podstawowych i pierwotnych podmiotach prawa międzynarodowego. Ta leksy-kalna definicja ma jednak ograniczone zastosowanie, nie oddając w pełni istoty rze-czy analizowanego pojęcia.

Uzupełnieniem powyższego może być zatem rozpatrywanie integracji bądź to jako procesu, bądź to jako pewnego stanu rzeczy osiągniętego w toku jego realiza-cji4, choć zdarzyć się może, iż integracja jest także ujmowana jako koniunkcja tych dwóch elementów5. Biorąc za punkt wyjścia integrację rozumianą i jako stan, i jako proces, wydaje się, iż nie ma potrzeby zubażania zakresu przedmiotowego definicji integracji jedynie do stanu. Twierdzenie takie wymusza niejako dynamika i intensyfi-kacja stosunków międzynarodowych oraz fakt, iż państwa zacieśniając granice wza-jemnej współpracy, nie opowiadają się za sztywnym wyznaczeniem jej granic, wręcz

1 Informacje na temat UE dostępne są na oficjalnej stronie organizacji – http://europa.eu/2 Na temat integracji patrz szerzej: E. Cała-Wacinkiewicz, Charakter prawny Unii Europejskiej

w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2007.3 Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1982, s. 53.4 F. Machlup, Integracja gospodarcza – narodziny i rozwój idei, Warszawa 1986, s. 29–34.5 B. Lévy konstatuje, iż integracja to zarówno proces jak i rezultat tego procesu. Zob. Ľintegration

européenne à ľére des blocs régionaux et de la globalisation de ľéconomie, Montreal 1995, s. 9–10.

Część A. Pytania egzaminacyjne

E. Cała-Wacinkiewicz, System instytucji Unii Europejskiej...Pyt. 2

2

przeciwnie, świadomie decydują się na „współzależność”1. Stąd też współzależność można uznać jako essentialia negotii integracji międzynarodowej, stanowiącą kryte-riumróżnicująceintegracjęodzwykłejwspółpracymiędzypaństwami.

Ujmowanie integracji zarazem jako stanu i procesu jest dwuaspektowe. Stan – pozwala na analizę określonego stadium integracji i w tym znaczeniu pozostaje uję-ciem statycznym. Proces natomiast, oddaje dynamikę będącą istotą następujących po sobie działań, mających doprowadzić do z góry założonego celu. Integracja bo-wiem, jak konkluduje B. Góralczyk, to pewien cel i wysiłek pomniejszych organiz-mów, dążących wspólnie ku budowie sprawnego organizmu je łączącego2.

Przywołany Autor zwraca uwagę na przestrzenny aspekt integracji odnoszący się do tworzenia nowego organizmu jako efektu integracji. Ujęcie takie właściwe jest również A. Przyborowskiej-Klimczak, twierdzącej, iż integracja to proces tworzenia całości z części lub włączania pewnych elementów w całość3. Oprócz wspomnia-nego aspektu przestrzennego definicja ta oddaje także pewną dynamikę, której nie można odmówić procesowi scalania, albowiem jest to cecha współczesnych stosun-ków międzynarodowych. Zgodnie z teorią kinetyki politycznej proces polityczny zawsze dąży do zmiany status quo i nigdy nie powinien pozostawać nieruchomym4.

Reasumując, w kontekście wyżej przywołanych twierdzeń przyjąć należy, iż pod pojęciem integracji międzynarodowej rozumie się pewien stan (często jako ele-mentprzejściowy)izarazempostępującyproces,któregopodmiotamisąpań-stwa, zmierzający w kierunku takiego sformalizowania stosunków międzynimi,bypowstałwefekciesprawniefunkcjonujący„organizm”,łączącypań-stwawjedną,dającąsięwydzielićstrukturęopartąnawspółzależności.

Pytanie 2.Czymsąumowymiędzynarodowe5?

Definicja legalna umowy międzynarodowej zawarta została w art. 2 Konwen-cji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów podpisanej 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74,

1 Rozumianą w szerokim ujęciu, jako wzajemna relacja interesów podmiotów (narodów, państw, or-ganizacji czy instytucji międzynarodowych), w ramach której wszelka zmiana pozycji jednego z nich dotyka pozycji innych. Patrz: J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000, s. 237. Na temat współzależności patrz także: P. Łaski, Suwerenność i współzależność we współcze-snym prawie międzynarodowym, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005, s. 43–54.

2 B. Góralczyk, Źródła i uwarunkowania integracji europejskiej, [w:] Integracja europejska – wybra-ne problemy, red. D. Milczarek, A. Nowak, Warszawa 2003, s. 18.

3 A. Przyborowska-Klimczak, Prawne aspekty procesu integracji europejskiej – rys historyczny,[w:] Prawo Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2002, s. 25.

4 Zob.: W. Nicoll, T. Salmon, Zrozumieć Unię Europejską, Warszawa 2002, s. 642.5 Zob. szerzej: E. Cała-Wacinkiewicz, Podstawy systemu prawa międzynarodowego, wyd. 2,

War szawa 2009, s. 50.

3

E. Cała-Wacinkiewicz, System instytucji Unii Europejskiej... Pyt. 3

poz. 439). Zgodnie z jego treścią, traktat oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo między-narodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym, dwóch lub więcej dokumen-tach, i bez względu na jego szczególną nazwę.

Definicja ta przyjmując, iż stronami umów mogą być jedynie państwa opiera się na pewnym uproszczeniu. Jednak rozszerzenie jej aspektu podmiotowego na organi-zacje międzynarodowe, nastąpiło mocą Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi lub organizacjami między-narodowymi, podpisanej w Wiedniu 21.3.1986 r. Polska nie jest jednak jej stroną, co nie stoi na przeszkodzie by uznać, iż – co do zasady – stronami umów międzynaro-dowych w głównej mierze mogą być:1) państwa,2) państwa i organizacje międzynarodowe,3) organizacje międzynarodowe.

Dlatego też omawiane w dalszej części umowy międzynarodowe zawierane przez państwa członkowskie początkowo Wspólnot Europejskich (Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej, czy Jednolity Akt Europejski), czy też Unii Europejskiej (Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski, Traktat Nicejski, czy też Traktat Lizboński), będą traktowane jako umowy międzynarodowe podlegające pod reżim prawny wspomnianych Konwencji.

Pytanie 3.Określczymsąorganizacjemiędzynarodowe1?

Zgodnie z Konwencją wiedeńską dotyczącą reprezentacji państw w ich stosun-kach z organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym, podpisa-ną w Wiedniu 14.3.1975 r., organizacjamiędzynarodowaoznaczaorganizacjęmiędzyrządową. Oznacza to, iż z punktu widzenia prawa międzynarodowego tyl-ko organizacje między narodowe o rządowym charakterze (takie jak dawna Europej-ska Wspólnota Węgla i Stali, dawna Europejska Wspólnota Gospodarcza, a obecna Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Energii Atomowej, czy Unia Euro-pejska) będą podmiotami tego prawa. Nie rozciągnie się to już natomiast na organi-zacje o charakterze pozarządowym.

Organizacją międzynarodową będzie zatem taki związekpaństw(przynajmniej trzech), który powstał jako:1) sformalizowany przejaw wielostronnej współpracy między państwami,2) działający w oparciu o multilateralną umowę międzynarodową – stanowiącą sta-

tut tej organizacji,

1 Zob. szerzej: E. Cała-Wacinkiewicz, Podstawy systemu..., s. 111.

Rozdział I. Geneza i charakter Unii Europejskiej

Część A. Pytania egzaminacyjne4

E. Cała-Wacinkiewicz, System instytucji Unii Europejskiej...Pyt. 4

3) wyposażony w organy,4) mający do spełnienia wyznaczone cele i określone sposoby funkcjonowania

organizacji,5) wykazujący pewną autonomię w stosunku do państw członkowskich należących

do organizacji,6) posiadający także, co do zasady, podmiotowość prawa międzynarodowego.

2. Zagadnienia szczegółowe

Pytanie 4.OmówgenezępowstaniaUniiEuropejskiej.

Geneza powstania Unii Europejskiej, bez wątpienia sięga okresu po II wojnie światowej, choć jak podkreśla M. M. Kenig-Witkowska, prawnomiędzynarodowa koncepcja Unii Europejskiej w jej obecnym kształcie jest także trwale związana z dążeniami integracyjnymi, które pojawiły się w Europie tuż przed I wojną świato-wą i dynamicznie rozwijały się w okresie międzywojennym. Należy także pamiętać, że idee integracyjne w Europie mają źródła sięgające głęboko w historię kontynen-tu1. Nie zagłębiając się w nie warto podkreślić, iż tendencjom tworzenia po II wojnie światowej organizacji międzynarodowych działających w obszarze bezpieczeństwa (Organizacja Narodów Zjednoczonych), czy też ochrony praw człowieka (Rada Eu-ropy), towarzyszyły również koncepcje zwracające uwagę na rozwój gospodarczy państw. Powojenne procesy integracyjne, zdaniem D. Milczarka, charakteryzował bowiem „ich uniwersalny charakter. Przejawiało się to w obejmowaniu przez nie nieomal wszystkich sfer życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kultural-nego państw Europy Zachodniej”2.

W tym kontekście ścierały się ze sobą koncepcje dotyczące przyszłości Europy. Do ważniejszych należały:1) koncepcja Europyfederalnej, zakładająca powstanie w Europie jednego pań-

stwa federalnego (państwa związkowego), gdzie dotychczasowe państwa od-powiadałyby np. landom, stanom, czy kantonom, tracąc swoją suwerenność na rzecz większej całości,

2) koncepcja Europykonfederalnej, zakładająca powstanie w Europie związku suwe-rennych państw, pomiędzy którymi podejmowana jest współpraca międzynarodowa,

1 M. M. Kenig-Witkowska, [w:] Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, red. M. M. Kenig-Witkowska, Warszawa 2007, s. 3.

2 D. Milczarek, Przebieg procesów integracji europejskiej, [w:] Integracja europejska. Wybrane pro-blemy, red. D. Milczarek, A. Nowak, Warszawa 2003, s. 31.

5

E. Cała-Wacinkiewicz, System instytucji Unii Europejskiej... Pyt. 4

3) koncepcja Europy opartej na funkcjonalizmie, kładącym nacisk na ekonomię i jej znaczenie w procesach integracji,

4) koncepcja Europy opartej na neofunkcjonalizmie, kładącym nacisk na politykę i integ rację polityczną, mającą wyznaczyć wspólną drogę rozwoju zjednoczonej Europy.Zainicjowany przez polityków prezentujących powyższe koncepcje dyskurs

polityczny, a także fakt wygłoszenia przez Roberta Schumana swojej Deklaracji z 8.5.1950 r. zainicjowały utworzenie w latach 50. XX w., najpierw jednej organiza-cji regionalnej o charakterze gospodarczym, a potem kolejnych dwóch. Powołano je do życia na podstawie aktów założycielskich, stanowiących ich statuty, tj.:1) Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, podpisanego w Pary-

żu 18.4.1951 r. – dającego początek Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali (EW WiS), zwanego także Traktatem Paryskim, a także

2) TraktatuoEuropejskiejWspólnocieGospodarczej, podpisanego w Rzymie 25.3.1957 r. – powołującego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG);

3) TraktatuoEuropejskiejWspólnocieEnergiiAtomowej, podpisanego w Rzy-mie 25.3.1957 r. – tworzącego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Eura-tom), które zwane były Traktatami Rzymskimi.Państwami założycielskimi powyższych organizacji były: Belgia, Francja, Ho-

landia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Ich celem, zgodnie z podpisanymi trakta-tami, było ustanowienie podstaw dla coraz ściślejszego związku między narodami europejskimi, poprzez poprawę warunków życia, stabilność rozwoju, równowagę w handlu i rozwój gospodarczy. Docelowo państwa te miały dążyć do zniesienia wszelkich barier między sobą, poprzez ustanowienie jednolitego wewnętrznego ryn-ku, otwarcie granic, zniesienie ceł między nimi i promowanie postępu ekonomiczne-go. W początkowym etapie współpraca państw oscylowała, zgodnie z powyższym, wokół szeroko rozumianych zagadnień gospodarczych, dając funkcjonalistom prze-wagę nad innymi koncepcjami.

Wraz z upływem czasu integracja państw w ramach Wspólnot poszerzała się i to zarówno w aspekcie przedmiotowym (o nowe dziedziny działalności), jak i podmio-towym (o nowe państwa członkowskie). W 1973 r. do Wspólnot Europejskich wstą-piła Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981 r. – Grecja, a w 1986 r. – Hiszpania i Portugalia.

Coraz częściej powracała także koncepcja zacieśniania integracji europejskiej, tj. poszerzenia jej o wymiar polityczny (koncepcja noefunkcjonalna). Doszło do tego 7.2.1992 r., kiedy to w Maastricht, mocą TraktatuoUniiEuropejskiej, powołano do życia Unię Europejską, jako kolejny etap procesów integracyjnych. Kolejna fala rozszerzenia dokonała się zatem już w ramach Unii Europejskiej i miała miejsce w 1995 r., kiedy to przyjęto Austrię, Szwecję i Finlandię, zaś w 2004 r. do „piętnastki” dołączyło się kolejnych 10 państw – Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta oraz Cypr. W 2007 r. do UE przyjęto Bułgarię i Rumunię.

Rozdział I. Geneza i charakter Unii Europejskiej