saertasoriso saarbitrajo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxisvilis saxelobis tbilisis saxelmwifo...

247
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi (SedarebiTi analizi) xelmZRvaneli: samarTlis doqtori, asocirebuli profesori Tamar zambaxiZe sadisertacio naSromi wardgenilia samarTlis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad Tbilisi 2008 avtoris stili daculia

Upload: others

Post on 28-Jul-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universiteti

iuridiuli fakulteti

giorgi cercvaZe

saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi

(SedarebiTi analizi)

xelmZRvaneli: samarTlis doqtori,

asocirebuli profesori Tamar zambaxiZe

sadisertacio naSromi wardgenilia samarTlis doqtoris

akademiuri xarisxis mosapoveblad

Tbilisi

2008

avtoris stili daculia

Page 2: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

i

i

sarCevi

gamoyenebuli abreviaturis nusxa -------------------------------------------------------------5

Sesavali --------------------------------------------------------------------------------------------------------7

kari I saerTaSoriso arbitraJis zogadi daxasiaTeba

-----------------------------------------------------------------------------------------10

Tavi I arbitraJis cneba, warmoSoba da ganviTareba --------------10

§1. arbitraJis istoria -------------------------------------------------------------------------------14

§2 arbitraJis cneba ------------------------------------------------------------------------------------16

§3 saarbitraJo ganxilvis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi -----------------19

§4 delokalizaciis Teoria -----------------------------------------------------------------------23

§5 konfidencialuroba -------------------------------------------------------------------------------24

Tavi II arbitraJebis klasifikacia ------------------------------------------26

§1 klasifikaciis kriteriumebi da arbitraJis saxeebi --------------------------26

arbitraJis gansxvaveba mediaciisagan ----------------------------------------------------------------30

§2 mudmivmoqmedi da droebiTi (ad hoc) arbitraJebi ---------------------------------33

§3 saerTo (zogadi) da specializebuli arbitraJebi -----------------------------35

Tavi III saerTaSoriso arbitraJi da sajaro samarTali ------38

§1 arbitraJi da saerTaSoriso organizaciebi ----------------------------------------38

§2 saerTaSoriso sajaro arbitraJi ---------------------------------------------------------40

§3 arbitraJi, konstitucia da adamianis uflebebi ---------------------------------42

arbitraJi da sasamarTlosaTvis mimarTvis konstituciuri ufleba -------------44

Page 3: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

ii

ii

kari II saerTaSoriso arbitraJis normatiuli

safuZvlebi----------------------------------------------------------------------47

Tavi I saerTaSoriso xelSekruleba --------------------------------------48

§1 arbitraJis saerTaSoriso samarTliT regulirebis pirveli cdebi 48

I. Jenevis konvencia da oqmi -------------------------------------------------------------------------------49

II. Jenevis oqmidan niu-iorkis konvenciamde ---------------------------------------------------------50

§2 niu-iorkis konvencia ------------------------------------------------------------------------------50

§3 arbitraJTan dakavSirebuli sxva saerTaSoriso xelSekrulebebi ---52

I. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvencia ------------------52

II. vaSingtonis konvencia ---------------------------------------------------------------------------------------53

III. moskovis konvencia da kievis SeTanxmeba -------------------------------------------------------58

Tavi II saarbitraJo kanonmdebloba ----------------------------------------60

§1 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacia --------------------------------------------60

I. UNCITRAL-is saqmianoba ---------------------------------------------------------------------------------------61 II. advokatTa saerTaSoriso asociaciis saqmianoba -------------------------------------------66

§2 saerTaSoriso arbitraJis sakanonmdeblo regulireba ---------------------67

I. ruseTi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------68

II.SvedeTi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------73

III. germania --------------------------------------------------------------------------------------------------------------74

IV. Sveicaria -----------------------------------------------------------------------------------------------------------75

V. safrangeTi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------77

VI. inglisi --------------------------------------------------------------------------------------------------------------78

VII. arbitraJi da evrokavSiri ------------------------------------------------------------------------------81

VIII. amerikis SeerTebuli Statebi -----------------------------------------------------------------------83

Tavi III saarbitraJo reglamentebi ------------------------------------------87

$1. ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatis arbitraJi

(ruseTi) ------------------------------------------------------------------------------------------90

$2. DIS arbitraJi (germania) ------------------------------------------------------------------------91

$3. SCC (stokholmis) arbitraJi (SvedeTi) -------------------------------------------------92

$4. Swiss Rules -Sveicaruli saarbitraJo reglamenti (Sveicaria) ------------92

$5. ICC (parizis) arbitraJi (safrangeTi) --------------------------------------------------93

$6. LCIA (londonis) arbitraJi (inglisi) --------------------------------------------------95

Page 4: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

iii

iii

$7. AAA (vaSingtonis) arbitraJi (aSS) -------------------------------------------------------96

Tavi IV saerTaSoriso arbitraJis regulirebis perspeqtivebi

saqarTveloSi -----------------------------------------------------------------------------96

kari III saarbitraJo ganxilvis winapirobebi -----------103

Tavi I saarbitraJo SeTanxmeba ------------------------------------------------105

$1 saarbitraJo SeTanxmebis cneba -----------------------------------------------------------105

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba ---------------------------------------------------------107

§2 saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi ---------------------------------------------------------111

§3 Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb ----------------------------------------113

I. materialur-samarTlebrivi (saxelSekrulebo) Teoria --------------------------------114

II. saproceso samarTlebrivi Teoria -----------------------------------------------------------------115

III. Sereuli Teoria ----------------------------------------------------------------------------------------------116

§4 GsaarbitraJo SeTanxmebis mxareebi (subieqtebi) --------------------------------118

I. fizikuri pirebi ------------------------------------------------------------------------------------------------119

II. iuridiuli pirebi --------------------------------------------------------------------------------------------121

III. saxelmwifo ------------------------------------------------------------------------------------------------------122

IV. momxmarebeli ---------------------------------------------------------------------------------------------------127

V. Amicus Curiae ---------------------------------------------------------------------------------------------------------130 VI. mesame pirebi -----------------------------------------------------------------------------------------------------132

§5 warmomadgenloba -----------------------------------------------------------------------------------133

I. warmomadgenloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas ----------------------------------133

II. warmomadgenloba saarbitraJo ganxilvisas --------------------------------------------------137

§6 saarbitraJo SeTanxmebis forma ----------------------------------------------------------138

I.modeluri kanoni, reglamentebi da konvenciebi ---------------------------------------------139

II. ruseTi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------140

III. SvedeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------------141

IV. germania ------------------------------------------------------------------------------------------------------------141

V. Sveicaria ----------------------------------------------------------------------------------------------------------142

VI. safrangeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------143

VII. inglisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------145

VIII.amerikis SeerTebuli Statebi ----------------------------------------------------------------------146

IX. saarbitraJo SeTanxmeba eleqtronuli formiT -----------------------------------------147

§7 saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi ------------------------------------------------------151

I. saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebi -------------------------------------------------------------151

II. specialuri pirobebi saarbitraJo SeTanxmebaSi ------------------------------------------152

III. saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba ----------------153

Page 5: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

iv

iv

§8 saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali -----------158

I.saerTaSoriso xelSekrulebebi ------------------------------------------------------------------------160

II. ruseTi --------------------------------------------------------------------------------------------------------------161

III. SvedeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------161

IV. germania -----------------------------------------------------------------------------------------------------------162

V. Sveicaria ----------------------------------------------------------------------------------------------------------163

VI. safrangeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------164

VII. inglisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------165

VIII. amerikis SeerTebuli Statebi --------------------------------------------------------------------166

§9 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ---------------------------166

I. saarbitraJo SeTanxmebis Sewyveta da baTiloba -----------------------------------------167

II. sasamarTlos mier davis ganxilvis gamoricxva ------------------------------------------170

III. sasamarTlo ganxilvis Sewyveta, Tu SeCereba? --------------------------------------------173

IV.saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze dawyebuli saarbitraJo ganxilva da

moTxovnis xandazmulobis vadebi -----------------------------------------------------------------------174

§10 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba

mesame pirebze --------------------------------------------------------------------------------------------175

I. mesame piris sasargeblod dadebuli xelSekrulebebi --------------------------------177

II. garantia, Tavdeboba, solidaruli valdebuleba ----------------------------------------177

III. iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis gavrceleba am iuridiuli piris partniorebze (wevrebze) ------------180

IV. saxelmwifos mier kontrolirebadi kompaniebisa da sajaro samarTlis

iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis gavrceleba saxelmwifoze -----------------------------------------------------------------180

V. “kompaniebis jgufis doqtrina” --------------------------------------------------------------------181

§11 saarbitraJo SeTanxmeba da uflebamonacvleoba -----------------------------185

§12 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi regulirebis perspeqtivebi

saqarTveloSi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------191

Tavi II saarbitraJo ganxilvis sagani ------------------------------------193

§1 saarbitraJo ganxilvis sagani calkeuli saxelmwifoebis

kanonmdeblobaSi ----------------------------------------------------------------------------------------193

I. yofili socialisturi banakis saxelmwifoebi ---------------------------------------------194

II. SvedeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------------197

III. germania ------------------------------------------------------------------------------------------------------------198

IV. Sveicaria ---------------------------------------------------------------------------------------------------------201

V. safrangeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------202

VI. inglisi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------204

VII. amerikis SeerTebuli Statebi ---------------------------------------------------------------------205

VIII. saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvrisas gamosayenebeli samarTali -

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------206

§2 saarbitraJo ganxilvis sagani da samarTlis calkeuli dargebi --208

I.arbitraJi da gadaxdisuunarobis samarTali --------------------------------------------------208

II. arbitraJi da inteleqtualuri sakuTrebis samarTali ------------------------------213

Page 6: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

v

v

III. arbitraJi da (samewarmeo) samarTali ----------------------------------------------------------215

IV. arbitraJi da konkurenciis samarTali --------------------------------------------------------219

§3 saarbitraJo ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTlSi -----223

daskvna --------------------------------------------------------------------------------------------------------226

I. qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis sistemuri cvlilebis saWiroeba -226

II ‘’kerZo arbitraJis Sesaxeb’’ moqmed kanonSi cvlilebebis Setanis saWiroeba-

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------227 III.saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb specialuri kanonis miRebis

saWiroeba --------------------------------------------------------------------------------------------------- 229

bibliografia --------------------------------------------------------------------------------------------235

Page 7: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 5 ~ 

gamoyenebuli abreviaturis nusxa

ismo – inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizacia

ssk – samoqalaqo saproceso kodeqsi

mso – msoflio savaWro organizacia

МКАС -- Международный Коммерческий Арбитражный Суд При Торгово-Про-мышленной Палате Российской Федерации .

UNCITRAL – United Nations Commission on International Trade Law ICC- International Chamber of Commerce AAA- American Arbitration Association AA – Arbitration Act (England) ADR – Alternative Dispute Resolution FTA - Fast Track Arbitration Don`t Arbitrations --- “Document only no Travel” Arbitrations DIS – Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit LCIA -- London Court of International Arbitration SCC- Stokholm Chamber of Commerce ICSID – International Centre for Settlement of Investment Disputes PGE -- Permanent Group of Experts the IBRD -- The International Bank for Reconstruction and Development BIT -- Bilateral Investment Treaty IBA – International Bar Association KSG – Konkordat vom 27. März 1969 über die Schiedsgerichtbarkeit (die Schweiz) IPRG –Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht (die Schweiz)

Page 8: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 6 ~ 

BGG -- Bundesgerichtsgesetz (die Schweiz) FAA -- Federal Arbitration Act (USA) EC- European Community EGZPO – Einführungsgesetz zur Zivliprozessordnung (Deutschland) ZPO – Zivilprozessordnung (Deutschland) BGB- Bürgerliches Gesetzbuch (Deutschland) OLG – Oberlandsgericht (Deutschland) VO – Verordnung VwGO-Verwaltungsgerichtsordnung NAFTA—North America Free Trade Agreeement The RICO Act -- The Racketeer Influenced and Corrupt Organizaions Act OHG – Offene Handelsgeselschaft ArbGG-Arbeitsgerichtsgesetz

Page 9: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 7 ~ 

Sesavali

saerTaSoriso arbitraJi samewarmeo sferoSi warmoSobili

davebis gadawyvetis erTerT aRiarebul da popularul meqanizmad

iTvleba. mxareebs naklebad aqvT xolme survili, rom msxvili

transnacionaluri ekonomikuri proeqtis warmateba Tu

warumatebloba erTi romelime saxelmwifos sasamarTlos gadawyvet-

ilebaze iyos damokidebuli. amitom saerTaSoriso arbitraJi aseTi

proeqtebis ganxorcielebiT dainteresebuli biznesmenebis yvelaze

xSiri arCevania.

ukanaskneli ramdenime wlis praqtika adasturebs, rom saerT-

aSoriso saarbitraJo ganxilvebSi qarTuli saxelmwifos, an misi

rezidenti fizikuri da iuridiuli pirebis monawileobis SemTxvevebi

xSirdeba. magaliTad SeiZleba moviyvanoT sainvesticio davebis

saerTaSoriso centrSi ((ICSID --arbitraJi) bolo ori wlis

ganmavlobaSi mimdinare ori saarbitraJo ganxilva. Aam centris veb-

gverdze ganTavsebuli informaciis mixedviT,1 erTerT saqmeze

arbitrebma 2008 wlis Tebervlis bolos ukve gamoitanes

gadawyvetileba. meore saqmeze ki ganxilva jer kidev mimdinareobs.

aseve izrdeba sxva saerTaSoriso saarbitraJo institutebis mier

organizebul saarbitraJo ganxilvebSi saqarTvelos rezidenti pi-

rebis monawileobis precedentebis raodenoba.

msoflio bazarze qarTuli saqmiani wreebis integraciis

intensivobis zrdasTan erTad saerTaSoriso arbitraJis qarTvel

momxmarebelTa ricxvi kidev ufro gaizrdeba. sakiTxis aqtualobas

amZafrebs is garemoeba, rom am sferoSi moqmedi TiTqmis yvela met-

naklebad mniSvnelovan saerTaSoriso xelSekrulebaSi monawileobis

miuxedavad, qarTul saxelmwifos jer kidev ar aqvs saerTaSoriso a-

rbitraJis maregulirebeli kanonmdebloba. Tu ar CavTvliT

ramdenime statias, qarTul enaze saerTaSoriso arbitraJTan

dakavSirebuli iuridiuli literatura TiTqmis ar arsebobs. zogadi principis Tanaxmad, saerTaSoriso arbitraJis mier davis

ganxilva gamoricxavs imave saqmesTan dakavSirebiT nebismieri

saxelmwifos sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas. Tu

gaviTvaliswinebT, rom sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba

konstutuciiTa da saerTaSoriso samarTliT aRiarebuli da daculi

erTerTi umniSvnelovanesi uflebaa, cxadi xdeba, rom saerTaSoriso

arbitraJisadmi mimarTvisas aucilebelia dacul iqnes yvela is sam-

arTlebrivi winapiroba, romelic saarbitraJo gadawyvetilebis

iuridiul Zalas da mis aRsrulebas uzrunvelyofs.

1 ix. http://icsid.worldbank.org

Page 10: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 8 ~ 

saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi sxvadasxva

saxelmwifos kanonmdeblobaSi gansxvavebuli terminoligiiT

gadmoicema da TiToeuli marTlwesrigisaTvis damaxasiaTebeli

TaviseburebiT wesrigdeba. Sesabamisad, saqarTvelos mouwevs sakmaod

rTuli arCevanis gakeTeba rogorc regulirebis Sinaarsis, aseve

formis TvalsazrisiT.

saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebis kvlevas

mkveTrad gamoxatuli praqtikuli xasiaTi da daniSnuleba aqvs.

mxare, romelic saerTaSoriso arbitraJisadmi mimarTvas apirebs,

valdebulia gaiTvaliswinos da daicvas ama Tu im saxelmwifos

kanonmdeblobiT, an Sesabamisi saerTaSoriso xelSekrulebebiT da-

dgenili moTxovnebi. msoflio saqmian wreebTan urTierTobebis

damyarebisas qarTveli mewarmeebi xSirad saerTod ar aqceven yurad-

Rebas xelSekrulebaSi CarTul saarbitraJo SeTanxmebas da mis

samarTlebriv Sedegebs. zogjer maT arc ki aqvT informacia im

saarbitraJo institutis Sesaxeb, romelsac xelSekrulebidan

warmoSobili dava gadasawyvetad gadaecema. qarTveli praqtikosi

iuristebis gamocdileba am TvalsazrisiT aseve sakmaod mwiria, Tu

ar CavTvliT ramdenime gamonakliss, romelTac saqmianobidan gamo-

mdinare mouwiaT saerTaSoriso arbitraJis da iq saqmis warmoebis

Taviseburebebis axlos gacnoba.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom saerTa-

Soriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebis da saerTaSoriso

arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis kvleva uaRresad aqtualuri

da praqtikuli Rirebulebis mqonea. msoflio ekonomikur procesebSi

saqarTvelos integraciis xarisxis zrdasTan erTad misi roli da

mniSvneloba qarTveli iuristebisaTvis ufro sagrZnobi gaxdeba.

sadisertacio naSromSi ganxorcielebuli kvlevis mizania

saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis im winapirobebis gamokveTa,

romelTa arsebobis gareSec aseT ganxilvas Sesabamisi

samarTlebrivi Sedegebi ar mohyveba. Tavidanve cxadia, rom ganxilvas

mxolod maSin SeiZleba hqondes azri, rodesac minimum or subieqts

Soris dava warmoiSoba. udavo warmoebis saqmeebis arbitraJis mier

ganxilva winaaRmdegobaSi iqneba TviT am institutis samarTlebriv

SinaarsTan da daniSnulebasTan. rac Seexeba sxva winapirobebs, maTi

dazusteba mxolod detaluri kvlevis Sedegad aris SesaZlebeli.

sadisertacio naSromi ar Semoifargleba mxolod saarbitraJo

ganxilvis winapirobebis kvleviT. qarTul enaze Sesabamisi lite-

raturis ararsebobis gamo ganxilulia saerTaSoriso arbitraJTan

dakavSirebuli zogadi xasiaTis sakiTxebi, rogoricaa arbitraJis

cneba, misi warmoSobis istoria, ganviTarebis Tanamedrove tendenci-

ebi da a.S.

naSromis meTodologiur safuZvels warmoadgens zogadsame-

cniero meTodebi. saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis sakiTxebi

gamokvleulia SedarebiTi, istoriuli da logikuri analizis safu-

Zvelze.

Page 11: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 9 ~ 

SedarebiTi analizisaTvis specialurad SeirCa im saxelmwifoeb-

is kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika, romlebsac saerTaSoriso

arbitraJTan dakavSirebuli didi tradiciebi da gamocdileba

gaaCniaT. (ruseTi, SvedeTi, germania, Sveicaria, safrangeTi, inglisi,

amerikis SeerTebuli Statebi) TiToeuli SerCeuli saxelmwifos

dedaqalaqi saerTaSoriso arbitraJis msoflioSi aRiarebuli centr-

ia. Sesabamisad, am saxelmwifoebis gamocdilebis SedarebiTi

analizis safuZvelze SesaZlebelia iseTi efeqturi regulirebis

meqnizmebis gamokveTa, romelTa gaTvaliswinebac sasurveli iqneba

qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis SemuSavebis procesSi.

sadisertacio naSromi Sedgeba sami karisagan. TiToeuli kari

Tavis mxriv dayofilia Tavebad da paragrafebad. sakvlevi Temis

struqturis aRqmis gaadvilebis mizniT zogierTi paragrafi iyofa

ufro mcire zomis nawilebad.

pirveli kari Seexeba saerTaSoriso arbitraJis zogad

daxasiaTebas da Sedgeba sami Tavisagan.

pirvel TavSi mocemulia arbitraJis warmoSobisa da ganviTa-

rebis mokle eqskursi. calke paragrafebi eTmoba arbitraJis cnebasa

da istorias, aseve mis dadebiT da uaryofiT mxareebs. calke para-

grafebad ganixileba konfidencialuroba da arbitraJis deloka-

lizacia.

Mmeore Tavi Seexeba arbitraJebis klasifikacias da moicavs sam

paragrafs. aq gamokvleulia klasifikaciis kriteriumebi da

arbitraJis saxeebi. daxasiaTebulia rogorc mudmivmoqmedi da

droebiTi (ad hoc) arbitraJebi, aseve saerTo (zogadi) da speci-

alizebuli arbitraJebi.

mesame Tavi eTmoba saerTaSoriso arbitraJisa da sajaro

samarTlis urTierTmimarTebas. damoukidebel paragrafebad

gamoiyofa iseTi sakiTxebi, rogoricaa saerTaSoriso arbitraJi da

saerTaSoriso organizaciebi, aseve saerTaSoriso sajaro arbitraJi.

calke aris gamokvleuli arbitraJis urTierTdamokidebuleba kons-

tituciiT aRiarebul da garantirebul ZiriTad uflebebTan.

meore karSi ganxilulia saerTaSoriso arbitraJis normatiuli

safuZvlebi. es kari Sedgeba oTxi Tavisagan. TiToeul TavSi calke

aris daxasiaTebuli konkretuli normatiuli safuZveli: saerTaSo-

riso xelSekruleba, kanoni da saarbitraJo reglamenti.

pirvel TavSi mokled aris warmodgenili arbitraJis

funqcionirebis saerTaSoriso samarTlebrivi safuZvlebi, aseve

daxasiaTebulia am sferoSi moqmedi metnaklebad mniSvnelovani

saerTaSoriso xelSekrulebebi.

Mmeore TavSi mocemulia zemoT CamoTvlili saxelmwifoebis

(ruseTi, SvedeTi, germania, Sveicaria, safrangeTi, inglisi, amerikis

SeerTebuli Statebi) saarbitraJo kanonmdeblobis analizi. calke

paragrafi eTmoba saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacias da

unifikaciis procesSi CarTuli saaerTaSoriso organizaciebis saqm-

ianobas.

Page 12: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 10 ~ 

mesame TavSi mokled aris daxasiaTebuli Tanamedrove

msoflioSi cnobili da aRirebuli saarbitraJo centrebis

reglamentebi.

meoTxe TavSi pirvel sam TavSi mocemuli kvlevis Sedegebis

safuZvelze aRwerilia qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis

samomavlo ganviTarebis SesaZlo variantebi da mocemulia maTi

kritikuli Sefaseba.

Mmesame kari Seexeba uSualod saerTaSoriso saarbitraJo

ganxilvis winapirobebs. am karSi Sesuli TiToeuli Tavi Seexeba erT

konkretul winapirobas, romlis gareSec samarTlebrivad namdvili

saarbitraJo ganxilvis warmarTva SeuZlebelia.

pirveli Tavi Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas da Sedgeba

TerTmeti paragrafisagan. calke paragrafebi eTmoba Sedeg sakiTxebs:

saarbitraJo SeTanxmebis cneba; saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi;

Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb; GsaarbitraJo SeTanxmebis

mxareebi (subieqtebi); warmomadgenloba; saarbitraJo SeTanxmebis

forma; saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi; saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT gamosayenebeli samarTali; saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebi; saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis gavrceleba mesame pirebze; saarbitraJo SeTanxmeba da

uflebamonacvleoba. paragarafebis umravlesoba dayofilia ufro

mcire zomis nawilebad.

meore Tavi daTmobili aqvs saerTaSoriso saarbitraJo

ganxilvis Sedegi winapirobis, saarbitraJo ganxilvis sagnis kvlevas.

es Tavi sam paragrafs moicavs. pirvel paragrafSi mocemulia am

sakiTxis regulireba calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi.

meore paragrafi Seexeba samarTlis calkeuli dargebis moqmedebis

sferoSi warmoSobili davebis saarbitraJo ganxilvis sagnad

miCnevis problemebs, xolo mesame paragrafSi mocemulia saarbitraJo

ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTalSi, daxasiaTebulia

arsebuli mdgomareoba da SemoTavazebulia samomavlo regulirebis

varianti.

daskvnaSi mocemulia TiToul karSi ganxorcielebuli kvlevis

Sualeduri Sedegebis Sejameba.

kari I saerTaSoriso arbitraJis zogadi

daxasiaTeba

Tavi I arbitraJis cneba, warmoSoba da ganviTareba

Tanamedrove ekonomikuri urTierTobebis safuZvels Tavisufali

bazari warmoadgens. uaxlesi teqnologiebi sagrZnoblad

aumjobeseben ekonomikuri proeqtebis ganxorcielebis siswrafesa da

xarisxs. iSleba politikuri sazRvrebi da miuxedavad imisa, rom

Tavisufali bazari sakuTar TavSi TviTregulirebis saSualebebsac

gulisxmobs, ufro da ufro rTuldeba misi samarTlebrivi

Page 13: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 11 ~ 

mowesrigeba. nacionaluri samarTali srulyofilad ver

aregulirebs saerTaSoriso ekonomikur urTierTobebs. Kkanonmdebeli

ar unda ecados sakanonmdeblo novaciebiT moicvas es urTierTobebi,

magram unda Seqmnas samarTlebrivi baza, romelze dayrdnobiTac

calkeul subieqtebs saSualeba miecemaT damoukideblad

~ganaviTaron~ bazris moTxovnebis Sesabamisi regulireba. yovelive

zemoaRniSnulis paralelurad nacionaluri samarTali unda qmnides

sajaro interesis dacvis efeqtur garantiebs, romlebic kontrolsa

da momxmarebelTa uflebebis dacvas gulisxmoben. Tavisufali

bazris pirobebSi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens Tanamedrove ke-

rZo samarTlis mier sayovelTaod aRiarebuli mxareTa kerZo

avtonomia.2 kerZo avtonomia sakuTar TavSi moicavs garkveul

riskebs, romelTaganac, miuxedavad yvela detalis gaTvaliswinebis

mcdelobisa, dazRveuli aravin ar aris.

socialuri urTierTobebi adamianTa Sexedulebebis

sxvadasxvaobis gareSe warmoudgenelia. SexedulebaTa, warmodgenaTa

da mosazrebaTa sxvadasxvaoba badebs konfliqts. paradoqsia, magram

faqtia, rom konfliqti adamianTa sazogadoebis ganviTarebis

Tanmxleb Cveulebriv movlenad gainixileba.

buring-ules ganmartebiT, konfliqti aris mdgomareoba, roca

ori an meti subieqtis interesebi erTmaneTTan iseT winaaRmdegobaSi

modis, rom erTdroulad maTi srulad dakmayofileba SeuZlebelia.

Dmerilsis azriT dava (dispute) aris faqtTan, an uflebebTan

dakavSirebuli mxareTa uTanxmoeba, rodesac erTi mxaris pretenzias

(moTxovnas) an SeTavazebas ewinaaRmdegeba meore mxaris uari an sawi-

naaRmdego moTxovna.3 davis warmoSoba nebismieri ekonomikuri

proeqtisaTvis, an SedarebiT mcire mniSvnelobis garigebisaTvis

udides safrTxes warmoadgens. ubralo gaugebrobasac ki SeuZlia

CaSalos didi Sromis fasad miRweuli SeTanxmeba. saqmiani

adamianebis umravlesobam sakmaod kargad icis ra SeiZleba mohyves

mxareTa Sexedulebebis sxvadasxvaobas konkretuli biznes-proeqtebis

ganxorcielebisas. davis Tavidan acileba yovelTvis ver xerxdeba.

ekonomikuri proeqtebis ganxorcielebis dros maqsimalurad

cdiloben gaiTvaliswinon movlenaTa ganviTarebis yvelaze uaresi

varianti da SeimuSaon samarTlebrivi dacvis efeqturi meqanizmebi.

aseTi gansakuTrebuli SemTxvevebisaTvis nacionaluri

sasamarTloebi sakmaod mouqnel institutebs warmoadgenen. maTTvis

damaxasiaTebeli saproceso formalizmi sagrZnoblad aWianurebs

saqmis droul gadawyvetas; sasamarTlo gadawyvetilebis

gasaCivrebisa da procesis gagrZelebis SesaZlebloba kidev ufro

saxifaTos xdis sasamarTlosadmi mimarTvis perspeqtivas.

gansakuTrebiT es SeiZleba iTqvas biznesis iseT sferoebze, romlis-

2 mxareTa kerZo avtonomiis Sesaxeb ix. gabisonia, zviad, mxareTa nebis avtonomiis

cneba saerTaSoriso kerZo samarTalSi, ~samarTali,~ #8, 2003, gv. 9-12. 3 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 132.

Page 14: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 12 ~ 

aTvisac problemis droul gadawyvetas sasicocxlo mniSvneloba

aqvs. arsebobs SemTxvevebi, rodesac sasamarTloSi saqmis ganxilva

imdenad iweleba droSi, rom mxareebi kargaven interess saqmis

saboloo gadawyvetisadmi da cdiloben moZebnon regulirebis

alternatiuli saSualebebi.

rogorc wesi, msxvili ekonomikuri proeqtebi erTi saxelmwifos

samarTlebrivi regulirebis farglebSi Tavidanve ar ~Tavsdeba~

xolme, amitom transnacionaluri kompaniebi cdiloben, Tuki es

SesaZlebelia, Tavidan aicilon romelime saxelmwifos sasamarTlos

mier maTi saqmis ganxilva da moZebnon davis gadawyvetis ufro

efeqturi, swrafi da obieqturi saSualeba. erTerT aseT saSualebad

Tavisuflad SeiZleba CaiTvalos saerTaSoriso arbitraJi.

dReisaTvis sayovelTaod aRiarebulia, rom biznesi davebis

alternatiuli gziT gadawyvetas upiratesobas aniWebs

sasamarTlosTan SedarebiT.4 biznesmenTa warmodgeniT sasamarTlo

ganxilva aris erTerTi yvelaze biurokratiuli procedura,

romelsac iSviaTad mohyveba mxareebisaTvis sasurveli Sedegi.

mewarmeTa damokidebulebas marTlmsajulebisadmi moswrebulad

axasiaTebs bergeri, romelic Tvlis, rom biznesisaTvis sasamarTlo

niSnavs: Zalian bevr kanonebs, Zalian cota samarTlianobas, Zalian

bevr normebs da Zalian cota Sedegebs.5

sasamarTlos mimarT aseTi undobloba axali ar aris. aq arc

romelime saxelmwifos sasamarTlos metnakleb efqturobazea

saubari. Tanamedrove evropuli da amerikuli samarTlebrivi

sistemebis mesveurebi iZulebulni arian aRiaron, rom dReisaTvis

sasamarTlo namdvilad aris sakmaod Zviri siamovneba, romelic yo-

velTvis ver amarTlebs molodins. aristotele Tavis ritorikaSi

werda, rom arbitraJi davis gadawyvetis saukeTeso saSualebaa

vinaidan arbitrma gadawyvetileba samarTlianobidan gamomdinare

unda miiRos xolo sasamarTlom --- kanonidan gamomdinare.6

cxadia, sasamarTlos mimarT gamoTqmuli negatiuri Sefasebebi

ar unda gavigoT ise, TiTqos saerTaSoriso arbitraJi srulyofilia

da pasuxobs yvela im moTxovnas, romelsac “momxmareblebi” maT mier

arCeul arbitrebsa Tu saarbitraJo institutebs uyeneben.

Mmiuxedavad amisa, Tanamedrove saerTaSoriso ekonomikuri

xelSekrulebebis daaxloebiT 80-90% Seicavs saarbitraJo

SeTanxmebas. rogorc germanul iuridiul literaturaSi aRniSnaven,

saarbitraJo SeTanxmeba gansakuTrebiT popularulia sazRvao

4 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. V. 5 „too much law, too little jusitice too many rules too few results“ Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 113. 6 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, p. 18.

Page 15: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 13 ~ 

gadazidvebisa da saerTaSoriso vaWrobis sferoSi.7 sazRvrebis

gadakveTa da ramdenime saxelmwifos marTlwesrigTan erTdrouli

Sexeba yvelaze metad am sferoSi dasaqmebul mewarmeeebs uqmnis

arastabilurobis gancdas. Aam arastabilurobis kompensireba

warmatebiT SeuZlia saerTaSoriso arbitraJs, romelic naklebad

aris damokidebuli ama Tu im saxelmwifos marTlwesrigze, xolo

misi gadawyvetilebis aRsruleba saerTaSoriso samarTlis mier aris

garantirebuli.

saerTaSoriso arbitraJi uaRresad dinamiuri institutia. Mmis

ganviTarebas sxvadasxva faqtorebi ganapirobeben. meoce saukunis

meore naxevarSi, gansakuTrebiT ki mis ukansaknel meoTxedSi

arbitraJis sferoSi Catarebulma uzarmazarma samuSaom Sedegad

moitana saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis sakmaod maRali

xarisxi. e.w globalisation of arbitration, rogorc mas literturaSi

uwodeben.8

arbitraJis, rogorc mxareTa Soris davis gadawyvetis

alternatiuli saSualebis roli da mniSvneloba TandaTanobiT

izrdeba. ~SeiZleba gadauWarbeblad iTqvas, rom dRes sayovelTaod

aris aRiarebuli saerTaSoriso kerZo urTierTobebidan (da ara

marto am urTierTobebidan) warmoSobili davebisa da uTanxmoebebis

regulirebis alternatiuli saarbitraJo gadawyvetilebebis

upiratesoba saxelmwifo sasamarTloebTan SedarebiT, gansakuTrebiT

saerTaSoriso ekonomikuri urTierTobebis sferoSi, rodesac erTi

mxare ver endoba meore mxaris samarTalwarmoebas.~9

kerZosamarTlebrivi urTierTobebis monawileni yovelTvis

Tanxmdebian, rom saxelmwifos Careva maT urTierTobebSi, rogori

keTilganwyobilic ar unda iyos es Careva maT Soris arsebuli davis

gadawyvetis TvalsazrisiT, ver gamoiRebs iseT Sedegs, rogorsac

maT mier regulirebis alternatiuli saSualebebisadmi mimarTva.

sakmaod gonebamaxvilurad SeniSna prof. boguslavskim: ~saarbitraJo

ganxilva ukeTesia, vidre sasamarTlo ganxilva, mxareTa morigeba

ukeTesia, vidre arbitraJisadmi mimarTva, xolo davis Sewyveta

ukeTesia, vidre morigeba~.10

7 Schwab, Karl Heinz, Walter, Gerhard, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. s. 345. SemdgomSi: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. 8 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The arbitrator and the law: does he/she know it? Apply it? How? And a few more questions. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 88. 9 liluaSvili, Tengiz, saerTaSoriso kerZo samarTali, “jisiai”, Tbilisi, 2001,

gv.167. 10 vuTiTeb: gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa

iurisdiqcia, “meridiani,” Tbilisi, 2002, gv.96. mixedviT.

Page 16: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 14 ~ 

§1 arbitraJis istoria

arsebobs mosazreba, rom arbitraJi sasamarTlos pirvelsaxea.11

arbitraJis istoria literaturaSi nakleb gamokvleulad iTvleba,

Tumca aRiarebulia, rom misi warmoSoba win uswrebda sasamarTlos

warmoSobas.12

davis gadwyvetis metnaklebad msgavsi formebi adreuli peri-

odidan iyo cnobili. aTeneli politikuri moRvawis, Temistokles

biografiaSi uaRresad saintereso cnobaa daculi; aTenelebisagan

devnili Temistokle kunZul kerkiraze gaiqca, radgan man am

kunZulis mcxovreblebs Tavis droze sakamaod didi samsaxuri

gauwia – gahyva arbitrad korinTelTa winaaRmdeg davaSi da am

ukanaknelT 20 talantis gadaxda daakisra.13 davis gadawyvetis

alternatiuli saSualebebi antikur xanaSic sakmaod popularuli

yofila. zogierTi mosazrebiT, pirTa Soris warmoSobili davebis

gadawyvetis mizniT teqnikurad msgavsi formis gamoyeneba win

uswrebda TviT saxelmwifos warmoSobas.

kerZo arbitraJi Tanamedrove gagebiT sakmaod axalgazrdaa. es

instituti axlandeli saxiT Tavis arsebobas XX saukunis

ganmavlobaSi da gansakuTrebiT mis ukanasknel meoTxedSi ekonomikis

winsvlas unda umadlodes. gavrcelebulia mosazreba, rom igi

saboloo saxiT II msoflio omis Semdeg Camoyalibda. Tu

arbitraJebis ganviTarebis gzas Tvals gadavavlebT, aSkara gaxdeba,

rom aseTi mosazreba ar SeiZleba gamarTlebulad CaiTvalos.

endriu elioti (Superintendant-General of the State of New-York) 1781 wels

werda: “adrec vfiqrobdi da dResac mimaCnia, rom savaWro davebi ar

SeiZleba gadawydes ufro mizanSewonili da ufro samarTliani

wesiT, vidre am davebis avtoritetuli vaWrebisaTvis gadasawyvetad

gadacemaa.” kidev ufro saintereso es Canweri imis gamoc aris, rom

am dros niu-iorki jer kidev samxedro wesebiT cxovrobda, amerikis

Statebis gamaTavisuflebeli brZolebis gamo.14

1918 wels ingliseli da amerikeli iuristebis erTi nawili

miiCnevda, rom “mosazreba, romlis Tanxmadac sxvadasxva saxelmwifos

moqalaqeebs Soris arsebuli xelSekrulebidan gamomdinare davebi

11 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s.11. aseve: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 3. 12 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s.2. 13 plutarqe, rCeuli biografiebi, tomi II, @“Tbilisis universitetis gamomcemloba“,

Tbilisi, 1987, gv. 35. antikur da feodalur xanaSi arbitraJis istoriis Sesaxeb ix.

Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. 25-27. 14 Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. vii.

Page 17: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 15 ~ 

ar SeiZleba sasamarTlos nacvlad arbitraJs gadaeces

gansaxilvelad -- moZvelebulad unda CaiTvalos.15

sayovelTaod cnobilia, rom londonis saerTaSoriso

arbitraJma jer kidev 1892 wlidan daiwyo davebis ganxilva,16 xolo

stokholmis savaWro palatasTan arsebuli saarbitraJo instituti

Tavis istorias 1917 wlidan iTvlis. kerZo arbitraJis regulireba

saerTaSoriso samarTlis TvalsazrisiTac SedarebiT adre daiwyo.

1923 wlis Jenevis oqmi da 1927 wlis Jenevis konvencia swored saerTa-

Soriso saarbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebis meqanizmis

Seqmnis pirvel mcdelobas warmoadgendnen da im droisaTvis sakmaod

progresuli rolic Seasrules am uaRresad saintereso da

sasargeblo institutis ganviTarebis saqmeSi.17 marTalia, meore

msoflio omis Semdeg msoflio ekonomikis ganviTarebis tempebis

daCqarebam arbitraJebis popularobis zrda ganapiroba, magram es ar

gvaZlevs uflebas es instituti XX saukunis meore naxevarSi

Camoyalibebulad miviCnioT.

arbitraJisadmi damokidebuleba XX saukunis pirvel naxevarSi

garkveulwilad skeptikuric ki iyo. prof. volfi Tavis cnobil

saxelmZRvaneloSi werda: ~saarbitraJo sasamarTloebi ar

warmoadgenen ~sasamarTloebs~ am sityvis mkacri gagebiT, radgan

maTi aRsruleba damokidebulia im qveynis sasamarTlos brZanebaze,

romelSic es gadawyvetilebaa gamotanili.~ mosamarTle ivi germanul

arbitraJebTan dakavSirebiT aRniSnavda, rom ~isini mkvdradSobilni

arian nebismieri praqtikuli miznebisaTvis manam, sanam sasamarTlo

ar mianiWebs maT sicocxlisunarianobas~18 aseTi Sefaseba odnav

gadaWarbebulad, magram mainc obieqturad unda CaiTavlos im

droisaTvis, roca ar arsebobda saarbitraJo gadawyvetilebaTa

cnobisa da aRsrulebis saerTaSoriso garantiebi.

prof. volfs miaCnda, rom ~saarbitraJo gadawyvetileba, sanam is

miqceuli iqneba iZulebiT aRsasruleblad, warmoSobs valdebulebas

erTerTi mxarisaTvis meoris mimarT – Seasrulos yvelaferi, rasac

saarbitraJo gadawyvetileba mas akisrebs. mxare, romlis

sasargeblodac gamotanilia saarbitraJo gadawyvetileba,

uflebamosilia waradginos sarCeli am gadawyvetilebis safuZvelze,

sarCelis pirveladi safuZvlebisadmi dabrunebis gareSe. aRniSnuli

wesebi Tanabrad gamoiyeneba ucxouri saarbitraJo gadawyvetilebebis

mimarTac.~ es sakmaod originaluri midgoma saarbitraJo

gadawyvetilebis savaldebulo Zalas faqtiurad xelSekrulebis

iuridiul Zalas uTanabrebs.

15 Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. xi. 16 gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,

“meridiani,” Tbilisi, 2002. gv. 96.

17 dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ix. Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. 18 Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. с. 282.

Page 18: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 16 ~ 

yovelTvis ivaraudeba, rom mxareebi keTilsindisierad da

jerovnad Seasruleben xelSekrulebas. Tu aseTi Sesruleba ar

ganxorcieldeba, maSin meore mxares ufleba aqvs sasamarTlo wesiT

moiTxovos an xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebis

Sesruleba, an misi SeusruleblobiT miyenebuli zianis anazRaureba.

TiTqmis igive samarTlebriv reJims gvTavazobs prof. volfi saarbit-

raJo gadawyvetilebebTan mimarTebaSi. saarbitraJo gadawyvetileba

ver aRsruldeba, rogorc sasamarTlo gadawyvetileba, magram aseTi

gadawyvetilebis arseboba sakmarisi samarTlebrivi safuZvelia

mxarisaTvis, raTa man mimarTos sasamarTlos am gadawyvetilebis

Sesrulebis moTxovniT. dReisaTvis sakamaTo ar aris, rom

saarbitraJo gadawyvetilebis arseboba sasamarTlosaTvis sarCeliT

mimarTvis safuZveli ki ar aris, aramed es am saarbitraJo

gadawyvetilebis aRsrulebis safuZvelia.

XX saukunis meore naxevridan es midgoma Seicvala ara mxolod

saxelmZRvaneloebis, aramed sakanonmdeblo da saerTaSoriso

samarTlis doneze. Seiqmna stabiluri samarTlebrivi baza, romelmac

arbitraJis sayovelTao aRiareba da popu-laroba ganapiroba.

§2 arbitraJis cneba

arbitraJis cnebis Camoyalibebis mcdelobebi sakmaod bevria.

evropis kontinentze arsebuli samarTlebrivi tradiciis Sesabamisad

iuridiul literaturaSi miRebulia abstraqtuli gansazRvrebebis

Camoyalibeba da arbitraJis arsebiT maxasiaTeblebze yuradRebis

gamaxvileba.

magaliTad, bergeris mixedviT arbitraJi SeiZleba ganisazRvros,

rogorc davebis gadawyvetis konkretuli meqanizmi, romelic iqmneba

or an met mxares Soris arsebuli xelSekrulebis Sesabamisad, am

xelSekrulebiT mxareebi Tanxmdebian, rom arbitrebis mier

gamotanili gadawyvetileba saboloo iqneba. Ggadawyvetileba

gamotanili unda iqnes samarTliani da Tanasworuflebiani procesis

Sedegad da unda eqvemdebarebodes iZulebiT aRsrulebas.19

arbitraJi gulisxmobs proceduras, rodesac advokatebi, arbit-raJs acnoben TavianT subieqtur azrs, arbitrebi mxareTa subieqturi

poziciebis gaanalizebiT unda mividnen obieqtur daskvnamde,

romelic yalibdeba saarbitraJo gadawyvetilebis saxiT da aqvs

mxareTaTvis savaldebulo iuridiuli Zala.20

amerikis SeerTebul StatebSi arbitraJis niSnebis detaluri

CamoTvlis nacvlad upiratesobas lakonur formulirebebs

aniWeneben. erTerTi aseTi ganmartebis Tanaxmad, arbitraJi aris

19 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 297. 20Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005, p. 35-36.

Page 19: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 17 ~ 

davebis kerZo, araformaluri da arasasamarTlo wesiT gadawyvetis

procedura.21

nu-iorkis sasamarTlos erTerT gadawyvetilebaSi

Camoyalibebuli definiciis germanul perifrazs Tu moviSveliebT,

arbitraJi aris saxelmwifos mier daSvebuli, magram saxelmwifos

pasuxismgeblobis farglebs gareT arsebuli instituti.22 aSS-is ka-

nonmdeblobaSi ganmartebebi da cnebebi iSviaTobas warmoadgens.

amitom savsebiT logikuria, rom am qveynis saarbitraJo samarTali

arbitraJis legalur definicias ar icnobs.23

evropaSi, gansakuTrebiT ki germanuli samarTlis qveynebSi

arbitraJis kavSirs marTlmsajulebasTan gansakuTrebul yuradRebas

uTmoben. Aamis sapirispirod, aSS-Si miaCniaT, rom arbitraJi aris

ara marTlmsajulebis ganmaxorcielebeli organo, aramed

Taviseburi momsaxureba biznesisaTvis (business service) romelic Tavis

“klientebs” sTavazobs davis mokled iafad da kvalificiurad gada-

wyvetas.24

arbitraJis cnebisadmi amerikuli midgomis saukeTeso

ilustraciaa amerikuli saarbitraJo asociaciis prezidentis ian

paulsonis sityvebi (“International arbitration is at once serious business and great fun, but it isn´t everyones cup of tea.”). arbitraJi multikulturuli

fenomenia. iuristebi, romlebic nacionalur sasamarTloSi arian

miCveulni saqmianobas, saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis dros

Tavs maincdamainc komfortulad ver igrZnoben.25 Aamave dros

saerTaSoriso arbitraJi advokatis Soua, speqtaklia. is bevrad aris

damokidebuli imaze, romel samarTlebriv sistemas ganekuTvnebian

advokatebi, romlebic mxareebs warmoadgenen da arbitrebi, romlebic

ixilaven davas.26

arbitraJis momsaxurebis erTerT saxed da „advokatis Soud“

monaTvla cota ultrirebul Sefasebad unda CaiTvalos. miT umetes,

rom mxareebi, romelTa biznesic xSirad swored arbitraJis

gadawyvetilebazea damokidebuli, namdvilad ver Seurigdebian im

faqts, rom saboloo gadawyvetileba advokatebis mier mowyobil

„speqtaklebze“ (rogori damajerebeli da seriozulic ar unda iyos

21 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1. 22 Schiedsgerichtbarkeit – staatlich erlaubt, aber nicht staatlich verantwortet, Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 25. 23 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 199. 24 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, .p. 14. 25 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 69. 26 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 71.

Page 20: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 18 ~ 

es „speqtakli“) iyos damokidebuli. Aam dros mxareTa yuradReba

mipyrobilia arbitrebisaken, romlebic valdebulni arian miiRon

dasabuTebuli da kvalificiuri gadawyvetileba, romlis gacnobis

Semdegac arc erT mxares ar darCeba eWvi, an daukmayofileblobis

grZnoba.

cxadia, safuZvels moklebuli arc amerikuli modgomaa, radgan

saarbitraJo ganxilvis dros mxareTa nebis avtonomias udidesi

mniSvneloba aqvs. mxareebi TviTon warmarTaven saarbitraJo

ganxilvas, TviTonve irCeven arbitrebs da saarbitraJo institutebs,

TviTonve aTanxmeben saproceso wesebs da a.S. amgvarad yalibdeba

erTgvari „bazari“ romelic unda pasuxobdes „momxmarebelTa“

interesebs. Aam „bazris monawileni“ Tanabrad arian mxareebi,

arbitrebi, advokatebi da saarbitraJo institutebi.

paradoqsia magram, arsebobs Teoria arbitraJis sajarosamar-

Tlebrivi bunebis Sesaxeb. am Teoriis momxreebi Tvlian, rom arbi-

traJi, iseve rogorc sasamarTlo, aRWurvilia davebis gadawyvetis

uflebamosilebiT da misi es funqcia gamomdinareobs

kanonmdeblobidan. am Teoriis warmomadgenlebi ar iTvaliswineben,

rom arbitraJSi davis ganxilva mxareTaTvis savaldebulo ar aris

da arbitraJis kompetencia warmoiSoba mxolod mxareTa Sesabamisi

SeTanxmebiT.27 cxadia, arbitraJis mier davebis ganxilva misi sajaro

xelisuflebis nawilad miCnevisaTvis sakmarisi ar aris.

arbitraJi uaRresad praqtikuli institutia. misi ganviTareba

damokidebulia ara imdenad sakanonmdeblo cvlilebebze, ramdenadac

TviT saarbitraJo praqtika-ze. saerTaSoriso arbitraJis sferoSi

cnobil avtorTa umravlesobas warmoadgenen iuristebi, romlebsac

araerT saarbitraJo ganxilvaSi miuRiaT monawileoba rogorc

arbitrebs da rogorc advokatebs. siaxleebis umravlesoba

saarbitraJo praqtikaSi dafiqsirebul romelime precedents

ukavSirdeba. erTi precedentis dros Camoyalibebuli mosazreba

SemdgomSi iuridiuli mecnierebis sayovelTao ganxilvis sagani

xdeba, rac Seuferxebeli ganviTarebis erTerTi aucilebeli pirobaa.

albaT amiT aris gamowveuli davebis alternatiuli gadawyvetis

Tanamedrove saxelmZRvaneloebis uaRresad praqtikuli xasiaTi.

magaliTad, erTerTi saxelmZRvanelo iTvaliswinebs am sagniT

dainteresebuli pirebis momzadebas DVD-s, interneti/saitis da

TavisTavad saxelmZRvanelos meSveobiT, romelic ori tomisagan

Sedgeba. pirvelSi mocemulia konkretuli saqme da SekiTxvebi mis

gadawyvetasTan dakavSirebiT, xolo meore wigni Seicavs pasuxebs am

SekiTxvebze.28

amgvarad, roca saubaria arbitraJis cnebaze, igulisxmeba misi

ZiriTadi niSnebi da is principebi, romelTa Camoayalibebac

arbitraJma TviTonve uzrunvelyo dagrovili praqtikuli

27 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution through international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.107. 28 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I and II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006.

Page 21: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 19 ~ 

gamocdilebis Sedegad. Tu gaviTvaliswinebT sakanonmdeblo doneze

arbitraJebis regulirebis Tanamedrove tendenciebs, am institutis

abstraqtuli legaluri definiciis Camoyalibebis mcdeloba arc Tu

ise miRebulia.

evropuli da amerikuli midgomebis kontrastuloba kidev

erTxel adasturebs, rom arbitraJis erTiani, unificirebuli cnebis

Camoyalibeba sakmaod rTuli da SeiZleba iTqvas SeuZlebelicaa.

savsebiT sakmarisia im ZiriTadi niSnebis gamokveTa, romelTa

gareSec am institutis arseboba warmoudgenelia. aseT niSnebad unda

CaiTvalos saarbitraJo SeTanxmebis arseboba, romlis Tanaxmadac

mxareTa Soris warmoSobili dava unda ganixilos erTma an metma

arbitrma. Aarbitris, an arbitrebis mier miRebuli gadawyvetileba

saboloo da savaldebuloa mxareebisaTvis da erTerTi mxaris

moTxovniT daiSveba misi iZulebiTi aRsruleba.

§3 saarbitraJo ganxilvis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi

arbitraJTan dakavSirebuli TiTqmis yvela saxelmZRvanelo Tu

monografia gansakuTrebul yuradRebas uTmobs misi dadebiTi da

uaryofiTi mxareebis warmoCenas.29

dReisaTvis sakmaod bevrs saubroben maxasiaTeblebze, romlebic

arbitraJs gacilebiT mimzidvels xdian sasamarTlosTan SedarebiT.

ufro metic, xSirad axdenen arbitraJis, rogorc xelsayreli

institutisaTvis damaxasiaTebeli niSnebis klasifikacias. calke

gamoyofen niSnebs, romlebic sasamarTlosTan mimarTebaSi

arbitraJis upiratesobas adastureben, da amave dros miuTiTeben

uSualod arbitraJis niSnebis Sesaxebac.

arbitraJis dadebiTi mxareebis warmoCenisas xSirad aRniSnaven,

rom erTerTi aseTi Tvisebaa mxareTa SesaZlebloba davis

gadawyvetis procedura maqsimalurad Seusabamon TavianT

moTxovnebsa da interesebs.30

Mmxares, romelic sasamarTlo davaSi monawileobs misTvis ucxo

saxelmwifoSi, yovelTvis aqvs iuridiuli momsaxurebis problema.

sasamarTlo ganxilvisaTvis damaxasiaTebeli procesualuri

formalizmi aiZulebs mxareebs uari Tqvan maTTvis cnobili

iuristebis momsaxurebaze, romlebic raRa Tqma unda ver erkvevian

adgilobriv kanonmdeblobaSi. mxare iZulebuli xdeba daiqiravos

adgilobrivi advokati, romelic icnobs Tavisi qveynis saproceso

samarTals. rogorc wesi, aseTi advokati ar aris dainteresebuli

davis umokles vadebSi gadawyvetiT, ra-dgan davis xangrZlivoba

pirdapirproporciulad aisaxeba mis honorarze. amave dros,

mxarisaTvis TiTqmis SeuZlebelia imis Semowmeba, ramdenad

kvalificiuria misi warmomadgeneli.

29 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 4-6. 30 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p.143.

Page 22: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 20 ~ 

saqmis ganxilva sasamarTloSi gansakuTrebiT rTuldeba maSin,

roca samarTalwarmoebis ena mxarisaTvis gaugebaria, an ukeTes

SemTxvevaSi ucxo enaa, rac wa-rmoSobs davasTan dakavSirebuli

uamravi dokumentis Targmnis saWiroebas. Ro-g-orc wesi, aseTi

Targmanebi unda damowmdes saTanado uflebamosilebis mqone Ta-r-

jimnis mier, romelic yovelTvis ar aris aRWurvili Sesabamisi

terminologiis kargi codniT. saqmis ganxilva SeiZleba gaiwelos

minimum or instanciaSi, rac modave mxares akargvinebs Zvirfas dros

da zrdis saqmesTan dakavSirebul xarjebs.

saqmis viTareba SedarebiT rTuldeba maSin, roca davis sagani

da Sinaarsi imdenad specifiuria, rom mosamarTlec ar aris mzad

saqmis gadsawyvetad. Mmosa-marTlis moumzadebloba davis

specifikasTan dakavSirebiT gulisxmobs imas, rom es ukanaskneli

xSirad ar flobs davis saganTan dakavSirebul minimalur cod-nasac

ki. amave dros davis ganxilva ucxouri elementis monawileobiT

xSirad saWiros xdis sxva saxelmwifos materialuri samarTlis

normebis gamoyenebas. es normebi ki aseve ucxoa mosamarTlisaTvis.

saWiro xdeba damatebiTi eqspertizebi da specialistebis daskvnebi,

rac usasrulod did dros moiTxovs da mxareebs Zvirfas saxsrebs

akargvinebs.

yvelaze obieqturi sasamarTlo xelisuflebis pirobebSic ki

ucxouri mxare daucvelad grZnobs Tavs mowinaaRmdege mxaresTan

SedarebiT, romelic ra Tqma unda, ukeTesad erkveva ~sakuTar~

qveyanaSi arsebul nebismier situaciaSi.

sasamarTlo gadawyvetilebebis aRsruleba saxelmwifoebisaTvis

samarTlis politikis sakiTxia. amave dros arc ise didia iseTi

ormxrivi SeTanxmebebi, rom-lebic umokles droSi da rac SeiZleba

naklebi formaluri barierebis arsebobis pirobebSi uzrunvelyofen

erTi saxelmwifos sasamarTlos mier miRebuli gadawy-vetilebebis

aRsrulebas meoris teritoriaze.31

es CamonaTvali da mxaris survili gadasces dava gansaxilvalad

arbitraJs, kidev ufro izrdeba, roca saxelmwifo, romlis

sasamarTlomac unda ganixilos dava, ar gamoirCeva srulyofili

samarTlebrivi sistemiTa da realurad damoukidebeli sasamarTlo

xelisuflebiT.

arbitraJebis ganviTarebis pirvelive etapze arbitrebad, rogorc

wesi iwvevdnen pirebs, romlebic xasiaTdebodnen maRali

kvalifikaciiTa da didi avtoritetiT samarTlisa Tu ekonomikis im

sferoSi, romelsac gansaxilveli da gadasawyveti dava

miekuTvneboda. es umniSvnelovanesi Tavisebureba gansakuTrebiT

aqtualuria dRevandel viTarebaSi, roca Cevulebriv mosamarTles

ver mosTxov erkveodes ekonomikis sxvadasxva sferos urTules

detalebSi.

rogorc wesi, nebismieri mewarmisaTvis mniSvnelovani da

sainteresoa, Tu konkretulad vin unda ganixilos dava, romlis

31 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 5.

Page 23: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 21 ~ 

Sedegebzec misi finansuri warmatebaa damokidebuli. amitom

gansakuTrebuli mniSvnelobisaa arbitrTa Semadgenlobis

dakompleqtebis wesi da is, rom mxareebs SeuZliaT TviTonve

SeaTanxmon arbitrebisaTvis savaldebulo kvalifikacia, maTi

profesiuli da moraluri Tvisebebic ki.

miuxedavad arbitraJis Seqmnis wesisa da formisa, aSkaraa

mxareTa erToblivi nebis primati. mxareebi TviTon gansazRvraven

davis ganxilvisa da gadawyvetis procesSi gamosayenebel wesebs. am

SemTxvevaSi procedura ufro swrafi da naklebad formalizebulia

saxelmwifo sasamarTloebTan SedarebiT. aseTi operatiuloba

miiRweva umetes SemTxvevaSi mxolod erTi instanciisa da saqmis

ganxilvis gamartivebuli wesebis arsebobiT. zogadi principis

Tanaxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis mimarT ar moqmedebs

gasaCivrebis saproceso wesebi. arsebobs gasaCivrebis mxolod erTi

da gansakuTrebuli saSualeba – Suamdgomlobis Setana saarbitraJo

gadawyvetilebis gauqmebis moTxovniT.

arbitraJis xarjebi, rogorc wesi, sasamarTlo xarjebze meti ar

aris, rac miiRweva ufro mokle saproceso ciklis wyalobiT. aqedan

gamomdinare, arbitraJSi warmomadgenlobis xarjebi gacilebiT

mcirea sasamarTloSi gasawev saadvokato xarjebze.32

gadawyvetilebis gamotanisas arbitraJi, sasamarTlosagan

gansxvavebiT, upiratesad mxareTa nebiT xelmZRvanelobs, rac

SeiZleba gamoxatuli iyos maT Soris gaformebul xelSekrulebaSi

da im savaWro CeulebebiT, romelebic damkvidrebulad da

aRiarebulad miiCnevian biznesis mocemul sferoSi. saarbitraJo

gadawyvetilebebis aRsruleba SesaZlebelia dReisaTvis arsebul

saxelmwifoTa absolutur umravlesobaSi am sferoSi arsebuli

regionaluri da universaluri saerTaSoriso SeTanxmebebis

Sesabamisad.33

zemoaRniSnuli Taviseburebebi romlebic kerZo arbitraJs

axasiaTeben, amave dros ganapirobeben mis popularobasa da rogorc

praqtikosi, aseve mecnieri iuristebis am institutiT dainteresebas.

bolos aRvniSnavT, rom arbitraJis aq CamTvlili niSnebi aseve

aRiarebulia qarTuli saerTaSoriso samarTlis mecnierebaSic.34

SemTxveviTi ar aris, rom zemoT moyvanili vrceli citata

arbitraJis dadebiTi mxareebis Sesaxeb erTerTi saerTaSoriso

iuridiuli firmis mier momzadebuli krebulidanaa, romelic

aRmosvleT evropisa da yofili sabWoTa saxelmwifoebis

32 aqve unda aRiniSnos, rom es debuleba ukanaskneli periodis tendenciebis

gaTvaliswinebiT garkveul koreqtirebas moiTxovs. sTavazoben ra momsaxurebis

umaRles donesa da xarisxs, mudmivmoqmedi arbitraJebi momsaxurebis sanacvlod

iTxoven sakmod solidur Tanxebs. cxadia, Tu kompanias SeuZlia am xarjis gaReba,

maSin mas uzrunvelyofili da garantirebuli aqvs saqmis obieqturi, drouli da

samarTliani gadawyveta. 33~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 6-7. 34SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro palatis

saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“, 1998 weli, meoTxe

kvartali.

Page 24: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 22 ~ 

saarbitraJo kanonmdeblobis mokle mimoxilvas warmoadgens.

safuZvels moklebuli ar iqneba Tu vityviT, rom es daxasiaTeba

arbitraJis reklamas ufro hgavs. Mmisi dadebiTi mxareebi cota

gadaWarbebulad aris warmodgenili.

mxareTa mier arbitraJis arCevis mizezebze saubrisas germanul

doqtrinaSi pirdapir miuTiTeben zogierTi saxelmwifos sasamarTlo

sistemaSi arsebul korufciaze da magaliTad samxreT amerikis

saxelmwifoebs asaxeleben.35 Tanamedrove iuridiul literaturaSi kvlav imeoreben klasikur

Sexedulebas saarbitraJo proceduris xelmisawvdomobis Sesaxeb.36

Aam mosazrebas SeiZle-ba meti safuZveli hqondes, roca procesis

internetis gamoyenebiT warmarTvazea saubari. Aam SemTxvevaSi ra

Tqma unda, xarjebic naklebi iqneba.37

arsebuli tendenciebis gaTvaliswinebiT arbitraJis

xelmisawvdomobaze saubari cota moZvelebulad unda CaiTvalos. XX

saukunis 90-iani wlebidan evropaSi amgvarad ufro da ufro

naklebad fiqroben.38 AsaarbitraJo sferoSi dasaqmebuli pirebis

gamokiTxvam aCvena, rom gamokiTxulTa 41%-is azriT arbitraJi

zogadad ufro nakleb xarjebs moiTxovs. 43% ki miiCnevs, rom

arbitraJi sulac ar aris davis gadawyvetis ufro iafi saSualeba.39

samagierod gamokiTxulTa 67%-is azriT arbitraJi davis gadawyvetis

ufro swrafi meqanizmia.40

saerTaSoriso arbitraJis sferoSi arsebuli uaxlesi

tendenciebis gaTvaliswinebiT debuleba arbitraJis

araformalurobis konfidencialurobisa da xelmisawvdomobis

Sesaxeb moZvelebulad iTvleba.41

obieqtur sinamdvilesTan albaT Sualeduri Sefaseba ufro

axlosaa. marTalia, arbitraJi aRar rCeba davis gadawyvetis iaf

35 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 6. 36Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2004, s. 21. 37Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2004, s. 25. 38Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.35. 39Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.39. 40 Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.40. 41 Mantilla-Serrano, Fernando, Towards a transnational procedural public policy. in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), Jurisnet, Huntington (NY), 2005, p. 198.

Page 25: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 23 ~ 

meqanizmad da droSic aranakleb Wianurdeba, vidre sasamarTlo

procesi, Tumca, sasamarTlosTan SedarebiT is ufro moqnili da

efeqturia. mxareebs SeuZliaT saarbitraJo ganxilvasTan

dakavSirebuli nebismieri saproceso sakiTxi SeaTanxmon,

sasamarTloSi ki saqmis warmoebis wesebs kanoni gansazravs da ara

mxareTa SeTanxmeba. rogorc wesi, mxareebs ar SeuZliaT zegavlena

moaxdinon sasamarTlo procesis gaWianurebaze, sasamarTlos

grafiki maT nebaze ar aris damokidebuli. saarbitraJo ganxilvis

dros arbitraJi valdebulia maqsimalurad gaiTvaliswinos mxareTa

neba. amave dros procesis gaWianureba arc arbitrebis interesebSi

Sedis. mosamarTlisagan gansxvavebiT arbitris statusi droebiTia

da konkretuli saqmis dasrulebasTan erTad arbitris

uflebamosilebac wydeba. Aamave dros saarbitraJo ganxilvis

dasrulebis Semdeg yovelTvis arsebobs sasamarTlos mier

saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis, an mis cnobasa da

aRsrulebaze uaris Tqmis riski.

§4 delokalizaciis Teoria

arbitraJis ganviTarebam am institutTan mimarTebaSi sruliad

axleburi midgomebis Camoyalibeba ganapiroba. arbitraJis xelis

SemSlel faqtorad naklebad gvevlineba saxelmwifoTa

gansxvavebuli samarTlebrivi sistemebi. SaarbitraJo

gadawyvetilebTa cnobisa da aRsrulebis sakmaod daxvewili da

unificirebuli meqanizmi SesaZlebels xdis am proceduris

gamoyenebas maSinac, roca mxareebi sxvadasxva saxelmwifos

subieqtebi arian. arbitraJi garkveulwilad avtonomiuria da ar aris

damokidebuli romelime saxelmwifos marTlwesrigze. swored am

garemoebam ganapiroba arbitraJis delokalizaciis Teoriis

warmoSoba.

arbitraJis, rogorc davebis gadawyvetis meqanizmis

delokalizacia gulisxmobs misi ~saerTaSoriso bunebis~ warmoCenas.

kerZo arbitraJi ganixileba, rogorc zenacionaluri samarTlebrivi

instituti, romelic gankerZoebulia im saxelmwifos samrTlebrivi

sivrcisagan, romelSic mas aqvs mudmivi da ZiriTadi adgilsamyo-

feli. aseTi formiT saxelmwifo saSualebas aZlevs ucxouri

samarTlis subieqts monawileoba miiRos mis teritoriaze gamarTul

saarbitraJo ganxilvaSi, Tavis mxriv ki iZleva Caurevlobis

garantias. sxva sityvebiT rom vTqvaT arbitraJis delokalizaciis

Teoria gulisxmobs imas, rom arbitraJi Tavis samarTlebrivi

bunebis gamo aranacionaluri institutia da ar saWiroebs

konkretuli saxelmwifos marTlwesrigis farglebSi

Page 26: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 24 ~ 

lokalizacias.42 arbitraJis delokalizaciis Teorias arbitraJis

anacionalurobis Teoriadac moixsenieben. 43

miuxedavad am Teoriis sakmao popularobisa, igi

erTmniSvnelovnad mainc ar aris gaziarebuli. magaliTad, laTinuri

amerikis saxelmwifoebi uamravi formaluri sakanonmdeblo

dabrkolebebis Seqmnis gziT cdiloben arbitraJebis gakontrolebas,

xolo centraluri aziis zogierTi saxelmwifo saerTod ar

aRiarebs kerZo arbitraJs da Sesabamisad arc saTanado

kanonmdebloba gaaCnia.44

arbitraJis delokalizaciis Teoria sayovelTaod aRiarebulad

ar SeiZleba CaiTvalos, mas momxreebis garda mowinaaRmdegeebic

sakmarisad hyavs.45

delokalizaciis Teoriis mowinaaRmdegeebi Tvlian, rom mxareTa

interesebi ukeTesadaa daculi, roca arbitraJi romelime konkretul

marTlwesrigTan aris dakavSirebuli. maTi azriT ar aris logikuri

konkretuli marTlwesrigebisagan arbitraJis damoukdeblobis

mtkiceba, mere ki amave arbitraJis gadawyvetilebis aRsrulebis, an

saarbitraJo ganxilvis dros wamoWrili sakiTxebis gadawyvetis

mizniT swored konkretuli marTlwesrigis farglebSi moqmedi

sasamarTlosaTvis mimarTva.46

delokalizaciis Teoriis praqtikuli daniSnuleba arbitraJis

saqmianobaSi sasamarTlos an sxva saxelmwifo organos Caurevlobis

aRiarebaSia. sasurvelia, kanoniT iyos gaTvaliswinebuli yvela

SemTxveva, roca sasamarTlos ufleba eqneba Caerios saarbitraJo

ganxilvaSi. Tu es moTxovna Sesrulebuli iqneba, maSin

delokalizaciis Teoriis funqcia Sesrulebulad unda CaiTvalos.

mniSvneloba aqvs ara ama Tu im Teoriis aRiarebas, an mis uaryofas,

aramed misi praqtikuli Rirebulebis Sefasebas.

delokalizaciis Teorias jer kidev ar amouwuravs Tavis

SesaZleblobebi, vinaidan is arbitraJis avtonomiurobas,

konkretuli marTlwesrigebisagan mis damoukideblobas gulisxmobs.

§5 konfidencialuroba

konfidencialuroba arbitraJis erTerTi fuZemdebluri

principia.47 kerZosamarTlebrivi davebis gadawyvetis yvelaze

gavrcelebuli saSualeba (sasamarTlo), yovelTvis misaRebi ar aris

42 Moss, Guiditta, Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 44. 43 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 32. 44 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 3-4. 45 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.116. 46Moss, Guiditta Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 196. 47 Schütze, A. Rolf, Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 110.

Page 27: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 25 ~ 

samoqalaqo brunvis monawileTaTvis. xmauriani sasamarTlo

ganxilvebi da saproceso formalobebi xSirad saziano xdeba

finansurad arc Tu susti korporaciebisTvisac ki.

saqmis ganxilvis kameraluroba (konfidencialuroba) miiRweva

daxuruli saarbitraJo ganxilvis Sedegad. Aam dros ganxilva

moklebulia formalizms da mimdinareobs ufro uSualo

atmosferoSi, vidre es SeiZleba xdebodes sasamarTloSi.

Sveicaruli saarbitraJo reglamentis Tanaxmad, mas Semdeg, rac

gadawyvetileba gamotanilia da ukve gamoyenebul iqna misi

koreqtirebis, ganma-rtebis an damatebiTi gadawyvetilebis moTxovnis

ufleba, savaWro palata, arbitrebi, arbitraJis mdivani, an

arbitrebis mier daniSnuli eqspertebi ar arian valdebulni miscen

ganmartebebi sxva pirs am saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebul

nebismier sakiTxze. Mmxares ar aqvs ufleba moiTxovos zemoaRniSnu-

li pirebis mowmed dakiTxva sasamarTloSi an sxva dawesebulebaSi im

saqmeze, romelic dakavSirebulia konkretulad am saarbitraJo

ganxilvasTan.48 Ggaeros saerTaSoriso savaWro samarTlis komisiis mier 1976

wels SemuSavebuli da gaeros generaluri asambleis mier

mowonebuli saarbitraJo reglamentis (UNCITRAL-1976) 32-e muxlis

Tanxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis gamoqveyneba daiSveba mxolod

mxareTa TanxmobiT. aqve unda aRiniSnos, rom mxareTa interess ga-

dawyvetilebis konfidencialurobasTan dakavSirebiT ar Seesabameba

TviT arbitraJis ganviTarebis interesi. sandersi Tvlis, rom

ganviTareba mxolod saarbitraJo gadawyvetilebebis xelmisawv-

domobisa da maTi sajaro diskusiis sagnad qcevis dros aris

SesaZlebeli. Aam konfliqtis Tavidan asacileblad saarbitnraJo

institutebis umravlesobam ganaviTara saarbitraJo gadawyvetileb-

ebis e.w anonimuri gamoqveynebis praqtika. (magaliTad ICC arbitraJi).49 aseTi kompromisis Sedegad daculia rogrc mxareTa, aseve

iuridiuli mecnierebis ganviTarebis interesebi.

arbitraJis konfidencialurobis dacvas emsaxureba

saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso arbitraJis (ICC arbitraJis) mier SemuSavebuli reguli-reba, romlis Tanaxmadac

nebismieri piri, romelic samecniero miznebisaTvis unda gaecnos ICC arbitraJis mier organizebuli saarbitraJo ganxilvis saqmeebis masa-

lebs, valdebulia gaakeTos winaswari deklarireba, rom daicavs im

dokumentebis konfidencialurobas, romlis gacnobis saSaulebac mas

miecema. Aamave dros, saboloo publikaciamde gamosaqveynebeli

masalebi unda waredginos ICC arbitraJis samdivnos, romelmac unda

daadasturos gamoqveynebis mizanSewoniloba. mkvlevarebis

48Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 370. 49 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 41.

Page 28: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 26 ~ 

konfidencialur masalebTan daSvebis wesebi aqvs agreTve amerikis

saarbitraJo asociaciis arbitraJsac. (AAA-arbitraJi).50 gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom arbitraJis

konfidencialurobis principi ar aris absoluturi kategoria. Tu

saarbitraJo gadawyvetilebis gamoqveyneba Sedis sajaro interesSi,

maSin gamonaklisis saxiT daSvebulad unda CaiTvalos aseTi

gadawyvetilebis Sinaarsis gacnoba farTo sazogadoebisaTvis.51

Tavi II

KarbitraJebis klasifikacia

§1 klasifikaciis kriteriumebi da arbitraJis saxeebi

sxvadasxva funqciisa da samarTlebrivi Sinaarsis mqone

arbitraJebis arseboba am institutis ganviTarebam ganapiroba.

samarTlebrivi urTierTobebis gansxvavebuloba da arbitraJebis mier

am urTierTobebidan warmoSobili davebis ganxilva maT Soris

gansxvavebebis warmoSobis safuZvelia. Aamave dros sxvadasxva saxis

arbitraJebis arseboba TavisTavad gulisxmobs maTi klasifikaciis

aucileblobas.

klasifikacia garkveuli kriteriumebis mixedviT dayofas

niSnavs, amitom, upirveles yovlisa, swored es kriteriumebi unda

dazustdes.

imis mixedviT, Tu romel saqmeebs ganixilavs arbitraJi, yvelas,

Tu mxolod konkretuli organizaciis an asociaciis wevrebs Soris

warmoSobil davebs ---- ganasxvaveben ~daxurul~ da ~Ria~

arbitraJebs. es yovel konkretul SemTxvevaSi ganisazRvreba

arbitraJis sadamfuZneblo dokumentiT.52 Ee.i arbitraJi „daxurulia,“

Tu misi kompetencia mxolod pirTa gansazRvruli wris warmomadgen-

lebs Soris davebis ganxilviT Semoifargleba. arbitraJi Riaa, Tu

mas aqvs nebismier subieqtebs Soris warmoSobili davis ganxilvis

uflebamosileba.

arbitraJis mier saqmis ganxilva, upirveles yovlisa, am

institutis mier mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetilebis

gamotanas emsaxureba, Tumca sayovelTaod aris aRiarebuli

50Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.7. 51 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 174. 52 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 150.

Page 29: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 27 ~ 

arbitraJebis klasifikacia savaldebulo da fakultatur

arbitraJebad.

arbitraJi savaldebuloa, Tu fakultaturi, wydeba ara saar-bitraJo SeTanxmebis, aramed saarbitraJo gadawyvetilebis savald-

ebulobis mixedviT. saarbitraJo SeTanxmeba gulisxmobs mxareTa

valdebulebas monawileoba miiRon saarbitraJo ganxilvaSi. amave

dros SesaZlebelia, rom saarbitraJo ganxi-lva Sedges da Sesabamisi

gadawyvetilebac gamovides, magram misi Sesruleba mxa-reTa

SeTanxmebis mixedviT ar iyos savaldebulo specialuri subieqtisaT-

vis (magaliTad momxmareblisaTvis). am SemTxvevaSi arbitraJi fakul-

taturi iqneba.

Tu rogorc erTi, aseve meore mxare daTanxmdeba saarbitraJo

ganxilvaze da gamova mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetileba, es

iqneba „namdvili (savaldebulo) arbitraJi.“(true (binding) arbit-ration).53Aamgvarad, arbitraJi upirveles yovlisa niSnavs instituts,

romelsac sadao sakiTxebze mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetile-

bis gamotana SeuZlia.

arsebobs arbitraJis kidev erTi nairsaxeoba, romelsac litera-

turaSi uwodeben „arbitraJs fakultaturi SedegebiT“. is fakultat-

uri arbitraJis erTerTi saxea. aseTi arbitraJi SeiZleba savaldeb-

ulo iyos gamyidvelisaTvis, xolo fakultaturi --- momxmareblisa-

Tvis, an orive mxarisaTvis fakultaturi iyos.54

arbitraJis Tu kvazi-arbitraJis sxvadasxva nairsaxeobis

CamonaTvlis gagrZeleba kidev SeiZleba. magaliTad SeiZleba

davasaxeloT italiur samarTalSi lodo irrituale, an Arbitrato irrituale saxeliT cnobili procedura. am proceduris Sedegad miRebul

gadawyvetilebas savaldebulobis daaxloebiT iseTive xarisxi aqvs,

rogorc mxareTa Soris arsebul xelSekrulebas. Aam

gadawyvetilebis aRsrulebisaTvis italiuri kanonmdebloba iTxovs

sasamarTlos Sesabamis gadawyvetilebas, mag-ram sasamarTlos ar

aqvs ufleba Seamowmos lodo irrituale gadawyvetileba arsebiTad.

SveicariaSi Tvlian, rom aseTi gadawyvetileba ar aris saarbitraJo

gada-wyv-eti-leba niu-iokis konvenciis miznebisaTvis da Sesabamisad

misi aRsruleba Sveica-riis teritoriaze gamoricxulia.55

germaniis uzenaesma sasamarTlom 1982 wels miiRo

gadawyvetileba, romlis Tanaxmadac italiuri lodo irrituale Sedagad

miRebuli gadawyvetileba ar SeiZleba CaiTvalos saarbitraJo

gadawyvetilebad arc germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis da

53 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.169. 54 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.170. 55 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s.. 85-86.

Page 30: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 28 ~ 

arc niu-iorkis konvenciis mixedviT. Sesabamisad mis cnobasa da

aRsrulebaze msjeloba am konvenciis mixedviT gamoricxulia.56

Ggermanul samarTalSi cnobilia e.w „saarbitraJo daskvnis“

(Schiedsgutachten) cneba. modave mxareebis TxovniT eqsperti

(Schiedsgutachter) adgens daskvnas sadao sakiTxebze. am daskvnis

avtors pasuxismgebloba mxolod maSin ekisreba, Tu misi daskvna

aSkarad usamarTlo, ukanono da arasworia.57 Mmxareebs SeuZliaT Se-

Tanxmdenen, rom davis warmoSobis SemTxvevaSi mimarTaven eqsperts

saTanado daskvnis momzadebis TxovniT. amave dros aucileblad

unda iyos gaTvaliswinebuli am daskvnis sasamarTlo (an

saarbitraJo) wesiT gadamowmebis ufleba. aseT uflebaze miTiTebis

ararsebobis gamo germaniis uzenasema sasamarTlom SeTanxmeba

baTilad cno. Aaqve unda aRiniSnos, rom saarbitraJo SeTanxmebisagan

gansxvavebiT SeTanxmeba eqspertis „saarbitraJo samarTlebrivi das-

kvnis“ (Schiedsgutachten) Sesaxeb ar gamoricxavs sasamarTlosaTvis

mimarTvis uflebas.58

germaniaSi aseT daskvnebs e.w „xarisxis arbitraJebi“

(Qualitätsarbitrage) amzadeben. maTi daskvnebi „saarbitraJo daskvnis“ (Schiedsgutachten) erTerT yvelaze gavrcelebul saxed miiCneva da

Sesabamisi dargis eqspertebis monawileobiT saqonlis xarisxis

naklis swraf gamovlenas emsaxureba.59 arbitraJis axali saxeebis warmoSobasa da ganviTarebas xels

uwyobs mdidari saarbitraJo praqtika. aRniSnulis klasikur

magaliTad SeiZleba dasaxeldes arbitraJis nairsaxeoba, romelic

literaturaSi cnobilia, rogorc „swrafi (daCqarebuli) arbitraJi“

(Fast Track Arbitration) (FTA). Aam dros saarbitraJo ganxilvis vadebi

gansazRrulia mxareTa mier. procesis ufro swrafi cikli miiRweva

saarbitraJo proceduris maqsimaluri gamartivebiT, aseve

proceduruli sakiTxebis gadawyvetaSi arbitrebis (gansakuTrebiT ki

Tavmjdomare arbitris) rolis ga-zrdiT. saarbitraJo ganxilva,

romelic SeiZleba wlobiT gagrZelebuliyo, sru-ldeba ramdenime

TveSi, an ramdenime kviraSic ki. komikuria misi warmoSobis istoria:

iuristebi, romlebmac pirvelebma gaukeTes organizeba aseT

arbitraJs, negatiurad iyvnen ganwyobilni da misi efeqturobis ar

sjerodaT. aseTi arbitraJis organizebaze maTi Tanxmoba mxolod

imiT iyo ganpirobebuli, rom mxareebi dainaxavdnen mis

araefeqturobas, rac ufro advils gaxdida morigebis Sesaxeb

molaparakebebis ganaxlebas.60 saarbitraJo ganxilvis aseTma formam

gaamarTla da Zalian efeqturi aRmoCnda. Uunda aRiniSnos, rom aseTi

56 Kilgus, Stefan, Zur Anerkennung und Vollstreckbarerklärung englischer Schiedssprüche in Deutschland, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen Recht, Band 32, „Duncker &Humbolt“, Berlin, 1995, s.334. 57 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 13. 58 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 11. 59 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005 s.16. 60 Frick, Joachim, G. Arbitration and complex international contracts, ~Kluwer law international~, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, 2001, p. 243.

Page 31: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 29 ~ 

daCqarebuli sarbitraJo ganxilva cnobilia ara mxolod anglo-

amerikuli samarTlebrivi sistemis qveynebSi. stokholmis

saarbitraJo institutma calke reglamenti specialurad sa-

arbitraJo ganxilvis am saxeobisaTvis jer kidev 1995 wels miiRo.61

arbitraJis axali saxeebis warmoSobisa da ganviTarebis

tendencia yvelaze Zlieria amerikis SeerTebul StatebSi. Bbiznesis

sxvadasxva sferoSi dasaqmebul mxareebs sxvadasxva moTxovnebi aqvT

arbitraJis mimarT. zogierTi maTganisaTvis mniSvnelovania saqmis

ganxilvis vadebi, zogierTisaTvis -- sxvdasxva mtkicebule-ba

(magaliTad eqspertis daskvna) an am mtkicebulebis Sefasebis

procedura da a.S.

arbitraJis erTerTi gavrcelebuli saxea e.w Don`t Arbitrations --- (“Document only no Travel”) „arbitraJi zepiri ganxilvis gareSe“.

rekomendirebuli ar aris klasikuri komerciuli davebisaTvis.

misaRebia momxmarebelTa monawileobiT gamarTuli saarbitraJo

ganxilvisas.62

xSirad arbitraJis esa Tu is saxe, ase vTqvaT, kanonierebis

zRvarze arseb-obs. mxareebi zogjer imdenad Sors midian

saarbitraJo ganxilvis proceduris calkeuli sakiTxebis

SeTanxmebisas, rom maTi aseTi SeTanxmebebi saerTod eWvis qveS

ayenebs am ganxilvis Sedegad miRebuli saarbitraJo gadawyvetilebis

namdvilobas. aseTi arbitraJis magaliTia e.w Wild Cat Arbitration, rodesac mxareebi SerCeviT iyneben saarbitraJo reglamentis

sxvadasxva normebs. misi gamoyeneba rekomendirebuli ar aris.63

cxadia, ama Tu im detalze (mtkicebulebebze, vadebze da sxv)

mxareebisa da arbitrebis yuradRebis koncentracia arsebiTad ar

cvlis arbitraJis samarTlebriv bunebas. am SemTxvevaSi

klasifikaciis zogad kriteriumebze saubari rTuli saqmea.

kriteriumi mxolod maSin SeZleba gaxdes klasifikaciis safuZveli,

Tu misi zogadi da stabiluri kanonzomierebis saxiT gamokveTa

SeiZleba.

yvelaze xandazmuli da sakmaod aRiarebuli kriteriumi

gulisxmobs arbitraJebis klasifikacias saqmianobis periodulobis

mixedviT.

arbitraJi SeiZleba Seiqmnas erTi konkretuli davis

gadasawyvetad, xolo am davis dasasruli TavisTavad niSnavs

arbitraJis funqcionirebis dasasrulsac. aseT arbitraJs ad hoc arbitraJsac uwodeben. (ad hoc -- laTinurad: ~am SemTxvevisaTvis~)

garda droebiTi arbitraJebisa, arseboben mudmivmoqmedi, anu

instituciona-luri arbitraJebi, romlebic iqmnebian ganusazRvreli

vadiT.

61 Hober, Kaj, Fast track arbitration in Stokholm, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1995, p. 6. 62Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 163. 63Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 173.

Page 32: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 30 ~ 

unda aRiniSnos, rom aseTi klasifikacia gaziarebulia

saqarTvelos kanoniT ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~. am kanonis pirveli

muxlis pirvelive punqtis Tanaxmad, ~pirebs Soris wamoWrili

samoqalaqo dava maTive SeTanxmebiT gansaxilvelad gadaecema

mudmivmoqmed an am davisaTvis sagangebod Seqmnil droebiT kerZo ar-

bitraJs~.64 qarTul iuridiul literaturaSi ad hoc arbitraJebs ~izolirebuls~ xolo mudmivmoqmeds, --- ~institucionalur~ arbi-

traJebs uwodeben.65

arbitraJebis dayofa ad hoc da instituciur arbitraJebad

sayovelTaod aris aRiarebuli66. aseTi klasifikacia ZiriTadad

gaziarebulia.67 gansaxilveli davebis dargobrivi kuTvnilebis mixedviT

erTmaneTisagan SeiZleba ganvasxvavoT arbitraJebi, romlebic

ixilaven yvela saxis davebs, romelic ki SeiZleba arbitraJma

ganixilos (zogadi saerTo specializaciis arbitraJebi) da

specializebuli arbitraJebi, romlebic orientirebuli arian ekono-

mikisa Tu samarTlis romelime dargidan warmoSobili davebis

ganxilvaze.

specializebuli arbitraJebis magaliTad iuridiul literatu-

raSi asaxeleben sazRvao da sadazRvevo arbitraJebs.68

arbitraJi mxareTa SeTanxmebiT arCeuli neitraluri piris, an

pirebis mier davis obeiqtur da saboloo gadawyvetas uzrunvel-

yofs. am instituts sakmaod xSirad iyeneben sxvadasxva saerTaS-

oriso organizaciebi maTi kompetenciis fa-rglebSi arsebuli urTi-

erTobidan warmoSobili davebis gadawyvetis mizniT.

arbitraJis gansxvaveba mediaciisagan

meoce saukunis ukanaskneli aTwleulidan gansakuTrebuli

aqtualoba SeiZina mediaciam, rogorc kerZosamarTlebrivi

urTierTobebidan warmoSobili davebis gadawyvetis erTerTma

formam. mediaciis swrafma ganviTarebam da misadmi gazrdilma

intersma dRis wesrigSi daayena davebis gadawyvetis sxva

alternatiul formebTan, pirvel rigSi ki arbitraJTan misi

msgavsebisa da gansxvavebis gamokveTis aucilebloba.

literaturaSi mediaciis definiciis mraval variants vxdebiT.

maTi umravlesoba, rogorc wesi, lakonurobiT gamoirCeva.

64 GAMgamoqveynebulia: saqarTvelos parlamentis uwyebani 1997 weli #17-18. 65 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 80. 66 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 6. 67 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p.307. 68 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 34.

Page 33: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 31 ~ 

magaliTad, zogierTi avtori Tvlis, rom mediacia ubralod mxareTa

Soris molaparakebis xelSewyobaa.69 sxva ganmartebis Tanaxmad,

mediacia aris stadiebad dayofili, e.i struqturirebuli

molaparakeba mxareebs Soris, romlis warmoebasac xels uwyobs am

saqmis eqsperti – mediatori.70

niSandoblivia, rom inglisuri termini “mediacia” (mediation) germaneli iuristebis metyvelebaSic damkvidrda da aRniSnavs

zogadad arasasamarTlo, alterantuli wesiT davebis gadawyvetis

meqanizms.71 cxadia, Ees meqanizmi mxolod erTi saxis, an erTg-

varovani ar aris da moicavs davis gadawyvetis da misi morigebiT

dasrulebis sxvadasxva formebsa da saxeebs.

mediaciis Sesaxeb modelur kanonze muSaobisas aucilebeli iyo

mediaciis gansxvaveba saarbitraJo ganxilvisagan, an Cveulebrivi

molaparakebebisagan. mediaciis umTavresi niSani is aris, rom

mediatori xels uwyobs mxareTa Soris SeTanxmebas da ar aris

aRWurvili modave mxareebisaTvis savaldebulo gadawyvetilebis ga-

motanis uflebamosilebiT.72 UNICTRAL modeluri kanoni da intele-

qtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis mier SemuSavebuli

wesebi erTxmad miuTiTeben, rom mediatoris funqcia ar aris

gadawyvetilebis miReba, man xeli unda Seuwyos imas, rom mxareebi

TviTon mividnen am gadawyvetilebamde.73

mediacia, rogorc davebis gadawyvetis alternatiuli forma

kanonmdeblis Carevis gareSe warmoiSva da ganviTarda. mogvianebiT am

formis sayovelTao gavrcelebam saxelmwifoebs afiqrebina, rom misi

gamoyeneba sasamarTlos mierac warmatebulad SeiZleboda. ase gaCnda

mediaciis axali forma, e.w “sasamarTloze dafuZnebuli mediacia”.

(Court-based ADR). aSS-is samarTalSi ADR (Alternative Dispute Resiolution) moicavs

nebismier process, an proceduras, garda sasamarTlo procesisa,

romelsac uZRveba mosamarTle da romelSic neitraluri mesame

mxare monawileobs im mizniT, rom xeli SeuZwos davis gadwyvetas.74

germanuli EGZPO-s §15 pirveli abzacis Tanaxmad, Sesabamisi

miwis kanoniT SeiZleba dadgenil iqnes, rom sasamarTlosadmi

sarCeliT mimarTva mxolod maSin aris SesaZlebeli, roca davis

gadawyveta scada miwis isuticiis administraciis mier

organizebulma an mis mier aRiarebulma institutma. aseTi davebis

69 Stitt, Allan, J. Mediation: a practical Guide, “Cavendish Publishing”, London, Sydney, Portland, Oregon, 2004, p. 1. 70 Nunn, Philip, Time is money: strategies to ensure a speady resolution. wignSi: ADR in Asia, solutions for Business, “Euromoney Publications (Jersey)”, Hong Kong, 2005, p. 19. 71 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 326. 72 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 203. 73 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 123. 74 Niemic, Robert, J. Stienstra, Donna, Randall, Ravitz, E. Guide to Judical Management of Cases in ADR, ~Federal Judical Center(USA)~, 2001, p.136.

Page 34: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 32 ~ 

sferos miekuTvneba: 1. qonebrivi davebi, romelTa Rirebulebac ar

aRemateba 750 evros. 2. samezoblo samarTlidan gamomdinare davebi,

roca saqme ar gvaqvs sawarmos saqmianobidan gamomdinare davasTan. 3.

pirovnuli pativisa da Rirsebis SeuracxyofasTan dakavSirebuli

davebi, Tu aseT qmedebebs presis an televiziis meSveobiT ar hqonia

adgili.75 am kanonma, romelic 1999 wlis 15 dekembers iqna miRebuli,

gaiTvaliswina, rom sasamarTlos mier Seqmnili, an mis mier

aRiarebuli organziaciis (Gütestelle) mier miRweul SeTanxmebaze

(morigebaze) gaicema Cveulebrivi saaRsrulebo furceli samoqalaqo

saproceso kodeqsiT dadgenili wesiT.76 SeiZleba iTqvas, rom es

swored is meqanizmia, rasac aSS-Si sasamarTloze dafuZnebul

mediacias uwodeben (Court-based ADR). niSandoblivia, rom maTi

gamoyeneba, an ar gamoyeneba miwis da ara federaciis gadasawyvetia.

Sesabamisi kanonmdebloba moqmedebs: baden-viurtembergSi, baiernSi,

branderburgSi, hesenSi, saarlandSi, saqsen anhaltSi, Slezvig-

holStainSi.77

Court-based ADR xSirad Court-ordered ADR-ad moixsenieba78 aqedan

kargad Cans sasamarTloze dafuZnebuli mediaciis ganmasxvavebeli

arsebiTi niSani. sasamarTloze dafuZnebuli mediacia

marTlmsajulebis ganxorcielebis procesis Semadgenel nawilad

iqca da amiT garkveulwilad sajarosamarTlebrivi xasiaTic SeiZina,

Tumca mediaciis dros sasamarTlos ar aqvs ufleba mxareebi

iZulebiT daiTanxmos raime pirobaze. aqedan gamomdinare, mediacia

mediaciad rCeba, mxolod am dros sajaro xelisufleba

sasamarTlos saxiT mxars uWers Sesabamis process.

grZelvadian xelSekrulebebSi xSirad saarbitraJo SeTanxmebas

uswrebs SeTanxmeba mediaciaze. xelSekrulebaSi miTiTebulia

konkretuli vada, romlis ganmavlobaSic mxareebi unda Seecadon

moilaparakon davis saganTan dakavSirebiT, xolo Tu aseTi

molaparakeba Sedegs ar gamoiRebs, maSin mimarTaven arbitraJs. am

dros ismis kiTxva, arbitraJisaTvis mimarTvisas savaldebuloa Tu

ara mxareTa mier molaparakebebis warmoeba. hamburigis miwis

umaRlesma sasamarTlom am SekiTxvaze dadebiTi pasuxi gasca.79

Ggermanul iuridiul literturaSi aseTi mosazreba principSi

gaziarebulia. iTvleba, rom Tu arsebobs SeTanxmeba mediaciaze es gamoricxavs sarCelis dauyovnebliv Setanas.

arbitraJisa da mediaciis samarTlebrivi Sinaarsisa da maTi

Sedegebis gansxvavebuloba am ori formis kombinirebulad

75Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 253. 76 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 3. 77 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 253. 78 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 161. 79 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20.

Page 35: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 33 ~ 

gamoyenebis SesaZleblobas ar gamoricxavs. aseTi gamoyenebis

klasikur magaliTad iTvleba IBM-FUJITSU dava, romelic Seexeboda

kompiutrul programebze inteleqtualuri sakuTrebis uflebas da

romelic ramdenime wlis ganmavlobaSi grZldeboda. mTeli am drois

ganmavlobaSi erTmaneTs enacvleboda saarbitraJo ganxilvebi da

molaparakebebi. es cvalebadi mdgomareoba imdenad gaiwela droSi,

rom arbitri-Tavmjdomare gadadga. imis nacvlad, rom mesame arbitri

aerCiaT, mxareebma TiToeuli mxaris mier arCeul or arbitrs

miandes procesi, es ori arbitri saqmianobda xan rogorc arbitraJi,

xan rogorc mediatorebi. winaswar gaTvlili moqmedebebis

gegmazomieri ganxorcielebis Sedegad davis saboloo gadawyvetiT

orive mxare kmayofili darCa.80

saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom rogorc arbitraJi, aseve

mediacia mxareTa Soris warmoSobili davis alternatiuli

gadawyvetis gansxvavebul formebs warmoadgenen. maTi ZiriTadi

gansxvaveba imaSi mdgomareobs, rom mediatori ar iRebs saboloo da

mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetilebas. is mxolod exmareba

mxareebs SeTanxmebis miRwevaSi. arbitraJis mier miRebuli

gadawyvetileba mxareebisaTvis savaldebuloa da misi iZulebiT

aRsrulebisaTvis gaicema saaRsrulebo furceli.

§2 mudmivmoqmedi da droebiTi (ad hoc) arbitraJebi

umravles SemTxvevebSi mudmivmoqmedi arbitraJebi iqmnebian

savaWro palatebTan, birJebTan da asociaciebTan da moqmedeben

saqmeTa warmoebisaTvis dadgenili sakuTari wesebiT. mudmivmoqmedi

arbitraJebis saqmianobis wesi da organizacia ZiriTadad maTive

wesdebebiT regulirdeba, amave wesdebiT aris xolme gansazRvruli

xelmZRvanelobaze da warmomadgenlobaze uflebamosili pirebis

statusi da maTi funqciebi. wesdebasTan erTad mudmivmoqmedi

arbitraJebis arsebobisaTvis aucilebelia saarbitraJo reglamenti.

Sutce CamoTvlis instituciuri arbitraJebisaTvis

damaxasiaTebel niSnebs: sakuTari da damoukidebeli administracia;

arbitrTa Semadgenlobis formirebaSi monawileoba; saarbitraJo

proceduris administraciuli uzrunvelyofa; saarbitraJo

proceduris regulireba (sakuTari saarbitraJo reglamentis

SemuSaveba da mxareebisaTvis SeTavazeba.); saarbitraJo xarjebisa da

arbitrTa honorarebis sakiTxis regulireba; standartuli

saarbitraJo SeTanxmebis formis SemuSaveba da „klientebisaTvis“

80 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 255-259.

Page 36: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 34 ~ 

maTi SeTavazeba.81 garda amisa, yvela mudmivmoqmed arbitraJs aqvs

arbitrTa sia, romlidanac mxareebi akeTeben arCevans.82

rogorc wesi, saarbitraJo reglamentiT ganisazRvreba davebis

ganxilvisa da gadawyvetis procedura, saarbitraJo xarjebis

gansazRvrisa da maTi ganawilebis wesi da modeluri saarbitraJo

SeTanxmebis Sinaarsi, rac sarekomendacio xasiaTis matareblia im

mxareebisaTvis, romlebic gadawyveten maT Soris warmoSobili dava

gansaxilvelad gadascen am arbitraJs.

garda zemoaRniSnulisa, ganasxvaveben agreTve arbitraJebis

mesame saxesac, romelic Sualedur pozicias ikaveben mudmivmoqmed

da droebiT arbitraJebTan mimarTebaSi. mxedvelobaSi gvaqvs e.w.

~administraciuli arbitraJebi.~ maTi funqcionirebis principi

agebulia imaze, rom gansazRvruli komerciuli organizaciebi, an

mudmivmoqmedi saarbitraJo institutebi specialur reglamentebSi

miTiTebuli safuZvlis arsebobisas axorcieleben administraciul

funqciebs ad hoc arbitraJebisaTvis.83 aseTi „administraciuli

arbitraJis” funqcias asrulebs magaliTad ruseTis federaciis

savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli mudmivmoqmedi arbitraJi

im dainteresebuli pirebisaTvis, romlebsac surT maT Soris

warmoSobili davebi UNCITRAL-1976 saarbitraJo wesebiT iqnes

ganxiluli. es wesebi specialurad Seiqmna ad hoc arbitraJisaTvis.

rogorc aRiniSna, aseTi administraciuli funqciis ganxorcieleba

garda mudmivmoqmedi arbitraJebisa, SeuZliaT sxva organizaciebsac,

magaliTad arasamaTavrobo organizaciebs. sainteresoa is faqti, rom

aseTi praqtika sakamo warmatebiT viTardeba saqarTveloSic. miwis

mesakuTreTa uflebebis dacvis asociacias SemuSavebuli aqvs

reglamenti droebiTi kerZo arbitraJisaTvis da Tanaxmaa Seasrulos

administraciuli funqciebi, Tu mxareebi amaze SeTanxmdebian.

im saerTaSoriso garigebebis monawileTaTvis daxmarebis gawevis

mizniT, romlebmac gaiTvaliswines davebis gadawyveta ad hoc arbitra-JSi, SemuSavebul iqna specialuri reglamentebi saerTaSoriso don-

eze.

dReisaTvis yvelaze popularuli ad hoc reglamentebia:

1. evropis ekonomikuri komisiis 1963 wlis saarbitraJo

reglamenti

2. gaeros generaluri asambleis mier 1976 wels mowonebuli

UNCITRAL saarbitraJo reglamenti. 84

gaeros egidiT SemuSavebul dokumentTagan aRsaniSnavia:

1. gaeros ekonomikis komisiis saarbitraJo reglamenti

evropisaTvis 1966 weli

81 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 16-17. 82zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv.88. 83 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2-3. 84 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 27.

Page 37: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 35 ~ 

2. gaeros ekonomikis komisiis saerTaSoriso kerZo arbitraJis

wesebi aziisa da Soreuli aRmosavleTisaTvis 1966 weli.85

unda aRiniSnos, rom ad hoc arbitraJebi TavianTi gavrcelebulo-

biTa da popularobiT mniSvnelovnad Camouvardebian instituciur

arbitraJebs da amas Tavis mizezebic aqvs. rogorc wesi, mudmiv-

moqmedi arbitraJebis mier organizebuli saarbitraJo ganxilvebis

xarisxi gacilebiT maRalia, rasac dagrovili gamocdileba da

profesionalebis permanentuli muSaoba ganapirobebs. ad hoc arbitr-aJis Seqmna da funqcionireba dakavSirebulia konkretul davasTan,

romlis dasrulebis Semdegac arbitraJi wyvets funqcionirebas.

garda amisa, mudmivmoqmedi arbitraJebi yovelnairad cdiloben

mimzidveli gaxadon TavianTi momsaxureba, risTvisac klientebs

momsaxurebisa da anazRaurebis ramdenime sistemas erTad sTavazoben.

instituciuri kerZo arbitraJebis sferoSi Camoyalibda

erTgvari bazari, sadac konkurencia sakmaod didia, amitom

mewarmeebs sxva araferi rCebaT, garda imisa, rom sakuTari

iniciativiT arbitraJis organizebis nacvlad ukve arsebul

konkretul organizaciebs mimarTon.

droebiTi arbitraJi erTi konkretuli davisaTvis iqmneba, amitom

saarbitraJo ganxilvis monawileni cdiloben maqsimalurad

gaiTvaliswinon am davis specifika. savsebiT SesaZlebelia, mxareebma

davis gadawyvetis iseTi originaluri wesebi SeaTanxmon, romelTa

prognozireba rTulia. ad hoc arbitraJebi SeiZleba akmayofilebdnen

nebismier kriteriums, ris gamoc maTi klasifikacia TiTqmis

SeuZlebelad unda miviCnioT.

§3 saerTo (zogadi) da specializebuli arbitraJebi

zogierTi arbitraJi saerTaSoriso doneze didi popularobiTa

da avtoritetiT sargeblobs. am kuTxiT gansakuTrebiT

dawinaurebulni arian inglisurenovani saarbitraJo institutebi.

msoflios 100-ze meti metnaklebad popularuli da aRiarebuli

arbitraJidan daaxloebiT 40-mde inglisuria86. arsebuli tendencia

miuTiTebs imaze, rom msxvil saarbitraJo centrebad ZiriTadad

gvevlinebian arasaxelmwifo, erovnuli Tu saerTaSoriso

organizaciebi. maT Soris yvelaze cnobilni da avtoritetulni

arian:

1.parizis saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso kerZo

arbitraJi. (ICC arbitraJi) (es instituti imdenad mniSvnelovania, rom

xSirad mis warmoSobas saerTaSoriso kerZo arbitraJis ganviTarebis

aTvlis wertiladac miiCneven.)87

85 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 21. 86 Минаков, А.И Арбитражное соглашение и практика рассмотрения внешнеекономических споров, Москва, 1985, с. 47. 87 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.

Page 38: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 36 ~ 

2.amerikis saarbitraJo asociacia (American Arbitration Association -- AAA)

3.londonis saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlo (London Court of International Arbitration -- LCIA)

4.stokholmis savaWro palatis saarbitraJoO instituti (The Arbitration Institute of the Stokholm Chamber of Commerce) 5.germanuli saarbitraJo instituti (Deutsche Institution Für Schiedsgerichtbarkeit---DIS) 6. venis federaluri ekonomikuri palatis saarbitraJo centri

(Arbitral Centre of the Austrian Federal Economic Chamber) 7. Международный Коммерческий Арбитраж При Торгово-Промышленной Палате Российской Федерации .

CamoTvlil saarbitraJo centrebs erTi kanonzomiereba

axasiaTebT. maTi warmoSoba da ganviTareba mTlanad kerZo

iniciativis Sedegia88. arbitraJis damoukidebloba saxelmwifosagan

mniSvnelovnad gansazRvravs saqmian wreebSi mis mimarT arsebul

ndobas. arbitraJebi sakmaod ganviTarebulia samxreT-aRmosavleT

aziaSic (singapuri, honkongi, indonezia, da a.S) aseT arbitraJebs

SeiZleba pirobiTad zogadi arbitraJebi vuwodoT.

specializebuli arbitraJebi imiT gansxvavdebian zogadisagan,

rom isini orientirebulni arian konkretuli saxis davebze. rogorc

wesi, am davebis ganxilvisaTvis arsebobs specialuri reglamentebi.

aseTi arbitraJebis magaliTad SeiZleba davasaxeloT ruseTis

federaciisa da ukrainis savaWro samrewvelo palatebTan arsebuli

sazRvao saarbitraJo komisiebi. sazRvao gadazidvebTan dakavSirebiT

warmoSobili davebis sakmaod avtoritetul arbitraJad miiCneva

kopenhagenis saarbitraJo komisia.89

specializebul arbitraJebs aqvT garkveuli upiratesoba,

radganac isini wlebis ganmavlobaSi agroveben davebis ganxilvisa

da gadawyvetis gamocdilebas mxolod erT specialur sferoSi, rac

maT maRal profesionalizmsa da arbitraJis maRal doneze

organizebas uzrunvelyofs.

magaliTad, saerTaSoriso samSeneblo proeqtebTan

dakavSirebuli xelSekrulebebi saarbitraJo SeTanxmebasTan erTad

xSirad iTvaliswineben pirobas, romlis Tanaxmadac, davis

warmoSobis miuxedavad TiToeuli mxare valdebulia ganagrZos

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebis Sesruleba

saarbitraJo ganxilvis mimdinareobisas. samSeneblo samuSaoebi

maSinac ki ar unda SeCerdes, roca konkretul proeqtTan

dakavSirebuli dava arbitraJis mier gadawyvetis molodinSia. aqve

88 am zogadi kanonzomerebidan gamonaklisebic arsebobs. amis magaliTia ruseTis

federaciis savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso komerciuli

arbitraJi da amave palatis sazRvao-saarbitraJo komisia, romelTa reglamentebic

ganixileba, rogorc ~saerTaSoriso komerciuli arbitraJebis Sesaxeb~ ruseTis

federaciis federaluri kanonis Semadgeneli nawili da Tan erTvis am kanons. 89 SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro palatis

saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“, 1998 weli, meoTxe

kvartali.

Page 39: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 37 ~ 

isic unda aRiniSnos, rom xSirad kanoni aniWebs uflebas kontraqt-

ors garkveuli pirobebis arsebobisas uari Tqvas samuSaobis

gargZelebaze, maga-liTad, sazRauris miuReblobis SemTxvevaSi. aseT

normas iTvaliswinebs britanuli, franguli da holandiuri

samSeneblo kanonmdebloba.90

arbitraJebis dayofas zogad da specializebul arbitraJebad

Tavisi obieqturi safuZveli gaaCnia, Tumca aseTi klasifikacia mainc

pirobiTia. dReisaTvis arseboben zogadi da specializebuli

arbitraJebis sinTezuri variantebic. aseTi sinTezi saSualebas

iZleva saarbitraJo centrma gaafarTovos momsaxurebis sfero da

ufro mravalferovani arCevani SesTavazos mxareebs. aseTi

saarbitraJo dawesebulebis magaliTad SeiZleba davasaxeloT stok-

holmis savaWro palatis saarbitraJo instituti, romelsac garda

ZiriTadi reglamentisa, gaaCnia calke reglamenti dazRvevis

sferoSi warmoSobili davebisaTvis. es sakmaod saintereso midgoma

Sveduri saarbitraJo reformis erTerT Sedegad unda CaiTvalos.

arbitraJis maRal doneze organizebisaTvis xSirad sxvadasxva

sferoSi moqmedi organizaciebis Zalisxmevis gaerTianebaa saWiro.

saerTaSoriso savaWro palatam (ICC) saerTaSoriso sazRvao

komitetTan erTad Seqmna specialuri sazRvao arbitraJi, romlis

reglamentic ZiriTadad saerTaSoriso savaWro palatis

saerTaSoriso arbitraJis reglamentis msgavsia.91

specializebuli arbitraJebis saqmianoba mxolod sazRvao da

sadazRvevo samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobili davebis

ganxilviT ar Semoifargleba. amerikul saarbitraJo asociacias

(AAA-arbitraJi) aqvs samSeneblo industriaSi warmoSobili davebis

gdawyvetisaTvis SemuSavebuli specialuri reglamenti.92

arbitraJebis klasifikacia maTi funqciebisa da samarTlebrivi

Sinaarsis aRqmas aadvilebs, Tumca es sulac ar niSnavs, rom ar

SeiZleba ukve arsebuli klasifikaciisagan gansxvavebuli arbitraJis

Camoyalibeba. Aam SemTxvevaSi gadamwyvetia ara Teoriuli

klasifikaciebi, aramed arbitraJis arsebobis praqtikuli auc-

ilebloba da kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis

dakmayofileba. Tu arseboben mxareebi, romlebsac mocemuli

arbitraJisaTvis davis gadacema surT da maTi survili, an TviT

arbitraJis arseboba kanons ar ewinaaRmdegeba, maSin es savsebiT

sakmarisia saarbitraJo ganxilvisa da am ganxilvis Sedegad sama-

rTlebrivad namdvili gadawyvetilebis gamotanisaTvis.

90 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 84. 91 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 355. 92 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 85.

Page 40: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 38 ~ 

Tavi III

saerTaSoriso arbitraJi da sajaro samarTali

§1 arbitraJi da saerTaSoriso organizaciebi

davis ganxilvis is principebi, romlebic arbitraJis mier

gamoiyeneba teqnikurad imdenad daxvewilia, rom isini didi xania

SeiWrnen saerTaSoriso sajaro samarTlis sferoSi. unda iTqvas,

rom aseTi SeWra sakmaod warmatebuli aRmoCnda. am TvalsazrisiT

pirveloba ekuTvnis sainvesticio davebis saerTaSoriso centrs

(ICSID), romelic Seiqmna ara kerZo iniciativis Sedegad, aramed da-

fuZnda 1965 wlis vaSingtonis konvenciiT. sxva saarbitraJo

dawesebulebebisagan gansxvavebiT centri ar warmoadgens arc kerZo

da arc saxelmwifo organizacias, romelic moqmedebs gansazRvruli

saxelmwifos kanonmdeblobis safuZvelze. centri saqmianobs

saerTaSoriso konvenciis mixedviT da iTvleba msoflio bankis er-

TerT organod. am institutis organizacia da saqmianobis wesi

Seesabameba saerTaSoriso sajaro samarTals. amave dros, is

damoukidebelia nacionaluri samarTlebrivi sistemebisagan.93

arbitraJis meSveobiT davebis gadawyvetis meqanizms sakmaod

xSirad iyenebs msoflio savaWro organizaciac. aRniSnuli

organizaciis klasifikaciiT saerTaSoriso vaWrobaSi ZiriTadad

cnobilia subsidiebis dayofa Sida da saeqsporto subsidiebad.

saxelmwifoTa mxridan mouwesrigebelma subsidirebam bazarze saqon-

lis araswori ganawileba gamoiwvia. saerTaSoriso savaWro org-

anizaciam am sferos daregulirebis mizniT SemoiRo e.w akrZaluli

subsidiebis cneba da SeimuSava akrZaluli subsidirebis winaaRmdeg

brZolis saSualebebi.

Tu msoflio savaWro organizaciis (mso) romelime wevri

CaTvlis, rom meore saxelmwifo iyenebs akrZalul subsidias, mas

ufleba aqvs mimarTos mso-is mier SemuSavebuli davebis gadawyvetis

proceduras. kerZod, mas SeuZlia moiTxovos SemTanxmebeli

dialogis gamarTva. Tu aseTi dialogi 30 dRis ganmavlobaSi Sedegs

ar gamoiRebs, mxare mimarTavs mso-is davebis gadawyvetis organos

arbitraJis Seqmnis moTxovniT. rogorc wesi, arbitraJi iTxovs

eqspertTa mudmivi jgufis (Permanent Group of Experts –PGE) daxmarebas, romelic usmens mxareebs da Tavis daskvnas acnobebs arbitraJs, es

ukanaskneli ki iRebs am daskvnas yovelgvari gadasinjvis gareSe.

aseTi gadawyvetileba unda aRiaros mso-is davebis gadawyvetis orga-

nom (Dispute Settlement Body), romelic mso-is struqturaSi erTerT

mZlavr erTeulad iTvleba. mso-is mier dadgenili wesebi uSvebs

miRebuli gadawyvetilebis gasaCivrebas saapelacio wesiT. sapelacio

93 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.

Page 41: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 39 ~ 

organos mier gadawyvetileba miiReba gasaCivrebidan 30 dRis vadaSi,

es vada SeiZleba gagrZeldes 60 dRemde. miRebuli gadawyvetileba

sabolooa.94

inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciasTan (ismo)

1994 wlidan moqmedebs saarbitraJo centri, romelic garda uSualod

centrisa, moicavs ismos saarbitraJo sabWosa da amave organizaciis

saarbitraJo komisias. arsebobs ismos saarbitraJo wesebi, romlebic

Seicaven rogorc zogadad arbitraJebisaTvis damaxasiaTebel, aseve

inteleqtualuri davebisaTvis specifiur debulebebs. ismos

saarbitraJo dawesebuleba ganixilavs rogorc saxelSekrulebo,

aseve arasaxelSekrulebo urTierTobebidan warmoSobil davebs. didi

mniSvneloba eniWeba sarCelis uzrunvelyofis zomebis efeqtur

gamoyenebas. es arbitraJi gamorCeul rols asrulebs Tanamedrove

sainformacio sistemebis gamoyenebidan warmoSobili davebis

gadawyvetaSi. 95

inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis arbitraJi

sajarosamarTlebrivi ufro zustad ki saerTaSoriso samarTlebrivi

dawesebulebaa.96 aris SemTxvevebi, roca SeTanxmebebi saerTaSoriso sajaro

samarTlis sferoSi iTvaliswineben mosalodneli davebis gadacemas

saerTaSoriso arbitraJebisaTvis an maTi msgavsi institutebisaTvis.

1994 wels xelmoweril iqna evropis energetikuli qartiis

xelSekruleba, romlis monawilecaa 49 saxelmwifo, centraluri da

aRmosavleT evropisa da yofili sabWoTa saxelmwifoebis, iaponiis,

avstraliisa da evrokavSiris wevri qveynebis CaTvliT.

xelSekrulebiT mowesrigebulia iseTi sakiTxebi, rogoricaa

investiciebis dacva, energetikuli sistemebis mimarT tranzituli

wesebis gamoyeneba da saerTaSoriso davebis ganxilva-gadawyveta.97

konvencia iTvaliswinebs davebis gadacemas arbitraJisaTvis, Tu

mxareebi ver SeTanxmdebian sadao sakiTxebTan dakavSirebiT. mxares,

romelic Tvlis, rom misi uflebebi dairRva SeuZlia mimarTos:

1. xelSemkvreli mxaris sasamarTlos an administraciul

tribunals.

2. nebismier winaswar SeTanxmebul proceduras, romelic

gamoiyeneba praqtikaSi.

3. sxva saarbitraJo organoebs.∗ (sxva saarbitraJo organoebSi

konvencia gulisxmobs: I --- sainvesticio davebis saerTaSoriso

94 kenkiSvili, vasil, subsidiebis saerTaSorisosamarTlebrivi regulireba,

~adamiani da konstitucia,~ #4, 2002, gv.73-74. 95Богуславский, М.М. Современные тенденции расширения сферы действия институционных арбитражных судов. „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002. 96 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 32. 97~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 22. ∗ azerbaijanma, bulgareTma, ungreTma, uzbekeTma, poloneTma, ruseTma, rumineTma,

sloveniam, xorvatiam da CexeTma gaakeTes daTqma, romlis Tanaxmadac Tu

investorma dava gansaxilevlad gadasca nacionalur sasamarTlos, an moiTxova

Page 42: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 40 ~ 

centrs, amasTan Tu saxelmwifo, romelsac ekuTvnis investori

da davis monawile saxelmwifo am konvenciis (igulisxmeba

vaSingtonis 1965 wlis konvencia) wevrebi arian, maSin dava

ganixileba ZiriTadi reglamentis Sesabamisad. Tu

zemoaRniSnuli konvenciis monawilea saxelmwifo, romelsac

ekuTvnis investori, an modave saxelmwifo, maSin maT Soris

dava ganixileba damatebiTi reglamentis Sesabamisad. II -- erT

arbitrs, an iseT ad hoc arbitraJs, romelic Seqmnilia UNCITRAL-is wesebis Sesabamisad. III --- stokholmis

saerTaSoriso savaWro palatasTan arsebul saarbitraJo

instituts.)98

moyvanili magaliTebi savsebiT sakmarisia saerTaSoriso

organizaciebis an saerTaSoriso xelSekrulebebisaTvis arbitraJis

mniSvnelobis warmoCenisaTvis. gansakuTrebiT saintereso am

TvalsazrisiT aris sainvesticio davebis saerTaSoriso centri

(ICSID – arbitraJi) romelic erTerT mZlavr da gavlenian saa-

rbitraJo institutad Camoyalibda. aSkarad gamokveTili

saerTaSoriso sajaro samarTlebrivi xasiaTis miuxedavad ICSID –

arbitraJi investorTa kerZo interesis dacvis umniSvnelovanes

forums warmoadgens.

§2 saerTaSoriso sajaro arbitraJi

arbitraJi upiratesad kerZosamarTlebrivi davebis gadawyvetas

emsaxureba, Tumca es ar gamoricxavs saerTaSoriso

sajarosamarTlebrivi davebisas am proceduris gamoyenebas.

saerTaSoriso sajarosamarTlebrivi xelSekrulebiT

konkretuli davis gadasawyvetad arbitraJis formireba misaRebad

iTvleba.99 magaliTad SeiZleba dasaxeldes 1982 wlis sazRvao

samarTlis konvencia, romelic uSvebs saarbitraJo procedurebis

gamoyenebis SesaZleblobas.100

istoriulad cnobilia precedenti, roca arbitraJi

saxelmwifoTa Soris davebis gadawyvetisaTvis iqna gamoyenebuli.

saerTaSoriso samarTlebrivi arbitraJis aRiarebul magaliTad

iTvleba iranisa da aSS-s dava haagis tribunalSi UNCITRAL-is wesebis mixedviT.101

saxelmwifoTa Soris arsebuli davebis arbitraJis mier

ganxilvis saintereso precedenti dafiqsirda me-19 saukuneSi.

saarbitraJo ganxilva Sedga JenevaSi (Sveicaria). aSS (mosarCele)

misi (davis) winaswar SeTanxmebuli da xelSekrulebaSi ganmtkicebuli

proceduriT gadawyveta, maSin aRar SeiZleba dava xelmeored gadaeces gansaxilve-

lad sxva organoebs, romlebic aq aris miTiTebuli. 98 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 22-25. 99 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 2. 100 Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991, с. 107. 101 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 12-13.

Page 43: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 41 ~ 

adanaSaulebda ingliss (mopasuxe) aSS-is samoqalaqo omis dros

neitralitetis principis darRvevaSi. samxedro gemi “alabama” aSS-s

samoqalaqo omis dros amerikeli separatistebis davalebiT aSenda

liverpulSi da mTeli omis ganmavlobaSi 70 amerikuli gemi CaZira.

sainteresoa, rom saarbitraJo ganxilva mimdinareobda imave

sastumroSi da imave oTaxSi, sadac 1864 wels xeli moewera wiTeli

jvris Sesaxeb pirvel konvencias. 1872 wels arbitraJma daakmayofila

aSS-s moTxovna da ingliss daekisra 50 milioni oqros dolaris

gadaxda.102

cxadia, saxelmwifoTa Soris arsebuli davebis ganxilva

gansxvavebulia kerZo samarTlis sferoSi warmoSobili davebisagan.

aqedan gamomdinare arbitraJi saerTaSoriso biznesSi unda

ganvasxvavoT arbitraJisagan saerTaSoriso (sajaro) samarTlebrivi

gagebiT.103 gansxvaveba imaSi gamoixateba, rom ukanasknelis interesis

sferos saerTaSoriso komerciuli garigebebidan warmoSobili

davebis ganxilva da gadawyveta warmoadgens, xolo pirveli saxel-

mwifoTa Soris urTierTobebis mSvidobian mowesrigebazea

orientirebuli.

kvalifikaciisaTvis sakmarisi ar aris, rom saarbitraJo

SeTanxmebis erTerTi mxare saxelmwifo, an misi romelime organo

iyos. am ukanasknelis mier kerZo samarTlis subieqtebTan dadebuli

komerciuli xelSekrulebebidan gamomdinare davebs ganixilavs

saerTaSoriso kerZo da ara saerTaSoriso sajaro arbitraJi.

saerTaSoriso arbitraJi sajaro maSin aris, roca modave mxareebi

saerTaSoriso sajaro samarTlis subieqtebi arian da davis saganic

maTi suverenuli uflebamosilebebidan gamomdinareobs.

1899 wels haagaSi mowveuli saerTaSoriso konferencia

konvenciis miRebiTa da mudmivmoqmedi saerTaSoriso (sajaro)

arbitraJis SeqmniT dasrulda.104 saerTaSoriso davebis mSvidobiani

mogvarebis Sesaxeb 1899 wlis konvencia da 1907 wlis SeTanxmeba

iTvaliswineben saerTaSoriso davebis mogvarebis ramdenime meqanizms.

Eorive saerTaSoriso xelSekruleba xelmowerili da

ratificirebulia 100-ze meti saxelmwifos mier. 1907 wlis

SeTanxmebiT Seiqmna mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlo haagaSi,

romelic uflebamosilia ganixilos konvenciis wevr saxelmwifoebs

Soris arsebuli davebi, Tu davis mxareebi konkretuli saqmis

ganxilvisaTvis arbitraJis Seqmnaze ar SeTanxmebulan. aRsaniSnavia,

rom am konvenciiT mxareebi aRiareben haagis mudmivmoqmed

saarbitraJo sasamarTlos, rogorc saxelmwifoebs Soris davebis

gadwyvetisaTvis mowodebul organizacias. amave dros konvenciis

xelmowera da ratificireba ar niSnavs, rom saxelmwifo

avtomaturad eqvemdebareba mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlo

102 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s.17. 103 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 38. 104 Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991, с. 58.

Page 44: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 42 ~ 

iurisdiqcias. haagis mudmivmoqmedi arbitraJi saxelmwifoebs Soris

arsebul davas mxolod maSin ganixilavs, roca mxareebi mas

mimarTaven da maT Soris arsebul saarbitraJo SeTanxmebas

waradgenen, romlis Tanaxmadac dava swored haagis mudmivmoqmedma

saarbitraJo sasamarTlom unda ganixilos. am saarbitraJo

instituts aqvs ramdenime reglamenti: 1. or saxelmwifos Soris

davis saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi 2. saxelmwifoebsa

da saerTaSoriso organizaciebs Soris davis saarbitraJo ganxilvis

fakultaturi wesebi 3. kerZo pirebsa da saerTaSoriso organizaciebs

Soris davis saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi . 4. bunebriv resursebTan da garemosTan dakavSirebuli davebis

saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi, 2001 5. mediaciiis wesebi bunebis dacvidan gamomdinare davebisaTvis. 2002

105 haagis mudmivmoqmedi arbitraJs, SemuSavebuli aqvs fakultaturi

reglamenti iseTi davebis ganxilvisaTvis, rodesac mxolod erTi

mxarea saxelmwifo, meore mxares ki fizikuri, an kerZo samarTlis

iuridiuli piria. rogorc literaturaSi aRniSnaven, dro gvaCvenebs,

ramdenad SeZlebs es reglamenti konkurencia gauwios ICSID arbitraJs.106

§3 arbitraJi, konstitucia da adamianis uflebebi

arbitraJis mimarT saxelmwifos damokidebuleba samarTlis

politikis sakiTxia. Ddavis gadawyvetis alternatiuli

sazogadoebrivi institutebis formirebisa da ganviTarebis

xelSewyoba Tavisufal da samarTlian konkurenciaze dafuZnebuli

bazris Camoyalibebas uwyobs xels. SemTxveviTi ar aris, rom jer

kidev me-18 saukuneSi arbitraJis aRiareba Tavisuflebis erTerT

gamovlinebad iTvleboda. safrangeTis 1791 wlis konstituciis me-5

muxli imperatiulad gansazRvravda, rom `moqalaqeTa ufleba

sabolood gadawyviton erTmaneTs Soris arsebuli davebi

arbitraJis meSveobiT, ar SeiZleba sakanonmdeblo xelisuflebis

mier SeizR-udos.“ Tanamedrove konstituciebi arbitraJis mimarT

aseTi damokidebulebiT ar gamorCevian.107

arsebuli tendencia me-19 saukunis demokratiulma

konstituciebmac gaagrZeles. Sveicariis ciurixis kantonis 1869

wlis konstituciis 58 (2) muxlis mixedviT xelSekrulebiT

105 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 18-19. 106 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,s. 362. 107 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 1.

Page 45: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 43 ~ 

arbitraJisaTvis davis gansaxilvelad gadacema dasaSvebad iyo

miCneuli.108

paradoqsia, magram faqtia, rom Tanamdrove konstituciebis

umravlesoba arbitraJs an saerTod ar ixseniebs, an mis mimarT

mxolod minimalur interess amJRavnebs. Aiuristebs mxolod isRa

rCebaT rom ganmartebis gziT daadginon, rogoria konstituciis

damokidebuleba am institutis mimarT.

germaniis ZiriTadi kanonis (konstituciis) 92-e muxlis Tanxmad

sasamarTlo xelisufleba mosamarTleebs ekuTvniT. Sesabamisad,

arbitraJis formaluri Sesabamisoba konstituciasTan imazea

damokidebuli, SeiZleba Tu ara, rom arbitraJi marTlmsajulebis

ganmaxorcieleblad CaiTvalos.109 konstituciis sistemuri

ganmartebidan gamomdinare keTdeba daskvna, rom kerZo

marTlsajulebas konstitucia ar iTvaliswinebs.110 Tumca arc

pirdapir gamoricxavs mis arsebobas.111 Aam Tvalsazriss kidev ufro

amyarebs ZiriTadi kanonis §101, romelic adgens, rom aravis SeiZleba

CamoerTvas sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba sakuTari survilis

sawinaaRmdegod.112

amave dros germaniis konstituciis §101 miznebisaTvis arbitri ar

SeiZleba ganxilul iqnas rogorc kanonismieri mosamarTle. 113. Ee.i

mosamarTlis konstituciur samarTlebrivi statusis arbitrebze

gavrceleba moklebulia samarTlebriv safuZvels. SeuZlebelia, rom

absoluturad kerZo sawyisebze moqmedi arbitri mesame

xelisuflebis warmomadgenels gauTanabrdes. mTeli am msjelobidan

im daskvnis gamotana SeiZleba rom arbitraJi konstituciiT

aRiarebuli da daculi ar aris Tumca is arc akrZalulia, amitom,

saxelm-wifos SeuZlia arbitraJis mimarT Tavisi damokidebuleba

kanonSi daafiqsiros.

inglisur konstituciur samarTalSi germanulis analogiiT

sakiTxis dasma gamoricxulia, vinaidan inglisis dauwereli

konstitucia ar icnobs germaniis ZiriTadi kanonis §101 msgavs

regulirebebs.114 cxadia, konstituciis, rogorc sistemuri

normatiuli aqtis ararsebobis gamo arbitraJis adgili inglisur

saxelmwifo samarTalSi ar aris. ASesabamisad konstituciisa da

arbitraJis urTerTdamokidebuleba am SemTxvevaSic ganmartebis

108Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,s. 1. 109 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 43. 110 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 50. 111 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 52. 112 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 189. 113 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 58. 114 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 66.

Page 46: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 44 ~ 

sakiTxia.Aadamianis uflebebis aRiarebis da dacvis mizniT did

britaneTSi miRebul iqna inglisis 1998 wlis Human Rights Act, romelic adamianis uflebaTa evropuli konvenciis mixedviT

momzadda. es aqti (kanoni) da zemoaRniSnuli konvenciis me-6 muxli

ar ewinaaRmdegeba arbitraJis arsebobas.115

Sveicariis konstitucis 30-e da saerTaSoriso xelSekrulebebis

Sesaxeb kanonis me-6 muxlebis Tanaxmad yvela fizikur da iuridiul

pirs aqvs ufleba, rom misi saqme ganxiluli iqnes kanonis Tanaxmad

Seqmnili damoukidebeli kolegiis mier116 rogorc Cans, am

SemTxvevaSic SeiZleba mxolod vivaraudoT, rom “kanonis Tanaxmad

Seqmnili damoukidebeli kolegia” gulisxmobs rogorc sasamarTlos,

aseve arbitraJsac. saqarTvelos SemTxvevaSi mxolod is SeiZleba iTqvas, rom ara

mxolod qarTuli konstitucia, aramed kanonmdeblobac ar

aregulirebs saerTaSoriso arbitraJs. qarTuli saarbitraJo

kanonmdebloba Semoifargleba kerZo arbitraJis Sesaxeb 1997 wlis

kanoniT, romelic saerTod ar exeba saerTaSoriso saarbitraJo

ganxilvas, aseTi ganxilvis Sedegad miRebuli gadawyvetilebis

aRsrulebasa da sxva mniSvnelovan sakiTxebs. “kerZo arbitraJis

Sesaxeb” saqarTvelos kanoni savsebiT samarTlianad aris

gakritikebuli qarTul iuridiul literaturaSi.117

arbitraJi da sasamarTlosaTvis mimarTvis konstituciuri ufleba

sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba erTerTi umniSvnelovanesi

uflebaa. yve-las SeuZlia moiTxovos misi saqmis ganxilva

samarTliani da miukerZoebeli sasa-marTlos mier. Aamave dros

arbitraJis mier davis ganxilva da gadawyveta gamoricxavs

sasamarTlos mier imave davaze gadawyvetilebis miRebas. saarbitraJo

SeTanxmebis xelmowera sasamarTloSi sarCelis wardgenaze uaris

Tqmas niSnavs. Cndeba kiTxva, ramdenad Seesabameba arbitraJis mier

davis ganxilva adamianis ufleb-aTa Sesaxeb evropuli konvenciis me-

6 muxls, romelic swored zemoaRniSnul uflebas (samarTliani

sasamarTlos uflebas) icavs. es ufleba aRiarebuli da

garantirebulia moqmedi konstituciebis absoluturi umravlesobis

mier.

arbitraJisa da adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis

urTierTdamokidebulebis Sesaxeb sakmaod saintereso praqtika

ganaviTara adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom. 1962 wels

ar dakmayofilda germaneli maswavleblis moTxovna. maswavlebeli

115 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 277. 116 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 29. 117

zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 81.

Page 47: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 45 ~ 

iTxovda misi saqmis ganxilvas sasamarTlos mier, miuxedavad imisa,

rom xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas. maswavlebeli

uTiTebda adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlze.

mosarCeles ganemarta, rom saarbitraJo ganxilva da saarbitraJo

SeTanxmebis dadebaze valdebuli aravin ar aris. Sesabamisad

saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas saxelmwifo sasamarTloebis

kompetenciis gamoricxviT aravis ufleba ar izRudeba misi nebis

sawinaaRmdegod. Ees mosazreba Semdgom praqtikaSic araerTxel iqna

dadasturebuli.118

adamianis uflebaTa sasamarTlom erTerT saqmeze aseve daadgina,

rom konvenciis me-6 muxliT gaTvaliswinebul uflebebze nawilobriv

uaris Tqma daSvebulia (teilweise zu verzichten)119 Suovaniemi vs. Finland saqmeze 1999 wels miRebul gadawyvetilebaSi

zemoaRniSnulma sasamarTlom miuTiTa: “ ar SeiZleba arsebobdes

eWvi, rom adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis

Tanaxmad sasamarTlo ganxilvaze sakuTari surviliT uaris Tqma

principSi dasaSvebia. amave dros, aseTi uari ar unda iqnes

ganxiluli, rogorc yvela im uflebaze absoluturi uaris Tqma,

romelsac iTvaliswinebs es muxli. aseTi uaris Tqma SeiZleba, roca

es “dasaSvebad” (permissible) SeiZleba iqnes miCneuli. garkveul

uflebebTan mimarTebaSi es SeiZleba dasaSvebi iyos, an sxva

uflebebTan mimarTebaSi arc iyos dasaSvebi.”120

arbitraJis mier davis ganxilva mTlianad aris damokidebuli

mxareTa SeTanxmebaze. mxareTa Tanxmoba unda Seexebodes konkretul

davas da ar unda iyos zogadi xasiaTis. Sesabamisad arbitraJisaTvis

konkretuli davis daqvemdebareba mxareTa mier aSkarad gamoxatuli

erToblivi nebis arsebobis gareSe winaaRmdegobaSi iqneba adamianis

uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlTan. saxelmwifoebi, rom-

lebic cnobili arian arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis

regulirebis mdidari tradiciiT, gansakuTrebul mniSvnelobas

aniWeben arbitraJis nebayoflobiTobis principis dacvas.

arbitraJisa da konstituciuri uflebebis urTierTmimarTebis

sakiTxze saku-Tari pozicia daafiqsira ruseTis federaciis

sakonstitucio sasamarTlom. ss „oCakovis rZis qarxanam“ miiCnia, rom

saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesax-eb ruseTis kanonis 34-e

muxli uzRudavs mas uflebebis sasamarTlo wesiT dacvis

SesaZleblobas, vinaidan saarbitraJo gadawyvetilebis gasaCivreba

daiSveba mxolod am muxliT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi.

sakonstitucio sasamarTlom saerTod ar miiRo sarCeli arsebiTad

gansaxilvelad da miuTiTa, rom mxares eqneboda ufleba miemarTa

sasamarTlosaTvis, magram man dado saarbitraJo SeTanxmeba da amiT

gamoxata Tanxmoba arbitraJis mier davis gadawyvetasTan

dakavSirebiT. Sesabamisad, misi ufleba sakuTari interesebis

118 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000,s. 90-91. 119 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 3. 120 ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005, p. 214.

Page 48: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 46 ~ 

sasamarTlo wesiT dacvaze ar darRveula. sakonstitucio

sasamarTlos azriT, mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli is

garemoebac, rom saarbitraJo SeTanxmebis dadebiT mxarem isargebla

xelSekru-lebis Tavisuflebis principiT121. rogorc Cans, am

safuZvliT sakonstitucio sasamarTlosaTvis mimarTva ruseTSi

sakmaod popularulia, Tumca sakonstitucio sasamarTlos pozicia

ucvlelia.122

SvedeTis kanoni kompaniebis Sesaxeb iTvaliswinebs e.w

sakanonmdeblo arbitraJis arsebobas. kerZod, aqciebis gamosyidvis an

gamosyidvis Rirebulebis Sesaxeb dava am kanonis Tanaxmad unda

gadawyvitos samma arbitrma. iqve miTiTebulia, rom Tu mxareebi ver

SeTanxmdebian arbitraJze, maSin nebismier mxares aqvs ufleba

sakiTxis ganxilva da gadawyveta sasamarTloSi moiTxovos. Sveduri

saarbitraJo kanonmdeblobis komentarSi aRniSnulia, rom es norma

aucilebeli iyo adamianis uflebaTa evropul konvenciasTan kanonis

Sesabamisobis uzrunvelsayofad.123

Aamgvarad, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo adamianis

uflebaTa evropul konvenciis me-6 muxlTan arbitraJis, rogorc

samarTlebrivi institutis winaaRmdegobas ver xedavs.124 Tumca yovel

konkretul SemTxvevaSi unda dadgindes, ra viTarebaSi moxda

konvenciis me-6 muxliT gaTvaliswinebul uflebaze uaris Tqma da

ramdenad dasaSvebia (permissible) aseTi uari.

Aadamianis uflebaTa evropis sasamarTlos praqtikas

ewinaaRmdegeba yirgizeTis sakonstitucio sasamarTlos

gadawyvetileba, romelmac saerTod kiTxvis niSnis qveS daayena am

saxelmwifoSi arbitraJis, (am institutis dasavluri gagebiT) arse-

boba.

Turqul kompanias hqonda saarbitraJo SeTanxmeba yirgizul

saaqcio sazogadoebasTan. Ddava unda gadaewyvita yirgizeTis

savaWro-samrewvelo palatis arbitraJs biSkekSi. yirgizulma

kompaniam mimarTa sakostitucio sasamarTlos, romelmac ko-

nstituciis sawinaaRmdegod aRiara savaWro samrewvelo palatis

Sesaxeb yirgizeTis kanonis me-13 muxli. sakonstitucio sasamarTlom

miiCnia, rom arbitraJis mier saqmis ganxilva arRvevda yirgizuli

kompaniis uflebas miemarTa sasamarTlosaTvis. yirgizuli

121 Определение Конституционного Суда РФ от 09.12.1999 N 191-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы открытого акционерного общества "Очаковский молочный завод" на нарушение конституционных прав граждан статьями 34 и 35 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." 122 Определение Конституционного Суда РФ от 26.10.2000 N 214-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы ОАО АКБ "Сберегательный банк Российской Федерации" на нарушение конституционных прав и свобод пунктом 2 статьи 34 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." 123 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 12-13. 124 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 113.

Page 49: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 47 ~ 

konstituciis Tanaxmad, arbitraJi mxolod komunalur doneze

SeiZleba wyvetdes davebs, rac Seesabameba soflis uxucesebis mier

davebis gadawyvetis yirgizul tradicias. vinaidan sakonstitucio

sasamarTlos gadawyvetileba gasaCivrebas ar eqvemdebareba da igi

savaldebuloa Sesasruleblad yvelasaTvis, faqtiurad yirgizeTSi

kerZo arbitraJis arseboba eWvis qveS dgas.125

kari II

saerTaSoriso arbitraJis normatiuli safuZvlebi

arbitraJi davebis gadawyvetis alternatiuli meqanizmis

saxelia. Sesabamisad, upriani iqneba, Tu aRniSnuli institutis

maregulirebeli normebis erTobliobas saerTaSoriso saarbitraJo

samarTalad movixseniebT. es normebi qmnian garkveul mTlianobas

rogorc formis, aseve Sinaarsis TvalsazrisiT da socialur

urTierTobaTa gansazRvrul sferos aregulireben.

samarTlisaTvis, rogorc socialuri urTierTobebis

regulatorisaTvis obieqturi formis micema, misi savaldebulo

normad Camoyalibeba saxelmwifos eqskluziur uflebas warmoadgens.

saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli normebi ker-

ZosamarTlebriv urTierTobebSi Cndebian da ixvewebian (savaWro Cveu-

lebebi, xelSekrulebis pirobebi, mudmivmoqmedi arbitraJis

reglamentebi, saarbitraJo SeTanxmebebi da a.S), xolo savaldebulo

Zalas ZiriTadad mxareTa SeTanxmebis safuZvelze iZenen, Tumca

sakmaod didia saerTaSoriso organizaciebisa da saxelmwifos

rolic.

saerTaSoriso kerZo arbitraJi saerTaSoriso kerZo samarTals

“enaTesaveba”126, Tumca saerTaSoriso kerZo samarTlis sakiTxebze

msjelobisas arbitraJze yuradRebas yovelTvis ar amaxvileben.127

arbitraJi praqtikuli institutia, romelic mxareTa Soris

davebis gadasawyvetadaa mowodebuli. mas naklebad sWirdeba

125Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 219. 126 Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948, с. 282-284, gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,

“meridiani,” Tbilisi, 2002; gabisonia, zviad, qarTuli saerTaSoriso kerZo

samarTali, “meridiani,” Tbilisi, 2006; gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo

samarTlis Sesavali, Tbilisi, 2000. 127 Sdr. Кох, Х.У, Магнус, П, Моренфельс, Винклер фон, Международное частное право и сравнительное правоведение, „Международные Отношения,“ Москва, 2001.

Page 50: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 48 ~ 

sqolastikuri msjelobebi Teoriul problemebze. miT umetes, Tu es

msjeloba Sesabamisi normebis praqtikul Sinaarssa da daniSnulebas

ar cvlis. arbitraJi ZiriTadad kerZo samarTlebrivi urTierT-

obebidan warmoSobili saerTaSoriso davebis gadawyvetas emsaxureba.

Sesabamisad misi adgili saerTaSoriso kerZo samarTalSi, an ufro

zustad saerTaSoriso samoqalaqo saproceso samarTalSia. aseTi

midgoma ufro miaxloebulad asaxavs saerTaSoriso arbitraJis

maregulirebeli normebis daniSnulebas samarTlis sistemaSi.

saerTSoriso arbitraJis, rogorc samarTlebrivi institutis

maregulirebeli normebi ramdenime gansxvavebuli samarTlebrivi

formiT gadmoicema.

es normebi Tavmoyrilia upiratesad saerTaSoriso

xelSekrulebebSi, kanonebSi da saarbitraJo reglamentebSi.

saerTaSoriso arbitraJis momwesrigebeli normebi yovelTvis ar

warmoadgendnen damsaxurebuli yuradRebis obieqts. maT mimarT

interesi arbitraJis ganviTarebis stadiebs Seesabameboda.

Tavi I

saerTaSoriso xelSekruleba

§1 arbitraJis saerTaSoriso samarTliT regulirebis pirveli cdebi

kerZo arbitraJi ar aris mowodebuli Caiketos mxolod

nacionaluri samarTlebrivi sistemebis CarCoebSi. misi universaluri

xasiaTi ganapirobebs saxelmwifoTa dainteresebas davebis

gadawyvetis am alternatiuli meqanizmis efeqturobis gazrdis

TvalsazrisiT.

gamoyofen arbitraJis sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis

ZiriTad mimarTulebebs. es TanamSromloba gulisxmobs sxvadasxva

saxelmwifoebis sazRvrebSi moqmedi arbitraJebis mier davebis

ganxilvis procedurebis erTgvarovnebis uzrunvelyofis mizniT

saproceso normebis unifikacias, aseve erTi saxelmwifos te-

ritoriaze gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis meoris

teritoriaze cnobisa da aRsrulebisaTvis saerTaSoriso

samarTlebrivi safuZvlebis Seqmnas, da bolos, im saerTaSoriso

specializebuli centrebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebis

formirebas da gansazRvras, romlebic ixilaven garkveuli saxis ko-

merciul davebs da sxv.128

zemoaRniSnuli TanamSromlobis dasturia is mravalricxovani

universaluri Tu regionuli saerTaSoriso samarTlebrivi

SeTanxmebebi, romelebic warmatebiT moqmedeben mTel msoflioSi.

128 dawvrilebiT ix . Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997.

Page 51: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 49 ~ 

saerTaSoriso arbitraJis maregulirebel normaTa umetesobis

warmoSoba dakavSirebulia kerZo iniciativasTan, Tumca es

mdgomareoba nel-nela cvlilebebs ganicdis. SeiZleba iTqvas, rom

dro saerTaSoriso arbitraJis sasargeblod muSaobs, misi roli

ekonomikuri winsvlisa da investiciebis gazrdis paralelurad

izrdeboda da izrdeba.

am institutis saerTaSoriso sajaro samarTliT regulirebis

mimarTulebiT muSaoba XX saukunis 20-iani wlebidan daiwyo. am dros

iqna miRebuli Jenevis 1923 wlis oqmi ~saarbitraJo daTqmebis

Sesaxeb~ da 1927 wlis konvencia ~ucxouri saarbitraJo

gadawyvetilebebis aRsrulebis Sesaxeb.~

msgavsi saerTaSorisosamarTlebrivi aqtebis raodenoba da

mniSvneloba gansakuTrebiT gaizarda XX saukunis 50-iani wlebidan.

SemuSavda mTeli rigi konvenciebisa da paqtebisa, daido lokaluri

saerTaSoriso xelSekrulebebi, moxda saa-rbitraJo wesebis

unificireba. amiT saerTaSoriso sajaro samarTlis roli da

mniSvneloba sagrZnobi gaxda, Tumca kerZo arbitraJis

samarTlebrivma bunebam zemoxsenebuli saerTaSoriso samarTlebrivi

aqtebis Taviseburebebic ganapiroba: am sferoSi moqmedi

saerTaSoriso normebis umravlesoba dispoziciuria, xSiria iseTi

formulirebebi, rodesac esa Tu is aqti aregulirebs konkretul

urTierTobebs mxolod im SemTxvevebisaTvis, roca mxareTa

SeTanxmebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. saerTaSoriso

doneze SemuSavebuli zogierTi normatiuli aqti ki pirdapir

miuTiTebs, rom misi normebi SeiZleba Seicvalos mxareTa

specialuri SeTanxmebiT. regulirebis aseTi meTodi saerTaSoriso

sajaro sa-marTlisaTvis namdvilad uCveuloa, Tumca amve dros

sruliad bunebrivad unda CaiTvalos arbitraJisTvis.

I.Jenevis konvencia da oqmi

pirvel saerTaSoriso samarTlebriv aqtad kerZo arbitraJis

sferoSi miiCneva Jenevis 1923 wlis oqmi saarbitraJo daTqmebis

Sesaxeb. mas male mohyva Jenevis 1927 wlis konvencia. am konvenciis

moqmedeba vrceldeboda arbitraJze, romelic ganixlavda davas

sxvadasxva saxelmwifoSi domicilirebul mxareebs Soris. konvencia

iTvaliswinebda e.w ~ormagi egzekvaturis princips~.

am principis Tanaxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis

aRsrulebisaTvis aucilebelad iyo miCneuli egzekvaturis

(gadawyvetilebis iuridiuli Zalis aRiareba da nebarTva mis

aRsrulebaze) miReba im saxelmwifos sasamarTlosagan, romlis

teritoriazec iqna gamotanili gadawyvetileba, xolo amis Semdeg

egzekvatura unda gacemuliyo im saxelmwifos sasamarTlos mierac,

romelSic moiTxoveboda gadawyvetilebis aRsruleba. es principi

gaumarTlebel biurokratiul barierebs uqmnida saarbitraJo

gadawyvetilebis aRsrulebiT dainteresebul mxares, zogierT

SemTxvevaSi ki saerTod SeuZlebels xdida aRsrulebas. kontrolis

Page 52: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 50 ~ 

aseTi gaZlierebuli forma SemdgomSi gaumarTleblad iqna miCneuli.

aRniSnuli principi sabolood gaauqma niu-iorkis konvenciam.129

II. Jenevis oqmidan niu-iorkis konvenciamde

arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis saerTaSoriso doneze

regulirebis TvalsazrisiT muSaoba evropaSi Jenevis oqmisa da

konvenciis SemuSvebis Semdegac grZeldeboda. am mxriv aRsaniSnavia

kerZo samarTlis unifikaciis insititutis mier 1937 wels

SemuSavebuli proeqti, romelic iTvaliswinebda saarbitraJo proce-

sis unifikacias. es proeqti unda gamxdariyo arbitraJis Sesaxeb

nacionaluri kanonmdeblobebis miRebis safuZveli. Mmisi ukanaskneli

varianti 1953 wels ganekuTvneba. saerTaSoriso samarTlis

ascociacia (International law association) aseve muSaobda arbitraJis

unificirebis mimarTulebiT, masTan aris dakavSirebuli e.w “kopenha-

genis wesebis” Seqmna, romelic Seicavs saerTaSoriso doneze gamosa-

yenebeli saarbitraJo SeTanxmebisa da saarbitraJo reglamentis

modelebs.130

§2 niu-iorkis konvencia

Jenevis konvenciis da oqmis gadamuSavebisa da arsebuli

xarvezebis gamosworebis mizniT 1953 wels saerTaSoriso savaWro

palatam parizSi SeimuSava niu-iorkis konvenciis Tavdapirveli

proeqti, romelic gadaeca gaeros socialur-ekonomikur sabWos. Aam

ukanasknelis mier gadamuSavebuli varianti waredgina 1958 wels niu-

iorkSi mowveul konferencias, romelsac 45 saxelmwifos delegacia

eswreboda. swored am konferenciaze iqna miRebuli niu-iorkis

konvenciis saboloo varianti. Kkonvencia ZalaSi Sevida 1959 wlis 7

ivniss, mesame saxelmwifos mier misi ratifikaciis momentidan.131 niu-

iorkis konvenciis SemuSavebaSi udidesi wvlili miuZRvis

niderlandebis delegacias da am delegaciis wevrs prof. peter

sanderss. swored sandersis mier SemuSavebuli proeqti iqna

wardgenili gansaxilvelad.132

es iyo arbitraJis ganviTarebis istoriaSi axali da

umniSvnelovanesi etapis dasawyisi. niu-iorkis konvenciam gansazRvra

zemoaRniSnuli ori saerTaSoriso SeTanxmebis (Jenevis oqmisa da

Jenevis konvenciis) samarTlebrivi bedic. niu-iorkis konvenciis VII

muxlis II nawilis Tanaxmad, saarbitraJo daTqmebis Sesaxeb 1923

129 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ,“ Москва, 2001, с.8. 130 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 348. 131 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 348. 132 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p. 72.

Page 53: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 51 ~ 

wlis Jenevis oqmi da 1927 wlis Jenevis konvencia ucxouri

saarbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebis Sesaxeb Zalas kargavs

xelSemkvreli mxareebisaTvis mas Semdeg, rac maTTvis winamdebare

konvencia savaldebulo gaxdeba da im farglebSi, ra farglebSic is

savaldebulo iqneba zemoaRniSnuli saxelmwifoebisaTvis.133

dasaxelebuli konvencia Seexeba ucxouri saarbitraJo

gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebas. erTerTi umniSvnelvanesi

principi mocemulia III muxlSi, romelSic aRniSnulia, rom ~yvela

xelSemkvreli saxelmwifo aRiarebs saaarbitraJo gadawyvetilebas,

rogorc savaldebulos da aRasrulebs mas winamdebare konvenciis

saTanado muxlebis gaTvaliswinebiT da im teritoriis saproceso

normebis Sesabamisad, sadac moiTxoveba am gadawyvetilebaTa cnoba

da aRsruleba. im saarbitraJo gadawyvetilebaTa cnobisa da

aRsrulebisas, romelTa mimarTac gamoiyeneba es konvencia _ ar

SeiZleba dawesebul iqnas arsebiTad ufro meti damabrkolebeli

pirobebi, an ufro maRali baJi, vidre Sida gadawyvetilebebis aRsru-

lebisas.~134 konvenciaSi mocemulia im pirobebis amomwuravi

CamonaTvali, romelTagan erTerTis arseboba saarbitraJo

gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis safuZvelia.

konvencia ganamtkicebs arbitraJis saqmianobaSi saxelmwifo sas-

amarTloTa Caurevlobis princips da amave dros icavs mxares, rom-

lis winaaRmdegac gadawyvetileba gamotanilia saqmis ganxilvisa da

gadawyvetisas gamosayenebeli ZiriTadi normebis darRveviT.

niu-iorkis konvenciis mixedviT, xelSemkvrel saxelmwifos

SeuZlia gaakeTos daTqma, romlis Tanaxmadac is cnobisa da

aRsrulebis konvenciiT dadgenil proceduras gamoiyenebs mxolod

sxva xelSemkvrel saxelmwifoSi gamotanili gadawyvetilebis mimarT.

e.i Tu saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia konvenciis arawevri

saxelmwifos teritoriaze, maSin konvenciis monawile saxelmwifo ar

aRasrulebs mas niu-iorkis konvenciis Sesabamisad. aseTi daTqma gake-

Tebuli aqvT, aSS-s, did britaneTs, ruseTis federacias, belorusias

da somxeTs. saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis Semdeg,

Sesabamisad 1988 da 1998 wels daTqma ukan gamoixmes Sveicariam da

germaniam. aseve moiqca kanada da avstria.135

konvenciis ZalaSi Sesvlidan naxevari saukune gavida, Tumca is

dResac efeqturad asrulebs Tavis funqcias. 1989 wels lordi

mastili werda, rom niu-iokis konvencia arbitraJis sferoSi yvelaze

warmatebuli konvenciaa, ufro metic, mas SeuZlia pretenzia

ganacxados, rom warmoadgens yvelaze efeqtur saerTaSoriso

133 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 430. saqarTvelo 1994 wlidan aris niu-iorkis konvenciis monawile, Tumca Cvens mier

citirebul normas qarTul saxelmwifosTan mimarTebaSi aranairi mniSvneloba ar

aqvs, vinaidan saqarTvelos ar mouxdenia da verc moaxdenda Jenevis oqmisa da

konvenciis ratificirebas. 134 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428. 135 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 366-367.

Page 54: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 52 ~ 

samrTlebriv regulirebas samewarmeo samarTlis istoriaSi.136 EaseTi

Sefaseba namdvilad ar aris gadaWarbebuli. msoflioSi arsebuli

saxelmwifoebis sam meoTxedze meti uyoymanod miuerTda am

konvencias.

konvenciis warmatebuloba mis srulyofilebas ar niSnavs.

droTa ganmavlobaSi Cndeba kiTxvebi, romelTa gaTvaliswinebac

Tavis droze ubralod SeuZlebeli iyo. magaliTad SeiZleba

davasaxeloT saarbitraJo SeTanxmebisa da saarbitraJo

gadawyvetilebis eleqtronuli formiT arsebobis sakiTxi. 1958

wlisaTvis ar arsebobda arc interneti, arc skaneri da arc

eleqtronuli fosta. ASesabamisad konvencia ar aregulirebs

saarbitraJo SeTanxmebisa da gadawyvetilebis eleqtronuli formiT

arsebobasTan dakavSirebul urTierTobebs. gaeros saerTaSoriso

savaWro samarTlis komisia (UNCITRAL) ukve muSaobs am xarvezis

Sevsebis gzebze. arsebobs saerTaSoriso xelSekruleba --- gaeros

konvencia saerTaSoriso xelSekrulebebSi eleqtronuli

komunikaciis saSualebebis gamoyenebis Sesaxeb. UNCITRAL N2 samuSao jgufi 2004 wlis seqtembrSi Seikriba erTi sakiTxis gansaxilvelad:

unda Sevides Tu ara niu-iokis 1958 wlis konvencia im konvenciaTa Ca-

monaTvalSi, romlis mimarTac gamoyenebuli unda iqnes zemoa-

RniSnuli konvencia.137 sayuradReboa, rom samuSao jgufi cdilobs

konvenciis teqstis Secvlis gareSe miaRwios mis Sesabamisobas

Tanamedrove moTxovnebTan, rac SemTxveviTi ar aris. niu-iorkis

konvenciis cvlilebebze, mis ganaxlebaze saubari SeuZlebelia,

vinaidan es gamoiwvevs saerTaSoriso arbitraJis sferoSi “pandoras

yuTis” gaxsnas. msoflio daiyofa niu-iokis konvenciis axali da

Zveli redaqciis momxre saxelmwifoebad.138 Ees ki saarbitraJo

gadawyvetilebebis cnobisa da aRsrulebis sferoSi arsebuli

unificirebuli sistemis daSlas gamoiwvevs.139

§3 arbitraJTan dakavSirebuli sxva saerTaSoriso xelSekrulebebi

I. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvencia

evropuli konveciis SemuSavebis saWiroeba dasavleT da

aRmosavleT evropas Soris savaWro urTierTobebisaTvis

xelSewyobis aucileblobam ganapiroba. socialisturi banakis

saxelmwifoebis kapitalistur evropasTan savaWro urTierTobebSi

136 Mustil, Arbitration History and background, Journal of International Arbitration, Vol.6 No 2, 1989, p 49 vuTiTeb: Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 15. 137 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 221. 138Veeder, V. V. Another look at the arbitration Exceptions in the Brussels Regulation and Lugano Convention, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “ Kluwer law international”, 2006, p. 808. 139 niu-iorkis konvenciis calkeuli normebis analizi mocemulia sadisertacio

naSromSi dasmuli Sesabamisi sakiTxebis ganxilvisas.

Page 55: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 53 ~ 

xSirad warmoiSoboda ekonomikuri xasiaTis davebi. Aam davebis

arbitraJis mier gadawyvetasTan dakavSirebuli sakiTxebi saTanadod

ar iyo mowesrigebuli.

evropis ekonomikuri komisiis eqspertebis mier 1954 wels

dawyebuli muSaoba 1961 wels konvenciis saboloo teqstze

SeTanxmebiT dasrulda. Ees konvencia ZalaSia 1964 wlis 7

ianvridan.140 Emimdinareobs muSaoba, rom evropis konvencia saerT-

aSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb gadamuSavdes. es ki namdvilad

aris Sansi, rom internetTan dakavSirebuli specifika

gaTvaliswinebul da daregulirebul iqnes saerTaSoriso doneze.141

saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropul konvencias

araevropeli monawilenic hyavs, magaliTad kuba.142

saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvenciis

monawileni ar arian saqarTvelo, azerbaijani da somxeTi,

samagierod mas miurTdnen yazaxeTi, ukraina, ruseTi da belorusia.143

SeiZleba iTqvas, rom aRar arsebobs is viTareba, romelmac

konvenciis Seqmna ganapiroba. Sesabamisad misi reformireba ukve er-

Tiani evropis moTxovnebis gaTvaliswinebiT unda moxdes, sadac aRar

arsebobs kapitalisturi dasavleTi da komunisturi aRmosavleTi.

konvenciis dRes arsebuli redaqciis ratificireba saqarTvelosa da

misi mezoblebisaTvis gansakuTrebul saWiroebas ar warmoadgens.

II. vaSingtonis konvencia

ganviTarebad saxelmwifoebSi adgilobrivi biznesi arasdros

aris iseTi Zlieri, rom warmoebis damoukideblad organizacia da

winsvla SeZlos. amave dros strategiulad mniSvnelovani sawarmoebi

ZiriTadad saxelmwifos gansakuTrebuli gamgeblobisa da meurveobis

qveSaa moqceuli. aseTi saxelmwifoebi cdiloben investorebis

meSveobiT ganaviTaron mrewveloba da ekonomika, maqsimalurad gamo-

iyenon arsebuli rezervebi.

zemoaRniSnuli mizezis gamo msxvili sainvesticio proeqtebis

recipientad swored saxelmwifo gvevlineba xolme. aseT SemTxvevebSi

investori ar grZnobs Tavs daculad, vinaidan mosalodneli davis

SemTxvevaSi man unda imoqmedos swored am saxelmwifos

kanonmdeblobis Sesabamisad. dabandebuli kapitalis usafrTxoebas

ver uzrunvelyofs mesame saxelmwifos sasamarTlo xelisuflebac.

swored am xarvezis Sesavsebad 1965 wlis vaSingtonis konvenciiT

Seiqmna sainvesticio davebis regulirebis saerTaSoriso centri,

140 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 349. 141 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 42. 142 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 43. 143 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 373.

Page 56: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 54 ~ 

romlis mier davebis ganxilvisa da gadawyvetisaTvis SerCeul iqna

arbitraJis forma. konvenciis pirvelive muxlis Tanaxmad, ~centris

amocanaa xelSemkvreli saxelmwifosa da sxva xelSemkvreli saxel-

mwifos fizikur da iuridiul pirebs Soris warmoSobil sainvesti-

cio davebTan dakavSirebiT arbitraJis da SemTanxmebeli proceduris

struqturebis am konvenciis debulebebTan SesabamisobaSi moyvana.~

am konvenciis sponsori iyo rekonstruqciisa da ganviTrebis

saerTaSoriso banki, romelic msoflio bankis saxeliTac aris

cnobili. konvenciis SemuSavebis idea ekuTvnis aaron broxess . aseTi

konvenciis Seqmnis edea broxess mouvida ekonomikuri ganviTerebisa

da TanamSromlobis organizaciis (egTo) Seqmnis adreul stadiaze,

raTa Camoyalibebuliyo saerTaSoriso investiciebis dacvaze ori-

entirebuli struqtura. egTos mcdelobiT Seiqmna ucxouri qonebis

dacvis Sesaxeb konvenciis proeqti. warmoiSva dava, ra unda

CaTvliliyo ucxouri investiciebis eqspropriaciisaTvis saTanado

kompensaciad. Bbroxesma da sxvebma male gaacnobieres rom umjobesi

iyo sainvesticio davebis damoukidebel gadawy-vetaze orientirebu-

li saerTaSoriso SeTanxmebis Seqmna, vidre davis gagrZeleba anaz-

Raurebis standartebisa da kriteriumebis Sesaxeb.144

2001 wlisaTvis vaSingtonis konvenciaSi monawileobda 26

saxelmwifo. am konvencias zogjer ganixilaven, rogorc niu-iorkis

konvenciis Tavisebur danamats da aRniSnaven, rom am orma

saerTaSoriso SeTanxmebam Seqmna saerTaSoriso arbitraJis

regulirebis Taviseburi pirvelsaxe.145

rogorc wesi, saxelmwifoebi cdiloben maqsimalurad gamoiyenon

am konvenciiT gaTvaliswinebuli SesaZleblobebi da TavianTi Sida

kanonmdeblobiT moxsnan yovelgvari dabrkoleba, romelic arTulebs

maT teritoriaze konvenciis moqmedebas. ~sainvesticio saqmianobis

xelSewyobisa da garantiebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-16

muxlis II nawilis Tanaxmad: ~dava ucxoel investorsa da

saxelmwifo organos Soris, Tu misi gadawyvetis wesi ar aris gansa-

zRvruli maTi SeTanxmebiT, gadawydeba saqarTvelos sasamarTloSi,

an sainvesticio davis saerTaSoriso centrSi. Tu dava ar ganixileba

sainvesticio davis saerTaSoriso centrSi, ucxoel investors uf-

leba aqvs davis gadasaWrelad mimarTos centris damatebiT

instituts, an nebismier saerTaSoriso saarbitraJo organos,

romelic daarsebulia gaerTianebuli erebis organizaciis saer-

144 Broches conceived the idea for the convention in 1961 in the wake of erlier efforts by the Organization for European Economic Co-operation (now the Organization for Economic Co-opertaion and Development or OECD) to create the framework for the protection of international investment. The OECD exercise (which led to the OECD Draft Convention on the Protection of Foreign Property) revealed intractable contorversy as to the proper level of compensation for expropriation of foreign invetments. Broches and others recognized, that it would be more productive to strive for multilateral agreement on a process for independent resolution of individual investment disputes rathes than on actual subsntative standards. ix. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 1. 145 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 19.

Page 57: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 55 ~ 

TaSoriso savaWro samarTlis komisiis saarbitraJo da saerT-

aSoriso xelSekrulebiT dadgenili wesebis Sesabamisad~.

unda aRiniSnos, rom sainvesticio davebis saerTaSoriso

centris roli da mniSvneloba misi arsebobis pirveli 20 wlis

ganmavlobaSi arc ise didi iyo. 1990 wlidan sainvesticio bazrebis

zrdam da am bazrebis arealis gafarToebam ICSID arbitraJi ufro da ufro aqtualuri gaxada. magaliTisaTvis: 1990-dan 2003 wlamde pe-

riodSi ormxrivi sainvesticio xelSekrulebebis raodenobam (Bilateral Investment Treaties -- BIT) 385-dan 2000-s gadaaWarba. cxadia, am

xelSekrulebaTa umravlesobis efeqturi ganxorcielebis garnati

swored ICSID arbitraJia, romelic mxolod saxelmwifosa da

investors Soris warmoSobili davis ganxilvazea orientirebuli.146

vaSingtonis konvencia icavs mxolod im investors, romelic

konvenciis monawile saxelmwifos subieqtia da investirebas

axorcielebs am konvenciis monawile meore saxelmwifos

teritoriaze. konvenciiis gamoyenebis dros fizikuri pirebisaTvis

gadamwyvetia maTi moqalaqeoba. magaliTad, Tu frangi investori

ganaxorcielebs investirebas aSS-Si, magram davis warmoSobamde aSS-

is moqalaqe gaxdeba, maSin is ver mimarTavs sainvesticio davebis

saerTaSoriso centrs. ICSID arbitraJi ar iqneba uflebamosili

ganixilos es dava. investori unda iyos ara im saxelmwifos

moqalaqe, sadac axorcielebs invesitirebas, investiciebis

ganxorcielebis momentidan davis warmoSobamde da amave dros

saxelmwifo, romelsac is ganekuTvneba, aseve unda iyos vaSingtonis

konvenciis monawile.147

rogorc wesi, problemuria xolme ama Tu im subieqtis ucxoel

investorad miCnevis sakiTxi. xSirad investori investiciebis

efeqturi marTvisaTvis investiciis beneficiar saxelmwifoSi

afuZnebs kompanias, davis warmoSobis Semdeg ki es saxelmwifo

acxadebs, rom urTierTobebSi misi kanonmdeblobis mixedviT dafuZn-

ebuli, anu “misi” subieqti monawileobda da ara ucxoeli investori.

iuridiuli piris ucxoel investorad miCnevisaTvis

aucilebelia, rom investori iyos “ucxoeli” iuridiuli piri, an

ucxoeli investorisagan kontrolirebadi subieqti. erTerT saqmeze -

- Amco v. Indonesia -- aSS-is erT-erTma kompaniam indoneziaSi daafuZna

kompania PT Amco, romlis meSveobiTac is axorcielebda investirebas

indoneziaSi. arbitraJma CaTvala, rom konvenciis miznebisaTvis es

iyo ucxoeli iuridiuli piris mier ganxorcielebuli ucxouri

investicia.148

erTerT saqmeze, ICSID mier organizebuli saarbitraJo

ganxilvisas arbitraJma miuTiTa, rom vaSingtonis konvenciis 25 (2)

146 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. X. 147 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 16. 148 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 17.

Page 58: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 56 ~ 

muxlSi dafiqsirebuli sityvebi “ucxouri kontroli” yoveli

konkretuli SemTxvevisaTvis unda iqnes ganmartebuli. ar arsebobs

raime zogadi kriteriumi, romlis mixedviTac SeiZleba darwmunebiT

iTqvas, rodis eqvemdebareba maspinZeli saxelmwifos kanonmdeblobis

mixedviT dafuZnebuli kompania ucxour kontrols, da rodis -- ara.

mxolod wilebis, an aqciebis kontroli am SemTxvevaSi srul

suraTs ver iZleva. cxadia, Tu wilTa, an aqciaTa 100% ucxoeli

investoris sakuTrebaSia, maSin sadao araferia. amave dros

gamoricxuli ar aris, rom investori ar akontrolebdes wilTa

umravlesobas, magaram saqmis sxva garemoebebis gaTvaliswinebiT

kompania mainc ucxouri kontrolis qveS myof subieqtad

CaiTvalos.149

imisaTvis, rom dava ganxilul iqnes ICSID arbitraJis mier,

aucilebelia sami pirobis erTdrouli arseboba: 1. mxareTa Tanxmoba,

rom maT Soris arsebuli dava swored am institutis mier

organizebulma arbitraJma ganixilos. Tanxmoba SeiZleba Seexebodes

rogorc ukve warmoSobili konkretuli davis, aseve momavalSi

warmoSobili davebis konkretul kategorias. 2. dava unda iyos wevr

saxelmwifosa da meore wevri saxelmwifos subieqts Soris.

saxelmwifos ufleba aqvs daniSnos konkretuli organo, romelic

misi saxeliT miiRebs monawileobas ganxilvaSi. 3. dava unda iyos

samarTlebrivi da is unda gamomdinareobdes sainvesticio

urTierTobebidan. termini “investicia” konvenciis mier ganmartebuli

ar aris, magram rogorc wesi, ICSID mier organizebuli arbitraJebi

am terminis farTo gagebiT interpretaciis momxreni arian.150

vaSingtonis konvenciis 25-e muxlis me-4 nawili xelSemkvrel

saxelmwifoebs aZlevs uflebas gaakeTon daTqma, romeli kategoriis

saqmeebze aRiareben, an ar aRiareben sainvesticio davebis

saerTaSoriso centris iurisdiqcias. erTi saxelmwifos mier

gakeTebuli daTqmis Sesaxeb generaluri mdivani Sesabamis Setyobine-

bas ugzavnis sxva xelSemkvrel saxelmwifoebs.151 ICSID arbitraJis mier davis ganxilvaze Tanxmobis gauqmeba ar daiSveba, erTxel

gacemuli Tanxmoba mboWavia mxarisaTvis.152

konvenciis 44-e muxlis Tanxmad, mxareTa mimarT konvenciisa da

centris mier SemuSavebuli samarTlebrivi aqtebis Sesabamisi

normebi gamoiyeneba im redaqciiT, romelic ZalaSi iyo warmoSobili

davis centris mier ganxilvasTan dakavSirebiT mxareTa mier

Tanxmobis gacemis momentisaTvis. aqve unda aRiniSnos, rom centrs

149 Lew, Julian, D.M. ICSID arbitration: Special features and recent developments. wignSi: Arbitrating foreign investment disputes, procedural and substantive legal aspects, studies in transational ecomonic law, edited by Norbert Horn, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p. 271. 150 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 7. 151 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 23. 152 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 24.

Page 59: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 57 ~ 

aqvs Seqmnili calke arbitraJi, romelic kavSirSi ar aris ICSID arb-

itraJTan. mas Additional Facility uwodeben da am formatSi gamarTuli

saarbitraJo ganxilva regulirdeba calke normebiT (Additional Facility arbitration rules). 153

Additional Facility farglebSi saarbitraJo ganxilvis dawyebisaTvis

aucilebelia centris generaluri mdivnis specialuri Tanxmoba. es

instituti ixilavs Semdegi kategoris saqmeebs: 1. mediacia da

arbitraJi sainvesticio davebTan dakavSirebiT, romelic ar SeiZleba

ICSID arbitraJis mier iqnes ganxiluli imis gamo, rom davaSi

monawile saxelmwifo, an is saxelmwifo, romelsac mikuTvneba meore

mxare (fizikuri an iuridiuli piri) ar arian vaSingtonis konvenciis

monawileni. 2. mediacia da arbitraJi, romelzec ver gavrceldeba

centris iurisdiqcia imis gamo, rom dava ar aris warmoSobili

uSualod investiciebTan dakavSirebiT. 3. e.w. Fact-finding154 procedura.155

marTalia, vaSingtonis konvenciiT gaTvaliswinebuli instituti

arbitraJad iwodeba, magram is xasiaTdeba mTeli rigi

TaviseburebebiT, romelebic saboloo jamSi misi samarTlebrivi

bunebis originalurobas ganapirobebs.

centri ar warmoadgens arc kerZo da arc saxelmwifo

organizacias. is aRiarebulia saerTaSoriso samarTlis subieqtad.

konvenciis me-18 muxlis Tanaxmad ~centri aRWurvilia sruli

saerTaSoriso samarTalsubieqturobiT. centris uflebaunarianoba

gulisxmobs uflebas: dados xelSekrulebebi, SeiZinos da gaasxvisos

uZravi da moZravi qoneba, aRZras saqme sasamarTloSi~.

Tavisi funqciebis ganxorcielebisaTvis centrs gaaCnia

Sesabamisi organoebi. am organoebis struqtura, organizacia da

saqmianobis wesi konvenciiT aris gansazRvruli. aseTi

gansakuTrebuli samarTlebrivi statusi ganapirobebs im Tavi-

seburebebis arsebobas, romelic gansaxvavebs centrs yvela arsebuli

saerTaSoriso Tu nacionaluri masStabis saarbitraJo

institutisagan. moviyvan erT magaliTs: konvenciis 26-e muxlis

Tanaxmad: ~ Tu sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, am konvenciis

safuZvelze saarbitraJo ganxilvaze mxareTa Tanxmoba iTvleba

Tanxmobad iseT arbitraJze, romelic gamoricxavs samarTlebrivi

153 garda TviT vaSingtonis konvenciis debulebebisa, ICSID arbitraJis mimarT aseve

gamoiyeneba centris mier SemuSavebuli Semdegi samarTlebrivi aqtebi: 1. The rules of procedure for the institution of Concilation and Arbitration Proceedings (the Institution rules) 2. The rules of procedure for arbitration proceedings (the arbitration rules) 3. The Administrative and financial regulations. vaSingtonis konvenciis normebis umravlesoba imperatiulia, aq CamoTvlili sami

samarTlebrivi aqti ki meti dispoziciurobiT xasiaTdeba. Yvela zemoaRniSnul

samarTlebriv aqtSi Sevida cvlilebebi, romlebic ZalaSia 2003 wlis 1 ianvridan.

ix. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 73. 154sityvasityviT niSnavs saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis dadgenas.

Gganixileba mediaciis erTerT saxed. (g.c) 155Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 76.

Page 60: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 58 ~ 

dacvis sxva saSualebebs. nebismier xelSemkvrel saxelmwifos

SeuZlia am konvenciis safuZvelze saarbitraJo ganxilvaze

Tanxmobis pirobad moiTxovos, rom manamde amowurul iqnes

samarTlebrivi dacvis yvela adgilobrivi administraciuli da

sasamarTlo saSualeba.~ aseTi daTqmis gakeTebis Teoriuli

SesaZleblobac ki warmoSobs uaRresad saintereso samarTlebriv

Sedegebs:

Tu davuSvebT, rom saxelmwifom gaakeTa aseTi daTqma

konvenciasTan mierTebisas, maSin daaxloebiT aseTi samarTlebrivi

realobis winaSe aRmovCndebiT: dava ganixila am saxelmwifos

sasamarTlos yvela instanciam da uzenaesma sasamarTlom gamoitana

saboloo gadawyvetileba, romelic investors ar akmayofilebs. daT-

qmis gamoyenebis SemTxvevaSi mas mxolod amis Semdeg aqvs ufleba

mimarTos centrs. cxadia, aq man unda daasabuTos rom ~amowurulia

yvela adgilobrivi administraciuli da sasamarTlo saSualeba~.

amis mtkiceba ki gulisxmobs ara marto imas, rom investorma yvela

sasamarTlo instancia moiara, aramed imis mtkicebasac, rom man aq

ver miaRwia samarTlian gadawyvetilebas. centris winaSe imis mtkice-

ba, rom uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba usamarTloa,

faqtiurad imas niSnavs, rom investori uzenaesi sasamarTlos

gadawyvetilebas centrSi asaCivrebs.

zemoaRniSnulidan gamomdinare sadao aRar unda iyos, rom

centri ar aris kerZosamarTlebrivi dawesebuleba. saTanado daTqmis

arsebobisas aq SeiZleba xelSemkvreli saxelmwifos uzenaesi

sasamarTlos gdawyvetilebac ki iqnes Secvlili da centris aseTi

arc Tu sasiamovno verdiqti swored davis monawile xelSemkvrelma

saxelmwifom unda aRasrulos. ase rom, daTqma pirdapir gulisxmobs

xelSemkvreli saxelmwifos mier sakuTari suverenitetidan centris

sasargeblod ukan daxevas. es yvelaferi misi samarTlebrivi bunebis

kvlevisas uaRresad saintereso da angariSgasawevi aspeqtia.

III. moskovis konvencia da kievis SeTanxmeba

arsebobs kidev or saerTaSoriso samarTlebrivi aqti, romelic

SeiZleba saintereso iyos qarTvelis mkiTxvelisaTvis. esenia

moskovis 1972 wlis konvencia “ekonomikuri da samecniero-teqnikuri

TanamSromlobidan warmoSobili samoqala-qo samarTlebrivi davebis

saarbitraJo wesiT gadawyvetis Sesaxeb” da kievis 1992 wlis

SeTanxmeba “sameurneo saqmianobis ganxorcielebasTan dakavSirebuli

davebis gadawyvetis wesis Sesaxeb”.

moskovis 1972 wlis konvencia tipuri socialisturi

samarTlebrivi aqtia. is Seiqmna e.w socialisturi banakis

saxelmwifoebisaTvis. ruseTis federacia dResac am konvenciis

wevria ramdenime yofil mokavSiresTan erTad.156 miuxedavad imisa,

156 2006 wlis mdgomareobiT 1972 wlis moskovis konvenciis monawileebi arian

ruseTi, monRoleTi da kuba ix. Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 295.

Page 61: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 59 ~ 

rom konvenciis saTauri davebis saarbitraJo wesiT gadawyvetaze

miuTiTebs, masSi aRweril proceduras kerZo arbitraJTan saerTo

araferi aqvs. am aqtiT gaTvaliswinebulia monawile saxlmwifoTa

sameurneo organizaciebs Soris warmoSobili davebis savaldebulo

ganxilva arbitraJis mier. kompetentur arbitraJad iTvleba

mopasuxis adgilsamyofeli saxelmwifos savaWro-samrewvelo

palatasTan arsebuli arbitraJi.157

aseTi „iZulebiTi arbitraJis“ idea socialisturi

samarTlebrivi azrovnebis nayofs warmoadgens. Aam ideas sakmaod

didi xnis istoria aqvs. moskovis SeTanxmebamde ramdenime wliT

adre, niu-iorkis konvenciaze muSaobisas am sakiTxma azrTa

sxvadasxvaoba gamoiwvia.

niu-iorkis konvenciis pirveli muxlis meore nawili miuTiTebs

rom “saarbitraJo gadawyvetileba” aris ara mxolod im arbitrebis

mier gamotanili gadawyvetileba, romlebic am konkretuli saqmis

gadasawyvetad iqnen mowveulni, aramed im mudmivmoqmedi arbitraJis

gadawyvetilebebic, romelsac mxareebma TavianTi dava gadasawyvetad

dauqvemdebares. Mmudmivmoqmedi arbitraJebis gadawyvetilebebis

aRiarebis sakiTxi saeWvo arasodes yofila, magram am normas

sruliad sxva istoria aqvs. Cexoslovakiis delegaciam niu-iokis

konvenciis miRebasTan dakavSirebul saerTaSoriso konferenciaze

moiTxova, rom momxdariyo im mudmivmoqmedi arbitraJebis

gadawyvetilebebis cnoba da aRsrulebac, romlebic saxelmwifos

mier kanonis safuZvelze arian daarsebulni. am winadadebis mimarT

sxva delegaciebis mxridan gamoTqmuli EeWvis Semdeg Cexoslovakiis

delegaciam uari Tqva mudmivmoqmedi arbitraJebis gadawyvetilebebis

cnobasa da aRsrulebaze. Aam istoriidan gamomdinareobs, rom

saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba niu-iorkis

konvenciis mixedviT ver moxdeba, Tu arbitraJis kompetenturoba da

maTi saqmianoba kanoniT isea mowesrigebuli rom arbitraJisa da

arbitrebis arCevisas mxareTa TavisuflebisaTvis adgili aRar rCeba. (iZulebiTi arbitraJebi).

158 saqarTvelos ar mouxdenia am konvenciis ratifikacia, Tumca

mainc sainteresoa misi yofili monawileebis damkidebuleba.

socialisturi banakis daSlis Semdeg bulgareTi iyo erTerTi

pirveli postsocialisturi qveyana, romelmac iunsitralis

modeluri kanonis SemoqmedebiTi recefciiT miiRo saarbitraJo

kanonmdebloba.159 rac Seexeba moskovis 1972 wlis konvencias,

157 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 26. 158 … verzichtete die tschechoslovakische Delegation auf die Anerkennung von Schiedssprüchen derartiger ständiger Schiedsgerichte. Aus dieser Entstehungsgeschichte geht demnach hervor, daß Schiedssprüche stänidger Schiedsgerichte dann nicht unter das UN-Übereinkommen fallen, wenn die Zuständigkeit solcher Schiedsgerichte oder ihre Zusammensetzung durch staatliches Gesetz in einer Weise vorgeschriben ist („Zwangsarbitrage“) daß für die Freiheit der Parteien bei der Wahl des Schiedsgerichts und der Ernennung der Schiedsrichter kein Raum bleibt. ix. Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 409. 159 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80.

Page 62: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 60 ~ 

bulgareTs is oficialurad denonsirebulad ar gamoucxadebia,

Tumca erovnul iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba,

rom igi ar unda iqnes gamoyenebuli Secvlili garemoebebis gamo.160

komarovis miTiTebiT, ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo

palatasTan arsebuli arbitraJis gansjadia moskovis 1972 wlis

konvenciidan gamomdinare saqmeebi, rodesac ruseTis federacia

mopasuxis saxelmwifoa, an rodesac mxareebma, romlebic moskovis

konvenciis wevr saxelmwifoebs ganekuTvnebian, is airCies, rogorc

maTi davis ganxilvaze uflebamosili mudmivmoqmedi arbitraJi.161

mopasuxis adgilsamyofelis mixedviT gansjdobis gansazRvra

Cveulebrivi movlenaa sasamarTlosaTvis, magram uCveuloa am

principis saerTaSoriso arbitraJze gavrceleba. arbitraJs mxolod

maSin SeuZlia ganixilos dava, rodesac mxareebs Soris arsebobs

iuridiuli Zalis mqone saarbitraJo SeTanxmeba. sxvagvari midgoma

ewinaaRmdegeba TiTqmis yvela saxelmwifos konstituciiT da adamia-

nis uflebaTa saerTaSoriso samarTliT garantirebul samarTliani

sasamarTlos uflebas. dauSvebelia am uflebis CamorTmeva da

arbitraJis savaldebulo gansjadobis daweseba, roca mxareebidan

Tundac erTerTi mainc arbitraJis mier davis ganxilvisa da

gadawyvetis winaaRmdegia.

saqarTvelo aseve ar aris kievis 1992 wlis SeTanxmebis monawile.

aRniSnulma SeTanxmebam gaugebrobebi gamoiwvia monawile

saxelmwifoebis samarTlis Teoriasa da praqtikaSi. ratomRac

CaTvales, rom am SeTanxmebas misi monawileebisaTvis niu-iorkis

konvenciis Secvla SeuZlia ~Tavisi specialuri regionaluri

xasiaTis gamo~. aseTi Sefaseba sruliad samarTlianadaa miCneuli

arasworad.162

Tavi II

saarbitraJo kanonmdebloba

§1 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacia

Uunifikacia samarTlis ganviTarebis erTerTi yvelaze

gamokveTili tendenciaa. saerTaSoriso arbitraJi am tendenciis

erTmniSvnelovan dadasturebad unda CaiTvalos. saerTaSoriso

160~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80. 161 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s. 268. 162 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 135-138.

Page 63: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 61 ~ 

saarbitraJo kanonmdeblobam unificirebis sakmaod rTuli gza

gaiara. me-20 saukunis 50-iani da 60-iani wlebi albaT iseve nayofieri

iyo, rogorc 80-iani da 90-iani wlebi, magram am dros msoflio mzad

ar aRmoCnda unificirebuli saarbitraJo kanonmdeblobis

SesamuSaveblad da mis asamoqmedeblad. strasburgis SeTanxmeba,

romelic 1966 wlis 2 ianvars evrosabWos ministrTa komitetis mier

iqna miRebuli, iTvaliswinebda arbitraJis Sesaxeb kanonmdeblobis

unificirebas. am SeTanxmebis mizani iyo evropis saxelmwifoTa

samarTalSi arsebuli gansxvavebebis aRmofxvra. unificirebuli

kanoni unda gamxadriyo calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobis

Semadgeneli nawili. saboloo jamSi is mxolod belgiis mier iqna

gaziarebuli.163 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis pirvelma

mcdelobam kraxi ganicada.

I. UNCITRAL-is saqmianoba

Tanamedrove msoflioSi saerTaSoriso arbitraJis mareguli-

rebeli normebis unifikaciaze momuSave ramdenime organizacia arse-

bobs. zogierTi maTgani mxolod regionul doneze saqmianobs, sxvebi

ki universaluri xasiaTis kvlevebiT arian dakavebulni. maT Soris

yvelaze Sedegianad unda CaiTvalos gaeros saerTaSoriso savaWro

samarTlis komisiis (UNCITRAL) mier XX saukunis meore naxevris manZilze Catarebuli samuSao, romelmac saerTaSoriso saarbitraJo

samarTlis dRemde arnaxuli unifikacia ganapiroba. es instituti

kvlav agrZelebs Tavis saqmianobas zemoaRniSnuli normebis daxvewis

TvalsazrisiT. SeiZleba gamovyoT UNCITRAL mier SemuSavebuli ram-

denime dokumenti, romlebmac udidesi gavlena moaxdines arbitraJis

ganviTrebaze.

e.w UNCITRAL 1976, anu gaeros saerTaSoriso savaWro samarT-

lis komisiis (UNCITRAL) mier 1976 wels SemuSavebuli saarbitraJo

reglamenti am komisiis muSaobis pirvel seriozul Sedegad miiCneva.

ASemdgomSi es wesebi daedo safuZvlad 1985 wels Seqmnil modelur

kanons. cota ufro adre ki es wesebi iqna gadamuSavebuli iranisa da

aSS-is mier haagaSi Seqmnili arbitraJis samoqmedo programad.164

UNCITRAL 1976 ar aris SemuSavebuli konkretulad romelime sa-

arbitraJo institutisaTvis, amitom is icnobs e.w Appointing Authority cnebas, romelic mxareebma unda daniSnon da romelic asrulebs ar-

163 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 350. 164 1979 wlis Semdeg iransa da aSS-s Soris urTierTobebis garTulebam daazarala

rogorc iraneli, aseve amerikeli fizikuri da iuridiuli pirebi. Aam orma

saxelmwifom SeTanxmebiT Camoayaliba arbitraJi, romelic ganixilavda davebs 1.

iranis moqalaqeebi aSS-s winaaRmdeg. 2. aSS-is moqalaqeebi iranis winaaRmdeg. 3.

irani aSS-s winaaRmdeg 4. aSS iranis winaaRmdeg. swored specialurad am

arbitraJisaTvis moxda mxareTa mier UNCITRAL wesebis adaptireba da maTi davebis gadawyvetisas gamoyeneba ix. Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 1.

Page 64: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 62 ~ 

bitraJisaTvis aucilebel administraciul funqciebs. Tu mxareebma

ar an ver gansazRvres aseTi instituti an organo, maSin mas gansaz-

Rvravs haagis mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlos generaluri

mdivani. erTi saarbitraJo institutis ararseboba iTvleba am wesebis

ganmasxvavebel kriteriumad sxva saarbitraJo reglamentebTan Sedar-

ebiT.165

UNCITRAL aqtiurad muSaobs zemoaRniSnuli saarbitraJo

reglamentis reformirebaze. 2006 wlis seqtemberSi venaSi

Sekrebilma wamyvanma praqtikosebma da Teoritikosebma ganixiles

masSi cvlilebebis Setanis sakiTxi. yvela Tanxmdeba, rom 30 wlis

ganmavlobaSi es reglamenti sakmaod kargad asrulebda Tavis

funqcias da saWiroa ara misi Zireuli Secvla, aramed -- ganaxleba -

-- saarbitraJo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan misi

SesabamisobaSi moyvana.166

SedarebiTi analizi saerTaSoriso arbitraJis sferoSi

warmoudgenelia modeluri kanonis gareSe. amaSi uCveulo araferia,

Tu gaviTvaliswinebT, rom es kanoni ZiriTadad gaziarebulia

msoflios saxelmwifoTa umravlesobis mier. literaturaSi

gavrcelebuli mosazrebiT modeluri kanonis gamoCena am sferoSi

warmoadgens am sakiTxTan dakavSirebiT arsebuli tendenciis

kanonzomier Sedegs, vinaidan samoqalaqo brunvam aqtualuri gaxada

arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis unificirebis

aucilebloba.167

modelur kanonze momuSave jgufi 1982 wlidan 1985 wlamde

xuTjer Seikriba da amdenive sesia Caataara.168 saboloo varianti

miRebuli iqna gaeros saerTaSoriso savaWro samarTlis komisiis

mier 1985 wlis 21 ivniss me-18 yovelwliur sesiaze. amasTan

dakavSirebiT gaeros generalurma asambleam miiRo rezolucia,

romelSic aRniSnulia, rom: ~yvela saxelmwifom dadgenili wesiT

mxedvelobaSi unda miiRos modeluri kanoni, vinaidan sasurvelia

kanonis erTgvarovneba arbitraJis procedurebTan da saerTaSoriso

kerZo arbitraJis praqtikis konkretul moTxovnebTan mimarTebaSi~.169

rac Seexeba unificirebis formas, specialurad SeirCa

modeluri kanoni da ara konvencia. sayovelTaod cnobilia, rom es

ukanaskneli saerTaSoriso samarTlis subieqtebs ayenebs arCevanis

winaSe – miiRon SeTavazebuli varianti srulad, an uari Tqvan masze.

amitom aucilebelad iqna miCneuli, rom saxelmwifoebs hqonodaT

saSualeba TiToeuli maTganis samarTlebrivi sistemisaTvis

165 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 166 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 715-716. 167 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 27. 168 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 53. 169ix. 1985 wlis 11 dekembris 40/72 rezolucia (Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003)

Page 65: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 63 ~ 

damaxasiaTebeli Taviseburebebi SesabamisobaSi moeyvanaT modeluri

kanonis ZiriTad principebTan.170

amgvarad, modeluri kanoni iZleva saSualebas moxdes erTi

mxriv arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis unificireba

msoflio doneze, meore mxriv ki TiToeuli saxelmwifo inarCunebs

kanonSi misi samarTlis sistemisaTvis damaxasiaTebeli

Taviseburebebis gaTvaliswinebis SesaZleblobas. SeiZleba iTqvas,

rom aseTma dispoziciurma midgomam gaamarTla. modeluri kanonis

recefcia ganaxorcieles sxvadasxva ekonomikuri ganviTarebis donisa

da samarTlebrivi tradiciebis mqone saxelmwifoebma.

modeluri kanoni aRiarebs saerTaSoriso arbitraJis sferoSi

saerTaSoriso SeTanxmebebis primats. kanonis moqmedeba dasaSvebia

mxolod am sferoSi arsebuli ormxrivi Tu mravalmxrivi

saerTaSoriso SeTanxmebebis dacvis pirobiT. (muxli 1.1)171

modeluri kanoni ar gamoricxavs SesaZleblobas, rom calkeul

saxelmwifos hqondes specialuri kanonmdebloba garkveuli

kategoriis davebis arbitraJisaTvis gansaxilvelad gadacemasTan

dakavSirebiT. SemoTavazebuli modeli Tavisi bunebiT zogadi

xasiaTisaa, amitom is dabrkolebas ar unda uqmnides am sferoSi

specialuri kanonmdeblobis arsebobas, Tuki romelime saxelmwifos

aseTi kanonmdebloba gaaCnia. swored am mosazrebis praqtikul

ganxorcilebas warmoadgens kanonis 1.5 muxli, romlis Tanaxmadac

~es kanoni ar Seexeba mocemuli saxelmwifos sxva kanonis moqmedebas,

romlis ZaliTac gansazRvruli davebi ar SeiZleba gadaeces

arbitraJs, an SeiZleba gadaeces arbitraJs, magram ara am kanonis

deb-ulebebis Sesabamisad.~172

kidev erTi umniSvnelovanesi principi, romelsac modeluri

kanoni aRiarebs zogadad arbitraJebTan mimarTebaSi, aris mxareTa

SeTanxmebis gansakuTrebuli roli nebismieri proceduruli sakiTxis

gadawyvetisas. am kanonis araoficialur komentarSi xazgasmiT

aRniSnaven, rom ~mxareTa avtonomias gansakuTrebuli mniSvneloba

aqvs saerTaSoriso davebisaTvis, radganac is aZlevs mxareebs SesaZ-

leblobas airCion wesebi, romlebic pasuxobs maT konkretul

moTxovnebs da gamoricxavs Sidasaxelmwifoebrivi samarTlis

tradiciuli koncefciebis gaT-valiswinebis SesaZleblobas.~173

modeluri kanonis saerTo suliskveTebidan kargad Cans, rom

saarbitraJo ganxilvisas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs mxaris

aqtiurobas. pasiurma poziciam da saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis

pirobebSi gamoCenilma indiferentulobam SeiZleba uaryofiTi

zegavlena moaxdinos mxaris perspeqtivaze saarbitraJo ganxilvis

dros. zemoaRniSnuli kanonis me-4 muxlis Tanaxmad ~mxare, romelmac

icis, rom am kanonis romelime debuleba, romlidan gadaxvevac

170 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 28. 171 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 501. 172 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 501. 173Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003.

Page 66: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 64 ~ 

mxareebs SeuZliaT, an saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli

romelime moTxovna ar iyo daculi da mainc ganagrZobs

monawileobas saarbitraJo ganxilvaSi, aseTi daucvelobis gamo

saTanado dayovnebis gareSe pretenziis ganucxadeblad, an Tu am

miznisaTvis gaTvaliswinebulia raime vada, am vadis ganmavlobaSi,

iTvleba rom man uari Tqva Sedavebis uflebaze.~174 gamodis, rom

saarbitraJo ganxilvis wesebi kargad unda iyos cnobili

mxareebisaTvisac, raTa maT SeZlon am wesebiT maTTvis miniWebuli

uflebebis maqsimalurad realizeba. saarbitraJo ganxilvis

pirobebSi mewarmis finansuri mdgomareoba momavalSi SeiZleba

umniSvnelo procedurul detalebze aRmoCndes damokidebuli.

Cveulebriv mewarmes ki ar moeTxoveba erkveodes reglamentebis

iuridiul aspeqtebSi. rogorc wesi, saarbitraJo ganxilvisas

mxareTa interesebs kvalficiuri iuristebi unda warmoadgendnen,

rac imas niSnavs, rom modeluri kanoni TavisTavad gulisxmobs

arbitraJis sferoSi saadvokato momsaxurebis ganviTarebis

aucileblobasac.

kanonis miTiTeba imis Taobaze, rom uflebis dadgenili wesiTa

da dadgenil dros gamouyenebloba saerTod arTmevs mxares

SesaZleblobas momavalSic isargeblos am uflebiT, kidev ufro

sainteresos xdis arbitraJs iuridiuli momsaxurebisa da

saadvokato saqmianobis TvalsazrisiT. SejibrebiTobis principis

gansakuTrebuli roli da mxareTa SeTanxmebis primati ufro met

SesaZleblobas aZlevs advokatebs gavlena moaxdinon procesis

msvlelobaze da saboloo gadawyvetilebaze. arbitrebi am dros ar

arian marTlmsajulebis organoebis warmomadgenlebi, isini,

upirvels yovlisa, mxareTa kerZo interesebidan gamodian da ara

sajaro interesidan, rasac sasamarTlo xelisufleba gverds

verasodes auvlis.

kidev erTi umniSvnelovanesi principi, romelsac icavs

modeluri kanoni, gulisxmobs arbitraJis maqsimalur damou-

kideblobas. Mmis saqmianobaSi sasamarTlos Careva daiSveba mxolod

kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. (muxli 5).175 es

norma arbitraJebis stabiluri muSaobis garantiaa. aseTi SezRudvis

ararsebobis pirobebSi saxelmwifos sasamarTloebis meSveobiT

SeuZlia minimumade daiyvanos arbitraJis gadawyvetilebaunarianoba,

rac TavisTavad did dartymas miayenebs am ukanasknelis avtoritets

da saboloo jamSi isev sazogadoebasa da saxe-lmwifos moutans

uaryofiT Sedegebs. amitom arbitraJi TvoTonvea uflebamosili

gamoitanos dadgenileba sakuTari kompetenciis Taobaze. amave dros

kanoni zustad awesrigebs arbitraJis saqmianobze sasamarTlo

kontrolis ganxorcielebis SemTxvevebs.

Mmodeluri kanonis gamoCenam saarbitraJo kanonmdeblobis

Secvla dRis wesrigSi daayena rogorc ganviTarebul, aseve

174 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 502. 175 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 503.

Page 67: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 65 ~ 

ganviTarebad saxelmwifoebSi. me-20 saukunis 80-iani da 90-iani wlebi

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli normebis totaluri

reformirebis periodad SeiZleba CaiTvalos. gansakuTrebiT

saintereso iyo es reforma evropaSi, amerikis SeerTebul StatebSi,

avstraliasa da samxreT aRmosavleT aziaSi, CineTis CaTvliT.

Tanamedrove msoflioSi swored es regionebi iTvlebian

saerTaSoriso arbitraJis wamyvan centrebad.176 modeluri kanonis

pirdapir gaziarebaze uari Tqves SvedeTma, Sveicariam da holandiam,

maT ar mouxdeniaT modeluri kanonis ucvlelad implementacia

sakuTar kanonmdeblobaSi. niSandoblivia, rom holandiis axali

kanoni arbitraJis Sesaxeb miRebulia 1986 wels,177 e.i modelur

kanonze muSaobis dasrulebidan erTi wlis Semdeg.

UNCITRAL-is modeluri kanoni gamoyenebuli iqna kanadis,

kviprosis, bulgareTis, avstraliis honkongis Sotlandiis perus

meqsikis, ruseTis ukrainis nigeriis, tunisis da sxva saxelmwifoebis

mier.178

modeluri kanonis safuZvelze saarbitraJo kanonmdeblobis

reformirebis erTerTi bolo precedenti evropaSi espaneTSi

dafiqsirda. 2001 wels espaneTis iusticiis saministrom CaTvala, rom

1988 wels miRebuli kanoni arbitraJis Sesaxeb unda Secvliliyo.

sakmaod swrafad iqna Camoyalibebuli Sesabamisi komisia, romelmac

uari Tqva saarbitraJo kanonmdeblobis e.w dualistur mowesrigebaze

anu saerTaSoriso da Sida arbitraJebis calke regulirebaze da

2003 wlis bolos ukve ZalaSi Sevida espaneTis axali kanoni

arbitraJis Sesaxeb, romelic efuZneba modelur kanons.179

saarbitraJo praqtikam male daanaxa saerTaSoriso arbitraJiT

dainteresebul Teoritikosebsa da praqtikosebs am kanonis dadebiTi

da uaryofiTi mxareebi. 1999 wels UNCITRAL-is samdivnos waredgina modeluri kanonidan gamomdinare cameti sakiTxi, romlebze muSaobac

momavalSi unda gagrZeldes. maTgan sami sakiTxi SeirCa, rog orc

prioritetuli Temebi. pirvelma maT Soris, romelic mediacias Se-

exeboda, 2002 wels miiRo modeluri kanonis forma. meore exeba

saarbitraJo Se-Tanxmebis werilobiT formas (modeluri kanonis

muxli 7) xolo mesame -- uzrunvelyofis zomebis aRsrulebis

sakiTxs. (modeluri kanonis muxli 17)180

176 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 346. 177Drahozal, Christopher, R. Commercial norms, commercial codes, and international commercial arbitration, in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 240. 178 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 27. 179 Stampa, Gonzalo, The 2003 Spanish arbitration act, ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 671-672. 180 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54.

Page 68: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 66 ~ 

sandersi 2004 wels werda, rom modeluri kanonis normebis

gadaxedva da maTi ganaxleba dRis wesrigSi dgas, magram es

jerjerobiT ar Sexebia UNCITRAL 1976-s.181 2006 wels ukve

saarbitraJo reglamentis reformirebazec daiwyes saubari. Ees kidev

erTxel adasturebs saerTaSoriso arbitraJis dinamiuroebas.

ganviTarebis mimarTulebebs aq saerTaSoriso biznesis moTxovnebi

gansazRvravs, iuristebi ki arbitraJis am moTxovnebTan Sesabamisobas

uzrunvelyofen.

1994 wels UNCITRAL-ma muSaoba daiwyo axal wesebze. es muSaoba

1996 wels dasrulda. Adokumentis saxelwodebaa Notes on organizing arbitral proceedings da ori nawilisagan Sedgeba: Sesavali (1-13 muxlebi)

da e.w Annotations (14-90 muxlebi). aRsaniSnavia, rom dokumentis samuSao

saTauri iyo Guidelines for preparatory conferences, Tumca is Seicvala im

motiviT, rom termini Guidelines gagebuli ar yofiliyo, rogorc am

wesebis savaldebuloba mxareebisaTvis da arbitrebisaTvis.182

amgvarad, es dokumentic, iseve rogorc UNCITRAL-is mier

arbitraJTan dakavSirebiT SemuSavebuli dokumentebis absoluturi

umravlesoba, savaldebulo Zalis ar aris, misi gaziareba an ar

gaziareba mxareTa nebazea damokidebuli.

dokumenti Seexeba da azustebs procedurul detalebs,

rogoricaa werilobiTi mtkicebulebebisa Tu zepiri gancxadebebis

TargmanTan dakavSirebuli praqtikuli sakiTxebi (17-20) faqsisa da

komunikaciis sxva eleqtronuli saSualebebis gamoyeneba (35-37)

nivTieri mtkicebulebebi (55-58) sxdomebis da mosmenebis xangrZli-

voba (81) da a.S.183

UNCITRAL-is saqmianoba unifikaciis mimarTulebiT aucileblad

unda gaiTvaliswinos yvela saxelmwifom, romelsac formiTa da

SinaarsiT Tanamedrove saarbitraJo kanonmdeblobis Seqmna surs. am

komisiis mier momzadebuli sakanonmdeblo Teoriuli baza da am

bazaze dafuZnebuli saarbitraJo da sasamarTlo praqtikis analizi

warmoadgens im aucilebel wanamZRvrebs, romlebsac, axali qarTuli

saarbitraJo kanonmdebloba unda daefuZnos.

II. advokatTa saerTaSoriso asociaciis saqmianoba

garda UNCITRAL-is saqmianobisa, aRniSvnas imsaxurebs advokatTa

saerTaSoriso asociaciis muSaoba. am asociaciis wevrTa umetesobas

piradad uwevs saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvaSi monawileoba

xan advokatis, xan ki -- arbitris statusiT. proceduras, romelic

arbitrebma da mxareebma unda daicvan udidesi mniSvneloba aqvs.

rodesac isini gansxvavebul samarTlebriv sistemebs warmoadgenen,

181 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 182 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 183. 183 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, Annex V.

Page 69: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 67 ~ 

erTi romelime marTlwesrigis mixedviT saarbitraJo procesis

warmarTva yovelTvis iwvevs protests. Aam dros mxarisaTvis, an

arbitrisaTvis xSirad gaugebaria saproceso normebis Sinaarsi da

praqtikuli daniSnuleba. aqedan gamomdinare, saarbitraJo

proceduris maregulirebeli normebis unifikacias gansakuTrebuli

mniSvneloba hqonda da aqvs. am problemis gadawyvetas emsaxureba

asociaciis mier mier SemuSavebuli wesebi mtkicebulebebis miRebis

Sesaxeb. Aam wesebis pirveli redaqcia jer kidev 1983 wels SemuSavda,

dRes arsebuli varianti ki 1999 wels miiRes.184 AmuSaobis procesSi

gaTvaliswinebul iqna saerTo da kontinenturi samarTlis qveynebSi

samarTalwarmoebis stili da tradiciebi. saarbitraJo praqtikis

gaanalizebis safuZvelze SemuSavda kompromisuli varianti, romlis

warmatebuli gamoyeneba sxvadasxva samarTlebrivi sistemebis

warmomadgenlebis mier Tavisuflad SeiZleba.

sandersis SefasebiT es wesebi saSualebas iZleva, rom is gamoye-

nebul iqnes mxareTa mier SeTanxmebul saarbitraJo procedurasTan

erTad, rac udavod Seuwyobs xels saarbitraJo ganxilvis

efeqturad da xarisxianad warmarTvas.185

§2 saerTaSoriso arbitraJis sakanonmdeblo regulireba

arbitraJis maregulirebeli kanonmdebloba ekonomikuri

politikis saucxoo indikatoria. Tu saxelmwifo cdilobs rac

SeiZleba Ria gaxados sakuTari bazari ucxouri investiciebisaTvis,

maSin is aucileblad Seecdeba Seqmnas maqsimalu-rad martivi da

efeqturi saarbitraJo kanonmdebloba. zemoaRniSnuli upirveles

yovlisa exeba saarbitraJo gadawyvetilebaTa cnobasa da

aRsrulebas. saxelmwifo, romlis samarTalic ver pasuxobs

Tanamedrove samoqalaqo brunvis moT-xovnebs, ekonomikuri

ganviTarebis doniT maincdamainc ver daikvexnis.

postsabWoTa sivrce dasavlur iuridiul literaturaSi

aRiqmeba, rogorc arbitraJis mimarT negatiurad ganwyobili regioni.

magaliTad mohyavT yirgizeTis sakonstitucio sasamarTlos

gadawyvetileba, romelmac saerTod eWvis qveS daayena am

saxelmwifoSi saerTaSoriso arbitraJis arseboba.186

184 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 18. 185 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 37. 186 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 219.

Page 70: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 68 ~ 

I. ruseTi

modeluri kanonis warmatebis kidev erT dadasturebas

warmoadgenda 1993 wels misi gaziareba ruseTis federaciis mier.

1993 wlis rusulma konstituciam sasamarTlo xelisuflebis

Semadgenel nawilad gamoacxada specializebuli saxelmwifo

saarbitraJo sasamarTlo, romelic ganixilavs samewarmeo da sxva

ekonomikuri saqmianobidan warmoSobil davebs. saxelmwifo

saarbitraJo sasamarTloTa sistemas saTaveSi udgas ruseTis fe-

deraciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlo. saarbitraJo

sasamarTloebi saqmeebs ganixilaven ara samoqalaqo saproceso,

aramed saarbitraJo saproceso kodeqsis safuZvelze. aRsaniSnavia,

rom uaxloesi 15 wlis ganmavlobaSi ukve Seicvala erTi

saarbitraJo kodeqsi. 1995 wels miRebuli kodeqsi Zaladakargulad

gamocxadda 2002 wels, axali kodeqsis amoqmedebis Semdeg.

rogorc kanonmdeblobaSi, aseve rusul iuridiul literaturaSi

gavrcelebuli da aRiarebulia dayofa saxelmwifo da

arasaxelmwifo arbitraJebad. am institutebis gansxvavebulad

aqtiurad gamoiyeneba terminebi ~saarbitraJo~ da ~samediatoro~

sasamarTlo.187

amgvarad, ruseTSi arsebobs oris saxis arbitraJi. pirveli

saxelmwifo arbitraJia, romelic ruseTis konstituciis,

federaluri konstituciuri kanonisa da saarbitraJo kodeqsis

safuZvelze moqmedebs, rogorc sasamarTlo. meore ki saerTaSoriso

komerciuli (kerZo) arbitraJi, romlis saqmianobis samarTlebriv

safuZvelsac 1993 wels miRebuli kanoni warmoadgens. arbitraJebTan

dakavSirebuli rusuli kanonebis nusxa amiT ar amoiwureba. ruseTis

federaciis samoqalaqo kodeqsis me-11 muxlis mixedviT darRveuli

da sadao uflebis aRdgena SeiZleba rogorc saxelmwifo, ise

samediatoro sasamarTloSi. amasve iTvaliswinebs samoqalaqo

saproceso kodeqsic.188 am sakanonmdeblo aqtebis miRebis Semdeg

ruseTSi Camoyalibda sakmaod gadatvirTuli sakanonmdeblo baza,

romelTa Soris zRvaris gavleba arc ise advilia.

germanul iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom

arbitraJis sammagma regulirebam rusuli kanonmdebloba gamosayene-

blad arc ise naTeli gaxada (aq igulisxmeba kanoni saerTaSoriso

savaWro arbitraJis Sesaxeb, aseve samoqalaqo da saarbitraJo

kodeqsebi).189 arsebobs kidev meoTxe --- 2002 wlis kanoni samediatoro

sasamarTloebis Sesaxeb, romelic aregulirebs Sidasaxelmwifoebriv

doneze moqmedi arbitraJebis saqmianobas.

187Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 147. 188 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 221. 189 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 215.

Page 71: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 69 ~ 

amgvarad, rusul samarTalSi arbitraJad iwodeba rogorc spec-

ializebuli saxelmwifo sasamarTlo, aseve davebis gadwyvetis

nebayoflobiTi da sasamarTlosTan mimarTebaSi alternatiuli

meqanizmi, romelic mxolod garkveuli kerZosamarTlebrivi davebis

mimarT SeiZleba iqnes gamoyenebuli. terminebi `arbitraJi~ da

~saarbitraJo~ im specializebuli saxelmwifo sasamarTlos aRmniSv-

neladac iqca, romelic ganixilavs samewarmeo da sxva ekonomikuri

saqmianobidan warmoSobil davebs.190 rusuli saxelmwifo saarb-

itraJo sasamarTlo warmoadgens hibrids, romelic moicavs rogorc

arbitraJis, aseve komerciuli da administraciuli sasamarTloebis

niSnebs.191 Aamitom dasaxelebis miuxedavad saarbitraJo sasamarTloe-

bi kerZo arbitraJSi ar unda airios. 192 arsebobs mosazreba, romlis Tanaxmadac saarbitraJo sasamarT-

loebis SeqmniT ruseTma metnaklebad gaiziara komerciuli

sasamarTloebis dasavluri standartebi.193 aq saintereso is aris,

rom avtorebi rusul saarbitraJo sas-amarTlos Targmnian, rogorc

“komerciul (savaWro) sasamarTlos” (commercial court), rusul saarbit-

raJo saproceso kodeqss uwodeben “komerciul saproceso kodeqss”

(commercial procedure code) da mohyavT komarovis citata, romlis

mixedviTac am kodeqsis regulirebebi arbitraJTan mimarTebaSi

dadebiTad aris Sefasebuli. komarovi mxolod sasamarTlo

praqtikis naklebobas uCivis.194

aseTi midgomebi ganapirobeben kerZo arbitraJis klasikuri

gagebidan rusuli modelis gadaxvevis Taviseburebebs. rusi

kanonmdeblis mier SemuSavebuli gansxvavebuli regulirebis mizezad

sabWoTa samarTlis tradiciebis siZlieres asaxeleben.

1929 wlidan sabWoTa (rusuli) ekonomika mkveTrad Sebrunda

gegmiuri ekonomikisaken. swored am dros gadawyda, rom sabWoTa

kavSiris savaWro samrewvelo palatasTan Seqmniliyo saerTaSoriso

arbitraJi da sazRvao saarbitraJo komisia.195

sabWoTa periodSi saxelmwifo arbitraJi iyo sasamarTlo,

romelic flobda eqskluziur iurisdiqcias saxelmwifo sawarmoebs

Soris arsebuli davebis gadawyvetasTan dakavSirebiT. specialistebs

dasavleTidan, romlebic am sasamarTlos dasaxelebas Targmnian,

rogorc „arbitraJs,“ Zalian uWirT Semdeg am institutis

samarTlebriv bunebaSi garkveva.

190 ix. ruseTis federaciis saarbitraJo saproceso kodeqsis muxli 1. 191 Hertzfeld, Jeffrey, M. The status of arbitration agreements and the arbitral process in the states of the former Soviet Union, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 31. 192 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 294. 193 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 293. 194 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 293. 195 Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 17.

Page 72: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 70 ~ 

~davebis saarbitraJo wesiT ganxilva sabWoTa kavSirSi ucxo ar

yofila. Ufro metic, sabWoTa kavSiris konstituciis meoce Tavi da

Sesabamisad samoqalaqo (materialuri, saproceso) kodeqsebi

sasamarTlosa da arbitraJs erTmaneTis gverdiT ayenebdnen... kerZod,

sawarmoTa, organizaciaTa, dawesebulebaTa Soris sameurneo davebis

ganxilva mTlianad saxelmwifo arbitraJebis prerogativa iyo...

ekonomikuri davebis amgvari (arsebiTad administraciuli,

mmarTvelobis organoSi Caketili) sistema srulad akmayofilebda

ekonomikis centralizebuli, direqtiuli marTvis arsebul sabWour

wyobas, romelic saxelmwifo iuridiul pirebs Soris sameurneo

davas daaxloebiT ise uyurebda, rogorc mesakuTre... misi kuTvnili

Tanxis erTi jibidan meoreSi gadatanas.~196

es tendencia imdenad Zlieri aRmoCnda, rom mas Tavi ver daaRwia

yofili sabWoTa respublikebis umravlesobam. TiTqmis yvela am

saxelmwifoSi Seiqmna specializebuli saxelmwifo arbitraJebi.

sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg Seqmnilma damoukidebelma

saxelmwifoebma gardaqmnes es saxelmwifo sasamarTloebi ekonomikur

sasamarTloebad (magaliTad TurqmeneTi) da faqtiurad isini

specializebuli sasamarTloebis nairsaxeobad iqcnen.197

mogvianebiT am saxelmwifoTa nawilma dainaxa maTi gauqmebis

saWiroeba. saqarTveloSi saxelmwifo saarbitraJo sasamarTloebi

1997 wlidan aRar arseboben. am institutis gauqmeba Sefasebuli iqna,

rogorc sabWoTa saxelmwifo specializebuli arbitraJebis

dasasruli qarTul samarTalSi.198

saxelmwifoebis meore nawilma (maT Soris ruseTis federaciam

da ukrainam) sabWoTa saarbitraJo sasamarTloebis sabazro

ekonomikis principebis Sesabamisad modernizeba scada.

rasac mTeli msoflio arbitraJs uwodebs, rusulad moixsenieba,

rogorc samediatoro sasamarTlo. es originaluri midgoma,

romelic ruseTis, ukrainisa da zogierTi sxva postsabWoTa

resbublikis garda arsad aris gaziarebuli, erT gamonakliss

iTvaliswinebs: Tu samediatoro sasamarTlo saerTaSorisoa, maSin

mas saerTaSoriso komerciuli arbitraJi ewodeba. mkiTxvelisaTvis

ufro gasagebi rom gaxdes, saboloo suraTi am SemTxvevaSi aseTia:

~arbitraJad~ iwodeba saxelm-wifo specializebuli sasamarTlo,

xolo kerZo arbitraJs samediatoro sasamarTlod moixsenieben. Tu

samediatoro sasamarTlo saerTaSorisoa, maSin masac arbitraJi

hqvia.

terminebTan dakavSirebuli es problema rusul iuridiul

literaturaSic aris SemCneuli.199 ufro metic, zogierTi rusi

196gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,

“meridiani,” Tbilisi, 2002, gv. 99. 197 Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 22. 198brandti, andreas, saerTaSoriso savaWro palatis axali saarbitraJo wesebi,

“qarTuli samarTlis mimoxilva”, 1998 wlis meore da mesame kvartali, gv.108. 199

~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 1.

Page 73: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 71 ~ 

avtoris miTiTebiT rusuli samarTlebrivi tradicia sityvaSi

~arbitraJi~ pirvel rigSi swored saxelmwifo saarbitraJo

sasamarTlos gulisxmobs.200

saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb ruseTis 1993

wlis federaluri kanoni sityvasityviT imeorebs modeluri kanonis

teqsts, garda ramdenime gamonaklisisa, romelic rusuli

samarTlebrivi tradiciebidan da rusuli samarTlis ganviTarebis

wina etapebidan gamomdinare iqna daSvebuli.201

aqve unda aRiniSnos rusuli saarbitraJo samarTlis erTi

Taviseburebis Sesaxeb, romelic sakmaod sainteresoa rogorc

Teoriuli, asve praqtikuli TvalsazrisiT. rusuli kanoni modeluri

kanonis msgavsad iTvaliswinebs uzrunvelyofis zomebis miRebas

sasamarTlos mier, rac ar ganixileba saarbitraJo SeTanxmebis

sawinaaRmdego qmedebad. miuxedavad amisa, 2002 wlis saarbitraJo sap-

roceso kodeqsis miRebamde es norma praqtikulad mkvdar normad

iTvleboda sakmaod banaluri mizezis gamo: sasamarTloebi uars

ambobdnen uzrunvelyofis saTanado zomebis miRebaze da

miuTiTebdnen samoqalaqo saproceso da saarbitraJo saproceso ko-

deqsebSi saTanado mowesrigebis ararsebobaze. formaluri dabrk-

olebebi arbitraJs ar utovebdnen Sanss, yofiliyo maqsimalurad

efeqturi. saarbitraJo saproceso kodeqsis miRebiT am gaugebrobas

wertili daesva. dReisaTvis am kodeqsSi ukve arsebobs saTanado

miTiTeba saarbitraJo ganxilvisas uzrunvelyofis zomebis

gamoyenebasTan dakavSirebiT.202

rusuli samarTalis Semadgeneli nawilia ruseTis federaciasa

da ucxo saxelmwifos Soris kapitaldabandebaTa ormxrivi dacvisa

da waxalisebis Sesaxeb modeluri SeTanxmeba, romelic

damtkicebulia 1992 wlis mTavrobis dadgenilebiT da

iTvaliswinebs investorTan warmoSobili davis ganxilvas ara

mxolod kompetentur sasamarTloSi, aramed stokholmis savaWro

palatis saarbitraJo institutSi, an UNCITRAL-is ad hoc saarbitraJo reglamentis mixedviT203. garda amisa, arsebobs fakultaturi

xasiaTis daTqma, romelic mowonebulia ruseTis savaWro-samrewvelo

palatis, amerikis saarbitraJo asociaciis da stokholmis saarbitra-

Jo institutis mier (1992 w) da iTvaliswinebs rusul-amerikuli

davebis gadacemas stokholmis saarbitraJo institutisaTvis.204

200 Петров, М. В. Обеспечителъные Меры в Деятелъности Международного Коммерческого Арбитража По Росийскому праву. кодекс INFO, Январъ- Февралъ 2003, Юридический Факулътет СпбУ. 201 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s. 265. 202 Костин, А.А Типовой закон ЮНСИТРАЛ и российский закон о международном коммерческом арбитраже, wignSi: „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002, с. 91. 203 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 225. 204 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 42.

Page 74: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 72 ~ 

rusi iuristebis monacemebiT ruseTis federaciis savaWro

samrewvelo palatis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxiluli

saqmeebis raodenoba izrdeba. prof. ivan zikinis miTiTebiT 80-ian

wlebTan SedarebiT 1996 wlisaTvis ganxiluli saqmeebis ricxvi

gaormagda da daaxloebiT 450 miaRwia.205

komarovi 1998 wels aRniSnavda (am dros is iyo ruseTis

federaciis savaWro samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso

arbitraJis prezidenti), rom rusuli sasamarTloebs ar aqvT didi

praqtika saerTaSoriso saarbitraJo gadawyvetilebebis cnobisa da

aRsrulebis TvalisazrisiT, magram maTi midgoma SedarebiT

libaraluria da ganwyobilia arbitraJebis mxaredasWerad. (relativ freundlich und unterstüzend sind)206

rac Seexeba saerTaSoriso SeTanxmebebs, ruseTma xeli moawera,

magram ratificireba ar gaukeTebia vaSingtonis konvenciisaTvis.207

(konvencias xeli moewera 1992 wels).208 ruseTi 1958 wlis niu-iorkis

konvenciaSi monawileobs daTqmiT, romlis Tanaxmadac im

saarbitraJo gadawyvetilebebis mimarT, romlebic gamotanilia

konvenciis arawevr saxelmwifoebSi, is am konvencias gamoiyenebs

mxolod ormxrivobis safuZvelze.209 garda amisa, ruseTi monawile-

obs 1961 wlis konvenciaSi, saerTaSoriso savaWro arbitraJis Ses-

axeb, kievis 1992 wlis SeTanxmebaSi da moskovis 1972 wlis SeTanxmeba-

Si. aqvs saerTaSoriso xelSekrulebebi iemenTan, iranTan da a.S.210

YruseTis magaliTze SeiZleba iTqvas, rom yofili sabWoTa

saxelmwifoebis saarbitraJo kanonmdebloba metnaklebad Seesabameba

maT mier gatarebuli samarTlis politikis zogad tendenciebs.

samarTlebrivi cnobiereba jer kidev ar aris mzad liberaluri

normebis sworad gamoyenebisaTvis. saxelmwifos mxridan sakmaod

Zlieria yvelafris gakontrolebis “cduneba.” amave dros nebismieri

kerZo iniciativa, romelic sajaro xelisuflebis mxridan mkacr

kontrols ar eqvemdebareba, postsabWoTa iuristebis cnobierebaSi

imanenturad gulisxmobs uflebis borotad gamoyenebisa da

TaRliTobis safrTxes. albaT amiT aris ganpirobebuli kerZo

arbitraJebis arc Tu saxarbielo reputacia, romliTac es instituti

saqarTveloSi sargeblobs.

saerTaSoriso arbitraJis gadawyvetileba eqvemdebareba

prognozs, romlis gakeTebac maRali kvalifikaciis iuristebisTvis

205 Zykin, Ivan, S. The russian arbitration procedure, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1996, p. 27. 206 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.276. 207 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 296. 208 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 223. 209 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 27. 210 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 223.

Page 75: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 73 ~ 

problemas ar warmoadgens, magram SeuZlebelia misi absoluturi

“gamocnoba” an gakontroleba.

axalma qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam unda SeZlos am

stereotipebis dangreva da maqsimalurad efeqturi regulirebis

recefcia. miT umetes, rom rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi

gamocdilebis Seswavla da gaanalizeba kanonmdeblis nebis arseb-

obis SemTxvevaSi sirTules ar warmoadgens.

II.SvedeTi

1999 wels SvedeTSi ganxorcielda saarbitraJo kanonmdeblobis

reforma. amave wlis 1 aprils ZalSi Sevida kanoni ~arbitraJis

Sesaxeb~ da amave dRes daiwyo moqmedeba stokholmis savaWro

palatis saarbitraJo institutis axalma reglamentma.

saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis mizniT Seqmnilma

komisiam gaakeTa daskvna, rom ar unda momxdariyo modeluri kanonis

pirdapiri gadmoReba, magram nebismieri sakiTxis damuSavebisas unda

gaeTvaliswinebinaT modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli

regulirebebi. Amodeluri kanoni ar Seicavs pasuxs yvela im

kiTxvaze, rac Sved kanonmdebels ainteresebda, xolo zogierT

sakiTxSi modeluri kanonis regulirebebi gansxvavebulad miiCnies

Sveduri saarbitraJo tradiciiasagan.211 rac yvelaze sainteresoa,

kanonproeqtze momuSave komisiis mizani ar yofila srulyofili

formulirebebis Camoyalibeba, maTi mizani iyo, rom kanoni yofiliyo

martivi lakonuri da moqnili.212 reformamde SvedeTSi arsebobda

ori kanoni: ~arbitraJis Sesaxeb~ da ~saerTaSoriso saarbitraJo

gadawyvetilebebisa da SeTanxmebebis Sesaxeb.~ axalma kanonma orives

regulirebis sfero moicva.

SvedeTSi stokhomis saarbitraJo institutis Tavmjdomareoba

SeuTavsebeli ar aris saxelmwifo samsaxurTan, magaliTad mosamarT-

leobasTan. stokholmis saarbitraJo institutis Tavmjdomare

birgita blomi iyo zemoaRniSnuli saarbitraJo institutis

Tavmjdomare da aseve xelmRZvanelobda sveas olqis saapelacio sa-

samarTlos.213

rac Seexeba saerTaSoriso xelSekrulebebs, SvedeTma niu-iokis

konvenciis ratificireba moaxdina 1972 wels. SvedeTi aseve aris

vaSingtonis 1965 wlis konvenciis monawile, magram xeli ar mouweria

211 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 39. 212 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 40. 213 Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1994, p. 4.

Page 76: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 74 ~ 

evropis 1961 wlis konvenciaze saerTaSoriso komerciuli arbitraJis

Sesaxeb.214

III. germania

modeluri kanonis SemuSavebam is saxelmwifoebic ki, romlebic

sakmaod moqnili da efeqturi saknonmdeblo baziT gamoirCeodnen,

swrafad daayena arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis

reformirebis saWiroebis winaSe.

1998 wlis pirveli ianvridan germaniaSi reformirebuli

saarbitraJo kanonmdebloba moqmedebs, romelic UNICTRAL modeluri

kanonis safuZvelzea SemuSavebuli. rogorc amerikul iuridiul

literaturaSia aRiarebuli, germania arasdros iTvleboda

saarbitraJo sferoSi wamyvan saxelmwifod, magram misi mZlavri eko-

nomikuri potenciali, Sida arbitraJebis didi tradicia da sakmaod

moqnili saarbitraJo kanonmdebloba perspeqtivaSi germanuli

arbitraJebis ganviTarebis karg winapirobad miiCneva.215

germania evropis sxva qveynebTan SedarebiT daqvemdebarebul

rols TamaSobda saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvebis

TvalsazrisiT, rac namdvilad ar Seesabameba saerTaSoriso ekono-

mikur urTierTobebSi germanuli biznesis rolsa da mniSvnelobas.216

Znelia am Sefasebebs ar daeTanxmo. ufro saintereso germaniis

meorexarisxovani rolis gamomwvevi obieqturi da subieqturi

faqtorebis kvleva iqneboda. Zalian mokled SeiZleba iTqvas, rom

mizezebi pirvel rigSi germanuli samarTlebrivi cnobierebis

TaviseburebebSi unda veZioT. germanelebi cdiloben kanoniT yvela-

fris mowesrigebas, detalur gaTvaliswinebasa da abstraqtul regu-

lirebas. es arbitraJs ar uqmnis sasurvel garemos. rac metia

formaluri moTxovna, miT ufro Znelia maTi Sesruleba da

Sesabamisad naklebia am normebis gamoyenebis survilic. rac ufro

moqnili da lakonuria regulireba, miT ufro advilia saerTaSo-

riso saarbitraJo ganxilvis organizeba. es elementaruli

WeSmaritebaa, Tumca yvelaferi mxolod kanonis brali ar aris.

inglisuri saarbitraJo kanoni germanulze detaluri da

dawvrilmanebulia, Tumca es xels ar uSlis londonis saerT-

aSoriso arbitraJis popularobas, romelsac verc erTi germanuli

saarbitraJo instituti ver Seedreba. rogorc Cans, am SeTxvevaSi

tradiciebic mniSvnelovania.

Ggermania aris TiTqmis yvela metnaklebad mniSvnelovani

saerTaSoriso xelSekrulebis monawile.

214Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 43. 215 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1155. 216 Tell Krimpenfort, Mark, Vorläufige und sicherende Maßnahmen im schiedsrichterlichen Verfahren, „Tectum“, Marburg, 2001, s. 67.

Page 77: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 75 ~ 

IV. Sveicaria

Sveicarias saerTaSoriso arbitraJis sferoSi erTerTi wamyvani

adgili uWiravs. saerTaSoriso savaWro palatis (ICC) statistikuri monacemebis mixedviT Sveicaria yovelTvis xvdeba mowinaveTa rigebSi,

rogorc mxareTaTvis sasurveli saarbitraJo ganxilvis adgili. amave

monacemebis mixedviT Sveicarias wamyvani adgili uWiravs im

arbitrebis raodenobiTac, visac ICC mier organizebul saarbitra-Jo

ganxilvaSi miuRia monawileoba. mxareTa mier arCeuli

gamosayenebeli materialuri samarTali Zalian xSirad swored

Sveicaruli samarTalia.217

SveicariaSi arbitraJTan dakavSirebul urTierTobebs ori

normatiuli aqti aregulirebs. 1. 1969 wlis saarbitraJo konkordati

(KSG – Konkordat vom 27. März 1969 über die Schiedsgerichtbarkeit). Dda 2. kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ IPRG –Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht.218

zogierTi Sveicarieli iuristi negatiurad afasebs SveicariaSi

istoriuli tradiciis saxiT Camoyalibebul arbitraJis e.w

„dualisturi“ regulirebis prin-cips, romlis Tanaxmadac

saerTaSoriso da Sida arbitraJebi sxvadasxva samarTlebrivi

aqtebiT cal-calke aris mowesrigebuli. miuleri mwuxarebas

gamoTqvams, rom samoqalaqo saproceso kodeqsis Secvla

kanonmdebelma ar gamoiyena saerTaSoriso da Sida arbitraJebis

erTi normatiuli aqtiT mowesrigebisaTvis. misive miTiTebiT, erTi

sakanonmdeblo aqtiT arbitraJis samarTlebrivi regulireba

Seesabameba Sveicariis mezobel qveynebSi arsebul sakanonmdeblo

tendenciebs.219 Znelia am mosazrebas daeTanxmo. SesaZlebelia

saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis bolodroindeli

tendencia marTlac ixrebodes Sida da saerTaSoriso arbitraJebis

erT kanonSi mowesrigebisaken, (germania, inglisi da sxv) magram es

mxolod iuridiuli teqnikis sakiTxia. Sveicaruli saarbitraJo

kanonmdebloba da praqtika arafriT ar Camouvardeba im

saxelmwifoebSi arbitraJis ganviTarebis dones, sadac arbitraJis

erT kanonSi regulirebas aniWeben upiratesobas. Sveicariis teri-

toriaze organizebuli arbitraJebis raodenobiT, am qveyanaSi

arsebuli saarbitraJo centrebis reputaciiT da sxva kriteriumebis

mixedviT Tu vimsjelebT, Sveicaruli saarbitraJo samarTali

kritikas namdvilad ar imsaxurebs,

217 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. I. 218 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 5. 219 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, Kluwer law international, 2006, p. 676.

Page 78: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 76 ~ 

Sveicaruli kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb

ZalaSia 1989 wlis 1 ianvridan.220 am kanonis me-12 Tavi aregulirebs

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs. 176-e muxlis

meore nawilis Tanaxmad, mxareebs SeuZliaT gamoricxon me-12 Tavis

gamoyeneba, ris Semdegac maT Soris arsebul saarbitraJo

urTierTobebze gavrceldeba kantonebis samarTali. vinaidan

konkordati yvela kantonisaTvis ZalaSia, saerTaSoriso kerZo

samarTlis Sesaxeb kanonis me-12 Tavis moqmedebis gamoricxva

konkordatis avtomaturad gamoyenebas niSnavs.221 Amave dros, am

regulirebis sapirispiro SeTanxmebis dadeba mxareTa mier gamoric-

xulia. Ee.i Tu saarbitraJo ganxilvis orive mxares SveiacariaSi

aqvs sacxovrebeli adgili an adgilsamyofeli da saarbitraJo

ganxilvis adgilic Sveicariis teritoriazea, mxareebs ar aqvT

ufleba SeTanxmdnen, rom am saarbitraJo ganxilvis mimarT

gamoiyeneba saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb kanoniT gaTval-

iswinebuli debulebebi, romlebic Seexebian saerTaSoriso

saarbitraJo ganxilvas.222

Sveicaruli samarTali Seicavs saerTaSoriso xelSekrulebebis

Sesaxeb saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli normis msgavs

regulirebas, romlis Tanaxmadac mosamarTlem davis gadawyvetisas

unda gamoiyenos saerTaSoriso xelSekruleba, Tu is iTvaliswinebs

Sinaarsobirvad sakmarisad gansazRvrul mowesrigebas, rac misi

pirdapiri gamoyenebis SesaZleblobas iZleva. (inhaltlich hinreichend bestimmt und klar ist, um in Einzelfall Grundlage eines Entscheidens zu bilden) 223

Sveicarieli kanonmdebeli agrZelebs arbitraJis samarTlebrivi

regulirebis kuTxiT muSaobas. 2006 wlis ivnisis bolos parlaments

waredgina axali federa-luri samoqalaqo saproceso kodeqsis

proeqti, romlis mesame nawilic Sida arbitraJebis samarTlebriv

regulirebas safuZvlianad Secvlis.224

2007 wlis 1 ianvridan ZalSi Sevida aseve axali kanoni

sasamarTloebis Sesaxeb (Bundesgerichtsgesetz –BGG), romlis Tanxmadac

Seicvala saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb Sveicariis kanonis

191-e muxlis pirveli abzaciT gaTvaliswinebuli saCivris wardgenis

forma. kerZod, Tu Zveli kanonmdeblobis mixedviT wardgenili unda

yofiliyo sajarosamarTlebrivi saCivari, exla SeiZleba Cveulebrivi

220 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 10. 221 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 13. 222 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 9. 223 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 18. 224 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006p 647

Page 79: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 77 ~ 

samoqalaqo samarTlebrivi saCivari iqnes wardgenili saerTo

wesiT.225

Sveicarias TiTqmis yvela mezobel evropul saxelmwifosTan

aqvs ormxrivi xelSekruleba saarbitraJo da sasamarTlo

gadawyvetilebebis ormxrivi cnobisa da aRsrulebis Sesaxeb. 1965

wlidan is miuerTda niu-iorkis konvencias.226 Sveicariam gaakeTa

daTqma niu-iorkis konvenciasTan mierTebis dros, romlis Tanaxmadac

saarbitraJo gadawyvetilebis SveicariaSi cnobisa da aRsrulebi-

saTvis aucilebelia, rom es gadawyvetileba gamotanili iyos im

saxelmwifoSi, romelic aseve aris niu-iorkis konvenciis monawile.227

saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis Semdeg Sveicariam es

daTqma gamoixmo.

V. safrangeTi

safrangeTi saarbitraJo ganxilvis erTerT yvelaze popularul

adgilad iTvleba. 90-iani wlebis monacemebiT, saarbitraJo davebis

daaxloebiT 30% safrangeTSi ixileboda. safrangeTis arCevas

ganapirobebda da ganapirobebs arbitraJebisadmi tradiciulad

liberaluri kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika. SaarbitraJo

reformis gatarebis Semdegac safrangeTi Sida da saerTaSoriso

arbitraJebis cal-calke regulirebis erTguli darCa.228

franguli saarbitraJo samarTlis yvelaze mniSvnelovani wyaroa

safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsi, romelic 1806 wels iqna

miRebuli da 1975 wels Zireuli reformireba ganicada. 1980 wlis

dekrets, romelic ZiriTadad Sida (domestic) arbitraJs Seexeboda,

mohyva 1981 wlis dekreti saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb229 1981

wels gatarebuli saarbitraJo kanonmdeblobis reforma mdidar

sasamarTlo praqtikas emyareboda.230F

franguli saarbitraJo kanonmdebloba cnobilia, rogorc

erTerTi yvelaze liberaluri saerTaSoriso arbitraJis mimarT.

bevri saxelmwifosaTvis saarbitraJo reformis safuZvels modelur

kanonTan erTad swored franguli samarTali warmoadgenda.231

225 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006p 653 226 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 29. 227Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 167. 228 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 10. 229 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1066. 230Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 2. 231Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 392.

Page 80: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 78 ~ 

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs franguli

samoqalaqo saproceso kodeqsis mxolod 16 muxli aregulirebs.

frangi kanonmdeblis mizani ar yofila arbitraJis yovlismomcveli

regulireba. Mmas surda Seeqmna iseTi sakanonmdeblo baza, romelic

mxareebs da arbitrebs mianiWebda saarbitraJo procedurasTan

dakavSirebuli sakiTxebis gadawyvetis uflebas.232

saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom franguli saarbitraJo

kanonmdebloba efeqturi regulirebis erTerTi gamorCeul

magaliTs warmoadgens. safrangeTis sakasacio sasamarTlos da

parizis saapelacio sasamarTlos praqtika cnobilia liberaluri

principebisadmi erTgulebiT. sakmaod xSiria precedentebi, roca am

sasamarTloTa gadawyvetilebebi safuZvlad edeba axali midgomebis

danergvas praqtikaSi. safrangeTs didi wvlili miuZRvis arbitraJis

saerTaSoriso regulirebis TvalsazrisiTac. man niu-iorkis

konvenciis ratificireba 1959 wels, anu misi miRebidan erTi wlis

Semdeg moaxdina. amis Semdeg gasakviri aRar aris, rom franguli

arbitraJebi gacilebiT maRali kvalifikaciiTa da

profesionalizmiT xasiaTdebian, vidre magaliTad maTi germanuli

analogebi.233

VI. inglisi

saerTo samarTlis sistemis qveynebSi, gansakuTrebiT ki ingli-

sSi arbitraJebi tradiciulad Zlier insitutebad Camoyalibdnen,

Tumca me-17 saukunidan maTze daiwyo sasamarTlo zewola, ramac

arbitraJebis “degradacia” gamoiwvia. 1609 wels erTerT saqmeze

lordma koukma uari ganacxada saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli

Zalis aRiarebaze.234 cxadia, saxelmwifos aseTi damokidebuleba

aisaxa arbitraJebis ganviTarebaze. me-19 saukunis bolomde

arbitraJebis roli da mniSvneloba arc ise didi iyo.

XX saukunis ganmavlobaSi saarbitraJo kanonmdeblobis

ramdenime reforma ganxorcielda. maT Soris Tavis masStaburobiTa

da kompleqsurobiT gamoirCeoda 1996 wlis kanoni arbitraJis

Sesaxeb. Aam kanonis saboloo redaqcia aTwliani muSaobis Sedegad

Camoyalibda.

1985 wels lord mastilis xelmZRvanelobiT Seiqmna komiteti

saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis mizniT (Departamental Advisory Commitee on arbitration law). komiteti modeluri kanonis

avtomaturi gaziarebis winaaRmdeg gamovida, magram amave dros

aucileblad miiCnia mxolod fragmentulad kodificirebuli ingli-

suri saarbitraJo kanonmdeblobis Zireuli kodifikacia modeluri

232Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 394. 233 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 36. 234 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 1-2.

Page 81: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 79 ~ 

kanonis moTxovnebis gaTvalswinebiT.235 Tavisi gamorCeulobiTa da

originalurobiT es iyo “wminda inglisuri gadawyvetileba”,

romelic araerTi saintereso regulirebis safuZvlad iqca.

1996 wlis kanoni ZalaSia 1997 wlis 31 ianvridan236 da moqmedebs

inglisSi uelssa da CrdiloeT irlandiaSi, magram ara SotlandiaSi.

Aamave dros es kanoni vrceldeba rogorc Sida, aseve nacionalur

arbitraJebze.237

reformis Sedegad arbitraJi inglisuri samarTalwarmoebis

specifikisagan maqsimalurad gaTavisuflda, moixsna mtkicebulebaTa

gamokvlevis inglisuri samarTlis mixedviT warmoebisa da procesis

savaldebulo zepirobis moTxovnebi.238

kanoni iqmneboda im suliskveTebiT, rom yofiliyo maqsimalurad

martivi, gasagebi, logikuri da lakonuri, raTa ganemtkicebina

lodonis, rogorc saukeTeso saarbitraJo ganxilvis adgilis

reputacia. es imedebi ar gamarTlda. kanonma warmoSva

urTierTsawinaaRmdego sasamarTlo gadawyvetilebebis mTeli wyeba,

romel-Ta suliskveTeba namdvilad aRar Seesabameba am kanonis

SemqmnelTa suliskveTebas.239

axali kanonis miRebis Semdeg sasamarTlo praqtikaSi savsebiT

logikurad Camoyalibda Sexeduleba, rom sakiTxebi, romlebic

regulirdeba axali saarbitraJo kanonmdeblobiT, ar SeiZleba

gadawydes Zveli kanonmdeblobis mixedviT gamotanil sasamarTlo

gadawyvetilebebze, anu precedentebze miTiTebiT. Aam pirobebSi

paradoqsulad Cans zogierTi mosamarTlis (Judge Toulmin QC Thomas J) Sexeduleba, rom Zveli saarbitraJo kanonmdebloba SeiZleba iqnes

gamoyenebuli, roca saqmis garemoebebidan gamomdinare misi

gamoyeneba racionalurad iqneba miCneuli.240 rogorc Cans, Zveli

precedentebis gamoyenebis tradicia imdenad Zlieria, rom is moqmedi

kanonis gverdis avlis safuZvladac ki SeiZleba iqces.

inglisSi sakanonmdeblo teqnikac gansxvavebulia. magaliTad,

arbitraJis Sesaxeb kanonis 83-e muxli Seicavs am kanonis pirvel

nawilSi gamoyenebuli zogierTi terminis CamonaTvals (magaliTad

agreement in writing, arbitration agreement, arbitrator da a.S) aqvea miTiTeba

muxlebze, romlebic ganmartaven am terminebs.241 aSkaraa, rom bri-

tanuli midgoma emyareba princips, romelic uCveuloa qarTveli iu-

ristebisaTvis. qarTveli kanonmdebeli, rogorc wesi, jer terminebs

235Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 351. 236 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 9. 237 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 63. 238Knoblach, Steffen, Sachverhaltsermittlung in der internationalen Wirtschaftsschiedsgerichtsbarkeit, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2003, s. 291-294. 239 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. v. 240 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 9. 241 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 202-203.

Page 82: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 80 ~ 

ganmartavs, mere ki iyenebs am terminebs. inglisSi piriqiT xdeba:

jer terminebs iyeneben kanonSi da iqve akonkreteben mis Sinaarss,

mere ki kanonis teqstis bolos uTiTeben, rom am terminebs aqvT is

mniSvneloba, romelic kanonis calkeuli muxlebiT aris gansazR-

vruli.

inglisuri saarbitraJo kanoni detaluri da SeiZleba iTqvas

dawvrilmanebulia. muxlebis raodenobiT es kanoni aq daxasiaTebuli

TiTqmis yvela saxelmwifos kanonmdeblobas aRemateba. kanoniT

detalurad regulirdeba, ra unda CaiTvalos saarbitraJo

procedurasTan da mtkicebulebebTan dakavSirebul sakiTxebad da

a.S242 kanonmdebeli imis dakonkretebasac ki miiCnevs aucileblad, me-

100 muxlis miznebisaTvis (romelic Seexeba saarbitraJo

gadawyvetilebebs, romlebic unda aRsruldnen did birtaneTSi niu-

iorkis konvenciis mixedviT) ra miiCneva niu-ior-kis konvenciad da

adgens, rom es swored is konvenciaa, romelic 1958 wlis 10 ivniss

iqna damtkicebuli gaeros saerTaSoriso komerciuli arbitraJisadmi

miZRvnil konferenciaze.243 Uunda aRiniSnos, rom normaTa

umravlesoba dispoziciuria. kanonis pirveli danarTi

iTvaliswinebs im muxlebis CamonaTvals (maTi raodenoba 26-ia),

romlebic imperatiuli xasiaTisani arian da romelTa Secvlac

mxareTa SeTanxmebiT gamoricxulia.244 inglisuri saarbitraJo tradiciis gagrZelebaa e,w

“sakanonmdeblo arbitraJebTan” (statutory arbitrations). dakavSirebuli

regulireba, romlis Tanaxmadac arbitraJis Sesaxeb inglisis

kanonis Sesabamisi normebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes im

saarbitraJo ganxilvebis mimarTac, romlebsac iTvaliswineben sxva

inglisuri kanonebi. Ees wesi ar gamoiyeneba, roca sxva kanonebi

TviTon gamoricxaven arbitraJis Sesaxeb kanonis Sesabamisi normebis

gamoyenebas.245

Monarqi, rogorc specialuri subieqti aseve moxvda inglisuri

kanonis regulirebis sferoSi. 106-e muxlis Tanaxmad kanonis

debulebebi gamoiyeneba im saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT,

romelsac debs misi umaRlesoba dedofali.246

inglisuri kanoni gamorCeulia, Tumca sxva sakiTxia ramdenad

misaRebia is regulireba, romelic aseT gamorCeulobas ganapirobebs.

calke gamoyofen normebs, romlebic gansxvavdebian modeluri

kanoniT gaTvaliswinebuli mowesrigebisagan:

1. inglisis kanoni exeeba yvela saxis arbitraJs maSin roca

modeluri kanoni Seexeba mxolod saerTaSoriso savaWro arbitraJs.

242 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 92. 243 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 215. 244 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 223. 245 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 212. 246 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 221.

Page 83: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 81 ~ 

2. modeluri kanoni muxli 7(2) moiTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba

xelmowerili iyos mxareTa mier. inglisuri kanoni msgavs normas ar

Seicavs.

4. mxareTa SeTanxmebis ararsebobisas inglisuri kanonis Tanaxmad

iniSneba erTi arbitri. modeluri kanonis Tanaxmad sami arbitri.

muxli 10 (1).

6. modeluri kanonis Tanaxmad, mxarem, romelic konrektuli

arbitris daniSvnis winaaRmdegia, amis Sesaxeb unda ganacxados 15

dRis ganmavlobaSi. inglisuri kanonis Tanaxmad arbitris acileba

SesaZlebelia nebismier dros, acilebis zogadi safuZvlebidan

gamomdinare.

7.modeluri kanonis 23-e muxli Seicavs detalur regulirebas

mxareTa poziciebis gacvlis Sesaxeb. inglisuri kanoni aseT

regulirebas ar Seicavs da arbitrebs aniWebs uflebamosilebas

Tavad gansazRvron rogor warimarTos saarbitraJo ganxilva.

8. inglisuri kanonisagan gansxvavebiT, modeluri kanoni ar Seicavs

mxareTa mier saarbitraJo ganxilvisaTvis SeTanxmebuli konkretuli

vadebis gagrZelebis maregulirebel normebs.

9. modeluri kanoni ar Seicavs saarbitraJo gadawyvetilebis

gamartivebuli da daCqarebuli wesiT aRsrulebasTan dakavSirebul

normebs, da a.S.247

arbitraJebTan dakavSirebul sakiTxebze sasamarTlosaTvis

mimarTvis proceduras samoqalaqo saproceso normebi aregulireben. Ddidi britaneTi mierTebulia rogorc niu-iorkis, aseve vaSingtonis

konvenciebs. aseve aris 120-ze meti bilateraluri (ormxrivi)

saerTaSoriso xelSekrulebis monawile, romlebic investiciebis

sakiTxebs awesrigeben da arbitraJs Seexebian.248

VII. arbitraJi da evrokavSiri

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebi evropis

kavSirSi jer ar gamxdara specialuri samarTlebrivi regulirebis

sagani, Tumca sasamarTlom ramdenjerme ganmarta arbitraJisa da

evropuli samarTlebrivi aqtebis urTierTmimarTebis sakiTxebi.

Eevropuli Tanamegobrobis xelSekrulebis (European community treaty) 234-e muxli adgens, rom evropis sasamarTlo (European Court of Justice) uflebamosilia gasces „winaswari ganmartebebi“(preliminary rulings) iseT sakiTxebze, rogoricaa TviT am saerTaSoriso

xelSekrulebis interpretacia, evropuli Tanamegobrobis struqture-

bis mier miRebuli aqtebis namdviloba, sabWos Sesabamisi aqtiT

dafuZnebuli organoebis wesdebis (sadamfuZneblo dokumentebis)

interpretacia, Tu es wesdeba (statuti) aseT rames iTvaliswinebs.

amave dros nebismieri wevri saxelmwifos sasamarTlo an tribunali

247 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 11. 248 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 64.

Page 84: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 82 ~ 

(any court or tribunal of a member state) uflebamosilia evropis sasamarTlos

(European court of justice) mosTxovos ganmarteba zemoaRniSnul sakiTxebze.

sadaoa, gulisxmobs Tu araN”wevri saxelmwifos sasamarTlo an

tribunali” (court or tribunal of a member state) arbitraJs (arbitral tribunal). Vaasen v. Beambtenfoonds Mijnbedrijf saqmeze evropis sasamarTlom

gadawyvita, rom arbitraJs hqonda ufleba miemarTa misTvis Semdegi

safuZvlebis arsebobis gamo: 1. saxelmwifos aqvs gavlena arbitrTa

Semadgenlobis formirebaze da adgens misi saqmianobs proceduras. 2.

arbitraJi (arbitral tribunal) mocemul SemTxvevaSi iyo mudmivmoqmedi da

ara ad hoc arbitraJi. 3. saarbitraJo procedura iyo sasamarTlo

procesis msgavsi. 4. arbitraJs hqonda mocemul sferoSi davis

ganxilvis gansakuTrebuli kompetencia 4. arbitraJs dava unda

gadaewyvita kanonis mixedviT da ar iyo uflebamosili gamoetana

gadawyvetileba mxolod samarTlianobis principebidan gamomdinare

(ex aequo et bono). Nordsee saqmeze miRebul gadawyvetilebaSi ki piriqiT, evropis

sasamarTlom miiCnia, rom arbitraJi ar warmoadgenda “nebismieri

wevri saxelmwifos sasamarTlos an tribunals” (any court or tribunal of a member state) imis gamo, rom is Seqmnili iyo mxareTa Soris arsebuli

saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad. rogorc Cans, sasamarTlosaT-

vis mniSvnelovani iyo is garemoebac, rom mxareebi SeTanxmdnen davis

gadawyvetis procedurasTan dakavSirebiT da isini moqmedi kanonmdeb-

lobiT ar iyvnen valdebulni ase moqceuliyvnen.249 erTiani midgoma am sakiTxTan dakavSirebiT ar arsebobs. evropis

sasamarTlos pozicia ufro yovel konkretul SemTxvevaSi saqmis

garemoebebis gaTvaliswinebiT gadawyvetilebis miRebisaken ixreba.

Znelia AerTmniSvnelovnad Tqma, ra SemTxvevaSi miecema arbitraJs am

sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba.

erTerTi mosazrebis Tanaxmad arbitraJs unda hqondes evropis

sasamarTlosaTvis mimarTvis SesaZlebloba. germanul iuridiul

literaturaSi akritikeben evropis sasamarTlos gadawyvetilebas,

romelSic miTiTebulia, rom marTalia arbitrebi savaldebulo

gadawyvetilebas iReben, magram isini mainc kerZo pirebi arian. Aamis

sawinaaRmdegod cobels mohyavs donaldsonis citata: “sasamrT-

loebi da arbitrebi erTi da igive saqmes akeTeben. kerZod, maTi

funqciaa marTlm-sajulebis organizacia da administrireba.

erTaderTi gansxvaveba aq is aris, rom sasamarTloebi amas sajaro

sawyisebze axorcieleben, arbitrebi ki kerZo seqtorSi saqmianoben.

maTi problemebi identuria”.250 saqarTvelosTan mimarTebaSi es sakiTxi samwuxarod aqtualuri

ar aris, vinaidan evropis gaerTianebis xelSekrulebis 234-e muxli

mxolod wevr saxelmwifoebs Seexeba. ise ki, evropis sasamarTlos

249 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 22- 23. 250 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 213.

Page 85: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 83 ~ 

misamarTiT gamoTqmul kritikas namdvilad aqvs safuZveli. Aaq

mniSvneloba aqvs ara arbitrebis, aramed maT mier miRebuli

gadawyvetilebis samarTlebriv statuss. Tu saarbitraJo gadaw-

yvetilebas iseTive iuridiuli Zala aqvs, rogorc sasamarTlos

gadawyvetilebas, xolo arbitraJi saqmis ganxilvisas evropis

samarTals iyenebs, maSin uCveulo araferia imaSi, rom evropuli

normebis ganmartebis moTxovniT manac kompetentur sasamarTlos

mimarTos.

VIII. amerikis SeerTebuli Statebi

paradoqsulad JRers, magram 1925 wels ganxorcielebul

sakanonmdeblo refo-rmamde amerikis sasamarTloebi mxareTa

SeTanxmebiT davis arbitraJisaTvis gadacemas negatiurad afasebdnen.

swored amitom gaxda saWiro am sferoSi kanonmdeblis Careva.251

arbitraJisadmi uaryofiTi damokidebulebis xanas amerikul iur-

idiul literaturaSi “arbitraJisadmi uaryofiTi damokidebulebis

periods”(the period of hostility) uwodeben. saqmeze tobey v. county of bristol 23 F Cas .1313, 1320-21 (C.C.D. Mass.1845 (No 14,065 ) Mr Justice Story aRniSnavda: rodesac sasamarTlos sTxoven, rom mxareTa Soris arsebuli dava

arbitraJs unda daeqvemdebaros, romlis gadawyvetilebac saboloo

iqneba mxareebisaTvis, sasamarTloebi yovelTvis yoymanoben, aqvT Tu

ara ufleba marTlmsajulebis kari miuxuron mxares, romelic iZu-

lebulia saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad arbitraJSi wavides.252

storis mosazreba Zalian hgavs rusul iuridiul mecnierebasa da

sasamarTlo praqtikaSi uaxloes warsulSi dafiqsirebul

Sexedulebebs. rogorc Cans, arbitraJis ganviTarebis kanonzomiereba

sxvadasxva saxelmwifoebSi metnaklebad erTgvarovania.

sakanonmdeblo baza, romelic arbitraJTan dakavSirebul

sakiTxebs aregulirebs, aSS-Si Taviseburad aris formirebuli.

pirobiTad SeiZleba iTqvas, rom aSS-is saarbitraJo samarTali

moicavs rogorc federalur, aseve Statebis doneze arsebul

kanonmdeblobas. literaturaSi gamoyofen minimum oTx samarTlebriv

reJims (sakanonmdeblo regulirebis dones) romelic Seexeba

arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs: 1.saerTaSoriso arbitraJis

samarTlebrivi regulireba, romelic mocemulia arbitraJis

federaluri aqtis (FAA) meore TavSi da Seexeba ZiriTadad aSS-Si

niu-iorkis konvenciis moqmedebis sakiTxebs. (e.w the Convetion Act) 2.Sta-tebs Soris saarbitraJo samarTali, romelsac exeba federaluri

saarbitraJo aqtis pirveli Tavi. 3.Statebs Soris saarbitraJo

samarTali, romelsac Seicavs TviTon Statebis kanonmdebloba. 4.

SromiTi arbitraJebi, romelic ZiriTadad reguli-rebulia SromiTi

251 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.35. 252 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 49.

Page 86: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 84 ~ 

urTierTobebis Sesaxeb kanonis 301-e paragrafiT.253 Ffederaluri

saarbitraJo aqti ( §1) adgens, rom es kanoni Seexeba arbitraJis mier im davebis ganxilvas, romelic warmoiSoba Statebs Soris savaWro

urTierTobebis dros, aseve sazRvao samarTlidan gamomdinare davebs

da davebs aSS-sa da ucxoelebs Soris. aqve unda aRiniSnos, rom 1970

wels gatarebuli federaluri reformis Semdeg aSS-Si niu-iorkis

konvenciis uSualod gamoyeneba SesaZlebeli gaxda.254

saerTaSoriso arbitraJis regulirebisas federaluri

saarbitraJo aqtis meore TavTan erTad pirveli Tavi (romelic exeba

Statebs Soris arbitraJs) moqmedebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu is

ar ewinaaRmdegeba meore Tavis debulebebs da aseTi winaaRmdegobis

ararsebobisas avsebs meore Tavis Sesabamis normebs.255 rac Seexeba

Statebis saarbtraJo kanonmdeblobas, is mxolod maSin unda iqnes

gamoyenebuli, roca gadasawyvet sakiTxze federaluri saarbitraJo

kanoni dums. arbitraJTan dakavSirebul normebs arbitraJis garda

sapatento da saxelmwifo imunitetis kanonic Seicavs.256 zogadi

principis Tanaxmad, Statebs aqvT arbitraJis regulirebis ufleba

mxolod im farglebSi, rac SesabamisobaSia federaluri

saarbitraJo kanonmdeblobis miznebTan.257

sakamaTod iTvleba sakiTxi, federaluri saarbitraJo aqti

gulisxmobs Tu ara federaluri sasamarTloebis eqskluziur

iurisdiqcias am aqtiT regulirebul urTierTobebTan dakavSirebiT.

uzenaesi sasamarTlo Tvlis, rom federaluri saarbitraJo

kanonidan warmoSobili moTxovnebi (sarCelebi) SeiZleba wardgenil

iqnes Statis sasamarTloSi. literaturaSi arsebuli mosazrebiT

aseTi midgoma ewinaaRmdegeba federalur kanons, romlis Tanaxmadac

niu-iorkis konvenciidan gamomdinare sakiTxebze mxares aqvs ufleba

moTxovnebi Statis nacvlad federalur sasamarTloSi waradginos.258

Statebis doneze sakmaod didi gavlena iqonia amerikis

advokatTa asociaciis mier SemuSavebulma modelurma saarbitraJo

kanonma da niu-iorkis saarbitraJo kanonma. 80-iani wlebidan

calkeulma Statebma erTmaneTis miyolebiT miiRes saerTaSoriso

arbitraJis Sesaxeb axali kanonmdebloba, romelic ZiriTadad

UNCITRAL modelur kanons efuZneba.259 aqve unda aRiniSnos, rom 1955

253 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 30. 254 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.36. 255 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 48. 256 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 395. 257 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 69. 258 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 38. 259Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.37. Statebi, romlebmac gaiziares UNCITRAL

Page 87: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 85 ~ 

wels TviT aSS-Si iqna SemuSavebuli unificirebuli saarbitraJo

aqti (Uniform arbitration act), romlis axali redaqciac 2000 wels miiRes.

misi amoqmedeba rekomendirebulia yvela StatisaTvis.260 2000 wlis

redaqcia zogierTi avtoris mier gakritikebulia araadekvaturi da

porblemurad Camoyalibebuli normebis gamo. ufro metic, araswori

formulirebebi am kanonis erTerT seriozul naklad miiCneva.261

zogierT Stats es kanoni gaziarebuli aqvs 1955 wlis mdgomareobiT,

sxva StatebSi ki ukve moqmedebs 2000 wlis redaqcia.262 rac Seexeba

UNCITRAL modelur kanonze dafuZnebul kanonmdeblobas, Statebis

umravlesobaSi es kanonebi unificirebuli saarbitraJo aqtTan erTad

moqmedebs.263

AaseTi asimetriuli saarbitraJo kanonmdebloba xSirad iwvevs

problemebs.

amerikel iuristTa wreSi sul ufro xSirad ismis federaluri

saarbitraJo aqtis kritika, romelic 1925 wlidan moqmedebs da

moZvelebulad aris miCneuli. aseve negatiurad aris Sefasebuli

uzenaesi sasamarTlos mcdeloba, ganmartos am kanonis normebi

Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad da zogierT SemTxvevaSi TviT

kanonis Sinaarsis sawinaaRmdegodac ki. miCneulia, rom es gamosavali

ar aris da arc SeiZleba iyos.264 zogierTi mosazrebiT, reforma

unda ganxorcieldes modeluri kanonis bazaze, magram misi

pirdapiri gadmoReba ar unda moxdes, aramed es unda gakeTdes aSS-s

sasamarTlo praqtikis gaTvaliswinebiT. reforma gulisxmobs

modeluri kanonis amerikuli Taviseburebebis mixedviT adaptirebas.

(adapt rather than adopt) 265

arsebobs konkretuli proeqtebi, romelTa mixedviTac unda

moxdes arbitraJis maregulirebeli samarTlis Secvla aSS-Si.

erTerTi aseTi proeqtis Tanxmad, axlandeli federaluri

saarbitraJo aqtis meore Tavi, romelic exeba saerTaSoriso

arbitraJs, unda gauqmdes. UsaWiroa axali kanoni, romelic daaregu-

lirebs saerTaSoriso arbitraJs. Statebs Soris da Statebis SigniT

arbitraJis regulireba darCeba federaluri saarbitraJo aqtis

pirveli Tavis da Statebis kanonmdeblobis farglebSi. axali kanoni

saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb unda daemyaros UNCITRAL

modeluri kanonis gamocdileba: kalifornia, kolorado, koneqtikuti, florida

jorjia havai, merilendi Cr.karolina, ohaio, oregoni da texasi. 260 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 113. 261Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 114. 262 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 396. 263 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 113. 264 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.1. 265 Park, William, W. Arbitration of international business disputes, “Oxford university press”, Oxford, 2006, p. 222-224.

Page 88: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 86 ~ 

modelur kanons saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb, ing-

lisur saarbitraJo kanonmdeblobas da Sesworebul unificirebul

saarbitraJo aqts.266 paradoqsulad JRers inglisuri saarbitraJo

kanonis magaliTad aRiareba maSin, rodesac am kanoniT ukmayo-

filebas TviT ingliseli iuristebi ar malaven. Tumca isic unda

aRiniSnos, rom sxva arCevani albaT arc arsebobs. amerikuli sakan-

onmdeblo regulirebis tradiciidan gamomdinare warmoudgenelia,

rom aq reformis safuZvlad Sveicaruli, germanuli, an franguli

kanonmdebloba iqnes gamoyenebuli.

Cveulebriv, politika da saerTaSoriso arbitraJi erTmaneTi-

sagan Sors dganan, Tumca aSS-Si niu-iorkis konvenciis ratifikacia

politikur sakiTxad iqca. gadawyvetilebis miRebis gaWianureba gan-

pirobebuli iyo meore msoflio omis Semdeg aSS-is bizensis warma-

tebebiT da mis mier msoflio bazarze mopovebuli gavleniT. ratom

aris saWiro davis gadawyvetis alternatiuli meqanizmebis Zieba, ro-

ca SesaZlebelia, rom es dava aSS-is sasamarTloSi amerikuli kano-

nmdeblobis mixedviT gadawydes? am da sxva mizezebis gamo aSS-ma

niu-iorkis konvenciis ratifikacia 12 wlis dagvianebiT, 1970 wels

moaxdina.267

********************************************************

´´´´

saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis

unifikacia yvelaze sainteresod evropis kontinentze mimdinareobs.

evropuli saxelmwifoebis umravlesobas saerTaSoriso arbitraJis

didi tradiciebi aqvs. amis gamo evropaSi TiTqmis ar hqonia adgili

modeluri kanonis üpirdapis gadatanas moqmed kanonmdeblobaSi. didi

evropuli saxelmwifoebis umravlesobam modeluri kanonis Semoq-

medebiTi da mxolod misTvis damaxasiaTebeli recefciis gza airCia

(magaliTad, inglisi germania da a.S) aRsaniSnavia, rom modeluri

kanonis SemuSavebas win uZRoda franguli reforma, romlis

gamocdilebasac midelur kanonze momuSave iuristebi iyenebdnen. A

originaluri mowesrigebis magaliTia amerikis SeerTebuli

Statebis kanonmdebloba, romelic moicavs rogorc federalur,

aseve Statebis mier miRebul kanonebs.

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli normebi ZiriTadad

unificirebulia, Tumca mainc arsebobs gansxvavebebi saerTo da

kontinenturi evropis samarT-lebriv sistemebs Soris. magaliTad,

momxmarebelTa uflebebs gansakuTrebul yu-radRebas evropis

kontinentze uTmoben, rasac ver vityviT angloamerikul samarT-

alze.268

266 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 208. 267Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 770. 268 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 49.

Page 89: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 87 ~ 

saerTaSoriso arbitraJi aTwleulebis manZilze viTardeboda

da ixveweboda. SeiZleba iTqvas, rom, is Camoyalibda, rogorc

saxelmwifoSi moqmedi sasamarTlo sistemis alternativa. Aamave

dros, arbitraJis alternatiuli xasiaTi saxelmwifo sasamar-

TlosTan mimarTebaSi ar unda iqnes ise gagebuli, TiTqos arbitra-

Jis ganviTarebis saboloo mizani saxelmwifo sasamarTloTa sruli

~gamodevna~ iyos. piriqiT, misi arseboba kargad organizebuli

sasamarTlos mqone saxelmwifoebSi ufro efeqturia. saarbitraJo

gadawyvetilebebi xSirad Seexeba sxvadasxva saxelmwifos subieqtebsa

Tu sxvadasxva saxelmwifos teritoriaze ganTavsebul qonebas,

amitom Sesabamis saxelmwifoSi arsebuli meqnizmi, romelic saarbit-

raJo gadaywvetilebebis cnobasa da aRsrulebas uzrunvelyofs,

maqsimalurad martivi da efeqturi unda iyos.

Tavi III

saarbitraJo reglamentebi

zogadi principis Tanaxmad, instituciuri arbitraJebis mier

davis ganxilvis dros gamoiyeneba reglamenti, romelic ZalaSia

saaarbitraJo ganxilvis dawyebis momentisaTvis, Tumca mxareebi

SeiZleba sxva ramezec SeTanxmdnen. maT ar aqvT ufleba TviTneburad

Secvalon reglamentiT dadgenili mowesrigeba an daadginon, rom ad hoc saarbitraJo ganxilvis dros gamoyenebuli iqneba instituciuri

arbitraJis reglamenti. aseTi ram literaturaSi “wild cat arbitration” saxelwodebiT moixsenieba.269

iseve, rogorc nebismieri normatiuli aqti, saarbitraJo regla-

metebic ganuwyvetliv ganicdian cvlilebebs. dagrovili gamocdi-

lebis analizis safuZvelze ixveweba sxvadasxva procedurebi, zogi-

erTi maTgani saerTod uqmdeba da adgils uTmobs ufro efeqtur

regulirebas. amitom logikurad Cndeba kiTxva, reglamentis romeli

redaqcia unda iqnes gamoyenebuli konkretuli davis gadawyvetisas.

ICC arbitraJis reglamentSi aRniSnulia, rom mxareebs SeuZliaT

airCion gamosayenebeli reglamenti, rogorc saarbitraJo ganxilvis

dawyebis mdgomareobiT, ise saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

mdgomareobiT (muxli 6.1). germanuli sarbitraJo institutis

reglamenti ufro detalurad aregulirebs am sakiTxs. saarbitraJo

ganxilvisas gamoyenebuli unda iqnes im saxelmwifos saarbitraJo

kanonmdeblobis imperatiuli normebi, sadac adgili aqvs aseT

ganxilvas, agreTve gamoyenebuli unda iqnes reglamenti da gansazRv-

ruli pirobebis arsebobisas mxareTa sxva SeTanxmebebi. sxva

269 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 351.

Page 90: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 88 ~ 

SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilvis procedura ganisazRvreba

arbitraJis mier. (muxli 24.1) germanul iriudiul literaturaSi sadaoa, gamosayenebeli

saproceso samarTlis arCevisas mxareebs SeuZliaT Tu ara rom

Sesabamisi saxelmwifos samarTlisagan damoukideblad SeaTanxmon

gamosayenebeli saproceso samarTali, romelic ar iqneba ama Tu im

saxelmwifos sakanonmdeblo normebis erToblioba. magaliTad

SeaTanxmon rom gamoiyeneba mxolod saarbitraJo reglamenti.270 Tu

konkretuli saproceso mniSvnelobis sakiTxi (magaliTad, arbitris

acileba an misi daniSvna) sasamarTlos gansaxilveli gaxdeba,

cxadia, is „Tavis“ saproceso samarTals gamoiyenebs, magram amave

dros mxedvelobaSi unda miiRos, aris Tu ara es konkretuli sap-

roceso sakiTxi SesabamisobaSi im reglamentTan, romelic mxareebma

airCies. saarbitraJo ganxilvis mimarT gamosayenebeli samarTali

maincdamainc romelime saxelmwifos saproceso samarTals ki ar

unda gulisxmobdes, aramed saarbitraJo reglamentis arCevasac.271 A

reglamenti SeiZleba Seicavdes imperatiul normebs. Sveicaruli

saarbitraJo reglamentis komentatorebi pirdapir miuTiTeben am

normebze. magaliTad, savaWro palatas ufleba aqvs ar daamtkicos

mxareTa mier arCeuli arbitri. ufro metic, mas ufleba aqvs

TviTonve daniSnos arbitri, Tu mxaris mier daniSnuli arbitri ar

damtkicda. rogorc komentarSi aris aRniSnuli, aseTi regulirebiT

savaWro palata akontrolebs arbitrTa Semadgenlobis formirebis

procesis dadgenil wesebTan Sesabamisobas.272 savaWro palatebi

arbitrebis damtkicebisas diskreciuli uflebamosilebiT sargebl-

oben, Tumca isini praqtikaSi xSirad ar iyeneben am uflebamosilebas

da ar erevian mxareTa arCvevanSi. am uflebamosilebiT arbitraJi ma-

Sin sargeblobs, rodesac aSkaraa, rom dadgeba arbitris acilebis

safuZvlebi..273

faqtiurad, savaWro palatas SeuZlia safuZvelis dakonkretebis

gareSe uari Tqvas arbitris damtkicebaze, an Tavisi iniciativiT

moiwvios iseTi arbitri, romelic misaRebi ar iqneba mxarisaTvis.

palata praqtikulad mxolod maSin iyenebs am uflebamosilebas,

roca mxare gaWianurebis, an sxva mizniT zedized niSnavs arbitrebad

pirebs, romlebsac palata ver daamtkicebs reglamentis moTxovne-

bTan maTi kandidaturebis Seusabamobis gamo. Mmxarem, romelic aseTi

“sabotaJis” mowyobas apirebs saarbitraJo ganxilvisaTvis, unda

270 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 423-424. 271 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 67. 272 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 47-48. 273 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 49.

Page 91: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 89 ~ 

icodes, rom savaWro palata didxans ar daelodeba da TviTon dani-

Snavs arbitrs mis magivrad. E

mxare unda acnobierebdes, rom usafuZvlo gaWianurebis SemTxve-

vaSi man SeiZleba saerTod dakargos arbitris dasaxelebis ufleba.

aseTiAarc Tu ise saxarbielo perspeqtiva mxares aiZulebs swrafad

imoqmedos da wamoayenos iseTi kandidatura, romelic srul

SesabamisobaSi iqneba reglamentiT gaTvaliswinebul moTxovnebTan.274

yvela mudmivmoqmed arbitraJs aqvs reglamenti da arbitrTa sia,

romlidanac mxareebi akeTeben arCevans.275 rogorc wesi, saarbitraJo

reglamenti mWidrodaaa dakavSirebuli saaarbitaJo SeTanxmebasTan.

am ukanasknelis arsebobis gareSe praqtikulad verc erTi

reglamenti ver amoqmeddeba. saarbitraJo SeTanxmebaSi ama Tu im

saerTaSoriso saaabitraJo institutze miTiTeba avtomaturad aqcevs

Sesabamis reglaments saarbitraJo SeTanxmebis Semadgenel nawilad.

aqve unda aRiniSnos erTi saintereso Taviseburebis Sesaxeb,

romelic arc Tu iSviaTad gvxdeba saarbitraJo reglamentebSi.

kerZod, Tu saarbitraJo SeTanxmebis romelime debuleba

ewinaaRmdegeba saarbitraJo reglaments, maSin moqmedebs reglamenti.

aseTi mowesrigeba xelsayrelia saarbitraJo institutebisaTvis,

magram ewinaaRmdegeba mxareTa SeTanxmebis primatis princips. saqme

imaSia, rom roca mxareebi konkretul wesze specialurad

Tanxmdebian (magaliTad, Tavmjdomare-arbitrs daniSnaven

urTierTSeTanxmebiT) aucileblad unda moqmedebdes es wesi da ara

reglamentis Sesabamisi debuleba, romlis moqmedebac mxareebma

erToblivi nebis gamoxatviT gamoricxes. miT umetes, rom aseTi

specialuri SeTanxmebebi sakmaod iSviaTia. Tu arbitraJi

winaaRmdegia daicvas saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli

specialuri regulireba, mas sruli ufleba aqvs uari uTxras mxare-

ebs saarbitraJo ganxilvis dawyebaze, magram ar SeuZlia mxareTa

neba reglamentis moTxovnebs dauqvemdebaros. ~kerZo arbitraJis

Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-18 muxlis II nawili muTiTebs, rom

~mudmivmoqmed arbitraJSi dava ganixileba misi debulebis

Sesabamisad, Tu mxareebi da mudmivmoqmedi arbitraJi sxva rameze ar

SeTanxmebulan.~ aSkaraa, rom kanoni iTvaliswinebs aRniSnul

sakiTxTan dakavSirebiT mxareTa SeTanxmebis arsebobas da ar aniWebs

uflebas saarbitraJo instituts Secvalos saarbitraJo SeTanxmebiT

dadgenili wesi sxvagvari mowesrigebiT. saeWvoa, qarTulma

sasamarTloebma es sakiTxi arbitraJis sasargeblod gadawyviton.

cxadia, aq saubari ar aris reglamentis Zireul Secvlaze. Tu

mxareebi saarbitraJo reglamentisagan arsebiTad gansxvavebul

wesebze SeTanxmdebian, maSin SeiZleba saarbitraJo SeTanxmebis

274 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p .56. 275 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 88.

Page 92: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 90 ~ 

namdviloba eWvis qveS dadges. roca saarbitraJo SeTanxmeba uTiTebs

mudmivmoqmed arbitraJze, es TavisTavad niSnavs am institutis reg-

lamentis gamoyenebas. sarbitraJo instituti ar da ver gauwevs or-

ganizebas iseT ganxilvas, romelic unda warimarTos ara misi

reglamentis, aramed sul sxva wesebis Sesabamisad. amave dros, Tu

mxareebs aqvT konkretuli moTxovna (magaliTad arbitrTa raodenoba

an maTi daniSvnis vadis gagrZeleba an Semokleba da sxv) es moTxovna

arbitraJma aucileblad unda gaiTvaliswinos da xeli Seuwyos

mxareebs da arbitrebs.

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom

saarbitraJo reglamentisaTvis damaxasiaTebelia gansakuTrebuli

samarTlebrivi buneba. erTi mxriv mas damoukideblad iuridiuli

Zala ar gaaCnia. imisTvis, rom reglamentis Sesabamisi normebi

mxareebisaTvis savaldebulod iqces, aucilebelia saarbitraJo

SeTanxmebis dadeba da am SeTanxmebaSi reglamentis gamoyenebis Ses-

axeb miTiTeba. amgvarad, mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis gareSe

saarbitraJo reglamenti moklebulia savaldebulobas, meore mxriv,

Sesabamisi arCevanis gakeTebis Semdeg saarbitraJo ganxilva swored

reglamentis normebs unda Seesabamebodes. rogorc ukve aRiniSna,

saarbitraJo reglamentebi impertatiul normebs Seicaven, Tumca

maTi imperatiulobac fardobiTi xasiaTisaa. reglamentis arCevisas

mxareebma ician, rom saarbitraJo instituti am normebis sxvagvari

mowesrigebiT Secvlas ar daTanxmdeba. Sesabamisad, Tu maT surT,

rom dava romelime konkretulma arbitraJma ganixilos, maSin

arCevani didi ar aris: unda aRiaron zemoaRniSnuli normebis

imperatiuloba, an moZebnon sxva saarbitraJo instituti da

reglamenti, sadac mxareebisaTvis saintereso sakiTxebi sxvagvarad

iqneba mowesrigebuli.

arsebobs ramdenime sayovelTaod cnobili saarbitraJo

instituti, romelTa reglamentebis popularobac sxadasxva

faqtorebiT aris ganpirobebuli.

$1. ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatis arbitraJi

(ruseTi)

saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb ruseTis

federaciis kanons axlavs ori damateba. es damatebebi Seicaven

ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli

saerTaSoriso komerciuli arbitraJisa da amave palatasTan

arsebuli sazRvao saarbitraJo komisiis saqmianobis maregulirebel

normebs. aRniSnuli damatebebi ganixileba kanonis Semadgenel naw-

ilebad, rac imas niSnavs, rom ruseTSi TviT yvelaze avtoritetuli

kerZo arbitraJic ki, absolu-turad kerZo ar aris, radgan misi

saqmianobis regulireba kanonis rangSia ayvanili. garda amisa, saxe-

lmwifoTa absoluturi umravlesobisagan gansxvavebiT, romlebmac

modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli garkveuli funqciebis ganxor-

Page 93: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 91 ~ 

cieleba sasamarTlo organoebs miandes, ruseTis federaciaSi am

funqciebs federaciis savaWro samrewvelo palatis prezidenti

asrulebs. rusuli kanonmdeblobis gacnobisas rCeba STabeWdileba,

rom 1993 wlis kanonis TiToeuli norma orienti-rebulia swored am

savaWro samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso arbitraJe-

bisaTvis ~sakanonmdeblo saTburis~ Seqmnaze.

dReisaTvis moqmedi reglamenti ZalaSia 1994 wlidan.276

$2. DIS arbitraJi (germania)

istoriulad cnobili germanuli arbitraJi Der Deutsche Ausschuss für Schiedsgerichtswesen (DAS) (germanuli saarbitraJo komisia) dafuZnda

1920 wels samrewvelo gaerTianebebis mier, rogorc saarbitraJo

struqtura, romelic xels Seuwyobda arbitraJs da organizebas

gauwevda saarbitraJo ganxilvebs. 1920 wlidanve moqmedebda misi

reglamenti. meore didi germanuli arbitraJi Das Deutsche Institut für Schiedsgerichtswesen (DIS) (germanuli saarbitraJo instituti) dafuZnda

1974 wels ekonomikuri gaerTianebebis, samecniero dawesebulebebis

da arbitraJis sferoSi dasaqmebuli praqtikosebis mier. am

organizaciam Tavis Tavze aiRo germaniaSi kerZo arbitraJis

ganviTarebis samecniero uzrunvelyofa. is moqmedebda, rogorc

sainformacio-sakonsultacio centri sawarmoebis, advokatebisa da

ucxouri specializebuli organizaciebisaTvis.

germanuli arbitraJebis arsebobis istoriaSi sakmaod

mniSnvnelovan movlenas warmoadgenda zemoaRniSnuli ori

umZlavresi institutis gaerTianeba erTi saxeliT: Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit e.V.(DIS) gaerTianeba ZalSia 1992 wlidan.

gaerTianebis Sedegad Seqmnili instituti emsaxureba germaniaSi saa-

rbitraJo sakiTxebis erTgvarovan gadawyvetas.

1992 wels gaerTianebis Sedegad Seqmnilma institutma ikisra

orive organizaciis funqciebis ganxorcieleba. instituti mWidrod

TanamSromlobs germanuli ekonomikis wamyvan organizaciebTan da

gansakuTrebiT saerTaSoriso savaWro palatebTan. misi reglamentis

gamoyeneba SesaZlebelia ekonomikis im sferos miuxedavad, romelsac

ganekuTvneba dava. am SemTxvevaSi mniSvneloba ar aqvs ganxilvis

adgilsac. institutis axali reglamenti ZalaSia 1998 wlis 1

ivlisadan. masSi gamoyenebuli arbitraJis ganviTarebis ukanaskneli

miRwevebi, rogrc 1992 wlis DIS-reglamentis, aseve 1988 wlis DAS-reglamentis praqtikuli gamcdileba da axali saarbitraJo

kanonmdebloba. am reglamentis gamoyeneba ar gulisxxmobs, rom

ganxilvis adgili aucileblad germaniaSi unda iyos. mxareebi

Tavisufalni arian gamosayenebeli samarTlis da saarbitraJo

ganxilvis enis arCevisas.277

276 Приказ ТПП России от 08.12.1994 N б/н. 277 Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit (DIS), Schiedsgerichtsordnung, www.dis-arb.de.

Page 94: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 92 ~ 

$3. SCC (stokholmis) arbitraJi (SvedeTi)

stokholmis savaWro palatis saarbitraJo instituti (The Arbitration Institute of the Stokholm Chamber of Commerce (the SCC Institute) 1917 wels TviT savaWro palatis daarsebasTan erTad daarsda. civi omis

periodSi es arbitraJi araerTxel iqca sabWoTa da amerikul

subieqtebs Soris warmoSobili davebis gadawyvetis centrad da

orive mxaris mier ganixileboda,rogorc neitralurobis garantia.278 saarbitraJo instituts aqvs ramdenime reglamenti, romlebic

periodulad ganicdian reformirebas axal moTxovnebTan

Sesabamisobis misaRwevad.

$4. Swiss Rules -Sveicaruli saarbitraJo reglamenti (Sveicaria)

Sveicariis eqvsma savaWro palatam (bazeli, berni, Jeneva,

ciurixi, tesini da vaadti) SeimuSava erTiani saarbitraJo wesebi,

romelic UNCITRAL reglamentzea damyarebuli da ZalaSia 2004 wlis

pirveli ianvridan. es reglamenti xSirad moixsenieba, rogorc

saerTaSoriso arbitraJis Sveicaruli wesebi (Swiss Rules of International arbitration)279 am wesebis SemuSavebamde TiToeul savaWro palatas hqonda

sakuTari saarbitraJo reglamenti, ris gamoc SveicariaSi

saarbitraJo institute-bi garkveulwilad fragmentuli saxiT iyvnen

warmodgenilni. swored am garemoebam ganapiroba zemoT CamoTvlili

savaWro palatebis mier erTiani saarbitraJo reglamentis SemuSaveba.

marTalia, saarbitraJo reglamenti UNCITRAL wesebzea damyarebuli,

magram misgan gansxvavebul regulirebebsac Seicavs. cxadia, auci-

lebeli iyo, rom momxdariyo am reglamentis adaptacia

instituticiuri arbitraJis reglamentis Sesabamisi moTxovnebis

gaTvaliswinebiT. Ees Seexeba saarbitraJo xarjebs, arbitrTa

Semadgenlobis formirebas da sxva sakiTxebis gansxvavebul

regulirebas. meore mxriv reglamentma gaiTvaliswina bevri iseTi

debuleba, romelic saarbitraJo praqtikis produqtia da romelsac

UNCITRAL reglamenti ar Seicavs. magaliTad, mxareTa simravle

saarbitraJo ganxilvisas, mesame pirebis monawileoba saarbitraJo

ganxilvaSi, saarbitraJo procesebis gaerTianeba da urTier-

TmoTxovnaTa gaqviTva.280

eqvsma savaWro palatam Seqmna “saarbitraJo komiteti”, romelic

asrulebs saarbitraJo institutis funqciebs. es komiteti iRebs

mxareTa Txovnas arbitraJis Sesaxeb, ugzavnis mas mopasuxes,

278 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. cxxi. 279 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 21-22. 280 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 182.

Page 95: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 93 ~ 

saWiroebis SemTxvevaSi monawileobs arbitrTa Semoadgenlobis

formirebaSi da a.S. SeiZleba iTqvas, rom es komiteti asrulebs imave

funqcias, rasac ICC arbitraJis samdivno. Sveicaruli saarbitraJo reglamentis mixedviT aseve Seiqmna

specialuri komiteti, romelSic Sedian saerTaSoriso arbitraJis

sakiTxebSi gamocdili praqtikosebi. Aam komitetis funqciaa

gansakuTrebulad mniSvnelovani sakiTxebis gadawyveta (magaliTad,

arbitrebis acileba), aseve, saWiroebis SemTxv-evaSi saarbitraJo

komitetisaTvis rCevebis micema.281

Sveicariis saarbitraJo reglamentis pirveli muxlis Tanaxmad,

es reglamenti gamoiyeneba mxolod saerTaSoriso saarbitraJo

ganxilvisas.282 am muxlis komentirebisas uTiTeben ICC arbitraJi

reglamentis normebze, romelic mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis

arsebobis SemTxvevaSi arbitraJs aZlevs uflebas am reglamentis

mixedviT ganixilos dava, romelic ar aris saerTaSoriso. Tu

mxareebis Sesabamisi SeTanxmeba iqneba, Sveicaruli saarbitraJo

reglamenti aseve SeiZleba iqnes gamoyenebuli arasaerTaSoriso

saarbitraJo ganxilvis dros.283

$5. ICC (parizis) arbitraJi (safrangeTi)

saerTaSoriso kerZo arbitraJis ganviTarebisaTvis

gansakuTrebuli mniSvneloba hqonda parizSi saerTaSoriso savaWro

palatis Seqmnas. es palata, rogorc saerTaSoriso da arasamTavrobo

dawesebuleba dafuZnda 1914 wlis 10 ivniss erovnuli savaWro

palatebis saerTaSoriso kongresis dadgenilebis safuZvelze. Tavis

mxriv, saerTaSoriso kongresma, romelSic erovnuli savaWro

palatebi aqtiurad monawileobdnen, jer kidev 1905 wlidan daiwyo

muSaoba. 1912 wels kongresma Tavis sxdomaze bostonSi miiRo

rezolucia im saerTaSoriso meqanizmebis Seqmnis aucileblobis

Sesaxeb, romlebic uzrunvelyofdnen saerTaSoriso brunvaSi warmo-

Sobili davebis efeqtur regulirebas, raTa davebis gadawyvetis wesi

yofiliyo swrafi, saboloo da xelmisawvdomi. kongresis muSaobis

es uaRresad mniSvnelovani etapi dasrulda saerTaSoriso savaWro

palatis wesdebis miRebiT.284

saerTaSoriso savaWro palata (ICC) Seqmnilia idealuri

miznebisaTvis, mogebis miRebaze ar aris orientirebuli da

281 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 182. 282 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 13. 283 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 16. 284~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.

Page 96: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 94 ~ 

registrirebulia franguli samarTlis mixedviT. is aerTianebs

nacionaluri organizaciebis sakmaod farTo qsels, romelTa

wevrebic arian biznesis sferoSi dasaqmebuli pirebi. ICC ar aris

saxelmwifoTa mier Seqmnili saerTaSoriso organizacia, is

warmoadgens saerTaSoriso biznes-sazogadoebis interesebs. ICC arbitraJi Seiqmna 1923 wels, Tumca misi reglamentis pirveli

redaqcia jer kidev 1922 wels SeimuSaves. amis Semdeg reglamentma

cxrajer ganicada cvlileba. dRes ZalaSia redaqcia, romelic

ZalaSi Sevida 1998 wlis 1 ianvars.285 ICC arbitraJis daarsebis wlad

inglisur literaturaSi 1923 welia dasaxelebuli.286

saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso arbitraJi

evropaSi yvelaze msxvil saarbitraJo inxstitutad iTvleba

ganxiluli davebis raodenobis mixedviT (2004 wels 561

saerTaSoriso dava). Tavis droze swored am institutma Seasrula

wamyvani roli niu-iorkis konvenciis SemuSavebis saqmeSi.

saerTaSoriso arbitraJi saerTaSoriso savaWro palatis erTerT

Semadgenel nawils warmoadgens. TviT saerTaSoriso saaWro palatis

saqmianoba mxolod arbitraJiT ar Semoifargleba, is moicavs sxva

institutebsac, rogoricaa magaliTad msoflio biznesis samarTlis

instituti. ICC aseve qmnis da aqveynebs biznesisaTvis aucilebel

wesebs da standartebs, rogoricaa inkotermsi saqonlis

saerTaSoriso nasyidobasa da gadazidvebTan dakavSirebiT.287

ICC arbitraJs, rogorc saarbitraJo instituts hyavs

Tavmjdomare, misi moadgileebi da wevrebi. Tavmjdomares irCevs ICC msoflio sabWo (ICC World Counsel) ICC aRmasrulebeli sabWos

rekomendaciiT. wevrebi airCevian nacionalur komitetebTan

konsultaciebis Semdeg ICC msoflio sabWos mier. 2005 wlis

monacemebiT ICC arbitraJs hyavda daaxloebiT 80 wevri.

Tavmjdomaris moadgileebi, romlebsac aseve niSnavs ICC msoflio

sabWo, SeiZleba iyvnen, an ar iyvnen wevrebi.288 saarbitraJo

institutis yoveldRiur saqmianobas xelmZRvanelobs generaluri

mdivani. 1998 wlidan generaluri mdivnis moadgilis funqciebi gaiyo

or TanamSromels Soris; gafarTovda genaraluri mdivnis

uflebamosilebis farglebi, raTa saarbitraJo institutis muSaoba

ufro mobiluri gamxdariyo. 289

ICC saarbitraJo reglamentisaTvis damaxasiaTebeli erTerTi

Taviseburebaa reglamentis me-18 muxli (terms of reference, acte de mission, 285 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.13. 286 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p.46. 287 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p.X/IX. 288 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.14. 289 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.17.

Page 97: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 95 ~ 

Schiedsauftrag). es aris franguli samarTlebrivi tradiciis Taviseburi

anarekli da momdinareobs im droidan, roca franguli samarTali

aRiarebda mxolod davis warmoSobis Semdeg dadebul saarbitraJo

SeTanxmebas (compromis). am institutis SenarCuneba reglamentis axali

redaqciis mier arqauli midgomis erTgulebad ar unda iqnes Sefa-

sebuli. Tanamedrove arbitraJisaTvis es instituti saarbitraJo

ganxilvis efeqturad warmarTvis erTerTi iaraRia. swored winaswar

etapze xdeba mxareebisa da arbitrebis SeTanxmeba saproceso

sakiTxebze, es ki droisa da energiis ekonomiis saSualebas iZleva.

am dros mxareebi Tanxmdebian (Tu saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

dros, an misi dadebis Semdeg ar SeTaxmebulan) saarbitraJo

ganxilvis enaze, mtkicebulebebis wardgenisa da maTi gamokvlevis

detalebze da a.S290

ICC arbitraJs xSirad akritikeben siZviris gamo. Tumca es mas

xels ar uSlis iyos msoflioSi erTerTi yvelaze aRiarebuli,

avtoritetuli da cnobili saarbitraJo instituti.291

$6. LCIA (londonis) arbitraJi (inglisi)

londonis saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlo (LCIA) 1889 wels, britaneTis saarbitraJo kanonis (arbitration act) miRebidan 3 wlis

Semdeg, e.i 1892 wels dafuZnda da dReisaTvis erTerT yvelaze

popularul saarbitraJo centrad iTvleba. 1980-iani wlebis

dasawyisSi gatarebulma reformebma londonis arbitraJi Camo-

ayalibes, rogorc damoukidebeli instituti. misi ZiriTadi

damfuZneblebi arian: The City of London, the London Chamber of Commerce and the Chartered Institue of Arbitrators. is Camoyalibebulia, rogorc

arakomerciuli iuridiuli piri (non-for - profit company).292 LCIA Sedgeba sami struqturuli erTeulisagan: TviT organizacia, e.w sasamarTlo,

da samdivno. sasamarTlos 35-mde wevri hyavs, romelTagan mxolod

maqsimum eqvsi SeiZleba iyos didi britaneTidan. 2006 wlisaTvis

wevrebi iyvnen 23 saxelmwifos warmomadgenlebi.293

LCIA arbitraJi sididiT meore saarbitraJo institutad iTvleba

evropaSi. londonSi yvelanairad cdiloben moiSoron mxolod

“wminda inglisuri” arbitraJis reputacia. Aam mizniT aqtiurad

daiwyo ucxoeli praqtikosebis daniSvna saarbitraJo institutis

290 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 435. 291 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements: drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 47. 292 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006 p. Ixxxix. 293 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. XC.

Page 98: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 96 ~ 

xelmZRvanel organoebSi. am arbitraJis mier ganxiluli davebis

raodenoba yovelwliurad izrdeba.294

$7. AAA (vaSingtonis) arbitraJi (aSS)

amerikis saarbitraJo asociacia - American Arbitration Association (AAA) dafuZnda 1926 wels,295 1925 wels gatarebuli saarbitraJo

reformis Semdeg. amerikis saarbitraJo asociaciaciis arbitrTa

siaSi Sedis 55000-ze meti sxvadasxva sferos specialisti.296 Aam

asociaciis mier SemuSavebulia saarbitraJo wesebis (reglamentebis)

ramdenime varianti. maTagan aRsaniSnavia, e. w komerciuli arbitraJis

wesebi. (Commercial arbitration rules) aseve gansakuTrebuli dacviTi Ronis-

Ziebebis gatarebis fakultaturi wesebi (The optional rules for emergency measures of protection) da saerTaSoriso saarbitraJo wesebi (International Arbitration rules) romelic efuZneba UNCITRAL wesebs.297 1996 wels AAA arbitraJma daafuZna davebis gadawyvetis saerTaSoriso centri (The International Centre for Dispute Resolution) (ICDR) romelic davebis gadawyvetis

mizniT Sesabamisi proceduruli sakiTxebis administrirebas uzru-

nvelyofs.298

Tavi IV

saerTaSoriso arbitraJis regulirebis perspeqtivebi

saqarTveloSi

saTanado sakanonmdeblo bazis arsebobis gareSe saerTaSoriso

arbitraJis ganviTareba warmoudgenelia. nebismieri saerTaSoriso

aqti uazrobad da araraobad iqceva, Tu saxelmwifo ar aamoqmedebs

misi efeqturi gamoyenebisaTvis aucilebel sakanonmdeblo berketebs.

qarTul samarTlebriv sivrceSi ukve arsebobs garkveuli Canasaxi am

294 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 48. 295 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 87. 296 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 88. 297 zogierT SemTxvevaSi am institutis dafuZnebis TariRad literaturaSi 1997

welia miTiTebuli ix. Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 30. 298 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p.XXXI. mxolod 2004 wels ICDR angariSis mixedviT centrma ganaxorciela 646 davis gadawyvetis administrireba,

wardgenil davaSi monawile mxareebi iyvnen 72 saxelmwifodan, xolo moTxovnebis

fasi Seadgenda jamSi 3,5 bilion dolars, iqve, gv. XXXII.

Page 99: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 97 ~ 

sferoSi, Tumca kerZo arbitraJis qarTuli varianti sasurvelisagan

Sorsaa.

arbitraJebis ganviTarebis done msoflios sxvadasxva regionSi

gansxvavebulia, rasac Sesabamis saxelmwifoSi arsebuli politikuri

Tu ekonomikuri garemo ganapirobebs. pirvel rigSi unda aRiniSnos

amerikis SeerTebuli Statebi da dasavleT evropa, sadac davis

gadawyvetis alternatiuli saSualebebi gansakuTrebuli

efeqturobiTa da tradiciebiT gamoirCevian. igive SeiZleba iTqvas

Soreuli aRmosavleTis qveynebze (magaliTad iaponia). aseve interess

iwvevs aRmosavleT evropis im saxelmwifoebis gamocdileba,

romlebic integrirebulni arian sxvadasxva politikur da

ekonomikur gaerTianebebSi da ukve miaRwies garkveul warmatebebs

sakanonmdeblo da struqturuli reformebis meSveobiT.

SedarebiTi samarTalmcodneobis sayovelTaod aRiarebul

kliSed iTvleba cnobili Tezisi: sxvadasxva marTlwesrigebi

konkretuli samarTlebrivi Sedegebisaken sxvadasxva gzebiT midian.

mizani, romelsac samarTali isaxavs yovel konkretul SemTxvevaSi

identuria an daaxloebiT erTnairia. ubralod, am miznis miRwevis

gzebia sxvadasxva.299 swored es gzebi warmoSoben gansxvavebebs da

stilur Taviseburebebs.

yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, SedarebiT analizs

yvelaze kargad SeuZlia warmoaCinos rogorc qarTul samarTlebriv

sivrceSi arsebuli xarvezebi, aseve maTi aRmofxvris gzebi.

saqarTvelos kanoni ~kerZo arbitraJis Sesaxeb miRebulia 1997

wlis 17 aprils. 1997 welsve gauqmda saqarTvelos saxelmwifo

saarbitraJo sasamarTloebi, rac samarTlianad iqna Sefasebuli,

rogorc sabWoTa arbitraJebis dasasruli qarTul samarTalSi.

miuxedavad imisa, rom moqmedi kanoni iziarebs kerZo arbitraJisaTvis

damaxasiaTebel ZiriTad samarTlebriv principebs, igi mainc ar

SeiZleba CaiTvalos modeluri kanonis safuZvelze miRebulad.

zemoaRniSnuli kanoni ganamtkicebs saarbitraJo SeTanxmebis

werilobiT formas da ar iTvaliswinebs zepirad mis dadebas, rac

absolutur SesabamisobaSia saqarTvelos saerTaSoriso

valdebulebebTan. (kanonis I muxlis II punqti). igive SeiZleba iTqvas

im mniSvnelovan debulebaze, romelic iTvaliswinebs saarbitraJo

SeTanxmebis avtonomiurobas da romlis Tanaxmadac ~Tu saarbitraJo

SeTanxmeba mxareTa Soris dadebuli xelSekrulebis nawils

warmoadgens, maSin arbitraJis mier gadawyvetilebis gamotana

xelSekrulebis baTilad cnobis Sesaxeb ar gamoiwvevs kanonis ZaliT

saarbitraJo SeTanxmebis baTilobas~ (muxli 4)

gansxvavebiT zogierTi postsabWoTa saxelmwifosagan, sadac

mudmivmoqmedi arbitraJebis registracia iusticiis saministros

kompetenciaa, saqarTveloSi mudmivmoqmedi arbitraJi SeiZleba

299 Petsche, Markus, A. The Growing autonomy of international commercial arbitration, contributions on international commercial law, QUADIS Academy for legal inteligence e.V. Frankfurt am Main und “Sellier European Law Publishers”, München, 2005, p. 184.

Page 100: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 98 ~ 

registrirebul iqnas mxolod ~mewarmeTa Sesaxeb~ kanoniT

gaTvaliswinebuli formiT. (muxli 7)

kidev erTi umniSvnelovanesi sfero, romelic kanoniT aris

mowesrigebuli, gulisxmobs arbitraJis saqmianobaSi saxelmwifo

sasamarTlos Carevis samarTlebriv regulirebas. aRniSnul

sakiTxSic qarTuli kanoni ZiriTadad Seesabameba modelur kanonsa

da saerTaSoriso samarTlebriv aqtebs. samwuxarod amas ver vityviT

saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis, an

sasamarTlos mier misi gauqmebis maregulirebel normebze.

saqarTvelos moqmedi kanonmdebloba aRiarebs kerZo arbitraJis

konstituciur princips, romelic gulisxmobs mxareTa Soris

dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis Sedegad sasamarTlos uwyebrivi

qvemdebarobis gamoricxvis SesaZleblobas. samoqalaqo saproceso

kodeqsis me-12 muxlis Tanaxmad, ~qonebrivi dava mxareTa SeTanxmebiT,

SeiZleba gansaxilvelad gadaeces arbitraJs,~ xolo amave kodeqsis

272-e muxlis ~v~ qvepunqtis Tanaxmad ~sasamarTlo mxareTa

SeTanxmebiT an Tavisi iniciativiT Sewyvets saqmis warmoebas, Tu

mxareebs Soris dadebulia xelSekruleba, rom es dava gadasawyvetad

gadaeces kerZo arbitraJs~.

samoqalaqo saproceso kodeqsiT dadgenil mowesrigebebTan

principuli Sesabamisobis miuxedavad, ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~

kanoni mainc Seicavs zogierT bundovan debulebas, romelsac

aucileblad sWirdeba ganmarteba.

qarTuli kanonis ZiriTad naklad unda CaiTvalos, rom is Tavisi

formiTa da SinaarsiT mxolod nacionalur doneze arsebuli

arbitraJis maregulirebel aqts warmoadgens da TiTqmis

gamoricxulia misi gamoyeneba saerTaSoriso saarbitraJo in-

stitutebTan mimarTebaSi. gansakuTrebiT es exeba aseTi institutebis

mier saqarTvelos farglebs gareT gamotanili gadawyvetilebebis

aRsrulebis wesis ararsebobas.

saarbitraJo gadawyvetilebebze kontrolis saSualebad

sayovelTaodaa aRiarebuli sasamarTlos mier arbitraJis

gadawyvetilebebis aRsrulebis SesaZlebloba da arbitraJSi

wagebuli mxaris ufleba mimarTos sasamarTlos saarbitraJo ga-

dawyvetilebis gauqmebis an aRsrulebaze uaris Tqmis moTxovniT.

qarTuli kanonis 43-e muxli ki iTvaliswinebs sasamarTlos uflebas

~Secvalos saarbitraJo gadawyvetileba~. am muxlSi CamoTvlili

~gadawyvetilebis Secvlis~ safuZvlebi ar Seesabameba niu-iorkis

konvenciiT da modeluri kanoniT dadgenil saarbitraJo gadawyv-

etilebis aRsrulebaze uaris Tqmisa da misi gauqmebis safuZvlebs.

amave kanonis Tanaxmad, aRsruleba SesaZlebelia arbitraJis

Tavmjdomaris mier gacemuli saaaRsrulebo warweris safuZvelze,

rac sakmaod originaluri, magram saerTaSoriso praqtikaSi

gavrcelebulisagan gansxvavebuli wesia. vinaidan kanoni mxolod

saqarTvelos farglebSi moqmedi arbitraJebis saqmianobas aregu-

lirebs, unda vivaraudoT, rom saarbitraJo gadawyvetilebaTa

aRsrulebis zemoaRniSnuli wesi mxolod lokalur arbitraJebs

Page 101: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 99 ~ 

Seexeba. asec rom ar iyos, am wesis gamoyeneba saerTaSoriso

saarbitraJo gadawyvetilebebis mimarT sakmaod uxerxul

mdgomareobaSi Caagdebs qarTul saxelmwifos: is iZulebuli iqneba

dauyovnebliv aRasrulos magaliTad parizis, an londonis

saarbitraJo dawesebulebebis gadawyvetilebebi yovelgvari

sasamarTlo kontrolis gareSe. cxadia, aseTi midgoma ver CaiTvleba

saukeTeso gamosavlad. samwuxarod saqarTvelos moqmedi kanonmde-

bloba sxvagvar mowesrigebas ar Seicavs.

naklad unda CaiTvalos is umniSvnelovanesi garemoebac, rom

qarTuli kanoni, gansxvavebiT germanuli an Sveduri

kanomdeblobisagan, ar Seicavs normebs, romlebic momxarebelTa

uflebebs daicavda.

dReisaTvis ori ZiriTadi midgomaa cnobili. saerTaSoriso da

lokaluri arbitraJebis erTi sakanonmdeblo aqtiT regulireba, an

TiToul maTganze specialuri kanonebis miReba. iunsitralis 1988

wlis 11-12 aprilis sesiis samdivnos Canaweri iZleva rekomendacias

saerTaSoriso da erovnuli arbitraJebis Sesaxeb erTiani kanonis

miRebaze.300 albaT amiTac aris ganpirobebuli is garemoeba, rom

saxelmwifoTa umravlesobam reforma modeluri kanonis safuZvelze

ganaxorciela da erTiani kanonis miRebis gza airCia. (inglisi,

germania, SvedeTi) Sveicariasa da safrangeTSi saerTaSoriso da

Sida arbitraJebi calcalke regulirdeba (marTalia, safrangeTSi

rogorc saerTaSoriso aseve Sida arbitraJebs samoqalaqo

saproceso kodeqsi awesrigebs, magram es normebi erTiani

integrirebuli formiT ar arseboben. TiToeul maTgans calke Tavi

eTmoba).

erTiani kanonis miReba an specialuri kanonebiT regulireba

iuridiuli teqnikis sakiTxia da ar SeiZleba mas imaze didi

mniSvneloba mivaniWoT vidre realurad aqvs. Tumca formasTan

dakavSirebuli teqnikuri detalebis gadawyvetis gareSe SeuZlebelia

Sinaarsobriv problemebze msjeloba. Sveicariasa da safrangeTSi

calcalke regulireba ZiriTadad aseTi tradiciis arsebobiT aris

ganprobebuli.

saqarTvelos mier erTiani sakanonmdeblo regulirebis arCevas

SeiZleba mohyves garkveuli problemebi. saqme imaSia, rom kerZo

arbitraJis Sesaxeb kanoni ukve aTi welia rac moqmedebs. Aam kanonis

Sesabamisad Seqmnilia arbitraJebi, arsebobs grZelvadiani

xelSekrulebebi (ZiriTadad sesxis, ipoTekis da sabanko

momsaxurebis), romlebic saarbitraJo SeTanxmebas iTvaliswineben. Tu

axali qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba modelur kanons

daefuZneba, gaCndeba uamravi axali regulireba, romelic

gansxvavdeba dRes moqmedi kanonmdeblobisagan. QqarTuli kanoni

savaldebulod miiCnevs mudmivmoqmedi arbitraJebis komerciuli

300 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 81.

Page 102: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 100 ~ 

iuridiuli pirebis formiT registracias, maSin, roca msoflioSi

cnobili arbitraJebis umravlesoba arakomerciul iuridiul pirebs

warmoadgens.

erTiani kanonis miRebis SemTxvevaSi aucilebeli iqneba

gardamavali debulebebis iseTi formulireba, romelic arsebuli

arbitraJebis axali kanonis Sesabamisad umtkivneulo funqcionirebas

uzrunvelyofs. Aes arc ise advili iqneba. TiToeuli dava

individualuria. saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas mxareebi iTv-

aliswineben im samarTlebriv Sedegs, romelic moqmedi kanonis

Tanaxmad am SeTanxmebas da saarbitraJo ganxilvas unda mohyves.

kanonis Secvlam yovelTvis SeiZleba gamoiwvios gaugebrobebi, miT

umetes, rom saarbitraJo SeTanxmeba mxolod davis warmoSobis

SemTxvevaSi moqmedebs. dava SeiZleba xelSekrulebis dadebidan ra-

mdenime wlis Semdeg warmoiSvas.

Tu saqarTvelo ZalaSi datovebs moqmed kanons da saerTaSoriso

arbitraJs axali kanoniT daaregulirebs, amiT Tavidan iqneba

acilebuli gardamaval debulebasTan dakavSirebuli gaugebrobebi,

Tumca gaCndeba axali --- am ori kanonis urTierTmimarTebis

problema. Aamave dros, kerZo arbitraJis Sesaxeb 1997 wlis kanoni

nebismier SemTxvevaSi saWiroebs cvlilebebs, gansakuTrebiT ki saa-

rbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebisa da gauqmebis nawilSi.

Aalogikuria, saaRsrulebo furclis gacemis uflebamosileba

komerciul iuridiul pirs hqondes. arbitraJis kompetencia

gadawyvetilebis gamotaniT Semoifargleba, am gadawyvetilebis

iZulebiT aRsasruleblad miqcevis ufleba sasamarTlos unda mie-

niWos.

sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT kategoriulad miuRebeli

arc erTiani sakanonmdeblo regulirebaa da arc saerTaSoriso

arbitraJis Sesaxeb axali kanonis miReba. mTavaria rom aseTi

arCevani da reformis Semdegi nabijebi Tanmimdevruli iyos.

rac Seexeba kanonis Sinaarss, TiToeuli norma maqsimalurad

naTeli da konkretuli unda iyos. Aam SemTxvevaSi saqarTvelo ver

gaiziarebs lakonuri regulirebis frangul da Sevicarul

gamocdilebas. Aara imitom, rom es misaRebi ar aris, aramed imitom,

rom frangi da Sveicarieli kanonmdebeli reformis dros

eyrdnoboda sasamarTlo praqtikas, romelmac unda uzrunvelyos am

mokle da lakonuri saknaonmdeblo normebis Sesabamisi gaanmarteba.

ufro metic, am reformebis gatarebisas ZiriTad samuSao masalas

swored sasamarTlo gadawyvetilebebi warmoadgendnen. Tu

regulireba zogadi iqneba, aman SeiZleba saarbitraJo sakanonmdeblo

normebis iseTi interpretacia gamoiwvios, romelic saerTod moul-

odneli aRmoCndeba kanonmdeblisaTvis. es ar SeiZleba gaxdes

qarTuli sasamarTlos kritikis safuZveli, vinaidan mas ar gaaCnia

gamocdileba. Sesabamisad, misTvis ucnobia arbitraJTan

dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebis teqnika da meTodika.

amitom, SesaZloa momavali qarTuli kanonis muxlebis raodenoba

aRematebodes Sveicarul, frangul, germanul da Svedur normebs,

Page 103: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 101 ~ 

magram mTavaria is iZleodes principul pasuxebs yvela metnaklebad

mniSvnelovan sakiTxze.

nebismier SemTxvevaSi reformis safuZveli unda gaxdes

modeluri kanoni. 2003 wlis mdgomareobiT misi principebi

gaziarebulia 40-ze meti saxelmwifos mier. aRsaniSnavia, rom am

siaSi arian ruseTi, ukraina, belarusia da azerbaijani, ar arian

saqarTvelo somxeTi moldova da yazaxeTi.301 A

modelur kanonze dayrdnobiT saarbitraJo samarTlis

reformireba saxelmwifoTa „marketinguli strategiis“ Semadgenel

nawilad iqca. aseTi reformireba signalia am sferoTi dainteresebu-

li sazogadoebisaTvis (biznesmenebi, investorebi, iuristebi da a.S),

rom es saxelmwifo arbitraJis mimarT liberalurad aris ganwyo-

bili da mzad aris sakuTar teritoriaze Seqmnas saarbitraJo

ganxilvis xelSemwyobi pirobebi.302

2007 wels, ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis proeqtis

komentirebisas gansakuTrebulad aRiniSna is garemoeba, rom ~1985

wels modeluri kanonis miRebis Semdgom modelur kanonTan Sesabami-

sobis niSani Tanamedrove saarbitraJo kanonmdeblobebis yvelaze

mniSvnelovan monapovrad iqca da gamoiyeneba rogorc reklama sando

samarTlebrivi garemosi, sadac moqmedebs saarbitraJo samarTlis

minimaluri standartebi. yovelive aman da im faqtma, rom modeluri

kanoni qveynebs, romlebic apireben mis miRebas momavalSi, sTavazobs

arbitraJis kargad gamocdil da aprobirebul sistemas, gamoiwvia is-

eTi praqtikis damkvidreba, rodesac mas gansakuTrebuli yuradReba

eTmoba arbitraJis sferoSi axali sakanonmdeblo aqtis miRebisas~.303

aSkaraa, rom modeluri kanonis roli da mniSvneloba saarbitraJo

kanonmdeblobis reformirebis saqmeSi saqarTveloSi uaryofili ar

aris, Tumca proeqtis kanonad qceva dRemde ver moxerxda.

paradoqsulad JRers, magram faqtia, rom saarbitraJo

kanonmdeblobis reformireba ara mxolod „wminda iuridiuli,“

aramed ekonomikuri xasiaTis da efeqtis proeqtic aris. 1979 wels

inglisuri saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis sakiTxebze

saparlamento debatebis dros lordma eSbornma xazgasmiT aRniSna,

rom axali saarbitraJo kanonmdebloba inglisSi moizidavda 500 mi-

lionis Rirebulebis e.w „uxilav eqsports“ („invisible exports“) rogorc arbitrebis, baristrebis, solisitorebis da mowme-eqspertebis (expert witnesses-- inglisuri da saerTo samarTlis qveynebisaTvis

damaxasaiTebeli instituti.) honorarebs. ekonomikur efeqtze

301 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54. ixile aseve danarTi III, saxelmwifoTa

sia. 302Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.113. 303 binderi, piter, m. ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis komentarebi

~qarTuli samarTlis mimoxilva,~ tomi 10, #2-3, 2007, gv. 184.

Page 104: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 102 ~ 

miuTiTebdnen irlandiuri saarbitraJo kanonmdeblobis reformire-

bis momxreebic.304

rodesac saxelmwifo iRebs axal, an Sesworebul saarbitraJo

kanonmdeblobas, es aucileblad iwvevs ICC-is mier organizebuli

saarbitraJo ganxilvebis zrdas am saxelmwifoSi. vinaidan mxolod

ICC-arbitraJis gamoqvynebuli masalebia sajarod xelmisawvdomi,

aSkaraa, rom zrda gacilebiT didia, vidre es am monacemebSi

SeiZleba dafiqsirdes.305 zogierTi avtori saWirod Tvlis im garemoebebis CamoTvlas,

romelTa arseb-obac gadamwyvetia saarbitraJo ganxilvis adgilad

saxelmwifos arCevisas. saxelmwifo unda iyos niu-iokis konvenciis

monawile. garda amisa aucilebelia liberaluri saarbitraJo

kanondebloba, praqtika da sasamarTlo, romelic yovelTvis mzad

iqneba xeli Seuwyos saarbitraJo ganxilvas.306 saerTaSoriso arbitraJis mzardi roli da mniSvneloba

gansakuTrebiT sagrZnobia iseTi saxelmwifoebisaTvis, rogoricaa

saqarTvelo. rogorc wesi, ganviTarebadi qveynebis ekonomikuri

progresi damokidebulia ucxour investiciebze, Tumca ganviTarebadi

da arastabiluri ekonomikis pirobebSi investireba sakmaod did

riskTan aris dakavSirebuli, amitom investorebi yovelTvis

cdiloben Tavidanve miiRon maTi kapitalis dacvis garantiebi. isini

darwmunebulni ar arian dabandebuli kapitalis usafrTxoebaSi da

davis warmoSobis SemTxvevaSi ar endobian `maspinZeli~ saxelmwifos

sasamarTlo xelisuflebas.

saqarTvelos am mxriv sakmaod kargi Sansi aqvs gaxdes evropuli

da Suaaziuri biznesis davebis gadawyvetis adgili. didi proeqtebi

didi davebis gareSe ar arsebobs, miT umetes, Tu gaviTvaliswinebT

Sua aziisa da dasavleTis saqmiani wreebis mentalur sxvaobas. aqve

unda aRiniSnos, rom arbitraJs ar sWirdeba gansakuTrebuli

infrastruqtura. amisTvis saWiroa maqsimalurad liberaluri kano-

nmdebloba da maqsimalurad liberaluri sasamarTlo praqtika.

304 Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.113. 305 Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.125. 306 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 65.

Page 105: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 103 ~ 

kari III

saarbitraJo ganxilvis winapirobebi

saarbitraJo ganxilva sasamarTlo procesTan SedarebiT martiv

da mosaxerxebel proceduras warmoadgens. amave dros

arbitraJisaTvis davis gansaxilvelad gadaecema da misi swrafi

gadawyveta mTlianad mxareTa aqtiurobasa da iniciativazea

damokidebuli. aseT aqtiurobasa da iniciativas mxareebi swored

maSin iCenen, rodesac darwmunebulni arian, rom maT Soris arsebuli

davis yvelaze iafad, swrafad da efeqturad gadawyveta sasamarTlos

SesaZleblobebs aRemateba. saarbitraJo ganxilvis Taviseburebas da

sasamarTlo ganxilvisagan mis ganmasxvavebel niSans sxvaTa Soris

isic warmoadgens, rom saarbitraJo gadawyvetileba sabolooa da

gasaCivreba mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSia SesaZlebeli.

mxareTa momavali warmatebuli saqmianoba SeiZleba swored aseT gad-

awyvetilebaze aRmoCndes damokidebuli. amitom aucilebelia yvela

im dadgenili wesis dacva, romelic sabolood saarbitraJo

ganxilvis kanonierebasa da miRebuli gadawyvetilebis iuridiul

Zalas uzrunvelyofs.

saerTaSoriso arbitraJi gansakuTrebuli samarTlebrivi bunebis

mqone institutia.307 Aam institutis mier davis ganxilvisa da

gadawyvetisaTvis aucilebelia garkveuli samarTlebrivi da

faqtobrivi wanamZRvrebi, romlebsac SeuZliaT arbitraJis

kompetenturobis dafuZneba. maTi ararseboba saarbitraJo gadawyveti-

lebis gauqmebis, an mis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis

safuZveli SeiZleba gaxdes.

am winapirobebs gansakuTrebul yuradRebas uTmoben germanul

mecnierebasa da praqtikaSi. Ggermanul enaze arsebuli terminebi

Schiedsfähigkeit da Schiedsunfähigkeit qarTulad pirdapir ar

gadmoiTargmneba. sityvasityviT es iqneba davis “arbitraJunarianoba”

da “arbitraJuunaroba”, rac arc Tu gamarTulad JRers.

Sinaarsobrivad es terminebi gulisxmoben arbitraJis

SesaZleblobas ganixilos da gadawyvitos konkretuli dava.

aRiarebuli klasifikaciis mixedviT, ganasxvaveben “subieqtur” da

“obieqtur” “arbitraJunarianobas” da saarbitraJo SeTanxmebis

“aranamdvilobis” (Unwirksamkeit) sxva SemTxvevebs.”308

307Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 145. 308 ` Die Unzuständigkeit wegen völligen Fehlens der Schiedsvereinbarung wird von § 1059 Abs 2 ZPO in drei Unterfälle aufgeteilt: Subjektive Schiedsunfäigkeit (§1059 abs 2 Nr 1 lit a) objektive Schiedsunfähigkeit (§1059 abs 2 Nr 2 lit a) und schließlich die sonstige Unwirksamkeit der Schiedsvereinbarung nach § 1059 Abs 2 Nr 1 lit a. ix. Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 74.

Page 106: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 104 ~ 

„subieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs saarbitraJo

SeTanxmebis dasadebad mxareTa qmedunarianobas.309

„obieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs im urTierTobebs,

romelTa farglebSic SeiZleba daidos saarbitraJo SeTanxmeba.

erTerTi mosazrebis Tanaxmad, germaniaSi es SeiZleba iyos qonebrivi

xasiaTis rogorc kerZo, aseve sajarosamarTlebrivi davebi.310

„subieqturi da obieqturi arbitraJunarianoba“ gamarTuli

germanuli terminologiis aSkarad naZaladevi, cudi qarTuli asli

iqneba. am germanuli terminebis Sinaarsi lakonuri da gamarTuli

qarTuliT unda gadmoices. pirdapiri kopireba panacea ar aris.

mTavari am SemTxvevaSi terminebis samarTlebrivi Sinaarsia.

„subieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs saarbitraJo

SeTanxmebis subieqtebis iuridiul SesaZleblobas dadon aseTi

SeTanxmeba. rogorc nebismieri sxva garigeba, saarbitraJo

SeTanxmebac dadebuli unda iyos mxareTa namdvili nebis gamovlenis

Sedegad. amisTvis ki aucilebelia mxareTa qmedunarianobisa da

uflebaunarianobis arseboba. O“obieqturi arbitraJunarianoba“

gansazRvravs arbitraJis samoqmedo sferos im urTierTobebis

dakonkretebis gziT, romlebzec SesaZlebelia iuridiulad namdvili

saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana.

germanul samarTalSi arsebuli idea saarbitraJo ganxilvis

winapirobebis Sesaxeb qarTuli samarTlisaTvisac misaRebi unda

iyos, mxolod garkveuli koreqtivebis Setanis Semdeg.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi sasamarTloSi

samoqalaqo samarTalwarmoebis dawyebisaTvis sakmarisad miiCnevs

mxaris mier sarCelis an gancxadebis wardgenas. (ssk 177-e muxli)

saarbitraJo ganxilvis Taviseburebebis gaTvaliswinebiT SeiZleba

gamoiyos ramdenime winapiroba, romelTa arsebobac aucilebelia

saarbitraJo ganxilvis inicirebisaTvis.

e.w „obieqturi arbitraJunarianoba“ pasuxobs kiTxvaze romeli

dava SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis sagani. swored es

ukanaskneli sityvaTSeTanxmeba aris gamoyenebuli niu-iorkis

konvenciis me-5 muxlSi.311

rac Seexeba „subieqtur arbitraJunarianobasa“ da saarbitraJo

SeTanxmebis „aranamdvilobis“ (Unwirksamkeit) sxva SemTxvevebs, maTi

calcalke gamoyofa saWiro ar aris. Tu am or elements pirobiTad

gavaerTianebT, maSin miviRebT, rom saarbitraJo ganxilvis winapiroba

SeiZleba iyos zogadad saarbitraJo SeTanxmebis arseboba. Mes

winapiroba TavisTavad moicavs rogorc mxareTa uflebaunarianobisa

da qmedunarianobis, aseve saarbitraJo SeTanxmebis formisa da

Sinaarsis sakiTxebs.

309 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 53. 310 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 53. 311 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 429.

Page 107: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 105 ~ 

saboloo jamSi saarbitraJo ganxilvis winapirobebi SeiZleba

or ZiriTad jgufad, materialur da formalur winpirobebad

davyoT. pirveli formaluri winapiroba, romlis arsebobis gareSec

saarbitraJo ganxilva ver daiwyeba, aris saarbitraJo SeTanxmeba.

aseTi SeTanxmebis arsebobis gareSe arbitraJma uari unda Tqvas

saarbitraJo pretenziis miRebaze. zogadad SeiZleba iTqvas, rom

saarbitraJo SeTanxmebaze bevria damokidebuli rogorc saqmis

ganxilvisa da gadawyvetis, aseve miRebuli gadawyvetilebis cnobisa

da aRsrulebis dros. saarbitraJo SeTanxmeba mxareebs Soris

SeiZleba gaformdes rogorc davis warmoSobamde, aseve uSualod

misi warmoSobis Semdeg.

meore formaluri winapiroba gulisxmobs imis garkvevas,

SeiZleba Tu ara, rom dava, romelzec arbitraJma unda gamoitanos

gadawyvetileba, iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. rogorc wesi

sakanonmdeblo aqtebi xSirad Seicaven miTiTebas imis Taobaze, rom

ama Tu im xasiaTis davebi ar SeiZleba ganixilos arbitraJma. Tu

saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia iseT davaze, romelic

Sesabamisi saxelmwifos kanonmdeblobiT arbitraJma ar SeiZleba

ganixilos, maSin Zalze saeWvo xdeba da minimumade mcirdeba

saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebis Sansi.

saarbitraJo ganxilvis materialur winapirobad unda ganvixloT

davis arseboba. cxadia, Tu dava ar arsebobs, an mxareebma Sewyvites

dava, saarbitraJo ganxilva yovelgvar azrs kargavs. dasavleT

evropis saxelmwifoebis sasamarTlo praqtika arbitraJisaTvis

aucileblad miiCnevs davis arsebobas, davis arsebobis gareSe

gamarTuli e.w “saarbitraJo ganxilva” ver iqneba saarbitraJo

ganxilva.312

zemoaRniSnuli pirobebidan erTerTis ararseboba gamoricxavs

saarbitraJo ganxilvis dawyebas, xolo Tu ganxilva mainc daiwyo,

miRebuli saboloo gadawyvetileba safuZvliani eWvis qveS dadgeba,

rac imas niSnavs, rom mxareebi ver miaRweven aseTi arbitraJis mier

miRebuli gadawyvetilebis iuridiuli Zalis aRiarebasa da

aRsrulebas.

K

Tavi I

saarbitraJo SeTanxmeba

$1 saarbitraJo SeTanxmebis cneba

saarbitraJo SeTanxmeba gadamwyveti mniSvnelobis dokumentia

saarbitraJo ganxilvis dawyebidan saboloo gadawyvetilebis

gamotanamde da mis aRsrulebamde. arbitraJTan dakavSirebiT

312 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 427.

Page 108: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 106 ~ 

arsebuli verc erTi normatiuli aqti gverds ver uvlis

saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli sakiTxebis regulirebas.

~kerZo arbitraJis Sesaxeb~. saqarTvelos kanonis pirvelive

muxli Seicavs miTiTebas SeTanxmebaze, xolo meore muxli adgens,

rom ~saarbitraJo SeTanxmebaSi unda aRiniSnos mxareTa dasaxeleba,

maTi sacxovrebli adgili, an iuridiuli misamarTi, davis sagani,

SeTanxmebis dro da adgili~. garda zemoaRniSnulisa, saarbitraJo

SeTanxmebaSi aSkarad da naTlad unda iyos gamoxatuli mxareTa neba,

rom maT Soris arsebuli dava ganixilos arbitraJma, rac TavisTavad

gulisxmobs mxareTa SeTanxmebiT sasamarTlos uwyebrivi qvemdebaro-

bis gamoricxvas313

modeluri kanonis me-7 muxlis pirveli nawilis Tanaxmad,

~saarbitraJo SeTanxmeba aris mxareTa SeTanxmeba, yvela an

gansazRvruli davebis arbitraJisaTvis gadacemis Sesaxeb, romlebic

warmoiSvnen, an SeiZleba warmoiSvan konkretul samarTlebriv

urTierTobebTan dakavSirebiT, imisgan damoukideblad, saxelSekr-

ulebo xasiaTisani arian isini Tu ara~.314 aRniSnul definiciaSi

sakmaod lakonurad da amomwuravad aris miTiTebuli saarbitraJo

SeTanxmebis ZiriTadi niSnebi, rasac samwuxarod ver vityviT qarTul

kanonze. qarTvelma kanonmdebe-lma ufro mniSvnelovnad miiCnia

saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebis CamoTvla, vidre misi

samarTlebrivi arsis dazusteba. modeluri kanonis gaTvaliswinebis

aucileblobaze isic miuTiTebs, rom am kanonis saarbitraJo SeTan-

xmebis maregulirebeli normebi mWidro kavSirSia niu-iorkis 1958

wlis konvenciasTan.315 am konvenciis II muxlis III nawilis Tanaxmad

~Tu xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTlos mimarTes sarCeliT

sakiTxze, romlis Taobazec mxareebma dades am muxliT

gaTvaliswinebuli SeTanxmeba, sasamarTlo valdebulia erTerTi

mxaris moTxovniT dava gansaxilvelad gadasces arbitraJs, garda im

SemTxvevisa, roca sasamarTlo CaTvlis, rom saarbitraJo SeTanxmeba

baTilia, Zaladakargulia, an SeuZlebelia misi Sesruleba.~316

saarbitraJo SeTanxmebis pirdapir ganmartebas ar Seicavs

vaSingtonis 1965 wlis konvencia, Tumca is Taviseburad mainc

aregulirebs am sakiTxs. 27-e muxlSi aRniSnulia, rom ~arc erTi

xelSemkvreli saxelmwifo ar aniWebs diplomatiur dacvas da ar

aRZravs saerTaSoriso sarCels im davasTan dakavSirebiT, romelzec

misi erTerTi fizikuri an iuridiuli piri da meore xelSemkvreli

saxelmwifo SeTanxmda am konvenciis Sesabamisad arbitraJisaTvis

gadacemaze, garda im SemTxvevisa, roca es ukanaskneli saxelmwifo

313 Sdr. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-12 muxli, 272-e muxlis ~v~

qvepunqti, ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ kanonis 30-e muxli, modeluri kanonis me-8

muxli da a.S. 314 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 503.

315Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003. 316 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428.

Page 109: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 107 ~ 

ar icavs, an ar asrulebs aseT davaze gamotanil saarbitraJo

gadawyvetilebas~.317 amave konvenciis 36-e muxlis Tanaxmad, mxaris

Txovna davis arbitraJisaTvis gadacemis Sesaxeb unda Seicavdes

mxareTa Tanxmobas aseT ganxilvaze.318 cxadia, aseTi Tanxmoba sxva

araferia, Tu ara saarbitraJo SeTanxmeba. konvenciis zemoaRniSnuli

norma pirdapir avaldebulebs saxelmwifoebs uari Tqvan absolutur

imunitetze, Tu dava centrma unda ganixilos.

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba saarbitraJo samarTlis

ZiriTadi principia.319 mas aRiarebs inglisuri, franguli, germanuli

da Sveicaruli samarTali.320 avtonomiurobis principis mniSvneloba

aseve udavod aris miCneuli iuridiul mecnierebaSi.321

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba miznad isaxavs saqmis

saarbitraJo wesiT ganxilvis sasargeblod mxareTa mier gakeTebuli

arCevanis dacvas. zogadi wesis Tanaxmad, xelSekrulebis Tu sxva

samarTlebrivi aqtis baTiloba ar iwvevs masSi CarTuli

saarbitraJo SeTanxmebis baTilobasac.

~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4 muxli

aRiarebs saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobas, Tumca

dasaxelebuli kanoni iTvaliswinebs saarbitraJo SeTanxmebis

CarTvas mxolod ~mxareTa Soris dadebul xelSekrulebaSi~ da ar

ganmartavs SeiZleba Tu ara aseTi SeTanxmeba warmoadgendes sxva

samarTlebrivi aqtebis, magaliTad samewarmeo sazogadoebis wesdebis

Semadgenel nawils. aRsaniSnavia, rom am sakiTxTan dakavSirebiT ukve

arsebobs garkveuli sasamarTlo praqtika. kerZod, dedofliswyaros

raionuli sasamarTlos ganCinebiT sasamarTloSi mimdinare

samoqalaqo saqme Sps-is partniorebs Soris Sewyda imis gamo, rom

wesdeba Seicavda miTiTebas kerZo arbitraJze322.

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi dacva aucilebelia,

radgan mxare, romelmac icis, rom arbitraJSi saqmis ganxilva mis

interesebSi aRar Sedis, swored saarbitraJo SeTanxmebis

gabaTilebas cdilobs. sxvadasxva saxelmwifos kanonmdeblobam

saarbitraJo SeTanxmebis dacvis gansxvavebuli formebi SeimuSava,

Tumca principi mainc erTia: namdvili saarbitraJo SeTanxmebis ars-

eboba gamoricxavs sasamarTlos mier saqmis ganxilvas.

saarbitraJo SeTanxmebis dacvis mizniT amerikulma sasamarTlo-

ebma Camoayalibes e.w saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis prezumf-

317 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 476. 318 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 479. 319Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 62. 320 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 162-164. 321 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 394. 322 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan

Page 110: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 108 ~ 

cia, romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmeba ganixileba namdvil-

ad da misi baTilad cnoba mxolod gansazRvrul SemTxvevebSia Sesa-

Zlebeli.323

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis farglebi ganusa-

zRvreli ar aris. erTerT saqmeze inglisis saapelacio sasamarTlom

daadgina, rom ZiriTadi xelSekrulebis kanonTan winaaRmdegobis xar-

isxi iseTi iyo, rom iq arbitraJis gansaxilveli aRaraferi rCeboda.

inglisur doqtrinaSi farTod aris gavrcelebuli kriminalebs

Soris xelSekrulebis magaliTi: arbitraJi ver ganixilavs nayaCa-

Rari qonebis gayofasTan dakavSirebul sakiTxebs.324 SesaZlebelia, am

SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTac iyos dadebuli da

davis gadawyvetasTan dakavSirebul konkretul procedurasac

iTvaliswinebdes, magram misi formaluri namdviloba da saarbitraJo

SeTanxmebis avtonomiurobis principze miTiTeba mainc ver daafuZnebs

arbitraJis iurisdiqcias am konkretul davaze. es ewinaaRmdegeba

yovelgvar samarTlebriv principebs, morals da sajaro wesrigs.

Sveduri samarTali aseve aRiarebs saarbitraJo SeTanxebis

avtonomiurobis princips.325 arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-3

muxlis Tanaxmad, Tu saarbitraJo SeTanxmeba warmoadgens sxva

SeTanxmebis nawils da saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis sakiTxi

unda gadawydes arbitraJis kompetenciis sakiTxTan kavSirSi, maSin

saarbitraJo SeTanxmeba ganixileba ZiriTadi xelSekrulebisagan dam-

oukidebel SeTanxmebad. 326

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba Sveicariul samarTalSi

niSnavs ara mxolod imas, rom saarbitraJo SeTanxmebis namdviloba

ZiriTadi kontraqtis namdvilobaze damokidebuli ar aris, aramed

imasac, rom momavalSi warmoSobili davis Sesaxeb dadebul

saarbitraJo SeTaxmebas aseTi davis warmoSobis Semdeg aranairi

dadastureba ar sWirdeba.327

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis principi frangul

samarTalSi sakanonmdeblo doneze ganmtkicebuli ar aris, Tumca

frangul sasamarTloebs es principi sadaod arasdros gauxdiaT.328

safrangeTis sakasacio sasamarTlom Tavisi cnobili gadawyvetileba

323 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 69. 324 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 35. 325 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58-59. 326 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~, Stokholm, 2004, p. 86-87. 327 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 358. 328Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 10.

Page 111: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 109 ~ 

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobasTan dakavSirebiT 1963 wels

miiRo.329

saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba amerikuli saarbitraJo

samarTlis erTerT ZiriTad principad iTvleba(the separability doctrine).330 amerikuli kanonmdebloba rogorc federalur, aseve Statebis done-

ze aRiarebs mas331. 1967 wels miRebul gadawyvetilebaSi aSS-s uzena-

esma sasamarTlom am principis mniSvneloba kidev erTxel daadastu-

ra.332

federaluri saarbitraJo aqtis me-2 muxlis (FAA) Tanaxmad, weri-

lobiTi saarbitraJo SeTanxmebis aRsrulebaze uaris Tqma daiSveba,

Tu arsebobs zogadad xelSekrulebis baTilobis safuZvlebi.

Ffederaluri aqtis pirvel TavSi miTiTebuli ar aris, konkretulad

ra unda miiCnios sasamarTlom baTilo-bis safuZv-lad. iTvleba, rom

am dros gamoyenebuli unda iqnes mxareTa mier arCeuli saxe-lm-

wifos (Statis) samarTali, an gamosayenebeli samarTlis gansazR-

vrisas gamosa-yenebeli principebis mixedviT dadgenili samarTali.333 aSS-Si sakmaod mdidari sasamarTlo praqtika arsebobs saqmeebze,

roca saarbitraJo SeTanxmebas Seicavs ar mxareTa Soris arsebuli

ZiriTadi xelSekruleba, aramed sxva xelSekruleba, romelic miTiT-

ebis gziT CarTulia pirvel xelSekrulebaSi. (Incorporation by reference). dadgenilad iTvleba, rom rodesac xelSekruleba, romelic

Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, miTiTebis gziT CarTulia mxareTa

sxva calke SeTanxmebaSi, romelic Tavis mxriv ar iTvaliswinebs

saarbitraJo SeTanxmebas, maSin ukanaskneli xelSekrulebis

xelmomweri mxare valdebulia davis warmoSobis SemTxvevaSi

monawileoba miiRos saarbitraJo ganxilvaSi, maSinac ki, roca mas

pirveli xelSekrulebisaTvis xeli ar mouweria.334

merkinis mixedviT, Tu saarbitraJo SeTanxmeba iTvaliswinebs,

rom is CarTulia A xelSekrulebidan B xelSekrulebaSi, maSin is ar

CaiTvleba B xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli urTierTobebis

mimarT iuridiuli Zalis mqoned, vinaidan amas TviT B xelSekruleba

unda iTvaliswinebdes. xolo Tu B xelSekruleba iTvaliswinebs aseT

CarTvas, magram saarbitraJo SeTanxmebis teqstis ganmartebidan

sawinaaRmdego gamomdinareobs, maSin B xelSekrulebis mimarT saarb-

itraJo SeTanxmebis iuridiuli Zalis gavrceleba iuridiuli

329 Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 11. 330 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 20. 331 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 400. 332 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.90. 333 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.39. 334 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and Class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 30.

Page 112: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 110 ~ 

“manipulaciebis” gareSe gamoricxulia.335 aseTi CaxlarTuli

saxelSekrulebo konstruqciebi saerTo samarTlisaTvis ucxo ar

aris. es praqtikuli mniSvnelobis sakiTxia da yovel konkretul

SemTxvevaSi ganmartebis gziT unda gadawydes.

1996 wlis inglisuri kanoni arbitraJis Sesaxeb (muxli 7)

mxareebs aZlevs uflebas saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis

principi SeTanxmebis sagnad aqcion. Ee.i mxareebs aqvT ufleba

SeTanxmdnen, rom saarbitraJo SeTanxmeba ar sargeblobs

avtonomiurobiT, rac kanonis Tanaxmad samarTlebrivi Sedegebis mom-

tani iqneba. amave dros Tu mxareebi amaze pirdapir ar SeTanmebulan,

saarbitraJo SeTanxmeba inarCunebs avtonomiurobas.336 mxareTa kerZo

avtonomiis aseTi gafarToeba kanonzomieria inglisuri

samarTlisaTvis,337 Tumca avtonomiurobis principis imperatiulobas

jer kidev ar amouwuravs Tavisi SesaZleblobebi.

niSandoblivia, rom saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mier

SemuSavebuli rekomendaciebi gansakuTrebul yuradRebas uTmobs

rogorc saarbitraJo SeTanxmebis, aseve im xelSekrulebis

namdvilobis samarTlebriv Sedegebs, romelSic konkretuli

saarbitraJo SeTanxmebaa CarTuli. erTerTi rekomendaciis Tanaxmad,

“Tu saarbitraJo SeTanxmeba mxareTa Soris arsebuli xelSekrulebis

(magaliTad ipoTekis) Semadgeneli nawilia da mosarCele iTxovs

rogorc saarbitraJo SeTanxmebis, aseve mTlianad xelSekrulebis

baTilad cnobas, sasamarTlo uflebamosilia, rom miiRos sarCeli

warmoebaSi mxolod saarbitraJo SeTanxmebis nawilSi. moTxovna

xelSekrulebis baTilad cnobis nawilSi (vidre saarbitraJo

SeTanxmeba ZalaSia), ar SeiZleba gaxdes sasamarTlos msjelobis

sagani, anu aseTi sarCeli dauSvebelia.”338 aSkaraa, rom saqarTvelos

uzenaesi sasamarTlos midgoma saarbitraJo SeTanxmebis

avtonomiurobasTan dakavSirebiT Seesabameba samarTlis am sferos

ganviTarebis Tanamedrove tendenciebs, Tumca aqve isic unda aR-

iniSnos, rom zemoaRniSnuli rekomendacia “kerZo arbitraJis

Sesaxeb” saqarTvelos kanonis Sesabamisad aris miRebuli da is

Seexeba mxolod e.w. “Sida” saarbitraJo ganxilvebs da ara

saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebebs.

saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo SeTanxmebis

cneba gulisxmobs ramdenime ZiriTad niSans, romelTa arsebobac

aucilebelia am SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli samarTlebrivi Sede-

gebis warmoSobisaTvis. saarbitraJo SeTanxmebis arseboba niSnavs

sasamarTlos uwyebrivi qvemdebarobis gamoricxvas da davis

335 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 34. 336 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67. 337 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 54. 338 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis

sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebTan dakavSirebiT, Tbilisi, 25 ivlisi,

2007 weli, gv. 10. www.supremecourt.ge

Page 113: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 111 ~ 

ganxilvas saerTaSoriso arbitraJis mier. amave dros am SeTanxmebis

samarTlebrivi bedi damokidebuli ar aris ZiriTadi xelSekrulebis

namdvilobasa Tu baTilobaze.

§2 saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi

saarbitraJo SeTanxmebis saxeebad dayofaze saubrisas

mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli is garemoeba, rom klasifikacia

ar gulisxmobs saarbitraJo Se-Tanxmebis calkeuli saxeebis mier

sxvadasxva samarTlebrivi Sedegebis warmoSobas. saxeebs Soris

gansxvaveba mxolod formalur-teqnikuri xasiaTisaa, amitom

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 272-e emuxlSi

miTiTebuli ~saarbitraJo xelSekruleba~ unda ganimartos, rogorc

nebismieri saxis saarbitraJo SeTanxmeba, iqneba es daTqma, Canaweri

Tu xelSekruleba.

davis warmoSobamde saarbitraJo SeTanxmebis dadeba ufro

praqtikulia. mxareebs Soris azrTa sxvadasxvaobis gamovlenis

Semdeg aseTi SeTanxmebis dadeba rTuldeba. cxadia, modave mxareebs

uWirT davis sagnis mimarT gamosayenebel samarTalze, saarbitraJo

ganxilvis adgilze, enaze, arbitrTa raodenobaze da sxva mni-

Svnelovan procedurul sakiTxebze SeTanxmeba.339

saerTaSoriso praqtikam saarbitraJo SeTanxmebis sami saxe

SeimuSava, romlebic dRes yvelaze gavrcelebulad iTvlebian: 1.

saarbitraJo daTqma _ es aris ZiriTadi xelSekrulebis mxareTa

SeTanxmeba, romelic pirdapiraa CarTuli aRniSnuli xelSekrulebis

teqstSi da miuTiTebs im davebis gadawyvetisaTvis saarbitraJo

proceduris gamoyenebaze, romelic momavalSi SeiZleba warmoiSvas

am xelSekrulebidan gamomdinare. 2. saaarbitraJo Canaweri aris

kontraqtisagan damoukidebeli SeTanxmeba mxareTa Soris ukve

warmoSobili davis ganxilvis Taobaze. 3. saaarbitraJo

xelSekruleba _ damoukidebeli samoqalaqosamarTlebrivi xelS-ek-

rulebaa da iTvaliswinebs im davis arbitraJisaTvis gadacemas, ro-

melic SeiZleba warmoiSvas konkretuli xelSekrulebidan,

xelSekrulebaTa paketidan, an saerTod mxareTa Soris warmoSobili

konkretuli urTierTobidan.340

germanuli kanonmdebloba, doqtrina da praqtika saarbitraJo

SeTanxmebis erTiani cnebis momxrea da terminoligiur

klasifikacias ar iZleva. amave dros zogierTi marTlwesrigi da

saerTaSoriso praqtika erTmaneTisagan ganasxvavebs saarbitraJo

SeTanxmebas (Schiedsabrede) da saarbitraJo daTqmas (Schiedsklausel). saarb-itraJo SeTanxmeba Seexeba ukve warmoSobil davas xolo saarbitraJo

339 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 94. 340 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 30.

Page 114: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 112 ~ 

daTqma im davas, romelic SeiZleba warmoiSvas momavalSi.341 “Arbitration Clause” saerTaSoriso praqtikaSi yvelaze gavrcelebuli

inglisurenovani terminia da gulisxmobs saarbitraJo SeTanxmebas,

romelic CarTulia xelSekrulebaSi da xelSekrulebis Semadgenel

nawilad ganixileba.342 germanul doqtrinaSi cnobilia e.w °`paTologiuri saarbitraJo

SeTanxmebis” cneba. es termini pirvelad aismanma gamoiyena 1974 wels

gamoqveynebul naSromSi. aismani am terminiT iseT saarbitraJo

SeTanxmebebs aRniSnavda, romelTac sxvadasxva mizezis gamo Tavisi

ZiriTadi funqciis Sesruleba ar SeeZloT. zogadad germanul

literaturaSi es termini gamoiyeneba iseTi mdgomareobis aRs-

aniSnavad, roca saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebrivad uvargisia

arbitraJis kompetenturobis gansazRvrisaTvis.343

``paTologiuri saarbitraJo SeTanxmebebi“ sam SemTxvevaSi iwveven

arbitraJis arakompetenturobas: 1. roca gaurkvevelia, unda Sedges

Tu ara saerTod arsebiTi saarbitraJo ganxilva da SeaTanxmes Tu

ara mxareebma davis arbitraJis mier gadawyveta. 2. saarbitraJo

SeTanxmeba bundovnad aris formulirebuli, rasac arasakmarisi

gansazRvrulobis gamo misi baTilad aRiarebisaken mivyavarT. 3.

saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia, magram arbitraJis Semadgenloba

am SeTanxmebis darRveviT aris Camoyalibebuli, rac saboloo jamSi

arbitraJis arakompetenturad aRiarebas iwvevs.344

anglo-amerikuli sistemis qveynebSi gavrcelebulia saarbitraJo

SeTanxmebebi, romliTac mxareebi (Tu davis sagania fuli) miuTiTeben

maqsimalur da minimalur Tanxebs, romelsac moiTxoven arbitraJSi.

niSandoblivia, rom am informacias arbitraJs ar awvdian. Tu

arbitraJis mier gansazRvruli Tanxis odenoba iqneba dadgenil

zRvarze meti an naklebi, mxares daekisreba is raodenoba romelzec

SeTanxmdnen mxareebi miuxedavad arbitraJis gadawyvetilebisa.345

mxareebi zogjer iTvaliswineben pirobas, rom saarbitraJo

gadawyvetileba sabolooa da gasaCivrebas ar eqvemdebareba, zogjer

ki miuTiTeben, rom gadawyvetileba ar aris saboloo. saqme SeiZleba

gansaxilvelad gadaeces sasamarTlos.346

341 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 19. 342 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 158. 343 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.215. 344 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.248. 345 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 85. 346 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 85.

Page 115: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 113 ~ 

saerTo samarTlis saxelmwifoebis samarTlebrivi tradicia

icnobs saarbitraJo SeTanxmebebis klasifikacias savaldebulo

(mboWav) da fakultatur (aramboWav) (binding and nonbinding) SeTanxmebebad. savaldebuloba Tu fakultaturoba (binding or nonbinding) SeiZleba iyos mxareTa specialuri SeTanxmebis rezultati,

an gaTvaliswinebul iqnes arbitraJis reglamentSi.347

fakultaturi saarbitraJo SeTanxmebebi ZiriTadad

momxmarebelTa uflebebis dacvasTan aris dakavSirebuli. amerikuli

internet-arbitraJebis absoluturi umravlesobis reglamentebSi

miTiTebulia, rom momxmareblebisaTvis saarbitraJo ganxilva da

Sesabamisad saarbitraJo gadawyvetileba ar aris mboWavi, e.i savald-

ebulo.348

§3 Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb

saarbitraJo SeTanxmeba imdenad mniSvnelovania, rom mas zogadad

arbitraJis samarTlebrivi bunebis ganmsazRvreladac miiCneven.

amasTan dakavSirebiT arsebuli mosazrebebi imdenad Zvelia,

ramdenadac TviT arbitraJi.

arbitraJs xSirad uwodeben `marTlmsajulebis privatizacias,”

Tumca am mosazrebas doqtrinaSi hyavs rogorc momxreebi, aseve

mowinaaRmdegeebi.349 Sutce Tvlis, rom arbitraJi kerZo sasamarTloa

(Schütze: Das Schiedsgericht ist ein Privates Gericht.)350 rusul doqtrinaSi

sayovelTaod aRiarebuli mosazrebis Tanaxmad, samediatoro

sasamarTloebi faqtiurad sazogadoebriv sasamarTloebs warmoa-

dgenen(!).351 aseTi Sefasebebi bevr kiTxvas aCens, Tumca pasuxebi am

kiTxvebze, rogorc wesi, winaaRmdegobrivia.

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bunebis Sesaxeb

istoriulad arsebobda ori ZiriTadi Teoria, romlebic

cdilobdnen moepovebinaT pirveloba da daesabuTebinaT Tavisi

Sesabamisoba WeSmaritebasTan, es Teoriebia: saxelSekrulebo

(materialuri), saproceso352 da Sereuli.

347 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 296. 348 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 103. 349 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 1. 350 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 2. 351Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 142. 352Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 139.

Page 116: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 114 ~ 

I. materialur-samarTlebrivi (saxelSekrulebo) Teoria

saxelSekrulebo Teoriis Tanaxmad, arbitraJi warmoadgens

saxelSekrulebo samarTlis instituts da misi erTaderTi mizania

saarbitraJo SeTanxmebis meSveobiT davis gadawyveta. am Teoriis

momxreebi saarbitraJo SeTanxmebasa da saarbitraJo gadawyvetilebas

ganixilavdnen, rogorc `erTi moqmedebis or stadias,~ romelic mima-

rTulia erTi miznisaken — saarbitraJo gadawyvetilebis

gamotanisaken. saarbitraJo SeTanxmebis dadebiT mxareebi TiTqos

imazec xdebian valdebulni, rom arbitraJis gadawyvetileba

nebayoflobiT Seasrulon. saboloo jamSi, am Teoriis Tanaxmad,

saarbitraJo gadawyvetilebaSi mxareTa nebaa gamoxatuli ~(!). saxe-

lSekrulebo Teoriis frangi warmomadgeneli f. merleni Tvlida,

rom saarbitraJo gadawyvetileba, iseve rogorc saarbitraJo

SeTanxmeba. saxelSekrulebo xasiaTisaa. igi werda: ~ ra aris ucxo

saxelmwifoSi aRsasruleblad wardgenili gadawyvetileba, Tu ara

kontraqti?NSeiZleba saarbitraJo gadawyvetileba Cai-Tvalos aseTi

gadawyvetilebis gamotanis Sesaxeb dadebuli saarbitraJo SeTanx-

mebis Sedegad? ra iqneboda saarbitraJo gadawyvetileba saarbitraJo

SeTanxmebis gareSe? Ees iqneboda usargeblo faratina furceli.

swored saarbitraJo SeTanxmeba xdis SesaZlebels saarbitraJo

gadawyvetilebis gamotanas. Aamis gamo, saarbitraJo SeTanxmebis

msgavsad, saarbitraJo gadawyvetilebac atarebs saxelSekrulebo xa-

siaTs.353

debatebi saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bunebis Sesaxeb

gansakuTr-ebiT aqtualuria germaniasa da SveicariaSi. germanel

avtorTa erTi nawili miiCnevs, rom saarbitraJo SeTanxmeba

materialur-samarTlebrivi bunebisaa da mis mimarT SeiZleba

gamoyenebul iqnes saerTo wesebi garigebebisa da xelSekrulebebis

Sesaxeb.354 arbitraJis saxelSekrulebo xasiaTs xazs usvamen aSS-sa

da inglisis sasamarTloebi.355 inglisSi gavrcelebuli mosazrebis

Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba saxelSekrulebo xasiaTisaa.356 aSS-

Si dResac Tvlian, rom arbitraJs aqvs saxelSerulebo xasiaTi.

ufro metic, aSS-is federaluris saarbitraJo aqti (The FAA --- Federal Arbitration Act) mxars uWers aSkarad gamokveTil saxelSekrulebo

midgomas. (….embodies a strongly contractual approach to arbitration law.)357

353Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 139. 354Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 36. 355 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 296. 356 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 153. 357 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 4.

Page 117: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 115 ~ 

es Teoria germaniaSi moZvelebulad iTvleba. Amisi momxreebi

jer kidev germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis ZalaSi

Sesvlamde arbitraJis mimarT skeptikuri damokidebulebiT

gamoirCeodnen. materialur-samarTlebrivi Teoriis Tanaxmad

saarbitraJo SeTanxmeba arbitrebs aniWebs warmomadgenlobiT

uflebamosilebas (davaleba). saarbitraJo ganxilvis mxareebi, deben

ra saarbitraJo SeTanxmebas, amiT arbitrebs avaleben kvalificiuri

gadawyvetilebis gamotanas. mogvianebiT germanulma samoqalaqo

saproceso kodeqsma saarbitraJo gadawyvetileba iuridiuli Zalis

mqoned aRiara da sasamarTlo gadawyvetilebas gauTanabra.

II. saproceso samarTlebrivi Teoria

am Teoriis warmomadgenlebi Tvlian, rom saarbitraJo procesi

srulfasovani procesia, romlis drosac saarbitraJo SeTanxmebis

meSveobiT xdeba sasamarTlos iurisdiqciis gamoricxva. arbitraJi

iRebs iuridiuli Zalis mqone gadawyvetilebas. EniSandoblivia, rom

es Teoria Tavis droze gaziarebul iqna sabWoTa arbitraJebis mier.

erTerT gadawyvetilebaSi sabWoTa kavSiris savaWro-samrewvelo

palatasTan arsebulma arbitraJma miuTiTa, rom saarbitraJo SeTan-

xmeba aris saproceso SeTanxmeba, da arsebobs materialur-

samarTlebrivi SeTanxmebisagan (xelSekrulebisagan) damo-

ukideblad.358

TiTqmis yvela avtori, romelic arbitraJs exeba, saWirod Tvlis

am Teoriebze yuradRebis gamaxvilebas. germanul iuridiul

literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom saarbitraJo SeTanxmeba

saproceso xelSekrulebaa. aRniSnuli daskvna germanuli ZPO-s §1031 analizis safuZvelzea gakeTebuli.359 SeiZleba iTqvas, rom mosazreba

saarbitraJo SeTanxmebis saproceso samarTlebrivi bunebis Sesaxeb

germaniaSi gabatonebulad iTvleba.360 zogierTi Sveicarieli iuristi

aseve miiCnevs, rom arbitraJi saproceso samarTlis nawilia.361

358 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 144-145. 359Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 71. aseve Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 65. 360Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s.33. 361Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 11.

Page 118: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 116 ~ 

III. Sereuli Teoria

XX saukunis 50-ian wlebSi scades zemoaRniSnuli ori Teoriis

sinTezi da aRiares arbitraJis bunebaSi rogorc materialur

samarTlebrivi (saxelSekrulebo) aseve saproceso elementebis

arseboba. Aase Camoyalibda e.w ~Sereuli Teoria.~ am Teorias

lunci kompleqsurs uwodebda.362

Sereuli Teoriis warmomadgenlebi aRiareben arbitraJis

saproceso samarTlebriv bunebas, magram amave dros saarbitraJo

SeTanxmebas miiCneven materialur samarTlebriv xelSekrulebad,

romelsac saproceso samarTlebrivi Sedegebi mohyveba.363 germaniis

uzenaesi sasamarTlos erTerTi gadawyvetilebis Tanaxmad,

saarbitraJoO SeTanxmeba aris kerZosamarTlebrivi SeTanxmeba sapro-

ceso urTierTobebis Sesaxeb.364 bergers miaCnia, rom arbitraJs aqvs

rogorc saxelSekrulebo, aseve saproceso xasiaTi.365

Sereuli Teoria danarCen orTan SedarebiT axalgazrdaa.

rogorc ukve aRiniSna, am Teoriis warmomadgenlebi Tvlian, rom

arbitraJi saxelSekrulebo da iurisdiqciuli elementebis

kombinacias warmoadgens.366 aqve unda aRiniSnos, rom arbitraJis

Sesaxeb SvedeTis kanonis inglisuri komentaris avtori swored am

Teorias aniWebs upiratesobas.367

arbitraJisa da saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb arsebuli

mecnieruli Teoriebi amiT ar amoiwureba. XX saukunis 60-ian wlebSi

warmoiSva kidev erTi, e.w ~avtonomiuri Teoria.~ am Teoriis

fuZemdeblad iTvleba frangi iuristi rubelen deviSi. mas surda

erTi zenacionaluri arbitraJis Camoyalibeba, romelic Tavisufali

iqneboda yvela qveynis samarTlebrivi sistemis gavlenisagan.368

socialuri urTierTobebi imdenad winaaRmdegobrivia, rom am

urTierTobebTan dakavSirebuli cnebebisa da kategoriebis

absoluturi saxiT Camoyalibeba SeuZlebelia. mniSvneloba aqvs ara

ama Tu im aspeqtze yuradRebis gamaxvilebas, an am aspeqtebis

362 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 144. 363 Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s.27-29. 364 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 145. 365 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 295. 366 Moss, Guiditta, Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 149. 367 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58. 368Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 146.

Page 119: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 117 ~ 

sinTezs, romelic mainc ar iqneba bolomde efeqturi, aramed funqci-

ebis da miznebis gamokveTas. ra funqcia unda Seasrulos

konkretulma normam da ra mizani miiRweva am konkretuli funqciis

SesrulebiT. amiT samarTlebrivi insititutis Sinaarsis garkveva

dasrulebulad unda CaiTvalos.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, gasaziarebelia Sveicarul

iuridiul literaturaSi gamoTqmul mosazreba, romlis Tanaxmadac

mniSvnelovani ar aris saarbitraJo SeTanxmeba, saproceso

xelSekrulebaa, materialuri, Tu moicavs rogorc saproceso, aseve

materialur samarTlebriv elementebs. Uufro mniSvnelovania saarb-

itraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi. magaliTad is, rom saar-

bitraJo SeTanxmeba imanenturad gulisxmobs sasamarTlos

iurisdiqciis gamoricxvas im konkretul davasTan dakavSirebiT,

romelic mxareebma gans-axilvelad arbitraJs dauqvemdebares.369

saeWvoa, rom arbitraJisa da saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi bunebis Sesaxeb Teoriebs da am Teoriebis nebismier

kombinacias raime praqtikuli daniSnuleba hqondes. saarbitraJo

SeTanxmeba davis gadawyvetis Sesaxeb mxareTa erToblivi nebaa,

romelic legitimurs xdis arbitraJis, rogorc davebis gadawyvetis

meqanizmis gamoyenebas. es meqanizmi ganxvavebuli warmatebiT

gamoiyeneba rogorc sajaro, aseve kerZo samarTlebrivi, rogorc

saerTaSoriso, aseve erTi saxelmwifos farglebSi arsebuli davebis

gadawyvetisaTvis. Znelad warmosadgenia, rom sasamarTlo, an

arbitraJi konkretuli saqmis gadawyvetisas mniSvnelobas aniWebdes

msgavsi saxis Teoriebs, Tumca gamonaklisebi ra Tqma unda arsebobs.

erTerT aseT gamonakliss germaniis uzenaesi sasamarTlo

warmoadgens, romelmac saWirod CaTvala sakuTari azri gamoeTqva

materialur, saproceso da Sereul TeoriebTan dakavSirebiT. am

sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom saarbitraJo

SeTanxmeba aris materialur samarTlebrivi xelSekruleba,

romelsac aqvs saproceso samarTlebrivi sagani.370

mecnieruli Teoriebis kritikuli Sefaseba ar niSnavs maTi

mniSvnelobis absolutur uaryofas. piriqiT, es Teoriebi iuristebis

samarTlebrivi azrovnebis stilze miuTiTeben da sakmaod

saintereso daskvnebis gakeTebis safuZvels iZlevian. magaliTad

SeiZleba moviyvanoT saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb Teoriebis gav-

rceleba aSS-sa da germaniaSi. am or qveyanaSi arsebuli Sexedulebe-

bi samarTlebrivi azrovnebis stilis kontrastulobis saukeTeso

magaliTad SeiZleba CaiTvalos.

germaniaSi Tvlian, rom arbitraJi sasamarTlos aleternativa da

kerZo marTlmsajulebaa, aSS-Si miaCniaT, rom arbitraJi biznesia,

biznesis nairsaxeobaa, romelic „klientebs“ davis iafad swarfad da

kvalificiurad gadawyvetas sTavazobs. germaniaSi Tvlian, rom

arbitraJi saproceso samarTlis institutia, aSS-Si miaCniaT, rom

369 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 105. 370 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 61.

Page 120: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 118 ~ 

arbitraJs mkveTrad gamoxatuli saxelSekrulebo xasiaTi aqvs. es

gansxvavebebi pirdapir gavlenas axdens rogorc am qveynebis kanonm-

deblobis, aseve saarbitraJo da sasamarTlo praqtikis

ganviTarebaze.

TiToeuli marTlwesrigi nebismier samarTlebriv instituts

mxolod misTvis damaxasiaTebeli stiliT ayalibebs da aviTarebs. es

kidev ufro sainteresos xdis arbitraJTan dakavSirebuli

sakiTxebis kvlevas. Gganxvavebuli marTlwesrigebis Seswavla,

TiToeuli maTganis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis ganxilva, axa-

li da originaluri midgomebis formirebisa da praqtikaSi maTi

warmatebuli danergvis SesaZleblobas iZleva.

§4 GsaarbitraJo SeTanxmebis mxareebi (subieqtebi)

mxareTa nebis avtonomias yvelaze farTo farglebi swored

saerTaSoriso saarbitraJo gaanxilvisas aqvs. rogorc wesi, mxareebs

aqvT SesaZlebloba SeaTanxmon saarbitraJo ganxilvasTan dakavSire-

buli nebismieri detali. AarbitrTa ufleba sakuTari Sexedulebisa-

mebr miiRon gadawyvetileba ama Tu sakiTxze, mxareTa SeTanxmebidan

unda gamomdinareobdes.371 arbitraJis iniciativebi saarbitraJo ganxi-

lvis calkeul sakiTxebTan mimarTebaSi ar unda ewinaaRmdegebodes

mxareTa SeTanxmebas.

kaufman-koleris ganmartebiT, mxareTa kerZo avtonomiis

samarTlebrivi Sinaarsi gulisxmobs, rom mxareTa mier SeTanxmebul

wesebs aqvT upiratesi Zala arbitraJis mier dadgenilTan SedarebiT,

rac imas niSnavs, rom mxareTa SeTanxmeba arbitrebisaTvis savalde-

bulo Zalis mqonea.372

subieqtebis kerZo avtonomiis farTo farglebi aRiarebulia

saxelmwifoTa umravlesobis kanonmdeblobiT. magaliTad, germanuli

samoqalaqo saproceso kodeqsis (ZPO §1042) Tanaxmad mxareebi

gansazRvraven saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebul saproceso

sakiTxebs.373

saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli urTierTobebis

subieqtebis iuridiuli SesaZlebloba dadon saarbitraJo SeTanxmeba

ganisazRvreba calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobiT da saerTa-

Soriso xelSekrulebebiT. Aam dros mniSvnelovania, romeli samar-

Tali unda iqnes gamoyenebuli saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

uflebamosilebis Semowmebisas.

371 Sdr. Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 81. 372 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The governing law, fact or law? A transnational rule on establishing its content. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 81. 373 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 81.

Page 121: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 119 ~ 

niu-iorkis konvenciis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis

mxareebi qmedunarianni unda iyvnen im saxelmwifos kanonmdeblobis

mixedviT, romelsac TviTon ganekuTvnebian.374

aqve unda aRiniSnos niu-iorkis konvenciis erTerTi muxlis

cota bunodvani formulirebis Sesaxeb. kerZod, saarbitraJo

gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis erTerTi

safuZvelia, roca mxare “garkveulwilad qmeduunaro iyo” (under some incapicity) saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze. rusuli teqsti iyenebs

sityvaTSeTanxmebas “В какой-либо мере недееспособны.”375 ”garkveulwilad

qmeduunaro,” cota bundovani formulirebaa. SeiZleba aq igulisxme-

bodes qmedunarianobis SezRudvis SemTxvevebi, Tumca calsaxad arc

amis mtkicebis safuZveli arsebobs. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvenciis

me-6 muxli adgens, rom Tu xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTlom

unda imsjelos, hqondaT Tu ara mxareebs saarbitraJo SeTanxebis

dadebis ufleba, maSin es sakiTxi unda gadawydes im saxelmwifos

samarTlis mixedviT, romelic am subieqtebis mimarT unda iqnes

gamoyenebuli.376

saarbitraJo SeTanxmeba da misi samarTlebrivi Sedegebi

gansxvavebulia mxareTa Soris arsebuli nebismieri sxva garigebisa

da misi samarTlebrivi Sedegebisagan. Sesabamisad, subieqtTa

gansazRvruli Tu ganusazRvreli wrisaTvis aseTi SeTanxmebis

dadebis uflebamosilebis miniWeba mxolod da mxolod

kanonmdeblis kompetenciaSi unda Sediodes. es sakiTxi

gansakuTrebiT mniSvnelovnia sajaro samarTlis iuridiuli

pirebisaTvis, vinaidan maTi uflebaunarianoba da qmedunarianoba

ganisazRvreba ara mxolod zogadi wesebis, aramed specialuri

normatiuli Tu individualuri samarTlebrivi aqtebis safuZvelze.

am subieqtebis saarbitraJo SeTanxmebaSi monawileoba unda Sefasdes

yovel konkretul SemTxvevaSi Sesabamisi samarTlebrivi urTierTo-

bebis kompleqsuri analizis Semdeg.

I. fizikuri pirebi

Sveduri samarTlis mixedviT, iseTi sakiTxebi, rogorica mxaris

uflebamosileba dados saarbitraJo SeTanxmeba da aseTi SeTanxmebis

dadeba warmomadgenlis mier, unda gadawydes im saxelmwifos

kanonmdeblobis mixedviT, romelTanac mxares aqvs intensiuri

kavSiri moqalaqeobis, an sacxovrebeli adgilis saxiT, es sakiTxi ki

374 Seadare aseve, ZPO §1059 375 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428. 376 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 394.

Page 122: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 120 ~ 

Tavis mxriv unda ganisazRvros Sveduri koliziuri samarTlis

Sesabamisad.377

germanuli samarTali saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis

saarbitraJo uflebaunarianobis gansazRvris kriteriumad iRebs lex personalis. Ffizikuri pirebisaTvis lex personalis aris im saxelmwifos

samarTali, romelsac es subieqti ganekuTvneba.378

SveicariaSi saarbitraJo uflebaunarianobis sakiTxi wydeba im

koliziuri normebis Sesabamisad, romelic Seexeba uflebaunariano-

bis sakiTxs zogadad. Sveicariis saerTaSoriso kerZo samarTlis ka-

nonis 34-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, fizikuri piris

uflebaunarianobis sakiTxi wydeba Sveicariis samarTlis mixedviT.379

franguli samarTlis mixedviT, fizikuri pirebis saarbitraJo

uflebaunarianobis sakiTxi unda gadawydes im saxelmwifos

samarTlis mixedviT, romlis moqalaqecaa es piri.380

inglisis saarbitraJo kanonmdeblobis Tanaxmad, Tu mxareTa

SeTanxmebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, erTerTi mxaris

gardacvaleba ar iwvevs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetas. am

SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi gavrceldeba mis memkvidreebze.

amave dros, es muxli ar ewinaaRmdegeba inglisis kanonmdeblobis im

debulebebs, romelTa Tanaxmadac gansazRvruli uflebebi, an val-

debulebebi wydeba piris gardacvalebasTan erTad.381 aq SeiZleba

moyvanil iqnes aseTi magaliTi: cnobil mxatvars xelSekruleba

hqonda cnobil politikosTan misi portretis daxatvasTan

dakavSirebiT. xelSekruleba iTvaliswinebda saarbitraJo SeTa-

nxmebas. mxatvris gardacvalebis SemTxevvaSi am mxatvris Svili,

romelic musikosia, ver Seasrulebs xelSekrulebas da Sesabamisad

mis mimarT arc saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis

gavrceleba ar daiSveba. Tu xelSekrulebiT gaTvaliswinebul

valdebulebas gardacvlilis uSualo monawileobis gareSe misi

memkvidre ver Seasrulebs, maSin am xelSekrulebiT

gaTvaliswinebuli saarbitraJo Seanxmebis samarTlebrivi Sedegebis

memkvidreze gavrcelebac gamoricxu-li unda iyos.

fizikur pirebTan dakavSirebiT gamoyenebuli unda iqnes an im

saxelmwifos samarTali, sadac fizikur pirs aqvs sacxovrebeli

adgili, an Cveulebrivi adgilsamyofeli, an is samarTali,

377 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 316. 378 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 379 Bundesgesetz vom 18 Dezember 1987über das Internationale Privatrecht (IPRG) standÖ 1. Juli 2008 http://www.admin.ch/ch/d/sr/c291.html 380 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 381 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition,~ LLP~, London, 2005, p. 37.

Page 123: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 121 ~ 

romelTanac am fizikuri piris mier dadebul ZiriTad

xelSekrulebas aqvs yvelaze mWidro kavSiri.382

Sveduri saarbitraJo kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli

mowesrigebis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis mimarT

gamosayenebeli samarTali unda ganvasxvavoT TviT saarbitraJo

SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlisagan.383 es midgoma

gamarTlebulad unda CaiTvalos. Tu saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlis arCeva Cveulebrivi movlenaa, fizikuri

piris mier misi uflebauanarianobis mimarT gamosayenebeli samarTl-

is arCeva cota komikuric iqneba. ZiriTadi principi am SemTxvevaSi

SeiZleba iyos sasamarTlos mier im koliziuri normebis gamoyeneba,

romelsac is CaTvlis gamosayeneblad da am koliziuri normebiT

gansazRvruli samarTliT fizikuri piris uflebamosilebis sakiTxis

Sefaseba.

II. iuridiuli pirebi

iuridiuli pirebis sakiTxi sasamarTlo praqtikisa da

mecnierebis debatebis sagania. zogierTi saxelmwifos sasamarTlo

iuridiuli piris samarTlebriv SesaZleblobas dados saarbitraJo

SeTanxmeba gansazRvravs im saxelmwifos samarTalis mixedviT, sadac

iuridiul pirs aqvs adgilsamyofeli. iuristTa nawili e.w

dafuZnebis Teoriis momxrea, romelic im saxelmwifos samarTlis

gamoyenebas gulisxmobs, sadac iuridiuli piria dafuZnebuli.384

saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb Sveicariis kanonis 154-e

muxlis Tanaxmad, iuridiuli piris registraciis samarTali gansaz-

Rvravs am iuridiuli piris uflebaunarianobis sakiTxs, Tu regis-

tracia da publicity rules of this law erTmaneTs Seesabameba. Tu es normebi

erTmaneTs ar Seesabameba, maSin im saxelmwifos samarTlis mixedviT,

sadac iuridiul pirs aqvs moqmedi ofisi (struqtura). Tu ar ar-

sebobs arc registraciis samarTali da arc publicity rules, maSin

gamoyeneba im saxelmwifos samarTali, romlis mixedviTac organi-

zebulia kompania. Ees wesi gamoiyeneba ara mxolod kompaniebis, ara-

med amxanagobis tipis sazogadoebebis mimarTac. (partnerships)385 franguli samarTlis mixedviT, iuridiuli piris uflebaunaria-

nobis mimarT gamoiyeneba im saxelmwifos samarTali, sadac iuri-

diul pirs aqvs moqmedi administraciis adgilsamyofeli.386

382 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 383 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 312. 384 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 385Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 160. 386 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157.

Page 124: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 122 ~ 

inglisuri samarTalis mixedviT, hqonda Tu ara korporacias

saarbitraJo SeTanxmebis dadebis ufleba, unda gadawydes rogorc

misi registraciis adgilze moqmedi samarTlis, aseve ZiriTadi

xelSekrulebis mimarT mimarT gamosayenebeli samarTlis mixedviT.

rogorc literaturaSi miuTiTeben, korporaciam am dros orive

samarTlis gamocda waramtebiT unda Caabaros.387

Ddaskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom gamoiyeneba Sesabamisi

saxelmwifos koliziuri samarTlis is normebi, romlebic Seexebian

iuridiuli piris uflebaunarianobis ganmsazRvrel samarTals. iseve,

rogorc fizikur pirebTan mimarTebaSi, iuridiuli pirebisaTvis maTi

uflebaunarianobis ganmsazRvreli samarTlis arC-evis uflebis

miniWeba ar iqneba swori. Aam dros gadamwyvetia, romeli saxelm-wi-

fos sasamarTlos mimarTa mxarem da rogor aris daregulirebeli am

saxelmwi-fos samarTlis mixedviT iuridiuli pirebis

uflebaunarianobis koliziursamarTlebrivi aspeqtebi.

III. saxelmwifo

SeiZleba Tu ara arbitraJma ganixilos dava, romlis mxarecaa

saxelmwifo an saxelmwifos mier kontrolirebadi iuridiuli piri?

es sakiTxi saerTaSoriso arbitraJis sferoSi erTerT sadao

sakiTxad iTvleba. Tanamedrove kanonmdeblobasa da prqatikaSi

arsebuli tendenciis Tanaxmad, Tu saxelmwifo aris komerciuli

garigebis mxare da sakuTari nebiT awers xels saarbitraJo SeTanx-

mebas, maSin arbitraJis kompetenciis mimarT gamoTqmuli preteziebi

romelic emyareba am saxelmwifos Sida kanonmdeblobas, iSviaTad

SeiZleba iqnas gaziarebuli.388

Sveduri samarTlis mixedviT, saxelmwifos, an saxelmwifos mier

kontrolirebad kompanias ar aqvs ufleba miuTiTos Tavis kanonmde-

blobaze im sakiTxis Sefasebisas, hqonda Tu ara mas saarbitraJo

SeTanxmebis dadebis ufleba.389

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis sxva

subieqtebze gavrcelebaze msjelobisas miuTiTeben Sveicaruli

iuridiuli mecnierebis mier ganviTarebul e.w normatiuli konsen-

susis Teoriaze, romlis Tanaxmadac mxareTa nebad iTvleba ara maTi

realuri survili, aramed is, rac meore mxares SeeZlo safuZvlianad

evarauda kontrahentis nebasTan dakavSirebiT.390

Sveicariis saerTaSoriso kerZo samarTlis kanonis 177-e muxlis

meore nawilis Tanaxmad, Tu saarbitraJo ganxilvis mxare aris

387 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 388 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 299. 389 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce;~ Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, p. 316. 390 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 86-87.

Page 125: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 123 ~ 

saxelmwifo, saxelmwifos mier kontrolirebadi sawarmo, an

saxelmwifos mikuTvnebuli romelime organizacia, mas ar SeuZlia

daeyrdnos sakuTar samarTals, im mizniT, rom sadao gaxados

zogadad davis arbitraJis mier ganxilvis marTlzomiereba (arbitrabi-lity), an Tavisi uflebamosileba, iyos saarbitraJo ganxilvis mxare.391

rogorc am muxlis komentarSi aRniSnaven, misi daniSnulebaa

daicvas keTilsindisierebis principi (good faith), roca saxelmwifo

cdilobs Tavidan aicilos arasasurveli saarbitraJo ganxilva.392

sajarosamarTlebrivma statusma ar unda moaxdinos gavlena saxelm-

wifos im valdebulebebze, romelic gamomdinareobs kerZo

samarTlidan da kerZosamarTlebrivi urTierTobebidan.393 literaturaSi gavrcelebuli mosazrebiT, saxelmwifos mowina-

aRmdege mxares ar aqvs ufleba miuTiTos Sveicariis saerTaSoriso

kerZo samarTlis 177-e muxlis meore nawilze, Tu man icoda, an SeiZ-

leboda scodnoda, rom saxelmwifo, an masze damokidebuli sawarmo

moqmedebda `Tavisi” samarTlebrivi normebis sawinaaRmdegod saarbi-

traJo SeTanxmebis dadebis dros. Uunda aRiniSnos, rom am mosaz-

rebas kiritikosebic hyavs.394 amerikul iuridiul literaturasa da praqtikaSi lex mercatoria-s

erTerT aRiarebul principad miiCneva, rom saxelmwifo organos ar

aqvs ufleba uari Tqvas sakuTari valdebulebebis Sesrulebaze

imaze miTiTebiT, rom mas ar hqonda saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

ufleba, an ganacxados, rom SeTanxmeba namdvili ar aris am

saxelmwifo organos mimarT gamosayenebeli saproceso formalo-

bebis daucvelobis gamo.395

sajaro samarTlis iuridiuli pirebis mier saarbitraJo

SeTanxmebis dadebisas unda gairkves, cnobisa da aRsrulebis

sakiTxis ganmxilveli saxelmwifos kanonmdeblobiT (lex fori) aris Tu ara uflebamosili sajaro samarTlis iuridiuli piri dados

saarbitraJo SeTanxmeba. aSS-Si saxelmwifos mier kontrolirebad

sawarmoebsa da saxelmwifo organoebs mxolod kanoniT maTTvis

aseTi uflebamosilebis miniWebis SemTxvevaSi SeuZliaT dadon

saarbitraJo SeTanxmeba.396

391 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 317. 392 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 324. 393 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 26. 394Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 326. 395 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.171. 396Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.126.

Page 126: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 124 ~ 

saqarTvelos uzenaes sasamarTlos erTxel ukve hqonda

SesaZlebloba daefiqsirebina Tavisi pozicia am sakiTxTan

dakavSirebiT. saqarTvelos erTerTma umsxvilesma saaqcio

sazogadoebam, romlis aqciaTa sakontrolo paketsac saxelmwifo

flobda, dado saarbitraJo SeTanxmeba erTerT inglisur kompania-

sTan. xelSekrulebis standartuli pirobebis 13.2 punqtis Tanaxmad,

kontraqtidan gamomdinare, an masTan dakavSirebuli nebismieri dava

unda gadaewyvita londonis saarbitraJo sasamarTlos 1996 wlis

arbitraJis Sesaxeb ka-nonis, an mas Semdeg amoqmedebuli

cvlilebebis Sesabamisad.397 2003 wlis 25 aprilis gadawyvetilebiT

londonis saarbitraJo tribunalma qarTul kompanias daakisra

garkveuli Tanxis gadaxda.

qarTuli saaqcio sazogadoebis warmomadgenlis miTiTebiT,

Suamdgomloba saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis

Sesaxeb ar unda dakmayofilebuliyo, “ucxoeTis saarbitraJo

gadawyvetilebebis cnobisa da aRsrule-bis Sesaxeb” konvenciis me-5

muxlis “a” da “d” qvepunqtebis Tanaxmad. kerZod: saqarTvelos

prezidentis 2001 wlis 31 dekembris #544 brZanebulebiT damtkicebu-

li saqarTvelos iusticiis saministros debulebis me-4 muxlis “z”

qvepu-nq-tis Sesabamisad, im sawarmoTa mier, romlebSic saxelmwifo

flobs aqciaTa sakontrolo pakets, an wilis 50 procentze mets,

dadebul im xelSekrulebaTa vizireba, romlebic saqarTveloSi

arsebuli an saerTaSoriso kerZo arbitra-Jebis gansjadia,

miekuTvneba saqarTvelos iusticiis saministros kompetencias. qa-

rxnis warmomadgenlis mosazrebiT, vinaidan sadavo xelSekrulebiT

mxareTa Soris dava arbitraJis gansjadia, xelSekruleba saWiroebda

vizirebas saqarTv-los iusticiis saministros mier, rac ar

momxdara. Aaqedan gamomdinare. . . xelSekruleba ar SeiZleba

CaiTvalos iuridiuli Zalis mqonde dokumentad. . . xolo konvenciis

Tanaxmad, unda CaiTvalos, rom mxareebi qmeduunaroni arian.”398

saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom miiCnia, rom “iuridiuli

pirebis qmedunarianoba xorcieldeba misi organoebis meSveobiT,

amitom iuridiuli piris qmedunarianobis sakiTxis ganxilvisas

mniSvnelovania is, Tu vin an romeli organo axorcielebs

iuridiuli piris saxeliT saqmianobas, vin warmoadgens mas mesame

pirebTan urTierTobaSi da is, Tu vin iRebs samarTlebrivad mniSv-

nelovan gadawyvetilebebs TviT iuridiuli piris SigniT. . . .

“mewarmeTa Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 9.4 muxlis Tanaxmad,

direqtorebi sazogadoebas warmoadgenen mesame pirebTan

urTierTobaSi. warmomadgenlobiTi urTierToba mesame pirebTan

urTierTobaSi ar SeiZleba SeizRudos. Aamave kanonis 55.9 muxli

gansazRvravs saqmianobis calkeul saxeebs, romelTa ganxorcieleba

direqtorebs SeuZliaT mxolod sameTvalyureo sabWos TanxmobiT.

397 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-

S-43-03. 398 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-

S-43-03.

Page 127: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 125 ~ 

sameTvalyureo sabWos Tanxmoba, rogorc wesi formalur xasiaTs

atarebs. mesame pirs ar sWirdeba imis garkveva, uflebamosili iyo

Tu ara direqtori daedo garigeba. . . gansaxilvel SemTxvevaSi

direqtoris uflebamosilebis SezRudvis Sesaxeb ar aris war-

modgenili raime sabuTi. amdenad, saqarTvelos kanonmdeblobis

mixedviTac, mxareTa SeTanxmeba ar aris baTili.”399

safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis 2060 muxlis

Tanaxmad, sajaro samarTlis iuridiul pirebs saarbitraJo

SeTanxmebis dadebis uflebamosileba zogadad CamorTmeuli aqvT,

magram 1964 wlidan sasamarTlo praqtikaSi aRiarebulad iTvleba,

rom es SezRudva saerTaSoriso arbitraJs ar Seexeba. 400

franguli arbitraJebi da sasamarTloebi TiTqmis yvela

sakiTxze sakmaod saintereso praqtikas qmnian. ekvadorulma

saxelmwifo kompaniam (public entity) lizingiT aiRo franguli

kompaniisagan raRac mowyobiloba. xelSekruleba iTvaliswinebda

davis ganxilvas ICC arbitraJis mer. saarbitraJo ganxilvis adgilad

arCeul iqna Jeneva, gamosayenebel samarTlad -- ekvadoris samarTali.

lizingiT aRebuli mowyobiloba dazianda. franguli mxaris

damzRvevebma, rom-lebzec gadavida lizingis gamcemis moTxovna

(cxadia, imis gamo, rom sadazRvevo kompaniam aunazRaura lizingis

gamcems sadazRvevo Tanxa da sanacvlod masze gadavida moTxovnis

ufleba lizingis mimRebis winaaRmdeg. niSandoblivia, rom es

uflebamonacvleoba sadaod aravis gauxdia. g.c.) daiwyes saarbitraJo

procesi ekvadoruli mxaris winaaRmdeg. mxareebi SeTanxmdnen, rom

lizingis gamcemi kompania mesame pirad iqneboda CarTuli

saarbitraJo ganxilvaSi. Ekvadorulma kompaniam miuTiTa, rom

ekvadoruli samarTlis Tanaxmad, dauSvebelia saxelmwifo kompania

SeTanxmebiT daeqvemdebaros romelime ucxouri saxelmwifos sasama-

rTlos iurisdiqcias, an saerTaSoriso arbitraJs. arbitraJma ar

gaiziara mxaris mosazreba da miuTiTa ekvadoris uzenaesi

sasamarTlos praqtikaze. kerZod, uzenaesma sasamarTlom cno im

saarbitraJo SeTanxmebis kanoniereba, romelic iTvaliswinebda

ekvadorul saxelmwifo kompaniasa da ucxoel investors Soris warm-

oSobili davis ganxilvas ekvadorSi. arbitraJma ar gaiziara mxaris

argumenti, rom im SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilvis adgili ekvad-

orSi iyo. arbitraJma aseve miuTiTa zogadad saerTaSoriso

arbitraJisa da Sveicariis saerTaSoriso saarbitraJo

kanonmdeblobis principze, romlis Tanaxmadac saxelmwifos ar aqvs

ufleba sakuTar kanonmdeblobaze dayrdnobiT uari Tqvas

saarbitraJo SeTanxmebaze, romelic mis mier aris dadebuli. saqme

amiT ar dasrulebula. ekvadoruli mxaris damzRvevma sasamarTlos

mimarTa ekvadorSi, mopasuxed miuTiTa lizingis gamcemi da moiTxova

399 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-

S-43-03. 400Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44.

Page 128: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 126 ~ 

saarbitraJo SeTanxmebis baTilad aRiareba. ekvadorulma mxarem am

sasamarTlo procesis damTavrebamde moiTxova saarbitraJo ganxilv-

is SeCereba. arbitraJma es moTxovnac uaryo da miuTiTa, rom am

sasamarTlo da saarbitraJo ganxilvis mxareebi erTi da igive

subieqtebi ar arian, anu dava mimdinareobs sxvadasxva mxareebs

Soris; garda amisa sasamarTlo procesi ekvadorSi daiwyo saarbit-

raJo ganxilvaze gvian.401 rogorc Cans, saxelmwifos mier sakuTar

kanonmdeblobaze miTiTeba safrangeTSi ver gaxdeba saarbitraJo

SeTanxmebis Sewyvetis, an SeCerebis safuZveli.

franguli sasamarTloebi saxelmwifos mimarT yovelTvis

gansakuTrebuli sifrTxiliT gamoirCevian. amis mizezia saxelmwifos

ormagi samarTlebrivi buneba. erTi mxriv is aRWurvilia suvere-

nitetiT da meore mxriv monawileobs saerTaSoriso biznes

urTierTobebSi, rogorc kerZo samarTlis subieqti. saarbitraJo

SeTanxmebis dadeba saxelmwifos mier ganimarteba, rogroc nebayof-

lobiTi uari saxelmwifos imunitetze.402 1991 wels parizis saapelacio sasamarTlos unda gadaewyvita

saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis sakiTxi. marTalia, iranis

saxelmwifos kuTvnili qonebiT dafuZnebul da Sesabamisad

saxelmwifos mier kontrolirebad sawarmos iranis kanonmdeblobiT

ar hqonda saarbitraJo SeTanxmebis dadebis ufleba, magram

sasamarTlom CaTvala, rom iranis kanonmdeblobis es normebi da

Sesabamisad, am normebze dayrdnobiT saarbitraJo SeTanxmebis

baTilobaze miTiTeba ewinaaRmdegeboda saerTaSoriso sajaro

wesrigs. zogierTma avtorma miiCnia, rom am gadawyvetilebiT

franguli sasamarTlo metismetad SeiWra ucxo saxelmwifos kompete-

nci-aSi. zogadi principis Tanaxmad, saxelmwifom TviTon unda

gadawyvitos, aqvs Tu ara mas da masze damokidebul, an masTan daka-

vSirebul iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

ufleba. aqve imasac gaesva xazi, rom roca saxelmwifo sawarmo debs

xuT xelSekrulebas da xuTive maTgani Seicavs saarbitraJo SeTanxm-

ebas, maSin nebismier mesame pirs SeuZlia ivaraudos, rom

saxelmwifo, romelTanac am sawarmos mWidro kavSiri aqvs, eTanxmeba

am saarbitraJo SeTanxmebas da saarbitraJo SeTanxmebis sakanonm-

deblo akrZalva aRar moqmedebs.403 N

rogorc Cans, am konkretul SemTxvevaSi qarTuli da franguli

sasamarTloebi erTi da imave principidan gamomdinare iReben

gadawyvetilebas. faqtiurad, saxelmwifo organoebi jer TviTonve

arRveven “Tavisi” kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs, rac

saarbitraJo SeTanxmebis dadebis akrZalvas Seexeba, Semdeg ki uT-

401 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 299-300. 402Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44. 403Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 50.

Page 129: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 127 ~ 

iTeben am darRvevaze da iTxoven am mizeziT saarbitraJo SeTanxmebis

gabaTilebas. Tu saqarTvelos SemTxvevaSi gaTvaliswinebuli iyo

saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas speciluri proceduris dacva

(iusticiis saministros vizireba), iranis SemTxvevaSi aseTi

SeTanxmebis dadeba saerTod ikrZaleboda. Sinaarsobrivad orive

maTgani ukavSirdeba saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze sajarosama-

rTlebrivi SezRudvebis dawesebas. rogorc franguli, aseve qar-

Tuli sasamarTlo aseTi SezRudvebis winaaRmdegia.

rogorc Cans, saxelmwifoebs da maT mier kontrolirebad

iuridiul pirebs naklebad unda hqondeT sasamarTlos, an

arbitraJis mxridan sajarosamarT-lebrivi SezRudvebis

gaTvaliswinebis imedi.

IV. momxmarebeli

momxmarebelTa uflebebis dacva ocdameerTe saukunis

dasawyisis erTerTi aqtualuri Temaa, romelzec (ara mxolod

iuristebi) mTeli msoflios masStabiT msjeloben da muSaoben.

momxmarebelTa uflebebis arbitraJis saSualebiT dacvaze

msjelobisas iuridiul literaturaSi aRniSnaven, rom saWiroa

specialuri regulireba. ise ar unda moxdes, rom saarbitraJo gan-

xilva aRmoCndes momxmareblisaTvis „meore klasis“ samarTlebrivi

dacvis saSualeba. TviT arbitraJis samarTlebrivi bunebidan gamom-

dinareobs, rom Cveulebrivi da samarTlebriv sakiTxebSi gaucnobi-

erebeli momxmarebeli xelSekrulebaSi Cawerili saarbitraJo SeTan-

xmebis wyalobiT realuri da efeqturi samarTlebrivi dacvis gare-

Sec ki darCes.404 Amomxmareblebis mier saarbitraJo SeTanxmebis da-

debis sakiTxi TiTqmis yvela saxelmwifoSi metnaklebi simwvaviT

dgas dRis wesrigSi. aseTi SeTanxmebis dadeba daSvebulia:

safrangeTSi, germaniaSi, inglissa da aSS-Si. SveicariaSi zogierTi

iuristi am sakiTxs eWvis qveS ayenebs.405

aSS-is sasamarTloebma ramdenime gadawyvetilebiT mxari

dauWires momxmarebelsa da gamyidvels Soris davis warmoSobamde

saarbitraJo SeTanxmebebis dadebas. Aamas Zalian seriozuli kritika

mohyva ara mxolod iurstebis, aramed sazogadoebrivi azris mxrida-

nac ki. „niu-iork Taimsi“, „vaSington posti“, „uol-strit jurnali“

da “san-francisko qronkli” statias statiaze aqveynebdnen amis

sawinaaRmdegod. zogierTi iuristi Tvlis, rom sasamarTloebma „arb-

itraJis mxardaWerisa da xelSewyobis nacionaluri politikis“

lozungis qveS gazardes monstri, romelic uaryofiTad moqmedebs

momxmareblebis interesebze“.406 E

404Weihe, Lars, Der Schutz der Verbraucher im Recht der Schiedsgerichtbarkeit, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 322. 405 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.172. 406 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 142.

Page 130: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 128 ~ 

alabamas Statis kanonmdebloba davis warmoSobamde

momxmarebelsa da kompanias Soris dadebuli saarbitraJo SeTanxme-

bis namdvilobas ar aRiarebs. ZogierTi Stati zRudavs aseTi arbitr-

aJis gamoyenebas da garkveuli pirobebis arsebobisas mxolod momxma-

rebels aniWebs arbitraJisaTvis mimarTvis uflebas. sxva Statebi

aweseben teqnikur da formalur SezRudvebs: iTxoven rom saarbitra-

Jo SeTanxmeba iyos xelmowerili orive mxaris mier da xelSekru-

lebaSi Setanili iyos gansxvavebuli SriftiT, an/da saTauriT.407M

saeWvoa, rom am SezRudvebs realuri da efeqturi Sedegi mohyves.

biznesi Zalian swrafad reagirebs Tavis sasargeblo siaxleebze.

roca sasamarTloebma arbitraJebs dauWires mxari, konkretulma

kompaniebma saarbitraJo SeTanxmebebi Seitanes TavianT

xelSekrulebebSi, sadac, marTalia, patiosnad uxsnian momxmarebels

arbitraJis raobas da mis samarTlebriv Sedegebs,408 magram momxmare-

bels arCevani ar rCeba: saarbitraJo SeTanxmeba konkretuli

SeTavazebis nawilia, Tu mas ar surs arbitraJSi wasvla, maSin ver

miiRebs sasurvel saqonels, an momsaxurebas. mas ubralod ar

daudeben xelSekrulebas. meore mxriv kompanias Sesrulebuli aqvs

yvela formaluri moTxovna (gansxvavebuli Srifti, calke saTauriT

gamoyofa, momxmareblisaTvis saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis ganmarteba da a.S) da darwmunebulia, rom es saarbitraJo

SeTanxmeba namdvilia. faqturad saxezea iZuleba, romelic neba-

yoflobiTobis principiT Zalian saintresod aris SefuTuli.

gamosavali SeiZleba moiZebnos mimwodeblis valdebulebis

dawesebaSi mainc dados ZiriTadi xelSekruleba, Tu momxmarebeli

uars ityvis saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze. arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-6 muxlis Tanaxmad, Tu

dava warmoiSoba kompaniasa da momxmarebels Soris pirvelis mier

meorisaTvis saqonlis, momsaxurebis, an sxva produqtebis miwodebas-

Tan dakavSirebiT, maSin ar daiSveba saarbitraJo SeTanxmebaze dayr-

dnoba, Tu es saarbitraJo SeTanxmeba davis warmoSobamde iyo

dadebuli. igive wesebi gamoiyeneba qiravnobisa da ijaris

urTierTobebis mimarT, am xelSekrulebebTan dakavSirebuli saarbi-

traJo SeTanxmeba CaiTvleba namdvilad, Tu aseTi SeTanxmebiT

dadgenilia, rom arbitrTa Semadgenlobis funqciebi Sesrulebuli

iqneba ijarisa da qiravnobis komisiis mier, da Tu miwis kodeqsidan

sxva ram ar gamomdinareobs amave dros, es muxli ar gamoiyeneba,

roca dava Seexeba damzRvevsa da polisis mflobels Soris dadebul

xelSek-rulebas da roca zemoaRniSnuli dazRveva efuZneba

koleqtiuri, an jgufuri dazRvevis xelSekrulebas. niSandoblivia,

rom es muxli aseve ar gamoiyeneba, Tu SvedeTis saerTaSoriso val-

407 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 157. 408 ixile magaliTad ~siti bankis~ mier xelSekrulebaSi Setanili saarbitraJo

SeTanxmeba: Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 133-138.

Page 131: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 129 ~ 

debulebebi sxva rames gulisxmobs.409 ZiriTad xelSekrulebaSi

saarbitraJo SeTaxmebis gaTvaliswinebis akrZalva aseve SeiZleba

CaiTvalos momxmarebelTa uflebebis dacvis efeqtur garantiad. Tu

mimwodebels saarbitraJo SeTanxmebis dadebis SeTavazebis ufleba

mxolod davis warmoSobis Semdeg eqneba, es saSualebas miscems

momxmarebels davis warmoSobis Semdeg TviTonve gadawyvitos, surs

Tu ara saarbitraJo ganxilvis organizeba. germanul iuridiul literaturSi gamoTqmulia mosazreba, rom

momxmarebelTan dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba ar SeiZleba iyos

ZiriTadi xelSekrulebis nawili, is calke unda iyos formirebuli

da ar unda Seicavdes sxva debulebebs, garda arbitraJTan

dakavSirebuli regulirebebisa. aqedan gamomdinare saarbitraJo

SeTanxmebis CarTva standartul xelSekrulebebSi, germanuli

kanonmdeblobis Tanxmad, namdvilad ar CaiTvleba.410 germanuli

doqtrinis mixedviT, momxmarebelTan saarbitraJo SeTanxmebis dadeba

eleqtronuli formiT rekomendirebuli ar aris.411 germanuli regul-

ireba am SemTxvevaSi amerikulis analogiurad unda CaiTvalos.

rogorc ukve aRiniSna, formaluri SezRudvebis daweseba xels ver

SeuSlis msxvil mimwodeblebs momxmareblebisaTvis araxelsayreli

saarbitraJo SeTanxmebis SeTavazebaSi.

Ooriginaluria faranguli samarTlis midgoma. momxmareblis

mier davis warmoSobamde dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba Sida

arbitraJis miznebisaTvis namdili ar aris, Tumca safrangeTis

sakasacio sasamarTlom namdilad miiCnia SeTanxmeba, romlis

safuZvelzec Sedga saerTaSoriso saarbitraJo ganxilva. Sasamar-

Tlos miTiTebiT. CaiTvala, rom franguli samarTliT dadgenili

SezRudvebi saerTaSoriso davebze ar SeiZleba gavrceldes.412

gamodis, rom Sida saarbitraJo ganxilvis dros franguli samarTli

icavs momxmarebels, rasac ver vityviT saerTaSoriso saarbitraJo

ganxilvaze. Mam SemTxvevaSi momxmareblebis uflebebis dacvis

interesi unda Sefasdes, rogorc saerTaSoriso sajaro wesrigis

Semadgeneli nawili da ara rogorc nacionaluri samarTliT dadge-

nili morigi formaluri SezRudva. arbitraJis Sesaxeb inglisis kanonis 90-e muxlis Tanaxmad, am

kanonis debulebebi gamoiyeneba imis miuxedavad, momxmarebeli

fizikuri piria Tu iuridiuli.413 es debuleba aqtualuria ara

mxolod inglisisaTvis.

Mmomxmareblis monawileobiT warmoSobili davebis arbitraJis

mier ganxilva Sesabamisi samarTlebrivi garantiebis arsebobis

409 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; Jure Förlag AB Edition 1, Stokholm, 2004, p. 98. 410 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 69. 411 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 396. 412 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.177. 413 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 210.

Page 132: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 130 ~ 

pirobebSi dasaSvebad unda CaiTvalos. Tumca isic unda aRiniSnos,

rom arbitraJi namdvilad ar aris aseTi specifiuri davebis

gadawyvetisaTvis idealuri saSualeba. arsebobs idea, rom evroka-vS-

iris wevri saxelmwifoebisaTvis Seiqmnas erTiani unificire-buli

kanonmdebloba evropis masStabiT momxmarebelebsa da sawarmoebs

Soris warmoSobili davebis gadawyvetis mizniT.414

V. Amicus Curiae

anglo-amerikuli saproceso samarTali (gansakuTrebiT aSS-s

samarTali) icnobs e.w Amicus Curiae instituts, romlis msgavsic

arsebobda aseve safrangeTSi. es aris „sasamarTlos megobari,“ avto-

ritetuli pirovneba. inglisSi es SeiZleba iyos avtoritetuli

advokati (Queen`s Counsel), romelic cxaddeba sasamarTlo procesze da

gamoTqvams Tavis azrs samarTlebriv, an faqtobriv garemoebebTan

dakavSirebiT. Aamave dros is ar aris arc mowme, arc eqsperti da

arc mxaris interesebis damcveli. is gamodis, rogorc sazogadoebis

warmomadgeneli. Mmisi azri aucileblad iqneba mosmenili, magram

sasamarTlosTvis savaldebulo ar aris.415

Amicus Curiae ar aris procesis mxare, saboloo gadawyvetileba

piradad mas ar exeba. Mmisi monawileoba ganxilvaSi ganpirobebulia

sajaro interesis dacviT.

sainteresoa, rom es instituti gamoyenebul iqna saerTaSoriso

saarbitraJo ganxilvebis dros. cxadia, Amicus Curiae ver CaiTvleba

saarbitraJo ganxilvis sruluflebian monawiled da miT umetes

saarbitraJo SeTanxmebis mxared (subieqtad), Tumca, mas mainc

SeuZlia garkveuli garemoebebis arsebobisas saarbitraJo ganxilvis

aqtiur monawiledac ki iqces. gansakuTrebiT maSin, rodesac saqmis

faqtobrivi garemoebebi ukavaSirdeba ara mxolod kerZo, aramed

sajaro interessac.

es instituti warmatebiT iqna gamoyenebuli CrdiloeT ameri-

kuli saarbitraJo ganxilvis dros. dava ixileboda CrdiloeT

amerikuli Tavisufali vaWrobis xelSekrulebidan (NAFTA—North America Free Trade Agreeement) gamomdinare, romlis monawilecaa, samive

CrdiloeT-amerikuli saxelmwifo (kanada, aSS da meqsika).

arbitraJi ixilavda davas kanadel investorsa da amerikis

SeerTebul Statebs Soris, romelic Seexeboda qimiuri mrewvelobis

sferoSi dadebul garigebas. erTerTma saerTaSoriso arasamTavrobo

organizaciam, romelic kanadaSi iyo dafuZnebuli, moiTxova am

saarbitraJo ganxilvaSi CarTva sajaro interesebidan gamomdinare.

rogorc aSS-is, aseve kanadis xelisufleba daeTanxma am iniciativas.

arbitraJma sakiTxi dadebiTad gadawyvita, miuTiTa UNCITRAL 414 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 347. 415 Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? wignSi: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005, p. 206-207.

Page 133: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 131 ~ 

saarbitraJo reglamentis 15 (1) muxlze da daaskvna rom arbitraJs

aqvs ufleba saTanado safuZvlebis arsebobisas saarbitraJo

ganxilvaSi CarTos arasamTavrobo organizaciebi, rogorc Amicus Curiae.416

kidev erTi magaliTi. saarbitraJo gadawyvetilebis mixedviT

wagebulma mxarem (saarbitraJo ganxilva mimdinareobda SveicariaSi)

mimarTa aSS-is sasamarTlos da arbitrebi daadanaSaula meqrTameo-

baSi The Racketeer Influenced and Corrupt Organizaions Act-ze (The RICO Act) miTiTebiT. samive arbitri, romelTa winaaRmdegac aSS-is sasamarT-

loSi mimdinareobda ganxilva, iyo Sveicariis saarbitraJo asocia-

ciis wevri. asociaciam gadawyvita miemarTa aSS-s sasamarTlosaTvis,

rogorc Amicus Curiae. Mmas surda aexsna sasamrTlosaTvis, rom, roca

arc erTi arbitri ar aris aSS-s moqalaqe da rodesac saarbitraJo

ganxilvis adgili ar aris aSS, aSS-is sasamarTlos mier saqmis

ganxilva ewinaaRmdegeba im samarTlebriv principebs, romelzec

aris damyarebuli saerTaSoriso arbitraJi zogadad. amave dros aso-

ciacia miuTiTebda, rom Sveicarias, romelic warmoadgenda

saarbitraJo ganxilvis adgils, aqvs yvela saTanado samarTlebrivi

berketi imisaTvis, rom gamoZiebul iqnes, hqonda Tu ara adgili

arbitrebis mxridan qrTamis aRebas. asociaciis prezidenti aseve

xazs usvamda, rom saarbitraJo gadawyvetileba ZalaSi iqna datov-

ebuli Sveicariis uzenaesi sasamarTlos mier.417 rogorc Cans, Amicus Curiae instituts, romelic anglo-amerikuli samarTlis pirmSoa,

evropis kontinetzec mimarTaven xolme roca es saWiroa. Tumca

sainteresoa, ramdenad SeZlebda asociacia am formis gamoyenebas,

misi adresati rom germanuli an Sveicaruli sasamarTlo yofiliyo.

2006 wlis 17 marts ICSID arbitraJis Semadgenlobam

(Tavmjdomare: Professor Jeswald W. Salacuse wevrebi: -Professor Gabrielle Kaufmann-Kohler Professor Pedro Nikken) gamoitana gadawyvetileba erTerT

saqmeze, sadac mxare iyo argentina. erTerTi argentinuli arasam-

Tavrobo organizaciis samma warmomadgenelma moiTxova: 1. ufleba

miecaT maTTvis daswrebodnen saqmis ganxilvas da moesminaT zepiri

ganxilvisas gamomsvlelebisaTvis. 2. rogorc Amicus Curiae ufleba

miecaT maTTvis waredginaT arbitraJisaTvis sakuTari mosazrebebi. 3.

isini daSvebulni unda yofiliyvnen saarbitraJo ganxilvasTan

dakavSirebul nebismier dokumentaciasTan.418 arbitraJma imsjela am

sakiTxze da gadawyvita rom ganm-cxadeblebs uari unda eTqvaT am

konkretul SemTxvevaSi. amave dros arbitraJma xazi gausva, rom ganm-

cxadeblebs ufleba aqvT kvlav wamoayenon aseTi moTxovna, Tu isini

saTanadod daasabuTeben, rom am konkretul SemTxvevaSi SeiZleba

maTi iniciativa ganxilul iqnes, rogorc Amicus Curiae monawileoba

416 Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? wignSi: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005, p. 210-213. 417 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 202. 418 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 303.

Page 134: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 132 ~ 

saarbitraJo ganxilvaSi. ganmcxadeblebs aseve eTqvaT uari

saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebuli dokumentebis gacnobaze im

pirobiT, rom Tu isini momavalSi saTanadod daasabuTebdnen TavianT

statuss, rogorc Amicus Curiae, arbitraJi Tavidan ganixilavda maTi

daSvebis sakiTxs.419 marTalia, am konkretul SemTxvevaSi moTxovna ar

dakmayofilda, magram arbitraJma ar uaryo Amicus Curiae, rogorc saproceso insititutis dasaSveboba saarbitraJo ganxilvis dros.

sainteresoa saarbitraJo ganxilvis konfidencialurobasTan

Amicus Curiae-s, rogorc saproceso institutis Tavsebadobis sakiTxi.

rogorc Cans, roca saqme exeba sajaro interess da arbitraJic

saerTaSoriso xelSekrulebis mixedviT aris organizebuli,

”sasamarTlos (arbitraJis) megobrebis” monawileoba ganxilvaSi

mizanSewonilad iTvleba. aqve unda aRiniSnos, rom es sakiTxi yovel

konkretul SemTxvevaSi saqmis garemoebebis Sefasebis safuZvelze

unda gadawydes, rogorc es ICSID-arbitraJis zemoaRniSnul gadawyve-

tilebaSia miTiTebuli.

VI. mesame pirebi

komerciuli arbitraJi da mesame pirebi erTmaneTTan iseT damo-

kidebulebaSi arian, rogorc cecxli da wyali.420 Tumca es pozicia

yvelas mier gaziarebuli ar aris.

Tu arbitraJi gadawyvets, rom mesame pirma monawileoba unda

miiRos saarbitraJo ganxilvaSi, es TavisTavad ar SeiZleba gaxdes

saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis safuZveli, Tumca Sloseri

Tvlis, rom mxares SeuZlia es faqti, rogorc arbitraJis mier

daSvebuli saproceso darRveva, saarbitraJo gadawyvetilebis

gauqmebis safuZvlad aqcios.421

Sveicaruli saarbitraJo reglamentis me-4 muxlis me-2 nawilis

Tanaxmad. rodesac mesame piri iTxovs monawileobis miRebas

saarbitraJo ganxilvaSi, romelic mimdinareobs am reglamentis

Sesabamisad, an am reglamentis Sesabamisad mimdinare saarbitraJo

ganxilvis mxare iTxovs saarbitraJo ganxilvaSi mesame piris

CarTvas, arbitraJi amis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs yvela mxa-

resTan konsultaciebis Semdeg. amave dros arbitraJma mxedvelobaSi

unda miiRos saqmis yvela is garemoeba, romelasac is am konkretul

SemTxvevaSi mizanSewonilad da gamosayeneblad CaTvlis.422 LCIA-

419 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 313. 420 De Ly, Filip, Best Practices and third party participation. in: Wirth, Markus(Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 65. 421 Geimer, Reinhold, Beteiligung weiterer Parteien im Schiedsgerichtsverfahren, insbesondere die Drittwiderklage in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 80. 422 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 36.

Page 135: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 133 ~ 

reglamentis 22-e muxli adgens, rom Tu mxareebi werilobiT sxva

rameze ar SeTanxmebulan, arbitraJs SeuZlia mxaris an sakuTari

iniciativiT, magaram orive SemTxvevaSi mxareTa poziciebis mosmenis

Semdeg, mxolod mxaris moTxovniT neba darTos erT, an ramdenime

mesame pirs CaerTos saqmeSi, im pirobiT, rom Suamdgomlobis

aRmZvreli mxare da mesame piri SeTanxmdnen werilobiT, raTa

gamotanili iqnas erTiani gadawyvetileba yvela monawile mxaris

mimarT, an calcalke gadawyvetilebebi mxareTa mimarT.423

bokStigeli mxareebs urCevs, rom Tu mosalodnelia mesame piris

saarbitraJo ganxilvaSi monawileoeba, saarbitraJo SeTanxmebaSi, an

Semdgom dadebul SeTanxmebaSi gaiTvaliswinon is proceduruli

sakiTxebi, romelic procesSi mesame piris monawileobas axlavs. amiT

Tavidan iqneba acilebuli yovelgvari uTanxmoeba da gaugebroba,

rac ganxilvis ufro efeqturad warmarTvas Seuwyobs xels.424 es

albaT saukeTeso gamosavalia, Tumca mxareebi yovelTvis rodi iTva-

liswineben msgavs rCevebs. saboloo jamSi yvela arsebuli

problemis mogvareba arbitrebis valdebulebas warmoadgens.

§ 5 warmomadgenloba

warmomadgenloba saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli

erTerTi praqtikuli sakiTxia. subieqtebs yovelTvis ar aqvT

faqtobrivi Tu samarTlebrivi SesaZlebloba dadon saarbitraJo

SeTanxmeba da monawileoba miiRon saarbitraJo ganxilvaSi.

Sesabamisad am uflebis realizacias xSirad mesame pirebs miandoben

xolme.

pirobiTad SeiZleba erTmaneTisagan ganvasxvavoT warmomad-

genloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas da warmomadgenloba sa-

arbitraJo ganxilvisas. Pirveli garigebis dadebis uflebamosilebaa.

misi ganxorcieleba nebismier qmedunarian pirs SeuZlia. meore,

rogorc wesi, iuristebis (advokatebis) saqmea, Tumca es damo-

kidebulia calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobaze.

I. warmomadgenloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas

saarbitraJo SeTanxmebis dadebas warmomadgenlis mier

iTvaliswinebs germanuli, franguli da Sveicaruli samarTali

magram inglisuri samarTali aseT normas ar Seicavs.425 inglisSi

warmomadgenlis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis namdvi-

lobisaTvis aucilebelia, rom warmomadgenlobiTi uflebamosilebis

423Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 177. 424Böckstiegel, Karl-Heinz, Einführende Überlegungen zur Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 6. 425 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 341.

Page 136: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 134 ~ 

damadasturebel dokumentSi specialurad iyos miTiTebuli

saarbitraJo SeTanxmebis dadebis SesaZleblobis Sesaxeb. germaniasa

da safrangeTSi sakmarisad iTvleba miTiTeba warmomadgenlis

uflebamosilebaze rom man dados xelSekrulebebi komerciuli

mizniT. A general power of attorney savsebiT sakmarisia saarbitr-aJo

SeTanxmebis dasadebad. Ggarda amisa, TiTqmis yvela marTlwesrigi

aRiarebs warmomadgenlobiTi uflebamosilebis armqone piris mier

dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis dadasturebis SesaZleblobas.. warmomadgenlobiTi uflebamosilebis damadasturebeli dokumentis mimarT raime specialur formasavaldebulo moTxovnebs inglisuri,

germanuli, franguli da Sveicaruli samarTali ar Seicavs.426

rogorc wesi, warmomadgenlobasTan dakavSirebul sakiTxebze

daskvnebis gake-Teba mosamarTleebsa da arbitrebs uwevT xolme. ICC arbitraJis praqtikis safuZvelze gakeTebuli erTerTi Sefasebis

Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis dadebis dros warmomadgenlis

uflebamosileba SeiZleba iyos aSkarad gamoxatuli, an nagulisxmevi.

Tu korporaciis romelime struqturlma erTeulma Tu Semadgenelma

nawilma xeli moawera saarbitraJo SeTanxmebas da es erTeuli

TviTon ar aris samarTlis subieqti (does not have a legal personality) maSin saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs warmoSobs im subieq-

tisaTvis, romelsac es struqturuli erTeuli ekuTvnis. Tu saarbit-

raJo SeTanxmebas xels awers filiali, es SeTanxmeba savaldebuloa

im kompaniisaTvis, romlis filialmac xeli moawera. Tu piri xels

awers saarbitraJo SeTanxmebas ararsebuli kompaniis, saxeliT maSin

is TviTon aris SeboWili am saarbitraJo SeTanxmebiT.427M

moskovis saqalaqo sasamarTlom 1994 wels miRebuli

gadawyvetilebiT daadgina, rom arbitraJs ar hqonda ufleba

ganexila sakiTxi, vinaidan saarbitraJo SeTanxmebaze mopasuxis saxiT

xelmomwer pirs ar hqonda saTanado uflebamosileba saarbitraJo

SeTanxmebis dadebisaTvis.428 saarbitraJo SeTanxmebaze xelmowerisas

mniSvnelovania iuridiuli piris warmomadgenlis uflebamosilebis

Semowmeba. korporaciuli marTvis ukanaskneli tendenciebis gaTv-

aliswinebiT direqtoris uflebamosileba iwyeba Tanamdebobis

dakavebis momentidan, ar aqvs mniSvneloba gamgeobis wevri

(direqtori) aris Tu ara registrirebuli samewarmeo reestrSi.429 am

mxriv gansakuTrebul aRniSvnas imsaxurebs saqarTvelos

sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis gadawyvetileba #

1/2/378. am gadwyvetilebaSi detalurad aris gaanalizebuli

426 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 341. 427 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 10. 428 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.176. 429 Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba

sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006, gv. 140.

Page 137: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 135 ~ 

komerciuli iuridiuli piris direqtoris uflebamosilebis

ganxorcielebis formalur-samarTlebrivi da faqtobrivi aspeqtebi.

sakonstitucio sasamarTlos gadwyvetilebis Tanaxmad,

„mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom samarTalSi formas ar

aqvs damoukidebelo datvirTva da amdenad forma ar arsebobs

formisaTvis. nebismieri formis ukan dgas konkretuli Sinaarsi da

marTlwesrigisaTvis mTavaria am Sinaarsis ganxorcieleba an argan-

xorcieleba. roca es Sinaarsi sinamdviled iqceva formis gareSe. is

cxadia, ver iqneba moklebuli Sefasebaunarianobas. roca dauSvebel

saqmianobazea saubari, sajaro wesrigisaTvis saSiSi iqneba faqt-

obrivi sinamdvilis ignorireba da arsebulad mxolod imis aRiareba,

rac formalurad arsebulia.......“430 am gadawyvetilebis dasabuTebidan

gamomdinareobs sakmaod saintereso da progresuli daskvna, rac

absolutur TanxvedraSia sakorporacio samarTlis ganviTarebis

Tanamedrove tendenciebTan. kerZod, Tu piri faqtobrivad Seudga da

axorcielebs direqtoris uflebamosilebebs, is direqtorad unda

CaiTvalos aqedan gamomdinare yvela samarTlebrivi SedegiT.

germanul iuridiul literaturaSi arsebuli mosazrebis

Tanaxmad, warmomadgenlobis damadasturebeli dokumentis nam-

dvilobis mimarT gamoiyeneba is samarTali, romelsac gansazRvravs

gamosayenebeli koliziuri normebi.431 Aaq miTiTebuli ar aris rome-

li koliziuri normebi miiCneva am SemTxvevaSi gamosayeneblad. SeiZ-

leba vivaraudoT, rom arbitraJma unda mimarTos im koliziur nor-

mebs romelsac gamosayeneblad TviTon CaTvlis xolo sasamarTlom

– “Tavis” koliziur normebs, an im normebs, romlebsac

gamosayeneblad miiCnevs.

cxadia, Tu warmomadgenlis uflebamosileba ver dadasturdeba,

mis mier dadebuli SeTanxmeba warmodgenili pirisaTvis samarT-

lebriv Sedegebs ar warmoSobs. amave dros warmomadgeneli, romel-

mac Sesabamisi uflebamosilebis gareSe dado saarbitraJo SeTan-

xmeba, ar unda daeqvemdebaros im saarbitraJo SeTanxmebas, romelic

baTilia misi warmomadgenlobiTi uflebamosilebis ararsebobis

gamo.432 Ggamodis, rom warmomadgenlobiTi uflebamosilebis naklis

gamo saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs ar warmoSobs

arc warmodgenli pirisaTvis da arc warmomadgenlisaTvis.

q. hamburgis erTerT arbitraJSi pretenziis avtori mxare

iTxovda xelSekrlebis SeusruleblobiT miyenebuli zianis

anazRaurebas. aRmoCnda, rom pretenziis avtoris mier meore

mxarisaTvis SeTavazebul winadadadebaze maklerma mopasuxisaTvis

Seutyobineblad gasca Tanxmoba. Sesabamisad, xelSekrulebis arsebo-

430saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis gadawyvetileba,

saqme #1/2/378 gv.12. 431 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 394. 432 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.

Page 138: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 136 ~ 

ba saerTod ver dasturdeboda. swored meore mxaris mier ar

miRebuli xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas.

arbitrebis Sefaseba, rom xelSekruleba ar dadebula, iqneboda

arbitraJis mier saqmis arsebiTi gadawyveta. Aam SemTxvevaSi xe-

lSekrulebis dadebis sakiTxze msjelobisas arbitraJi unda Semo-

ifarglos mxolod saarbitraJo SeTanxmebis ararsebobaze miTiTebiT,

xolo davis saganTan arsebiTad dakavSirebuli xelSekrulebis

arsebobisa Tu namdvilobis garkveva mis kompetencias scildeba.433

Sveicaruli doqtrinis mixedviT piris ufleba kompaniis

saxeliT xeli moaweros saarbitraJo SeTanxmebas, unda gadawydes im

samarTlis mixedviT, romelic am kompaniis mimarT unda iqnes

gamoyenebuli.434

frangul samarTalSi ganasxvaveben saarbitraJo SeTanxmebis

dadebisas ori saxis warmomadgenlobas, pirdapirs da arapirdapirs.

pirdapiri warmomadgenlobis dros warmomadgeneli moqmedebs

warmodgenili piris saxeliT da misi saxeliT debs saarbitraJo

SeTanxmebas. saarbitraJo SeTanxmeba warmomadgenlisaTvis ar

warmoSobs samarTlebriv Sedegebs, garda im SemTxvevisa, roca

warmomadgenelma saarbitraJo SeTanxmebas xeli moawera rogorc

sakuTari, aseve sxvisi saxeliT.

arapirdapiri warmomadgenlobis dros meore mxaresTan

urTierTobaSi warmomadgeneli moqmedebs sakuTari saxeliT.

saarbitraJo SeTanxmebis meore mxarem SeiZleba arc icodes vis

warmoadgens misi kontrahenti da misTvis es saintereso arc aris.

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi am dros ar gavrce-

ldeba warmodgenil pirze. amave dros, Tu saqmis garemoebebidan

irkveva, rom warmodgenilma pirma saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis

Sesaxeb icoda da mas eTanxmeboda, saarbitraJo SeTanxmeba

misTvisac savaldebuloa maSinac, roca saarbitraJo SeTanxmebaze mas

uSualod xeli ar mouweria. safrangeTis sakasacio sasamarTlom

swored aseTi midgoma miiCnia kanonierad da dasabuTebulad.435

franguli sasamarTlosaTvis mniSvnelovania konkretuli miznebi da

interesebi, romelic xelSekrulebasTan aris dakavSirebuli da ara

formaluri pirobebi. Tu pirs xeli ar mouweria saarbitraJo

SeTanxmebaze, maSin masze ratom unda gavrceldes? aseTi iqneboda

formaluri midgoma. amis sapirispirod franguli sasamarTlo jer

arkvevs, icoda Tu ara warmodgenilma pirma saarbitraJo SeTanxmebis

Sesaxeb da eTanxmeboda mas, Tu -- ara. Tu warmodgenilma icoda

saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb da eTanxmeboda mas, sasamarTlo

misi xelmoweris formalur ararsebobas mxedvelobaSi ar iRebs.

433 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 48. 434 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 40. 435Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 39.

Page 139: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 137 ~ 

formalobebi ar arsebobs imisTvis, rom mxares arakeTilsindisieri

manipulirebis saSualeba misces, aramed imitom, rom samoqalaqo

brunvis stabiluroba uzrunvelyos.

II. warmomadgenloba saarbitraJo ganxilvisas

rogorc wesi, saarbitraJo ganxilvaSi advokatTa monawileoba

savaldebulod iTvleba. advokatis gamoricxva saarbitraJo

ganxilvidan misi saqmianobis adgilis miuxedavad dauSvebelia.436 aq

igulisxmeba rogorc nacionaluri, aseve ucxoeli advokatebi.437

saarbitraJo ganxilvis mxaris mier iuristis arCeva

damokidebulia sxvadas-xva faqtorebze. magaliTad, Tu

gamosayenebeli samarTli germanulia, xolo saarbitraJo ganxilvis

adgili safrangeTi, cxadia, yvelaze kargi iqneba germaneli i-ur-

istebis daqiraveba. amave dros mniSvneloba aqvs, ra enazea saqmesTan

dakavSirebuli werilobiTi mtkicebulebebis umravlesoba. Dda a.S438

umjobesia advokati ar flobdes mxolod erT enas.

germanuli ZPO §1042 iTvaliswinebs mxareTa uflebas saarbitraJo

ganxilvisas warmodgenilni iyvnen advokatebiT. advokatad CaiTvleba

ara mxolod is piri, vinc aseTad germanuli samarTlis mier aris

aRiarebuli, aramed ucxoeli advokatebic, romlebsac Sesabamisi

uflebamosileba aqvT Tavis qveyanaSi. saarbitraJo ganxilvisas

saproceso warmomadgenlad daiSveba aseve piri, romelic ar aris

advokati.439

Sveicaruli saarbitraJo reglamentis Tanaxmad, mxareebi

SeiZleba warmodgenilni iyvnen nebismieri piriT maTi arCevanis

Sesabamisad. am pirebis saxelebi da misamarTebi werilobiT unda

ecnobos meore mxares da savaWro palatebs. WerilobiTi SeTanxmeba

unda Seicavdes miTiTebas, mxaris mier dasaxelebuli piri aRWur-

vilia warmomadgenlobis uflebamosilebiT, Tu is daxmarebas

gauwevs mxares. (representation or asistance)440 Sveicaruli sasamarTlo praqtikis Tanaxmad. saarbitraJo

ganxilvaSi saxelmwifos warmomadgenlis uflebamosilebis sakiTxi

unda gadawydes am saxelmwifos kanonmdeblobis mixedviT.441

436 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 121. 437 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 94. 438 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 158. 439Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 55. 440 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 29. agreTve: Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005, p. 188. 441 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 26.

Page 140: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 138 ~ 

inglisis 1996 wlis kanoni raime miTiTebas warmomadgenlTan

dakavSirebiT ar Seicavs. sxvaTa Soris, arc imas Seicavs, rom

warmomadgeneli aucileblad iur-i-sti unda iyos.442 zogadad ki

aRiarebulia mxareTa ufleba saarbitraJo ganxilvisas

warmodgenilni iyvnen advokatiT, an nebismieri sxva piriT.443

rogorc literaturaSi miuTiTeben, sxva piris (other person) cneba kanonSi farTo gagebiT aris gamoyenebuli da gulisxmobs nebismier

konsultants advokatis garda,444 Aanu faqtiurad nebismier pirs.

amerikuli sakanonmdeblo aqtebi ar Seicaven raime miTiTebas

mxareTa warmomadgenlebisaTvis aucilebeli codnis an

kvalifikaciis Sesaxeb. kaliforniisa da floridis uzenaesma

sasamarTloebma daadgines, rom pirs, romelic monawileobs

saarbitraJo ganxilvaSi rogorc warmomadgeneli, aucileblad unda

hqondes Sesabamis StatSi praqtikuli iuridiuli saqmianobis

licenzia. kaliforniaSi es sakiTxi samoqalaqo saproceso kodeqsmac

(civil procedure code) daaregulira. kanonis Tanaxmad, piri, romelic

StatSi iuridiul pratqikas ar eweva, unda daregistrirdes Statis

advokatTa asociaciis (state Bar Association) mier.445 saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo ganxilvisas

warmomadgenlad umjobesia profesionali advokatis monawileoba.

amave dros gadamwyveti mniSvneloba ar unda hqondes imas, romeli

saxelmwifos kanonmdeblobiT iTvleba, an ar iTvleba piri

advokatad. mTavaria mxaris mier misTvis gamocxadebuli ndoba rac

dadasturebuli iqneba Sesabamis dokumentSi da mis mier saadvokato

momsaxurebis gawevis faqtobrivi SesaZleblobis arseboba.

§6 saarbitraJo SeTanxmebis forma

M

saarbitraJo SeTanxmeba unda daidos werilobiTi formiT. es

debuleba wlebis ganmavlobaSi Seucvlelad iTvleboda. formis

dacvas principuli mniSvneloba hqonda da aqvs im gansakuTrebuli

samarTlebrivi Sedegebis gamo, rom-elic saarbitraJo SeTanxmebas

mohyveba. mxaris mier arbitraJis sasargeblod sasamarT-losaTvis

mimarTvis uflebaze uaris Tqma aucileblad unda iyos

dafiqsirebuli Sesabamisi obieqturi formiT.

442 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 69. 443 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 99. 444 Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006, p. 1376. 445 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 402.

Page 141: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 139 ~ 

I.modeluri kanoni, reglamentebi da konvenciebi

modeluri kanonis me-7 muxlis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba

ideba werilobiTi formiT. SeTanxmeba werilobiTi formiT

dadebulad iTvleba, Tu igi Sesulia mxareTa mier xelmoweril

dokumentSi, dadebulia werilebis gacvlis, satelegrafo

Setyobinebis an eleqtronuli komunikaciebis sxva saSualebebis

gamoyenebis gziT, rac uzrunvelyofs aseTi SeTanxmebis fiqsacias, an

dadebulia sasarCelo gancxadebisa da masze pasuxis gziT, romelSic

erT-erTi mxare miuTiTebs SeTanxmebis arsebobaze xolo meore

sadaod ar xdis amas. xelSekrulebaSi arsebuli miTiTeba dok-

umentze, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, CaiTvleba

saarbitraJo SeTanxmebad im pirobiT, rom xelSekruleba dadebulia

werilobiTi formiT da miTiTebis xasiaTi zemoxsenebul daTqmas

xelSekrulebis nawilad aqcevs.446

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi formiT arsebobis

savaldebulobas ganamtikicebs niu-iorkis konvenciis me-2 muxli.

yvela xelSemkvreli saxelmwifo aRiarebs werilobiT saarbitraJo

SeTanxmebas. werilobiTi saarbitraJo SeTanxmeba aris mxareTa Soris

arsebul xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo daT-qma, an

saarbitraJo SeTanxmeba, romelic xelmowerilia mxareTa mier, an

romelsac Seicavs mxareTa mier erTmaneTSi gacvlili werilebi da

telegramebi. gacilebiT moqnilia evropuli konvenciis

formulireba. Aam konvenciis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba aris

xelSekrulebaSi CarTuli nebismieri saarbi-traJo daTqma an saa-

rbitraJo SeTanxmeba.447

vaSingtonis konvenciis moTxovnaa, rom SeTanxmeba centris

iurisdiqciis Sesaxeb iyos werilobiTi formiT. werilobiTi forma

centris arbitrebis mier ganxilul saqmeebSi sakmaod farTod aris

ganmartebuli. magaliTad, arbitrebi aRiareben saxelmwifos

Tanxmobas da Sesabamisad arbitraJis kompetenturobas, Tu centris

mier davebis ganxilvaze miTiTeba aris beneficiari saxelmwifos

nacionalur sainvesticio kanonmdeblobaSi, an beneficiar

saxelmwifosa da im saxelmwifos Soris ormxriv sainvesticio

xelSekrulebaSi, romelsac miekuTvneba davis meore mxare. agreTve,

roca centris iurisdiqciaze miTiTeba aris mravalmxriv saerT-

aSoriso xelSekrulebaSi, romlis monawilenic arian rogorc

investiciis beneficiari saxelmwifo, aseve is saxelmwifo, romelsac

investori miekuTvneba. am SemTxvevaSi mxareTa Tanxmoba or ZiriTad

etaps moicavs: saxelmwifos mier kanonSi, an saerTaSoriso

xelSekrulebaSi miTiTebuli Tanxmoba centris mier momavalSi

warmoSobili sainvesticio davebis gadawyvetaze, ganixileba

SeTavazebad saxelmwifos mxridan. investors SeuZlia am

446 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 257. 447 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 388.

Page 142: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 140 ~ 

SeTavazebaze Tanxmoba gamoxatos werilobiTi formiT, an ubralod

pirdapir mimarTos centrs saarbitraJo ganxilvis dawyebis

moTxovniT, rac faqtiurad centris iurisdiqciaze mis Tanxmobas

niSnavs.448 niSnadoblivia, rom saqarTvelos kanonSi „sainvesticio

saqmianobis xelSewyobisa da garnatiebis Sesaxeb“ aris muxli,

romelic miuTiTebs centris iurisdiqciaze. Sesabamisad investorebs

SeuZliaT pirdapir mimarTon centrs da es CaiTvleba aqceptad

qarTuli saxelmwifos mier kanonis teqstSi dafiqsirebul ofertze.

sakmaod saintereso formulirebaa.

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan dakavSirebiT

SekiTxvebi teqnikuri saSualebebis ganviTarebis Semdeg gaCnda.

eleqtronuli komunikaciis sxvadasxva saSualebiT dadebuli

saarbitraJo SeTanxmebebi ver Tavsdebian ormocdaaTi wlis win

miRebuli konvenciebis moZvelebul formulirebebSi. niu-iorkis

konvenciiT gaTvaliswinebuli mowesrigeba xistia modeluri kanonis

moqnil debulebebTan SedarebiT, rac gadawyvetilebebis cnobisa da

aRsrulebis dros problemebis warmoSobis safrTxes qmnis. sanderss

gamosavlad miaCnia am konvenciis me-7 muxli, romelic uTiTebs

erovnuli kanonmdeblobis gamoyenebis SesaZleblobaze. kanoni ki

SeiZleba zepir saarbitraJo SeTanxmebasac aRiarebdes.449 Kanonis

Secvla gacilebiT ioli saqmea. Tu davuSvebT, rom niu-iorkis

konvencia saxelmwifoebs aniWebs uflebas sakuTari kanonmdeblobis

upirates gamoyenebasTan dakavSirebiT, maSin problema marTlac

moxsnilad unda CaiTvalos.

Tanamedrove saerTaSoriso saarbitraJo reglamentebis

umravlesobis safuZvels UNCITRAL 1976 warmoadgens. am reglamentis

pirvelive muxli iTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi

formiT unda iyos dadebuli.450

II. ruseTi

rogorc ukve aRiniSna, ruseTis federaciis 1993 wlis kanoni

saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb miRebulia modeluri

kanonis safuZvelze. Sesabamisad, federaluri kanonis me-7 muxlis

meore nawili sityvasityviT imeorebs modeluri kanoniT dadgenil

mowesrigebas saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan

dakavSirebiT.451

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi formiT arseboba

gadamwyvetia rusuli sasamarTlo praqtikisTvisac. erTerT saqmeze

sasamarTlom daadgina, rom rusuli saaqcio sazogadoeba ar

448 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 35. 449 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 69. 450 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 451Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже.

Page 143: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 141 ~ 

warmoadgenda 1992 wels likvidirebuli sawarmos uflebamonacvles,

mas xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze, Sesabamisad, ruse-

Tis federaciis savaWro samrewvelo palatasTan arsebul arbitraJs

ar hqonda ufleba ganexila da gadaewyvita warmoSobili dava. 452 III. SvedeTi

arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis pirveli muxli, romelic

Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas da gansazRvravs mis samarTlebriv

Sinaarss, ar miuTiTebs, rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi

formiT unda iyos dadebuli. Sesabamisad, saarbitraJo

gadawyvetilebis namdvilobis winapiroba Sveduri samarTlis

mixedviT ar aris werilobiTi forma. miuxedavad amisa, Svedur

iuridiul literaturaSi aRniSnaven, rom praqtikaSi saarbitraJo

SeTanxmebebi yovelTvis werilobiTi formiT ideba, raTa Tavidan

iqnes acilebuli saarbitraJo SeTanxmebis arsebobasTan, an misi

Sinaarsis gansazRvrasTan dakavSirebuli problemebi.453

IV. germania

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan dakavSirebuli

kiTxvebis rodenoba gansakuTrebiT gaizarda internetis

sayovelTaod gavrcelebis Semdeg. am Tavisebur teqnikur

revoluciamde werilobiTi formis daucveloba iwvevda iseT Sedegs,

rac zogadad mohyveba garigebis savaldebulo formis daucvelobas.

1995 wels zepirad dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba baTilad iqna

cnobili hamburgis erTerTi arbitraJis mier.454

niSandoblivia, rom saarbitraJo SeTanxmebis formis

maregulirebeli normebi germaniaSi imperatiulad iTvleba da maTi

Secvla mxareTa SeTanxmebiT ar daiSveba. kerZod, Tu saarbitraJo

ganxilvis adgilia germania, germanuli ZPO §1031 gamoiyeneba imis

miuxedavad, mxareebma romeli samarTali airCies saarbitraJo SeT-

axmebis formis mimarT gamosayeneblad. Nnebismier SemTxvevaSi

gamoiyeneba germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis normebi.455

aseTi formulireba SeiZleba misaRebad CaiTvalos. saxelmwifos

gadasawyvetia, ra sakiTxze dauSvebs mxareTa SeTanxmebas.

gaurkveveli rCeba, ra mniSvneloba aqvs am dros saarbitraJo SeTan-

xmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis arCevas. gamodis, rom Tu

saarbitraJo ganxilvis adgilia germania, maSin saarbitraJo Se-

452 Определение Судебной коллегии по гражданским делам Верховного Суда РФ от 04.07.1997 N б/н; Бюллетень Верховного Суда Российской Федерации", N 2, 1998. 453 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 61. 454 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 41. 455 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 364.

Page 144: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 142 ~ 

Tanxmebis mimarT upirobod gamoiyeneba germanuli samarTali da aq

mxareTa arCevani uadgilo aRmoCndeba.

germanul iuridiul literaturaSi arsebobs mosazreba, rom

saarbitraJo SeTanxmebis formis nakli iwvevs ara saarbitraJo

SeTanxmebis baTilobas, aramed warmoadgens gauqmebis safuZvels.456

samwuxarod aq dakonkretebuli ar aris risi gauqmebis safuZvelzea

saubari -- saarbitraJo SeTanxmebis, Tu am SeTanxmebis safuZvelze

gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis. Tu aq saarbitraJo SeT-

anxmebis gauqmeba igulisxmeba, maSin unda dazustdes ras niSnavs am

SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis gauqmeba da riT gansxvavdeba is

baTilobisagan. Tu aq saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebasTan

gvaqvs saqme, maSin es Soridan Semovlis taqtikas hgavs. gamodis, rom

roca saarbitraJo SeTanxmeba formis daucvelad aris dadebuli da

mxare mis baTilobaze miuTiTebs, mainc unda davelodoT

saarbitraJo gadawyvetilebis gamotanas, romelsac Semdeg sasam-

arTlo gaauqmebs. mxareebma ar unda gaiRon xarjebi saarbitraJo

ganxilvisaTvis, Tu winaswar SeiZleba prognozireba, rom miRebuli

gadawyvetileba saarbitraJo SeTanxmebis formis naklis gamo

gauqmdeba. garda amisa, roca mxare monawileobas iRebs saarbitraJo

ganxilvaSi da werilobiT dokumentebSi (magaliTad oqmSi) miTiTeb-

ulia, rom is eTanxmeba arbitraJis kompetenturobas, gaurkvevelia

ratom unda gauqmdes gadawyvetileba. roca mxare ise iRebda

saarbitraJo ganxilvaSi monawileobas, rom saarbitraJo SeTanxmebis

formis naklze pretenziis gancxadeba azradac ar mosvlia da es

werilobiT dasturdeba, maSin saarbitraJo SeTanxmeba dadebulad un-

da CiTvalos da aq baTilobaze saubari ar unda iyos. Mformis nakl-

is arsebobis SemTxvevaSi an es nakli unda gamoswordes, rogorc am-

as germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis 1031-e muxlis me-6 naw-

ili iTvaliswinebs, an Tu ar gamoswordeba, saarbitraJo SeTanxmeba

unda gabaTildes. es mxareebs aacilebs tyuilad gaRebul xarjebs.

V. Sveicaria

Sveicariis saarbitraJo kanonmdebloba ar iTvaliswinebs

saarbitraJo SeTanxmebis mxareebis mier xelmoweris savaldebu-

lobas.457 saerTaSoriso kerZo samarTlis 178 (1) muxlis Tanaxmad

saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia, Tu is dadebulia werilobiTi

formiT, an telegramis teleqsis da faqsis an komunikaciis sxva

saSualebis gamoyenebiT, romelic teqstis dafiqsirebis saSualebas

iZleva. Ees muxli xelmoweris savaldebulobaze ar miuTiTebs,

Tumca Sveicariis uzenaesma sasamarTlom daadgina, rom niu-iorkis

456 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 363. 457 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 16-17.

Page 145: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 143 ~ 

konvenciasTan maqsimaluri Sesabamisobis uzrunvelyofis mizniT

aucilebelia mxareebma xeli moaweron saarbitraJo SeTanxmebas.458

niSandoblivia, rom uzenaesi sasamarTlos zemoaRniSnuli

gadawyvetilebiT dadgenili regulireba TanadaTan araaqtualuri

xdeba. Sveicariis sasasamarTloebma ukve ganaviTares praqtika,

romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi forma ar

niSnavs xelmoweris savaldebulobas.459 Ees tendencia komunikaciebis

Tanamedrove saSualebebis gamoyenebiT unda aixsnas. mTavaria rom

SeTanxmebis teqsti dafiqsirebuli iyos obieqturi formiT, rac

mxareTa mier gamovlenili nebis gagebis saSualebas iZleva. amis

Semdeg saarbitraJo ganxilva da gadawyvetileba namdvilad miiCneva.

VI. safrangeTi

F

franguli kanonmdebloba saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb ar

iTvaliswinebs pirdapir miTiTebas saarbitraJo SeTanxmebis

savaldebulo werilobiT formaze. Aamave dros samoqalaqo

saproceso kodeqsis 1499-e muxli safrangeTis sazRvrebs gareT

gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da

aRsrulebisaTvis savaldebulod Tvlis saarbitraJo SeTanxmebis

wardgenas. es ki arapirdapir, magram mainc niSnavs, rom saarbitraJo

SeTanxmeba werilobiTi formiT unda arsebobdes.460 litaraturaSi

mxars uWeren mosazrebas, romlis Tanaxmadac saerTaSoriso saa-

rbitraJo ganxilvis safuZvlad arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis

formis mimarT raime saxis sakanonmdeblo moTxovnebi ar arsebobs.461

formisadmi aseTi liberaluri midgomis Sedegia, rom saarbitraJo

SeTanxmebis baTilobis safuZvliT saarbitraJo gadawyvetilebis

gauqmebis moTxovna franguli sasamarTloebis praqtikaSi iSviaTia.462

safrangeTis kanonmdebloba sasamarTlo praqtikis daxmarebiT

ufro advilad axdens Tanamedrove moTxovnebTan adaptirebas.

safrangeTis erTerTma saapelacio sasamarTlom gadawyveti-

lebaSi miuTiTa, rom Tu mxareebma ician SeTanxmebis ararsebobis

Sesaxeb, maSin maT SeuZliaT sasamarTlos mimarTon. Tu erTi

mimarTavs arbitraJs da meore ganxilvaSi pretenziis gareSe iRebs

monawileobas, maSin unda CaiTvalos, rom saarbitraJo SeTanxmeba

458 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 178-179. 459 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 28. 460Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 47. 461 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 177. 462Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 47.

Page 146: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 144 ~ 

dadebulia463. Ees saarbitraJo SeTanxmebis dadebis erTerTi formaa,

romelic saarbitraJo praqtikaSi warmatebiT gamoiyeneba.

gansakuTrebiT sainteresoa yoveldRiuri saqmiani urTierT-

obebisas sxvadasxva garemoebebis gaTvaliswinebiT da sxvadasxva

formiT arsebuli saarbitraJo SeTanxmebebis samarTlebrivi Sedege-

bis sakiTxi. erTerTma frangulma kompaniam navTobi SeiZina tunisSi

registrirebuli meore kompaniisagan. nasyidobis xelSekruleba

mxareTa Soris teleqsebis urTierTgacvliT daido. davis warmoS-

obisTanave tunisurma kompaniam saarbitraJo pretenzia waradgina.

saarbitraJo SeTanxmebas Seicavda ara uSualod nasyidobis

xelSekruleba (e.i. mxareTa mier gacvlili teleqsebi), aramed tuni-

suri kompaniis mier gagzavnil teleqsSi miTiTebuli iyo am komp-

aniis standartul pirobebze, romelic Tavis mxriv Seicavda

saarbitraJo SeTanxmebas. saapelacio sasamarTlom aRiara saarbitra-

Jo SeTanxmebis namdviloba. sakasacio sasamarTlom gaauqma es

gadawyvetileba da dadgenilad cno, rom frangulma kompaniam

araferi icoda saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis Sesaxeb. sakasacio

sasamarTlom aRniSna, rom saarbitraJo SeTanxmebas unda Sicavdes

ZiriTadi xelSekruleba, garda im SemTxvevisa, roca mxareTa Soris

arsebobs intensiuri saqmiani urTierTobebi, romelic uzrunvelyofs

am urTierTobebTan dakavSirebuli nebismieri werilobiTi

dokumentis Sinaarsis Sesaxeb mxareTa informirebulobas.464 Tu am

konkretul SemTxvevaSi mxareTa Soris intensiuri saqmiani

urTierTobebis pirobebSi SeiZleboda mxares hqonoda informacia

meore mxaris standartuli pirobebis Sesaxeb da sasamarTlo

ganxilvisas dadasturdeboda standartuli pirobebis Sinaarsis

miwodeba meore mxarisaTvis, maSin cxadia sasamarTlo

gadawyvetilebas saarbitraJo SeTanxmebis sasargeblod gamoitanda.

vinaidan mxarem ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda meore mxaris

standartuli pirobebis Sinaarsi, ar SeiZleba mas saarbitraJo

ganxilvaSi monawileoba vaiZuloT.

Aam erTi magaliTidanac kargad Cans, rom saarbitraJo

SeTanxmebis formis Sesaxeb sakanonmdeblo formulirebebis

arsebobas an ararsebobas safrangeTSi ar aqvs gadamwyveti

mniSvneloba. SeiZleba vinmes moiCvenos, rom es Sefaseba cota pro-

vokaciulad JRers im saxelmwifos samarTlis Sefasebisas, romelic

kanons tradiciulad gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda da

aniWebs. franguli sasamarTlo yovelTvis mzad aris gadaWras

praqtikaSi wamoWrili nebismieri sakiTxi. misi gadawyvetilebebi

SeiZleba yvelasTvis misaRebi ar iyos da kritikasac xSirad

imsaxurebdes, magram mTavari is aris, rom sasamarTlo xels

463Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 34. 464Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 36.

Page 147: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 145 ~ 

uwyobdes praqtikis mier SemoTavazebuli Tanamedrove moTxovnebis

aRiarebasa da ganmtkicebas.

VII. inglisi

1996 wlis inglisuri kanonis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba

werilobiTi formiT unda daidos. kanonis me-5 da me-6 muxlebi

farTod ganmartaven werilobiTi formis Sinaarss. sakmaod

saintereso mosazrebaa gamoTqmuli literaturaSi inglisur

samarTalSi zepiri saarbitraJo SeTanxmebebis samarTlebriv

Sedegebze. am mosazrebis Tanamxmad, zepir saarbitraJoO SeTanxmebas

ar aqvs iuridiuli Zala 1996 wlis kanonis mixedviT, magram SeiZleba

misi aRiareba saerTo samarTlis (e.i precedentuli samarTlis)

mier.465 tradiciuli formis garda werilobiT formad iTvleba aseve

telegramis, teleqsis, faqsis an komunikaciis sxva saSualebis

gamoyeneba, Tu es saSualeba SeTanxmebis teqstis fiqsaciis

SesaZleblobas iZleva.466 saboloo jamSi, arbitraJis Sesaxeb inglisis kanonis Tanaxmad,

saarbitraJo SeTanxmeba werilobiT unda iyos dadebuli, magram

mxareTa xelmowerebi savaldebulo ar aris..467 erTerTi mosazrebis

Tanaxmad, werilobiTi forma daculad CaiTvleba Tu: 1. saarbitraJo

SeTanxmeba dadebulia werilobiTi formiT (mxareTa xelmowerebi sav-

aldebulo ar aris) 2. saarbitraJo SeTanxmeba dadebulia werilebis

urTierTgacvliT. 3. saarbitraJo SeTanxmeba dadasturebulia

werilobiT.468 rogorc ukve aRiniSna, zepirad dadebul saarbitraJo

SeTanxmebas ar icnobs axali kanoni arbitraJis Sesaxeb, magram mas

mainc icavs da aRiarebs saerTo samarTali (common law).469 dawerili samarTlis normebis ganuxrel dacvas inglisSi

arasdros eniWeboda gadamwyveti mniSvneloba. rogorc saarbitraJo

kanonmdeblobis reformamde, aseve reformis Semdegac sasamarTloebi

ar moiTxoven, rom saarbitraJo SeTanxmeba, an xelSekruleba,

romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, aucileblad iyos

xelmowerili mxareTa mier. rogorc literaturaSi miuTiTeben, am

dros sasamarTloebi cdiloben gaarkvion, ramdenad realurad

arsebobda saarbitraJo SeTanxmeba mxareTa Soris, anu ramdenad

465 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67. 466 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 327. 467 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 176. 468 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 27. 469 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 28.

Page 148: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 146 ~ 

garkveviT iyo cnobili yvela mxarisaTvis saarbitraJo SeTanxmeba da

misi Sinaarsi. 470 erTerTi sasamarTlo ganxilva Seexeboda cxenis myidvelsa da

gamyidvels Soris saarbitraJo SeTanxmebis arsebobas. gamyidvelsa

da myidvels didi xnis urTierTobebi hqondaT. myidvelisaTvis

cnobili iyo gamyidvelis xelSekrulebis pirobebi, romelic

Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas. gamyidvelma myidvels gaugzavna

xelSekruleba, romelsac myidvelma xeli moawera, magram ukan ar

gaugzavnia, mogvianebiT maTi Sexvedris dros gamyidvelma myidvels

uTxra, rom xelmowerili xelSekrulebis gagzavna misTvis

aucileblobas ar warmoadgenda. inglisuri doqtrina aseT

SemTxvevebs Tvlis werilobiT dadebul saarbitraJo SeTanxmebad.

Tumca formulireba mainc frTxilia (would probably been an arbitration agr-eement). aseTi midgoma ganpirobebulia saarbitraJo kanonmdeblobis

reformamdeli saapelacio sasamarTlos praqtikiT, romelic aSkarad

moiTxovda saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formas da ar

aRiarebda ganmartebis gziT garkveuli garemoebebis arsebobisas

dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formad miCnevas

(werilobiT formasTan gaTanabrebis calkeuli SemTxvevebi).471

VIII.amerikis SeerTebuli Statebi

aSS-is federaluri saarbitraJo aqtis meore Tavi, romelic

miRebul iqna niu-iokis konvenciis amoqmedebasTan dakavSirebiT, am

konvenciis msgavsad iTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba daidos

werilobiTi formiT, magram aq ar aris miTiTeba mxareTa

xelmowerebis savaldebulobis Sesaxeb.472 SeiZleba iTqvas, rom aSS-s

samarTali saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebis xelmoweras sava-

ldebulod ar miiCnevs.

rogorc federaluri, aseve Statebis kanonmdebloba Tanxmdeba,

rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi formiT unda daidos. Tumca

Tu mxareebs sxvagvarad SeuZliaT daadasturon saarbitraJo

SeTanxmebis arseboba, sasamarTlo yovelTvis ar iTxovs orive

mxaris mier xelmowerili dokumentis wardgenas.473 Rogorc Cans, ing-

lisisa da safrangeTis msgavsad sasamarTlo yovel konkretul SemT-

xvevaSi, saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT iRebs gadawyvetilebas,

arsebobs Tu ara mxareTa namdvili neba da aris Tu ara sakmarisad

gansazRvruli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sinaarsi.

470 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP,~ London, , 2002, p. 59-60. 471 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP,~ London, 2002, p. 74. 472 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.50. 473 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 399.

Page 149: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 147 ~ 

ori korporacia erTmaneTTan awarmoebda molaparakebebs

yazaxeTSi saerTo biznesTan dakavSirebiT. molaparakebebis dros

mxareebma erTmaneTs gaugzavnes araerTi e.w SeTanxmebis werilebi

(settlement communications) romelTagan ramdenime Seicavda saarbitraJo

SeTanxmebas. es SeTanxmebebi uTiTebdnen UNCITRAL 1976 reglamentze.

saboloo xelSekruleba (Final settlement agreement) ar Sedga. erTerTma

mxarem mimarTa Statis sasamarTlos, uaryo yovelgvari saarbitraJo

SeTanxmebis arseboba da moiTxova sasamarTlo ganxilva. meore

mxarem mimarTa federalur sasamarTlos da miuTiTa, rom kanadis

provinciis, albertas samarTali (romelic unda yofiliyo

gamoyenebuli da romelic emyareba modelur kanons) werilobiTi Se-

Tanxmebis farTo ganmartebas uWers mxars da gulisxmobs aseve

werilebisa da telegramebis gacvlas. texasis Statis aRmosavleT

distriqtis sasamarTlom (Eastern district court of texas), gadawyvita, rom

saarbitraJo SeTanxmeba ar arsebobda, vinaidan arsebuli

mtkicebulebebidan ar Canda mxareTa erToblivi neba da maTi SeTa-

nxm-eba, rom dava gadaewyvita arbitraJs.474

IX. saarbitraJo SeTanxmeba eleqtronuli formiT

dReisaTvis saxelmwifoTa umravlesobis mier sakanonmdeblo

donezea gaziarebuli mosazreba, rom sarbitraJo SeTanxmeba

Tavisuflad SeiZleba daidos eleqtronuli formiT. aseve teleqsis,

faqsis, telegramis, an sxva eleqtronuli saSualebebis

gamoyenebiT.475 aseTi erTiani midgomis Camoyalibeba SesaZlebeli

gaxda saerTaSoriso doneze intensiuri konsultaciebis Sedegad.

~iunsitrali mudmivad ganagrZobs muSaobas saerTaSriso

arbitraJis axali pirobebis Sesabamisad warmarTvisa da

eleqtronuli saSualebebis gamoyenebiT gaformebuli saarbitraJo

SeTanxmebis iuridiuli Zalis SenarCunebis uzrunvelyofisaTvis.

komisia cdilobs uzrunvelyos niu-iorkis 1958 wlis konvenciis axa-

li pirobebis Sesabamisad gamoyeneba. imisaTvis, rom moxdes ucxouri

saarbitraJo gadawyvetilebebis cnoba da aRsruleba, aucilebelia,

rom sasamarTloebma cnon dokumentebis gaformebis axali

saSaulebebis gamoyenebiT Sesrulebuli saarbitraJo SeTanxmebebi.

aqve unda aRiniSnos, rom eleqtronuli dokumentebis brunvis xel-

Sewyobis mizniT da saerTod, eleqtronuli vaWrobis ganviTarebisa-

Tvis iunsitrali metad mravalmxriv da rTul samuSaoebs axorcie-

lebs. man SeimuSava modeluri kanoni ~eleqtronuli vaWrobis

Sesaxeb (Model Law on Electronic Commerce 1996 1998) iunsitralis me-40

sesiaze (2002 wlis oqtomberi) warmoadgenil iqna konvenciis proeqti

474 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.54. 475 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 72.

Page 150: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 148 ~ 

xelSekrulebis eleqtronuli formiT dadebis Sesaxeb.”476

modeluri kanoni ~eleqtronuli vaWrobis Sesaxeb” mTlianad

efuZneba e.w funqcionalur eqvivalents. Tu nacionaluri kanonmd-

eblobis Tanaxmad garigeba unda daidos werilobiTi formiT, an wer-

ilobiTi dokumentis gamoyenebiT, moTxovna iTvleba Sesrulebulad,

Tu es xorcieldeba erTi an ramdenime eleqtronuli Setyobinebis

saSualebiT da kanonmdeblobiT dadgenili wesis dacviT.477 amgvarad,

eleqtronuli formiT saarbitraJo SeTanxmebis dadebisaTvis ukve

Seqmnilia garkveuli samarTlebrivi baza. rac mTavaria, praqtikaSi

ukve arsebobs aseTi SeTanxmebebi. rogorc literaturaSi miuTiTeben,

Tanamedrove samarTlebriv urTierTobebSi ^`naklebsaimedo` eleqt-

ronuli fosta savsebiT gaTanabrebulia faqsTan.478 Sesabamisad

kanonmdebels da sasamarTlos isRa rCeba, rom aRiaros aseTi for-

miT dadebuli SeTanxmebebi da samarTlebrivad daicvas isini. Sand-

ersi Tvlis, rom modeluri kanonis me-7 muxlis formulireba saarbi-

traJo SeTanxmebis formasTan dakavSirebiT aseve gulisxmobs eleqt-

ronuli komunikaciebis gamoyenebiT saarbitraJo SeTanxmebis dadebis

SesaZleblobas. eleqtronuli xelmowerebis gamoyenebiT saarbitraJo

SeTanxmebis dadeba mas absoluturad mizanSewonilad miaCnia.479

nacionalur marTlwesrigebSi SeimCneva eleqtronuli formiT

arsebuli dokumentebis (xelSekruleba da a.S) werilobiTi formiT

arsebul dokumentebTan gaTanabrebis tendencia. Aam TvalsazrisiT

pirveloba ekuTvnis italias, romelmac 1997 wels miiRo kanoni

((Legge Bassanini Nr. 51/1997) romelmac eleqtronuli dokumentebis

iuridiuli Zalis sakiTxebi moawesirga. es kanoni aRiarebs im doku-

mentebis da xelSekrulebebis namdvilobas, romlebic kerZo

samarTlis iuridiuli pirebis mier eleqtronuli formiT aris

dadebuli, an Seqmnili. Eeleqtronuli dokumenti warmoSobs

samarTlebriv Sedegebs miuxedavad imisa, Senaxulia eleqtronuli

formiT, Tu gagzavnilia. BGB-Si Setanili cvlilebebic am

tendenciis gagrZelebaa. ZPO-s 1031-e muxli saarbitraJo SeTanxmebis

eleqtronuli formiT dadebis sakiTxebs aregulirebs. aRniSnuli

sakanonmdeblo normebis analizis safuZvelze germanul iuridiul

literaturaSi sruliad samarTlianad aris gakeTebuli daskvna, rom

germaniis federaciul respublikaSi eleqtronuli formiT saar-

bitraJo SeTanxmebis dadeba absoluturd kanonieria. 480

476dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ixile: zambaxiZe, Tamar, eleqtronuli

vaWrobis samarTlebrivi reglamentaciis safuZvlebi, “samarTali,” #9-10, 2003, gv.

28 -32. 477 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,

”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 83. 478 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 87. 479 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 68. 480 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s.79-81.

Page 151: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 149 ~ 

aseTive midgoma arsebobs rogorc zogadad evrokavSiris, aseve espanur da frangul samarTalSic. rogorc ukve aRiniSna, franguli

kanonmdebloba saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebebis formis

mimarT raime saxis moTxovnebs ar awesebs. saarbitraJo SeTanxmeba

namdvilia, Tu mxareTa konsensusis dadastureba raime formiT SeiZ-

leba. franguli midgoma sakmaod moqnilia da yovelgvari

cvlilebebis gareSec iZleva eleqtronuli formiT dadebuli

sarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis garantias. elqtronuli ga-

rigebis werilobiT formasTan gaTanabrebas iTvaliswinebs kanadisa

da aSS-is samarTalic.481

zogjer kanoni iTxovs, rom eleqtronuli dokumenti

kvalificiuri eleqtronuli xelmoweriT (mit einer qualifizierten elektronische unterschrift) iyos dadasturebuli. aseTi xelmowerebis

gamoyeneba sakmaod Zviria. rogorc wesi, eleqtronuli formiT

arsebuli dokumentebi xSirad yovelgvari xelmowerebis gareSe an

Cveulebrivi xelmowerebiT arseboben.482 internetiT xelSekrulebis

dadebis dros (E-commerce agreement) xelmowera (Tundac eleqtronuli)

aucileblad ar iTvleba. am dros garigeba ideba SeTavazebis

(ofertis) da misi aqceptirebis gziT. savsebiT sakmarisia orive

mxaris mier dadebuli SeTanxmebis konkretuli pirobebis eleqtr-

onuli formiT Senaxva.483 am SemTxvevaSic saarbitraJo SeTanxmebis

namdvilobisaTvis wayenebuli moTxovnebi igivea, rac Cveulebrivi

werilobiTi formiT dadebuli saarbitraJo SeTanxmebisaTvis aris

aucilebeli.484 eleqtronuli xelmoweris SesaZenad subieqtis °(fizikuri Tu

iuridiuli piris) Sesaxeb Sesabamisi informaciis wardgena

aucilebelia, Tumca qmeduunaro piris mier eleqtronuli garigebis

dadeba gamoricxuli mainc ar aris. arasrulwlovani, romelmac

icis, rogor gamoiyenos mSoblebis eleqtronuli xelmowera, am xe-

lmoweris gamoyenebiT Tavisuflad dadebs nebismier garigebas da

maT Soris saarbitraJo SeTanxmebasac.485

aSS-s ar gauziarebia UNCITRAL-is mier SemuSavebuli modeluri

kanonebi eleqtronuli komerciis Sesaxeb (1996) da eleqtronuli

xelmowerebis Sesaxeb (2001) samagierod kongresma am sakiTxebis

regulirebis mizniT miiRo kanoni (Electronic Signatures in Global and National Commerce Act), romliTac amerikulma samarTalma aRiara elqtronuli

481 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 82-83. 482 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 84. 483 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 75. 484 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 76. 485Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 90.

Page 152: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 150 ~ 

dokumentebis iuridiuli Zala.486 rogorc ukve aRiniSna, germanul

iuridiul literaturaSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmebis

eleqtronuli formiT dadeba germanuli ZPO §1031 muxlis safuZvel-

ze Tavisuflad SeiZleba.487

Tu eleqtronuli formiT dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba ver

pasuxobs werilobiTi formis moTxovnebs (anu Tu mas ar miviCnevT

werilobiTi formiT dadebulad), maSin unda vivaraudoT, rom

eleqtronulma formam unda Secvalos werilobiTi. kerZod,

werilobiTi formis iseTi saxeebi, rogoricaa werilebis urTie-r-

Tgacvla, faqsi an sxva msgavsi saSualebebi Seicvleba eleqtronuli

dokumentebiT. saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom eleqtronuli

komunikaciebis praqtikaSi aRiarebuli saSualebebis gamoyenebiT

dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba formis dacviT dadebulad unda

CaiTvalos.488

Aarsebobs mosazreba, rom werilobiTi forma sulac ar aris

savaldebulo saarbitraJo SeTanxmebisaTvis da rom mas (anu

werilobiT formas) darCa mxolod mtkicebiTi funqcia.489

werilobiT formas sxva daniSnuleba arc aqvs. xelSekrulebis

forma imitom aris xolme werilobiTi, rom brunvis stabilurobidan

gamomdinare mtkiceba uzrunvelyos. am SemTxvevaSi mniSvnelovania,

rom eleqtronulma formam SeZlos werilobiTi SeTanxmebebis

funqciis Sesruleba.

niSandoblivia, rom 2008 wlis martidan saqarTveloSi ZalaSi

Sevida kanoni „eleqtronuli xelmowerisa da eleqtronuli

dokumentis Sesaxeb,“ romelmac gansazRvra eleqtronuli

dokumentbrunvis sistemis da masSi eleqtronuli xelmoweris

gamoyenebis samarTlebrivi safuZvlebi. am kanonis me-3 muxlis

Tanaxmad, eleqtronul dokumentze cifruli xelmowera iTvleba

materialur dokumentze (magaliTad qaRaldze) piradi xelmoweris

Tanabari iuridiuli Zalis mqoned, Tu daculia aseTi xelmoweris

gamoyenebis am kanoniT dadgenili wesi. kanoni iTvaliswinebs

cifruli xelmoweris mflobelisaTvis specialuri sertifikatis-

(mowmobis) gacemas, rac misi kanonierad gamoyenebisaTvis aucilebeli

pirobaa. Aaqve unda aRiniSnos, rom kanoniT dadgenili Sesabamisi

moTxovnebis Sesrulebisas SesaZlebelia sxva saxelmwifoSi

gacemuli sertifikatis aRiareba saqarTvelos teritoriaze.490

486 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 203. 487 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 396. 488Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 78. aseve: Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 121. 489Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 77. 490 ix. kanonis me-18 muxli.

Page 153: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 151 ~ 

zemoaRniSnulidan gamomdinare, aSkaraa, rom saqarTvelos

moqmedi kanonmdebloba iZleva saarbitraJo SeTanxmebis

eleqtronuli formiT dadebis SesaZleblobas im SemTxvevaSic ki,

rodesac aseTi SeTanxmebis erTerTi mxare saqarTvelos rezidenti

piri ar aris.

§7 saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi

I. saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebi

saarbitraJo SeTanxmeba, romelic CarTulia mxareTa Soris

arsebul xelSekrulebaSi Tavisi samarTlebrivi bunebiT da

SinaarsiT gansxvavdeba xelSekrulebis sxva pirobebisagan.

xelSekrulebis esa Tu is piroba erTerTi mxarisaTvis aris

sasargeblo da is kompensirebulia meore mxarisaTvis misaRebi

pirobiT, magram amis Tqma saarbitraJo SeTanxmebaze ar SeiZleba. es

SeTanxmeba xelSekrulebis “neitraluri pirobaa”, romelic ar

gulisxmobs romelime mxarisaTvis raime upiratesobis miniWebas.

piriqiT, is mxareTa absoluturi Tanasworuflebianobis safuZvelze

adgens davis gadawyvetis konkretul proceduras. rogorc inglisur-

ma sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa: „xelSekrulebis

miznebi miRweuli ver iqna, magram saarbitraJo SeTanxmeba ar

warmoadgens xelSekrulebiT gaTvaliswinebul erTerT mizans.“ 491

nebismieri SeTanxmeba, romlis mixedviTac mxareebs surT maT

Soris arsebuli davis arbitraJis mier ganxilva, unda Seicavdes

Sinaarsobrivad im minimums, romelic aucilebelia saarbitraJo

SeTanxmebad misi kvalifikaciisaTvis, kerZod saarbitraJo

SeTanxmebidan araorazrovnad unda gamomdinareobdes rom mxareebs

surT konkretuli samarTlebrivi urTierTobebidan gamomdinare dav-

ebi gansaxilvelad gadascen arbitraJs.492Gamave dros SesaZlebeli

unda iyos im konkretuli davis, an samarTlebrivi urTierTobis

individualizacia, romelTan dakavSirebiTac daido saarbitraJo

SeTanxmeba. formulireba “yvela rogorc axlandeli, aseve momavalSi

arsebuli urTierTobebidan gamomdinare dava unda ganixilos

arbitraJma” -- ar aris sakmarisad gansazRvruli da Sesabamisad

aseTi saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad ver CaiTvleba.493

Sveicariis sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom

saarbitraJo SeTanxmebis arsebobaze mxolod maSin SeiZleba iyos

saubari, rodesac aSkarad aris gamoxatuli mxareTa neba, rom maT

Soris arsebuli dava ganixilos arbitraJma da ara sasamarTlom.

491 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP~, London, 2002, p. 111. 492 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 26. 493 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 99.

Page 154: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 152 ~ 

garda amisa, unda SeiZlebodes im arbitraJis identificireba,

romelmac unda ganixilos es dava.494

Sveduri samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba

iTvaliswinebdes momavalSi warmoSobili konkretuli samarTlebrivi

davebis gadacemas arbitraJisaTvis. rogorc literaturaSi

miuTiTeben arbitraJis Sesaxeb kanonis es norma gamoricxavs mxareTa

Soriso abstraqtuli da zogadi xasiaTis saarbitraJo SeTanxmebebis

dadebas. ar daiSveba saarbitraJo SeTanxmeba, romlis Tanxmadac yve-

la dava, romelic ki saerTod warmoiSoba momavalSi mxareebs Soris,

arbitraJs gadaecema gansaxilvelad. SvedeTSic aseve aucilebelia,

rom saarbitraJo SeTanxmebiT SesaZlebeli iyos konkretuli davis

individualizacia.495

rogorc wesi, saarbitraJo SeTanxmeba unda Seicavdes: 1.

miTiTebas saarbitraJo ganxilvis adgilze 2. miTiTebas arbitrTa

kvalifikaciis, aseve maTi daniSvnisa da acilebis proceduris

Sesaxeb 3. saarbitraJo ganxilvis proceduris gansazRvras. 4.

gamosayenebel materialur samarTalze miTiTebas. 5. Saarbitr-aJo ga-

dawyvetilebis gamotanisa da misi koreqtirebis proceduras.496

aucilebeli ar aris yvela piroba mxareebma specialurad

SeaTanxmon. sakmarisad unda CaiTvalos miTiTeba romelime

reglamentze, romelic detalurad aregulirebs arbitraJis mier

davis ganxilvisa da gadawyvetis proceduras.

II. specialuri pirobebi saarbitraJo SeTanxmebaSi

mxareTa erToblivi nebis saarbitraJo SeTanxmebad

kvalifikaciisaTvis savaldebuloa garkveuli pirobebis arseboba,

Tumca es SeTanxmeba SeiZleba Seicavdes iseT regulirebasac,

romelic savaldebulo ar aris da mxareTa urTierTobebis

specifikidan gamomdinareobs. literaturaSi mocemulia rekom-

endaciebi saarbitraJo SeTanxmebis arasavaldebulo (fakultaturi)

pirobebis Sesaxeb, rome-lTa gaTvaliswinebac mxareebs Tavidan

aacilebs gaugebrobebs. erTerTi aseTi rekomendaciis mixediT

sasurvelia, rom saarbitraJo SeTanxmeba Seicavdes: saarbi-traJo

xarjebis ganawilebasTan dakavSirebul mowesrigebas, procentebis

Sesaxeb debulebebs da valutas, romelSic unda Sesruldes fuladi

valdebuleba.497

saarbitraJo ganxilvis xangrZlivobis Tavidan asacileblad

amerikul doqtrinasa da praqtikaSi gavrcelebulia arbitraJis e.w

494 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 95. 495 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 69. 496 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.34. 497 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 77-79.

Page 155: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 153 ~ 

“droSi SezRudulobis” Sesaxeb (time limited or fast track) daTqmebis

saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTeba. Arbit-raJi valdebulia dava

swored miTiTebul vadebSi gadawyvitos da Tavidan aicilos

gaWianureba.498 saarbitraJo regalemntebi TviTonac Seicaven

miTiTebas saarbitraJo ganxilvis xangrZlivobis Taobaze, magram Tu

mxareebi specialurad SeaTanxmeben maTTvis misaReb vadebs, arbitraJi

valdebulia imoqmedos mxareTa SeTanxmebis Sesabamisad.

grZelvadian xelSekrulebebSi xSirad saarbitraJo SeTanxmebas

uswrebs SeTanxmeba mediaciaze. rogorc wesi, xelSekrulebaSi

miTiTebulia konkretuli vada, romlis ganmavlobaSic mxareebi unda

Seecadon moilaparakon davis saganTan dakavSirebiT xolo Tu aseTi

molaparakeba Sedegs ar gamoiRebs, maSin mimarTaven arbitraJs. am

dros mniSvnelovania dadgindes, arbitraJisaTvis mimarTvamde saval-

debuloa Tu ara mxareTa mier molaparakebebis warmoeba. hamburigis

landis umaRlesma sasamarTlom am SekiTxvaze dadebiTi pasuxi

gasca.499 aseTi midgoma principulad misaRebad unda CaiTvalos,

Tumca gasaTvaliswinebelia molaparakebebis warmoebis mtkicebis

specifikac. Mcxadia mxarem, romelic mimarTavs arbitraJs, unda

daadasturos rom mediaciis process adgili hqonda. rogorc wesi,

mediacia araformalur garemoSi mimdinareobs da am dros raime

Canawerebi (magaliTad oqmi) ar mzaddeba. Aamave dros mediaciaSi

monawile pirebis mowmed mowveva dakavSirebulia garkveul

uxerxulobasTan. Yyvela dauwereli da daweri-li wesis Tanaxmad

mediaciaSi monawile pirebs ufleba aqvT uari Tqvan mediaciis Ses-

axeb nebismier Cvenebis micemaze rogorc sasamarTloSi, aseve ar-

bitraJSi. gamosavali SeiZleba iyos, rom mediatorma Tu sxva pirma

unda daadasturos an uaryos mediaciis gamarTvis mxolod faqti da

es gaakeTos werilobiT, arbitraJSi an sasamarTloSi zepiri Cvenebis

micemis gareSe. Tu mediaciis procesi organizebuli iyo romelime

mudmivmoqmedi organizaciis mier, maSin sasamarTlom, an arbitraJma

SeiZleba mimarTos am organizacias mediaciis realurad gamarTvis

faqtis dadasturebis an uaryofis TxovniT. Oobieqturi mtkice-

bulebis miRebis sxva gza samwuxarod ar arsebobs.

III. saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba

nebismier SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis

umTavresi kriteriumia misi Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba.500

am pirobis Seusrulebloba xSirad saarbitraJo SeTanxmebis

498Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 39-40. 499 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20. 500 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 19.

Page 156: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 154 ~ 

baTilobas, an misi praqtikulad ganxorcielebis SeuZleblobas

iwvevs.

saarbitraJo SeTanxmebas rom konkretuli samarTlebrivi

Sedegebi mohyves aucilebelia misi Sinaarsidan gamomdinareobdes

mxareTa neba – dava gansaxilvelad gadaeces arbitraJs, romelmac

unda gamoitanos saboloo gadawyvetileba. formulireba SeiZleba

iyos Zalian mokle da lakonuri, saSualo moculobis, an ramdenime

gverdianic ki, romelic detalurad iTvaliswinebs movlenaTa

SesaZlo ganviTarebis yvela variants. sasamarTloebma namdvilad

miiCnies saarbitraJo SeTanxmebebi Semdegi formulirebiT: „ing-

lisuri samarTali, Tu arbitraJi saWiro gaxda, maSin igulisxmeba

londoni ICC reglamentis Sesabamisad“ (“English law --- arbitration, if any, London according ICC Rules” ) an „arbitraJi –hamburgi, germania“ (“arbitration --- Hamburg, Germany.)501

N rodesac saarbitraJo SeTanxmebis teqsti aseTi

sityvaZvirobiT gamoirCeva, ganmartebisaTvis TiToul sityvas eniWeba

udidesi mniSvneloba. diuseldorfis savaWro-samrewvelo palatis

arbitraJis 9.6.1978 gadawyvetilebiT iuriduli Zalis armqoned iqna

aRiarebuli saarbitraJo SeTanxmeba, romlis Tanxmadac: `SesaZlo

arbitraJis adgili aris savaWro palata diuseldorfSi` (`Arbitrage: Ort für mögliche Arbitrage ist Handleskammer in Düsseldorf`) arbitraJma ar

gaiziara mxaris mtkiceba imasTan dakavSirebiT, rom sityva `SesaZlo`

aq davis SesaZlo warmoSobas gulisxmobda. arbitraJma aseTi

formulireba ganmarta, rogorc mxareTa neba, davis warmoSobis

SemTxvevaSi miemarTaT sasamarTlosaTvis, an arbitraJisaTvis. rusul

praqtikaSi aseve xSiria iseTi saarbitraJo SeTanxmebebi romlebic

miuTiTeben “arbitraJze moskovSi” an “arbitraJze mopasuxis saxelm-

wifoSi.” am dros ruseTis savaWro-samerwvelo palatis arbitraJi

adgens, rogori iyo mxareTa erToblivi neba da surdaT Tu ara maT,

rom dava gadaewyvita ruseTis federaciis savaWro samrewvelo

palatasTan arsebul arbitraJs.502

arbitrebi cdiloben ganmartebis gziT Seavson saarbitraJo

SeTanxmebaSi arsebuli xarvezebi da amiT “gadaarCinon” saarbitraJo

ganxilva. paraqtikaSi yvelaze xSiria institutebis

adgildebareobis, an dasaxelebis araswori miTiTebis SemTxvevebi.

magaliTad aseTi: “davas ganixilavs ICC JenevaSi.” ICC aris ara Jeneva-Si, aramed parizSi, magram mxareebis mier aseTi formiTa da

SinaarsiT gamoxatuli neba gulisxmobs, rom mxareebs surT dava

ganxilul iqnes ICC arbitraJis mier, misi saarbitraJo reglamentis

Sesabamisad, xolo saarbitraJo ganxilvis adgili iyos Jeneva

501 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 37. 502 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.268.

Page 157: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 155 ~ 

(Sveicaria).503 mxareebi xSirad Tanxmdebian, rom saarbitraJo

ganxilvis adgilia Sveicaria, magram uTiTeben ararsebul

instituts “Sveicarul savaWro palatas” (Swiss Chamber of Commerce). am dros arbitraJma SeiZleba gamoiyenos Sveicaruli saarbitraJo

reglamenti (Swiss Rules) ris Sedegadac xarvezi aRmofxvrilad

CaiTvleba504 aqedan gamomdinare, saarbitraJo SeTanxmebis SinaarsSi

aSkara faqtobrivi uzustobebis arsebobis dros aucilebelia dad-

gindes mxareTa neba, e.i. risi gamoxatva surdaT mxareebs konkretuli

formulirebiT. subieqtebs, romlebsac akavSirebT zemoaRniSnuli, an

misi msgavsi saarbitraJo SeTanxmeba aucileblad unda gaacnon saq-

mis realuri viTareba, rogor aris Seqmnili es reglamenti da ratom

ar arsebobs Sveicariis savaWro palata. saarbitraJo SeTanxmeba

mxolod maSin unda iqnes namdvilad miCneuli, Tu arc erT mxares

pretenzia ar eqneba. Tu pretenzia dafiqsirda, maSin sakuTari

kompetenciis sakiTxi unda gadawyvitos arbitraJma. Mman unda

daadginos, iyo Tu ara namdvili saarbitraJo SeTanxmeba da aris Tu

ara arbitraJi uflebamosili gadawyvitos konkretuli dava.

SesaZloa, xelSekrulebiT, wesdebiT, an nebismieri sxva

dokumentiT gaTvaliswinebuli davis gadawyvetis procedura Zalian

hgavdes saarbitraJo SeTanxmebas, Tumca es imas ar niSnavs, rom davis

ganmxilvel organod sasamarTlos garda nebismieri sxva subieqtis

miTiTeba saarbitraJo ganxilvis dawyebis safuZvlad unda miviCnioT.

Tanamedrove inglisuri doqtrina emxroba im mosazrebas, rom

davis gadawyvetaze orientirebuli mxareTa nebismieri SeTanxmeba ar

unda ganimartos, rogorc mxareTa Tanxmoba arbitraJis mier saqmis

ganxilvaze. saarbitraJo SeTanxmebisagan unda ganvasxvavoT

SeTanxmeba mediaciaze, an mxareTa erToblivi survili davis

gadasawyvetad mimarTon damoukidebel eqsperts, romelic miscems

maT miukerZoebel profesiul daskvnas sadao sakiTxebze.505

SvedeTSi arasamTavrobo organizaciaTa (non profit organizations) wesdebebi xSirad iTvaliswineben, rom asociaciasa da mis wevrs

Soris arsebuli dava Sei-Zleba gadawydes asociaciis romelime

organos mier. aseTi debuleba ar ganixileba rogorc saarbitraJo

SeTanxmeba da Sesabamisad ar mohyveba is samarTlebrivi Sedegebi

rac SeiZleba saarbitraJo SeTanxmebas mohyves.506

Cott v. Barber saqmesTan dakavSirebiT ingliselma mosamarTlem Judge Hegarty Q.C (Queen’s Counsel) ar CaTvala saarbitraJo SeTanxmebad

xelSekrulebaSi CarTuli debuleba, romelic dasaTaurebuli iyo

rogorc “arbitraJi”. es SeTanxmeba iTvaliswinebda gadawyvetilebis

503 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 19. 504 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 183. 505 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 32. 506 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 63.

Page 158: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 156 ~ 

miRebas damoukidebeli konsultantis mier, romelsac unda emoqmeda,

rogorc eqsperts da ara rogorc arbitrs, da romlis

gadawyvetilebac mxareebisaTvis iqneboda saboloo da savaldebulo.

Ees debuleba ganimarta rogorc eqspertis daniSvna da ara rogorc

saarbitraJo SeTanxmeba.507 Mmsgavsi situacia Seiqmna AIG v. QBE saqmeze, sadac saTauris qveS “saarbitraJo procedura” miTiTebuli

iyo, rom arbitrTa amocanaa SesTavazon mxareebs orive mxarisaTvis

misaRebi SeTanxmeba.508 inglisuri sasamarTlo praqtika SedarebiT

moZvelebul, magram gansxvavebul midgomasac icnobs, rodesac

yvelaferi piriqiT ganviTarda. mxareTa SeTanxmebis Tanaxmad maT

Soris arsebuli dava unda gadaewyvita arbitrs, romelic iqneboda

profesionali inJineri. saarbitraJo ganxilvaSi advokatebs

monawileoba ar unda mieRoT. arbitraJma gadawyvetileba gamoitana

erTerTi mxaris sasargeblod, mas Semdeg rac gaiara konsultacia

Tavis nacnob advokatebTan mxareTa Soris arsebuli xelSekrulebis

samarTlebrivi sakiTxebis Sesaxeb. erT erTma mxarem mimarTa

sasamarTlos da moiTxova saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmeba im

safuZvliT, rom saarbitraJo gadawyvetilebis dasabuTeba ar

warmoadgenda arbitrebis azrs, es iyo advokatebis azri.

sasamarTlom srulad gaiziara es mosazreba da gadawyvetileba

gaauqma. es gadawyvetileba 1864 wels iqna miRebuli.509

parizis saapelacio sasamarTlosaTvis mniSvnelovania, rom

saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi iTvaliswinebdes im samarTlebriv

Sedegebs, rac saarbitraJo SeTanxmebas SeiZleba mohyves. erTerT

saqmeze mxareebi SeTanxmdnen, rom avtomobilis eqspertTa

safarangeTis federaciis saarbitraJo komisia, rogorc arbitri-eqs-

perti, gadawyvetda maT Soris warmoSobil yvela davas. Aamave dros

mxareebma saarbitraJo komisia aRWurves uflebamosilebiT emoqmeda

rogorc “megobrul Suamavals”(amiable compositeur.) saarbitraJo

komisiis mier gamotanili “gadawyvetileba” Seexeboda mxolod

avtomanqanebis xarisxs. komisias ar gadauwyvetia samarTlebrivi dava,

ris gamoc sasamarTlom komisia ar CaTvala arbitrad.510 Sesabamisad,

mxareTa SeeTanxmeba ar dakvalificirda saarbitraJo SeTanxmebad

aqedan gamomdinare samarTlebrivi SedegebiT.

Ddavis gadawyvetasTan dakavSirebuli SeTanxmebis saarbitraJo

SeTanxmebad kvalifikaciis Semdeg aucilebelia dadgena, ramdenad

sakmarisia saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebuli informacia

saarbitraJo ganxilvis dawyebisaTvis.

507 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 122. 508 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 122. 509 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP, London, 2002, p. 142-143. 510 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 127.

Page 159: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 157 ~ 

saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvrulobis

dadgena yovel konkretul SemTxvevaSi arbitraJis an sasamarTlos

gadasawyvetia. SasamarTlo da saarbitraJo gadawyvetilebebis

analizis safuZvelze SesaZlebelia mxolod im zogadi orientirebis

gamokveTa, romliTac am sakiTxebis garkvevisas xelmZRvaneloben.

praqtikaSi arsebuli yvela SemTxvevis winaswar gaTvaliswineba

kanonmdeblis SesaZleblobebs aRemateba.

panamur da iugoslaviur iuridiul pirebs Soris ori

xelSekruleba arsebobda. pirvelis Tanaxmad panamur mxares

iugoslavieli myidvelisaTvis yava unda miewodebina. Ees

xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, romlis Tanaxmadac

warmoSobili dava yavis germanul asociaciasTan arsebul

arbitraJs unda ganexila. meore xelSekrulebis Tanaxmad,

iugoslavur mxares panameli myidvelisaTvis foladi unda

miewodebina, romelic Seicavda ICC-arbitraJze miTiTebas.

saarbitraJo ganxilvis adgilad arCeul iqna ciurixi (Sveicaria).

Aamis Semdeg pirveli kontraqti ise Seicvala, rom iugoslavurma

mxarem aiRo valdebuleba jer TviTon miewodebina foladi panameli

partniorebisaTvis. Aarc erTi xelSekruleba ar Sesrulda. panamurma

mxarem moiTxova pirveli (yavis) xelSekrulebidan gamomdinare

miuRebeli Semosavlebis anazRaureba yavis germanuli asociaciis

arbitraJSi, xolo ICC-Si waradgina pretenziia foladis miwodebis

valdebulebis Seusruleblobis gamo. yavis germanuli asociaciis

arbitraJma saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad ar cno, vinaidan SeuZ-

lebeli aRmoCnda sxvadasxva arbitraJis mier gansaxilveli

moTxovnebis erTmaneTisagan izolireba. arbitraJma dadgina, rom

mxareTa Soris arsebuli xelSekruleba germanuli samoqalaqo

kodeqsis mixedviT gacvlad unda dakvalificirebuliyo. amgvarad,

faqtiurad erTiani xelSekrulebidan warmoSobili davisaTvis ori

sxvadasxva arbitraJis kompetencia iyo gaTvaliswinebuli.

arasakmarisi gansazRvrulobis safuZvliT arbitraJma 1.3.1989

gadawyvetilebiT saarbitraJo SeTanxmeba baTilad cno.511

msgavsi SemTxvevebi praqtikaSi sakmaod xSiria. TanamaSromlobis

pirobebze SeTanxmebisas mxareebi naklebad fiqroben davis

warmoSobaze da saarbitraJo SeTanxmebas ar uTmoben damsaxurebul

yuradRebas. aseTi saqmis ganxilvisas rogorc sasamarTlo, aseve

arbitraJi valdebulia saqmiani urTierTobebis kompleqsuri

analizis safuZvelze daadginos mxareTa erToblivi neba da Tu Sesa-

Zlebelia, SeinarCunos saarbitraJo SeTanxmeba.

saarbitraJo SeTanxmebis ganmarteba saqarTvelos uzenaes

sasamarTlosac mouwia. erTerT Sps-sa da or fizikur pirs Soris

daido xelSekruleba, romliTac fizikurma pirebma aiRes valde-

buleba ganexorcilebinaT investireba Sps-is mier wamowyebul mSene-

blobaSi. orive investorTan dadebuli iyo identuri samarTlebrivi

511 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 222.

Page 160: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 158 ~ 

Sinaarsis mqone xelSekruleba. am xelSekrulebebis 8.3 muxlis Ta-

naxmad, xelSekrulebis Sesrulebis procesSi warmoSobili davebi

ganixileba sasamarTlo wesiT q.baTumis saarbitraJo sasamarTloSi.

Sps-m moiTxova am punqtis baTilad cnoba im safuZvliT, rom

saqarTvelos konstitucia ar iTvaliswinebs saarbitraJo sasamarT-

los arsebobas, garda amisa mosarCele miuTiTebda saerTo sasamarT-

loebis Sesaxeb organul kanonze da moiTxovda, rom dava ga-

nxiluliyo sasamarTlo wesiT. misi moTxovna uaryo rogorc pirveli

instanciis, aseve saapelacio sasamarTlom. uzenaesma sasamarTlom

ZalaSi datova saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba.512

sasamarTlom ar gaiziara kasatoris miTiTeba im garemoebaze,

rom xelSekrulebis dadebis droisaTvis Sps-is direqtori ruseTis

moqalaqe iyo. aseve ruseTis moqalaqeebi arian investorebi, xolo

TviT Sps-dafuZnebelia ruseTis federaciaSi registrirebuli

iuridiuli piri. kasatoris mtkicebiT, vinaidan ruseTis federaciaSi

arsebobs specializebuli saarbitraJo sasamarTlo, mxareebs egonaT,

rom aseTi sasamarTlo saqarTveloSic arsebobda da isini ar gu-

lisxmobdnen kerZo arbitraJis mier davis gadawyvetas. Uuzenaesma

sasamarTlom miuTiTa xelSekrulebis 8.2 muxlze, romelis

Tanaxmadac, yvela sakiTxSi, romelic gaTvaliswinebuli ar aris

xelSekrulebaSi, mxareebi ixelmZRvaneleben saqarTvelos moqmedi

kanonmdeblobiT. xelSekrulebis 8.3 muxlis formulireba sasa-

marTlom saarbitraJo SeTanxmebad miiCnia.513

gansakuTrebiT mniSvnelovania is garemoeba, rom sasamarTlom

mxari dauWira mxareTa Soris warmoSobili davis arbitraJis mier

gadawyvetas. sasurvelia, rom qarTulma marTlmsajulebam

momavalSic iseve Seuwyos xeli davebis gadawyvetis alternatiuli

saSualebebis gamoyenebas, rogorc amas franguli amerikuli, an

Sveicaruli sasamarTloebi akeTeben.

§8 saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali

saerTaSoriso arbitraJi calkeuli saxelmwifoebis

marTlwesrigebisagan damoukidebeli organizaciuli warmonaqmnia,

ris gamoc erTi konkretuli saxelmwifos kanonmdeblobasTan misi

asocireba ver xerxdeba. arbitraJis es Tviseba uamravi problemis

warmoSobis safuZvelad SeiZleba iqces. mxareTa kerZo avtonomia

SesaZlebels xdis erTi saarbitraJo ganxilvis farglebSi cal-

keuli saxelmwifoebis kanonebis, saerTaSoriso xelSekrulebebisa

da im normebis gamoyenebas, romelic sarekomendacio xasiaTi matare-

belia da romlis moqmedebac mxareebma SeaTanxmes. aseTi asimet-

riuli samarTlebrivi baza yoveli konkretuli sakiTxebis gadawyve-

tisas dRis wesrigSi ayenebs gamosayenebeli samarTlis problemas.

512 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba, saqme

#as-423-773-07. 513 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba, saqme

#as-423-773-07.

Page 161: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 159 ~ 

niSandoblivia, rom gamosayenebeli samarTlis kategoria saerTa-

Soriso arbitraJisaTvis bolomde ar emTxveva saerTaSoriso kerZo

samarTlis analogiur instituts. rogorc saarbitraJo praqtikaSi,

aseve literaturaSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT gamosayenebeli samaraTali ar gamomdinareobs ZiriTadi

xelSekrulebis mimarT gamosayenebeli samarTlidan.514

germanul kanonmdeblobaSi Sesabamisi normis ararsebobis

miuxedavad sadao ar aris, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba mxareTaTvis garan-

tirebuli unda iyos Tundac mxareTa kerZo avtonomiis principidan

gamomdinare.515 es principi ZalaSia ara mxolod germaniisaTvis.

mxareTa ufleba, airCion saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayene-

beli samarTali, sadao ar aris.

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis

gansazRvris ramdenime midgoma arsebobs. inglissa da germaniaSi

aRiarebuli erTerTi meTodi gulisxmobs koliziuri samarTlis

ZiriTadi principebis gamoyenebas (e.w chioce of law technique).516 zogadi principis Tanaxmad, mxareebi TviTon irCeven saarbitraJo

SeTanxmeb-is mimarT gamosayenebel samarTals. aseTi arCevanis

ararsebobisas gamoyenebuli unda iqnas im saxelmwifos samarTali,

sadac mimdinareobs saarbitraJo ganxilva. (niu iorkis konvenciis me-

5 muxlis pirveli punqtis ´`a` qvepunqti da saerTaSoriso savaWro

arbitraJis evropuli konvenciis me-9 muxlis à`a` qvepunqti). am mi-

dgomas bergeric iziarebs.517 gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saarbitraJo

SeTanxmebis namdviloba Cveulebrivi saproceso mniSvnelobis sakiTxi

ar aris. am SemTxvevaSi sarCeli SeiZleba ramdenime saxelmwifos

sasamarTloSi iqnes wardgenili. sxvadasxva saxelmwifoSi lex fori-s gamoyeneba sxvadasxva samarTlebriv Sedegs gamoiwvevs. Amis naTeli

dadasturebaa inglisis saapelacio sasamarTlos 1980 wlis gadawyve-

tileba, romlis Tanaxmadac mxaris finansuri siZneleebi, ris gamoc

mas aRar SeeZlo saarbitraJo ganxilvaSi monawileoba, ar

SeiZleboda gamxdariyo saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetis

safuZveli.518 Tu mxareTa mier saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebel samarTlad arCeuli iqneba germanuli samarTali. Zem-

oaRniSuli safuZvlis (mxaris finansuri siZneleebis) arseboba

gamoiwvevs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetas, Tu arCeulia

514 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 91. 515Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 63. 516 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155. 517 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 403. 518 Schütze, Rolf, A. Armut im internationalen Schiedsverfahren – kollisionsrechtliche Aspekte, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 163.

Page 162: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 160 ~ 

inglisuri samarTali, SeTanxmeba Zalas SeinarCunebs. zemoaRniSn-

ulidan gamomdinare, zogierTi avtori saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT lex causae-s gamoyenebas ufro mizanSewonilad miiCnevs.519

eleqtronuli formiT dadebuli sarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebel samarTlad mxareebma im saxelmwifos kanonmdebloba

unda airCion, romelic eleqtronuli saarbitraJo SeTanxmebis

namdvilobas aRiarebs.520

I.saerTaSoriso xelSekrulebebi

“saxelSekrulebi valdebulebis mimarT gamosayenebeli

samarTlis Sesaxeb” 1980 wlis 19 ivnisis konvenciis 1 (2) (d) muxlis

Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT konvenciis normebi ar

gamoiyeneba.521 saarbitraJo SeTaxmebebze am konvenciis gavrcelebis

idea zogierTi saxelmwifos winaaRmdegobas waawyda. Ee.w juliano-

lagardes moxseneba (Giuliano/Lagarde Bericht), romelic specialurad

romis konvenciisaTvis Seiqmna, miuTiTebs, rom Tu saarbitraJo

SeTanxmeba ZiriTadi xelSekrulebis Semadgeneli nawilia, gamo-

naklisi vrceldeba mxolod SeTanxmebaze da ara ZiriTad

xelSekrulebaze mTlianad. gamoricxva Seexeba ara mxolod sap-

roceso samaTlebriv aspeqtebs, aramed am SeTanxmebis Sesrulebas,

iuridiul namdvilobas da samarTlebriv Sedegebs.522 rogorc

germanul iuridiul literaturaSi aRniSnaven, zemoaRniSnuli

moxseneba (Giuliano/Lagarde Bericht (the Giuliano/Lagarde report), marTalia,

saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT konvenciis gamoyenebas gamorcxavs,

magram aseve dums saarbitraJo ganxilvis dros ZiriTadi xelSekru-

lebis mimarT gamosayenebel samarTalze. aqedan daskvna: konvenciis

gamoyeneba mxolod sasamarTloebzea gaTvlili, xolo arbitraJi,

rogorc aseTi, saerT-od gamoricxulia.523

rogorc ukve aRiniSna, saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba

iZleva SesaZleblobas, rom ZiriTadi xelSekruleba da masSi

CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba sxvadasxva samarTals

daeqvemdebaros.524 saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb

519 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 52. 520 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 91. 521 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 25. 522 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 21. ix. aseve Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 25. 523 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 22. 524Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 10.

Page 163: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 161 ~ 

evropuli konvenciis me-6 muxlis me-2 abzacis Tanaxmad: Tu xelSe-

mkvreli saxelmwifos sasamarTlom unda miiRos gadawyvetileba

saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis, an misi namdvilobis Sesaxeb,

mxareTa qmedundarianobasTan dakavSirebuli sakiTxi wydeba im

samarTlis mixedviT, romelsac es mxareebi ganekuTvnebian, xolo

saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli sxva sakiTxebis mimarT

gamoiyeneba: a) samarTali, romelic mxareebma airCies saarbitraJo

SeTanxmebis mimarT gamosayeneblad; b) Tu mxareebs aseTi samarTali

ar aurCeviaT, maSin im saxelmwifos kanonmdebloba, sadac unda iqnes

gamotanili saarbitraJo gadawyvetileba. Gg) Tu mxareebs

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali ar

aurCeviaT, da sasamarTlos mier saqmis ganxilvis momentisaTvis ver

dgindeba, romel saxelmwifoSi iqneba saarbitraJo gadawyvetileba

gamotanili, im samarTlis mixedviT, romelzec miuTiTebs saqmis

ganmxilveli sasamarTlos saxelmwifos koliziuri normebi.525

evropuli konvenciiT dadgenili mowesrigeba SedarebiT detaluria

niu-iorkis konvenciasTan SedarebiT, romlis me-5 muxlis pirveli

abzacis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba eqvemdebareba im saxel-

mwifos samarTals, romelsac is mxareebma dauqvemdebares. aseTi

SeTanxmebis ararsebobis SemTxvevaSi ki im saxelmwifos samarTals,

sadac gamotanil iqna sa-arbitraJo gadawyvetileba.526

II. ruseTi

saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb federaluri

kanonis 34-e muxlis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis

Semowmebisas sasamarTlom unda ixelmZRvanelos kanoniT, romelsac

mxareebma es SeTanxmeba dauqvemdebares, xolo Tu saarbitraJo

SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali arCeuli ar yofila,

maSin sasamarTlo gamoyenebs rusul kanonmdeblobas. saarbitraJo

gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis sakiTxis ganxilvis dros

samarTlis arCevis Sesaxeb SeTanxmebis ararsebobisas rusuli sasama-

rTlo xelmZRvanelobs im saxelmwifos kanonmdeblobiT, sadac

gamotanilia saarbitraJo gadawyvetileba.527 rusuli kanonmdeblobis

normebi am SemTxvevaSic ZiriTadad modelur kanons Seesabamebian.

III. SvedeTi

Sveduri saarbitraJo kanonmdebloba im iSviaTTagania, romelic

pirdapir aregulirebs saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlis sakiTxs. arbitraJis Sesaxeb kanonis 48-e

muxlis Tanaxmad, saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas

525 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 383. 526 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 61. 527 Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже.

Page 164: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 162 ~ 

mxareebs SeuZliaT gansazRvron mis mimarT gamos-ayenebeli

samarTali. Tu mxareebi ar SeTanxmebulan saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT gamosayenebel samarTalze, maSin gamoiyeneba im saxelmwifos

samarTali, sadac saarbitraJo ganxilva gaimarTa, an unda gaimarTos.

es norma ar exeba iseT sakiTxebs, rogoricaa mxaris uflebamosileba

dados saarbitraJo SeTanxmeba an iyo Tu ara mxare warmodgeneli

saTanado wesiT..528 rogorc Cans, saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlisagan Sveduri samarTali mijnavs am

SeTanxmebis subieqtebis mimarT gamosayenebel samarTals.

niSandobilivia, rom aseTi klasifikacia iuridiul literaturaSic

aris aRiarebuli. miiCneven, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlis gansazRvrisas ori ZiriTadi aspeqtis

gamokveTa SeiZleba. samarTali, romlis mixedviTac unda gadawydes

saarbitraJo SeTanxmebis mxareTa uflebamosilebis sakiTxi, ramdenad

hqondaT maT ufleba daedoT saarbitraJo SeTanxmeba, da meore,

uSualod saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli

samarTali.529

IV. germania

germaniaSi formis daucvelad dadebuli saarbitraJo

SeTanxmebis Sefasebisas jer unda gadawydes, es forma romeli

saxelmwifos kanonis, an saerTaSoriso SeTanxmebis mixedviT unda

iyos daculi. roca mxareebs saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTali ar aurCeviaT, yovelTvis rTuli da riskis

Semcvelia saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis

sakiTxis gadawyveta. amis magaliTad germaniis miwebis sasamarTloe-

bisa da uzenaesi sasamarTlos gansxvavebuli praqtikis moyvana

SeiZleba: erT SemTxvevaSi erTerTi miwis umaRlesma sasamarTlom

uari Tqva saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebaze saarbitraJo

SeTanxmebis baTilobis safuZvliT. marTalia, inglisuri arbitraJis

mier miRebuli gadawyvetileba da saarbitraJo SeTanxmeba inglisuri

samarTlis mixedviT namdvili iyo, magram sasamarTlom uari Tqva

gadawyvetilebis aRsrulebaze niu-iorkis konvenciis me-2 muxlze

miTiTebiT, formis daucvelobis safuZvliT. Meore mxriv, germaniis

uzenaesma sasamarTlom niu-iorkis konvenciis mixedviT formis

daucvelad dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad cno

germanuli ZPO-s §1031-ze miTiTebiT. uzenaesi sasamarTlo aseve

marTebulad miiCnevs jer saarbitraJo SeTanxmebis statutis

garkvevas da Sefasebis amis Sesabamisad gakeTebas.530

528 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 312. 529 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154. 530 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 42-43.

Page 165: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 163 ~ 

germanuli ZPO §1059 da niu-iokis konvenciis me-5 muxlis pirveli

nawilis “a” qvepunqtis analizidan gamomdinare, geramanul iuridiul

literaturaSi gakeTebulia daskvna, rom Tu saarbitraJo ganxilvis

adgili aris germania da gamosayenebeli saproceso samarTlic

germanulia, maSin saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamoiyeneba aseve

germanuli samarTali anu im saxelmwifos samarTali sadac gamot-

anilia an gamotanil unda iqnes saarbitraJo gadawyvetileba.531 Zogi-

erTi avtori uTiTebs mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis ararsebobisas

mxolod germanuli samarTlis gamoyenebaze.532 gansxvavebuli

mosazreba aqvs libSers, romelic Tvlis, rom mxareTa SeTanxmebis

ararsebobisas germaniaSi saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamoyenebuli unda iqnes im saxelmwifos samarTali, romelTanac

saarbitraJo SeTanxmebas aqvs yvelaze mWidro kavSiri.533 rogorc

Cans, aseTi daskvna gamomdinareobs davis sagnis mimarT

gamosayenebeli samarTlis germanuli mowesr-igebis analogiidan.

K

V. Sveicaria

SveicariaSi gamoiyeneba AsaarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTlis dadgenis in favorem validitatis meTodi. davis

sagnis mimarT gamosayenebel, mxareTa mier arCeul da Sveicarul

samarTals Soris keTdeba arCevani da saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT gamoiyeneba is samarTali, romelic ufro misaRebia (more favorable) saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobisaTvis.534 Sveicariis

saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb kanonis 178-e muxlis meore

nawiliT gaTvaliswinebuli regulirebiT kanonmdebeli yvelanairad

cdilobs mxari dauWiros saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobas. es

norma SesaZleblobas iZleva saarbitraJo SeTanxmeba, romelic ar

aris namdvili mxareTa mier arCeuli an/da davis sagnis mimarT

gamosayenebeli samarTlis mixedviT, mainc namdvilad CaiTvalos, Tu

is akmayofilebs Sveicaruli samarTliT gaTvaliswinebul

formalur moTxovnebs. Aaqve unda aRiniSnos, rom 178-e muxlis meore

nawili CamoTvlil gamosayenebel samarTalTa Soris (mxareTa mier

arCeuli, davis sagnis mimarT gamosayenebeli, an Sveicaruli

samarTali) raime prioritets ar iTvaliswinebs. Sakmarisia

saarbitraJo SeTanxmeba erTerTi maTganis mixedviT iyos namdvili.

amave dros, literaturaSi imasac aRniSnaven, rom kanoniT gaTval-is-

winebuli rigiToba mainc unda iyos daculi da samarTlis normis

Semfardebelma Sveicarul samarTals mxolod maSin unda mimarTos,

531 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s.35. 532 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 208. 533 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 160. 534 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155.

Page 166: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 164 ~ 

rodesac mxareTa mier arCeuli an/da davis sagnis mimarT

gamosayenebeli ucxouri samarTlis mixedviT saarbitraJo

SeTanxmeba namdvili ar aris. mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli, rom

SeTanxmeba namdvili unda iyos erTerTi gamosayenebeli samarTlis

mixedviT, maTi calkeuli elementebis gamoyenebiT operireba da

saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze ase msjeloba ar daiSveba.535

saboloo jamSi saarbitraJo SeTanxmeba SveicariaSi namdvilad

CaiTvleba, Tu is Seesabameba mxareTa mier arCeul samarTals, davis

sagnis mimarT gamosayenebel samarTals (e.i. ZiriTadi xelSekr-ule-

bis mimarT gamosayenebel samarTals), an Sveicariis samarTals.536

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali

SedarebiT farTo cnebaa da SeiZleba moicavdes ramdenime ZiriTad

aspeqts. magaliTad, es SeiZleba iyos saarbitraJo SeTanxmebis

formis, an mxareebis mimarT gamosayenebeli samarTali. rogorc wesi,

gansxvaveba araarsebiTi xasiaTisaa da kanoniT dadgenili midgoma

TiTqmis yovelTvis ZalaSi rCeba. saerTaSoriso kerZo samarTlis

Sesaxeb Sveicariis kanonis 178-e muxlis pirveli nawilis Tanxmad,

saarbitraJo SeTanxmebis formis mimarT Sveicariis kanoniT gaTv-

aliswinebuli moTxovnebi moqmedebs, Tu saarbitraJo ganxilvis

adgilad arCeulia Sveicaria.537 saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli uflebebisa da

movaleobebis daTmobis dros Sveicaruli doqtrina da praqtika ar

Ralatobs in favorem validitatis princips da mizanSewonilad miiCnevs, im

samarTlis gamoyenebas, romelic ukeTesia saarbitraJo SeTanxmebis

namdvilobis sakiTxis gadawyvetasTan dakavSirebiT, anu romelic

adgens ufro liberalur regulirebas.538

VI. safrangeTi

safrangeTSi gavrcelebeulia e.w „materialuri normebis“ meTodi

(substantive rules method), romelic gulisxmobs saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT davis sagnisadmi gamosayenebeli samarTlis gavrcelebas.539

safrangeTSi Tvlian, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT

gamosayenebeli samarTali ar unda iyos damokidebuli calkeul

535 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s.128-129. 536Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 327 537 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155. 538 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 41. 539 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 155.

Page 167: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 165 ~ 

garemoebebze da ZiriTadad unda ganisazRvros saerTaSoriso sajaro

wesrigis principebisa da normebis gaTvaliswinebiT.540

VII. inglisi

inglisSi saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebli

samarTlis gansazRvrisas mxareTa SeTanxmebis ararsebobis

SemTxvevaSi dgindeba romel samarTalTan aqvs saarbitraJo

SeTanxmebas yvelaze mWidro kavSiri. am msjelobiT xSirad midian

daskvnamde, rom unda gamoiyenon davis sagnis mimarT gamosayenebeli

samarTali, Tumca es yovelTvis ase ar aris. magaliTad, Tu

saarbitraJo SeTanxmeba ad hoc saarbitraJo ganxilvas gulisxmobs,

iTvleba, rom am SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebas ar aqvs

“yvelaze mWidro kavSiri ” ZiriTadi xelSekrulebis mimarT

gamosayenebel samarTalTan.541 libSeri miuTiTebs mastilis da

boidis mosazrebaze, romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis

mimarT gamoynebuli unda iqnes im saxelmwifos samarTali, sadac

saarbitraJo gadawyvetileba unda iqnes gamotanili.542 Aam

Sexedulebas mxars uWers inglisuri sasamarTlo praqtikac. XL Insur-ance v. Owens Corning saqmeze sasamarTlo ixilavda saarbitraJo

SeTanxmebis namdvilobis sakiTxs. saarbitraJo SeTanxmeba CarTuli

iyo xelSekrulebaSi, romlis mimarT unda gamoyenebuliyo niu-iorkis

Statis samarTali. erTerTi mxare amtkicebda, rom saarbitraJo

SeTanxmeba ar aris namdvili niu-iorkis samarTlis mixedviT, radgan

is xelmowerili ar aris. vinaidan saarbitraJo SeTanxmeba iTvalis-

winebda saarbitraJo ganxilvas (da Sesabamisad gadawyvetilebis

gamotanas g.c) londonSi, arbitraJis Sesaxeb 1996 wlis kanonze

miTiTebiT sasamarTlom daadgina, rom sakiTxi unda gadawyvetiliyo

inglisuri samarTlis mixedviT, romelic ar iTxovs saarbitraJo

SeTanxmebis xelmoweras mxareTa mier.543

arbitraJis Sesaxeb inglisis 1996 wlis kanonis is muxlebi,

romelic Seexeba saarbitraJo SeTaxmebis avtonomiurobasa da

erTerTi mxaris gardacvalebis samarTlebriv Sedegebs gamoiyeneba

maSinac, roca saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebel

samarTlad gansazRvrulia inglisuri samarTali, magram saarbitra-

Jo ganxilvis adgili ar aris inglisi, an aseTi adgili saerTod ar

aris gansazRvruli.544

540 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 541 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 542 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 543 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 544 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 20.

Page 168: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 166 ~ 

VIII. amerikis SeerTebuli Statebi

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sefasebis mimarT

saintereso da originaluri midgomaa Camoyalibebuli aSS-s

samarTalSi: “sakmaod xangrZlivi periodis ganmavlobaSi

sasamarTloebi imeorebdnen, rom federaluri saarbitraJo aqtis

miRebisas kongresis mizani iyos eqcia saarbitraJo xelSekruleba

iseTive iuridiuli Zalis mqoned, rogorc sxva xelSekrulebebs aqvT.

Semdeg maT daadgines, rom federaluri saarbitraJo aqti

warmoadgens federalur saarbitraJo kanonmdeblobas, romelic

gamoyenebul unda iqnas yvela saarbitraJo SeTanxmebis mimarT,

romelic ki am kanonis regulirebis sferoSi Tavsdeba. Tumca imis

gasarkvevad, mxareebma dades Tu ara samarTlebrivad namdvili

saarbitraJo SeTanxmeba, sasamarTlom unda gamoikvlios am sakiTxTan

dakavSirebuli Statis samarTlis Sesabamisi principebi.” am midgomis mniSvneloba ufro lokaluria, vidre saerTaSoriso (The trust of this policy is more local than international).545

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis

problema, iseve rogorc sxva bevri sakiTxi, aSS-Si sasamarTlos

kompetenciaa, romelic yoveli konkretuli SemTxvevisaTvis iRebs

gadawyvetilebas.

§9 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi gansxvavdeba

nebismieri sxva garigebis samarTlebrivi Sedegebisagan. maTi calke

ganxilva amiTac aris ganpirobebuli.

jer erTi, saarbitraJo SeTanxmebisaTvis damaxasiaTebelia e.w

“neitraluri” samarTlebrivi buneba. xelSekrulebis piroba SeiZleba

orientirebuli iyos erTerTi mxaris upiratesobaze da misi

kompensireba xdebodes meore mxarisaTvis sasargeblo sxva pirobiT.

saarbitraJo SeTanxmebis SemTxvevaSi aseTi ram gamoricxulia. Tu

SeTanxmebas safuZvlad ar aqvs mxareTa Tanasworuflebianoba, maSin

mas ar SeiZleba mohyves raime samarTlebrivi Sedegi.

sxva garigebebisagan gansxvavebiT saaarbitraJo SeTanxmeba iwvevs

ZiriTadad saproceso samarTlebriv Sedegebs, Tumca ar aris

gamoricxuli, rom mxareTa erToblivi nebis arsebobisas mas

materialur-samarTlebrivi Sedegebic mohyves. (magaliTad SeiZleba

davasaxeloT aSS-Si gavrcelebuli saarbitraJo praqtika, rodesac

saarbitraJo SeTanxmebiT winaswar xdeba im fuladi Tanxis

minimumisa da maqsimumis gansazRvra, romelic SeiZleba daekisros

wagebul mxares).

545 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 192-193.

Page 169: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 167 ~ 

saarbitraJo SeTanxmeba gulisxmobs davis arsebiTad gadawyvetis

kompetenciis arbitraJisaTvis gadacemas, Tumca es ar niSnavs saarbi-

traJo ganxilvis sworad warmarTvaSi sasamarTlos rolis srul

uaryofas.

saarbitraJo SeTanxmebisaTvis SeiZleba damaxasiaTebeli iyos

mxareTa (subieqtTa) simravle da maTi uflebamonacvleoba.

Sesabamisad ßpasuxi unda gaeces kiTxvas, ramdenad aris SesaZlebeli

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba mesame

pirebze da uflebamonacvleebze.

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ar gulisxmobs

mxolod im uflebebsa da movaleobebs, romlebic piridapir aris

gaTvaliswinebuli aseTi SeTanxmebiT. arsebobs mosazreba, rom Tu

saarbitraJo SeTanxmeba moicavs konkretuli xelSekrulebidan war-

moSobil davebs, maSin arbitraJi kompetenturad iTvleba ganixilos

mxareTa Soris dava zianis anazRaurebis Sesaxeb, Tu zianis safuZve-

li xelSekrulebis darRvevaa.546

bolos unda aRiniSnos, rom mesame pirebze samarTlebrivi Sede-

gebis gavrcelebasa da uflebamonacvelobas Soris arsebiTi gans-

xvavebaa. mesame pirebze Sedgebis gavrcelebis dros es Sedegebi exeba

rogorc saarbitraJo SeTanxmebis mxares, aseve samarTlebrivad mis-

gan damoukidebel subieqts. Uflebamonacvleobis dros ki saarbit-

raJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs warmoSobs ara am SeTanxme-

bis mxaris, aramed mxolod mesame pirisaTvis, magaliTad memkvidrisa-

Tvis.

I. saarbitraJo SeTanxmebis Sewyveta da baTiloba

niu-iorkis konvenciiT gaTvaliswinebuli saarbitraJo SeTan-

xmebis baTilobis, Zaladakargulobis da misi Sesrulebis SeuZleb-

lobis cnebebis dazusteba da maTi ganmarteba TiToeuli saxelmwi-

fos sasamarTlo praqtikis saqmea. magaliTad, germanul doqtrinaSi

gamoTqmulia mosazreba, rom iseTi terminebi, rogoricaa Nichtichkeit, (null and void) Unwirksamkeit (inoperative) Undurchfürbarkeit (agreement is incapable of being performed) saarbitraJo SeTanxmebasTan mimarTebaSi unda ganimar-

tos yovel konkretul SemTxvevaSi. literaturaSi aseve mocemulia

TiToeuli zemoaRniSnuli terminis samarTlebrivi Sinaarsis

gansazRvris cda.547 TiToeuli zemoaRniSnuli terminis dazusteba

546 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 25. 547 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48. magaliTad, Nichtigkeit ganmartebulia, rogorc saarbitraJo SeTanxmebis iseTi

mdgomareoba, romelic Tavidanve gamoricxavs iuridiulad namdvili

samarTlebrivi Sedegebis warmoSobas. Unwirksamkeit gulisxmobs namdvili

saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zalis dakargvas sxvadasxva mizezebis gamo,

Undurchfürbarkeit aris garkveuli mizezebis gamo saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad

saarbitraJo ganxilvis dawyebis SeuZlebloba. magaliTad, roca saarbitraJo

SeTanxmebaSi dasaxelebuli erTaderTi arbitri uars ambobs davis ganxilvaze. Dda

a.S.

Page 170: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 168 ~ 

yovel konkretul SemTxvevaSi arbitrebisa da mosamarTleebis saqmea.

amave dros mniSvnelovania miRweul iqnes sxvadasxva saxelmwifoebSi

miRebuli gadawyvetilebebis erTgvarovneba. niu-iorkis konvenciaSi

gamoyenebuli terminebis mniSvneloba saxelmwifo sazRvrebTan erTad

ar unda icvlebodes.

~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 30-e muxli

ZiriTadad aRiarebs am princips, Tumca is iTvaliswinebs mxolod

saarbitraJo SeTanxmebis baTilobisa da Zaladakargulobis

SemTxvevebs, magram ar iZleva pasuxs, rogor unda moiqces sasamar-

Tlo, roca saarbitraJo SeTanxmeba arc baTilia da arc Zaladakar-

guli, magram SeuZlebelia misi Sesruleba. qarTul samewarmeo praq-

tikaSi iyo SemTxveva, roca saarbitraJo SeTanxmebis erTerTi mxare

TviTon iyo im saarbitraJo institutis damfuZnebeli, romelzec

miuTiTebda SeTanxmeba. cxadia, meore mxarem uari ganacxada aseT

saarbitraJo ganxilvaSi monawileobaze da eWvqveS daayena arbitra-

Jis miukerZoebloba. es swored is SemTxvevaa, roca saarbitraJo Se-

Tanxmeba dadebulia kanoniT dadgenili formis dacviT, namdvilia da

Seesabameba mxareTa nebas, magram misi Sesruleba SeuZlebelia.548 qar-

Tul kanons aseT kiTxvaze pirdapiri pasuxi ar aqvs. kargi iqneboda,

Tu gaziarebuli iqneba modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli

midgoma, romlis Tanaxmadac sasamarTlom uari ar unda Tqvas saqmis

ganxilvaze, Tu saarbitraJo SeTanxmebis Sesruleba SeuZlebelia.

aseTi sakanonmdeblo mowesrig-ebis arseboba sasamarTlos ar

aiZulebs ganmartebis gziT eZebos problemis gadawyvetis gzebi. miT

umetes, rom saqmis warmoebis Sewyveta mxolod saproceso kanonmdeb-

lobiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi SeiZleba da aq analogiis gam-

oyeneba dauSvebelia.

niSandobilivia, rom saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis

sakiTxebis ganmartebisas amosavali principia am SeTanxmebis

SenarCuneba. ganmartebis meTodebi gamoiyeneba arsebuli SeTanxmebis

sasargeblod da ara sapirispirod. Tu saarbitraJo SeTanxmebis

nawili baTilia, mTliand saarbitraJo SeTanxmeba Zalas inarCunebs

Tu misi dadeba baTili nawilis gareSec SeiZleboda.549 am normas

gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs, rodesac moqmed samarTals

ewinaaRmdegeba saarbit-raJo SeTanxmebis erTi konkretuli piroba.

magaliTad, Tu saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebulia, rom

davas ganixilavs sami arbitri, romelTagan ors niSnavs erTi mxare

xolo erTs – meore, sadao ar iqneba, rom saarbitraJo SeTanxmebis

es piroba ewinaaRmdegeba mxareTa Tanasworuflebianobas da baTilia.

MTu mxareebs gamosayeneblad miTiTebuli aqvT saproceso samarTali,

romelic iTvaliswinebs mxareTa SeTanxmebis ararsebobisas mesame

arbitris daniSvnas saarbitraJo institutis mier, maSin saarbitraJo

SeTanxmebis srulad gabaTilebaze saubari ar unda iyos. mxareebi da

548 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. 549 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48

Page 171: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 169 ~ 

saarbitraJo instituti daniSnaven TiTo arbitrs da ase ganixilaven

davas. saarbitraJo SeTanxmeba Zalas SeinarCunebs baTili üpirobis

gareSec.

saarbitraJo SeTanxmebis namdviloba SeiZleba eWvis qveS dadges

im xelSek-rulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTis gamo, romelSic es

saarbitraJo SeTanxmebaa CarTuli. erTerT saqmeze sasamarTlom ar

miiCnia namdvilad SeTanxmeba, romelic aSkarad kanonsawinaaRmdego

xelSekrulebaSi iyo CarTuli. xelSekruleba dakavSirebuli iyo

azartul TamaSebTan.550 aSS-is sasamarTlo praqtikis Tanaxmad, im

xelSekrulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTi, romelic Seicavs saa-

rbitraJo SeTanxmebas, unda daadginos ara arbitraJma, aramed sasama-

rTlom. Tumca aqve unda aRiniSnos, rom iuridiul literaturaSi

uTiTeben bolo periodis tendenciebze, romlis Tanaxmadac

sasamarTloebi adastureben arbitraJis uflebas, TviTon imsjelos

ZiriTadi xelSekrulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTTan dak-

avSirebiT.551 Sesabamisad, am xelSekrulebasTan dakavSirebuli saar-

bitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bedis garkvevac arbitrebis

uflebamosilebaSi Sedis.552

baTiloba SeiZleba dadges im saxelmwifos marTwesrigis impera-

tiuli normebis daucvelobis gamo, romlis teritoriazec unda Sed-

ges saarbitraJo ganxilva. MagaliTad, germaniis uzenaesma sasamar-

Tlom baTilad cno saarbitraJo SeTanxmeba, romelic saarbitraJo

pretenziis (sarCelis) wardgenisaTvis germaniis savaWro kodeqsiT

dadgenil vadas gaumarTleblad amcirebda.553

am dros unda vixelmZRvaneloT saarbitraJo ganxilvis adgilis

marTlwesrigis imperatiuli normebis dacvis pirobiT. ucxouri

samarTali maSin unda iqnes gamoyenebuli, Tu is ar ewinaaRmdegeba

arbitraJis maspinZeli saxelmwifos sajaro wesrigs. magaliTad,

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi krZalavs kanoniT dadgenili

xandazmulobis vadebis Secvlas mxareTa SeTanxmebiT. Ees norma impe-

ratiuli xasiaTisaa. Tu saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebuli

iqneba, rom saxelSekrulebo xandazmulobis vada am konkretuli

mxareebisaTvis iqneba ara saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 129-e

muxliT gaTvaliswinebuli sami weli, aramed sami Tve, maSin saarbi-

traJo SeTanxmebis aseTi piroba SeiZleba ganxilul iqnes qarTuli

samarTlis imperatiuli normebis sawinaaRmdego SeTanxmebad.

calkeuli saxelmwifoebis kanonmdebloba SeiZleba iTvalis-

winebdes saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis, an Sewyvetis iseT Sem-

Txvevebs, romelic saerTaSoriso doneze aRiarebuli da gazi-

550 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 76. 551 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 77. 552 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 103. 553 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48.

Page 172: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 170 ~ 

arebuli ar aris. magaliTad, germaniis uzenaesi sasamarTlo aRia-

rebs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetis uflebas, roca saarbitraJo

ganxilvis erTerTi mxaris finansuri mdgomareoba imdenad gauaresda,

rom mas aRar aqvs advokatis daqiravebis saSualeba saarbitraJo gan-

xilvaSi monawileobis misaRebad. aseTi mowesrigeba doqtrinaSic

dadebiTad aris Sefasebuli. sasamarTlo praqtika ufro Sorsac

wavida da daadgina, rom es erTerTi im SemTxvevaTagania, roca Seu-

Zlebelia saarbitraJo SeTanxmebis Sesruleba.554 saboloo jamSi

germanuli doqtrina da sasamarTlo praqtika erTsulovania

finansuri siZneleebis mqone piris (Die arme Partei) uflebasTan dakavS-

irebiT calmxrivad Tqvas uari saarbitraJo SeTanxmebaze da Sesa-

bamisad saarbitraJo ganxilvaSi monawileobaze.555

saerTo samarTlis qveynebSi (magaliTad inglisSi) germanuli

praqtikisagan absoluturad gansxvavebul mosazrebas uWeren mxars.

Sesabamisad mniSvnelovania, romeli saxelmwifos sasamarTlos

mouwevs aseTi sakiTxebis gadawyveta. Sxvadasxva saxelmwifoSi

miRebuli gadawyvetilebebi SeiZleba urTierTsawinaaRmdegoc ki

aRmoCndes. samwuxarod, amis Tavidan acileba SeuZlebelia.

II. sasamarTlos mier davis ganxilvis gamoricxva

modeluri kanonis me-8 muxlis I nawilis Tanaxmad ~sasamarTlo,

romelSic Setanilia sarCeli sakiTxze, romelic warmoadgens

saarbitraJo SeTanxmebis sagans, valdebulia gaagzavnos mxareebi

arbitraJSi, Tu ara ugvianes davis arsis Sesaxeb gancxadebis

wardgenisa nebismieri mxare moiTxovs amas da Tu sasamarTlo ar

aRmoaCens, rom saarbitraJo SeTanxmeba baTilia, Zaladakargulia, an

SeuZlebelia misi Sesruleba~.556 msgavsi formulirebaa mocemuli

niu-iorkis konvenciis II muxlSic.557

namdvili da Sesrulebadi saarbitraJo SeTanxmebis arseboba

gamoricxavs sasamarTlos mier saqmis ganxilvas. es principi

saerTaSoriso saarbitraJo samarTlis Teoriasa da praqtikaSi

aRiarebulad iTvleba, Tumca sawinaaRmdego mosazrebebic arsebobs.

ruseTis federaciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos

mosamarTle iukovi ~evrosabWos eqspertebis mosazrebaze” miTiTebiT

aRniSnavs, rom saarbitraJo SeTanxmebis arsebobisas sasamarTlos

mier mxareTa gagzavna arbitraJSi warmoadgens im mxaris

konstituciuri uflebis xelyofas, romelmac moawera xeli

saarbitraJo SeTanxmebas, magram Semdeg gadaifiqra. misive azriT,

nebayoflobiToba bolomde unda iyos daculi da Tu mxare

gadaifiqrebs, maSin SeTanxmeba am nawilSi SeiZleba calmxrivad

554Schütze, Rolf, A. Effektivität des Rechtsschutzes vor den Schiedsgerichten, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 46. 555 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007. s.49. 556 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 504. 557 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428.

Page 173: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 171 ~ 

moiSalos. am mosazrebas eTanxmebian iukovis kolegebi umaRlesi

arbitraJidan. es mosazreba gansakuTrebiT sainteresoa imitom, rom

saxelmwifo saarbitraJo sasamarTlo ruseTis federaciaSi warmoad-

gens kompetentur sasamarTlo organos kerZo arbitraJTan dakavSir-

ebuli sakiTxebis ganxilvisas. zemoaRniSnuli Tvalsazrisi

gakritikebulia rusul iuridiul literaturaSi.558 M

saarbitraJo SeTanxmeba warmoadgens garigebis, ufro

konkretulad ki xelSekrulebis erTerT saxes, romelsac mohyveba

gansazRvruli samarTlebrivi Sedegebi. Sesabamisad saarbitraJo

SeTanxmebis mimarTac vrceldeba jer kidev romis samarTlidan

cnobili da aRiarebuli principi: ~xelSekruleba unda Sesruldes~.

is, rom mxarem xelSekrulebis dadebis Semdeg gadaifiqra, (rogorc

amas rusi iuristebi miuTiTeben), ver gamodgeba saarbitraJo

SeTanxmebis gauqmebis samarTlebriv safuZvlad. aseTi mtkiceba

absurdulia, radgan igive logikiT nebismieri xelSekrulebis

gauqmebaa SesaZlebeli. aseTi modgoma ki samoqalaqo brunvis kriziss

gamowvevs. xelSekrulebis mxareebs yovelTvis rodi moswonT im

xelSekrulebis pirobebi, romelic ramdenime Tvis, an wlis win

dades, magram isini kontrahentisa da kanonis winaSe valdebulni

arian Seasrulon nakisri valdebulebebi, an pasuxi agon Seusruleb-

lobisaTvis. Ees yvelaferi Tanamedrove kerZo samarTlis

elementaruli principia, aqsiomaa, rasac mtkiceba ar unda sWir-

debodes. rusi iuristebis mosazrebebi mxolod imiT SeiZleba aix-

snas, rom isini maqsimalurad cdiloben qonebrivi davebis

ganxilvaSi arasaxelmwifo institutebis monawileobis xarisxis

Semcirebas. Aamis safuZveli ki rusuli samarTlebrivi azrovnebis

tradiciebSi unda veZioT, romelic nebismier SemTxvevaSi saxe-

lmwifos mier yvela sferoze maqsimaluri kontrolis dawesebisaken

swrafvas gulisxmobs.

rusi kolegebis Sexedulebebs ar iziareben poloneTis uzenaesi

sasamarTlos mosamarTleebi. isini saarbitraJo SeTanxmebas Zalas

maSinac unarCuneben, roca am ukanaknelis gaTvaliswinebiT gamota-

nili saarbitraJo gadawyvetileba gauqmdeba da dasaSvebad miiCneven

arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze axali saarbitraJo

ganxilvis dawyebas.559 rogorc germanul iuridiul literaturaSia

miTiTebuli, sasamarTlos mier saarbitraJo gadawyvetilebis

gauqmebis SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmeba kvlav „cocxldeba“

(lebt wieder auf), Tu ra Tqma unda mxareebi amis winaaRmdegni ar arian.560

am SemTxvevaSi dava kvlav arbitraJma unda ganixilos ise, rom

Tavidan aicilos saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis

558 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ,“ Москва, 2001, с. 36. 559~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с.203. 560 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 232.

Page 174: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 172 ~ 

safuZvlebi.561 aseTi midgoma mTlianad Seesabameba saarbitraJo

SeTanxmebis avtonomiurobis princips da misaRebad unda CaiTvalos.

2005 wlis TebervalSi niderlandebSi SemuSavebuli proeqtis

Tanaxmad, sasamarTlos mxolod maSin SeuZlia ganixilos saqme

arsebiTad, Tu arbitraJma Tavi arakompetenturad cno saarbitraJo

SeTanxmebis ararsebobis gamo. Tu arbitraJi Tavs arakompetenturad

sxva safuZvliT cnobs, maSin proeqtis Tanaxmad saarbitraJo SeTan-

xmeba mainc namdvilia, Tu mxareebi sxva rameze ar SeTanxmebulan. am

ukanasknel safuZvels miekuTvneba SemTxveva, roca mxareebma aras-

worad mimarTes saarbitraJo instituts.562 (magaliTad saarbitraJo

SeTanxmebaSi miTiTebulia stokholmis saarbitraJo instituti,

magram mxarem mimarTa qalaq stokholmSi moqmed sruliad sxva arbit-

raJs.)

arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-4 muxlis Tanaxmad,

sasamarTlos ara aqvs ufleba erTerTi mxaris Sesabamisi

Suamdgomlobis Semdeg ganixilos dava, romelic mxareTa Soris

arsebuli SeTanxmebis Sesabamisad gadasawyvetad unda gadaeces

arbitraJs. aseTi Suamdgomloba mxarem unda daayenos sasamarTloSi

pirveli SesaZleblobisTanave. dagvianebuli Suamdgomloba daiSveba,

Tu arsebobs pativsadebi safuZveli. amasTan, mxaris miTiTeba

saarbitraJo SeTanxmebaze mxedvelobaSi miiReba im SemTxvevaSic, Tu

am mxarem dauSva saarbitraJo SeTanxmebiT moculi sakiTxis

gadawyveta Sesabamisi saxelmwifo organos mier gamartivebuli

wesiT valebis gadaxdevinebis sferoSi.563

aq unda igulisxmebodes SemTxveva, rodesac valdebulebis

arsebobis sicxadis gamo mxare ar mimarTavs sasarCelo warmoebas da

iTxovs movalisaTvis gadaxdis gamartivebuli wesiT dakisrebas. aseT

SemTxvevaSi Sesabamisi saxelmwifo organosaTvis (Debt Enforcement Authority) mimarTvas SvedeTis kanonmdebloba saarbitraJo SeTanxmebis

sawinaaaRmdego moqmedebad ar miiCnevs. aRsaniSnavia, rom aseTi

midgoma sxva saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi TiTqmis ar gvxvdeba.

Svedur iuridiul literaturaSi dasmulia SekiTxva, meore

mxares aqvs Tu ara ufleba, rom gaaprotestos gamartivebuli wesiT

davalianebis gadaxdev-inebis procedura saarbitraJo SeTanxmebaze

miTiTebiT. pasuxi aseTia: Tu mxareebi ar SeTanxmebulan, rom

gamartivebuli wesiT davalianebis gadaxdevinebis procedura

gamoricxulia saarbitraJo SeTanxmebis moqmedebis sferodan, maSin

mopasuxes aqvs arbitraJze miTiTebis ufleba.564

561Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006,s.5 562 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.82-83. 563 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 88. 564 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 92.

Page 175: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 173 ~ 

davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamar-

tivebul wess iTvaliswinebs saqarTvelos samoqalaqo saproceso ko-

deqsic. Sveduri kanonis zemoT miTiTebuli normis arsi imaSi

mdgomareobs, rom mxaris gancxadeba davalianebis gadaxdis

valdebulebis Sesaxeb(saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis

303-e muxli) da aRniSnuli sakiTxis ganxilva saxelmwifo organos

(sasamarTlos) mier ar niSnavs saarbitraJo SeTanxmebaze uaris

Tqmas. aseTi gadaxdevinebis dros sadao ar aris gadaxdis

safuZvlebi da mxare ubralod sasamarTlo wesiT iTxovs

movalisaTvis gadaxdis dakisrebas. amitom es ar SeiZleba CaiTvalos

saarbitraJo SeTanxmebis darRvevad. arbitraJi mxolod im

SemTxvevaSi ganixilavs saqmes, roca dava warmoiSoba. e.i

saarbitraJo SeTanxmebis arsebobisas mxares unda mivaniWoT ufleba

gamartivebuli samarTalwarmoebis wesiT daakisros movales gadaxda.

Tu es ukanaskneli gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis ganma-

vlobaSi sadaod gaxdis valis arsebobas (ssk-is muxli 306) maSin mxa-

rem dauyovnebliv unda miuTiTos saarbitraJo SeTanxmebaze da

sasamarTlo valdebulia Sewyvitos saqmis warmoeba arbitraJis

sasargeblod. aseTi mowesrigebis qarTuli kanonmdeblobiT

ganmtkiceba albaT misaRebi unda iyos. axali saarbitraJo kanonmde-

blobis SemuSavebis procesSi Sveduri gamocdilebis gaziareba sasu-

rvelia. miT umetes, rom Sveduri kanonis mocemuli normis qarTul

saproceso samarTalTan mimarTebaSi ganxilva naTels xdis aseTi

regulirebis progresulobas.

arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-5 muxlis Tanaxmad, mxare

kargavs saarbitraJo SeTanxmebaze miTiTebis uflebas: 1. Tu man

TviTon gaaprotesta meore mxaris Txovna arbitraJis Sesaxeb. 2 ar

daniSna arbitri Sesabamis vadaSi. 3. Sesabamis vadaSi ar warmoadgens

arbitrTa honoraris saxiT mis mier gadasaxdeli Tanxis Sesabamis

uzurnvelyofas.565 es ukanaskneli safuZveli gansakuTrebiT

sainteresoa. gamodis rom mxare kargavs saarbitraJo SeTanxmebaze

miTiTebis uflebas, Tu is arbitrebis honoraris gadaxdas

saTanadod ar uzrunvelyofs.

III. sasamarTlo ganxilvis Sewyveta, Tu SeCereba?

zogadi principis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis arseboba

gamoricxavs imave saqmeze sasmarTloSi saqmis warmoebas. am dros

mniSvnelovania is sapr-oceso samarTlebrivi Sedegi, romelic unda

mohyves mxaris mier saarbitraJo SeTanxmebaze miTiTebas.

niu-iorkis konvenciis meore muxlis Tanxmad, roca sasamarTlo

daadgens, rom mxareTa Soris warmoSobili dava unda ganixilos

arbitraJma, is erTerTi mxaris moTxovniT gagzavnis mxareebs

565 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 95.

Page 176: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 174 ~ 

arbitraJSi. aSS-Si Tvlian, rom konvenciis moTxovna (refer the parties to arbitration) da federaluri saarbitraJo aqtiT dadgenili regulireba

“sasamarTloebs aqvT ufleba SeaCeron mimdinare sasamarTlo

procesi saarbitraJo ganxilvis dasrulebamde.” erTmaneTs ar

ewinaRmdegeba.566 aseTi mowesrigeba dadgenilia aSS-s 1925 wlis

federaluri saarbitraJo aqtis me-3 muxliT..567 Tu inglisur sasamarTloSi wardgenili iqneba sarCeli davaze,

romelTan dakavSirebiTac arsebobs iuridiulad namdvili

saarbitraJo SeTanxmeba, sasamarTlo mxolod aCerebs saqmis

warmoebas gansxvavebiT modeluri kanonisagan, romelic davis arbi-

traJisaTvis gadacemas da sasamarTloSi saqmis warmoebis Sewyvetas

iTxovs.568 kanoni ar Seicavs pirdapir miTiTebas, daiSveba Tu ara

saqmis warmoebis SeCerebis Sesaxeb sasamarTlos gadawyvetilebis ga-

saCivreba. inglisis saapelacio sasamarTlom am SekiTxvas dadebiTi

pasuxi gasca.569

Arogorc ukve aRiniSna, modeluri kanoni da Sesabamisad mis

safuZvelze miRebuli saarbitraJo kanonebi iTvaliswineben sasamar-

TloSi saqmis warmoebis Sewyvetas da ara SeCerebas. Aamis sapiris-

pirod saerTo samarTlis sistemas mikuTvnebuli marTlwesrigebi

saarbitraJo SeTanxmebis arsebobas miiCneven ara sasamarTloSi

saqmis warmoebis Sewyvetis, aramed SeCerebis safuZvlad. Aaqve isic

unda aRiniSnos, rom TviT saarbitraJo gadawyvetilebis iuridiul

ZalasTan dakavSirebiT es midgoma raime cvlilebebs ar iwvevs.

arbitraJis mier miRebuli gadawyvetileba saboloo da savalde-

buloa mxareebisaTvis da is aRsruldeba niu-iorkis konvenciiT dad-

genili wesiT.

IV. saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze dawyebuli saarbitraJo ganxilva

da moTxovnis xandazmulobis vadebi

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli piroba, romelic davebis

gadawyvetas Seexeba, SeiZleba kompleqsuri iyos da ramdenime

etapisagan Sedgebodes. MagaliTad, gaTvaliswinebuli iyos mxareTa

valdebuleba, rom isini keTilsindisierad Seecdebian moilaparakon.

molaparakebis warumateblad dasrulebis SemTxvevaSi mxareebi

mimarTaven mediaciis romelime formas. Tu mediacia uSedegod

dasruldeba, maSin davas ganxilavs arbitraJi. am dros SeiZleba

warmoiSvas moTxovnis xandazmulobis problema. sanam yvela es

procedura dasruldeba da moTxovna arbitraJSi iqneba wardgenili,

SeiZleba xandazmulobis vada amoiwuros. saerTo samarTlis

qveynebSi “am problemis gadawyvetis gzad miiCneven davis gadawyvetis

566 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.51. 567 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 37. 568 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 11. 569 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition,~ LLP~, London, 2005, p. 44.

Page 177: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 175 ~ 

Sesaxeb SeTanxmebaSi iseTi debulebis gaTvaliswinebas, romelic

saSualebas iZleva daiwyos saarbitraJo ganxilva im pirobiT, rom is

SeCerdeba, sanam Tanmimdevrulad ar warimarTeba da dasruldeba

davis gadawyvetis Sesaxeb SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli yvela

procesi Tu procedura.570 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar iTvaliswinebs SeTanxmebiT

xandazmulobis vadis SeCerebis SesaZleblobas. Sesabamisad mxareebi

qarTuli samarTlis mixedviT ver SeTanxmdebian, rom xandazmulobis

vadis dena SeCerdes. aqac gamosavali unda moiZebnos mxaris mier

moTxovnis formalur wardgenaSi. saarbitraJo pretenziis wardgenis

Semdeg SeCerdeba ara xandazmulobis vada, aramed saarbitraJo

ganxilva, rac mxareebs Tavisuflad SeuZliaT. xandazmulobis vadis Sewyvetis, an SeCerebis sakiTxi unda

gadawydes im samarTlis Sesabamisi normebiT, romelic gamoiyeneba

xandazmulobis vadis mimarT. saarbitraJo ganxilvis dawyeba

mxolod maSin SeiZleba gaxdes xandazmulobis vadis Sewyvetisa Tu

SeCerebis safuZveli, Tu gamosayenebeli samarTali amas iTva-

liswinebs.571

§10 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba

mesame pirebze

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze

gavrcelebis momwesrigebeli normebi sasamarTlo da saarbitraJo

praqtikis mier Camoyalibda. dResac iSviaTia (TiTqmis ar arsebobs)

saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli samarTlebrivi aqti

(kanoni, reglamneti da a.S), romelic pirdapir aregulirebs mesame

pirebze saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavr-

celebis sakiTxebs. praqtikaSi SeiZleba arsebobdes uamravi sakmaod

originaluri precedenti, romelTa winaswar gaTvaliswineba da

maTze msjeloba SeuZlebelia. miuxedavad amisa, am TemasTan

dakavSirebuli sasamarTlo da saarbitraJo gadawyvetilebebi mainc

iZlevian garkveuli daskvnebis gamotanis safuZvels.

Sveicariis sasamarTloebi garkveuli garemoebebis arsebobisas

principSi Ses-aZleblad miiCneven saarbitraJo SeTanxmebis samarT-

lebrivi Sedegebis gavrcelebas mesame pirebze, romlebsac forma-

lurad xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze. am dros

gadamwyveti unda iyos saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebe-

li samarTali iTvaliswinebs Tu ara misi samarTlebrivi Sedegebis

gavrcelebas mesame pirebze.572 saarbitraJo SeTanxmebis samarTleb-

570 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 87. 571 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 346. 572 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 111.

Page 178: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 176 ~ 

rivi Sedegebis sxva subieqtebze gavrcelebaze msjelobisas

miuTiTeben Sveicaruli iuridiuli mecnierebis mier ganviTarebul

e.w normatiuli konsensusis Teoriaze, romlis Tanaxmadac mxareTa

nebad iTvleba ara maTi realuri survili, aramed is, rac meore

mxares SeeZlo safuZvlianad evarauda pirvelis nebasTan

dakavSirebiT.573 e.i Tu SesaZlebelia dasabuTebuli varaudi, rom

mxareebi iTvaliswinebdnen maT mier dadebuli saarabitraJo

SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrcelebas mesame pirebze,

maSin aseTi gavrceleba misaRebad unda CiaTvalos.

sasamarTlo da saarbitraJo praqtikidan gamomdinareobs, rom

mesame pirebze (romelTac xeli ar mouweriaT saarbitraJo SeTanxme-

bisaTvis) saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavr-

celebis sakiTxi specifiuria da yoveli konkretuli SemTxvevis

detaluri analizidan da saqmis garemoebebidan gamomdinare unda

gadawydes.574

Sveicariis federalurma sasamarTlom (Federal Tribunal) erTerTi

gadawyvetilebiT gansazRvra saarbitraJo SeTanmebis samarTlebrivi

Sedegebis mesame pirebze gavrcelebis samarTlebrivi safuZvlebi.

saqme mdgomareobda SemdegSi: orma mxarem xeli moawera xel-

Sekrulebas. am xelSekrulebaSi gaTvaliswinebuli iyo saarbitraJo

SeTanxmeba. mogvianebiT saxelSekrulebo urTierTobis monawile

gaxda mesame piri. Aam mesame pirma da xelSekrulebis erTerTma

mxarem meore mxaris winaaRmdeg mimarTes sasamarTlos, sasamarTlom

miuTiTa saarbitraJo SeTanxmebaze. es sasamarTlo gadawyvetileba

gasaCivrda Sveicariis federalur sasamarTloSi, sadac mxareebi

iTxovdnen rom sasamarTlos ganexila es saqme, an ukidures

SemTxvevvaSi mesame mxaresa da mopasuxe kompanias Soris arsebuli

dava mainc im safuZvliT, rom es mesame mxare da mopasuxe kompania

saarbitraJo SeTanxmebiT ar yofilan dakavSirebuli. sasamarTlom

Seiswavla mosarCeleebis mier sasamarTloSi wardgenili sarCeli da

daaskvna, rom isini ayenebdnen erTian moTxovnas, romelic

gamomdinareobda im xelSkrulebidan, romelic Tavis mxriv Seicavda

saarbitraJo SeTanxmebas. SasamarTlom miuTiTa, rom Tu mesame mxares

surda am xelSkrulebaze dayrdnobiT moTxovnis wardgena, maSin mas

es arbitraJSi unda gaekeTebina da ara sasama-rTloSi. Amgvarad, Sve-

icariis federalurma sasamarTlom mxare, romelsac xeli ar mouw-

eria saarbitraJo SeTanxmebaze, valdebulad CaTvala Tavisi moTx-

ovna arbitraJisaTvis waredgina da ara sasamarTlosaTvis.575 sasama-

rTlom am SemTxvevaSi gadawyvetileba gamoitana ara formaluri

moTxovnebidan, aramed urTierTobis samarTlebrivi Sinaarsidan

gamomdinare, rac misasalmebelia. Fformaluri moTxovnebi samarTa-l-

Si arsebobs ar iuridiul-teqnikuri manipulaciebisaTvis, rasac Cemi

573 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 86-87. 574 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 97. 575 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 301- 302.

Page 179: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 177 ~ 

azriT hqonda adgili, aramed samarTlebrivi stabilurobisaTvis. Aam

SemTxvevaSi sakiTxis dasma gulisxmobs ara imas, arsebobs Tu ara

formis dacviT dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba, aramed imas,

ramdenad aris SesaZlebeli iuridiulad namdvili saarbitraJo

SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze gavrceleba.

I. mesame piris sasargeblod dadebuli xelSekrulebebi

sxvadasxva saxis xelSekrulebaSi saarbitraJo SeTanxmebis

gaTvaliswineba da Sesabamisi samarTlebrivi Sedegebis warmoSoba

damokidebulia am xelSekrulebasTan dakavSirebiT erovnul kanon-

mdeblobaSi, doqtrinasa da praqtikaSi arsebul midgomebze. Mmagali-

Tad, frangul samarTalSi arsebuli zogadi principis Tanaxmad, me-

same piris sasargeblod dadebuli xelSekruleba mesame pirisaTvis

valdebulebebs ar unda warmoSobdes. Ees principi saarbit-raJo Se-

Tanxmebazec vrceld-eba. marTalia, saarbitraJo SeTanxmeba mxares

arbitraJisaTvis mimarTvis uflebas aniWebs, magram is valdebu-

lebacaa, romelic subieqts arTmevs sasamarTlosaTvis mimarTvis uf-

lebas. swored aseTi gadawyvetileba miiRo safrangeTis sakasacio

sasamarTlom 1985 wels. mesame pirs, vis sasargeblodac iyo

dadebuli xelSekruleba, sasamarTlom ganumarta, rom mas ar hqonda

ufleba xelSekrulebis mxareebis mier dadebul saarbitraJo

SeTanxmebaze mieTiTebina.576 aseTi midgoma nawilobriv unda iqnes

gaziarebuli. Tu mesame pirs avaldebuleben, rom davis arbitraJSi

ganxilvas daTanxmdes, es cxadia, dauSvebelia. Ggamonaklisi unda

iyos SemTxveva, roca mesame piri sakuTari nebiT Tanxmdeba saar-

bitraJo SeTanxmebaze. misi Tanxmoba SeiZleba Sefasdes, rogorc

axali saarbitraJo SeTanxmeba. SeiZleba mas saarbitraJo ganxilvaSi

monawileobis miReba mainc mouxdes. ra Tqma unda, ara rogorc

mxares, aramed rogorc mowmes, romelsac SeuZlia xelSekrulebis

SesrulebasTan dakavSirebiT arbitraJs informacia miawodos.

Mmsgavsi mosazreba gamoTqmulia germanul iuridiul literaturaSi,

romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebas ar aqvs iuridiuli

Zala mesame pirTa mimarT, garda im SemTxvevisa, roca aseTi ram

mesame pirebTan dadebuli xelSkrulebidan gamomdinareobs, an saa-

rbitraJo ganxilvas es piri dumiliT eTanxmeba.577

II. garantia, Tavdeboba, solidaruli valdebuleba

Sveduri sasamarTlo praqtika ar eTanxmeba Tavdebze

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrcelebas.

stokholmis sasamarTlom daadgina, rom Tu mowodebis xel-

576Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 40. 577 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.

Page 180: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 178 ~ 

Sekrulebis Tanaxmad Sesruleba garantirebulia mesame piris mier,

maSin aseTi mxare (Tavdebi) SeboWilia ZiriTadi xelSekrulebis

sarbitraJo SeTanxmebiT mxolod im SemTxvevaSi, Tu movalisa da Tav-

debis valdebulebebi xelSekrulebis Tanaxmad erTanairia, an

eqvivalenturia. sveas olqis sasamarTlom mxari ar dauWira q.

stokholmis sasamarTlos gadawyvetilebas. saapelacio sasamarTlos

gadawyvetileba gasaCivrda uzenaes sasamarTloSi, romelmac gadaw-

yvetileba ZalaSi datova.578

inglisuri samarTali movalis (principalis?) mier dadebuli

saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebs ar avrcelebs garantze.. inglisur

literaturaSi mxareebs urCeven, rom rogorc ZiriTad, aseve garan-

atiis xelSekrulebaSi Seitanon piroba, romlis Tanaxmad saarbit-

raJo gadawyvetileba savaldebulo iqneba garantisTvisac.579

frangul samarTalSi ZiriTad movales da kreditors Soris

arsebuli saarbitraJo SeTanxmeba ar warmoSobs garantisaTvis

samarTlebriv Sedegebs, garda im SemTxvevisa, roca garanti am

saarbitraJo SeTanxmebis mxarec aris, anu roca arsebobs misi

Tanxmoba.580

garanti ZiriTadi movalis mier dadebuli saarbitraJo SeTan-

xmebiT SeboWili ar aris.581 es midgoma gaziarebulia Sveicariis sa-

marTalSic. garantis mimarT saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebis gavr-

celeba mxolod am ukanasknelis Tanxmobis SemTxvevaSi SeiZleba.582

saarbitraJo SeTanxmebiT gansazRvruli uflebebi da movale-

obebi SeiZleba gadavides, an ukidures SemTxvevaSi SeiZleba gavr-

celdes im pirzec, romelmac ZiriTadi xelSekrulebiT gaTvaliswi-

nebuli valdebulebebis mxolod nawili aiRo sakuTar Tavze.

Turqulma kompaniam dado xelSekruleba rusul kompaniasTan

ruseTSi saavadmyofoebis mSeneblobasTan dakavSirebiT. xelSekru-

leba iTvaliswinebda SesaZlo davebis ganxilvas ICC arbitraJis

wesebis mixedviT. saarbitraJo ganxilvis adgilad ganisazRvra Jeneva.

amis Semdeg meore rusuli kompania Tavdebad daudga pirvels.

pirveli rusuli kompaniis mier Tanxis gadauxdelobis SemTxvevaSi

Tanxas dafaravda meore rusuli kompania. Tanxa arc erTis mier ar

iqna gadaxdili da Turqulma kompaniam mimarTa arbitraJs, rogorc

ZiriTadi movalis, aseve Tavdebis winaaRmdeg. Tavdebma gaaprotesta

arbitraJis kompetenturoba da miuTiTa, rom mas ar hqonia saarbit-

raJo SeTanxmeba Turqul mxaresTan. arbitraJma Tavi kompetenturad

cno. es gadawyvetileba daadastura Sveicariis federalurma sasa-

578Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003. 579 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 219. 580 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 222. 581 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 64. 582 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 227.

Page 181: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 179 ~ 

marTlomac. Aam ukanasknelma dadgina, rom meore rusuli kompania

uSualod kisrulobda kreditoris winaSe Sesrulebas da es samarT-

lebrivad ufro mets niSnavs, vidre Cveulebrivi Tavdeboba. es

dakvalificirebuli iqna, rogorc valis sakuTar Tavze aReba.

vinaidan valdebulebis warmoSobis ZiriTadi dokumenti – xel-

Sekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, amdenad meore rusuli

kompaniisTvis am xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba

misTvis savaldebulod miiCnia.583 es gadawyvetileba 2001 wels iqna

miRebuli.

sakmaod saintereso dasabuTebaa, Tumca zogierTi debuleba

mainc saeWvoa. am SemTxvevis dakvalificireba valis gadakisrebad

Znelia imis gamo, rom meore kompaniis valdebuleba warmoiSoboda

maSin, Tu pirveli ar Seasrulebda mas. albaT aq saqme unda gvqondes

solidarul TavdebobasTan. rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas,

misi namdvilobis SenarCuneba gamarTlebulad unda CaiTvalos. Tu

piri uSvebs sxva subieqtis mier xelSekrulebiT nakisri valdebu-

lebis sakuTari ZalebiT Sesrulebis SesaZleblobas, is unda iTva-

liswinebdes am xelSekrulebis sxva pirobebis, maT Soris saarbit-

raJo SeTanxmebis savaldebulobasac.

gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, solidaruli movalis mier

dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba savaldebulo ar aris sxva

solidaruli movaleebisaTvis.584 am debulebis samrTlebrivi Sede-

gebis gaTvaliswinebiT, es arc ise martivad gadasawyveti sakiTxia.

Tu movale, romelmac dado saarbitraJo SeTanxmeba, arbitraJSi pro-

cess waagebs, maSin is valdebuli xdeba srulad Seasrulos val-

debuleba da Semdeg moTxovna warudginos sxva movaleebs

solidaruli valdebulebis SesrulebaSi maTi wilis propor-

ciulad. gamodis, rom saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebi mainc aisaxeba im solidarul movaleebze, romlebsac aseTi

SeTanxmebis dadeba ar surdaT. albaT maT nebismier SemTxvevaSi unda

hqondeT ufleba arbitraJSi wagebul solidarul movales wauyenon

Sesagebeli da amtkicon, rom maTTvis Sesrulebis dakisreba

gamoiwvia arbitraJis mier davis ganxilvam. Tu sasamarTlo CaTvlis,

rom davis sasamarTloSi ganxilvis SemTxvevaSic igive Sedegi

dadgeboda, maSin man unda daakisros anazRaureba sxva solidarul

movaleebsac. Tu sasamarTlo miiCnevs, rom arbitraJis mier saq-mis

ganxilvis gareSe Sesrulebis dakisreba gamoricxuli iyo, maSin

saarbitraJo SeTanxmebis mxared saxeldebuli solidaruli movale

kreditoris winaSe valdebulebis Sesrulebis dros marto darCeba.

583 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 19. 584 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.

Page 182: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 180 ~ 

III. iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba am iuridiuli piris partniorebze

(wevrebze)

kapitaluri tipis sazogadoebis mier dadebuli saarbitraJo

SeTanxmebis gavrceleba partniorebze/aqcionerebze gamoricxulia. am

subieqtebis samarTlebrivi forma imanenturad gulisxmobs zemo-

aRniSnuli pirebis pasuxismgeblobis SezRudvas. Tu isini pasuxs ar

ageben sazogadoebis valdebulebisaTvis, verc am sazogadoebis mier

dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba iqneba maTTvis savaldebulo.

sxvagvarad wydeba sakiTxi, roca saqme gvaqvs amxanagobis tipis

sazogadoebebTan. germanul doqtrinaSi arsebobs mosazreba, rom

samoqalaqo samarTlis sazogadoeba (Gesellschaft des Bürgerlichen Rechts, qarTulad: amxanagoba) da Ria savaWro sazogadoebis (OHG, qarTulad

solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba) wilis mesakuTreni

SezRudulni arian sazogadoebis mier dadebuli saarbitraJo SeT-

anxmebebiT.585 saarbitraJo gadawyvetileba xdeba safuZveli, rom

saaRsrulebo furceli gamoiweros rogorc TviT sazogadoebis,

aseve komplementarisa Tu amxanagobis wevris mimarT.586

IV. saxelmwifos mier kontrolirebadi kompaniebisa da sajaro samarTlis

iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis gavrceleba saxelmwifoze

saxelmwifos SeuZlia kanoniT an sxva normatiuli aqtiT Seqmnas

iuridiuli piri. xSirad saqmian urTierTobebSi aseTi subieqtebi

asocirdebian saxelmw-ifosTan, ris gamoc rTuldeba saxelmwifo

organoebsa da am subieqtebs Soris zRvris gavleba. AaseTi pre-

cedentebi sakmaod xSiria ganviTarebad saxelmwifoebSi.587

saxelmwifo organos, an saxelmwifos mier kontrolirebadi

iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebis saxelmwifoze gavrcelebis sakiTxze

msjelobisas sasamarTloebi da arbitraJebi yuradRebas amaxvileben

ara imdenad formalur momentebze (magaliTad, aris Tu ara konkre-

tuli warmonaqmni iuridiuli piri, hyavs Tu ara sakuTari organoebi

da a.S) aramed imaze, realurad ramdenad damoukidebelia es subieqti

saxelmwifosagan konkretuli gadawyvetilebebis miRebisas.588

piramidebis platoze turistuli proeqtis ganxorcielebis

mizniT egviptis turizmis ministrma, saxelmwifo sakuTrebaSi myofma

585 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 63. 586 Sdr. Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 38-39. 587Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba

sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006, gv.101. 588Sdr. Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class

actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 87.

Page 183: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 181 ~ 

egvipturma turistulma kompaniam da honkongurma kompaniam xeli

moaweres ramdenime xelSekrulebas, romelTagan erTi Seicavda

saarbitraJo SeTanxmebas ICC AarbitraJze miTiTebiT. mxareebma aseve

daafuZnes erToblivi sawarmo. 1974 wlis dekemberSi xelmowerili

kontraqti Seicavda sityvebs: “damtkicebuli, SeTanxmebuli da

ratificirebulia turizmis saministros mier.” parizis saapelacio

sasamarTlos gadawyvetilebiT (romelic ZalaSi datova sakasacio

sasamarTlom) egviptis turizmis ministrma (saxelmwifom) xeli

moawera xelSekrulebas, rogorc kontrolisa da zedamxedvelobis

ganmaxorcilebelma organom. Mministris xelmowera ar iTva-

liswinebda saxelmwifos qcevas xelSekrulebis da maSasadame sa-

arbitraJo SeTanxmebis mxared. sasamarTlom CaTvala, rom arbitraJis

gadawyvetilebaSi moyvanili mtkiceba, rom yvela xelSekruleba

emsaxureboda erT proeqts da erTerT maTganSi CarTuli saarb-

itraJo SeTanxmeba unda gavrcelebuliyo yvela kontraqtiT gaTvali-

swinebul urTierTobaze, sustia da ar emyareba saqmeSi arsebul

mtkicebulebebs.589

rogorc Cans, franguli sasamarTloebi Tvlian, rom sajaro

samarTlis iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTan-

xmebis samarTlebrivi Sedegebi ar unda gavrceldes TviT saxel-

mwifoze da ar unda warmoSvas valdebulebebi am ukanasknelisaTvis.

igive midgoma vrceldeba saxelmwifos wilobrivi monawileobiT

Seqmnil sawarmoze.590

aSS-Si arsebuli erTerTi mosazrebis Tanaxmad, saarbitraJo

SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ar SeiZleba gavrceldes saxel-

mwifoze mxolod im safuZvliT, rom saarbitraJo SeTanxmebis mxare

kompania saxelmwifos ekuTvnis. aSS-is erTerTma saapelacio

sasamaTlom ar cno iuridiuli Zalis mqoned ICC arbitraJis gadaw-yvetileba, romelic TurqmeneTis saxelmwifoze avrcelebda saarb-

itraJo SeTanxmebas. am saarbitraJo SeTanxmebis mxared gamodioda

iuridiuli piri, romlis wilebic (aqciebic) TurqmeneTis saxel-

mwifos ekuTvnoda.591

V. “kompaniebis jgufis doqtrina”

franguli samarTali icnobs e.w “kompaniebis jgufis” cnebas

(groupe de societes) romelSic, upirvels yovlisa, moiazreba erTi da

imave piris, an pirebis mier kontrolirebadi ramdenime komerciuli

iuridiuli piri. sasamarTlo praqtikaSi iyo SemTxvevebi, roca erT-

erTi Svilobili kompania uTiTebda meore Svilobili kompaniis, an

589 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 65. 590Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44. 591 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 65.

Page 184: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 182 ~ 

ZiriTadi kompaniis mier dadebul saarbitraJo SeTanxmebaze da mo-

iTxovda davis arbitraJSi ganxilvas. safrangeTis saapelacio sa-

samarTloebi am SemTxvevaSi aRiareben saarbitraJo SeTanxmebis sa-

marTlebrivi Sedegebis am Svilobil kompaniebze gavrcelebas. gansa-

kuTrebiT maSin ar rCeba araferi sadao, roca arbitraJSi davis gan-

xilvas TviTon is Svilobili kompania iTxovs, romelsac saarbit-

raJo SeTanxmebaze xeli ar mouweria.592 marTalia, “kompaniebis jgu-

fis doqtrina” iZleva SesaZleblobas am jgufis wevri erTi

kompaniis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebi

gavrceldes meore kompaniaze, Tumca literaturaSi xazgasmiT aris

aRniSnuli, rom mxolod kompaniebis jgufis arseboba da misi

erTerTi Semadgeneli kompaniis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadeba

ar aris am SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis danarCen kompaniebze

gavrcelebis upirobo safuZveli.593

Aam doqtrinis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebis gavrceleba am jgufis wevr kompaniaze, romelsac xeli ar

mouweria saarbitraJo SeTanxmebisaTvis ZiriTadad sam pirobazea

damokidebuli: 1. kompania, romelsac xeli ar mouweria saarbitraJo

SeTanxmebaze, monawileobda ZiriTadi xelSekrulebiT

gaTvaliswinebuli valdebulebebis SesrulebaSi an Seusruleblo-

baSi. 2. kompania, romelsac xeli ar mouweria SeTanxmebaze unda iyos

ZiriTadi xelSekrulebis da aqedan gamomdinare saarbitraJo

SeTanxmebis realuri mxare. (rac saqmis garemoebebidan unda

gamomdinareobdes.) 3. am garigebaSi monawiloebiT kompania unda

iRebdes realur sargebels, an unda iyos SesaZlebeli daskvnis

gamotana, rom kompania am garigebidan raime sargebels eloda.594

KmarTalia, kompaniebis jgufis doqtrina frangulma

sasamarTloebma da arbitraJebma ganaviTares, magram is swrafad

gavrcelda sxva saxelmwifoebSic da araerTgvarovani reaqcia

gamoiwvia. garkveuli meryeobis Semdeg es praqtika gaiziares

Sveicariis sasamarTloebmac. germanuli da inglisuri midgoma am

sakiTxisadmi sakmaod TavSekavebulia. inglisSi magaliTad Tvlian,

rom es ewinaaRmdegeba e.w korporaciuli safarvlis princips. (the principle of corporate veil)595

inglisurma sasamarTlom (Queen’s bench) 2004 wels gamoitana

gadawyvetileba, romlis Tanxmadac e.w kompaniebis jgufis doqtrina

ar aris inglisuri samarTlis Semadgeneli nawili, ris gamoc

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba mesame

592Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 42. 593 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 51. 594Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 98. 595 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 96.

Page 185: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 183 ~ 

pirze ar SeiZleba. am konkretul SemTxvevaSi saqmis garemoebebi

SemdeegSi mdgomareobda: saarbitraJo pretenziis avtori miuTiTebda,

rom mopasuxem ziani miayena ara mxolod mas, aramed mis Svilobil

kompaniebsac (romlebsac saarbitraJo SeTanxmebaze xeli ar

mouweriaT), ris gamoc pretenziis avtori kompania iTxovda rogorc

misTvis aseve misi Svilobili kompaniebisaTvis miyenebuli zaralis

anazRaurebas. arbitraJma miuTiTa ra kompaniebis jgufis doqtrinaze,

daakmayofila es moTxovna. sasamarTlom zemoaRniSnuli safuZvliT

gaauqma gadawyvetileba im nawilSi, romelic iTvaliswinebda

Svilobili kompaniebisaTvis zianis anazRaurebas. rogorc

literaturaSi miuTiTeben, saapelacio sasamarTlos da lordTa

palatas jerjerobiT amasTan dakavSirebiT Tavisi azri ar

daufiqisirebiaT.596 Agermaneli iuristebis erTi nawili Tvlis, rom

kompaniebis jgufis doqtrinas inglisur samarTalSi aRiarebis

aranairi Sansi ar aqvs.597

germanul iuridiul literaturaSi saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebis mesame pirze gavrcelebis sakiTxebze

msjelobisas miuTiTeben franguli samarTlis mier ganviTarebul

kompaniebis jgufis doqtrinaze. erTi kompaniis mier dadebuli

saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba gavrceldes amave jgufs mikuTv-

nebul sxva kompaniaze, magram mxolod saqmis garemoebebis

gaTvaliswinebiT.598 unda aRiniSnos, rom es sakiTxi germanul

iuridiul mecnierebaSi intensiuri debatebis sagania.599

koncernis arseboba aseve SeiZleba gaxdes saarbitraJo

SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis im mesame pirze gavrcelebis

samarTlebrivi safuZveli, romelsac xeli ar mouweria saarbitraJo

SeTanxmebaze. e.i roca garigebis Sinarsidan gamomdinare aSkaraa, rom

koncernSi Semavali erTerTi sazogadoeba moqmedebda meoris

sasargeblod, an misi saxeliT, an meore kompania ise iyo

dakavSirebuli am garigebasTan, rom es saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebis masze gavrcelebis samarTlebriv

safuZvels iZleva.600 zandrokis es mosazreba gaziarebuli unda iqnes

qarTuli samarTlis mierac.

596Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 100-101. 597Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 102. 598Schlabrendorff, Fabian von, Parallele Verfahren, Aufnahme von Dritten, Verbindung von Verfahren:Erfahrungen aus der Praxis der ICC. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, ~Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 64. 599 Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 109. 600Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 94.

Page 186: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 184 ~ 

Sveicariis uzenaesi sasamarTlos damokidebuleba kompaniaTa

jgufis doqtrinis mimarT aseve dadebiTia, principSi gaziarebuli,

Tumca mas mainc mohyva iuristebis mxridan kritika.601

aSS-is sasamarTlo praqtika gacilebiT liberaluria am

sakiTxisadmi, vidre nebismieri evropuli saxelmwifos

marTlmsajuleba.602 aq savaldebulod iTvleba ramdenime pirobis

Sesruleba: 1. ZiriTadi kompania srulad unda akontrolebdes Svi-

lobil kompanias. 2. es kontroli gamoyenebuli unda iqnes ise, rom

meore mxares amiT garkveuli ziani miadges. erTerTi Sefasebis

Tanaxmad, aSS-is samarTali ar aRiarebs kompaniebis jgufis

doqtrinas, magram imave samarTlebrivi Sedegebis misaRwevad wminda

amerikuli samarTlebrivi institutebiT operirebs.603 e.i kompaniebis

jgufis doqtrina aq “wminda franguli” saxiT ar damkvidrebula, ma-

gram saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba

kompaniaTa jgufis wevr sxva sawarmoebze amerikuli samarTlisaTvis

ucxo namdvilad ar aris.

Kkompaniebis jgufis doqtrinasTan dakavSirebuli erTerTi yve-

laze gavrcelebuli SekiTxva Seexeba sarbitraJo SeTanxmebis saval-

debulo werilobiTi formis dacvas. SeuZlia Tu ara mxares miu-

TiTos, rom vinaidan mas xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze,

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi forma daculi ar aris, rac am

SeTanxmebis baTilobas niSnavs? Sveicariis uzenaesi sasamarTlo

miiCnevs, rom aseTi miTiTeba dauSvebelia.604 am dros saarbitraJo

SeTanxmebis forma daculad unda CaiTvalos, vinaidan is ukve

arsebobs kompaniebis jgufis erTerTi wevris mimarT. aq saqme gvaqvs

ara formis dacvasTan, an daucvelobasTan, aramed arsebuli da

namdvili saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis sxva

subieqtebze gavrcelebasTan.

niSandoblivia, rom qarTul bizens-praqtikaSi ukve iyo msgavsi

SemTxveva, Tumca saqme saarbitraJo ganxilvamde ar misula. frangul

kompanias xelSekruleba hqonda erTerT qarTul kompaniasTan,

romelic Tavis mxriv warmoadgenda saqarTveloSi sakmaod cnobil

kompaniaTa jgufs. xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas

davebis ICC arbitraJis mier ganxilvis pirobiT. Ffrangulma kom-

paniam CaTvala, rom imave jgufis qarTuli kompania arRvevda mis

mier amave jgufis sxva kompanisaTan dadebul xelSekrulebas da

aqedan iRebda sargebels. frangulma mxarem moiTxova, rom meore

qarTul kompanias Seewyvita Sesabamisi saqmianoba. saqme saarbitraJo

601Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 106. 602Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 99. 603Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 104. 604 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 53.

Page 187: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 185 ~ 

ganxilvamde ar misula, mxareebma SeZles molaparakeba da saboloo

SeTanxmebac miRweul iqna.605 imis miuxedavad, ramdenad dasabuTebuli

iyo franguli kompaniis moTxovna saqmianobis SewyvetasTan

dakavSirebiT, es iyo kompaniaTa jgufis klasikuri SemTxveva. rac

ufro intensiuri gaxdeba saerTaSoriso biznes urTierTobebi, miT

ufro gaxSirdeba msgavsi precedentebi.

§11 saarbitraJo SeTanxmeba da uflebamonacvleoba

saarbitraJo SeTanxmebas SeiZleba Seicavdes sxadasxva

samarTlebrivi aqti, Tumca praqtikaSi yvelaze gavrcelebulia

saarbitraJo daTqmis CarTva xelSekrulebebSi.

kerZo samarTali iTvaliswinebs imis SesaZleblobas, rom

mxareebma sxvadasxva samarTlebrivi urTierTobebidan gamomdinare

TavianTi uflebebi da movaleobebi kanoniTa da xelSekrulebiT

dadgenili wesiT gadascen sxva subieqtebs. rogorc wesi, am dros

mxareebi ar miuTiTeben xolme saarbitraJo SeTanxmebis samarTleb-

riv bedze, rac SemdgomSi uamrav gaugebrobas warmoSobs.

uflebamonacvleobis, e.i Sesabamisi samarTlebrivi safuZvlebis

arsebobisas erTi subieqtis uflebebisa da movaleobebis mTlianad

an nawilobriv meore subieqtisaTvis gadacemis sakiTxi SeiZleba

dadges saarbitraJo SeTanxmebis mimarTac.

modeluri kanoni aranair miTiTebas aRniSnul sakiTxTan

dakavSirebiT ar Seicavs. saerTaSoriso SeTanxmebebi asve dumils

amjobineben. amas emateba isic, rom erTiani azri am sakiTxTan

mimarTebaSi arc iuridiul literaturaSi arsebobs.

xelSekrulebis mxaris Secvla sxva subieqtiT SeiZleba

ganxorciledes moTxovnis daTmobiT, an valis gadakisrebiT.

Tavdapirveli kreditorisa Tu movalis mier dadebuli xelSekru-

leba SeiZleba Seicavdes saarbitraJo SeTanxmebas. rogorc cnobi-

lia, aseTi SeTanxmeba damoukidebelia im xelSekrulebisagan,

romelSic is aris CarTuli, ZiriTadi xelSekrulebis baTiloba ar

iwvevs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobasac. aqedan gamomdinare,

xSirad mxareebi ver rigdebian, aris Tu ara savaldebulo

saarbitraJo SeTanxmeba im mxarisaTvis, romelmac xelSekrulebis

Tavdapirveli monawile Secvala.

ruseTis federaciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos

gadawyvetilebis Tanaxmad moTxovnis daTmobis dros saarbiraJo

SeTanxmeba Zalas inarCunebs.606

Sutce ganasxvavebs zogad, erTian uflebamonacvleobas

(Gesamtsrechtsnachfolger) da specialur kerZo uflebamonacvleobas

(Einzelrechtsnachfolger). pirvelis SemT-xvevaSi saarbitraJo SeTanxmebiT

gaTvaliswinebuli uflebebi da movaleobebi gadadis uflebamona-

605magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. Aamis gamo ar aris

miTiTebuli kompaniis dasaxeleba da saqmianobis sfero. 606~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 227.

Page 188: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 186 ~ 

cvleze, meores dros ki es imazea damokidebuli, Seexeba Tu ara

saarbitraJo SeTanxmeba im urTierTobebs, romelTan dakavSirebiTac

ganxorcielda uflebamonacvleoba. magaliTad, sazogadoebis wes-

debiT gaTvaliswinebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi

Sedegebi vrceldeba pirze, romelmac memkvidreobiT miiRo sazo-

gadoebis wili.607

saerTo uflebamonacvleobis dros (Gesamtsrechtsnachfolger) dros

winamorbedis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia

uflebamonacvlisTvisac. Amgvarad gadawyvita sakiTxi germaniis

uzenaesma sasamarTlom. saubari iyo pirTa gaerTianebaze dafuZnebul

sazogadoebaSi gardacvlili partnioris wilTan dakavSirebiT mis

memkvidreebs Soris warmoSobil davaze. sazogaodebis wesdeba Sei-

cavda saarbitraJo SeTanxmebas, rac memkvidreebs aseve

avaldebulebda dava arbitraJSi ewarmoebinaT.608

specialuri uflebamonacvleobis dros saarbitraJo SeTanxmeba

uflebamon-acvlisaTvis savaldebuloa mxolod maSin, Tu es

SeTanxmeba moicavs im urTierTobebs, romlebTan mimarTebaSic

ganxorcielda aseTi uflebamonacvleoba. aseve unda gadawydes

sakiTxi moTxovnis daTmobis dros. saarbitraJo SeTanxmeba am Sem-

TxvevaSi daTmobili moTxovnis ganuyofeli nawilia.609

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis sxva pirze

gadakisrebas (valis gadakisreba) germanul iuridiul literaturaSi

ufro frTxilad ekidebian da Tvlian, rom am SemTxvevaSi rogorc

movale, aseve axali kreditori, Tanaxma unda iyvnen saarbitraJo

SeTanxmebis SenarCunebaze. igive mowesrigeba unda gavrceldes pers-

onaluri (amxanagobis tipis) sazogadoebebSi wilis daTmobazec.610

zogadi uflebamonacvleobis (Universalsukzession) dros

uflebamonacvleze gadadis yvela ufleba da movaleoba. is xdeba

winamorbedis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis mxare, an

dawyebuli saarbitraJo ganxilvis monawile.611 Ggermanul samarTalSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmeba

gadadis, e.i Zalas inarCunebs rogorc cesiis, aseve valis

gadakisrebis dros. igive SeiZleba iTqvas samewarmeo sazogadoebaSi

wilis daTmobasTan da partniorad SesvlasTan dakavSirebuli

uflebebis Sesaxeb.612

607 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 53. 608 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62. 609 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62. 610 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 63. 611 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20. 612 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der

Page 189: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 187 ~ 

iuristebis erTi nawili am sakiTxTan dakavSirebul daskvnebs

germanuli iuridiuli azrovnebis stilisaTvis damaxasiaTebeli

abstraqtuli msjelobebis safuZvelze akeTebs. kerZod, Avinc unda

Seasrulos moTxovna, romelTan dakavSirebiTac arsebobs

saarbitraJo SeTanxmeba, aseve SeboWilia am saarbitraJo SeTanxmebiT,

miuxedavad imisa, TviTon aris Tu ara am saarbitraJo SeTanxmebis

mxare. vinc xdeba im valdebulebiTi urTierTobis monawile,

romelTan dakavSirebiTac arsebobs saarbitraJo SeTanxmeba, misTvis

es saarbitraJo SeTanxmebac savaldebulo xdeba. aqedan

gamomdinareobs daskvna, rom saarbitraJo SeTanxmeba savaldebuloa

anderZis aRmsruleblisaTvis.613

garda amisa, germaniaSi Tvlian, rom mamkvidreblis mier dadebu-

li saarbitraJo SeTanxmebebi savaldebuloa memkvidrisaTvis.614

germaneli iuristebis nawils miaCnia, rom indosatari mxolod

maSin eqvemdebareba saordero fasian qaRaldTan dakavSirebul

saarbitraJo SeTanxmebas, Tu aseTi ram TviT dokumentis (fasiani

qaRaldis) Sinaarsidan gamomdinareobs.615 albaT aseTi SemTxvevebi

sasamarTlo praqtikaSi arc ise xSiri iqneba. Sveicaruli samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebiT

gaTvaliswinebuli uflebebi da movaleobebi gadadis im ZiriTad

uflebebTan erTad, romlebsac exeba es saarbitraJo SeTanxmeba.

universaluri uflebamonacvle, rogoricaa memkvidre, SeboWilia

mamkvidreblis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebiT, Tu sxva ram

ar aris gaTvaliswinebuli. igive wesi gamoiyeneba singularuli

uflebamonacvleobis dros. uflebamonacle SeboWilia saarbitraJo

SeTanxmebiT iseve, rogorc misTvis konkretuli uflebis gadamcemi

piri iyo SeboWili. es wesi qiravnobis urTierTobebSi

uflebamonacvleobisas im SemTxvevaSic gamoiyeneba, Tu uflebis

gadacema werilobiT ar momxdara. igive SeiZleba iTqvas subrogaciis

mimarTac. Tu xelSekruleba Seicavs uflebebis sxva pirisaTvis

gadacemis akrZalvas, maSin saarbitraJo SeTanxmebiT

gaTvaliswinebuli ufleba-movaleobebis gadacema ar daiSveba.

ZiriTadi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebis gadacema da

subrogacia, rodesac es xelSekruleba Seicavs saarbitraJo SeTan-

xmebas, ar saWiroebs im formis dacvas, romelic aucilebelia

saarbitraJo SeTa-nxmebis dadebisaTvis. sakmarisad iTvleba ZiriTadi

Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 18. 613 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 51. 614 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 13-14. 615 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62.

Page 190: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 188 ~ 

xelSekrulebiT gaTvaliswinebu-li uflebebis gadacemis, an

subrogaciisaTvis kanoniT dadgenili formis dacva.616

safrangeTSi uflebamonacvle SeboWilia Tavisi winamorbedis

mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebiT, rogorc uflebebis

gadacemis, aseve subrogaciis dros. igive wesi gamoiyeneba

samarTlebrivi urTierTobis erTerTi mxaris gardacvalebisas.

Uuflebamonacvle, romelic iRebs sargebels ZiriTadi xelSekrule-

biT gaTvaliswinebuli uflebebis gamoyenebiT, SeboWilia am

xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmebiT, garda im

SemTxvevisa, rodesac saarbitraJo SeTanxmebis aseTi gadacema

pirdapir akrZalulia ZiriTadi xelSekrulebiT.617

safrangeTis erTerTma saapelacio sasamarTlom daadgina, rom

moTxovnis d-aTmobisas, valis gadakisrebisas da zogadad

saxelSekrulebo uflebamonacvleobisas saarbitraJo SeTanxmebis

samarTlebrivi Sedegebi gavrceldeba aseve im pirze, romelic aseTi

uflebamonacvleobis Sedegad xdeba samarTlebrivi urTierTobis

monawile. Aamave dros, saarbitraJo SeTanxmebis mxareebs SeuZliaT

SeTanxmdnen, rom uflebamonacvleobis samarTlebrivi Sedegebi ar

gavrceldeba saarbitraJo SeTanxmebaze, anu uflebamonacvle

avtomaturad ar gaxdeba saarbitraJo SeTanxmebis monawile. Aam Sem-

TxvevaSi cesioners ar aqvs ufleba miuTiTos saarbitraJo SeTan-

xmebaze. sxva SemTxvevebSi is saarbitraJo SeTanxmebiT SeboWilad iT-

vleba. erTerTi mosazrebis Tanaxmad, uflebamonacvleoba kerZo

samarTlebriv urTierTobebSi Seexeba aseve am urTierTobebTan

dakavSirebul saarbitraJo SeTanxmebasac.618

inglisuri samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebiT

gaTvaliswinebuli uflebamovaleobebi SeiZleba gadavides mesame

pirebze, rogorc uflebamonacvleobis Sedegi. erTerTi aseTi

SemTxveva SeiZleba iyops saxelSekrulebo uflebebis gadacema,

Tumca uflebamonacvles ar SeiZleba mieces ukve dawyebul saarbi-

traJo ganxilvaSi monawileobis ufleba, Tu is uflebamonacvleobis

Sesaxeb ar Seatyobinebs meore mxares da arbitraJs romelic ixilavs

saqmes. saarbitraJo SeTanxmebis mesame pirebze gavrceleba daiSveba

memkvidreobis da subrogaciis SemTxvevebSic..619

uflebamonacvleobis forma inglisur samarTalSi damokidebul-

ia TviT uflebamonacvleobis tipze, saxeze. Ee.w „kanoniT

gaTvaliswinebuli uflebamonacvleoba“ (A statutory assignment) daiSveba Tavdapirvel kreditorTan dadebuli werilobiTi SeTanxmebiT, an

616 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 226. 617 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 221. 618Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 45-46. 619 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 217-218.

Page 191: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 189 ~ 

movalisaTvis gagzavnili araorazrovani werilobiTi SetyobinebiT.

e.w. „samarTlianobis samarTliT uflebamonacvleobisas“ (An equitable assignment) werilobiTi formis dacva savaldebulo ar aris, Tumca

saTanado pirebisaTvis Setyobineba (notice) am SemTxvevaSic moiTxo-

veba..620 Tu erTi piri X, dauTmobs sxva pirs Y-s, Z-Tan X mier dadebuli

xelSekrulebidan gamomdinare uflebebsa da valdebulebebs da da

es xelSekruleba iTvaliswinebs saarbitraJo SeTanxmebas, davis

warmoSobis SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis mixedviT saarbi-

traJo ganxilvis dawyebis uflebamosileba aqvs ara X, aramed Y-s (e.i visac dauTmes saxelSekrulebo uflebebi da valdebulebebi.)621

uflebamonacvleoba, rogorc Sedegi, aucileblad dgeba

fizikuri piris gardacvalebis, an iuridiuli piris samewarmeo

reestridan amoSlis SemTxvevaSi. amasTan dakavSirebiT saqarTvelos

kanons ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ erTmniSvnelovani pasuxi aqvs:

erTerTi mxaris sikvdili, an likvidacia ar iwvevs saarbitraJo

SeTanxmebis moSlas, an arbitraJis ukve daniSnuli wevris Secvlas,

Tu mxareTa mier sxva ram ar aris dadgenili. (muxli 5) aqve unda

aRiniSnos, rom iuridiuli piris reestridan amoSlis SemTxvevaSi

daskvna mxolod analogiis meSveobiT SeiZleba gakeTdes, vinaidan

kanoni üpirdapir mxolod fizikuri piris gardacvalebaze miuTiTebs.

sasurvelia, rom momavalSi qarTulma saarbitraJo kanondmdeblobam

gaiTvaliswinos rogorc fizikuri piris gardacvalebis, aseve iuri-

diuli piris reestridan amoSlis SemTvxvevebi, rogorc

uflebamonacvleobis piroba.

aRsaniSnavia, rom saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis ufleba-

monacvleobasTan dakavSirebuli sasamarTlo praqtika saqarTvelo-

Sic iqmneba. am mxriv sainteresoa qarTuli sasamarTlos erTerTi

ganCineba.

qarTulma kompaniam gaaforma xelSekruleba evropel mwa-

rmoeblTan teqnikuri mowyobilobis SesaZenad. vinaidan mas ar ga-

aCnda SesyidvisaTvis sakmarisi saxsrebi, moelaparaka erTerT da-

savleTevropul banks, romelic daTanxmda TviTon gadaexada teqni-

kis Rirebuleba da es ukanaskneli lizingiT gadaeca qarTuli mxar-

isaTvis. lizingis pirobebis Sesabamisad, garkveuli drois Semdeg

mowyobilobebi qarTuli kompaniis sakuTreba xdeboda. amasaTan,

qarTul mxaresa da mwarmoebels Soris dadebuli xelSekruleba da

lizingis xelSekruleba ganixileboda erT mTlianobad. XelSekru-

leba ZalaSi Sedioda saTanado sabanko garantiis wardgenis Semdeg,

romelic gaica erTerTi qarTuli bankis mier. ucxourma bankma

qarTuli bankis mier gacemuli garantia daazRvia aseve ucxour sad-

azRvevo kompaniaSi. Tavdapirveli xelSekruleba, romelic daido

620 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 219. 621Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 18.

Page 192: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 190 ~ 

momwodebelsa da qarTul mxares Soris, iTvaliswinebda mosalodn-

eli davebis ganxilvas ICC arbitraJis mier da ganixileboda

lizingis xelSekrulebis Semadgenel nawilad.

warmoqmnili uTanxmoebis gamo ucxouri banki ver iRebda

lizingis qiras, ris gamoc man dakmayofileba moiTxova sadazRvevo

kompaniisagan, romelmac uproblemod aunazRaura mas sadazRvevo

Tanxa. sadazRvevo kompaniam moTxovna wauyena saqarTveloSi moqmed

banks, romelmac aRiara vali sadazRvevo kompani-is winaSe. sadaz-

Rvevo kompaniam sanacvlod qarTul banks gadmosca saqarTveloSi

damontaJebuli is mowyobilobebi, romelic Tavis mxriv ucxourma

bankma mas dauTmo sadazRvevo sazRauris miRebis Semdeg. qarTulma

bankma sarCeliT mimarTa sasamarTlos da qarTuli kompaniisagan

moiTxova im Tanxis gadaxda, romlis anazRaurebis movaleobac man

sadazRevo kompaniis winaSe aiRo.

qarTuli kompaniis warmomadgenelma SuamdgomlobiT mimarTa

sasamarTlos da moiTxova saqmis Sewyveta. SuamdgomlobaSi mxare

aRniSnavda, rom gadmoeca ra zemoaRniSnuli xelSekrulebebiT gaTva-

liswinebuli mowyobilobebi da masTan dakavaSirebuli yvela ufle-

ba da movaleoba, qarTuli banki gaxda saarbitraJo SeTanxmebis

monawilec. garda amisa, qarTulma bankma (garantma) aRiara sadazR-

vevo kompaniis vali, miuxedavad qarTuli kompaniis direqtoris

miTiTebisa, rom mas dava hqonda Tavis evropel partniorebTan.

qarTuli bankis mier valis aRiarebiT evropuli mxareebi (banki da

sadazRvevo kompania) urTierTobidan gavidnen da qarTul firmas

waerTva SesaZlebloba waeyenebina maTTvis Tavisi pretenziebi, maT

Soris, moeTxova saqmis ganxilva parizSi, arbitraJis mier. garda

amisa, mxare miuTiTebda, rom qarTuli bankis mier sadazRvevo

kompaniisaTvis gadaxdiT dasrulda sabanko garantiasTan

dakavSirebuli urTierTobebi da banki gaxda im xelSekrulebis

uflebamonacvle, romelic qarTul firmas hqonda mwarmoebelTan.

miT umetes, rom swored qarTuli bankis mier valis aRiarebam mo-

uspo mas SesaZlebloba waeyenebina saqmis arbitraJis mier ganxilvis

moTxovna meore mxarisaTvis. sasamarTlom Suamdgomloba ar

daakmayofila da Tavi kompetenturad cno, vinaidan mxarisaTvis

saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis Sesaxeb Tavidanve iyo cnobili

da mas es Suamdgomloba dauyovnebliv unda daeyenebina. sasamarTlom

usafuZvlod cno mxaris warmomadgenlis argumenti, rom am

Suamdgomlobis dayenebamde mxares ar hyolia advokati da

Sesabamisad man ar icoda da arc SeeZlo scodnoda, ras niSnavs

xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba da ra samarTleb-

rivi Sedegebi mohyveba mas.622

mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema

subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da

movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri

622 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. gadawyvetilebis mimRebi

sasamarTlos dasaxeleba da saqmis faqtobrivi garemoebebis nawili Secvlilia.

Page 193: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 191 ~ 

saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo

SeTanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle

subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,

saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos

mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris

dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da

sasamarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.

Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios

sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi

fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-

xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-

Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis

SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-

sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da

uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo

SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-

vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-

SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc

Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.

§12 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi regulirebis

perspeqtivebi saqarTveloSi

saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli calkeuli sakiTxebis

Sesaxeb sakmaod detalurad aRiniSna wina paragrafebSi. amitom am

SemTxvevaSi yuradReba gamaxvildeba mxolod kvlevis Sedegebis

qarTul sinamdvileSi gamoyenebis perspeqtivebze.

saarbitraJo SeTanxmebis momwesrigebeli normebis implementacia

momavalma qarTulma kanonma SeiZleba modeluri kanonidan

ganaxorcielos, rac uzrunvelyofs qarTuli samarTlis Sesabamis-

obas saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis Tanamedrove tendenc-

iebTan.

saxelmwifosaTvis da mis mier kontrolirebadi iuridiuli

pirebis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadebis uflebamosilebis

sakiTxisadmi araerTgvarovani mosazrebebis gaTvaliswinebiT

saqarTvelos saxelmwifom unda Camoayalibos sakuTari pozicia.

urigo ar iqneba, Tu mxedvelobaSi iqneba miRebuli is faqtori, rom

sasamarTloebi ar aZleven saxelmwifosa da mis mier kontrolirebad

iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis samarTlebriv

safuZvlad erovnuli kanonmdeblobis normebze miTiTebis uflebas.

saxelmwifo valdebulia saarbi-traJo SeTanxmebis dadebamde

ifiqros mosalodnel Sedegebze da iuridiuli manipulaciebis

gamoyenebiT saarbitraJo SeTanxmebidan “Tavis daZvrenis” mcdelobiT

Tavi uxerxul mdgomareobaSi ar Caiyenos.

kanonma aucileblad unda daareguliros momxmarebelsa da

mewarmes Soris saarbitraJo SeTanxmebis dadebis urTierTobebi.

Page 194: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 192 ~ 

sasurveli iqneba, Tu kanoni akrZalavs aseTi SeTanxmebis winaswar

dadebas, e.i misi ZiriTad xelSekrulebaSi gaTvaliswinebis

SesaZlebelobas. Tu davis warmoSobis Semdeg momxmarebeli daTan-

xmdeba davis arbitraJSi ganxilvaze, es ukve misi gacnobirebuli

gadawyvetileba iqneba da “siurprizad” veRar ganxileba. aseTma

mowesrigebam momxarebelTa dacva unda uzrunvelyos.

rac Seexeba mesame pirebis moanwileobas saarbitraJo

ganxilvaSi. arbitraJs unda mieces maTi procesze daSvebis ufleba

Tu amas mizanSewonilad CaTvlis. mesame pirisaTvis saqmeSi CarTvaze

uaris mizanSewonilobis sakiTxi SeiZleba gax-des im sasamarTlos

msjelobis sagani, romelic ganixilavs saarbitraJo gadawyvetilebis

gauqmebis an misi cnobisa da aRsrulebis sakiTxs. igive SeiZleba

iTqvas Amicus Curia-s Sesaxebac saqarTveloSi gamarTul saarbitraJo ganxilvaSi

warmomadgenlad monawileobisaTvis kanoni raime saxis SezRudvebs

ar unda iTvaliswinebdes. mxaris interesebis dacva saarbitraJo

ganxilvisas unda SeeZlos nebismier pirs, visac mxare ndobas

gamoucxadebs, rac dadasturebuli iqneba Sesabamisi mindobilobiT.

arbitraJs unda hqondes SesaZlebloba Seamowmos warmomadgenlobiTi

uflebamosileba da mxolod amis Semdeg dauSvas piri saarbitraJo

ganxilvebze.

sasamarTlo da saarbitraJo praqtika adasturebs, rom

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT dadebis moTxovna kvlav

inarCunebs Tavis funqcias. formasTan dakavSirebuli yvelaze rTuli

problemaa eleqtronuli formiT arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis

iuridiuli Zalis aRiareba. aseTi novaciis Setana qarTul saarbit-

raJo kanonmdeblobaSi principSi misaRebad unda CaiTvalos.

gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saqarTveloSi ukve

moqmedebs eleqtronuli xelmowerebis maregulirebeli kanoni.

saarbitraJo Sinaarsis da misi rekvizitebis gansazRvra

kanonmdeblis mier zedmeti formaloba iqneba. yovel konkretul

SemTxvevaSi arbitraJma an sasamar-Tlom unda gadawyveton, SeiZleba

Tu ara konkretuli SeTanxmebis saarbitraJo SeTanxmebad

kvalifikacia da mis safuZvelze saarbitraJo ganxilvis dawyeba. sak-

marisad unda CaiTvalos formulireba, romelic iZleva arbitrebis

arCevis da am arbitrebis mier mxareTaTvis savaldebulo

gadawyvetilebis gamotanis SesaZleblobas.

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis

calke regulirebis saWiroeba ar arsebobs. swori sasamarTlo

praqtikis pirobebSi niu-iorkis konvencia da modeluri kanonis

Sesabamisi normebi am funqcias Seasr-uleben.

saqarTvelos kanonmdeblobiT ukve damkvidrebulia regulireba,

romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis arseboba gamoricxavs

sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas, xolo ukve dawyebuli procesi

--- Sewyvetas eqvemdebareba, Sesabamisad, saqarTveloSi ar arsebobs

saaarbitraJo ganxilvis SeCerebasa da Sewyvetas Soris arCevanis

aucilebeloba. es arCevani ukve gakeTebulia.

Page 195: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 193 ~ 

rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis

gavrcelebas mesame pirebze da uflebamonacvleobas, sasurvelia, rom

qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam es sakiTxebi detalurad

moawesrigos. amosaval principad ki SeiZleba gamodges is, rom am

SemTxvevaSi saqme exeba ukve arsebuli da samarTlebrivad namdvili

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze ga-

vrcelebas da ara Zaladakarguli SeTanxmebis „gacocxlebas“.

mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema

subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da

movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri

saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo Se-

Tanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle

subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,

saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos

mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris

dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da

sa-samarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.

Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios

sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi

fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-

xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-

Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis

SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-

sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da

uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo

SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-

vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-

SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc

Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.

Tavi II

saarbitraJo ganxilvis sagani

§1 saarbitraJo ganxilvis sagani calkeuli saxelmwifoebis

kanonmdeblobaSi

arbitraJis mier saqmis ganxilva da gadawyveta saerTo Tu

specialuri sasamarTloebis uwyebrivi qvemdebarobis gamoricxvas

niSnavs. arbitraJs ufleba aqvs specialuri SeTanxmebis arsebobis

pirobebSi dava gadawyvitos samarTlianobis Sesabamisad,

damkvidrebuli savaWro tradiciebis mixedviT da saerTod ar gamo-

iyenos ama Tu im saxelmwifos samarTlis normebi. aRniSnuli

mizezebis gamo davis arbitraJisaTvis gadacema yovelTvis Seicavs

Page 196: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 194 ~ 

saxelmwifoSi arsebuli sajaro wesrigisa da zogadad sajaro

interesis xelyofis safrTxes.

am safrTxis Tavidan asacileblad saxelmwifoTa umravlesobis

kanonmdebloba iTvaliswinebs im davebis amomwurav CamonaTvals,

romlebzec saarbitraJo SeTanxmeba ar daiSveba. zogierTi

marTlwesrigi saarbitraJo ganxilvis sagnad ar miiCnevs davas,

romelic moicavs sajarosamarTlebriv elementebs, an dakavSirebu-

lia konkurenciis, Sromisa da inteleqtualuri sakuTrebis

samarTalTan. amave dros, literaturaSi dadebiTad aris Sefasebuli

tendencia, romlis Tanaxmadac, saxelmwifoebi aseT SezRudvebs ar

avrceleben saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvebze.623 saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis anacionalurobis gamo

dasaSvebad miiCneva gadawyvetilebis gamotana iseT davebze, romelic

Ceveulebriv ar SeiZleba iqces arbitraJis msjelobis sagnad.

sasamarTloebs sul ufro xSirad uwevT pasuxis gacema kiTxvaze,

arsebobs Tu ara samarTlis ama Tu im dargisadmi mikuTvnebuli

davis arbitraJis mier gadawyvetis iuridiuli safuZveli.

I. yofili socialisturi banakis saxelmwifoebi

saerTaSoriso arbitraJis samarTlebrivi regulireba

socialistur saxelmwifoebSi erTmaneTisagan principulad ar

gansxvadeboda. moskovis 1972 wlis SeTanxmeba akavSirebda am

saxelmwifoTa dedaqalaqebSi arsebul savaWro samrewvelo palatebs,

romlebic davebs konvenciis Sesabamisad ixilavdnen.

socialisturi banakis rRvevis Semdeg TiToeuli saxelmwifo

ukve damoukideblad ayalibebs saerTaSoriso arbitraJis

maregulirebel normebs. Ees maTTvis ukve samarTlis politikis

sakiTxia.

rusuli saarbitraJo kanonmdebloba ar Seicavs ganmartebebs,

romeli davebi SeiZleba ganixilos arbitraJma. es ganisazRvreba, an

SeiZleba ganisazRvros ruseTis sxva kanonebiT. sakmaod iSviaTia

davebis is kategoriebi, romlebic ruseTSi ar SeiZleba gaxdnen

saarbitraJo ganxilvis sagani. magaliTad, aseT davebs miekuTvneba

patentisa da inteleqtualauri sakuTrebis sxva uflebebis

namdvilobis sakiTxi.624 saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb

rusuli kanonis regulirebis sferoSi ar Tavsdeba saojaxo, Sromis

da administraciuli samarTlidan gamomdinare davebi.625 garda amisa,

623 Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006, p. 81. 624 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.266. 625 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 202.

Page 197: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 195 ~ 

zemoaRniSnuli kanonis normebi ar vrceldeba momxmareblebis mon-

awileobiT arsebuli davebis gadawyvetaze.626

sainteresoa is garemoeba, rom privatizaciasTan dakavSirebuli

sakiTxebis ganxilva rusuli kanonmdeblobis mixedviT aseve ar

Sedis arbitraJis kompetenciaSi.627 Sesabamisad saxelmwifo qonebis

Sesyidvis SemTxvevaSi investors ver eqneba SesaZlo davebis

saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilvis imedi. rusuli sasamarTl-

oebi ganuxrelad icaven am princips.628

ruseTis federaciis yofilma mokavSireebma ukve Camoayalibes

sakuTari midgoma saarbitraJo ganxilvis saganTan dakavSirebiT.

latviis samoqalaqo saproceso kodeqsis 487-e muxlSi aRniSnulia,

rom arbitraJs SeuZlia ganixilos davebi garda a)saxelmwifo

reestrebisa b) piradi uflebebTan, davalebasa da mzrunvelobasTan

dakavSirebuli sakiTxebisa g)uZravi qonebisa d) urTierTobisa,

romelSic mxared gamodis saxelmwifo, an administraciuli

organo.629 Aamave dros, latviis savaWro-samrewvelo palatasTan

arsebuli saarbitraJo sasamarTlo ganixilavs rogorc Sida, aseve

saerTaSoriso davas, romelic ar ganekuTvneba saerTo sasa-

marTloebis gamomricxav saerTaSoriso kompetenturobas.630

aRsaniSnavia, rom gamomricxavi saerTaSoriso kompetenturobisa

da saarbitraJo ganxilvis sagnis urTierTmimarTebaze

zemoaRniSnulis msgavsi mosazreba gamoTqmulia qarTul iuridiul

literaturaSic.

„dapirispirebis sagani SeiZleba gaxdes saarbitraJo SeTanxmeba

iseT sakiTxebze, romelic saqarTvelos kanonmdeblobiT

saqarTvelos sasamarTloTa saerTaSoriso kompetenturobas

ganekuTvneba, an ara da Tavisi SinaarsiT qonebrivsamarTlebriv

urTierTobebs ar exeba. ismis kiTxva, SeiZleba Tu ara msgavsi saqm-

eebi mxareTa SeTanxmebiT saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlos

kompetenturobaSi moxvdes? zogierTi iuristis azriT, Tu mxareTa

SeTanxmeba namdvilia, saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlos

SeuZlia saqmis warmoeba. sxvebis azriT, es problema ar aris cal-

saxad gadasawyveti da is konkretuli qveynis samarTlebrivi

politikis WrilSi unda iqnes ganxiluli. zogadad am ukanasknel

winadadebas ar SeiZleba mxari ar davuWiroT. saqarTvelos

sinamdvileSi dauSveblad mimaCnia mxareTa SeTanxmebiT saerTa-

626 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.266. 627 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 207. 628 Постановление Президиума Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации от 10.04.2001 N 3515/00. 629 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 159. 630 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 167.

Page 198: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 196 ~ 

Soriso saarbitraJo sasamarTlos kompetenturobis dafuZneba iseT

sakiTxebze, romlebic saqarTvelos kerZo samarTalSi ki moiazreba,

magram sajarosamarTlebrivi mowesrigebis, sajaro interesis sagania.

GgansakuTrebiT xazi minda gavusva im SemTxvevebs, romlebic Sedis

saqarTvelos sasamarTloTa gamomricxav kompetenturobaSi, da

saqmeebs, romlebic exeba saerTaSoriso udavo warmoebas.~631

Aaq dakonkretebuli ar aris, ra igulisxmeba urTierTobebSi,

romlebic saqarTvelos kerZo samarTalSi moiazreba, magram

sajarosamarTlebrivi mowesrigebis, sajaro interesis sagania. Zog-

adi principis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba gamoricxavs nebis-

mieri saxelmwifos sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas.

rac Seexeba saerTaSoriso Tu nacionaluri samarTliT

dadgenil udavo warmoebas, is savsebiT samarTlianad aris

gamoricxuli arbitraJis kompetenciidan. arbitraJi davebis

ganxilvis alternatiuli meqnizmia, xolo saarbitraJo ganxilvis

erTerTi winapirobaa mxareTa Soris davis arseboba. aqedan

gamomdinare, Tu saqme gvaqvs udavo warmoebasTan, maSin arbitraJis

mier aseTi warmoebis sakuTar Tavze aReba logikuri ver iqneba.

aRsaniSnavia, rom qarTul praqtikaSi dafiqsirda yovlad

gaumarTlebeli midgoma, roca arbitraJi Tavis Tavze iRebs iuri-

diuli mniSvnelobis mqone faqtis dadgenas.632 msgavsi ram

dauSvebelia da sasamarTlos valia yovelgvari yoymanis gareSe

aRkveTos aseTi gaugebrobebi.

bulgareTis samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT, arbitraJs

ar gadaecema davebi, romelic exeba uZravi qonebis sakuTrebasa da

mflobelobas, agreTve saojaxo da Sromis samarTlis davebi. am

sakiTxebze gamotanili saarbitraJo gadawyvetileba baTilad

iTvleba.633

poloneTSi arbitraJi ver ganixilavs saalimento

valdebulebebidan da SromiTi urTierTobebidan warmoSobil davebs.

uflebis an samarTlebrivi urTierTobebis dadgena SeiZleba iyos

saarbitrJo ganxilvis sagani. somxeTis kanonmdeblobiT arbitraJma

ar SeiZleba gadawyvitos davebi, rac Seexeba saxelmwifos, aseve adm-

inistraciuli da sagadasaxado urTierTobebidan warmoSobili

davebi, rac ganxilul unda iqnes administraciuli wesiT, da bolos,

alimentis gadaxdevinebisa da gakotrebis saqmeebi fizikur da

iuridiul pirebTan mimarTebaSi.634

litvaSi arbitraJs ar aqvs ufleba ganixilos konstituciuri,

Sromis, administraciuli da saojaxo davebi, agreTve arakeTil-

sindisieri konkurenciis, patentebis, savaWro niSnebis da gakotrebis

saqmeebi. arbitraJi ver ganixilavs davas, Tu erTerTi mxarea

631 gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesavali, Tbilisi, 2000, gv.

129. 632 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. 633 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80. 634 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с.40.

Page 199: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 197 ~ 

saxelmwifo, an TviTmmarTvelobis sawarmo, Tu saarbitraJo SeTanxm-

eba mowonebuli ar iqna aseTi sawarmos damfuZneblebis mier.635

rogorc Cans, zogierTi saxelmwifos kanonmdeblobiT saxelmwi-

fo kvlav rCeba „gansakuTrebul subieqtad,“ romelsac ar SeiZleba

Seexos saarbitraJo ganxilva maSinac ki, Tu am subieqtma davis

arbitraJisaTvis gadacemaze Tanxmoba ganacxada. amave dros saerTa-

Soriso arbitraJis tradiciis mqone saxelmwifoebis sasamarTloebi

yvelanairad cdiloben xeli Seuwyon saarbitraJo ganxilvas, vinc ar

unda iyos mxare am ganxilvis dros. mniSvneloba aqvs ara mxaris

statuss, aramed TviT davis samarTlebriv Sinaarss. Tu dava arbitr-

aJis kompetenciis farglebSia, saxelmwifos monawileoba

saarbitraJo ganxilvaSi winaaRmdegobas ar unda qmnides.

II. SvedeTi

arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis üpirveli muxlis Tanaxmad:

~im skiTxebTan dakavSirebuli davebi, romlebic mxareebs SeuZliaT

erTmaneTs Soris damoukideblad moagvaron. SeiZleba gadasawyvetad

gadaeces erT an ramdenimer arbitrs, aseTi SeTanxmeba SeiZleba

Seexebodes momavl davas da samarTlebriv urTierTobas, romelic

miTiTebuli unda iyos SeTanxmebaSi. dava SeiZleba Seexebodes gansa-

zRvruli garemobebis arsebobas. mxareebs SeuZliaT mianiWon

arbitrebs xelSekrulebis xarvezis Sevsebis ufleba, Tu misi

Tavidan acileba xelSekrulebis ganmartebis gziT SeuZlebelia.

arbitrebi uflebamosilni arian ganixilon sakiTxebi konkurenciis

Sesaxeb kanonmdeblobis samoqalaqo samarTlebrivi Sedegebis

Sesaxeb, rac mxolod am mxareebs exebaT~.636 A

am muxlis sruli Sinaarsis citireba SemTxveviTi ar aris.

ramdenime Sveduri Tavisebureba swored aq aris Tavmoyrili.

arbitraJis mier gansaxilveli dava SeiZleba Seexebodes

gansazRvruli garemoebis arsebobas. es faqtiurad niSnavs, rom

arbitraJs SeuZlia miiRos da ganixilos aRiarebiTi sarCeli

(pretenzia) romelic Seexeba samarTlebrivi urTierTobebis

arsebobas an ararsebobas. Uudavod saintereso formulirebaa.

garda amisa, mxareTa specialuri SeTanxmebis arsebobisas

arbitraJs eniWeba ufleba TviTon Seavsos xelSekrulebis is

xarvezi, romlis Sevsebac ganmartebis gziT ver xerxdeba. aseTi gziT

SesaZlebelia, rom mxareTa SeTanxmebis nawilad iqceva arbitraJis

mier dadgenili regulireba, romlis detalebzec mxareebs arc ki

umsjeliaT xelSekrulebis dadebis dros. Dda bolos, konkurenciis

Sesaxeb kanonmdeblobasa da saarbitraJo ganxilvis sagans Soris

sakmaod efeqturi formulirebis meSveobiT gavlebuli zRvari

iZleva saSualebas ar Seilaxos kerZo da sajaro interesi.

635 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 176 . 636 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58.

Page 200: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 198 ~ 

SvedeTSi saarbitraJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos iseTi

sakiTxebi rogoricaa mamobis dadgena, Svilad ayvana, qorwineba meu-

rveoba da mzrunveloba; e.i saojaxo samarTlidan gamomdinare saqm-

eebi. kanonmdebloba da praqtika saarbitraJo ganxilvis sagnis gan-

sazRvris kriteriumad aseve davis saganze mxareTa morigebis miR-

wevis SesaZleblobas Tvlis. Tu aseTi ram SeuZlebelia, maSin arbi-

traJi saqmes ver ganixilavs. 2000 wels SvedeTis uzenesma sasamar-

Tlom daadgina, rom mxareTa SeTanxmebis miRweva komerciuli saidum-

loebis Sesaxeb SvedeTis kanoniT gaTvaliswinebul sauravis daki-

srebis sakiTxebze ar SeiZleba. Sesabamisad, am urTierTobis dasare-

gulireblad saarbitraJo ganxilvis organizeba dauSveblad iqna

miCneuli.637

III. germania

germanuli samarTali saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvras

misTvis damaxasiaTebeli abstraqtuli formulirebebiT cdilobs.

samoqalaqo saproceso kodeqsis § 1025 saarbitraJo ganxilvis sagnad

miiCnevs yvela davas, romelic mxareTa dispoziciuri

uflebamosilebis sferoSi SeiZleba Sediodes.638 rogorc literatu-

raSi aRniSnaven, saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos

samarTlebrivi konfliqti im uflebebTan dakavSirebiT, romelTa

gankargvac mxareebs Tavisuflad SeuZliaT.639 cota bundovani

ganmartebaa. jer erTi, ufleba imanenturad gulisxmobs misiT

sargeblobis, misi gankargvis SesaZleblobas. Tu aseTi ram SeuZlebe-

lia, maSin sxva valdebulebiT datvirTul uflebas miviRebT. meo-

rec, aris uflebebi, romelTa gankargvac subieqts Tavisuflad

SeuZlia, magram es uflebebi ver iqneba saarbitraJo ganxilvis

sagani. magaliTad, saojaxo samarTlidan gamomdinare uflebebis

didi nawili. sagulisxmoa, rom zemoaRniSnuli mosazrebis avtori

TviTonve miuTiTebs, rom saarbitraJo ganxilvis sagnad ZiriTadad

qonebrivi xasiaTis davebi unda iqnes miCneuli.640

zogadi principis Tanaxmad, arbitraJi upiratesad qonebrivi

davebis gadawyvetisaTvis arsebobs, Tumca es principi absoluturi

mniSvnelobis ar aris. germaniaSi araqonebrivi davebi aseve iTvleba

saarbitraJo ganxilvis sagnad, iqidan gamomdinare, rom germanuli

ZPO §1030 gaTvaliswinebiT am sakiTxebze mxareTa morigebis miRweva

Tavusuflad aris SesaZlebeli.641 es aris meore debuleba, romelic

637 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ 1, Stokholm, 2004, p. 66. 638 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden, 2003, s. 97. 639 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 90. 640 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 95. 641 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 66.

Page 201: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 199 ~ 

aseve didi popularobiT sargeblobs germanul iuridiul

literaturaSi. miCneulia, romAaraqonebrivi xasiaTis davebi SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani Tu mxareebs aqvT davis saganze

morigebis ufleba. magaliTad asaxeleben kavSiridan misi wevris

garicxvis Sesaxeb davas.642

igive iTqmis saqorwino kontraqtzec da memkvidreobis samarT-

lidan warmoSobil davebzec. Aam sferoSi saarbitraJo SeTanxmebis

dadeba germanul praqtikasa da doqtrinaSi principSi dasaSvebad

aris miCneuli.643 ufro metic, praqtikul saxelmZRvaneloebSi

mocemulia saarbitraJo SeTanxmebis modelebi, romlebic moanderZes

SeuZlia anderZSi gaiTvaliswinos.644 Ees mosazreba

erTmniSvnelovnad gaziarebuli ar aris. Sutce Tvlis, rom

mamkvidrebels ar SeuZlia memkvidreebs Soris warmoSobili dava

arbitraJs dauqvemdebaros.645 saarbitraJo SeTanxmeba mxolod im

mxareTa Tavisufali nebis gamovlenis safuZvelze SeiZleba

CaiTvalos namdvilad, vinc davaSi monawileobas miiRebs. Tu

memkvidreebi ar arian Tanaxma anderZidan gamomdinare davis

arbitraJis mier ganxilvaze, maSin saarbitraJo SeTanxmeba

dadebulad ar unda CaiTvalos. mamkvidrebels SeuZlia garkveuli

qonebisa da uflebebis memkvidreebisaTvis gadacema, magram es mas ar

aZlevs uflebas memkvidreebis nebis sawinaaRmdegod aukrZalos maT

sasamarTlosaTvis mimarTva.

cxadia, es ar niSnavs, rom zogadad memkvidreobis samarTlis

sferoSi warmoSobili davebi ar SeiZleba iyos saarbitraJo

ganxilvis sagani. piriqiT, arbitraJis kameralurobas

gansakuTrebuli mniSvneloba swored skandaluri memkvidreobiTi

davebis dros aqvs.646 am SemTxvevaSi mxareebs ar surT, rom rogorc

sadao qoneba da misi Rirebuleba, aseve davis warmoSobasTan dakavSi-

rebuli intrigebi farTo sazogadoebis msjelobis sagnad iqces. Al-

baT igive SeiZleba iTqvas saqorwino kontraqtidan warmoSobil da-

vebze. mTavaria, rom arbitraJis mier davis ganxilvasa da gadawyvet-

as samarTlebrivad unaklo saarbitraJo SeTanxmeba edos safuZvlad.

saarbirtaJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos saojaxo davebi,

aseve sacxovrebeli sadgomis qiravnobidn warmoSobili davebi.647

saojaxo samarTali piradi urTierTobebis sferoa, amave dros is

dakavSirebulia bavSvTa uflebebTan, rac TavisaTavad gulisxmobs am

sferoSi sajaro interesis gansakuTrebiT maRali xarisxiT

642 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 41-42. 643 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 160. 644 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 177. 645 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 185. 646Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 164. 647Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 54.

Page 202: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 200 ~ 

arsebobas. rac Seexeba sacxovrebeli sadgomis qiravnobis xelSekru-

lebas, es ukve germanuli istoriuli tradiciebidan gamomdinareobs.

germaniis mosaxleobis didi nawili cxovrebas swored daqiravebul

binaSi atarebs. sacxovrebeli sadgomi sakuTrebaSi mxolod mcire

nawils aqvs. ZemoaRniSnulidan gamomdinare, aucilebelia

damqiraveblebis uflebebisadmi gansakuTrebuli yuradReba da maTi

dacva. binis qiravnobis xelSekruleba adamianis erTerT ZiriTad

uflebas – Rirseul pirobebSi cxovrebas ukavSirdeba. Sesabamisad

adamianebs unda darCeT SesaZlebloba nebismier SemTxvevaSi isar-

geblon sasamarTlo dacviT. cxadia, arbitraJis mier davis ganxilva

damqiraveblis uflebebis avtomatur Selaxvas ar niSnavs, magram am

SemTxvevaSi darRvevis albaToba ufro didia.

sajaro-samarTlebriv davebze saarbitraJo ganxilva

SesaZlebelia, Tu davis saganze dadebuli iqneba sajarosamarTleb-

rivi xelSekruleba administraciuli kanonmdeblobis Sesabamisad.648

germaniis federalurma admisnistraciulma sasamarTlom SesaZleb-

lad miiCnia sajarosamarTlebriv sakiTxebze saarbitraJo SeTanxme-

bis gamoyeneba. Arogorc germanul iuridiul literaturaSi miuTiTe-

ben, kanonmdebloba (VwGO-Verwaltungsgerichtsordnung) iZleva SesaZlebl-

obas, rom misi regulirebis sferoSi arsebuli zogierTi dava mxar-

eTa SeTanxmebiT gadaeces arbitraJs. Aamave dros, davebze, romlebic

miekuTvnebian finansur an socialur sferos, sasamarTlos uwyebrivi

qvemdebarobis gamoricxva ar daiSveba.649 G

rac Seexeba SromiT davebs, maTi arbitraJisaTvis gadacema

SesaZleblia kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebis srulad

Sesrulebisas.650 Mmoqmedi kanonmdebloba (ArbGG-Arbeitsgerichtsgesetz §101) iZleva rogorc koleqtiur, aseve individualur SromiT

xelSekrulebaSi saarbitraJo SeTanxmebis gaTvaliswinebis

uflebas.651 Ufro metic, am kanonis §101 da Semdgomi paragrafebi

specialurad aregulireben SromiTi davebis gadawyvetisas arbitr-

aJis formirebis, arbitrebis acilebisa da saarbitraJo procesTan

dakavSirebul sxva procedurul sakiTxebs.652 amave kanonis §102 Tana-

xmad, Tu koleqtiuri Sromis xelSekrulebidan gamomdinare sarCeli

sasamarTloSi iqna wardgenili da es xelSekruleba Seicavs

saarbitraJo SeTanxmebas, sasamarTlo sarCels dasaSvebad ar cnobs, Tu mopasuxe miuTiTebs saarbitraJo SeTanxmebis arsebobaze.653 Ee.i

sasamarTlo pirdapir ki ar wyvets saqmis warmoebas saarbitraJo Se-

648 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 176. 649 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s.2. 650 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s.2. 651 Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004, s. 6. 652 dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ixile: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, agreTve: Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004. 653 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 316.

Page 203: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 201 ~ 

Tanxmebis arsebobis safuZvliT, aramed mopasuxis miTiTebas elode-

ba. gamodis, rom Tu mopasuxe ar miuTiTebs, maSin sarCels sasamarT-

lo ganixilavs, ris gamoc saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba gauqmeb-

ulad CaiTvalos. Mmas ukve aranairi samarTlebrivi Sedegi aRar moh-

yveba.

Cekidan, Tamasuqidan da garntiidan warmoSobili davebi aseve

SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani,654 Tumca literaturasa

da praqtikaSi amis sawinaaRmdego mosazrebac arsebobs. Ggermaniis

uzenaesi sasamarTlos erTerT gadawyvetilebaze miTiTebiT keTdeba

daskvna, rom Tamasuqidan warmoSobili davis arbitraJis mier

gadawyveta saeWvoa.655 saarbitraJo SeTanxmebis saaqcio sazogadoebis da Sps-is

wesdebaSi Cawera germanul iuridiul literaturaSi dasaSvebad aris

miCneuli.656 fasiani qaRaldebis Sesaxeb germanuli kanonmdebloba mxolod im SemTxvevaSi aRiarebs fasiani qaRaldebidan warmoSobili

valdebulebis arbitraJisaTvis gansaxilvelad gadacemis namdvil-

obas, Tu saarbitrJo SeTanxmebis orive mxare mewarme an sajaro sam-

arTlis iuridiuli piri iqneba. aRsaniSnavia, rom kanonis teqsti

mxolod momavalSi warmoSobili davebis arbitraJisaTvis gadacemas

iTvaliswinebs da dums ukve warmoSobil davaze saarbitraJo

SeTanxmebis dadebis marTlzomierebis sakiTxze.657 birJaze dadebuli

garigebidan warmoSobili dava maSin SeiZleba iyos saar-bitraJo

ganxilvis sagani, Tu mxareebi da arbitrebi birJaze dasaqmebuli

pirebi iqnebian.658

IV. Sveicaria

Sveicariis 1987 wlis saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb

kanonis Tanaxmad, arbitraJs gansaxilvelad SeiZleba gadaeces qoneb-

riv-samarTlebrivi davebi.659 kerZod, am kanonis 177-e muxlis pirveli

nawilis mixedviT, nebismieri dava, romelic Seexeba qonebas, SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani.660 cxadia, aseTi zogadi formul-

654 Schütze, Rolf, A. Zum Urkundsschiedsverfahren in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 177. 655 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 57. 656 Schiffer(Hrsg) Mandatspraxis Sciedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, Carl Heymanns Verlag 2005 s 150 657 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 33. Seadare aseve Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 101. 658 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 181. 659Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 93. 660 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 317.

Page 204: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 202 ~ 

irebis dazusteba sasamarTlo praqtikis saqmea. Sveicariis uzenaesi

sasamarTlo qonebrivi davebis farTo ganmartebas uWers mxars.661

ASveicaruli samarTlis mixedviT, arbitraJi davas ver

ganixilavs, Tu kanonis Tanaxmad, am davis ganxilva sxva organos

kompetenciaSi Sedis. advokatsa da klients Soris warmoSobili

davebis gadawyvetasTan dakavSirebuli kanonmdebloba da advokatTa

asociaciebis mier damtkicebuli Sesabamisi wesebi xSirad zRudaven,

an saerTod gamoricxaven advokatis honorarTan dakavSirebuli

sakiTxebis ganxilvas arbitraJis mier. 2004 wels miRebuli

gadawyvetilebiT Sveicariis federalurma sasamarTlom gaauqma

advokatis honorarTan dakavSirebiT miRebuli saarbitraJo gadawyve-

tileba im safuZvliT, rom gamosayenebeli samarTali (tesinis (Tessin) kantonis samarTali) aseTi davebis gadawyvetis uflebas eqsklu-

ziurad aniWebda advokatTa organizaciis sameTvalyureo organos.662

V. safrangeTi

safrangeTSi saarbitraJo ganxilvis sagani samoqalaqo kodeqsis

2059-2060 muxlebiT aris daregulirebuli. Sveicariis msgavsad

sasamarTlo praqtikis roli aqac gamorCeulia. 2059-e muxli

SesaZleblad miiCnevs saarbitraJo SeTanxmebis dadebas yvela im

uflebasTan dakavSirebiT, romlis gankargvac mxareebs Tavisuflad

SeuZliaT. rogorc literaturaSia miTiTebuli, es ganmarteba

sasamarTlo praqtikaSi TiTqmis aranair funqcias ar asrulebs.663

praqtikisaTvis ufro mniSvnelovania momdevno muxli, romelic

Seicavs saarbitraJo ganxilvis sferodan gam-oricxuli davebis

CamonaTvals. maT miekuTvneba davebi pirovnebis statusTan dakavSir-

ebiT (uflebaunarianoba qmedunarianoba), ganqorwinebis saqmeebi da

iseTi davebi, romelTa arbitraJis mier ganxilvac ewinaaRmdegeba

safrangeTis sajaro wesrigs. am CamonaTvalSi Sedis aseve davebi,

romelebSic sajaro samarTlis subieqtebi monawileoben. samewarmeo

sferoSi warmoSobili davebis mimarT es wesi ar moqmedebs. ZemoaRni-

Snuli mowesrigeba frangulma sasamarTlo praqtikam axali normiT

Secvala, romlis Tanaxmadac saxelmwifos ar aqvs ufleba miuTiTos

Tavisive nacionaluri kanonmdeblobis normaze imis dasamtkiceblad,

rom dava ar SeiZleba arbitraJis mier iqnas ganxiluli.664

franguli saojaxo samarTlidan gamomdinare davebi aseve ar

SeiZleba arbitraJis ganxilvis sagani gaxdes. gamonaklisia

SemTxveva, rodesac saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvisas mxareTa

661Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 173. 662 ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005, p. 105. 663Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 83. 664Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 84.

Page 205: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 203 ~ 

personaluri samarTlis mixedviT saarbitraJo SeTanxmebis dadeba

dasaSvebad iTvleba.665

saarbitraJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos dava, romelSic

specialur samarTlebriv dacvas daqvemdebarebuli subieqti

monawileobs. aseT subieqtad iTvleba damqiravebeli, momxmarebeli

da samuSaos mimRebi. saerTaSoriso arbitraJebi sakmaod

TavSekavebulad iqcevian Sromis davebis ganxilvasTan mimarTebaSi,

rac momxareblebsa da daqiravebulebzec vrceldeba. franguli sasa-

marTlo praqtikis Tanaxmad gamonaklisia savaWro warmomadgenelTan

dadebuli xelSekrulebidan gamomdinare davebi, maTi ganxilva

arbitraJis mier dasaSvebad aris miCneuli.

Sromis samarTlisa da arbitraJis urTierTmimarTebis Tvalsa-

zrisiT sainteresoa erTi franguli saarbitraJo gadawyvetileba.

mxareebs Soris gaformebul xelSekrulebaSi CarTuli sarbitraJo

SeTanxmeba iuridiuli YZalis armqoned iqna aRiarebuli ICC-arbitraJis parizeli arbitris mier im motiviT, rom xelSekruleba.,

romelic iTvaliswinebda `Assistance en commerce International“ (ufro konk-retulad, xelSekrulebis is nawili, romelic assistance Seexeboda), ganmartebuli iqna, rogorc franguli kanonmdeblobis mixedviT

dadebuli Sromis xelSekruleba. Aarbitrs mxolod or SemTxvevaSi

SeeZlo franguli samarTlis mixedviT davis arbitraJis mier gan-

xilvis samarTlebrivi safuZvlebis Semowmeba: gamosayenebel samarT-

lad arCeuli unda yofiliyo franguli samarTali, an davis mimarT

kompetenturi sasamarTlo unda yofiliyo franguli sasamarTlo.666

evropis konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi Sedegebi,

aseve savaWro niSnebTan da patentebTan dakavSirebuli davebi

SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, garda patentis

namdvilobasa da baTilobasTan dakavSirebuli davebisa. (private law consequences of EC antitrust law, as well as trademarks and patents (except issues of validity and nullity) are arbitrable.) Aam ukanaskneli SemTxvevisaTvis sasamar-

Tlo praqtikaSi aRiarebulad iTvleba, rom patentidan gamomdinare

licenziis xelSekrulebis ganmartebisa da mis SesrulebasTan

dakavSirebuli sakiTxebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis

sagani. dava, romelic safrangeTSi gakotrebis mosamarTlis

eqskluziur kompetencias ganekuTvneba, ar SeiZleba arbitraJma

ganixilos. magaliTad, gakotrebis saqmis warmoebis gaxsna da aS.667

sasamarTlo praqtikis gansakuTrebuli roli da tradiciulad

liberaluri damokidebuleba saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT

franguli da amerikuli midgomebis msgavsebas ganapirobebs. es

TavisTavad saintereso garemoebaa. msgavseba xSirad imaze didia,

665Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 51. 666Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 35-36. 667 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 170.

Page 206: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 204 ~ 

vidre saerTo samarTlis sistemas mikuTvnebul marTlwesrigebs

Soris SeiZleba iyos. rogorc literaturaSi aRniSnaven,

saerTaSoriso doneze warmoebuli saarbitraJo davebis mimarT

frangul sasamarTlosac principulad igive damokidebuleba aqvs,

rac aSS-s sasamarTloebma ganaviTares.668

VI. inglisi

inglisur samarTals arasdros Camouyalibebia erTiani midgoma,

raTa zRvari gaevlo arbitraJis mier gansaxilvel davebsa da im

davebs Soris, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis

sagani.669 inglisuri samarTlebrivi tradiciidan gamomdinare zogadi

principebis gamokveTa mxolod sasamarTlo gadawyvetilebebis

analizis safuZvelze SeiZleba. ErTerTi aseTi principi gulisxmobs

sajaro wesrigis dacvis aucileblobas. saarbitraJo SeTanxmebiT

marTlwesrigisaTvis gverdis avla ar unda xdebodes. inglisel mos-

amarTleebs amis magaliTad mohyavT mZarcvelebs Soris arsebuli

SeTanx-meba naZarcvis gayofis Taobaze. Tu maTi SeTanxmeba Seicavs

miTiTebas, rom warmoSobili dava unda ganixilos arbitraJma,

inglisuri sasamarTlo ar aRiarebs aseTi saarbitraJo SeTanxmebis

Sesabamisad miRebul gadawyvetilebas.670 es aSkara magaliTia,

romelic, davas ar iwvevs, Tumca SeiZleba arsebobdes iseTi mdgo-

mareoba, roca SeuZlebelia calsaxad mtkiceba, xdeba Tu ara

saarbitraJo SeTanxmebiT marTlwesrigisaTvis gverdis avla, an ras

SeiZleba ewodos “marTlwesrigisaTvis gverdis avla”. inglisis 1996 wlis kanoni arbitraJis Sesaxeb ar gansazRvravs

konkretulad romeli davebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis

sagani. rogorc am kanonTan dakavSirebuli e.w “mastilis moxseneba”

(The Mustill Report) miuTiTebs, davebi, romlebic ar ganekuTvnebian

saarbitraJo ganxilvis sagans, rogorc wesi, arseboben komerciuli

sferos farglebs gareT. aseTi sakiTxebia magaliTad gakotrebisa da

sagadasaxado kanonmdeblobidan gamomdinare davebi.671 davis sagnis

mimarT inglisuri samarTlis midgomebis Camoyalibeba kanonma

sasamarTlo praqtikas miando. zogadi principis saxiT ki iTvleba,

rom saojaxo da sisxlis samarTlis sferos mikuTvnebuli davebi

arbitraJis ganxilvis sagnad ar SeiZleba iqces.672

668 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 88. 669 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 89. 670 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s.92. 671 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 169-170. 672 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67.

Page 207: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 205 ~ 

miuxedavad imisa, rom arbitraJTan dakavSirebul urTierTobebs

inglisSi sakmaod detaluri sakanonmdeblo aqti aregulirebs,

sasamarTlo praqtikis roli TiTqmis ar Semcirebula, ufro metic,

mTeli rigi sakiTxebis gadawyveta sasamarTlos valdebulebaa, roca

kanoni Sesabamisi urTierTobebis regulirebisas Segnebulad dums.

VII. amerikis SeerTebuli Statebi

aSS-Si rogorc saerTaSoriso, aseve Sida amerikuli garigebebi

Seicaven saarb-itraJo SeTanxmebebs Semdeg sferoebSi: 1. komerciuli

garigebebi, rogoricaa, nasy-idoba, lizingi, qiravnoba, samSeneblo

xelSekrulebebi. dazRveva. 2. samomxmareblo xelSekrulebebi,

rogoricaa xelSekruleba investorsa da brokers Soris, aseve banks

da klients Soris. 3. Sromis xelSekrulebebi.673

kapitalis bazarTan dakavSirebuli urTierTobebidan

warmoSobili davebi aSS-Si saarbitraJo ganxilvis sagnad ar

SeiZleba iyos. gadawyvetileba amasTan dakavSirebiT uzenaesma

sasamarTlom wilko vs. Swan saqmeze 1953 wels miiRo. mosarCele, rome-

lmac aqciaTa sakmaod didi paketi SeiZina, uTiTebda am garigebis

dadebaSi monawile makleris mier aSS-is 1933 wlis e.w Securities act moTxovnebis darRvevaze. maT Soris xelSekruleba Seicavda

saarbitraJo SeTanxmebas. miuxedavad imisa, rom saarbitraJo

SeTanxmeba formis sruli dacviT iyo dadebuli, uzenaesma sasamarT-

lom daadgina, rom mxares ar SeiZleba CamoerTvas kapitalis

bazarTan dakavSirebuli da Securities act-iT daculi uflebis

realizaciisaTvis sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba.674

amerikis SeerTebul StatebSi gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs

imas, dava saerTaSorisoa Tu Sida amerikuli. Aaman SeiZleba

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebriv Sedegebzec ki moaxdinos

gavlena. literaturaSi aRniSnaven, rom Tanamedrove tendencia Sida

doneze arsebuli davebis arbitraJis mier ganxilvis sasargeblod

metyvelebs.675

1974 wels uzenaesma sasamarTlom gadawyvita, rom kapitalis baz-

arTan dakavSirebuli urTierTobebidan gamomdinare davebi SeiZleba

ganixilos arbitraJma, Tu saqme ara Sida amerikul, aramed saerTaSo-

riso doneze dadebul xelSekrulebas exeba. saerTaSorisoobis kri-

teriums uzenaesma sasamarTlom Semdgom gadawyvetilebebSic gausva

xazi.676

673 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 32. 674 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001,s. 163. 675 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 166. 676 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 164. am or gadawyvetilebasTan dakavSirebiT

ixileT agreTve: Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip Nomos Verlagsgeselschaft Baden-Baden 2003 s78

Page 208: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 206 ~ 

aSS-is sasamarTlo praqtika gansazRvruli kategoriis davebze

dadebul saarbitraJo SeTanxmebebs ar aRiarebs, Tumca Tu dava

saerTaSorisoa, maSin misi ganxilva arbitraJis mier mizanSewonilad

iTvleba. aseT ucnaur midgomas imiT xsnian, rom aSS-ma Tavisi kanon-

mdeblobiT dabrkolebebi ar unda Seuqmnas saerTaSoriso vaWr-

obas.677

amerikel mosamarTleebs miaCniaT, rom saxelmwifo

sasamarTloebma TavianTi Sexedulebebi ama Tu im davis arbitraJis

mier ganxilvis mizanSewonilobaze gverdze unda gadadon, roca

saqme `komerciuli arbitraJisaTvis xelis Sewyobis saerTaSoriso

politikas” Seexeba (International policy favoring commercial arbitration).678 am

principidan gadaxveva aSS-is sasamarTloebs kongresis mier

Sesabamisi sakanonmdeblo aqtis miRebis SemTxvevaSi SeuZliaT, Tumca

rogorc literaturaSia aRniSnaven, kongress es uflebamosileba

jerjerobiT ar gamouyenebia.679

arbitraJisaTvis xelis Sewyoba is mniSvnelovani principia,

romelic aSS-is sasamarTlo praqtikaSi gadasinjvas ar eqvemdebareba.

VIII. saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvrisas gamosayenebeli

samarTali

warmoadgens Tu ara dava saarbitraJo ganxilvis sagans, unda

gadawydes sasamarTlos, an TviT arbitraJis mier, Tu mxareebma

pirdapir arbitraJs mimarTes. am sakiTxis yuradRebis gareSe

datoveba SeiZleba saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis, an mis

aRsrulebaze uaris Tqmis safuZveli gaxdes. misi gadawyvetis dros

gamosayenebeli nacionaluri samarTlis dadgenisas

gaTvaliswinebuli unda iqnes im saxelmwifos kanonmdeblobiT

dadgenili wesebi, sadac SeiZleba moTxov-nil iqnes saarbitraJo

gadawyetilebis aRsruleba.680 aseTi midgoma gamoricxavs SemdgomSi

gadawyevtilebis gauqmebas, an mis aRsrulebaze uaris Tqmas.

Asainteresoa amerikuli sasamarTlos erTerTi gadawyvetileba,

romelmac amomwuravi pasuxi gasca misTvis dasmul yvela SekiTxvas.

rac mTavaria, am dros gaanalizebul iqna rogorc TviT aSS-is, aseve

kanadis sasamarTlo praqtika. A

amerikis SeerTebuli Statebis erTerT sasamarTlos mxarem

mimarTa moTxovniT, rom am dros unda gamoyenebuliyo amerikuli

samarTali. Mmeore mxare ar eTanxmeboda da miuTiTebda, rom mxareTa

mier davis sagnis mimarT gamosayenebel samarTlad arCeuli iyo

kanadis provinciis -- ontarios samarTali. aSS-is sasamarTlom miu-

677Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 80. 678 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 82. 679 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 83. 680 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 82.

Page 209: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 207 ~ 

TiTa uzenaesi sasamarTlos gadawyveetilebaze, romlis Tanaxmadac

mxareTa mier davis sagnis mimarT gamosayenebeli samarTlis arCeva

ar unda gavrceldes im sakiTxis gadawyvetaze, es dava SeiZleba iyos

Tu ara saarbitraJo ganxilvis sagani. Aam dros amerikulma

sasamarTlom unda gamoiyenos mxolod amerikuli samarTali, garda

im SemTxvevisa, roca mxareebi pirdapir SeTanxmdnen am konkretuli

sakiTxis mimarT gamosayenebel samarTalze. sasamarTlom Tavis gada-

wyvetilebaSi miuTiTa ontarios sasamarTlos gadawyvetilebazec,

sadac am ukansaknelma aseve ontarios samarTali, anu sakuTari lex fori gamoiyena, miuxedavad imisa, rom davis sagnis mimarT arCeuli iyo

iaponuri samarTali.681

rogorc literaturaSi miuTiTeben, am dros Zneli

warmosadgenia, rom sasamarTlom, romelic ixilavs sakiTxs,

mocemuli dava SeiZleba iyos Tu ara saarbitraJo ganxilvis sagani,

sxva normebiT ixelmZRvanelos, vidre TviT sasamarTlos lex fori. libSeri Tvlis, rom erTaderTi realuri alternativa, romelzec am

dros SeiZleba iyos saubari, es aris saarbitraJo SeTanxmebis

namdvilobis mimarT gamosayenebeli samarTali.682

AarbitraJis mier davis ganxilvis uflebamosilebis

marTlzomierebis Semowmeba unda moxdes mxareTa mier am sakiTxis

gadasawyvetad arCeuli samarTliT. Tu aseTi arCevani mxareebs ar

gaukeTebiaT (rac praqtikaSi Cveulebrivi movlenaa) maSin

sasamarTlom unda ixelmZRvanelos Tavisi lex fori-T da mxedvelobaSi

unda miiRos im saxelmwifos samarTlis normebic, sadac SeiZleba

moTxovnil iqnes saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba.

e.i am dros unda amovideT ara gamosayenebeli samarTlis arCevis

Teoriuli principebis Ziebidan, aramed gadawyvetilebis namdvilobis

SenarCunebis praqtikuli miznidan. nebismier saarbitraJo ganxilvas

azri aqvs mxolod maSin, Tu mis Sedegad miiReba samarTlebrivad

namdvili gadawyvetileba. Tavidan unda iqnes acilebuli

saarbitraJo ganxilvis adgilis sasamarTlos mier gadawyvetilebis

gauqmeba, an im saxelmwifos sasamarTlos mier gadawyvetilebis

cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqma, sadac is moiTxoveba. mxare,

romelic Tvlis, rom dava ar SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis

sagani, amiT eWvqveS ayenebs arbitraJis kompetencias. Ees sakiTxi

SeiZleba dadges saarbitraJo gadawyvetilebis gamotanis Semdeg, am

gadawyvetilebis gauqmebis Suamdgomlobis formiT, an gada-

wyvetilebis gamotanamde arbitraJis kompetenciis Semowmebis moT-

xovnis formiT. cxadia, orive SemTxvevaSi sasamarTlo „Tavisi“ kano-

nmdeblobiT ixelmRZvanelebs.

Tu konkretuli davis arbitraJis mier ganxilvis mizanSewonil-

obis sakiTxi dadga saarbitraJo ganxilvis dros, maSin arbitraJma

681 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.137. 682 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p.154.

Page 210: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 208 ~ 

mxedvelobaSi unda miiRos pirvel rigSi im saxelmwifos samarTali,

sadac mimdinareobs saarbitraJo ganxilva da Semdeg im saxelmwifos

samarTali, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes saarbitraJo gadawy-

vetilebis cnoba da aRsruleba. Tu am ori marTlwesrigis mier da-

dgenili konkretuli regulireba winaaRmdegobrivia, maSin arbitraJi

dilemis winaSe aRmoCndeba. albaT, am SemTxvevaSi mxareebs unda gane-

martoT mosalodneli samarTlebrivi Sedegebis Sesaxeb da saboloo

gadawyvetileba maT mier unda iqnes miRebuli. Ee.i mxareebma

arbitrebisa da advokatebis aqtiuri xelSewyobiT unda gadawyviton,

romeli samarTlis gamoyenebas miiCneven mizanSewonilad. SeTanxmebis

miuRwevlobis SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilva azrs dakargavs.

§2 saarbitraJo ganxilvis sagani da samarTlis calkeuli dargebi

I.arbitraJi da gadaxdisuunarobis samarTali 683

gadaxdisuunarobis samarTali Tanabrad emsaxureba rogorc

kerZo, aseve sajaro interess. Ffinansuri siZneleebis daZleva da

kreditorTa interesebis dacva misi mTavari mizania. swored am

mizniT aris ganpirobebuli is specialuri samarTlebrivi reJimi,

romelsac gadaxdisuunarobis kanonmdebloba iTvaliswinebs.

saerTaSoriso saarbitraJo ganxilva xSirad mewarme subieqtis

yoveldRiuri saqmianobis Tanmdevi movlenaa. am mewarmis qonebaze

gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis gaxsna aucilebels xdis

saerTaSoriso arbitraJisa da gadaxdisuunarobis samarTlis urTie-

rTdamokidebulebis garkvevas.

saqmis warmoebis gaxsniT iwyeba procesi, romelic samar-

Talwarmoebis SedarebiT damoukidebeli saxea. Aamave dros movalis

qonebaze gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis gaxsna aisaxeba ukve

mimdinare, an momavalSi dasawyebi sasamarTlo procesebis Semdegom

samarTlebriv bedze.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, sakiTxi ori mimarTulebiT

SeiZleba daisvas. pirveli, aqvs Tu ara arbitraJs gadaxdisuunarobis

saqmis gaxsnisa da misi warmoebis ufleba. Mmeore, ra zegavlenas

axdens saqmis warmoebis gaxsna movalis mier ukve dadebuli

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebriv Sedegebze. Aaqve unda SevexoT

mmarTvelis (meurvis) uflebas dados saarbitraJo SeTanxmeba.

uSualod gadaxdisuunarobis procesis warmoeba arbitraJis

uflebamosilebis sferoSi ar SeiZleba Sediodes. arbitraJs ar

SeuZlia mesame pirebi daavaldebulos Tavisi gadawyvetilebiT,

romelic mxolod saarbitraJo ganxilvis mxareebs unda exebodes.

683 2007 wlis 15 agvistodan saqarTveloSi ZalaSia axali kanonmdebloba

gadaxdisuunarobis Sesaxeb. Sesabamisad, termini „gakotrebis samarTali“ unda

SevcvaloT terminiT „gadaxdisuunarobis samarTali.“ cvlileba mxolod

terminologiuri xasiaTis ar aris, Tumca am sakiTxis ganxilva scildeba am

naSromis farglebs.

Page 211: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 209 ~ 

zogierTi mosazrebiT, am procesis arbitraJis mier warmoeba

SesaZleblad aris miCneuli, Tu yvela kreditori arbitraJis

kompetenturobas aRiarebs.684 es Sexeduleba kritikas imsaxurebs

zedmetad liberaluri midgomis gamo. jer erTi, sakamaToa, romeli

saproceso wesebiT unda warimarTos saqmis warmoeba. meorec, am

procesis warmarTva SeuZlia mxolod mudmiv struqturas. gakotreba

xangrZlivi procesia. arbitrebis mier mTeli am drois ganmavlobaSi

procesis warmarTva da am procesze pasuxismgeblobis aReba

warmoudgenlad Cans. Ppraqtikulad aseve naklebad ganxorcielebadia

yvela kreditorisa da movalis Tanxmoba procesis arbitrebis mier

warmarTvaze im ubralo mizezis gamo, rom procesis dawyebis

momentisaTvis xSirad SeuZlebelia yvela kreditoris moZebna. garda

amisa, saqmis warmoebis gaxsnis erTerTi umniSvnelovanesi

samarTlebrivi Sedegia saaRsrulebo warmoebis SeCereba. arbitrebis

mier gamotanili gadawyvetilebis safuZvelze saaRsrulebo

warmoebis SeCereba samarTlebrivad gamarTlebuli ver iqneba.

erTerTi mosazrebis Tanaxmad, is, vinc unda Seasrulos

moTxovna, romelTan dakavSirebiTac arsebobs saarbitraJo

SeTanxmeba, aseve SeboWilia am saarbitraJo SeTanxmebiT, miuxedvad

imisa, TviTon aris Tu ara am saarbitraJo SeTanxmebis mxare. vinc

xdeba im valdebulebiTi urTierTobis monawile, romelTan dakav-

SirebiTac arsebobs saarbitraJo SeTanxmeba, misTvis es saarbitraJo

SeTanxmebac savaldebulo xdeba. Sesabamisad, ukve arsebuli saarbit-

raJo SeTanxmeba savaldebulod unda CaiTvalos gakotrebis

mmarTvelisTvisac.685 analogiur mosazrebas gamoTqvams vagneric. mas

miaCnia, rom sawarmos xelmZRvanelobis mier dadebuli saarbitraJo

SeTanxmebebi gakotrebis mmarTvelisaTvis savaldebuloa.686 germanul

iuridiul literaturaSi diametralurad gansxvavebuli Sexedu-

lebac arsebobs. Svabi da valteri Tvlian, rom movalis mier dade-

buli saarbitraJoO SeTanxmeba gakotrebis mmarTvelisaTvis mboWavi

ar aris.687

1998 wlis ruseTis federaluri kanoni gakotrebis Sesaxeb

pirdapir miuTiTebs, rom gakotrebis saqmeebi ar SeiZleba gadaeces

arbitraJs.688 1992 wels ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo

palatis dadgenilebiT Seiqmna samediatoro sasamarTlo ekonomikuri

davebis gadasawyvetad. es samediatoro sasamarTlo ganixilavs

davebs, romlebic saxelmwifo saarbitraJo sasamarTloebis

684 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 129. 685 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 51. 686 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 13-14. 687Sdr Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,

s. 63-64. 688 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 224 .

Page 212: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 210 ~ 

gansjadia, garda marTvis sferoSi warmoSobili davebisa (albaT aq

unda igulisxmebodes iuridiuli pirebis marTvis organoebTan

dakavSirebuli davebi g.c). Tu gaviTvaliswinebT, rom

gadaxdisuunarobis procesi movalis qonebis marTvis specialur

samarTlebriv reJims gulisxmobs, naTelia, rom gakotrebis saqmis

warmoeba ruseTSi verc erT SemTxvevaSi ver gaxdeba arbitraJis da

miT umetes saerTaSoriso arbitraJis ganxilvis sagani. rusuli

kanonmdeblobidan aseve keTdeba daskvna, rom Tu gakotrebis saqmis

warmoeba gaixsna movaleze, romelsac saarbitraJo SeTanxmeba aqvs

sxva subieqtTan, maSin am saqmeze saarbitraJo ganxilva ar daiSveba.

gansxvavebulia Svedur iuridiul literaturasa da sasamarTlo

praqtikaSi gabatonebuli Sexeduleba, romlis Tanaxmadac movalis

mier gakotrebis saqmis gaxsnamde dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba

Zalas inarCunebs. swored aseTi gadawyvetileba gamoitana SvedeTis

uzenaesma sasamarTlom 1913 wels. 2003 wels amave sasamarTlom 1913

wlidan damkvidrebuli mowesrigeba ZalaSi datova.689 zogierTi

germaneli avtori aseve Tvlis, rom gakotrebis procesis dawyeba

saarbitraJo ganxilvis msvlelobaze gavlenas ar axdens, ubralod

gakotrebis mmarTveli Caenacvleba movales, romelic procesis

warmoebis uflebas kargavs.690

saqmis warmoebis gaxnis Semdeg movalisa da misi qonebisaTvis

specialuri samarTlebrivi reJimi unda gulisxmobdes saarbitraJo

SeTanxmebis gadasinjvis SesaZleblobasac. savsebiT SesaZlebelia,

rom movalis finansuri siZneleebis mizezi saarbitraJo procesebis

warmoebasTan dakavSirebuli araswori gadawyvetilebac iyos.

(magaliTad wamgebian davaze iseTi saarbitraJo SeTanxmebis dadeba,

romelic movalis mier procesis wagebasa da gadawyvetilebis aRsru-

lebas umokles vadaSi uzrunvelyofs). mmarTveli ar unda aRmoCndes

CaTreuli saarbitraJo ganxilvaSi, romelic movalis bizness kraxi-

saken miaqanebs. Aamave dros, saqmis warmoebis gaxsna saarbitraJo

SeTanxmebis avtomatur gauqmebas ar unda niSnavdes. mmarTvels, mosa-

marTlis TanxmobiT, unda mieces SesaZlebloba uari Tqvas movalis

mier dadebul saarbitraJo SeTanxmebaze, Tu arsebobs amis obieqt-

uri safuZveli. yvela sxva SemTxvevaSi movalis mier dadebuli

saarbitraJo SeTanxmeba ZalaSi unda darCes da masSi mmarTveli

iseve unda Caebas, rogorc mimdinare sasamarTlo procesebSi.

mmarTvelis ufleba uari Tqvas saarbitraJo SeTanxmebaze, imiT aixsn-

eba, rom movalis mier am SeTanxmebis dadebis dros mas ar hqonda

SesaZlebloba xeli SeeSala movalis sawarmosaTvis saziano

SeTanxmebis dadebisaTvis.

689 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 76. 690 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 151.

Page 213: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 211 ~ 

uSualod mmarTvelis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadeba da-

saSvebad unda CaiTvalos.691 germanuli doqtrina gakotrebis

procesis mimdinareobis dros gakotrebis masasTan dakavSirebuli

davis arbitraJisaTvis gadacemas SesaZleblad miiCnevs.692

franguli samarTlis mixedviT, Tu saarbitraJo SeTanxmeba

gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnamde daido, is namdvilia da

savaldebuloa gakotrebis mmarTvelisTvisac, Tu sarbitraJo

SeTanxmeba gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnis Semdeg daido, maSin

is ar aris namdvili.693 aq ar aris dakonkretebuli, vis mier ideba

saarbitraJo SeTanxmeba gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnis Semdeg.

Tu saarbitraJo SeTanxmeba gaxsnis Semdeg direqtorma (movalem)

dado, ra Tqma unda, is ver iqneba namdvili, Tu aseTi SeTanxmeba

gakotrebis mmarTvelma dado, maSin is namdvilad unda CaiTvalos.

rogorc wesi, saqmis warmoebis gaxsna movalis qonebaze

mimdinare iZulebiTi aRsrulebis procesis SeCerebis safuZvelia. Aam

mxriv yvelaferi wesrigSia, roca gakotrebis saqmis warmoebis gaxsna

da aRsruleba erTi saxelmwifos farglebSi xdeba. gacilebiT

rTulad aris saqme, Tu movales ramdenime saxelmwifoSi aqvs qoneba

da mas saerTaSoriso arbitraJma daakisra gadaxda. im saxelmwifoSi,

sadac movalis qonebaze gaxsnilia gakotrebis saqmis warmoeba,

saarbitraJo gadawyvetileba ar aRsruldeba mocemuli saxelmwifos

sajaro wesrigisadmi winaaRmdegobis gamo, magram Tu movales qoneba

sxva saxelmwifos teritoriazec aqvs, maSin es saxelmwifo

aRasrulebs am gadawyvetilebas da miaqcevs movalis kuTvnil

qonebaze aRsrulebas. meore saxelmwifos gakotrebis samarTali misi

sajaro wesrigis Semadgeneli nawili ar aris. Tu qoneba sakmarisi

aRmoCndeba, gamova, rom erTi kreditori SeiZleba srulad

dakmayofildes mxolod imis gamo, rom mas saarbitraJo SeTanxmeba

hqonda movalesTan, rac samarTliani ar aris.694

saerTaSoriso arbitraJis ganviTarebis aRiarebuli tendenciis

mixedviT, arbitraJma ar unda gaiTvaliswinos gakotrebis saqmis

warmoebis gaxsna, Tu es TviT saarbitraJo ganxilvis adgilis saxe-

lmwifoSi ar moxdeba. miiCneva, rom Tu erT saxlmwifoSi gaxsnil

gakotrebis saqmis warmoebas meore saxelmwifos sasamarTlo mxedv-

elobaSi ar iRebs, maSin miT umetes ar unda miiRon is mxedvelobaSi

sxva saxelmwifoSi gamarTuli saarbitraJo ganxilvis dros.695 fra-

ngulma sakasacio sasamarTlom sajaro wesrigis sawinaaRmdegod cno

691 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 130. 692 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 31. 693Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 694Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 131. 695Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132.

Page 214: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 212 ~ 

im movalis winaaRmdeg aRsasruleblad wardgenili saarbitraJo

gadawyvetileba, romlis qonebazec gakotrebis saqmis warmoeba iyo

gaxsnili. aRsaniSnavia, rom literaturaSi es gadawyvetileba gak-

ritikebuli iqna, rogorc formalisturi.696

saxelmwifoebi, romlebic sxva saxelmwifoSi gaxsnil

gakotrebis saqmis warmoebas mxedvelobaSi ar iReben, iTvlebian

teritoriulobis principis gamtareblebad. amis sapirispirod arse-

boben saxelmwifoebi, romlebic iTxoven maTi sasamarTloebis mier

gaxsnili gakotrebis saqmis warmoebis samarTlebrivi Sedegebis mTe-

li msoflios masStabiT aRiarebas. (e.w universalurobis principi).697

Ggamosavlis povna am SemTxvevaSi advili ar aris. erTi mxriv

aris saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis interesi,

romelic emyareba sayovelTaod aRiarebul saerTaSoriso normebs da

meore mxriv gakotrebis samarTlis erTerTi ZiriTadi principi,

romelic gulisxmobs iZulebiTi aRsrulebis SeCerebas saqmis

warmoebis gaxsnis dros.

Ggamosavali SeiZleba moinaxos imis aRiarebaSi, rom movalis

qonebaze gakotrebis/gadaxdisuunarobis procesis dawyebis Semdeg

ganxorcielebuli saaRsrulebo moqmedebebi ewinaaRmdegeba ara

mxolod erTi saxelmwifos, aramed saerTaSoriso sajaro wesrigs.

Tumca meore mxriv aseTi midgoma qmnis aRsrulebis umarTebulo

gaWianurebis safrTxes. sxvadasxva saxelmwifoSi gakotrebis kanon-

mdeblobis gansxvavebulobis gamo es safrTxe kidev ufro izrdeba.

magaliTad, saqarTvelos kanonmdebloba iTvaliswinebs movalis

mier gadaxdisuunarobis gancxadebis wardgenis SesaZleblobas.

Mmovale, romelmac waago procesi saerTaSoriso arbitraJSi da aqvs

qoneba rogorc saqarTveloSi, aseve sxva qveyanaSi, kanoniT

gaTvaliswinebuli safuZvlebis asebobisas waradgens gancxadebas

saqarTvelos sasamarTloSi da moiTxovs gadaxdisuunarobis saqmis

warmoebis gaxsnas. Tu amiT mis winaaRmdeg warmoebuli saaRsrulebo

moqmedebebi SeCerdeba, es movales sxva saxelmwifoSi mimdinare

aRsrulebis gaWianurebis SesaZleblobas miscems. Aamis gamarTleba

ar SeiZleba.

Tu daveTanxmebiT gabatonebul Sexedulebas, romlis Tanaxmadac

erT saxelmwifoSi gaxsnili gakotrebis saqmis warmoeba ar aCerebs

sxva saxelmwifoSi wardgenili saarbitraJo gadawyvetilebis

aRsrulebas, maSin gamova, rom erTi movale, romelmac saerTaSoriso

arbitraJSi moigo procesi SeiZleba srulad dakmayofildes, sxva

movaleebi ki, romlebmac sasamarTlos mier gacemuli saaRsrulebo

furclebi waradgines, unda daelodon masis ganawilebas. aq

yvelaferi imazea damokidebuli sazRvargareT arsebuli qoneba

aRmoCndeba Tu ara sakmarisi saerTaSoriso arbitraJSi warmatebuli

mxaris dasakmayofileblad.

696 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132. 697Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132.

Page 215: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 213 ~ 

albaT yvelaze upriani am sakiTxis saerTaSoriso samarTliT

regulireba iqneba. saxelmwifoebma unda Camoayalibon erTiani

midgoma da uzrunvelyon miRebuli modelis ganuxreli dacva. sxva

gamosavali am SemTxvevaSi ubralod ar aris.

Sveicarul doqtrinaSi gamoTqmulia mosazreba, rom dauSvebelia

saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba Tu movalis

qonebaze gaxsnilia gakotrebis saqmis warmoeba. Aam SemTxvevaSi

saarbitraJo gadawyvetileba SveicariaSi iqneba mxolod imis

safuZveli, rom mogebulma mxarem gakotrebis procesSi SeZlos saku-

Tari moTxovnis dadastureba, rogorc erTerTma kreditorma.698

Ggakotrebis saqmis warmoebis dros gakotrebis mmarTveli

amowmebs, ramdenad SesaZlebelia, rom ucxouri saarbitraJo

gadawyvetileba ganxilul iqnes wardgenili moTxovnis safuZvlad.

Aam gadawyvetilebis cnoba da aRsasruleblad miqceva aucilebeli

ar aris gakotrebis warmoebisas am moTxovnis ganxorcilebisaTvis

(e.i misi wardgenisaTvis).699

II. arbitraJi da inteleqtualuri sakuTrebis samarTali

inteleqtualuri sakuTrebis samarTlis sferos mikuTvnebuli

davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva azrTa

sxvadasxvaobas iwvevs.

zogadi principis Tanaxmad, patentebidan warmoSobili davebi

Tavisuflad SeiZleba gansaxilvelad gadaeces arbitraJs.700 Tumca

es debuleba mxolod garkveuli SezRudvebiT moqmedebs. avtorTa

umravlesoba miiCnevs, rom arbitraJs ar aqvs ufleba imsjelos

patentis baTilobaze mTlianad. patenti saxelmwifos mier gacemuli

dokumentia, romelic gansakuTrebul uflebebs icavs ara mxolod

konkretuli mxareebis, aramed zogadad nebismier mesame pirebTan

mimarTebaSi. saarbitraJo SeTanxmebis ZaliT Seqmnil arbitraJs ar

aqvs ufleba gamoitanos gadawyvetileba patentis baTilobaze,

vinaidan is mesame pirebis uflebebzec moxdens gavlenas. amave dros

iTvleba, rom savsebiT dasaSvebia patentidan gamomdinare davis arbi-

traJis mier gadawyveta mxolod saarbitraJo SeTanxmebis monawile

mxareebisaTvis savaldebulobis pirobiT. magaliTad SeiZleba movi-

yvanoT gadawyvetileba, romliTac erT mxares meoris sasargeblod

patentidan gamomdinare uflebebis baTilad cnobis, an sxva raime

safuZvliT Tanxis gadaxda daekisreba. swored ase daasabuTa sakuTa-

ri kompetenturoba germanulma arbitraJma 1989 wels. yuradReba

698 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 214. 699 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 228. 700 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 33.

Page 216: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 214 ~ 

gamaxvilda im garemoebaze, rom arbitraJis gadawyvetileba ar

exeboda patents mTlianad, aramed mxolod am patentidan gamomdinare

konkretuli mxareebis uflebebsa da movaleobebs.701

germaniaSi patentTan dakavSirebul davebs (patentis baTiloba

iZulebiTi licenziebis gacema da a.S) ixilavs specilizebuli

sasamarTlo. Aam sakiTxebze saarbitraJo SeTaxmebis dadeba ar

daiSveba, magram patentis samoqalaqo samarTlebriv SedegebTan

dakavSirebul davebze, magaliTad, licenziiT gaTvaliswinebul gada-

xdebze da a.S saarbitraJo SeTanxmebis dadeba germaniaSic

SesaZleblad aris miCneuli.702 aseTive midgoma unda gavrceldes

albaT zogadad inteleqtualuri sakuTrebis samarTlis sferoSi

warmoSobil davebze, Tu isini qonebrivi xasiaTisani arian.

patentebTan, sasaqonlo niSnebTan da saavtoro uflebebTan

dakavSirebuli davebi, franguli samarTlis mixedviT, ar SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. sxvagvarad aris gadawyvetili es

sakiTxi, roca nou-haudan gamomdinare licenziis xelSekrulebasTan

dakavSirebuli davebi warmoiSoba. maTi ganxilva arbitraJis mier

dasaSvebad aris miCneuli.703

franguli doqtrina ewinaaRmdegeba arbitraJebis mier

damkvidrebul praqtikas da Tvlis, rom patenti erTiani dokumentia

da misgan momdinare uflebebic mxolod erTianobaSi unda iqnes

ganxiluli. amerikaSi sapatento kanonmdeblobasTan (Federal Patent act) dakavSirebiT 1983 wels gatarebulma reformam arbitraJs mianiWa

patentidan momdinare davebis gadawyvetis ufleba mxolod mxareTa

Soris arsebuli urTierTobebis da ara zogadad mTeli patentis

farglebSi.704

Sveicaruli doqtrina sarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnevs

SeuzRudavad gamomgoneblis patentidan gamomdinare nebismier

sakiTxs, da am sakiTxebis ara amomwurav da sakmaod grZel

CamonaTvalsac iZleva.705 amave dros, patentis gacemis proceduris

mimdinareobasTan dakavSirebiT patentis gamcem organosa da

ganmcxadebels Soris warmoSobili davis arbitraJisaTvis gadacema

dasaSvebad ar iTvleba.706 sasaqonlo (savaWro) niSnebidan gamomdi-

nare davebis arbitraJis mier ganxilva dasaSvebia, maT Soris uf-

lebis dadgenasTan da baTilobasTan dakavSirebuli moTxovnebic ki

701 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 136. 702 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 179. 703Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 704 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 137. 705 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 52-53. 706 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 55.

Page 217: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 215 ~ 

SeiZleba moxvdes.707 Aamave dros, markebis, patentis, da safirmo

saxelwodebis registraciasTan dakavSirebiT mimdinare procedu-

ridan warmoSobili davebis arbitraJisaTvis gadacema, roca am davis

mxarea maregistrirebeli organo, mizanSwonilad ar iTvleba.708

safirmo saxelwodebidan gamomdinare davebi aseve ganekuTvneba

arbitraJis ganxilvis sferos, garda im SemTxvevisa, roca

maregistrirebeli organo sajaro interesebidan gamomdinare uars

ambobs registraciaze.709 igive mosazreba arseb-obs saavtoro

samarTalTan dakavSirebiTac.710

saboloo jamSi SeiZleba ramdenime kriteriumis gamokveTa,

romelTa gaTvaliswinebiTac SesaZlebelia saerTaSoriso arbitraJis

mier inteleqtualuri sakuTrebis samarTlidan warmoSobili davebis

ganxilva. arbitraJma unda gadawyvitos uSualod mxareebis

uflebebTan da movaleobebTan dakavSirebuli sakiTxebi, ramac

gavlena ar unda moaxdinos mesame pirebis samarTlebriv mdgom-

areobaze. miRebuli gadawyvetileba unda exebodes uflebaTa mxol-

od qonebriv Sedegebs. da bolos, registraciis procesTan da

uflebis damadasturebeli dokumentis namdvilobasTan dakavSireb-

uli davebi ar SeiZleba gaxdes arbitraJis mier ganxilvis sagani,

vinaidan es urTierTobebi gulisxmoben ganxilvaSi maregistrirebeli

organos savaldebulo monawileobas. am organoTa sajarosamarTleb-

rivi aqtebi ar SeiZleba gaxdes kerZo arbitraJis msjelobis sagani.

III. arbitraJi da (samewarmeo) samarTali

komerciuli davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva

Ceulebrivi movlenaa. Tumca mniSvneloba aqvs imasac, ra unda

CaiTvalos komerciul davad. Mmodeluri kanonis sqolioSi

Camotanil komerciuli saqmeebis ganmartebas ufro didi

mniSvneloba aqvs, vidre erT sqolios SeiZleba hqondes.711 faqtiurad

is komerciuli (savaWro) urTierTobebis definicias warmoadgens.

normebi, romlebic mewarmeTa organizaciul-samarTlebrivi mowyobis

formebs aregulireben, komerciul samarTalSi moiazrebian, Tumca

es ar niSnavs samarTlis am sferoSi warmoSobili nebism-ieri davis

arbitraJis mier ganxilvis mizanSewonilobas.

iuridiuli pirebis sadamfuZneblo dokumentebSi saarbitraJo

SeTanxmebis gaTvaliswineba erTerTi sadao sakiTxia. es Tema ara

erTxel gaxda rogorc sasamarTloebisa da arbitraJebis, aseve

707 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 57-58. 708 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 63. 709 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 62. 710 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 69. 711 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 56.

Page 218: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 216 ~ 

mecnierebis msjelobis sagani. am sakiTxze gamoTq-muli mosazrebebi

Tu miRebuli gadawyvetilebebi iSviaTad emTxveva erTmaneTs.

germaniis uzenaesi sasamarTlos 1996 wlis gadawyvetilebis

analizis safuZvelze germanul iuridiul literaturaSi

gakeTebulia daskvna, rom Sps da ss-is xelSekrulebaSi (wesdebaSi)

SeiZleba Caiweros saarbitraJo SeTaxmeba da misi samarTlebrivi

Sedegebi gavrceldes partniorebze/aqcionerebze.712 arsebobs sru-

liad sawinaaRmdego mosazrebac. Sazogadoebis wesdebis baTilobis

sakiTxis saarbitraJo ganxilvis saganTa CamonaTvalidan gamoricxva

dadebiTad aris Sefasebuli. sadao ar SeiZleba iyos, rom baTiloba

gavlenas moaxdens sazogadoebis partniorebze, kreditorebze da

a.S713 aqedan gamomdinare, mesame pirebze (magaliTad partniorebsa da

aqcionerebze, romlebic saarbitraJo SeTanxmebis winaaRmdegni

iyvnen), saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis

gavrceleba mizanSewonilad ar iTvleba.

germaneli avtorebis erT nawils miaCnia, rom rogorc saaqcio

sazogadoebis aqcionerTa krebis, aseve Sps-is partniorTa krebis

gadawyvetilebebis baTilad cnobisa da gauqmebis sakiTxebi SeiZleba

ganixilos arbitraJma.714 Aamis sawinaaRmdegod Sutce Tvlis, rom

samewarmeo samarTlidan gamomdinare zogierTi sarCeli ar SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. kerZod, aqcionerTa saerTo

krebis an Sps-s partiorTa krebis gadawyvetilebis arbitraJSi

gasaCivreba mas dasaSvebad ar miaCnia.715

samoqalaqo saproceso kodeqsis, saaqcio da SezRuduli

pasuxismgeblobis sazogadoebebis maregulirebeli kanonmdeblobis

analizis safuZvelze keTdeba daskvna, rom partniorTa, an

aqcionerTa krebis qonebrivi xasiaTis gadawyvetilebebi SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, xolo Tu iseTi gadawyvetilebis

baTilobis sakiTxi dadga, romelic araqonebrivi xasiaTis sakiTxebs

Seexeba, maSin am davis arbitraJis mier ganxilva mizanSewonilad ar

iTvleba.716 aqve imasac aRniSnaven, rom aseTi ram samoqalaqo

saproceso kodeqsSi pirdapir gaTvaliswinebuli ar aris.717

712 Borris, Christian, Abfassung von Schiedsklauseln und Ausgestaltung des Schiedsverfahrens in Streitigkeiten aus geselschaftsrechtlichen Vertragsverhältnissen. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 125. 713Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 139. 714 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 40. 715 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 85. 716Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 99. 717Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 103.

Page 219: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 217 ~ 

SedarebiT kompromisuli Sexedulebis Tanaxmad, saarbitraJo

SeTanxmeba SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebaSi SeiZleba

daidos mxolod yvela partnioris Tanxmobis SemTxvevaSi.718

rac Seexeba saaqcio sazogadoebis wesdebaSi Caweril

saarbitraJo SeTanxmebas, is mxolod maSin SeiZleba iyos namdvili,

roca arbitrebs ar aqvT ufleba gadawyvetileba samarTlianobis

principebis gamoyenebiT da ara kanonis Tanaxmad miiRon.719

germaniis uzenaesma sasamarTlom 1996 wels daadgina, rom

partniorTa krebis gadwyvetilebis baTilad cnoba ar SeiZleba iyos

saarbitraJo ganxilvis sagani.720 es gadawyvetileba dadebiTad unda

iqnes Sefasebuli baTilobis gansakuTrebuli samarTlebrivi

Sedegebis gamo. sazogadoebis wesdebis baTiloba kardinalurad

cvlis iuridiuli piris samarTlebriv statuss, rac gavlenas

moaxdens ara mxolod aqcionerebze Tu partniorebze, aramed iq

momuSave pirebze, kreditorebze da movaleebze. saarbitraJo

SeTanxmebas da mis safuZvelze miRebul gadawyvetilebas ar

SeiZleba mohyves samarTlebrivi Sedegebi mesame pirebisaTvis.

kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Caweris sakiTxi

aseve sadaoa: erTni Tvlian, rom SesaZlebelia wesdebaSi cvlilebis

saxiT umravlesobam Tavs moaxvios umciresobas saarbitraJo

SeTanxmeba. meoreni miiCneven, rom kavSiris dafuZneba da masSi

gawevrianeba garigebaa, romelic am garigebis mxarisaTvis savaldebu-

loa, winaaRmdeg SemTxvevaSi miviRebdiT, rom kavSiris wevrTa

saerTo krebis gadawyvetilebebi (romliTac SeiZleba moxdes

saarbitraJo SeTanxmebis wesdebaSi Cawera) savaldebulo ar aris im

wevrebisaTvis, romlebic mxars ar uWeren am gadawyvetilebas.721

AZnelia am mosazrebas daeTanxmo. saarbitraJo SeTanxmeba gamon-

aklisia, vinaidan is iwvevs sxva garigebebisagan gansxvavebul samarT-

lebriv Sedegs. Uflebebis dasacavad sasamarTlosaTvis mimarTvis

konstituciuri uflebis SezRudva piris survilis sawinaaRmdegod

dauSvebelia. ATu wesdebaSi gaTvaliswinebuli iqneba saarbitraJo

SeTanxmeba, kanonSi unda eweros, rom amisTvis xmaTa absoluturi

umravlesobaa saWiro da wesdebis am punqts axali wevrebisaTvis

mxolod maSin unda hqondes iuridiuli Zala, Tu isini Tanxmobas

werilobiT ganacxadeben.

arasamewarmeo iuridiuli pirisa da saarbitraJo SeTanxmebis

urTierTmimarTebis sakiTxi safuZvlad daedo sakmaod saintereso

sasamarTlo gadawyvetilebis gamotanas. germanuli jiSiani mecxavre

ZaRlebis kavSirma erTerT Tavis wevrs ori wliT aukrZala kavSiris

718Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 153. 719 Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 175. 720 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 139. 721 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 280.

Page 220: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 218 ~ 

RonisZiebebSi, gamofenebSi da a.S monawileoba. kavSiris wesdeba

Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, romelic wesdebaSi Caiwera umrav-

lesobis gadawyvetilebis Sesabamisad da am konkretuli, dasjili

wevris nebis sawinaaRmdegod. germaniis uzenaesma sasamarTlom 2000

wlis 3 aprils am saqmesTan dakavSirebiT gadawyvita, rom zogadi

principis Tanaxmad, kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis

Cawera SeiZleba, magram am konkretul SemTxvevaSi kavSiri miiCnia e.w

socialuri Zalauflebis mqone kavSirad (ein sozial mächtiger Verein) ris gamoc wevri, romelsac xma ar miucia saarbitraJo SeTanxmebisaTvis

ar aris SeboWili krebis gadawyvetilebiT, anu saarbitraJo

SeTanxmeba misTvis savaldebulod ar iTvleba.722 doqtrinaSi

arsebuli SefasebiT, es gadawyvetileba ufro met kiTxvas badebs, vi-

dre pasuxebs. moTxovnebi, romelic wesdebaSi saarbitraJo

SeTanxmebis Cawerisas unda iqnas gaTvaliswinebuli, rogorc

gadawyvetilebamde, aseve mis Semdegac bundovani rCeba.723

erTerTi mosazrebis Tanaxmad, idealuri miznis mqone kavSirebis

wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Caweris dros mxedvelobaSi unda

iqnes miRebuli is saproceso normebi, romlebic saarbitraJo

SeTanxmebis Sesabamisad davis arbitraJis mier gadawyvetisas iqneba

gamoyenebuli. Tu es normebi saarbitraJo ganxilvis monawileTa

uflebebis realizacias samarTlebrivi saxelmwifosaTvis damaxasi-

aTebeli saproceso samarTlis analogiurad uzrunvelyofs, maSin

wevrTa xmebis umravlesobiT miRebuli gadawyvetilebis Sesabamisad

kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Cawera dasaSvebad unda

CaiTvalos. es SeTanxmeba savaldebulo iqneba kavSiris yvela

wevrisaTvis.724 Kkidev erTxel unda aRiniSnos, rom aravis SeiZleba

CamoerTvas sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba sakuTari nebis

sawinaaRmdegod. kavSirisa Tu nebismieri sxva iuridiuli piris

wesdebaSi Cawerili saarbitraJo SeTanxmeba mxolod maSin unda

warmoSobdes samarTlebriv Sedegebs konkretuli pirisaTvis, iqneba

es wevri, aqcioneri, partniori, sameTvalyureo sabWos wevri Tu a.S,

Tu is werilobiT daeTanxmeba am SeTanxmebas an gadawyvetilebis mi-

Rebis dros mxars dauWers mas.

arbitraJma sakorporacio samarTlis sferoSi warmoSobili dava

mxolod maSin unda ganixilos, Tu aseTi gadawyvetileba Seexeba mxo-

lod davis monawileTa interesebs da gamoricxavs sajaro interesis

arsebobas. kriteriumad SeiZleba aRebuli iqnes samewarmeo reestrSi

registraciis faqti. Tu gadawyvetileba eqvemdebareba samewarmeo

reestrSi registracias, maSin dava ar unda iqnes ganxiluli

arbitraJis mier. arbitraJma mxolod maSin unda ganixilos sakorp-

oracio samarTlis sferoSi warmoSobili dava, roca is qonebrivi

xasiaTisaa da exeba mxolod saarbitraJo SeTanxmebis, da maSasadame

722 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 26. 723 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 29. 724 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 203, ixile agreTve: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 311-313.

Page 221: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 219 ~ 

davis mxareebs. magaliTad SeiZleba davasaxeloT dava, romelic See-

xeba dividendebis ganawilebas, an partnioris pretenziebs aqciebis

gamosyidvisas dadgenili fasis samarTlianobis Taobaze.

Sps-is, an ss-is direqtoris sarCeli miuRebeli xelfasis

Sesaxeb SeiZleba ganixilos arbitraJma, magram misive moTxovna

aRdgenaze -- ara. Ees ukanaskneli samewarmeo reestrSi cvlilebebis

Setanis gareSe SeuZlebelia.

registracia sajaro interesis arsebobas gulisxmobs,

Sesabamisad registraciasavaldebulo faqtebis Sesaxeb saarbitraJo

gadawyvetilebis gamotana mizanSewonilad ar unda CaiTvalos. amave

dros rogorc sameTvalyureo sabWos, aseve saerTo krebis oqmis

baTilobis sakiTxi nebismieri samarTlebrivi formiT arsebul

sazogadoebaSi ar unda gaxdes arbitraJis msjelobis sagani.

IV. arbitraJi da konkurenciis samarTali

sabazro ekonomikis pirobebSi konkurenciis samarTlebriv

regulirebas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs. bazari ver iarsebebs

verc konkurenciis da verc mis monawileebs Soris warmoSobili

davebis gareSe. arbitraJi da konkurenciis maregulirebeli

samarTali sakmaod xSirad kveTen erTmaneTs. Aam ori sferos urT-

ierTmimarTebis sakiTxis kvleva Tanamedrove saerTaSoriso

arbitraJis erTerTi aqtualuri sakiTxia.

antimonopoliuri kanonmdeblobidan gamomdinare davebi SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, magram am dros samarTlis arCeva

ar unda daiSvebodes, vinaidan antimonopoliuri samarTali, iseve,

rogorc, magaliTad, sisxlis samarTali imperatiuli normebis erT-

obliobaa, romlis gamoyenebis gamoricxva mxareTa SeTanxmebiT

dauSvebelia.725

Mitsubishi MotorsCorp v. Soler Chrysler Plymouth saqmeze aSS-s uzenaesi

sasamarTlos 1985 wlis gadawyvetileba erTerTi yvelaze cnobili

da gaxmaurebuli gadawyvetilebaa arbitraJis istoriaSi.

sasamarTlom xuTi xmiT samis winaaRmdeg gadawyvita, rom saer-

TaSoriso kontraqtSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia da

aRsrulebas eqvemdebareba maSinac, Tu saarbitraJo SeTanxmebis

mixedviT arbitraJma unda gadawyvitos dava, romelic aSS-is

antimonopoliuri kanonmdeblobidan gamomdinareobs. am

gadawyvetilebas prof Thomas F. Carbonneau-s mwvave kritika gamoiwvia, profesori Tvlida, rom sasamarTlom ver SeZlo logikuri,

racionaluri da aucilebeli principuloba gamoeCina.726 Mitsubishi da Soler Soris arsebobda xelSekruleba, romlis

Tanaxmadac iaponuri kompania puerto-rikos kompanias awvdida Tavis

produqcias. xelSekruleba iTva-liswinebda saarbitraJo SeTanxmebas.

725 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.134. 726 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.123.

Page 222: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 220 ~ 

iaponurma kompaniam mimarTa aSS-s sasamarTlos da moiTxova, rom

myidvels monawileoba mieRo saarbitraJo ganxilvaSi xelSekrulebis

Sesabamisad. myidvelma Seitana Segebebuli sarCeli da miuTiTa, rom

iaponeli gamyidveli bazarze qmnida misTvis araxelsayrel

situacias da arRvevada aSS-s kanonmdeblobas Tavisufali

konkurenciis Sesaxeb. aSS-s uzenaesma sasamarTlom miiRo

gadawyvetileba, romlis Tanaxmadac dava dauqvemdebara

gansaxilvelad arbitraJs da miuTiTa, rom aseTi sakiTxi SeiZleba

iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, roca dava Seexeba

transnacionalur garigebas biznes subieqtebs Soris. am gada-

wyvetilebam udidesi gavlena iqonia saerTaSoriso saarbitraJo

praqtikis Semdgom ganviTarebaze. 727 aseve aRsaniSanvia, rom

Mitsubishi-s hqonda partniorobis (amxanagobis) xelSekruleba Chrysler-Tan. kidev ufro saintereso is aris, rom antimonopoliuri kanonmde-

blobidan gamomdinare dava arbitraJs (saarbitraJo SeTanxmebis Sesa-

bamisad) unda gadaewyvita Sveicaruli (da ara amerikuli) samarTlis

mixedviT. sasamarTlo mxedvelobaSi miiRo ra, rom kongresis mier

miRebuli arc erTi kanoni ar krZalavda pirdapir antimonopoliuri

kanonmdeblobidan gamomdinare davebis arbitrJis mier ganxilvas da

daicva ra aSS-Si Zalian popularuli arbitraJis xelSewyobis poli-

tika, miiRo es sensaciuri gadawyvetileba.728

am gadawyvetilebis Semdeg kamaTi kvlav grZeldeba. Sesabamisad

svadasxva saxelmwifoSi arsebuli midgomebi da sasamarTlo

praqtikac gansxvavebulia.

Sveicarul iuridiul literaturaSi gavrcelebuli Sexedu-

lebis Tanaxmad zogadad konkurenciis samarTlidan gamomdinare

davebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani.729

Sveicaruli sasamarTlo praqtikis mixedviT, saarbitraJo

gadawyvetileba, romelmac ar gaiTvaliswina evropis konkurenciis

samarTlis normebi, ar ewinaaRmdegeba sajaro wesrigs. sasamarTlos

azriT, evropis konkurenciis samarTali ar warmoadgens civilizeb-

ul sazogadoebaSi aucilebeli samarTlebrivi da moraluri princ-

ipebis erTobliobas. Sesabamisad evropis konkurenciis samarTlisa-

dmi winaaRmdegoba ar ganixileba sajaro wesrigisadmi winaaRmdeg-

obad. amave dros sasamarTlo Tvlis, rom Tu erTerTma mxarem moiT-

xova xelSekrulebis baTiloba da miuTiTa evropis konkurenciis

samarTalze, arbitraJma romelsac adgili aqvs SveicariaSi unda

Seamowmos xelSekrulebis Sesabamisoba evropis konkurenciis samar-

TalTan, maSinac ki, rodesac gamosayenebel samarTlad mxareebis

727 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.150-151. 728 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 229. 729 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 79.

Page 223: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 221 ~ 

mier arCeulia Sveicaruli samarTali.730 e.i miuxedavad imisa, rom

evropis konkurenciis samarTali ar aris Sveicaruli marTlwesrigis

Semadgeneli nawili, arbitraJi mainc valdebulia mxedvelobaSi

miiRos evropis kanonmdeblobis Sesabamisi normebi.

frangul samarTals zogadad araferi aqvs imis sawinaaRmdego,

rom konkure-nciis samarTlidan gamomdinare davebi saerTaSoriso

arbitraJma ganixilos, Tumca isic unda iTqvas, rom am sferoSi

saarbitraJo gadawyvetilebebis ricxvi sakmaod mcirea.731

safrangeTSi arbitraJis mier konkurenciis samarTlidan gamomdinare

davebis ganxilva kiTxvis niSnis qveS ar dgas da es midgoma

principSi ar iTvaliswinebs raime gamonaklisebs.732 aSkaraa, rom fra-

nguli kanonmdebloba da praqtika am TvalsazrisiT sakmaod

liberaluria.

arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis pirvelive muxlis mesame

nawilis Tanaxmad, arbitraJs SeuZlia miiRos gadawyvetileba

konkurenciis samarTlidan gamomdinare samoqalaqo samarTlebriv

Sdegebze, roca es Sedegebi mxolod mxareebs SeexebaT. Aamave dros

literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom am sakiTxebis ganxilvis

uflebiT arbitraJi mxareebma unda aRWurvon. sakuTari an mxolod

erTerTi mxaris iniciativiT am sakiTxebis gadawyvetis ufleba

arbitraJs zogadi principebis Tanaxmad ar aqvs. Aaseve daisva

sakiTxi, rogor unda moiqces arbitraJi, rodesac aSkaraa, rom mis

mier gamotanili gadawyvetileba ar aRsruldeba anu iuridiul Za-

las ver SeiZens konkurenciis samarTalTan winaaRmdegobis gamo.

SvedeTSi miiCneven, rom am dros umjobesia arbitraJma Sewyvitos

saarbitraJo ganxilva, vidre gamoitanos gadawyvetileba, romelsac

saTanado samarTlebrivi Sedegi ar mohyveba.733

Svedur iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom

konkurenciis samarTlidan gamomdinare sakiTxebze arbitraJi

SezRuduli ar aris Sesabamisi saxelmwifo organos (Competition Authority) gadawyvetilebiT da piriqiT, es saxelmwifo organo

SezRuduli ar aris arbitraJis gadawyvetilebiT.734

sakartelo samarTali ganviTarebuli saxelmwifoebis kannonm-

deblobis aucilebeli Semadgeneli nawilia. kartelebis saqmianoba

saerTaSoriso bazrebze udides gavlenas axdens moTxovnisa da

730 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 23. 731Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 732 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 56. 733 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 46- 47. 734 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 72.

Page 224: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 222 ~ 

miwodebis regulirebaze. Sesabamisad, am sferoSi warmoSobili

davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva erTerT aqtualur

sakiTxad unda CaiTvalos. sakartelo samarTlidan warmoSobili davebi saarbitraJo

kanonmdeblobis reformirebis Semdeg germaniaSic SeiZleba iyos

saarbitraJo ganxilvis sagani.735 inglisur samarTalTan

dakavSirebiT igives gadaWriT Tqma Znelia, vinaidan ar arsebobs (an

yovel SemTxvevaSi cnobili ar aris) inglisuri sasamarTlo da

saarbitraJo gadawyvetilebebi am sakiTxze.736 rac Seexeba Sveicarias,

aq sakartelo samarTlidan gamomdinare davebis arbitraJis mier

ganxilva daSvebulia.737

konkurenciis samarTlis gansakuTrebul mniSvnelobas misdami

evropis kav-Sirisa da sxva saerTaSoriso organizaciebis yuradRebac

adasturebs. van houtes azriT, evropis konkurenciis samarTali SeiZleba iqnes gamoyenebuli arbitraJis mier rodesac: 1.

saarbitraJo ganxlvis adgili aris evrokavSiris wevri saxelmwifos

teritoria. 2. rodesac gamosayenebeli samarTali aris evrokavSiris

wevri saxelmwifos samarTali. Aam SemTxvevaSi evropis konkurenciis

samarTali SeiZeba iqnes gamoyenebuli, rogorc gamosayenebeli

samarTlis Semadgeneli nawili. E3. saarbitraJo ganxilvis adgili ar

aris evrokavSiris teritoriaze da arc gamosayenebeli samarTalia

evrokavSiris wevris saxelmwifos samarTali, magram arbitrebi

CaTvlian rom evrokaSiris konkurenciis samarTali unda iqnes

gamoyenebuli rogorc lois de police (dauyovneblivi gamoyenebis

imperatiuli normebi -- mandatory rules of immediate application). 4. am

normebis gamoyeneba xels Seuwyobs gadawyvetilebis cnobasa da aRs-

rulebas. van houte miiCnevs, rom konkurenciis normebi mxolod

imisaTvis ar unda iqnas gamoyenebuli, rom aseTi gamoyeneba gazrdis

gadawyvetilebis ucxoeTSi aRsrulebis Sansebs.738

piriqiT, arbitrebis nebismieri nabiji swored imiT unda iyos

ganpirobebuli, ramdenad eqneba maT gadawyvetilebas cnobisa da

aRsrulebis perspeqtiva. cxadia, es ar niSnavs, rom arbitrma komuni-

sturi lozungebi unda gamoiyenos saarbitraJo gadawyvetilebis

dasabuTebisas imisTvis, rom gaadvilos gadawyvetilebis cnoba da

aRsruleba CineTSi da CrdiloeT koreaSi, an miuTiTos yuranze

mxolod imisaTvis, rom romelime musulmanur saxelmwifoSi gadawy-

vetilebis aRsrulebas problemebi ar Seeqmnas, magram man aucileb-

lad unda miiRos mxedvelobaSi, ramdenad SesaZlebelia misi

gadawyvetilebis aRsruleba im saxelmwifoSi, sadac aseTi aRsrule-

735 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 62. 736 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 63. 737 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 67. 738 Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, ~Kluwer law international,~ 2005, p. 438-439.

Page 225: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 223 ~ 

ba SeiZleba iqnes moTxovnili. mxareebis mier gaRebuli saarbitraJo

xarjebi, dro da energia ar unda Seewiros arbitris sqolastikur

Teoriul msjelobas (ramdenad maRali iuridiul-teqnikuri donisac

ar unda iyos es msjeloba), romelsac eWvis TvaliT Sexedavs cnob-

isa da aRsrulebis sakiTxis ganmxilveli Cveulebrivi mosamarTle.

AarbitraJis mier evropis konkurenciis samarTlis Sesabamisad

gadawyvetilebis miReba ar unda moxdes am normebis gamoyenebis

arsebuli praqtikisagan mowyvetilad. evropis Tanamegobrobis

xelSekrulebis 81-e da 82-e muxlebis gamoyenebisas arbitrebma unda

gaiTvaliswinon rogorc evropis sasasamarTlos (European Court of Justice) praqtika konkurenciis sakiTxebze, aseve evrokomisiis

Sesabamisi rekomendaciebi (guidelines.)739

§3 saarbitraJo ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTlSi740

moqmedi qarTuli kanonmdebloba sizustiT arc saarbitraJo

ganxilvis saganTan mimarTebaSi gamoirCeva. samoqalaqo saproceso

kodeqsis me-12 muxli iTvaliswinebs arbitraJisaTvis mxolod

qonebrivi davebis gadacemis SesaZleblobas. “kerZo arbitraJis

Sesaxeb” saqarTvelos kanonis pirveli muxlis Tanaxmad ki arbitraJs

gadaecema pirebs Soris wamoWrili samoqalaqo dava. aSkaraa, rom

saproceso kodeqsis miTiTebas kanoni ufro afarToebs da miuTiTebs

zogadad samoqalaqo davebze. bundovania TviT is garemoebac, ra

SeiZleba miviCnioT samoqalaqo davad. kriteriumad ar gamodgeba

samoqalaqo kodeqsis regulirebis sfero. Aam SemTxvevaSi arbitraJis

mier gansaxilvel sakiTxTa CamonaTvalSi saojaxo davebic moxvdeba,

rac erTmniSvnelovnad mcdar midgomad unda CaiTvalos.

qarTul samarTalSi siaxles warmoadgenda administraciuli

saproceso kodeqsSi Setanili cvlilebebi da damatebebi, romlis

Tanaxmadac administraciul organos mieca ufleba dados

saarbitraJo SeTanxmeba.

***************************************

qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba unda daemyaros

saarbitraJo ganxilvis sagnis negatiur formulirebas, e.i kanonSi

mocemuli unda iyos im sakiTxTa CamonaTvali, romelzec

gamoricxuli iqneba saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana. amave

dros mosamarTles unda darCes ufleba sajaro interesis

arsebobisas arbitraJs aukrZalos konkretuli davis ganxilva.

739 Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, ~Kluwer law international,~ 2005, p. 444. 740 aq specialurad ar vexebi sagadasaxado davebis arbitraJis mier ganxilvis

sakiTxebs, rac Tavisuflad SeiZleba gaxdes damoukidebeli monografiuli

kvlevis sagani. es sakiTxi gansakuTrebiT aqtualuria sagadasaxado kodeqsSi

Setanili siaxlis, da kanonmdeblis mier am siaxlis kvlav uaryofis Semdeg. garda

amisa, saeWvoa saerTaSoriso arbitraJebis mier sagadasaxado davebis ganxilvis

mizanSewoniloba.

Page 226: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 224 ~ 

sasamarTlos unda hqondes SesaZlebeloba gazardos im

samarTlebrivi urTierTobebis CamonaTvali, romelzec ar SeiZleba

saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana, magram ar unda SeeZlos arbi-

traJisaTvis im davebis daqvemdebareba, rac pirdapir iqneba

akrZaluli kanoniT. amiT sasamarTlos gansazRvruli eqneba

moqmedebis farglebi, rac xels Seuwyobs Sesabamisi praqtikis

Camoyalibebas.

Mmxareebs unda hqodeT saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT

gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba. aseTi arCevanis

ararsebobisas sasamarTlom da arbitraJma unda ixelmZRvanelon im

saxelmwifos samarTliT, romlis teritoriazec mimdinareobs

saarbitraJo ganxilva. amave dros mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli

im saxelmwifos kanonmdeblobac, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes

gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba. aseTi kompromisuli midgomis

Sedegad SesaZlebelia iseTi saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana,

romelic warmatebiT gaivlis rogorc saarbitraJo ganxilvis, aseve

gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis adgilis sasamarTlos

kontrols.

saarbitraJo ganxilvis sagnis regulirebisas sakanonmdeblo

teqnikis TvalsazrisiT ori SesaZlo varianti SeiZleba arsebobdes.

pirveli gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis abstraqtul-

pozitiur ganmratebas. Aamis magaliTia germaniaSi, SveicariaSi,

SvedeTsa da safrangeTSi gavrcelebuli formulireba, romlis Tana-

xmadac, saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos qonebrivi dava,

an dava, romelzec mxareebs Soris morigebis miRweva nebadarTulia.

sakiTxis kidev ufro abstraqtuli gadawyvetaa saarbitraJo

ganxilvis sagnad iseT uflebebis miCneva, romelTa gankargvac

mxareebs Tavisuflad SeuZliaT.

Mmeore midgoma gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis saganis

negatiur ganmartebas. Aam SemTxvevaSi kanonSi mocemulia im davebis

CamonaTvali, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis

sagani.

Ppirvel SemTxvevaSi kanonSi ganmtkicebuli abstraqtuli

ganmartebebis dazusteba xdeba sasamarTlo praqtikis mier.

Sesabamisad aseTi midgoma misaRebia im saxelmwifoebisaTvis, sadac

sasamarTlo praqtikas safuZvlad udevs didi tradiciebi da

gamocdileba.

saxelmwifo, romlis sasamarTloebsac ar gaaCniaT safrangeTis

analogiuri praqtika, an aSS-is sasamarTloebis mier SemuSavebuli

arbitraJis xelSewyobis doqtrinis msgavsi principebi, iZulebulia

aseTi sakiTxebis dazusteba moaxdinos im davebis amomwuravi

CamoTvlis gziT, romelTa ganxilvac arbitraJis kompetenciaSi ar

Sedis. Aam mxriv sainteresoa franguli midgoma, romelic Seicavs

rogorc pozitiurad, aseve negatiurad formulirebul mowesrigebas,

Tumca aq mainc sasamarTlo ambobs gadamwyvet sityvas. Aam

konkretul SemTxvevaSi kanonis teqsts dakarguli aqvs is

Page 227: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 225 ~ 

mniSvneloba, romelic man evropis kontinentze saukuneebis manZilze

SeiZina.

arbitraJis saqmianobis sferodan gamoricxuli davebis

amomwuravi CamonaTvali panacea ar aris. Aam dros mainc arsebobs

kanonis brmad gamoyenebis safrTxe. rogori detaluric ar unda iyos

CamonaTvali, SeuZlebelia yvela SesaZlo SemTxvevis winaswar

gaTvaliswineba. mosamarTles SeuZlia ubralod miuTiTos, rom gada-

sawyveti sakiTxi CamonaTvalSi ar Sedis da unda iyos saarbitraJo

ganxilvis sagani, miuxedavad imisa, rom TviT urTierTobis Sinaarsi

sruliad sxvagvar ganmartebas moiTxovdes. es safrTxe minimumade

unda iqnes dayvanili. albaT urigo ar iqneba, Tu kanoni

gaiTvaliswinebs zogad daTqmas, romlis Tanaxmadac sasamarTlos

SeeZleba saarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnios, an ar miiCnios dava,

romelic ar Sedis CamonaTvalSi.

Page 228: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 226 ~ 

daskvna

I. qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis sistemuri cvlilebis

saWiroeba

qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis ZiriTad naklad unda

CaiTvalos, rom is Tavisi formiTa da SinaarsiT mxolod

nacionalur doneze arsebuli arbitraJis maregulirebel aqts

warmoadgens da sakmaod rTulia misi gamoyeneba saerTaSoriso

saarbitraJo institutebTan mimarTebaSi. gansakuTrebiT es exeba

aseTi institutebis mier saqarTvelos farglebs gareT gamotanili

gadawyvetilebebis aRsrulebis wesis ararsebobas.

Tanamedrove pirobebSi ori ZiriTadi midgomaa cnobili.

saerTaSoriso da lokaluri arbitraJebis erTi sakanonmdeblo

aqtiT regulireba, an TiToul maTganze specialuri kanonebis

miReba.

erTiani kanonis miReba an specialuri kanonebiT regulireba

iuridiuli teqnikis sakiTxia da ar SeiZleba mas imaze didi

mniSvneloba mivaniWoT vidre realurad aqvs. Tumca formasTan

dakavSirebuli teqnikuri detalebis gadawyvetis gareSe SeuZlebelia

Sinaarsobriv problemebze msjeloba. Sveicariasa da safrangeTSi

calcalke regulireba ZiriTadad aseTi tradiciis arsebobiT aris

ganprobebuli.

saqarTvelos mier erTiani sakanonmdeblo regulirebis arCevas

SeiZleba mohyves garkveuli problemebi. saqme imaSia, rom kerZo

arbitraJis Sesaxeb kanoni ukve aTi welia rac moqmedebs. Aam kanonis

Sesabamisad Seqmnilia arbitraJebi, arsebobs grZelvadiani

xelSekrulebebi (ZiriTadad sesxis, ipoTekis da sabanko

momsaxurebis), romlebic saarbitraJo SeTanxmebas iTvaliswineben. Tu

axali qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba modelur kanons

daefuZneba, gaCndeba uamravi axali regulireba romelic

gansxvavdeba dRes moqmedi kanonmdeblobisagan.

erTiani kanonis miRebis SemTxvevaSi aucilebeli iqneba

gardamavali debulebebis iseTi formulireba, romelic arsebuli

arbitraJebis axali kanonis Sesabamisad umtkivneulo funqcionirebas

uzrunvelyofs. Aes arc ise advili iqneba. TiToeuli dava

individualuria. saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas mxareebi iTv-

aliswineben im samarTlebriv Sedegs, romelic moqmedi kanonis

Tanaxmad am SeTanxmebas da saarbitraJo ganxilvas unda mohyves.

kanonis Secvlam yovelTvis SeiZleba gamoiwvios gaugebrobebi, miT

umetes, rom saarbitraJo SeTanxmeba mxolod davis warmoSobis

SemTxvevaSi moqmedebs. dava SeiZleba xelSekrulebis dadebidan ra-

mdenime wlis Semdeg warmoiSvas.

Tu saqarTvelo ZalaSi datovebs moqmed kanons da saerTaSoriso

arbitraJs axali kanoniT daaregulirebs, amiT Tavidan iqneba

acilebuli gardamaval debulebasTan dakavSirebuli gaugebrobebi,

Page 229: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 227 ~ 

Tumca gaCndeba axali --- am ori kanonis urTierTmimarTebis

problema. Aamave dros, “kerZo arbitraJis Sesaxeb” 1997 wlis kanoni

nebismier SemTxvevaSi saWiroebs cvlilebebs, gansakuTrebiT ki saa-

rbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebisa da gauqmebis nawilSi.

alogikuria, saaRsrulebo furclis gacemis uflebamosileba komer-

ciul iuridiul pirs hqondes. arbitraJis kompetencia

gadawyvetilebis gamotaniT Semoifargleba, am gadawyvetilebis

iZulebiT aRsasruleblad miqcevis ufleba sasamarTlos unda mie-

niWos.

sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT kategoriulad miuRebeli

arc erTiani sakanonmdeblo regulirebaa da arc saerTaSoriso

arbitraJis Sesaxeb axali kanonis miReba. mTavaria, rom aseTi

arCevani da reformis Semdegi nabijebi Tanmimdevruli iyos.

orive variantis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis detaluri da

kritikuli Sefasebis SemTxvevaSi kerZo arbitraJis Sesaxeb kanonis

ZalaSi datoveba da saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli

axali kanonis miReba ufro mizanSewonilad unda CaiTvalos, cxadia,

ukve moqmed kanonSi Sesabamisi cvlilebebis Setanis pirobiT.

moqmedi saarbitraJo SeTanxmebebisa da saarbitraJo institutebis

arsebobisas maTi maregulirebeli normebis Zireuli Secvla ufro

met kiTxvas gaaCens da naklebad daexmareba kanonmdebels arsebuli

problemebis mowesrigebaSi. aseTi daskvna TviT saarbitraJo

SeTanxmebis samarTlebrivi bunebidan gamomdinareobs. magaliTad,

mxareTa Soris dava SeiZleba SeTanxmebis dadebidan ramdenime wlis

Semdeg warmoiSvas. Tu aseTi SeTanxmebis dadebisas moqmedi normebi

davis warmoSobis momentisaTvis arsebiTad Seicvlebian,

aucilebelad dadgeba axali da Zveli normebis droSi moqmedebis

problema, rac yovel konkretul SemTxvevaSi individualuri iqneba

da maTi erTiani mowesrigeba rTuli an TiTqmis SeuZlebeli gaxdeba.

II. ‘’kerZo arbitraJis Sesaxeb’’ moqmed kanonSi cvlilebebis Setanis

saWiroeba

cvlilebebTan dakavSirebuli konkretuli daskvnebis Camoy-

alibebamde aucileblad unda aRiniSnos, rom sadisertacio naSromi

ZiriTadad saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis problemebs

eZRvneba da misi mizani ar aris e.w ‘’Sida’’ doneze moqmedi

arbitraJebis kvleva, Tumca mainc mizanSewonilad unda CaiTvalos

ramdenime principze miTiTeba, romelTa gaziarebac qarTuli

arbitraJebis saqmianobis xarisxze dadebiTad imoqmedebs. am

mosazrebis naTeli dadasturebaa is faqti, rom am kanonis

amoqmedebidan 12 wlis manZilze masSi cvlileba ar Sesula. cxadia,

amis mizezi kanonis srulyofileba ar aris da es mizezi mTeli rigi

subieqturi da obieqturi faqtorebis arsebobas gulisxmobs.

kanonis pirvel muxlSi mocemuli formulireba, romlis

Tanaxmadac pirebs Soris wamoWrili samoqalaqo dava gansaxilvelad

Page 230: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 228 ~ 

gadaecema mudmivmoqmed, an am davisTvis sagangebod Seqmnil droebiT

kerZo arbitraJs, bundovania da ar pasuxobs kiTxvaze, ra SeiZleba

moviazroT samoqalaqo davaSi. sasurvelia, Tu pirvel muxlSi Seva

amomwuravi CamonaTvali, Tu romeli dava ar SeiZleba ganixilos

kerZo arbitraJma da iqve dafiqsirdeba formulireba, romlis

Tanaxmadac, saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT mosamarTles

ufleba eqneba am CamonaTvals daumatos dava, romelic kerZo da

sajaro intresebis gaTvaliswinebiT ar SeiZleba iyos saarbitraJo

ganxilvis sagani. aseTi formulireba xels Seuwyobs saaarbitraJo

ganxilvis saganTan mimarTebaSi swori sasamarTlo praqtikis

ganviTarebas.

kanonma aucileblad unda daareguliros momxmarebelsa da

mewarmes Soris saarbitraJo SeTanxmebis dadebis urTierTobebi.

sasurveli iqneba, Tu aseTi SeTanxmebis winaswar dadeba saerTod

aikrZaleba, e.i gamoiricxeba misi ZiriTad xelSekrulebaSi gaTva-

liswinebis SesaZlebeloba. Tu davis warmoSobis Semdeg

momxmarebeli daTanxmdeba davis arbitraJSi ganxilvaze, es ukve misi

gacnobirebuli gadawyvetileba iqneba da “siurprizad” veRar

ganxileba. aseTma mowesrigebam momxarebelTa dacva unda

uzrunvelyos.

rac Seexeba mesame pirebis moanwileobas saarbitraJo

ganxilvaSi. AarbitraJs unda mieces maTi procesze daSvebis ufleba

Tu amas mizanSewonilad CaTvlis. mesame pirisaTvis saqmeSi CarTvaze

uaris mizanSewonilobis sakiTxi SeiZleba gaxdes im sasamarTlos

msjelobis sagani, romelic ganixilavs saarbitraJo gadawyvetilebis

gauqmebis, an misi cnobisa da aRsrulebis sakiTxs. igive SeiZleba

iTqvas Amicus Curia-s Sesaxebac. kerZo arbitraJis Sesaxeb kanonis 30-e muxlis Tanaxmad,

sasamarTlos ufleba ar aqvs ganixilos sasarCelo gancxadeba

sakiTxze, romelic saarbitraJo SeTanxmebis sagans warmoadgens,

garda im SemTxvevebisa, rodesac mxareebi iTxoven saqmis ganxilvas

sasamarTloSi, anda Tu sasamarTlo dadgens, rom saarbitraJo

SeTanxmeba baTili, an Zaladakrgulia. sasurvelia, kanoniT

gaTvaliswinebul iqnes iseTi SemTxveva, rodesac saarbitraJo

SeTanxmeba arc baTilia da arc Zaladakargulia, magram SeuZlebe-

lia misi Sesruleba. miT umetes, rom qarTul sasamarTlo praqtikaSi

ukve iyo aseTi precedenti.

kanonidan amoRebuli unda iqnes is moZvelebuli formulirebebi,

romelic ukve gauqmebul sakanonmdeblo aqtebze uTiTeben. (Sdr.

kanonis 42-e muxlis me-4 nawili da 43-e muxlis ‘’g’’ qvepunqti)

aseve aucilebelia kanonis 43-e muxlis mTlianad axali

redaqciiT Camoyalibeba. am muxlis mniSvneloba gansakuTrebiT didia

im martivi mizezis gamo, rom is aregulirebs saarbitraJo

gadawyvetilebis gauqmebasTan dakavSirebul urTierTobebs. am

SemTxvevaSi zedmeti originaloba saWiro ar aris, sruliad

sakmarisia modeluri kanonis im muxlis amoqmedeba, romelic

Page 231: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 229 ~ 

saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis safuZvlebs sakmaod

detalurad awesrigebs.

saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebis funqcia calsaxad

unda gadavides sasamarTlos kompetenciaSi. kerZo samarTlis

iuridiuli piris mier saaRsrulebo furclis gacema problemis

marTebul gadawyvetad ver CaiTvleba.

bolos unda aRiniSnos, rom aq CamoTvlili sakiTxebi mxolod

maTi principuli mniSvenlobis gamo iqna calke gamoyofili, rac

sruliadac ar gamoricxavs kanonSi Sesatan cvlilebebTan

dakavSirebiTY sxva sakiTxebis damuSavebis SesaZleblobas. miT

umetes, rom qarTulma sasamarTloebma ukve Camoayalibes TavianTi

damokidebuleba kerZo arbitraJis saqmianobasTan dakavSirebuli

sxxva sakiTxebis mimarTac.

III. saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Seasaxeb specialuri

kanonis miRebis saWiroeba

saxelmwifoTa erTma nawilma modeluri kanonis gamoyeneba

mizanSewonalad miiCnia, rogorc ‘’Sida’’ aseve saerTaSoriso

saarbitraJo ganxilvebis mimarT, Tumca daviwyebas ar unda mieces is

faqti, rom am kanonis Semqmnelebma is specialurad saerTaSoriso

komerciuli arbtiraJisaTvis daweres. aRniSnulidan gamomdinare,

sasurveli iqneba Tu qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobac

modelur kanons daemyareba.

rac Seexeba kanonis Sinaarss, TiToeuli norma maqsimalurad

naTeli da konkretuli unda iyos. Aam SemTxvevaSi saqarTvelo ver

gaiziarebs lakonuri regulirebis frangul da Sevicarul

gamocdilebas. Aara imitom, rom es misaRebi ar aris, aramed imitom,

rom frangi da Sveicarieli kanonmdebeli reformis dros eyrd-

noboda sasamarTlo praqtikas, romelmac unda uzrunvelyos am

mokle da lakonuri sakanonmdeblo normebis Sesabamisi gaanmarteba.

ufro metic, am reformebis gatarebisas ZiriTad samuSao masalas

swored sasamarTlo gadawyvetilebebi warmoadgendnen. Tu

regulireba zogadi iqneba, aman SeiZleba saarbitraJo sakanonmdeblo

normebis iseTi interpretacia gamoiwvios, romelic saerTod moul-

odneli aRmoCndeba kanonmdeblisaTvis. es ar SeiZleba gaxdes

qarTuli sasamarTlos kritikis safuZveli, vinaidan mas ar gaaCnia

gamocdileba. Sesabamisad, misTvis ucnobia arbitraJTan dakavSireb-

uli gadawyvetilebebis miRebis teqnika da meTodika. amitom,

SesaZloa momavali qarTuli kanonis muxlebis raodenoba

aRematebodes Sveicarul, frangul, germanul da Svedur normebs,

magram mTavaria is iZleodes principul pasuxebs yvela metnaklebad

mniSvnelovan sakiTxze.

rogorc ukve aRiniSna, nebismier SemTxvevaSi reformis

safuZveli unda gaxdes modeluri kanoni. 2003 wlis mdgomareobiT

misi principebi gaziarebulia 40-ze meti saxelmwifos mier.

Page 232: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 230 ~ 

aRsaniSnavia, rom am siaSi arian ruseTi, ukraina, belarusia da

azerbaijani, ar arian saqarTvelo somxeTi moldova da yazaxeTi.741 A

rac Seexeba saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebs

saboloo jamSi isini SeiZleba or Zir-iTad jgufad, materialur da

formalur winpirobebad davyoT. pirveli formaluri winapiroba,

romlis arsebobis gareSec saarbitraJo ganxilva ver daiwyeba, aris

saarbitraJo SeTanxmeba. aseTi SeTa-nxmebis arsebobis gareSe arbit-

raJma uari unda Tqvas saarbitraJo pretenziis miRebaze. zogadad

SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo SeTanxmebaze bevria damokidebuli

rogorc saqmis ganxilvisa da gadawyvetis, aseve miRebuli gadawyvet-

ilebis cnobisa da aRsrulebis dros. saarbitraJo SeTanxmeba

mxareebs Soris SeiZleba gaformdes rogorc davis warmoSobamde,

aseve uSualod misi warmoSobis Semdeg.

meore formaluri winapiroba gulisxmobs imis garkvevas,

SeiZleba Tu ara, rom dava, romelzec arbitraJma unda gamoitanos

gadawyvetileba, iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. rogorc wesi

sakanonmdeblo aqtebi xSirad Seicaven miTiTebas imis Taobaze, rom

ama Tu im xasiaTis davebi ar SeiZleba ganixilos arbitraJma. Tu

saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia iseT davaze, romelic

Sesabamisi saxelmwifos kanonmdeblobiT arbitraJma ar SeiZleba

ganixilos, maSin Zalze saeWvo xdeba da minimumade mcirdeba saarbi-

traJo gadawyvetilebis aRsrulebis Sansi.

saarbitraJo ganxilvis materialur winapirobad unda ganvixloT

davis arseboba. cxadia, Tu dava ar arsebobs, an mxareebma Sewyvites

dava, saarbitraJo ganxilva yovelgvar azrs kargavs. dasavleT

evropis saxelmwifoebis sasamarTlo praqtika arbitraJisaTvis

aucileblad miiCnevs davis arsebobas, davis arsebobis gareSe

gamarTuli e.w “saarbitraJo ganxilva” ver iqneba saarbitraJo

ganxilva.

saarbitraJo SeTanxmebis definicia momavalma qarTulma kanonma

SeiZleba modeluri kanonidan gadmoiRos, rac uzrunvelyofs

qarTuli samarTlis Sesabamisobas saarbitraJo kanonmdeblobis

unifikaciis Tanamedrove tendenciebTan.742

741 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54. ixile aseve danarTi III, saxelmwifoTa

sia. 742 modeluri kanonis me-7 muxlis Tanxmad, “saarbitraJo SeTanxmeba” – aris

mxareTa SeTanxmeba, yvela an gansazRvruli davebis arbitraJisaTvis gadacemis

Sesaxeb, romlebic warmoiSvnen an SeiZleba warmoiSvan konkretul samarTlebriv

urTierTobasTan dakavSirebiT, imisgan damoukideblad, saxelSekrulebo xasiaTisaa

is Tu ara.

saarbitraJo SeTanxmeba ideba werilobiTi formiT. SeTanxmeba werilobiTi formiT

dadebulad iTvleba Tu igi Sesulia mxareTa mier xelmoweril dokumentSi,

dadebulia werilebis gacvlis, satelegrafo Setyobinebis an eleqtronuli

komunikaciis sxva saSualebebis gamoyenebis gziT, rac uzrunvelyofs aseTi

SeTanxmebis fiqsacias, an dadebulia sasarCelo gancxadebisa da masze pasuxis

gziT, romelSic erT-erTi mxare miuTiTebs SeTanxmebis arsebobaze xolo meore

sadaod ar xdis amas. xelSekrulebaSi arsebuli miTiTeba dokumentze, romelic

Page 233: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 231 ~ 

saxelmwifosa da mis mier kontrolirebadi iuridiuli pirebis

mier saarbitraJo SeTanxmebis dadebis uflebamosilebis

sakiTxisadmi araerTgvarovani mosazrebebis gaTvaliswinebiT

saqarTvelos saxelmwifom unda Camoayalibos sakuTari pozicia.

urigo ar iqneba, Tu mxedvelobaSi iqneba miRebuli is faqtori, rom

sasamarTloebi ar aZleven saxelmwifosa da mis mier kontrolirebad

iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis samarTlebriv

safuZvlad erovnuli kanonmdeblobis normebze miTiTebis uflebas.

saxelmwifo valdebulia saarbitraJo SeTanxmebis dadebamde ifiqros

mosalodnel Sedegebze da iuridiuli manipulaciebis gamoyenebiT

saarbitraJo SeTanxmebidan “Tavis daZvrenis” mcdelobiT Tavi

uxerxul mdgomareobaSi ar Caiyenos.

saqarTveloSi gamarTul saarbitraJo ganxilvaSi

warmomadgenlad monawileobisaTvis kanoni raime saxis SezRudvebs

ar unda iTvaliswinebdes. mxaris interesebis dacva saarbitraJo

ganxilvisas unda SeeZlos nebismier pirs, visac mxare ndobas

gamoucxadebs, rac dadasturebuli iqneba Sesabamisi mindobilobiT.

arbitraJs unda hqondes SesaZlebloba Seamowmos warmomadgenlobiTi

uflebamosileba da mxolod amis Semdeg dauSvas piri saarbitraJo

ganxilvebze.

sasamarTlo da saarbitraJo praqtika adasturebs, rom

saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT dadebis moTxovna kvlav

inarCunebs Tavis funqcias. formasaTan dakavSirebuli yvelaze

rTuli problemaa eleqtronuli saarbitraJo SeTanxmebis

iuridiuli Zalis aRiareba. aseTi novaciis Setana qarTul

saarbitraJo kanonmdeblobaSi principSi misaRebad unda CaiTvalos.

gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saqarTveloSi ukve

moqmedebs eleqtronuli xelmowerebis maregulirebeli kanoni.

saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis da misi rekvizitebis

gansazRvra kanonmdeblis mier zedmeti formaloba iqneba. Y

arbitraJma an sasamarTlom yovel konkretul SemTxvevaSi unda

gadawyveton SeiZleba Tu ara mxareTa nebis saarbitraJo SeTanxmebad

kvalifikacia da mis safuZvelze saarbitraJo ganxilvis dawyeba. sak-

marisad unda CaiTvalos formulireba, romelic iZleva mxareTa mier

arbitrebis arCevis da am arbitrebis mier iuridiulad savaldebulo

gadawyvetilebis gamotanis SesaZleblobas.

saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis

calke regulirebis saWiroeba ar arsebobs. swori sasamarTlo

praqtikis pirobebSi niu-iorkis konvencia da modeluri kanonis

Sesabamisi normebi am funqcias Seasr-uleben.

saqarTvelos kanonmdeblobiT ukve damkvidrebulia regulireba,

romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis arseboba gamoricxavs

sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas, xolo ukve dawyebuli procesi

Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, CaiTvleba saarbitraJo SeTanxmebad im pirobiT,

rom xelSekruleba dadebulia werilobiTi formiT da miTiTebis xasiaTi

zemoxsenebul daTqmas xelSekrulebis nawilad aqcevs.

Page 234: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 232 ~ 

--- Sewyvetas eqvemdebareba, Sesabamisad, saqarTveloSi ar arsebobs

saaarbitraJo ganxilvis SeCerebasa da Sewyvetas Soris arCevanis

aucilebeloba. es arCevani ukve gakeTebulia.

rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis

gavrcelebas mesame pirebze da uflebamonacvleobas, sasurvelia, rom

qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam es sakiTxebi detalurad

moawesrigos. amosaval principad ki SeiZleba gamodges is, rom am

SemTxvevaSi saqme exeba ukve arsebuli da samarTlebrivad namdvili

saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze ga-

vrcelebas da ara Zaladakarguli SeTanxmebis „gacocxlebas“.

mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema

subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da

movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri

saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo Se-

Tanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle

subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,

saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos

mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris

dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da

sa-samarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.

Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios

sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi

fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-

xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-

Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis

SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-

sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da

uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo

SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-

vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-

SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc

Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.

qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba unda daemyaros

saarbitraJo ganxilvis sagnis negatiur formulirebas, e.i kanonSi

mocemuli unda iyos im sakiTxTa CamonaTvali, romelzec

gamoricxuli iqneba saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana. amave

dros mosamarTles unda darCes ufleba sajaro interesis

arsebobisas arbitraJs aukrZalos konkretuli davis ganxilva.

sasamarTlos unda hqondes SesaZlebeloba gazardos im

samarTlebrivi urTierTobebis CamonaTvali, romelzec ar SeiZleba

saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana, magram ar unda SeeZlos arbi-

traJisaTvis im davebis daqvemdebareba, rac pirdapir iqneba

akrZaluli kanoniT. amiT sasamarTlos gansazRvruli eqneba

moqmedebis farglebi, rac xels Seuwyobs Sesabamisi praqtikis

Camoyalibebas.

Mmxareebs unda hqodeT saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT

gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba. aseTi arCevanis

Page 235: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 233 ~ 

ararsebobisas sasamarTlom da arbitraJma unda ixelmZRvanelon im

saxelmwifos samarTliT, romlis teritoriazec mimdinareobs

saarbitraJo ganxilva. amave dros mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli

im saxelmwifos kanonmdeblobac, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes

gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba. aseTi kompromisuli midgomis

Sedegad SesaZlebelia iseTi saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana,

romelic warmatebiT gaivlis rogorc saarbitraJo ganxilvis, aseve

gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis adgilis sasamarTlos

kontrols.

saarbitraJo ganxilvis sagnis regulirebisas sakanonmdeblo

teqnikis TvalsazrisiT ori SesaZlo varianti SeiZleba arsebobdes.

pirveli gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis abstraqtul-

pozitiur ganmratebas. Aamis magaliTia germaniaSi, SveicariaSi,

SvedeTsa da safrangeTSi gavrcelebuli formulireba, romlis Tana-

xmadac saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos qonebrivi dava,

an dava, romelzec mxareebs Soris morigebis miRweva nebadarTulia.

sakiTxis kidev ufro abstraqtuli gadawyvetaa saarbitraJo ganxi-

lvis sagnad iseT uflebebis miCneva, romelTa gankargvac mxareebs

Tavisuflad SeuZliaT.

Mmeore midgoma gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis

negatiur ganmartebas. Aam SemTxvevaSi kanonSi mocemulia im davebis

CamonaTvali, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis

sagani.

Ppirvel SemTxvevaSi kanonSi ganmtkicebuli abstraqtuli

ganmartebebis dazusteba xdeba sasamarTlo praqtikis mier.

Sesabamisad aseTi midgoma misaRebia im saxelmwifoebisaTvis, sadac

sasamarTlo praqtikas safuZvlad udevs didi tradiciebi da

gamocdileba.

saxelmwifo, romlis sasamarTloebsac ar gaaCniaT safrangeTis

analogiuri praqtika, an aSS-is sasamarTloebis mier SemuSavebuli

arbitraJis xelSewyobis doqtrinis msgavsi principebi, iZulebulia

aseTi sakiTxebis dazusteba moaxdinos im davebis amomwuravi

CamoTvlis gziT, romelTa ganxilvac arbitraJis kompetenciaSi ar

Sedis. Aam mxriv sainteresoa franguli midgoma, romelic Seicavs

rogorc pozitiurad, aseve negatiurad formulirebul mowesrigebas,

Tumca aq mainc sasamarTlo ambobs gadamwyvet sityvas. Aam

konkretul SemTxvevaSi kanonis teqsts dakarguli aqvs is

mniSvneloba, romelic man evropis kontinentze saukuneebis manZilze

SeiZina.

arbitraJis saqmianobis sferodan gamoricxuli davebis

amomwuravi CamonaTvali panacea ar aris. Aam dros mainc arsebobs

kanonis brmad gamoyenebis safrTxe. rogori detaluric ar unda iyos

CamonaTvali, SeuZlebelia yvela SesaZlo SemTxvevis winaswar

gaTvaliswineba. mosamarTles SeuZlia ubralod miuTiTos, rom gada-

sawyveti sakiTxi CamonaTvalSi ar Sedis da unda iyos saarbitraJo

ganxilvis sagani, miuxedavad imisa, rom TviT urTierTobis Sinaarsi

sruliad sxvagvar ganmartebas moiTxovdes. es safrTxe minimumade

Page 236: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 234 ~ 

unda iqnes dayvanili. albaT urigo ar iqneba, Tu kanoni

gaiTvaliswinebs zogad daTqmas, romlis Tanaxmadac sasamarTlos

SeeZleba saarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnios, an ar miiCnios dava,

romelic ar Sedis CamonaTvalSi.

B

Page 237: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 235 ~ 

b i b l i o g r a f i a

qarTulad

saqarTvelos konstitucia. (2009 wlis 1 ianvris mdgomareobiT)

saqarTvelos kanoni ~kerZo arbitraJis Sesaxeb.~ (1997 wlis 17

aprilis mdgomareobiT)

saqarTvelos kanoni „eleqtronuli xelmowerisa da eleqtronuli

dokumentis Sesaxeb.“ (2008 wlis 14 martis mdgomareobiT)

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. (2009 wlis 1 maisis)

mdgomareobiT)

saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi. (2009 wlis 1

maisis mdgomareobiT)

binderi, piter, m. ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis

komentarebi ~qarTuli samarTlis mimoxilva~ tomi 10, #2-3, 2007.

brandti, andreas, saerTaSoriso savaWro palatis axali saarbitraJo

wesebi, “qarTuli samarTlis mimoxilva”, 1998 wlis meore da mesame

kvartali.

gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa

iurisdiqcia, “meridiani,” Tbilisi, 2002.

gabisonia, zviad, qarTuli saerTaSoriso kerZo samarTali,

“meridiani,” Tbilisi, 2006.

gabisonia, zviad, mxareTa nebis avtonomiis cneba saerTaSoriso

kerZo samarTalSi, ~samarTali,~ #8, 2003.

gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesavali,

Tbilisi, 2000.

zambaxiZe, Tamar, eleqtronuli vaWrobis samarTlebrivi

reglamentaciis safuZvlebi, “samarTali,” #9-10, 2003.

zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da

perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili

krebuli, ”meridiani,” Tbilisi, 2004.

Page 238: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 236 ~ 

kenkiSvili, vasil, subsidiebis saerTaSorisosamarTlebrivi

regulireba, ~adamiani da konstitucia,~ #4, 2002.

liluaSvili, Tengiz, saerTaSoriso kerZo samarTali, “jisiai”,

Tbilisi, 2001.

plutarqe, rCeuli biografiebi, tomi II, @“Tbilisis universitetis

gamomcemloba“, Tbilisi, 1987.

SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro

palatis saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“,

1998 weli, meoTxe kvartali.

Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismge-

bloba sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006.

rusulad Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже. Приказ ТПП России от 08.12.1994 N б/н. Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001. ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001. Богуславский, М.М. Современные тенденции расширения сферы действия институционных арбитражных судов. „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002. Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997. Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001. Костин, А.А Типовой закон ЮНСИТРАЛ и российский закон о международном коммерческом арбитраже, wignSi: „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002.

Page 239: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 237 ~ 

Кох, Х.У, Магнус П, Моренфельс, Винклер фон, Международное частное право и сравнительное правоведение, „Международные Отношения,“ Москва, 2001. Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991. Минаков, А.И Арбитражное соглашение и практика рассмотрения внешнеекономических споров, Москва, 1985. Петров, М. В. Обеспечителъные Меры в Деятелъности Международного Коммерческого Арбитража По Росийскому праву. кодекс INFO, Январъ- Февралъ 2003, Юридический Факулътет СпбУ. Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003.

germanulad Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006. Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006. Böckstiegel, Karl-Heinz, Einführende Überlegungen zur Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005. . Borris, Christian, Abfassung von Schiedsklauseln und Ausgestaltung des Schiedsverfahrens in Streitigkeiten aus geselschaftsrechtlichen Vertragsverhältnissen. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005. Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000.

Page 240: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 238 ~ 

Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Geimer, Reinhold, Beteiligung weiterer Parteien im Schiedsgerichtsverfahren, insbesondere die Drittwiderklage in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001. Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004. Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005. Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004. Kilgus, Stefan, Zur Anerkennung und Vollstreckbarerklärung englischer Schiedssprüche in Deutschland, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen Recht, Band 32, „Duncker &Humbolt“, Berlin, 1995. Knoblach, Steffen, Sachverhaltsermittlung in der internationalen Wirtschaftsschied-sgerichtsbarkeit, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2003. Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004. Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998. Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004. Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005. Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006.

Page 241: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 239 ~ 

Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003. Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002. Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997 . Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006. Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005. Schlabrendorff, Fabian von, Parallele Verfahren, Aufnahme von Dritten, Verbindung von Verfahren:Erfahrungen aus der Praxis der ICC. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005. . Schütze, Rolf, A. Armut im internationalen Schiedsverfahren – kollisionsrechtliche Aspekte in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Effektivität des Rechtsschutzes vor den Schiedsgerichten, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Zum Urkundsschiedsverfahren in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006.

Page 242: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 240 ~ 

Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007. Schwab, Karl Heinz, Walter, Gerhard, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002. Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003. Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006. Tell Krimpenfort, Mark, Vorläufige und sicherende Maßnahmen im schiedsrichterlichen Verfahren, „Tectum“, Marburg, 2001. Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. . Weihe, Lars, Der Schutz der Verbraucher im Recht der Schiedsgerichtbarkeit, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005. inglisurad Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003. ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004. ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005. ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006. Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000.

Page 243: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 241 ~ 

Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006. Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006. Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000. Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006. Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006.

Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006. Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993. Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003. Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006. Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP~, London, 2002. Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918. De Ly, Filip, Best Practices and third party participation. in: Wirth, Markus(Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006.

Page 244: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 242 ~ 

Drahozal, Christopher, R. Commercial norms, commercial codes, and international commercial arbitration, in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005. Frick, Joachim, G. Arbitration and complex international contracts, Kluwer law international, “Schulthess Juristische medien”, Zürich, 2001. Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Hertzfeld, Jeffrey, M. The status of arbitration agreements and the arbitral process in the states of the former Soviet Union, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993. Hober, Kaj, Fast track arbitration in Stokholm, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1995. Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004. Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The arbitrator and the law: does he/she know it? Apply it? How? And a few more questions. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The governing law, fact or law? A transnational rule on establishing its content. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006.

Page 245: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 243 ~ 

Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005. Lew, Julian, D.M. ICSID arbitration: Special features and recent developments. in: Arbitrating foreign investment disputes, procedural and substantive legal aspects, studies in transational ecomonic law, edited by Norbert Horn, “Kluwer law international”, The Hague, 2004. Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003. Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005. Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004. Mantilla-Serrano, Fernando, Towards a transnational procedural public policy. in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), Jurisnet, Huntington (NY), 2005. Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005. Moss, Guiditta Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999. Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004. Niemic, Robert, J. Stienstra, Donna, Randall, Ravitz, E. Guide to Judical Management of Cases in ADR, Federal Judical Center(USA), 2001. Nunn, Philip, Time is money: strategies to ensure a speady resolution. wignSi: ADR in Asia, solutions for Business, “Euromoney Publications (Jersey)”, Hong Kong, 2005. Park, William, W. Arbitration of international business disputes, “Oxford university press”, Oxford, 2006. Petsche, Markus, A. The Growing autonomy of international commercial arbitration, contributions on international commercial law, QUADIS Academy for legal inteligence, Frankfurt am Main und “Sellier European Law Publishers”, München, 2005. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004.

Page 246: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 244 ~ 

Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006. Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004. Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004. Stampa, Gonzalo, The 2003 Spanish arbitration act, ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004. Stitt, Allan, J. Mediation: a practical Guide, “Cavendish Publishing”, London, Sydney, Portland, Oregon, 2004. Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1994. Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “ Kluwer law international”, 2005. Veeder, V. V, Another look at the arbitration Exceptions in the Brussels Regulation and Lugano Convention, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “ Kluwer law international”, 2006. Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005. Zykin, Ivan, S. The russian arbitration procedure, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1996.

sasamarTlo praqtika

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo

samarTlis sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebTan dakavSi-

rebiT, Tbilisi, 25 ivlisi, 2007 weli. www.supremecourt.ge

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis

gadawyvetileba, saqme #1/2/378.

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba,

saqme #a-204-S-43-03.

Page 247: saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti iuridiuli fakulteti giorgi cercvaZe saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis

~ 245 ~ 

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba,

saqme #as-423-773-07.

Определение Конституционного Суда РФ от 09.12.1999 N 191-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы открытого акционерного общества "Очаковский молочный завод" на нарушение конституционных прав граждан статьями 34 и 35 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." Определение Конституционного Суда РФ от 26.10.2000 N 214-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы ОАО АКБ "Сберегательный банк Российской Федерации" на нарушение конституционных прав и свобод пунктом 2 статьи 34 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." Определение Судебной коллегии по гражданским делам Верховного Суда РФ от 04.07.1997 N б/н; Бюллетень Верховного Суда Российской Федерации", N 2, 1998. Постановление Президиума Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации от 10.04.2001 N 3515/00.

veb-gverdebis misamarTebi

Bundesgesetz vom 18 Dezember 1987 über das Internationale Privatrecht (IPRG) stand: 1. Juli 2008 http://www.admin.ch/ch/d/sr/c291.html Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit (DIS), Schiedsgerichtsordnung (www.dis-arb.de)

http://icsid.worldbank.org