saertasoriso saarbitrajo ganxilvis winapirobebi · ivane javaxisvilis saxelobis tbilisis saxelmwifo...
TRANSCRIPT
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universiteti
iuridiuli fakulteti
giorgi cercvaZe
saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi
(SedarebiTi analizi)
xelmZRvaneli: samarTlis doqtori,
asocirebuli profesori Tamar zambaxiZe
sadisertacio naSromi wardgenilia samarTlis doqtoris
akademiuri xarisxis mosapoveblad
Tbilisi
2008
avtoris stili daculia
i
i
sarCevi
gamoyenebuli abreviaturis nusxa -------------------------------------------------------------5
Sesavali --------------------------------------------------------------------------------------------------------7
kari I saerTaSoriso arbitraJis zogadi daxasiaTeba
-----------------------------------------------------------------------------------------10
Tavi I arbitraJis cneba, warmoSoba da ganviTareba --------------10
§1. arbitraJis istoria -------------------------------------------------------------------------------14
§2 arbitraJis cneba ------------------------------------------------------------------------------------16
§3 saarbitraJo ganxilvis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi -----------------19
§4 delokalizaciis Teoria -----------------------------------------------------------------------23
§5 konfidencialuroba -------------------------------------------------------------------------------24
Tavi II arbitraJebis klasifikacia ------------------------------------------26
§1 klasifikaciis kriteriumebi da arbitraJis saxeebi --------------------------26
arbitraJis gansxvaveba mediaciisagan ----------------------------------------------------------------30
§2 mudmivmoqmedi da droebiTi (ad hoc) arbitraJebi ---------------------------------33
§3 saerTo (zogadi) da specializebuli arbitraJebi -----------------------------35
Tavi III saerTaSoriso arbitraJi da sajaro samarTali ------38
§1 arbitraJi da saerTaSoriso organizaciebi ----------------------------------------38
§2 saerTaSoriso sajaro arbitraJi ---------------------------------------------------------40
§3 arbitraJi, konstitucia da adamianis uflebebi ---------------------------------42
arbitraJi da sasamarTlosaTvis mimarTvis konstituciuri ufleba -------------44
ii
ii
kari II saerTaSoriso arbitraJis normatiuli
safuZvlebi----------------------------------------------------------------------47
Tavi I saerTaSoriso xelSekruleba --------------------------------------48
§1 arbitraJis saerTaSoriso samarTliT regulirebis pirveli cdebi 48
I. Jenevis konvencia da oqmi -------------------------------------------------------------------------------49
II. Jenevis oqmidan niu-iorkis konvenciamde ---------------------------------------------------------50
§2 niu-iorkis konvencia ------------------------------------------------------------------------------50
§3 arbitraJTan dakavSirebuli sxva saerTaSoriso xelSekrulebebi ---52
I. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvencia ------------------52
II. vaSingtonis konvencia ---------------------------------------------------------------------------------------53
III. moskovis konvencia da kievis SeTanxmeba -------------------------------------------------------58
Tavi II saarbitraJo kanonmdebloba ----------------------------------------60
§1 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacia --------------------------------------------60
I. UNCITRAL-is saqmianoba ---------------------------------------------------------------------------------------61 II. advokatTa saerTaSoriso asociaciis saqmianoba -------------------------------------------66
§2 saerTaSoriso arbitraJis sakanonmdeblo regulireba ---------------------67
I. ruseTi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------68
II.SvedeTi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------73
III. germania --------------------------------------------------------------------------------------------------------------74
IV. Sveicaria -----------------------------------------------------------------------------------------------------------75
V. safrangeTi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------77
VI. inglisi --------------------------------------------------------------------------------------------------------------78
VII. arbitraJi da evrokavSiri ------------------------------------------------------------------------------81
VIII. amerikis SeerTebuli Statebi -----------------------------------------------------------------------83
Tavi III saarbitraJo reglamentebi ------------------------------------------87
$1. ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatis arbitraJi
(ruseTi) ------------------------------------------------------------------------------------------90
$2. DIS arbitraJi (germania) ------------------------------------------------------------------------91
$3. SCC (stokholmis) arbitraJi (SvedeTi) -------------------------------------------------92
$4. Swiss Rules -Sveicaruli saarbitraJo reglamenti (Sveicaria) ------------92
$5. ICC (parizis) arbitraJi (safrangeTi) --------------------------------------------------93
$6. LCIA (londonis) arbitraJi (inglisi) --------------------------------------------------95
iii
iii
$7. AAA (vaSingtonis) arbitraJi (aSS) -------------------------------------------------------96
Tavi IV saerTaSoriso arbitraJis regulirebis perspeqtivebi
saqarTveloSi -----------------------------------------------------------------------------96
kari III saarbitraJo ganxilvis winapirobebi -----------103
Tavi I saarbitraJo SeTanxmeba ------------------------------------------------105
$1 saarbitraJo SeTanxmebis cneba -----------------------------------------------------------105
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba ---------------------------------------------------------107
§2 saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi ---------------------------------------------------------111
§3 Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb ----------------------------------------113
I. materialur-samarTlebrivi (saxelSekrulebo) Teoria --------------------------------114
II. saproceso samarTlebrivi Teoria -----------------------------------------------------------------115
III. Sereuli Teoria ----------------------------------------------------------------------------------------------116
§4 GsaarbitraJo SeTanxmebis mxareebi (subieqtebi) --------------------------------118
I. fizikuri pirebi ------------------------------------------------------------------------------------------------119
II. iuridiuli pirebi --------------------------------------------------------------------------------------------121
III. saxelmwifo ------------------------------------------------------------------------------------------------------122
IV. momxmarebeli ---------------------------------------------------------------------------------------------------127
V. Amicus Curiae ---------------------------------------------------------------------------------------------------------130 VI. mesame pirebi -----------------------------------------------------------------------------------------------------132
§5 warmomadgenloba -----------------------------------------------------------------------------------133
I. warmomadgenloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas ----------------------------------133
II. warmomadgenloba saarbitraJo ganxilvisas --------------------------------------------------137
§6 saarbitraJo SeTanxmebis forma ----------------------------------------------------------138
I.modeluri kanoni, reglamentebi da konvenciebi ---------------------------------------------139
II. ruseTi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------140
III. SvedeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------------141
IV. germania ------------------------------------------------------------------------------------------------------------141
V. Sveicaria ----------------------------------------------------------------------------------------------------------142
VI. safrangeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------143
VII. inglisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------145
VIII.amerikis SeerTebuli Statebi ----------------------------------------------------------------------146
IX. saarbitraJo SeTanxmeba eleqtronuli formiT -----------------------------------------147
§7 saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi ------------------------------------------------------151
I. saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebi -------------------------------------------------------------151
II. specialuri pirobebi saarbitraJo SeTanxmebaSi ------------------------------------------152
III. saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba ----------------153
iv
iv
§8 saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali -----------158
I.saerTaSoriso xelSekrulebebi ------------------------------------------------------------------------160
II. ruseTi --------------------------------------------------------------------------------------------------------------161
III. SvedeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------161
IV. germania -----------------------------------------------------------------------------------------------------------162
V. Sveicaria ----------------------------------------------------------------------------------------------------------163
VI. safrangeTi ------------------------------------------------------------------------------------------------------164
VII. inglisi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------165
VIII. amerikis SeerTebuli Statebi --------------------------------------------------------------------166
§9 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ---------------------------166
I. saarbitraJo SeTanxmebis Sewyveta da baTiloba -----------------------------------------167
II. sasamarTlos mier davis ganxilvis gamoricxva ------------------------------------------170
III. sasamarTlo ganxilvis Sewyveta, Tu SeCereba? --------------------------------------------173
IV.saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze dawyebuli saarbitraJo ganxilva da
moTxovnis xandazmulobis vadebi -----------------------------------------------------------------------174
§10 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba
mesame pirebze --------------------------------------------------------------------------------------------175
I. mesame piris sasargeblod dadebuli xelSekrulebebi --------------------------------177
II. garantia, Tavdeboba, solidaruli valdebuleba ----------------------------------------177
III. iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis gavrceleba am iuridiuli piris partniorebze (wevrebze) ------------180
IV. saxelmwifos mier kontrolirebadi kompaniebisa da sajaro samarTlis
iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis gavrceleba saxelmwifoze -----------------------------------------------------------------180
V. “kompaniebis jgufis doqtrina” --------------------------------------------------------------------181
§11 saarbitraJo SeTanxmeba da uflebamonacvleoba -----------------------------185
§12 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi regulirebis perspeqtivebi
saqarTveloSi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------191
Tavi II saarbitraJo ganxilvis sagani ------------------------------------193
§1 saarbitraJo ganxilvis sagani calkeuli saxelmwifoebis
kanonmdeblobaSi ----------------------------------------------------------------------------------------193
I. yofili socialisturi banakis saxelmwifoebi ---------------------------------------------194
II. SvedeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------------197
III. germania ------------------------------------------------------------------------------------------------------------198
IV. Sveicaria ---------------------------------------------------------------------------------------------------------201
V. safrangeTi -------------------------------------------------------------------------------------------------------202
VI. inglisi -----------------------------------------------------------------------------------------------------------204
VII. amerikis SeerTebuli Statebi ---------------------------------------------------------------------205
VIII. saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvrisas gamosayenebeli samarTali -
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------206
§2 saarbitraJo ganxilvis sagani da samarTlis calkeuli dargebi --208
I.arbitraJi da gadaxdisuunarobis samarTali --------------------------------------------------208
II. arbitraJi da inteleqtualuri sakuTrebis samarTali ------------------------------213
v
v
III. arbitraJi da (samewarmeo) samarTali ----------------------------------------------------------215
IV. arbitraJi da konkurenciis samarTali --------------------------------------------------------219
§3 saarbitraJo ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTlSi -----223
daskvna --------------------------------------------------------------------------------------------------------226
I. qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis sistemuri cvlilebis saWiroeba -226
II ‘’kerZo arbitraJis Sesaxeb’’ moqmed kanonSi cvlilebebis Setanis saWiroeba-
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------227 III.saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb specialuri kanonis miRebis
saWiroeba --------------------------------------------------------------------------------------------------- 229
bibliografia --------------------------------------------------------------------------------------------235
~ 5 ~
gamoyenebuli abreviaturis nusxa
ismo – inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizacia
ssk – samoqalaqo saproceso kodeqsi
mso – msoflio savaWro organizacia
МКАС -- Международный Коммерческий Арбитражный Суд При Торгово-Про-мышленной Палате Российской Федерации .
UNCITRAL – United Nations Commission on International Trade Law ICC- International Chamber of Commerce AAA- American Arbitration Association AA – Arbitration Act (England) ADR – Alternative Dispute Resolution FTA - Fast Track Arbitration Don`t Arbitrations --- “Document only no Travel” Arbitrations DIS – Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit LCIA -- London Court of International Arbitration SCC- Stokholm Chamber of Commerce ICSID – International Centre for Settlement of Investment Disputes PGE -- Permanent Group of Experts the IBRD -- The International Bank for Reconstruction and Development BIT -- Bilateral Investment Treaty IBA – International Bar Association KSG – Konkordat vom 27. März 1969 über die Schiedsgerichtbarkeit (die Schweiz) IPRG –Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht (die Schweiz)
~ 6 ~
BGG -- Bundesgerichtsgesetz (die Schweiz) FAA -- Federal Arbitration Act (USA) EC- European Community EGZPO – Einführungsgesetz zur Zivliprozessordnung (Deutschland) ZPO – Zivilprozessordnung (Deutschland) BGB- Bürgerliches Gesetzbuch (Deutschland) OLG – Oberlandsgericht (Deutschland) VO – Verordnung VwGO-Verwaltungsgerichtsordnung NAFTA—North America Free Trade Agreeement The RICO Act -- The Racketeer Influenced and Corrupt Organizaions Act OHG – Offene Handelsgeselschaft ArbGG-Arbeitsgerichtsgesetz
~ 7 ~
Sesavali
saerTaSoriso arbitraJi samewarmeo sferoSi warmoSobili
davebis gadawyvetis erTerT aRiarebul da popularul meqanizmad
iTvleba. mxareebs naklebad aqvT xolme survili, rom msxvili
transnacionaluri ekonomikuri proeqtis warmateba Tu
warumatebloba erTi romelime saxelmwifos sasamarTlos gadawyvet-
ilebaze iyos damokidebuli. amitom saerTaSoriso arbitraJi aseTi
proeqtebis ganxorcielebiT dainteresebuli biznesmenebis yvelaze
xSiri arCevania.
ukanaskneli ramdenime wlis praqtika adasturebs, rom saerT-
aSoriso saarbitraJo ganxilvebSi qarTuli saxelmwifos, an misi
rezidenti fizikuri da iuridiuli pirebis monawileobis SemTxvevebi
xSirdeba. magaliTad SeiZleba moviyvanoT sainvesticio davebis
saerTaSoriso centrSi ((ICSID --arbitraJi) bolo ori wlis
ganmavlobaSi mimdinare ori saarbitraJo ganxilva. Aam centris veb-
gverdze ganTavsebuli informaciis mixedviT,1 erTerT saqmeze
arbitrebma 2008 wlis Tebervlis bolos ukve gamoitanes
gadawyvetileba. meore saqmeze ki ganxilva jer kidev mimdinareobs.
aseve izrdeba sxva saerTaSoriso saarbitraJo institutebis mier
organizebul saarbitraJo ganxilvebSi saqarTvelos rezidenti pi-
rebis monawileobis precedentebis raodenoba.
msoflio bazarze qarTuli saqmiani wreebis integraciis
intensivobis zrdasTan erTad saerTaSoriso arbitraJis qarTvel
momxmarebelTa ricxvi kidev ufro gaizrdeba. sakiTxis aqtualobas
amZafrebs is garemoeba, rom am sferoSi moqmedi TiTqmis yvela met-
naklebad mniSvnelovan saerTaSoriso xelSekrulebaSi monawileobis
miuxedavad, qarTul saxelmwifos jer kidev ar aqvs saerTaSoriso a-
rbitraJis maregulirebeli kanonmdebloba. Tu ar CavTvliT
ramdenime statias, qarTul enaze saerTaSoriso arbitraJTan
dakavSirebuli iuridiuli literatura TiTqmis ar arsebobs. zogadi principis Tanaxmad, saerTaSoriso arbitraJis mier davis
ganxilva gamoricxavs imave saqmesTan dakavSirebiT nebismieri
saxelmwifos sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas. Tu
gaviTvaliswinebT, rom sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba
konstutuciiTa da saerTaSoriso samarTliT aRiarebuli da daculi
erTerTi umniSvnelovanesi uflebaa, cxadi xdeba, rom saerTaSoriso
arbitraJisadmi mimarTvisas aucilebelia dacul iqnes yvela is sam-
arTlebrivi winapiroba, romelic saarbitraJo gadawyvetilebis
iuridiul Zalas da mis aRsrulebas uzrunvelyofs.
1 ix. http://icsid.worldbank.org
~ 8 ~
saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebi sxvadasxva
saxelmwifos kanonmdeblobaSi gansxvavebuli terminoligiiT
gadmoicema da TiToeuli marTlwesrigisaTvis damaxasiaTebeli
TaviseburebiT wesrigdeba. Sesabamisad, saqarTvelos mouwevs sakmaod
rTuli arCevanis gakeTeba rogorc regulirebis Sinaarsis, aseve
formis TvalsazrisiT.
saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebis kvlevas
mkveTrad gamoxatuli praqtikuli xasiaTi da daniSnuleba aqvs.
mxare, romelic saerTaSoriso arbitraJisadmi mimarTvas apirebs,
valdebulia gaiTvaliswinos da daicvas ama Tu im saxelmwifos
kanonmdeblobiT, an Sesabamisi saerTaSoriso xelSekrulebebiT da-
dgenili moTxovnebi. msoflio saqmian wreebTan urTierTobebis
damyarebisas qarTveli mewarmeebi xSirad saerTod ar aqceven yurad-
Rebas xelSekrulebaSi CarTul saarbitraJo SeTanxmebas da mis
samarTlebriv Sedegebs. zogjer maT arc ki aqvT informacia im
saarbitraJo institutis Sesaxeb, romelsac xelSekrulebidan
warmoSobili dava gadasawyvetad gadaecema. qarTveli praqtikosi
iuristebis gamocdileba am TvalsazrisiT aseve sakmaod mwiria, Tu
ar CavTvliT ramdenime gamonakliss, romelTac saqmianobidan gamo-
mdinare mouwiaT saerTaSoriso arbitraJis da iq saqmis warmoebis
Taviseburebebis axlos gacnoba.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom saerTa-
Soriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebis da saerTaSoriso
arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis kvleva uaRresad aqtualuri
da praqtikuli Rirebulebis mqonea. msoflio ekonomikur procesebSi
saqarTvelos integraciis xarisxis zrdasTan erTad misi roli da
mniSvneloba qarTveli iuristebisaTvis ufro sagrZnobi gaxdeba.
sadisertacio naSromSi ganxorcielebuli kvlevis mizania
saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis im winapirobebis gamokveTa,
romelTa arsebobis gareSec aseT ganxilvas Sesabamisi
samarTlebrivi Sedegebi ar mohyveba. Tavidanve cxadia, rom ganxilvas
mxolod maSin SeiZleba hqondes azri, rodesac minimum or subieqts
Soris dava warmoiSoba. udavo warmoebis saqmeebis arbitraJis mier
ganxilva winaaRmdegobaSi iqneba TviT am institutis samarTlebriv
SinaarsTan da daniSnulebasTan. rac Seexeba sxva winapirobebs, maTi
dazusteba mxolod detaluri kvlevis Sedegad aris SesaZlebeli.
sadisertacio naSromi ar Semoifargleba mxolod saarbitraJo
ganxilvis winapirobebis kvleviT. qarTul enaze Sesabamisi lite-
raturis ararsebobis gamo ganxilulia saerTaSoriso arbitraJTan
dakavSirebuli zogadi xasiaTis sakiTxebi, rogoricaa arbitraJis
cneba, misi warmoSobis istoria, ganviTarebis Tanamedrove tendenci-
ebi da a.S.
naSromis meTodologiur safuZvels warmoadgens zogadsame-
cniero meTodebi. saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis sakiTxebi
gamokvleulia SedarebiTi, istoriuli da logikuri analizis safu-
Zvelze.
~ 9 ~
SedarebiTi analizisaTvis specialurad SeirCa im saxelmwifoeb-
is kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika, romlebsac saerTaSoriso
arbitraJTan dakavSirebuli didi tradiciebi da gamocdileba
gaaCniaT. (ruseTi, SvedeTi, germania, Sveicaria, safrangeTi, inglisi,
amerikis SeerTebuli Statebi) TiToeuli SerCeuli saxelmwifos
dedaqalaqi saerTaSoriso arbitraJis msoflioSi aRiarebuli centr-
ia. Sesabamisad, am saxelmwifoebis gamocdilebis SedarebiTi
analizis safuZvelze SesaZlebelia iseTi efeqturi regulirebis
meqnizmebis gamokveTa, romelTa gaTvaliswinebac sasurveli iqneba
qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis SemuSavebis procesSi.
sadisertacio naSromi Sedgeba sami karisagan. TiToeuli kari
Tavis mxriv dayofilia Tavebad da paragrafebad. sakvlevi Temis
struqturis aRqmis gaadvilebis mizniT zogierTi paragrafi iyofa
ufro mcire zomis nawilebad.
pirveli kari Seexeba saerTaSoriso arbitraJis zogad
daxasiaTebas da Sedgeba sami Tavisagan.
pirvel TavSi mocemulia arbitraJis warmoSobisa da ganviTa-
rebis mokle eqskursi. calke paragrafebi eTmoba arbitraJis cnebasa
da istorias, aseve mis dadebiT da uaryofiT mxareebs. calke para-
grafebad ganixileba konfidencialuroba da arbitraJis deloka-
lizacia.
Mmeore Tavi Seexeba arbitraJebis klasifikacias da moicavs sam
paragrafs. aq gamokvleulia klasifikaciis kriteriumebi da
arbitraJis saxeebi. daxasiaTebulia rogorc mudmivmoqmedi da
droebiTi (ad hoc) arbitraJebi, aseve saerTo (zogadi) da speci-
alizebuli arbitraJebi.
mesame Tavi eTmoba saerTaSoriso arbitraJisa da sajaro
samarTlis urTierTmimarTebas. damoukidebel paragrafebad
gamoiyofa iseTi sakiTxebi, rogoricaa saerTaSoriso arbitraJi da
saerTaSoriso organizaciebi, aseve saerTaSoriso sajaro arbitraJi.
calke aris gamokvleuli arbitraJis urTierTdamokidebuleba kons-
tituciiT aRiarebul da garantirebul ZiriTad uflebebTan.
meore karSi ganxilulia saerTaSoriso arbitraJis normatiuli
safuZvlebi. es kari Sedgeba oTxi Tavisagan. TiToeul TavSi calke
aris daxasiaTebuli konkretuli normatiuli safuZveli: saerTaSo-
riso xelSekruleba, kanoni da saarbitraJo reglamenti.
pirvel TavSi mokled aris warmodgenili arbitraJis
funqcionirebis saerTaSoriso samarTlebrivi safuZvlebi, aseve
daxasiaTebulia am sferoSi moqmedi metnaklebad mniSvnelovani
saerTaSoriso xelSekrulebebi.
Mmeore TavSi mocemulia zemoT CamoTvlili saxelmwifoebis
(ruseTi, SvedeTi, germania, Sveicaria, safrangeTi, inglisi, amerikis
SeerTebuli Statebi) saarbitraJo kanonmdeblobis analizi. calke
paragrafi eTmoba saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacias da
unifikaciis procesSi CarTuli saaerTaSoriso organizaciebis saqm-
ianobas.
~ 10 ~
mesame TavSi mokled aris daxasiaTebuli Tanamedrove
msoflioSi cnobili da aRirebuli saarbitraJo centrebis
reglamentebi.
meoTxe TavSi pirvel sam TavSi mocemuli kvlevis Sedegebis
safuZvelze aRwerilia qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis
samomavlo ganviTarebis SesaZlo variantebi da mocemulia maTi
kritikuli Sefaseba.
Mmesame kari Seexeba uSualod saerTaSoriso saarbitraJo
ganxilvis winapirobebs. am karSi Sesuli TiToeuli Tavi Seexeba erT
konkretul winapirobas, romlis gareSec samarTlebrivad namdvili
saarbitraJo ganxilvis warmarTva SeuZlebelia.
pirveli Tavi Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas da Sedgeba
TerTmeti paragrafisagan. calke paragrafebi eTmoba Sedeg sakiTxebs:
saarbitraJo SeTanxmebis cneba; saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi;
Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb; GsaarbitraJo SeTanxmebis
mxareebi (subieqtebi); warmomadgenloba; saarbitraJo SeTanxmebis
forma; saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi; saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT gamosayenebeli samarTali; saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebi; saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis gavrceleba mesame pirebze; saarbitraJo SeTanxmeba da
uflebamonacvleoba. paragarafebis umravlesoba dayofilia ufro
mcire zomis nawilebad.
meore Tavi daTmobili aqvs saerTaSoriso saarbitraJo
ganxilvis Sedegi winapirobis, saarbitraJo ganxilvis sagnis kvlevas.
es Tavi sam paragrafs moicavs. pirvel paragrafSi mocemulia am
sakiTxis regulireba calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi.
meore paragrafi Seexeba samarTlis calkeuli dargebis moqmedebis
sferoSi warmoSobili davebis saarbitraJo ganxilvis sagnad
miCnevis problemebs, xolo mesame paragrafSi mocemulia saarbitraJo
ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTalSi, daxasiaTebulia
arsebuli mdgomareoba da SemoTavazebulia samomavlo regulirebis
varianti.
daskvnaSi mocemulia TiToul karSi ganxorcielebuli kvlevis
Sualeduri Sedegebis Sejameba.
kari I saerTaSoriso arbitraJis zogadi
daxasiaTeba
Tavi I arbitraJis cneba, warmoSoba da ganviTareba
Tanamedrove ekonomikuri urTierTobebis safuZvels Tavisufali
bazari warmoadgens. uaxlesi teqnologiebi sagrZnoblad
aumjobeseben ekonomikuri proeqtebis ganxorcielebis siswrafesa da
xarisxs. iSleba politikuri sazRvrebi da miuxedavad imisa, rom
Tavisufali bazari sakuTar TavSi TviTregulirebis saSualebebsac
gulisxmobs, ufro da ufro rTuldeba misi samarTlebrivi
~ 11 ~
mowesrigeba. nacionaluri samarTali srulyofilad ver
aregulirebs saerTaSoriso ekonomikur urTierTobebs. Kkanonmdebeli
ar unda ecados sakanonmdeblo novaciebiT moicvas es urTierTobebi,
magram unda Seqmnas samarTlebrivi baza, romelze dayrdnobiTac
calkeul subieqtebs saSualeba miecemaT damoukideblad
~ganaviTaron~ bazris moTxovnebis Sesabamisi regulireba. yovelive
zemoaRniSnulis paralelurad nacionaluri samarTali unda qmnides
sajaro interesis dacvis efeqtur garantiebs, romlebic kontrolsa
da momxmarebelTa uflebebis dacvas gulisxmoben. Tavisufali
bazris pirobebSi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens Tanamedrove ke-
rZo samarTlis mier sayovelTaod aRiarebuli mxareTa kerZo
avtonomia.2 kerZo avtonomia sakuTar TavSi moicavs garkveul
riskebs, romelTaganac, miuxedavad yvela detalis gaTvaliswinebis
mcdelobisa, dazRveuli aravin ar aris.
socialuri urTierTobebi adamianTa Sexedulebebis
sxvadasxvaobis gareSe warmoudgenelia. SexedulebaTa, warmodgenaTa
da mosazrebaTa sxvadasxvaoba badebs konfliqts. paradoqsia, magram
faqtia, rom konfliqti adamianTa sazogadoebis ganviTarebis
Tanmxleb Cveulebriv movlenad gainixileba.
buring-ules ganmartebiT, konfliqti aris mdgomareoba, roca
ori an meti subieqtis interesebi erTmaneTTan iseT winaaRmdegobaSi
modis, rom erTdroulad maTi srulad dakmayofileba SeuZlebelia.
Dmerilsis azriT dava (dispute) aris faqtTan, an uflebebTan
dakavSirebuli mxareTa uTanxmoeba, rodesac erTi mxaris pretenzias
(moTxovnas) an SeTavazebas ewinaaRmdegeba meore mxaris uari an sawi-
naaRmdego moTxovna.3 davis warmoSoba nebismieri ekonomikuri
proeqtisaTvis, an SedarebiT mcire mniSvnelobis garigebisaTvis
udides safrTxes warmoadgens. ubralo gaugebrobasac ki SeuZlia
CaSalos didi Sromis fasad miRweuli SeTanxmeba. saqmiani
adamianebis umravlesobam sakmaod kargad icis ra SeiZleba mohyves
mxareTa Sexedulebebis sxvadasxvaobas konkretuli biznes-proeqtebis
ganxorcielebisas. davis Tavidan acileba yovelTvis ver xerxdeba.
ekonomikuri proeqtebis ganxorcielebis dros maqsimalurad
cdiloben gaiTvaliswinon movlenaTa ganviTarebis yvelaze uaresi
varianti da SeimuSaon samarTlebrivi dacvis efeqturi meqanizmebi.
aseTi gansakuTrebuli SemTxvevebisaTvis nacionaluri
sasamarTloebi sakmaod mouqnel institutebs warmoadgenen. maTTvis
damaxasiaTebeli saproceso formalizmi sagrZnoblad aWianurebs
saqmis droul gadawyvetas; sasamarTlo gadawyvetilebis
gasaCivrebisa da procesis gagrZelebis SesaZlebloba kidev ufro
saxifaTos xdis sasamarTlosadmi mimarTvis perspeqtivas.
gansakuTrebiT es SeiZleba iTqvas biznesis iseT sferoebze, romlis-
2 mxareTa kerZo avtonomiis Sesaxeb ix. gabisonia, zviad, mxareTa nebis avtonomiis
cneba saerTaSoriso kerZo samarTalSi, ~samarTali,~ #8, 2003, gv. 9-12. 3 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 132.
~ 12 ~
aTvisac problemis droul gadawyvetas sasicocxlo mniSvneloba
aqvs. arsebobs SemTxvevebi, rodesac sasamarTloSi saqmis ganxilva
imdenad iweleba droSi, rom mxareebi kargaven interess saqmis
saboloo gadawyvetisadmi da cdiloben moZebnon regulirebis
alternatiuli saSualebebi.
rogorc wesi, msxvili ekonomikuri proeqtebi erTi saxelmwifos
samarTlebrivi regulirebis farglebSi Tavidanve ar ~Tavsdeba~
xolme, amitom transnacionaluri kompaniebi cdiloben, Tuki es
SesaZlebelia, Tavidan aicilon romelime saxelmwifos sasamarTlos
mier maTi saqmis ganxilva da moZebnon davis gadawyvetis ufro
efeqturi, swrafi da obieqturi saSualeba. erTerT aseT saSualebad
Tavisuflad SeiZleba CaiTvalos saerTaSoriso arbitraJi.
dReisaTvis sayovelTaod aRiarebulia, rom biznesi davebis
alternatiuli gziT gadawyvetas upiratesobas aniWebs
sasamarTlosTan SedarebiT.4 biznesmenTa warmodgeniT sasamarTlo
ganxilva aris erTerTi yvelaze biurokratiuli procedura,
romelsac iSviaTad mohyveba mxareebisaTvis sasurveli Sedegi.
mewarmeTa damokidebulebas marTlmsajulebisadmi moswrebulad
axasiaTebs bergeri, romelic Tvlis, rom biznesisaTvis sasamarTlo
niSnavs: Zalian bevr kanonebs, Zalian cota samarTlianobas, Zalian
bevr normebs da Zalian cota Sedegebs.5
sasamarTlos mimarT aseTi undobloba axali ar aris. aq arc
romelime saxelmwifos sasamarTlos metnakleb efqturobazea
saubari. Tanamedrove evropuli da amerikuli samarTlebrivi
sistemebis mesveurebi iZulebulni arian aRiaron, rom dReisaTvis
sasamarTlo namdvilad aris sakmaod Zviri siamovneba, romelic yo-
velTvis ver amarTlebs molodins. aristotele Tavis ritorikaSi
werda, rom arbitraJi davis gadawyvetis saukeTeso saSualebaa
vinaidan arbitrma gadawyvetileba samarTlianobidan gamomdinare
unda miiRos xolo sasamarTlom --- kanonidan gamomdinare.6
cxadia, sasamarTlos mimarT gamoTqmuli negatiuri Sefasebebi
ar unda gavigoT ise, TiTqos saerTaSoriso arbitraJi srulyofilia
da pasuxobs yvela im moTxovnas, romelsac “momxmareblebi” maT mier
arCeul arbitrebsa Tu saarbitraJo institutebs uyeneben.
Mmiuxedavad amisa, Tanamedrove saerTaSoriso ekonomikuri
xelSekrulebebis daaxloebiT 80-90% Seicavs saarbitraJo
SeTanxmebas. rogorc germanul iuridiul literaturaSi aRniSnaven,
saarbitraJo SeTanxmeba gansakuTrebiT popularulia sazRvao
4 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. V. 5 „too much law, too little jusitice too many rules too few results“ Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 113. 6 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, p. 18.
~ 13 ~
gadazidvebisa da saerTaSoriso vaWrobis sferoSi.7 sazRvrebis
gadakveTa da ramdenime saxelmwifos marTlwesrigTan erTdrouli
Sexeba yvelaze metad am sferoSi dasaqmebul mewarmeeebs uqmnis
arastabilurobis gancdas. Aam arastabilurobis kompensireba
warmatebiT SeuZlia saerTaSoriso arbitraJs, romelic naklebad
aris damokidebuli ama Tu im saxelmwifos marTlwesrigze, xolo
misi gadawyvetilebis aRsruleba saerTaSoriso samarTlis mier aris
garantirebuli.
saerTaSoriso arbitraJi uaRresad dinamiuri institutia. Mmis
ganviTarebas sxvadasxva faqtorebi ganapirobeben. meoce saukunis
meore naxevarSi, gansakuTrebiT ki mis ukansaknel meoTxedSi
arbitraJis sferoSi Catarebulma uzarmazarma samuSaom Sedegad
moitana saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis sakmaod maRali
xarisxi. e.w globalisation of arbitration, rogorc mas literturaSi
uwodeben.8
arbitraJis, rogorc mxareTa Soris davis gadawyvetis
alternatiuli saSualebis roli da mniSvneloba TandaTanobiT
izrdeba. ~SeiZleba gadauWarbeblad iTqvas, rom dRes sayovelTaod
aris aRiarebuli saerTaSoriso kerZo urTierTobebidan (da ara
marto am urTierTobebidan) warmoSobili davebisa da uTanxmoebebis
regulirebis alternatiuli saarbitraJo gadawyvetilebebis
upiratesoba saxelmwifo sasamarTloebTan SedarebiT, gansakuTrebiT
saerTaSoriso ekonomikuri urTierTobebis sferoSi, rodesac erTi
mxare ver endoba meore mxaris samarTalwarmoebas.~9
kerZosamarTlebrivi urTierTobebis monawileni yovelTvis
Tanxmdebian, rom saxelmwifos Careva maT urTierTobebSi, rogori
keTilganwyobilic ar unda iyos es Careva maT Soris arsebuli davis
gadawyvetis TvalsazrisiT, ver gamoiRebs iseT Sedegs, rogorsac
maT mier regulirebis alternatiuli saSualebebisadmi mimarTva.
sakmaod gonebamaxvilurad SeniSna prof. boguslavskim: ~saarbitraJo
ganxilva ukeTesia, vidre sasamarTlo ganxilva, mxareTa morigeba
ukeTesia, vidre arbitraJisadmi mimarTva, xolo davis Sewyveta
ukeTesia, vidre morigeba~.10
7 Schwab, Karl Heinz, Walter, Gerhard, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. s. 345. SemdgomSi: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. 8 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The arbitrator and the law: does he/she know it? Apply it? How? And a few more questions. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 88. 9 liluaSvili, Tengiz, saerTaSoriso kerZo samarTali, “jisiai”, Tbilisi, 2001,
gv.167. 10 vuTiTeb: gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa
iurisdiqcia, “meridiani,” Tbilisi, 2002, gv.96. mixedviT.
~ 14 ~
§1 arbitraJis istoria
arsebobs mosazreba, rom arbitraJi sasamarTlos pirvelsaxea.11
arbitraJis istoria literaturaSi nakleb gamokvleulad iTvleba,
Tumca aRiarebulia, rom misi warmoSoba win uswrebda sasamarTlos
warmoSobas.12
davis gadwyvetis metnaklebad msgavsi formebi adreuli peri-
odidan iyo cnobili. aTeneli politikuri moRvawis, Temistokles
biografiaSi uaRresad saintereso cnobaa daculi; aTenelebisagan
devnili Temistokle kunZul kerkiraze gaiqca, radgan man am
kunZulis mcxovreblebs Tavis droze sakamaod didi samsaxuri
gauwia – gahyva arbitrad korinTelTa winaaRmdeg davaSi da am
ukanaknelT 20 talantis gadaxda daakisra.13 davis gadawyvetis
alternatiuli saSualebebi antikur xanaSic sakmaod popularuli
yofila. zogierTi mosazrebiT, pirTa Soris warmoSobili davebis
gadawyvetis mizniT teqnikurad msgavsi formis gamoyeneba win
uswrebda TviT saxelmwifos warmoSobas.
kerZo arbitraJi Tanamedrove gagebiT sakmaod axalgazrdaa. es
instituti axlandeli saxiT Tavis arsebobas XX saukunis
ganmavlobaSi da gansakuTrebiT mis ukanasknel meoTxedSi ekonomikis
winsvlas unda umadlodes. gavrcelebulia mosazreba, rom igi
saboloo saxiT II msoflio omis Semdeg Camoyalibda. Tu
arbitraJebis ganviTarebis gzas Tvals gadavavlebT, aSkara gaxdeba,
rom aseTi mosazreba ar SeiZleba gamarTlebulad CaiTvalos.
endriu elioti (Superintendant-General of the State of New-York) 1781 wels
werda: “adrec vfiqrobdi da dResac mimaCnia, rom savaWro davebi ar
SeiZleba gadawydes ufro mizanSewonili da ufro samarTliani
wesiT, vidre am davebis avtoritetuli vaWrebisaTvis gadasawyvetad
gadacemaa.” kidev ufro saintereso es Canweri imis gamoc aris, rom
am dros niu-iorki jer kidev samxedro wesebiT cxovrobda, amerikis
Statebis gamaTavisuflebeli brZolebis gamo.14
1918 wels ingliseli da amerikeli iuristebis erTi nawili
miiCnevda, rom “mosazreba, romlis Tanxmadac sxvadasxva saxelmwifos
moqalaqeebs Soris arsebuli xelSekrulebidan gamomdinare davebi
11 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s.11. aseve: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 3. 12 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s.2. 13 plutarqe, rCeuli biografiebi, tomi II, @“Tbilisis universitetis gamomcemloba“,
Tbilisi, 1987, gv. 35. antikur da feodalur xanaSi arbitraJis istoriis Sesaxeb ix.
Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. 25-27. 14 Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. vii.
~ 15 ~
ar SeiZleba sasamarTlos nacvlad arbitraJs gadaeces
gansaxilvelad -- moZvelebulad unda CaiTvalos.15
sayovelTaod cnobilia, rom londonis saerTaSoriso
arbitraJma jer kidev 1892 wlidan daiwyo davebis ganxilva,16 xolo
stokholmis savaWro palatasTan arsebuli saarbitraJo instituti
Tavis istorias 1917 wlidan iTvlis. kerZo arbitraJis regulireba
saerTaSoriso samarTlis TvalsazrisiTac SedarebiT adre daiwyo.
1923 wlis Jenevis oqmi da 1927 wlis Jenevis konvencia swored saerTa-
Soriso saarbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebis meqanizmis
Seqmnis pirvel mcdelobas warmoadgendnen da im droisaTvis sakmaod
progresuli rolic Seasrules am uaRresad saintereso da
sasargeblo institutis ganviTarebis saqmeSi.17 marTalia, meore
msoflio omis Semdeg msoflio ekonomikis ganviTarebis tempebis
daCqarebam arbitraJebis popularobis zrda ganapiroba, magram es ar
gvaZlevs uflebas es instituti XX saukunis meore naxevarSi
Camoyalibebulad miviCnioT.
arbitraJisadmi damokidebuleba XX saukunis pirvel naxevarSi
garkveulwilad skeptikuric ki iyo. prof. volfi Tavis cnobil
saxelmZRvaneloSi werda: ~saarbitraJo sasamarTloebi ar
warmoadgenen ~sasamarTloebs~ am sityvis mkacri gagebiT, radgan
maTi aRsruleba damokidebulia im qveynis sasamarTlos brZanebaze,
romelSic es gadawyvetilebaa gamotanili.~ mosamarTle ivi germanul
arbitraJebTan dakavSirebiT aRniSnavda, rom ~isini mkvdradSobilni
arian nebismieri praqtikuli miznebisaTvis manam, sanam sasamarTlo
ar mianiWebs maT sicocxlisunarianobas~18 aseTi Sefaseba odnav
gadaWarbebulad, magram mainc obieqturad unda CaiTavlos im
droisaTvis, roca ar arsebobda saarbitraJo gadawyvetilebaTa
cnobisa da aRsrulebis saerTaSoriso garantiebi.
prof. volfs miaCnda, rom ~saarbitraJo gadawyvetileba, sanam is
miqceuli iqneba iZulebiT aRsasruleblad, warmoSobs valdebulebas
erTerTi mxarisaTvis meoris mimarT – Seasrulos yvelaferi, rasac
saarbitraJo gadawyvetileba mas akisrebs. mxare, romlis
sasargeblodac gamotanilia saarbitraJo gadawyvetileba,
uflebamosilia waradginos sarCeli am gadawyvetilebis safuZvelze,
sarCelis pirveladi safuZvlebisadmi dabrunebis gareSe. aRniSnuli
wesebi Tanabrad gamoiyeneba ucxouri saarbitraJo gadawyvetilebebis
mimarTac.~ es sakmaod originaluri midgoma saarbitraJo
gadawyvetilebis savaldebulo Zalas faqtiurad xelSekrulebis
iuridiul Zalas uTanabrebs.
15 Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918, p. xi. 16 gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,
“meridiani,” Tbilisi, 2002. gv. 96.
17 dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ix. Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. 18 Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. с. 282.
~ 16 ~
yovelTvis ivaraudeba, rom mxareebi keTilsindisierad da
jerovnad Seasruleben xelSekrulebas. Tu aseTi Sesruleba ar
ganxorcieldeba, maSin meore mxares ufleba aqvs sasamarTlo wesiT
moiTxovos an xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebis
Sesruleba, an misi SeusruleblobiT miyenebuli zianis anazRaureba.
TiTqmis igive samarTlebriv reJims gvTavazobs prof. volfi saarbit-
raJo gadawyvetilebebTan mimarTebaSi. saarbitraJo gadawyvetileba
ver aRsruldeba, rogorc sasamarTlo gadawyvetileba, magram aseTi
gadawyvetilebis arseboba sakmarisi samarTlebrivi safuZvelia
mxarisaTvis, raTa man mimarTos sasamarTlos am gadawyvetilebis
Sesrulebis moTxovniT. dReisaTvis sakamaTo ar aris, rom
saarbitraJo gadawyvetilebis arseboba sasamarTlosaTvis sarCeliT
mimarTvis safuZveli ki ar aris, aramed es am saarbitraJo
gadawyvetilebis aRsrulebis safuZvelia.
XX saukunis meore naxevridan es midgoma Seicvala ara mxolod
saxelmZRvaneloebis, aramed sakanonmdeblo da saerTaSoriso
samarTlis doneze. Seiqmna stabiluri samarTlebrivi baza, romelmac
arbitraJis sayovelTao aRiareba da popu-laroba ganapiroba.
§2 arbitraJis cneba
arbitraJis cnebis Camoyalibebis mcdelobebi sakmaod bevria.
evropis kontinentze arsebuli samarTlebrivi tradiciis Sesabamisad
iuridiul literaturaSi miRebulia abstraqtuli gansazRvrebebis
Camoyalibeba da arbitraJis arsebiT maxasiaTeblebze yuradRebis
gamaxvileba.
magaliTad, bergeris mixedviT arbitraJi SeiZleba ganisazRvros,
rogorc davebis gadawyvetis konkretuli meqanizmi, romelic iqmneba
or an met mxares Soris arsebuli xelSekrulebis Sesabamisad, am
xelSekrulebiT mxareebi Tanxmdebian, rom arbitrebis mier
gamotanili gadawyvetileba saboloo iqneba. Ggadawyvetileba
gamotanili unda iqnes samarTliani da Tanasworuflebiani procesis
Sedegad da unda eqvemdebarebodes iZulebiT aRsrulebas.19
arbitraJi gulisxmobs proceduras, rodesac advokatebi, arbit-raJs acnoben TavianT subieqtur azrs, arbitrebi mxareTa subieqturi
poziciebis gaanalizebiT unda mividnen obieqtur daskvnamde,
romelic yalibdeba saarbitraJo gadawyvetilebis saxiT da aqvs
mxareTaTvis savaldebulo iuridiuli Zala.20
amerikis SeerTebul StatebSi arbitraJis niSnebis detaluri
CamoTvlis nacvlad upiratesobas lakonur formulirebebs
aniWeneben. erTerTi aseTi ganmartebis Tanaxmad, arbitraJi aris
19 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 297. 20Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005, p. 35-36.
~ 17 ~
davebis kerZo, araformaluri da arasasamarTlo wesiT gadawyvetis
procedura.21
nu-iorkis sasamarTlos erTerT gadawyvetilebaSi
Camoyalibebuli definiciis germanul perifrazs Tu moviSveliebT,
arbitraJi aris saxelmwifos mier daSvebuli, magram saxelmwifos
pasuxismgeblobis farglebs gareT arsebuli instituti.22 aSS-is ka-
nonmdeblobaSi ganmartebebi da cnebebi iSviaTobas warmoadgens.
amitom savsebiT logikuria, rom am qveynis saarbitraJo samarTali
arbitraJis legalur definicias ar icnobs.23
evropaSi, gansakuTrebiT ki germanuli samarTlis qveynebSi
arbitraJis kavSirs marTlmsajulebasTan gansakuTrebul yuradRebas
uTmoben. Aamis sapirispirod, aSS-Si miaCniaT, rom arbitraJi aris
ara marTlmsajulebis ganmaxorcielebeli organo, aramed
Taviseburi momsaxureba biznesisaTvis (business service) romelic Tavis
“klientebs” sTavazobs davis mokled iafad da kvalificiurad gada-
wyvetas.24
arbitraJis cnebisadmi amerikuli midgomis saukeTeso
ilustraciaa amerikuli saarbitraJo asociaciis prezidentis ian
paulsonis sityvebi (“International arbitration is at once serious business and great fun, but it isn´t everyones cup of tea.”). arbitraJi multikulturuli
fenomenia. iuristebi, romlebic nacionalur sasamarTloSi arian
miCveulni saqmianobas, saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis dros
Tavs maincdamainc komfortulad ver igrZnoben.25 Aamave dros
saerTaSoriso arbitraJi advokatis Soua, speqtaklia. is bevrad aris
damokidebuli imaze, romel samarTlebriv sistemas ganekuTvnebian
advokatebi, romlebic mxareebs warmoadgenen da arbitrebi, romlebic
ixilaven davas.26
arbitraJis momsaxurebis erTerT saxed da „advokatis Soud“
monaTvla cota ultrirebul Sefasebad unda CaiTvalos. miT umetes,
rom mxareebi, romelTa biznesic xSirad swored arbitraJis
gadawyvetilebazea damokidebuli, namdvilad ver Seurigdebian im
faqts, rom saboloo gadawyvetileba advokatebis mier mowyobil
„speqtaklebze“ (rogori damajerebeli da seriozulic ar unda iyos
21 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1. 22 Schiedsgerichtbarkeit – staatlich erlaubt, aber nicht staatlich verantwortet, Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 25. 23 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 199. 24 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, .p. 14. 25 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 69. 26 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 71.
~ 18 ~
es „speqtakli“) iyos damokidebuli. Aam dros mxareTa yuradReba
mipyrobilia arbitrebisaken, romlebic valdebulni arian miiRon
dasabuTebuli da kvalificiuri gadawyvetileba, romlis gacnobis
Semdegac arc erT mxares ar darCeba eWvi, an daukmayofileblobis
grZnoba.
cxadia, safuZvels moklebuli arc amerikuli modgomaa, radgan
saarbitraJo ganxilvis dros mxareTa nebis avtonomias udidesi
mniSvneloba aqvs. mxareebi TviTon warmarTaven saarbitraJo
ganxilvas, TviTonve irCeven arbitrebs da saarbitraJo institutebs,
TviTonve aTanxmeben saproceso wesebs da a.S. amgvarad yalibdeba
erTgvari „bazari“ romelic unda pasuxobdes „momxmarebelTa“
interesebs. Aam „bazris monawileni“ Tanabrad arian mxareebi,
arbitrebi, advokatebi da saarbitraJo institutebi.
paradoqsia magram, arsebobs Teoria arbitraJis sajarosamar-
Tlebrivi bunebis Sesaxeb. am Teoriis momxreebi Tvlian, rom arbi-
traJi, iseve rogorc sasamarTlo, aRWurvilia davebis gadawyvetis
uflebamosilebiT da misi es funqcia gamomdinareobs
kanonmdeblobidan. am Teoriis warmomadgenlebi ar iTvaliswineben,
rom arbitraJSi davis ganxilva mxareTaTvis savaldebulo ar aris
da arbitraJis kompetencia warmoiSoba mxolod mxareTa Sesabamisi
SeTanxmebiT.27 cxadia, arbitraJis mier davebis ganxilva misi sajaro
xelisuflebis nawilad miCnevisaTvis sakmarisi ar aris.
arbitraJi uaRresad praqtikuli institutia. misi ganviTareba
damokidebulia ara imdenad sakanonmdeblo cvlilebebze, ramdenadac
TviT saarbitraJo praqtika-ze. saerTaSoriso arbitraJis sferoSi
cnobil avtorTa umravlesobas warmoadgenen iuristebi, romlebsac
araerT saarbitraJo ganxilvaSi miuRiaT monawileoba rogorc
arbitrebs da rogorc advokatebs. siaxleebis umravlesoba
saarbitraJo praqtikaSi dafiqsirebul romelime precedents
ukavSirdeba. erTi precedentis dros Camoyalibebuli mosazreba
SemdgomSi iuridiuli mecnierebis sayovelTao ganxilvis sagani
xdeba, rac Seuferxebeli ganviTarebis erTerTi aucilebeli pirobaa.
albaT amiT aris gamowveuli davebis alternatiuli gadawyvetis
Tanamedrove saxelmZRvaneloebis uaRresad praqtikuli xasiaTi.
magaliTad, erTerTi saxelmZRvanelo iTvaliswinebs am sagniT
dainteresebuli pirebis momzadebas DVD-s, interneti/saitis da
TavisTavad saxelmZRvanelos meSveobiT, romelic ori tomisagan
Sedgeba. pirvelSi mocemulia konkretuli saqme da SekiTxvebi mis
gadawyvetasTan dakavSirebiT, xolo meore wigni Seicavs pasuxebs am
SekiTxvebze.28
amgvarad, roca saubaria arbitraJis cnebaze, igulisxmeba misi
ZiriTadi niSnebi da is principebi, romelTa Camoayalibebac
arbitraJma TviTonve uzrunvelyo dagrovili praqtikuli
27 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution through international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.107. 28 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I and II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006.
~ 19 ~
gamocdilebis Sedegad. Tu gaviTvaliswinebT sakanonmdeblo doneze
arbitraJebis regulirebis Tanamedrove tendenciebs, am institutis
abstraqtuli legaluri definiciis Camoyalibebis mcdeloba arc Tu
ise miRebulia.
evropuli da amerikuli midgomebis kontrastuloba kidev
erTxel adasturebs, rom arbitraJis erTiani, unificirebuli cnebis
Camoyalibeba sakmaod rTuli da SeiZleba iTqvas SeuZlebelicaa.
savsebiT sakmarisia im ZiriTadi niSnebis gamokveTa, romelTa
gareSec am institutis arseboba warmoudgenelia. aseT niSnebad unda
CaiTvalos saarbitraJo SeTanxmebis arseboba, romlis Tanaxmadac
mxareTa Soris warmoSobili dava unda ganixilos erTma an metma
arbitrma. Aarbitris, an arbitrebis mier miRebuli gadawyvetileba
saboloo da savaldebuloa mxareebisaTvis da erTerTi mxaris
moTxovniT daiSveba misi iZulebiTi aRsruleba.
§3 saarbitraJo ganxilvis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi
arbitraJTan dakavSirebuli TiTqmis yvela saxelmZRvanelo Tu
monografia gansakuTrebul yuradRebas uTmobs misi dadebiTi da
uaryofiTi mxareebis warmoCenas.29
dReisaTvis sakmaod bevrs saubroben maxasiaTeblebze, romlebic
arbitraJs gacilebiT mimzidvels xdian sasamarTlosTan SedarebiT.
ufro metic, xSirad axdenen arbitraJis, rogorc xelsayreli
institutisaTvis damaxasiaTebeli niSnebis klasifikacias. calke
gamoyofen niSnebs, romlebic sasamarTlosTan mimarTebaSi
arbitraJis upiratesobas adastureben, da amave dros miuTiTeben
uSualod arbitraJis niSnebis Sesaxebac.
arbitraJis dadebiTi mxareebis warmoCenisas xSirad aRniSnaven,
rom erTerTi aseTi Tvisebaa mxareTa SesaZlebloba davis
gadawyvetis procedura maqsimalurad Seusabamon TavianT
moTxovnebsa da interesebs.30
Mmxares, romelic sasamarTlo davaSi monawileobs misTvis ucxo
saxelmwifoSi, yovelTvis aqvs iuridiuli momsaxurebis problema.
sasamarTlo ganxilvisaTvis damaxasiaTebeli procesualuri
formalizmi aiZulebs mxareebs uari Tqvan maTTvis cnobili
iuristebis momsaxurebaze, romlebic raRa Tqma unda ver erkvevian
adgilobriv kanonmdeblobaSi. mxare iZulebuli xdeba daiqiravos
adgilobrivi advokati, romelic icnobs Tavisi qveynis saproceso
samarTals. rogorc wesi, aseTi advokati ar aris dainteresebuli
davis umokles vadebSi gadawyvetiT, ra-dgan davis xangrZlivoba
pirdapirproporciulad aisaxeba mis honorarze. amave dros,
mxarisaTvis TiTqmis SeuZlebelia imis Semowmeba, ramdenad
kvalificiuria misi warmomadgeneli.
29 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 4-6. 30 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p.143.
~ 20 ~
saqmis ganxilva sasamarTloSi gansakuTrebiT rTuldeba maSin,
roca samarTalwarmoebis ena mxarisaTvis gaugebaria, an ukeTes
SemTxvevaSi ucxo enaa, rac wa-rmoSobs davasTan dakavSirebuli
uamravi dokumentis Targmnis saWiroebas. Ro-g-orc wesi, aseTi
Targmanebi unda damowmdes saTanado uflebamosilebis mqone Ta-r-
jimnis mier, romelic yovelTvis ar aris aRWurvili Sesabamisi
terminologiis kargi codniT. saqmis ganxilva SeiZleba gaiwelos
minimum or instanciaSi, rac modave mxares akargvinebs Zvirfas dros
da zrdis saqmesTan dakavSirebul xarjebs.
saqmis viTareba SedarebiT rTuldeba maSin, roca davis sagani
da Sinaarsi imdenad specifiuria, rom mosamarTlec ar aris mzad
saqmis gadsawyvetad. Mmosa-marTlis moumzadebloba davis
specifikasTan dakavSirebiT gulisxmobs imas, rom es ukanaskneli
xSirad ar flobs davis saganTan dakavSirebul minimalur cod-nasac
ki. amave dros davis ganxilva ucxouri elementis monawileobiT
xSirad saWiros xdis sxva saxelmwifos materialuri samarTlis
normebis gamoyenebas. es normebi ki aseve ucxoa mosamarTlisaTvis.
saWiro xdeba damatebiTi eqspertizebi da specialistebis daskvnebi,
rac usasrulod did dros moiTxovs da mxareebs Zvirfas saxsrebs
akargvinebs.
yvelaze obieqturi sasamarTlo xelisuflebis pirobebSic ki
ucxouri mxare daucvelad grZnobs Tavs mowinaaRmdege mxaresTan
SedarebiT, romelic ra Tqma unda, ukeTesad erkveva ~sakuTar~
qveyanaSi arsebul nebismier situaciaSi.
sasamarTlo gadawyvetilebebis aRsruleba saxelmwifoebisaTvis
samarTlis politikis sakiTxia. amave dros arc ise didia iseTi
ormxrivi SeTanxmebebi, rom-lebic umokles droSi da rac SeiZleba
naklebi formaluri barierebis arsebobis pirobebSi uzrunvelyofen
erTi saxelmwifos sasamarTlos mier miRebuli gadawy-vetilebebis
aRsrulebas meoris teritoriaze.31
es CamonaTvali da mxaris survili gadasces dava gansaxilvalad
arbitraJs, kidev ufro izrdeba, roca saxelmwifo, romlis
sasamarTlomac unda ganixilos dava, ar gamoirCeva srulyofili
samarTlebrivi sistemiTa da realurad damoukidebeli sasamarTlo
xelisuflebiT.
arbitraJebis ganviTarebis pirvelive etapze arbitrebad, rogorc
wesi iwvevdnen pirebs, romlebic xasiaTdebodnen maRali
kvalifikaciiTa da didi avtoritetiT samarTlisa Tu ekonomikis im
sferoSi, romelsac gansaxilveli da gadasawyveti dava
miekuTvneboda. es umniSvnelovanesi Tavisebureba gansakuTrebiT
aqtualuria dRevandel viTarebaSi, roca Cevulebriv mosamarTles
ver mosTxov erkveodes ekonomikis sxvadasxva sferos urTules
detalebSi.
rogorc wesi, nebismieri mewarmisaTvis mniSvnelovani da
sainteresoa, Tu konkretulad vin unda ganixilos dava, romlis
31 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 5.
~ 21 ~
Sedegebzec misi finansuri warmatebaa damokidebuli. amitom
gansakuTrebuli mniSvnelobisaa arbitrTa Semadgenlobis
dakompleqtebis wesi da is, rom mxareebs SeuZliaT TviTonve
SeaTanxmon arbitrebisaTvis savaldebulo kvalifikacia, maTi
profesiuli da moraluri Tvisebebic ki.
miuxedavad arbitraJis Seqmnis wesisa da formisa, aSkaraa
mxareTa erToblivi nebis primati. mxareebi TviTon gansazRvraven
davis ganxilvisa da gadawyvetis procesSi gamosayenebel wesebs. am
SemTxvevaSi procedura ufro swrafi da naklebad formalizebulia
saxelmwifo sasamarTloebTan SedarebiT. aseTi operatiuloba
miiRweva umetes SemTxvevaSi mxolod erTi instanciisa da saqmis
ganxilvis gamartivebuli wesebis arsebobiT. zogadi principis
Tanaxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis mimarT ar moqmedebs
gasaCivrebis saproceso wesebi. arsebobs gasaCivrebis mxolod erTi
da gansakuTrebuli saSualeba – Suamdgomlobis Setana saarbitraJo
gadawyvetilebis gauqmebis moTxovniT.
arbitraJis xarjebi, rogorc wesi, sasamarTlo xarjebze meti ar
aris, rac miiRweva ufro mokle saproceso ciklis wyalobiT. aqedan
gamomdinare, arbitraJSi warmomadgenlobis xarjebi gacilebiT
mcirea sasamarTloSi gasawev saadvokato xarjebze.32
gadawyvetilebis gamotanisas arbitraJi, sasamarTlosagan
gansxvavebiT, upiratesad mxareTa nebiT xelmZRvanelobs, rac
SeiZleba gamoxatuli iyos maT Soris gaformebul xelSekrulebaSi
da im savaWro CeulebebiT, romelebic damkvidrebulad da
aRiarebulad miiCnevian biznesis mocemul sferoSi. saarbitraJo
gadawyvetilebebis aRsruleba SesaZlebelia dReisaTvis arsebul
saxelmwifoTa absolutur umravlesobaSi am sferoSi arsebuli
regionaluri da universaluri saerTaSoriso SeTanxmebebis
Sesabamisad.33
zemoaRniSnuli Taviseburebebi romlebic kerZo arbitraJs
axasiaTeben, amave dros ganapirobeben mis popularobasa da rogorc
praqtikosi, aseve mecnieri iuristebis am institutiT dainteresebas.
bolos aRvniSnavT, rom arbitraJis aq CamTvlili niSnebi aseve
aRiarebulia qarTuli saerTaSoriso samarTlis mecnierebaSic.34
SemTxveviTi ar aris, rom zemoT moyvanili vrceli citata
arbitraJis dadebiTi mxareebis Sesaxeb erTerTi saerTaSoriso
iuridiuli firmis mier momzadebuli krebulidanaa, romelic
aRmosvleT evropisa da yofili sabWoTa saxelmwifoebis
32 aqve unda aRiniSnos, rom es debuleba ukanaskneli periodis tendenciebis
gaTvaliswinebiT garkveul koreqtirebas moiTxovs. sTavazoben ra momsaxurebis
umaRles donesa da xarisxs, mudmivmoqmedi arbitraJebi momsaxurebis sanacvlod
iTxoven sakmod solidur Tanxebs. cxadia, Tu kompanias SeuZlia am xarjis gaReba,
maSin mas uzrunvelyofili da garantirebuli aqvs saqmis obieqturi, drouli da
samarTliani gadawyveta. 33~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 6-7. 34SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro palatis
saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“, 1998 weli, meoTxe
kvartali.
~ 22 ~
saarbitraJo kanonmdeblobis mokle mimoxilvas warmoadgens.
safuZvels moklebuli ar iqneba Tu vityviT, rom es daxasiaTeba
arbitraJis reklamas ufro hgavs. Mmisi dadebiTi mxareebi cota
gadaWarbebulad aris warmodgenili.
mxareTa mier arbitraJis arCevis mizezebze saubrisas germanul
doqtrinaSi pirdapir miuTiTeben zogierTi saxelmwifos sasamarTlo
sistemaSi arsebul korufciaze da magaliTad samxreT amerikis
saxelmwifoebs asaxeleben.35 Tanamedrove iuridiul literaturaSi kvlav imeoreben klasikur
Sexedulebas saarbitraJo proceduris xelmisawvdomobis Sesaxeb.36
Aam mosazrebas SeiZle-ba meti safuZveli hqondes, roca procesis
internetis gamoyenebiT warmarTvazea saubari. Aam SemTxvevaSi ra
Tqma unda, xarjebic naklebi iqneba.37
arsebuli tendenciebis gaTvaliswinebiT arbitraJis
xelmisawvdomobaze saubari cota moZvelebulad unda CaiTvalos. XX
saukunis 90-iani wlebidan evropaSi amgvarad ufro da ufro
naklebad fiqroben.38 AsaarbitraJo sferoSi dasaqmebuli pirebis
gamokiTxvam aCvena, rom gamokiTxulTa 41%-is azriT arbitraJi
zogadad ufro nakleb xarjebs moiTxovs. 43% ki miiCnevs, rom
arbitraJi sulac ar aris davis gadawyvetis ufro iafi saSualeba.39
samagierod gamokiTxulTa 67%-is azriT arbitraJi davis gadawyvetis
ufro swrafi meqanizmia.40
saerTaSoriso arbitraJis sferoSi arsebuli uaxlesi
tendenciebis gaTvaliswinebiT debuleba arbitraJis
araformalurobis konfidencialurobisa da xelmisawvdomobis
Sesaxeb moZvelebulad iTvleba.41
obieqtur sinamdvilesTan albaT Sualeduri Sefaseba ufro
axlosaa. marTalia, arbitraJi aRar rCeba davis gadawyvetis iaf
35 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 6. 36Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2004, s. 21. 37Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2004, s. 25. 38Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.35. 39Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.39. 40 Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.40. 41 Mantilla-Serrano, Fernando, Towards a transnational procedural public policy. in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), Jurisnet, Huntington (NY), 2005, p. 198.
~ 23 ~
meqanizmad da droSic aranakleb Wianurdeba, vidre sasamarTlo
procesi, Tumca, sasamarTlosTan SedarebiT is ufro moqnili da
efeqturia. mxareebs SeuZliaT saarbitraJo ganxilvasTan
dakavSirebuli nebismieri saproceso sakiTxi SeaTanxmon,
sasamarTloSi ki saqmis warmoebis wesebs kanoni gansazravs da ara
mxareTa SeTanxmeba. rogorc wesi, mxareebs ar SeuZliaT zegavlena
moaxdinon sasamarTlo procesis gaWianurebaze, sasamarTlos
grafiki maT nebaze ar aris damokidebuli. saarbitraJo ganxilvis
dros arbitraJi valdebulia maqsimalurad gaiTvaliswinos mxareTa
neba. amave dros procesis gaWianureba arc arbitrebis interesebSi
Sedis. mosamarTlisagan gansxvavebiT arbitris statusi droebiTia
da konkretuli saqmis dasrulebasTan erTad arbitris
uflebamosilebac wydeba. Aamave dros saarbitraJo ganxilvis
dasrulebis Semdeg yovelTvis arsebobs sasamarTlos mier
saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis, an mis cnobasa da
aRsrulebaze uaris Tqmis riski.
§4 delokalizaciis Teoria
arbitraJis ganviTarebam am institutTan mimarTebaSi sruliad
axleburi midgomebis Camoyalibeba ganapiroba. arbitraJis xelis
SemSlel faqtorad naklebad gvevlineba saxelmwifoTa
gansxvavebuli samarTlebrivi sistemebi. SaarbitraJo
gadawyvetilebTa cnobisa da aRsrulebis sakmaod daxvewili da
unificirebuli meqanizmi SesaZlebels xdis am proceduris
gamoyenebas maSinac, roca mxareebi sxvadasxva saxelmwifos
subieqtebi arian. arbitraJi garkveulwilad avtonomiuria da ar aris
damokidebuli romelime saxelmwifos marTlwesrigze. swored am
garemoebam ganapiroba arbitraJis delokalizaciis Teoriis
warmoSoba.
arbitraJis, rogorc davebis gadawyvetis meqanizmis
delokalizacia gulisxmobs misi ~saerTaSoriso bunebis~ warmoCenas.
kerZo arbitraJi ganixileba, rogorc zenacionaluri samarTlebrivi
instituti, romelic gankerZoebulia im saxelmwifos samrTlebrivi
sivrcisagan, romelSic mas aqvs mudmivi da ZiriTadi adgilsamyo-
feli. aseTi formiT saxelmwifo saSualebas aZlevs ucxouri
samarTlis subieqts monawileoba miiRos mis teritoriaze gamarTul
saarbitraJo ganxilvaSi, Tavis mxriv ki iZleva Caurevlobis
garantias. sxva sityvebiT rom vTqvaT arbitraJis delokalizaciis
Teoria gulisxmobs imas, rom arbitraJi Tavis samarTlebrivi
bunebis gamo aranacionaluri institutia da ar saWiroebs
konkretuli saxelmwifos marTlwesrigis farglebSi
~ 24 ~
lokalizacias.42 arbitraJis delokalizaciis Teorias arbitraJis
anacionalurobis Teoriadac moixsenieben. 43
miuxedavad am Teoriis sakmao popularobisa, igi
erTmniSvnelovnad mainc ar aris gaziarebuli. magaliTad, laTinuri
amerikis saxelmwifoebi uamravi formaluri sakanonmdeblo
dabrkolebebis Seqmnis gziT cdiloben arbitraJebis gakontrolebas,
xolo centraluri aziis zogierTi saxelmwifo saerTod ar
aRiarebs kerZo arbitraJs da Sesabamisad arc saTanado
kanonmdebloba gaaCnia.44
arbitraJis delokalizaciis Teoria sayovelTaod aRiarebulad
ar SeiZleba CaiTvalos, mas momxreebis garda mowinaaRmdegeebic
sakmarisad hyavs.45
delokalizaciis Teoriis mowinaaRmdegeebi Tvlian, rom mxareTa
interesebi ukeTesadaa daculi, roca arbitraJi romelime konkretul
marTlwesrigTan aris dakavSirebuli. maTi azriT ar aris logikuri
konkretuli marTlwesrigebisagan arbitraJis damoukdeblobis
mtkiceba, mere ki amave arbitraJis gadawyvetilebis aRsrulebis, an
saarbitraJo ganxilvis dros wamoWrili sakiTxebis gadawyvetis
mizniT swored konkretuli marTlwesrigis farglebSi moqmedi
sasamarTlosaTvis mimarTva.46
delokalizaciis Teoriis praqtikuli daniSnuleba arbitraJis
saqmianobaSi sasamarTlos an sxva saxelmwifo organos Caurevlobis
aRiarebaSia. sasurvelia, kanoniT iyos gaTvaliswinebuli yvela
SemTxveva, roca sasamarTlos ufleba eqneba Caerios saarbitraJo
ganxilvaSi. Tu es moTxovna Sesrulebuli iqneba, maSin
delokalizaciis Teoriis funqcia Sesrulebulad unda CaiTvalos.
mniSvneloba aqvs ara ama Tu im Teoriis aRiarebas, an mis uaryofas,
aramed misi praqtikuli Rirebulebis Sefasebas.
delokalizaciis Teorias jer kidev ar amouwuravs Tavis
SesaZleblobebi, vinaidan is arbitraJis avtonomiurobas,
konkretuli marTlwesrigebisagan mis damoukideblobas gulisxmobs.
§5 konfidencialuroba
konfidencialuroba arbitraJis erTerTi fuZemdebluri
principia.47 kerZosamarTlebrivi davebis gadawyvetis yvelaze
gavrcelebuli saSualeba (sasamarTlo), yovelTvis misaRebi ar aris
42 Moss, Guiditta, Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 44. 43 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 32. 44 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 3-4. 45 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.116. 46Moss, Guiditta Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 196. 47 Schütze, A. Rolf, Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 110.
~ 25 ~
samoqalaqo brunvis monawileTaTvis. xmauriani sasamarTlo
ganxilvebi da saproceso formalobebi xSirad saziano xdeba
finansurad arc Tu susti korporaciebisTvisac ki.
saqmis ganxilvis kameraluroba (konfidencialuroba) miiRweva
daxuruli saarbitraJo ganxilvis Sedegad. Aam dros ganxilva
moklebulia formalizms da mimdinareobs ufro uSualo
atmosferoSi, vidre es SeiZleba xdebodes sasamarTloSi.
Sveicaruli saarbitraJo reglamentis Tanaxmad, mas Semdeg, rac
gadawyvetileba gamotanilia da ukve gamoyenebul iqna misi
koreqtirebis, ganma-rtebis an damatebiTi gadawyvetilebis moTxovnis
ufleba, savaWro palata, arbitrebi, arbitraJis mdivani, an
arbitrebis mier daniSnuli eqspertebi ar arian valdebulni miscen
ganmartebebi sxva pirs am saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebul
nebismier sakiTxze. Mmxares ar aqvs ufleba moiTxovos zemoaRniSnu-
li pirebis mowmed dakiTxva sasamarTloSi an sxva dawesebulebaSi im
saqmeze, romelic dakavSirebulia konkretulad am saarbitraJo
ganxilvasTan.48 Ggaeros saerTaSoriso savaWro samarTlis komisiis mier 1976
wels SemuSavebuli da gaeros generaluri asambleis mier
mowonebuli saarbitraJo reglamentis (UNCITRAL-1976) 32-e muxlis
Tanxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis gamoqveyneba daiSveba mxolod
mxareTa TanxmobiT. aqve unda aRiniSnos, rom mxareTa interess ga-
dawyvetilebis konfidencialurobasTan dakavSirebiT ar Seesabameba
TviT arbitraJis ganviTarebis interesi. sandersi Tvlis, rom
ganviTareba mxolod saarbitraJo gadawyvetilebebis xelmisawv-
domobisa da maTi sajaro diskusiis sagnad qcevis dros aris
SesaZlebeli. Aam konfliqtis Tavidan asacileblad saarbitnraJo
institutebis umravlesobam ganaviTara saarbitraJo gadawyvetileb-
ebis e.w anonimuri gamoqveynebis praqtika. (magaliTad ICC arbitraJi).49 aseTi kompromisis Sedegad daculia rogrc mxareTa, aseve
iuridiuli mecnierebis ganviTarebis interesebi.
arbitraJis konfidencialurobis dacvas emsaxureba
saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso arbitraJis (ICC arbitraJis) mier SemuSavebuli reguli-reba, romlis Tanaxmadac
nebismieri piri, romelic samecniero miznebisaTvis unda gaecnos ICC arbitraJis mier organizebuli saarbitraJo ganxilvis saqmeebis masa-
lebs, valdebulia gaakeTos winaswari deklarireba, rom daicavs im
dokumentebis konfidencialurobas, romlis gacnobis saSaulebac mas
miecema. Aamave dros, saboloo publikaciamde gamosaqveynebeli
masalebi unda waredginos ICC arbitraJis samdivnos, romelmac unda
daadasturos gamoqveynebis mizanSewoniloba. mkvlevarebis
48Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 370. 49 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 41.
~ 26 ~
konfidencialur masalebTan daSvebis wesebi aqvs agreTve amerikis
saarbitraJo asociaciis arbitraJsac. (AAA-arbitraJi).50 gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom arbitraJis
konfidencialurobis principi ar aris absoluturi kategoria. Tu
saarbitraJo gadawyvetilebis gamoqveyneba Sedis sajaro interesSi,
maSin gamonaklisis saxiT daSvebulad unda CaiTvalos aseTi
gadawyvetilebis Sinaarsis gacnoba farTo sazogadoebisaTvis.51
Tavi II
KarbitraJebis klasifikacia
§1 klasifikaciis kriteriumebi da arbitraJis saxeebi
sxvadasxva funqciisa da samarTlebrivi Sinaarsis mqone
arbitraJebis arseboba am institutis ganviTarebam ganapiroba.
samarTlebrivi urTierTobebis gansxvavebuloba da arbitraJebis mier
am urTierTobebidan warmoSobili davebis ganxilva maT Soris
gansxvavebebis warmoSobis safuZvelia. Aamave dros sxvadasxva saxis
arbitraJebis arseboba TavisTavad gulisxmobs maTi klasifikaciis
aucileblobas.
klasifikacia garkveuli kriteriumebis mixedviT dayofas
niSnavs, amitom, upirveles yovlisa, swored es kriteriumebi unda
dazustdes.
imis mixedviT, Tu romel saqmeebs ganixilavs arbitraJi, yvelas,
Tu mxolod konkretuli organizaciis an asociaciis wevrebs Soris
warmoSobil davebs ---- ganasxvaveben ~daxurul~ da ~Ria~
arbitraJebs. es yovel konkretul SemTxvevaSi ganisazRvreba
arbitraJis sadamfuZneblo dokumentiT.52 Ee.i arbitraJi „daxurulia,“
Tu misi kompetencia mxolod pirTa gansazRvruli wris warmomadgen-
lebs Soris davebis ganxilviT Semoifargleba. arbitraJi Riaa, Tu
mas aqvs nebismier subieqtebs Soris warmoSobili davis ganxilvis
uflebamosileba.
arbitraJis mier saqmis ganxilva, upirveles yovlisa, am
institutis mier mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetilebis
gamotanas emsaxureba, Tumca sayovelTaod aris aRiarebuli
50Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.7. 51 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 174. 52 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 150.
~ 27 ~
arbitraJebis klasifikacia savaldebulo da fakultatur
arbitraJebad.
arbitraJi savaldebuloa, Tu fakultaturi, wydeba ara saar-bitraJo SeTanxmebis, aramed saarbitraJo gadawyvetilebis savald-
ebulobis mixedviT. saarbitraJo SeTanxmeba gulisxmobs mxareTa
valdebulebas monawileoba miiRon saarbitraJo ganxilvaSi. amave
dros SesaZlebelia, rom saarbitraJo ganxi-lva Sedges da Sesabamisi
gadawyvetilebac gamovides, magram misi Sesruleba mxa-reTa
SeTanxmebis mixedviT ar iyos savaldebulo specialuri subieqtisaT-
vis (magaliTad momxmareblisaTvis). am SemTxvevaSi arbitraJi fakul-
taturi iqneba.
Tu rogorc erTi, aseve meore mxare daTanxmdeba saarbitraJo
ganxilvaze da gamova mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetileba, es
iqneba „namdvili (savaldebulo) arbitraJi.“(true (binding) arbit-ration).53Aamgvarad, arbitraJi upirveles yovlisa niSnavs instituts,
romelsac sadao sakiTxebze mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetile-
bis gamotana SeuZlia.
arsebobs arbitraJis kidev erTi nairsaxeoba, romelsac litera-
turaSi uwodeben „arbitraJs fakultaturi SedegebiT“. is fakultat-
uri arbitraJis erTerTi saxea. aseTi arbitraJi SeiZleba savaldeb-
ulo iyos gamyidvelisaTvis, xolo fakultaturi --- momxmareblisa-
Tvis, an orive mxarisaTvis fakultaturi iyos.54
arbitraJis Tu kvazi-arbitraJis sxvadasxva nairsaxeobis
CamonaTvlis gagrZeleba kidev SeiZleba. magaliTad SeiZleba
davasaxeloT italiur samarTalSi lodo irrituale, an Arbitrato irrituale saxeliT cnobili procedura. am proceduris Sedegad miRebul
gadawyvetilebas savaldebulobis daaxloebiT iseTive xarisxi aqvs,
rogorc mxareTa Soris arsebul xelSekrulebas. Aam
gadawyvetilebis aRsrulebisaTvis italiuri kanonmdebloba iTxovs
sasamarTlos Sesabamis gadawyvetilebas, mag-ram sasamarTlos ar
aqvs ufleba Seamowmos lodo irrituale gadawyvetileba arsebiTad.
SveicariaSi Tvlian, rom aseTi gadawyvetileba ar aris saarbitraJo
gada-wyv-eti-leba niu-iokis konvenciis miznebisaTvis da Sesabamisad
misi aRsruleba Sveica-riis teritoriaze gamoricxulia.55
germaniis uzenaesma sasamarTlom 1982 wels miiRo
gadawyvetileba, romlis Tanaxmadac italiuri lodo irrituale Sedagad
miRebuli gadawyvetileba ar SeiZleba CaiTvalos saarbitraJo
gadawyvetilebad arc germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis da
53 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.169. 54 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.170. 55 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s.. 85-86.
~ 28 ~
arc niu-iorkis konvenciis mixedviT. Sesabamisad mis cnobasa da
aRsrulebaze msjeloba am konvenciis mixedviT gamoricxulia.56
Ggermanul samarTalSi cnobilia e.w „saarbitraJo daskvnis“
(Schiedsgutachten) cneba. modave mxareebis TxovniT eqsperti
(Schiedsgutachter) adgens daskvnas sadao sakiTxebze. am daskvnis
avtors pasuxismgebloba mxolod maSin ekisreba, Tu misi daskvna
aSkarad usamarTlo, ukanono da arasworia.57 Mmxareebs SeuZliaT Se-
Tanxmdenen, rom davis warmoSobis SemTxvevaSi mimarTaven eqsperts
saTanado daskvnis momzadebis TxovniT. amave dros aucileblad
unda iyos gaTvaliswinebuli am daskvnis sasamarTlo (an
saarbitraJo) wesiT gadamowmebis ufleba. aseT uflebaze miTiTebis
ararsebobis gamo germaniis uzenasema sasamarTlom SeTanxmeba
baTilad cno. Aaqve unda aRiniSnos, rom saarbitraJo SeTanxmebisagan
gansxvavebiT SeTanxmeba eqspertis „saarbitraJo samarTlebrivi das-
kvnis“ (Schiedsgutachten) Sesaxeb ar gamoricxavs sasamarTlosaTvis
mimarTvis uflebas.58
germaniaSi aseT daskvnebs e.w „xarisxis arbitraJebi“
(Qualitätsarbitrage) amzadeben. maTi daskvnebi „saarbitraJo daskvnis“ (Schiedsgutachten) erTerT yvelaze gavrcelebul saxed miiCneva da
Sesabamisi dargis eqspertebis monawileobiT saqonlis xarisxis
naklis swraf gamovlenas emsaxureba.59 arbitraJis axali saxeebis warmoSobasa da ganviTarebas xels
uwyobs mdidari saarbitraJo praqtika. aRniSnulis klasikur
magaliTad SeiZleba dasaxeldes arbitraJis nairsaxeoba, romelic
literaturaSi cnobilia, rogorc „swrafi (daCqarebuli) arbitraJi“
(Fast Track Arbitration) (FTA). Aam dros saarbitraJo ganxilvis vadebi
gansazRrulia mxareTa mier. procesis ufro swrafi cikli miiRweva
saarbitraJo proceduris maqsimaluri gamartivebiT, aseve
proceduruli sakiTxebis gadawyvetaSi arbitrebis (gansakuTrebiT ki
Tavmjdomare arbitris) rolis ga-zrdiT. saarbitraJo ganxilva,
romelic SeiZleba wlobiT gagrZelebuliyo, sru-ldeba ramdenime
TveSi, an ramdenime kviraSic ki. komikuria misi warmoSobis istoria:
iuristebi, romlebmac pirvelebma gaukeTes organizeba aseT
arbitraJs, negatiurad iyvnen ganwyobilni da misi efeqturobis ar
sjerodaT. aseTi arbitraJis organizebaze maTi Tanxmoba mxolod
imiT iyo ganpirobebuli, rom mxareebi dainaxavdnen mis
araefeqturobas, rac ufro advils gaxdida morigebis Sesaxeb
molaparakebebis ganaxlebas.60 saarbitraJo ganxilvis aseTma formam
gaamarTla da Zalian efeqturi aRmoCnda. Uunda aRiniSnos, rom aseTi
56 Kilgus, Stefan, Zur Anerkennung und Vollstreckbarerklärung englischer Schiedssprüche in Deutschland, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen Recht, Band 32, „Duncker &Humbolt“, Berlin, 1995, s.334. 57 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 13. 58 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 11. 59 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005 s.16. 60 Frick, Joachim, G. Arbitration and complex international contracts, ~Kluwer law international~, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, 2001, p. 243.
~ 29 ~
daCqarebuli sarbitraJo ganxilva cnobilia ara mxolod anglo-
amerikuli samarTlebrivi sistemis qveynebSi. stokholmis
saarbitraJo institutma calke reglamenti specialurad sa-
arbitraJo ganxilvis am saxeobisaTvis jer kidev 1995 wels miiRo.61
arbitraJis axali saxeebis warmoSobisa da ganviTarebis
tendencia yvelaze Zlieria amerikis SeerTebul StatebSi. Bbiznesis
sxvadasxva sferoSi dasaqmebul mxareebs sxvadasxva moTxovnebi aqvT
arbitraJis mimarT. zogierTi maTganisaTvis mniSvnelovania saqmis
ganxilvis vadebi, zogierTisaTvis -- sxvdasxva mtkicebule-ba
(magaliTad eqspertis daskvna) an am mtkicebulebis Sefasebis
procedura da a.S.
arbitraJis erTerTi gavrcelebuli saxea e.w Don`t Arbitrations --- (“Document only no Travel”) „arbitraJi zepiri ganxilvis gareSe“.
rekomendirebuli ar aris klasikuri komerciuli davebisaTvis.
misaRebia momxmarebelTa monawileobiT gamarTuli saarbitraJo
ganxilvisas.62
xSirad arbitraJis esa Tu is saxe, ase vTqvaT, kanonierebis
zRvarze arseb-obs. mxareebi zogjer imdenad Sors midian
saarbitraJo ganxilvis proceduris calkeuli sakiTxebis
SeTanxmebisas, rom maTi aseTi SeTanxmebebi saerTod eWvis qveS
ayenebs am ganxilvis Sedegad miRebuli saarbitraJo gadawyvetilebis
namdvilobas. aseTi arbitraJis magaliTia e.w Wild Cat Arbitration, rodesac mxareebi SerCeviT iyneben saarbitraJo reglamentis
sxvadasxva normebs. misi gamoyeneba rekomendirebuli ar aris.63
cxadia, ama Tu im detalze (mtkicebulebebze, vadebze da sxv)
mxareebisa da arbitrebis yuradRebis koncentracia arsebiTad ar
cvlis arbitraJis samarTlebriv bunebas. am SemTxvevaSi
klasifikaciis zogad kriteriumebze saubari rTuli saqmea.
kriteriumi mxolod maSin SeZleba gaxdes klasifikaciis safuZveli,
Tu misi zogadi da stabiluri kanonzomierebis saxiT gamokveTa
SeiZleba.
yvelaze xandazmuli da sakmaod aRiarebuli kriteriumi
gulisxmobs arbitraJebis klasifikacias saqmianobis periodulobis
mixedviT.
arbitraJi SeiZleba Seiqmnas erTi konkretuli davis
gadasawyvetad, xolo am davis dasasruli TavisTavad niSnavs
arbitraJis funqcionirebis dasasrulsac. aseT arbitraJs ad hoc arbitraJsac uwodeben. (ad hoc -- laTinurad: ~am SemTxvevisaTvis~)
garda droebiTi arbitraJebisa, arseboben mudmivmoqmedi, anu
instituciona-luri arbitraJebi, romlebic iqmnebian ganusazRvreli
vadiT.
61 Hober, Kaj, Fast track arbitration in Stokholm, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1995, p. 6. 62Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 163. 63Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 173.
~ 30 ~
unda aRiniSnos, rom aseTi klasifikacia gaziarebulia
saqarTvelos kanoniT ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~. am kanonis pirveli
muxlis pirvelive punqtis Tanaxmad, ~pirebs Soris wamoWrili
samoqalaqo dava maTive SeTanxmebiT gansaxilvelad gadaecema
mudmivmoqmed an am davisaTvis sagangebod Seqmnil droebiT kerZo ar-
bitraJs~.64 qarTul iuridiul literaturaSi ad hoc arbitraJebs ~izolirebuls~ xolo mudmivmoqmeds, --- ~institucionalur~ arbi-
traJebs uwodeben.65
arbitraJebis dayofa ad hoc da instituciur arbitraJebad
sayovelTaod aris aRiarebuli66. aseTi klasifikacia ZiriTadad
gaziarebulia.67 gansaxilveli davebis dargobrivi kuTvnilebis mixedviT
erTmaneTisagan SeiZleba ganvasxvavoT arbitraJebi, romlebic
ixilaven yvela saxis davebs, romelic ki SeiZleba arbitraJma
ganixilos (zogadi saerTo specializaciis arbitraJebi) da
specializebuli arbitraJebi, romlebic orientirebuli arian ekono-
mikisa Tu samarTlis romelime dargidan warmoSobili davebis
ganxilvaze.
specializebuli arbitraJebis magaliTad iuridiul literatu-
raSi asaxeleben sazRvao da sadazRvevo arbitraJebs.68
arbitraJi mxareTa SeTanxmebiT arCeuli neitraluri piris, an
pirebis mier davis obeiqtur da saboloo gadawyvetas uzrunvel-
yofs. am instituts sakmaod xSirad iyeneben sxvadasxva saerTaS-
oriso organizaciebi maTi kompetenciis fa-rglebSi arsebuli urTi-
erTobidan warmoSobili davebis gadawyvetis mizniT.
arbitraJis gansxvaveba mediaciisagan
meoce saukunis ukanaskneli aTwleulidan gansakuTrebuli
aqtualoba SeiZina mediaciam, rogorc kerZosamarTlebrivi
urTierTobebidan warmoSobili davebis gadawyvetis erTerTma
formam. mediaciis swrafma ganviTarebam da misadmi gazrdilma
intersma dRis wesrigSi daayena davebis gadawyvetis sxva
alternatiul formebTan, pirvel rigSi ki arbitraJTan misi
msgavsebisa da gansxvavebis gamokveTis aucilebloba.
literaturaSi mediaciis definiciis mraval variants vxdebiT.
maTi umravlesoba, rogorc wesi, lakonurobiT gamoirCeva.
64 GAMgamoqveynebulia: saqarTvelos parlamentis uwyebani 1997 weli #17-18. 65 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 80. 66 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 6. 67 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p.307. 68 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 34.
~ 31 ~
magaliTad, zogierTi avtori Tvlis, rom mediacia ubralod mxareTa
Soris molaparakebis xelSewyobaa.69 sxva ganmartebis Tanaxmad,
mediacia aris stadiebad dayofili, e.i struqturirebuli
molaparakeba mxareebs Soris, romlis warmoebasac xels uwyobs am
saqmis eqsperti – mediatori.70
niSandoblivia, rom inglisuri termini “mediacia” (mediation) germaneli iuristebis metyvelebaSic damkvidrda da aRniSnavs
zogadad arasasamarTlo, alterantuli wesiT davebis gadawyvetis
meqanizms.71 cxadia, Ees meqanizmi mxolod erTi saxis, an erTg-
varovani ar aris da moicavs davis gadawyvetis da misi morigebiT
dasrulebis sxvadasxva formebsa da saxeebs.
mediaciis Sesaxeb modelur kanonze muSaobisas aucilebeli iyo
mediaciis gansxvaveba saarbitraJo ganxilvisagan, an Cveulebrivi
molaparakebebisagan. mediaciis umTavresi niSani is aris, rom
mediatori xels uwyobs mxareTa Soris SeTanxmebas da ar aris
aRWurvili modave mxareebisaTvis savaldebulo gadawyvetilebis ga-
motanis uflebamosilebiT.72 UNICTRAL modeluri kanoni da intele-
qtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis mier SemuSavebuli
wesebi erTxmad miuTiTeben, rom mediatoris funqcia ar aris
gadawyvetilebis miReba, man xeli unda Seuwyos imas, rom mxareebi
TviTon mividnen am gadawyvetilebamde.73
mediacia, rogorc davebis gadawyvetis alternatiuli forma
kanonmdeblis Carevis gareSe warmoiSva da ganviTarda. mogvianebiT am
formis sayovelTao gavrcelebam saxelmwifoebs afiqrebina, rom misi
gamoyeneba sasamarTlos mierac warmatebulad SeiZleboda. ase gaCnda
mediaciis axali forma, e.w “sasamarTloze dafuZnebuli mediacia”.
(Court-based ADR). aSS-is samarTalSi ADR (Alternative Dispute Resiolution) moicavs
nebismier process, an proceduras, garda sasamarTlo procesisa,
romelsac uZRveba mosamarTle da romelSic neitraluri mesame
mxare monawileobs im mizniT, rom xeli SeuZwos davis gadwyvetas.74
germanuli EGZPO-s §15 pirveli abzacis Tanaxmad, Sesabamisi
miwis kanoniT SeiZleba dadgenil iqnes, rom sasamarTlosadmi
sarCeliT mimarTva mxolod maSin aris SesaZlebeli, roca davis
gadawyveta scada miwis isuticiis administraciis mier
organizebulma an mis mier aRiarebulma institutma. aseTi davebis
69 Stitt, Allan, J. Mediation: a practical Guide, “Cavendish Publishing”, London, Sydney, Portland, Oregon, 2004, p. 1. 70 Nunn, Philip, Time is money: strategies to ensure a speady resolution. wignSi: ADR in Asia, solutions for Business, “Euromoney Publications (Jersey)”, Hong Kong, 2005, p. 19. 71 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 326. 72 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 203. 73 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 123. 74 Niemic, Robert, J. Stienstra, Donna, Randall, Ravitz, E. Guide to Judical Management of Cases in ADR, ~Federal Judical Center(USA)~, 2001, p.136.
~ 32 ~
sferos miekuTvneba: 1. qonebrivi davebi, romelTa Rirebulebac ar
aRemateba 750 evros. 2. samezoblo samarTlidan gamomdinare davebi,
roca saqme ar gvaqvs sawarmos saqmianobidan gamomdinare davasTan. 3.
pirovnuli pativisa da Rirsebis SeuracxyofasTan dakavSirebuli
davebi, Tu aseT qmedebebs presis an televiziis meSveobiT ar hqonia
adgili.75 am kanonma, romelic 1999 wlis 15 dekembers iqna miRebuli,
gaiTvaliswina, rom sasamarTlos mier Seqmnili, an mis mier
aRiarebuli organziaciis (Gütestelle) mier miRweul SeTanxmebaze
(morigebaze) gaicema Cveulebrivi saaRsrulebo furceli samoqalaqo
saproceso kodeqsiT dadgenili wesiT.76 SeiZleba iTqvas, rom es
swored is meqanizmia, rasac aSS-Si sasamarTloze dafuZnebul
mediacias uwodeben (Court-based ADR). niSandoblivia, rom maTi
gamoyeneba, an ar gamoyeneba miwis da ara federaciis gadasawyvetia.
Sesabamisi kanonmdebloba moqmedebs: baden-viurtembergSi, baiernSi,
branderburgSi, hesenSi, saarlandSi, saqsen anhaltSi, Slezvig-
holStainSi.77
Court-based ADR xSirad Court-ordered ADR-ad moixsenieba78 aqedan
kargad Cans sasamarTloze dafuZnebuli mediaciis ganmasxvavebeli
arsebiTi niSani. sasamarTloze dafuZnebuli mediacia
marTlmsajulebis ganxorcielebis procesis Semadgenel nawilad
iqca da amiT garkveulwilad sajarosamarTlebrivi xasiaTic SeiZina,
Tumca mediaciis dros sasamarTlos ar aqvs ufleba mxareebi
iZulebiT daiTanxmos raime pirobaze. aqedan gamomdinare, mediacia
mediaciad rCeba, mxolod am dros sajaro xelisufleba
sasamarTlos saxiT mxars uWers Sesabamis process.
grZelvadian xelSekrulebebSi xSirad saarbitraJo SeTanxmebas
uswrebs SeTanxmeba mediaciaze. xelSekrulebaSi miTiTebulia
konkretuli vada, romlis ganmavlobaSic mxareebi unda Seecadon
moilaparakon davis saganTan dakavSirebiT, xolo Tu aseTi
molaparakeba Sedegs ar gamoiRebs, maSin mimarTaven arbitraJs. am
dros ismis kiTxva, arbitraJisaTvis mimarTvisas savaldebuloa Tu
ara mxareTa mier molaparakebebis warmoeba. hamburigis miwis
umaRlesma sasamarTlom am SekiTxvaze dadebiTi pasuxi gasca.79
Ggermanul iuridiul literturaSi aseTi mosazreba principSi
gaziarebulia. iTvleba, rom Tu arsebobs SeTanxmeba mediaciaze es gamoricxavs sarCelis dauyovnebliv Setanas.
arbitraJisa da mediaciis samarTlebrivi Sinaarsisa da maTi
Sedegebis gansxvavebuloba am ori formis kombinirebulad
75Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 253. 76 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 3. 77 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 253. 78 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 161. 79 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20.
~ 33 ~
gamoyenebis SesaZleblobas ar gamoricxavs. aseTi gamoyenebis
klasikur magaliTad iTvleba IBM-FUJITSU dava, romelic Seexeboda
kompiutrul programebze inteleqtualuri sakuTrebis uflebas da
romelic ramdenime wlis ganmavlobaSi grZldeboda. mTeli am drois
ganmavlobaSi erTmaneTs enacvleboda saarbitraJo ganxilvebi da
molaparakebebi. es cvalebadi mdgomareoba imdenad gaiwela droSi,
rom arbitri-Tavmjdomare gadadga. imis nacvlad, rom mesame arbitri
aerCiaT, mxareebma TiToeuli mxaris mier arCeul or arbitrs
miandes procesi, es ori arbitri saqmianobda xan rogorc arbitraJi,
xan rogorc mediatorebi. winaswar gaTvlili moqmedebebis
gegmazomieri ganxorcielebis Sedegad davis saboloo gadawyvetiT
orive mxare kmayofili darCa.80
saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom rogorc arbitraJi, aseve
mediacia mxareTa Soris warmoSobili davis alternatiuli
gadawyvetis gansxvavebul formebs warmoadgenen. maTi ZiriTadi
gansxvaveba imaSi mdgomareobs, rom mediatori ar iRebs saboloo da
mxareTaTvis savaldebulo gadawyvetilebas. is mxolod exmareba
mxareebs SeTanxmebis miRwevaSi. arbitraJis mier miRebuli
gadawyvetileba mxareebisaTvis savaldebuloa da misi iZulebiT
aRsrulebisaTvis gaicema saaRsrulebo furceli.
§2 mudmivmoqmedi da droebiTi (ad hoc) arbitraJebi
umravles SemTxvevebSi mudmivmoqmedi arbitraJebi iqmnebian
savaWro palatebTan, birJebTan da asociaciebTan da moqmedeben
saqmeTa warmoebisaTvis dadgenili sakuTari wesebiT. mudmivmoqmedi
arbitraJebis saqmianobis wesi da organizacia ZiriTadad maTive
wesdebebiT regulirdeba, amave wesdebiT aris xolme gansazRvruli
xelmZRvanelobaze da warmomadgenlobaze uflebamosili pirebis
statusi da maTi funqciebi. wesdebasTan erTad mudmivmoqmedi
arbitraJebis arsebobisaTvis aucilebelia saarbitraJo reglamenti.
Sutce CamoTvlis instituciuri arbitraJebisaTvis
damaxasiaTebel niSnebs: sakuTari da damoukidebeli administracia;
arbitrTa Semadgenlobis formirebaSi monawileoba; saarbitraJo
proceduris administraciuli uzrunvelyofa; saarbitraJo
proceduris regulireba (sakuTari saarbitraJo reglamentis
SemuSaveba da mxareebisaTvis SeTavazeba.); saarbitraJo xarjebisa da
arbitrTa honorarebis sakiTxis regulireba; standartuli
saarbitraJo SeTanxmebis formis SemuSaveba da „klientebisaTvis“
80 Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 255-259.
~ 34 ~
maTi SeTavazeba.81 garda amisa, yvela mudmivmoqmed arbitraJs aqvs
arbitrTa sia, romlidanac mxareebi akeTeben arCevans.82
rogorc wesi, saarbitraJo reglamentiT ganisazRvreba davebis
ganxilvisa da gadawyvetis procedura, saarbitraJo xarjebis
gansazRvrisa da maTi ganawilebis wesi da modeluri saarbitraJo
SeTanxmebis Sinaarsi, rac sarekomendacio xasiaTis matareblia im
mxareebisaTvis, romlebic gadawyveten maT Soris warmoSobili dava
gansaxilvelad gadascen am arbitraJs.
garda zemoaRniSnulisa, ganasxvaveben agreTve arbitraJebis
mesame saxesac, romelic Sualedur pozicias ikaveben mudmivmoqmed
da droebiT arbitraJebTan mimarTebaSi. mxedvelobaSi gvaqvs e.w.
~administraciuli arbitraJebi.~ maTi funqcionirebis principi
agebulia imaze, rom gansazRvruli komerciuli organizaciebi, an
mudmivmoqmedi saarbitraJo institutebi specialur reglamentebSi
miTiTebuli safuZvlis arsebobisas axorcieleben administraciul
funqciebs ad hoc arbitraJebisaTvis.83 aseTi „administraciuli
arbitraJis” funqcias asrulebs magaliTad ruseTis federaciis
savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli mudmivmoqmedi arbitraJi
im dainteresebuli pirebisaTvis, romlebsac surT maT Soris
warmoSobili davebi UNCITRAL-1976 saarbitraJo wesebiT iqnes
ganxiluli. es wesebi specialurad Seiqmna ad hoc arbitraJisaTvis.
rogorc aRiniSna, aseTi administraciuli funqciis ganxorcieleba
garda mudmivmoqmedi arbitraJebisa, SeuZliaT sxva organizaciebsac,
magaliTad arasamaTavrobo organizaciebs. sainteresoa is faqti, rom
aseTi praqtika sakamo warmatebiT viTardeba saqarTveloSic. miwis
mesakuTreTa uflebebis dacvis asociacias SemuSavebuli aqvs
reglamenti droebiTi kerZo arbitraJisaTvis da Tanaxmaa Seasrulos
administraciuli funqciebi, Tu mxareebi amaze SeTanxmdebian.
im saerTaSoriso garigebebis monawileTaTvis daxmarebis gawevis
mizniT, romlebmac gaiTvaliswines davebis gadawyveta ad hoc arbitra-JSi, SemuSavebul iqna specialuri reglamentebi saerTaSoriso don-
eze.
dReisaTvis yvelaze popularuli ad hoc reglamentebia:
1. evropis ekonomikuri komisiis 1963 wlis saarbitraJo
reglamenti
2. gaeros generaluri asambleis mier 1976 wels mowonebuli
UNCITRAL saarbitraJo reglamenti. 84
gaeros egidiT SemuSavebul dokumentTagan aRsaniSnavia:
1. gaeros ekonomikis komisiis saarbitraJo reglamenti
evropisaTvis 1966 weli
81 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 16-17. 82zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv.88. 83 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2-3. 84 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 27.
~ 35 ~
2. gaeros ekonomikis komisiis saerTaSoriso kerZo arbitraJis
wesebi aziisa da Soreuli aRmosavleTisaTvis 1966 weli.85
unda aRiniSnos, rom ad hoc arbitraJebi TavianTi gavrcelebulo-
biTa da popularobiT mniSvnelovnad Camouvardebian instituciur
arbitraJebs da amas Tavis mizezebic aqvs. rogorc wesi, mudmiv-
moqmedi arbitraJebis mier organizebuli saarbitraJo ganxilvebis
xarisxi gacilebiT maRalia, rasac dagrovili gamocdileba da
profesionalebis permanentuli muSaoba ganapirobebs. ad hoc arbitr-aJis Seqmna da funqcionireba dakavSirebulia konkretul davasTan,
romlis dasrulebis Semdegac arbitraJi wyvets funqcionirebas.
garda amisa, mudmivmoqmedi arbitraJebi yovelnairad cdiloben
mimzidveli gaxadon TavianTi momsaxureba, risTvisac klientebs
momsaxurebisa da anazRaurebis ramdenime sistemas erTad sTavazoben.
instituciuri kerZo arbitraJebis sferoSi Camoyalibda
erTgvari bazari, sadac konkurencia sakmaod didia, amitom
mewarmeebs sxva araferi rCebaT, garda imisa, rom sakuTari
iniciativiT arbitraJis organizebis nacvlad ukve arsebul
konkretul organizaciebs mimarTon.
droebiTi arbitraJi erTi konkretuli davisaTvis iqmneba, amitom
saarbitraJo ganxilvis monawileni cdiloben maqsimalurad
gaiTvaliswinon am davis specifika. savsebiT SesaZlebelia, mxareebma
davis gadawyvetis iseTi originaluri wesebi SeaTanxmon, romelTa
prognozireba rTulia. ad hoc arbitraJebi SeiZleba akmayofilebdnen
nebismier kriteriums, ris gamoc maTi klasifikacia TiTqmis
SeuZlebelad unda miviCnioT.
§3 saerTo (zogadi) da specializebuli arbitraJebi
zogierTi arbitraJi saerTaSoriso doneze didi popularobiTa
da avtoritetiT sargeblobs. am kuTxiT gansakuTrebiT
dawinaurebulni arian inglisurenovani saarbitraJo institutebi.
msoflios 100-ze meti metnaklebad popularuli da aRiarebuli
arbitraJidan daaxloebiT 40-mde inglisuria86. arsebuli tendencia
miuTiTebs imaze, rom msxvil saarbitraJo centrebad ZiriTadad
gvevlinebian arasaxelmwifo, erovnuli Tu saerTaSoriso
organizaciebi. maT Soris yvelaze cnobilni da avtoritetulni
arian:
1.parizis saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso kerZo
arbitraJi. (ICC arbitraJi) (es instituti imdenad mniSvnelovania, rom
xSirad mis warmoSobas saerTaSoriso kerZo arbitraJis ganviTarebis
aTvlis wertiladac miiCneven.)87
85 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 21. 86 Минаков, А.И Арбитражное соглашение и практика рассмотрения внешнеекономических споров, Москва, 1985, с. 47. 87 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.
~ 36 ~
2.amerikis saarbitraJo asociacia (American Arbitration Association -- AAA)
3.londonis saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlo (London Court of International Arbitration -- LCIA)
4.stokholmis savaWro palatis saarbitraJoO instituti (The Arbitration Institute of the Stokholm Chamber of Commerce) 5.germanuli saarbitraJo instituti (Deutsche Institution Für Schiedsgerichtbarkeit---DIS) 6. venis federaluri ekonomikuri palatis saarbitraJo centri
(Arbitral Centre of the Austrian Federal Economic Chamber) 7. Международный Коммерческий Арбитраж При Торгово-Промышленной Палате Российской Федерации .
CamoTvlil saarbitraJo centrebs erTi kanonzomiereba
axasiaTebT. maTi warmoSoba da ganviTareba mTlanad kerZo
iniciativis Sedegia88. arbitraJis damoukidebloba saxelmwifosagan
mniSvnelovnad gansazRvravs saqmian wreebSi mis mimarT arsebul
ndobas. arbitraJebi sakmaod ganviTarebulia samxreT-aRmosavleT
aziaSic (singapuri, honkongi, indonezia, da a.S) aseT arbitraJebs
SeiZleba pirobiTad zogadi arbitraJebi vuwodoT.
specializebuli arbitraJebi imiT gansxvavdebian zogadisagan,
rom isini orientirebulni arian konkretuli saxis davebze. rogorc
wesi, am davebis ganxilvisaTvis arsebobs specialuri reglamentebi.
aseTi arbitraJebis magaliTad SeiZleba davasaxeloT ruseTis
federaciisa da ukrainis savaWro samrewvelo palatebTan arsebuli
sazRvao saarbitraJo komisiebi. sazRvao gadazidvebTan dakavSirebiT
warmoSobili davebis sakmaod avtoritetul arbitraJad miiCneva
kopenhagenis saarbitraJo komisia.89
specializebul arbitraJebs aqvT garkveuli upiratesoba,
radganac isini wlebis ganmavlobaSi agroveben davebis ganxilvisa
da gadawyvetis gamocdilebas mxolod erT specialur sferoSi, rac
maT maRal profesionalizmsa da arbitraJis maRal doneze
organizebas uzrunvelyofs.
magaliTad, saerTaSoriso samSeneblo proeqtebTan
dakavSirebuli xelSekrulebebi saarbitraJo SeTanxmebasTan erTad
xSirad iTvaliswineben pirobas, romlis Tanaxmadac, davis
warmoSobis miuxedavad TiToeuli mxare valdebulia ganagrZos
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebis Sesruleba
saarbitraJo ganxilvis mimdinareobisas. samSeneblo samuSaoebi
maSinac ki ar unda SeCerdes, roca konkretul proeqtTan
dakavSirebuli dava arbitraJis mier gadawyvetis molodinSia. aqve
88 am zogadi kanonzomerebidan gamonaklisebic arsebobs. amis magaliTia ruseTis
federaciis savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso komerciuli
arbitraJi da amave palatis sazRvao-saarbitraJo komisia, romelTa reglamentebic
ganixileba, rogorc ~saerTaSoriso komerciuli arbitraJebis Sesaxeb~ ruseTis
federaciis federaluri kanonis Semadgeneli nawili da Tan erTvis am kanons. 89 SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro palatis
saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“, 1998 weli, meoTxe
kvartali.
~ 37 ~
isic unda aRiniSnos, rom xSirad kanoni aniWebs uflebas kontraqt-
ors garkveuli pirobebis arsebobisas uari Tqvas samuSaobis
gargZelebaze, maga-liTad, sazRauris miuReblobis SemTxvevaSi. aseT
normas iTvaliswinebs britanuli, franguli da holandiuri
samSeneblo kanonmdebloba.90
arbitraJebis dayofas zogad da specializebul arbitraJebad
Tavisi obieqturi safuZveli gaaCnia, Tumca aseTi klasifikacia mainc
pirobiTia. dReisaTvis arseboben zogadi da specializebuli
arbitraJebis sinTezuri variantebic. aseTi sinTezi saSualebas
iZleva saarbitraJo centrma gaafarTovos momsaxurebis sfero da
ufro mravalferovani arCevani SesTavazos mxareebs. aseTi
saarbitraJo dawesebulebis magaliTad SeiZleba davasaxeloT stok-
holmis savaWro palatis saarbitraJo instituti, romelsac garda
ZiriTadi reglamentisa, gaaCnia calke reglamenti dazRvevis
sferoSi warmoSobili davebisaTvis. es sakmaod saintereso midgoma
Sveduri saarbitraJo reformis erTerT Sedegad unda CaiTvalos.
arbitraJis maRal doneze organizebisaTvis xSirad sxvadasxva
sferoSi moqmedi organizaciebis Zalisxmevis gaerTianebaa saWiro.
saerTaSoriso savaWro palatam (ICC) saerTaSoriso sazRvao
komitetTan erTad Seqmna specialuri sazRvao arbitraJi, romlis
reglamentic ZiriTadad saerTaSoriso savaWro palatis
saerTaSoriso arbitraJis reglamentis msgavsia.91
specializebuli arbitraJebis saqmianoba mxolod sazRvao da
sadazRvevo samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobili davebis
ganxilviT ar Semoifargleba. amerikul saarbitraJo asociacias
(AAA-arbitraJi) aqvs samSeneblo industriaSi warmoSobili davebis
gdawyvetisaTvis SemuSavebuli specialuri reglamenti.92
arbitraJebis klasifikacia maTi funqciebisa da samarTlebrivi
Sinaarsis aRqmas aadvilebs, Tumca es sulac ar niSnavs, rom ar
SeiZleba ukve arsebuli klasifikaciisagan gansxvavebuli arbitraJis
Camoyalibeba. Aam SemTxvevaSi gadamwyvetia ara Teoriuli
klasifikaciebi, aramed arbitraJis arsebobis praqtikuli auc-
ilebloba da kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis
dakmayofileba. Tu arseboben mxareebi, romlebsac mocemuli
arbitraJisaTvis davis gadacema surT da maTi survili, an TviT
arbitraJis arseboba kanons ar ewinaaRmdegeba, maSin es savsebiT
sakmarisia saarbitraJo ganxilvisa da am ganxilvis Sedegad sama-
rTlebrivad namdvili gadawyvetilebis gamotanisaTvis.
90 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 84. 91 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 355. 92 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 85.
~ 38 ~
Tavi III
saerTaSoriso arbitraJi da sajaro samarTali
§1 arbitraJi da saerTaSoriso organizaciebi
davis ganxilvis is principebi, romlebic arbitraJis mier
gamoiyeneba teqnikurad imdenad daxvewilia, rom isini didi xania
SeiWrnen saerTaSoriso sajaro samarTlis sferoSi. unda iTqvas,
rom aseTi SeWra sakmaod warmatebuli aRmoCnda. am TvalsazrisiT
pirveloba ekuTvnis sainvesticio davebis saerTaSoriso centrs
(ICSID), romelic Seiqmna ara kerZo iniciativis Sedegad, aramed da-
fuZnda 1965 wlis vaSingtonis konvenciiT. sxva saarbitraJo
dawesebulebebisagan gansxvavebiT centri ar warmoadgens arc kerZo
da arc saxelmwifo organizacias, romelic moqmedebs gansazRvruli
saxelmwifos kanonmdeblobis safuZvelze. centri saqmianobs
saerTaSoriso konvenciis mixedviT da iTvleba msoflio bankis er-
TerT organod. am institutis organizacia da saqmianobis wesi
Seesabameba saerTaSoriso sajaro samarTals. amave dros, is
damoukidebelia nacionaluri samarTlebrivi sistemebisagan.93
arbitraJis meSveobiT davebis gadawyvetis meqanizms sakmaod
xSirad iyenebs msoflio savaWro organizaciac. aRniSnuli
organizaciis klasifikaciiT saerTaSoriso vaWrobaSi ZiriTadad
cnobilia subsidiebis dayofa Sida da saeqsporto subsidiebad.
saxelmwifoTa mxridan mouwesrigebelma subsidirebam bazarze saqon-
lis araswori ganawileba gamoiwvia. saerTaSoriso savaWro org-
anizaciam am sferos daregulirebis mizniT SemoiRo e.w akrZaluli
subsidiebis cneba da SeimuSava akrZaluli subsidirebis winaaRmdeg
brZolis saSualebebi.
Tu msoflio savaWro organizaciis (mso) romelime wevri
CaTvlis, rom meore saxelmwifo iyenebs akrZalul subsidias, mas
ufleba aqvs mimarTos mso-is mier SemuSavebuli davebis gadawyvetis
proceduras. kerZod, mas SeuZlia moiTxovos SemTanxmebeli
dialogis gamarTva. Tu aseTi dialogi 30 dRis ganmavlobaSi Sedegs
ar gamoiRebs, mxare mimarTavs mso-is davebis gadawyvetis organos
arbitraJis Seqmnis moTxovniT. rogorc wesi, arbitraJi iTxovs
eqspertTa mudmivi jgufis (Permanent Group of Experts –PGE) daxmarebas, romelic usmens mxareebs da Tavis daskvnas acnobebs arbitraJs, es
ukanaskneli ki iRebs am daskvnas yovelgvari gadasinjvis gareSe.
aseTi gadawyvetileba unda aRiaros mso-is davebis gadawyvetis orga-
nom (Dispute Settlement Body), romelic mso-is struqturaSi erTerT
mZlavr erTeulad iTvleba. mso-is mier dadgenili wesebi uSvebs
miRebuli gadawyvetilebis gasaCivrebas saapelacio wesiT. sapelacio
93 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.
~ 39 ~
organos mier gadawyvetileba miiReba gasaCivrebidan 30 dRis vadaSi,
es vada SeiZleba gagrZeldes 60 dRemde. miRebuli gadawyvetileba
sabolooa.94
inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciasTan (ismo)
1994 wlidan moqmedebs saarbitraJo centri, romelic garda uSualod
centrisa, moicavs ismos saarbitraJo sabWosa da amave organizaciis
saarbitraJo komisias. arsebobs ismos saarbitraJo wesebi, romlebic
Seicaven rogorc zogadad arbitraJebisaTvis damaxasiaTebel, aseve
inteleqtualuri davebisaTvis specifiur debulebebs. ismos
saarbitraJo dawesebuleba ganixilavs rogorc saxelSekrulebo,
aseve arasaxelSekrulebo urTierTobebidan warmoSobil davebs. didi
mniSvneloba eniWeba sarCelis uzrunvelyofis zomebis efeqtur
gamoyenebas. es arbitraJi gamorCeul rols asrulebs Tanamedrove
sainformacio sistemebis gamoyenebidan warmoSobili davebis
gadawyvetaSi. 95
inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis arbitraJi
sajarosamarTlebrivi ufro zustad ki saerTaSoriso samarTlebrivi
dawesebulebaa.96 aris SemTxvevebi, roca SeTanxmebebi saerTaSoriso sajaro
samarTlis sferoSi iTvaliswineben mosalodneli davebis gadacemas
saerTaSoriso arbitraJebisaTvis an maTi msgavsi institutebisaTvis.
1994 wels xelmoweril iqna evropis energetikuli qartiis
xelSekruleba, romlis monawilecaa 49 saxelmwifo, centraluri da
aRmosavleT evropisa da yofili sabWoTa saxelmwifoebis, iaponiis,
avstraliisa da evrokavSiris wevri qveynebis CaTvliT.
xelSekrulebiT mowesrigebulia iseTi sakiTxebi, rogoricaa
investiciebis dacva, energetikuli sistemebis mimarT tranzituli
wesebis gamoyeneba da saerTaSoriso davebis ganxilva-gadawyveta.97
konvencia iTvaliswinebs davebis gadacemas arbitraJisaTvis, Tu
mxareebi ver SeTanxmdebian sadao sakiTxebTan dakavSirebiT. mxares,
romelic Tvlis, rom misi uflebebi dairRva SeuZlia mimarTos:
1. xelSemkvreli mxaris sasamarTlos an administraciul
tribunals.
2. nebismier winaswar SeTanxmebul proceduras, romelic
gamoiyeneba praqtikaSi.
3. sxva saarbitraJo organoebs.∗ (sxva saarbitraJo organoebSi
konvencia gulisxmobs: I --- sainvesticio davebis saerTaSoriso
94 kenkiSvili, vasil, subsidiebis saerTaSorisosamarTlebrivi regulireba,
~adamiani da konstitucia,~ #4, 2002, gv.73-74. 95Богуславский, М.М. Современные тенденции расширения сферы действия институционных арбитражных судов. „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002. 96 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 32. 97~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 22. ∗ azerbaijanma, bulgareTma, ungreTma, uzbekeTma, poloneTma, ruseTma, rumineTma,
sloveniam, xorvatiam da CexeTma gaakeTes daTqma, romlis Tanaxmadac Tu
investorma dava gansaxilevlad gadasca nacionalur sasamarTlos, an moiTxova
~ 40 ~
centrs, amasTan Tu saxelmwifo, romelsac ekuTvnis investori
da davis monawile saxelmwifo am konvenciis (igulisxmeba
vaSingtonis 1965 wlis konvencia) wevrebi arian, maSin dava
ganixileba ZiriTadi reglamentis Sesabamisad. Tu
zemoaRniSnuli konvenciis monawilea saxelmwifo, romelsac
ekuTvnis investori, an modave saxelmwifo, maSin maT Soris
dava ganixileba damatebiTi reglamentis Sesabamisad. II -- erT
arbitrs, an iseT ad hoc arbitraJs, romelic Seqmnilia UNCITRAL-is wesebis Sesabamisad. III --- stokholmis
saerTaSoriso savaWro palatasTan arsebul saarbitraJo
instituts.)98
moyvanili magaliTebi savsebiT sakmarisia saerTaSoriso
organizaciebis an saerTaSoriso xelSekrulebebisaTvis arbitraJis
mniSvnelobis warmoCenisaTvis. gansakuTrebiT saintereso am
TvalsazrisiT aris sainvesticio davebis saerTaSoriso centri
(ICSID – arbitraJi) romelic erTerT mZlavr da gavlenian saa-
rbitraJo institutad Camoyalibda. aSkarad gamokveTili
saerTaSoriso sajaro samarTlebrivi xasiaTis miuxedavad ICSID –
arbitraJi investorTa kerZo interesis dacvis umniSvnelovanes
forums warmoadgens.
§2 saerTaSoriso sajaro arbitraJi
arbitraJi upiratesad kerZosamarTlebrivi davebis gadawyvetas
emsaxureba, Tumca es ar gamoricxavs saerTaSoriso
sajarosamarTlebrivi davebisas am proceduris gamoyenebas.
saerTaSoriso sajarosamarTlebrivi xelSekrulebiT
konkretuli davis gadasawyvetad arbitraJis formireba misaRebad
iTvleba.99 magaliTad SeiZleba dasaxeldes 1982 wlis sazRvao
samarTlis konvencia, romelic uSvebs saarbitraJo procedurebis
gamoyenebis SesaZleblobas.100
istoriulad cnobilia precedenti, roca arbitraJi
saxelmwifoTa Soris davebis gadawyvetisaTvis iqna gamoyenebuli.
saerTaSoriso samarTlebrivi arbitraJis aRiarebul magaliTad
iTvleba iranisa da aSS-s dava haagis tribunalSi UNCITRAL-is wesebis mixedviT.101
saxelmwifoTa Soris arsebuli davebis arbitraJis mier
ganxilvis saintereso precedenti dafiqsirda me-19 saukuneSi.
saarbitraJo ganxilva Sedga JenevaSi (Sveicaria). aSS (mosarCele)
misi (davis) winaswar SeTanxmebuli da xelSekrulebaSi ganmtkicebuli
proceduriT gadawyveta, maSin aRar SeiZleba dava xelmeored gadaeces gansaxilve-
lad sxva organoebs, romlebic aq aris miTiTebuli. 98 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 22-25. 99 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 2. 100 Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991, с. 107. 101 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 12-13.
~ 41 ~
adanaSaulebda ingliss (mopasuxe) aSS-is samoqalaqo omis dros
neitralitetis principis darRvevaSi. samxedro gemi “alabama” aSS-s
samoqalaqo omis dros amerikeli separatistebis davalebiT aSenda
liverpulSi da mTeli omis ganmavlobaSi 70 amerikuli gemi CaZira.
sainteresoa, rom saarbitraJo ganxilva mimdinareobda imave
sastumroSi da imave oTaxSi, sadac 1864 wels xeli moewera wiTeli
jvris Sesaxeb pirvel konvencias. 1872 wels arbitraJma daakmayofila
aSS-s moTxovna da ingliss daekisra 50 milioni oqros dolaris
gadaxda.102
cxadia, saxelmwifoTa Soris arsebuli davebis ganxilva
gansxvavebulia kerZo samarTlis sferoSi warmoSobili davebisagan.
aqedan gamomdinare arbitraJi saerTaSoriso biznesSi unda
ganvasxvavoT arbitraJisagan saerTaSoriso (sajaro) samarTlebrivi
gagebiT.103 gansxvaveba imaSi gamoixateba, rom ukanasknelis interesis
sferos saerTaSoriso komerciuli garigebebidan warmoSobili
davebis ganxilva da gadawyveta warmoadgens, xolo pirveli saxel-
mwifoTa Soris urTierTobebis mSvidobian mowesrigebazea
orientirebuli.
kvalifikaciisaTvis sakmarisi ar aris, rom saarbitraJo
SeTanxmebis erTerTi mxare saxelmwifo, an misi romelime organo
iyos. am ukanasknelis mier kerZo samarTlis subieqtebTan dadebuli
komerciuli xelSekrulebebidan gamomdinare davebs ganixilavs
saerTaSoriso kerZo da ara saerTaSoriso sajaro arbitraJi.
saerTaSoriso arbitraJi sajaro maSin aris, roca modave mxareebi
saerTaSoriso sajaro samarTlis subieqtebi arian da davis saganic
maTi suverenuli uflebamosilebebidan gamomdinareobs.
1899 wels haagaSi mowveuli saerTaSoriso konferencia
konvenciis miRebiTa da mudmivmoqmedi saerTaSoriso (sajaro)
arbitraJis SeqmniT dasrulda.104 saerTaSoriso davebis mSvidobiani
mogvarebis Sesaxeb 1899 wlis konvencia da 1907 wlis SeTanxmeba
iTvaliswineben saerTaSoriso davebis mogvarebis ramdenime meqanizms.
Eorive saerTaSoriso xelSekruleba xelmowerili da
ratificirebulia 100-ze meti saxelmwifos mier. 1907 wlis
SeTanxmebiT Seiqmna mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlo haagaSi,
romelic uflebamosilia ganixilos konvenciis wevr saxelmwifoebs
Soris arsebuli davebi, Tu davis mxareebi konkretuli saqmis
ganxilvisaTvis arbitraJis Seqmnaze ar SeTanxmebulan. aRsaniSnavia,
rom am konvenciiT mxareebi aRiareben haagis mudmivmoqmed
saarbitraJo sasamarTlos, rogorc saxelmwifoebs Soris davebis
gadwyvetisaTvis mowodebul organizacias. amave dros konvenciis
xelmowera da ratificireba ar niSnavs, rom saxelmwifo
avtomaturad eqvemdebareba mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlo
102 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s.17. 103 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 38. 104 Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991, с. 58.
~ 42 ~
iurisdiqcias. haagis mudmivmoqmedi arbitraJi saxelmwifoebs Soris
arsebul davas mxolod maSin ganixilavs, roca mxareebi mas
mimarTaven da maT Soris arsebul saarbitraJo SeTanxmebas
waradgenen, romlis Tanaxmadac dava swored haagis mudmivmoqmedma
saarbitraJo sasamarTlom unda ganixilos. am saarbitraJo
instituts aqvs ramdenime reglamenti: 1. or saxelmwifos Soris
davis saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi 2. saxelmwifoebsa
da saerTaSoriso organizaciebs Soris davis saarbitraJo ganxilvis
fakultaturi wesebi 3. kerZo pirebsa da saerTaSoriso organizaciebs
Soris davis saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi . 4. bunebriv resursebTan da garemosTan dakavSirebuli davebis
saarbitraJo ganxilvis fakultaturi wesebi, 2001 5. mediaciiis wesebi bunebis dacvidan gamomdinare davebisaTvis. 2002
105 haagis mudmivmoqmedi arbitraJs, SemuSavebuli aqvs fakultaturi
reglamenti iseTi davebis ganxilvisaTvis, rodesac mxolod erTi
mxarea saxelmwifo, meore mxares ki fizikuri, an kerZo samarTlis
iuridiuli piria. rogorc literaturaSi aRniSnaven, dro gvaCvenebs,
ramdenad SeZlebs es reglamenti konkurencia gauwios ICSID arbitraJs.106
§3 arbitraJi, konstitucia da adamianis uflebebi
arbitraJis mimarT saxelmwifos damokidebuleba samarTlis
politikis sakiTxia. Ddavis gadawyvetis alternatiuli
sazogadoebrivi institutebis formirebisa da ganviTarebis
xelSewyoba Tavisufal da samarTlian konkurenciaze dafuZnebuli
bazris Camoyalibebas uwyobs xels. SemTxveviTi ar aris, rom jer
kidev me-18 saukuneSi arbitraJis aRiareba Tavisuflebis erTerT
gamovlinebad iTvleboda. safrangeTis 1791 wlis konstituciis me-5
muxli imperatiulad gansazRvravda, rom `moqalaqeTa ufleba
sabolood gadawyviton erTmaneTs Soris arsebuli davebi
arbitraJis meSveobiT, ar SeiZleba sakanonmdeblo xelisuflebis
mier SeizR-udos.“ Tanamedrove konstituciebi arbitraJis mimarT
aseTi damokidebulebiT ar gamorCevian.107
arsebuli tendencia me-19 saukunis demokratiulma
konstituciebmac gaagrZeles. Sveicariis ciurixis kantonis 1869
wlis konstituciis 58 (2) muxlis mixedviT xelSekrulebiT
105 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 18-19. 106 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,s. 362. 107 Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 1.
~ 43 ~
arbitraJisaTvis davis gansaxilvelad gadacema dasaSvebad iyo
miCneuli.108
paradoqsia, magram faqtia, rom Tanamdrove konstituciebis
umravlesoba arbitraJs an saerTod ar ixseniebs, an mis mimarT
mxolod minimalur interess amJRavnebs. Aiuristebs mxolod isRa
rCebaT rom ganmartebis gziT daadginon, rogoria konstituciis
damokidebuleba am institutis mimarT.
germaniis ZiriTadi kanonis (konstituciis) 92-e muxlis Tanxmad
sasamarTlo xelisufleba mosamarTleebs ekuTvniT. Sesabamisad,
arbitraJis formaluri Sesabamisoba konstituciasTan imazea
damokidebuli, SeiZleba Tu ara, rom arbitraJi marTlmsajulebis
ganmaxorcieleblad CaiTvalos.109 konstituciis sistemuri
ganmartebidan gamomdinare keTdeba daskvna, rom kerZo
marTlsajulebas konstitucia ar iTvaliswinebs.110 Tumca arc
pirdapir gamoricxavs mis arsebobas.111 Aam Tvalsazriss kidev ufro
amyarebs ZiriTadi kanonis §101, romelic adgens, rom aravis SeiZleba
CamoerTvas sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba sakuTari survilis
sawinaaRmdegod.112
amave dros germaniis konstituciis §101 miznebisaTvis arbitri ar
SeiZleba ganxilul iqnas rogorc kanonismieri mosamarTle. 113. Ee.i
mosamarTlis konstituciur samarTlebrivi statusis arbitrebze
gavrceleba moklebulia samarTlebriv safuZvels. SeuZlebelia, rom
absoluturad kerZo sawyisebze moqmedi arbitri mesame
xelisuflebis warmomadgenels gauTanabrdes. mTeli am msjelobidan
im daskvnis gamotana SeiZleba rom arbitraJi konstituciiT
aRiarebuli da daculi ar aris Tumca is arc akrZalulia, amitom,
saxelm-wifos SeuZlia arbitraJis mimarT Tavisi damokidebuleba
kanonSi daafiqsiros.
inglisur konstituciur samarTalSi germanulis analogiiT
sakiTxis dasma gamoricxulia, vinaidan inglisis dauwereli
konstitucia ar icnobs germaniis ZiriTadi kanonis §101 msgavs
regulirebebs.114 cxadia, konstituciis, rogorc sistemuri
normatiuli aqtis ararsebobis gamo arbitraJis adgili inglisur
saxelmwifo samarTalSi ar aris. ASesabamisad konstituciisa da
arbitraJis urTerTdamokidebuleba am SemTxvevaSic ganmartebis
108Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,s. 1. 109 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 43. 110 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 50. 111 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 52. 112 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 189. 113 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 58. 114 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 66.
~ 44 ~
sakiTxia.Aadamianis uflebebis aRiarebis da dacvis mizniT did
britaneTSi miRebul iqna inglisis 1998 wlis Human Rights Act, romelic adamianis uflebaTa evropuli konvenciis mixedviT
momzadda. es aqti (kanoni) da zemoaRniSnuli konvenciis me-6 muxli
ar ewinaaRmdegeba arbitraJis arsebobas.115
Sveicariis konstitucis 30-e da saerTaSoriso xelSekrulebebis
Sesaxeb kanonis me-6 muxlebis Tanaxmad yvela fizikur da iuridiul
pirs aqvs ufleba, rom misi saqme ganxiluli iqnes kanonis Tanaxmad
Seqmnili damoukidebeli kolegiis mier116 rogorc Cans, am
SemTxvevaSic SeiZleba mxolod vivaraudoT, rom “kanonis Tanaxmad
Seqmnili damoukidebeli kolegia” gulisxmobs rogorc sasamarTlos,
aseve arbitraJsac. saqarTvelos SemTxvevaSi mxolod is SeiZleba iTqvas, rom ara
mxolod qarTuli konstitucia, aramed kanonmdeblobac ar
aregulirebs saerTaSoriso arbitraJs. qarTuli saarbitraJo
kanonmdebloba Semoifargleba kerZo arbitraJis Sesaxeb 1997 wlis
kanoniT, romelic saerTod ar exeba saerTaSoriso saarbitraJo
ganxilvas, aseTi ganxilvis Sedegad miRebuli gadawyvetilebis
aRsrulebasa da sxva mniSvnelovan sakiTxebs. “kerZo arbitraJis
Sesaxeb” saqarTvelos kanoni savsebiT samarTlianad aris
gakritikebuli qarTul iuridiul literaturaSi.117
arbitraJi da sasamarTlosaTvis mimarTvis konstituciuri ufleba
sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba erTerTi umniSvnelovanesi
uflebaa. yve-las SeuZlia moiTxovos misi saqmis ganxilva
samarTliani da miukerZoebeli sasa-marTlos mier. Aamave dros
arbitraJis mier davis ganxilva da gadawyveta gamoricxavs
sasamarTlos mier imave davaze gadawyvetilebis miRebas. saarbitraJo
SeTanxmebis xelmowera sasamarTloSi sarCelis wardgenaze uaris
Tqmas niSnavs. Cndeba kiTxva, ramdenad Seesabameba arbitraJis mier
davis ganxilva adamianis ufleb-aTa Sesaxeb evropuli konvenciis me-
6 muxls, romelic swored zemoaRniSnul uflebas (samarTliani
sasamarTlos uflebas) icavs. es ufleba aRiarebuli da
garantirebulia moqmedi konstituciebis absoluturi umravlesobis
mier.
arbitraJisa da adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis
urTierTdamokidebulebis Sesaxeb sakmaod saintereso praqtika
ganaviTara adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom. 1962 wels
ar dakmayofilda germaneli maswavleblis moTxovna. maswavlebeli
115 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 277. 116 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 29. 117
zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 81.
~ 45 ~
iTxovda misi saqmis ganxilvas sasamarTlos mier, miuxedavad imisa,
rom xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas. maswavlebeli
uTiTebda adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlze.
mosarCeles ganemarta, rom saarbitraJo ganxilva da saarbitraJo
SeTanxmebis dadebaze valdebuli aravin ar aris. Sesabamisad
saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas saxelmwifo sasamarTloebis
kompetenciis gamoricxviT aravis ufleba ar izRudeba misi nebis
sawinaaRmdegod. Ees mosazreba Semdgom praqtikaSic araerTxel iqna
dadasturebuli.118
adamianis uflebaTa sasamarTlom erTerT saqmeze aseve daadgina,
rom konvenciis me-6 muxliT gaTvaliswinebul uflebebze nawilobriv
uaris Tqma daSvebulia (teilweise zu verzichten)119 Suovaniemi vs. Finland saqmeze 1999 wels miRebul gadawyvetilebaSi
zemoaRniSnulma sasamarTlom miuTiTa: “ ar SeiZleba arsebobdes
eWvi, rom adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis
Tanaxmad sasamarTlo ganxilvaze sakuTari surviliT uaris Tqma
principSi dasaSvebia. amave dros, aseTi uari ar unda iqnes
ganxiluli, rogorc yvela im uflebaze absoluturi uaris Tqma,
romelsac iTvaliswinebs es muxli. aseTi uaris Tqma SeiZleba, roca
es “dasaSvebad” (permissible) SeiZleba iqnes miCneuli. garkveul
uflebebTan mimarTebaSi es SeiZleba dasaSvebi iyos, an sxva
uflebebTan mimarTebaSi arc iyos dasaSvebi.”120
arbitraJis mier davis ganxilva mTlianad aris damokidebuli
mxareTa SeTanxmebaze. mxareTa Tanxmoba unda Seexebodes konkretul
davas da ar unda iyos zogadi xasiaTis. Sesabamisad arbitraJisaTvis
konkretuli davis daqvemdebareba mxareTa mier aSkarad gamoxatuli
erToblivi nebis arsebobis gareSe winaaRmdegobaSi iqneba adamianis
uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlTan. saxelmwifoebi, rom-
lebic cnobili arian arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis
regulirebis mdidari tradiciiT, gansakuTrebul mniSvnelobas
aniWeben arbitraJis nebayoflobiTobis principis dacvas.
arbitraJisa da konstituciuri uflebebis urTierTmimarTebis
sakiTxze saku-Tari pozicia daafiqsira ruseTis federaciis
sakonstitucio sasamarTlom. ss „oCakovis rZis qarxanam“ miiCnia, rom
saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesax-eb ruseTis kanonis 34-e
muxli uzRudavs mas uflebebis sasamarTlo wesiT dacvis
SesaZleblobas, vinaidan saarbitraJo gadawyvetilebis gasaCivreba
daiSveba mxolod am muxliT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi.
sakonstitucio sasamarTlom saerTod ar miiRo sarCeli arsebiTad
gansaxilvelad da miuTiTa, rom mxares eqneboda ufleba miemarTa
sasamarTlosaTvis, magram man dado saarbitraJo SeTanxmeba da amiT
gamoxata Tanxmoba arbitraJis mier davis gadawyvetasTan
dakavSirebiT. Sesabamisad, misi ufleba sakuTari interesebis
118 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000,s. 90-91. 119 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 3. 120 ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005, p. 214.
~ 46 ~
sasamarTlo wesiT dacvaze ar darRveula. sakonstitucio
sasamarTlos azriT, mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli is
garemoebac, rom saarbitraJo SeTanxmebis dadebiT mxarem isargebla
xelSekru-lebis Tavisuflebis principiT121. rogorc Cans, am
safuZvliT sakonstitucio sasamarTlosaTvis mimarTva ruseTSi
sakmaod popularulia, Tumca sakonstitucio sasamarTlos pozicia
ucvlelia.122
SvedeTis kanoni kompaniebis Sesaxeb iTvaliswinebs e.w
sakanonmdeblo arbitraJis arsebobas. kerZod, aqciebis gamosyidvis an
gamosyidvis Rirebulebis Sesaxeb dava am kanonis Tanaxmad unda
gadawyvitos samma arbitrma. iqve miTiTebulia, rom Tu mxareebi ver
SeTanxmdebian arbitraJze, maSin nebismier mxares aqvs ufleba
sakiTxis ganxilva da gadawyveta sasamarTloSi moiTxovos. Sveduri
saarbitraJo kanonmdeblobis komentarSi aRniSnulia, rom es norma
aucilebeli iyo adamianis uflebaTa evropul konvenciasTan kanonis
Sesabamisobis uzrunvelsayofad.123
Aamgvarad, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo adamianis
uflebaTa evropul konvenciis me-6 muxlTan arbitraJis, rogorc
samarTlebrivi institutis winaaRmdegobas ver xedavs.124 Tumca yovel
konkretul SemTxvevaSi unda dadgindes, ra viTarebaSi moxda
konvenciis me-6 muxliT gaTvaliswinebul uflebaze uaris Tqma da
ramdenad dasaSvebia (permissible) aseTi uari.
Aadamianis uflebaTa evropis sasamarTlos praqtikas
ewinaaRmdegeba yirgizeTis sakonstitucio sasamarTlos
gadawyvetileba, romelmac saerTod kiTxvis niSnis qveS daayena am
saxelmwifoSi arbitraJis, (am institutis dasavluri gagebiT) arse-
boba.
Turqul kompanias hqonda saarbitraJo SeTanxmeba yirgizul
saaqcio sazogadoebasTan. Ddava unda gadaewyvita yirgizeTis
savaWro-samrewvelo palatis arbitraJs biSkekSi. yirgizulma
kompaniam mimarTa sakostitucio sasamarTlos, romelmac ko-
nstituciis sawinaaRmdegod aRiara savaWro samrewvelo palatis
Sesaxeb yirgizeTis kanonis me-13 muxli. sakonstitucio sasamarTlom
miiCnia, rom arbitraJis mier saqmis ganxilva arRvevda yirgizuli
kompaniis uflebas miemarTa sasamarTlosaTvis. yirgizuli
121 Определение Конституционного Суда РФ от 09.12.1999 N 191-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы открытого акционерного общества "Очаковский молочный завод" на нарушение конституционных прав граждан статьями 34 и 35 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." 122 Определение Конституционного Суда РФ от 26.10.2000 N 214-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы ОАО АКБ "Сберегательный банк Российской Федерации" на нарушение конституционных прав и свобод пунктом 2 статьи 34 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." 123 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 12-13. 124 Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000, s. 113.
~ 47 ~
konstituciis Tanaxmad, arbitraJi mxolod komunalur doneze
SeiZleba wyvetdes davebs, rac Seesabameba soflis uxucesebis mier
davebis gadawyvetis yirgizul tradicias. vinaidan sakonstitucio
sasamarTlos gadawyvetileba gasaCivrebas ar eqvemdebareba da igi
savaldebuloa Sesasruleblad yvelasaTvis, faqtiurad yirgizeTSi
kerZo arbitraJis arseboba eWvis qveS dgas.125
kari II
saerTaSoriso arbitraJis normatiuli safuZvlebi
arbitraJi davebis gadawyvetis alternatiuli meqanizmis
saxelia. Sesabamisad, upriani iqneba, Tu aRniSnuli institutis
maregulirebeli normebis erTobliobas saerTaSoriso saarbitraJo
samarTalad movixseniebT. es normebi qmnian garkveul mTlianobas
rogorc formis, aseve Sinaarsis TvalsazrisiT da socialur
urTierTobaTa gansazRvrul sferos aregulireben.
samarTlisaTvis, rogorc socialuri urTierTobebis
regulatorisaTvis obieqturi formis micema, misi savaldebulo
normad Camoyalibeba saxelmwifos eqskluziur uflebas warmoadgens.
saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli normebi ker-
ZosamarTlebriv urTierTobebSi Cndebian da ixvewebian (savaWro Cveu-
lebebi, xelSekrulebis pirobebi, mudmivmoqmedi arbitraJis
reglamentebi, saarbitraJo SeTanxmebebi da a.S), xolo savaldebulo
Zalas ZiriTadad mxareTa SeTanxmebis safuZvelze iZenen, Tumca
sakmaod didia saerTaSoriso organizaciebisa da saxelmwifos
rolic.
saerTaSoriso kerZo arbitraJi saerTaSoriso kerZo samarTals
“enaTesaveba”126, Tumca saerTaSoriso kerZo samarTlis sakiTxebze
msjelobisas arbitraJze yuradRebas yovelTvis ar amaxvileben.127
arbitraJi praqtikuli institutia, romelic mxareTa Soris
davebis gadasawyvetadaa mowodebuli. mas naklebad sWirdeba
125Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 219. 126 Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948, с. 282-284, gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,
“meridiani,” Tbilisi, 2002; gabisonia, zviad, qarTuli saerTaSoriso kerZo
samarTali, “meridiani,” Tbilisi, 2006; gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo
samarTlis Sesavali, Tbilisi, 2000. 127 Sdr. Кох, Х.У, Магнус, П, Моренфельс, Винклер фон, Международное частное право и сравнительное правоведение, „Международные Отношения,“ Москва, 2001.
~ 48 ~
sqolastikuri msjelobebi Teoriul problemebze. miT umetes, Tu es
msjeloba Sesabamisi normebis praqtikul Sinaarssa da daniSnulebas
ar cvlis. arbitraJi ZiriTadad kerZo samarTlebrivi urTierT-
obebidan warmoSobili saerTaSoriso davebis gadawyvetas emsaxureba.
Sesabamisad misi adgili saerTaSoriso kerZo samarTalSi, an ufro
zustad saerTaSoriso samoqalaqo saproceso samarTalSia. aseTi
midgoma ufro miaxloebulad asaxavs saerTaSoriso arbitraJis
maregulirebeli normebis daniSnulebas samarTlis sistemaSi.
saerTSoriso arbitraJis, rogorc samarTlebrivi institutis
maregulirebeli normebi ramdenime gansxvavebuli samarTlebrivi
formiT gadmoicema.
es normebi Tavmoyrilia upiratesad saerTaSoriso
xelSekrulebebSi, kanonebSi da saarbitraJo reglamentebSi.
saerTaSoriso arbitraJis momwesrigebeli normebi yovelTvis ar
warmoadgendnen damsaxurebuli yuradRebis obieqts. maT mimarT
interesi arbitraJis ganviTarebis stadiebs Seesabameboda.
Tavi I
saerTaSoriso xelSekruleba
§1 arbitraJis saerTaSoriso samarTliT regulirebis pirveli cdebi
kerZo arbitraJi ar aris mowodebuli Caiketos mxolod
nacionaluri samarTlebrivi sistemebis CarCoebSi. misi universaluri
xasiaTi ganapirobebs saxelmwifoTa dainteresebas davebis
gadawyvetis am alternatiuli meqanizmis efeqturobis gazrdis
TvalsazrisiT.
gamoyofen arbitraJis sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis
ZiriTad mimarTulebebs. es TanamSromloba gulisxmobs sxvadasxva
saxelmwifoebis sazRvrebSi moqmedi arbitraJebis mier davebis
ganxilvis procedurebis erTgvarovnebis uzrunvelyofis mizniT
saproceso normebis unifikacias, aseve erTi saxelmwifos te-
ritoriaze gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis meoris
teritoriaze cnobisa da aRsrulebisaTvis saerTaSoriso
samarTlebrivi safuZvlebis Seqmnas, da bolos, im saerTaSoriso
specializebuli centrebis saqmianobis samarTlebrivi safuZvlebis
formirebas da gansazRvras, romlebic ixilaven garkveuli saxis ko-
merciul davebs da sxv.128
zemoaRniSnuli TanamSromlobis dasturia is mravalricxovani
universaluri Tu regionuli saerTaSoriso samarTlebrivi
SeTanxmebebi, romelebic warmatebiT moqmedeben mTel msoflioSi.
128 dawvrilebiT ix . Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997.
~ 49 ~
saerTaSoriso arbitraJis maregulirebel normaTa umetesobis
warmoSoba dakavSirebulia kerZo iniciativasTan, Tumca es
mdgomareoba nel-nela cvlilebebs ganicdis. SeiZleba iTqvas, rom
dro saerTaSoriso arbitraJis sasargeblod muSaobs, misi roli
ekonomikuri winsvlisa da investiciebis gazrdis paralelurad
izrdeboda da izrdeba.
am institutis saerTaSoriso sajaro samarTliT regulirebis
mimarTulebiT muSaoba XX saukunis 20-iani wlebidan daiwyo. am dros
iqna miRebuli Jenevis 1923 wlis oqmi ~saarbitraJo daTqmebis
Sesaxeb~ da 1927 wlis konvencia ~ucxouri saarbitraJo
gadawyvetilebebis aRsrulebis Sesaxeb.~
msgavsi saerTaSorisosamarTlebrivi aqtebis raodenoba da
mniSvneloba gansakuTrebiT gaizarda XX saukunis 50-iani wlebidan.
SemuSavda mTeli rigi konvenciebisa da paqtebisa, daido lokaluri
saerTaSoriso xelSekrulebebi, moxda saa-rbitraJo wesebis
unificireba. amiT saerTaSoriso sajaro samarTlis roli da
mniSvneloba sagrZnobi gaxda, Tumca kerZo arbitraJis
samarTlebrivma bunebam zemoxsenebuli saerTaSoriso samarTlebrivi
aqtebis Taviseburebebic ganapiroba: am sferoSi moqmedi
saerTaSoriso normebis umravlesoba dispoziciuria, xSiria iseTi
formulirebebi, rodesac esa Tu is aqti aregulirebs konkretul
urTierTobebs mxolod im SemTxvevebisaTvis, roca mxareTa
SeTanxmebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. saerTaSoriso
doneze SemuSavebuli zogierTi normatiuli aqti ki pirdapir
miuTiTebs, rom misi normebi SeiZleba Seicvalos mxareTa
specialuri SeTanxmebiT. regulirebis aseTi meTodi saerTaSoriso
sajaro sa-marTlisaTvis namdvilad uCveuloa, Tumca amve dros
sruliad bunebrivad unda CaiTvalos arbitraJisTvis.
I.Jenevis konvencia da oqmi
pirvel saerTaSoriso samarTlebriv aqtad kerZo arbitraJis
sferoSi miiCneva Jenevis 1923 wlis oqmi saarbitraJo daTqmebis
Sesaxeb. mas male mohyva Jenevis 1927 wlis konvencia. am konvenciis
moqmedeba vrceldeboda arbitraJze, romelic ganixlavda davas
sxvadasxva saxelmwifoSi domicilirebul mxareebs Soris. konvencia
iTvaliswinebda e.w ~ormagi egzekvaturis princips~.
am principis Tanaxmad, saarbitraJo gadawyvetilebis
aRsrulebisaTvis aucilebelad iyo miCneuli egzekvaturis
(gadawyvetilebis iuridiuli Zalis aRiareba da nebarTva mis
aRsrulebaze) miReba im saxelmwifos sasamarTlosagan, romlis
teritoriazec iqna gamotanili gadawyvetileba, xolo amis Semdeg
egzekvatura unda gacemuliyo im saxelmwifos sasamarTlos mierac,
romelSic moiTxoveboda gadawyvetilebis aRsruleba. es principi
gaumarTlebel biurokratiul barierebs uqmnida saarbitraJo
gadawyvetilebis aRsrulebiT dainteresebul mxares, zogierT
SemTxvevaSi ki saerTod SeuZlebels xdida aRsrulebas. kontrolis
~ 50 ~
aseTi gaZlierebuli forma SemdgomSi gaumarTleblad iqna miCneuli.
aRniSnuli principi sabolood gaauqma niu-iorkis konvenciam.129
II. Jenevis oqmidan niu-iorkis konvenciamde
arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebis saerTaSoriso doneze
regulirebis TvalsazrisiT muSaoba evropaSi Jenevis oqmisa da
konvenciis SemuSvebis Semdegac grZeldeboda. am mxriv aRsaniSnavia
kerZo samarTlis unifikaciis insititutis mier 1937 wels
SemuSavebuli proeqti, romelic iTvaliswinebda saarbitraJo proce-
sis unifikacias. es proeqti unda gamxdariyo arbitraJis Sesaxeb
nacionaluri kanonmdeblobebis miRebis safuZveli. Mmisi ukanaskneli
varianti 1953 wels ganekuTvneba. saerTaSoriso samarTlis
ascociacia (International law association) aseve muSaobda arbitraJis
unificirebis mimarTulebiT, masTan aris dakavSirebuli e.w “kopenha-
genis wesebis” Seqmna, romelic Seicavs saerTaSoriso doneze gamosa-
yenebeli saarbitraJo SeTanxmebisa da saarbitraJo reglamentis
modelebs.130
§2 niu-iorkis konvencia
Jenevis konvenciis da oqmis gadamuSavebisa da arsebuli
xarvezebis gamosworebis mizniT 1953 wels saerTaSoriso savaWro
palatam parizSi SeimuSava niu-iorkis konvenciis Tavdapirveli
proeqti, romelic gadaeca gaeros socialur-ekonomikur sabWos. Aam
ukanasknelis mier gadamuSavebuli varianti waredgina 1958 wels niu-
iorkSi mowveul konferencias, romelsac 45 saxelmwifos delegacia
eswreboda. swored am konferenciaze iqna miRebuli niu-iorkis
konvenciis saboloo varianti. Kkonvencia ZalaSi Sevida 1959 wlis 7
ivniss, mesame saxelmwifos mier misi ratifikaciis momentidan.131 niu-
iorkis konvenciis SemuSavebaSi udidesi wvlili miuZRvis
niderlandebis delegacias da am delegaciis wevrs prof. peter
sanderss. swored sandersis mier SemuSavebuli proeqti iqna
wardgenili gansaxilvelad.132
es iyo arbitraJis ganviTarebis istoriaSi axali da
umniSvnelovanesi etapis dasawyisi. niu-iorkis konvenciam gansazRvra
zemoaRniSnuli ori saerTaSoriso SeTanxmebis (Jenevis oqmisa da
Jenevis konvenciis) samarTlebrivi bedic. niu-iorkis konvenciis VII
muxlis II nawilis Tanaxmad, saarbitraJo daTqmebis Sesaxeb 1923
129 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ,“ Москва, 2001, с.8. 130 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 348. 131 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 348. 132 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p. 72.
~ 51 ~
wlis Jenevis oqmi da 1927 wlis Jenevis konvencia ucxouri
saarbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebis Sesaxeb Zalas kargavs
xelSemkvreli mxareebisaTvis mas Semdeg, rac maTTvis winamdebare
konvencia savaldebulo gaxdeba da im farglebSi, ra farglebSic is
savaldebulo iqneba zemoaRniSnuli saxelmwifoebisaTvis.133
dasaxelebuli konvencia Seexeba ucxouri saarbitraJo
gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebas. erTerTi umniSvnelvanesi
principi mocemulia III muxlSi, romelSic aRniSnulia, rom ~yvela
xelSemkvreli saxelmwifo aRiarebs saaarbitraJo gadawyvetilebas,
rogorc savaldebulos da aRasrulebs mas winamdebare konvenciis
saTanado muxlebis gaTvaliswinebiT da im teritoriis saproceso
normebis Sesabamisad, sadac moiTxoveba am gadawyvetilebaTa cnoba
da aRsruleba. im saarbitraJo gadawyvetilebaTa cnobisa da
aRsrulebisas, romelTa mimarTac gamoiyeneba es konvencia _ ar
SeiZleba dawesebul iqnas arsebiTad ufro meti damabrkolebeli
pirobebi, an ufro maRali baJi, vidre Sida gadawyvetilebebis aRsru-
lebisas.~134 konvenciaSi mocemulia im pirobebis amomwuravi
CamonaTvali, romelTagan erTerTis arseboba saarbitraJo
gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis safuZvelia.
konvencia ganamtkicebs arbitraJis saqmianobaSi saxelmwifo sas-
amarTloTa Caurevlobis princips da amave dros icavs mxares, rom-
lis winaaRmdegac gadawyvetileba gamotanilia saqmis ganxilvisa da
gadawyvetisas gamosayenebeli ZiriTadi normebis darRveviT.
niu-iorkis konvenciis mixedviT, xelSemkvrel saxelmwifos
SeuZlia gaakeTos daTqma, romlis Tanaxmadac is cnobisa da
aRsrulebis konvenciiT dadgenil proceduras gamoiyenebs mxolod
sxva xelSemkvrel saxelmwifoSi gamotanili gadawyvetilebis mimarT.
e.i Tu saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia konvenciis arawevri
saxelmwifos teritoriaze, maSin konvenciis monawile saxelmwifo ar
aRasrulebs mas niu-iorkis konvenciis Sesabamisad. aseTi daTqma gake-
Tebuli aqvT, aSS-s, did britaneTs, ruseTis federacias, belorusias
da somxeTs. saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis Semdeg,
Sesabamisad 1988 da 1998 wels daTqma ukan gamoixmes Sveicariam da
germaniam. aseve moiqca kanada da avstria.135
konvenciis ZalaSi Sesvlidan naxevari saukune gavida, Tumca is
dResac efeqturad asrulebs Tavis funqcias. 1989 wels lordi
mastili werda, rom niu-iokis konvencia arbitraJis sferoSi yvelaze
warmatebuli konvenciaa, ufro metic, mas SeuZlia pretenzia
ganacxados, rom warmoadgens yvelaze efeqtur saerTaSoriso
133 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 430. saqarTvelo 1994 wlidan aris niu-iorkis konvenciis monawile, Tumca Cvens mier
citirebul normas qarTul saxelmwifosTan mimarTebaSi aranairi mniSvneloba ar
aqvs, vinaidan saqarTvelos ar mouxdenia da verc moaxdenda Jenevis oqmisa da
konvenciis ratificirebas. 134 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428. 135 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 366-367.
~ 52 ~
samrTlebriv regulirebas samewarmeo samarTlis istoriaSi.136 EaseTi
Sefaseba namdvilad ar aris gadaWarbebuli. msoflioSi arsebuli
saxelmwifoebis sam meoTxedze meti uyoymanod miuerTda am
konvencias.
konvenciis warmatebuloba mis srulyofilebas ar niSnavs.
droTa ganmavlobaSi Cndeba kiTxvebi, romelTa gaTvaliswinebac
Tavis droze ubralod SeuZlebeli iyo. magaliTad SeiZleba
davasaxeloT saarbitraJo SeTanxmebisa da saarbitraJo
gadawyvetilebis eleqtronuli formiT arsebobis sakiTxi. 1958
wlisaTvis ar arsebobda arc interneti, arc skaneri da arc
eleqtronuli fosta. ASesabamisad konvencia ar aregulirebs
saarbitraJo SeTanxmebisa da gadawyvetilebis eleqtronuli formiT
arsebobasTan dakavSirebul urTierTobebs. gaeros saerTaSoriso
savaWro samarTlis komisia (UNCITRAL) ukve muSaobs am xarvezis
Sevsebis gzebze. arsebobs saerTaSoriso xelSekruleba --- gaeros
konvencia saerTaSoriso xelSekrulebebSi eleqtronuli
komunikaciis saSualebebis gamoyenebis Sesaxeb. UNCITRAL N2 samuSao jgufi 2004 wlis seqtembrSi Seikriba erTi sakiTxis gansaxilvelad:
unda Sevides Tu ara niu-iokis 1958 wlis konvencia im konvenciaTa Ca-
monaTvalSi, romlis mimarTac gamoyenebuli unda iqnes zemoa-
RniSnuli konvencia.137 sayuradReboa, rom samuSao jgufi cdilobs
konvenciis teqstis Secvlis gareSe miaRwios mis Sesabamisobas
Tanamedrove moTxovnebTan, rac SemTxveviTi ar aris. niu-iorkis
konvenciis cvlilebebze, mis ganaxlebaze saubari SeuZlebelia,
vinaidan es gamoiwvevs saerTaSoriso arbitraJis sferoSi “pandoras
yuTis” gaxsnas. msoflio daiyofa niu-iokis konvenciis axali da
Zveli redaqciis momxre saxelmwifoebad.138 Ees ki saarbitraJo
gadawyvetilebebis cnobisa da aRsrulebis sferoSi arsebuli
unificirebuli sistemis daSlas gamoiwvevs.139
§3 arbitraJTan dakavSirebuli sxva saerTaSoriso xelSekrulebebi
I. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvencia
evropuli konveciis SemuSavebis saWiroeba dasavleT da
aRmosavleT evropas Soris savaWro urTierTobebisaTvis
xelSewyobis aucileblobam ganapiroba. socialisturi banakis
saxelmwifoebis kapitalistur evropasTan savaWro urTierTobebSi
136 Mustil, Arbitration History and background, Journal of International Arbitration, Vol.6 No 2, 1989, p 49 vuTiTeb: Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 15. 137 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 221. 138Veeder, V. V. Another look at the arbitration Exceptions in the Brussels Regulation and Lugano Convention, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “ Kluwer law international”, 2006, p. 808. 139 niu-iorkis konvenciis calkeuli normebis analizi mocemulia sadisertacio
naSromSi dasmuli Sesabamisi sakiTxebis ganxilvisas.
~ 53 ~
xSirad warmoiSoboda ekonomikuri xasiaTis davebi. Aam davebis
arbitraJis mier gadawyvetasTan dakavSirebuli sakiTxebi saTanadod
ar iyo mowesrigebuli.
evropis ekonomikuri komisiis eqspertebis mier 1954 wels
dawyebuli muSaoba 1961 wels konvenciis saboloo teqstze
SeTanxmebiT dasrulda. Ees konvencia ZalaSia 1964 wlis 7
ianvridan.140 Emimdinareobs muSaoba, rom evropis konvencia saerT-
aSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb gadamuSavdes. es ki namdvilad
aris Sansi, rom internetTan dakavSirebuli specifika
gaTvaliswinebul da daregulirebul iqnes saerTaSoriso doneze.141
saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropul konvencias
araevropeli monawilenic hyavs, magaliTad kuba.142
saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvenciis
monawileni ar arian saqarTvelo, azerbaijani da somxeTi,
samagierod mas miurTdnen yazaxeTi, ukraina, ruseTi da belorusia.143
SeiZleba iTqvas, rom aRar arsebobs is viTareba, romelmac
konvenciis Seqmna ganapiroba. Sesabamisad misi reformireba ukve er-
Tiani evropis moTxovnebis gaTvaliswinebiT unda moxdes, sadac aRar
arsebobs kapitalisturi dasavleTi da komunisturi aRmosavleTi.
konvenciis dRes arsebuli redaqciis ratificireba saqarTvelosa da
misi mezoblebisaTvis gansakuTrebul saWiroebas ar warmoadgens.
II. vaSingtonis konvencia
ganviTarebad saxelmwifoebSi adgilobrivi biznesi arasdros
aris iseTi Zlieri, rom warmoebis damoukideblad organizacia da
winsvla SeZlos. amave dros strategiulad mniSvnelovani sawarmoebi
ZiriTadad saxelmwifos gansakuTrebuli gamgeblobisa da meurveobis
qveSaa moqceuli. aseTi saxelmwifoebi cdiloben investorebis
meSveobiT ganaviTaron mrewveloba da ekonomika, maqsimalurad gamo-
iyenon arsebuli rezervebi.
zemoaRniSnuli mizezis gamo msxvili sainvesticio proeqtebis
recipientad swored saxelmwifo gvevlineba xolme. aseT SemTxvevebSi
investori ar grZnobs Tavs daculad, vinaidan mosalodneli davis
SemTxvevaSi man unda imoqmedos swored am saxelmwifos
kanonmdeblobis Sesabamisad. dabandebuli kapitalis usafrTxoebas
ver uzrunvelyofs mesame saxelmwifos sasamarTlo xelisuflebac.
swored am xarvezis Sesavsebad 1965 wlis vaSingtonis konvenciiT
Seiqmna sainvesticio davebis regulirebis saerTaSoriso centri,
140 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 349. 141 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 42. 142 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 43. 143 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 373.
~ 54 ~
romlis mier davebis ganxilvisa da gadawyvetisaTvis SerCeul iqna
arbitraJis forma. konvenciis pirvelive muxlis Tanaxmad, ~centris
amocanaa xelSemkvreli saxelmwifosa da sxva xelSemkvreli saxel-
mwifos fizikur da iuridiul pirebs Soris warmoSobil sainvesti-
cio davebTan dakavSirebiT arbitraJis da SemTanxmebeli proceduris
struqturebis am konvenciis debulebebTan SesabamisobaSi moyvana.~
am konvenciis sponsori iyo rekonstruqciisa da ganviTrebis
saerTaSoriso banki, romelic msoflio bankis saxeliTac aris
cnobili. konvenciis SemuSavebis idea ekuTvnis aaron broxess . aseTi
konvenciis Seqmnis edea broxess mouvida ekonomikuri ganviTerebisa
da TanamSromlobis organizaciis (egTo) Seqmnis adreul stadiaze,
raTa Camoyalibebuliyo saerTaSoriso investiciebis dacvaze ori-
entirebuli struqtura. egTos mcdelobiT Seiqmna ucxouri qonebis
dacvis Sesaxeb konvenciis proeqti. warmoiSva dava, ra unda
CaTvliliyo ucxouri investiciebis eqspropriaciisaTvis saTanado
kompensaciad. Bbroxesma da sxvebma male gaacnobieres rom umjobesi
iyo sainvesticio davebis damoukidebel gadawy-vetaze orientirebu-
li saerTaSoriso SeTanxmebis Seqmna, vidre davis gagrZeleba anaz-
Raurebis standartebisa da kriteriumebis Sesaxeb.144
2001 wlisaTvis vaSingtonis konvenciaSi monawileobda 26
saxelmwifo. am konvencias zogjer ganixilaven, rogorc niu-iorkis
konvenciis Tavisebur danamats da aRniSnaven, rom am orma
saerTaSoriso SeTanxmebam Seqmna saerTaSoriso arbitraJis
regulirebis Taviseburi pirvelsaxe.145
rogorc wesi, saxelmwifoebi cdiloben maqsimalurad gamoiyenon
am konvenciiT gaTvaliswinebuli SesaZleblobebi da TavianTi Sida
kanonmdeblobiT moxsnan yovelgvari dabrkoleba, romelic arTulebs
maT teritoriaze konvenciis moqmedebas. ~sainvesticio saqmianobis
xelSewyobisa da garantiebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-16
muxlis II nawilis Tanaxmad: ~dava ucxoel investorsa da
saxelmwifo organos Soris, Tu misi gadawyvetis wesi ar aris gansa-
zRvruli maTi SeTanxmebiT, gadawydeba saqarTvelos sasamarTloSi,
an sainvesticio davis saerTaSoriso centrSi. Tu dava ar ganixileba
sainvesticio davis saerTaSoriso centrSi, ucxoel investors uf-
leba aqvs davis gadasaWrelad mimarTos centris damatebiT
instituts, an nebismier saerTaSoriso saarbitraJo organos,
romelic daarsebulia gaerTianebuli erebis organizaciis saer-
144 Broches conceived the idea for the convention in 1961 in the wake of erlier efforts by the Organization for European Economic Co-operation (now the Organization for Economic Co-opertaion and Development or OECD) to create the framework for the protection of international investment. The OECD exercise (which led to the OECD Draft Convention on the Protection of Foreign Property) revealed intractable contorversy as to the proper level of compensation for expropriation of foreign invetments. Broches and others recognized, that it would be more productive to strive for multilateral agreement on a process for independent resolution of individual investment disputes rathes than on actual subsntative standards. ix. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 1. 145 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 19.
~ 55 ~
TaSoriso savaWro samarTlis komisiis saarbitraJo da saerT-
aSoriso xelSekrulebiT dadgenili wesebis Sesabamisad~.
unda aRiniSnos, rom sainvesticio davebis saerTaSoriso
centris roli da mniSvneloba misi arsebobis pirveli 20 wlis
ganmavlobaSi arc ise didi iyo. 1990 wlidan sainvesticio bazrebis
zrdam da am bazrebis arealis gafarToebam ICSID arbitraJi ufro da ufro aqtualuri gaxada. magaliTisaTvis: 1990-dan 2003 wlamde pe-
riodSi ormxrivi sainvesticio xelSekrulebebis raodenobam (Bilateral Investment Treaties -- BIT) 385-dan 2000-s gadaaWarba. cxadia, am
xelSekrulebaTa umravlesobis efeqturi ganxorcielebis garnati
swored ICSID arbitraJia, romelic mxolod saxelmwifosa da
investors Soris warmoSobili davis ganxilvazea orientirebuli.146
vaSingtonis konvencia icavs mxolod im investors, romelic
konvenciis monawile saxelmwifos subieqtia da investirebas
axorcielebs am konvenciis monawile meore saxelmwifos
teritoriaze. konvenciiis gamoyenebis dros fizikuri pirebisaTvis
gadamwyvetia maTi moqalaqeoba. magaliTad, Tu frangi investori
ganaxorcielebs investirebas aSS-Si, magram davis warmoSobamde aSS-
is moqalaqe gaxdeba, maSin is ver mimarTavs sainvesticio davebis
saerTaSoriso centrs. ICSID arbitraJi ar iqneba uflebamosili
ganixilos es dava. investori unda iyos ara im saxelmwifos
moqalaqe, sadac axorcielebs invesitirebas, investiciebis
ganxorcielebis momentidan davis warmoSobamde da amave dros
saxelmwifo, romelsac is ganekuTvneba, aseve unda iyos vaSingtonis
konvenciis monawile.147
rogorc wesi, problemuria xolme ama Tu im subieqtis ucxoel
investorad miCnevis sakiTxi. xSirad investori investiciebis
efeqturi marTvisaTvis investiciis beneficiar saxelmwifoSi
afuZnebs kompanias, davis warmoSobis Semdeg ki es saxelmwifo
acxadebs, rom urTierTobebSi misi kanonmdeblobis mixedviT dafuZn-
ebuli, anu “misi” subieqti monawileobda da ara ucxoeli investori.
iuridiuli piris ucxoel investorad miCnevisaTvis
aucilebelia, rom investori iyos “ucxoeli” iuridiuli piri, an
ucxoeli investorisagan kontrolirebadi subieqti. erTerT saqmeze -
- Amco v. Indonesia -- aSS-is erT-erTma kompaniam indoneziaSi daafuZna
kompania PT Amco, romlis meSveobiTac is axorcielebda investirebas
indoneziaSi. arbitraJma CaTvala, rom konvenciis miznebisaTvis es
iyo ucxoeli iuridiuli piris mier ganxorcielebuli ucxouri
investicia.148
erTerT saqmeze, ICSID mier organizebuli saarbitraJo
ganxilvisas arbitraJma miuTiTa, rom vaSingtonis konvenciis 25 (2)
146 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. X. 147 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 16. 148 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 17.
~ 56 ~
muxlSi dafiqsirebuli sityvebi “ucxouri kontroli” yoveli
konkretuli SemTxvevisaTvis unda iqnes ganmartebuli. ar arsebobs
raime zogadi kriteriumi, romlis mixedviTac SeiZleba darwmunebiT
iTqvas, rodis eqvemdebareba maspinZeli saxelmwifos kanonmdeblobis
mixedviT dafuZnebuli kompania ucxour kontrols, da rodis -- ara.
mxolod wilebis, an aqciebis kontroli am SemTxvevaSi srul
suraTs ver iZleva. cxadia, Tu wilTa, an aqciaTa 100% ucxoeli
investoris sakuTrebaSia, maSin sadao araferia. amave dros
gamoricxuli ar aris, rom investori ar akontrolebdes wilTa
umravlesobas, magaram saqmis sxva garemoebebis gaTvaliswinebiT
kompania mainc ucxouri kontrolis qveS myof subieqtad
CaiTvalos.149
imisaTvis, rom dava ganxilul iqnes ICSID arbitraJis mier,
aucilebelia sami pirobis erTdrouli arseboba: 1. mxareTa Tanxmoba,
rom maT Soris arsebuli dava swored am institutis mier
organizebulma arbitraJma ganixilos. Tanxmoba SeiZleba Seexebodes
rogorc ukve warmoSobili konkretuli davis, aseve momavalSi
warmoSobili davebis konkretul kategorias. 2. dava unda iyos wevr
saxelmwifosa da meore wevri saxelmwifos subieqts Soris.
saxelmwifos ufleba aqvs daniSnos konkretuli organo, romelic
misi saxeliT miiRebs monawileobas ganxilvaSi. 3. dava unda iyos
samarTlebrivi da is unda gamomdinareobdes sainvesticio
urTierTobebidan. termini “investicia” konvenciis mier ganmartebuli
ar aris, magram rogorc wesi, ICSID mier organizebuli arbitraJebi
am terminis farTo gagebiT interpretaciis momxreni arian.150
vaSingtonis konvenciis 25-e muxlis me-4 nawili xelSemkvrel
saxelmwifoebs aZlevs uflebas gaakeTon daTqma, romeli kategoriis
saqmeebze aRiareben, an ar aRiareben sainvesticio davebis
saerTaSoriso centris iurisdiqcias. erTi saxelmwifos mier
gakeTebuli daTqmis Sesaxeb generaluri mdivani Sesabamis Setyobine-
bas ugzavnis sxva xelSemkvrel saxelmwifoebs.151 ICSID arbitraJis mier davis ganxilvaze Tanxmobis gauqmeba ar daiSveba, erTxel
gacemuli Tanxmoba mboWavia mxarisaTvis.152
konvenciis 44-e muxlis Tanxmad, mxareTa mimarT konvenciisa da
centris mier SemuSavebuli samarTlebrivi aqtebis Sesabamisi
normebi gamoiyeneba im redaqciiT, romelic ZalaSi iyo warmoSobili
davis centris mier ganxilvasTan dakavSirebiT mxareTa mier
Tanxmobis gacemis momentisaTvis. aqve unda aRiniSnos, rom centrs
149 Lew, Julian, D.M. ICSID arbitration: Special features and recent developments. wignSi: Arbitrating foreign investment disputes, procedural and substantive legal aspects, studies in transational ecomonic law, edited by Norbert Horn, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p. 271. 150 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 7. 151 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 23. 152 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 24.
~ 57 ~
aqvs Seqmnili calke arbitraJi, romelic kavSirSi ar aris ICSID arb-
itraJTan. mas Additional Facility uwodeben da am formatSi gamarTuli
saarbitraJo ganxilva regulirdeba calke normebiT (Additional Facility arbitration rules). 153
Additional Facility farglebSi saarbitraJo ganxilvis dawyebisaTvis
aucilebelia centris generaluri mdivnis specialuri Tanxmoba. es
instituti ixilavs Semdegi kategoris saqmeebs: 1. mediacia da
arbitraJi sainvesticio davebTan dakavSirebiT, romelic ar SeiZleba
ICSID arbitraJis mier iqnes ganxiluli imis gamo, rom davaSi
monawile saxelmwifo, an is saxelmwifo, romelsac mikuTvneba meore
mxare (fizikuri an iuridiuli piri) ar arian vaSingtonis konvenciis
monawileni. 2. mediacia da arbitraJi, romelzec ver gavrceldeba
centris iurisdiqcia imis gamo, rom dava ar aris warmoSobili
uSualod investiciebTan dakavSirebiT. 3. e.w. Fact-finding154 procedura.155
marTalia, vaSingtonis konvenciiT gaTvaliswinebuli instituti
arbitraJad iwodeba, magram is xasiaTdeba mTeli rigi
TaviseburebebiT, romelebic saboloo jamSi misi samarTlebrivi
bunebis originalurobas ganapirobebs.
centri ar warmoadgens arc kerZo da arc saxelmwifo
organizacias. is aRiarebulia saerTaSoriso samarTlis subieqtad.
konvenciis me-18 muxlis Tanaxmad ~centri aRWurvilia sruli
saerTaSoriso samarTalsubieqturobiT. centris uflebaunarianoba
gulisxmobs uflebas: dados xelSekrulebebi, SeiZinos da gaasxvisos
uZravi da moZravi qoneba, aRZras saqme sasamarTloSi~.
Tavisi funqciebis ganxorcielebisaTvis centrs gaaCnia
Sesabamisi organoebi. am organoebis struqtura, organizacia da
saqmianobis wesi konvenciiT aris gansazRvruli. aseTi
gansakuTrebuli samarTlebrivi statusi ganapirobebs im Tavi-
seburebebis arsebobas, romelic gansaxvavebs centrs yvela arsebuli
saerTaSoriso Tu nacionaluri masStabis saarbitraJo
institutisagan. moviyvan erT magaliTs: konvenciis 26-e muxlis
Tanaxmad: ~ Tu sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, am konvenciis
safuZvelze saarbitraJo ganxilvaze mxareTa Tanxmoba iTvleba
Tanxmobad iseT arbitraJze, romelic gamoricxavs samarTlebrivi
153 garda TviT vaSingtonis konvenciis debulebebisa, ICSID arbitraJis mimarT aseve
gamoiyeneba centris mier SemuSavebuli Semdegi samarTlebrivi aqtebi: 1. The rules of procedure for the institution of Concilation and Arbitration Proceedings (the Institution rules) 2. The rules of procedure for arbitration proceedings (the arbitration rules) 3. The Administrative and financial regulations. vaSingtonis konvenciis normebis umravlesoba imperatiulia, aq CamoTvlili sami
samarTlebrivi aqti ki meti dispoziciurobiT xasiaTdeba. Yvela zemoaRniSnul
samarTlebriv aqtSi Sevida cvlilebebi, romlebic ZalaSia 2003 wlis 1 ianvridan.
ix. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 73. 154sityvasityviT niSnavs saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis dadgenas.
Gganixileba mediaciis erTerT saxed. (g.c) 155Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 76.
~ 58 ~
dacvis sxva saSualebebs. nebismier xelSemkvrel saxelmwifos
SeuZlia am konvenciis safuZvelze saarbitraJo ganxilvaze
Tanxmobis pirobad moiTxovos, rom manamde amowurul iqnes
samarTlebrivi dacvis yvela adgilobrivi administraciuli da
sasamarTlo saSualeba.~ aseTi daTqmis gakeTebis Teoriuli
SesaZleblobac ki warmoSobs uaRresad saintereso samarTlebriv
Sedegebs:
Tu davuSvebT, rom saxelmwifom gaakeTa aseTi daTqma
konvenciasTan mierTebisas, maSin daaxloebiT aseTi samarTlebrivi
realobis winaSe aRmovCndebiT: dava ganixila am saxelmwifos
sasamarTlos yvela instanciam da uzenaesma sasamarTlom gamoitana
saboloo gadawyvetileba, romelic investors ar akmayofilebs. daT-
qmis gamoyenebis SemTxvevaSi mas mxolod amis Semdeg aqvs ufleba
mimarTos centrs. cxadia, aq man unda daasabuTos rom ~amowurulia
yvela adgilobrivi administraciuli da sasamarTlo saSualeba~.
amis mtkiceba ki gulisxmobs ara marto imas, rom investorma yvela
sasamarTlo instancia moiara, aramed imis mtkicebasac, rom man aq
ver miaRwia samarTlian gadawyvetilebas. centris winaSe imis mtkice-
ba, rom uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba usamarTloa,
faqtiurad imas niSnavs, rom investori uzenaesi sasamarTlos
gadawyvetilebas centrSi asaCivrebs.
zemoaRniSnulidan gamomdinare sadao aRar unda iyos, rom
centri ar aris kerZosamarTlebrivi dawesebuleba. saTanado daTqmis
arsebobisas aq SeiZleba xelSemkvreli saxelmwifos uzenaesi
sasamarTlos gdawyvetilebac ki iqnes Secvlili da centris aseTi
arc Tu sasiamovno verdiqti swored davis monawile xelSemkvrelma
saxelmwifom unda aRasrulos. ase rom, daTqma pirdapir gulisxmobs
xelSemkvreli saxelmwifos mier sakuTari suverenitetidan centris
sasargeblod ukan daxevas. es yvelaferi misi samarTlebrivi bunebis
kvlevisas uaRresad saintereso da angariSgasawevi aspeqtia.
III. moskovis konvencia da kievis SeTanxmeba
arsebobs kidev or saerTaSoriso samarTlebrivi aqti, romelic
SeiZleba saintereso iyos qarTvelis mkiTxvelisaTvis. esenia
moskovis 1972 wlis konvencia “ekonomikuri da samecniero-teqnikuri
TanamSromlobidan warmoSobili samoqala-qo samarTlebrivi davebis
saarbitraJo wesiT gadawyvetis Sesaxeb” da kievis 1992 wlis
SeTanxmeba “sameurneo saqmianobis ganxorcielebasTan dakavSirebuli
davebis gadawyvetis wesis Sesaxeb”.
moskovis 1972 wlis konvencia tipuri socialisturi
samarTlebrivi aqtia. is Seiqmna e.w socialisturi banakis
saxelmwifoebisaTvis. ruseTis federacia dResac am konvenciis
wevria ramdenime yofil mokavSiresTan erTad.156 miuxedavad imisa,
156 2006 wlis mdgomareobiT 1972 wlis moskovis konvenciis monawileebi arian
ruseTi, monRoleTi da kuba ix. Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 295.
~ 59 ~
rom konvenciis saTauri davebis saarbitraJo wesiT gadawyvetaze
miuTiTebs, masSi aRweril proceduras kerZo arbitraJTan saerTo
araferi aqvs. am aqtiT gaTvaliswinebulia monawile saxlmwifoTa
sameurneo organizaciebs Soris warmoSobili davebis savaldebulo
ganxilva arbitraJis mier. kompetentur arbitraJad iTvleba
mopasuxis adgilsamyofeli saxelmwifos savaWro-samrewvelo
palatasTan arsebuli arbitraJi.157
aseTi „iZulebiTi arbitraJis“ idea socialisturi
samarTlebrivi azrovnebis nayofs warmoadgens. Aam ideas sakmaod
didi xnis istoria aqvs. moskovis SeTanxmebamde ramdenime wliT
adre, niu-iorkis konvenciaze muSaobisas am sakiTxma azrTa
sxvadasxvaoba gamoiwvia.
niu-iorkis konvenciis pirveli muxlis meore nawili miuTiTebs
rom “saarbitraJo gadawyvetileba” aris ara mxolod im arbitrebis
mier gamotanili gadawyvetileba, romlebic am konkretuli saqmis
gadasawyvetad iqnen mowveulni, aramed im mudmivmoqmedi arbitraJis
gadawyvetilebebic, romelsac mxareebma TavianTi dava gadasawyvetad
dauqvemdebares. Mmudmivmoqmedi arbitraJebis gadawyvetilebebis
aRiarebis sakiTxi saeWvo arasodes yofila, magram am normas
sruliad sxva istoria aqvs. Cexoslovakiis delegaciam niu-iokis
konvenciis miRebasTan dakavSirebul saerTaSoriso konferenciaze
moiTxova, rom momxdariyo im mudmivmoqmedi arbitraJebis
gadawyvetilebebis cnoba da aRsrulebac, romlebic saxelmwifos
mier kanonis safuZvelze arian daarsebulni. am winadadebis mimarT
sxva delegaciebis mxridan gamoTqmuli EeWvis Semdeg Cexoslovakiis
delegaciam uari Tqva mudmivmoqmedi arbitraJebis gadawyvetilebebis
cnobasa da aRsrulebaze. Aam istoriidan gamomdinareobs, rom
saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba niu-iorkis
konvenciis mixedviT ver moxdeba, Tu arbitraJis kompetenturoba da
maTi saqmianoba kanoniT isea mowesrigebuli rom arbitraJisa da
arbitrebis arCevisas mxareTa TavisuflebisaTvis adgili aRar rCeba. (iZulebiTi arbitraJebi).
158 saqarTvelos ar mouxdenia am konvenciis ratifikacia, Tumca
mainc sainteresoa misi yofili monawileebis damkidebuleba.
socialisturi banakis daSlis Semdeg bulgareTi iyo erTerTi
pirveli postsocialisturi qveyana, romelmac iunsitralis
modeluri kanonis SemoqmedebiTi recefciiT miiRo saarbitraJo
kanonmdebloba.159 rac Seexeba moskovis 1972 wlis konvencias,
157 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 26. 158 … verzichtete die tschechoslovakische Delegation auf die Anerkennung von Schiedssprüchen derartiger ständiger Schiedsgerichte. Aus dieser Entstehungsgeschichte geht demnach hervor, daß Schiedssprüche stänidger Schiedsgerichte dann nicht unter das UN-Übereinkommen fallen, wenn die Zuständigkeit solcher Schiedsgerichte oder ihre Zusammensetzung durch staatliches Gesetz in einer Weise vorgeschriben ist („Zwangsarbitrage“) daß für die Freiheit der Parteien bei der Wahl des Schiedsgerichts und der Ernennung der Schiedsrichter kein Raum bleibt. ix. Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 409. 159 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80.
~ 60 ~
bulgareTs is oficialurad denonsirebulad ar gamoucxadebia,
Tumca erovnul iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba,
rom igi ar unda iqnes gamoyenebuli Secvlili garemoebebis gamo.160
komarovis miTiTebiT, ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo
palatasTan arsebuli arbitraJis gansjadia moskovis 1972 wlis
konvenciidan gamomdinare saqmeebi, rodesac ruseTis federacia
mopasuxis saxelmwifoa, an rodesac mxareebma, romlebic moskovis
konvenciis wevr saxelmwifoebs ganekuTvnebian, is airCies, rogorc
maTi davis ganxilvaze uflebamosili mudmivmoqmedi arbitraJi.161
mopasuxis adgilsamyofelis mixedviT gansjdobis gansazRvra
Cveulebrivi movlenaa sasamarTlosaTvis, magram uCveuloa am
principis saerTaSoriso arbitraJze gavrceleba. arbitraJs mxolod
maSin SeuZlia ganixilos dava, rodesac mxareebs Soris arsebobs
iuridiuli Zalis mqone saarbitraJo SeTanxmeba. sxvagvari midgoma
ewinaaRmdegeba TiTqmis yvela saxelmwifos konstituciiT da adamia-
nis uflebaTa saerTaSoriso samarTliT garantirebul samarTliani
sasamarTlos uflebas. dauSvebelia am uflebis CamorTmeva da
arbitraJis savaldebulo gansjadobis daweseba, roca mxareebidan
Tundac erTerTi mainc arbitraJis mier davis ganxilvisa da
gadawyvetis winaaRmdegia.
saqarTvelo aseve ar aris kievis 1992 wlis SeTanxmebis monawile.
aRniSnulma SeTanxmebam gaugebrobebi gamoiwvia monawile
saxelmwifoebis samarTlis Teoriasa da praqtikaSi. ratomRac
CaTvales, rom am SeTanxmebas misi monawileebisaTvis niu-iorkis
konvenciis Secvla SeuZlia ~Tavisi specialuri regionaluri
xasiaTis gamo~. aseTi Sefaseba sruliad samarTlianadaa miCneuli
arasworad.162
Tavi II
saarbitraJo kanonmdebloba
§1 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikacia
Uunifikacia samarTlis ganviTarebis erTerTi yvelaze
gamokveTili tendenciaa. saerTaSoriso arbitraJi am tendenciis
erTmniSvnelovan dadasturebad unda CaiTvalos. saerTaSoriso
160~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80. 161 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s. 268. 162 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 135-138.
~ 61 ~
saarbitraJo kanonmdeblobam unificirebis sakmaod rTuli gza
gaiara. me-20 saukunis 50-iani da 60-iani wlebi albaT iseve nayofieri
iyo, rogorc 80-iani da 90-iani wlebi, magram am dros msoflio mzad
ar aRmoCnda unificirebuli saarbitraJo kanonmdeblobis
SesamuSaveblad da mis asamoqmedeblad. strasburgis SeTanxmeba,
romelic 1966 wlis 2 ianvars evrosabWos ministrTa komitetis mier
iqna miRebuli, iTvaliswinebda arbitraJis Sesaxeb kanonmdeblobis
unificirebas. am SeTanxmebis mizani iyo evropis saxelmwifoTa
samarTalSi arsebuli gansxvavebebis aRmofxvra. unificirebuli
kanoni unda gamxadriyo calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobis
Semadgeneli nawili. saboloo jamSi is mxolod belgiis mier iqna
gaziarebuli.163 saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis pirvelma
mcdelobam kraxi ganicada.
I. UNCITRAL-is saqmianoba
Tanamedrove msoflioSi saerTaSoriso arbitraJis mareguli-
rebeli normebis unifikaciaze momuSave ramdenime organizacia arse-
bobs. zogierTi maTgani mxolod regionul doneze saqmianobs, sxvebi
ki universaluri xasiaTis kvlevebiT arian dakavebulni. maT Soris
yvelaze Sedegianad unda CaiTvalos gaeros saerTaSoriso savaWro
samarTlis komisiis (UNCITRAL) mier XX saukunis meore naxevris manZilze Catarebuli samuSao, romelmac saerTaSoriso saarbitraJo
samarTlis dRemde arnaxuli unifikacia ganapiroba. es instituti
kvlav agrZelebs Tavis saqmianobas zemoaRniSnuli normebis daxvewis
TvalsazrisiT. SeiZleba gamovyoT UNCITRAL mier SemuSavebuli ram-
denime dokumenti, romlebmac udidesi gavlena moaxdines arbitraJis
ganviTrebaze.
e.w UNCITRAL 1976, anu gaeros saerTaSoriso savaWro samarT-
lis komisiis (UNCITRAL) mier 1976 wels SemuSavebuli saarbitraJo
reglamenti am komisiis muSaobis pirvel seriozul Sedegad miiCneva.
ASemdgomSi es wesebi daedo safuZvlad 1985 wels Seqmnil modelur
kanons. cota ufro adre ki es wesebi iqna gadamuSavebuli iranisa da
aSS-is mier haagaSi Seqmnili arbitraJis samoqmedo programad.164
UNCITRAL 1976 ar aris SemuSavebuli konkretulad romelime sa-
arbitraJo institutisaTvis, amitom is icnobs e.w Appointing Authority cnebas, romelic mxareebma unda daniSnon da romelic asrulebs ar-
163 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 350. 164 1979 wlis Semdeg iransa da aSS-s Soris urTierTobebis garTulebam daazarala
rogorc iraneli, aseve amerikeli fizikuri da iuridiuli pirebi. Aam orma
saxelmwifom SeTanxmebiT Camoayaliba arbitraJi, romelic ganixilavda davebs 1.
iranis moqalaqeebi aSS-s winaaRmdeg. 2. aSS-is moqalaqeebi iranis winaaRmdeg. 3.
irani aSS-s winaaRmdeg 4. aSS iranis winaaRmdeg. swored specialurad am
arbitraJisaTvis moxda mxareTa mier UNCITRAL wesebis adaptireba da maTi davebis gadawyvetisas gamoyeneba ix. Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 1.
~ 62 ~
bitraJisaTvis aucilebel administraciul funqciebs. Tu mxareebma
ar an ver gansazRvres aseTi instituti an organo, maSin mas gansaz-
Rvravs haagis mudmivmoqmedi saarbitraJo sasamarTlos generaluri
mdivani. erTi saarbitraJo institutis ararseboba iTvleba am wesebis
ganmasxvavebel kriteriumad sxva saarbitraJo reglamentebTan Sedar-
ebiT.165
UNCITRAL aqtiurad muSaobs zemoaRniSnuli saarbitraJo
reglamentis reformirebaze. 2006 wlis seqtemberSi venaSi
Sekrebilma wamyvanma praqtikosebma da Teoritikosebma ganixiles
masSi cvlilebebis Setanis sakiTxi. yvela Tanxmdeba, rom 30 wlis
ganmavlobaSi es reglamenti sakmaod kargad asrulebda Tavis
funqcias da saWiroa ara misi Zireuli Secvla, aramed -- ganaxleba -
-- saarbitraJo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan misi
SesabamisobaSi moyvana.166
SedarebiTi analizi saerTaSoriso arbitraJis sferoSi
warmoudgenelia modeluri kanonis gareSe. amaSi uCveulo araferia,
Tu gaviTvaliswinebT, rom es kanoni ZiriTadad gaziarebulia
msoflios saxelmwifoTa umravlesobis mier. literaturaSi
gavrcelebuli mosazrebiT modeluri kanonis gamoCena am sferoSi
warmoadgens am sakiTxTan dakavSirebiT arsebuli tendenciis
kanonzomier Sedegs, vinaidan samoqalaqo brunvam aqtualuri gaxada
arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis unificirebis
aucilebloba.167
modelur kanonze momuSave jgufi 1982 wlidan 1985 wlamde
xuTjer Seikriba da amdenive sesia Caataara.168 saboloo varianti
miRebuli iqna gaeros saerTaSoriso savaWro samarTlis komisiis
mier 1985 wlis 21 ivniss me-18 yovelwliur sesiaze. amasTan
dakavSirebiT gaeros generalurma asambleam miiRo rezolucia,
romelSic aRniSnulia, rom: ~yvela saxelmwifom dadgenili wesiT
mxedvelobaSi unda miiRos modeluri kanoni, vinaidan sasurvelia
kanonis erTgvarovneba arbitraJis procedurebTan da saerTaSoriso
kerZo arbitraJis praqtikis konkretul moTxovnebTan mimarTebaSi~.169
rac Seexeba unificirebis formas, specialurad SeirCa
modeluri kanoni da ara konvencia. sayovelTaod cnobilia, rom es
ukanaskneli saerTaSoriso samarTlis subieqtebs ayenebs arCevanis
winaSe – miiRon SeTavazebuli varianti srulad, an uari Tqvan masze.
amitom aucilebelad iqna miCneuli, rom saxelmwifoebs hqonodaT
saSualeba TiToeuli maTganis samarTlebrivi sistemisaTvis
165 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 166 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 715-716. 167 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 27. 168 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 53. 169ix. 1985 wlis 11 dekembris 40/72 rezolucia (Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003)
~ 63 ~
damaxasiaTebeli Taviseburebebi SesabamisobaSi moeyvanaT modeluri
kanonis ZiriTad principebTan.170
amgvarad, modeluri kanoni iZleva saSualebas moxdes erTi
mxriv arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis unificireba
msoflio doneze, meore mxriv ki TiToeuli saxelmwifo inarCunebs
kanonSi misi samarTlis sistemisaTvis damaxasiaTebeli
Taviseburebebis gaTvaliswinebis SesaZleblobas. SeiZleba iTqvas,
rom aseTma dispoziciurma midgomam gaamarTla. modeluri kanonis
recefcia ganaxorcieles sxvadasxva ekonomikuri ganviTarebis donisa
da samarTlebrivi tradiciebis mqone saxelmwifoebma.
modeluri kanoni aRiarebs saerTaSoriso arbitraJis sferoSi
saerTaSoriso SeTanxmebebis primats. kanonis moqmedeba dasaSvebia
mxolod am sferoSi arsebuli ormxrivi Tu mravalmxrivi
saerTaSoriso SeTanxmebebis dacvis pirobiT. (muxli 1.1)171
modeluri kanoni ar gamoricxavs SesaZleblobas, rom calkeul
saxelmwifos hqondes specialuri kanonmdebloba garkveuli
kategoriis davebis arbitraJisaTvis gansaxilvelad gadacemasTan
dakavSirebiT. SemoTavazebuli modeli Tavisi bunebiT zogadi
xasiaTisaa, amitom is dabrkolebas ar unda uqmnides am sferoSi
specialuri kanonmdeblobis arsebobas, Tuki romelime saxelmwifos
aseTi kanonmdebloba gaaCnia. swored am mosazrebis praqtikul
ganxorcilebas warmoadgens kanonis 1.5 muxli, romlis Tanaxmadac
~es kanoni ar Seexeba mocemuli saxelmwifos sxva kanonis moqmedebas,
romlis ZaliTac gansazRvruli davebi ar SeiZleba gadaeces
arbitraJs, an SeiZleba gadaeces arbitraJs, magram ara am kanonis
deb-ulebebis Sesabamisad.~172
kidev erTi umniSvnelovanesi principi, romelsac modeluri
kanoni aRiarebs zogadad arbitraJebTan mimarTebaSi, aris mxareTa
SeTanxmebis gansakuTrebuli roli nebismieri proceduruli sakiTxis
gadawyvetisas. am kanonis araoficialur komentarSi xazgasmiT
aRniSnaven, rom ~mxareTa avtonomias gansakuTrebuli mniSvneloba
aqvs saerTaSoriso davebisaTvis, radganac is aZlevs mxareebs SesaZ-
leblobas airCion wesebi, romlebic pasuxobs maT konkretul
moTxovnebs da gamoricxavs Sidasaxelmwifoebrivi samarTlis
tradiciuli koncefciebis gaT-valiswinebis SesaZleblobas.~173
modeluri kanonis saerTo suliskveTebidan kargad Cans, rom
saarbitraJo ganxilvisas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs mxaris
aqtiurobas. pasiurma poziciam da saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis
pirobebSi gamoCenilma indiferentulobam SeiZleba uaryofiTi
zegavlena moaxdinos mxaris perspeqtivaze saarbitraJo ganxilvis
dros. zemoaRniSnuli kanonis me-4 muxlis Tanaxmad ~mxare, romelmac
icis, rom am kanonis romelime debuleba, romlidan gadaxvevac
170 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 28. 171 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 501. 172 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 501. 173Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003.
~ 64 ~
mxareebs SeuZliaT, an saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli
romelime moTxovna ar iyo daculi da mainc ganagrZobs
monawileobas saarbitraJo ganxilvaSi, aseTi daucvelobis gamo
saTanado dayovnebis gareSe pretenziis ganucxadeblad, an Tu am
miznisaTvis gaTvaliswinebulia raime vada, am vadis ganmavlobaSi,
iTvleba rom man uari Tqva Sedavebis uflebaze.~174 gamodis, rom
saarbitraJo ganxilvis wesebi kargad unda iyos cnobili
mxareebisaTvisac, raTa maT SeZlon am wesebiT maTTvis miniWebuli
uflebebis maqsimalurad realizeba. saarbitraJo ganxilvis
pirobebSi mewarmis finansuri mdgomareoba momavalSi SeiZleba
umniSvnelo procedurul detalebze aRmoCndes damokidebuli.
Cveulebriv mewarmes ki ar moeTxoveba erkveodes reglamentebis
iuridiul aspeqtebSi. rogorc wesi, saarbitraJo ganxilvisas
mxareTa interesebs kvalficiuri iuristebi unda warmoadgendnen,
rac imas niSnavs, rom modeluri kanoni TavisTavad gulisxmobs
arbitraJis sferoSi saadvokato momsaxurebis ganviTarebis
aucileblobasac.
kanonis miTiTeba imis Taobaze, rom uflebis dadgenili wesiTa
da dadgenil dros gamouyenebloba saerTod arTmevs mxares
SesaZleblobas momavalSic isargeblos am uflebiT, kidev ufro
sainteresos xdis arbitraJs iuridiuli momsaxurebisa da
saadvokato saqmianobis TvalsazrisiT. SejibrebiTobis principis
gansakuTrebuli roli da mxareTa SeTanxmebis primati ufro met
SesaZleblobas aZlevs advokatebs gavlena moaxdinon procesis
msvlelobaze da saboloo gadawyvetilebaze. arbitrebi am dros ar
arian marTlmsajulebis organoebis warmomadgenlebi, isini,
upirvels yovlisa, mxareTa kerZo interesebidan gamodian da ara
sajaro interesidan, rasac sasamarTlo xelisufleba gverds
verasodes auvlis.
kidev erTi umniSvnelovanesi principi, romelsac icavs
modeluri kanoni, gulisxmobs arbitraJis maqsimalur damou-
kideblobas. Mmis saqmianobaSi sasamarTlos Careva daiSveba mxolod
kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. (muxli 5).175 es
norma arbitraJebis stabiluri muSaobis garantiaa. aseTi SezRudvis
ararsebobis pirobebSi saxelmwifos sasamarTloebis meSveobiT
SeuZlia minimumade daiyvanos arbitraJis gadawyvetilebaunarianoba,
rac TavisTavad did dartymas miayenebs am ukanasknelis avtoritets
da saboloo jamSi isev sazogadoebasa da saxe-lmwifos moutans
uaryofiT Sedegebs. amitom arbitraJi TvoTonvea uflebamosili
gamoitanos dadgenileba sakuTari kompetenciis Taobaze. amave dros
kanoni zustad awesrigebs arbitraJis saqmianobze sasamarTlo
kontrolis ganxorcielebis SemTxvevebs.
Mmodeluri kanonis gamoCenam saarbitraJo kanonmdeblobis
Secvla dRis wesrigSi daayena rogorc ganviTarebul, aseve
174 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 502. 175 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 503.
~ 65 ~
ganviTarebad saxelmwifoebSi. me-20 saukunis 80-iani da 90-iani wlebi
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli normebis totaluri
reformirebis periodad SeiZleba CaiTvalos. gansakuTrebiT
saintereso iyo es reforma evropaSi, amerikis SeerTebul StatebSi,
avstraliasa da samxreT aRmosavleT aziaSi, CineTis CaTvliT.
Tanamedrove msoflioSi swored es regionebi iTvlebian
saerTaSoriso arbitraJis wamyvan centrebad.176 modeluri kanonis
pirdapir gaziarebaze uari Tqves SvedeTma, Sveicariam da holandiam,
maT ar mouxdeniaT modeluri kanonis ucvlelad implementacia
sakuTar kanonmdeblobaSi. niSandoblivia, rom holandiis axali
kanoni arbitraJis Sesaxeb miRebulia 1986 wels,177 e.i modelur
kanonze muSaobis dasrulebidan erTi wlis Semdeg.
UNCITRAL-is modeluri kanoni gamoyenebuli iqna kanadis,
kviprosis, bulgareTis, avstraliis honkongis Sotlandiis perus
meqsikis, ruseTis ukrainis nigeriis, tunisis da sxva saxelmwifoebis
mier.178
modeluri kanonis safuZvelze saarbitraJo kanonmdeblobis
reformirebis erTerTi bolo precedenti evropaSi espaneTSi
dafiqsirda. 2001 wels espaneTis iusticiis saministrom CaTvala, rom
1988 wels miRebuli kanoni arbitraJis Sesaxeb unda Secvliliyo.
sakmaod swrafad iqna Camoyalibebuli Sesabamisi komisia, romelmac
uari Tqva saarbitraJo kanonmdeblobis e.w dualistur mowesrigebaze
anu saerTaSoriso da Sida arbitraJebis calke regulirebaze da
2003 wlis bolos ukve ZalaSi Sevida espaneTis axali kanoni
arbitraJis Sesaxeb, romelic efuZneba modelur kanons.179
saarbitraJo praqtikam male daanaxa saerTaSoriso arbitraJiT
dainteresebul Teoritikosebsa da praqtikosebs am kanonis dadebiTi
da uaryofiTi mxareebi. 1999 wels UNCITRAL-is samdivnos waredgina modeluri kanonidan gamomdinare cameti sakiTxi, romlebze muSaobac
momavalSi unda gagrZeldes. maTgan sami sakiTxi SeirCa, rog orc
prioritetuli Temebi. pirvelma maT Soris, romelic mediacias Se-
exeboda, 2002 wels miiRo modeluri kanonis forma. meore exeba
saarbitraJo Se-Tanxmebis werilobiT formas (modeluri kanonis
muxli 7) xolo mesame -- uzrunvelyofis zomebis aRsrulebis
sakiTxs. (modeluri kanonis muxli 17)180
176 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 346. 177Drahozal, Christopher, R. Commercial norms, commercial codes, and international commercial arbitration, in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 240. 178 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 27. 179 Stampa, Gonzalo, The 2003 Spanish arbitration act, ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 671-672. 180 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54.
~ 66 ~
sandersi 2004 wels werda, rom modeluri kanonis normebis
gadaxedva da maTi ganaxleba dRis wesrigSi dgas, magram es
jerjerobiT ar Sexebia UNCITRAL 1976-s.181 2006 wels ukve
saarbitraJo reglamentis reformirebazec daiwyes saubari. Ees kidev
erTxel adasturebs saerTaSoriso arbitraJis dinamiuroebas.
ganviTarebis mimarTulebebs aq saerTaSoriso biznesis moTxovnebi
gansazRvravs, iuristebi ki arbitraJis am moTxovnebTan Sesabamisobas
uzrunvelyofen.
1994 wels UNCITRAL-ma muSaoba daiwyo axal wesebze. es muSaoba
1996 wels dasrulda. Adokumentis saxelwodebaa Notes on organizing arbitral proceedings da ori nawilisagan Sedgeba: Sesavali (1-13 muxlebi)
da e.w Annotations (14-90 muxlebi). aRsaniSnavia, rom dokumentis samuSao
saTauri iyo Guidelines for preparatory conferences, Tumca is Seicvala im
motiviT, rom termini Guidelines gagebuli ar yofiliyo, rogorc am
wesebis savaldebuloba mxareebisaTvis da arbitrebisaTvis.182
amgvarad, es dokumentic, iseve rogorc UNCITRAL-is mier
arbitraJTan dakavSirebiT SemuSavebuli dokumentebis absoluturi
umravlesoba, savaldebulo Zalis ar aris, misi gaziareba an ar
gaziareba mxareTa nebazea damokidebuli.
dokumenti Seexeba da azustebs procedurul detalebs,
rogoricaa werilobiTi mtkicebulebebisa Tu zepiri gancxadebebis
TargmanTan dakavSirebuli praqtikuli sakiTxebi (17-20) faqsisa da
komunikaciis sxva eleqtronuli saSualebebis gamoyeneba (35-37)
nivTieri mtkicebulebebi (55-58) sxdomebis da mosmenebis xangrZli-
voba (81) da a.S.183
UNCITRAL-is saqmianoba unifikaciis mimarTulebiT aucileblad
unda gaiTvaliswinos yvela saxelmwifom, romelsac formiTa da
SinaarsiT Tanamedrove saarbitraJo kanonmdeblobis Seqmna surs. am
komisiis mier momzadebuli sakanonmdeblo Teoriuli baza da am
bazaze dafuZnebuli saarbitraJo da sasamarTlo praqtikis analizi
warmoadgens im aucilebel wanamZRvrebs, romlebsac, axali qarTuli
saarbitraJo kanonmdebloba unda daefuZnos.
II. advokatTa saerTaSoriso asociaciis saqmianoba
garda UNCITRAL-is saqmianobisa, aRniSvnas imsaxurebs advokatTa
saerTaSoriso asociaciis muSaoba. am asociaciis wevrTa umetesobas
piradad uwevs saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvaSi monawileoba
xan advokatis, xan ki -- arbitris statusiT. proceduras, romelic
arbitrebma da mxareebma unda daicvan udidesi mniSvneloba aqvs.
rodesac isini gansxvavebul samarTlebriv sistemebs warmoadgenen,
181 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 182 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 183. 183 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, Annex V.
~ 67 ~
erTi romelime marTlwesrigis mixedviT saarbitraJo procesis
warmarTva yovelTvis iwvevs protests. Aam dros mxarisaTvis, an
arbitrisaTvis xSirad gaugebaria saproceso normebis Sinaarsi da
praqtikuli daniSnuleba. aqedan gamomdinare, saarbitraJo
proceduris maregulirebeli normebis unifikacias gansakuTrebuli
mniSvneloba hqonda da aqvs. am problemis gadawyvetas emsaxureba
asociaciis mier mier SemuSavebuli wesebi mtkicebulebebis miRebis
Sesaxeb. Aam wesebis pirveli redaqcia jer kidev 1983 wels SemuSavda,
dRes arsebuli varianti ki 1999 wels miiRes.184 AmuSaobis procesSi
gaTvaliswinebul iqna saerTo da kontinenturi samarTlis qveynebSi
samarTalwarmoebis stili da tradiciebi. saarbitraJo praqtikis
gaanalizebis safuZvelze SemuSavda kompromisuli varianti, romlis
warmatebuli gamoyeneba sxvadasxva samarTlebrivi sistemebis
warmomadgenlebis mier Tavisuflad SeiZleba.
sandersis SefasebiT es wesebi saSualebas iZleva, rom is gamoye-
nebul iqnes mxareTa mier SeTanxmebul saarbitraJo procedurasTan
erTad, rac udavod Seuwyobs xels saarbitraJo ganxilvis
efeqturad da xarisxianad warmarTvas.185
§2 saerTaSoriso arbitraJis sakanonmdeblo regulireba
arbitraJis maregulirebeli kanonmdebloba ekonomikuri
politikis saucxoo indikatoria. Tu saxelmwifo cdilobs rac
SeiZleba Ria gaxados sakuTari bazari ucxouri investiciebisaTvis,
maSin is aucileblad Seecdeba Seqmnas maqsimalu-rad martivi da
efeqturi saarbitraJo kanonmdebloba. zemoaRniSnuli upirveles
yovlisa exeba saarbitraJo gadawyvetilebaTa cnobasa da
aRsrulebas. saxelmwifo, romlis samarTalic ver pasuxobs
Tanamedrove samoqalaqo brunvis moT-xovnebs, ekonomikuri
ganviTarebis doniT maincdamainc ver daikvexnis.
postsabWoTa sivrce dasavlur iuridiul literaturaSi
aRiqmeba, rogorc arbitraJis mimarT negatiurad ganwyobili regioni.
magaliTad mohyavT yirgizeTis sakonstitucio sasamarTlos
gadawyvetileba, romelmac saerTod eWvis qveS daayena am
saxelmwifoSi saerTaSoriso arbitraJis arseboba.186
184 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 18. 185 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 37. 186 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 219.
~ 68 ~
I. ruseTi
modeluri kanonis warmatebis kidev erT dadasturebas
warmoadgenda 1993 wels misi gaziareba ruseTis federaciis mier.
1993 wlis rusulma konstituciam sasamarTlo xelisuflebis
Semadgenel nawilad gamoacxada specializebuli saxelmwifo
saarbitraJo sasamarTlo, romelic ganixilavs samewarmeo da sxva
ekonomikuri saqmianobidan warmoSobil davebs. saxelmwifo
saarbitraJo sasamarTloTa sistemas saTaveSi udgas ruseTis fe-
deraciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlo. saarbitraJo
sasamarTloebi saqmeebs ganixilaven ara samoqalaqo saproceso,
aramed saarbitraJo saproceso kodeqsis safuZvelze. aRsaniSnavia,
rom uaxloesi 15 wlis ganmavlobaSi ukve Seicvala erTi
saarbitraJo kodeqsi. 1995 wels miRebuli kodeqsi Zaladakargulad
gamocxadda 2002 wels, axali kodeqsis amoqmedebis Semdeg.
rogorc kanonmdeblobaSi, aseve rusul iuridiul literaturaSi
gavrcelebuli da aRiarebulia dayofa saxelmwifo da
arasaxelmwifo arbitraJebad. am institutebis gansxvavebulad
aqtiurad gamoiyeneba terminebi ~saarbitraJo~ da ~samediatoro~
sasamarTlo.187
amgvarad, ruseTSi arsebobs oris saxis arbitraJi. pirveli
saxelmwifo arbitraJia, romelic ruseTis konstituciis,
federaluri konstituciuri kanonisa da saarbitraJo kodeqsis
safuZvelze moqmedebs, rogorc sasamarTlo. meore ki saerTaSoriso
komerciuli (kerZo) arbitraJi, romlis saqmianobis samarTlebriv
safuZvelsac 1993 wels miRebuli kanoni warmoadgens. arbitraJebTan
dakavSirebuli rusuli kanonebis nusxa amiT ar amoiwureba. ruseTis
federaciis samoqalaqo kodeqsis me-11 muxlis mixedviT darRveuli
da sadao uflebis aRdgena SeiZleba rogorc saxelmwifo, ise
samediatoro sasamarTloSi. amasve iTvaliswinebs samoqalaqo
saproceso kodeqsic.188 am sakanonmdeblo aqtebis miRebis Semdeg
ruseTSi Camoyalibda sakmaod gadatvirTuli sakanonmdeblo baza,
romelTa Soris zRvaris gavleba arc ise advilia.
germanul iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom
arbitraJis sammagma regulirebam rusuli kanonmdebloba gamosayene-
blad arc ise naTeli gaxada (aq igulisxmeba kanoni saerTaSoriso
savaWro arbitraJis Sesaxeb, aseve samoqalaqo da saarbitraJo
kodeqsebi).189 arsebobs kidev meoTxe --- 2002 wlis kanoni samediatoro
sasamarTloebis Sesaxeb, romelic aregulirebs Sidasaxelmwifoebriv
doneze moqmedi arbitraJebis saqmianobas.
187Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 147. 188 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 221. 189 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 215.
~ 69 ~
amgvarad, rusul samarTalSi arbitraJad iwodeba rogorc spec-
ializebuli saxelmwifo sasamarTlo, aseve davebis gadwyvetis
nebayoflobiTi da sasamarTlosTan mimarTebaSi alternatiuli
meqanizmi, romelic mxolod garkveuli kerZosamarTlebrivi davebis
mimarT SeiZleba iqnes gamoyenebuli. terminebi `arbitraJi~ da
~saarbitraJo~ im specializebuli saxelmwifo sasamarTlos aRmniSv-
neladac iqca, romelic ganixilavs samewarmeo da sxva ekonomikuri
saqmianobidan warmoSobil davebs.190 rusuli saxelmwifo saarb-
itraJo sasamarTlo warmoadgens hibrids, romelic moicavs rogorc
arbitraJis, aseve komerciuli da administraciuli sasamarTloebis
niSnebs.191 Aamitom dasaxelebis miuxedavad saarbitraJo sasamarTloe-
bi kerZo arbitraJSi ar unda airios. 192 arsebobs mosazreba, romlis Tanaxmadac saarbitraJo sasamarT-
loebis SeqmniT ruseTma metnaklebad gaiziara komerciuli
sasamarTloebis dasavluri standartebi.193 aq saintereso is aris,
rom avtorebi rusul saarbitraJo sas-amarTlos Targmnian, rogorc
“komerciul (savaWro) sasamarTlos” (commercial court), rusul saarbit-
raJo saproceso kodeqss uwodeben “komerciul saproceso kodeqss”
(commercial procedure code) da mohyavT komarovis citata, romlis
mixedviTac am kodeqsis regulirebebi arbitraJTan mimarTebaSi
dadebiTad aris Sefasebuli. komarovi mxolod sasamarTlo
praqtikis naklebobas uCivis.194
aseTi midgomebi ganapirobeben kerZo arbitraJis klasikuri
gagebidan rusuli modelis gadaxvevis Taviseburebebs. rusi
kanonmdeblis mier SemuSavebuli gansxvavebuli regulirebis mizezad
sabWoTa samarTlis tradiciebis siZlieres asaxeleben.
1929 wlidan sabWoTa (rusuli) ekonomika mkveTrad Sebrunda
gegmiuri ekonomikisaken. swored am dros gadawyda, rom sabWoTa
kavSiris savaWro samrewvelo palatasTan Seqmniliyo saerTaSoriso
arbitraJi da sazRvao saarbitraJo komisia.195
sabWoTa periodSi saxelmwifo arbitraJi iyo sasamarTlo,
romelic flobda eqskluziur iurisdiqcias saxelmwifo sawarmoebs
Soris arsebuli davebis gadawyvetasTan dakavSirebiT. specialistebs
dasavleTidan, romlebic am sasamarTlos dasaxelebas Targmnian,
rogorc „arbitraJs,“ Zalian uWirT Semdeg am institutis
samarTlebriv bunebaSi garkveva.
190 ix. ruseTis federaciis saarbitraJo saproceso kodeqsis muxli 1. 191 Hertzfeld, Jeffrey, M. The status of arbitration agreements and the arbitral process in the states of the former Soviet Union, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 31. 192 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 294. 193 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 293. 194 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 293. 195 Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 17.
~ 70 ~
~davebis saarbitraJo wesiT ganxilva sabWoTa kavSirSi ucxo ar
yofila. Ufro metic, sabWoTa kavSiris konstituciis meoce Tavi da
Sesabamisad samoqalaqo (materialuri, saproceso) kodeqsebi
sasamarTlosa da arbitraJs erTmaneTis gverdiT ayenebdnen... kerZod,
sawarmoTa, organizaciaTa, dawesebulebaTa Soris sameurneo davebis
ganxilva mTlianad saxelmwifo arbitraJebis prerogativa iyo...
ekonomikuri davebis amgvari (arsebiTad administraciuli,
mmarTvelobis organoSi Caketili) sistema srulad akmayofilebda
ekonomikis centralizebuli, direqtiuli marTvis arsebul sabWour
wyobas, romelic saxelmwifo iuridiul pirebs Soris sameurneo
davas daaxloebiT ise uyurebda, rogorc mesakuTre... misi kuTvnili
Tanxis erTi jibidan meoreSi gadatanas.~196
es tendencia imdenad Zlieri aRmoCnda, rom mas Tavi ver daaRwia
yofili sabWoTa respublikebis umravlesobam. TiTqmis yvela am
saxelmwifoSi Seiqmna specializebuli saxelmwifo arbitraJebi.
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg Seqmnilma damoukidebelma
saxelmwifoebma gardaqmnes es saxelmwifo sasamarTloebi ekonomikur
sasamarTloebad (magaliTad TurqmeneTi) da faqtiurad isini
specializebuli sasamarTloebis nairsaxeobad iqcnen.197
mogvianebiT am saxelmwifoTa nawilma dainaxa maTi gauqmebis
saWiroeba. saqarTveloSi saxelmwifo saarbitraJo sasamarTloebi
1997 wlidan aRar arseboben. am institutis gauqmeba Sefasebuli iqna,
rogorc sabWoTa saxelmwifo specializebuli arbitraJebis
dasasruli qarTul samarTalSi.198
saxelmwifoebis meore nawilma (maT Soris ruseTis federaciam
da ukrainam) sabWoTa saarbitraJo sasamarTloebis sabazro
ekonomikis principebis Sesabamisad modernizeba scada.
rasac mTeli msoflio arbitraJs uwodebs, rusulad moixsenieba,
rogorc samediatoro sasamarTlo. es originaluri midgoma,
romelic ruseTis, ukrainisa da zogierTi sxva postsabWoTa
resbublikis garda arsad aris gaziarebuli, erT gamonakliss
iTvaliswinebs: Tu samediatoro sasamarTlo saerTaSorisoa, maSin
mas saerTaSoriso komerciuli arbitraJi ewodeba. mkiTxvelisaTvis
ufro gasagebi rom gaxdes, saboloo suraTi am SemTxvevaSi aseTia:
~arbitraJad~ iwodeba saxelm-wifo specializebuli sasamarTlo,
xolo kerZo arbitraJs samediatoro sasamarTlod moixsenieben. Tu
samediatoro sasamarTlo saerTaSorisoa, maSin masac arbitraJi
hqvia.
terminebTan dakavSirebuli es problema rusul iuridiul
literaturaSic aris SemCneuli.199 ufro metic, zogierTi rusi
196gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa iurisdiqcia,
“meridiani,” Tbilisi, 2002, gv. 99. 197 Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993, p. 22. 198brandti, andreas, saerTaSoriso savaWro palatis axali saarbitraJo wesebi,
“qarTuli samarTlis mimoxilva”, 1998 wlis meore da mesame kvartali, gv.108. 199
~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 1.
~ 71 ~
avtoris miTiTebiT rusuli samarTlebrivi tradicia sityvaSi
~arbitraJi~ pirvel rigSi swored saxelmwifo saarbitraJo
sasamarTlos gulisxmobs.200
saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb ruseTis 1993
wlis federaluri kanoni sityvasityviT imeorebs modeluri kanonis
teqsts, garda ramdenime gamonaklisisa, romelic rusuli
samarTlebrivi tradiciebidan da rusuli samarTlis ganviTarebis
wina etapebidan gamomdinare iqna daSvebuli.201
aqve unda aRiniSnos rusuli saarbitraJo samarTlis erTi
Taviseburebis Sesaxeb, romelic sakmaod sainteresoa rogorc
Teoriuli, asve praqtikuli TvalsazrisiT. rusuli kanoni modeluri
kanonis msgavsad iTvaliswinebs uzrunvelyofis zomebis miRebas
sasamarTlos mier, rac ar ganixileba saarbitraJo SeTanxmebis
sawinaaRmdego qmedebad. miuxedavad amisa, 2002 wlis saarbitraJo sap-
roceso kodeqsis miRebamde es norma praqtikulad mkvdar normad
iTvleboda sakmaod banaluri mizezis gamo: sasamarTloebi uars
ambobdnen uzrunvelyofis saTanado zomebis miRebaze da
miuTiTebdnen samoqalaqo saproceso da saarbitraJo saproceso ko-
deqsebSi saTanado mowesrigebis ararsebobaze. formaluri dabrk-
olebebi arbitraJs ar utovebdnen Sanss, yofiliyo maqsimalurad
efeqturi. saarbitraJo saproceso kodeqsis miRebiT am gaugebrobas
wertili daesva. dReisaTvis am kodeqsSi ukve arsebobs saTanado
miTiTeba saarbitraJo ganxilvisas uzrunvelyofis zomebis
gamoyenebasTan dakavSirebiT.202
rusuli samarTalis Semadgeneli nawilia ruseTis federaciasa
da ucxo saxelmwifos Soris kapitaldabandebaTa ormxrivi dacvisa
da waxalisebis Sesaxeb modeluri SeTanxmeba, romelic
damtkicebulia 1992 wlis mTavrobis dadgenilebiT da
iTvaliswinebs investorTan warmoSobili davis ganxilvas ara
mxolod kompetentur sasamarTloSi, aramed stokholmis savaWro
palatis saarbitraJo institutSi, an UNCITRAL-is ad hoc saarbitraJo reglamentis mixedviT203. garda amisa, arsebobs fakultaturi
xasiaTis daTqma, romelic mowonebulia ruseTis savaWro-samrewvelo
palatis, amerikis saarbitraJo asociaciis da stokholmis saarbitra-
Jo institutis mier (1992 w) da iTvaliswinebs rusul-amerikuli
davebis gadacemas stokholmis saarbitraJo institutisaTvis.204
200 Петров, М. В. Обеспечителъные Меры в Деятелъности Международного Коммерческого Арбитража По Росийскому праву. кодекс INFO, Январъ- Февралъ 2003, Юридический Факулътет СпбУ. 201 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s. 265. 202 Костин, А.А Типовой закон ЮНСИТРАЛ и российский закон о международном коммерческом арбитраже, wignSi: „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002, с. 91. 203 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 225. 204 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 42.
~ 72 ~
rusi iuristebis monacemebiT ruseTis federaciis savaWro
samrewvelo palatis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxiluli
saqmeebis raodenoba izrdeba. prof. ivan zikinis miTiTebiT 80-ian
wlebTan SedarebiT 1996 wlisaTvis ganxiluli saqmeebis ricxvi
gaormagda da daaxloebiT 450 miaRwia.205
komarovi 1998 wels aRniSnavda (am dros is iyo ruseTis
federaciis savaWro samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso
arbitraJis prezidenti), rom rusuli sasamarTloebs ar aqvT didi
praqtika saerTaSoriso saarbitraJo gadawyvetilebebis cnobisa da
aRsrulebis TvalisazrisiT, magram maTi midgoma SedarebiT
libaraluria da ganwyobilia arbitraJebis mxaredasWerad. (relativ freundlich und unterstüzend sind)206
rac Seexeba saerTaSoriso SeTanxmebebs, ruseTma xeli moawera,
magram ratificireba ar gaukeTebia vaSingtonis konvenciisaTvis.207
(konvencias xeli moewera 1992 wels).208 ruseTi 1958 wlis niu-iorkis
konvenciaSi monawileobs daTqmiT, romlis Tanaxmadac im
saarbitraJo gadawyvetilebebis mimarT, romlebic gamotanilia
konvenciis arawevr saxelmwifoebSi, is am konvencias gamoiyenebs
mxolod ormxrivobis safuZvelze.209 garda amisa, ruseTi monawile-
obs 1961 wlis konvenciaSi, saerTaSoriso savaWro arbitraJis Ses-
axeb, kievis 1992 wlis SeTanxmebaSi da moskovis 1972 wlis SeTanxmeba-
Si. aqvs saerTaSoriso xelSekrulebebi iemenTan, iranTan da a.S.210
YruseTis magaliTze SeiZleba iTqvas, rom yofili sabWoTa
saxelmwifoebis saarbitraJo kanonmdebloba metnaklebad Seesabameba
maT mier gatarebuli samarTlis politikis zogad tendenciebs.
samarTlebrivi cnobiereba jer kidev ar aris mzad liberaluri
normebis sworad gamoyenebisaTvis. saxelmwifos mxridan sakmaod
Zlieria yvelafris gakontrolebis “cduneba.” amave dros nebismieri
kerZo iniciativa, romelic sajaro xelisuflebis mxridan mkacr
kontrols ar eqvemdebareba, postsabWoTa iuristebis cnobierebaSi
imanenturad gulisxmobs uflebis borotad gamoyenebisa da
TaRliTobis safrTxes. albaT amiT aris ganpirobebuli kerZo
arbitraJebis arc Tu saxarbielo reputacia, romliTac es instituti
saqarTveloSi sargeblobs.
saerTaSoriso arbitraJis gadawyvetileba eqvemdebareba
prognozs, romlis gakeTebac maRali kvalifikaciis iuristebisTvis
205 Zykin, Ivan, S. The russian arbitration procedure, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1996, p. 27. 206 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation wignSi: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.276. 207 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 296. 208 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 223. 209 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 27. 210 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 223.
~ 73 ~
problemas ar warmoadgens, magram SeuZlebelia misi absoluturi
“gamocnoba” an gakontroleba.
axalma qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam unda SeZlos am
stereotipebis dangreva da maqsimalurad efeqturi regulirebis
recefcia. miT umetes, rom rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi
gamocdilebis Seswavla da gaanalizeba kanonmdeblis nebis arseb-
obis SemTxvevaSi sirTules ar warmoadgens.
II.SvedeTi
1999 wels SvedeTSi ganxorcielda saarbitraJo kanonmdeblobis
reforma. amave wlis 1 aprils ZalSi Sevida kanoni ~arbitraJis
Sesaxeb~ da amave dRes daiwyo moqmedeba stokholmis savaWro
palatis saarbitraJo institutis axalma reglamentma.
saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis mizniT Seqmnilma
komisiam gaakeTa daskvna, rom ar unda momxdariyo modeluri kanonis
pirdapiri gadmoReba, magram nebismieri sakiTxis damuSavebisas unda
gaeTvaliswinebinaT modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli
regulirebebi. Amodeluri kanoni ar Seicavs pasuxs yvela im
kiTxvaze, rac Sved kanonmdebels ainteresebda, xolo zogierT
sakiTxSi modeluri kanonis regulirebebi gansxvavebulad miiCnies
Sveduri saarbitraJo tradiciiasagan.211 rac yvelaze sainteresoa,
kanonproeqtze momuSave komisiis mizani ar yofila srulyofili
formulirebebis Camoyalibeba, maTi mizani iyo, rom kanoni yofiliyo
martivi lakonuri da moqnili.212 reformamde SvedeTSi arsebobda
ori kanoni: ~arbitraJis Sesaxeb~ da ~saerTaSoriso saarbitraJo
gadawyvetilebebisa da SeTanxmebebis Sesaxeb.~ axalma kanonma orives
regulirebis sfero moicva.
SvedeTSi stokhomis saarbitraJo institutis Tavmjdomareoba
SeuTavsebeli ar aris saxelmwifo samsaxurTan, magaliTad mosamarT-
leobasTan. stokholmis saarbitraJo institutis Tavmjdomare
birgita blomi iyo zemoaRniSnuli saarbitraJo institutis
Tavmjdomare da aseve xelmRZvanelobda sveas olqis saapelacio sa-
samarTlos.213
rac Seexeba saerTaSoriso xelSekrulebebs, SvedeTma niu-iokis
konvenciis ratificireba moaxdina 1972 wels. SvedeTi aseve aris
vaSingtonis 1965 wlis konvenciis monawile, magram xeli ar mouweria
211 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 39. 212 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 40. 213 Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1994, p. 4.
~ 74 ~
evropis 1961 wlis konvenciaze saerTaSoriso komerciuli arbitraJis
Sesaxeb.214
III. germania
modeluri kanonis SemuSavebam is saxelmwifoebic ki, romlebic
sakmaod moqnili da efeqturi saknonmdeblo baziT gamoirCeodnen,
swrafad daayena arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis
reformirebis saWiroebis winaSe.
1998 wlis pirveli ianvridan germaniaSi reformirebuli
saarbitraJo kanonmdebloba moqmedebs, romelic UNICTRAL modeluri
kanonis safuZvelzea SemuSavebuli. rogorc amerikul iuridiul
literaturaSia aRiarebuli, germania arasdros iTvleboda
saarbitraJo sferoSi wamyvan saxelmwifod, magram misi mZlavri eko-
nomikuri potenciali, Sida arbitraJebis didi tradicia da sakmaod
moqnili saarbitraJo kanonmdebloba perspeqtivaSi germanuli
arbitraJebis ganviTarebis karg winapirobad miiCneva.215
germania evropis sxva qveynebTan SedarebiT daqvemdebarebul
rols TamaSobda saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvebis
TvalsazrisiT, rac namdvilad ar Seesabameba saerTaSoriso ekono-
mikur urTierTobebSi germanuli biznesis rolsa da mniSvnelobas.216
Znelia am Sefasebebs ar daeTanxmo. ufro saintereso germaniis
meorexarisxovani rolis gamomwvevi obieqturi da subieqturi
faqtorebis kvleva iqneboda. Zalian mokled SeiZleba iTqvas, rom
mizezebi pirvel rigSi germanuli samarTlebrivi cnobierebis
TaviseburebebSi unda veZioT. germanelebi cdiloben kanoniT yvela-
fris mowesrigebas, detalur gaTvaliswinebasa da abstraqtul regu-
lirebas. es arbitraJs ar uqmnis sasurvel garemos. rac metia
formaluri moTxovna, miT ufro Znelia maTi Sesruleba da
Sesabamisad naklebia am normebis gamoyenebis survilic. rac ufro
moqnili da lakonuria regulireba, miT ufro advilia saerTaSo-
riso saarbitraJo ganxilvis organizeba. es elementaruli
WeSmaritebaa, Tumca yvelaferi mxolod kanonis brali ar aris.
inglisuri saarbitraJo kanoni germanulze detaluri da
dawvrilmanebulia, Tumca es xels ar uSlis londonis saerT-
aSoriso arbitraJis popularobas, romelsac verc erTi germanuli
saarbitraJo instituti ver Seedreba. rogorc Cans, am SeTxvevaSi
tradiciebic mniSvnelovania.
Ggermania aris TiTqmis yvela metnaklebad mniSvnelovani
saerTaSoriso xelSekrulebis monawile.
214Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 43. 215 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1155. 216 Tell Krimpenfort, Mark, Vorläufige und sicherende Maßnahmen im schiedsrichterlichen Verfahren, „Tectum“, Marburg, 2001, s. 67.
~ 75 ~
IV. Sveicaria
Sveicarias saerTaSoriso arbitraJis sferoSi erTerTi wamyvani
adgili uWiravs. saerTaSoriso savaWro palatis (ICC) statistikuri monacemebis mixedviT Sveicaria yovelTvis xvdeba mowinaveTa rigebSi,
rogorc mxareTaTvis sasurveli saarbitraJo ganxilvis adgili. amave
monacemebis mixedviT Sveicarias wamyvani adgili uWiravs im
arbitrebis raodenobiTac, visac ICC mier organizebul saarbitra-Jo
ganxilvaSi miuRia monawileoba. mxareTa mier arCeuli
gamosayenebeli materialuri samarTali Zalian xSirad swored
Sveicaruli samarTalia.217
SveicariaSi arbitraJTan dakavSirebul urTierTobebs ori
normatiuli aqti aregulirebs. 1. 1969 wlis saarbitraJo konkordati
(KSG – Konkordat vom 27. März 1969 über die Schiedsgerichtbarkeit). Dda 2. kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ IPRG –Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht.218
zogierTi Sveicarieli iuristi negatiurad afasebs SveicariaSi
istoriuli tradiciis saxiT Camoyalibebul arbitraJis e.w
„dualisturi“ regulirebis prin-cips, romlis Tanaxmadac
saerTaSoriso da Sida arbitraJebi sxvadasxva samarTlebrivi
aqtebiT cal-calke aris mowesrigebuli. miuleri mwuxarebas
gamoTqvams, rom samoqalaqo saproceso kodeqsis Secvla
kanonmdebelma ar gamoiyena saerTaSoriso da Sida arbitraJebis
erTi normatiuli aqtiT mowesrigebisaTvis. misive miTiTebiT, erTi
sakanonmdeblo aqtiT arbitraJis samarTlebrivi regulireba
Seesabameba Sveicariis mezobel qveynebSi arsebul sakanonmdeblo
tendenciebs.219 Znelia am mosazrebas daeTanxmo. SesaZlebelia
saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis bolodroindeli
tendencia marTlac ixrebodes Sida da saerTaSoriso arbitraJebis
erT kanonSi mowesrigebisaken, (germania, inglisi da sxv) magram es
mxolod iuridiuli teqnikis sakiTxia. Sveicaruli saarbitraJo
kanonmdebloba da praqtika arafriT ar Camouvardeba im
saxelmwifoebSi arbitraJis ganviTarebis dones, sadac arbitraJis
erT kanonSi regulirebas aniWeben upiratesobas. Sveicariis teri-
toriaze organizebuli arbitraJebis raodenobiT, am qveyanaSi
arsebuli saarbitraJo centrebis reputaciiT da sxva kriteriumebis
mixedviT Tu vimsjelebT, Sveicaruli saarbitraJo samarTali
kritikas namdvilad ar imsaxurebs,
217 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. I. 218 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 5. 219 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, Kluwer law international, 2006, p. 676.
~ 76 ~
Sveicaruli kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb
ZalaSia 1989 wlis 1 ianvridan.220 am kanonis me-12 Tavi aregulirebs
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs. 176-e muxlis
meore nawilis Tanaxmad, mxareebs SeuZliaT gamoricxon me-12 Tavis
gamoyeneba, ris Semdegac maT Soris arsebul saarbitraJo
urTierTobebze gavrceldeba kantonebis samarTali. vinaidan
konkordati yvela kantonisaTvis ZalaSia, saerTaSoriso kerZo
samarTlis Sesaxeb kanonis me-12 Tavis moqmedebis gamoricxva
konkordatis avtomaturad gamoyenebas niSnavs.221 Amave dros, am
regulirebis sapirispiro SeTanxmebis dadeba mxareTa mier gamoric-
xulia. Ee.i Tu saarbitraJo ganxilvis orive mxares SveiacariaSi
aqvs sacxovrebeli adgili an adgilsamyofeli da saarbitraJo
ganxilvis adgilic Sveicariis teritoriazea, mxareebs ar aqvT
ufleba SeTanxmdnen, rom am saarbitraJo ganxilvis mimarT
gamoiyeneba saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb kanoniT gaTval-
iswinebuli debulebebi, romlebic Seexebian saerTaSoriso
saarbitraJo ganxilvas.222
Sveicaruli samarTali Seicavs saerTaSoriso xelSekrulebebis
Sesaxeb saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli normis msgavs
regulirebas, romlis Tanaxmadac mosamarTlem davis gadawyvetisas
unda gamoiyenos saerTaSoriso xelSekruleba, Tu is iTvaliswinebs
Sinaarsobirvad sakmarisad gansazRvrul mowesrigebas, rac misi
pirdapiri gamoyenebis SesaZleblobas iZleva. (inhaltlich hinreichend bestimmt und klar ist, um in Einzelfall Grundlage eines Entscheidens zu bilden) 223
Sveicarieli kanonmdebeli agrZelebs arbitraJis samarTlebrivi
regulirebis kuTxiT muSaobas. 2006 wlis ivnisis bolos parlaments
waredgina axali federa-luri samoqalaqo saproceso kodeqsis
proeqti, romlis mesame nawilic Sida arbitraJebis samarTlebriv
regulirebas safuZvlianad Secvlis.224
2007 wlis 1 ianvridan ZalSi Sevida aseve axali kanoni
sasamarTloebis Sesaxeb (Bundesgerichtsgesetz –BGG), romlis Tanxmadac
Seicvala saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb Sveicariis kanonis
191-e muxlis pirveli abzaciT gaTvaliswinebuli saCivris wardgenis
forma. kerZod, Tu Zveli kanonmdeblobis mixedviT wardgenili unda
yofiliyo sajarosamarTlebrivi saCivari, exla SeiZleba Cveulebrivi
220 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 10. 221 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 13. 222 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 9. 223 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 18. 224 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006p 647
~ 77 ~
samoqalaqo samarTlebrivi saCivari iqnes wardgenili saerTo
wesiT.225
Sveicarias TiTqmis yvela mezobel evropul saxelmwifosTan
aqvs ormxrivi xelSekruleba saarbitraJo da sasamarTlo
gadawyvetilebebis ormxrivi cnobisa da aRsrulebis Sesaxeb. 1965
wlidan is miuerTda niu-iorkis konvencias.226 Sveicariam gaakeTa
daTqma niu-iorkis konvenciasTan mierTebis dros, romlis Tanaxmadac
saarbitraJo gadawyvetilebis SveicariaSi cnobisa da aRsrulebi-
saTvis aucilebelia, rom es gadawyvetileba gamotanili iyos im
saxelmwifoSi, romelic aseve aris niu-iorkis konvenciis monawile.227
saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis Semdeg Sveicariam es
daTqma gamoixmo.
V. safrangeTi
safrangeTi saarbitraJo ganxilvis erTerT yvelaze popularul
adgilad iTvleba. 90-iani wlebis monacemebiT, saarbitraJo davebis
daaxloebiT 30% safrangeTSi ixileboda. safrangeTis arCevas
ganapirobebda da ganapirobebs arbitraJebisadmi tradiciulad
liberaluri kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika. SaarbitraJo
reformis gatarebis Semdegac safrangeTi Sida da saerTaSoriso
arbitraJebis cal-calke regulirebis erTguli darCa.228
franguli saarbitraJo samarTlis yvelaze mniSvnelovani wyaroa
safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsi, romelic 1806 wels iqna
miRebuli da 1975 wels Zireuli reformireba ganicada. 1980 wlis
dekrets, romelic ZiriTadad Sida (domestic) arbitraJs Seexeboda,
mohyva 1981 wlis dekreti saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb229 1981
wels gatarebuli saarbitraJo kanonmdeblobis reforma mdidar
sasamarTlo praqtikas emyareboda.230F
franguli saarbitraJo kanonmdebloba cnobilia, rogorc
erTerTi yvelaze liberaluri saerTaSoriso arbitraJis mimarT.
bevri saxelmwifosaTvis saarbitraJo reformis safuZvels modelur
kanonTan erTad swored franguli samarTali warmoadgenda.231
225 Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006p 653 226 Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005, s. 29. 227Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 167. 228 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 10. 229 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 1066. 230Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 2. 231Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 392.
~ 78 ~
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs franguli
samoqalaqo saproceso kodeqsis mxolod 16 muxli aregulirebs.
frangi kanonmdeblis mizani ar yofila arbitraJis yovlismomcveli
regulireba. Mmas surda Seeqmna iseTi sakanonmdeblo baza, romelic
mxareebs da arbitrebs mianiWebda saarbitraJo procedurasTan
dakavSirebuli sakiTxebis gadawyvetis uflebas.232
saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom franguli saarbitraJo
kanonmdebloba efeqturi regulirebis erTerTi gamorCeul
magaliTs warmoadgens. safrangeTis sakasacio sasamarTlos da
parizis saapelacio sasamarTlos praqtika cnobilia liberaluri
principebisadmi erTgulebiT. sakmaod xSiria precedentebi, roca am
sasamarTloTa gadawyvetilebebi safuZvlad edeba axali midgomebis
danergvas praqtikaSi. safrangeTs didi wvlili miuZRvis arbitraJis
saerTaSoriso regulirebis TvalsazrisiTac. man niu-iorkis
konvenciis ratificireba 1959 wels, anu misi miRebidan erTi wlis
Semdeg moaxdina. amis Semdeg gasakviri aRar aris, rom franguli
arbitraJebi gacilebiT maRali kvalifikaciiTa da
profesionalizmiT xasiaTdebian, vidre magaliTad maTi germanuli
analogebi.233
VI. inglisi
saerTo samarTlis sistemis qveynebSi, gansakuTrebiT ki ingli-
sSi arbitraJebi tradiciulad Zlier insitutebad Camoyalibdnen,
Tumca me-17 saukunidan maTze daiwyo sasamarTlo zewola, ramac
arbitraJebis “degradacia” gamoiwvia. 1609 wels erTerT saqmeze
lordma koukma uari ganacxada saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli
Zalis aRiarebaze.234 cxadia, saxelmwifos aseTi damokidebuleba
aisaxa arbitraJebis ganviTarebaze. me-19 saukunis bolomde
arbitraJebis roli da mniSvneloba arc ise didi iyo.
XX saukunis ganmavlobaSi saarbitraJo kanonmdeblobis
ramdenime reforma ganxorcielda. maT Soris Tavis masStaburobiTa
da kompleqsurobiT gamoirCeoda 1996 wlis kanoni arbitraJis
Sesaxeb. Aam kanonis saboloo redaqcia aTwliani muSaobis Sedegad
Camoyalibda.
1985 wels lord mastilis xelmZRvanelobiT Seiqmna komiteti
saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis mizniT (Departamental Advisory Commitee on arbitration law). komiteti modeluri kanonis
avtomaturi gaziarebis winaaRmdeg gamovida, magram amave dros
aucileblad miiCnia mxolod fragmentulad kodificirebuli ingli-
suri saarbitraJo kanonmdeblobis Zireuli kodifikacia modeluri
232Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 394. 233 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 36. 234 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 1-2.
~ 79 ~
kanonis moTxovnebis gaTvalswinebiT.235 Tavisi gamorCeulobiTa da
originalurobiT es iyo “wminda inglisuri gadawyvetileba”,
romelic araerTi saintereso regulirebis safuZvlad iqca.
1996 wlis kanoni ZalaSia 1997 wlis 31 ianvridan236 da moqmedebs
inglisSi uelssa da CrdiloeT irlandiaSi, magram ara SotlandiaSi.
Aamave dros es kanoni vrceldeba rogorc Sida, aseve nacionalur
arbitraJebze.237
reformis Sedegad arbitraJi inglisuri samarTalwarmoebis
specifikisagan maqsimalurad gaTavisuflda, moixsna mtkicebulebaTa
gamokvlevis inglisuri samarTlis mixedviT warmoebisa da procesis
savaldebulo zepirobis moTxovnebi.238
kanoni iqmneboda im suliskveTebiT, rom yofiliyo maqsimalurad
martivi, gasagebi, logikuri da lakonuri, raTa ganemtkicebina
lodonis, rogorc saukeTeso saarbitraJo ganxilvis adgilis
reputacia. es imedebi ar gamarTlda. kanonma warmoSva
urTierTsawinaaRmdego sasamarTlo gadawyvetilebebis mTeli wyeba,
romel-Ta suliskveTeba namdvilad aRar Seesabameba am kanonis
SemqmnelTa suliskveTebas.239
axali kanonis miRebis Semdeg sasamarTlo praqtikaSi savsebiT
logikurad Camoyalibda Sexeduleba, rom sakiTxebi, romlebic
regulirdeba axali saarbitraJo kanonmdeblobiT, ar SeiZleba
gadawydes Zveli kanonmdeblobis mixedviT gamotanil sasamarTlo
gadawyvetilebebze, anu precedentebze miTiTebiT. Aam pirobebSi
paradoqsulad Cans zogierTi mosamarTlis (Judge Toulmin QC Thomas J) Sexeduleba, rom Zveli saarbitraJo kanonmdebloba SeiZleba iqnes
gamoyenebuli, roca saqmis garemoebebidan gamomdinare misi
gamoyeneba racionalurad iqneba miCneuli.240 rogorc Cans, Zveli
precedentebis gamoyenebis tradicia imdenad Zlieria, rom is moqmedi
kanonis gverdis avlis safuZvladac ki SeiZleba iqces.
inglisSi sakanonmdeblo teqnikac gansxvavebulia. magaliTad,
arbitraJis Sesaxeb kanonis 83-e muxli Seicavs am kanonis pirvel
nawilSi gamoyenebuli zogierTi terminis CamonaTvals (magaliTad
agreement in writing, arbitration agreement, arbitrator da a.S) aqvea miTiTeba
muxlebze, romlebic ganmartaven am terminebs.241 aSkaraa, rom bri-
tanuli midgoma emyareba princips, romelic uCveuloa qarTveli iu-
ristebisaTvis. qarTveli kanonmdebeli, rogorc wesi, jer terminebs
235Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 351. 236 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 9. 237 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 63. 238Knoblach, Steffen, Sachverhaltsermittlung in der internationalen Wirtschaftsschiedsgerichtsbarkeit, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2003, s. 291-294. 239 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. v. 240 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 9. 241 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 202-203.
~ 80 ~
ganmartavs, mere ki iyenebs am terminebs. inglisSi piriqiT xdeba:
jer terminebs iyeneben kanonSi da iqve akonkreteben mis Sinaarss,
mere ki kanonis teqstis bolos uTiTeben, rom am terminebs aqvT is
mniSvneloba, romelic kanonis calkeuli muxlebiT aris gansazR-
vruli.
inglisuri saarbitraJo kanoni detaluri da SeiZleba iTqvas
dawvrilmanebulia. muxlebis raodenobiT es kanoni aq daxasiaTebuli
TiTqmis yvela saxelmwifos kanonmdeblobas aRemateba. kanoniT
detalurad regulirdeba, ra unda CaiTvalos saarbitraJo
procedurasTan da mtkicebulebebTan dakavSirebul sakiTxebad da
a.S242 kanonmdebeli imis dakonkretebasac ki miiCnevs aucileblad, me-
100 muxlis miznebisaTvis (romelic Seexeba saarbitraJo
gadawyvetilebebs, romlebic unda aRsruldnen did birtaneTSi niu-
iorkis konvenciis mixedviT) ra miiCneva niu-ior-kis konvenciad da
adgens, rom es swored is konvenciaa, romelic 1958 wlis 10 ivniss
iqna damtkicebuli gaeros saerTaSoriso komerciuli arbitraJisadmi
miZRvnil konferenciaze.243 Uunda aRiniSnos, rom normaTa
umravlesoba dispoziciuria. kanonis pirveli danarTi
iTvaliswinebs im muxlebis CamonaTvals (maTi raodenoba 26-ia),
romlebic imperatiuli xasiaTisani arian da romelTa Secvlac
mxareTa SeTanxmebiT gamoricxulia.244 inglisuri saarbitraJo tradiciis gagrZelebaa e,w
“sakanonmdeblo arbitraJebTan” (statutory arbitrations). dakavSirebuli
regulireba, romlis Tanaxmadac arbitraJis Sesaxeb inglisis
kanonis Sesabamisi normebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes im
saarbitraJo ganxilvebis mimarTac, romlebsac iTvaliswineben sxva
inglisuri kanonebi. Ees wesi ar gamoiyeneba, roca sxva kanonebi
TviTon gamoricxaven arbitraJis Sesaxeb kanonis Sesabamisi normebis
gamoyenebas.245
Monarqi, rogorc specialuri subieqti aseve moxvda inglisuri
kanonis regulirebis sferoSi. 106-e muxlis Tanaxmad kanonis
debulebebi gamoiyeneba im saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT,
romelsac debs misi umaRlesoba dedofali.246
inglisuri kanoni gamorCeulia, Tumca sxva sakiTxia ramdenad
misaRebia is regulireba, romelic aseT gamorCeulobas ganapirobebs.
calke gamoyofen normebs, romlebic gansxvavdebian modeluri
kanoniT gaTvaliswinebuli mowesrigebisagan:
1. inglisis kanoni exeeba yvela saxis arbitraJs maSin roca
modeluri kanoni Seexeba mxolod saerTaSoriso savaWro arbitraJs.
242 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 92. 243 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 215. 244 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 223. 245 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 212. 246 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 221.
~ 81 ~
2. modeluri kanoni muxli 7(2) moiTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba
xelmowerili iyos mxareTa mier. inglisuri kanoni msgavs normas ar
Seicavs.
4. mxareTa SeTanxmebis ararsebobisas inglisuri kanonis Tanaxmad
iniSneba erTi arbitri. modeluri kanonis Tanaxmad sami arbitri.
muxli 10 (1).
6. modeluri kanonis Tanaxmad, mxarem, romelic konrektuli
arbitris daniSvnis winaaRmdegia, amis Sesaxeb unda ganacxados 15
dRis ganmavlobaSi. inglisuri kanonis Tanaxmad arbitris acileba
SesaZlebelia nebismier dros, acilebis zogadi safuZvlebidan
gamomdinare.
7.modeluri kanonis 23-e muxli Seicavs detalur regulirebas
mxareTa poziciebis gacvlis Sesaxeb. inglisuri kanoni aseT
regulirebas ar Seicavs da arbitrebs aniWebs uflebamosilebas
Tavad gansazRvron rogor warimarTos saarbitraJo ganxilva.
8. inglisuri kanonisagan gansxvavebiT, modeluri kanoni ar Seicavs
mxareTa mier saarbitraJo ganxilvisaTvis SeTanxmebuli konkretuli
vadebis gagrZelebis maregulirebel normebs.
9. modeluri kanoni ar Seicavs saarbitraJo gadawyvetilebis
gamartivebuli da daCqarebuli wesiT aRsrulebasTan dakavSirebul
normebs, da a.S.247
arbitraJebTan dakavSirebul sakiTxebze sasamarTlosaTvis
mimarTvis proceduras samoqalaqo saproceso normebi aregulireben. Ddidi britaneTi mierTebulia rogorc niu-iorkis, aseve vaSingtonis
konvenciebs. aseve aris 120-ze meti bilateraluri (ormxrivi)
saerTaSoriso xelSekrulebis monawile, romlebic investiciebis
sakiTxebs awesrigeben da arbitraJs Seexebian.248
VII. arbitraJi da evrokavSiri
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli sakiTxebi evropis
kavSirSi jer ar gamxdara specialuri samarTlebrivi regulirebis
sagani, Tumca sasamarTlom ramdenjerme ganmarta arbitraJisa da
evropuli samarTlebrivi aqtebis urTierTmimarTebis sakiTxebi.
Eevropuli Tanamegobrobis xelSekrulebis (European community treaty) 234-e muxli adgens, rom evropis sasamarTlo (European Court of Justice) uflebamosilia gasces „winaswari ganmartebebi“(preliminary rulings) iseT sakiTxebze, rogoricaa TviT am saerTaSoriso
xelSekrulebis interpretacia, evropuli Tanamegobrobis struqture-
bis mier miRebuli aqtebis namdviloba, sabWos Sesabamisi aqtiT
dafuZnebuli organoebis wesdebis (sadamfuZneblo dokumentebis)
interpretacia, Tu es wesdeba (statuti) aseT rames iTvaliswinebs.
amave dros nebismieri wevri saxelmwifos sasamarTlo an tribunali
247 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 11. 248 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 64.
~ 82 ~
(any court or tribunal of a member state) uflebamosilia evropis sasamarTlos
(European court of justice) mosTxovos ganmarteba zemoaRniSnul sakiTxebze.
sadaoa, gulisxmobs Tu araN”wevri saxelmwifos sasamarTlo an
tribunali” (court or tribunal of a member state) arbitraJs (arbitral tribunal). Vaasen v. Beambtenfoonds Mijnbedrijf saqmeze evropis sasamarTlom
gadawyvita, rom arbitraJs hqonda ufleba miemarTa misTvis Semdegi
safuZvlebis arsebobis gamo: 1. saxelmwifos aqvs gavlena arbitrTa
Semadgenlobis formirebaze da adgens misi saqmianobs proceduras. 2.
arbitraJi (arbitral tribunal) mocemul SemTxvevaSi iyo mudmivmoqmedi da
ara ad hoc arbitraJi. 3. saarbitraJo procedura iyo sasamarTlo
procesis msgavsi. 4. arbitraJs hqonda mocemul sferoSi davis
ganxilvis gansakuTrebuli kompetencia 4. arbitraJs dava unda
gadaewyvita kanonis mixedviT da ar iyo uflebamosili gamoetana
gadawyvetileba mxolod samarTlianobis principebidan gamomdinare
(ex aequo et bono). Nordsee saqmeze miRebul gadawyvetilebaSi ki piriqiT, evropis
sasamarTlom miiCnia, rom arbitraJi ar warmoadgenda “nebismieri
wevri saxelmwifos sasamarTlos an tribunals” (any court or tribunal of a member state) imis gamo, rom is Seqmnili iyo mxareTa Soris arsebuli
saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad. rogorc Cans, sasamarTlosaT-
vis mniSvnelovani iyo is garemoebac, rom mxareebi SeTanxmdnen davis
gadawyvetis procedurasTan dakavSirebiT da isini moqmedi kanonmdeb-
lobiT ar iyvnen valdebulni ase moqceuliyvnen.249 erTiani midgoma am sakiTxTan dakavSirebiT ar arsebobs. evropis
sasamarTlos pozicia ufro yovel konkretul SemTxvevaSi saqmis
garemoebebis gaTvaliswinebiT gadawyvetilebis miRebisaken ixreba.
Znelia AerTmniSvnelovnad Tqma, ra SemTxvevaSi miecema arbitraJs am
sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba.
erTerTi mosazrebis Tanaxmad arbitraJs unda hqondes evropis
sasamarTlosaTvis mimarTvis SesaZlebloba. germanul iuridiul
literaturaSi akritikeben evropis sasamarTlos gadawyvetilebas,
romelSic miTiTebulia, rom marTalia arbitrebi savaldebulo
gadawyvetilebas iReben, magram isini mainc kerZo pirebi arian. Aamis
sawinaaRmdegod cobels mohyavs donaldsonis citata: “sasamrT-
loebi da arbitrebi erTi da igive saqmes akeTeben. kerZod, maTi
funqciaa marTlm-sajulebis organizacia da administrireba.
erTaderTi gansxvaveba aq is aris, rom sasamarTloebi amas sajaro
sawyisebze axorcieleben, arbitrebi ki kerZo seqtorSi saqmianoben.
maTi problemebi identuria”.250 saqarTvelosTan mimarTebaSi es sakiTxi samwuxarod aqtualuri
ar aris, vinaidan evropis gaerTianebis xelSekrulebis 234-e muxli
mxolod wevr saxelmwifoebs Seexeba. ise ki, evropis sasamarTlos
249 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 22- 23. 250 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 213.
~ 83 ~
misamarTiT gamoTqmul kritikas namdvilad aqvs safuZveli. Aaq
mniSvneloba aqvs ara arbitrebis, aramed maT mier miRebuli
gadawyvetilebis samarTlebriv statuss. Tu saarbitraJo gadaw-
yvetilebas iseTive iuridiuli Zala aqvs, rogorc sasamarTlos
gadawyvetilebas, xolo arbitraJi saqmis ganxilvisas evropis
samarTals iyenebs, maSin uCveulo araferia imaSi, rom evropuli
normebis ganmartebis moTxovniT manac kompetentur sasamarTlos
mimarTos.
VIII. amerikis SeerTebuli Statebi
paradoqsulad JRers, magram 1925 wels ganxorcielebul
sakanonmdeblo refo-rmamde amerikis sasamarTloebi mxareTa
SeTanxmebiT davis arbitraJisaTvis gadacemas negatiurad afasebdnen.
swored amitom gaxda saWiro am sferoSi kanonmdeblis Careva.251
arbitraJisadmi uaryofiTi damokidebulebis xanas amerikul iur-
idiul literaturaSi “arbitraJisadmi uaryofiTi damokidebulebis
periods”(the period of hostility) uwodeben. saqmeze tobey v. county of bristol 23 F Cas .1313, 1320-21 (C.C.D. Mass.1845 (No 14,065 ) Mr Justice Story aRniSnavda: rodesac sasamarTlos sTxoven, rom mxareTa Soris arsebuli dava
arbitraJs unda daeqvemdebaros, romlis gadawyvetilebac saboloo
iqneba mxareebisaTvis, sasamarTloebi yovelTvis yoymanoben, aqvT Tu
ara ufleba marTlmsajulebis kari miuxuron mxares, romelic iZu-
lebulia saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad arbitraJSi wavides.252
storis mosazreba Zalian hgavs rusul iuridiul mecnierebasa da
sasamarTlo praqtikaSi uaxloes warsulSi dafiqsirebul
Sexedulebebs. rogorc Cans, arbitraJis ganviTarebis kanonzomiereba
sxvadasxva saxelmwifoebSi metnaklebad erTgvarovania.
sakanonmdeblo baza, romelic arbitraJTan dakavSirebul
sakiTxebs aregulirebs, aSS-Si Taviseburad aris formirebuli.
pirobiTad SeiZleba iTqvas, rom aSS-is saarbitraJo samarTali
moicavs rogorc federalur, aseve Statebis doneze arsebul
kanonmdeblobas. literaturaSi gamoyofen minimum oTx samarTlebriv
reJims (sakanonmdeblo regulirebis dones) romelic Seexeba
arbitraJTan dakavSirebul sakiTxebs: 1.saerTaSoriso arbitraJis
samarTlebrivi regulireba, romelic mocemulia arbitraJis
federaluri aqtis (FAA) meore TavSi da Seexeba ZiriTadad aSS-Si
niu-iorkis konvenciis moqmedebis sakiTxebs. (e.w the Convetion Act) 2.Sta-tebs Soris saarbitraJo samarTali, romelsac exeba federaluri
saarbitraJo aqtis pirveli Tavi. 3.Statebs Soris saarbitraJo
samarTali, romelsac Seicavs TviTon Statebis kanonmdebloba. 4.
SromiTi arbitraJebi, romelic ZiriTadad reguli-rebulia SromiTi
251 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.35. 252 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 49.
~ 84 ~
urTierTobebis Sesaxeb kanonis 301-e paragrafiT.253 Ffederaluri
saarbitraJo aqti ( §1) adgens, rom es kanoni Seexeba arbitraJis mier im davebis ganxilvas, romelic warmoiSoba Statebs Soris savaWro
urTierTobebis dros, aseve sazRvao samarTlidan gamomdinare davebs
da davebs aSS-sa da ucxoelebs Soris. aqve unda aRiniSnos, rom 1970
wels gatarebuli federaluri reformis Semdeg aSS-Si niu-iorkis
konvenciis uSualod gamoyeneba SesaZlebeli gaxda.254
saerTaSoriso arbitraJis regulirebisas federaluri
saarbitraJo aqtis meore TavTan erTad pirveli Tavi (romelic exeba
Statebs Soris arbitraJs) moqmedebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu is
ar ewinaaRmdegeba meore Tavis debulebebs da aseTi winaaRmdegobis
ararsebobisas avsebs meore Tavis Sesabamis normebs.255 rac Seexeba
Statebis saarbtraJo kanonmdeblobas, is mxolod maSin unda iqnes
gamoyenebuli, roca gadasawyvet sakiTxze federaluri saarbitraJo
kanoni dums. arbitraJTan dakavSirebul normebs arbitraJis garda
sapatento da saxelmwifo imunitetis kanonic Seicavs.256 zogadi
principis Tanaxmad, Statebs aqvT arbitraJis regulirebis ufleba
mxolod im farglebSi, rac SesabamisobaSia federaluri
saarbitraJo kanonmdeblobis miznebTan.257
sakamaTod iTvleba sakiTxi, federaluri saarbitraJo aqti
gulisxmobs Tu ara federaluri sasamarTloebis eqskluziur
iurisdiqcias am aqtiT regulirebul urTierTobebTan dakavSirebiT.
uzenaesi sasamarTlo Tvlis, rom federaluri saarbitraJo
kanonidan warmoSobili moTxovnebi (sarCelebi) SeiZleba wardgenil
iqnes Statis sasamarTloSi. literaturaSi arsebuli mosazrebiT
aseTi midgoma ewinaaRmdegeba federalur kanons, romlis Tanaxmadac
niu-iorkis konvenciidan gamomdinare sakiTxebze mxares aqvs ufleba
moTxovnebi Statis nacvlad federalur sasamarTloSi waradginos.258
Statebis doneze sakmaod didi gavlena iqonia amerikis
advokatTa asociaciis mier SemuSavebulma modelurma saarbitraJo
kanonma da niu-iorkis saarbitraJo kanonma. 80-iani wlebidan
calkeulma Statebma erTmaneTis miyolebiT miiRes saerTaSoriso
arbitraJis Sesaxeb axali kanonmdebloba, romelic ZiriTadad
UNCITRAL modelur kanons efuZneba.259 aqve unda aRiniSnos, rom 1955
253 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 30. 254 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.36. 255 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 48. 256 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 395. 257 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 69. 258 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 38. 259Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.37. Statebi, romlebmac gaiziares UNCITRAL
~ 85 ~
wels TviT aSS-Si iqna SemuSavebuli unificirebuli saarbitraJo
aqti (Uniform arbitration act), romlis axali redaqciac 2000 wels miiRes.
misi amoqmedeba rekomendirebulia yvela StatisaTvis.260 2000 wlis
redaqcia zogierTi avtoris mier gakritikebulia araadekvaturi da
porblemurad Camoyalibebuli normebis gamo. ufro metic, araswori
formulirebebi am kanonis erTerT seriozul naklad miiCneva.261
zogierT Stats es kanoni gaziarebuli aqvs 1955 wlis mdgomareobiT,
sxva StatebSi ki ukve moqmedebs 2000 wlis redaqcia.262 rac Seexeba
UNCITRAL modelur kanonze dafuZnebul kanonmdeblobas, Statebis
umravlesobaSi es kanonebi unificirebuli saarbitraJo aqtTan erTad
moqmedebs.263
AaseTi asimetriuli saarbitraJo kanonmdebloba xSirad iwvevs
problemebs.
amerikel iuristTa wreSi sul ufro xSirad ismis federaluri
saarbitraJo aqtis kritika, romelic 1925 wlidan moqmedebs da
moZvelebulad aris miCneuli. aseve negatiurad aris Sefasebuli
uzenaesi sasamarTlos mcdeloba, ganmartos am kanonis normebi
Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisad da zogierT SemTxvevaSi TviT
kanonis Sinaarsis sawinaaRmdegodac ki. miCneulia, rom es gamosavali
ar aris da arc SeiZleba iyos.264 zogierTi mosazrebiT, reforma
unda ganxorcieldes modeluri kanonis bazaze, magram misi
pirdapiri gadmoReba ar unda moxdes, aramed es unda gakeTdes aSS-s
sasamarTlo praqtikis gaTvaliswinebiT. reforma gulisxmobs
modeluri kanonis amerikuli Taviseburebebis mixedviT adaptirebas.
(adapt rather than adopt) 265
arsebobs konkretuli proeqtebi, romelTa mixedviTac unda
moxdes arbitraJis maregulirebeli samarTlis Secvla aSS-Si.
erTerTi aseTi proeqtis Tanxmad, axlandeli federaluri
saarbitraJo aqtis meore Tavi, romelic exeba saerTaSoriso
arbitraJs, unda gauqmdes. UsaWiroa axali kanoni, romelic daaregu-
lirebs saerTaSoriso arbitraJs. Statebs Soris da Statebis SigniT
arbitraJis regulireba darCeba federaluri saarbitraJo aqtis
pirveli Tavis da Statebis kanonmdeblobis farglebSi. axali kanoni
saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb unda daemyaros UNCITRAL
modeluri kanonis gamocdileba: kalifornia, kolorado, koneqtikuti, florida
jorjia havai, merilendi Cr.karolina, ohaio, oregoni da texasi. 260 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 113. 261Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 114. 262 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 396. 263 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 113. 264 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.1. 265 Park, William, W. Arbitration of international business disputes, “Oxford university press”, Oxford, 2006, p. 222-224.
~ 86 ~
modelur kanons saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb, ing-
lisur saarbitraJo kanonmdeblobas da Sesworebul unificirebul
saarbitraJo aqts.266 paradoqsulad JRers inglisuri saarbitraJo
kanonis magaliTad aRiareba maSin, rodesac am kanoniT ukmayo-
filebas TviT ingliseli iuristebi ar malaven. Tumca isic unda
aRiniSnos, rom sxva arCevani albaT arc arsebobs. amerikuli sakan-
onmdeblo regulirebis tradiciidan gamomdinare warmoudgenelia,
rom aq reformis safuZvlad Sveicaruli, germanuli, an franguli
kanonmdebloba iqnes gamoyenebuli.
Cveulebriv, politika da saerTaSoriso arbitraJi erTmaneTi-
sagan Sors dganan, Tumca aSS-Si niu-iorkis konvenciis ratifikacia
politikur sakiTxad iqca. gadawyvetilebis miRebis gaWianureba gan-
pirobebuli iyo meore msoflio omis Semdeg aSS-is bizensis warma-
tebebiT da mis mier msoflio bazarze mopovebuli gavleniT. ratom
aris saWiro davis gadawyvetis alternatiuli meqanizmebis Zieba, ro-
ca SesaZlebelia, rom es dava aSS-is sasamarTloSi amerikuli kano-
nmdeblobis mixedviT gadawydes? am da sxva mizezebis gamo aSS-ma
niu-iorkis konvenciis ratifikacia 12 wlis dagvianebiT, 1970 wels
moaxdina.267
********************************************************
´´´´
saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli kanonmdeblobis
unifikacia yvelaze sainteresod evropis kontinentze mimdinareobs.
evropuli saxelmwifoebis umravlesobas saerTaSoriso arbitraJis
didi tradiciebi aqvs. amis gamo evropaSi TiTqmis ar hqonia adgili
modeluri kanonis üpirdapis gadatanas moqmed kanonmdeblobaSi. didi
evropuli saxelmwifoebis umravlesobam modeluri kanonis Semoq-
medebiTi da mxolod misTvis damaxasiaTebeli recefciis gza airCia
(magaliTad, inglisi germania da a.S) aRsaniSnavia, rom modeluri
kanonis SemuSavebas win uZRoda franguli reforma, romlis
gamocdilebasac midelur kanonze momuSave iuristebi iyenebdnen. A
originaluri mowesrigebis magaliTia amerikis SeerTebuli
Statebis kanonmdebloba, romelic moicavs rogorc federalur,
aseve Statebis mier miRebul kanonebs.
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli normebi ZiriTadad
unificirebulia, Tumca mainc arsebobs gansxvavebebi saerTo da
kontinenturi evropis samarT-lebriv sistemebs Soris. magaliTad,
momxmarebelTa uflebebs gansakuTrebul yu-radRebas evropis
kontinentze uTmoben, rasac ver vityviT angloamerikul samarT-
alze.268
266 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 208. 267Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 770. 268 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 49.
~ 87 ~
saerTaSoriso arbitraJi aTwleulebis manZilze viTardeboda
da ixveweboda. SeiZleba iTqvas, rom, is Camoyalibda, rogorc
saxelmwifoSi moqmedi sasamarTlo sistemis alternativa. Aamave
dros, arbitraJis alternatiuli xasiaTi saxelmwifo sasamar-
TlosTan mimarTebaSi ar unda iqnes ise gagebuli, TiTqos arbitra-
Jis ganviTarebis saboloo mizani saxelmwifo sasamarTloTa sruli
~gamodevna~ iyos. piriqiT, misi arseboba kargad organizebuli
sasamarTlos mqone saxelmwifoebSi ufro efeqturia. saarbitraJo
gadawyvetilebebi xSirad Seexeba sxvadasxva saxelmwifos subieqtebsa
Tu sxvadasxva saxelmwifos teritoriaze ganTavsebul qonebas,
amitom Sesabamis saxelmwifoSi arsebuli meqnizmi, romelic saarbit-
raJo gadaywvetilebebis cnobasa da aRsrulebas uzrunvelyofs,
maqsimalurad martivi da efeqturi unda iyos.
Tavi III
saarbitraJo reglamentebi
zogadi principis Tanaxmad, instituciuri arbitraJebis mier
davis ganxilvis dros gamoiyeneba reglamenti, romelic ZalaSia
saaarbitraJo ganxilvis dawyebis momentisaTvis, Tumca mxareebi
SeiZleba sxva ramezec SeTanxmdnen. maT ar aqvT ufleba TviTneburad
Secvalon reglamentiT dadgenili mowesrigeba an daadginon, rom ad hoc saarbitraJo ganxilvis dros gamoyenebuli iqneba instituciuri
arbitraJis reglamenti. aseTi ram literaturaSi “wild cat arbitration” saxelwodebiT moixsenieba.269
iseve, rogorc nebismieri normatiuli aqti, saarbitraJo regla-
metebic ganuwyvetliv ganicdian cvlilebebs. dagrovili gamocdi-
lebis analizis safuZvelze ixveweba sxvadasxva procedurebi, zogi-
erTi maTgani saerTod uqmdeba da adgils uTmobs ufro efeqtur
regulirebas. amitom logikurad Cndeba kiTxva, reglamentis romeli
redaqcia unda iqnes gamoyenebuli konkretuli davis gadawyvetisas.
ICC arbitraJis reglamentSi aRniSnulia, rom mxareebs SeuZliaT
airCion gamosayenebeli reglamenti, rogorc saarbitraJo ganxilvis
dawyebis mdgomareobiT, ise saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
mdgomareobiT (muxli 6.1). germanuli sarbitraJo institutis
reglamenti ufro detalurad aregulirebs am sakiTxs. saarbitraJo
ganxilvisas gamoyenebuli unda iqnes im saxelmwifos saarbitraJo
kanonmdeblobis imperatiuli normebi, sadac adgili aqvs aseT
ganxilvas, agreTve gamoyenebuli unda iqnes reglamenti da gansazRv-
ruli pirobebis arsebobisas mxareTa sxva SeTanxmebebi. sxva
269 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 351.
~ 88 ~
SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilvis procedura ganisazRvreba
arbitraJis mier. (muxli 24.1) germanul iriudiul literaturaSi sadaoa, gamosayenebeli
saproceso samarTlis arCevisas mxareebs SeuZliaT Tu ara rom
Sesabamisi saxelmwifos samarTlisagan damoukideblad SeaTanxmon
gamosayenebeli saproceso samarTali, romelic ar iqneba ama Tu im
saxelmwifos sakanonmdeblo normebis erToblioba. magaliTad
SeaTanxmon rom gamoiyeneba mxolod saarbitraJo reglamenti.270 Tu
konkretuli saproceso mniSvnelobis sakiTxi (magaliTad, arbitris
acileba an misi daniSvna) sasamarTlos gansaxilveli gaxdeba,
cxadia, is „Tavis“ saproceso samarTals gamoiyenebs, magram amave
dros mxedvelobaSi unda miiRos, aris Tu ara es konkretuli sap-
roceso sakiTxi SesabamisobaSi im reglamentTan, romelic mxareebma
airCies. saarbitraJo ganxilvis mimarT gamosayenebeli samarTali
maincdamainc romelime saxelmwifos saproceso samarTals ki ar
unda gulisxmobdes, aramed saarbitraJo reglamentis arCevasac.271 A
reglamenti SeiZleba Seicavdes imperatiul normebs. Sveicaruli
saarbitraJo reglamentis komentatorebi pirdapir miuTiTeben am
normebze. magaliTad, savaWro palatas ufleba aqvs ar daamtkicos
mxareTa mier arCeuli arbitri. ufro metic, mas ufleba aqvs
TviTonve daniSnos arbitri, Tu mxaris mier daniSnuli arbitri ar
damtkicda. rogorc komentarSi aris aRniSnuli, aseTi regulirebiT
savaWro palata akontrolebs arbitrTa Semadgenlobis formirebis
procesis dadgenil wesebTan Sesabamisobas.272 savaWro palatebi
arbitrebis damtkicebisas diskreciuli uflebamosilebiT sargebl-
oben, Tumca isini praqtikaSi xSirad ar iyeneben am uflebamosilebas
da ar erevian mxareTa arCvevanSi. am uflebamosilebiT arbitraJi ma-
Sin sargeblobs, rodesac aSkaraa, rom dadgeba arbitris acilebis
safuZvlebi..273
faqtiurad, savaWro palatas SeuZlia safuZvelis dakonkretebis
gareSe uari Tqvas arbitris damtkicebaze, an Tavisi iniciativiT
moiwvios iseTi arbitri, romelic misaRebi ar iqneba mxarisaTvis.
palata praqtikulad mxolod maSin iyenebs am uflebamosilebas,
roca mxare gaWianurebis, an sxva mizniT zedized niSnavs arbitrebad
pirebs, romlebsac palata ver daamtkicebs reglamentis moTxovne-
bTan maTi kandidaturebis Seusabamobis gamo. Mmxarem, romelic aseTi
“sabotaJis” mowyobas apirebs saarbitraJo ganxilvisaTvis, unda
270 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 423-424. 271 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 67. 272 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 47-48. 273 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 49.
~ 89 ~
icodes, rom savaWro palata didxans ar daelodeba da TviTon dani-
Snavs arbitrs mis magivrad. E
mxare unda acnobierebdes, rom usafuZvlo gaWianurebis SemTxve-
vaSi man SeiZleba saerTod dakargos arbitris dasaxelebis ufleba.
aseTiAarc Tu ise saxarbielo perspeqtiva mxares aiZulebs swrafad
imoqmedos da wamoayenos iseTi kandidatura, romelic srul
SesabamisobaSi iqneba reglamentiT gaTvaliswinebul moTxovnebTan.274
yvela mudmivmoqmed arbitraJs aqvs reglamenti da arbitrTa sia,
romlidanac mxareebi akeTeben arCevans.275 rogorc wesi, saarbitraJo
reglamenti mWidrodaaa dakavSirebuli saaarbitaJo SeTanxmebasTan.
am ukanasknelis arsebobis gareSe praqtikulad verc erTi
reglamenti ver amoqmeddeba. saarbitraJo SeTanxmebaSi ama Tu im
saerTaSoriso saaabitraJo institutze miTiTeba avtomaturad aqcevs
Sesabamis reglaments saarbitraJo SeTanxmebis Semadgenel nawilad.
aqve unda aRiniSnos erTi saintereso Taviseburebis Sesaxeb,
romelic arc Tu iSviaTad gvxdeba saarbitraJo reglamentebSi.
kerZod, Tu saarbitraJo SeTanxmebis romelime debuleba
ewinaaRmdegeba saarbitraJo reglaments, maSin moqmedebs reglamenti.
aseTi mowesrigeba xelsayrelia saarbitraJo institutebisaTvis,
magram ewinaaRmdegeba mxareTa SeTanxmebis primatis princips. saqme
imaSia, rom roca mxareebi konkretul wesze specialurad
Tanxmdebian (magaliTad, Tavmjdomare-arbitrs daniSnaven
urTierTSeTanxmebiT) aucileblad unda moqmedebdes es wesi da ara
reglamentis Sesabamisi debuleba, romlis moqmedebac mxareebma
erToblivi nebis gamoxatviT gamoricxes. miT umetes, rom aseTi
specialuri SeTanxmebebi sakmaod iSviaTia. Tu arbitraJi
winaaRmdegia daicvas saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli
specialuri regulireba, mas sruli ufleba aqvs uari uTxras mxare-
ebs saarbitraJo ganxilvis dawyebaze, magram ar SeuZlia mxareTa
neba reglamentis moTxovnebs dauqvemdebaros. ~kerZo arbitraJis
Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-18 muxlis II nawili muTiTebs, rom
~mudmivmoqmed arbitraJSi dava ganixileba misi debulebis
Sesabamisad, Tu mxareebi da mudmivmoqmedi arbitraJi sxva rameze ar
SeTanxmebulan.~ aSkaraa, rom kanoni iTvaliswinebs aRniSnul
sakiTxTan dakavSirebiT mxareTa SeTanxmebis arsebobas da ar aniWebs
uflebas saarbitraJo instituts Secvalos saarbitraJo SeTanxmebiT
dadgenili wesi sxvagvari mowesrigebiT. saeWvoa, qarTulma
sasamarTloebma es sakiTxi arbitraJis sasargeblod gadawyviton.
cxadia, aq saubari ar aris reglamentis Zireul Secvlaze. Tu
mxareebi saarbitraJo reglamentisagan arsebiTad gansxvavebul
wesebze SeTanxmdebian, maSin SeiZleba saarbitraJo SeTanxmebis
274 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p .56. 275 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 88.
~ 90 ~
namdviloba eWvis qveS dadges. roca saarbitraJo SeTanxmeba uTiTebs
mudmivmoqmed arbitraJze, es TavisTavad niSnavs am institutis reg-
lamentis gamoyenebas. sarbitraJo instituti ar da ver gauwevs or-
ganizebas iseT ganxilvas, romelic unda warimarTos ara misi
reglamentis, aramed sul sxva wesebis Sesabamisad. amave dros, Tu
mxareebs aqvT konkretuli moTxovna (magaliTad arbitrTa raodenoba
an maTi daniSvnis vadis gagrZeleba an Semokleba da sxv) es moTxovna
arbitraJma aucileblad unda gaiTvaliswinos da xeli Seuwyos
mxareebs da arbitrebs.
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom
saarbitraJo reglamentisaTvis damaxasiaTebelia gansakuTrebuli
samarTlebrivi buneba. erTi mxriv mas damoukideblad iuridiuli
Zala ar gaaCnia. imisTvis, rom reglamentis Sesabamisi normebi
mxareebisaTvis savaldebulod iqces, aucilebelia saarbitraJo
SeTanxmebis dadeba da am SeTanxmebaSi reglamentis gamoyenebis Ses-
axeb miTiTeba. amgvarad, mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis gareSe
saarbitraJo reglamenti moklebulia savaldebulobas, meore mxriv,
Sesabamisi arCevanis gakeTebis Semdeg saarbitraJo ganxilva swored
reglamentis normebs unda Seesabamebodes. rogorc ukve aRiniSna,
saarbitraJo reglamentebi impertatiul normebs Seicaven, Tumca
maTi imperatiulobac fardobiTi xasiaTisaa. reglamentis arCevisas
mxareebma ician, rom saarbitraJo instituti am normebis sxvagvari
mowesrigebiT Secvlas ar daTanxmdeba. Sesabamisad, Tu maT surT,
rom dava romelime konkretulma arbitraJma ganixilos, maSin
arCevani didi ar aris: unda aRiaron zemoaRniSnuli normebis
imperatiuloba, an moZebnon sxva saarbitraJo instituti da
reglamenti, sadac mxareebisaTvis saintereso sakiTxebi sxvagvarad
iqneba mowesrigebuli.
arsebobs ramdenime sayovelTaod cnobili saarbitraJo
instituti, romelTa reglamentebis popularobac sxadasxva
faqtorebiT aris ganpirobebuli.
$1. ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatis arbitraJi
(ruseTi)
saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb ruseTis
federaciis kanons axlavs ori damateba. es damatebebi Seicaven
ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo palatasTan arsebuli
saerTaSoriso komerciuli arbitraJisa da amave palatasTan
arsebuli sazRvao saarbitraJo komisiis saqmianobis maregulirebel
normebs. aRniSnuli damatebebi ganixileba kanonis Semadgenel naw-
ilebad, rac imas niSnavs, rom ruseTSi TviT yvelaze avtoritetuli
kerZo arbitraJic ki, absolu-turad kerZo ar aris, radgan misi
saqmianobis regulireba kanonis rangSia ayvanili. garda amisa, saxe-
lmwifoTa absoluturi umravlesobisagan gansxvavebiT, romlebmac
modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli garkveuli funqciebis ganxor-
~ 91 ~
cieleba sasamarTlo organoebs miandes, ruseTis federaciaSi am
funqciebs federaciis savaWro samrewvelo palatis prezidenti
asrulebs. rusuli kanonmdeblobis gacnobisas rCeba STabeWdileba,
rom 1993 wlis kanonis TiToeuli norma orienti-rebulia swored am
savaWro samrewvelo palatasTan arsebuli saerTaSoriso arbitraJe-
bisaTvis ~sakanonmdeblo saTburis~ Seqmnaze.
dReisaTvis moqmedi reglamenti ZalaSia 1994 wlidan.276
$2. DIS arbitraJi (germania)
istoriulad cnobili germanuli arbitraJi Der Deutsche Ausschuss für Schiedsgerichtswesen (DAS) (germanuli saarbitraJo komisia) dafuZnda
1920 wels samrewvelo gaerTianebebis mier, rogorc saarbitraJo
struqtura, romelic xels Seuwyobda arbitraJs da organizebas
gauwevda saarbitraJo ganxilvebs. 1920 wlidanve moqmedebda misi
reglamenti. meore didi germanuli arbitraJi Das Deutsche Institut für Schiedsgerichtswesen (DIS) (germanuli saarbitraJo instituti) dafuZnda
1974 wels ekonomikuri gaerTianebebis, samecniero dawesebulebebis
da arbitraJis sferoSi dasaqmebuli praqtikosebis mier. am
organizaciam Tavis Tavze aiRo germaniaSi kerZo arbitraJis
ganviTarebis samecniero uzrunvelyofa. is moqmedebda, rogorc
sainformacio-sakonsultacio centri sawarmoebis, advokatebisa da
ucxouri specializebuli organizaciebisaTvis.
germanuli arbitraJebis arsebobis istoriaSi sakmaod
mniSnvnelovan movlenas warmoadgenda zemoaRniSnuli ori
umZlavresi institutis gaerTianeba erTi saxeliT: Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit e.V.(DIS) gaerTianeba ZalSia 1992 wlidan.
gaerTianebis Sedegad Seqmnili instituti emsaxureba germaniaSi saa-
rbitraJo sakiTxebis erTgvarovan gadawyvetas.
1992 wels gaerTianebis Sedegad Seqmnilma institutma ikisra
orive organizaciis funqciebis ganxorcieleba. instituti mWidrod
TanamSromlobs germanuli ekonomikis wamyvan organizaciebTan da
gansakuTrebiT saerTaSoriso savaWro palatebTan. misi reglamentis
gamoyeneba SesaZlebelia ekonomikis im sferos miuxedavad, romelsac
ganekuTvneba dava. am SemTxvevaSi mniSvneloba ar aqvs ganxilvis
adgilsac. institutis axali reglamenti ZalaSia 1998 wlis 1
ivlisadan. masSi gamoyenebuli arbitraJis ganviTarebis ukanaskneli
miRwevebi, rogrc 1992 wlis DIS-reglamentis, aseve 1988 wlis DAS-reglamentis praqtikuli gamcdileba da axali saarbitraJo
kanonmdebloba. am reglamentis gamoyeneba ar gulisxxmobs, rom
ganxilvis adgili aucileblad germaniaSi unda iyos. mxareebi
Tavisufalni arian gamosayenebeli samarTlis da saarbitraJo
ganxilvis enis arCevisas.277
276 Приказ ТПП России от 08.12.1994 N б/н. 277 Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit (DIS), Schiedsgerichtsordnung, www.dis-arb.de.
~ 92 ~
$3. SCC (stokholmis) arbitraJi (SvedeTi)
stokholmis savaWro palatis saarbitraJo instituti (The Arbitration Institute of the Stokholm Chamber of Commerce (the SCC Institute) 1917 wels TviT savaWro palatis daarsebasTan erTad daarsda. civi omis
periodSi es arbitraJi araerTxel iqca sabWoTa da amerikul
subieqtebs Soris warmoSobili davebis gadawyvetis centrad da
orive mxaris mier ganixileboda,rogorc neitralurobis garantia.278 saarbitraJo instituts aqvs ramdenime reglamenti, romlebic
periodulad ganicdian reformirebas axal moTxovnebTan
Sesabamisobis misaRwevad.
$4. Swiss Rules -Sveicaruli saarbitraJo reglamenti (Sveicaria)
Sveicariis eqvsma savaWro palatam (bazeli, berni, Jeneva,
ciurixi, tesini da vaadti) SeimuSava erTiani saarbitraJo wesebi,
romelic UNCITRAL reglamentzea damyarebuli da ZalaSia 2004 wlis
pirveli ianvridan. es reglamenti xSirad moixsenieba, rogorc
saerTaSoriso arbitraJis Sveicaruli wesebi (Swiss Rules of International arbitration)279 am wesebis SemuSavebamde TiToeul savaWro palatas hqonda
sakuTari saarbitraJo reglamenti, ris gamoc SveicariaSi
saarbitraJo institute-bi garkveulwilad fragmentuli saxiT iyvnen
warmodgenilni. swored am garemoebam ganapiroba zemoT CamoTvlili
savaWro palatebis mier erTiani saarbitraJo reglamentis SemuSaveba.
marTalia, saarbitraJo reglamenti UNCITRAL wesebzea damyarebuli,
magram misgan gansxvavebul regulirebebsac Seicavs. cxadia, auci-
lebeli iyo, rom momxdariyo am reglamentis adaptacia
instituticiuri arbitraJis reglamentis Sesabamisi moTxovnebis
gaTvaliswinebiT. Ees Seexeba saarbitraJo xarjebs, arbitrTa
Semadgenlobis formirebas da sxva sakiTxebis gansxvavebul
regulirebas. meore mxriv reglamentma gaiTvaliswina bevri iseTi
debuleba, romelic saarbitraJo praqtikis produqtia da romelsac
UNCITRAL reglamenti ar Seicavs. magaliTad, mxareTa simravle
saarbitraJo ganxilvisas, mesame pirebis monawileoba saarbitraJo
ganxilvaSi, saarbitraJo procesebis gaerTianeba da urTier-
TmoTxovnaTa gaqviTva.280
eqvsma savaWro palatam Seqmna “saarbitraJo komiteti”, romelic
asrulebs saarbitraJo institutis funqciebs. es komiteti iRebs
mxareTa Txovnas arbitraJis Sesaxeb, ugzavnis mas mopasuxes,
278 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. cxxi. 279 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 21-22. 280 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 182.
~ 93 ~
saWiroebis SemTxvevaSi monawileobs arbitrTa Semoadgenlobis
formirebaSi da a.S. SeiZleba iTqvas, rom es komiteti asrulebs imave
funqcias, rasac ICC arbitraJis samdivno. Sveicaruli saarbitraJo reglamentis mixedviT aseve Seiqmna
specialuri komiteti, romelSic Sedian saerTaSoriso arbitraJis
sakiTxebSi gamocdili praqtikosebi. Aam komitetis funqciaa
gansakuTrebulad mniSvnelovani sakiTxebis gadawyveta (magaliTad,
arbitrebis acileba), aseve, saWiroebis SemTxv-evaSi saarbitraJo
komitetisaTvis rCevebis micema.281
Sveicariis saarbitraJo reglamentis pirveli muxlis Tanaxmad,
es reglamenti gamoiyeneba mxolod saerTaSoriso saarbitraJo
ganxilvisas.282 am muxlis komentirebisas uTiTeben ICC arbitraJi
reglamentis normebze, romelic mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis
arsebobis SemTxvevaSi arbitraJs aZlevs uflebas am reglamentis
mixedviT ganixilos dava, romelic ar aris saerTaSoriso. Tu
mxareebis Sesabamisi SeTanxmeba iqneba, Sveicaruli saarbitraJo
reglamenti aseve SeiZleba iqnes gamoyenebuli arasaerTaSoriso
saarbitraJo ganxilvis dros.283
$5. ICC (parizis) arbitraJi (safrangeTi)
saerTaSoriso kerZo arbitraJis ganviTarebisaTvis
gansakuTrebuli mniSvneloba hqonda parizSi saerTaSoriso savaWro
palatis Seqmnas. es palata, rogorc saerTaSoriso da arasamTavrobo
dawesebuleba dafuZnda 1914 wlis 10 ivniss erovnuli savaWro
palatebis saerTaSoriso kongresis dadgenilebis safuZvelze. Tavis
mxriv, saerTaSoriso kongresma, romelSic erovnuli savaWro
palatebi aqtiurad monawileobdnen, jer kidev 1905 wlidan daiwyo
muSaoba. 1912 wels kongresma Tavis sxdomaze bostonSi miiRo
rezolucia im saerTaSoriso meqanizmebis Seqmnis aucileblobis
Sesaxeb, romlebic uzrunvelyofdnen saerTaSoriso brunvaSi warmo-
Sobili davebis efeqtur regulirebas, raTa davebis gadawyvetis wesi
yofiliyo swrafi, saboloo da xelmisawvdomi. kongresis muSaobis
es uaRresad mniSvnelovani etapi dasrulda saerTaSoriso savaWro
palatis wesdebis miRebiT.284
saerTaSoriso savaWro palata (ICC) Seqmnilia idealuri
miznebisaTvis, mogebis miRebaze ar aris orientirebuli da
281 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, 2004, p. 182. 282 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 13. 283 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 16. 284~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 2.
~ 94 ~
registrirebulia franguli samarTlis mixedviT. is aerTianebs
nacionaluri organizaciebis sakmaod farTo qsels, romelTa
wevrebic arian biznesis sferoSi dasaqmebuli pirebi. ICC ar aris
saxelmwifoTa mier Seqmnili saerTaSoriso organizacia, is
warmoadgens saerTaSoriso biznes-sazogadoebis interesebs. ICC arbitraJi Seiqmna 1923 wels, Tumca misi reglamentis pirveli
redaqcia jer kidev 1922 wels SeimuSaves. amis Semdeg reglamentma
cxrajer ganicada cvlileba. dRes ZalaSia redaqcia, romelic
ZalaSi Sevida 1998 wlis 1 ianvars.285 ICC arbitraJis daarsebis wlad
inglisur literaturaSi 1923 welia dasaxelebuli.286
saerTaSoriso savaWro palatis saerTaSoriso arbitraJi
evropaSi yvelaze msxvil saarbitraJo inxstitutad iTvleba
ganxiluli davebis raodenobis mixedviT (2004 wels 561
saerTaSoriso dava). Tavis droze swored am institutma Seasrula
wamyvani roli niu-iorkis konvenciis SemuSavebis saqmeSi.
saerTaSoriso arbitraJi saerTaSoriso savaWro palatis erTerT
Semadgenel nawils warmoadgens. TviT saerTaSoriso saaWro palatis
saqmianoba mxolod arbitraJiT ar Semoifargleba, is moicavs sxva
institutebsac, rogoricaa magaliTad msoflio biznesis samarTlis
instituti. ICC aseve qmnis da aqveynebs biznesisaTvis aucilebel
wesebs da standartebs, rogoricaa inkotermsi saqonlis
saerTaSoriso nasyidobasa da gadazidvebTan dakavSirebiT.287
ICC arbitraJs, rogorc saarbitraJo instituts hyavs
Tavmjdomare, misi moadgileebi da wevrebi. Tavmjdomares irCevs ICC msoflio sabWo (ICC World Counsel) ICC aRmasrulebeli sabWos
rekomendaciiT. wevrebi airCevian nacionalur komitetebTan
konsultaciebis Semdeg ICC msoflio sabWos mier. 2005 wlis
monacemebiT ICC arbitraJs hyavda daaxloebiT 80 wevri.
Tavmjdomaris moadgileebi, romlebsac aseve niSnavs ICC msoflio
sabWo, SeiZleba iyvnen, an ar iyvnen wevrebi.288 saarbitraJo
institutis yoveldRiur saqmianobas xelmZRvanelobs generaluri
mdivani. 1998 wlidan generaluri mdivnis moadgilis funqciebi gaiyo
or TanamSromels Soris; gafarTovda genaraluri mdivnis
uflebamosilebis farglebi, raTa saarbitraJo institutis muSaoba
ufro mobiluri gamxdariyo. 289
ICC saarbitraJo reglamentisaTvis damaxasiaTebeli erTerTi
Taviseburebaa reglamentis me-18 muxli (terms of reference, acte de mission, 285 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.13. 286 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p.46. 287 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p.X/IX. 288 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.14. 289 Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004, p.17.
~ 95 ~
Schiedsauftrag). es aris franguli samarTlebrivi tradiciis Taviseburi
anarekli da momdinareobs im droidan, roca franguli samarTali
aRiarebda mxolod davis warmoSobis Semdeg dadebul saarbitraJo
SeTanxmebas (compromis). am institutis SenarCuneba reglamentis axali
redaqciis mier arqauli midgomis erTgulebad ar unda iqnes Sefa-
sebuli. Tanamedrove arbitraJisaTvis es instituti saarbitraJo
ganxilvis efeqturad warmarTvis erTerTi iaraRia. swored winaswar
etapze xdeba mxareebisa da arbitrebis SeTanxmeba saproceso
sakiTxebze, es ki droisa da energiis ekonomiis saSualebas iZleva.
am dros mxareebi Tanxmdebian (Tu saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
dros, an misi dadebis Semdeg ar SeTaxmebulan) saarbitraJo
ganxilvis enaze, mtkicebulebebis wardgenisa da maTi gamokvlevis
detalebze da a.S290
ICC arbitraJs xSirad akritikeben siZviris gamo. Tumca es mas
xels ar uSlis iyos msoflioSi erTerTi yvelaze aRiarebuli,
avtoritetuli da cnobili saarbitraJo instituti.291
$6. LCIA (londonis) arbitraJi (inglisi)
londonis saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlo (LCIA) 1889 wels, britaneTis saarbitraJo kanonis (arbitration act) miRebidan 3 wlis
Semdeg, e.i 1892 wels dafuZnda da dReisaTvis erTerT yvelaze
popularul saarbitraJo centrad iTvleba. 1980-iani wlebis
dasawyisSi gatarebulma reformebma londonis arbitraJi Camo-
ayalibes, rogorc damoukidebeli instituti. misi ZiriTadi
damfuZneblebi arian: The City of London, the London Chamber of Commerce and the Chartered Institue of Arbitrators. is Camoyalibebulia, rogorc
arakomerciuli iuridiuli piri (non-for - profit company).292 LCIA Sedgeba sami struqturuli erTeulisagan: TviT organizacia, e.w sasamarTlo,
da samdivno. sasamarTlos 35-mde wevri hyavs, romelTagan mxolod
maqsimum eqvsi SeiZleba iyos didi britaneTidan. 2006 wlisaTvis
wevrebi iyvnen 23 saxelmwifos warmomadgenlebi.293
LCIA arbitraJi sididiT meore saarbitraJo institutad iTvleba
evropaSi. londonSi yvelanairad cdiloben moiSoron mxolod
“wminda inglisuri” arbitraJis reputacia. Aam mizniT aqtiurad
daiwyo ucxoeli praqtikosebis daniSvna saarbitraJo institutis
290 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 435. 291 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements: drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 47. 292 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006 p. Ixxxix. 293 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. XC.
~ 96 ~
xelmZRvanel organoebSi. am arbitraJis mier ganxiluli davebis
raodenoba yovelwliurad izrdeba.294
$7. AAA (vaSingtonis) arbitraJi (aSS)
amerikis saarbitraJo asociacia - American Arbitration Association (AAA) dafuZnda 1926 wels,295 1925 wels gatarebuli saarbitraJo
reformis Semdeg. amerikis saarbitraJo asociaciaciis arbitrTa
siaSi Sedis 55000-ze meti sxvadasxva sferos specialisti.296 Aam
asociaciis mier SemuSavebulia saarbitraJo wesebis (reglamentebis)
ramdenime varianti. maTagan aRsaniSnavia, e. w komerciuli arbitraJis
wesebi. (Commercial arbitration rules) aseve gansakuTrebuli dacviTi Ronis-
Ziebebis gatarebis fakultaturi wesebi (The optional rules for emergency measures of protection) da saerTaSoriso saarbitraJo wesebi (International Arbitration rules) romelic efuZneba UNCITRAL wesebs.297 1996 wels AAA arbitraJma daafuZna davebis gadawyvetis saerTaSoriso centri (The International Centre for Dispute Resolution) (ICDR) romelic davebis gadawyvetis
mizniT Sesabamisi proceduruli sakiTxebis administrirebas uzru-
nvelyofs.298
Tavi IV
saerTaSoriso arbitraJis regulirebis perspeqtivebi
saqarTveloSi
saTanado sakanonmdeblo bazis arsebobis gareSe saerTaSoriso
arbitraJis ganviTareba warmoudgenelia. nebismieri saerTaSoriso
aqti uazrobad da araraobad iqceva, Tu saxelmwifo ar aamoqmedebs
misi efeqturi gamoyenebisaTvis aucilebel sakanonmdeblo berketebs.
qarTul samarTlebriv sivrceSi ukve arsebobs garkveuli Canasaxi am
294 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 48. 295 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 87. 296 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 88. 297 zogierT SemTxvevaSi am institutis dafuZnebis TariRad literaturaSi 1997
welia miTiTebuli ix. Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 30. 298 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p.XXXI. mxolod 2004 wels ICDR angariSis mixedviT centrma ganaxorciela 646 davis gadawyvetis administrireba,
wardgenil davaSi monawile mxareebi iyvnen 72 saxelmwifodan, xolo moTxovnebis
fasi Seadgenda jamSi 3,5 bilion dolars, iqve, gv. XXXII.
~ 97 ~
sferoSi, Tumca kerZo arbitraJis qarTuli varianti sasurvelisagan
Sorsaa.
arbitraJebis ganviTarebis done msoflios sxvadasxva regionSi
gansxvavebulia, rasac Sesabamis saxelmwifoSi arsebuli politikuri
Tu ekonomikuri garemo ganapirobebs. pirvel rigSi unda aRiniSnos
amerikis SeerTebuli Statebi da dasavleT evropa, sadac davis
gadawyvetis alternatiuli saSualebebi gansakuTrebuli
efeqturobiTa da tradiciebiT gamoirCevian. igive SeiZleba iTqvas
Soreuli aRmosavleTis qveynebze (magaliTad iaponia). aseve interess
iwvevs aRmosavleT evropis im saxelmwifoebis gamocdileba,
romlebic integrirebulni arian sxvadasxva politikur da
ekonomikur gaerTianebebSi da ukve miaRwies garkveul warmatebebs
sakanonmdeblo da struqturuli reformebis meSveobiT.
SedarebiTi samarTalmcodneobis sayovelTaod aRiarebul
kliSed iTvleba cnobili Tezisi: sxvadasxva marTlwesrigebi
konkretuli samarTlebrivi Sedegebisaken sxvadasxva gzebiT midian.
mizani, romelsac samarTali isaxavs yovel konkretul SemTxvevaSi
identuria an daaxloebiT erTnairia. ubralod, am miznis miRwevis
gzebia sxvadasxva.299 swored es gzebi warmoSoben gansxvavebebs da
stilur Taviseburebebs.
yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, SedarebiT analizs
yvelaze kargad SeuZlia warmoaCinos rogorc qarTul samarTlebriv
sivrceSi arsebuli xarvezebi, aseve maTi aRmofxvris gzebi.
saqarTvelos kanoni ~kerZo arbitraJis Sesaxeb miRebulia 1997
wlis 17 aprils. 1997 welsve gauqmda saqarTvelos saxelmwifo
saarbitraJo sasamarTloebi, rac samarTlianad iqna Sefasebuli,
rogorc sabWoTa arbitraJebis dasasruli qarTul samarTalSi.
miuxedavad imisa, rom moqmedi kanoni iziarebs kerZo arbitraJisaTvis
damaxasiaTebel ZiriTad samarTlebriv principebs, igi mainc ar
SeiZleba CaiTvalos modeluri kanonis safuZvelze miRebulad.
zemoaRniSnuli kanoni ganamtkicebs saarbitraJo SeTanxmebis
werilobiT formas da ar iTvaliswinebs zepirad mis dadebas, rac
absolutur SesabamisobaSia saqarTvelos saerTaSoriso
valdebulebebTan. (kanonis I muxlis II punqti). igive SeiZleba iTqvas
im mniSvnelovan debulebaze, romelic iTvaliswinebs saarbitraJo
SeTanxmebis avtonomiurobas da romlis Tanaxmadac ~Tu saarbitraJo
SeTanxmeba mxareTa Soris dadebuli xelSekrulebis nawils
warmoadgens, maSin arbitraJis mier gadawyvetilebis gamotana
xelSekrulebis baTilad cnobis Sesaxeb ar gamoiwvevs kanonis ZaliT
saarbitraJo SeTanxmebis baTilobas~ (muxli 4)
gansxvavebiT zogierTi postsabWoTa saxelmwifosagan, sadac
mudmivmoqmedi arbitraJebis registracia iusticiis saministros
kompetenciaa, saqarTveloSi mudmivmoqmedi arbitraJi SeiZleba
299 Petsche, Markus, A. The Growing autonomy of international commercial arbitration, contributions on international commercial law, QUADIS Academy for legal inteligence e.V. Frankfurt am Main und “Sellier European Law Publishers”, München, 2005, p. 184.
~ 98 ~
registrirebul iqnas mxolod ~mewarmeTa Sesaxeb~ kanoniT
gaTvaliswinebuli formiT. (muxli 7)
kidev erTi umniSvnelovanesi sfero, romelic kanoniT aris
mowesrigebuli, gulisxmobs arbitraJis saqmianobaSi saxelmwifo
sasamarTlos Carevis samarTlebriv regulirebas. aRniSnul
sakiTxSic qarTuli kanoni ZiriTadad Seesabameba modelur kanonsa
da saerTaSoriso samarTlebriv aqtebs. samwuxarod amas ver vityviT
saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis, an
sasamarTlos mier misi gauqmebis maregulirebel normebze.
saqarTvelos moqmedi kanonmdebloba aRiarebs kerZo arbitraJis
konstituciur princips, romelic gulisxmobs mxareTa Soris
dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis Sedegad sasamarTlos uwyebrivi
qvemdebarobis gamoricxvis SesaZleblobas. samoqalaqo saproceso
kodeqsis me-12 muxlis Tanaxmad, ~qonebrivi dava mxareTa SeTanxmebiT,
SeiZleba gansaxilvelad gadaeces arbitraJs,~ xolo amave kodeqsis
272-e muxlis ~v~ qvepunqtis Tanaxmad ~sasamarTlo mxareTa
SeTanxmebiT an Tavisi iniciativiT Sewyvets saqmis warmoebas, Tu
mxareebs Soris dadebulia xelSekruleba, rom es dava gadasawyvetad
gadaeces kerZo arbitraJs~.
samoqalaqo saproceso kodeqsiT dadgenil mowesrigebebTan
principuli Sesabamisobis miuxedavad, ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~
kanoni mainc Seicavs zogierT bundovan debulebas, romelsac
aucileblad sWirdeba ganmarteba.
qarTuli kanonis ZiriTad naklad unda CaiTvalos, rom is Tavisi
formiTa da SinaarsiT mxolod nacionalur doneze arsebuli
arbitraJis maregulirebel aqts warmoadgens da TiTqmis
gamoricxulia misi gamoyeneba saerTaSoriso saarbitraJo in-
stitutebTan mimarTebaSi. gansakuTrebiT es exeba aseTi institutebis
mier saqarTvelos farglebs gareT gamotanili gadawyvetilebebis
aRsrulebis wesis ararsebobas.
saarbitraJo gadawyvetilebebze kontrolis saSualebad
sayovelTaodaa aRiarebuli sasamarTlos mier arbitraJis
gadawyvetilebebis aRsrulebis SesaZlebloba da arbitraJSi
wagebuli mxaris ufleba mimarTos sasamarTlos saarbitraJo ga-
dawyvetilebis gauqmebis an aRsrulebaze uaris Tqmis moTxovniT.
qarTuli kanonis 43-e muxli ki iTvaliswinebs sasamarTlos uflebas
~Secvalos saarbitraJo gadawyvetileba~. am muxlSi CamoTvlili
~gadawyvetilebis Secvlis~ safuZvlebi ar Seesabameba niu-iorkis
konvenciiT da modeluri kanoniT dadgenil saarbitraJo gadawyv-
etilebis aRsrulebaze uaris Tqmisa da misi gauqmebis safuZvlebs.
amave kanonis Tanaxmad, aRsruleba SesaZlebelia arbitraJis
Tavmjdomaris mier gacemuli saaaRsrulebo warweris safuZvelze,
rac sakmaod originaluri, magram saerTaSoriso praqtikaSi
gavrcelebulisagan gansxvavebuli wesia. vinaidan kanoni mxolod
saqarTvelos farglebSi moqmedi arbitraJebis saqmianobas aregu-
lirebs, unda vivaraudoT, rom saarbitraJo gadawyvetilebaTa
aRsrulebis zemoaRniSnuli wesi mxolod lokalur arbitraJebs
~ 99 ~
Seexeba. asec rom ar iyos, am wesis gamoyeneba saerTaSoriso
saarbitraJo gadawyvetilebebis mimarT sakmaod uxerxul
mdgomareobaSi Caagdebs qarTul saxelmwifos: is iZulebuli iqneba
dauyovnebliv aRasrulos magaliTad parizis, an londonis
saarbitraJo dawesebulebebis gadawyvetilebebi yovelgvari
sasamarTlo kontrolis gareSe. cxadia, aseTi midgoma ver CaiTvleba
saukeTeso gamosavlad. samwuxarod saqarTvelos moqmedi kanonmde-
bloba sxvagvar mowesrigebas ar Seicavs.
naklad unda CaiTvalos is umniSvnelovanesi garemoebac, rom
qarTuli kanoni, gansxvavebiT germanuli an Sveduri
kanomdeblobisagan, ar Seicavs normebs, romlebic momxarebelTa
uflebebs daicavda.
dReisaTvis ori ZiriTadi midgomaa cnobili. saerTaSoriso da
lokaluri arbitraJebis erTi sakanonmdeblo aqtiT regulireba, an
TiToul maTganze specialuri kanonebis miReba. iunsitralis 1988
wlis 11-12 aprilis sesiis samdivnos Canaweri iZleva rekomendacias
saerTaSoriso da erovnuli arbitraJebis Sesaxeb erTiani kanonis
miRebaze.300 albaT amiTac aris ganpirobebuli is garemoeba, rom
saxelmwifoTa umravlesobam reforma modeluri kanonis safuZvelze
ganaxorciela da erTiani kanonis miRebis gza airCia. (inglisi,
germania, SvedeTi) Sveicariasa da safrangeTSi saerTaSoriso da
Sida arbitraJebi calcalke regulirdeba (marTalia, safrangeTSi
rogorc saerTaSoriso aseve Sida arbitraJebs samoqalaqo
saproceso kodeqsi awesrigebs, magram es normebi erTiani
integrirebuli formiT ar arseboben. TiToeul maTgans calke Tavi
eTmoba).
erTiani kanonis miReba an specialuri kanonebiT regulireba
iuridiuli teqnikis sakiTxia da ar SeiZleba mas imaze didi
mniSvneloba mivaniWoT vidre realurad aqvs. Tumca formasTan
dakavSirebuli teqnikuri detalebis gadawyvetis gareSe SeuZlebelia
Sinaarsobriv problemebze msjeloba. Sveicariasa da safrangeTSi
calcalke regulireba ZiriTadad aseTi tradiciis arsebobiT aris
ganprobebuli.
saqarTvelos mier erTiani sakanonmdeblo regulirebis arCevas
SeiZleba mohyves garkveuli problemebi. saqme imaSia, rom kerZo
arbitraJis Sesaxeb kanoni ukve aTi welia rac moqmedebs. Aam kanonis
Sesabamisad Seqmnilia arbitraJebi, arsebobs grZelvadiani
xelSekrulebebi (ZiriTadad sesxis, ipoTekis da sabanko
momsaxurebis), romlebic saarbitraJo SeTanxmebas iTvaliswineben. Tu
axali qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba modelur kanons
daefuZneba, gaCndeba uamravi axali regulireba, romelic
gansxvavdeba dRes moqmedi kanonmdeblobisagan. QqarTuli kanoni
savaldebulod miiCnevs mudmivmoqmedi arbitraJebis komerciuli
300 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 81.
~ 100 ~
iuridiuli pirebis formiT registracias, maSin, roca msoflioSi
cnobili arbitraJebis umravlesoba arakomerciul iuridiul pirebs
warmoadgens.
erTiani kanonis miRebis SemTxvevaSi aucilebeli iqneba
gardamavali debulebebis iseTi formulireba, romelic arsebuli
arbitraJebis axali kanonis Sesabamisad umtkivneulo funqcionirebas
uzrunvelyofs. Aes arc ise advili iqneba. TiToeuli dava
individualuria. saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas mxareebi iTv-
aliswineben im samarTlebriv Sedegs, romelic moqmedi kanonis
Tanaxmad am SeTanxmebas da saarbitraJo ganxilvas unda mohyves.
kanonis Secvlam yovelTvis SeiZleba gamoiwvios gaugebrobebi, miT
umetes, rom saarbitraJo SeTanxmeba mxolod davis warmoSobis
SemTxvevaSi moqmedebs. dava SeiZleba xelSekrulebis dadebidan ra-
mdenime wlis Semdeg warmoiSvas.
Tu saqarTvelo ZalaSi datovebs moqmed kanons da saerTaSoriso
arbitraJs axali kanoniT daaregulirebs, amiT Tavidan iqneba
acilebuli gardamaval debulebasTan dakavSirebuli gaugebrobebi,
Tumca gaCndeba axali --- am ori kanonis urTierTmimarTebis
problema. Aamave dros, kerZo arbitraJis Sesaxeb 1997 wlis kanoni
nebismier SemTxvevaSi saWiroebs cvlilebebs, gansakuTrebiT ki saa-
rbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebisa da gauqmebis nawilSi.
Aalogikuria, saaRsrulebo furclis gacemis uflebamosileba
komerciul iuridiul pirs hqondes. arbitraJis kompetencia
gadawyvetilebis gamotaniT Semoifargleba, am gadawyvetilebis
iZulebiT aRsasruleblad miqcevis ufleba sasamarTlos unda mie-
niWos.
sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT kategoriulad miuRebeli
arc erTiani sakanonmdeblo regulirebaa da arc saerTaSoriso
arbitraJis Sesaxeb axali kanonis miReba. mTavaria rom aseTi
arCevani da reformis Semdegi nabijebi Tanmimdevruli iyos.
rac Seexeba kanonis Sinaarss, TiToeuli norma maqsimalurad
naTeli da konkretuli unda iyos. Aam SemTxvevaSi saqarTvelo ver
gaiziarebs lakonuri regulirebis frangul da Sevicarul
gamocdilebas. Aara imitom, rom es misaRebi ar aris, aramed imitom,
rom frangi da Sveicarieli kanonmdebeli reformis dros
eyrdnoboda sasamarTlo praqtikas, romelmac unda uzrunvelyos am
mokle da lakonuri saknaonmdeblo normebis Sesabamisi gaanmarteba.
ufro metic, am reformebis gatarebisas ZiriTad samuSao masalas
swored sasamarTlo gadawyvetilebebi warmoadgendnen. Tu
regulireba zogadi iqneba, aman SeiZleba saarbitraJo sakanonmdeblo
normebis iseTi interpretacia gamoiwvios, romelic saerTod moul-
odneli aRmoCndeba kanonmdeblisaTvis. es ar SeiZleba gaxdes
qarTuli sasamarTlos kritikis safuZveli, vinaidan mas ar gaaCnia
gamocdileba. Sesabamisad, misTvis ucnobia arbitraJTan
dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebis teqnika da meTodika.
amitom, SesaZloa momavali qarTuli kanonis muxlebis raodenoba
aRematebodes Sveicarul, frangul, germanul da Svedur normebs,
~ 101 ~
magram mTavaria is iZleodes principul pasuxebs yvela metnaklebad
mniSvnelovan sakiTxze.
nebismier SemTxvevaSi reformis safuZveli unda gaxdes
modeluri kanoni. 2003 wlis mdgomareobiT misi principebi
gaziarebulia 40-ze meti saxelmwifos mier. aRsaniSnavia, rom am
siaSi arian ruseTi, ukraina, belarusia da azerbaijani, ar arian
saqarTvelo somxeTi moldova da yazaxeTi.301 A
modelur kanonze dayrdnobiT saarbitraJo samarTlis
reformireba saxelmwifoTa „marketinguli strategiis“ Semadgenel
nawilad iqca. aseTi reformireba signalia am sferoTi dainteresebu-
li sazogadoebisaTvis (biznesmenebi, investorebi, iuristebi da a.S),
rom es saxelmwifo arbitraJis mimarT liberalurad aris ganwyo-
bili da mzad aris sakuTar teritoriaze Seqmnas saarbitraJo
ganxilvis xelSemwyobi pirobebi.302
2007 wels, ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis proeqtis
komentirebisas gansakuTrebulad aRiniSna is garemoeba, rom ~1985
wels modeluri kanonis miRebis Semdgom modelur kanonTan Sesabami-
sobis niSani Tanamedrove saarbitraJo kanonmdeblobebis yvelaze
mniSvnelovan monapovrad iqca da gamoiyeneba rogorc reklama sando
samarTlebrivi garemosi, sadac moqmedebs saarbitraJo samarTlis
minimaluri standartebi. yovelive aman da im faqtma, rom modeluri
kanoni qveynebs, romlebic apireben mis miRebas momavalSi, sTavazobs
arbitraJis kargad gamocdil da aprobirebul sistemas, gamoiwvia is-
eTi praqtikis damkvidreba, rodesac mas gansakuTrebuli yuradReba
eTmoba arbitraJis sferoSi axali sakanonmdeblo aqtis miRebisas~.303
aSkaraa, rom modeluri kanonis roli da mniSvneloba saarbitraJo
kanonmdeblobis reformirebis saqmeSi saqarTveloSi uaryofili ar
aris, Tumca proeqtis kanonad qceva dRemde ver moxerxda.
paradoqsulad JRers, magram faqtia, rom saarbitraJo
kanonmdeblobis reformireba ara mxolod „wminda iuridiuli,“
aramed ekonomikuri xasiaTis da efeqtis proeqtic aris. 1979 wels
inglisuri saarbitraJo kanonmdeblobis reformirebis sakiTxebze
saparlamento debatebis dros lordma eSbornma xazgasmiT aRniSna,
rom axali saarbitraJo kanonmdebloba inglisSi moizidavda 500 mi-
lionis Rirebulebis e.w „uxilav eqsports“ („invisible exports“) rogorc arbitrebis, baristrebis, solisitorebis da mowme-eqspertebis (expert witnesses-- inglisuri da saerTo samarTlis qveynebisaTvis
damaxasaiTebeli instituti.) honorarebs. ekonomikur efeqtze
301 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54. ixile aseve danarTi III, saxelmwifoTa
sia. 302Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.113. 303 binderi, piter, m. ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis komentarebi
~qarTuli samarTlis mimoxilva,~ tomi 10, #2-3, 2007, gv. 184.
~ 102 ~
miuTiTebdnen irlandiuri saarbitraJo kanonmdeblobis reformire-
bis momxreebic.304
rodesac saxelmwifo iRebs axal, an Sesworebul saarbitraJo
kanonmdeblobas, es aucileblad iwvevs ICC-is mier organizebuli
saarbitraJo ganxilvebis zrdas am saxelmwifoSi. vinaidan mxolod
ICC-arbitraJis gamoqvynebuli masalebia sajarod xelmisawvdomi,
aSkaraa, rom zrda gacilebiT didia, vidre es am monacemebSi
SeiZleba dafiqsirdes.305 zogierTi avtori saWirod Tvlis im garemoebebis CamoTvlas,
romelTa arseb-obac gadamwyvetia saarbitraJo ganxilvis adgilad
saxelmwifos arCevisas. saxelmwifo unda iyos niu-iokis konvenciis
monawile. garda amisa aucilebelia liberaluri saarbitraJo
kanondebloba, praqtika da sasamarTlo, romelic yovelTvis mzad
iqneba xeli Seuwyos saarbitraJo ganxilvas.306 saerTaSoriso arbitraJis mzardi roli da mniSvneloba
gansakuTrebiT sagrZnobia iseTi saxelmwifoebisaTvis, rogoricaa
saqarTvelo. rogorc wesi, ganviTarebadi qveynebis ekonomikuri
progresi damokidebulia ucxour investiciebze, Tumca ganviTarebadi
da arastabiluri ekonomikis pirobebSi investireba sakmaod did
riskTan aris dakavSirebuli, amitom investorebi yovelTvis
cdiloben Tavidanve miiRon maTi kapitalis dacvis garantiebi. isini
darwmunebulni ar arian dabandebuli kapitalis usafrTxoebaSi da
davis warmoSobis SemTxvevaSi ar endobian `maspinZeli~ saxelmwifos
sasamarTlo xelisuflebas.
saqarTvelos am mxriv sakmaod kargi Sansi aqvs gaxdes evropuli
da Suaaziuri biznesis davebis gadawyvetis adgili. didi proeqtebi
didi davebis gareSe ar arsebobs, miT umetes, Tu gaviTvaliswinebT
Sua aziisa da dasavleTis saqmiani wreebis mentalur sxvaobas. aqve
unda aRiniSnos, rom arbitraJs ar sWirdeba gansakuTrebuli
infrastruqtura. amisTvis saWiroa maqsimalurad liberaluri kano-
nmdebloba da maqsimalurad liberaluri sasamarTlo praqtika.
304 Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.113. 305 Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p.125. 306 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 65.
~ 103 ~
kari III
saarbitraJo ganxilvis winapirobebi
saarbitraJo ganxilva sasamarTlo procesTan SedarebiT martiv
da mosaxerxebel proceduras warmoadgens. amave dros
arbitraJisaTvis davis gansaxilvelad gadaecema da misi swrafi
gadawyveta mTlianad mxareTa aqtiurobasa da iniciativazea
damokidebuli. aseT aqtiurobasa da iniciativas mxareebi swored
maSin iCenen, rodesac darwmunebulni arian, rom maT Soris arsebuli
davis yvelaze iafad, swrafad da efeqturad gadawyveta sasamarTlos
SesaZleblobebs aRemateba. saarbitraJo ganxilvis Taviseburebas da
sasamarTlo ganxilvisagan mis ganmasxvavebel niSans sxvaTa Soris
isic warmoadgens, rom saarbitraJo gadawyvetileba sabolooa da
gasaCivreba mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSia SesaZlebeli.
mxareTa momavali warmatebuli saqmianoba SeiZleba swored aseT gad-
awyvetilebaze aRmoCndes damokidebuli. amitom aucilebelia yvela
im dadgenili wesis dacva, romelic sabolood saarbitraJo
ganxilvis kanonierebasa da miRebuli gadawyvetilebis iuridiul
Zalas uzrunvelyofs.
saerTaSoriso arbitraJi gansakuTrebuli samarTlebrivi bunebis
mqone institutia.307 Aam institutis mier davis ganxilvisa da
gadawyvetisaTvis aucilebelia garkveuli samarTlebrivi da
faqtobrivi wanamZRvrebi, romlebsac SeuZliaT arbitraJis
kompetenturobis dafuZneba. maTi ararseboba saarbitraJo gadawyveti-
lebis gauqmebis, an mis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis
safuZveli SeiZleba gaxdes.
am winapirobebs gansakuTrebul yuradRebas uTmoben germanul
mecnierebasa da praqtikaSi. Ggermanul enaze arsebuli terminebi
Schiedsfähigkeit da Schiedsunfähigkeit qarTulad pirdapir ar
gadmoiTargmneba. sityvasityviT es iqneba davis “arbitraJunarianoba”
da “arbitraJuunaroba”, rac arc Tu gamarTulad JRers.
Sinaarsobrivad es terminebi gulisxmoben arbitraJis
SesaZleblobas ganixilos da gadawyvitos konkretuli dava.
aRiarebuli klasifikaciis mixedviT, ganasxvaveben “subieqtur” da
“obieqtur” “arbitraJunarianobas” da saarbitraJo SeTanxmebis
“aranamdvilobis” (Unwirksamkeit) sxva SemTxvevebs.”308
307Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 145. 308 ` Die Unzuständigkeit wegen völligen Fehlens der Schiedsvereinbarung wird von § 1059 Abs 2 ZPO in drei Unterfälle aufgeteilt: Subjektive Schiedsunfäigkeit (§1059 abs 2 Nr 1 lit a) objektive Schiedsunfähigkeit (§1059 abs 2 Nr 2 lit a) und schließlich die sonstige Unwirksamkeit der Schiedsvereinbarung nach § 1059 Abs 2 Nr 1 lit a. ix. Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 74.
~ 104 ~
„subieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs saarbitraJo
SeTanxmebis dasadebad mxareTa qmedunarianobas.309
„obieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs im urTierTobebs,
romelTa farglebSic SeiZleba daidos saarbitraJo SeTanxmeba.
erTerTi mosazrebis Tanaxmad, germaniaSi es SeiZleba iyos qonebrivi
xasiaTis rogorc kerZo, aseve sajarosamarTlebrivi davebi.310
„subieqturi da obieqturi arbitraJunarianoba“ gamarTuli
germanuli terminologiis aSkarad naZaladevi, cudi qarTuli asli
iqneba. am germanuli terminebis Sinaarsi lakonuri da gamarTuli
qarTuliT unda gadmoices. pirdapiri kopireba panacea ar aris.
mTavari am SemTxvevaSi terminebis samarTlebrivi Sinaarsia.
„subieqturi arbitraJunarianoba“ gulisxmobs saarbitraJo
SeTanxmebis subieqtebis iuridiul SesaZleblobas dadon aseTi
SeTanxmeba. rogorc nebismieri sxva garigeba, saarbitraJo
SeTanxmebac dadebuli unda iyos mxareTa namdvili nebis gamovlenis
Sedegad. amisTvis ki aucilebelia mxareTa qmedunarianobisa da
uflebaunarianobis arseboba. O“obieqturi arbitraJunarianoba“
gansazRvravs arbitraJis samoqmedo sferos im urTierTobebis
dakonkretebis gziT, romlebzec SesaZlebelia iuridiulad namdvili
saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana.
germanul samarTalSi arsebuli idea saarbitraJo ganxilvis
winapirobebis Sesaxeb qarTuli samarTlisaTvisac misaRebi unda
iyos, mxolod garkveuli koreqtivebis Setanis Semdeg.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi sasamarTloSi
samoqalaqo samarTalwarmoebis dawyebisaTvis sakmarisad miiCnevs
mxaris mier sarCelis an gancxadebis wardgenas. (ssk 177-e muxli)
saarbitraJo ganxilvis Taviseburebebis gaTvaliswinebiT SeiZleba
gamoiyos ramdenime winapiroba, romelTa arsebobac aucilebelia
saarbitraJo ganxilvis inicirebisaTvis.
e.w „obieqturi arbitraJunarianoba“ pasuxobs kiTxvaze romeli
dava SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis sagani. swored es
ukanaskneli sityvaTSeTanxmeba aris gamoyenebuli niu-iorkis
konvenciis me-5 muxlSi.311
rac Seexeba „subieqtur arbitraJunarianobasa“ da saarbitraJo
SeTanxmebis „aranamdvilobis“ (Unwirksamkeit) sxva SemTxvevebs, maTi
calcalke gamoyofa saWiro ar aris. Tu am or elements pirobiTad
gavaerTianebT, maSin miviRebT, rom saarbitraJo ganxilvis winapiroba
SeiZleba iyos zogadad saarbitraJo SeTanxmebis arseboba. Mes
winapiroba TavisTavad moicavs rogorc mxareTa uflebaunarianobisa
da qmedunarianobis, aseve saarbitraJo SeTanxmebis formisa da
Sinaarsis sakiTxebs.
309 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 53. 310 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 53. 311 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 429.
~ 105 ~
saboloo jamSi saarbitraJo ganxilvis winapirobebi SeiZleba
or ZiriTad jgufad, materialur da formalur winpirobebad
davyoT. pirveli formaluri winapiroba, romlis arsebobis gareSec
saarbitraJo ganxilva ver daiwyeba, aris saarbitraJo SeTanxmeba.
aseTi SeTanxmebis arsebobis gareSe arbitraJma uari unda Tqvas
saarbitraJo pretenziis miRebaze. zogadad SeiZleba iTqvas, rom
saarbitraJo SeTanxmebaze bevria damokidebuli rogorc saqmis
ganxilvisa da gadawyvetis, aseve miRebuli gadawyvetilebis cnobisa
da aRsrulebis dros. saarbitraJo SeTanxmeba mxareebs Soris
SeiZleba gaformdes rogorc davis warmoSobamde, aseve uSualod
misi warmoSobis Semdeg.
meore formaluri winapiroba gulisxmobs imis garkvevas,
SeiZleba Tu ara, rom dava, romelzec arbitraJma unda gamoitanos
gadawyvetileba, iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. rogorc wesi
sakanonmdeblo aqtebi xSirad Seicaven miTiTebas imis Taobaze, rom
ama Tu im xasiaTis davebi ar SeiZleba ganixilos arbitraJma. Tu
saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia iseT davaze, romelic
Sesabamisi saxelmwifos kanonmdeblobiT arbitraJma ar SeiZleba
ganixilos, maSin Zalze saeWvo xdeba da minimumade mcirdeba
saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebis Sansi.
saarbitraJo ganxilvis materialur winapirobad unda ganvixloT
davis arseboba. cxadia, Tu dava ar arsebobs, an mxareebma Sewyvites
dava, saarbitraJo ganxilva yovelgvar azrs kargavs. dasavleT
evropis saxelmwifoebis sasamarTlo praqtika arbitraJisaTvis
aucileblad miiCnevs davis arsebobas, davis arsebobis gareSe
gamarTuli e.w “saarbitraJo ganxilva” ver iqneba saarbitraJo
ganxilva.312
zemoaRniSnuli pirobebidan erTerTis ararseboba gamoricxavs
saarbitraJo ganxilvis dawyebas, xolo Tu ganxilva mainc daiwyo,
miRebuli saboloo gadawyvetileba safuZvliani eWvis qveS dadgeba,
rac imas niSnavs, rom mxareebi ver miaRweven aseTi arbitraJis mier
miRebuli gadawyvetilebis iuridiuli Zalis aRiarebasa da
aRsrulebas.
K
Tavi I
saarbitraJo SeTanxmeba
$1 saarbitraJo SeTanxmebis cneba
saarbitraJo SeTanxmeba gadamwyveti mniSvnelobis dokumentia
saarbitraJo ganxilvis dawyebidan saboloo gadawyvetilebis
gamotanamde da mis aRsrulebamde. arbitraJTan dakavSirebiT
312 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 427.
~ 106 ~
arsebuli verc erTi normatiuli aqti gverds ver uvlis
saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli sakiTxebis regulirebas.
~kerZo arbitraJis Sesaxeb~. saqarTvelos kanonis pirvelive
muxli Seicavs miTiTebas SeTanxmebaze, xolo meore muxli adgens,
rom ~saarbitraJo SeTanxmebaSi unda aRiniSnos mxareTa dasaxeleba,
maTi sacxovrebli adgili, an iuridiuli misamarTi, davis sagani,
SeTanxmebis dro da adgili~. garda zemoaRniSnulisa, saarbitraJo
SeTanxmebaSi aSkarad da naTlad unda iyos gamoxatuli mxareTa neba,
rom maT Soris arsebuli dava ganixilos arbitraJma, rac TavisTavad
gulisxmobs mxareTa SeTanxmebiT sasamarTlos uwyebrivi qvemdebaro-
bis gamoricxvas313
modeluri kanonis me-7 muxlis pirveli nawilis Tanaxmad,
~saarbitraJo SeTanxmeba aris mxareTa SeTanxmeba, yvela an
gansazRvruli davebis arbitraJisaTvis gadacemis Sesaxeb, romlebic
warmoiSvnen, an SeiZleba warmoiSvan konkretul samarTlebriv
urTierTobebTan dakavSirebiT, imisgan damoukideblad, saxelSekr-
ulebo xasiaTisani arian isini Tu ara~.314 aRniSnul definiciaSi
sakmaod lakonurad da amomwuravad aris miTiTebuli saarbitraJo
SeTanxmebis ZiriTadi niSnebi, rasac samwuxarod ver vityviT qarTul
kanonze. qarTvelma kanonmdebe-lma ufro mniSvnelovnad miiCnia
saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebis CamoTvla, vidre misi
samarTlebrivi arsis dazusteba. modeluri kanonis gaTvaliswinebis
aucileblobaze isic miuTiTebs, rom am kanonis saarbitraJo SeTan-
xmebis maregulirebeli normebi mWidro kavSirSia niu-iorkis 1958
wlis konvenciasTan.315 am konvenciis II muxlis III nawilis Tanaxmad
~Tu xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTlos mimarTes sarCeliT
sakiTxze, romlis Taobazec mxareebma dades am muxliT
gaTvaliswinebuli SeTanxmeba, sasamarTlo valdebulia erTerTi
mxaris moTxovniT dava gansaxilvelad gadasces arbitraJs, garda im
SemTxvevisa, roca sasamarTlo CaTvlis, rom saarbitraJo SeTanxmeba
baTilia, Zaladakargulia, an SeuZlebelia misi Sesruleba.~316
saarbitraJo SeTanxmebis pirdapir ganmartebas ar Seicavs
vaSingtonis 1965 wlis konvencia, Tumca is Taviseburad mainc
aregulirebs am sakiTxs. 27-e muxlSi aRniSnulia, rom ~arc erTi
xelSemkvreli saxelmwifo ar aniWebs diplomatiur dacvas da ar
aRZravs saerTaSoriso sarCels im davasTan dakavSirebiT, romelzec
misi erTerTi fizikuri an iuridiuli piri da meore xelSemkvreli
saxelmwifo SeTanxmda am konvenciis Sesabamisad arbitraJisaTvis
gadacemaze, garda im SemTxvevisa, roca es ukanaskneli saxelmwifo
313 Sdr. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-12 muxli, 272-e muxlis ~v~
qvepunqti, ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ kanonis 30-e muxli, modeluri kanonis me-8
muxli da a.S. 314 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 503.
315Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003. 316 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428.
~ 107 ~
ar icavs, an ar asrulebs aseT davaze gamotanil saarbitraJo
gadawyvetilebas~.317 amave konvenciis 36-e muxlis Tanaxmad, mxaris
Txovna davis arbitraJisaTvis gadacemis Sesaxeb unda Seicavdes
mxareTa Tanxmobas aseT ganxilvaze.318 cxadia, aseTi Tanxmoba sxva
araferia, Tu ara saarbitraJo SeTanxmeba. konvenciis zemoaRniSnuli
norma pirdapir avaldebulebs saxelmwifoebs uari Tqvan absolutur
imunitetze, Tu dava centrma unda ganixilos.
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba saarbitraJo samarTlis
ZiriTadi principia.319 mas aRiarebs inglisuri, franguli, germanuli
da Sveicaruli samarTali.320 avtonomiurobis principis mniSvneloba
aseve udavod aris miCneuli iuridiul mecnierebaSi.321
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba miznad isaxavs saqmis
saarbitraJo wesiT ganxilvis sasargeblod mxareTa mier gakeTebuli
arCevanis dacvas. zogadi wesis Tanaxmad, xelSekrulebis Tu sxva
samarTlebrivi aqtis baTiloba ar iwvevs masSi CarTuli
saarbitraJo SeTanxmebis baTilobasac.
~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4 muxli
aRiarebs saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobas, Tumca
dasaxelebuli kanoni iTvaliswinebs saarbitraJo SeTanxmebis
CarTvas mxolod ~mxareTa Soris dadebul xelSekrulebaSi~ da ar
ganmartavs SeiZleba Tu ara aseTi SeTanxmeba warmoadgendes sxva
samarTlebrivi aqtebis, magaliTad samewarmeo sazogadoebis wesdebis
Semadgenel nawils. aRsaniSnavia, rom am sakiTxTan dakavSirebiT ukve
arsebobs garkveuli sasamarTlo praqtika. kerZod, dedofliswyaros
raionuli sasamarTlos ganCinebiT sasamarTloSi mimdinare
samoqalaqo saqme Sps-is partniorebs Soris Sewyda imis gamo, rom
wesdeba Seicavda miTiTebas kerZo arbitraJze322.
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi dacva aucilebelia,
radgan mxare, romelmac icis, rom arbitraJSi saqmis ganxilva mis
interesebSi aRar Sedis, swored saarbitraJo SeTanxmebis
gabaTilebas cdilobs. sxvadasxva saxelmwifos kanonmdeblobam
saarbitraJo SeTanxmebis dacvis gansxvavebuli formebi SeimuSava,
Tumca principi mainc erTia: namdvili saarbitraJo SeTanxmebis ars-
eboba gamoricxavs sasamarTlos mier saqmis ganxilvas.
saarbitraJo SeTanxmebis dacvis mizniT amerikulma sasamarTlo-
ebma Camoayalibes e.w saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis prezumf-
317 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 476. 318 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 479. 319Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 62. 320 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 162-164. 321 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 394. 322 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan
~ 108 ~
cia, romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmeba ganixileba namdvil-
ad da misi baTilad cnoba mxolod gansazRvrul SemTxvevebSia Sesa-
Zlebeli.323
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis farglebi ganusa-
zRvreli ar aris. erTerT saqmeze inglisis saapelacio sasamarTlom
daadgina, rom ZiriTadi xelSekrulebis kanonTan winaaRmdegobis xar-
isxi iseTi iyo, rom iq arbitraJis gansaxilveli aRaraferi rCeboda.
inglisur doqtrinaSi farTod aris gavrcelebuli kriminalebs
Soris xelSekrulebis magaliTi: arbitraJi ver ganixilavs nayaCa-
Rari qonebis gayofasTan dakavSirebul sakiTxebs.324 SesaZlebelia, am
SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTac iyos dadebuli da
davis gadawyvetasTan dakavSirebul konkretul procedurasac
iTvaliswinebdes, magram misi formaluri namdviloba da saarbitraJo
SeTanxmebis avtonomiurobis principze miTiTeba mainc ver daafuZnebs
arbitraJis iurisdiqcias am konkretul davaze. es ewinaaRmdegeba
yovelgvar samarTlebriv principebs, morals da sajaro wesrigs.
Sveduri samarTali aseve aRiarebs saarbitraJo SeTanxebis
avtonomiurobis princips.325 arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-3
muxlis Tanaxmad, Tu saarbitraJo SeTanxmeba warmoadgens sxva
SeTanxmebis nawils da saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis sakiTxi
unda gadawydes arbitraJis kompetenciis sakiTxTan kavSirSi, maSin
saarbitraJo SeTanxmeba ganixileba ZiriTadi xelSekrulebisagan dam-
oukidebel SeTanxmebad. 326
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba Sveicariul samarTalSi
niSnavs ara mxolod imas, rom saarbitraJo SeTanxmebis namdviloba
ZiriTadi kontraqtis namdvilobaze damokidebuli ar aris, aramed
imasac, rom momavalSi warmoSobili davis Sesaxeb dadebul
saarbitraJo SeTaxmebas aseTi davis warmoSobis Semdeg aranairi
dadastureba ar sWirdeba.327
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis principi frangul
samarTalSi sakanonmdeblo doneze ganmtkicebuli ar aris, Tumca
frangul sasamarTloebs es principi sadaod arasdros gauxdiaT.328
safrangeTis sakasacio sasamarTlom Tavisi cnobili gadawyvetileba
323 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 69. 324 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 35. 325 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58-59. 326 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~, Stokholm, 2004, p. 86-87. 327 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 358. 328Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 10.
~ 109 ~
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobasTan dakavSirebiT 1963 wels
miiRo.329
saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba amerikuli saarbitraJo
samarTlis erTerT ZiriTad principad iTvleba(the separability doctrine).330 amerikuli kanonmdebloba rogorc federalur, aseve Statebis done-
ze aRiarebs mas331. 1967 wels miRebul gadawyvetilebaSi aSS-s uzena-
esma sasamarTlom am principis mniSvneloba kidev erTxel daadastu-
ra.332
federaluri saarbitraJo aqtis me-2 muxlis (FAA) Tanaxmad, weri-
lobiTi saarbitraJo SeTanxmebis aRsrulebaze uaris Tqma daiSveba,
Tu arsebobs zogadad xelSekrulebis baTilobis safuZvlebi.
Ffederaluri aqtis pirvel TavSi miTiTebuli ar aris, konkretulad
ra unda miiCnios sasamarTlom baTilo-bis safuZv-lad. iTvleba, rom
am dros gamoyenebuli unda iqnes mxareTa mier arCeuli saxe-lm-
wifos (Statis) samarTali, an gamosayenebeli samarTlis gansazR-
vrisas gamosa-yenebeli principebis mixedviT dadgenili samarTali.333 aSS-Si sakmaod mdidari sasamarTlo praqtika arsebobs saqmeebze,
roca saarbitraJo SeTanxmebas Seicavs ar mxareTa Soris arsebuli
ZiriTadi xelSekruleba, aramed sxva xelSekruleba, romelic miTiT-
ebis gziT CarTulia pirvel xelSekrulebaSi. (Incorporation by reference). dadgenilad iTvleba, rom rodesac xelSekruleba, romelic
Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, miTiTebis gziT CarTulia mxareTa
sxva calke SeTanxmebaSi, romelic Tavis mxriv ar iTvaliswinebs
saarbitraJo SeTanxmebas, maSin ukanaskneli xelSekrulebis
xelmomweri mxare valdebulia davis warmoSobis SemTxvevaSi
monawileoba miiRos saarbitraJo ganxilvaSi, maSinac ki, roca mas
pirveli xelSekrulebisaTvis xeli ar mouweria.334
merkinis mixedviT, Tu saarbitraJo SeTanxmeba iTvaliswinebs,
rom is CarTulia A xelSekrulebidan B xelSekrulebaSi, maSin is ar
CaiTvleba B xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli urTierTobebis
mimarT iuridiuli Zalis mqoned, vinaidan amas TviT B xelSekruleba
unda iTvaliswinebdes. xolo Tu B xelSekruleba iTvaliswinebs aseT
CarTvas, magram saarbitraJo SeTanxmebis teqstis ganmartebidan
sawinaaRmdego gamomdinareobs, maSin B xelSekrulebis mimarT saarb-
itraJo SeTanxmebis iuridiuli Zalis gavrceleba iuridiuli
329 Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 11. 330 Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 20. 331 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006, p. 400. 332 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.90. 333 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.39. 334 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and Class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 30.
~ 110 ~
“manipulaciebis” gareSe gamoricxulia.335 aseTi CaxlarTuli
saxelSekrulebo konstruqciebi saerTo samarTlisaTvis ucxo ar
aris. es praqtikuli mniSvnelobis sakiTxia da yovel konkretul
SemTxvevaSi ganmartebis gziT unda gadawydes.
1996 wlis inglisuri kanoni arbitraJis Sesaxeb (muxli 7)
mxareebs aZlevs uflebas saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiurobis
principi SeTanxmebis sagnad aqcion. Ee.i mxareebs aqvT ufleba
SeTanxmdnen, rom saarbitraJo SeTanxmeba ar sargeblobs
avtonomiurobiT, rac kanonis Tanaxmad samarTlebrivi Sedegebis mom-
tani iqneba. amave dros Tu mxareebi amaze pirdapir ar SeTanmebulan,
saarbitraJo SeTanxmeba inarCunebs avtonomiurobas.336 mxareTa kerZo
avtonomiis aseTi gafarToeba kanonzomieria inglisuri
samarTlisaTvis,337 Tumca avtonomiurobis principis imperatiulobas
jer kidev ar amouwuravs Tavisi SesaZleblobebi.
niSandoblivia, rom saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mier
SemuSavebuli rekomendaciebi gansakuTrebul yuradRebas uTmobs
rogorc saarbitraJo SeTanxmebis, aseve im xelSekrulebis
namdvilobis samarTlebriv Sedegebs, romelSic konkretuli
saarbitraJo SeTanxmebaa CarTuli. erTerTi rekomendaciis Tanaxmad,
“Tu saarbitraJo SeTanxmeba mxareTa Soris arsebuli xelSekrulebis
(magaliTad ipoTekis) Semadgeneli nawilia da mosarCele iTxovs
rogorc saarbitraJo SeTanxmebis, aseve mTlianad xelSekrulebis
baTilad cnobas, sasamarTlo uflebamosilia, rom miiRos sarCeli
warmoebaSi mxolod saarbitraJo SeTanxmebis nawilSi. moTxovna
xelSekrulebis baTilad cnobis nawilSi (vidre saarbitraJo
SeTanxmeba ZalaSia), ar SeiZleba gaxdes sasamarTlos msjelobis
sagani, anu aseTi sarCeli dauSvebelia.”338 aSkaraa, rom saqarTvelos
uzenaesi sasamarTlos midgoma saarbitraJo SeTanxmebis
avtonomiurobasTan dakavSirebiT Seesabameba samarTlis am sferos
ganviTarebis Tanamedrove tendenciebs, Tumca aqve isic unda aR-
iniSnos, rom zemoaRniSnuli rekomendacia “kerZo arbitraJis
Sesaxeb” saqarTvelos kanonis Sesabamisad aris miRebuli da is
Seexeba mxolod e.w. “Sida” saarbitraJo ganxilvebs da ara
saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebebs.
saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo SeTanxmebis
cneba gulisxmobs ramdenime ZiriTad niSans, romelTa arsebobac
aucilebelia am SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli samarTlebrivi Sede-
gebis warmoSobisaTvis. saarbitraJo SeTanxmebis arseboba niSnavs
sasamarTlos uwyebrivi qvemdebarobis gamoricxvas da davis
335 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 34. 336 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67. 337 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 54. 338 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis
sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebTan dakavSirebiT, Tbilisi, 25 ivlisi,
2007 weli, gv. 10. www.supremecourt.ge
~ 111 ~
ganxilvas saerTaSoriso arbitraJis mier. amave dros am SeTanxmebis
samarTlebrivi bedi damokidebuli ar aris ZiriTadi xelSekrulebis
namdvilobasa Tu baTilobaze.
§2 saarbitraJo SeTanxmebis saxeebi
saarbitraJo SeTanxmebis saxeebad dayofaze saubrisas
mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli is garemoeba, rom klasifikacia
ar gulisxmobs saarbitraJo Se-Tanxmebis calkeuli saxeebis mier
sxvadasxva samarTlebrivi Sedegebis warmoSobas. saxeebs Soris
gansxvaveba mxolod formalur-teqnikuri xasiaTisaa, amitom
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 272-e emuxlSi
miTiTebuli ~saarbitraJo xelSekruleba~ unda ganimartos, rogorc
nebismieri saxis saarbitraJo SeTanxmeba, iqneba es daTqma, Canaweri
Tu xelSekruleba.
davis warmoSobamde saarbitraJo SeTanxmebis dadeba ufro
praqtikulia. mxareebs Soris azrTa sxvadasxvaobis gamovlenis
Semdeg aseTi SeTanxmebis dadeba rTuldeba. cxadia, modave mxareebs
uWirT davis sagnis mimarT gamosayenebel samarTalze, saarbitraJo
ganxilvis adgilze, enaze, arbitrTa raodenobaze da sxva mni-
Svnelovan procedurul sakiTxebze SeTanxmeba.339
saerTaSoriso praqtikam saarbitraJo SeTanxmebis sami saxe
SeimuSava, romlebic dRes yvelaze gavrcelebulad iTvlebian: 1.
saarbitraJo daTqma _ es aris ZiriTadi xelSekrulebis mxareTa
SeTanxmeba, romelic pirdapiraa CarTuli aRniSnuli xelSekrulebis
teqstSi da miuTiTebs im davebis gadawyvetisaTvis saarbitraJo
proceduris gamoyenebaze, romelic momavalSi SeiZleba warmoiSvas
am xelSekrulebidan gamomdinare. 2. saaarbitraJo Canaweri aris
kontraqtisagan damoukidebeli SeTanxmeba mxareTa Soris ukve
warmoSobili davis ganxilvis Taobaze. 3. saaarbitraJo
xelSekruleba _ damoukidebeli samoqalaqosamarTlebrivi xelS-ek-
rulebaa da iTvaliswinebs im davis arbitraJisaTvis gadacemas, ro-
melic SeiZleba warmoiSvas konkretuli xelSekrulebidan,
xelSekrulebaTa paketidan, an saerTod mxareTa Soris warmoSobili
konkretuli urTierTobidan.340
germanuli kanonmdebloba, doqtrina da praqtika saarbitraJo
SeTanxmebis erTiani cnebis momxrea da terminoligiur
klasifikacias ar iZleva. amave dros zogierTi marTlwesrigi da
saerTaSoriso praqtika erTmaneTisagan ganasxvavebs saarbitraJo
SeTanxmebas (Schiedsabrede) da saarbitraJo daTqmas (Schiedsklausel). saarb-itraJo SeTanxmeba Seexeba ukve warmoSobil davas xolo saarbitraJo
339 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 94. 340 Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997, с. 30.
~ 112 ~
daTqma im davas, romelic SeiZleba warmoiSvas momavalSi.341 “Arbitration Clause” saerTaSoriso praqtikaSi yvelaze gavrcelebuli
inglisurenovani terminia da gulisxmobs saarbitraJo SeTanxmebas,
romelic CarTulia xelSekrulebaSi da xelSekrulebis Semadgenel
nawilad ganixileba.342 germanul doqtrinaSi cnobilia e.w °`paTologiuri saarbitraJo
SeTanxmebis” cneba. es termini pirvelad aismanma gamoiyena 1974 wels
gamoqveynebul naSromSi. aismani am terminiT iseT saarbitraJo
SeTanxmebebs aRniSnavda, romelTac sxvadasxva mizezis gamo Tavisi
ZiriTadi funqciis Sesruleba ar SeeZloT. zogadad germanul
literaturaSi es termini gamoiyeneba iseTi mdgomareobis aRs-
aniSnavad, roca saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebrivad uvargisia
arbitraJis kompetenturobis gansazRvrisaTvis.343
``paTologiuri saarbitraJo SeTanxmebebi“ sam SemTxvevaSi iwveven
arbitraJis arakompetenturobas: 1. roca gaurkvevelia, unda Sedges
Tu ara saerTod arsebiTi saarbitraJo ganxilva da SeaTanxmes Tu
ara mxareebma davis arbitraJis mier gadawyveta. 2. saarbitraJo
SeTanxmeba bundovnad aris formulirebuli, rasac arasakmarisi
gansazRvrulobis gamo misi baTilad aRiarebisaken mivyavarT. 3.
saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia, magram arbitraJis Semadgenloba
am SeTanxmebis darRveviT aris Camoyalibebuli, rac saboloo jamSi
arbitraJis arakompetenturad aRiarebas iwvevs.344
anglo-amerikuli sistemis qveynebSi gavrcelebulia saarbitraJo
SeTanxmebebi, romliTac mxareebi (Tu davis sagania fuli) miuTiTeben
maqsimalur da minimalur Tanxebs, romelsac moiTxoven arbitraJSi.
niSandoblivia, rom am informacias arbitraJs ar awvdian. Tu
arbitraJis mier gansazRvruli Tanxis odenoba iqneba dadgenil
zRvarze meti an naklebi, mxares daekisreba is raodenoba romelzec
SeTanxmdnen mxareebi miuxedavad arbitraJis gadawyvetilebisa.345
mxareebi zogjer iTvaliswineben pirobas, rom saarbitraJo
gadawyvetileba sabolooa da gasaCivrebas ar eqvemdebareba, zogjer
ki miuTiTeben, rom gadawyvetileba ar aris saboloo. saqme SeiZleba
gansaxilvelad gadaeces sasamarTlos.346
341 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 19. 342 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 158. 343 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.215. 344 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.248. 345 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 85. 346 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 85.
~ 113 ~
saerTo samarTlis saxelmwifoebis samarTlebrivi tradicia
icnobs saarbitraJo SeTanxmebebis klasifikacias savaldebulo
(mboWav) da fakultatur (aramboWav) (binding and nonbinding) SeTanxmebebad. savaldebuloba Tu fakultaturoba (binding or nonbinding) SeiZleba iyos mxareTa specialuri SeTanxmebis rezultati,
an gaTvaliswinebul iqnes arbitraJis reglamentSi.347
fakultaturi saarbitraJo SeTanxmebebi ZiriTadad
momxmarebelTa uflebebis dacvasTan aris dakavSirebuli. amerikuli
internet-arbitraJebis absoluturi umravlesobis reglamentebSi
miTiTebulia, rom momxmareblebisaTvis saarbitraJo ganxilva da
Sesabamisad saarbitraJo gadawyvetileba ar aris mboWavi, e.i savald-
ebulo.348
§3 Teoriebi saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb
saarbitraJo SeTanxmeba imdenad mniSvnelovania, rom mas zogadad
arbitraJis samarTlebrivi bunebis ganmsazRvreladac miiCneven.
amasTan dakavSirebiT arsebuli mosazrebebi imdenad Zvelia,
ramdenadac TviT arbitraJi.
arbitraJs xSirad uwodeben `marTlmsajulebis privatizacias,”
Tumca am mosazrebas doqtrinaSi hyavs rogorc momxreebi, aseve
mowinaaRmdegeebi.349 Sutce Tvlis, rom arbitraJi kerZo sasamarTloa
(Schütze: Das Schiedsgericht ist ein Privates Gericht.)350 rusul doqtrinaSi
sayovelTaod aRiarebuli mosazrebis Tanaxmad, samediatoro
sasamarTloebi faqtiurad sazogadoebriv sasamarTloebs warmoa-
dgenen(!).351 aseTi Sefasebebi bevr kiTxvas aCens, Tumca pasuxebi am
kiTxvebze, rogorc wesi, winaaRmdegobrivia.
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bunebis Sesaxeb
istoriulad arsebobda ori ZiriTadi Teoria, romlebic
cdilobdnen moepovebinaT pirveloba da daesabuTebinaT Tavisi
Sesabamisoba WeSmaritebasTan, es Teoriebia: saxelSekrulebo
(materialuri), saproceso352 da Sereuli.
347 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 296. 348 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 103. 349 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 1. 350 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 2. 351Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 142. 352Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 139.
~ 114 ~
I. materialur-samarTlebrivi (saxelSekrulebo) Teoria
saxelSekrulebo Teoriis Tanaxmad, arbitraJi warmoadgens
saxelSekrulebo samarTlis instituts da misi erTaderTi mizania
saarbitraJo SeTanxmebis meSveobiT davis gadawyveta. am Teoriis
momxreebi saarbitraJo SeTanxmebasa da saarbitraJo gadawyvetilebas
ganixilavdnen, rogorc `erTi moqmedebis or stadias,~ romelic mima-
rTulia erTi miznisaken — saarbitraJo gadawyvetilebis
gamotanisaken. saarbitraJo SeTanxmebis dadebiT mxareebi TiTqos
imazec xdebian valdebulni, rom arbitraJis gadawyvetileba
nebayoflobiT Seasrulon. saboloo jamSi, am Teoriis Tanaxmad,
saarbitraJo gadawyvetilebaSi mxareTa nebaa gamoxatuli ~(!). saxe-
lSekrulebo Teoriis frangi warmomadgeneli f. merleni Tvlida,
rom saarbitraJo gadawyvetileba, iseve rogorc saarbitraJo
SeTanxmeba. saxelSekrulebo xasiaTisaa. igi werda: ~ ra aris ucxo
saxelmwifoSi aRsasruleblad wardgenili gadawyvetileba, Tu ara
kontraqti?NSeiZleba saarbitraJo gadawyvetileba Cai-Tvalos aseTi
gadawyvetilebis gamotanis Sesaxeb dadebuli saarbitraJo SeTanx-
mebis Sedegad? ra iqneboda saarbitraJo gadawyvetileba saarbitraJo
SeTanxmebis gareSe? Ees iqneboda usargeblo faratina furceli.
swored saarbitraJo SeTanxmeba xdis SesaZlebels saarbitraJo
gadawyvetilebis gamotanas. Aamis gamo, saarbitraJo SeTanxmebis
msgavsad, saarbitraJo gadawyvetilebac atarebs saxelSekrulebo xa-
siaTs.353
debatebi saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bunebis Sesaxeb
gansakuTr-ebiT aqtualuria germaniasa da SveicariaSi. germanel
avtorTa erTi nawili miiCnevs, rom saarbitraJo SeTanxmeba
materialur-samarTlebrivi bunebisaa da mis mimarT SeiZleba
gamoyenebul iqnes saerTo wesebi garigebebisa da xelSekrulebebis
Sesaxeb.354 arbitraJis saxelSekrulebo xasiaTs xazs usvamen aSS-sa
da inglisis sasamarTloebi.355 inglisSi gavrcelebuli mosazrebis
Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba saxelSekrulebo xasiaTisaa.356 aSS-
Si dResac Tvlian, rom arbitraJs aqvs saxelSerulebo xasiaTi.
ufro metic, aSS-is federaluris saarbitraJo aqti (The FAA --- Federal Arbitration Act) mxars uWers aSkarad gamokveTil saxelSekrulebo
midgomas. (….embodies a strongly contractual approach to arbitration law.)357
353Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 139. 354Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 36. 355 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 296. 356 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 153. 357 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 4.
~ 115 ~
es Teoria germaniaSi moZvelebulad iTvleba. Amisi momxreebi
jer kidev germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis ZalaSi
Sesvlamde arbitraJis mimarT skeptikuri damokidebulebiT
gamoirCeodnen. materialur-samarTlebrivi Teoriis Tanaxmad
saarbitraJo SeTanxmeba arbitrebs aniWebs warmomadgenlobiT
uflebamosilebas (davaleba). saarbitraJo ganxilvis mxareebi, deben
ra saarbitraJo SeTanxmebas, amiT arbitrebs avaleben kvalificiuri
gadawyvetilebis gamotanas. mogvianebiT germanulma samoqalaqo
saproceso kodeqsma saarbitraJo gadawyvetileba iuridiuli Zalis
mqoned aRiara da sasamarTlo gadawyvetilebas gauTanabra.
II. saproceso samarTlebrivi Teoria
am Teoriis warmomadgenlebi Tvlian, rom saarbitraJo procesi
srulfasovani procesia, romlis drosac saarbitraJo SeTanxmebis
meSveobiT xdeba sasamarTlos iurisdiqciis gamoricxva. arbitraJi
iRebs iuridiuli Zalis mqone gadawyvetilebas. EniSandoblivia, rom
es Teoria Tavis droze gaziarebul iqna sabWoTa arbitraJebis mier.
erTerT gadawyvetilebaSi sabWoTa kavSiris savaWro-samrewvelo
palatasTan arsebulma arbitraJma miuTiTa, rom saarbitraJo SeTan-
xmeba aris saproceso SeTanxmeba, da arsebobs materialur-
samarTlebrivi SeTanxmebisagan (xelSekrulebisagan) damo-
ukideblad.358
TiTqmis yvela avtori, romelic arbitraJs exeba, saWirod Tvlis
am Teoriebze yuradRebis gamaxvilebas. germanul iuridiul
literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom saarbitraJo SeTanxmeba
saproceso xelSekrulebaa. aRniSnuli daskvna germanuli ZPO-s §1031 analizis safuZvelzea gakeTebuli.359 SeiZleba iTqvas, rom mosazreba
saarbitraJo SeTanxmebis saproceso samarTlebrivi bunebis Sesaxeb
germaniaSi gabatonebulad iTvleba.360 zogierTi Sveicarieli iuristi
aseve miiCnevs, rom arbitraJi saproceso samarTlis nawilia.361
358 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 144-145. 359Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 71. aseve Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 65. 360Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s.33. 361Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 11.
~ 116 ~
III. Sereuli Teoria
XX saukunis 50-ian wlebSi scades zemoaRniSnuli ori Teoriis
sinTezi da aRiares arbitraJis bunebaSi rogorc materialur
samarTlebrivi (saxelSekrulebo) aseve saproceso elementebis
arseboba. Aase Camoyalibda e.w ~Sereuli Teoria.~ am Teorias
lunci kompleqsurs uwodebda.362
Sereuli Teoriis warmomadgenlebi aRiareben arbitraJis
saproceso samarTlebriv bunebas, magram amave dros saarbitraJo
SeTanxmebas miiCneven materialur samarTlebriv xelSekrulebad,
romelsac saproceso samarTlebrivi Sedegebi mohyveba.363 germaniis
uzenaesi sasamarTlos erTerTi gadawyvetilebis Tanaxmad,
saarbitraJoO SeTanxmeba aris kerZosamarTlebrivi SeTanxmeba sapro-
ceso urTierTobebis Sesaxeb.364 bergers miaCnia, rom arbitraJs aqvs
rogorc saxelSekrulebo, aseve saproceso xasiaTi.365
Sereuli Teoria danarCen orTan SedarebiT axalgazrdaa.
rogorc ukve aRiniSna, am Teoriis warmomadgenlebi Tvlian, rom
arbitraJi saxelSekrulebo da iurisdiqciuli elementebis
kombinacias warmoadgens.366 aqve unda aRiniSnos, rom arbitraJis
Sesaxeb SvedeTis kanonis inglisuri komentaris avtori swored am
Teorias aniWebs upiratesobas.367
arbitraJisa da saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb arsebuli
mecnieruli Teoriebi amiT ar amoiwureba. XX saukunis 60-ian wlebSi
warmoiSva kidev erTi, e.w ~avtonomiuri Teoria.~ am Teoriis
fuZemdeblad iTvleba frangi iuristi rubelen deviSi. mas surda
erTi zenacionaluri arbitraJis Camoyalibeba, romelic Tavisufali
iqneboda yvela qveynis samarTlebrivi sistemis gavlenisagan.368
socialuri urTierTobebi imdenad winaaRmdegobrivia, rom am
urTierTobebTan dakavSirebuli cnebebisa da kategoriebis
absoluturi saxiT Camoyalibeba SeuZlebelia. mniSvneloba aqvs ara
ama Tu im aspeqtze yuradRebis gamaxvilebas, an am aspeqtebis
362 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 144. 363 Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s.27-29. 364 Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 145. 365 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 295. 366 Moss, Guiditta, Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999, s. 149. 367 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58. 368Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001, с. 146.
~ 117 ~
sinTezs, romelic mainc ar iqneba bolomde efeqturi, aramed funqci-
ebis da miznebis gamokveTas. ra funqcia unda Seasrulos
konkretulma normam da ra mizani miiRweva am konkretuli funqciis
SesrulebiT. amiT samarTlebrivi insititutis Sinaarsis garkveva
dasrulebulad unda CaiTvalos.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, gasaziarebelia Sveicarul
iuridiul literaturaSi gamoTqmul mosazreba, romlis Tanaxmadac
mniSvnelovani ar aris saarbitraJo SeTanxmeba, saproceso
xelSekrulebaa, materialuri, Tu moicavs rogorc saproceso, aseve
materialur samarTlebriv elementebs. Uufro mniSvnelovania saarb-
itraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi. magaliTad is, rom saar-
bitraJo SeTanxmeba imanenturad gulisxmobs sasamarTlos
iurisdiqciis gamoricxvas im konkretul davasTan dakavSirebiT,
romelic mxareebma gans-axilvelad arbitraJs dauqvemdebares.369
saeWvoa, rom arbitraJisa da saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi bunebis Sesaxeb Teoriebs da am Teoriebis nebismier
kombinacias raime praqtikuli daniSnuleba hqondes. saarbitraJo
SeTanxmeba davis gadawyvetis Sesaxeb mxareTa erToblivi nebaa,
romelic legitimurs xdis arbitraJis, rogorc davebis gadawyvetis
meqanizmis gamoyenebas. es meqanizmi ganxvavebuli warmatebiT
gamoiyeneba rogorc sajaro, aseve kerZo samarTlebrivi, rogorc
saerTaSoriso, aseve erTi saxelmwifos farglebSi arsebuli davebis
gadawyvetisaTvis. Znelad warmosadgenia, rom sasamarTlo, an
arbitraJi konkretuli saqmis gadawyvetisas mniSvnelobas aniWebdes
msgavsi saxis Teoriebs, Tumca gamonaklisebi ra Tqma unda arsebobs.
erTerT aseT gamonakliss germaniis uzenaesi sasamarTlo
warmoadgens, romelmac saWirod CaTvala sakuTari azri gamoeTqva
materialur, saproceso da Sereul TeoriebTan dakavSirebiT. am
sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom saarbitraJo
SeTanxmeba aris materialur samarTlebrivi xelSekruleba,
romelsac aqvs saproceso samarTlebrivi sagani.370
mecnieruli Teoriebis kritikuli Sefaseba ar niSnavs maTi
mniSvnelobis absolutur uaryofas. piriqiT, es Teoriebi iuristebis
samarTlebrivi azrovnebis stilze miuTiTeben da sakmaod
saintereso daskvnebis gakeTebis safuZvels iZlevian. magaliTad
SeiZleba moviyvanoT saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb Teoriebis gav-
rceleba aSS-sa da germaniaSi. am or qveyanaSi arsebuli Sexedulebe-
bi samarTlebrivi azrovnebis stilis kontrastulobis saukeTeso
magaliTad SeiZleba CaiTvalos.
germaniaSi Tvlian, rom arbitraJi sasamarTlos aleternativa da
kerZo marTlmsajulebaa, aSS-Si miaCniaT, rom arbitraJi biznesia,
biznesis nairsaxeobaa, romelic „klientebs“ davis iafad swarfad da
kvalificiurad gadawyvetas sTavazobs. germaniaSi Tvlian, rom
arbitraJi saproceso samarTlis institutia, aSS-Si miaCniaT, rom
369 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 105. 370 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 61.
~ 118 ~
arbitraJs mkveTrad gamoxatuli saxelSekrulebo xasiaTi aqvs. es
gansxvavebebi pirdapir gavlenas axdens rogorc am qveynebis kanonm-
deblobis, aseve saarbitraJo da sasamarTlo praqtikis
ganviTarebaze.
TiToeuli marTlwesrigi nebismier samarTlebriv instituts
mxolod misTvis damaxasiaTebeli stiliT ayalibebs da aviTarebs. es
kidev ufro sainteresos xdis arbitraJTan dakavSirebuli
sakiTxebis kvlevas. Gganxvavebuli marTlwesrigebis Seswavla,
TiToeuli maTganis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis ganxilva, axa-
li da originaluri midgomebis formirebisa da praqtikaSi maTi
warmatebuli danergvis SesaZleblobas iZleva.
§4 GsaarbitraJo SeTanxmebis mxareebi (subieqtebi)
mxareTa nebis avtonomias yvelaze farTo farglebi swored
saerTaSoriso saarbitraJo gaanxilvisas aqvs. rogorc wesi, mxareebs
aqvT SesaZlebloba SeaTanxmon saarbitraJo ganxilvasTan dakavSire-
buli nebismieri detali. AarbitrTa ufleba sakuTari Sexedulebisa-
mebr miiRon gadawyvetileba ama Tu sakiTxze, mxareTa SeTanxmebidan
unda gamomdinareobdes.371 arbitraJis iniciativebi saarbitraJo ganxi-
lvis calkeul sakiTxebTan mimarTebaSi ar unda ewinaaRmdegebodes
mxareTa SeTanxmebas.
kaufman-koleris ganmartebiT, mxareTa kerZo avtonomiis
samarTlebrivi Sinaarsi gulisxmobs, rom mxareTa mier SeTanxmebul
wesebs aqvT upiratesi Zala arbitraJis mier dadgenilTan SedarebiT,
rac imas niSnavs, rom mxareTa SeTanxmeba arbitrebisaTvis savalde-
bulo Zalis mqonea.372
subieqtebis kerZo avtonomiis farTo farglebi aRiarebulia
saxelmwifoTa umravlesobis kanonmdeblobiT. magaliTad, germanuli
samoqalaqo saproceso kodeqsis (ZPO §1042) Tanaxmad mxareebi
gansazRvraven saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebul saproceso
sakiTxebs.373
saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli urTierTobebis
subieqtebis iuridiuli SesaZlebloba dadon saarbitraJo SeTanxmeba
ganisazRvreba calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobiT da saerTa-
Soriso xelSekrulebebiT. Aam dros mniSvnelovania, romeli samar-
Tali unda iqnes gamoyenebuli saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
uflebamosilebis Semowmebisas.
371 Sdr. Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 81. 372 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The governing law, fact or law? A transnational rule on establishing its content. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 81. 373 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 81.
~ 119 ~
niu-iorkis konvenciis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis
mxareebi qmedunarianni unda iyvnen im saxelmwifos kanonmdeblobis
mixedviT, romelsac TviTon ganekuTvnebian.374
aqve unda aRiniSnos niu-iorkis konvenciis erTerTi muxlis
cota bunodvani formulirebis Sesaxeb. kerZod, saarbitraJo
gadawyvetilebis cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqmis erTerTi
safuZvelia, roca mxare “garkveulwilad qmeduunaro iyo” (under some incapicity) saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze. rusuli teqsti iyenebs
sityvaTSeTanxmebas “В какой-либо мере недееспособны.”375 ”garkveulwilad
qmeduunaro,” cota bundovani formulirebaa. SeiZleba aq igulisxme-
bodes qmedunarianobis SezRudvis SemTxvevebi, Tumca calsaxad arc
amis mtkicebis safuZveli arsebobs. saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb evropuli konvenciis
me-6 muxli adgens, rom Tu xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTlom
unda imsjelos, hqondaT Tu ara mxareebs saarbitraJo SeTanxebis
dadebis ufleba, maSin es sakiTxi unda gadawydes im saxelmwifos
samarTlis mixedviT, romelic am subieqtebis mimarT unda iqnes
gamoyenebuli.376
saarbitraJo SeTanxmeba da misi samarTlebrivi Sedegebi
gansxvavebulia mxareTa Soris arsebuli nebismieri sxva garigebisa
da misi samarTlebrivi Sedegebisagan. Sesabamisad, subieqtTa
gansazRvruli Tu ganusazRvreli wrisaTvis aseTi SeTanxmebis
dadebis uflebamosilebis miniWeba mxolod da mxolod
kanonmdeblis kompetenciaSi unda Sediodes. es sakiTxi
gansakuTrebiT mniSvnelovnia sajaro samarTlis iuridiuli
pirebisaTvis, vinaidan maTi uflebaunarianoba da qmedunarianoba
ganisazRvreba ara mxolod zogadi wesebis, aramed specialuri
normatiuli Tu individualuri samarTlebrivi aqtebis safuZvelze.
am subieqtebis saarbitraJo SeTanxmebaSi monawileoba unda Sefasdes
yovel konkretul SemTxvevaSi Sesabamisi samarTlebrivi urTierTo-
bebis kompleqsuri analizis Semdeg.
I. fizikuri pirebi
Sveduri samarTlis mixedviT, iseTi sakiTxebi, rogorica mxaris
uflebamosileba dados saarbitraJo SeTanxmeba da aseTi SeTanxmebis
dadeba warmomadgenlis mier, unda gadawydes im saxelmwifos
kanonmdeblobis mixedviT, romelTanac mxares aqvs intensiuri
kavSiri moqalaqeobis, an sacxovrebeli adgilis saxiT, es sakiTxi ki
374 Seadare aseve, ZPO §1059 375 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428. 376 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 394.
~ 120 ~
Tavis mxriv unda ganisazRvros Sveduri koliziuri samarTlis
Sesabamisad.377
germanuli samarTali saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis
saarbitraJo uflebaunarianobis gansazRvris kriteriumad iRebs lex personalis. Ffizikuri pirebisaTvis lex personalis aris im saxelmwifos
samarTali, romelsac es subieqti ganekuTvneba.378
SveicariaSi saarbitraJo uflebaunarianobis sakiTxi wydeba im
koliziuri normebis Sesabamisad, romelic Seexeba uflebaunariano-
bis sakiTxs zogadad. Sveicariis saerTaSoriso kerZo samarTlis ka-
nonis 34-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad, fizikuri piris
uflebaunarianobis sakiTxi wydeba Sveicariis samarTlis mixedviT.379
franguli samarTlis mixedviT, fizikuri pirebis saarbitraJo
uflebaunarianobis sakiTxi unda gadawydes im saxelmwifos
samarTlis mixedviT, romlis moqalaqecaa es piri.380
inglisis saarbitraJo kanonmdeblobis Tanaxmad, Tu mxareTa
SeTanxmebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli, erTerTi mxaris
gardacvaleba ar iwvevs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetas. am
SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi gavrceldeba mis memkvidreebze.
amave dros, es muxli ar ewinaaRmdegeba inglisis kanonmdeblobis im
debulebebs, romelTa Tanaxmadac gansazRvruli uflebebi, an val-
debulebebi wydeba piris gardacvalebasTan erTad.381 aq SeiZleba
moyvanil iqnes aseTi magaliTi: cnobil mxatvars xelSekruleba
hqonda cnobil politikosTan misi portretis daxatvasTan
dakavSirebiT. xelSekruleba iTvaliswinebda saarbitraJo SeTa-
nxmebas. mxatvris gardacvalebis SemTxevvaSi am mxatvris Svili,
romelic musikosia, ver Seasrulebs xelSekrulebas da Sesabamisad
mis mimarT arc saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis
gavrceleba ar daiSveba. Tu xelSekrulebiT gaTvaliswinebul
valdebulebas gardacvlilis uSualo monawileobis gareSe misi
memkvidre ver Seasrulebs, maSin am xelSekrulebiT
gaTvaliswinebuli saarbitraJo Seanxmebis samarTlebrivi Sedegebis
memkvidreze gavrcelebac gamoricxu-li unda iyos.
fizikur pirebTan dakavSirebiT gamoyenebuli unda iqnes an im
saxelmwifos samarTali, sadac fizikur pirs aqvs sacxovrebeli
adgili, an Cveulebrivi adgilsamyofeli, an is samarTali,
377 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 316. 378 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 379 Bundesgesetz vom 18 Dezember 1987über das Internationale Privatrecht (IPRG) standÖ 1. Juli 2008 http://www.admin.ch/ch/d/sr/c291.html 380 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 381 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition,~ LLP~, London, 2005, p. 37.
~ 121 ~
romelTanac am fizikuri piris mier dadebul ZiriTad
xelSekrulebas aqvs yvelaze mWidro kavSiri.382
Sveduri saarbitraJo kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli
mowesrigebis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis mimarT
gamosayenebeli samarTali unda ganvasxvavoT TviT saarbitraJo
SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlisagan.383 es midgoma
gamarTlebulad unda CaiTvalos. Tu saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlis arCeva Cveulebrivi movlenaa, fizikuri
piris mier misi uflebauanarianobis mimarT gamosayenebeli samarTl-
is arCeva cota komikuric iqneba. ZiriTadi principi am SemTxvevaSi
SeiZleba iyos sasamarTlos mier im koliziuri normebis gamoyeneba,
romelsac is CaTvlis gamosayeneblad da am koliziuri normebiT
gansazRvruli samarTliT fizikuri piris uflebamosilebis sakiTxis
Sefaseba.
II. iuridiuli pirebi
iuridiuli pirebis sakiTxi sasamarTlo praqtikisa da
mecnierebis debatebis sagania. zogierTi saxelmwifos sasamarTlo
iuridiuli piris samarTlebriv SesaZleblobas dados saarbitraJo
SeTanxmeba gansazRvravs im saxelmwifos samarTalis mixedviT, sadac
iuridiul pirs aqvs adgilsamyofeli. iuristTa nawili e.w
dafuZnebis Teoriis momxrea, romelic im saxelmwifos samarTlis
gamoyenebas gulisxmobs, sadac iuridiuli piria dafuZnebuli.384
saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb Sveicariis kanonis 154-e
muxlis Tanaxmad, iuridiuli piris registraciis samarTali gansaz-
Rvravs am iuridiuli piris uflebaunarianobis sakiTxs, Tu regis-
tracia da publicity rules of this law erTmaneTs Seesabameba. Tu es normebi
erTmaneTs ar Seesabameba, maSin im saxelmwifos samarTlis mixedviT,
sadac iuridiul pirs aqvs moqmedi ofisi (struqtura). Tu ar ar-
sebobs arc registraciis samarTali da arc publicity rules, maSin
gamoyeneba im saxelmwifos samarTali, romlis mixedviTac organi-
zebulia kompania. Ees wesi gamoiyeneba ara mxolod kompaniebis, ara-
med amxanagobis tipis sazogadoebebis mimarTac. (partnerships)385 franguli samarTlis mixedviT, iuridiuli piris uflebaunaria-
nobis mimarT gamoiyeneba im saxelmwifos samarTali, sadac iuri-
diul pirs aqvs moqmedi administraciis adgilsamyofeli.386
382 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 383 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 312. 384 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 385Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 160. 386 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157.
~ 122 ~
inglisuri samarTalis mixedviT, hqonda Tu ara korporacias
saarbitraJo SeTanxmebis dadebis ufleba, unda gadawydes rogorc
misi registraciis adgilze moqmedi samarTlis, aseve ZiriTadi
xelSekrulebis mimarT mimarT gamosayenebeli samarTlis mixedviT.
rogorc literaturaSi miuTiTeben, korporaciam am dros orive
samarTlis gamocda waramtebiT unda Caabaros.387
Ddaskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom gamoiyeneba Sesabamisi
saxelmwifos koliziuri samarTlis is normebi, romlebic Seexebian
iuridiuli piris uflebaunarianobis ganmsazRvrel samarTals. iseve,
rogorc fizikur pirebTan mimarTebaSi, iuridiuli pirebisaTvis maTi
uflebaunarianobis ganmsazRvreli samarTlis arC-evis uflebis
miniWeba ar iqneba swori. Aam dros gadamwyvetia, romeli saxelm-wi-
fos sasamarTlos mimarTa mxarem da rogor aris daregulirebeli am
saxelmwi-fos samarTlis mixedviT iuridiuli pirebis
uflebaunarianobis koliziursamarTlebrivi aspeqtebi.
III. saxelmwifo
SeiZleba Tu ara arbitraJma ganixilos dava, romlis mxarecaa
saxelmwifo an saxelmwifos mier kontrolirebadi iuridiuli piri?
es sakiTxi saerTaSoriso arbitraJis sferoSi erTerT sadao
sakiTxad iTvleba. Tanamedrove kanonmdeblobasa da prqatikaSi
arsebuli tendenciis Tanaxmad, Tu saxelmwifo aris komerciuli
garigebis mxare da sakuTari nebiT awers xels saarbitraJo SeTanx-
mebas, maSin arbitraJis kompetenciis mimarT gamoTqmuli preteziebi
romelic emyareba am saxelmwifos Sida kanonmdeblobas, iSviaTad
SeiZleba iqnas gaziarebuli.388
Sveduri samarTlis mixedviT, saxelmwifos, an saxelmwifos mier
kontrolirebad kompanias ar aqvs ufleba miuTiTos Tavis kanonmde-
blobaze im sakiTxis Sefasebisas, hqonda Tu ara mas saarbitraJo
SeTanxmebis dadebis ufleba.389
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis sxva
subieqtebze gavrcelebaze msjelobisas miuTiTeben Sveicaruli
iuridiuli mecnierebis mier ganviTarebul e.w normatiuli konsen-
susis Teoriaze, romlis Tanaxmadac mxareTa nebad iTvleba ara maTi
realuri survili, aramed is, rac meore mxares SeeZlo safuZvlianad
evarauda kontrahentis nebasTan dakavSirebiT.390
Sveicariis saerTaSoriso kerZo samarTlis kanonis 177-e muxlis
meore nawilis Tanaxmad, Tu saarbitraJo ganxilvis mxare aris
387 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 388 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 299. 389 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce;~ Jure Förlag AB~, Edition 1, Stokholm, 2004, p. 316. 390 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 86-87.
~ 123 ~
saxelmwifo, saxelmwifos mier kontrolirebadi sawarmo, an
saxelmwifos mikuTvnebuli romelime organizacia, mas ar SeuZlia
daeyrdnos sakuTar samarTals, im mizniT, rom sadao gaxados
zogadad davis arbitraJis mier ganxilvis marTlzomiereba (arbitrabi-lity), an Tavisi uflebamosileba, iyos saarbitraJo ganxilvis mxare.391
rogorc am muxlis komentarSi aRniSnaven, misi daniSnulebaa
daicvas keTilsindisierebis principi (good faith), roca saxelmwifo
cdilobs Tavidan aicilos arasasurveli saarbitraJo ganxilva.392
sajarosamarTlebrivma statusma ar unda moaxdinos gavlena saxelm-
wifos im valdebulebebze, romelic gamomdinareobs kerZo
samarTlidan da kerZosamarTlebrivi urTierTobebidan.393 literaturaSi gavrcelebuli mosazrebiT, saxelmwifos mowina-
aRmdege mxares ar aqvs ufleba miuTiTos Sveicariis saerTaSoriso
kerZo samarTlis 177-e muxlis meore nawilze, Tu man icoda, an SeiZ-
leboda scodnoda, rom saxelmwifo, an masze damokidebuli sawarmo
moqmedebda `Tavisi” samarTlebrivi normebis sawinaaRmdegod saarbi-
traJo SeTanxmebis dadebis dros. Uunda aRiniSnos, rom am mosaz-
rebas kiritikosebic hyavs.394 amerikul iuridiul literaturasa da praqtikaSi lex mercatoria-s
erTerT aRiarebul principad miiCneva, rom saxelmwifo organos ar
aqvs ufleba uari Tqvas sakuTari valdebulebebis Sesrulebaze
imaze miTiTebiT, rom mas ar hqonda saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
ufleba, an ganacxados, rom SeTanxmeba namdvili ar aris am
saxelmwifo organos mimarT gamosayenebeli saproceso formalo-
bebis daucvelobis gamo.395
sajaro samarTlis iuridiuli pirebis mier saarbitraJo
SeTanxmebis dadebisas unda gairkves, cnobisa da aRsrulebis
sakiTxis ganmxilveli saxelmwifos kanonmdeblobiT (lex fori) aris Tu ara uflebamosili sajaro samarTlis iuridiuli piri dados
saarbitraJo SeTanxmeba. aSS-Si saxelmwifos mier kontrolirebad
sawarmoebsa da saxelmwifo organoebs mxolod kanoniT maTTvis
aseTi uflebamosilebis miniWebis SemTxvevaSi SeuZliaT dadon
saarbitraJo SeTanxmeba.396
391 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 317. 392 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 324. 393 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 26. 394Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 326. 395 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.171. 396Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s.126.
~ 124 ~
saqarTvelos uzenaes sasamarTlos erTxel ukve hqonda
SesaZlebloba daefiqsirebina Tavisi pozicia am sakiTxTan
dakavSirebiT. saqarTvelos erTerTma umsxvilesma saaqcio
sazogadoebam, romlis aqciaTa sakontrolo paketsac saxelmwifo
flobda, dado saarbitraJo SeTanxmeba erTerT inglisur kompania-
sTan. xelSekrulebis standartuli pirobebis 13.2 punqtis Tanaxmad,
kontraqtidan gamomdinare, an masTan dakavSirebuli nebismieri dava
unda gadaewyvita londonis saarbitraJo sasamarTlos 1996 wlis
arbitraJis Sesaxeb ka-nonis, an mas Semdeg amoqmedebuli
cvlilebebis Sesabamisad.397 2003 wlis 25 aprilis gadawyvetilebiT
londonis saarbitraJo tribunalma qarTul kompanias daakisra
garkveuli Tanxis gadaxda.
qarTuli saaqcio sazogadoebis warmomadgenlis miTiTebiT,
Suamdgomloba saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis
Sesaxeb ar unda dakmayofilebuliyo, “ucxoeTis saarbitraJo
gadawyvetilebebis cnobisa da aRsrule-bis Sesaxeb” konvenciis me-5
muxlis “a” da “d” qvepunqtebis Tanaxmad. kerZod: saqarTvelos
prezidentis 2001 wlis 31 dekembris #544 brZanebulebiT damtkicebu-
li saqarTvelos iusticiis saministros debulebis me-4 muxlis “z”
qvepu-nq-tis Sesabamisad, im sawarmoTa mier, romlebSic saxelmwifo
flobs aqciaTa sakontrolo pakets, an wilis 50 procentze mets,
dadebul im xelSekrulebaTa vizireba, romlebic saqarTveloSi
arsebuli an saerTaSoriso kerZo arbitra-Jebis gansjadia,
miekuTvneba saqarTvelos iusticiis saministros kompetencias. qa-
rxnis warmomadgenlis mosazrebiT, vinaidan sadavo xelSekrulebiT
mxareTa Soris dava arbitraJis gansjadia, xelSekruleba saWiroebda
vizirebas saqarTv-los iusticiis saministros mier, rac ar
momxdara. Aaqedan gamomdinare. . . xelSekruleba ar SeiZleba
CaiTvalos iuridiuli Zalis mqonde dokumentad. . . xolo konvenciis
Tanaxmad, unda CaiTvalos, rom mxareebi qmeduunaroni arian.”398
saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom miiCnia, rom “iuridiuli
pirebis qmedunarianoba xorcieldeba misi organoebis meSveobiT,
amitom iuridiuli piris qmedunarianobis sakiTxis ganxilvisas
mniSvnelovania is, Tu vin an romeli organo axorcielebs
iuridiuli piris saxeliT saqmianobas, vin warmoadgens mas mesame
pirebTan urTierTobaSi da is, Tu vin iRebs samarTlebrivad mniSv-
nelovan gadawyvetilebebs TviT iuridiuli piris SigniT. . . .
“mewarmeTa Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 9.4 muxlis Tanaxmad,
direqtorebi sazogadoebas warmoadgenen mesame pirebTan
urTierTobaSi. warmomadgenlobiTi urTierToba mesame pirebTan
urTierTobaSi ar SeiZleba SeizRudos. Aamave kanonis 55.9 muxli
gansazRvravs saqmianobis calkeul saxeebs, romelTa ganxorcieleba
direqtorebs SeuZliaT mxolod sameTvalyureo sabWos TanxmobiT.
397 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-
S-43-03. 398 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-
S-43-03.
~ 125 ~
sameTvalyureo sabWos Tanxmoba, rogorc wesi formalur xasiaTs
atarebs. mesame pirs ar sWirdeba imis garkveva, uflebamosili iyo
Tu ara direqtori daedo garigeba. . . gansaxilvel SemTxvevaSi
direqtoris uflebamosilebis SezRudvis Sesaxeb ar aris war-
modgenili raime sabuTi. amdenad, saqarTvelos kanonmdeblobis
mixedviTac, mxareTa SeTanxmeba ar aris baTili.”399
safrangeTis samoqalaqo saproceso kodeqsis 2060 muxlis
Tanaxmad, sajaro samarTlis iuridiul pirebs saarbitraJo
SeTanxmebis dadebis uflebamosileba zogadad CamorTmeuli aqvT,
magram 1964 wlidan sasamarTlo praqtikaSi aRiarebulad iTvleba,
rom es SezRudva saerTaSoriso arbitraJs ar Seexeba. 400
franguli arbitraJebi da sasamarTloebi TiTqmis yvela
sakiTxze sakmaod saintereso praqtikas qmnian. ekvadorulma
saxelmwifo kompaniam (public entity) lizingiT aiRo franguli
kompaniisagan raRac mowyobiloba. xelSekruleba iTvaliswinebda
davis ganxilvas ICC arbitraJis mer. saarbitraJo ganxilvis adgilad
arCeul iqna Jeneva, gamosayenebel samarTlad -- ekvadoris samarTali.
lizingiT aRebuli mowyobiloba dazianda. franguli mxaris
damzRvevebma, rom-lebzec gadavida lizingis gamcemis moTxovna
(cxadia, imis gamo, rom sadazRvevo kompaniam aunazRaura lizingis
gamcems sadazRvevo Tanxa da sanacvlod masze gadavida moTxovnis
ufleba lizingis mimRebis winaaRmdeg. niSandoblivia, rom es
uflebamonacvleoba sadaod aravis gauxdia. g.c.) daiwyes saarbitraJo
procesi ekvadoruli mxaris winaaRmdeg. mxareebi SeTanxmdnen, rom
lizingis gamcemi kompania mesame pirad iqneboda CarTuli
saarbitraJo ganxilvaSi. Ekvadorulma kompaniam miuTiTa, rom
ekvadoruli samarTlis Tanaxmad, dauSvebelia saxelmwifo kompania
SeTanxmebiT daeqvemdebaros romelime ucxouri saxelmwifos sasama-
rTlos iurisdiqcias, an saerTaSoriso arbitraJs. arbitraJma ar
gaiziara mxaris mosazreba da miuTiTa ekvadoris uzenaesi
sasamarTlos praqtikaze. kerZod, uzenaesma sasamarTlom cno im
saarbitraJo SeTanxmebis kanoniereba, romelic iTvaliswinebda
ekvadorul saxelmwifo kompaniasa da ucxoel investors Soris warm-
oSobili davis ganxilvas ekvadorSi. arbitraJma ar gaiziara mxaris
argumenti, rom im SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilvis adgili ekvad-
orSi iyo. arbitraJma aseve miuTiTa zogadad saerTaSoriso
arbitraJisa da Sveicariis saerTaSoriso saarbitraJo
kanonmdeblobis principze, romlis Tanaxmadac saxelmwifos ar aqvs
ufleba sakuTar kanonmdeblobaze dayrdnobiT uari Tqvas
saarbitraJo SeTanxmebaze, romelic mis mier aris dadebuli. saqme
amiT ar dasrulebula. ekvadoruli mxaris damzRvevma sasamarTlos
mimarTa ekvadorSi, mopasuxed miuTiTa lizingis gamcemi da moiTxova
399 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba, saqme #a-204-
S-43-03. 400Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44.
~ 126 ~
saarbitraJo SeTanxmebis baTilad aRiareba. ekvadorulma mxarem am
sasamarTlo procesis damTavrebamde moiTxova saarbitraJo ganxilv-
is SeCereba. arbitraJma es moTxovnac uaryo da miuTiTa, rom am
sasamarTlo da saarbitraJo ganxilvis mxareebi erTi da igive
subieqtebi ar arian, anu dava mimdinareobs sxvadasxva mxareebs
Soris; garda amisa sasamarTlo procesi ekvadorSi daiwyo saarbit-
raJo ganxilvaze gvian.401 rogorc Cans, saxelmwifos mier sakuTar
kanonmdeblobaze miTiTeba safrangeTSi ver gaxdeba saarbitraJo
SeTanxmebis Sewyvetis, an SeCerebis safuZveli.
franguli sasamarTloebi saxelmwifos mimarT yovelTvis
gansakuTrebuli sifrTxiliT gamoirCevian. amis mizezia saxelmwifos
ormagi samarTlebrivi buneba. erTi mxriv is aRWurvilia suvere-
nitetiT da meore mxriv monawileobs saerTaSoriso biznes
urTierTobebSi, rogorc kerZo samarTlis subieqti. saarbitraJo
SeTanxmebis dadeba saxelmwifos mier ganimarteba, rogroc nebayof-
lobiTi uari saxelmwifos imunitetze.402 1991 wels parizis saapelacio sasamarTlos unda gadaewyvita
saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis sakiTxi. marTalia, iranis
saxelmwifos kuTvnili qonebiT dafuZnebul da Sesabamisad
saxelmwifos mier kontrolirebad sawarmos iranis kanonmdeblobiT
ar hqonda saarbitraJo SeTanxmebis dadebis ufleba, magram
sasamarTlom CaTvala, rom iranis kanonmdeblobis es normebi da
Sesabamisad, am normebze dayrdnobiT saarbitraJo SeTanxmebis
baTilobaze miTiTeba ewinaaRmdegeboda saerTaSoriso sajaro
wesrigs. zogierTma avtorma miiCnia, rom am gadawyvetilebiT
franguli sasamarTlo metismetad SeiWra ucxo saxelmwifos kompete-
nci-aSi. zogadi principis Tanaxmad, saxelmwifom TviTon unda
gadawyvitos, aqvs Tu ara mas da masze damokidebul, an masTan daka-
vSirebul iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
ufleba. aqve imasac gaesva xazi, rom roca saxelmwifo sawarmo debs
xuT xelSekrulebas da xuTive maTgani Seicavs saarbitraJo SeTanxm-
ebas, maSin nebismier mesame pirs SeuZlia ivaraudos, rom
saxelmwifo, romelTanac am sawarmos mWidro kavSiri aqvs, eTanxmeba
am saarbitraJo SeTanxmebas da saarbitraJo SeTanxmebis sakanonm-
deblo akrZalva aRar moqmedebs.403 N
rogorc Cans, am konkretul SemTxvevaSi qarTuli da franguli
sasamarTloebi erTi da imave principidan gamomdinare iReben
gadawyvetilebas. faqtiurad, saxelmwifo organoebi jer TviTonve
arRveven “Tavisi” kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs, rac
saarbitraJo SeTanxmebis dadebis akrZalvas Seexeba, Semdeg ki uT-
401 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 299-300. 402Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44. 403Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 50.
~ 127 ~
iTeben am darRvevaze da iTxoven am mizeziT saarbitraJo SeTanxmebis
gabaTilebas. Tu saqarTvelos SemTxvevaSi gaTvaliswinebuli iyo
saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas speciluri proceduris dacva
(iusticiis saministros vizireba), iranis SemTxvevaSi aseTi
SeTanxmebis dadeba saerTod ikrZaleboda. Sinaarsobrivad orive
maTgani ukavSirdeba saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze sajarosama-
rTlebrivi SezRudvebis dawesebas. rogorc franguli, aseve qar-
Tuli sasamarTlo aseTi SezRudvebis winaaRmdegia.
rogorc Cans, saxelmwifoebs da maT mier kontrolirebad
iuridiul pirebs naklebad unda hqondeT sasamarTlos, an
arbitraJis mxridan sajarosamarT-lebrivi SezRudvebis
gaTvaliswinebis imedi.
IV. momxmarebeli
momxmarebelTa uflebebis dacva ocdameerTe saukunis
dasawyisis erTerTi aqtualuri Temaa, romelzec (ara mxolod
iuristebi) mTeli msoflios masStabiT msjeloben da muSaoben.
momxmarebelTa uflebebis arbitraJis saSualebiT dacvaze
msjelobisas iuridiul literaturaSi aRniSnaven, rom saWiroa
specialuri regulireba. ise ar unda moxdes, rom saarbitraJo gan-
xilva aRmoCndes momxmareblisaTvis „meore klasis“ samarTlebrivi
dacvis saSualeba. TviT arbitraJis samarTlebrivi bunebidan gamom-
dinareobs, rom Cveulebrivi da samarTlebriv sakiTxebSi gaucnobi-
erebeli momxmarebeli xelSekrulebaSi Cawerili saarbitraJo SeTan-
xmebis wyalobiT realuri da efeqturi samarTlebrivi dacvis gare-
Sec ki darCes.404 Amomxmareblebis mier saarbitraJo SeTanxmebis da-
debis sakiTxi TiTqmis yvela saxelmwifoSi metnaklebi simwvaviT
dgas dRis wesrigSi. aseTi SeTanxmebis dadeba daSvebulia:
safrangeTSi, germaniaSi, inglissa da aSS-Si. SveicariaSi zogierTi
iuristi am sakiTxs eWvis qveS ayenebs.405
aSS-is sasamarTloebma ramdenime gadawyvetilebiT mxari
dauWires momxmarebelsa da gamyidvels Soris davis warmoSobamde
saarbitraJo SeTanxmebebis dadebas. Aamas Zalian seriozuli kritika
mohyva ara mxolod iurstebis, aramed sazogadoebrivi azris mxrida-
nac ki. „niu-iork Taimsi“, „vaSington posti“, „uol-strit jurnali“
da “san-francisko qronkli” statias statiaze aqveynebdnen amis
sawinaaRmdegod. zogierTi iuristi Tvlis, rom sasamarTloebma „arb-
itraJis mxardaWerisa da xelSewyobis nacionaluri politikis“
lozungis qveS gazardes monstri, romelic uaryofiTad moqmedebs
momxmareblebis interesebze“.406 E
404Weihe, Lars, Der Schutz der Verbraucher im Recht der Schiedsgerichtbarkeit, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005, s. 322. 405 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.172. 406 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 142.
~ 128 ~
alabamas Statis kanonmdebloba davis warmoSobamde
momxmarebelsa da kompanias Soris dadebuli saarbitraJo SeTanxme-
bis namdvilobas ar aRiarebs. ZogierTi Stati zRudavs aseTi arbitr-
aJis gamoyenebas da garkveuli pirobebis arsebobisas mxolod momxma-
rebels aniWebs arbitraJisaTvis mimarTvis uflebas. sxva Statebi
aweseben teqnikur da formalur SezRudvebs: iTxoven rom saarbitra-
Jo SeTanxmeba iyos xelmowerili orive mxaris mier da xelSekru-
lebaSi Setanili iyos gansxvavebuli SriftiT, an/da saTauriT.407M
saeWvoa, rom am SezRudvebs realuri da efeqturi Sedegi mohyves.
biznesi Zalian swrafad reagirebs Tavis sasargeblo siaxleebze.
roca sasamarTloebma arbitraJebs dauWires mxari, konkretulma
kompaniebma saarbitraJo SeTanxmebebi Seitanes TavianT
xelSekrulebebSi, sadac, marTalia, patiosnad uxsnian momxmarebels
arbitraJis raobas da mis samarTlebriv Sedegebs,408 magram momxmare-
bels arCevani ar rCeba: saarbitraJo SeTanxmeba konkretuli
SeTavazebis nawilia, Tu mas ar surs arbitraJSi wasvla, maSin ver
miiRebs sasurvel saqonels, an momsaxurebas. mas ubralod ar
daudeben xelSekrulebas. meore mxriv kompanias Sesrulebuli aqvs
yvela formaluri moTxovna (gansxvavebuli Srifti, calke saTauriT
gamoyofa, momxmareblisaTvis saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis ganmarteba da a.S) da darwmunebulia, rom es saarbitraJo
SeTanxmeba namdvilia. faqturad saxezea iZuleba, romelic neba-
yoflobiTobis principiT Zalian saintresod aris SefuTuli.
gamosavali SeiZleba moiZebnos mimwodeblis valdebulebis
dawesebaSi mainc dados ZiriTadi xelSekruleba, Tu momxmarebeli
uars ityvis saarbitraJo SeTanxmebis dadebaze. arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-6 muxlis Tanaxmad, Tu
dava warmoiSoba kompaniasa da momxmarebels Soris pirvelis mier
meorisaTvis saqonlis, momsaxurebis, an sxva produqtebis miwodebas-
Tan dakavSirebiT, maSin ar daiSveba saarbitraJo SeTanxmebaze dayr-
dnoba, Tu es saarbitraJo SeTanxmeba davis warmoSobamde iyo
dadebuli. igive wesebi gamoiyeneba qiravnobisa da ijaris
urTierTobebis mimarT, am xelSekrulebebTan dakavSirebuli saarbi-
traJo SeTanxmeba CaiTvleba namdvilad, Tu aseTi SeTanxmebiT
dadgenilia, rom arbitrTa Semadgenlobis funqciebi Sesrulebuli
iqneba ijarisa da qiravnobis komisiis mier, da Tu miwis kodeqsidan
sxva ram ar gamomdinareobs amave dros, es muxli ar gamoiyeneba,
roca dava Seexeba damzRvevsa da polisis mflobels Soris dadebul
xelSek-rulebas da roca zemoaRniSnuli dazRveva efuZneba
koleqtiuri, an jgufuri dazRvevis xelSekrulebas. niSandoblivia,
rom es muxli aseve ar gamoiyeneba, Tu SvedeTis saerTaSoriso val-
407 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 157. 408 ixile magaliTad ~siti bankis~ mier xelSekrulebaSi Setanili saarbitraJo
SeTanxmeba: Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 133-138.
~ 129 ~
debulebebi sxva rames gulisxmobs.409 ZiriTad xelSekrulebaSi
saarbitraJo SeTaxmebis gaTvaliswinebis akrZalva aseve SeiZleba
CaiTvalos momxmarebelTa uflebebis dacvis efeqtur garantiad. Tu
mimwodebels saarbitraJo SeTanxmebis dadebis SeTavazebis ufleba
mxolod davis warmoSobis Semdeg eqneba, es saSualebas miscems
momxmarebels davis warmoSobis Semdeg TviTonve gadawyvitos, surs
Tu ara saarbitraJo ganxilvis organizeba. germanul iuridiul literaturSi gamoTqmulia mosazreba, rom
momxmarebelTan dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba ar SeiZleba iyos
ZiriTadi xelSekrulebis nawili, is calke unda iyos formirebuli
da ar unda Seicavdes sxva debulebebs, garda arbitraJTan
dakavSirebuli regulirebebisa. aqedan gamomdinare saarbitraJo
SeTanxmebis CarTva standartul xelSekrulebebSi, germanuli
kanonmdeblobis Tanxmad, namdvilad ar CaiTvleba.410 germanuli
doqtrinis mixedviT, momxmarebelTan saarbitraJo SeTanxmebis dadeba
eleqtronuli formiT rekomendirebuli ar aris.411 germanuli regul-
ireba am SemTxvevaSi amerikulis analogiurad unda CaiTvalos.
rogorc ukve aRiniSna, formaluri SezRudvebis daweseba xels ver
SeuSlis msxvil mimwodeblebs momxmareblebisaTvis araxelsayreli
saarbitraJo SeTanxmebis SeTavazebaSi.
Ooriginaluria faranguli samarTlis midgoma. momxmareblis
mier davis warmoSobamde dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba Sida
arbitraJis miznebisaTvis namdili ar aris, Tumca safrangeTis
sakasacio sasamarTlom namdilad miiCnia SeTanxmeba, romlis
safuZvelzec Sedga saerTaSoriso saarbitraJo ganxilva. Sasamar-
Tlos miTiTebiT. CaiTvala, rom franguli samarTliT dadgenili
SezRudvebi saerTaSoriso davebze ar SeiZleba gavrceldes.412
gamodis, rom Sida saarbitraJo ganxilvis dros franguli samarTli
icavs momxmarebels, rasac ver vityviT saerTaSoriso saarbitraJo
ganxilvaze. Mam SemTxvevaSi momxmareblebis uflebebis dacvis
interesi unda Sefasdes, rogorc saerTaSoriso sajaro wesrigis
Semadgeneli nawili da ara rogorc nacionaluri samarTliT dadge-
nili morigi formaluri SezRudva. arbitraJis Sesaxeb inglisis kanonis 90-e muxlis Tanaxmad, am
kanonis debulebebi gamoiyeneba imis miuxedavad, momxmarebeli
fizikuri piria Tu iuridiuli.413 es debuleba aqtualuria ara
mxolod inglisisaTvis.
Mmomxmareblis monawileobiT warmoSobili davebis arbitraJis
mier ganxilva Sesabamisi samarTlebrivi garantiebis arsebobis
409 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; Jure Förlag AB Edition 1, Stokholm, 2004, p. 98. 410 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 69. 411 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 396. 412 Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004, p.177. 413 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 210.
~ 130 ~
pirobebSi dasaSvebad unda CaiTvalos. Tumca isic unda aRiniSnos,
rom arbitraJi namdvilad ar aris aseTi specifiuri davebis
gadawyvetisaTvis idealuri saSualeba. arsebobs idea, rom evroka-vS-
iris wevri saxelmwifoebisaTvis Seiqmnas erTiani unificire-buli
kanonmdebloba evropis masStabiT momxmarebelebsa da sawarmoebs
Soris warmoSobili davebis gadawyvetis mizniT.414
V. Amicus Curiae
anglo-amerikuli saproceso samarTali (gansakuTrebiT aSS-s
samarTali) icnobs e.w Amicus Curiae instituts, romlis msgavsic
arsebobda aseve safrangeTSi. es aris „sasamarTlos megobari,“ avto-
ritetuli pirovneba. inglisSi es SeiZleba iyos avtoritetuli
advokati (Queen`s Counsel), romelic cxaddeba sasamarTlo procesze da
gamoTqvams Tavis azrs samarTlebriv, an faqtobriv garemoebebTan
dakavSirebiT. Aamave dros is ar aris arc mowme, arc eqsperti da
arc mxaris interesebis damcveli. is gamodis, rogorc sazogadoebis
warmomadgeneli. Mmisi azri aucileblad iqneba mosmenili, magram
sasamarTlosTvis savaldebulo ar aris.415
Amicus Curiae ar aris procesis mxare, saboloo gadawyvetileba
piradad mas ar exeba. Mmisi monawileoba ganxilvaSi ganpirobebulia
sajaro interesis dacviT.
sainteresoa, rom es instituti gamoyenebul iqna saerTaSoriso
saarbitraJo ganxilvebis dros. cxadia, Amicus Curiae ver CaiTvleba
saarbitraJo ganxilvis sruluflebian monawiled da miT umetes
saarbitraJo SeTanxmebis mxared (subieqtad), Tumca, mas mainc
SeuZlia garkveuli garemoebebis arsebobisas saarbitraJo ganxilvis
aqtiur monawiledac ki iqces. gansakuTrebiT maSin, rodesac saqmis
faqtobrivi garemoebebi ukavaSirdeba ara mxolod kerZo, aramed
sajaro interessac.
es instituti warmatebiT iqna gamoyenebuli CrdiloeT ameri-
kuli saarbitraJo ganxilvis dros. dava ixileboda CrdiloeT
amerikuli Tavisufali vaWrobis xelSekrulebidan (NAFTA—North America Free Trade Agreeement) gamomdinare, romlis monawilecaa, samive
CrdiloeT-amerikuli saxelmwifo (kanada, aSS da meqsika).
arbitraJi ixilavda davas kanadel investorsa da amerikis
SeerTebul Statebs Soris, romelic Seexeboda qimiuri mrewvelobis
sferoSi dadebul garigebas. erTerTma saerTaSoriso arasamTavrobo
organizaciam, romelic kanadaSi iyo dafuZnebuli, moiTxova am
saarbitraJo ganxilvaSi CarTva sajaro interesebidan gamomdinare.
rogorc aSS-is, aseve kanadis xelisufleba daeTanxma am iniciativas.
arbitraJma sakiTxi dadebiTad gadawyvita, miuTiTa UNCITRAL 414 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 347. 415 Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? wignSi: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005, p. 206-207.
~ 131 ~
saarbitraJo reglamentis 15 (1) muxlze da daaskvna rom arbitraJs
aqvs ufleba saTanado safuZvlebis arsebobisas saarbitraJo
ganxilvaSi CarTos arasamTavrobo organizaciebi, rogorc Amicus Curiae.416
kidev erTi magaliTi. saarbitraJo gadawyvetilebis mixedviT
wagebulma mxarem (saarbitraJo ganxilva mimdinareobda SveicariaSi)
mimarTa aSS-is sasamarTlos da arbitrebi daadanaSaula meqrTameo-
baSi The Racketeer Influenced and Corrupt Organizaions Act-ze (The RICO Act) miTiTebiT. samive arbitri, romelTa winaaRmdegac aSS-is sasamarT-
loSi mimdinareobda ganxilva, iyo Sveicariis saarbitraJo asocia-
ciis wevri. asociaciam gadawyvita miemarTa aSS-s sasamarTlosaTvis,
rogorc Amicus Curiae. Mmas surda aexsna sasamrTlosaTvis, rom, roca
arc erTi arbitri ar aris aSS-s moqalaqe da rodesac saarbitraJo
ganxilvis adgili ar aris aSS, aSS-is sasamarTlos mier saqmis
ganxilva ewinaaRmdegeba im samarTlebriv principebs, romelzec
aris damyarebuli saerTaSoriso arbitraJi zogadad. amave dros aso-
ciacia miuTiTebda, rom Sveicarias, romelic warmoadgenda
saarbitraJo ganxilvis adgils, aqvs yvela saTanado samarTlebrivi
berketi imisaTvis, rom gamoZiebul iqnes, hqonda Tu ara adgili
arbitrebis mxridan qrTamis aRebas. asociaciis prezidenti aseve
xazs usvamda, rom saarbitraJo gadawyvetileba ZalaSi iqna datov-
ebuli Sveicariis uzenaesi sasamarTlos mier.417 rogorc Cans, Amicus Curiae instituts, romelic anglo-amerikuli samarTlis pirmSoa,
evropis kontinetzec mimarTaven xolme roca es saWiroa. Tumca
sainteresoa, ramdenad SeZlebda asociacia am formis gamoyenebas,
misi adresati rom germanuli an Sveicaruli sasamarTlo yofiliyo.
2006 wlis 17 marts ICSID arbitraJis Semadgenlobam
(Tavmjdomare: Professor Jeswald W. Salacuse wevrebi: -Professor Gabrielle Kaufmann-Kohler Professor Pedro Nikken) gamoitana gadawyvetileba erTerT
saqmeze, sadac mxare iyo argentina. erTerTi argentinuli arasam-
Tavrobo organizaciis samma warmomadgenelma moiTxova: 1. ufleba
miecaT maTTvis daswrebodnen saqmis ganxilvas da moesminaT zepiri
ganxilvisas gamomsvlelebisaTvis. 2. rogorc Amicus Curiae ufleba
miecaT maTTvis waredginaT arbitraJisaTvis sakuTari mosazrebebi. 3.
isini daSvebulni unda yofiliyvnen saarbitraJo ganxilvasTan
dakavSirebul nebismier dokumentaciasTan.418 arbitraJma imsjela am
sakiTxze da gadawyvita rom ganm-cxadeblebs uari unda eTqvaT am
konkretul SemTxvevaSi. amave dros arbitraJma xazi gausva, rom ganm-
cxadeblebs ufleba aqvT kvlav wamoayenon aseTi moTxovna, Tu isini
saTanadod daasabuTeben, rom am konkretul SemTxvevaSi SeiZleba
maTi iniciativa ganxilul iqnes, rogorc Amicus Curiae monawileoba
416 Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? wignSi: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005, p. 210-213. 417 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 202. 418 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 303.
~ 132 ~
saarbitraJo ganxilvaSi. ganmcxadeblebs aseve eTqvaT uari
saarbitraJo ganxilvasTan dakavSirebuli dokumentebis gacnobaze im
pirobiT, rom Tu isini momavalSi saTanadod daasabuTebdnen TavianT
statuss, rogorc Amicus Curiae, arbitraJi Tavidan ganixilavda maTi
daSvebis sakiTxs.419 marTalia, am konkretul SemTxvevaSi moTxovna ar
dakmayofilda, magram arbitraJma ar uaryo Amicus Curiae, rogorc saproceso insititutis dasaSveboba saarbitraJo ganxilvis dros.
sainteresoa saarbitraJo ganxilvis konfidencialurobasTan
Amicus Curiae-s, rogorc saproceso institutis Tavsebadobis sakiTxi.
rogorc Cans, roca saqme exeba sajaro interess da arbitraJic
saerTaSoriso xelSekrulebis mixedviT aris organizebuli,
”sasamarTlos (arbitraJis) megobrebis” monawileoba ganxilvaSi
mizanSewonilad iTvleba. aqve unda aRiniSnos, rom es sakiTxi yovel
konkretul SemTxvevaSi saqmis garemoebebis Sefasebis safuZvelze
unda gadawydes, rogorc es ICSID-arbitraJis zemoaRniSnul gadawyve-
tilebaSia miTiTebuli.
VI. mesame pirebi
komerciuli arbitraJi da mesame pirebi erTmaneTTan iseT damo-
kidebulebaSi arian, rogorc cecxli da wyali.420 Tumca es pozicia
yvelas mier gaziarebuli ar aris.
Tu arbitraJi gadawyvets, rom mesame pirma monawileoba unda
miiRos saarbitraJo ganxilvaSi, es TavisTavad ar SeiZleba gaxdes
saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis safuZveli, Tumca Sloseri
Tvlis, rom mxares SeuZlia es faqti, rogorc arbitraJis mier
daSvebuli saproceso darRveva, saarbitraJo gadawyvetilebis
gauqmebis safuZvlad aqcios.421
Sveicaruli saarbitraJo reglamentis me-4 muxlis me-2 nawilis
Tanaxmad. rodesac mesame piri iTxovs monawileobis miRebas
saarbitraJo ganxilvaSi, romelic mimdinareobs am reglamentis
Sesabamisad, an am reglamentis Sesabamisad mimdinare saarbitraJo
ganxilvis mxare iTxovs saarbitraJo ganxilvaSi mesame piris
CarTvas, arbitraJi amis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs yvela mxa-
resTan konsultaciebis Semdeg. amave dros arbitraJma mxedvelobaSi
unda miiRos saqmis yvela is garemoeba, romelasac is am konkretul
SemTxvevaSi mizanSewonilad da gamosayeneblad CaTvlis.422 LCIA-
419 ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006, p. 313. 420 De Ly, Filip, Best Practices and third party participation. in: Wirth, Markus(Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006, p. 65. 421 Geimer, Reinhold, Beteiligung weiterer Parteien im Schiedsgerichtsverfahren, insbesondere die Drittwiderklage in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 80. 422 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 36.
~ 133 ~
reglamentis 22-e muxli adgens, rom Tu mxareebi werilobiT sxva
rameze ar SeTanxmebulan, arbitraJs SeuZlia mxaris an sakuTari
iniciativiT, magaram orive SemTxvevaSi mxareTa poziciebis mosmenis
Semdeg, mxolod mxaris moTxovniT neba darTos erT, an ramdenime
mesame pirs CaerTos saqmeSi, im pirobiT, rom Suamdgomlobis
aRmZvreli mxare da mesame piri SeTanxmdnen werilobiT, raTa
gamotanili iqnas erTiani gadawyvetileba yvela monawile mxaris
mimarT, an calcalke gadawyvetilebebi mxareTa mimarT.423
bokStigeli mxareebs urCevs, rom Tu mosalodnelia mesame piris
saarbitraJo ganxilvaSi monawileoeba, saarbitraJo SeTanxmebaSi, an
Semdgom dadebul SeTanxmebaSi gaiTvaliswinon is proceduruli
sakiTxebi, romelic procesSi mesame piris monawileobas axlavs. amiT
Tavidan iqneba acilebuli yovelgvari uTanxmoeba da gaugebroba,
rac ganxilvis ufro efeqturad warmarTvas Seuwyobs xels.424 es
albaT saukeTeso gamosavalia, Tumca mxareebi yovelTvis rodi iTva-
liswineben msgavs rCevebs. saboloo jamSi yvela arsebuli
problemis mogvareba arbitrebis valdebulebas warmoadgens.
§ 5 warmomadgenloba
warmomadgenloba saerTaSoriso arbitraJTan dakavSirebuli
erTerTi praqtikuli sakiTxia. subieqtebs yovelTvis ar aqvT
faqtobrivi Tu samarTlebrivi SesaZlebloba dadon saarbitraJo
SeTanxmeba da monawileoba miiRon saarbitraJo ganxilvaSi.
Sesabamisad am uflebis realizacias xSirad mesame pirebs miandoben
xolme.
pirobiTad SeiZleba erTmaneTisagan ganvasxvavoT warmomad-
genloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas da warmomadgenloba sa-
arbitraJo ganxilvisas. Pirveli garigebis dadebis uflebamosilebaa.
misi ganxorcieleba nebismier qmedunarian pirs SeuZlia. meore,
rogorc wesi, iuristebis (advokatebis) saqmea, Tumca es damo-
kidebulia calkeuli saxelmwifoebis kanonmdeblobaze.
I. warmomadgenloba saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas
saarbitraJo SeTanxmebis dadebas warmomadgenlis mier
iTvaliswinebs germanuli, franguli da Sveicaruli samarTali
magram inglisuri samarTali aseT normas ar Seicavs.425 inglisSi
warmomadgenlis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis namdvi-
lobisaTvis aucilebelia, rom warmomadgenlobiTi uflebamosilebis
423Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 177. 424Böckstiegel, Karl-Heinz, Einführende Überlegungen zur Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 6. 425 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 341.
~ 134 ~
damadasturebel dokumentSi specialurad iyos miTiTebuli
saarbitraJo SeTanxmebis dadebis SesaZleblobis Sesaxeb. germaniasa
da safrangeTSi sakmarisad iTvleba miTiTeba warmomadgenlis
uflebamosilebaze rom man dados xelSekrulebebi komerciuli
mizniT. A general power of attorney savsebiT sakmarisia saarbitr-aJo
SeTanxmebis dasadebad. Ggarda amisa, TiTqmis yvela marTlwesrigi
aRiarebs warmomadgenlobiTi uflebamosilebis armqone piris mier
dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis dadasturebis SesaZleblobas.. warmomadgenlobiTi uflebamosilebis damadasturebeli dokumentis mimarT raime specialur formasavaldebulo moTxovnebs inglisuri,
germanuli, franguli da Sveicaruli samarTali ar Seicavs.426
rogorc wesi, warmomadgenlobasTan dakavSirebul sakiTxebze
daskvnebis gake-Teba mosamarTleebsa da arbitrebs uwevT xolme. ICC arbitraJis praqtikis safuZvelze gakeTebuli erTerTi Sefasebis
Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis dadebis dros warmomadgenlis
uflebamosileba SeiZleba iyos aSkarad gamoxatuli, an nagulisxmevi.
Tu korporaciis romelime struqturlma erTeulma Tu Semadgenelma
nawilma xeli moawera saarbitraJo SeTanxmebas da es erTeuli
TviTon ar aris samarTlis subieqti (does not have a legal personality) maSin saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs warmoSobs im subieq-
tisaTvis, romelsac es struqturuli erTeuli ekuTvnis. Tu saarbit-
raJo SeTanxmebas xels awers filiali, es SeTanxmeba savaldebuloa
im kompaniisaTvis, romlis filialmac xeli moawera. Tu piri xels
awers saarbitraJo SeTanxmebas ararsebuli kompaniis, saxeliT maSin
is TviTon aris SeboWili am saarbitraJo SeTanxmebiT.427M
moskovis saqalaqo sasamarTlom 1994 wels miRebuli
gadawyvetilebiT daadgina, rom arbitraJs ar hqonda ufleba
ganexila sakiTxi, vinaidan saarbitraJo SeTanxmebaze mopasuxis saxiT
xelmomwer pirs ar hqonda saTanado uflebamosileba saarbitraJo
SeTanxmebis dadebisaTvis.428 saarbitraJo SeTanxmebaze xelmowerisas
mniSvnelovania iuridiuli piris warmomadgenlis uflebamosilebis
Semowmeba. korporaciuli marTvis ukanaskneli tendenciebis gaTv-
aliswinebiT direqtoris uflebamosileba iwyeba Tanamdebobis
dakavebis momentidan, ar aqvs mniSvneloba gamgeobis wevri
(direqtori) aris Tu ara registrirebuli samewarmeo reestrSi.429 am
mxriv gansakuTrebul aRniSvnas imsaxurebs saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis gadawyvetileba #
1/2/378. am gadwyvetilebaSi detalurad aris gaanalizebuli
426 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 341. 427 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 10. 428 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.176. 429 Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba
sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006, gv. 140.
~ 135 ~
komerciuli iuridiuli piris direqtoris uflebamosilebis
ganxorcielebis formalur-samarTlebrivi da faqtobrivi aspeqtebi.
sakonstitucio sasamarTlos gadwyvetilebis Tanaxmad,
„mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom samarTalSi formas ar
aqvs damoukidebelo datvirTva da amdenad forma ar arsebobs
formisaTvis. nebismieri formis ukan dgas konkretuli Sinaarsi da
marTlwesrigisaTvis mTavaria am Sinaarsis ganxorcieleba an argan-
xorcieleba. roca es Sinaarsi sinamdviled iqceva formis gareSe. is
cxadia, ver iqneba moklebuli Sefasebaunarianobas. roca dauSvebel
saqmianobazea saubari, sajaro wesrigisaTvis saSiSi iqneba faqt-
obrivi sinamdvilis ignorireba da arsebulad mxolod imis aRiareba,
rac formalurad arsebulia.......“430 am gadawyvetilebis dasabuTebidan
gamomdinareobs sakmaod saintereso da progresuli daskvna, rac
absolutur TanxvedraSia sakorporacio samarTlis ganviTarebis
Tanamedrove tendenciebTan. kerZod, Tu piri faqtobrivad Seudga da
axorcielebs direqtoris uflebamosilebebs, is direqtorad unda
CaiTvalos aqedan gamomdinare yvela samarTlebrivi SedegiT.
germanul iuridiul literaturaSi arsebuli mosazrebis
Tanaxmad, warmomadgenlobis damadasturebeli dokumentis nam-
dvilobis mimarT gamoiyeneba is samarTali, romelsac gansazRvravs
gamosayenebeli koliziuri normebi.431 Aaq miTiTebuli ar aris rome-
li koliziuri normebi miiCneva am SemTxvevaSi gamosayeneblad. SeiZ-
leba vivaraudoT, rom arbitraJma unda mimarTos im koliziur nor-
mebs romelsac gamosayeneblad TviTon CaTvlis xolo sasamarTlom
– “Tavis” koliziur normebs, an im normebs, romlebsac
gamosayeneblad miiCnevs.
cxadia, Tu warmomadgenlis uflebamosileba ver dadasturdeba,
mis mier dadebuli SeTanxmeba warmodgenili pirisaTvis samarT-
lebriv Sedegebs ar warmoSobs. amave dros warmomadgeneli, romel-
mac Sesabamisi uflebamosilebis gareSe dado saarbitraJo SeTan-
xmeba, ar unda daeqvemdebaros im saarbitraJo SeTanxmebas, romelic
baTilia misi warmomadgenlobiTi uflebamosilebis ararsebobis
gamo.432 Ggamodis, rom warmomadgenlobiTi uflebamosilebis naklis
gamo saarbitraJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs ar warmoSobs
arc warmodgenli pirisaTvis da arc warmomadgenlisaTvis.
q. hamburgis erTerT arbitraJSi pretenziis avtori mxare
iTxovda xelSekrlebis SeusruleblobiT miyenebuli zianis
anazRaurebas. aRmoCnda, rom pretenziis avtoris mier meore
mxarisaTvis SeTavazebul winadadadebaze maklerma mopasuxisaTvis
Seutyobineblad gasca Tanxmoba. Sesabamisad, xelSekrulebis arsebo-
430saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis gadawyvetileba,
saqme #1/2/378 gv.12. 431 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 394. 432 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.
~ 136 ~
ba saerTod ver dasturdeboda. swored meore mxaris mier ar
miRebuli xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas.
arbitrebis Sefaseba, rom xelSekruleba ar dadebula, iqneboda
arbitraJis mier saqmis arsebiTi gadawyveta. Aam SemTxvevaSi xe-
lSekrulebis dadebis sakiTxze msjelobisas arbitraJi unda Semo-
ifarglos mxolod saarbitraJo SeTanxmebis ararsebobaze miTiTebiT,
xolo davis saganTan arsebiTad dakavSirebuli xelSekrulebis
arsebobisa Tu namdvilobis garkveva mis kompetencias scildeba.433
Sveicaruli doqtrinis mixedviT piris ufleba kompaniis
saxeliT xeli moaweros saarbitraJo SeTanxmebas, unda gadawydes im
samarTlis mixedviT, romelic am kompaniis mimarT unda iqnes
gamoyenebuli.434
frangul samarTalSi ganasxvaveben saarbitraJo SeTanxmebis
dadebisas ori saxis warmomadgenlobas, pirdapirs da arapirdapirs.
pirdapiri warmomadgenlobis dros warmomadgeneli moqmedebs
warmodgenili piris saxeliT da misi saxeliT debs saarbitraJo
SeTanxmebas. saarbitraJo SeTanxmeba warmomadgenlisaTvis ar
warmoSobs samarTlebriv Sedegebs, garda im SemTxvevisa, roca
warmomadgenelma saarbitraJo SeTanxmebas xeli moawera rogorc
sakuTari, aseve sxvisi saxeliT.
arapirdapiri warmomadgenlobis dros meore mxaresTan
urTierTobaSi warmomadgeneli moqmedebs sakuTari saxeliT.
saarbitraJo SeTanxmebis meore mxarem SeiZleba arc icodes vis
warmoadgens misi kontrahenti da misTvis es saintereso arc aris.
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi am dros ar gavrce-
ldeba warmodgenil pirze. amave dros, Tu saqmis garemoebebidan
irkveva, rom warmodgenilma pirma saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis
Sesaxeb icoda da mas eTanxmeboda, saarbitraJo SeTanxmeba
misTvisac savaldebuloa maSinac, roca saarbitraJo SeTanxmebaze mas
uSualod xeli ar mouweria. safrangeTis sakasacio sasamarTlom
swored aseTi midgoma miiCnia kanonierad da dasabuTebulad.435
franguli sasamarTlosaTvis mniSvnelovania konkretuli miznebi da
interesebi, romelic xelSekrulebasTan aris dakavSirebuli da ara
formaluri pirobebi. Tu pirs xeli ar mouweria saarbitraJo
SeTanxmebaze, maSin masze ratom unda gavrceldes? aseTi iqneboda
formaluri midgoma. amis sapirispirod franguli sasamarTlo jer
arkvevs, icoda Tu ara warmodgenilma pirma saarbitraJo SeTanxmebis
Sesaxeb da eTanxmeboda mas, Tu -- ara. Tu warmodgenilma icoda
saarbitraJo SeTanxmebis Sesaxeb da eTanxmeboda mas, sasamarTlo
misi xelmoweris formalur ararsebobas mxedvelobaSi ar iRebs.
433 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 48. 434 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 40. 435Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 39.
~ 137 ~
formalobebi ar arsebobs imisTvis, rom mxares arakeTilsindisieri
manipulirebis saSualeba misces, aramed imitom, rom samoqalaqo
brunvis stabiluroba uzrunvelyos.
II. warmomadgenloba saarbitraJo ganxilvisas
rogorc wesi, saarbitraJo ganxilvaSi advokatTa monawileoba
savaldebulod iTvleba. advokatis gamoricxva saarbitraJo
ganxilvidan misi saqmianobis adgilis miuxedavad dauSvebelia.436 aq
igulisxmeba rogorc nacionaluri, aseve ucxoeli advokatebi.437
saarbitraJo ganxilvis mxaris mier iuristis arCeva
damokidebulia sxvadas-xva faqtorebze. magaliTad, Tu
gamosayenebeli samarTli germanulia, xolo saarbitraJo ganxilvis
adgili safrangeTi, cxadia, yvelaze kargi iqneba germaneli i-ur-
istebis daqiraveba. amave dros mniSvneloba aqvs, ra enazea saqmesTan
dakavSirebuli werilobiTi mtkicebulebebis umravlesoba. Dda a.S438
umjobesia advokati ar flobdes mxolod erT enas.
germanuli ZPO §1042 iTvaliswinebs mxareTa uflebas saarbitraJo
ganxilvisas warmodgenilni iyvnen advokatebiT. advokatad CaiTvleba
ara mxolod is piri, vinc aseTad germanuli samarTlis mier aris
aRiarebuli, aramed ucxoeli advokatebic, romlebsac Sesabamisi
uflebamosileba aqvT Tavis qveyanaSi. saarbitraJo ganxilvisas
saproceso warmomadgenlad daiSveba aseve piri, romelic ar aris
advokati.439
Sveicaruli saarbitraJo reglamentis Tanaxmad, mxareebi
SeiZleba warmodgenilni iyvnen nebismieri piriT maTi arCevanis
Sesabamisad. am pirebis saxelebi da misamarTebi werilobiT unda
ecnobos meore mxares da savaWro palatebs. WerilobiTi SeTanxmeba
unda Seicavdes miTiTebas, mxaris mier dasaxelebuli piri aRWur-
vilia warmomadgenlobis uflebamosilebiT, Tu is daxmarebas
gauwevs mxares. (representation or asistance)440 Sveicaruli sasamarTlo praqtikis Tanaxmad. saarbitraJo
ganxilvaSi saxelmwifos warmomadgenlis uflebamosilebis sakiTxi
unda gadawydes am saxelmwifos kanonmdeblobis mixedviT.441
436 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 121. 437 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 94. 438 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 158. 439Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 55. 440 Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005, p. 29. agreTve: Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005, p. 188. 441 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 26.
~ 138 ~
inglisis 1996 wlis kanoni raime miTiTebas warmomadgenlTan
dakavSirebiT ar Seicavs. sxvaTa Soris, arc imas Seicavs, rom
warmomadgeneli aucileblad iur-i-sti unda iyos.442 zogadad ki
aRiarebulia mxareTa ufleba saarbitraJo ganxilvisas
warmodgenilni iyvnen advokatiT, an nebismieri sxva piriT.443
rogorc literaturaSi miuTiTeben, sxva piris (other person) cneba kanonSi farTo gagebiT aris gamoyenebuli da gulisxmobs nebismier
konsultants advokatis garda,444 Aanu faqtiurad nebismier pirs.
amerikuli sakanonmdeblo aqtebi ar Seicaven raime miTiTebas
mxareTa warmomadgenlebisaTvis aucilebeli codnis an
kvalifikaciis Sesaxeb. kaliforniisa da floridis uzenaesma
sasamarTloebma daadgines, rom pirs, romelic monawileobs
saarbitraJo ganxilvaSi rogorc warmomadgeneli, aucileblad unda
hqondes Sesabamis StatSi praqtikuli iuridiuli saqmianobis
licenzia. kaliforniaSi es sakiTxi samoqalaqo saproceso kodeqsmac
(civil procedure code) daaregulira. kanonis Tanaxmad, piri, romelic
StatSi iuridiul pratqikas ar eweva, unda daregistrirdes Statis
advokatTa asociaciis (state Bar Association) mier.445 saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo ganxilvisas
warmomadgenlad umjobesia profesionali advokatis monawileoba.
amave dros gadamwyveti mniSvneloba ar unda hqondes imas, romeli
saxelmwifos kanonmdeblobiT iTvleba, an ar iTvleba piri
advokatad. mTavaria mxaris mier misTvis gamocxadebuli ndoba rac
dadasturebuli iqneba Sesabamis dokumentSi da mis mier saadvokato
momsaxurebis gawevis faqtobrivi SesaZleblobis arseboba.
§6 saarbitraJo SeTanxmebis forma
M
saarbitraJo SeTanxmeba unda daidos werilobiTi formiT. es
debuleba wlebis ganmavlobaSi Seucvlelad iTvleboda. formis
dacvas principuli mniSvneloba hqonda da aqvs im gansakuTrebuli
samarTlebrivi Sedegebis gamo, rom-elic saarbitraJo SeTanxmebas
mohyveba. mxaris mier arbitraJis sasargeblod sasamarT-losaTvis
mimarTvis uflebaze uaris Tqma aucileblad unda iyos
dafiqsirebuli Sesabamisi obieqturi formiT.
442 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 69. 443 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 99. 444 Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006, p. 1376. 445 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 402.
~ 139 ~
I.modeluri kanoni, reglamentebi da konvenciebi
modeluri kanonis me-7 muxlis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba
ideba werilobiTi formiT. SeTanxmeba werilobiTi formiT
dadebulad iTvleba, Tu igi Sesulia mxareTa mier xelmoweril
dokumentSi, dadebulia werilebis gacvlis, satelegrafo
Setyobinebis an eleqtronuli komunikaciebis sxva saSualebebis
gamoyenebis gziT, rac uzrunvelyofs aseTi SeTanxmebis fiqsacias, an
dadebulia sasarCelo gancxadebisa da masze pasuxis gziT, romelSic
erT-erTi mxare miuTiTebs SeTanxmebis arsebobaze xolo meore
sadaod ar xdis amas. xelSekrulebaSi arsebuli miTiTeba dok-
umentze, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, CaiTvleba
saarbitraJo SeTanxmebad im pirobiT, rom xelSekruleba dadebulia
werilobiTi formiT da miTiTebis xasiaTi zemoxsenebul daTqmas
xelSekrulebis nawilad aqcevs.446
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi formiT arsebobis
savaldebulobas ganamtikicebs niu-iorkis konvenciis me-2 muxli.
yvela xelSemkvreli saxelmwifo aRiarebs werilobiT saarbitraJo
SeTanxmebas. werilobiTi saarbitraJo SeTanxmeba aris mxareTa Soris
arsebul xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo daT-qma, an
saarbitraJo SeTanxmeba, romelic xelmowerilia mxareTa mier, an
romelsac Seicavs mxareTa mier erTmaneTSi gacvlili werilebi da
telegramebi. gacilebiT moqnilia evropuli konvenciis
formulireba. Aam konvenciis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba aris
xelSekrulebaSi CarTuli nebismieri saarbi-traJo daTqma an saa-
rbitraJo SeTanxmeba.447
vaSingtonis konvenciis moTxovnaa, rom SeTanxmeba centris
iurisdiqciis Sesaxeb iyos werilobiTi formiT. werilobiTi forma
centris arbitrebis mier ganxilul saqmeebSi sakmaod farTod aris
ganmartebuli. magaliTad, arbitrebi aRiareben saxelmwifos
Tanxmobas da Sesabamisad arbitraJis kompetenturobas, Tu centris
mier davebis ganxilvaze miTiTeba aris beneficiari saxelmwifos
nacionalur sainvesticio kanonmdeblobaSi, an beneficiar
saxelmwifosa da im saxelmwifos Soris ormxriv sainvesticio
xelSekrulebaSi, romelsac miekuTvneba davis meore mxare. agreTve,
roca centris iurisdiqciaze miTiTeba aris mravalmxriv saerT-
aSoriso xelSekrulebaSi, romlis monawilenic arian rogorc
investiciis beneficiari saxelmwifo, aseve is saxelmwifo, romelsac
investori miekuTvneba. am SemTxvevaSi mxareTa Tanxmoba or ZiriTad
etaps moicavs: saxelmwifos mier kanonSi, an saerTaSoriso
xelSekrulebaSi miTiTebuli Tanxmoba centris mier momavalSi
warmoSobili sainvesticio davebis gadawyvetaze, ganixileba
SeTavazebad saxelmwifos mxridan. investors SeuZlia am
446 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 257. 447 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 388.
~ 140 ~
SeTavazebaze Tanxmoba gamoxatos werilobiTi formiT, an ubralod
pirdapir mimarTos centrs saarbitraJo ganxilvis dawyebis
moTxovniT, rac faqtiurad centris iurisdiqciaze mis Tanxmobas
niSnavs.448 niSnadoblivia, rom saqarTvelos kanonSi „sainvesticio
saqmianobis xelSewyobisa da garnatiebis Sesaxeb“ aris muxli,
romelic miuTiTebs centris iurisdiqciaze. Sesabamisad investorebs
SeuZliaT pirdapir mimarTon centrs da es CaiTvleba aqceptad
qarTuli saxelmwifos mier kanonis teqstSi dafiqsirebul ofertze.
sakmaod saintereso formulirebaa.
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan dakavSirebiT
SekiTxvebi teqnikuri saSualebebis ganviTarebis Semdeg gaCnda.
eleqtronuli komunikaciis sxvadasxva saSualebiT dadebuli
saarbitraJo SeTanxmebebi ver Tavsdebian ormocdaaTi wlis win
miRebuli konvenciebis moZvelebul formulirebebSi. niu-iorkis
konvenciiT gaTvaliswinebuli mowesrigeba xistia modeluri kanonis
moqnil debulebebTan SedarebiT, rac gadawyvetilebebis cnobisa da
aRsrulebis dros problemebis warmoSobis safrTxes qmnis. sanderss
gamosavlad miaCnia am konvenciis me-7 muxli, romelic uTiTebs
erovnuli kanonmdeblobis gamoyenebis SesaZleblobaze. kanoni ki
SeiZleba zepir saarbitraJo SeTanxmebasac aRiarebdes.449 Kanonis
Secvla gacilebiT ioli saqmea. Tu davuSvebT, rom niu-iorkis
konvencia saxelmwifoebs aniWebs uflebas sakuTari kanonmdeblobis
upirates gamoyenebasTan dakavSirebiT, maSin problema marTlac
moxsnilad unda CaiTvalos.
Tanamedrove saerTaSoriso saarbitraJo reglamentebis
umravlesobis safuZvels UNCITRAL 1976 warmoadgens. am reglamentis
pirvelive muxli iTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi
formiT unda iyos dadebuli.450
II. ruseTi
rogorc ukve aRiniSna, ruseTis federaciis 1993 wlis kanoni
saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb miRebulia modeluri
kanonis safuZvelze. Sesabamisad, federaluri kanonis me-7 muxlis
meore nawili sityvasityviT imeorebs modeluri kanoniT dadgenil
mowesrigebas saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan
dakavSirebiT.451
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi formiT arseboba
gadamwyvetia rusuli sasamarTlo praqtikisTvisac. erTerT saqmeze
sasamarTlom daadgina, rom rusuli saaqcio sazogadoeba ar
448 Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004, p. 35. 449 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 69. 450 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 2. 451Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже.
~ 141 ~
warmoadgenda 1992 wels likvidirebuli sawarmos uflebamonacvles,
mas xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze, Sesabamisad, ruse-
Tis federaciis savaWro samrewvelo palatasTan arsebul arbitraJs
ar hqonda ufleba ganexila da gadaewyvita warmoSobili dava. 452 III. SvedeTi
arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis pirveli muxli, romelic
Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas da gansazRvravs mis samarTlebriv
Sinaarss, ar miuTiTebs, rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi
formiT unda iyos dadebuli. Sesabamisad, saarbitraJo
gadawyvetilebis namdvilobis winapiroba Sveduri samarTlis
mixedviT ar aris werilobiTi forma. miuxedavad amisa, Svedur
iuridiul literaturaSi aRniSnaven, rom praqtikaSi saarbitraJo
SeTanxmebebi yovelTvis werilobiTi formiT ideba, raTa Tavidan
iqnes acilebuli saarbitraJo SeTanxmebis arsebobasTan, an misi
Sinaarsis gansazRvrasTan dakavSirebuli problemebi.453
IV. germania
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formasTan dakavSirebuli
kiTxvebis rodenoba gansakuTrebiT gaizarda internetis
sayovelTaod gavrcelebis Semdeg. am Tavisebur teqnikur
revoluciamde werilobiTi formis daucveloba iwvevda iseT Sedegs,
rac zogadad mohyveba garigebis savaldebulo formis daucvelobas.
1995 wels zepirad dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba baTilad iqna
cnobili hamburgis erTerTi arbitraJis mier.454
niSandoblivia, rom saarbitraJo SeTanxmebis formis
maregulirebeli normebi germaniaSi imperatiulad iTvleba da maTi
Secvla mxareTa SeTanxmebiT ar daiSveba. kerZod, Tu saarbitraJo
ganxilvis adgilia germania, germanuli ZPO §1031 gamoiyeneba imis
miuxedavad, mxareebma romeli samarTali airCies saarbitraJo SeT-
axmebis formis mimarT gamosayeneblad. Nnebismier SemTxvevaSi
gamoiyeneba germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis normebi.455
aseTi formulireba SeiZleba misaRebad CaiTvalos. saxelmwifos
gadasawyvetia, ra sakiTxze dauSvebs mxareTa SeTanxmebas.
gaurkveveli rCeba, ra mniSvneloba aqvs am dros saarbitraJo SeTan-
xmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis arCevas. gamodis, rom Tu
saarbitraJo ganxilvis adgilia germania, maSin saarbitraJo Se-
452 Определение Судебной коллегии по гражданским делам Верховного Суда РФ от 04.07.1997 N б/н; Бюллетень Верховного Суда Российской Федерации", N 2, 1998. 453 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 61. 454 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 41. 455 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 364.
~ 142 ~
Tanxmebis mimarT upirobod gamoiyeneba germanuli samarTali da aq
mxareTa arCevani uadgilo aRmoCndeba.
germanul iuridiul literaturaSi arsebobs mosazreba, rom
saarbitraJo SeTanxmebis formis nakli iwvevs ara saarbitraJo
SeTanxmebis baTilobas, aramed warmoadgens gauqmebis safuZvels.456
samwuxarod aq dakonkretebuli ar aris risi gauqmebis safuZvelzea
saubari -- saarbitraJo SeTanxmebis, Tu am SeTanxmebis safuZvelze
gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis. Tu aq saarbitraJo SeT-
anxmebis gauqmeba igulisxmeba, maSin unda dazustdes ras niSnavs am
SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis gauqmeba da riT gansxvavdeba is
baTilobisagan. Tu aq saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebasTan
gvaqvs saqme, maSin es Soridan Semovlis taqtikas hgavs. gamodis, rom
roca saarbitraJo SeTanxmeba formis daucvelad aris dadebuli da
mxare mis baTilobaze miuTiTebs, mainc unda davelodoT
saarbitraJo gadawyvetilebis gamotanas, romelsac Semdeg sasam-
arTlo gaauqmebs. mxareebma ar unda gaiRon xarjebi saarbitraJo
ganxilvisaTvis, Tu winaswar SeiZleba prognozireba, rom miRebuli
gadawyvetileba saarbitraJo SeTanxmebis formis naklis gamo
gauqmdeba. garda amisa, roca mxare monawileobas iRebs saarbitraJo
ganxilvaSi da werilobiT dokumentebSi (magaliTad oqmSi) miTiTeb-
ulia, rom is eTanxmeba arbitraJis kompetenturobas, gaurkvevelia
ratom unda gauqmdes gadawyvetileba. roca mxare ise iRebda
saarbitraJo ganxilvaSi monawileobas, rom saarbitraJo SeTanxmebis
formis naklze pretenziis gancxadeba azradac ar mosvlia da es
werilobiT dasturdeba, maSin saarbitraJo SeTanxmeba dadebulad un-
da CiTvalos da aq baTilobaze saubari ar unda iyos. Mformis nakl-
is arsebobis SemTxvevaSi an es nakli unda gamoswordes, rogorc am-
as germanuli samoqalaqo saproceso kodeqsis 1031-e muxlis me-6 naw-
ili iTvaliswinebs, an Tu ar gamoswordeba, saarbitraJo SeTanxmeba
unda gabaTildes. es mxareebs aacilebs tyuilad gaRebul xarjebs.
V. Sveicaria
Sveicariis saarbitraJo kanonmdebloba ar iTvaliswinebs
saarbitraJo SeTanxmebis mxareebis mier xelmoweris savaldebu-
lobas.457 saerTaSoriso kerZo samarTlis 178 (1) muxlis Tanaxmad
saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia, Tu is dadebulia werilobiTi
formiT, an telegramis teleqsis da faqsis an komunikaciis sxva
saSualebis gamoyenebiT, romelic teqstis dafiqsirebis saSualebas
iZleva. Ees muxli xelmoweris savaldebulobaze ar miuTiTebs,
Tumca Sveicariis uzenaesma sasamarTlom daadgina, rom niu-iorkis
456 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 363. 457 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 16-17.
~ 143 ~
konvenciasTan maqsimaluri Sesabamisobis uzrunvelyofis mizniT
aucilebelia mxareebma xeli moaweron saarbitraJo SeTanxmebas.458
niSandoblivia, rom uzenaesi sasamarTlos zemoaRniSnuli
gadawyvetilebiT dadgenili regulireba TanadaTan araaqtualuri
xdeba. Sveicariis sasasamarTloebma ukve ganaviTares praqtika,
romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi forma ar
niSnavs xelmoweris savaldebulobas.459 Ees tendencia komunikaciebis
Tanamedrove saSualebebis gamoyenebiT unda aixsnas. mTavaria rom
SeTanxmebis teqsti dafiqsirebuli iyos obieqturi formiT, rac
mxareTa mier gamovlenili nebis gagebis saSualebas iZleva. amis
Semdeg saarbitraJo ganxilva da gadawyvetileba namdvilad miiCneva.
VI. safrangeTi
F
franguli kanonmdebloba saerTaSoriso arbitraJis Sesaxeb ar
iTvaliswinebs pirdapir miTiTebas saarbitraJo SeTanxmebis
savaldebulo werilobiT formaze. Aamave dros samoqalaqo
saproceso kodeqsis 1499-e muxli safrangeTis sazRvrebs gareT
gamotanili saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da
aRsrulebisaTvis savaldebulod Tvlis saarbitraJo SeTanxmebis
wardgenas. es ki arapirdapir, magram mainc niSnavs, rom saarbitraJo
SeTanxmeba werilobiTi formiT unda arsebobdes.460 litaraturaSi
mxars uWeren mosazrebas, romlis Tanaxmadac saerTaSoriso saa-
rbitraJo ganxilvis safuZvlad arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis
formis mimarT raime saxis sakanonmdeblo moTxovnebi ar arsebobs.461
formisadmi aseTi liberaluri midgomis Sedegia, rom saarbitraJo
SeTanxmebis baTilobis safuZvliT saarbitraJo gadawyvetilebis
gauqmebis moTxovna franguli sasamarTloebis praqtikaSi iSviaTia.462
safrangeTis kanonmdebloba sasamarTlo praqtikis daxmarebiT
ufro advilad axdens Tanamedrove moTxovnebTan adaptirebas.
safrangeTis erTerTma saapelacio sasamarTlom gadawyveti-
lebaSi miuTiTa, rom Tu mxareebma ician SeTanxmebis ararsebobis
Sesaxeb, maSin maT SeuZliaT sasamarTlos mimarTon. Tu erTi
mimarTavs arbitraJs da meore ganxilvaSi pretenziis gareSe iRebs
monawileobas, maSin unda CaiTvalos, rom saarbitraJo SeTanxmeba
458 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 178-179. 459 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 28. 460Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 47. 461 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 177. 462Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 47.
~ 144 ~
dadebulia463. Ees saarbitraJo SeTanxmebis dadebis erTerTi formaa,
romelic saarbitraJo praqtikaSi warmatebiT gamoiyeneba.
gansakuTrebiT sainteresoa yoveldRiuri saqmiani urTierT-
obebisas sxvadasxva garemoebebis gaTvaliswinebiT da sxvadasxva
formiT arsebuli saarbitraJo SeTanxmebebis samarTlebrivi Sedege-
bis sakiTxi. erTerTma frangulma kompaniam navTobi SeiZina tunisSi
registrirebuli meore kompaniisagan. nasyidobis xelSekruleba
mxareTa Soris teleqsebis urTierTgacvliT daido. davis warmoS-
obisTanave tunisurma kompaniam saarbitraJo pretenzia waradgina.
saarbitraJo SeTanxmebas Seicavda ara uSualod nasyidobis
xelSekruleba (e.i. mxareTa mier gacvlili teleqsebi), aramed tuni-
suri kompaniis mier gagzavnil teleqsSi miTiTebuli iyo am komp-
aniis standartul pirobebze, romelic Tavis mxriv Seicavda
saarbitraJo SeTanxmebas. saapelacio sasamarTlom aRiara saarbitra-
Jo SeTanxmebis namdviloba. sakasacio sasamarTlom gaauqma es
gadawyvetileba da dadgenilad cno, rom frangulma kompaniam
araferi icoda saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis Sesaxeb. sakasacio
sasamarTlom aRniSna, rom saarbitraJo SeTanxmebas unda Sicavdes
ZiriTadi xelSekruleba, garda im SemTxvevisa, roca mxareTa Soris
arsebobs intensiuri saqmiani urTierTobebi, romelic uzrunvelyofs
am urTierTobebTan dakavSirebuli nebismieri werilobiTi
dokumentis Sinaarsis Sesaxeb mxareTa informirebulobas.464 Tu am
konkretul SemTxvevaSi mxareTa Soris intensiuri saqmiani
urTierTobebis pirobebSi SeiZleboda mxares hqonoda informacia
meore mxaris standartuli pirobebis Sesaxeb da sasamarTlo
ganxilvisas dadasturdeboda standartuli pirobebis Sinaarsis
miwodeba meore mxarisaTvis, maSin cxadia sasamarTlo
gadawyvetilebas saarbitraJo SeTanxmebis sasargeblod gamoitanda.
vinaidan mxarem ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda meore mxaris
standartuli pirobebis Sinaarsi, ar SeiZleba mas saarbitraJo
ganxilvaSi monawileoba vaiZuloT.
Aam erTi magaliTidanac kargad Cans, rom saarbitraJo
SeTanxmebis formis Sesaxeb sakanonmdeblo formulirebebis
arsebobas an ararsebobas safrangeTSi ar aqvs gadamwyveti
mniSvneloba. SeiZleba vinmes moiCvenos, rom es Sefaseba cota pro-
vokaciulad JRers im saxelmwifos samarTlis Sefasebisas, romelic
kanons tradiciulad gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda da
aniWebs. franguli sasamarTlo yovelTvis mzad aris gadaWras
praqtikaSi wamoWrili nebismieri sakiTxi. misi gadawyvetilebebi
SeiZleba yvelasTvis misaRebi ar iyos da kritikasac xSirad
imsaxurebdes, magram mTavari is aris, rom sasamarTlo xels
463Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 34. 464Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 36.
~ 145 ~
uwyobdes praqtikis mier SemoTavazebuli Tanamedrove moTxovnebis
aRiarebasa da ganmtkicebas.
VII. inglisi
1996 wlis inglisuri kanonis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba
werilobiTi formiT unda daidos. kanonis me-5 da me-6 muxlebi
farTod ganmartaven werilobiTi formis Sinaarss. sakmaod
saintereso mosazrebaa gamoTqmuli literaturaSi inglisur
samarTalSi zepiri saarbitraJo SeTanxmebebis samarTlebriv
Sedegebze. am mosazrebis Tanamxmad, zepir saarbitraJoO SeTanxmebas
ar aqvs iuridiuli Zala 1996 wlis kanonis mixedviT, magram SeiZleba
misi aRiareba saerTo samarTlis (e.i precedentuli samarTlis)
mier.465 tradiciuli formis garda werilobiT formad iTvleba aseve
telegramis, teleqsis, faqsis an komunikaciis sxva saSualebis
gamoyeneba, Tu es saSualeba SeTanxmebis teqstis fiqsaciis
SesaZleblobas iZleva.466 saboloo jamSi, arbitraJis Sesaxeb inglisis kanonis Tanaxmad,
saarbitraJo SeTanxmeba werilobiT unda iyos dadebuli, magram
mxareTa xelmowerebi savaldebulo ar aris..467 erTerTi mosazrebis
Tanaxmad, werilobiTi forma daculad CaiTvleba Tu: 1. saarbitraJo
SeTanxmeba dadebulia werilobiTi formiT (mxareTa xelmowerebi sav-
aldebulo ar aris) 2. saarbitraJo SeTanxmeba dadebulia werilebis
urTierTgacvliT. 3. saarbitraJo SeTanxmeba dadasturebulia
werilobiT.468 rogorc ukve aRiniSna, zepirad dadebul saarbitraJo
SeTanxmebas ar icnobs axali kanoni arbitraJis Sesaxeb, magram mas
mainc icavs da aRiarebs saerTo samarTali (common law).469 dawerili samarTlis normebis ganuxrel dacvas inglisSi
arasdros eniWeboda gadamwyveti mniSvneloba. rogorc saarbitraJo
kanonmdeblobis reformamde, aseve reformis Semdegac sasamarTloebi
ar moiTxoven, rom saarbitraJo SeTanxmeba, an xelSekruleba,
romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, aucileblad iyos
xelmowerili mxareTa mier. rogorc literaturaSi miuTiTeben, am
dros sasamarTloebi cdiloben gaarkvion, ramdenad realurad
arsebobda saarbitraJo SeTanxmeba mxareTa Soris, anu ramdenad
465 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67. 466 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 327. 467 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 176. 468 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 27. 469 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 28.
~ 146 ~
garkveviT iyo cnobili yvela mxarisaTvis saarbitraJo SeTanxmeba da
misi Sinaarsi. 470 erTerTi sasamarTlo ganxilva Seexeboda cxenis myidvelsa da
gamyidvels Soris saarbitraJo SeTanxmebis arsebobas. gamyidvelsa
da myidvels didi xnis urTierTobebi hqondaT. myidvelisaTvis
cnobili iyo gamyidvelis xelSekrulebis pirobebi, romelic
Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas. gamyidvelma myidvels gaugzavna
xelSekruleba, romelsac myidvelma xeli moawera, magram ukan ar
gaugzavnia, mogvianebiT maTi Sexvedris dros gamyidvelma myidvels
uTxra, rom xelmowerili xelSekrulebis gagzavna misTvis
aucileblobas ar warmoadgenda. inglisuri doqtrina aseT
SemTxvevebs Tvlis werilobiT dadebul saarbitraJo SeTanxmebad.
Tumca formulireba mainc frTxilia (would probably been an arbitration agr-eement). aseTi midgoma ganpirobebulia saarbitraJo kanonmdeblobis
reformamdeli saapelacio sasamarTlos praqtikiT, romelic aSkarad
moiTxovda saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formas da ar
aRiarebda ganmartebis gziT garkveuli garemoebebis arsebobisas
dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT formad miCnevas
(werilobiT formasTan gaTanabrebis calkeuli SemTxvevebi).471
VIII.amerikis SeerTebuli Statebi
aSS-is federaluri saarbitraJo aqtis meore Tavi, romelic
miRebul iqna niu-iokis konvenciis amoqmedebasTan dakavSirebiT, am
konvenciis msgavsad iTxovs, rom saarbitraJo SeTanxmeba daidos
werilobiTi formiT, magram aq ar aris miTiTeba mxareTa
xelmowerebis savaldebulobis Sesaxeb.472 SeiZleba iTqvas, rom aSS-s
samarTali saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebis xelmoweras sava-
ldebulod ar miiCnevs.
rogorc federaluri, aseve Statebis kanonmdebloba Tanxmdeba,
rom saarbitraJo SeTanxmeba werilobiTi formiT unda daidos. Tumca
Tu mxareebs sxvagvarad SeuZliaT daadasturon saarbitraJo
SeTanxmebis arseboba, sasamarTlo yovelTvis ar iTxovs orive
mxaris mier xelmowerili dokumentis wardgenas.473 Rogorc Cans, ing-
lisisa da safrangeTis msgavsad sasamarTlo yovel konkretul SemT-
xvevaSi, saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT iRebs gadawyvetilebas,
arsebobs Tu ara mxareTa namdvili neba da aris Tu ara sakmarisad
gansazRvruli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sinaarsi.
470 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP,~ London, , 2002, p. 59-60. 471 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP,~ London, 2002, p. 74. 472 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.50. 473 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 399.
~ 147 ~
ori korporacia erTmaneTTan awarmoebda molaparakebebs
yazaxeTSi saerTo biznesTan dakavSirebiT. molaparakebebis dros
mxareebma erTmaneTs gaugzavnes araerTi e.w SeTanxmebis werilebi
(settlement communications) romelTagan ramdenime Seicavda saarbitraJo
SeTanxmebas. es SeTanxmebebi uTiTebdnen UNCITRAL 1976 reglamentze.
saboloo xelSekruleba (Final settlement agreement) ar Sedga. erTerTma
mxarem mimarTa Statis sasamarTlos, uaryo yovelgvari saarbitraJo
SeTanxmebis arseboba da moiTxova sasamarTlo ganxilva. meore
mxarem mimarTa federalur sasamarTlos da miuTiTa, rom kanadis
provinciis, albertas samarTali (romelic unda yofiliyo
gamoyenebuli da romelic emyareba modelur kanons) werilobiTi Se-
Tanxmebis farTo ganmartebas uWers mxars da gulisxmobs aseve
werilebisa da telegramebis gacvlas. texasis Statis aRmosavleT
distriqtis sasamarTlom (Eastern district court of texas), gadawyvita, rom
saarbitraJo SeTanxmeba ar arsebobda, vinaidan arsebuli
mtkicebulebebidan ar Canda mxareTa erToblivi neba da maTi SeTa-
nxm-eba, rom dava gadaewyvita arbitraJs.474
IX. saarbitraJo SeTanxmeba eleqtronuli formiT
dReisaTvis saxelmwifoTa umravlesobis mier sakanonmdeblo
donezea gaziarebuli mosazreba, rom sarbitraJo SeTanxmeba
Tavisuflad SeiZleba daidos eleqtronuli formiT. aseve teleqsis,
faqsis, telegramis, an sxva eleqtronuli saSualebebis
gamoyenebiT.475 aseTi erTiani midgomis Camoyalibeba SesaZlebeli
gaxda saerTaSoriso doneze intensiuri konsultaciebis Sedegad.
~iunsitrali mudmivad ganagrZobs muSaobas saerTaSriso
arbitraJis axali pirobebis Sesabamisad warmarTvisa da
eleqtronuli saSualebebis gamoyenebiT gaformebuli saarbitraJo
SeTanxmebis iuridiuli Zalis SenarCunebis uzrunvelyofisaTvis.
komisia cdilobs uzrunvelyos niu-iorkis 1958 wlis konvenciis axa-
li pirobebis Sesabamisad gamoyeneba. imisaTvis, rom moxdes ucxouri
saarbitraJo gadawyvetilebebis cnoba da aRsruleba, aucilebelia,
rom sasamarTloebma cnon dokumentebis gaformebis axali
saSaulebebis gamoyenebiT Sesrulebuli saarbitraJo SeTanxmebebi.
aqve unda aRiniSnos, rom eleqtronuli dokumentebis brunvis xel-
Sewyobis mizniT da saerTod, eleqtronuli vaWrobis ganviTarebisa-
Tvis iunsitrali metad mravalmxriv da rTul samuSaoebs axorcie-
lebs. man SeimuSava modeluri kanoni ~eleqtronuli vaWrobis
Sesaxeb (Model Law on Electronic Commerce 1996 1998) iunsitralis me-40
sesiaze (2002 wlis oqtomberi) warmoadgenil iqna konvenciis proeqti
474 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.54. 475 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 72.
~ 148 ~
xelSekrulebis eleqtronuli formiT dadebis Sesaxeb.”476
modeluri kanoni ~eleqtronuli vaWrobis Sesaxeb” mTlianad
efuZneba e.w funqcionalur eqvivalents. Tu nacionaluri kanonmd-
eblobis Tanaxmad garigeba unda daidos werilobiTi formiT, an wer-
ilobiTi dokumentis gamoyenebiT, moTxovna iTvleba Sesrulebulad,
Tu es xorcieldeba erTi an ramdenime eleqtronuli Setyobinebis
saSualebiT da kanonmdeblobiT dadgenili wesis dacviT.477 amgvarad,
eleqtronuli formiT saarbitraJo SeTanxmebis dadebisaTvis ukve
Seqmnilia garkveuli samarTlebrivi baza. rac mTavaria, praqtikaSi
ukve arsebobs aseTi SeTanxmebebi. rogorc literaturaSi miuTiTeben,
Tanamedrove samarTlebriv urTierTobebSi ^`naklebsaimedo` eleqt-
ronuli fosta savsebiT gaTanabrebulia faqsTan.478 Sesabamisad
kanonmdebels da sasamarTlos isRa rCeba, rom aRiaros aseTi for-
miT dadebuli SeTanxmebebi da samarTlebrivad daicvas isini. Sand-
ersi Tvlis, rom modeluri kanonis me-7 muxlis formulireba saarbi-
traJo SeTanxmebis formasTan dakavSirebiT aseve gulisxmobs eleqt-
ronuli komunikaciebis gamoyenebiT saarbitraJo SeTanxmebis dadebis
SesaZleblobas. eleqtronuli xelmowerebis gamoyenebiT saarbitraJo
SeTanxmebis dadeba mas absoluturad mizanSewonilad miaCnia.479
nacionalur marTlwesrigebSi SeimCneva eleqtronuli formiT
arsebuli dokumentebis (xelSekruleba da a.S) werilobiTi formiT
arsebul dokumentebTan gaTanabrebis tendencia. Aam TvalsazrisiT
pirveloba ekuTvnis italias, romelmac 1997 wels miiRo kanoni
((Legge Bassanini Nr. 51/1997) romelmac eleqtronuli dokumentebis
iuridiuli Zalis sakiTxebi moawesirga. es kanoni aRiarebs im doku-
mentebis da xelSekrulebebis namdvilobas, romlebic kerZo
samarTlis iuridiuli pirebis mier eleqtronuli formiT aris
dadebuli, an Seqmnili. Eeleqtronuli dokumenti warmoSobs
samarTlebriv Sedegebs miuxedavad imisa, Senaxulia eleqtronuli
formiT, Tu gagzavnilia. BGB-Si Setanili cvlilebebic am
tendenciis gagrZelebaa. ZPO-s 1031-e muxli saarbitraJo SeTanxmebis
eleqtronuli formiT dadebis sakiTxebs aregulirebs. aRniSnuli
sakanonmdeblo normebis analizis safuZvelze germanul iuridiul
literaturaSi sruliad samarTlianad aris gakeTebuli daskvna, rom
germaniis federaciul respublikaSi eleqtronuli formiT saar-
bitraJo SeTanxmebis dadeba absoluturd kanonieria. 480
476dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ixile: zambaxiZe, Tamar, eleqtronuli
vaWrobis samarTlebrivi reglamentaciis safuZvlebi, “samarTali,” #9-10, 2003, gv.
28 -32. 477 zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili krebuli,
”meridiani,” Tbilisi, 2004, gv. 83. 478 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 87. 479 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 68. 480 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s.79-81.
~ 149 ~
aseTive midgoma arsebobs rogorc zogadad evrokavSiris, aseve espanur da frangul samarTalSic. rogorc ukve aRiniSna, franguli
kanonmdebloba saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebebis formis
mimarT raime saxis moTxovnebs ar awesebs. saarbitraJo SeTanxmeba
namdvilia, Tu mxareTa konsensusis dadastureba raime formiT SeiZ-
leba. franguli midgoma sakmaod moqnilia da yovelgvari
cvlilebebis gareSec iZleva eleqtronuli formiT dadebuli
sarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis garantias. elqtronuli ga-
rigebis werilobiT formasTan gaTanabrebas iTvaliswinebs kanadisa
da aSS-is samarTalic.481
zogjer kanoni iTxovs, rom eleqtronuli dokumenti
kvalificiuri eleqtronuli xelmoweriT (mit einer qualifizierten elektronische unterschrift) iyos dadasturebuli. aseTi xelmowerebis
gamoyeneba sakmaod Zviria. rogorc wesi, eleqtronuli formiT
arsebuli dokumentebi xSirad yovelgvari xelmowerebis gareSe an
Cveulebrivi xelmowerebiT arseboben.482 internetiT xelSekrulebis
dadebis dros (E-commerce agreement) xelmowera (Tundac eleqtronuli)
aucileblad ar iTvleba. am dros garigeba ideba SeTavazebis
(ofertis) da misi aqceptirebis gziT. savsebiT sakmarisia orive
mxaris mier dadebuli SeTanxmebis konkretuli pirobebis eleqtr-
onuli formiT Senaxva.483 am SemTxvevaSic saarbitraJo SeTanxmebis
namdvilobisaTvis wayenebuli moTxovnebi igivea, rac Cveulebrivi
werilobiTi formiT dadebuli saarbitraJo SeTanxmebisaTvis aris
aucilebeli.484 eleqtronuli xelmoweris SesaZenad subieqtis °(fizikuri Tu
iuridiuli piris) Sesaxeb Sesabamisi informaciis wardgena
aucilebelia, Tumca qmeduunaro piris mier eleqtronuli garigebis
dadeba gamoricxuli mainc ar aris. arasrulwlovani, romelmac
icis, rogor gamoiyenos mSoblebis eleqtronuli xelmowera, am xe-
lmoweris gamoyenebiT Tavisuflad dadebs nebismier garigebas da
maT Soris saarbitraJo SeTanxmebasac.485
aSS-s ar gauziarebia UNCITRAL-is mier SemuSavebuli modeluri
kanonebi eleqtronuli komerciis Sesaxeb (1996) da eleqtronuli
xelmowerebis Sesaxeb (2001) samagierod kongresma am sakiTxebis
regulirebis mizniT miiRo kanoni (Electronic Signatures in Global and National Commerce Act), romliTac amerikulma samarTalma aRiara elqtronuli
481 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 82-83. 482 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 84. 483 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 75. 484 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 76. 485Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 90.
~ 150 ~
dokumentebis iuridiuli Zala.486 rogorc ukve aRiniSna, germanul
iuridiul literaturaSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmebis
eleqtronuli formiT dadeba germanuli ZPO §1031 muxlis safuZvel-
ze Tavisuflad SeiZleba.487
Tu eleqtronuli formiT dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba ver
pasuxobs werilobiTi formis moTxovnebs (anu Tu mas ar miviCnevT
werilobiTi formiT dadebulad), maSin unda vivaraudoT, rom
eleqtronulma formam unda Secvalos werilobiTi. kerZod,
werilobiTi formis iseTi saxeebi, rogoricaa werilebis urTie-r-
Tgacvla, faqsi an sxva msgavsi saSualebebi Seicvleba eleqtronuli
dokumentebiT. saboloo jamSi SeiZleba iTqvas, rom eleqtronuli
komunikaciebis praqtikaSi aRiarebuli saSualebebis gamoyenebiT
dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba formis dacviT dadebulad unda
CaiTvalos.488
Aarsebobs mosazreba, rom werilobiTi forma sulac ar aris
savaldebulo saarbitraJo SeTanxmebisaTvis da rom mas (anu
werilobiT formas) darCa mxolod mtkicebiTi funqcia.489
werilobiT formas sxva daniSnuleba arc aqvs. xelSekrulebis
forma imitom aris xolme werilobiTi, rom brunvis stabilurobidan
gamomdinare mtkiceba uzrunvelyos. am SemTxvevaSi mniSvnelovania,
rom eleqtronulma formam SeZlos werilobiTi SeTanxmebebis
funqciis Sesruleba.
niSandoblivia, rom 2008 wlis martidan saqarTveloSi ZalaSi
Sevida kanoni „eleqtronuli xelmowerisa da eleqtronuli
dokumentis Sesaxeb,“ romelmac gansazRvra eleqtronuli
dokumentbrunvis sistemis da masSi eleqtronuli xelmoweris
gamoyenebis samarTlebrivi safuZvlebi. am kanonis me-3 muxlis
Tanaxmad, eleqtronul dokumentze cifruli xelmowera iTvleba
materialur dokumentze (magaliTad qaRaldze) piradi xelmoweris
Tanabari iuridiuli Zalis mqoned, Tu daculia aseTi xelmoweris
gamoyenebis am kanoniT dadgenili wesi. kanoni iTvaliswinebs
cifruli xelmoweris mflobelisaTvis specialuri sertifikatis-
(mowmobis) gacemas, rac misi kanonierad gamoyenebisaTvis aucilebeli
pirobaa. Aaqve unda aRiniSnos, rom kanoniT dadgenili Sesabamisi
moTxovnebis Sesrulebisas SesaZlebelia sxva saxelmwifoSi
gacemuli sertifikatis aRiareba saqarTvelos teritoriaze.490
486 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 203. 487 Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006, s. 396. 488Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 78. aseve: Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 121. 489Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 77. 490 ix. kanonis me-18 muxli.
~ 151 ~
zemoaRniSnulidan gamomdinare, aSkaraa, rom saqarTvelos
moqmedi kanonmdebloba iZleva saarbitraJo SeTanxmebis
eleqtronuli formiT dadebis SesaZleblobas im SemTxvevaSic ki,
rodesac aseTi SeTanxmebis erTerTi mxare saqarTvelos rezidenti
piri ar aris.
§7 saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi
I. saarbitraJo SeTanxmebis rekvizitebi
saarbitraJo SeTanxmeba, romelic CarTulia mxareTa Soris
arsebul xelSekrulebaSi Tavisi samarTlebrivi bunebiT da
SinaarsiT gansxvavdeba xelSekrulebis sxva pirobebisagan.
xelSekrulebis esa Tu is piroba erTerTi mxarisaTvis aris
sasargeblo da is kompensirebulia meore mxarisaTvis misaRebi
pirobiT, magram amis Tqma saarbitraJo SeTanxmebaze ar SeiZleba. es
SeTanxmeba xelSekrulebis “neitraluri pirobaa”, romelic ar
gulisxmobs romelime mxarisaTvis raime upiratesobis miniWebas.
piriqiT, is mxareTa absoluturi Tanasworuflebianobis safuZvelze
adgens davis gadawyvetis konkretul proceduras. rogorc inglisur-
ma sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa: „xelSekrulebis
miznebi miRweuli ver iqna, magram saarbitraJo SeTanxmeba ar
warmoadgens xelSekrulebiT gaTvaliswinebul erTerT mizans.“ 491
nebismieri SeTanxmeba, romlis mixedviTac mxareebs surT maT
Soris arsebuli davis arbitraJis mier ganxilva, unda Seicavdes
Sinaarsobrivad im minimums, romelic aucilebelia saarbitraJo
SeTanxmebad misi kvalifikaciisaTvis, kerZod saarbitraJo
SeTanxmebidan araorazrovnad unda gamomdinareobdes rom mxareebs
surT konkretuli samarTlebrivi urTierTobebidan gamomdinare dav-
ebi gansaxilvelad gadascen arbitraJs.492Gamave dros SesaZlebeli
unda iyos im konkretuli davis, an samarTlebrivi urTierTobis
individualizacia, romelTan dakavSirebiTac daido saarbitraJo
SeTanxmeba. formulireba “yvela rogorc axlandeli, aseve momavalSi
arsebuli urTierTobebidan gamomdinare dava unda ganixilos
arbitraJma” -- ar aris sakmarisad gansazRvruli da Sesabamisad
aseTi saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad ver CaiTvleba.493
Sveicariis sasamarTlom erTerT gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom
saarbitraJo SeTanxmebis arsebobaze mxolod maSin SeiZleba iyos
saubari, rodesac aSkarad aris gamoxatuli mxareTa neba, rom maT
Soris arsebuli dava ganixilos arbitraJma da ara sasamarTlom.
491 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP~, London, 2002, p. 111. 492 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 26. 493 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 99.
~ 152 ~
garda amisa, unda SeiZlebodes im arbitraJis identificireba,
romelmac unda ganixilos es dava.494
Sveduri samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba
iTvaliswinebdes momavalSi warmoSobili konkretuli samarTlebrivi
davebis gadacemas arbitraJisaTvis. rogorc literaturaSi
miuTiTeben arbitraJis Sesaxeb kanonis es norma gamoricxavs mxareTa
Soriso abstraqtuli da zogadi xasiaTis saarbitraJo SeTanxmebebis
dadebas. ar daiSveba saarbitraJo SeTanxmeba, romlis Tanxmadac yve-
la dava, romelic ki saerTod warmoiSoba momavalSi mxareebs Soris,
arbitraJs gadaecema gansaxilvelad. SvedeTSic aseve aucilebelia,
rom saarbitraJo SeTanxmebiT SesaZlebeli iyos konkretuli davis
individualizacia.495
rogorc wesi, saarbitraJo SeTanxmeba unda Seicavdes: 1.
miTiTebas saarbitraJo ganxilvis adgilze 2. miTiTebas arbitrTa
kvalifikaciis, aseve maTi daniSvnisa da acilebis proceduris
Sesaxeb 3. saarbitraJo ganxilvis proceduris gansazRvras. 4.
gamosayenebel materialur samarTalze miTiTebas. 5. Saarbitr-aJo ga-
dawyvetilebis gamotanisa da misi koreqtirebis proceduras.496
aucilebeli ar aris yvela piroba mxareebma specialurad
SeaTanxmon. sakmarisad unda CaiTvalos miTiTeba romelime
reglamentze, romelic detalurad aregulirebs arbitraJis mier
davis ganxilvisa da gadawyvetis proceduras.
II. specialuri pirobebi saarbitraJo SeTanxmebaSi
mxareTa erToblivi nebis saarbitraJo SeTanxmebad
kvalifikaciisaTvis savaldebuloa garkveuli pirobebis arseboba,
Tumca es SeTanxmeba SeiZleba Seicavdes iseT regulirebasac,
romelic savaldebulo ar aris da mxareTa urTierTobebis
specifikidan gamomdinareobs. literaturaSi mocemulia rekom-
endaciebi saarbitraJo SeTanxmebis arasavaldebulo (fakultaturi)
pirobebis Sesaxeb, rome-lTa gaTvaliswinebac mxareebs Tavidan
aacilebs gaugebrobebs. erTerTi aseTi rekomendaciis mixediT
sasurvelia, rom saarbitraJo SeTanxmeba Seicavdes: saarbi-traJo
xarjebis ganawilebasTan dakavSirebul mowesrigebas, procentebis
Sesaxeb debulebebs da valutas, romelSic unda Sesruldes fuladi
valdebuleba.497
saarbitraJo ganxilvis xangrZlivobis Tavidan asacileblad
amerikul doqtrinasa da praqtikaSi gavrcelebulia arbitraJis e.w
494 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s. 95. 495 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 69. 496 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.34. 497 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 77-79.
~ 153 ~
“droSi SezRudulobis” Sesaxeb (time limited or fast track) daTqmebis
saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTeba. Arbit-raJi valdebulia dava
swored miTiTebul vadebSi gadawyvitos da Tavidan aicilos
gaWianureba.498 saarbitraJo regalemntebi TviTonac Seicaven
miTiTebas saarbitraJo ganxilvis xangrZlivobis Taobaze, magram Tu
mxareebi specialurad SeaTanxmeben maTTvis misaReb vadebs, arbitraJi
valdebulia imoqmedos mxareTa SeTanxmebis Sesabamisad.
grZelvadian xelSekrulebebSi xSirad saarbitraJo SeTanxmebas
uswrebs SeTanxmeba mediaciaze. rogorc wesi, xelSekrulebaSi
miTiTebulia konkretuli vada, romlis ganmavlobaSic mxareebi unda
Seecadon moilaparakon davis saganTan dakavSirebiT xolo Tu aseTi
molaparakeba Sedegs ar gamoiRebs, maSin mimarTaven arbitraJs. am
dros mniSvnelovania dadgindes, arbitraJisaTvis mimarTvamde saval-
debuloa Tu ara mxareTa mier molaparakebebis warmoeba. hamburigis
landis umaRlesma sasamarTlom am SekiTxvaze dadebiTi pasuxi
gasca.499 aseTi midgoma principulad misaRebad unda CaiTvalos,
Tumca gasaTvaliswinebelia molaparakebebis warmoebis mtkicebis
specifikac. Mcxadia mxarem, romelic mimarTavs arbitraJs, unda
daadasturos rom mediaciis process adgili hqonda. rogorc wesi,
mediacia araformalur garemoSi mimdinareobs da am dros raime
Canawerebi (magaliTad oqmi) ar mzaddeba. Aamave dros mediaciaSi
monawile pirebis mowmed mowveva dakavSirebulia garkveul
uxerxulobasTan. Yyvela dauwereli da daweri-li wesis Tanaxmad
mediaciaSi monawile pirebs ufleba aqvT uari Tqvan mediaciis Ses-
axeb nebismier Cvenebis micemaze rogorc sasamarTloSi, aseve ar-
bitraJSi. gamosavali SeiZleba iyos, rom mediatorma Tu sxva pirma
unda daadasturos an uaryos mediaciis gamarTvis mxolod faqti da
es gaakeTos werilobiT, arbitraJSi an sasamarTloSi zepiri Cvenebis
micemis gareSe. Tu mediaciis procesi organizebuli iyo romelime
mudmivmoqmedi organizaciis mier, maSin sasamarTlom, an arbitraJma
SeiZleba mimarTos am organizacias mediaciis realurad gamarTvis
faqtis dadasturebis an uaryofis TxovniT. Oobieqturi mtkice-
bulebis miRebis sxva gza samwuxarod ar arsebobs.
III. saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba
nebismier SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis
umTavresi kriteriumia misi Sinaarsis sakmarisi gansazRvruloba.500
am pirobis Seusrulebloba xSirad saarbitraJo SeTanxmebis
498Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003, p. 39-40. 499 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20. 500 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 19.
~ 154 ~
baTilobas, an misi praqtikulad ganxorcielebis SeuZleblobas
iwvevs.
saarbitraJo SeTanxmebas rom konkretuli samarTlebrivi
Sedegebi mohyves aucilebelia misi Sinaarsidan gamomdinareobdes
mxareTa neba – dava gansaxilvelad gadaeces arbitraJs, romelmac
unda gamoitanos saboloo gadawyvetileba. formulireba SeiZleba
iyos Zalian mokle da lakonuri, saSualo moculobis, an ramdenime
gverdianic ki, romelic detalurad iTvaliswinebs movlenaTa
SesaZlo ganviTarebis yvela variants. sasamarTloebma namdvilad
miiCnies saarbitraJo SeTanxmebebi Semdegi formulirebiT: „ing-
lisuri samarTali, Tu arbitraJi saWiro gaxda, maSin igulisxmeba
londoni ICC reglamentis Sesabamisad“ (“English law --- arbitration, if any, London according ICC Rules” ) an „arbitraJi –hamburgi, germania“ (“arbitration --- Hamburg, Germany.)501
N rodesac saarbitraJo SeTanxmebis teqsti aseTi
sityvaZvirobiT gamoirCeva, ganmartebisaTvis TiToul sityvas eniWeba
udidesi mniSvneloba. diuseldorfis savaWro-samrewvelo palatis
arbitraJis 9.6.1978 gadawyvetilebiT iuriduli Zalis armqoned iqna
aRiarebuli saarbitraJo SeTanxmeba, romlis Tanxmadac: `SesaZlo
arbitraJis adgili aris savaWro palata diuseldorfSi` (`Arbitrage: Ort für mögliche Arbitrage ist Handleskammer in Düsseldorf`) arbitraJma ar
gaiziara mxaris mtkiceba imasTan dakavSirebiT, rom sityva `SesaZlo`
aq davis SesaZlo warmoSobas gulisxmobda. arbitraJma aseTi
formulireba ganmarta, rogorc mxareTa neba, davis warmoSobis
SemTxvevaSi miemarTaT sasamarTlosaTvis, an arbitraJisaTvis. rusul
praqtikaSi aseve xSiria iseTi saarbitraJo SeTanxmebebi romlebic
miuTiTeben “arbitraJze moskovSi” an “arbitraJze mopasuxis saxelm-
wifoSi.” am dros ruseTis savaWro-samerwvelo palatis arbitraJi
adgens, rogori iyo mxareTa erToblivi neba da surdaT Tu ara maT,
rom dava gadaewyvita ruseTis federaciis savaWro samrewvelo
palatasTan arsebul arbitraJs.502
arbitrebi cdiloben ganmartebis gziT Seavson saarbitraJo
SeTanxmebaSi arsebuli xarvezebi da amiT “gadaarCinon” saarbitraJo
ganxilva. paraqtikaSi yvelaze xSiria institutebis
adgildebareobis, an dasaxelebis araswori miTiTebis SemTxvevebi.
magaliTad aseTi: “davas ganixilavs ICC JenevaSi.” ICC aris ara Jeneva-Si, aramed parizSi, magram mxareebis mier aseTi formiTa da
SinaarsiT gamoxatuli neba gulisxmobs, rom mxareebs surT dava
ganxilul iqnes ICC arbitraJis mier, misi saarbitraJo reglamentis
Sesabamisad, xolo saarbitraJo ganxilvis adgili iyos Jeneva
501 Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006, p. 37. 502 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.268.
~ 155 ~
(Sveicaria).503 mxareebi xSirad Tanxmdebian, rom saarbitraJo
ganxilvis adgilia Sveicaria, magram uTiTeben ararsebul
instituts “Sveicarul savaWro palatas” (Swiss Chamber of Commerce). am dros arbitraJma SeiZleba gamoiyenos Sveicaruli saarbitraJo
reglamenti (Swiss Rules) ris Sedegadac xarvezi aRmofxvrilad
CaiTvleba504 aqedan gamomdinare, saarbitraJo SeTanxmebis SinaarsSi
aSkara faqtobrivi uzustobebis arsebobis dros aucilebelia dad-
gindes mxareTa neba, e.i. risi gamoxatva surdaT mxareebs konkretuli
formulirebiT. subieqtebs, romlebsac akavSirebT zemoaRniSnuli, an
misi msgavsi saarbitraJo SeTanxmeba aucileblad unda gaacnon saq-
mis realuri viTareba, rogor aris Seqmnili es reglamenti da ratom
ar arsebobs Sveicariis savaWro palata. saarbitraJo SeTanxmeba
mxolod maSin unda iqnes namdvilad miCneuli, Tu arc erT mxares
pretenzia ar eqneba. Tu pretenzia dafiqsirda, maSin sakuTari
kompetenciis sakiTxi unda gadawyvitos arbitraJma. Mman unda
daadginos, iyo Tu ara namdvili saarbitraJo SeTanxmeba da aris Tu
ara arbitraJi uflebamosili gadawyvitos konkretuli dava.
SesaZloa, xelSekrulebiT, wesdebiT, an nebismieri sxva
dokumentiT gaTvaliswinebuli davis gadawyvetis procedura Zalian
hgavdes saarbitraJo SeTanxmebas, Tumca es imas ar niSnavs, rom davis
ganmxilvel organod sasamarTlos garda nebismieri sxva subieqtis
miTiTeba saarbitraJo ganxilvis dawyebis safuZvlad unda miviCnioT.
Tanamedrove inglisuri doqtrina emxroba im mosazrebas, rom
davis gadawyvetaze orientirebuli mxareTa nebismieri SeTanxmeba ar
unda ganimartos, rogorc mxareTa Tanxmoba arbitraJis mier saqmis
ganxilvaze. saarbitraJo SeTanxmebisagan unda ganvasxvavoT
SeTanxmeba mediaciaze, an mxareTa erToblivi survili davis
gadasawyvetad mimarTon damoukidebel eqsperts, romelic miscems
maT miukerZoebel profesiul daskvnas sadao sakiTxebze.505
SvedeTSi arasamTavrobo organizaciaTa (non profit organizations) wesdebebi xSirad iTvaliswineben, rom asociaciasa da mis wevrs
Soris arsebuli dava Sei-Zleba gadawydes asociaciis romelime
organos mier. aseTi debuleba ar ganixileba rogorc saarbitraJo
SeTanxmeba da Sesabamisad ar mohyveba is samarTlebrivi Sedegebi
rac SeiZleba saarbitraJo SeTanxmebas mohyves.506
Cott v. Barber saqmesTan dakavSirebiT ingliselma mosamarTlem Judge Hegarty Q.C (Queen’s Counsel) ar CaTvala saarbitraJo SeTanxmebad
xelSekrulebaSi CarTuli debuleba, romelic dasaTaurebuli iyo
rogorc “arbitraJi”. es SeTanxmeba iTvaliswinebda gadawyvetilebis
503 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 19. 504 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 183. 505 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 32. 506 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 63.
~ 156 ~
miRebas damoukidebeli konsultantis mier, romelsac unda emoqmeda,
rogorc eqsperts da ara rogorc arbitrs, da romlis
gadawyvetilebac mxareebisaTvis iqneboda saboloo da savaldebulo.
Ees debuleba ganimarta rogorc eqspertis daniSvna da ara rogorc
saarbitraJo SeTanxmeba.507 Mmsgavsi situacia Seiqmna AIG v. QBE saqmeze, sadac saTauris qveS “saarbitraJo procedura” miTiTebuli
iyo, rom arbitrTa amocanaa SesTavazon mxareebs orive mxarisaTvis
misaRebi SeTanxmeba.508 inglisuri sasamarTlo praqtika SedarebiT
moZvelebul, magram gansxvavebul midgomasac icnobs, rodesac
yvelaferi piriqiT ganviTarda. mxareTa SeTanxmebis Tanaxmad maT
Soris arsebuli dava unda gadaewyvita arbitrs, romelic iqneboda
profesionali inJineri. saarbitraJo ganxilvaSi advokatebs
monawileoba ar unda mieRoT. arbitraJma gadawyvetileba gamoitana
erTerTi mxaris sasargeblod, mas Semdeg rac gaiara konsultacia
Tavis nacnob advokatebTan mxareTa Soris arsebuli xelSekrulebis
samarTlebrivi sakiTxebis Sesaxeb. erT erTma mxarem mimarTa
sasamarTlos da moiTxova saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmeba im
safuZvliT, rom saarbitraJo gadawyvetilebis dasabuTeba ar
warmoadgenda arbitrebis azrs, es iyo advokatebis azri.
sasamarTlom srulad gaiziara es mosazreba da gadawyvetileba
gaauqma. es gadawyvetileba 1864 wels iqna miRebuli.509
parizis saapelacio sasamarTlosaTvis mniSvnelovania, rom
saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsi iTvaliswinebdes im samarTlebriv
Sedegebs, rac saarbitraJo SeTanxmebas SeiZleba mohyves. erTerT
saqmeze mxareebi SeTanxmdnen, rom avtomobilis eqspertTa
safarangeTis federaciis saarbitraJo komisia, rogorc arbitri-eqs-
perti, gadawyvetda maT Soris warmoSobil yvela davas. Aamave dros
mxareebma saarbitraJo komisia aRWurves uflebamosilebiT emoqmeda
rogorc “megobrul Suamavals”(amiable compositeur.) saarbitraJo
komisiis mier gamotanili “gadawyvetileba” Seexeboda mxolod
avtomanqanebis xarisxs. komisias ar gadauwyvetia samarTlebrivi dava,
ris gamoc sasamarTlom komisia ar CaTvala arbitrad.510 Sesabamisad,
mxareTa SeeTanxmeba ar dakvalificirda saarbitraJo SeTanxmebad
aqedan gamomdinare samarTlebrivi SedegebiT.
Ddavis gadawyvetasTan dakavSirebuli SeTanxmebis saarbitraJo
SeTanxmebad kvalifikaciis Semdeg aucilebelia dadgena, ramdenad
sakmarisia saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebuli informacia
saarbitraJo ganxilvis dawyebisaTvis.
507 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 122. 508 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 122. 509 Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP, London, 2002, p. 142-143. 510 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 127.
~ 157 ~
saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis sakmarisi gansazRvrulobis
dadgena yovel konkretul SemTxvevaSi arbitraJis an sasamarTlos
gadasawyvetia. SasamarTlo da saarbitraJo gadawyvetilebebis
analizis safuZvelze SesaZlebelia mxolod im zogadi orientirebis
gamokveTa, romliTac am sakiTxebis garkvevisas xelmZRvaneloben.
praqtikaSi arsebuli yvela SemTxvevis winaswar gaTvaliswineba
kanonmdeblis SesaZleblobebs aRemateba.
panamur da iugoslaviur iuridiul pirebs Soris ori
xelSekruleba arsebobda. pirvelis Tanaxmad panamur mxares
iugoslavieli myidvelisaTvis yava unda miewodebina. Ees
xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, romlis Tanaxmadac
warmoSobili dava yavis germanul asociaciasTan arsebul
arbitraJs unda ganexila. meore xelSekrulebis Tanaxmad,
iugoslavur mxares panameli myidvelisaTvis foladi unda
miewodebina, romelic Seicavda ICC-arbitraJze miTiTebas.
saarbitraJo ganxilvis adgilad arCeul iqna ciurixi (Sveicaria).
Aamis Semdeg pirveli kontraqti ise Seicvala, rom iugoslavurma
mxarem aiRo valdebuleba jer TviTon miewodebina foladi panameli
partniorebisaTvis. Aarc erTi xelSekruleba ar Sesrulda. panamurma
mxarem moiTxova pirveli (yavis) xelSekrulebidan gamomdinare
miuRebeli Semosavlebis anazRaureba yavis germanuli asociaciis
arbitraJSi, xolo ICC-Si waradgina pretenziia foladis miwodebis
valdebulebis Seusruleblobis gamo. yavis germanuli asociaciis
arbitraJma saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad ar cno, vinaidan SeuZ-
lebeli aRmoCnda sxvadasxva arbitraJis mier gansaxilveli
moTxovnebis erTmaneTisagan izolireba. arbitraJma dadgina, rom
mxareTa Soris arsebuli xelSekruleba germanuli samoqalaqo
kodeqsis mixedviT gacvlad unda dakvalificirebuliyo. amgvarad,
faqtiurad erTiani xelSekrulebidan warmoSobili davisaTvis ori
sxvadasxva arbitraJis kompetencia iyo gaTvaliswinebuli.
arasakmarisi gansazRvrulobis safuZvliT arbitraJma 1.3.1989
gadawyvetilebiT saarbitraJo SeTanxmeba baTilad cno.511
msgavsi SemTxvevebi praqtikaSi sakmaod xSiria. TanamaSromlobis
pirobebze SeTanxmebisas mxareebi naklebad fiqroben davis
warmoSobaze da saarbitraJo SeTanxmebas ar uTmoben damsaxurebul
yuradRebas. aseTi saqmis ganxilvisas rogorc sasamarTlo, aseve
arbitraJi valdebulia saqmiani urTierTobebis kompleqsuri
analizis safuZvelze daadginos mxareTa erToblivi neba da Tu Sesa-
Zlebelia, SeinarCunos saarbitraJo SeTanxmeba.
saarbitraJo SeTanxmebis ganmarteba saqarTvelos uzenaes
sasamarTlosac mouwia. erTerT Sps-sa da or fizikur pirs Soris
daido xelSekruleba, romliTac fizikurma pirebma aiRes valde-
buleba ganexorcilebinaT investireba Sps-is mier wamowyebul mSene-
blobaSi. orive investorTan dadebuli iyo identuri samarTlebrivi
511 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 222.
~ 158 ~
Sinaarsis mqone xelSekruleba. am xelSekrulebebis 8.3 muxlis Ta-
naxmad, xelSekrulebis Sesrulebis procesSi warmoSobili davebi
ganixileba sasamarTlo wesiT q.baTumis saarbitraJo sasamarTloSi.
Sps-m moiTxova am punqtis baTilad cnoba im safuZvliT, rom
saqarTvelos konstitucia ar iTvaliswinebs saarbitraJo sasamarT-
los arsebobas, garda amisa mosarCele miuTiTebda saerTo sasamarT-
loebis Sesaxeb organul kanonze da moiTxovda, rom dava ga-
nxiluliyo sasamarTlo wesiT. misi moTxovna uaryo rogorc pirveli
instanciis, aseve saapelacio sasamarTlom. uzenaesma sasamarTlom
ZalaSi datova saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba.512
sasamarTlom ar gaiziara kasatoris miTiTeba im garemoebaze,
rom xelSekrulebis dadebis droisaTvis Sps-is direqtori ruseTis
moqalaqe iyo. aseve ruseTis moqalaqeebi arian investorebi, xolo
TviT Sps-dafuZnebelia ruseTis federaciaSi registrirebuli
iuridiuli piri. kasatoris mtkicebiT, vinaidan ruseTis federaciaSi
arsebobs specializebuli saarbitraJo sasamarTlo, mxareebs egonaT,
rom aseTi sasamarTlo saqarTveloSic arsebobda da isini ar gu-
lisxmobdnen kerZo arbitraJis mier davis gadawyvetas. Uuzenaesma
sasamarTlom miuTiTa xelSekrulebis 8.2 muxlze, romelis
Tanaxmadac, yvela sakiTxSi, romelic gaTvaliswinebuli ar aris
xelSekrulebaSi, mxareebi ixelmZRvaneleben saqarTvelos moqmedi
kanonmdeblobiT. xelSekrulebis 8.3 muxlis formulireba sasa-
marTlom saarbitraJo SeTanxmebad miiCnia.513
gansakuTrebiT mniSvnelovania is garemoeba, rom sasamarTlom
mxari dauWira mxareTa Soris warmoSobili davis arbitraJis mier
gadawyvetas. sasurvelia, rom qarTulma marTlmsajulebam
momavalSic iseve Seuwyos xeli davebis gadawyvetis alternatiuli
saSualebebis gamoyenebas, rogorc amas franguli amerikuli, an
Sveicaruli sasamarTloebi akeTeben.
§8 saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali
saerTaSoriso arbitraJi calkeuli saxelmwifoebis
marTlwesrigebisagan damoukidebeli organizaciuli warmonaqmnia,
ris gamoc erTi konkretuli saxelmwifos kanonmdeblobasTan misi
asocireba ver xerxdeba. arbitraJis es Tviseba uamravi problemis
warmoSobis safuZvelad SeiZleba iqces. mxareTa kerZo avtonomia
SesaZlebels xdis erTi saarbitraJo ganxilvis farglebSi cal-
keuli saxelmwifoebis kanonebis, saerTaSoriso xelSekrulebebisa
da im normebis gamoyenebas, romelic sarekomendacio xasiaTi matare-
belia da romlis moqmedebac mxareebma SeaTanxmes. aseTi asimet-
riuli samarTlebrivi baza yoveli konkretuli sakiTxebis gadawyve-
tisas dRis wesrigSi ayenebs gamosayenebeli samarTlis problemas.
512 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba, saqme
#as-423-773-07. 513 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba, saqme
#as-423-773-07.
~ 159 ~
niSandoblivia, rom gamosayenebeli samarTlis kategoria saerTa-
Soriso arbitraJisaTvis bolomde ar emTxveva saerTaSoriso kerZo
samarTlis analogiur instituts. rogorc saarbitraJo praqtikaSi,
aseve literaturaSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT gamosayenebeli samaraTali ar gamomdinareobs ZiriTadi
xelSekrulebis mimarT gamosayenebeli samarTlidan.514
germanul kanonmdeblobaSi Sesabamisi normis ararsebobis
miuxedavad sadao ar aris, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba mxareTaTvis garan-
tirebuli unda iyos Tundac mxareTa kerZo avtonomiis principidan
gamomdinare.515 es principi ZalaSia ara mxolod germaniisaTvis.
mxareTa ufleba, airCion saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayene-
beli samarTali, sadao ar aris.
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis
gansazRvris ramdenime midgoma arsebobs. inglissa da germaniaSi
aRiarebuli erTerTi meTodi gulisxmobs koliziuri samarTlis
ZiriTadi principebis gamoyenebas (e.w chioce of law technique).516 zogadi principis Tanaxmad, mxareebi TviTon irCeven saarbitraJo
SeTanxmeb-is mimarT gamosayenebel samarTals. aseTi arCevanis
ararsebobisas gamoyenebuli unda iqnas im saxelmwifos samarTali,
sadac mimdinareobs saarbitraJo ganxilva. (niu iorkis konvenciis me-
5 muxlis pirveli punqtis ´`a` qvepunqti da saerTaSoriso savaWro
arbitraJis evropuli konvenciis me-9 muxlis à`a` qvepunqti). am mi-
dgomas bergeric iziarebs.517 gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saarbitraJo
SeTanxmebis namdviloba Cveulebrivi saproceso mniSvnelobis sakiTxi
ar aris. am SemTxvevaSi sarCeli SeiZleba ramdenime saxelmwifos
sasamarTloSi iqnes wardgenili. sxvadasxva saxelmwifoSi lex fori-s gamoyeneba sxvadasxva samarTlebriv Sedegs gamoiwvevs. Amis naTeli
dadasturebaa inglisis saapelacio sasamarTlos 1980 wlis gadawyve-
tileba, romlis Tanaxmadac mxaris finansuri siZneleebi, ris gamoc
mas aRar SeeZlo saarbitraJo ganxilvaSi monawileoba, ar
SeiZleboda gamxdariyo saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetis
safuZveli.518 Tu mxareTa mier saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebel samarTlad arCeuli iqneba germanuli samarTali. Zem-
oaRniSuli safuZvlis (mxaris finansuri siZneleebis) arseboba
gamoiwvevs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetas, Tu arCeulia
514 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 91. 515Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 63. 516 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155. 517 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 403. 518 Schütze, Rolf, A. Armut im internationalen Schiedsverfahren – kollisionsrechtliche Aspekte, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 163.
~ 160 ~
inglisuri samarTali, SeTanxmeba Zalas SeinarCunebs. zemoaRniSn-
ulidan gamomdinare, zogierTi avtori saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT lex causae-s gamoyenebas ufro mizanSewonilad miiCnevs.519
eleqtronuli formiT dadebuli sarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebel samarTlad mxareebma im saxelmwifos kanonmdebloba
unda airCion, romelic eleqtronuli saarbitraJo SeTanxmebis
namdvilobas aRiarebs.520
I.saerTaSoriso xelSekrulebebi
“saxelSekrulebi valdebulebis mimarT gamosayenebeli
samarTlis Sesaxeb” 1980 wlis 19 ivnisis konvenciis 1 (2) (d) muxlis
Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT konvenciis normebi ar
gamoiyeneba.521 saarbitraJo SeTaxmebebze am konvenciis gavrcelebis
idea zogierTi saxelmwifos winaaRmdegobas waawyda. Ee.w juliano-
lagardes moxseneba (Giuliano/Lagarde Bericht), romelic specialurad
romis konvenciisaTvis Seiqmna, miuTiTebs, rom Tu saarbitraJo
SeTanxmeba ZiriTadi xelSekrulebis Semadgeneli nawilia, gamo-
naklisi vrceldeba mxolod SeTanxmebaze da ara ZiriTad
xelSekrulebaze mTlianad. gamoricxva Seexeba ara mxolod sap-
roceso samaTlebriv aspeqtebs, aramed am SeTanxmebis Sesrulebas,
iuridiul namdvilobas da samarTlebriv Sedegebs.522 rogorc
germanul iuridiul literaturaSi aRniSnaven, zemoaRniSnuli
moxseneba (Giuliano/Lagarde Bericht (the Giuliano/Lagarde report), marTalia,
saarbitraJo SeTanxmebebis mimarT konvenciis gamoyenebas gamorcxavs,
magram aseve dums saarbitraJo ganxilvis dros ZiriTadi xelSekru-
lebis mimarT gamosayenebel samarTalze. aqedan daskvna: konvenciis
gamoyeneba mxolod sasamarTloebzea gaTvlili, xolo arbitraJi,
rogorc aseTi, saerT-od gamoricxulia.523
rogorc ukve aRiniSna, saarbitraJo SeTanxmebis avtonomiuroba
iZleva SesaZleblobas, rom ZiriTadi xelSekruleba da masSi
CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba sxvadasxva samarTals
daeqvemdebaros.524 saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb
519 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 52. 520 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 91. 521 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 25. 522 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 21. ix. aseve Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 25. 523 Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005, s. 22. 524Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 10.
~ 161 ~
evropuli konvenciis me-6 muxlis me-2 abzacis Tanaxmad: Tu xelSe-
mkvreli saxelmwifos sasamarTlom unda miiRos gadawyvetileba
saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis, an misi namdvilobis Sesaxeb,
mxareTa qmedundarianobasTan dakavSirebuli sakiTxi wydeba im
samarTlis mixedviT, romelsac es mxareebi ganekuTvnebian, xolo
saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli sxva sakiTxebis mimarT
gamoiyeneba: a) samarTali, romelic mxareebma airCies saarbitraJo
SeTanxmebis mimarT gamosayeneblad; b) Tu mxareebs aseTi samarTali
ar aurCeviaT, maSin im saxelmwifos kanonmdebloba, sadac unda iqnes
gamotanili saarbitraJo gadawyvetileba. Gg) Tu mxareebs
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali ar
aurCeviaT, da sasamarTlos mier saqmis ganxilvis momentisaTvis ver
dgindeba, romel saxelmwifoSi iqneba saarbitraJo gadawyvetileba
gamotanili, im samarTlis mixedviT, romelzec miuTiTebs saqmis
ganmxilveli sasamarTlos saxelmwifos koliziuri normebi.525
evropuli konvenciiT dadgenili mowesrigeba SedarebiT detaluria
niu-iorkis konvenciasTan SedarebiT, romlis me-5 muxlis pirveli
abzacis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba eqvemdebareba im saxel-
mwifos samarTals, romelsac is mxareebma dauqvemdebares. aseTi
SeTanxmebis ararsebobis SemTxvevaSi ki im saxelmwifos samarTals,
sadac gamotanil iqna sa-arbitraJo gadawyvetileba.526
II. ruseTi
saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Sesaxeb federaluri
kanonis 34-e muxlis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobis
Semowmebisas sasamarTlom unda ixelmZRvanelos kanoniT, romelsac
mxareebma es SeTanxmeba dauqvemdebares, xolo Tu saarbitraJo
SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali arCeuli ar yofila,
maSin sasamarTlo gamoyenebs rusul kanonmdeblobas. saarbitraJo
gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis sakiTxis ganxilvis dros
samarTlis arCevis Sesaxeb SeTanxmebis ararsebobisas rusuli sasama-
rTlo xelmZRvanelobs im saxelmwifos kanonmdeblobiT, sadac
gamotanilia saarbitraJo gadawyvetileba.527 rusuli kanonmdeblobis
normebi am SemTxvevaSic ZiriTadad modelur kanons Seesabamebian.
III. SvedeTi
Sveduri saarbitraJo kanonmdebloba im iSviaTTagania, romelic
pirdapir aregulirebs saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlis sakiTxs. arbitraJis Sesaxeb kanonis 48-e
muxlis Tanaxmad, saerTaSoriso saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas
525 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 383. 526 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 61. 527 Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже.
~ 162 ~
mxareebs SeuZliaT gansazRvron mis mimarT gamos-ayenebeli
samarTali. Tu mxareebi ar SeTanxmebulan saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT gamosayenebel samarTalze, maSin gamoiyeneba im saxelmwifos
samarTali, sadac saarbitraJo ganxilva gaimarTa, an unda gaimarTos.
es norma ar exeba iseT sakiTxebs, rogoricaa mxaris uflebamosileba
dados saarbitraJo SeTanxmeba an iyo Tu ara mxare warmodgeneli
saTanado wesiT..528 rogorc Cans, saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlisagan Sveduri samarTali mijnavs am
SeTanxmebis subieqtebis mimarT gamosayenebel samarTals.
niSandobilivia, rom aseTi klasifikacia iuridiul literaturaSic
aris aRiarebuli. miiCneven, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlis gansazRvrisas ori ZiriTadi aspeqtis
gamokveTa SeiZleba. samarTali, romlis mixedviTac unda gadawydes
saarbitraJo SeTanxmebis mxareTa uflebamosilebis sakiTxi, ramdenad
hqondaT maT ufleba daedoT saarbitraJo SeTanxmeba, da meore,
uSualod saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli
samarTali.529
IV. germania
germaniaSi formis daucvelad dadebuli saarbitraJo
SeTanxmebis Sefasebisas jer unda gadawydes, es forma romeli
saxelmwifos kanonis, an saerTaSoriso SeTanxmebis mixedviT unda
iyos daculi. roca mxareebs saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTali ar aurCeviaT, yovelTvis rTuli da riskis
Semcvelia saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis
sakiTxis gadawyveta. amis magaliTad germaniis miwebis sasamarTloe-
bisa da uzenaesi sasamarTlos gansxvavebuli praqtikis moyvana
SeiZleba: erT SemTxvevaSi erTerTi miwis umaRlesma sasamarTlom
uari Tqva saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebaze saarbitraJo
SeTanxmebis baTilobis safuZvliT. marTalia, inglisuri arbitraJis
mier miRebuli gadawyvetileba da saarbitraJo SeTanxmeba inglisuri
samarTlis mixedviT namdvili iyo, magram sasamarTlom uari Tqva
gadawyvetilebis aRsrulebaze niu-iorkis konvenciis me-2 muxlze
miTiTebiT, formis daucvelobis safuZvliT. Meore mxriv, germaniis
uzenaesma sasamarTlom niu-iorkis konvenciis mixedviT formis
daucvelad dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilad cno
germanuli ZPO-s §1031-ze miTiTebiT. uzenaesi sasamarTlo aseve
marTebulad miiCnevs jer saarbitraJo SeTanxmebis statutis
garkvevas da Sefasebis amis Sesabamisad gakeTebas.530
528 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 312. 529 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154. 530 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 42-43.
~ 163 ~
germanuli ZPO §1059 da niu-iokis konvenciis me-5 muxlis pirveli
nawilis “a” qvepunqtis analizidan gamomdinare, geramanul iuridiul
literaturaSi gakeTebulia daskvna, rom Tu saarbitraJo ganxilvis
adgili aris germania da gamosayenebeli saproceso samarTlic
germanulia, maSin saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamoiyeneba aseve
germanuli samarTali anu im saxelmwifos samarTali sadac gamot-
anilia an gamotanil unda iqnes saarbitraJo gadawyvetileba.531 Zogi-
erTi avtori uTiTebs mxareTa Sesabamisi SeTanxmebis ararsebobisas
mxolod germanuli samarTlis gamoyenebaze.532 gansxvavebuli
mosazreba aqvs libSers, romelic Tvlis, rom mxareTa SeTanxmebis
ararsebobisas germaniaSi saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamoyenebuli unda iqnes im saxelmwifos samarTali, romelTanac
saarbitraJo SeTanxmebas aqvs yvelaze mWidro kavSiri.533 rogorc
Cans, aseTi daskvna gamomdinareobs davis sagnis mimarT
gamosayenebeli samarTlis germanuli mowesr-igebis analogiidan.
K
V. Sveicaria
SveicariaSi gamoiyeneba AsaarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTlis dadgenis in favorem validitatis meTodi. davis
sagnis mimarT gamosayenebel, mxareTa mier arCeul da Sveicarul
samarTals Soris keTdeba arCevani da saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT gamoiyeneba is samarTali, romelic ufro misaRebia (more favorable) saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobisaTvis.534 Sveicariis
saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb kanonis 178-e muxlis meore
nawiliT gaTvaliswinebuli regulirebiT kanonmdebeli yvelanairad
cdilobs mxari dauWiros saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobas. es
norma SesaZleblobas iZleva saarbitraJo SeTanxmeba, romelic ar
aris namdvili mxareTa mier arCeuli an/da davis sagnis mimarT
gamosayenebeli samarTlis mixedviT, mainc namdvilad CaiTvalos, Tu
is akmayofilebs Sveicaruli samarTliT gaTvaliswinebul
formalur moTxovnebs. Aaqve unda aRiniSnos, rom 178-e muxlis meore
nawili CamoTvlil gamosayenebel samarTalTa Soris (mxareTa mier
arCeuli, davis sagnis mimarT gamosayenebeli, an Sveicaruli
samarTali) raime prioritets ar iTvaliswinebs. Sakmarisia
saarbitraJo SeTanxmeba erTerTi maTganis mixedviT iyos namdvili.
amave dros, literaturaSi imasac aRniSnaven, rom kanoniT gaTval-is-
winebuli rigiToba mainc unda iyos daculi da samarTlis normis
Semfardebelma Sveicarul samarTals mxolod maSin unda mimarTos,
531 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s.35. 532 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 208. 533 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 160. 534 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155.
~ 164 ~
rodesac mxareTa mier arCeuli an/da davis sagnis mimarT
gamosayenebeli ucxouri samarTlis mixedviT saarbitraJo
SeTanxmeba namdvili ar aris. mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli, rom
SeTanxmeba namdvili unda iyos erTerTi gamosayenebeli samarTlis
mixedviT, maTi calkeuli elementebis gamoyenebiT operireba da
saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze ase msjeloba ar daiSveba.535
saboloo jamSi saarbitraJo SeTanxmeba SveicariaSi namdvilad
CaiTvleba, Tu is Seesabameba mxareTa mier arCeul samarTals, davis
sagnis mimarT gamosayenebel samarTals (e.i. ZiriTadi xelSekr-ule-
bis mimarT gamosayenebel samarTals), an Sveicariis samarTals.536
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTali
SedarebiT farTo cnebaa da SeiZleba moicavdes ramdenime ZiriTad
aspeqts. magaliTad, es SeiZleba iyos saarbitraJo SeTanxmebis
formis, an mxareebis mimarT gamosayenebeli samarTali. rogorc wesi,
gansxvaveba araarsebiTi xasiaTisaa da kanoniT dadgenili midgoma
TiTqmis yovelTvis ZalaSi rCeba. saerTaSoriso kerZo samarTlis
Sesaxeb Sveicariis kanonis 178-e muxlis pirveli nawilis Tanxmad,
saarbitraJo SeTanxmebis formis mimarT Sveicariis kanoniT gaTv-
aliswinebuli moTxovnebi moqmedebs, Tu saarbitraJo ganxilvis
adgilad arCeulia Sveicaria.537 saarbitraJo SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli uflebebisa da
movaleobebis daTmobis dros Sveicaruli doqtrina da praqtika ar
Ralatobs in favorem validitatis princips da mizanSewonilad miiCnevs, im
samarTlis gamoyenebas, romelic ukeTesia saarbitraJo SeTanxmebis
namdvilobis sakiTxis gadawyvetasTan dakavSirebiT, anu romelic
adgens ufro liberalur regulirebas.538
VI. safrangeTi
safrangeTSi gavrcelebeulia e.w „materialuri normebis“ meTodi
(substantive rules method), romelic gulisxmobs saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT davis sagnisadmi gamosayenebeli samarTlis gavrcelebas.539
safrangeTSi Tvlian, rom saarbitraJo SeTanxmebis mimarT
gamosayenebeli samarTali ar unda iyos damokidebuli calkeul
535 Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006, s.128-129. 536Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 327 537 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 154-155. 538 Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004, p. 41. 539 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 155.
~ 165 ~
garemoebebze da ZiriTadad unda ganisazRvros saerTaSoriso sajaro
wesrigis principebisa da normebis gaTvaliswinebiT.540
VII. inglisi
inglisSi saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebli
samarTlis gansazRvrisas mxareTa SeTanxmebis ararsebobis
SemTxvevaSi dgindeba romel samarTalTan aqvs saarbitraJo
SeTanxmebas yvelaze mWidro kavSiri. am msjelobiT xSirad midian
daskvnamde, rom unda gamoiyenon davis sagnis mimarT gamosayenebeli
samarTali, Tumca es yovelTvis ase ar aris. magaliTad, Tu
saarbitraJo SeTanxmeba ad hoc saarbitraJo ganxilvas gulisxmobs,
iTvleba, rom am SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebas ar aqvs
“yvelaze mWidro kavSiri ” ZiriTadi xelSekrulebis mimarT
gamosayenebel samarTalTan.541 libSeri miuTiTebs mastilis da
boidis mosazrebaze, romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis
mimarT gamoynebuli unda iqnes im saxelmwifos samarTali, sadac
saarbitraJo gadawyvetileba unda iqnes gamotanili.542 Aam
Sexedulebas mxars uWers inglisuri sasamarTlo praqtikac. XL Insur-ance v. Owens Corning saqmeze sasamarTlo ixilavda saarbitraJo
SeTanxmebis namdvilobis sakiTxs. saarbitraJo SeTanxmeba CarTuli
iyo xelSekrulebaSi, romlis mimarT unda gamoyenebuliyo niu-iorkis
Statis samarTali. erTerTi mxare amtkicebda, rom saarbitraJo
SeTanxmeba ar aris namdvili niu-iorkis samarTlis mixedviT, radgan
is xelmowerili ar aris. vinaidan saarbitraJo SeTanxmeba iTvalis-
winebda saarbitraJo ganxilvas (da Sesabamisad gadawyvetilebis
gamotanas g.c) londonSi, arbitraJis Sesaxeb 1996 wlis kanonze
miTiTebiT sasamarTlom daadgina, rom sakiTxi unda gadawyvetiliyo
inglisuri samarTlis mixedviT, romelic ar iTxovs saarbitraJo
SeTanxmebis xelmoweras mxareTa mier.543
arbitraJis Sesaxeb inglisis 1996 wlis kanonis is muxlebi,
romelic Seexeba saarbitraJo SeTaxmebis avtonomiurobasa da
erTerTi mxaris gardacvalebis samarTlebriv Sedegebs gamoiyeneba
maSinac, roca saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebel
samarTlad gansazRvrulia inglisuri samarTali, magram saarbitra-
Jo ganxilvis adgili ar aris inglisi, an aseTi adgili saerTod ar
aris gansazRvruli.544
540 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 159. 541 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 156. 542 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 543 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 157. 544 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 20.
~ 166 ~
VIII. amerikis SeerTebuli Statebi
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sefasebis mimarT
saintereso da originaluri midgomaa Camoyalibebuli aSS-s
samarTalSi: “sakmaod xangrZlivi periodis ganmavlobaSi
sasamarTloebi imeorebdnen, rom federaluri saarbitraJo aqtis
miRebisas kongresis mizani iyos eqcia saarbitraJo xelSekruleba
iseTive iuridiuli Zalis mqoned, rogorc sxva xelSekrulebebs aqvT.
Semdeg maT daadgines, rom federaluri saarbitraJo aqti
warmoadgens federalur saarbitraJo kanonmdeblobas, romelic
gamoyenebul unda iqnas yvela saarbitraJo SeTanxmebis mimarT,
romelic ki am kanonis regulirebis sferoSi Tavsdeba. Tumca imis
gasarkvevad, mxareebma dades Tu ara samarTlebrivad namdvili
saarbitraJo SeTanxmeba, sasamarTlom unda gamoikvlios am sakiTxTan
dakavSirebuli Statis samarTlis Sesabamisi principebi.” am midgomis mniSvneloba ufro lokaluria, vidre saerTaSoriso (The trust of this policy is more local than international).545
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis
problema, iseve rogorc sxva bevri sakiTxi, aSS-Si sasamarTlos
kompetenciaa, romelic yoveli konkretuli SemTxvevisaTvis iRebs
gadawyvetilebas.
§9 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi gansxvavdeba
nebismieri sxva garigebis samarTlebrivi Sedegebisagan. maTi calke
ganxilva amiTac aris ganpirobebuli.
jer erTi, saarbitraJo SeTanxmebisaTvis damaxasiaTebelia e.w
“neitraluri” samarTlebrivi buneba. xelSekrulebis piroba SeiZleba
orientirebuli iyos erTerTi mxaris upiratesobaze da misi
kompensireba xdebodes meore mxarisaTvis sasargeblo sxva pirobiT.
saarbitraJo SeTanxmebis SemTxvevaSi aseTi ram gamoricxulia. Tu
SeTanxmebas safuZvlad ar aqvs mxareTa Tanasworuflebianoba, maSin
mas ar SeiZleba mohyves raime samarTlebrivi Sedegi.
sxva garigebebisagan gansxvavebiT saaarbitraJo SeTanxmeba iwvevs
ZiriTadad saproceso samarTlebriv Sedegebs, Tumca ar aris
gamoricxuli, rom mxareTa erToblivi nebis arsebobisas mas
materialur-samarTlebrivi Sedegebic mohyves. (magaliTad SeiZleba
davasaxeloT aSS-Si gavrcelebuli saarbitraJo praqtika, rodesac
saarbitraJo SeTanxmebiT winaswar xdeba im fuladi Tanxis
minimumisa da maqsimumis gansazRvra, romelic SeiZleba daekisros
wagebul mxares).
545 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 192-193.
~ 167 ~
saarbitraJo SeTanxmeba gulisxmobs davis arsebiTad gadawyvetis
kompetenciis arbitraJisaTvis gadacemas, Tumca es ar niSnavs saarbi-
traJo ganxilvis sworad warmarTvaSi sasamarTlos rolis srul
uaryofas.
saarbitraJo SeTanxmebisaTvis SeiZleba damaxasiaTebeli iyos
mxareTa (subieqtTa) simravle da maTi uflebamonacvleoba.
Sesabamisad ßpasuxi unda gaeces kiTxvas, ramdenad aris SesaZlebeli
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba mesame
pirebze da uflebamonacvleebze.
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ar gulisxmobs
mxolod im uflebebsa da movaleobebs, romlebic piridapir aris
gaTvaliswinebuli aseTi SeTanxmebiT. arsebobs mosazreba, rom Tu
saarbitraJo SeTanxmeba moicavs konkretuli xelSekrulebidan war-
moSobil davebs, maSin arbitraJi kompetenturad iTvleba ganixilos
mxareTa Soris dava zianis anazRaurebis Sesaxeb, Tu zianis safuZve-
li xelSekrulebis darRvevaa.546
bolos unda aRiniSnos, rom mesame pirebze samarTlebrivi Sede-
gebis gavrcelebasa da uflebamonacvelobas Soris arsebiTi gans-
xvavebaa. mesame pirebze Sedgebis gavrcelebis dros es Sedegebi exeba
rogorc saarbitraJo SeTanxmebis mxares, aseve samarTlebrivad mis-
gan damoukidebel subieqts. Uflebamonacvleobis dros ki saarbit-
raJo SeTanxmeba samarTlebriv Sedegebs warmoSobs ara am SeTanxme-
bis mxaris, aramed mxolod mesame pirisaTvis, magaliTad memkvidrisa-
Tvis.
I. saarbitraJo SeTanxmebis Sewyveta da baTiloba
niu-iorkis konvenciiT gaTvaliswinebuli saarbitraJo SeTan-
xmebis baTilobis, Zaladakargulobis da misi Sesrulebis SeuZleb-
lobis cnebebis dazusteba da maTi ganmarteba TiToeuli saxelmwi-
fos sasamarTlo praqtikis saqmea. magaliTad, germanul doqtrinaSi
gamoTqmulia mosazreba, rom iseTi terminebi, rogoricaa Nichtichkeit, (null and void) Unwirksamkeit (inoperative) Undurchfürbarkeit (agreement is incapable of being performed) saarbitraJo SeTanxmebasTan mimarTebaSi unda ganimar-
tos yovel konkretul SemTxvevaSi. literaturaSi aseve mocemulia
TiToeuli zemoaRniSnuli terminis samarTlebrivi Sinaarsis
gansazRvris cda.547 TiToeuli zemoaRniSnuli terminis dazusteba
546 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 25. 547 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48. magaliTad, Nichtigkeit ganmartebulia, rogorc saarbitraJo SeTanxmebis iseTi
mdgomareoba, romelic Tavidanve gamoricxavs iuridiulad namdvili
samarTlebrivi Sedegebis warmoSobas. Unwirksamkeit gulisxmobs namdvili
saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zalis dakargvas sxvadasxva mizezebis gamo,
Undurchfürbarkeit aris garkveuli mizezebis gamo saarbitraJo SeTanxmebis Sesabamisad
saarbitraJo ganxilvis dawyebis SeuZlebloba. magaliTad, roca saarbitraJo
SeTanxmebaSi dasaxelebuli erTaderTi arbitri uars ambobs davis ganxilvaze. Dda
a.S.
~ 168 ~
yovel konkretul SemTxvevaSi arbitrebisa da mosamarTleebis saqmea.
amave dros mniSvnelovania miRweul iqnes sxvadasxva saxelmwifoebSi
miRebuli gadawyvetilebebis erTgvarovneba. niu-iorkis konvenciaSi
gamoyenebuli terminebis mniSvneloba saxelmwifo sazRvrebTan erTad
ar unda icvlebodes.
~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 30-e muxli
ZiriTadad aRiarebs am princips, Tumca is iTvaliswinebs mxolod
saarbitraJo SeTanxmebis baTilobisa da Zaladakargulobis
SemTxvevebs, magram ar iZleva pasuxs, rogor unda moiqces sasamar-
Tlo, roca saarbitraJo SeTanxmeba arc baTilia da arc Zaladakar-
guli, magram SeuZlebelia misi Sesruleba. qarTul samewarmeo praq-
tikaSi iyo SemTxveva, roca saarbitraJo SeTanxmebis erTerTi mxare
TviTon iyo im saarbitraJo institutis damfuZnebeli, romelzec
miuTiTebda SeTanxmeba. cxadia, meore mxarem uari ganacxada aseT
saarbitraJo ganxilvaSi monawileobaze da eWvqveS daayena arbitra-
Jis miukerZoebloba. es swored is SemTxvevaa, roca saarbitraJo Se-
Tanxmeba dadebulia kanoniT dadgenili formis dacviT, namdvilia da
Seesabameba mxareTa nebas, magram misi Sesruleba SeuZlebelia.548 qar-
Tul kanons aseT kiTxvaze pirdapiri pasuxi ar aqvs. kargi iqneboda,
Tu gaziarebuli iqneba modeluri kanoniT gaTvaliswinebuli
midgoma, romlis Tanaxmadac sasamarTlom uari ar unda Tqvas saqmis
ganxilvaze, Tu saarbitraJo SeTanxmebis Sesruleba SeuZlebelia.
aseTi sakanonmdeblo mowesrig-ebis arseboba sasamarTlos ar
aiZulebs ganmartebis gziT eZebos problemis gadawyvetis gzebi. miT
umetes, rom saqmis warmoebis Sewyveta mxolod saproceso kanonmdeb-
lobiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi SeiZleba da aq analogiis gam-
oyeneba dauSvebelia.
niSandobilivia, rom saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis
sakiTxebis ganmartebisas amosavali principia am SeTanxmebis
SenarCuneba. ganmartebis meTodebi gamoiyeneba arsebuli SeTanxmebis
sasargeblod da ara sapirispirod. Tu saarbitraJo SeTanxmebis
nawili baTilia, mTliand saarbitraJo SeTanxmeba Zalas inarCunebs
Tu misi dadeba baTili nawilis gareSec SeiZleboda.549 am normas
gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs, rodesac moqmed samarTals
ewinaaRmdegeba saarbit-raJo SeTanxmebis erTi konkretuli piroba.
magaliTad, Tu saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebulia, rom
davas ganixilavs sami arbitri, romelTagan ors niSnavs erTi mxare
xolo erTs – meore, sadao ar iqneba, rom saarbitraJo SeTanxmebis
es piroba ewinaaRmdegeba mxareTa Tanasworuflebianobas da baTilia.
MTu mxareebs gamosayeneblad miTiTebuli aqvT saproceso samarTali,
romelic iTvaliswinebs mxareTa SeTanxmebis ararsebobisas mesame
arbitris daniSvnas saarbitraJo institutis mier, maSin saarbitraJo
SeTanxmebis srulad gabaTilebaze saubari ar unda iyos. mxareebi da
548 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. 549 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48
~ 169 ~
saarbitraJo instituti daniSnaven TiTo arbitrs da ase ganixilaven
davas. saarbitraJo SeTanxmeba Zalas SeinarCunebs baTili üpirobis
gareSec.
saarbitraJo SeTanxmebis namdviloba SeiZleba eWvis qveS dadges
im xelSek-rulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTis gamo, romelSic es
saarbitraJo SeTanxmebaa CarTuli. erTerT saqmeze sasamarTlom ar
miiCnia namdvilad SeTanxmeba, romelic aSkarad kanonsawinaaRmdego
xelSekrulebaSi iyo CarTuli. xelSekruleba dakavSirebuli iyo
azartul TamaSebTan.550 aSS-is sasamarTlo praqtikis Tanaxmad, im
xelSekrulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTi, romelic Seicavs saa-
rbitraJo SeTanxmebas, unda daadginos ara arbitraJma, aramed sasama-
rTlom. Tumca aqve unda aRiniSnos, rom iuridiul literaturaSi
uTiTeben bolo periodis tendenciebze, romlis Tanaxmadac
sasamarTloebi adastureben arbitraJis uflebas, TviTon imsjelos
ZiriTadi xelSekrulebis kanonsawinaaRmdego xasiaTTan dak-
avSirebiT.551 Sesabamisad, am xelSekrulebasTan dakavSirebuli saar-
bitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi bedis garkvevac arbitrebis
uflebamosilebaSi Sedis.552
baTiloba SeiZleba dadges im saxelmwifos marTwesrigis impera-
tiuli normebis daucvelobis gamo, romlis teritoriazec unda Sed-
ges saarbitraJo ganxilva. MagaliTad, germaniis uzenaesma sasamar-
Tlom baTilad cno saarbitraJo SeTanxmeba, romelic saarbitraJo
pretenziis (sarCelis) wardgenisaTvis germaniis savaWro kodeqsiT
dadgenil vadas gaumarTleblad amcirebda.553
am dros unda vixelmZRvaneloT saarbitraJo ganxilvis adgilis
marTlwesrigis imperatiuli normebis dacvis pirobiT. ucxouri
samarTali maSin unda iqnes gamoyenebuli, Tu is ar ewinaaRmdegeba
arbitraJis maspinZeli saxelmwifos sajaro wesrigs. magaliTad,
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi krZalavs kanoniT dadgenili
xandazmulobis vadebis Secvlas mxareTa SeTanxmebiT. Ees norma impe-
ratiuli xasiaTisaa. Tu saarbitraJo SeTanxmebaSi miTiTebuli
iqneba, rom saxelSekrulebo xandazmulobis vada am konkretuli
mxareebisaTvis iqneba ara saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 129-e
muxliT gaTvaliswinebuli sami weli, aramed sami Tve, maSin saarbi-
traJo SeTanxmebis aseTi piroba SeiZleba ganxilul iqnes qarTuli
samarTlis imperatiuli normebis sawinaaRmdego SeTanxmebad.
calkeuli saxelmwifoebis kanonmdebloba SeiZleba iTvalis-
winebdes saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis, an Sewyvetis iseT Sem-
Txvevebs, romelic saerTaSoriso doneze aRiarebuli da gazi-
550 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 76. 551 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 77. 552 Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005, s. 103. 553 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 48.
~ 170 ~
arebuli ar aris. magaliTad, germaniis uzenaesi sasamarTlo aRia-
rebs saarbitraJo SeTanxmebis Sewyvetis uflebas, roca saarbitraJo
ganxilvis erTerTi mxaris finansuri mdgomareoba imdenad gauaresda,
rom mas aRar aqvs advokatis daqiravebis saSualeba saarbitraJo gan-
xilvaSi monawileobis misaRebad. aseTi mowesrigeba doqtrinaSic
dadebiTad aris Sefasebuli. sasamarTlo praqtika ufro Sorsac
wavida da daadgina, rom es erTerTi im SemTxvevaTagania, roca Seu-
Zlebelia saarbitraJo SeTanxmebis Sesruleba.554 saboloo jamSi
germanuli doqtrina da sasamarTlo praqtika erTsulovania
finansuri siZneleebis mqone piris (Die arme Partei) uflebasTan dakavS-
irebiT calmxrivad Tqvas uari saarbitraJo SeTanxmebaze da Sesa-
bamisad saarbitraJo ganxilvaSi monawileobaze.555
saerTo samarTlis qveynebSi (magaliTad inglisSi) germanuli
praqtikisagan absoluturad gansxvavebul mosazrebas uWeren mxars.
Sesabamisad mniSvnelovania, romeli saxelmwifos sasamarTlos
mouwevs aseTi sakiTxebis gadawyveta. Sxvadasxva saxelmwifoSi
miRebuli gadawyvetilebebi SeiZleba urTierTsawinaaRmdegoc ki
aRmoCndes. samwuxarod, amis Tavidan acileba SeuZlebelia.
II. sasamarTlos mier davis ganxilvis gamoricxva
modeluri kanonis me-8 muxlis I nawilis Tanaxmad ~sasamarTlo,
romelSic Setanilia sarCeli sakiTxze, romelic warmoadgens
saarbitraJo SeTanxmebis sagans, valdebulia gaagzavnos mxareebi
arbitraJSi, Tu ara ugvianes davis arsis Sesaxeb gancxadebis
wardgenisa nebismieri mxare moiTxovs amas da Tu sasamarTlo ar
aRmoaCens, rom saarbitraJo SeTanxmeba baTilia, Zaladakargulia, an
SeuZlebelia misi Sesruleba~.556 msgavsi formulirebaa mocemuli
niu-iorkis konvenciis II muxlSic.557
namdvili da Sesrulebadi saarbitraJo SeTanxmebis arseboba
gamoricxavs sasamarTlos mier saqmis ganxilvas. es principi
saerTaSoriso saarbitraJo samarTlis Teoriasa da praqtikaSi
aRiarebulad iTvleba, Tumca sawinaaRmdego mosazrebebic arsebobs.
ruseTis federaciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos
mosamarTle iukovi ~evrosabWos eqspertebis mosazrebaze” miTiTebiT
aRniSnavs, rom saarbitraJo SeTanxmebis arsebobisas sasamarTlos
mier mxareTa gagzavna arbitraJSi warmoadgens im mxaris
konstituciuri uflebis xelyofas, romelmac moawera xeli
saarbitraJo SeTanxmebas, magram Semdeg gadaifiqra. misive azriT,
nebayoflobiToba bolomde unda iyos daculi da Tu mxare
gadaifiqrebs, maSin SeTanxmeba am nawilSi SeiZleba calmxrivad
554Schütze, Rolf, A. Effektivität des Rechtsschutzes vor den Schiedsgerichten, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 46. 555 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007. s.49. 556 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 504. 557 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 428.
~ 171 ~
moiSalos. am mosazrebas eTanxmebian iukovis kolegebi umaRlesi
arbitraJidan. es mosazreba gansakuTrebiT sainteresoa imitom, rom
saxelmwifo saarbitraJo sasamarTlo ruseTis federaciaSi warmoad-
gens kompetentur sasamarTlo organos kerZo arbitraJTan dakavSir-
ebuli sakiTxebis ganxilvisas. zemoaRniSnuli Tvalsazrisi
gakritikebulia rusul iuridiul literaturaSi.558 M
saarbitraJo SeTanxmeba warmoadgens garigebis, ufro
konkretulad ki xelSekrulebis erTerT saxes, romelsac mohyveba
gansazRvruli samarTlebrivi Sedegebi. Sesabamisad saarbitraJo
SeTanxmebis mimarTac vrceldeba jer kidev romis samarTlidan
cnobili da aRiarebuli principi: ~xelSekruleba unda Sesruldes~.
is, rom mxarem xelSekrulebis dadebis Semdeg gadaifiqra, (rogorc
amas rusi iuristebi miuTiTeben), ver gamodgeba saarbitraJo
SeTanxmebis gauqmebis samarTlebriv safuZvlad. aseTi mtkiceba
absurdulia, radgan igive logikiT nebismieri xelSekrulebis
gauqmebaa SesaZlebeli. aseTi modgoma ki samoqalaqo brunvis kriziss
gamowvevs. xelSekrulebis mxareebs yovelTvis rodi moswonT im
xelSekrulebis pirobebi, romelic ramdenime Tvis, an wlis win
dades, magram isini kontrahentisa da kanonis winaSe valdebulni
arian Seasrulon nakisri valdebulebebi, an pasuxi agon Seusruleb-
lobisaTvis. Ees yvelaferi Tanamedrove kerZo samarTlis
elementaruli principia, aqsiomaa, rasac mtkiceba ar unda sWir-
debodes. rusi iuristebis mosazrebebi mxolod imiT SeiZleba aix-
snas, rom isini maqsimalurad cdiloben qonebrivi davebis
ganxilvaSi arasaxelmwifo institutebis monawileobis xarisxis
Semcirebas. Aamis safuZveli ki rusuli samarTlebrivi azrovnebis
tradiciebSi unda veZioT, romelic nebismier SemTxvevaSi saxe-
lmwifos mier yvela sferoze maqsimaluri kontrolis dawesebisaken
swrafvas gulisxmobs.
rusi kolegebis Sexedulebebs ar iziareben poloneTis uzenaesi
sasamarTlos mosamarTleebi. isini saarbitraJo SeTanxmebas Zalas
maSinac unarCuneben, roca am ukanaknelis gaTvaliswinebiT gamota-
nili saarbitraJo gadawyvetileba gauqmdeba da dasaSvebad miiCneven
arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze axali saarbitraJo
ganxilvis dawyebas.559 rogorc germanul iuridiul literaturaSia
miTiTebuli, sasamarTlos mier saarbitraJo gadawyvetilebis
gauqmebis SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmeba kvlav „cocxldeba“
(lebt wieder auf), Tu ra Tqma unda mxareebi amis winaaRmdegni ar arian.560
am SemTxvevaSi dava kvlav arbitraJma unda ganixilos ise, rom
Tavidan aicilos saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis
558 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ,“ Москва, 2001, с. 36. 559~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с.203. 560 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 232.
~ 172 ~
safuZvlebi.561 aseTi midgoma mTlianad Seesabameba saarbitraJo
SeTanxmebis avtonomiurobis princips da misaRebad unda CaiTvalos.
2005 wlis TebervalSi niderlandebSi SemuSavebuli proeqtis
Tanaxmad, sasamarTlos mxolod maSin SeuZlia ganixilos saqme
arsebiTad, Tu arbitraJma Tavi arakompetenturad cno saarbitraJo
SeTanxmebis ararsebobis gamo. Tu arbitraJi Tavs arakompetenturad
sxva safuZvliT cnobs, maSin proeqtis Tanaxmad saarbitraJo SeTan-
xmeba mainc namdvilia, Tu mxareebi sxva rameze ar SeTanxmebulan. am
ukanasknel safuZvels miekuTvneba SemTxveva, roca mxareebma aras-
worad mimarTes saarbitraJo instituts.562 (magaliTad saarbitraJo
SeTanxmebaSi miTiTebulia stokholmis saarbitraJo instituti,
magram mxarem mimarTa qalaq stokholmSi moqmed sruliad sxva arbit-
raJs.)
arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-4 muxlis Tanaxmad,
sasamarTlos ara aqvs ufleba erTerTi mxaris Sesabamisi
Suamdgomlobis Semdeg ganixilos dava, romelic mxareTa Soris
arsebuli SeTanxmebis Sesabamisad gadasawyvetad unda gadaeces
arbitraJs. aseTi Suamdgomloba mxarem unda daayenos sasamarTloSi
pirveli SesaZleblobisTanave. dagvianebuli Suamdgomloba daiSveba,
Tu arsebobs pativsadebi safuZveli. amasTan, mxaris miTiTeba
saarbitraJo SeTanxmebaze mxedvelobaSi miiReba im SemTxvevaSic, Tu
am mxarem dauSva saarbitraJo SeTanxmebiT moculi sakiTxis
gadawyveta Sesabamisi saxelmwifo organos mier gamartivebuli
wesiT valebis gadaxdevinebis sferoSi.563
aq unda igulisxmebodes SemTxveva, rodesac valdebulebis
arsebobis sicxadis gamo mxare ar mimarTavs sasarCelo warmoebas da
iTxovs movalisaTvis gadaxdis gamartivebuli wesiT dakisrebas. aseT
SemTxvevaSi Sesabamisi saxelmwifo organosaTvis (Debt Enforcement Authority) mimarTvas SvedeTis kanonmdebloba saarbitraJo SeTanxmebis
sawinaaaRmdego moqmedebad ar miiCnevs. aRsaniSnavia, rom aseTi
midgoma sxva saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi TiTqmis ar gvxvdeba.
Svedur iuridiul literaturaSi dasmulia SekiTxva, meore
mxares aqvs Tu ara ufleba, rom gaaprotestos gamartivebuli wesiT
davalianebis gadaxdev-inebis procedura saarbitraJo SeTanxmebaze
miTiTebiT. pasuxi aseTia: Tu mxareebi ar SeTanxmebulan, rom
gamartivebuli wesiT davalianebis gadaxdevinebis procedura
gamoricxulia saarbitraJo SeTanxmebis moqmedebis sferodan, maSin
mopasuxes aqvs arbitraJze miTiTebis ufleba.564
561Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006,s.5 562 Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s.82-83. 563 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 88. 564 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 92.
~ 173 ~
davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis gamar-
tivebul wess iTvaliswinebs saqarTvelos samoqalaqo saproceso ko-
deqsic. Sveduri kanonis zemoT miTiTebuli normis arsi imaSi
mdgomareobs, rom mxaris gancxadeba davalianebis gadaxdis
valdebulebis Sesaxeb(saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis
303-e muxli) da aRniSnuli sakiTxis ganxilva saxelmwifo organos
(sasamarTlos) mier ar niSnavs saarbitraJo SeTanxmebaze uaris
Tqmas. aseTi gadaxdevinebis dros sadao ar aris gadaxdis
safuZvlebi da mxare ubralod sasamarTlo wesiT iTxovs
movalisaTvis gadaxdis dakisrebas. amitom es ar SeiZleba CaiTvalos
saarbitraJo SeTanxmebis darRvevad. arbitraJi mxolod im
SemTxvevaSi ganixilavs saqmes, roca dava warmoiSoba. e.i
saarbitraJo SeTanxmebis arsebobisas mxares unda mivaniWoT ufleba
gamartivebuli samarTalwarmoebis wesiT daakisros movales gadaxda.
Tu es ukanaskneli gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis ganma-
vlobaSi sadaod gaxdis valis arsebobas (ssk-is muxli 306) maSin mxa-
rem dauyovnebliv unda miuTiTos saarbitraJo SeTanxmebaze da
sasamarTlo valdebulia Sewyvitos saqmis warmoeba arbitraJis
sasargeblod. aseTi mowesrigebis qarTuli kanonmdeblobiT
ganmtkiceba albaT misaRebi unda iyos. axali saarbitraJo kanonmde-
blobis SemuSavebis procesSi Sveduri gamocdilebis gaziareba sasu-
rvelia. miT umetes, rom Sveduri kanonis mocemuli normis qarTul
saproceso samarTalTan mimarTebaSi ganxilva naTels xdis aseTi
regulirebis progresulobas.
arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis me-5 muxlis Tanaxmad, mxare
kargavs saarbitraJo SeTanxmebaze miTiTebis uflebas: 1. Tu man
TviTon gaaprotesta meore mxaris Txovna arbitraJis Sesaxeb. 2 ar
daniSna arbitri Sesabamis vadaSi. 3. Sesabamis vadaSi ar warmoadgens
arbitrTa honoraris saxiT mis mier gadasaxdeli Tanxis Sesabamis
uzurnvelyofas.565 es ukanaskneli safuZveli gansakuTrebiT
sainteresoa. gamodis rom mxare kargavs saarbitraJo SeTanxmebaze
miTiTebis uflebas, Tu is arbitrebis honoraris gadaxdas
saTanadod ar uzrunvelyofs.
III. sasamarTlo ganxilvis Sewyveta, Tu SeCereba?
zogadi principis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis arseboba
gamoricxavs imave saqmeze sasmarTloSi saqmis warmoebas. am dros
mniSvnelovania is sapr-oceso samarTlebrivi Sedegi, romelic unda
mohyves mxaris mier saarbitraJo SeTanxmebaze miTiTebas.
niu-iorkis konvenciis meore muxlis Tanxmad, roca sasamarTlo
daadgens, rom mxareTa Soris warmoSobili dava unda ganixilos
arbitraJma, is erTerTi mxaris moTxovniT gagzavnis mxareebs
565 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 95.
~ 174 ~
arbitraJSi. aSS-Si Tvlian, rom konvenciis moTxovna (refer the parties to arbitration) da federaluri saarbitraJo aqtiT dadgenili regulireba
“sasamarTloebs aqvT ufleba SeaCeron mimdinare sasamarTlo
procesi saarbitraJo ganxilvis dasrulebamde.” erTmaneTs ar
ewinaRmdegeba.566 aseTi mowesrigeba dadgenilia aSS-s 1925 wlis
federaluri saarbitraJo aqtis me-3 muxliT..567 Tu inglisur sasamarTloSi wardgenili iqneba sarCeli davaze,
romelTan dakavSirebiTac arsebobs iuridiulad namdvili
saarbitraJo SeTanxmeba, sasamarTlo mxolod aCerebs saqmis
warmoebas gansxvavebiT modeluri kanonisagan, romelic davis arbi-
traJisaTvis gadacemas da sasamarTloSi saqmis warmoebis Sewyvetas
iTxovs.568 kanoni ar Seicavs pirdapir miTiTebas, daiSveba Tu ara
saqmis warmoebis SeCerebis Sesaxeb sasamarTlos gadawyvetilebis ga-
saCivreba. inglisis saapelacio sasamarTlom am SekiTxvas dadebiTi
pasuxi gasca.569
Arogorc ukve aRiniSna, modeluri kanoni da Sesabamisad mis
safuZvelze miRebuli saarbitraJo kanonebi iTvaliswineben sasamar-
TloSi saqmis warmoebis Sewyvetas da ara SeCerebas. Aamis sapiris-
pirod saerTo samarTlis sistemas mikuTvnebuli marTlwesrigebi
saarbitraJo SeTanxmebis arsebobas miiCneven ara sasamarTloSi
saqmis warmoebis Sewyvetis, aramed SeCerebis safuZvlad. Aaqve isic
unda aRiniSnos, rom TviT saarbitraJo gadawyvetilebis iuridiul
ZalasTan dakavSirebiT es midgoma raime cvlilebebs ar iwvevs.
arbitraJis mier miRebuli gadawyvetileba saboloo da savalde-
buloa mxareebisaTvis da is aRsruldeba niu-iorkis konvenciiT dad-
genili wesiT.
IV. saarbitraJo SeTanxmebis safuZvelze dawyebuli saarbitraJo ganxilva
da moTxovnis xandazmulobis vadebi
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli piroba, romelic davebis
gadawyvetas Seexeba, SeiZleba kompleqsuri iyos da ramdenime
etapisagan Sedgebodes. MagaliTad, gaTvaliswinebuli iyos mxareTa
valdebuleba, rom isini keTilsindisierad Seecdebian moilaparakon.
molaparakebis warumateblad dasrulebis SemTxvevaSi mxareebi
mimarTaven mediaciis romelime formas. Tu mediacia uSedegod
dasruldeba, maSin davas ganxilavs arbitraJi. am dros SeiZleba
warmoiSvas moTxovnis xandazmulobis problema. sanam yvela es
procedura dasruldeba da moTxovna arbitraJSi iqneba wardgenili,
SeiZleba xandazmulobis vada amoiwuros. saerTo samarTlis
qveynebSi “am problemis gadawyvetis gzad miiCneven davis gadawyvetis
566 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p.51. 567 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight Jean R; Ware Stephan J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 37. 568 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005, p. 11. 569 Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition,~ LLP~, London, 2005, p. 44.
~ 175 ~
Sesaxeb SeTanxmebaSi iseTi debulebis gaTvaliswinebas, romelic
saSualebas iZleva daiwyos saarbitraJo ganxilva im pirobiT, rom is
SeCerdeba, sanam Tanmimdevrulad ar warimarTeba da dasruldeba
davis gadawyvetis Sesaxeb SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli yvela
procesi Tu procedura.570 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar iTvaliswinebs SeTanxmebiT
xandazmulobis vadis SeCerebis SesaZleblobas. Sesabamisad mxareebi
qarTuli samarTlis mixedviT ver SeTanxmdebian, rom xandazmulobis
vadis dena SeCerdes. aqac gamosavali unda moiZebnos mxaris mier
moTxovnis formalur wardgenaSi. saarbitraJo pretenziis wardgenis
Semdeg SeCerdeba ara xandazmulobis vada, aramed saarbitraJo
ganxilva, rac mxareebs Tavisuflad SeuZliaT. xandazmulobis vadis Sewyvetis, an SeCerebis sakiTxi unda
gadawydes im samarTlis Sesabamisi normebiT, romelic gamoiyeneba
xandazmulobis vadis mimarT. saarbitraJo ganxilvis dawyeba
mxolod maSin SeiZleba gaxdes xandazmulobis vadis Sewyvetisa Tu
SeCerebis safuZveli, Tu gamosayenebeli samarTali amas iTva-
liswinebs.571
§10 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba
mesame pirebze
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze
gavrcelebis momwesrigebeli normebi sasamarTlo da saarbitraJo
praqtikis mier Camoyalibda. dResac iSviaTia (TiTqmis ar arsebobs)
saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli samarTlebrivi aqti
(kanoni, reglamneti da a.S), romelic pirdapir aregulirebs mesame
pirebze saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavr-
celebis sakiTxebs. praqtikaSi SeiZleba arsebobdes uamravi sakmaod
originaluri precedenti, romelTa winaswar gaTvaliswineba da
maTze msjeloba SeuZlebelia. miuxedavad amisa, am TemasTan
dakavSirebuli sasamarTlo da saarbitraJo gadawyvetilebebi mainc
iZlevian garkveuli daskvnebis gamotanis safuZvels.
Sveicariis sasamarTloebi garkveuli garemoebebis arsebobisas
principSi Ses-aZleblad miiCneven saarbitraJo SeTanxmebis samarT-
lebrivi Sedegebis gavrcelebas mesame pirebze, romlebsac forma-
lurad xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze. am dros
gadamwyveti unda iyos saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebe-
li samarTali iTvaliswinebs Tu ara misi samarTlebrivi Sedegebis
gavrcelebas mesame pirebze.572 saarbitraJo SeTanxmebis samarTleb-
570 Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 87. 571 Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006, p. 346. 572 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 111.
~ 176 ~
rivi Sedegebis sxva subieqtebze gavrcelebaze msjelobisas
miuTiTeben Sveicaruli iuridiuli mecnierebis mier ganviTarebul
e.w normatiuli konsensusis Teoriaze, romlis Tanaxmadac mxareTa
nebad iTvleba ara maTi realuri survili, aramed is, rac meore
mxares SeeZlo safuZvlianad evarauda pirvelis nebasTan
dakavSirebiT.573 e.i Tu SesaZlebelia dasabuTebuli varaudi, rom
mxareebi iTvaliswinebdnen maT mier dadebuli saarabitraJo
SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrcelebas mesame pirebze,
maSin aseTi gavrceleba misaRebad unda CiaTvalos.
sasamarTlo da saarbitraJo praqtikidan gamomdinareobs, rom
mesame pirebze (romelTac xeli ar mouweriaT saarbitraJo SeTanxme-
bisaTvis) saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavr-
celebis sakiTxi specifiuria da yoveli konkretuli SemTxvevis
detaluri analizidan da saqmis garemoebebidan gamomdinare unda
gadawydes.574
Sveicariis federalurma sasamarTlom (Federal Tribunal) erTerTi
gadawyvetilebiT gansazRvra saarbitraJo SeTanmebis samarTlebrivi
Sedegebis mesame pirebze gavrcelebis samarTlebrivi safuZvlebi.
saqme mdgomareobda SemdegSi: orma mxarem xeli moawera xel-
Sekrulebas. am xelSekrulebaSi gaTvaliswinebuli iyo saarbitraJo
SeTanxmeba. mogvianebiT saxelSekrulebo urTierTobis monawile
gaxda mesame piri. Aam mesame pirma da xelSekrulebis erTerTma
mxarem meore mxaris winaaRmdeg mimarTes sasamarTlos, sasamarTlom
miuTiTa saarbitraJo SeTanxmebaze. es sasamarTlo gadawyvetileba
gasaCivrda Sveicariis federalur sasamarTloSi, sadac mxareebi
iTxovdnen rom sasamarTlos ganexila es saqme, an ukidures
SemTxvevvaSi mesame mxaresa da mopasuxe kompanias Soris arsebuli
dava mainc im safuZvliT, rom es mesame mxare da mopasuxe kompania
saarbitraJo SeTanxmebiT ar yofilan dakavSirebuli. sasamarTlom
Seiswavla mosarCeleebis mier sasamarTloSi wardgenili sarCeli da
daaskvna, rom isini ayenebdnen erTian moTxovnas, romelic
gamomdinareobda im xelSkrulebidan, romelic Tavis mxriv Seicavda
saarbitraJo SeTanxmebas. SasamarTlom miuTiTa, rom Tu mesame mxares
surda am xelSkrulebaze dayrdnobiT moTxovnis wardgena, maSin mas
es arbitraJSi unda gaekeTebina da ara sasama-rTloSi. Amgvarad, Sve-
icariis federalurma sasamarTlom mxare, romelsac xeli ar mouw-
eria saarbitraJo SeTanxmebaze, valdebulad CaTvala Tavisi moTx-
ovna arbitraJisaTvis waredgina da ara sasamarTlosaTvis.575 sasama-
rTlom am SemTxvevaSi gadawyvetileba gamoitana ara formaluri
moTxovnebidan, aramed urTierTobis samarTlebrivi Sinaarsidan
gamomdinare, rac misasalmebelia. Fformaluri moTxovnebi samarTa-l-
Si arsebobs ar iuridiul-teqnikuri manipulaciebisaTvis, rasac Cemi
573 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 86-87. 574 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 97. 575 ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004, p. 301- 302.
~ 177 ~
azriT hqonda adgili, aramed samarTlebrivi stabilurobisaTvis. Aam
SemTxvevaSi sakiTxis dasma gulisxmobs ara imas, arsebobs Tu ara
formis dacviT dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba, aramed imas,
ramdenad aris SesaZlebeli iuridiulad namdvili saarbitraJo
SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze gavrceleba.
I. mesame piris sasargeblod dadebuli xelSekrulebebi
sxvadasxva saxis xelSekrulebaSi saarbitraJo SeTanxmebis
gaTvaliswineba da Sesabamisi samarTlebrivi Sedegebis warmoSoba
damokidebulia am xelSekrulebasTan dakavSirebiT erovnul kanon-
mdeblobaSi, doqtrinasa da praqtikaSi arsebul midgomebze. Mmagali-
Tad, frangul samarTalSi arsebuli zogadi principis Tanaxmad, me-
same piris sasargeblod dadebuli xelSekruleba mesame pirisaTvis
valdebulebebs ar unda warmoSobdes. Ees principi saarbit-raJo Se-
Tanxmebazec vrceld-eba. marTalia, saarbitraJo SeTanxmeba mxares
arbitraJisaTvis mimarTvis uflebas aniWebs, magram is valdebu-
lebacaa, romelic subieqts arTmevs sasamarTlosaTvis mimarTvis uf-
lebas. swored aseTi gadawyvetileba miiRo safrangeTis sakasacio
sasamarTlom 1985 wels. mesame pirs, vis sasargeblodac iyo
dadebuli xelSekruleba, sasamarTlom ganumarta, rom mas ar hqonda
ufleba xelSekrulebis mxareebis mier dadebul saarbitraJo
SeTanxmebaze mieTiTebina.576 aseTi midgoma nawilobriv unda iqnes
gaziarebuli. Tu mesame pirs avaldebuleben, rom davis arbitraJSi
ganxilvas daTanxmdes, es cxadia, dauSvebelia. Ggamonaklisi unda
iyos SemTxveva, roca mesame piri sakuTari nebiT Tanxmdeba saar-
bitraJo SeTanxmebaze. misi Tanxmoba SeiZleba Sefasdes, rogorc
axali saarbitraJo SeTanxmeba. SeiZleba mas saarbitraJo ganxilvaSi
monawileobis miReba mainc mouxdes. ra Tqma unda, ara rogorc
mxares, aramed rogorc mowmes, romelsac SeuZlia xelSekrulebis
SesrulebasTan dakavSirebiT arbitraJs informacia miawodos.
Mmsgavsi mosazreba gamoTqmulia germanul iuridiul literaturaSi,
romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebas ar aqvs iuridiuli
Zala mesame pirTa mimarT, garda im SemTxvevisa, roca aseTi ram
mesame pirebTan dadebuli xelSkrulebidan gamomdinareobs, an saa-
rbitraJo ganxilvas es piri dumiliT eTanxmeba.577
II. garantia, Tavdeboba, solidaruli valdebuleba
Sveduri sasamarTlo praqtika ar eTanxmeba Tavdebze
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrcelebas.
stokholmis sasamarTlom daadgina, rom Tu mowodebis xel-
576Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 40. 577 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.
~ 178 ~
Sekrulebis Tanaxmad Sesruleba garantirebulia mesame piris mier,
maSin aseTi mxare (Tavdebi) SeboWilia ZiriTadi xelSekrulebis
sarbitraJo SeTanxmebiT mxolod im SemTxvevaSi, Tu movalisa da Tav-
debis valdebulebebi xelSekrulebis Tanaxmad erTanairia, an
eqvivalenturia. sveas olqis sasamarTlom mxari ar dauWira q.
stokholmis sasamarTlos gadawyvetilebas. saapelacio sasamarTlos
gadawyvetileba gasaCivrda uzenaes sasamarTloSi, romelmac gadaw-
yvetileba ZalaSi datova.578
inglisuri samarTali movalis (principalis?) mier dadebuli
saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebs ar avrcelebs garantze.. inglisur
literaturaSi mxareebs urCeven, rom rogorc ZiriTad, aseve garan-
atiis xelSekrulebaSi Seitanon piroba, romlis Tanaxmad saarbit-
raJo gadawyvetileba savaldebulo iqneba garantisTvisac.579
frangul samarTalSi ZiriTad movales da kreditors Soris
arsebuli saarbitraJo SeTanxmeba ar warmoSobs garantisaTvis
samarTlebriv Sedegebs, garda im SemTxvevisa, roca garanti am
saarbitraJo SeTanxmebis mxarec aris, anu roca arsebobs misi
Tanxmoba.580
garanti ZiriTadi movalis mier dadebuli saarbitraJo SeTan-
xmebiT SeboWili ar aris.581 es midgoma gaziarebulia Sveicariis sa-
marTalSic. garantis mimarT saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebis gavr-
celeba mxolod am ukanasknelis Tanxmobis SemTxvevaSi SeiZleba.582
saarbitraJo SeTanxmebiT gansazRvruli uflebebi da movale-
obebi SeiZleba gadavides, an ukidures SemTxvevaSi SeiZleba gavr-
celdes im pirzec, romelmac ZiriTadi xelSekrulebiT gaTvaliswi-
nebuli valdebulebebis mxolod nawili aiRo sakuTar Tavze.
Turqulma kompaniam dado xelSekruleba rusul kompaniasTan
ruseTSi saavadmyofoebis mSeneblobasTan dakavSirebiT. xelSekru-
leba iTvaliswinebda SesaZlo davebis ganxilvas ICC arbitraJis
wesebis mixedviT. saarbitraJo ganxilvis adgilad ganisazRvra Jeneva.
amis Semdeg meore rusuli kompania Tavdebad daudga pirvels.
pirveli rusuli kompaniis mier Tanxis gadauxdelobis SemTxvevaSi
Tanxas dafaravda meore rusuli kompania. Tanxa arc erTis mier ar
iqna gadaxdili da Turqulma kompaniam mimarTa arbitraJs, rogorc
ZiriTadi movalis, aseve Tavdebis winaaRmdeg. Tavdebma gaaprotesta
arbitraJis kompetenturoba da miuTiTa, rom mas ar hqonia saarbit-
raJo SeTanxmeba Turqul mxaresTan. arbitraJma Tavi kompetenturad
cno. es gadawyvetileba daadastura Sveicariis federalurma sasa-
578Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003. 579 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 219. 580 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 222. 581 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 64. 582 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 227.
~ 179 ~
marTlomac. Aam ukanasknelma dadgina, rom meore rusuli kompania
uSualod kisrulobda kreditoris winaSe Sesrulebas da es samarT-
lebrivad ufro mets niSnavs, vidre Cveulebrivi Tavdeboba. es
dakvalificirebuli iqna, rogorc valis sakuTar Tavze aReba.
vinaidan valdebulebis warmoSobis ZiriTadi dokumenti – xel-
Sekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, amdenad meore rusuli
kompaniisTvis am xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba
misTvis savaldebulod miiCnia.583 es gadawyvetileba 2001 wels iqna
miRebuli.
sakmaod saintereso dasabuTebaa, Tumca zogierTi debuleba
mainc saeWvoa. am SemTxvevis dakvalificireba valis gadakisrebad
Znelia imis gamo, rom meore kompaniis valdebuleba warmoiSoboda
maSin, Tu pirveli ar Seasrulebda mas. albaT aq saqme unda gvqondes
solidarul TavdebobasTan. rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebas,
misi namdvilobis SenarCuneba gamarTlebulad unda CaiTvalos. Tu
piri uSvebs sxva subieqtis mier xelSekrulebiT nakisri valdebu-
lebis sakuTari ZalebiT Sesrulebis SesaZleblobas, is unda iTva-
liswinebdes am xelSekrulebis sxva pirobebis, maT Soris saarbit-
raJo SeTanxmebis savaldebulobasac.
gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, solidaruli movalis mier
dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba savaldebulo ar aris sxva
solidaruli movaleebisaTvis.584 am debulebis samrTlebrivi Sede-
gebis gaTvaliswinebiT, es arc ise martivad gadasawyveti sakiTxia.
Tu movale, romelmac dado saarbitraJo SeTanxmeba, arbitraJSi pro-
cess waagebs, maSin is valdebuli xdeba srulad Seasrulos val-
debuleba da Semdeg moTxovna warudginos sxva movaleebs
solidaruli valdebulebis SesrulebaSi maTi wilis propor-
ciulad. gamodis, rom saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebi mainc aisaxeba im solidarul movaleebze, romlebsac aseTi
SeTanxmebis dadeba ar surdaT. albaT maT nebismier SemTxvevaSi unda
hqondeT ufleba arbitraJSi wagebul solidarul movales wauyenon
Sesagebeli da amtkicon, rom maTTvis Sesrulebis dakisreba
gamoiwvia arbitraJis mier davis ganxilvam. Tu sasamarTlo CaTvlis,
rom davis sasamarTloSi ganxilvis SemTxvevaSic igive Sedegi
dadgeboda, maSin man unda daakisros anazRaureba sxva solidarul
movaleebsac. Tu sasamarTlo miiCnevs, rom arbitraJis mier saq-mis
ganxilvis gareSe Sesrulebis dakisreba gamoricxuli iyo, maSin
saarbitraJo SeTanxmebis mxared saxeldebuli solidaruli movale
kreditoris winaSe valdebulebis Sesrulebis dros marto darCeba.
583 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 19. 584 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 61.
~ 180 ~
III. iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba am iuridiuli piris partniorebze
(wevrebze)
kapitaluri tipis sazogadoebis mier dadebuli saarbitraJo
SeTanxmebis gavrceleba partniorebze/aqcionerebze gamoricxulia. am
subieqtebis samarTlebrivi forma imanenturad gulisxmobs zemo-
aRniSnuli pirebis pasuxismgeblobis SezRudvas. Tu isini pasuxs ar
ageben sazogadoebis valdebulebisaTvis, verc am sazogadoebis mier
dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba iqneba maTTvis savaldebulo.
sxvagvarad wydeba sakiTxi, roca saqme gvaqvs amxanagobis tipis
sazogadoebebTan. germanul doqtrinaSi arsebobs mosazreba, rom
samoqalaqo samarTlis sazogadoeba (Gesellschaft des Bürgerlichen Rechts, qarTulad: amxanagoba) da Ria savaWro sazogadoebis (OHG, qarTulad
solidaruli pasuxismgeblobis sazogadoeba) wilis mesakuTreni
SezRudulni arian sazogadoebis mier dadebuli saarbitraJo SeT-
anxmebebiT.585 saarbitraJo gadawyvetileba xdeba safuZveli, rom
saaRsrulebo furceli gamoiweros rogorc TviT sazogadoebis,
aseve komplementarisa Tu amxanagobis wevris mimarT.586
IV. saxelmwifos mier kontrolirebadi kompaniebisa da sajaro samarTlis
iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis gavrceleba saxelmwifoze
saxelmwifos SeuZlia kanoniT an sxva normatiuli aqtiT Seqmnas
iuridiuli piri. xSirad saqmian urTierTobebSi aseTi subieqtebi
asocirdebian saxelmw-ifosTan, ris gamoc rTuldeba saxelmwifo
organoebsa da am subieqtebs Soris zRvris gavleba. AaseTi pre-
cedentebi sakmaod xSiria ganviTarebad saxelmwifoebSi.587
saxelmwifo organos, an saxelmwifos mier kontrolirebadi
iuridiuli piris mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebis saxelmwifoze gavrcelebis sakiTxze
msjelobisas sasamarTloebi da arbitraJebi yuradRebas amaxvileben
ara imdenad formalur momentebze (magaliTad, aris Tu ara konkre-
tuli warmonaqmni iuridiuli piri, hyavs Tu ara sakuTari organoebi
da a.S) aramed imaze, realurad ramdenad damoukidebelia es subieqti
saxelmwifosagan konkretuli gadawyvetilebebis miRebisas.588
piramidebis platoze turistuli proeqtis ganxorcielebis
mizniT egviptis turizmis ministrma, saxelmwifo sakuTrebaSi myofma
585 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 63. 586 Sdr. Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 38-39. 587Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba
sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006, gv.101. 588Sdr. Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class
actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 87.
~ 181 ~
egvipturma turistulma kompaniam da honkongurma kompaniam xeli
moaweres ramdenime xelSekrulebas, romelTagan erTi Seicavda
saarbitraJo SeTanxmebas ICC AarbitraJze miTiTebiT. mxareebma aseve
daafuZnes erToblivi sawarmo. 1974 wlis dekemberSi xelmowerili
kontraqti Seicavda sityvebs: “damtkicebuli, SeTanxmebuli da
ratificirebulia turizmis saministros mier.” parizis saapelacio
sasamarTlos gadawyvetilebiT (romelic ZalaSi datova sakasacio
sasamarTlom) egviptis turizmis ministrma (saxelmwifom) xeli
moawera xelSekrulebas, rogorc kontrolisa da zedamxedvelobis
ganmaxorcilebelma organom. Mministris xelmowera ar iTva-
liswinebda saxelmwifos qcevas xelSekrulebis da maSasadame sa-
arbitraJo SeTanxmebis mxared. sasamarTlom CaTvala, rom arbitraJis
gadawyvetilebaSi moyvanili mtkiceba, rom yvela xelSekruleba
emsaxureboda erT proeqts da erTerT maTganSi CarTuli saarb-
itraJo SeTanxmeba unda gavrcelebuliyo yvela kontraqtiT gaTvali-
swinebul urTierTobaze, sustia da ar emyareba saqmeSi arsebul
mtkicebulebebs.589
rogorc Cans, franguli sasamarTloebi Tvlian, rom sajaro
samarTlis iuridiuli pirebis mier dadebuli saarbitraJo SeTan-
xmebis samarTlebrivi Sedegebi ar unda gavrceldes TviT saxel-
mwifoze da ar unda warmoSvas valdebulebebi am ukanasknelisaTvis.
igive midgoma vrceldeba saxelmwifos wilobrivi monawileobiT
Seqmnil sawarmoze.590
aSS-Si arsebuli erTerTi mosazrebis Tanaxmad, saarbitraJo
SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebi ar SeiZleba gavrceldes saxel-
mwifoze mxolod im safuZvliT, rom saarbitraJo SeTanxmebis mxare
kompania saxelmwifos ekuTvnis. aSS-is erTerTma saapelacio
sasamaTlom ar cno iuridiuli Zalis mqoned ICC arbitraJis gadaw-yvetileba, romelic TurqmeneTis saxelmwifoze avrcelebda saarb-
itraJo SeTanxmebas. am saarbitraJo SeTanxmebis mxared gamodioda
iuridiuli piri, romlis wilebic (aqciebic) TurqmeneTis saxel-
mwifos ekuTvnoda.591
V. “kompaniebis jgufis doqtrina”
franguli samarTali icnobs e.w “kompaniebis jgufis” cnebas
(groupe de societes) romelSic, upirvels yovlisa, moiazreba erTi da
imave piris, an pirebis mier kontrolirebadi ramdenime komerciuli
iuridiuli piri. sasamarTlo praqtikaSi iyo SemTxvevebi, roca erT-
erTi Svilobili kompania uTiTebda meore Svilobili kompaniis, an
589 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 65. 590Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 44. 591 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 65.
~ 182 ~
ZiriTadi kompaniis mier dadebul saarbitraJo SeTanxmebaze da mo-
iTxovda davis arbitraJSi ganxilvas. safrangeTis saapelacio sa-
samarTloebi am SemTxvevaSi aRiareben saarbitraJo SeTanxmebis sa-
marTlebrivi Sedegebis am Svilobil kompaniebze gavrcelebas. gansa-
kuTrebiT maSin ar rCeba araferi sadao, roca arbitraJSi davis gan-
xilvas TviTon is Svilobili kompania iTxovs, romelsac saarbit-
raJo SeTanxmebaze xeli ar mouweria.592 marTalia, “kompaniebis jgu-
fis doqtrina” iZleva SesaZleblobas am jgufis wevri erTi
kompaniis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis Sedegebi
gavrceldes meore kompaniaze, Tumca literaturaSi xazgasmiT aris
aRniSnuli, rom mxolod kompaniebis jgufis arseboba da misi
erTerTi Semadgeneli kompaniis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadeba
ar aris am SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis danarCen kompaniebze
gavrcelebis upirobo safuZveli.593
Aam doqtrinis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebis gavrceleba am jgufis wevr kompaniaze, romelsac xeli ar
mouweria saarbitraJo SeTanxmebisaTvis ZiriTadad sam pirobazea
damokidebuli: 1. kompania, romelsac xeli ar mouweria saarbitraJo
SeTanxmebaze, monawileobda ZiriTadi xelSekrulebiT
gaTvaliswinebuli valdebulebebis SesrulebaSi an Seusruleblo-
baSi. 2. kompania, romelsac xeli ar mouweria SeTanxmebaze unda iyos
ZiriTadi xelSekrulebis da aqedan gamomdinare saarbitraJo
SeTanxmebis realuri mxare. (rac saqmis garemoebebidan unda
gamomdinareobdes.) 3. am garigebaSi monawiloebiT kompania unda
iRebdes realur sargebels, an unda iyos SesaZlebeli daskvnis
gamotana, rom kompania am garigebidan raime sargebels eloda.594
KmarTalia, kompaniebis jgufis doqtrina frangulma
sasamarTloebma da arbitraJebma ganaviTares, magram is swrafad
gavrcelda sxva saxelmwifoebSic da araerTgvarovani reaqcia
gamoiwvia. garkveuli meryeobis Semdeg es praqtika gaiziares
Sveicariis sasamarTloebmac. germanuli da inglisuri midgoma am
sakiTxisadmi sakmaod TavSekavebulia. inglisSi magaliTad Tvlian,
rom es ewinaaRmdegeba e.w korporaciuli safarvlis princips. (the principle of corporate veil)595
inglisurma sasamarTlom (Queen’s bench) 2004 wels gamoitana
gadawyvetileba, romlis Tanxmadac e.w kompaniebis jgufis doqtrina
ar aris inglisuri samarTlis Semadgeneli nawili, ris gamoc
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba mesame
592Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 42. 593 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 51. 594Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 98. 595 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 96.
~ 183 ~
pirze ar SeiZleba. am konkretul SemTxvevaSi saqmis garemoebebi
SemdeegSi mdgomareobda: saarbitraJo pretenziis avtori miuTiTebda,
rom mopasuxem ziani miayena ara mxolod mas, aramed mis Svilobil
kompaniebsac (romlebsac saarbitraJo SeTanxmebaze xeli ar
mouweriaT), ris gamoc pretenziis avtori kompania iTxovda rogorc
misTvis aseve misi Svilobili kompaniebisaTvis miyenebuli zaralis
anazRaurebas. arbitraJma miuTiTa ra kompaniebis jgufis doqtrinaze,
daakmayofila es moTxovna. sasamarTlom zemoaRniSnuli safuZvliT
gaauqma gadawyvetileba im nawilSi, romelic iTvaliswinebda
Svilobili kompaniebisaTvis zianis anazRaurebas. rogorc
literaturaSi miuTiTeben, saapelacio sasamarTlos da lordTa
palatas jerjerobiT amasTan dakavSirebiT Tavisi azri ar
daufiqisirebiaT.596 Agermaneli iuristebis erTi nawili Tvlis, rom
kompaniebis jgufis doqtrinas inglisur samarTalSi aRiarebis
aranairi Sansi ar aqvs.597
germanul iuridiul literaturaSi saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebis mesame pirze gavrcelebis sakiTxebze
msjelobisas miuTiTeben franguli samarTlis mier ganviTarebul
kompaniebis jgufis doqtrinaze. erTi kompaniis mier dadebuli
saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba gavrceldes amave jgufs mikuTv-
nebul sxva kompaniaze, magram mxolod saqmis garemoebebis
gaTvaliswinebiT.598 unda aRiniSnos, rom es sakiTxi germanul
iuridiul mecnierebaSi intensiuri debatebis sagania.599
koncernis arseboba aseve SeiZleba gaxdes saarbitraJo
SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis im mesame pirze gavrcelebis
samarTlebrivi safuZveli, romelsac xeli ar mouweria saarbitraJo
SeTanxmebaze. e.i roca garigebis Sinarsidan gamomdinare aSkaraa, rom
koncernSi Semavali erTerTi sazogadoeba moqmedebda meoris
sasargeblod, an misi saxeliT, an meore kompania ise iyo
dakavSirebuli am garigebasTan, rom es saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebis masze gavrcelebis samarTlebriv
safuZvels iZleva.600 zandrokis es mosazreba gaziarebuli unda iqnes
qarTuli samarTlis mierac.
596Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 100-101. 597Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 102. 598Schlabrendorff, Fabian von, Parallele Verfahren, Aufnahme von Dritten, Verbindung von Verfahren:Erfahrungen aus der Praxis der ICC. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, ~Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 64. 599 Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 109. 600Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 94.
~ 184 ~
Sveicariis uzenaesi sasamarTlos damokidebuleba kompaniaTa
jgufis doqtrinis mimarT aseve dadebiTia, principSi gaziarebuli,
Tumca mas mainc mohyva iuristebis mxridan kritika.601
aSS-is sasamarTlo praqtika gacilebiT liberaluria am
sakiTxisadmi, vidre nebismieri evropuli saxelmwifos
marTlmsajuleba.602 aq savaldebulod iTvleba ramdenime pirobis
Sesruleba: 1. ZiriTadi kompania srulad unda akontrolebdes Svi-
lobil kompanias. 2. es kontroli gamoyenebuli unda iqnes ise, rom
meore mxares amiT garkveuli ziani miadges. erTerTi Sefasebis
Tanaxmad, aSS-is samarTali ar aRiarebs kompaniebis jgufis
doqtrinas, magram imave samarTlebrivi Sedegebis misaRwevad wminda
amerikuli samarTlebrivi institutebiT operirebs.603 e.i kompaniebis
jgufis doqtrina aq “wminda franguli” saxiT ar damkvidrebula, ma-
gram saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis gavrceleba
kompaniaTa jgufis wevr sxva sawarmoebze amerikuli samarTlisaTvis
ucxo namdvilad ar aris.
Kkompaniebis jgufis doqtrinasTan dakavSirebuli erTerTi yve-
laze gavrcelebuli SekiTxva Seexeba sarbitraJo SeTanxmebis saval-
debulo werilobiTi formis dacvas. SeuZlia Tu ara mxares miu-
TiTos, rom vinaidan mas xeli ar mouweria saarbitraJo SeTanxmebaze,
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiTi forma daculi ar aris, rac am
SeTanxmebis baTilobas niSnavs? Sveicariis uzenaesi sasamarTlo
miiCnevs, rom aseTi miTiTeba dauSvebelia.604 am dros saarbitraJo
SeTanxmebis forma daculad unda CaiTvalos, vinaidan is ukve
arsebobs kompaniebis jgufis erTerTi wevris mimarT. aq saqme gvaqvs
ara formis dacvasTan, an daucvelobasTan, aramed arsebuli da
namdvili saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis sxva
subieqtebze gavrcelebasTan.
niSandoblivia, rom qarTul bizens-praqtikaSi ukve iyo msgavsi
SemTxveva, Tumca saqme saarbitraJo ganxilvamde ar misula. frangul
kompanias xelSekruleba hqonda erTerT qarTul kompaniasTan,
romelic Tavis mxriv warmoadgenda saqarTveloSi sakmaod cnobil
kompaniaTa jgufs. xelSekruleba Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas
davebis ICC arbitraJis mier ganxilvis pirobiT. Ffrangulma kom-
paniam CaTvala, rom imave jgufis qarTuli kompania arRvevda mis
mier amave jgufis sxva kompanisaTan dadebul xelSekrulebas da
aqedan iRebda sargebels. frangulma mxarem moiTxova, rom meore
qarTul kompanias Seewyvita Sesabamisi saqmianoba. saqme saarbitraJo
601Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 106. 602Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 99. 603Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 104. 604 Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 53.
~ 185 ~
ganxilvamde ar misula, mxareebma SeZles molaparakeba da saboloo
SeTanxmebac miRweul iqna.605 imis miuxedavad, ramdenad dasabuTebuli
iyo franguli kompaniis moTxovna saqmianobis SewyvetasTan
dakavSirebiT, es iyo kompaniaTa jgufis klasikuri SemTxveva. rac
ufro intensiuri gaxdeba saerTaSoriso biznes urTierTobebi, miT
ufro gaxSirdeba msgavsi precedentebi.
§11 saarbitraJo SeTanxmeba da uflebamonacvleoba
saarbitraJo SeTanxmebas SeiZleba Seicavdes sxadasxva
samarTlebrivi aqti, Tumca praqtikaSi yvelaze gavrcelebulia
saarbitraJo daTqmis CarTva xelSekrulebebSi.
kerZo samarTali iTvaliswinebs imis SesaZleblobas, rom
mxareebma sxvadasxva samarTlebrivi urTierTobebidan gamomdinare
TavianTi uflebebi da movaleobebi kanoniTa da xelSekrulebiT
dadgenili wesiT gadascen sxva subieqtebs. rogorc wesi, am dros
mxareebi ar miuTiTeben xolme saarbitraJo SeTanxmebis samarTleb-
riv bedze, rac SemdgomSi uamrav gaugebrobas warmoSobs.
uflebamonacvleobis, e.i Sesabamisi samarTlebrivi safuZvlebis
arsebobisas erTi subieqtis uflebebisa da movaleobebis mTlianad
an nawilobriv meore subieqtisaTvis gadacemis sakiTxi SeiZleba
dadges saarbitraJo SeTanxmebis mimarTac.
modeluri kanoni aranair miTiTebas aRniSnul sakiTxTan
dakavSirebiT ar Seicavs. saerTaSoriso SeTanxmebebi asve dumils
amjobineben. amas emateba isic, rom erTiani azri am sakiTxTan
mimarTebaSi arc iuridiul literaturaSi arsebobs.
xelSekrulebis mxaris Secvla sxva subieqtiT SeiZleba
ganxorciledes moTxovnis daTmobiT, an valis gadakisrebiT.
Tavdapirveli kreditorisa Tu movalis mier dadebuli xelSekru-
leba SeiZleba Seicavdes saarbitraJo SeTanxmebas. rogorc cnobi-
lia, aseTi SeTanxmeba damoukidebelia im xelSekrulebisagan,
romelSic is aris CarTuli, ZiriTadi xelSekrulebis baTiloba ar
iwvevs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobasac. aqedan gamomdinare,
xSirad mxareebi ver rigdebian, aris Tu ara savaldebulo
saarbitraJo SeTanxmeba im mxarisaTvis, romelmac xelSekrulebis
Tavdapirveli monawile Secvala.
ruseTis federaciis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos
gadawyvetilebis Tanaxmad moTxovnis daTmobis dros saarbiraJo
SeTanxmeba Zalas inarCunebs.606
Sutce ganasxvavebs zogad, erTian uflebamonacvleobas
(Gesamtsrechtsnachfolger) da specialur kerZo uflebamonacvleobas
(Einzelrechtsnachfolger). pirvelis SemT-xvevaSi saarbitraJo SeTanxmebiT
gaTvaliswinebuli uflebebi da movaleobebi gadadis uflebamona-
605magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. Aamis gamo ar aris
miTiTebuli kompaniis dasaxeleba da saqmianobis sfero. 606~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 227.
~ 186 ~
cvleze, meores dros ki es imazea damokidebuli, Seexeba Tu ara
saarbitraJo SeTanxmeba im urTierTobebs, romelTan dakavSirebiTac
ganxorcielda uflebamonacvleoba. magaliTad, sazogadoebis wes-
debiT gaTvaliswinebuli saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi
Sedegebi vrceldeba pirze, romelmac memkvidreobiT miiRo sazo-
gadoebis wili.607
saerTo uflebamonacvleobis dros (Gesamtsrechtsnachfolger) dros
winamorbedis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia
uflebamonacvlisTvisac. Amgvarad gadawyvita sakiTxi germaniis
uzenaesma sasamarTlom. saubari iyo pirTa gaerTianebaze dafuZnebul
sazogadoebaSi gardacvlili partnioris wilTan dakavSirebiT mis
memkvidreebs Soris warmoSobil davaze. sazogaodebis wesdeba Sei-
cavda saarbitraJo SeTanxmebas, rac memkvidreebs aseve
avaldebulebda dava arbitraJSi ewarmoebinaT.608
specialuri uflebamonacvleobis dros saarbitraJo SeTanxmeba
uflebamon-acvlisaTvis savaldebuloa mxolod maSin, Tu es
SeTanxmeba moicavs im urTierTobebs, romlebTan mimarTebaSic
ganxorcielda aseTi uflebamonacvleoba. aseve unda gadawydes
sakiTxi moTxovnis daTmobis dros. saarbitraJo SeTanxmeba am Sem-
TxvevaSi daTmobili moTxovnis ganuyofeli nawilia.609
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis sxva pirze
gadakisrebas (valis gadakisreba) germanul iuridiul literaturaSi
ufro frTxilad ekidebian da Tvlian, rom am SemTxvevaSi rogorc
movale, aseve axali kreditori, Tanaxma unda iyvnen saarbitraJo
SeTanxmebis SenarCunebaze. igive mowesrigeba unda gavrceldes pers-
onaluri (amxanagobis tipis) sazogadoebebSi wilis daTmobazec.610
zogadi uflebamonacvleobis (Universalsukzession) dros
uflebamonacvleze gadadis yvela ufleba da movaleoba. is xdeba
winamorbedis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebis mxare, an
dawyebuli saarbitraJo ganxilvis monawile.611 Ggermanul samarTalSi aRiarebulia, rom saarbitraJo SeTanxmeba
gadadis, e.i Zalas inarCunebs rogorc cesiis, aseve valis
gadakisrebis dros. igive SeiZleba iTqvas samewarmeo sazogadoebaSi
wilis daTmobasTan da partniorad SesvlasTan dakavSirebuli
uflebebis Sesaxeb.612
607 Schütze, Rolf, A. Schiedgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 53. 608 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62. 609 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62. 610 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 63. 611 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 20. 612 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der
~ 187 ~
iuristebis erTi nawili am sakiTxTan dakavSirebul daskvnebs
germanuli iuridiuli azrovnebis stilisaTvis damaxasiaTebeli
abstraqtuli msjelobebis safuZvelze akeTebs. kerZod, Avinc unda
Seasrulos moTxovna, romelTan dakavSirebiTac arsebobs
saarbitraJo SeTanxmeba, aseve SeboWilia am saarbitraJo SeTanxmebiT,
miuxedavad imisa, TviTon aris Tu ara am saarbitraJo SeTanxmebis
mxare. vinc xdeba im valdebulebiTi urTierTobis monawile,
romelTan dakavSirebiTac arsebobs saarbitraJo SeTanxmeba, misTvis
es saarbitraJo SeTanxmebac savaldebulo xdeba. aqedan
gamomdinareobs daskvna, rom saarbitraJo SeTanxmeba savaldebuloa
anderZis aRmsruleblisaTvis.613
garda amisa, germaniaSi Tvlian, rom mamkvidreblis mier dadebu-
li saarbitraJo SeTanxmebebi savaldebuloa memkvidrisaTvis.614
germaneli iuristebis nawils miaCnia, rom indosatari mxolod
maSin eqvemdebareba saordero fasian qaRaldTan dakavSirebul
saarbitraJo SeTanxmebas, Tu aseTi ram TviT dokumentis (fasiani
qaRaldis) Sinaarsidan gamomdinareobs.615 albaT aseTi SemTxvevebi
sasamarTlo praqtikaSi arc ise xSiri iqneba. Sveicaruli samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebiT
gaTvaliswinebuli uflebebi da movaleobebi gadadis im ZiriTad
uflebebTan erTad, romlebsac exeba es saarbitraJo SeTanxmeba.
universaluri uflebamonacvle, rogoricaa memkvidre, SeboWilia
mamkvidreblis mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebiT, Tu sxva ram
ar aris gaTvaliswinebuli. igive wesi gamoiyeneba singularuli
uflebamonacvleobis dros. uflebamonacle SeboWilia saarbitraJo
SeTanxmebiT iseve, rogorc misTvis konkretuli uflebis gadamcemi
piri iyo SeboWili. es wesi qiravnobis urTierTobebSi
uflebamonacvleobisas im SemTxvevaSic gamoiyeneba, Tu uflebis
gadacema werilobiT ar momxdara. igive SeiZleba iTqvas subrogaciis
mimarTac. Tu xelSekruleba Seicavs uflebebis sxva pirisaTvis
gadacemis akrZalvas, maSin saarbitraJo SeTanxmebiT
gaTvaliswinebuli ufleba-movaleobebis gadacema ar daiSveba.
ZiriTadi xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebis gadacema da
subrogacia, rodesac es xelSekruleba Seicavs saarbitraJo SeTan-
xmebas, ar saWiroebs im formis dacvas, romelic aucilebelia
saarbitraJo SeTa-nxmebis dadebisaTvis. sakmarisad iTvleba ZiriTadi
Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 18. 613 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 51. 614 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 13-14. 615 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 62.
~ 188 ~
xelSekrulebiT gaTvaliswinebu-li uflebebis gadacemis, an
subrogaciisaTvis kanoniT dadgenili formis dacva.616
safrangeTSi uflebamonacvle SeboWilia Tavisi winamorbedis
mier dadebuli saarbitraJo SeTanxmebiT, rogorc uflebebis
gadacemis, aseve subrogaciis dros. igive wesi gamoiyeneba
samarTlebrivi urTierTobis erTerTi mxaris gardacvalebisas.
Uuflebamonacvle, romelic iRebs sargebels ZiriTadi xelSekrule-
biT gaTvaliswinebuli uflebebis gamoyenebiT, SeboWilia am
xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmebiT, garda im
SemTxvevisa, rodesac saarbitraJo SeTanxmebis aseTi gadacema
pirdapir akrZalulia ZiriTadi xelSekrulebiT.617
safrangeTis erTerTma saapelacio sasamarTlom daadgina, rom
moTxovnis d-aTmobisas, valis gadakisrebisas da zogadad
saxelSekrulebo uflebamonacvleobisas saarbitraJo SeTanxmebis
samarTlebrivi Sedegebi gavrceldeba aseve im pirze, romelic aseTi
uflebamonacvleobis Sedegad xdeba samarTlebrivi urTierTobis
monawile. Aamave dros, saarbitraJo SeTanxmebis mxareebs SeuZliaT
SeTanxmdnen, rom uflebamonacvleobis samarTlebrivi Sedegebi ar
gavrceldeba saarbitraJo SeTanxmebaze, anu uflebamonacvle
avtomaturad ar gaxdeba saarbitraJo SeTanxmebis monawile. Aam Sem-
TxvevaSi cesioners ar aqvs ufleba miuTiTos saarbitraJo SeTan-
xmebaze. sxva SemTxvevebSi is saarbitraJo SeTanxmebiT SeboWilad iT-
vleba. erTerTi mosazrebis Tanaxmad, uflebamonacvleoba kerZo
samarTlebriv urTierTobebSi Seexeba aseve am urTierTobebTan
dakavSirebul saarbitraJo SeTanxmebasac.618
inglisuri samarTlis mixedviT, saarbitraJo SeTanxmebiT
gaTvaliswinebuli uflebamovaleobebi SeiZleba gadavides mesame
pirebze, rogorc uflebamonacvleobis Sedegi. erTerTi aseTi
SemTxveva SeiZleba iyops saxelSekrulebo uflebebis gadacema,
Tumca uflebamonacvles ar SeiZleba mieces ukve dawyebul saarbi-
traJo ganxilvaSi monawileobis ufleba, Tu is uflebamonacvleobis
Sesaxeb ar Seatyobinebs meore mxares da arbitraJs romelic ixilavs
saqmes. saarbitraJo SeTanxmebis mesame pirebze gavrceleba daiSveba
memkvidreobis da subrogaciis SemTxvevebSic..619
uflebamonacvleobis forma inglisur samarTalSi damokidebul-
ia TviT uflebamonacvleobis tipze, saxeze. Ee.w „kanoniT
gaTvaliswinebuli uflebamonacvleoba“ (A statutory assignment) daiSveba Tavdapirvel kreditorTan dadebuli werilobiTi SeTanxmebiT, an
616 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 226. 617 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 221. 618Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 45-46. 619 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 217-218.
~ 189 ~
movalisaTvis gagzavnili araorazrovani werilobiTi SetyobinebiT.
e.w. „samarTlianobis samarTliT uflebamonacvleobisas“ (An equitable assignment) werilobiTi formis dacva savaldebulo ar aris, Tumca
saTanado pirebisaTvis Setyobineba (notice) am SemTxvevaSic moiTxo-
veba..620 Tu erTi piri X, dauTmobs sxva pirs Y-s, Z-Tan X mier dadebuli
xelSekrulebidan gamomdinare uflebebsa da valdebulebebs da da
es xelSekruleba iTvaliswinebs saarbitraJo SeTanxmebas, davis
warmoSobis SemTxvevaSi saarbitraJo SeTanxmebis mixedviT saarbi-
traJo ganxilvis dawyebis uflebamosileba aqvs ara X, aramed Y-s (e.i visac dauTmes saxelSekrulebo uflebebi da valdebulebebi.)621
uflebamonacvleoba, rogorc Sedegi, aucileblad dgeba
fizikuri piris gardacvalebis, an iuridiuli piris samewarmeo
reestridan amoSlis SemTxvevaSi. amasTan dakavSirebiT saqarTvelos
kanons ~kerZo arbitraJis Sesaxeb~ erTmniSvnelovani pasuxi aqvs:
erTerTi mxaris sikvdili, an likvidacia ar iwvevs saarbitraJo
SeTanxmebis moSlas, an arbitraJis ukve daniSnuli wevris Secvlas,
Tu mxareTa mier sxva ram ar aris dadgenili. (muxli 5) aqve unda
aRiniSnos, rom iuridiuli piris reestridan amoSlis SemTxvevaSi
daskvna mxolod analogiis meSveobiT SeiZleba gakeTdes, vinaidan
kanoni üpirdapir mxolod fizikuri piris gardacvalebaze miuTiTebs.
sasurvelia, rom momavalSi qarTulma saarbitraJo kanondmdeblobam
gaiTvaliswinos rogorc fizikuri piris gardacvalebis, aseve iuri-
diuli piris reestridan amoSlis SemTvxvevebi, rogorc
uflebamonacvleobis piroba.
aRsaniSnavia, rom saarbitraJo SeTanxmebis subieqtebis ufleba-
monacvleobasTan dakavSirebuli sasamarTlo praqtika saqarTvelo-
Sic iqmneba. am mxriv sainteresoa qarTuli sasamarTlos erTerTi
ganCineba.
qarTulma kompaniam gaaforma xelSekruleba evropel mwa-
rmoeblTan teqnikuri mowyobilobis SesaZenad. vinaidan mas ar ga-
aCnda SesyidvisaTvis sakmarisi saxsrebi, moelaparaka erTerT da-
savleTevropul banks, romelic daTanxmda TviTon gadaexada teqni-
kis Rirebuleba da es ukanaskneli lizingiT gadaeca qarTuli mxar-
isaTvis. lizingis pirobebis Sesabamisad, garkveuli drois Semdeg
mowyobilobebi qarTuli kompaniis sakuTreba xdeboda. amasaTan,
qarTul mxaresa da mwarmoebels Soris dadebuli xelSekruleba da
lizingis xelSekruleba ganixileboda erT mTlianobad. XelSekru-
leba ZalaSi Sedioda saTanado sabanko garantiis wardgenis Semdeg,
romelic gaica erTerTi qarTuli bankis mier. ucxourma bankma
qarTuli bankis mier gacemuli garantia daazRvia aseve ucxour sad-
azRvevo kompaniaSi. Tavdapirveli xelSekruleba, romelic daido
620 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 219. 621Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005, p. 18.
~ 190 ~
momwodebelsa da qarTul mxares Soris, iTvaliswinebda mosalodn-
eli davebis ganxilvas ICC arbitraJis mier da ganixileboda
lizingis xelSekrulebis Semadgenel nawilad.
warmoqmnili uTanxmoebis gamo ucxouri banki ver iRebda
lizingis qiras, ris gamoc man dakmayofileba moiTxova sadazRvevo
kompaniisagan, romelmac uproblemod aunazRaura mas sadazRvevo
Tanxa. sadazRvevo kompaniam moTxovna wauyena saqarTveloSi moqmed
banks, romelmac aRiara vali sadazRvevo kompani-is winaSe. sadaz-
Rvevo kompaniam sanacvlod qarTul banks gadmosca saqarTveloSi
damontaJebuli is mowyobilobebi, romelic Tavis mxriv ucxourma
bankma mas dauTmo sadazRvevo sazRauris miRebis Semdeg. qarTulma
bankma sarCeliT mimarTa sasamarTlos da qarTuli kompaniisagan
moiTxova im Tanxis gadaxda, romlis anazRaurebis movaleobac man
sadazRevo kompaniis winaSe aiRo.
qarTuli kompaniis warmomadgenelma SuamdgomlobiT mimarTa
sasamarTlos da moiTxova saqmis Sewyveta. SuamdgomlobaSi mxare
aRniSnavda, rom gadmoeca ra zemoaRniSnuli xelSekrulebebiT gaTva-
liswinebuli mowyobilobebi da masTan dakavaSirebuli yvela ufle-
ba da movaleoba, qarTuli banki gaxda saarbitraJo SeTanxmebis
monawilec. garda amisa, qarTulma bankma (garantma) aRiara sadazR-
vevo kompaniis vali, miuxedavad qarTuli kompaniis direqtoris
miTiTebisa, rom mas dava hqonda Tavis evropel partniorebTan.
qarTuli bankis mier valis aRiarebiT evropuli mxareebi (banki da
sadazRvevo kompania) urTierTobidan gavidnen da qarTul firmas
waerTva SesaZlebloba waeyenebina maTTvis Tavisi pretenziebi, maT
Soris, moeTxova saqmis ganxilva parizSi, arbitraJis mier. garda
amisa, mxare miuTiTebda, rom qarTuli bankis mier sadazRvevo
kompaniisaTvis gadaxdiT dasrulda sabanko garantiasTan
dakavSirebuli urTierTobebi da banki gaxda im xelSekrulebis
uflebamonacvle, romelic qarTul firmas hqonda mwarmoebelTan.
miT umetes, rom swored qarTuli bankis mier valis aRiarebam mo-
uspo mas SesaZlebloba waeyenebina saqmis arbitraJis mier ganxilvis
moTxovna meore mxarisaTvis. sasamarTlom Suamdgomloba ar
daakmayofila da Tavi kompetenturad cno, vinaidan mxarisaTvis
saarbitraJo SeTanxmebis arsebobis Sesaxeb Tavidanve iyo cnobili
da mas es Suamdgomloba dauyovnebliv unda daeyenebina. sasamarTlom
usafuZvlod cno mxaris warmomadgenlis argumenti, rom am
Suamdgomlobis dayenebamde mxares ar hyolia advokati da
Sesabamisad man ar icoda da arc SeeZlo scodnoda, ras niSnavs
xelSekrulebaSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba da ra samarTleb-
rivi Sedegebi mohyveba mas.622
mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema
subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da
movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri
622 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. gadawyvetilebis mimRebi
sasamarTlos dasaxeleba da saqmis faqtobrivi garemoebebis nawili Secvlilia.
~ 191 ~
saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo
SeTanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle
subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,
saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos
mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris
dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da
sasamarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.
Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios
sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi
fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-
xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-
Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis
SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-
sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da
uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo
SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-
vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-
SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc
Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.
§12 saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi regulirebis
perspeqtivebi saqarTveloSi
saarbitraJo SeTanxmebasTan dakavSirebuli calkeuli sakiTxebis
Sesaxeb sakmaod detalurad aRiniSna wina paragrafebSi. amitom am
SemTxvevaSi yuradReba gamaxvildeba mxolod kvlevis Sedegebis
qarTul sinamdvileSi gamoyenebis perspeqtivebze.
saarbitraJo SeTanxmebis momwesrigebeli normebis implementacia
momavalma qarTulma kanonma SeiZleba modeluri kanonidan
ganaxorcielos, rac uzrunvelyofs qarTuli samarTlis Sesabamis-
obas saarbitraJo kanonmdeblobis unifikaciis Tanamedrove tendenc-
iebTan.
saxelmwifosaTvis da mis mier kontrolirebadi iuridiuli
pirebis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadebis uflebamosilebis
sakiTxisadmi araerTgvarovani mosazrebebis gaTvaliswinebiT
saqarTvelos saxelmwifom unda Camoayalibos sakuTari pozicia.
urigo ar iqneba, Tu mxedvelobaSi iqneba miRebuli is faqtori, rom
sasamarTloebi ar aZleven saxelmwifosa da mis mier kontrolirebad
iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis samarTlebriv
safuZvlad erovnuli kanonmdeblobis normebze miTiTebis uflebas.
saxelmwifo valdebulia saarbi-traJo SeTanxmebis dadebamde
ifiqros mosalodnel Sedegebze da iuridiuli manipulaciebis
gamoyenebiT saarbitraJo SeTanxmebidan “Tavis daZvrenis” mcdelobiT
Tavi uxerxul mdgomareobaSi ar Caiyenos.
kanonma aucileblad unda daareguliros momxmarebelsa da
mewarmes Soris saarbitraJo SeTanxmebis dadebis urTierTobebi.
~ 192 ~
sasurveli iqneba, Tu kanoni akrZalavs aseTi SeTanxmebis winaswar
dadebas, e.i misi ZiriTad xelSekrulebaSi gaTvaliswinebis
SesaZlebelobas. Tu davis warmoSobis Semdeg momxmarebeli daTan-
xmdeba davis arbitraJSi ganxilvaze, es ukve misi gacnobirebuli
gadawyvetileba iqneba da “siurprizad” veRar ganxileba. aseTma
mowesrigebam momxarebelTa dacva unda uzrunvelyos.
rac Seexeba mesame pirebis moanwileobas saarbitraJo
ganxilvaSi. arbitraJs unda mieces maTi procesze daSvebis ufleba
Tu amas mizanSewonilad CaTvlis. mesame pirisaTvis saqmeSi CarTvaze
uaris mizanSewonilobis sakiTxi SeiZleba gax-des im sasamarTlos
msjelobis sagani, romelic ganixilavs saarbitraJo gadawyvetilebis
gauqmebis an misi cnobisa da aRsrulebis sakiTxs. igive SeiZleba
iTqvas Amicus Curia-s Sesaxebac saqarTveloSi gamarTul saarbitraJo ganxilvaSi
warmomadgenlad monawileobisaTvis kanoni raime saxis SezRudvebs
ar unda iTvaliswinebdes. mxaris interesebis dacva saarbitraJo
ganxilvisas unda SeeZlos nebismier pirs, visac mxare ndobas
gamoucxadebs, rac dadasturebuli iqneba Sesabamisi mindobilobiT.
arbitraJs unda hqondes SesaZlebloba Seamowmos warmomadgenlobiTi
uflebamosileba da mxolod amis Semdeg dauSvas piri saarbitraJo
ganxilvebze.
sasamarTlo da saarbitraJo praqtika adasturebs, rom
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT dadebis moTxovna kvlav
inarCunebs Tavis funqcias. formasTan dakavSirebuli yvelaze rTuli
problemaa eleqtronuli formiT arsebuli saarbitraJo SeTanxmebis
iuridiuli Zalis aRiareba. aseTi novaciis Setana qarTul saarbit-
raJo kanonmdeblobaSi principSi misaRebad unda CaiTvalos.
gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saqarTveloSi ukve
moqmedebs eleqtronuli xelmowerebis maregulirebeli kanoni.
saarbitraJo Sinaarsis da misi rekvizitebis gansazRvra
kanonmdeblis mier zedmeti formaloba iqneba. yovel konkretul
SemTxvevaSi arbitraJma an sasamar-Tlom unda gadawyveton, SeiZleba
Tu ara konkretuli SeTanxmebis saarbitraJo SeTanxmebad
kvalifikacia da mis safuZvelze saarbitraJo ganxilvis dawyeba. sak-
marisad unda CaiTvalos formulireba, romelic iZleva arbitrebis
arCevis da am arbitrebis mier mxareTaTvis savaldebulo
gadawyvetilebis gamotanis SesaZleblobas.
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis
calke regulirebis saWiroeba ar arsebobs. swori sasamarTlo
praqtikis pirobebSi niu-iorkis konvencia da modeluri kanonis
Sesabamisi normebi am funqcias Seasr-uleben.
saqarTvelos kanonmdeblobiT ukve damkvidrebulia regulireba,
romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis arseboba gamoricxavs
sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas, xolo ukve dawyebuli procesi
--- Sewyvetas eqvemdebareba, Sesabamisad, saqarTveloSi ar arsebobs
saaarbitraJo ganxilvis SeCerebasa da Sewyvetas Soris arCevanis
aucilebeloba. es arCevani ukve gakeTebulia.
~ 193 ~
rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis
gavrcelebas mesame pirebze da uflebamonacvleobas, sasurvelia, rom
qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam es sakiTxebi detalurad
moawesrigos. amosaval principad ki SeiZleba gamodges is, rom am
SemTxvevaSi saqme exeba ukve arsebuli da samarTlebrivad namdvili
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze ga-
vrcelebas da ara Zaladakarguli SeTanxmebis „gacocxlebas“.
mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema
subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da
movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri
saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo Se-
Tanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle
subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,
saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos
mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris
dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da
sa-samarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.
Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios
sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi
fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-
xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-
Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis
SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-
sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da
uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo
SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-
vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-
SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc
Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.
Tavi II
saarbitraJo ganxilvis sagani
§1 saarbitraJo ganxilvis sagani calkeuli saxelmwifoebis
kanonmdeblobaSi
arbitraJis mier saqmis ganxilva da gadawyveta saerTo Tu
specialuri sasamarTloebis uwyebrivi qvemdebarobis gamoricxvas
niSnavs. arbitraJs ufleba aqvs specialuri SeTanxmebis arsebobis
pirobebSi dava gadawyvitos samarTlianobis Sesabamisad,
damkvidrebuli savaWro tradiciebis mixedviT da saerTod ar gamo-
iyenos ama Tu im saxelmwifos samarTlis normebi. aRniSnuli
mizezebis gamo davis arbitraJisaTvis gadacema yovelTvis Seicavs
~ 194 ~
saxelmwifoSi arsebuli sajaro wesrigisa da zogadad sajaro
interesis xelyofis safrTxes.
am safrTxis Tavidan asacileblad saxelmwifoTa umravlesobis
kanonmdebloba iTvaliswinebs im davebis amomwurav CamonaTvals,
romlebzec saarbitraJo SeTanxmeba ar daiSveba. zogierTi
marTlwesrigi saarbitraJo ganxilvis sagnad ar miiCnevs davas,
romelic moicavs sajarosamarTlebriv elementebs, an dakavSirebu-
lia konkurenciis, Sromisa da inteleqtualuri sakuTrebis
samarTalTan. amave dros, literaturaSi dadebiTad aris Sefasebuli
tendencia, romlis Tanaxmadac, saxelmwifoebi aseT SezRudvebs ar
avrceleben saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvebze.623 saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis anacionalurobis gamo
dasaSvebad miiCneva gadawyvetilebis gamotana iseT davebze, romelic
Ceveulebriv ar SeiZleba iqces arbitraJis msjelobis sagnad.
sasamarTloebs sul ufro xSirad uwevT pasuxis gacema kiTxvaze,
arsebobs Tu ara samarTlis ama Tu im dargisadmi mikuTvnebuli
davis arbitraJis mier gadawyvetis iuridiuli safuZveli.
I. yofili socialisturi banakis saxelmwifoebi
saerTaSoriso arbitraJis samarTlebrivi regulireba
socialistur saxelmwifoebSi erTmaneTisagan principulad ar
gansxvadeboda. moskovis 1972 wlis SeTanxmeba akavSirebda am
saxelmwifoTa dedaqalaqebSi arsebul savaWro samrewvelo palatebs,
romlebic davebs konvenciis Sesabamisad ixilavdnen.
socialisturi banakis rRvevis Semdeg TiToeuli saxelmwifo
ukve damoukideblad ayalibebs saerTaSoriso arbitraJis
maregulirebel normebs. Ees maTTvis ukve samarTlis politikis
sakiTxia.
rusuli saarbitraJo kanonmdebloba ar Seicavs ganmartebebs,
romeli davebi SeiZleba ganixilos arbitraJma. es ganisazRvreba, an
SeiZleba ganisazRvros ruseTis sxva kanonebiT. sakmaod iSviaTia
davebis is kategoriebi, romlebic ruseTSi ar SeiZleba gaxdnen
saarbitraJo ganxilvis sagani. magaliTad, aseT davebs miekuTvneba
patentisa da inteleqtualauri sakuTrebis sxva uflebebis
namdvilobis sakiTxi.624 saerTaSoriso savaWro arbitraJis Sesaxeb
rusuli kanonis regulirebis sferoSi ar Tavsdeba saojaxo, Sromis
da administraciuli samarTlidan gamomdinare davebi.625 garda amisa,
623 Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006, p. 81. 624 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.266. 625 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 202.
~ 195 ~
zemoaRniSnuli kanonis normebi ar vrceldeba momxmareblebis mon-
awileobiT arsebuli davebis gadawyvetaze.626
sainteresoa is garemoeba, rom privatizaciasTan dakavSirebuli
sakiTxebis ganxilva rusuli kanonmdeblobis mixedviT aseve ar
Sedis arbitraJis kompetenciaSi.627 Sesabamisad saxelmwifo qonebis
Sesyidvis SemTxvevaSi investors ver eqneba SesaZlo davebis
saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilvis imedi. rusuli sasamarTl-
oebi ganuxrelad icaven am princips.628
ruseTis federaciis yofilma mokavSireebma ukve Camoayalibes
sakuTari midgoma saarbitraJo ganxilvis saganTan dakavSirebiT.
latviis samoqalaqo saproceso kodeqsis 487-e muxlSi aRniSnulia,
rom arbitraJs SeuZlia ganixilos davebi garda a)saxelmwifo
reestrebisa b) piradi uflebebTan, davalebasa da mzrunvelobasTan
dakavSirebuli sakiTxebisa g)uZravi qonebisa d) urTierTobisa,
romelSic mxared gamodis saxelmwifo, an administraciuli
organo.629 Aamave dros, latviis savaWro-samrewvelo palatasTan
arsebuli saarbitraJo sasamarTlo ganixilavs rogorc Sida, aseve
saerTaSoriso davas, romelic ar ganekuTvneba saerTo sasa-
marTloebis gamomricxav saerTaSoriso kompetenturobas.630
aRsaniSnavia, rom gamomricxavi saerTaSoriso kompetenturobisa
da saarbitraJo ganxilvis sagnis urTierTmimarTebaze
zemoaRniSnulis msgavsi mosazreba gamoTqmulia qarTul iuridiul
literaturaSic.
„dapirispirebis sagani SeiZleba gaxdes saarbitraJo SeTanxmeba
iseT sakiTxebze, romelic saqarTvelos kanonmdeblobiT
saqarTvelos sasamarTloTa saerTaSoriso kompetenturobas
ganekuTvneba, an ara da Tavisi SinaarsiT qonebrivsamarTlebriv
urTierTobebs ar exeba. ismis kiTxva, SeiZleba Tu ara msgavsi saqm-
eebi mxareTa SeTanxmebiT saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlos
kompetenturobaSi moxvdes? zogierTi iuristis azriT, Tu mxareTa
SeTanxmeba namdvilia, saerTaSoriso saarbitraJo sasamarTlos
SeuZlia saqmis warmoeba. sxvebis azriT, es problema ar aris cal-
saxad gadasawyveti da is konkretuli qveynis samarTlebrivi
politikis WrilSi unda iqnes ganxiluli. zogadad am ukanasknel
winadadebas ar SeiZleba mxari ar davuWiroT. saqarTvelos
sinamdvileSi dauSveblad mimaCnia mxareTa SeTanxmebiT saerTa-
626 Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998, s.266. 627 Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003, s. 207. 628 Постановление Президиума Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации от 10.04.2001 N 3515/00. 629 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 159. 630 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 167.
~ 196 ~
Soriso saarbitraJo sasamarTlos kompetenturobis dafuZneba iseT
sakiTxebze, romlebic saqarTvelos kerZo samarTalSi ki moiazreba,
magram sajarosamarTlebrivi mowesrigebis, sajaro interesis sagania.
GgansakuTrebiT xazi minda gavusva im SemTxvevebs, romlebic Sedis
saqarTvelos sasamarTloTa gamomricxav kompetenturobaSi, da
saqmeebs, romlebic exeba saerTaSoriso udavo warmoebas.~631
Aaq dakonkretebuli ar aris, ra igulisxmeba urTierTobebSi,
romlebic saqarTvelos kerZo samarTalSi moiazreba, magram
sajarosamarTlebrivi mowesrigebis, sajaro interesis sagania. Zog-
adi principis Tanaxmad, saarbitraJo SeTanxmeba gamoricxavs nebis-
mieri saxelmwifos sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas.
rac Seexeba saerTaSoriso Tu nacionaluri samarTliT
dadgenil udavo warmoebas, is savsebiT samarTlianad aris
gamoricxuli arbitraJis kompetenciidan. arbitraJi davebis
ganxilvis alternatiuli meqnizmia, xolo saarbitraJo ganxilvis
erTerTi winapirobaa mxareTa Soris davis arseboba. aqedan
gamomdinare, Tu saqme gvaqvs udavo warmoebasTan, maSin arbitraJis
mier aseTi warmoebis sakuTar Tavze aReba logikuri ver iqneba.
aRsaniSnavia, rom qarTul praqtikaSi dafiqsirda yovlad
gaumarTlebeli midgoma, roca arbitraJi Tavis Tavze iRebs iuri-
diuli mniSvnelobis mqone faqtis dadgenas.632 msgavsi ram
dauSvebelia da sasamarTlos valia yovelgvari yoymanis gareSe
aRkveTos aseTi gaugebrobebi.
bulgareTis samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT, arbitraJs
ar gadaecema davebi, romelic exeba uZravi qonebis sakuTrebasa da
mflobelobas, agreTve saojaxo da Sromis samarTlis davebi. am
sakiTxebze gamotanili saarbitraJo gadawyvetileba baTilad
iTvleba.633
poloneTSi arbitraJi ver ganixilavs saalimento
valdebulebebidan da SromiTi urTierTobebidan warmoSobil davebs.
uflebis an samarTlebrivi urTierTobebis dadgena SeiZleba iyos
saarbitrJo ganxilvis sagani. somxeTis kanonmdeblobiT arbitraJma
ar SeiZleba gadawyvitos davebi, rac Seexeba saxelmwifos, aseve adm-
inistraciuli da sagadasaxado urTierTobebidan warmoSobili
davebi, rac ganxilul unda iqnes administraciuli wesiT, da bolos,
alimentis gadaxdevinebisa da gakotrebis saqmeebi fizikur da
iuridiul pirebTan mimarTebaSi.634
litvaSi arbitraJs ar aqvs ufleba ganixilos konstituciuri,
Sromis, administraciuli da saojaxo davebi, agreTve arakeTil-
sindisieri konkurenciis, patentebis, savaWro niSnebis da gakotrebis
saqmeebi. arbitraJi ver ganixilavs davas, Tu erTerTi mxarea
631 gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesavali, Tbilisi, 2000, gv.
129. 632 magaliTi moyvanilia Cemi saadvokato praqtikidan. 633 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 80. 634 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с.40.
~ 197 ~
saxelmwifo, an TviTmmarTvelobis sawarmo, Tu saarbitraJo SeTanxm-
eba mowonebuli ar iqna aseTi sawarmos damfuZneblebis mier.635
rogorc Cans, zogierTi saxelmwifos kanonmdeblobiT saxelmwi-
fo kvlav rCeba „gansakuTrebul subieqtad,“ romelsac ar SeiZleba
Seexos saarbitraJo ganxilva maSinac ki, Tu am subieqtma davis
arbitraJisaTvis gadacemaze Tanxmoba ganacxada. amave dros saerTa-
Soriso arbitraJis tradiciis mqone saxelmwifoebis sasamarTloebi
yvelanairad cdiloben xeli Seuwyon saarbitraJo ganxilvas, vinc ar
unda iyos mxare am ganxilvis dros. mniSvneloba aqvs ara mxaris
statuss, aramed TviT davis samarTlebriv Sinaarss. Tu dava arbitr-
aJis kompetenciis farglebSia, saxelmwifos monawileoba
saarbitraJo ganxilvaSi winaaRmdegobas ar unda qmnides.
II. SvedeTi
arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis üpirveli muxlis Tanaxmad:
~im skiTxebTan dakavSirebuli davebi, romlebic mxareebs SeuZliaT
erTmaneTs Soris damoukideblad moagvaron. SeiZleba gadasawyvetad
gadaeces erT an ramdenimer arbitrs, aseTi SeTanxmeba SeiZleba
Seexebodes momavl davas da samarTlebriv urTierTobas, romelic
miTiTebuli unda iyos SeTanxmebaSi. dava SeiZleba Seexebodes gansa-
zRvruli garemobebis arsebobas. mxareebs SeuZliaT mianiWon
arbitrebs xelSekrulebis xarvezis Sevsebis ufleba, Tu misi
Tavidan acileba xelSekrulebis ganmartebis gziT SeuZlebelia.
arbitrebi uflebamosilni arian ganixilon sakiTxebi konkurenciis
Sesaxeb kanonmdeblobis samoqalaqo samarTlebrivi Sedegebis
Sesaxeb, rac mxolod am mxareebs exebaT~.636 A
am muxlis sruli Sinaarsis citireba SemTxveviTi ar aris.
ramdenime Sveduri Tavisebureba swored aq aris Tavmoyrili.
arbitraJis mier gansaxilveli dava SeiZleba Seexebodes
gansazRvruli garemoebis arsebobas. es faqtiurad niSnavs, rom
arbitraJs SeuZlia miiRos da ganixilos aRiarebiTi sarCeli
(pretenzia) romelic Seexeba samarTlebrivi urTierTobebis
arsebobas an ararsebobas. Uudavod saintereso formulirebaa.
garda amisa, mxareTa specialuri SeTanxmebis arsebobisas
arbitraJs eniWeba ufleba TviTon Seavsos xelSekrulebis is
xarvezi, romlis Sevsebac ganmartebis gziT ver xerxdeba. aseTi gziT
SesaZlebelia, rom mxareTa SeTanxmebis nawilad iqceva arbitraJis
mier dadgenili regulireba, romlis detalebzec mxareebs arc ki
umsjeliaT xelSekrulebis dadebis dros. Dda bolos, konkurenciis
Sesaxeb kanonmdeblobasa da saarbitraJo ganxilvis sagans Soris
sakmaod efeqturi formulirebis meSveobiT gavlebuli zRvari
iZleva saSualebas ar Seilaxos kerZo da sajaro interesi.
635 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 176 . 636 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 58.
~ 198 ~
SvedeTSi saarbitraJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos iseTi
sakiTxebi rogoricaa mamobis dadgena, Svilad ayvana, qorwineba meu-
rveoba da mzrunveloba; e.i saojaxo samarTlidan gamomdinare saqm-
eebi. kanonmdebloba da praqtika saarbitraJo ganxilvis sagnis gan-
sazRvris kriteriumad aseve davis saganze mxareTa morigebis miR-
wevis SesaZleblobas Tvlis. Tu aseTi ram SeuZlebelia, maSin arbi-
traJi saqmes ver ganixilavs. 2000 wels SvedeTis uzenesma sasamar-
Tlom daadgina, rom mxareTa SeTanxmebis miRweva komerciuli saidum-
loebis Sesaxeb SvedeTis kanoniT gaTvaliswinebul sauravis daki-
srebis sakiTxebze ar SeiZleba. Sesabamisad, am urTierTobis dasare-
gulireblad saarbitraJo ganxilvis organizeba dauSveblad iqna
miCneuli.637
III. germania
germanuli samarTali saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvras
misTvis damaxasiaTebeli abstraqtuli formulirebebiT cdilobs.
samoqalaqo saproceso kodeqsis § 1025 saarbitraJo ganxilvis sagnad
miiCnevs yvela davas, romelic mxareTa dispoziciuri
uflebamosilebis sferoSi SeiZleba Sediodes.638 rogorc literatu-
raSi aRniSnaven, saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos
samarTlebrivi konfliqti im uflebebTan dakavSirebiT, romelTa
gankargvac mxareebs Tavisuflad SeuZliaT.639 cota bundovani
ganmartebaa. jer erTi, ufleba imanenturad gulisxmobs misiT
sargeblobis, misi gankargvis SesaZleblobas. Tu aseTi ram SeuZlebe-
lia, maSin sxva valdebulebiT datvirTul uflebas miviRebT. meo-
rec, aris uflebebi, romelTa gankargvac subieqts Tavisuflad
SeuZlia, magram es uflebebi ver iqneba saarbitraJo ganxilvis
sagani. magaliTad, saojaxo samarTlidan gamomdinare uflebebis
didi nawili. sagulisxmoa, rom zemoaRniSnuli mosazrebis avtori
TviTonve miuTiTebs, rom saarbitraJo ganxilvis sagnad ZiriTadad
qonebrivi xasiaTis davebi unda iqnes miCneuli.640
zogadi principis Tanaxmad, arbitraJi upiratesad qonebrivi
davebis gadawyvetisaTvis arsebobs, Tumca es principi absoluturi
mniSvnelobis ar aris. germaniaSi araqonebrivi davebi aseve iTvleba
saarbitraJo ganxilvis sagnad, iqidan gamomdinare, rom germanuli
ZPO §1030 gaTvaliswinebiT am sakiTxebze mxareTa morigebis miRweva
Tavusuflad aris SesaZlebeli.641 es aris meore debuleba, romelic
637 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ 1, Stokholm, 2004, p. 66. 638 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden, 2003, s. 97. 639 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 90. 640 Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004, s. 95. 641 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 66.
~ 199 ~
aseve didi popularobiT sargeblobs germanul iuridiul
literaturaSi. miCneulia, romAaraqonebrivi xasiaTis davebi SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani Tu mxareebs aqvT davis saganze
morigebis ufleba. magaliTad asaxeleben kavSiridan misi wevris
garicxvis Sesaxeb davas.642
igive iTqmis saqorwino kontraqtzec da memkvidreobis samarT-
lidan warmoSobil davebzec. Aam sferoSi saarbitraJo SeTanxmebis
dadeba germanul praqtikasa da doqtrinaSi principSi dasaSvebad
aris miCneuli.643 ufro metic, praqtikul saxelmZRvaneloebSi
mocemulia saarbitraJo SeTanxmebis modelebi, romlebic moanderZes
SeuZlia anderZSi gaiTvaliswinos.644 Ees mosazreba
erTmniSvnelovnad gaziarebuli ar aris. Sutce Tvlis, rom
mamkvidrebels ar SeuZlia memkvidreebs Soris warmoSobili dava
arbitraJs dauqvemdebaros.645 saarbitraJo SeTanxmeba mxolod im
mxareTa Tavisufali nebis gamovlenis safuZvelze SeiZleba
CaiTvalos namdvilad, vinc davaSi monawileobas miiRebs. Tu
memkvidreebi ar arian Tanaxma anderZidan gamomdinare davis
arbitraJis mier ganxilvaze, maSin saarbitraJo SeTanxmeba
dadebulad ar unda CaiTvalos. mamkvidrebels SeuZlia garkveuli
qonebisa da uflebebis memkvidreebisaTvis gadacema, magram es mas ar
aZlevs uflebas memkvidreebis nebis sawinaaRmdegod aukrZalos maT
sasamarTlosaTvis mimarTva.
cxadia, es ar niSnavs, rom zogadad memkvidreobis samarTlis
sferoSi warmoSobili davebi ar SeiZleba iyos saarbitraJo
ganxilvis sagani. piriqiT, arbitraJis kameralurobas
gansakuTrebuli mniSvneloba swored skandaluri memkvidreobiTi
davebis dros aqvs.646 am SemTxvevaSi mxareebs ar surT, rom rogorc
sadao qoneba da misi Rirebuleba, aseve davis warmoSobasTan dakavSi-
rebuli intrigebi farTo sazogadoebis msjelobis sagnad iqces. Al-
baT igive SeiZleba iTqvas saqorwino kontraqtidan warmoSobil da-
vebze. mTavaria, rom arbitraJis mier davis ganxilvasa da gadawyvet-
as samarTlebrivad unaklo saarbitraJo SeTanxmeba edos safuZvlad.
saarbirtaJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos saojaxo davebi,
aseve sacxovrebeli sadgomis qiravnobidn warmoSobili davebi.647
saojaxo samarTali piradi urTierTobebis sferoa, amave dros is
dakavSirebulia bavSvTa uflebebTan, rac TavisaTavad gulisxmobs am
sferoSi sajaro interesis gansakuTrebiT maRali xarisxiT
642 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 41-42. 643 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 160. 644 Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 177. 645 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 185. 646Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 164. 647Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005, s. 54.
~ 200 ~
arsebobas. rac Seexeba sacxovrebeli sadgomis qiravnobis xelSekru-
lebas, es ukve germanuli istoriuli tradiciebidan gamomdinareobs.
germaniis mosaxleobis didi nawili cxovrebas swored daqiravebul
binaSi atarebs. sacxovrebeli sadgomi sakuTrebaSi mxolod mcire
nawils aqvs. ZemoaRniSnulidan gamomdinare, aucilebelia
damqiraveblebis uflebebisadmi gansakuTrebuli yuradReba da maTi
dacva. binis qiravnobis xelSekruleba adamianis erTerT ZiriTad
uflebas – Rirseul pirobebSi cxovrebas ukavSirdeba. Sesabamisad
adamianebs unda darCeT SesaZlebloba nebismier SemTxvevaSi isar-
geblon sasamarTlo dacviT. cxadia, arbitraJis mier davis ganxilva
damqiraveblis uflebebis avtomatur Selaxvas ar niSnavs, magram am
SemTxvevaSi darRvevis albaToba ufro didia.
sajaro-samarTlebriv davebze saarbitraJo ganxilva
SesaZlebelia, Tu davis saganze dadebuli iqneba sajarosamarTleb-
rivi xelSekruleba administraciuli kanonmdeblobis Sesabamisad.648
germaniis federalurma admisnistraciulma sasamarTlom SesaZleb-
lad miiCnia sajarosamarTlebriv sakiTxebze saarbitraJo SeTanxme-
bis gamoyeneba. Arogorc germanul iuridiul literaturaSi miuTiTe-
ben, kanonmdebloba (VwGO-Verwaltungsgerichtsordnung) iZleva SesaZlebl-
obas, rom misi regulirebis sferoSi arsebuli zogierTi dava mxar-
eTa SeTanxmebiT gadaeces arbitraJs. Aamave dros, davebze, romlebic
miekuTvnebian finansur an socialur sferos, sasamarTlos uwyebrivi
qvemdebarobis gamoricxva ar daiSveba.649 G
rac Seexeba SromiT davebs, maTi arbitraJisaTvis gadacema
SesaZleblia kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebis srulad
Sesrulebisas.650 Mmoqmedi kanonmdebloba (ArbGG-Arbeitsgerichtsgesetz §101) iZleva rogorc koleqtiur, aseve individualur SromiT
xelSekrulebaSi saarbitraJo SeTanxmebis gaTvaliswinebis
uflebas.651 Ufro metic, am kanonis §101 da Semdgomi paragrafebi
specialurad aregulireben SromiTi davebis gadawyvetisas arbitr-
aJis formirebis, arbitrebis acilebisa da saarbitraJo procesTan
dakavSirebul sxva procedurul sakiTxebs.652 amave kanonis §102 Tana-
xmad, Tu koleqtiuri Sromis xelSekrulebidan gamomdinare sarCeli
sasamarTloSi iqna wardgenili da es xelSekruleba Seicavs
saarbitraJo SeTanxmebas, sasamarTlo sarCels dasaSvebad ar cnobs, Tu mopasuxe miuTiTebs saarbitraJo SeTanxmebis arsebobaze.653 Ee.i
sasamarTlo pirdapir ki ar wyvets saqmis warmoebas saarbitraJo Se-
648 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 176. 649 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s.2. 650 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s.2. 651 Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004, s. 6. 652 dawvrilebiT amasTan dakavSirebiT ixile: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, agreTve: Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004. 653 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 316.
~ 201 ~
Tanxmebis arsebobis safuZvliT, aramed mopasuxis miTiTebas elode-
ba. gamodis, rom Tu mopasuxe ar miuTiTebs, maSin sarCels sasamarT-
lo ganixilavs, ris gamoc saarbitraJo SeTanxmeba SeiZleba gauqmeb-
ulad CaiTvalos. Mmas ukve aranairi samarTlebrivi Sedegi aRar moh-
yveba.
Cekidan, Tamasuqidan da garntiidan warmoSobili davebi aseve
SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani,654 Tumca literaturasa
da praqtikaSi amis sawinaaRmdego mosazrebac arsebobs. Ggermaniis
uzenaesi sasamarTlos erTerT gadawyvetilebaze miTiTebiT keTdeba
daskvna, rom Tamasuqidan warmoSobili davis arbitraJis mier
gadawyveta saeWvoa.655 saarbitraJo SeTanxmebis saaqcio sazogadoebis da Sps-is
wesdebaSi Cawera germanul iuridiul literaturaSi dasaSvebad aris
miCneuli.656 fasiani qaRaldebis Sesaxeb germanuli kanonmdebloba mxolod im SemTxvevaSi aRiarebs fasiani qaRaldebidan warmoSobili
valdebulebis arbitraJisaTvis gansaxilvelad gadacemis namdvil-
obas, Tu saarbitrJo SeTanxmebis orive mxare mewarme an sajaro sam-
arTlis iuridiuli piri iqneba. aRsaniSnavia, rom kanonis teqsti
mxolod momavalSi warmoSobili davebis arbitraJisaTvis gadacemas
iTvaliswinebs da dums ukve warmoSobil davaze saarbitraJo
SeTanxmebis dadebis marTlzomierebis sakiTxze.657 birJaze dadebuli
garigebidan warmoSobili dava maSin SeiZleba iyos saar-bitraJo
ganxilvis sagani, Tu mxareebi da arbitrebi birJaze dasaqmebuli
pirebi iqnebian.658
IV. Sveicaria
Sveicariis 1987 wlis saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb
kanonis Tanaxmad, arbitraJs gansaxilvelad SeiZleba gadaeces qoneb-
riv-samarTlebrivi davebi.659 kerZod, am kanonis 177-e muxlis pirveli
nawilis mixedviT, nebismieri dava, romelic Seexeba qonebas, SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani.660 cxadia, aseTi zogadi formul-
654 Schütze, Rolf, A. Zum Urkundsschiedsverfahren in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006, s. 177. 655 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 57. 656 Schiffer(Hrsg) Mandatspraxis Sciedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, Carl Heymanns Verlag 2005 s 150 657 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 33. Seadare aseve Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 101. 658 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 181. 659Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 93. 660 Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000, s. 317.
~ 202 ~
irebis dazusteba sasamarTlo praqtikis saqmea. Sveicariis uzenaesi
sasamarTlo qonebrivi davebis farTo ganmartebas uWers mxars.661
ASveicaruli samarTlis mixedviT, arbitraJi davas ver
ganixilavs, Tu kanonis Tanaxmad, am davis ganxilva sxva organos
kompetenciaSi Sedis. advokatsa da klients Soris warmoSobili
davebis gadawyvetasTan dakavSirebuli kanonmdebloba da advokatTa
asociaciebis mier damtkicebuli Sesabamisi wesebi xSirad zRudaven,
an saerTod gamoricxaven advokatis honorarTan dakavSirebuli
sakiTxebis ganxilvas arbitraJis mier. 2004 wels miRebuli
gadawyvetilebiT Sveicariis federalurma sasamarTlom gaauqma
advokatis honorarTan dakavSirebiT miRebuli saarbitraJo gadawyve-
tileba im safuZvliT, rom gamosayenebeli samarTali (tesinis (Tessin) kantonis samarTali) aseTi davebis gadawyvetis uflebas eqsklu-
ziurad aniWebda advokatTa organizaciis sameTvalyureo organos.662
V. safrangeTi
safrangeTSi saarbitraJo ganxilvis sagani samoqalaqo kodeqsis
2059-2060 muxlebiT aris daregulirebuli. Sveicariis msgavsad
sasamarTlo praqtikis roli aqac gamorCeulia. 2059-e muxli
SesaZleblad miiCnevs saarbitraJo SeTanxmebis dadebas yvela im
uflebasTan dakavSirebiT, romlis gankargvac mxareebs Tavisuflad
SeuZliaT. rogorc literaturaSia miTiTebuli, es ganmarteba
sasamarTlo praqtikaSi TiTqmis aranair funqcias ar asrulebs.663
praqtikisaTvis ufro mniSvnelovania momdevno muxli, romelic
Seicavs saarbitraJo ganxilvis sferodan gam-oricxuli davebis
CamonaTvals. maT miekuTvneba davebi pirovnebis statusTan dakavSir-
ebiT (uflebaunarianoba qmedunarianoba), ganqorwinebis saqmeebi da
iseTi davebi, romelTa arbitraJis mier ganxilvac ewinaaRmdegeba
safrangeTis sajaro wesrigs. am CamonaTvalSi Sedis aseve davebi,
romelebSic sajaro samarTlis subieqtebi monawileoben. samewarmeo
sferoSi warmoSobili davebis mimarT es wesi ar moqmedebs. ZemoaRni-
Snuli mowesrigeba frangulma sasamarTlo praqtikam axali normiT
Secvala, romlis Tanaxmadac saxelmwifos ar aqvs ufleba miuTiTos
Tavisive nacionaluri kanonmdeblobis normaze imis dasamtkiceblad,
rom dava ar SeiZleba arbitraJis mier iqnas ganxiluli.664
franguli saojaxo samarTlidan gamomdinare davebi aseve ar
SeiZleba arbitraJis ganxilvis sagani gaxdes. gamonaklisia
SemTxveva, rodesac saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvisas mxareTa
661Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 173. 662 ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005, p. 105. 663Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 83. 664Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 84.
~ 203 ~
personaluri samarTlis mixedviT saarbitraJo SeTanxmebis dadeba
dasaSvebad iTvleba.665
saarbitraJo ganxilvis sagani ar SeiZleba iyos dava, romelSic
specialur samarTlebriv dacvas daqvemdebarebuli subieqti
monawileobs. aseT subieqtad iTvleba damqiravebeli, momxmarebeli
da samuSaos mimRebi. saerTaSoriso arbitraJebi sakmaod
TavSekavebulad iqcevian Sromis davebis ganxilvasTan mimarTebaSi,
rac momxareblebsa da daqiravebulebzec vrceldeba. franguli sasa-
marTlo praqtikis Tanaxmad gamonaklisia savaWro warmomadgenelTan
dadebuli xelSekrulebidan gamomdinare davebi, maTi ganxilva
arbitraJis mier dasaSvebad aris miCneuli.
Sromis samarTlisa da arbitraJis urTierTmimarTebis Tvalsa-
zrisiT sainteresoa erTi franguli saarbitraJo gadawyvetileba.
mxareebs Soris gaformebul xelSekrulebaSi CarTuli sarbitraJo
SeTanxmeba iuridiuli YZalis armqoned iqna aRiarebuli ICC-arbitraJis parizeli arbitris mier im motiviT, rom xelSekruleba.,
romelic iTvaliswinebda `Assistance en commerce International“ (ufro konk-retulad, xelSekrulebis is nawili, romelic assistance Seexeboda), ganmartebuli iqna, rogorc franguli kanonmdeblobis mixedviT
dadebuli Sromis xelSekruleba. Aarbitrs mxolod or SemTxvevaSi
SeeZlo franguli samarTlis mixedviT davis arbitraJis mier gan-
xilvis samarTlebrivi safuZvlebis Semowmeba: gamosayenebel samarT-
lad arCeuli unda yofiliyo franguli samarTali, an davis mimarT
kompetenturi sasamarTlo unda yofiliyo franguli sasamarTlo.666
evropis konkurenciis samarTlis kerZosamarTlebrivi Sedegebi,
aseve savaWro niSnebTan da patentebTan dakavSirebuli davebi
SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, garda patentis
namdvilobasa da baTilobasTan dakavSirebuli davebisa. (private law consequences of EC antitrust law, as well as trademarks and patents (except issues of validity and nullity) are arbitrable.) Aam ukanaskneli SemTxvevisaTvis sasamar-
Tlo praqtikaSi aRiarebulad iTvleba, rom patentidan gamomdinare
licenziis xelSekrulebis ganmartebisa da mis SesrulebasTan
dakavSirebuli sakiTxebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis
sagani. dava, romelic safrangeTSi gakotrebis mosamarTlis
eqskluziur kompetencias ganekuTvneba, ar SeiZleba arbitraJma
ganixilos. magaliTad, gakotrebis saqmis warmoebis gaxsna da aS.667
sasamarTlo praqtikis gansakuTrebuli roli da tradiciulad
liberaluri damokidebuleba saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT
franguli da amerikuli midgomebis msgavsebas ganapirobebs. es
TavisTavad saintereso garemoebaa. msgavseba xSirad imaze didia,
665Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 51. 666Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006, s. 35-36. 667 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 170.
~ 204 ~
vidre saerTo samarTlis sistemas mikuTvnebul marTlwesrigebs
Soris SeiZleba iyos. rogorc literaturaSi aRniSnaven,
saerTaSoriso doneze warmoebuli saarbitraJo davebis mimarT
frangul sasamarTlosac principulad igive damokidebuleba aqvs,
rac aSS-s sasamarTloebma ganaviTares.668
VI. inglisi
inglisur samarTals arasdros Camouyalibebia erTiani midgoma,
raTa zRvari gaevlo arbitraJis mier gansaxilvel davebsa da im
davebs Soris, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis
sagani.669 inglisuri samarTlebrivi tradiciidan gamomdinare zogadi
principebis gamokveTa mxolod sasamarTlo gadawyvetilebebis
analizis safuZvelze SeiZleba. ErTerTi aseTi principi gulisxmobs
sajaro wesrigis dacvis aucileblobas. saarbitraJo SeTanxmebiT
marTlwesrigisaTvis gverdis avla ar unda xdebodes. inglisel mos-
amarTleebs amis magaliTad mohyavT mZarcvelebs Soris arsebuli
SeTanx-meba naZarcvis gayofis Taobaze. Tu maTi SeTanxmeba Seicavs
miTiTebas, rom warmoSobili dava unda ganixilos arbitraJma,
inglisuri sasamarTlo ar aRiarebs aseTi saarbitraJo SeTanxmebis
Sesabamisad miRebul gadawyvetilebas.670 es aSkara magaliTia,
romelic, davas ar iwvevs, Tumca SeiZleba arsebobdes iseTi mdgo-
mareoba, roca SeuZlebelia calsaxad mtkiceba, xdeba Tu ara
saarbitraJo SeTanxmebiT marTlwesrigisaTvis gverdis avla, an ras
SeiZleba ewodos “marTlwesrigisaTvis gverdis avla”. inglisis 1996 wlis kanoni arbitraJis Sesaxeb ar gansazRvravs
konkretulad romeli davebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis
sagani. rogorc am kanonTan dakavSirebuli e.w “mastilis moxseneba”
(The Mustill Report) miuTiTebs, davebi, romlebic ar ganekuTvnebian
saarbitraJo ganxilvis sagans, rogorc wesi, arseboben komerciuli
sferos farglebs gareT. aseTi sakiTxebia magaliTad gakotrebisa da
sagadasaxado kanonmdeblobidan gamomdinare davebi.671 davis sagnis
mimarT inglisuri samarTlis midgomebis Camoyalibeba kanonma
sasamarTlo praqtikas miando. zogadi principis saxiT ki iTvleba,
rom saojaxo da sisxlis samarTlis sferos mikuTvnebuli davebi
arbitraJis ganxilvis sagnad ar SeiZleba iqces.672
668 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 88. 669 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 89. 670 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s.92. 671 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p. 169-170. 672 Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer”, London, 2006, p. 67.
~ 205 ~
miuxedavad imisa, rom arbitraJTan dakavSirebul urTierTobebs
inglisSi sakmaod detaluri sakanonmdeblo aqti aregulirebs,
sasamarTlo praqtikis roli TiTqmis ar Semcirebula, ufro metic,
mTeli rigi sakiTxebis gadawyveta sasamarTlos valdebulebaa, roca
kanoni Sesabamisi urTierTobebis regulirebisas Segnebulad dums.
VII. amerikis SeerTebuli Statebi
aSS-Si rogorc saerTaSoriso, aseve Sida amerikuli garigebebi
Seicaven saarb-itraJo SeTanxmebebs Semdeg sferoebSi: 1. komerciuli
garigebebi, rogoricaa, nasy-idoba, lizingi, qiravnoba, samSeneblo
xelSekrulebebi. dazRveva. 2. samomxmareblo xelSekrulebebi,
rogoricaa xelSekruleba investorsa da brokers Soris, aseve banks
da klients Soris. 3. Sromis xelSekrulebebi.673
kapitalis bazarTan dakavSirebuli urTierTobebidan
warmoSobili davebi aSS-Si saarbitraJo ganxilvis sagnad ar
SeiZleba iyos. gadawyvetileba amasTan dakavSirebiT uzenaesma
sasamarTlom wilko vs. Swan saqmeze 1953 wels miiRo. mosarCele, rome-
lmac aqciaTa sakmaod didi paketi SeiZina, uTiTebda am garigebis
dadebaSi monawile makleris mier aSS-is 1933 wlis e.w Securities act moTxovnebis darRvevaze. maT Soris xelSekruleba Seicavda
saarbitraJo SeTanxmebas. miuxedavad imisa, rom saarbitraJo
SeTanxmeba formis sruli dacviT iyo dadebuli, uzenaesma sasamarT-
lom daadgina, rom mxares ar SeiZleba CamoerTvas kapitalis
bazarTan dakavSirebuli da Securities act-iT daculi uflebis
realizaciisaTvis sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba.674
amerikis SeerTebul StatebSi gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs
imas, dava saerTaSorisoa Tu Sida amerikuli. Aaman SeiZleba
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebriv Sedegebzec ki moaxdinos
gavlena. literaturaSi aRniSnaven, rom Tanamedrove tendencia Sida
doneze arsebuli davebis arbitraJis mier ganxilvis sasargeblod
metyvelebs.675
1974 wels uzenaesma sasamarTlom gadawyvita, rom kapitalis baz-
arTan dakavSirebuli urTierTobebidan gamomdinare davebi SeiZleba
ganixilos arbitraJma, Tu saqme ara Sida amerikul, aramed saerTaSo-
riso doneze dadebul xelSekrulebas exeba. saerTaSorisoobis kri-
teriums uzenaesma sasamarTlom Semdgom gadawyvetilebebSic gausva
xazi.676
673 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 32. 674 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001,s. 163. 675 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 166. 676 Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001, s. 164. am or gadawyvetilebasTan dakavSirebiT
ixileT agreTve: Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip Nomos Verlagsgeselschaft Baden-Baden 2003 s78
~ 206 ~
aSS-is sasamarTlo praqtika gansazRvruli kategoriis davebze
dadebul saarbitraJo SeTanxmebebs ar aRiarebs, Tumca Tu dava
saerTaSorisoa, maSin misi ganxilva arbitraJis mier mizanSewonilad
iTvleba. aseT ucnaur midgomas imiT xsnian, rom aSS-ma Tavisi kanon-
mdeblobiT dabrkolebebi ar unda Seuqmnas saerTaSoriso vaWr-
obas.677
amerikel mosamarTleebs miaCniaT, rom saxelmwifo
sasamarTloebma TavianTi Sexedulebebi ama Tu im davis arbitraJis
mier ganxilvis mizanSewonilobaze gverdze unda gadadon, roca
saqme `komerciuli arbitraJisaTvis xelis Sewyobis saerTaSoriso
politikas” Seexeba (International policy favoring commercial arbitration).678 am
principidan gadaxveva aSS-is sasamarTloebs kongresis mier
Sesabamisi sakanonmdeblo aqtis miRebis SemTxvevaSi SeuZliaT, Tumca
rogorc literaturaSia aRniSnaven, kongress es uflebamosileba
jerjerobiT ar gamouyenebia.679
arbitraJisaTvis xelis Sewyoba is mniSvnelovani principia,
romelic aSS-is sasamarTlo praqtikaSi gadasinjvas ar eqvemdebareba.
VIII. saarbitraJo ganxilvis sagnis gansazRvrisas gamosayenebeli
samarTali
warmoadgens Tu ara dava saarbitraJo ganxilvis sagans, unda
gadawydes sasamarTlos, an TviT arbitraJis mier, Tu mxareebma
pirdapir arbitraJs mimarTes. am sakiTxis yuradRebis gareSe
datoveba SeiZleba saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis, an mis
aRsrulebaze uaris Tqmis safuZveli gaxdes. misi gadawyvetis dros
gamosayenebeli nacionaluri samarTlis dadgenisas
gaTvaliswinebuli unda iqnes im saxelmwifos kanonmdeblobiT
dadgenili wesebi, sadac SeiZleba moTxov-nil iqnes saarbitraJo
gadawyetilebis aRsruleba.680 aseTi midgoma gamoricxavs SemdgomSi
gadawyevtilebis gauqmebas, an mis aRsrulebaze uaris Tqmas.
Asainteresoa amerikuli sasamarTlos erTerTi gadawyvetileba,
romelmac amomwuravi pasuxi gasca misTvis dasmul yvela SekiTxvas.
rac mTavaria, am dros gaanalizebul iqna rogorc TviT aSS-is, aseve
kanadis sasamarTlo praqtika. A
amerikis SeerTebuli Statebis erTerT sasamarTlos mxarem
mimarTa moTxovniT, rom am dros unda gamoyenebuliyo amerikuli
samarTali. Mmeore mxare ar eTanxmeboda da miuTiTebda, rom mxareTa
mier davis sagnis mimarT gamosayenebel samarTlad arCeuli iyo
kanadis provinciis -- ontarios samarTali. aSS-is sasamarTlom miu-
677Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 80. 678 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 82. 679 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 83. 680 Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001, с. 82.
~ 207 ~
TiTa uzenaesi sasamarTlos gadawyveetilebaze, romlis Tanaxmadac
mxareTa mier davis sagnis mimarT gamosayenebeli samarTlis arCeva
ar unda gavrceldes im sakiTxis gadawyvetaze, es dava SeiZleba iyos
Tu ara saarbitraJo ganxilvis sagani. Aam dros amerikulma
sasamarTlom unda gamoiyenos mxolod amerikuli samarTali, garda
im SemTxvevisa, roca mxareebi pirdapir SeTanxmdnen am konkretuli
sakiTxis mimarT gamosayenebel samarTalze. sasamarTlom Tavis gada-
wyvetilebaSi miuTiTa ontarios sasamarTlos gadawyvetilebazec,
sadac am ukansaknelma aseve ontarios samarTali, anu sakuTari lex fori gamoiyena, miuxedavad imisa, rom davis sagnis mimarT arCeuli iyo
iaponuri samarTali.681
rogorc literaturaSi miuTiTeben, am dros Zneli
warmosadgenia, rom sasamarTlom, romelic ixilavs sakiTxs,
mocemuli dava SeiZleba iyos Tu ara saarbitraJo ganxilvis sagani,
sxva normebiT ixelmZRvanelos, vidre TviT sasamarTlos lex fori. libSeri Tvlis, rom erTaderTi realuri alternativa, romelzec am
dros SeiZleba iyos saubari, es aris saarbitraJo SeTanxmebis
namdvilobis mimarT gamosayenebeli samarTali.682
AarbitraJis mier davis ganxilvis uflebamosilebis
marTlzomierebis Semowmeba unda moxdes mxareTa mier am sakiTxis
gadasawyvetad arCeuli samarTliT. Tu aseTi arCevani mxareebs ar
gaukeTebiaT (rac praqtikaSi Cveulebrivi movlenaa) maSin
sasamarTlom unda ixelmZRvanelos Tavisi lex fori-T da mxedvelobaSi
unda miiRos im saxelmwifos samarTlis normebic, sadac SeiZleba
moTxovnil iqnes saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba.
e.i am dros unda amovideT ara gamosayenebeli samarTlis arCevis
Teoriuli principebis Ziebidan, aramed gadawyvetilebis namdvilobis
SenarCunebis praqtikuli miznidan. nebismier saarbitraJo ganxilvas
azri aqvs mxolod maSin, Tu mis Sedegad miiReba samarTlebrivad
namdvili gadawyvetileba. Tavidan unda iqnes acilebuli
saarbitraJo ganxilvis adgilis sasamarTlos mier gadawyvetilebis
gauqmeba, an im saxelmwifos sasamarTlos mier gadawyvetilebis
cnobasa da aRsrulebaze uaris Tqma, sadac is moiTxoveba. mxare,
romelic Tvlis, rom dava ar SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis
sagani, amiT eWvqveS ayenebs arbitraJis kompetencias. Ees sakiTxi
SeiZleba dadges saarbitraJo gadawyvetilebis gamotanis Semdeg, am
gadawyvetilebis gauqmebis Suamdgomlobis formiT, an gada-
wyvetilebis gamotanamde arbitraJis kompetenciis Semowmebis moT-
xovnis formiT. cxadia, orive SemTxvevaSi sasamarTlo „Tavisi“ kano-
nmdeblobiT ixelmRZvanelebs.
Tu konkretuli davis arbitraJis mier ganxilvis mizanSewonil-
obis sakiTxi dadga saarbitraJo ganxilvis dros, maSin arbitraJma
681 Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003, p.137. 682 Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003, p.154.
~ 208 ~
mxedvelobaSi unda miiRos pirvel rigSi im saxelmwifos samarTali,
sadac mimdinareobs saarbitraJo ganxilva da Semdeg im saxelmwifos
samarTali, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes saarbitraJo gadawy-
vetilebis cnoba da aRsruleba. Tu am ori marTlwesrigis mier da-
dgenili konkretuli regulireba winaaRmdegobrivia, maSin arbitraJi
dilemis winaSe aRmoCndeba. albaT, am SemTxvevaSi mxareebs unda gane-
martoT mosalodneli samarTlebrivi Sedegebis Sesaxeb da saboloo
gadawyvetileba maT mier unda iqnes miRebuli. Ee.i mxareebma
arbitrebisa da advokatebis aqtiuri xelSewyobiT unda gadawyviton,
romeli samarTlis gamoyenebas miiCneven mizanSewonilad. SeTanxmebis
miuRwevlobis SemTxvevaSi saarbitraJo ganxilva azrs dakargavs.
§2 saarbitraJo ganxilvis sagani da samarTlis calkeuli dargebi
I.arbitraJi da gadaxdisuunarobis samarTali 683
gadaxdisuunarobis samarTali Tanabrad emsaxureba rogorc
kerZo, aseve sajaro interess. Ffinansuri siZneleebis daZleva da
kreditorTa interesebis dacva misi mTavari mizania. swored am
mizniT aris ganpirobebuli is specialuri samarTlebrivi reJimi,
romelsac gadaxdisuunarobis kanonmdebloba iTvaliswinebs.
saerTaSoriso saarbitraJo ganxilva xSirad mewarme subieqtis
yoveldRiuri saqmianobis Tanmdevi movlenaa. am mewarmis qonebaze
gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis gaxsna aucilebels xdis
saerTaSoriso arbitraJisa da gadaxdisuunarobis samarTlis urTie-
rTdamokidebulebis garkvevas.
saqmis warmoebis gaxsniT iwyeba procesi, romelic samar-
Talwarmoebis SedarebiT damoukidebeli saxea. Aamave dros movalis
qonebaze gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis gaxsna aisaxeba ukve
mimdinare, an momavalSi dasawyebi sasamarTlo procesebis Semdegom
samarTlebriv bedze.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, sakiTxi ori mimarTulebiT
SeiZleba daisvas. pirveli, aqvs Tu ara arbitraJs gadaxdisuunarobis
saqmis gaxsnisa da misi warmoebis ufleba. Mmeore, ra zegavlenas
axdens saqmis warmoebis gaxsna movalis mier ukve dadebuli
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebriv Sedegebze. Aaqve unda SevexoT
mmarTvelis (meurvis) uflebas dados saarbitraJo SeTanxmeba.
uSualod gadaxdisuunarobis procesis warmoeba arbitraJis
uflebamosilebis sferoSi ar SeiZleba Sediodes. arbitraJs ar
SeuZlia mesame pirebi daavaldebulos Tavisi gadawyvetilebiT,
romelic mxolod saarbitraJo ganxilvis mxareebs unda exebodes.
683 2007 wlis 15 agvistodan saqarTveloSi ZalaSia axali kanonmdebloba
gadaxdisuunarobis Sesaxeb. Sesabamisad, termini „gakotrebis samarTali“ unda
SevcvaloT terminiT „gadaxdisuunarobis samarTali.“ cvlileba mxolod
terminologiuri xasiaTis ar aris, Tumca am sakiTxis ganxilva scildeba am
naSromis farglebs.
~ 209 ~
zogierTi mosazrebiT, am procesis arbitraJis mier warmoeba
SesaZleblad aris miCneuli, Tu yvela kreditori arbitraJis
kompetenturobas aRiarebs.684 es Sexeduleba kritikas imsaxurebs
zedmetad liberaluri midgomis gamo. jer erTi, sakamaToa, romeli
saproceso wesebiT unda warimarTos saqmis warmoeba. meorec, am
procesis warmarTva SeuZlia mxolod mudmiv struqturas. gakotreba
xangrZlivi procesia. arbitrebis mier mTeli am drois ganmavlobaSi
procesis warmarTva da am procesze pasuxismgeblobis aReba
warmoudgenlad Cans. Ppraqtikulad aseve naklebad ganxorcielebadia
yvela kreditorisa da movalis Tanxmoba procesis arbitrebis mier
warmarTvaze im ubralo mizezis gamo, rom procesis dawyebis
momentisaTvis xSirad SeuZlebelia yvela kreditoris moZebna. garda
amisa, saqmis warmoebis gaxsnis erTerTi umniSvnelovanesi
samarTlebrivi Sedegia saaRsrulebo warmoebis SeCereba. arbitrebis
mier gamotanili gadawyvetilebis safuZvelze saaRsrulebo
warmoebis SeCereba samarTlebrivad gamarTlebuli ver iqneba.
erTerTi mosazrebis Tanaxmad, is, vinc unda Seasrulos
moTxovna, romelTan dakavSirebiTac arsebobs saarbitraJo
SeTanxmeba, aseve SeboWilia am saarbitraJo SeTanxmebiT, miuxedvad
imisa, TviTon aris Tu ara am saarbitraJo SeTanxmebis mxare. vinc
xdeba im valdebulebiTi urTierTobis monawile, romelTan dakav-
SirebiTac arsebobs saarbitraJo SeTanxmeba, misTvis es saarbitraJo
SeTanxmebac savaldebulo xdeba. Sesabamisad, ukve arsebuli saarbit-
raJo SeTanxmeba savaldebulod unda CaiTvalos gakotrebis
mmarTvelisTvisac.685 analogiur mosazrebas gamoTqvams vagneric. mas
miaCnia, rom sawarmos xelmZRvanelobis mier dadebuli saarbitraJo
SeTanxmebebi gakotrebis mmarTvelisaTvis savaldebuloa.686 germanul
iuridiul literaturaSi diametralurad gansxvavebuli Sexedu-
lebac arsebobs. Svabi da valteri Tvlian, rom movalis mier dade-
buli saarbitraJoO SeTanxmeba gakotrebis mmarTvelisaTvis mboWavi
ar aris.687
1998 wlis ruseTis federaluri kanoni gakotrebis Sesaxeb
pirdapir miuTiTebs, rom gakotrebis saqmeebi ar SeiZleba gadaeces
arbitraJs.688 1992 wels ruseTis federaciis savaWro-samrewvelo
palatis dadgenilebiT Seiqmna samediatoro sasamarTlo ekonomikuri
davebis gadasawyvetad. es samediatoro sasamarTlo ganixilavs
davebs, romlebic saxelmwifo saarbitraJo sasamarTloebis
684 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 129. 685 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 51. 686 Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 13-14. 687Sdr Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005,
s. 63-64. 688 ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001, с. 224 .
~ 210 ~
gansjadia, garda marTvis sferoSi warmoSobili davebisa (albaT aq
unda igulisxmebodes iuridiuli pirebis marTvis organoebTan
dakavSirebuli davebi g.c). Tu gaviTvaliswinebT, rom
gadaxdisuunarobis procesi movalis qonebis marTvis specialur
samarTlebriv reJims gulisxmobs, naTelia, rom gakotrebis saqmis
warmoeba ruseTSi verc erT SemTxvevaSi ver gaxdeba arbitraJis da
miT umetes saerTaSoriso arbitraJis ganxilvis sagani. rusuli
kanonmdeblobidan aseve keTdeba daskvna, rom Tu gakotrebis saqmis
warmoeba gaixsna movaleze, romelsac saarbitraJo SeTanxmeba aqvs
sxva subieqtTan, maSin am saqmeze saarbitraJo ganxilva ar daiSveba.
gansxvavebulia Svedur iuridiul literaturasa da sasamarTlo
praqtikaSi gabatonebuli Sexeduleba, romlis Tanaxmadac movalis
mier gakotrebis saqmis gaxsnamde dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba
Zalas inarCunebs. swored aseTi gadawyvetileba gamoitana SvedeTis
uzenaesma sasamarTlom 1913 wels. 2003 wels amave sasamarTlom 1913
wlidan damkvidrebuli mowesrigeba ZalaSi datova.689 zogierTi
germaneli avtori aseve Tvlis, rom gakotrebis procesis dawyeba
saarbitraJo ganxilvis msvlelobaze gavlenas ar axdens, ubralod
gakotrebis mmarTveli Caenacvleba movales, romelic procesis
warmoebis uflebas kargavs.690
saqmis warmoebis gaxnis Semdeg movalisa da misi qonebisaTvis
specialuri samarTlebrivi reJimi unda gulisxmobdes saarbitraJo
SeTanxmebis gadasinjvis SesaZleblobasac. savsebiT SesaZlebelia,
rom movalis finansuri siZneleebis mizezi saarbitraJo procesebis
warmoebasTan dakavSirebuli araswori gadawyvetilebac iyos.
(magaliTad wamgebian davaze iseTi saarbitraJo SeTanxmebis dadeba,
romelic movalis mier procesis wagebasa da gadawyvetilebis aRsru-
lebas umokles vadaSi uzrunvelyofs). mmarTveli ar unda aRmoCndes
CaTreuli saarbitraJo ganxilvaSi, romelic movalis bizness kraxi-
saken miaqanebs. Aamave dros, saqmis warmoebis gaxsna saarbitraJo
SeTanxmebis avtomatur gauqmebas ar unda niSnavdes. mmarTvels, mosa-
marTlis TanxmobiT, unda mieces SesaZlebloba uari Tqvas movalis
mier dadebul saarbitraJo SeTanxmebaze, Tu arsebobs amis obieqt-
uri safuZveli. yvela sxva SemTxvevaSi movalis mier dadebuli
saarbitraJo SeTanxmeba ZalaSi unda darCes da masSi mmarTveli
iseve unda Caebas, rogorc mimdinare sasamarTlo procesebSi.
mmarTvelis ufleba uari Tqvas saarbitraJo SeTanxmebaze, imiT aixsn-
eba, rom movalis mier am SeTanxmebis dadebis dros mas ar hqonda
SesaZlebloba xeli SeeSala movalis sawarmosaTvis saziano
SeTanxmebis dadebisaTvis.
689 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 76. 690 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 151.
~ 211 ~
uSualod mmarTvelis mier saarbitraJo SeTanxmebis dadeba da-
saSvebad unda CaiTvalos.691 germanuli doqtrina gakotrebis
procesis mimdinareobis dros gakotrebis masasTan dakavSirebuli
davis arbitraJisaTvis gadacemas SesaZleblad miiCnevs.692
franguli samarTlis mixedviT, Tu saarbitraJo SeTanxmeba
gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnamde daido, is namdvilia da
savaldebuloa gakotrebis mmarTvelisTvisac, Tu sarbitraJo
SeTanxmeba gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnis Semdeg daido, maSin
is ar aris namdvili.693 aq ar aris dakonkretebuli, vis mier ideba
saarbitraJo SeTanxmeba gakotrebis saqmis warmoebis gaxsnis Semdeg.
Tu saarbitraJo SeTanxmeba gaxsnis Semdeg direqtorma (movalem)
dado, ra Tqma unda, is ver iqneba namdvili, Tu aseTi SeTanxmeba
gakotrebis mmarTvelma dado, maSin is namdvilad unda CaiTvalos.
rogorc wesi, saqmis warmoebis gaxsna movalis qonebaze
mimdinare iZulebiTi aRsrulebis procesis SeCerebis safuZvelia. Aam
mxriv yvelaferi wesrigSia, roca gakotrebis saqmis warmoebis gaxsna
da aRsruleba erTi saxelmwifos farglebSi xdeba. gacilebiT
rTulad aris saqme, Tu movales ramdenime saxelmwifoSi aqvs qoneba
da mas saerTaSoriso arbitraJma daakisra gadaxda. im saxelmwifoSi,
sadac movalis qonebaze gaxsnilia gakotrebis saqmis warmoeba,
saarbitraJo gadawyvetileba ar aRsruldeba mocemuli saxelmwifos
sajaro wesrigisadmi winaaRmdegobis gamo, magram Tu movales qoneba
sxva saxelmwifos teritoriazec aqvs, maSin es saxelmwifo
aRasrulebs am gadawyvetilebas da miaqcevs movalis kuTvnil
qonebaze aRsrulebas. meore saxelmwifos gakotrebis samarTali misi
sajaro wesrigis Semadgeneli nawili ar aris. Tu qoneba sakmarisi
aRmoCndeba, gamova, rom erTi kreditori SeiZleba srulad
dakmayofildes mxolod imis gamo, rom mas saarbitraJo SeTanxmeba
hqonda movalesTan, rac samarTliani ar aris.694
saerTaSoriso arbitraJis ganviTarebis aRiarebuli tendenciis
mixedviT, arbitraJma ar unda gaiTvaliswinos gakotrebis saqmis
warmoebis gaxsna, Tu es TviT saarbitraJo ganxilvis adgilis saxe-
lmwifoSi ar moxdeba. miiCneva, rom Tu erT saxlmwifoSi gaxsnil
gakotrebis saqmis warmoebas meore saxelmwifos sasamarTlo mxedv-
elobaSi ar iRebs, maSin miT umetes ar unda miiRon is mxedvelobaSi
sxva saxelmwifoSi gamarTuli saarbitraJo ganxilvis dros.695 fra-
ngulma sakasacio sasamarTlom sajaro wesrigis sawinaaRmdegod cno
691 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 130. 692 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 31. 693Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 694Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 131. 695Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132.
~ 212 ~
im movalis winaaRmdeg aRsasruleblad wardgenili saarbitraJo
gadawyvetileba, romlis qonebazec gakotrebis saqmis warmoeba iyo
gaxsnili. aRsaniSnavia, rom literaturaSi es gadawyvetileba gak-
ritikebuli iqna, rogorc formalisturi.696
saxelmwifoebi, romlebic sxva saxelmwifoSi gaxsnil
gakotrebis saqmis warmoebas mxedvelobaSi ar iReben, iTvlebian
teritoriulobis principis gamtareblebad. amis sapirispirod arse-
boben saxelmwifoebi, romlebic iTxoven maTi sasamarTloebis mier
gaxsnili gakotrebis saqmis warmoebis samarTlebrivi Sedegebis mTe-
li msoflios masStabiT aRiarebas. (e.w universalurobis principi).697
Ggamosavlis povna am SemTxvevaSi advili ar aris. erTi mxriv
aris saarbitraJo gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis interesi,
romelic emyareba sayovelTaod aRiarebul saerTaSoriso normebs da
meore mxriv gakotrebis samarTlis erTerTi ZiriTadi principi,
romelic gulisxmobs iZulebiTi aRsrulebis SeCerebas saqmis
warmoebis gaxsnis dros.
Ggamosavali SeiZleba moinaxos imis aRiarebaSi, rom movalis
qonebaze gakotrebis/gadaxdisuunarobis procesis dawyebis Semdeg
ganxorcielebuli saaRsrulebo moqmedebebi ewinaaRmdegeba ara
mxolod erTi saxelmwifos, aramed saerTaSoriso sajaro wesrigs.
Tumca meore mxriv aseTi midgoma qmnis aRsrulebis umarTebulo
gaWianurebis safrTxes. sxvadasxva saxelmwifoSi gakotrebis kanon-
mdeblobis gansxvavebulobis gamo es safrTxe kidev ufro izrdeba.
magaliTad, saqarTvelos kanonmdebloba iTvaliswinebs movalis
mier gadaxdisuunarobis gancxadebis wardgenis SesaZleblobas.
Mmovale, romelmac waago procesi saerTaSoriso arbitraJSi da aqvs
qoneba rogorc saqarTveloSi, aseve sxva qveyanaSi, kanoniT
gaTvaliswinebuli safuZvlebis asebobisas waradgens gancxadebas
saqarTvelos sasamarTloSi da moiTxovs gadaxdisuunarobis saqmis
warmoebis gaxsnas. Tu amiT mis winaaRmdeg warmoebuli saaRsrulebo
moqmedebebi SeCerdeba, es movales sxva saxelmwifoSi mimdinare
aRsrulebis gaWianurebis SesaZleblobas miscems. Aamis gamarTleba
ar SeiZleba.
Tu daveTanxmebiT gabatonebul Sexedulebas, romlis Tanaxmadac
erT saxelmwifoSi gaxsnili gakotrebis saqmis warmoeba ar aCerebs
sxva saxelmwifoSi wardgenili saarbitraJo gadawyvetilebis
aRsrulebas, maSin gamova, rom erTi movale, romelmac saerTaSoriso
arbitraJSi moigo procesi SeiZleba srulad dakmayofildes, sxva
movaleebi ki, romlebmac sasamarTlos mier gacemuli saaRsrulebo
furclebi waradgines, unda daelodon masis ganawilebas. aq
yvelaferi imazea damokidebuli sazRvargareT arsebuli qoneba
aRmoCndeba Tu ara sakmarisi saerTaSoriso arbitraJSi warmatebuli
mxaris dasakmayofileblad.
696 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132. 697Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 132.
~ 213 ~
albaT yvelaze upriani am sakiTxis saerTaSoriso samarTliT
regulireba iqneba. saxelmwifoebma unda Camoayalibon erTiani
midgoma da uzrunvelyon miRebuli modelis ganuxreli dacva. sxva
gamosavali am SemTxvevaSi ubralod ar aris.
Sveicarul doqtrinaSi gamoTqmulia mosazreba, rom dauSvebelia
saarbitraJo gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba Tu movalis
qonebaze gaxsnilia gakotrebis saqmis warmoeba. Aam SemTxvevaSi
saarbitraJo gadawyvetileba SveicariaSi iqneba mxolod imis
safuZveli, rom mogebulma mxarem gakotrebis procesSi SeZlos saku-
Tari moTxovnis dadastureba, rogorc erTerTma kreditorma.698
Ggakotrebis saqmis warmoebis dros gakotrebis mmarTveli
amowmebs, ramdenad SesaZlebelia, rom ucxouri saarbitraJo
gadawyvetileba ganxilul iqnes wardgenili moTxovnis safuZvlad.
Aam gadawyvetilebis cnoba da aRsasruleblad miqceva aucilebeli
ar aris gakotrebis warmoebisas am moTxovnis ganxorcilebisaTvis
(e.i misi wardgenisaTvis).699
II. arbitraJi da inteleqtualuri sakuTrebis samarTali
inteleqtualuri sakuTrebis samarTlis sferos mikuTvnebuli
davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva azrTa
sxvadasxvaobas iwvevs.
zogadi principis Tanaxmad, patentebidan warmoSobili davebi
Tavisuflad SeiZleba gansaxilvelad gadaeces arbitraJs.700 Tumca
es debuleba mxolod garkveuli SezRudvebiT moqmedebs. avtorTa
umravlesoba miiCnevs, rom arbitraJs ar aqvs ufleba imsjelos
patentis baTilobaze mTlianad. patenti saxelmwifos mier gacemuli
dokumentia, romelic gansakuTrebul uflebebs icavs ara mxolod
konkretuli mxareebis, aramed zogadad nebismier mesame pirebTan
mimarTebaSi. saarbitraJo SeTanxmebis ZaliT Seqmnil arbitraJs ar
aqvs ufleba gamoitanos gadawyvetileba patentis baTilobaze,
vinaidan is mesame pirebis uflebebzec moxdens gavlenas. amave dros
iTvleba, rom savsebiT dasaSvebia patentidan gamomdinare davis arbi-
traJis mier gadawyveta mxolod saarbitraJo SeTanxmebis monawile
mxareebisaTvis savaldebulobis pirobiT. magaliTad SeiZleba movi-
yvanoT gadawyvetileba, romliTac erT mxares meoris sasargeblod
patentidan gamomdinare uflebebis baTilad cnobis, an sxva raime
safuZvliT Tanxis gadaxda daekisreba. swored ase daasabuTa sakuTa-
ri kompetenturoba germanulma arbitraJma 1989 wels. yuradReba
698 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 214. 699 Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005, s. 228. 700 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 33.
~ 214 ~
gamaxvilda im garemoebaze, rom arbitraJis gadawyvetileba ar
exeboda patents mTlianad, aramed mxolod am patentidan gamomdinare
konkretuli mxareebis uflebebsa da movaleobebs.701
germaniaSi patentTan dakavSirebul davebs (patentis baTiloba
iZulebiTi licenziebis gacema da a.S) ixilavs specilizebuli
sasamarTlo. Aam sakiTxebze saarbitraJo SeTaxmebis dadeba ar
daiSveba, magram patentis samoqalaqo samarTlebriv SedegebTan
dakavSirebul davebze, magaliTad, licenziiT gaTvaliswinebul gada-
xdebze da a.S saarbitraJo SeTanxmebis dadeba germaniaSic
SesaZleblad aris miCneuli.702 aseTive midgoma unda gavrceldes
albaT zogadad inteleqtualuri sakuTrebis samarTlis sferoSi
warmoSobil davebze, Tu isini qonebrivi xasiaTisani arian.
patentebTan, sasaqonlo niSnebTan da saavtoro uflebebTan
dakavSirebuli davebi, franguli samarTlis mixedviT, ar SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. sxvagvarad aris gadawyvetili es
sakiTxi, roca nou-haudan gamomdinare licenziis xelSekrulebasTan
dakavSirebuli davebi warmoiSoba. maTi ganxilva arbitraJis mier
dasaSvebad aris miCneuli.703
franguli doqtrina ewinaaRmdegeba arbitraJebis mier
damkvidrebul praqtikas da Tvlis, rom patenti erTiani dokumentia
da misgan momdinare uflebebic mxolod erTianobaSi unda iqnes
ganxiluli. amerikaSi sapatento kanonmdeblobasTan (Federal Patent act) dakavSirebiT 1983 wels gatarebulma reformam arbitraJs mianiWa
patentidan momdinare davebis gadawyvetis ufleba mxolod mxareTa
Soris arsebuli urTierTobebis da ara zogadad mTeli patentis
farglebSi.704
Sveicaruli doqtrina sarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnevs
SeuzRudavad gamomgoneblis patentidan gamomdinare nebismier
sakiTxs, da am sakiTxebis ara amomwurav da sakmaod grZel
CamonaTvalsac iZleva.705 amave dros, patentis gacemis proceduris
mimdinareobasTan dakavSirebiT patentis gamcem organosa da
ganmcxadebels Soris warmoSobili davis arbitraJisaTvis gadacema
dasaSvebad ar iTvleba.706 sasaqonlo (savaWro) niSnebidan gamomdi-
nare davebis arbitraJis mier ganxilva dasaSvebia, maT Soris uf-
lebis dadgenasTan da baTilobasTan dakavSirebuli moTxovnebic ki
701 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 136. 702 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 179. 703Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 704 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 137. 705 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 52-53. 706 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 55.
~ 215 ~
SeiZleba moxvdes.707 Aamave dros, markebis, patentis, da safirmo
saxelwodebis registraciasTan dakavSirebiT mimdinare procedu-
ridan warmoSobili davebis arbitraJisaTvis gadacema, roca am davis
mxarea maregistrirebeli organo, mizanSwonilad ar iTvleba.708
safirmo saxelwodebidan gamomdinare davebi aseve ganekuTvneba
arbitraJis ganxilvis sferos, garda im SemTxvevisa, roca
maregistrirebeli organo sajaro interesebidan gamomdinare uars
ambobs registraciaze.709 igive mosazreba arseb-obs saavtoro
samarTalTan dakavSirebiTac.710
saboloo jamSi SeiZleba ramdenime kriteriumis gamokveTa,
romelTa gaTvaliswinebiTac SesaZlebelia saerTaSoriso arbitraJis
mier inteleqtualuri sakuTrebis samarTlidan warmoSobili davebis
ganxilva. arbitraJma unda gadawyvitos uSualod mxareebis
uflebebTan da movaleobebTan dakavSirebuli sakiTxebi, ramac
gavlena ar unda moaxdinos mesame pirebis samarTlebriv mdgom-
areobaze. miRebuli gadawyvetileba unda exebodes uflebaTa mxol-
od qonebriv Sedegebs. da bolos, registraciis procesTan da
uflebis damadasturebeli dokumentis namdvilobasTan dakavSireb-
uli davebi ar SeiZleba gaxdes arbitraJis mier ganxilvis sagani,
vinaidan es urTierTobebi gulisxmoben ganxilvaSi maregistrirebeli
organos savaldebulo monawileobas. am organoTa sajarosamarTleb-
rivi aqtebi ar SeiZleba gaxdes kerZo arbitraJis msjelobis sagani.
III. arbitraJi da (samewarmeo) samarTali
komerciuli davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva
Ceulebrivi movlenaa. Tumca mniSvneloba aqvs imasac, ra unda
CaiTvalos komerciul davad. Mmodeluri kanonis sqolioSi
Camotanil komerciuli saqmeebis ganmartebas ufro didi
mniSvneloba aqvs, vidre erT sqolios SeiZleba hqondes.711 faqtiurad
is komerciuli (savaWro) urTierTobebis definicias warmoadgens.
normebi, romlebic mewarmeTa organizaciul-samarTlebrivi mowyobis
formebs aregulireben, komerciul samarTalSi moiazrebian, Tumca
es ar niSnavs samarTlis am sferoSi warmoSobili nebism-ieri davis
arbitraJis mier ganxilvis mizanSewonilobas.
iuridiuli pirebis sadamfuZneblo dokumentebSi saarbitraJo
SeTanxmebis gaTvaliswineba erTerTi sadao sakiTxia. es Tema ara
erTxel gaxda rogorc sasamarTloebisa da arbitraJebis, aseve
707 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 57-58. 708 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 63. 709 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 62. 710 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 69. 711 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 56.
~ 216 ~
mecnierebis msjelobis sagani. am sakiTxze gamoTq-muli mosazrebebi
Tu miRebuli gadawyvetilebebi iSviaTad emTxveva erTmaneTs.
germaniis uzenaesi sasamarTlos 1996 wlis gadawyvetilebis
analizis safuZvelze germanul iuridiul literaturaSi
gakeTebulia daskvna, rom Sps da ss-is xelSekrulebaSi (wesdebaSi)
SeiZleba Caiweros saarbitraJo SeTaxmeba da misi samarTlebrivi
Sedegebi gavrceldes partniorebze/aqcionerebze.712 arsebobs sru-
liad sawinaaRmdego mosazrebac. Sazogadoebis wesdebis baTilobis
sakiTxis saarbitraJo ganxilvis saganTa CamonaTvalidan gamoricxva
dadebiTad aris Sefasebuli. sadao ar SeiZleba iyos, rom baTiloba
gavlenas moaxdens sazogadoebis partniorebze, kreditorebze da
a.S713 aqedan gamomdinare, mesame pirebze (magaliTad partniorebsa da
aqcionerebze, romlebic saarbitraJo SeTanxmebis winaaRmdegni
iyvnen), saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis
gavrceleba mizanSewonilad ar iTvleba.
germaneli avtorebis erT nawils miaCnia, rom rogorc saaqcio
sazogadoebis aqcionerTa krebis, aseve Sps-is partniorTa krebis
gadawyvetilebebis baTilad cnobisa da gauqmebis sakiTxebi SeiZleba
ganixilos arbitraJma.714 Aamis sawinaaRmdegod Sutce Tvlis, rom
samewarmeo samarTlidan gamomdinare zogierTi sarCeli ar SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. kerZod, aqcionerTa saerTo
krebis an Sps-s partiorTa krebis gadawyvetilebis arbitraJSi
gasaCivreba mas dasaSvebad ar miaCnia.715
samoqalaqo saproceso kodeqsis, saaqcio da SezRuduli
pasuxismgeblobis sazogadoebebis maregulirebeli kanonmdeblobis
analizis safuZvelze keTdeba daskvna, rom partniorTa, an
aqcionerTa krebis qonebrivi xasiaTis gadawyvetilebebi SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, xolo Tu iseTi gadawyvetilebis
baTilobis sakiTxi dadga, romelic araqonebrivi xasiaTis sakiTxebs
Seexeba, maSin am davis arbitraJis mier ganxilva mizanSewonilad ar
iTvleba.716 aqve imasac aRniSnaven, rom aseTi ram samoqalaqo
saproceso kodeqsSi pirdapir gaTvaliswinebuli ar aris.717
712 Borris, Christian, Abfassung von Schiedsklauseln und Ausgestaltung des Schiedsverfahrens in Streitigkeiten aus geselschaftsrechtlichen Vertragsverhältnissen. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005, s. 125. 713Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 139. 714 Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006, s. 40. 715 Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007, s. 85. 716Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 99. 717Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 103.
~ 217 ~
SedarebiT kompromisuli Sexedulebis Tanaxmad, saarbitraJo
SeTanxmeba SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebaSi SeiZleba
daidos mxolod yvela partnioris Tanxmobis SemTxvevaSi.718
rac Seexeba saaqcio sazogadoebis wesdebaSi Caweril
saarbitraJo SeTanxmebas, is mxolod maSin SeiZleba iyos namdvili,
roca arbitrebs ar aqvT ufleba gadawyvetileba samarTlianobis
principebis gamoyenebiT da ara kanonis Tanaxmad miiRon.719
germaniis uzenaesma sasamarTlom 1996 wels daadgina, rom
partniorTa krebis gadwyvetilebis baTilad cnoba ar SeiZleba iyos
saarbitraJo ganxilvis sagani.720 es gadawyvetileba dadebiTad unda
iqnes Sefasebuli baTilobis gansakuTrebuli samarTlebrivi
Sedegebis gamo. sazogadoebis wesdebis baTiloba kardinalurad
cvlis iuridiuli piris samarTlebriv statuss, rac gavlenas
moaxdens ara mxolod aqcionerebze Tu partniorebze, aramed iq
momuSave pirebze, kreditorebze da movaleebze. saarbitraJo
SeTanxmebas da mis safuZvelze miRebul gadawyvetilebas ar
SeiZleba mohyves samarTlebrivi Sedegebi mesame pirebisaTvis.
kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Caweris sakiTxi
aseve sadaoa: erTni Tvlian, rom SesaZlebelia wesdebaSi cvlilebis
saxiT umravlesobam Tavs moaxvios umciresobas saarbitraJo
SeTanxmeba. meoreni miiCneven, rom kavSiris dafuZneba da masSi
gawevrianeba garigebaa, romelic am garigebis mxarisaTvis savaldebu-
loa, winaaRmdeg SemTxvevaSi miviRebdiT, rom kavSiris wevrTa
saerTo krebis gadawyvetilebebi (romliTac SeiZleba moxdes
saarbitraJo SeTanxmebis wesdebaSi Cawera) savaldebulo ar aris im
wevrebisaTvis, romlebic mxars ar uWeren am gadawyvetilebas.721
AZnelia am mosazrebas daeTanxmo. saarbitraJo SeTanxmeba gamon-
aklisia, vinaidan is iwvevs sxva garigebebisagan gansxvavebul samarT-
lebriv Sedegs. Uflebebis dasacavad sasamarTlosaTvis mimarTvis
konstituciuri uflebis SezRudva piris survilis sawinaaRmdegod
dauSvebelia. ATu wesdebaSi gaTvaliswinebuli iqneba saarbitraJo
SeTanxmeba, kanonSi unda eweros, rom amisTvis xmaTa absoluturi
umravlesobaa saWiro da wesdebis am punqts axali wevrebisaTvis
mxolod maSin unda hqondes iuridiuli Zala, Tu isini Tanxmobas
werilobiT ganacxadeben.
arasamewarmeo iuridiuli pirisa da saarbitraJo SeTanxmebis
urTierTmimarTebis sakiTxi safuZvlad daedo sakmaod saintereso
sasamarTlo gadawyvetilebis gamotanas. germanuli jiSiani mecxavre
ZaRlebis kavSirma erTerT Tavis wevrs ori wliT aukrZala kavSiris
718Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 153. 719 Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004, s. 175. 720 Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003, s. 139. 721 Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 280.
~ 218 ~
RonisZiebebSi, gamofenebSi da a.S monawileoba. kavSiris wesdeba
Seicavda saarbitraJo SeTanxmebas, romelic wesdebaSi Caiwera umrav-
lesobis gadawyvetilebis Sesabamisad da am konkretuli, dasjili
wevris nebis sawinaaRmdegod. germaniis uzenaesma sasamarTlom 2000
wlis 3 aprils am saqmesTan dakavSirebiT gadawyvita, rom zogadi
principis Tanaxmad, kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis
Cawera SeiZleba, magram am konkretul SemTxvevaSi kavSiri miiCnia e.w
socialuri Zalauflebis mqone kavSirad (ein sozial mächtiger Verein) ris gamoc wevri, romelsac xma ar miucia saarbitraJo SeTanxmebisaTvis
ar aris SeboWili krebis gadawyvetilebiT, anu saarbitraJo
SeTanxmeba misTvis savaldebulod ar iTvleba.722 doqtrinaSi
arsebuli SefasebiT, es gadawyvetileba ufro met kiTxvas badebs, vi-
dre pasuxebs. moTxovnebi, romelic wesdebaSi saarbitraJo
SeTanxmebis Cawerisas unda iqnas gaTvaliswinebuli, rogorc
gadawyvetilebamde, aseve mis Semdegac bundovani rCeba.723
erTerTi mosazrebis Tanaxmad, idealuri miznis mqone kavSirebis
wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Caweris dros mxedvelobaSi unda
iqnes miRebuli is saproceso normebi, romlebic saarbitraJo
SeTanxmebis Sesabamisad davis arbitraJis mier gadawyvetisas iqneba
gamoyenebuli. Tu es normebi saarbitraJo ganxilvis monawileTa
uflebebis realizacias samarTlebrivi saxelmwifosaTvis damaxasi-
aTebeli saproceso samarTlis analogiurad uzrunvelyofs, maSin
wevrTa xmebis umravlesobiT miRebuli gadawyvetilebis Sesabamisad
kavSiris wesdebaSi saarbitraJo SeTanxmebis Cawera dasaSvebad unda
CaiTvalos. es SeTanxmeba savaldebulo iqneba kavSiris yvela
wevrisaTvis.724 Kkidev erTxel unda aRiniSnos, rom aravis SeiZleba
CamoerTvas sasamarTlosaTvis mimarTvis ufleba sakuTari nebis
sawinaaRmdegod. kavSirisa Tu nebismieri sxva iuridiuli piris
wesdebaSi Cawerili saarbitraJo SeTanxmeba mxolod maSin unda
warmoSobdes samarTlebriv Sedegebs konkretuli pirisaTvis, iqneba
es wevri, aqcioneri, partniori, sameTvalyureo sabWos wevri Tu a.S,
Tu is werilobiT daeTanxmeba am SeTanxmebas an gadawyvetilebis mi-
Rebis dros mxars dauWers mas.
arbitraJma sakorporacio samarTlis sferoSi warmoSobili dava
mxolod maSin unda ganixilos, Tu aseTi gadawyvetileba Seexeba mxo-
lod davis monawileTa interesebs da gamoricxavs sajaro interesis
arsebobas. kriteriumad SeiZleba aRebuli iqnes samewarmeo reestrSi
registraciis faqti. Tu gadawyvetileba eqvemdebareba samewarmeo
reestrSi registracias, maSin dava ar unda iqnes ganxiluli
arbitraJis mier. arbitraJma mxolod maSin unda ganixilos sakorp-
oracio samarTlis sferoSi warmoSobili dava, roca is qonebrivi
xasiaTisaa da exeba mxolod saarbitraJo SeTanxmebis, da maSasadame
722 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 26. 723 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 29. 724 Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004, s. 203, ixile agreTve: Schwab, Walter, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005, s. 311-313.
~ 219 ~
davis mxareebs. magaliTad SeiZleba davasaxeloT dava, romelic See-
xeba dividendebis ganawilebas, an partnioris pretenziebs aqciebis
gamosyidvisas dadgenili fasis samarTlianobis Taobaze.
Sps-is, an ss-is direqtoris sarCeli miuRebeli xelfasis
Sesaxeb SeiZleba ganixilos arbitraJma, magram misive moTxovna
aRdgenaze -- ara. Ees ukanaskneli samewarmeo reestrSi cvlilebebis
Setanis gareSe SeuZlebelia.
registracia sajaro interesis arsebobas gulisxmobs,
Sesabamisad registraciasavaldebulo faqtebis Sesaxeb saarbitraJo
gadawyvetilebis gamotana mizanSewonilad ar unda CaiTvalos. amave
dros rogorc sameTvalyureo sabWos, aseve saerTo krebis oqmis
baTilobis sakiTxi nebismieri samarTlebrivi formiT arsebul
sazogadoebaSi ar unda gaxdes arbitraJis msjelobis sagani.
IV. arbitraJi da konkurenciis samarTali
sabazro ekonomikis pirobebSi konkurenciis samarTlebriv
regulirebas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs. bazari ver iarsebebs
verc konkurenciis da verc mis monawileebs Soris warmoSobili
davebis gareSe. arbitraJi da konkurenciis maregulirebeli
samarTali sakmaod xSirad kveTen erTmaneTs. Aam ori sferos urT-
ierTmimarTebis sakiTxis kvleva Tanamedrove saerTaSoriso
arbitraJis erTerTi aqtualuri sakiTxia.
antimonopoliuri kanonmdeblobidan gamomdinare davebi SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, magram am dros samarTlis arCeva
ar unda daiSvebodes, vinaidan antimonopoliuri samarTali, iseve,
rogorc, magaliTad, sisxlis samarTali imperatiuli normebis erT-
obliobaa, romlis gamoyenebis gamoricxva mxareTa SeTanxmebiT
dauSvebelia.725
Mitsubishi MotorsCorp v. Soler Chrysler Plymouth saqmeze aSS-s uzenaesi
sasamarTlos 1985 wlis gadawyvetileba erTerTi yvelaze cnobili
da gaxmaurebuli gadawyvetilebaa arbitraJis istoriaSi.
sasamarTlom xuTi xmiT samis winaaRmdeg gadawyvita, rom saer-
TaSoriso kontraqtSi CarTuli saarbitraJo SeTanxmeba namdvilia da
aRsrulebas eqvemdebareba maSinac, Tu saarbitraJo SeTanxmebis
mixedviT arbitraJma unda gadawyvitos dava, romelic aSS-is
antimonopoliuri kanonmdeblobidan gamomdinareobs. am
gadawyvetilebas prof Thomas F. Carbonneau-s mwvave kritika gamoiwvia, profesori Tvlida, rom sasamarTlom ver SeZlo logikuri,
racionaluri da aucilebeli principuloba gamoeCina.726 Mitsubishi da Soler Soris arsebobda xelSekruleba, romlis
Tanaxmadac iaponuri kompania puerto-rikos kompanias awvdida Tavis
produqcias. xelSekruleba iTva-liswinebda saarbitraJo SeTanxmebas.
725 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.134. 726 Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005, p.123.
~ 220 ~
iaponurma kompaniam mimarTa aSS-s sasamarTlos da moiTxova, rom
myidvels monawileoba mieRo saarbitraJo ganxilvaSi xelSekrulebis
Sesabamisad. myidvelma Seitana Segebebuli sarCeli da miuTiTa, rom
iaponeli gamyidveli bazarze qmnida misTvis araxelsayrel
situacias da arRvevada aSS-s kanonmdeblobas Tavisufali
konkurenciis Sesaxeb. aSS-s uzenaesma sasamarTlom miiRo
gadawyvetileba, romlis Tanaxmadac dava dauqvemdebara
gansaxilvelad arbitraJs da miuTiTa, rom aseTi sakiTxi SeiZleba
iyos saarbitraJo ganxilvis sagani, roca dava Seexeba
transnacionalur garigebas biznes subieqtebs Soris. am gada-
wyvetilebam udidesi gavlena iqonia saerTaSoriso saarbitraJo
praqtikis Semdgom ganviTarebaze. 727 aseve aRsaniSanvia, rom
Mitsubishi-s hqonda partniorobis (amxanagobis) xelSekruleba Chrysler-Tan. kidev ufro saintereso is aris, rom antimonopoliuri kanonmde-
blobidan gamomdinare dava arbitraJs (saarbitraJo SeTanxmebis Sesa-
bamisad) unda gadaewyvita Sveicaruli (da ara amerikuli) samarTlis
mixedviT. sasamarTlo mxedvelobaSi miiRo ra, rom kongresis mier
miRebuli arc erTi kanoni ar krZalavda pirdapir antimonopoliuri
kanonmdeblobidan gamomdinare davebis arbitrJis mier ganxilvas da
daicva ra aSS-Si Zalian popularuli arbitraJis xelSewyobis poli-
tika, miiRo es sensaciuri gadawyvetileba.728
am gadawyvetilebis Semdeg kamaTi kvlav grZeldeba. Sesabamisad
svadasxva saxelmwifoSi arsebuli midgomebi da sasamarTlo
praqtikac gansxvavebulia.
Sveicarul iuridiul literaturaSi gavrcelebuli Sexedu-
lebis Tanaxmad zogadad konkurenciis samarTlidan gamomdinare
davebi SeiZleba iyos saarbitraJo ganxilvis sagani.729
Sveicaruli sasamarTlo praqtikis mixedviT, saarbitraJo
gadawyvetileba, romelmac ar gaiTvaliswina evropis konkurenciis
samarTlis normebi, ar ewinaaRmdegeba sajaro wesrigs. sasamarTlos
azriT, evropis konkurenciis samarTali ar warmoadgens civilizeb-
ul sazogadoebaSi aucilebeli samarTlebrivi da moraluri princ-
ipebis erTobliobas. Sesabamisad evropis konkurenciis samarTlisa-
dmi winaaRmdegoba ar ganixileba sajaro wesrigisadmi winaaRmdeg-
obad. amave dros sasamarTlo Tvlis, rom Tu erTerTma mxarem moiT-
xova xelSekrulebis baTiloba da miuTiTa evropis konkurenciis
samarTalze, arbitraJma romelsac adgili aqvs SveicariaSi unda
Seamowmos xelSekrulebis Sesabamisoba evropis konkurenciis samar-
TalTan, maSinac ki, rodesac gamosayenebel samarTlad mxareebis
727 Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000, p.150-151. 728 Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006, p. 229. 729 Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002, s. 79.
~ 221 ~
mier arCeulia Sveicaruli samarTali.730 e.i miuxedavad imisa, rom
evropis konkurenciis samarTali ar aris Sveicaruli marTlwesrigis
Semadgeneli nawili, arbitraJi mainc valdebulia mxedvelobaSi
miiRos evropis kanonmdeblobis Sesabamisi normebi.
frangul samarTals zogadad araferi aqvs imis sawinaaRmdego,
rom konkure-nciis samarTlidan gamomdinare davebi saerTaSoriso
arbitraJma ganixilos, Tumca isic unda iTqvas, rom am sferoSi
saarbitraJo gadawyvetilebebis ricxvi sakmaod mcirea.731
safrangeTSi arbitraJis mier konkurenciis samarTlidan gamomdinare
davebis ganxilva kiTxvis niSnis qveS ar dgas da es midgoma
principSi ar iTvaliswinebs raime gamonaklisebs.732 aSkaraa, rom fra-
nguli kanonmdebloba da praqtika am TvalsazrisiT sakmaod
liberaluria.
arbitraJis Sesaxeb SvedeTis kanonis pirvelive muxlis mesame
nawilis Tanaxmad, arbitraJs SeuZlia miiRos gadawyvetileba
konkurenciis samarTlidan gamomdinare samoqalaqo samarTlebriv
Sdegebze, roca es Sedegebi mxolod mxareebs SeexebaT. Aamave dros
literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom am sakiTxebis ganxilvis
uflebiT arbitraJi mxareebma unda aRWurvon. sakuTari an mxolod
erTerTi mxaris iniciativiT am sakiTxebis gadawyvetis ufleba
arbitraJs zogadi principebis Tanaxmad ar aqvs. Aaseve daisva
sakiTxi, rogor unda moiqces arbitraJi, rodesac aSkaraa, rom mis
mier gamotanili gadawyvetileba ar aRsruldeba anu iuridiul Za-
las ver SeiZens konkurenciis samarTalTan winaaRmdegobis gamo.
SvedeTSi miiCneven, rom am dros umjobesia arbitraJma Sewyvitos
saarbitraJo ganxilva, vidre gamoitanos gadawyvetileba, romelsac
saTanado samarTlebrivi Sedegi ar mohyveba.733
Svedur iuridiul literaturaSi gamoTqmulia mosazreba, rom
konkurenciis samarTlidan gamomdinare sakiTxebze arbitraJi
SezRuduli ar aris Sesabamisi saxelmwifo organos (Competition Authority) gadawyvetilebiT da piriqiT, es saxelmwifo organo
SezRuduli ar aris arbitraJis gadawyvetilebiT.734
sakartelo samarTali ganviTarebuli saxelmwifoebis kannonm-
deblobis aucilebeli Semadgeneli nawilia. kartelebis saqmianoba
saerTaSoriso bazrebze udides gavlenas axdens moTxovnisa da
730 Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004, p. 23. 731Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997, s. 52. 732 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 56. 733 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 46- 47. 734 Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004, p. 72.
~ 222 ~
miwodebis regulirebaze. Sesabamisad, am sferoSi warmoSobili
davebis saerTaSoriso arbitraJis mier ganxilva erTerT aqtualur
sakiTxad unda CaiTvalos. sakartelo samarTlidan warmoSobili davebi saarbitraJo
kanonmdeblobis reformirebis Semdeg germaniaSic SeiZleba iyos
saarbitraJo ganxilvis sagani.735 inglisur samarTalTan
dakavSirebiT igives gadaWriT Tqma Znelia, vinaidan ar arsebobs (an
yovel SemTxvevaSi cnobili ar aris) inglisuri sasamarTlo da
saarbitraJo gadawyvetilebebi am sakiTxze.736 rac Seexeba Sveicarias,
aq sakartelo samarTlidan gamomdinare davebis arbitraJis mier
ganxilva daSvebulia.737
konkurenciis samarTlis gansakuTrebul mniSvnelobas misdami
evropis kav-Sirisa da sxva saerTaSoriso organizaciebis yuradRebac
adasturebs. van houtes azriT, evropis konkurenciis samarTali SeiZleba iqnes gamoyenebuli arbitraJis mier rodesac: 1.
saarbitraJo ganxlvis adgili aris evrokavSiris wevri saxelmwifos
teritoria. 2. rodesac gamosayenebeli samarTali aris evrokavSiris
wevri saxelmwifos samarTali. Aam SemTxvevaSi evropis konkurenciis
samarTali SeiZeba iqnes gamoyenebuli, rogorc gamosayenebeli
samarTlis Semadgeneli nawili. E3. saarbitraJo ganxilvis adgili ar
aris evrokavSiris teritoriaze da arc gamosayenebeli samarTalia
evrokavSiris wevris saxelmwifos samarTali, magram arbitrebi
CaTvlian rom evrokaSiris konkurenciis samarTali unda iqnes
gamoyenebuli rogorc lois de police (dauyovneblivi gamoyenebis
imperatiuli normebi -- mandatory rules of immediate application). 4. am
normebis gamoyeneba xels Seuwyobs gadawyvetilebis cnobasa da aRs-
rulebas. van houte miiCnevs, rom konkurenciis normebi mxolod
imisaTvis ar unda iqnas gamoyenebuli, rom aseTi gamoyeneba gazrdis
gadawyvetilebis ucxoeTSi aRsrulebis Sansebs.738
piriqiT, arbitrebis nebismieri nabiji swored imiT unda iyos
ganpirobebuli, ramdenad eqneba maT gadawyvetilebas cnobisa da
aRsrulebis perspeqtiva. cxadia, es ar niSnavs, rom arbitrma komuni-
sturi lozungebi unda gamoiyenos saarbitraJo gadawyvetilebis
dasabuTebisas imisTvis, rom gaadvilos gadawyvetilebis cnoba da
aRsruleba CineTSi da CrdiloeT koreaSi, an miuTiTos yuranze
mxolod imisaTvis, rom romelime musulmanur saxelmwifoSi gadawy-
vetilebis aRsrulebas problemebi ar Seeqmnas, magram man aucileb-
lad unda miiRos mxedvelobaSi, ramdenad SesaZlebelia misi
gadawyvetilebis aRsruleba im saxelmwifoSi, sadac aseTi aRsrule-
735 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 62. 736 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 63. 737 Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002, s. 67. 738 Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, ~Kluwer law international,~ 2005, p. 438-439.
~ 223 ~
ba SeiZleba iqnes moTxovnili. mxareebis mier gaRebuli saarbitraJo
xarjebi, dro da energia ar unda Seewiros arbitris sqolastikur
Teoriul msjelobas (ramdenad maRali iuridiul-teqnikuri donisac
ar unda iyos es msjeloba), romelsac eWvis TvaliT Sexedavs cnob-
isa da aRsrulebis sakiTxis ganmxilveli Cveulebrivi mosamarTle.
AarbitraJis mier evropis konkurenciis samarTlis Sesabamisad
gadawyvetilebis miReba ar unda moxdes am normebis gamoyenebis
arsebuli praqtikisagan mowyvetilad. evropis Tanamegobrobis
xelSekrulebis 81-e da 82-e muxlebis gamoyenebisas arbitrebma unda
gaiTvaliswinon rogorc evropis sasasamarTlos (European Court of Justice) praqtika konkurenciis sakiTxebze, aseve evrokomisiis
Sesabamisi rekomendaciebi (guidelines.)739
§3 saarbitraJo ganxilvis sagnis regulireba qarTul samarTlSi740
moqmedi qarTuli kanonmdebloba sizustiT arc saarbitraJo
ganxilvis saganTan mimarTebaSi gamoirCeva. samoqalaqo saproceso
kodeqsis me-12 muxli iTvaliswinebs arbitraJisaTvis mxolod
qonebrivi davebis gadacemis SesaZleblobas. “kerZo arbitraJis
Sesaxeb” saqarTvelos kanonis pirveli muxlis Tanaxmad ki arbitraJs
gadaecema pirebs Soris wamoWrili samoqalaqo dava. aSkaraa, rom
saproceso kodeqsis miTiTebas kanoni ufro afarToebs da miuTiTebs
zogadad samoqalaqo davebze. bundovania TviT is garemoebac, ra
SeiZleba miviCnioT samoqalaqo davad. kriteriumad ar gamodgeba
samoqalaqo kodeqsis regulirebis sfero. Aam SemTxvevaSi arbitraJis
mier gansaxilvel sakiTxTa CamonaTvalSi saojaxo davebic moxvdeba,
rac erTmniSvnelovnad mcdar midgomad unda CaiTvalos.
qarTul samarTalSi siaxles warmoadgenda administraciuli
saproceso kodeqsSi Setanili cvlilebebi da damatebebi, romlis
Tanaxmadac administraciul organos mieca ufleba dados
saarbitraJo SeTanxmeba.
***************************************
qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba unda daemyaros
saarbitraJo ganxilvis sagnis negatiur formulirebas, e.i kanonSi
mocemuli unda iyos im sakiTxTa CamonaTvali, romelzec
gamoricxuli iqneba saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana. amave
dros mosamarTles unda darCes ufleba sajaro interesis
arsebobisas arbitraJs aukrZalos konkretuli davis ganxilva.
739 Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, ~Kluwer law international,~ 2005, p. 444. 740 aq specialurad ar vexebi sagadasaxado davebis arbitraJis mier ganxilvis
sakiTxebs, rac Tavisuflad SeiZleba gaxdes damoukidebeli monografiuli
kvlevis sagani. es sakiTxi gansakuTrebiT aqtualuria sagadasaxado kodeqsSi
Setanili siaxlis, da kanonmdeblis mier am siaxlis kvlav uaryofis Semdeg. garda
amisa, saeWvoa saerTaSoriso arbitraJebis mier sagadasaxado davebis ganxilvis
mizanSewoniloba.
~ 224 ~
sasamarTlos unda hqondes SesaZlebeloba gazardos im
samarTlebrivi urTierTobebis CamonaTvali, romelzec ar SeiZleba
saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana, magram ar unda SeeZlos arbi-
traJisaTvis im davebis daqvemdebareba, rac pirdapir iqneba
akrZaluli kanoniT. amiT sasamarTlos gansazRvruli eqneba
moqmedebis farglebi, rac xels Seuwyobs Sesabamisi praqtikis
Camoyalibebas.
Mmxareebs unda hqodeT saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT
gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba. aseTi arCevanis
ararsebobisas sasamarTlom da arbitraJma unda ixelmZRvanelon im
saxelmwifos samarTliT, romlis teritoriazec mimdinareobs
saarbitraJo ganxilva. amave dros mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli
im saxelmwifos kanonmdeblobac, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes
gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba. aseTi kompromisuli midgomis
Sedegad SesaZlebelia iseTi saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana,
romelic warmatebiT gaivlis rogorc saarbitraJo ganxilvis, aseve
gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis adgilis sasamarTlos
kontrols.
saarbitraJo ganxilvis sagnis regulirebisas sakanonmdeblo
teqnikis TvalsazrisiT ori SesaZlo varianti SeiZleba arsebobdes.
pirveli gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis abstraqtul-
pozitiur ganmratebas. Aamis magaliTia germaniaSi, SveicariaSi,
SvedeTsa da safrangeTSi gavrcelebuli formulireba, romlis Tana-
xmadac, saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos qonebrivi dava,
an dava, romelzec mxareebs Soris morigebis miRweva nebadarTulia.
sakiTxis kidev ufro abstraqtuli gadawyvetaa saarbitraJo
ganxilvis sagnad iseT uflebebis miCneva, romelTa gankargvac
mxareebs Tavisuflad SeuZliaT.
Mmeore midgoma gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis saganis
negatiur ganmartebas. Aam SemTxvevaSi kanonSi mocemulia im davebis
CamonaTvali, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis
sagani.
Ppirvel SemTxvevaSi kanonSi ganmtkicebuli abstraqtuli
ganmartebebis dazusteba xdeba sasamarTlo praqtikis mier.
Sesabamisad aseTi midgoma misaRebia im saxelmwifoebisaTvis, sadac
sasamarTlo praqtikas safuZvlad udevs didi tradiciebi da
gamocdileba.
saxelmwifo, romlis sasamarTloebsac ar gaaCniaT safrangeTis
analogiuri praqtika, an aSS-is sasamarTloebis mier SemuSavebuli
arbitraJis xelSewyobis doqtrinis msgavsi principebi, iZulebulia
aseTi sakiTxebis dazusteba moaxdinos im davebis amomwuravi
CamoTvlis gziT, romelTa ganxilvac arbitraJis kompetenciaSi ar
Sedis. Aam mxriv sainteresoa franguli midgoma, romelic Seicavs
rogorc pozitiurad, aseve negatiurad formulirebul mowesrigebas,
Tumca aq mainc sasamarTlo ambobs gadamwyvet sityvas. Aam
konkretul SemTxvevaSi kanonis teqsts dakarguli aqvs is
~ 225 ~
mniSvneloba, romelic man evropis kontinentze saukuneebis manZilze
SeiZina.
arbitraJis saqmianobis sferodan gamoricxuli davebis
amomwuravi CamonaTvali panacea ar aris. Aam dros mainc arsebobs
kanonis brmad gamoyenebis safrTxe. rogori detaluric ar unda iyos
CamonaTvali, SeuZlebelia yvela SesaZlo SemTxvevis winaswar
gaTvaliswineba. mosamarTles SeuZlia ubralod miuTiTos, rom gada-
sawyveti sakiTxi CamonaTvalSi ar Sedis da unda iyos saarbitraJo
ganxilvis sagani, miuxedavad imisa, rom TviT urTierTobis Sinaarsi
sruliad sxvagvar ganmartebas moiTxovdes. es safrTxe minimumade
unda iqnes dayvanili. albaT urigo ar iqneba, Tu kanoni
gaiTvaliswinebs zogad daTqmas, romlis Tanaxmadac sasamarTlos
SeeZleba saarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnios, an ar miiCnios dava,
romelic ar Sedis CamonaTvalSi.
~ 226 ~
daskvna
I. qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis sistemuri cvlilebis
saWiroeba
qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobis ZiriTad naklad unda
CaiTvalos, rom is Tavisi formiTa da SinaarsiT mxolod
nacionalur doneze arsebuli arbitraJis maregulirebel aqts
warmoadgens da sakmaod rTulia misi gamoyeneba saerTaSoriso
saarbitraJo institutebTan mimarTebaSi. gansakuTrebiT es exeba
aseTi institutebis mier saqarTvelos farglebs gareT gamotanili
gadawyvetilebebis aRsrulebis wesis ararsebobas.
Tanamedrove pirobebSi ori ZiriTadi midgomaa cnobili.
saerTaSoriso da lokaluri arbitraJebis erTi sakanonmdeblo
aqtiT regulireba, an TiToul maTganze specialuri kanonebis
miReba.
erTiani kanonis miReba an specialuri kanonebiT regulireba
iuridiuli teqnikis sakiTxia da ar SeiZleba mas imaze didi
mniSvneloba mivaniWoT vidre realurad aqvs. Tumca formasTan
dakavSirebuli teqnikuri detalebis gadawyvetis gareSe SeuZlebelia
Sinaarsobriv problemebze msjeloba. Sveicariasa da safrangeTSi
calcalke regulireba ZiriTadad aseTi tradiciis arsebobiT aris
ganprobebuli.
saqarTvelos mier erTiani sakanonmdeblo regulirebis arCevas
SeiZleba mohyves garkveuli problemebi. saqme imaSia, rom kerZo
arbitraJis Sesaxeb kanoni ukve aTi welia rac moqmedebs. Aam kanonis
Sesabamisad Seqmnilia arbitraJebi, arsebobs grZelvadiani
xelSekrulebebi (ZiriTadad sesxis, ipoTekis da sabanko
momsaxurebis), romlebic saarbitraJo SeTanxmebas iTvaliswineben. Tu
axali qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba modelur kanons
daefuZneba, gaCndeba uamravi axali regulireba romelic
gansxvavdeba dRes moqmedi kanonmdeblobisagan.
erTiani kanonis miRebis SemTxvevaSi aucilebeli iqneba
gardamavali debulebebis iseTi formulireba, romelic arsebuli
arbitraJebis axali kanonis Sesabamisad umtkivneulo funqcionirebas
uzrunvelyofs. Aes arc ise advili iqneba. TiToeuli dava
individualuria. saarbitraJo SeTanxmebis dadebisas mxareebi iTv-
aliswineben im samarTlebriv Sedegs, romelic moqmedi kanonis
Tanaxmad am SeTanxmebas da saarbitraJo ganxilvas unda mohyves.
kanonis Secvlam yovelTvis SeiZleba gamoiwvios gaugebrobebi, miT
umetes, rom saarbitraJo SeTanxmeba mxolod davis warmoSobis
SemTxvevaSi moqmedebs. dava SeiZleba xelSekrulebis dadebidan ra-
mdenime wlis Semdeg warmoiSvas.
Tu saqarTvelo ZalaSi datovebs moqmed kanons da saerTaSoriso
arbitraJs axali kanoniT daaregulirebs, amiT Tavidan iqneba
acilebuli gardamaval debulebasTan dakavSirebuli gaugebrobebi,
~ 227 ~
Tumca gaCndeba axali --- am ori kanonis urTierTmimarTebis
problema. Aamave dros, “kerZo arbitraJis Sesaxeb” 1997 wlis kanoni
nebismier SemTxvevaSi saWiroebs cvlilebebs, gansakuTrebiT ki saa-
rbitraJo gadawyvetilebebis aRsrulebisa da gauqmebis nawilSi.
alogikuria, saaRsrulebo furclis gacemis uflebamosileba komer-
ciul iuridiul pirs hqondes. arbitraJis kompetencia
gadawyvetilebis gamotaniT Semoifargleba, am gadawyvetilebis
iZulebiT aRsasruleblad miqcevis ufleba sasamarTlos unda mie-
niWos.
sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT kategoriulad miuRebeli
arc erTiani sakanonmdeblo regulirebaa da arc saerTaSoriso
arbitraJis Sesaxeb axali kanonis miReba. mTavaria, rom aseTi
arCevani da reformis Semdegi nabijebi Tanmimdevruli iyos.
orive variantis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis detaluri da
kritikuli Sefasebis SemTxvevaSi kerZo arbitraJis Sesaxeb kanonis
ZalaSi datoveba da saerTaSoriso arbitraJis maregulirebeli
axali kanonis miReba ufro mizanSewonilad unda CaiTvalos, cxadia,
ukve moqmed kanonSi Sesabamisi cvlilebebis Setanis pirobiT.
moqmedi saarbitraJo SeTanxmebebisa da saarbitraJo institutebis
arsebobisas maTi maregulirebeli normebis Zireuli Secvla ufro
met kiTxvas gaaCens da naklebad daexmareba kanonmdebels arsebuli
problemebis mowesrigebaSi. aseTi daskvna TviT saarbitraJo
SeTanxmebis samarTlebrivi bunebidan gamomdinareobs. magaliTad,
mxareTa Soris dava SeiZleba SeTanxmebis dadebidan ramdenime wlis
Semdeg warmoiSvas. Tu aseTi SeTanxmebis dadebisas moqmedi normebi
davis warmoSobis momentisaTvis arsebiTad Seicvlebian,
aucilebelad dadgeba axali da Zveli normebis droSi moqmedebis
problema, rac yovel konkretul SemTxvevaSi individualuri iqneba
da maTi erTiani mowesrigeba rTuli an TiTqmis SeuZlebeli gaxdeba.
II. ‘’kerZo arbitraJis Sesaxeb’’ moqmed kanonSi cvlilebebis Setanis
saWiroeba
cvlilebebTan dakavSirebuli konkretuli daskvnebis Camoy-
alibebamde aucileblad unda aRiniSnos, rom sadisertacio naSromi
ZiriTadad saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis problemebs
eZRvneba da misi mizani ar aris e.w ‘’Sida’’ doneze moqmedi
arbitraJebis kvleva, Tumca mainc mizanSewonilad unda CaiTvalos
ramdenime principze miTiTeba, romelTa gaziarebac qarTuli
arbitraJebis saqmianobis xarisxze dadebiTad imoqmedebs. am
mosazrebis naTeli dadasturebaa is faqti, rom am kanonis
amoqmedebidan 12 wlis manZilze masSi cvlileba ar Sesula. cxadia,
amis mizezi kanonis srulyofileba ar aris da es mizezi mTeli rigi
subieqturi da obieqturi faqtorebis arsebobas gulisxmobs.
kanonis pirvel muxlSi mocemuli formulireba, romlis
Tanaxmadac pirebs Soris wamoWrili samoqalaqo dava gansaxilvelad
~ 228 ~
gadaecema mudmivmoqmed, an am davisTvis sagangebod Seqmnil droebiT
kerZo arbitraJs, bundovania da ar pasuxobs kiTxvaze, ra SeiZleba
moviazroT samoqalaqo davaSi. sasurvelia, Tu pirvel muxlSi Seva
amomwuravi CamonaTvali, Tu romeli dava ar SeiZleba ganixilos
kerZo arbitraJma da iqve dafiqsirdeba formulireba, romlis
Tanaxmadac, saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT mosamarTles
ufleba eqneba am CamonaTvals daumatos dava, romelic kerZo da
sajaro intresebis gaTvaliswinebiT ar SeiZleba iyos saarbitraJo
ganxilvis sagani. aseTi formulireba xels Seuwyobs saaarbitraJo
ganxilvis saganTan mimarTebaSi swori sasamarTlo praqtikis
ganviTarebas.
kanonma aucileblad unda daareguliros momxmarebelsa da
mewarmes Soris saarbitraJo SeTanxmebis dadebis urTierTobebi.
sasurveli iqneba, Tu aseTi SeTanxmebis winaswar dadeba saerTod
aikrZaleba, e.i gamoiricxeba misi ZiriTad xelSekrulebaSi gaTva-
liswinebis SesaZlebeloba. Tu davis warmoSobis Semdeg
momxmarebeli daTanxmdeba davis arbitraJSi ganxilvaze, es ukve misi
gacnobirebuli gadawyvetileba iqneba da “siurprizad” veRar
ganxileba. aseTma mowesrigebam momxarebelTa dacva unda
uzrunvelyos.
rac Seexeba mesame pirebis moanwileobas saarbitraJo
ganxilvaSi. AarbitraJs unda mieces maTi procesze daSvebis ufleba
Tu amas mizanSewonilad CaTvlis. mesame pirisaTvis saqmeSi CarTvaze
uaris mizanSewonilobis sakiTxi SeiZleba gaxdes im sasamarTlos
msjelobis sagani, romelic ganixilavs saarbitraJo gadawyvetilebis
gauqmebis, an misi cnobisa da aRsrulebis sakiTxs. igive SeiZleba
iTqvas Amicus Curia-s Sesaxebac. kerZo arbitraJis Sesaxeb kanonis 30-e muxlis Tanaxmad,
sasamarTlos ufleba ar aqvs ganixilos sasarCelo gancxadeba
sakiTxze, romelic saarbitraJo SeTanxmebis sagans warmoadgens,
garda im SemTxvevebisa, rodesac mxareebi iTxoven saqmis ganxilvas
sasamarTloSi, anda Tu sasamarTlo dadgens, rom saarbitraJo
SeTanxmeba baTili, an Zaladakrgulia. sasurvelia, kanoniT
gaTvaliswinebul iqnes iseTi SemTxveva, rodesac saarbitraJo
SeTanxmeba arc baTilia da arc Zaladakargulia, magram SeuZlebe-
lia misi Sesruleba. miT umetes, rom qarTul sasamarTlo praqtikaSi
ukve iyo aseTi precedenti.
kanonidan amoRebuli unda iqnes is moZvelebuli formulirebebi,
romelic ukve gauqmebul sakanonmdeblo aqtebze uTiTeben. (Sdr.
kanonis 42-e muxlis me-4 nawili da 43-e muxlis ‘’g’’ qvepunqti)
aseve aucilebelia kanonis 43-e muxlis mTlianad axali
redaqciiT Camoyalibeba. am muxlis mniSvneloba gansakuTrebiT didia
im martivi mizezis gamo, rom is aregulirebs saarbitraJo
gadawyvetilebis gauqmebasTan dakavSirebul urTierTobebs. am
SemTxvevaSi zedmeti originaloba saWiro ar aris, sruliad
sakmarisia modeluri kanonis im muxlis amoqmedeba, romelic
~ 229 ~
saarbitraJo gadawyvetilebis gauqmebis safuZvlebs sakmaod
detalurad awesrigebs.
saarbitraJo gadawyvetilebis aRsrulebis funqcia calsaxad
unda gadavides sasamarTlos kompetenciaSi. kerZo samarTlis
iuridiuli piris mier saaRsrulebo furclis gacema problemis
marTebul gadawyvetad ver CaiTvleba.
bolos unda aRiniSnos, rom aq CamoTvlili sakiTxebi mxolod
maTi principuli mniSvenlobis gamo iqna calke gamoyofili, rac
sruliadac ar gamoricxavs kanonSi Sesatan cvlilebebTan
dakavSirebiTY sxva sakiTxebis damuSavebis SesaZleblobas. miT
umetes, rom qarTulma sasamarTloebma ukve Camoayalibes TavianTi
damokidebuleba kerZo arbitraJis saqmianobasTan dakavSirebuli
sxxva sakiTxebis mimarTac.
III. saerTaSoriso komerciuli arbitraJis Seasaxeb specialuri
kanonis miRebis saWiroeba
saxelmwifoTa erTma nawilma modeluri kanonis gamoyeneba
mizanSewonalad miiCnia, rogorc ‘’Sida’’ aseve saerTaSoriso
saarbitraJo ganxilvebis mimarT, Tumca daviwyebas ar unda mieces is
faqti, rom am kanonis Semqmnelebma is specialurad saerTaSoriso
komerciuli arbtiraJisaTvis daweres. aRniSnulidan gamomdinare,
sasurveli iqneba Tu qarTuli saarbitraJo kanonmdeblobac
modelur kanons daemyareba.
rac Seexeba kanonis Sinaarss, TiToeuli norma maqsimalurad
naTeli da konkretuli unda iyos. Aam SemTxvevaSi saqarTvelo ver
gaiziarebs lakonuri regulirebis frangul da Sevicarul
gamocdilebas. Aara imitom, rom es misaRebi ar aris, aramed imitom,
rom frangi da Sveicarieli kanonmdebeli reformis dros eyrd-
noboda sasamarTlo praqtikas, romelmac unda uzrunvelyos am
mokle da lakonuri sakanonmdeblo normebis Sesabamisi gaanmarteba.
ufro metic, am reformebis gatarebisas ZiriTad samuSao masalas
swored sasamarTlo gadawyvetilebebi warmoadgendnen. Tu
regulireba zogadi iqneba, aman SeiZleba saarbitraJo sakanonmdeblo
normebis iseTi interpretacia gamoiwvios, romelic saerTod moul-
odneli aRmoCndeba kanonmdeblisaTvis. es ar SeiZleba gaxdes
qarTuli sasamarTlos kritikis safuZveli, vinaidan mas ar gaaCnia
gamocdileba. Sesabamisad, misTvis ucnobia arbitraJTan dakavSireb-
uli gadawyvetilebebis miRebis teqnika da meTodika. amitom,
SesaZloa momavali qarTuli kanonis muxlebis raodenoba
aRematebodes Sveicarul, frangul, germanul da Svedur normebs,
magram mTavaria is iZleodes principul pasuxebs yvela metnaklebad
mniSvnelovan sakiTxze.
rogorc ukve aRiniSna, nebismier SemTxvevaSi reformis
safuZveli unda gaxdes modeluri kanoni. 2003 wlis mdgomareobiT
misi principebi gaziarebulia 40-ze meti saxelmwifos mier.
~ 230 ~
aRsaniSnavia, rom am siaSi arian ruseTi, ukraina, belarusia da
azerbaijani, ar arian saqarTvelo somxeTi moldova da yazaxeTi.741 A
rac Seexeba saerTaSoriso saarbitraJo ganxilvis winapirobebs
saboloo jamSi isini SeiZleba or Zir-iTad jgufad, materialur da
formalur winpirobebad davyoT. pirveli formaluri winapiroba,
romlis arsebobis gareSec saarbitraJo ganxilva ver daiwyeba, aris
saarbitraJo SeTanxmeba. aseTi SeTa-nxmebis arsebobis gareSe arbit-
raJma uari unda Tqvas saarbitraJo pretenziis miRebaze. zogadad
SeiZleba iTqvas, rom saarbitraJo SeTanxmebaze bevria damokidebuli
rogorc saqmis ganxilvisa da gadawyvetis, aseve miRebuli gadawyvet-
ilebis cnobisa da aRsrulebis dros. saarbitraJo SeTanxmeba
mxareebs Soris SeiZleba gaformdes rogorc davis warmoSobamde,
aseve uSualod misi warmoSobis Semdeg.
meore formaluri winapiroba gulisxmobs imis garkvevas,
SeiZleba Tu ara, rom dava, romelzec arbitraJma unda gamoitanos
gadawyvetileba, iyos saarbitraJo ganxilvis sagani. rogorc wesi
sakanonmdeblo aqtebi xSirad Seicaven miTiTebas imis Taobaze, rom
ama Tu im xasiaTis davebi ar SeiZleba ganixilos arbitraJma. Tu
saarbitraJo gadawyvetileba gamotanilia iseT davaze, romelic
Sesabamisi saxelmwifos kanonmdeblobiT arbitraJma ar SeiZleba
ganixilos, maSin Zalze saeWvo xdeba da minimumade mcirdeba saarbi-
traJo gadawyvetilebis aRsrulebis Sansi.
saarbitraJo ganxilvis materialur winapirobad unda ganvixloT
davis arseboba. cxadia, Tu dava ar arsebobs, an mxareebma Sewyvites
dava, saarbitraJo ganxilva yovelgvar azrs kargavs. dasavleT
evropis saxelmwifoebis sasamarTlo praqtika arbitraJisaTvis
aucileblad miiCnevs davis arsebobas, davis arsebobis gareSe
gamarTuli e.w “saarbitraJo ganxilva” ver iqneba saarbitraJo
ganxilva.
saarbitraJo SeTanxmebis definicia momavalma qarTulma kanonma
SeiZleba modeluri kanonidan gadmoiRos, rac uzrunvelyofs
qarTuli samarTlis Sesabamisobas saarbitraJo kanonmdeblobis
unifikaciis Tanamedrove tendenciebTan.742
741 Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004, p. 54. ixile aseve danarTi III, saxelmwifoTa
sia. 742 modeluri kanonis me-7 muxlis Tanxmad, “saarbitraJo SeTanxmeba” – aris
mxareTa SeTanxmeba, yvela an gansazRvruli davebis arbitraJisaTvis gadacemis
Sesaxeb, romlebic warmoiSvnen an SeiZleba warmoiSvan konkretul samarTlebriv
urTierTobasTan dakavSirebiT, imisgan damoukideblad, saxelSekrulebo xasiaTisaa
is Tu ara.
saarbitraJo SeTanxmeba ideba werilobiTi formiT. SeTanxmeba werilobiTi formiT
dadebulad iTvleba Tu igi Sesulia mxareTa mier xelmoweril dokumentSi,
dadebulia werilebis gacvlis, satelegrafo Setyobinebis an eleqtronuli
komunikaciis sxva saSualebebis gamoyenebis gziT, rac uzrunvelyofs aseTi
SeTanxmebis fiqsacias, an dadebulia sasarCelo gancxadebisa da masze pasuxis
gziT, romelSic erT-erTi mxare miuTiTebs SeTanxmebis arsebobaze xolo meore
sadaod ar xdis amas. xelSekrulebaSi arsebuli miTiTeba dokumentze, romelic
~ 231 ~
saxelmwifosa da mis mier kontrolirebadi iuridiuli pirebis
mier saarbitraJo SeTanxmebis dadebis uflebamosilebis
sakiTxisadmi araerTgvarovani mosazrebebis gaTvaliswinebiT
saqarTvelos saxelmwifom unda Camoayalibos sakuTari pozicia.
urigo ar iqneba, Tu mxedvelobaSi iqneba miRebuli is faqtori, rom
sasamarTloebi ar aZleven saxelmwifosa da mis mier kontrolirebad
iuridiul pirebs saarbitraJo SeTanxmebis baTilobis samarTlebriv
safuZvlad erovnuli kanonmdeblobis normebze miTiTebis uflebas.
saxelmwifo valdebulia saarbitraJo SeTanxmebis dadebamde ifiqros
mosalodnel Sedegebze da iuridiuli manipulaciebis gamoyenebiT
saarbitraJo SeTanxmebidan “Tavis daZvrenis” mcdelobiT Tavi
uxerxul mdgomareobaSi ar Caiyenos.
saqarTveloSi gamarTul saarbitraJo ganxilvaSi
warmomadgenlad monawileobisaTvis kanoni raime saxis SezRudvebs
ar unda iTvaliswinebdes. mxaris interesebis dacva saarbitraJo
ganxilvisas unda SeeZlos nebismier pirs, visac mxare ndobas
gamoucxadebs, rac dadasturebuli iqneba Sesabamisi mindobilobiT.
arbitraJs unda hqondes SesaZlebloba Seamowmos warmomadgenlobiTi
uflebamosileba da mxolod amis Semdeg dauSvas piri saarbitraJo
ganxilvebze.
sasamarTlo da saarbitraJo praqtika adasturebs, rom
saarbitraJo SeTanxmebis werilobiT dadebis moTxovna kvlav
inarCunebs Tavis funqcias. formasaTan dakavSirebuli yvelaze
rTuli problemaa eleqtronuli saarbitraJo SeTanxmebis
iuridiuli Zalis aRiareba. aseTi novaciis Setana qarTul
saarbitraJo kanonmdeblobaSi principSi misaRebad unda CaiTvalos.
gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom saqarTveloSi ukve
moqmedebs eleqtronuli xelmowerebis maregulirebeli kanoni.
saarbitraJo SeTanxmebis Sinaarsis da misi rekvizitebis
gansazRvra kanonmdeblis mier zedmeti formaloba iqneba. Y
arbitraJma an sasamarTlom yovel konkretul SemTxvevaSi unda
gadawyveton SeiZleba Tu ara mxareTa nebis saarbitraJo SeTanxmebad
kvalifikacia da mis safuZvelze saarbitraJo ganxilvis dawyeba. sak-
marisad unda CaiTvalos formulireba, romelic iZleva mxareTa mier
arbitrebis arCevis da am arbitrebis mier iuridiulad savaldebulo
gadawyvetilebis gamotanis SesaZleblobas.
saarbitraJo SeTanxmebis mimarT gamosayenebeli samarTlis
calke regulirebis saWiroeba ar arsebobs. swori sasamarTlo
praqtikis pirobebSi niu-iorkis konvencia da modeluri kanonis
Sesabamisi normebi am funqcias Seasr-uleben.
saqarTvelos kanonmdeblobiT ukve damkvidrebulia regulireba,
romlis Tanaxmadac saarbitraJo SeTanxmebis arseboba gamoricxavs
sasamarTlos uwyebriv qvemdebarobas, xolo ukve dawyebuli procesi
Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas, CaiTvleba saarbitraJo SeTanxmebad im pirobiT,
rom xelSekruleba dadebulia werilobiTi formiT da miTiTebis xasiaTi
zemoxsenebul daTqmas xelSekrulebis nawilad aqcevs.
~ 232 ~
--- Sewyvetas eqvemdebareba, Sesabamisad, saqarTveloSi ar arsebobs
saaarbitraJo ganxilvis SeCerebasa da Sewyvetas Soris arCevanis
aucilebeloba. es arCevani ukve gakeTebulia.
rac Seexeba saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis
gavrcelebas mesame pirebze da uflebamonacvleobas, sasurvelia, rom
qarTulma saarbitraJo kanonmdeblobam es sakiTxebi detalurad
moawesrigos. amosaval principad ki SeiZleba gamodges is, rom am
SemTxvevaSi saqme exeba ukve arsebuli da samarTlebrivad namdvili
saarbitraJo SeTanxmebis samarTlebrivi Sedegebis mesame pirebze ga-
vrcelebas da ara Zaladakarguli SeTanxmebis „gacocxlebas“.
mniSvneloba ar aqvs ra samarTlebrivi safuZvliT gadaecema
subieqts im xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli uflebebi da
movaleobebi, romelic Seicavs saarbitraJo SeTanxmebas. nebismieri
saxis uflebamonacvleobis, maT Soris cesiis dros saarbitraJo Se-
Tanxmeba unda SenarCundes, Tu mxareebi da uflebamonacvle
subieqtebi mewarmeebi arian. Tu uflebamonacvle mewarme ar aris,
saarbitraJo SeTanxmebis iuridiuli Zala damokidebuli unda iyos
mis Tanxmobaze, roca mxareTa SeTanxmebiT sxva ram ar aris
dadgenili. aseTi midgoma srul SesabamisobaSia sakanonmdeblo da
sa-samarTlo praqtikis Tanamedrove tendenciebTan.
Tu piri ar aris mewarme, mas unda mieces SesaZlebloba airCios
sasamarTlo, an arbitraJi. rogorc wesi, aramewarme subieqtebi
fizikuri pirebi arian, romlebic ver erkvevian saarbitraJo SeTan-
xmebasTan dakavSirebul samarTlebriv SedegebSi, amitom maT sasamar-
Tlos mier unda ganemartoT es Sedegebi da mieceT arCevanis
SesaZlebloba. rac Seexeba mewarmeebs, maT evalebaT saTanado guli-
sxmierebiT moekidon nebismieri xelSekrulebis gaformebas da
uflebamonacvleobas da Tavidanve Tqvan uari saarbitraJo
SeTanxmebaze, Tu es maTTvis miuRebelia. MmewarmeTa uflebamonac-
vleobis dros ukve arsebul saarbitraJo SeTanxmebasTan dakav-
SirebiT specialuri miTiTebis ararseboba unda ganimartos, rogorc
Tanxmoba saarbitraJo SeTanxmebis namdvilobaze.
qarTuli saarbitraJo kanonmdebloba unda daemyaros
saarbitraJo ganxilvis sagnis negatiur formulirebas, e.i kanonSi
mocemuli unda iyos im sakiTxTa CamonaTvali, romelzec
gamoricxuli iqneba saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana. amave
dros mosamarTles unda darCes ufleba sajaro interesis
arsebobisas arbitraJs aukrZalos konkretuli davis ganxilva.
sasamarTlos unda hqondes SesaZlebeloba gazardos im
samarTlebrivi urTierTobebis CamonaTvali, romelzec ar SeiZleba
saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana, magram ar unda SeeZlos arbi-
traJisaTvis im davebis daqvemdebareba, rac pirdapir iqneba
akrZaluli kanoniT. amiT sasamarTlos gansazRvruli eqneba
moqmedebis farglebi, rac xels Seuwyobs Sesabamisi praqtikis
Camoyalibebas.
Mmxareebs unda hqodeT saarbitraJo ganxilvis sagnis mimarT
gamosayenebeli samarTlis arCevis ufleba. aseTi arCevanis
~ 233 ~
ararsebobisas sasamarTlom da arbitraJma unda ixelmZRvanelon im
saxelmwifos samarTliT, romlis teritoriazec mimdinareobs
saarbitraJo ganxilva. amave dros mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli
im saxelmwifos kanonmdeblobac, sadac SeiZleba moTxovnil iqnes
gadawyvetilebis cnoba da aRsruleba. aseTi kompromisuli midgomis
Sedegad SesaZlebelia iseTi saarbitraJo gadawyvetilebis gamotana,
romelic warmatebiT gaivlis rogorc saarbitraJo ganxilvis, aseve
gadawyvetilebis cnobisa da aRsrulebis adgilis sasamarTlos
kontrols.
saarbitraJo ganxilvis sagnis regulirebisas sakanonmdeblo
teqnikis TvalsazrisiT ori SesaZlo varianti SeiZleba arsebobdes.
pirveli gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis abstraqtul-
pozitiur ganmratebas. Aamis magaliTia germaniaSi, SveicariaSi,
SvedeTsa da safrangeTSi gavrcelebuli formulireba, romlis Tana-
xmadac saarbitraJo ganxilvis sagani SeiZleba iyos qonebrivi dava,
an dava, romelzec mxareebs Soris morigebis miRweva nebadarTulia.
sakiTxis kidev ufro abstraqtuli gadawyvetaa saarbitraJo ganxi-
lvis sagnad iseT uflebebis miCneva, romelTa gankargvac mxareebs
Tavisuflad SeuZliaT.
Mmeore midgoma gulisxmobs saarbitraJo ganxilvis sagnis
negatiur ganmartebas. Aam SemTxvevaSi kanonSi mocemulia im davebis
CamonaTvali, romelic ar SeiZleba gaxdes saarbitraJo ganxilvis
sagani.
Ppirvel SemTxvevaSi kanonSi ganmtkicebuli abstraqtuli
ganmartebebis dazusteba xdeba sasamarTlo praqtikis mier.
Sesabamisad aseTi midgoma misaRebia im saxelmwifoebisaTvis, sadac
sasamarTlo praqtikas safuZvlad udevs didi tradiciebi da
gamocdileba.
saxelmwifo, romlis sasamarTloebsac ar gaaCniaT safrangeTis
analogiuri praqtika, an aSS-is sasamarTloebis mier SemuSavebuli
arbitraJis xelSewyobis doqtrinis msgavsi principebi, iZulebulia
aseTi sakiTxebis dazusteba moaxdinos im davebis amomwuravi
CamoTvlis gziT, romelTa ganxilvac arbitraJis kompetenciaSi ar
Sedis. Aam mxriv sainteresoa franguli midgoma, romelic Seicavs
rogorc pozitiurad, aseve negatiurad formulirebul mowesrigebas,
Tumca aq mainc sasamarTlo ambobs gadamwyvet sityvas. Aam
konkretul SemTxvevaSi kanonis teqsts dakarguli aqvs is
mniSvneloba, romelic man evropis kontinentze saukuneebis manZilze
SeiZina.
arbitraJis saqmianobis sferodan gamoricxuli davebis
amomwuravi CamonaTvali panacea ar aris. Aam dros mainc arsebobs
kanonis brmad gamoyenebis safrTxe. rogori detaluric ar unda iyos
CamonaTvali, SeuZlebelia yvela SesaZlo SemTxvevis winaswar
gaTvaliswineba. mosamarTles SeuZlia ubralod miuTiTos, rom gada-
sawyveti sakiTxi CamonaTvalSi ar Sedis da unda iyos saarbitraJo
ganxilvis sagani, miuxedavad imisa, rom TviT urTierTobis Sinaarsi
sruliad sxvagvar ganmartebas moiTxovdes. es safrTxe minimumade
~ 234 ~
unda iqnes dayvanili. albaT urigo ar iqneba, Tu kanoni
gaiTvaliswinebs zogad daTqmas, romlis Tanaxmadac sasamarTlos
SeeZleba saarbitraJo ganxilvis sagnad miiCnios, an ar miiCnios dava,
romelic ar Sedis CamonaTvalSi.
B
~ 235 ~
b i b l i o g r a f i a
qarTulad
saqarTvelos konstitucia. (2009 wlis 1 ianvris mdgomareobiT)
saqarTvelos kanoni ~kerZo arbitraJis Sesaxeb.~ (1997 wlis 17
aprilis mdgomareobiT)
saqarTvelos kanoni „eleqtronuli xelmowerisa da eleqtronuli
dokumentis Sesaxeb.“ (2008 wlis 14 martis mdgomareobiT)
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi. (2009 wlis 1 maisis)
mdgomareobiT)
saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi. (2009 wlis 1
maisis mdgomareobiT)
binderi, piter, m. ~arbitraJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
komentarebi ~qarTuli samarTlis mimoxilva~ tomi 10, #2-3, 2007.
brandti, andreas, saerTaSoriso savaWro palatis axali saarbitraJo
wesebi, “qarTuli samarTlis mimoxilva”, 1998 wlis meore da mesame
kvartali.
gabisonia, zviad, sainvesticio davebis monawile iuridiul pirTa
iurisdiqcia, “meridiani,” Tbilisi, 2002.
gabisonia, zviad, qarTuli saerTaSoriso kerZo samarTali,
“meridiani,” Tbilisi, 2006.
gabisonia, zviad, mxareTa nebis avtonomiis cneba saerTaSoriso
kerZo samarTalSi, ~samarTali,~ #8, 2003.
gamyreliZe, sulxan, saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesavali,
Tbilisi, 2000.
zambaxiZe, Tamar, eleqtronuli vaWrobis samarTlebrivi
reglamentaciis safuZvlebi, “samarTali,” #9-10, 2003.
zambaxiZe, Tamar, saerTaSoriso komerciuli arbitraJi(problemebi da
perspeqtiva), profesor zurab axvledianis xsovnisadmi miZRvnili
krebuli, ”meridiani,” Tbilisi, 2004.
~ 236 ~
kenkiSvili, vasil, subsidiebis saerTaSorisosamarTlebrivi
regulireba, ~adamiani da konstitucia,~ #4, 2002.
liluaSvili, Tengiz, saerTaSoriso kerZo samarTali, “jisiai”,
Tbilisi, 2001.
plutarqe, rCeuli biografiebi, tomi II, @“Tbilisis universitetis
gamomcemloba“, Tbilisi, 1987.
SafaqiZe, irakli, saerTaSoriso arbitraJi: stokholmis savaWro
palatis saarbitraJo instituti, „qarTuli samarTlis momixilva“,
1998 weli, meoTxe kvartali.
Wanturia, lado, korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismge-
bloba sakorporacio samarTalSi,“samarTali,” Tbilisi, 2006.
rusulad Федеральный закон от 07.07.1993 N 5338-1 О международном коммерческом арбитраже. Приказ ТПП России от 08.12.1994 N б/н. Ануфриева, Л. П. Международное частное право, трансграничные банкротства, международный коммерческий арбитраж, международный гражданский процесс, Том 3, Учебник, „БЕК“, Москва, 2001. ~Бейкер и Макензи,~ Международный Коммерческий Арбитраж, „БЕК“, Москва, 2001. Богуславский, М.М. Современные тенденции расширения сферы действия институционных арбитражных судов. „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002. Вольф, М. Международное Частное Право (Перевод с Английского), Москва, 1948. Дмитриева, Г . К. Международный Коммерческий Арбитраж, Москва, 1997. Карабельников, Б.Р. Признание и приведение в исполнение иностранных арбитражных решении, „Юстицинформ“ Москва, 2001. Костин, А.А Типовой закон ЮНСИТРАЛ и российский закон о международном коммерческом арбитраже, wignSi: „Актуальные вопросы международного коммерческоого арбитража,“ Москва, 2002.
~ 237 ~
Кох, Х.У, Магнус П, Моренфельс, Винклер фон, Международное частное право и сравнительное правоведение, „Международные Отношения,“ Москва, 2001. Лазарев, С.Л. Международный Арбитраж , Москва, 1991. Минаков, А.И Арбитражное соглашение и практика рассмотрения внешнеекономических споров, Москва, 1985. Петров, М. В. Обеспечителъные Меры в Деятелъности Международного Коммерческого Арбитража По Росийскому праву. кодекс INFO, Январъ- Февралъ 2003, Юридический Факулътет СпбУ. Региональная Конференция „Актуальные вопросы разрешения коммерческих споров с использованием альтернтивных методов их урегулирования“ (Материалы), Москва, 2003.
germanulad Alexander, Martin Gerictsstands- und Schiedsvereinbarungen im E-Commerce sowie außergerichtliche Streitbeileging, „Dr. Kovac“, Hamburg, 2006. Berger, Bernhard, Kellerhals, Franz, Internationale und interne Schiedsgerichtbarkeit in der Schweiz, „Stämpfli“, Bern, 2006. Böckstiegel, Karl-Heinz, Einführende Überlegungen zur Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Karl Heimann“, Köln, Berlin, München, 2005. . Borris, Christian, Abfassung von Schiedsklauseln und Ausgestaltung des Schiedsverfahrens in Streitigkeiten aus geselschaftsrechtlichen Vertragsverhältnissen. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Courvoisier, Mathias, In der Sache anwendbares Recht vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schwiez- Art 187 Abs. 1 IPRG, „Schulthess“, Zürich, Basel, Genf, 2005. Distler, Wolfram, Private Schiedsgerichtbarkeit und Verfassung, Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und englischen Recht, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2000.
~ 238 ~
Eckstein-Puhl, Christine, Prozessbetrug im Schiedsverfahren, Saarbrücker Studien zum Privat und Wirtstchaftsrecht herausgegeben von Johann Paul Bauer, Michael Martinek und Helmut Rußmann, Band 50, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Geimer, Reinhold, Beteiligung weiterer Parteien im Schiedsgerichtsverfahren, insbesondere die Drittwiderklage in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Gessner, Judith, Anerkennung und Vollstreckung von Schiedssprüchen in den USA und in Deutschland, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2001. Henke, Angela, Arbeitsrechtliche Schiedsgerichtbarkeiten im internationalen Vergleich, „GCA“, Herdecke, 2004. Josi, Christian, Die Anerkennung und Vollstreckung der Schiedssprüche in der Schweiz, unter berücksichtigung der staatsverträge, des eidgenössischen Rechts, der kantonalen Konkordate sowie der bernischen Zivilprozessordnung, Abhandlungen zum schweizerischen Recht, „Stämpfli“, Bern, 2005. Kalanke, Irene, Schiedsgerichtbarkeit und Schiedsgerichtsänliche Verfahren im Internet. Eine rechtsvergleichende Analyse der Online-Schiedspraxis weltweit, „Dr Kovac“, Hamburg, 2004. Kilgus, Stefan, Zur Anerkennung und Vollstreckbarerklärung englischer Schiedssprüche in Deutschland, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen Recht, Band 32, „Duncker &Humbolt“, Berlin, 1995. Knoblach, Steffen, Sachverhaltsermittlung in der internationalen Wirtschaftsschied-sgerichtsbarkeit, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2003. Kölbl, Angela, Schiedsklauseln in Vereinssatzungen, „Duncker&Humboldt“, Berlin, 2004. Komarov, Alexander, S. Internationale Handelsschiedsgerichtbarkeit in der Russischen Föderation in: Recht und Praxis der internationalen Schiedsgerichtbarkeit in Staaten Zentral- und Ost- Europas, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, Bonn, München, 1998. Korff, Mathias, Beschlussmängelstreitigkeiten der Kapitalgeselschaft im Schiedsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2004. Kreindler, H. Richard, Strafrechtsrelevante und andere anstößige Verträge als Gegenstand von Schiedsverfahren, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2005. Kreindler, Richard, H. Schäfer, Jan, K. Wolff, Reinmar, Schiedsgerichtbarkeit, Kompendium für die Praxis, „Recht und Wirtschaft“, Frankfurt am Main, 2006.
~ 239 ~
Kulpa, Norman Norbert, Das anwendbare (materielle) Recht in internationalen Handelsschiedsgerichtsverfahren, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Lehmann, Matthias, Die Schiedsfähigkeit wirtschaftsrechtlicher Sreitigkeiten als transnationales Rechtsprinzip, „Nomos“, Baden-Baden ,2003. Liniger, Stefan, Immaterialgüterrechtliche Streitigkeiten vor internationalen Schiedsgerichten mit Sitz in der Schweiz, Schriften zum Medien- und Immaterialgütrecht, „Stämpfli“, Bern, 2002. Lörcher, Heike, Das internationale Handelsschiedsverfahren in Frankreich, Internationale Wirtschaftsrecht, Herausgegeben von Professor Dr. Karl-Hienz Böckstiegel, „Carl Heymann“, Köln, 1997 . Müller, Christoph, Neues aus der schweizerischen Gesetzgebung zur internationalen und nationalen Schiedsgerichtbarkeit, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, ~Kluwer law international~, 2006. Sandrock, Otto, Wirkungen von Schiedsvereinbarungen im Konzern, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. Schiffer, Karl Jan (Hrsg), Mandatspraxis Schiedsverfahren und Mediation 2. neu bearbeitete und erweiterte Auflage, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005. Schlabrendorff, Fabian von, Parallele Verfahren, Aufnahme von Dritten, Verbindung von Verfahren:Erfahrungen aus der Praxis der ICC. in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2005. . Schütze, Rolf, A. Armut im internationalen Schiedsverfahren – kollisionsrechtliche Aspekte in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Effektivität des Rechtsschutzes vor den Schiedsgerichten, in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Privatisierung rechtlicher Tätigkeit: Ersetzung staatlicher Gerichte durch private Schiedsgerichte? in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006. Schütze, Rolf, A. Zum Urkundsschiedsverfahren in: Schütze, Rolf A. Ausgewälte Probleme des Deutschen und Internationalen Schiedsverfahrensrechts, , ~Carl Heymann~, Köln, Berlin, München, 2006.
~ 240 ~
Schütze, Rolf, A. Schiedsgericht und Schiedsverfahren, 4. Auflage, „C.H. Beck“, München, 2007. Schwab, Karl Heinz, Walter, Gerhard, Schiedsgerichtbarkeit,7.Auflage, ~Beck~, „Helbing&Lichtenhahn“, München, 2005. Spiegel, Nico, Kartellprivatrecht in der internationalen Handelsschiedsgerichtbarkeit, Saarbrücker Studien zum internationalen Recht, 18, „Nomos“, Baden-Baden, 2002. Steinbach, Johannes, Anerkennung und Vollstreckung ausländisher Urteile und Schiedssprüche in der Russischen Föderation, Tübinger Schriften zum internationalen und europäischen recht, „Duncker & Humbolt“, Berlin, 2003. Synatschke, Dagmar, Die Unzuständigkeitserklärung des Schiedsgerichts, JWV, „Jenaer Wiss. Verl.-Ges“, Jena, 2006. Tell Krimpenfort, Mark, Vorläufige und sicherende Maßnahmen im schiedsrichterlichen Verfahren, „Tectum“, Marburg, 2001. Wagner, Gerhard, Bindung des Shiedsgerichts an Entscheidungen anderer Gerichte und Schiedsgerichte, in: Böckstiegel, Berger, Bredow, (Hrsg), Die Beteiligung Dritter an Schiedsverfahren, Schriftenreihe der Deutschen Institution für Schiedsgerichtbarkeit, Band 16, „Carl Heymann“, Köln, Berlin, München, 2005. . Weihe, Lars, Der Schutz der Verbraucher im Recht der Schiedsgerichtbarkeit, „Peter Lang“, Frankfurt am Main, 2005. Zobel, Petra, Schiedsgerichtbarkeit und Gemeinschaftsrecht, Max-Planck-Instittut für ausländisches und internationales Privatreht, „Mohr Siebeck“, Tübingen, 2005. inglisurad Alvarez, C. Henri, Kaplan, Neil (CBE Q.C), Rivkin, David, W. Model law decisions, Cases applying the UNCITRAL model law on international commercial arbitrtion (1985-2001), “Kluwer law international”, The Hague, 2003. ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004. ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “Kluwer law international”, 2005. ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “Kluwer law international”, 2006. Bagheri, Mahmood, International contracts and national economic regulation, Dispute resolution trough international commercial arbitration, “Kluwer law international”, The Hague, 2000.
~ 241 ~
Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume I, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006. Berger, Klaus Peter, Private dispute resolution in international business, negotiation, mediation, arbitration, volume II, case study, “Kluwer Law International”, Alphen aan den Rijn, 2006. Berti, Stephen, V. (Editor,) International Arbitration in Switzerland, an introduction to and a commentary on articles 176-194 of the swiss private international law statute, “Helbing & Lichtenhahn”, Basel, 2000. Born, Gary, B. International arbitration and forum selection agreements : drafting and enforcing, Second Edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006. Brunet, Edward; Spiedel, Richard E; Sternlight, Jean, R; Ware, Stephan, J; Arbitration Law in America, A Critical assessment, “Cambridge University Press”, Cambridge, 2006.
Bühring-Uhle, Christian, (and for the second edition, Lars Kirchhoff and Gabriele Scherer with a foreword by William W. Park) Arbitration and Mediation in International Business, “Kluwer Law International”, The Hague, 2006. Bühring-Uhle, Christian, A Survey of arbitration and settlement in international business disputes. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors) Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Butler, W.E, Arbitration clauses in the post-soviet era, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993. Carbonneau, Thomas, E. Cases and materials on the law and practice of arbitration, revised third edition, “Juris Publishing”, Huntington(NY), 2003. Caron, David, D. Caplan, Lee, Pellonpää, Matti, The UNCITRAL Arbitration rules, a commentary, “Oxford University Press”, Oxford, 2006. Cato, Mark, D. Arbitration Practice and procedure, interlocutory and hearing problems, third edition, Foreword by Lord Mustill, ~LLP~, London, 2002. Cohen, Julius Henry, Commercial arbitration and the law, “Appleton and company”, New-York, London,1918. De Ly, Filip, Best Practices and third party participation. in: Wirth, Markus(Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006.
~ 242 ~
Drahozal, Christopher, R. Commercial norms, commercial codes, and international commercial arbitration, in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Drahozal, Christopher, R. Regulatory competition and the location of international arbitration proceedindgs. in: Drahozal, Christopher, R. Naimark, Richard, W. (Editors), Towards a Science of international arbitration, collected empirical research, International arbitration law librbary, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Favre-Bulle, Xavier, Are arbitration proceedings still exclusively reserved for the parties? in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), “Jurisnet”, Huntington (NY), 2005. Frick, Joachim, G. Arbitration and complex international contracts, Kluwer law international, “Schulthess Juristische medien”, Zürich, 2001. Hanotiau, Bernard, Complex arbitrations, Multiparty, Multicontract, Muliti-issue and class actions, International law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2005. Hertzfeld, Jeffrey, M. The status of arbitration agreements and the arbitral process in the states of the former Soviet Union, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1993. Hober, Kaj, Fast track arbitration in Stokholm, in: Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1995. Jenkins, Jane; Stebbings, Simon, Interanational construction arbitration law, Arbitration context series, “Kluwer law international”, Alphen aan den Rijn, 2006. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, Stucki, Blaise (Editors), International arbitration in Switzerland, A handbook for practitioners, “Kluwer law international”, “Schulthess”, The Hague, 2004. Kaufmann-Kohler, Gabrielle; Schultz, Thomas, Online dispute resolution, Challenges for contemporary Jusitce, International arbitration law library, “Kluwer law international”, The Hague, 2004. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The arbitrator and the law: does he/she know it? Apply it? How? And a few more questions. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006. Kaufmann-Kohler, Gabrielle, The governing law, fact or law? A transnational rule on establishing its content. in: Wirth, Markus (Editor), Best Practices in Intrernational Arbitration, , ASA -- Swiss Arbitration Association, Basel, 2006.
~ 243 ~
Kurkela, Matti, S. Due Process in international commercial arbitration, Hannes Snellman, ~Oceana Publications~ , Dobbs Ferry (NY), 2005. Lew, Julian, D.M. ICSID arbitration: Special features and recent developments. in: Arbitrating foreign investment disputes, procedural and substantive legal aspects, studies in transational ecomonic law, edited by Norbert Horn, “Kluwer law international”, The Hague, 2004. Liebscher, Christoph, The healthy award, Challenge in international commercial arbitration, International arbitration law library, “Kluwer Law International”, The Hague, 2003. Lowenfeld, Andreas, F. Lowenfeld on international arbitration, Collected Essays Over Three Decades, “Juris Publishing”, Huntington (NY), 2005. Madsen, Finn, Commercial arbitration in Sweden, a commentary on the arbitration act (1999:116) and the rules of the arbitration institute of the stokholm chamber of commerce; ~Jure Förlag AB,~ Edition 1, Stokholm, 2004. Mantilla-Serrano, Fernando, Towards a transnational procedural public policy. in: Gaillard, Emmanuel (General Editor), Towards a uniform international arbitration law? International Arbitration Institute (IAI), Jurisnet, Huntington (NY), 2005. Merkin, Robert, Arbitration Act 1996, Third edition, ~LLP~, London, 2005. Moss, Guiditta Cordero, International commercial arbitration, Party Autonomy and Mandatory rules, “Tano Aschehoug”, Oslo, 1999. Müller, Christoph, International Arbitration, A Guide to the Complete Swiss Case Law (Unreprorted and reported), “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2004. Niemic, Robert, J. Stienstra, Donna, Randall, Ravitz, E. Guide to Judical Management of Cases in ADR, Federal Judical Center(USA), 2001. Nunn, Philip, Time is money: strategies to ensure a speady resolution. wignSi: ADR in Asia, solutions for Business, “Euromoney Publications (Jersey)”, Hong Kong, 2005. Park, William, W. Arbitration of international business disputes, “Oxford university press”, Oxford, 2006. Petsche, Markus, A. The Growing autonomy of international commercial arbitration, contributions on international commercial law, QUADIS Academy for legal inteligence, Frankfurt am Main und “Sellier European Law Publishers”, München, 2005. Reed, Lucy, Paulson Jan, Blackaby, Nigel, Guide to ICSID arbitration, “Kluwer Law International”, The Hague, London, New York, 2004.
~ 244 ~
Rowley, J. William, (General Editor) Arbitration world, Jurisdictional comparisons, second edition, “The European Lawyer ”, London, 2006. Sanders, Pieter, The work of UNCITRAL on arbitration and conciliaion, second and expanded edition, “Kluwer Law International”, The Hague, 2004. Schäfer, Erik, Verbist, Herman, Imhoos, Christophe, ICC arbitration in practice, ~Kluwer law international,~ The Hague, 2004. Stampa, Gonzalo, The 2003 Spanish arbitration act, ASA Bulletin, Volume 22, No 1, “Kluwer law international”, 2004. Stitt, Allan, J. Mediation: a practical Guide, “Cavendish Publishing”, London, Sydney, Portland, Oregon, 2004. Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1994. Van Houtte, Hans, Arbitration and Arts. 81 and 82 EC Treaty a state of affairs, ASA Bulletin, Volume 23, No 1, “ Kluwer law international”, 2005. Veeder, V. V, Another look at the arbitration Exceptions in the Brussels Regulation and Lugano Convention, ASA Bulletin, Volume 24, No 1, “ Kluwer law international”, 2006. Zuberbühler, Tobias, Müller, Christoph, Habegger, Philipp (Editors), Swiss Rules of inernational arbitration, Commentary, “Kluwer Law International”, “Schulthess Juristische Medien”, Zürich, Basel, Genf, 2005. Zykin, Ivan, S. The russian arbitration procedure, Swedish and international arbitration, Yearbook of the arbitration institute of the Stockholm Chamber of Commerce, Stockholm, 1996.
sasamarTlo praqtika
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo
samarTlis sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebTan dakavSi-
rebiT, Tbilisi, 25 ivlisi, 2007 weli. www.supremecourt.ge
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2006 wlis 13 ivlisis
gadawyvetileba, saqme #1/2/378.
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2004 wlis 2 aprilis ganCineba,
saqme #a-204-S-43-03.
~ 245 ~
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 10 dekembris ganCineba,
saqme #as-423-773-07.
Определение Конституционного Суда РФ от 09.12.1999 N 191-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы открытого акционерного общества "Очаковский молочный завод" на нарушение конституционных прав граждан статьями 34 и 35 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." Определение Конституционного Суда РФ от 26.10.2000 N 214-О Об отказе в принятии к рассмотрению жалобы ОАО АКБ "Сберегательный банк Российской Федерации" на нарушение конституционных прав и свобод пунктом 2 статьи 34 Закона Российской Федерации "О международном коммерческом арбитраже." Определение Судебной коллегии по гражданским делам Верховного Суда РФ от 04.07.1997 N б/н; Бюллетень Верховного Суда Российской Федерации", N 2, 1998. Постановление Президиума Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации от 10.04.2001 N 3515/00.
veb-gverdebis misamarTebi
Bundesgesetz vom 18 Dezember 1987 über das Internationale Privatrecht (IPRG) stand: 1. Juli 2008 http://www.admin.ch/ch/d/sr/c291.html Deutsche Institution für Schiedsgerichtbarkeit (DIS), Schiedsgerichtsordnung (www.dis-arb.de)
http://icsid.worldbank.org