saqartvelos kanonmdeblobis evropuli kavsiris

199
saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis erovnuli programa (saxelmZRvanelo principebi samoqmedo gegmisaTvis) Tbilisi, 2003 wlis seqtemberi

Upload: phamthu

Post on 06-Feb-2017

280 views

Category:

Documents


15 download

TRANSCRIPT

Page 1: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli

kavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis erovnuli programa

(saxelmZRvanelo principebi samoqmedo gegmisaTvis)

Tbilisi, 2003 wlis seqtemberi

Page 2: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

2

s a r C e v i

Sesavali........................................................................................................................... 3

soflis meurneoba........................................................................................................ 7 sakorporacio samarTali ...................................................................................... 21 sakonkurencio samarTali ...................................................................................... 41 momxmarebelTa uflebebis dacva ......................................................................... 58 sabaJo sfero ............................................................................................................... 66 garemos dacva .............................................................................................................. 79 finansuri momsaxureba ............................................................................................. 91

sabanko saqmianoba......................................................................................... 91 dazRveva ............................................................................................................. 98 fasiani qaRaldebi........................................................................................ 115 safinanso dawesebulebebis fulis gaTeTrebis miznebisaTvis

gamoyenebis aRkveTis RonisZiebebi ....................................................... 125 inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi .......................................................... 135 Sromis kanonmdebloba........................................................................................... 147 sajaro Sesyidvebi.................................................................................................... 158 sagadasaxado sfero ................................................................................................ 169 teqnikuri wesebi da standartebi ..................................................................... 180 transporti ................................................................................................................ 191

Page 3: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

3

Sesavali damoukideblobis mopovebis Semdeg, sawarmoo infrastruqturisa da

tradiciuli savaWro kavSirebis moSlis Sedegad qveyanaSi ganviTarebuli

ekonomikuri krizisis daZlevis mizniT saqarTvelos mTavrobam, megobari

qveynebisa da donori safinanso institutebis TanadgomiTa da daxmarebiT,

daiwyo ekonomikuri reformebisa da sabazro ekonomikis principebis

damkvidrebis procesi. swored zemoaRniSnuli reformebi gaxda

winapiroba saqarTvelos integraciisa msoflio ekonomikur sistemaSi,

rac damoukidebeli saxelmwifos mSeneblobis pirobebSi sasicocxlod

mniSvnelovan da aucilebel process warmoadgens.

sagareo politikis axali miznebis ganxorcielebam, maT Soris, iseT

saerTaSoriso organizaciebSi gawevrianebam, rogoricaa: evropis sabWo da

vaWrobis msoflio organizacia (vmo), mniSvnelovnad Seuwyo xeli

saqarTvelos samarTlebrivi sistemis ganviTarebas. am organizaciebSi

gawevrianebisaTvis aucilebeli moTxovnebis Sesruleba saqarTvelos

kanonmdeblobis evropulTan daaxloebis winapirobasac warmoadgenda.

`saqarTvelosa da evrogaerTianebebsa da mis wevr saxelmwifoebs Soris

dadebuli partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb~ SeTanxmebis

(SemdgomSi: SeTanxmeba)1 ZalaSi Sesvlam da mudmivi dialogis dawyebam

iseTi institutebis meSveobiT, rogoricaa TanamSromlobis sabWo da

komitetebi2, SesaZlebeli gaxada gardamaval periodSi saqarTvelos

prioritetebis dazusteba. gansakuTrebiT sayuradReboa is garemoeba, rom

mxareebi ekonomikuri kavSirebis ganmtkicebis da Semdgomi

TanamSromlobis gamyarebis erT-erT ZiriTad winapirobad saqarTvelos

kanonmdeblobis evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan daaxloebas

miiCneven.

1997 wlis 2 seqtembers, saqarTvelos parlamentma miiRo # 828-Is

dadgenileba, romlis Tanaxmad `1998 wlis 1 seqtembridan saqarTvelos

parlamentis mier miRebuli yvela kanoni da sxva normatiuli aqti unda

Seesabamebodes evropis kavSiris mier dadgenil standartebsa da normebs~.

am dadgenilebis Sesruleba SeiZleba Sefasdes, rogorc saqarTvelos

samarTlebrivi sistemis evropulTan daaxloebisaken gadadgmuli

umniSvnelovanesi nabiji. aRniSnulis gansaxorcieleblad aucilebeli

gaxda kanonproeqtebisa da moqmedi kanonmdeblobis detaluri SedarebiTi

analizis Catareba, maTi evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan

Sesabamisobis dadgenis mizniT.

kanonmdeblobis harmonizaciis ganxorcielebasTan dakavSirebiT,

evropulma kavSirma ikisra saqarTvelosTvis teqnikuri daxmarebis gawevis

valdebuleba SeTanxmebiT gansazRvrul sferoebSi. Sesabamisad, `jeplaki~,

1 `saqarTvelosa da evrogaerTianebebsa da mis wevr saxelmwifoebs Soris dadebuli

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb~ SeTanxmeba ZalaSi Sevida 1999 wlis 1 ivliss,

parlamentis uwyebanis sakanonmdeblo rveuli, 18 seqtemberi, 1996, 13-51. 2 TanamSromlobis institutebis Seqmnis wesi da maTi funqciebi gansazRvrulia

SeTanxmebis 81-e da Semdgom muxlebSi.

Page 4: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

4

rogorc `tasisis~ programis farglebSi Seqmnili sakonsultacio centri

saqarTveloSi samarTlebrivi da ekonomikuri reformebis ganxorcielebis

xelSemwyob mniSvnelovan instrumentad Camoyalibda.

2000 wlis meore naxevridan saqarTvelos mTavrobam gadadga qmediTi

nabijebi mimarTuli kanonmdeblobis harmonizaciis rTuli da xangrZlivi

procesis daCqarebisaken. `saqarTvelosa da evrokavSirs Soris

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis ganxorcielebis

xelSewyobis Taobaze~ saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 24 ivlisis

#317 brZanebulebis safuZvelze Seiqmna saqarTvelosa da evrokavSirs

Soris partniorobisa da TanamSromlobis xelSemwyobi samTavrobo

komisia (SemdgomSi: samTavrobo komisia), saqarTvelos sagareo saqmeTa

ministris TavmjdomareobiT. samTavrobo komisiis funqciebs ganekuTvneba

saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan

harmonizaciis xelSewyoba da SeTanxmebiT nakisri saerTaSoriso

valdebulebebis Sesrulebis kontroli. mas daevala evropul kavSirTan

integraciis procesis daCqarebis mizniT saqarTvelos strategiis

SemuSaveba.

`jeplaki~, romelic 1997 wlidan konsultaciebs uwevs saqarTvelos

saministroebsa da sxva samTavrobo uwyebebs, gaxda kanonmdeblobis

harmonizaciis procesis warmmarTveli erTiani makoordinirebeli

organos – samTavrobo komisiis – konsultanti. Sedegad, `jeplakma~

samTavrobo uwyebebTan mWidro TanamSromlobiT 2000 wlis bolosTvis

moamzada `rekomendaciebi saqarTvelos kanonmdeblobis

evrogaerTianebebis kanonmdeblobasTan harmonizaciis strategiisaTvis~.

`saqarTvelos kanonmdeblobis evrogaerTianebebis kanonmdeblobasTan

harmonizaciis strategiis SemuSavebis Sesaxeb~ saqarTvelos prezidentis

2000 wlis 31 dekembris #1422 gankargulebiT, Sesabamis saministroebsa da

uwyebebs daevalaT, moemzadebinaT SeniSvnebi da winadadebebi `jeplakis~

mier wardgenil rekomendaciebTan dakavSirebiT, xolo samTavrobo

komisias – strategiis proeqtis SemuSaveba. saqarTvelos kanonmdeblobis

evropul standartebTan SedarebiTi analizisa da kanonmdeblobis

daaxloebis ekonomikuri mizanSewonilobis Seswavlis safuZvelze,

strategiaSi ganisazRvra SeTanxmebiT gaTvaliswinebul sferoebSi

kanonmdeblobis harmonizaciis prioritetebi da gamoikveTa strategiis

ganxorcielebisaTvis erovnuli programis SemuSavebis aucilebloba.

Sedegad, `saqarTvelos kanonmdeblobis evrogaerTianebis

kanonmdeblobasTan harmonizaciis strategiis Sesaxeb~ saqarTvelos

prezidentis #613 da #644 gankargulebebiT, damtkicda strategia, xolo

samTavrobo komisias daevala kanonmdeblobis harmonizaciis gzaze

Semdgomi nabijis gadadgma - saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli

kavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis erovnuli programis

(SemdgomSi: erovnuli programa) SemuSaveba.

2001 wlis 19 oqtombers samTavrobo komisiam erovnuli programis

SemuSavebasTan dakavSirebuli saqmianobis gansaxorcieleblad Seqmna

Page 5: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

5

uwyebaTaSorisi samuSao jgufi, romlis SemadgenlobaSic Sevidnen

ekonomikuri kanonmdeblobis harmonizaciis procesSi CarTuli yvela

saministrosa da uwyebis warmomadgenlebi3. samuSao jgufis muSaobaSi

monawileobis misaRebad aseve mowveul iqnen saqarTvelos parlamentis

sagareo urTierTobaTa, ekonomikuri politikis, iuridiul sakiTxTa,

kanonierebisa da administraciuli reformebis komitetebis

warmomadgenlebi.

`jeplakis~ qarTveli da evropeli eqspertebi warmoadgenen samuSao

jgufis konsultantebs erovnuli programis SemuSavebis procesSi,

romelic mniSvnelovnad emyareba kanonmdeblobis SedarebiT analizsa da

harmonizaciis procesis ekonomikuri mizanSewonilobis Seswavlas. 2001

wlis 10 dekembers samuSao jgufis pirvel sxdomaze `jeplakma~

gansaxilvelad waradgina erovnuli programis SemuSavebis gegma

(teqnikuri davaleba), romelic 2002 wlis 30 ianvars damtkicebul iqna

samTavrobo komisiis mier.

imis gaTvaliswinebiT, rom saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli

kavSiris kanonmdeblobasTan etapobrivi daaxloeba unda ganxorcieldes

SeTanxmebis 43-e muxliT gansazRvrul erTmaneTTan mWidrod

dakavSirebul sferoebSi,4 samuSao jgufma gansazRvra seqtorebi,

romlebSic unda ganxorcieldes kanonmdeblobis harmonizaciis procesis

dagegmva. amasTan, samuSao jgufma gaiTvaliswina strategiis SemuSavebis

dros dagrovili gamocdileba da seqtorebis gansazRvrisas gamoiyena

ukve aprobirebuli midgoma.5

Sedegad, ganisazRvra erovnuli programis 13 damoukidebeli seqtori

Semdegi sferoebis maregulirebeli kanonmdeblobis mixedviT: soflis

meurneoba, sakorporacio, konkurencia, momxmarebelTa dacva, sabaJo,

garemos dacva, finansuri momsaxureba (aerTianebs sabankos, dazRvevasa da

fasian qaRaldebs), inteleqtualuri sakuTreba, Sroma, saxelmwifo

3 samuSao jgufis SemadgenlobaSi Sedian sagareo saqmeTa saministro; iusticiis

saministro; ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministro; finansTa saministro;

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro; sagadasaxado Semosavlebis

saministro; garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro; transportisa da

kavSirgabmulobis saministro; soflis meurneobisa da sursaTis saministro; saxelmwifo

qonebis marTvis saministro; ganaTlebis saministro; erovnuli banki; saxelmwifo

antimonopoliuri samsaxuri; fasiani qaRaldebis erovnuli komisia; dazRvevis saxelmwifo

zedamxedvelobis samsaxuri; saxelmwifo Semosavlebis saministros sabaJo da

sagadasaxado departamentebi; saqstandarti; saqpatenti; saxelmwifo Sesyidvebis saagento;

telekomunikaciebis saxelmwifo komisia; energetikis maregulirebeli komisia. 4 SeTanxmebis 43-e muxliT gansazRvrul harmonizaciis prioritetul sferoebs

ganekuTvneba: `kanonebi da normebi, romlebic aregulirebs korporaciebis mier

investiciebis ganxorcielebas, sakorporacio samarTali, sabanko samarTali,

korporaciebis angariSebi da gadasaxadebi, inteleqtualuri sakuTreba, dasaqmebulTa

dacva samuSao adgilze, finansuri momsaxureba, konkurenciis maregulirebeli normebi,

saxelmwifo Sesyidvebi, adamianis sicocxlisa da janmrTelobis, cxovelTa da mcenareTa

dacva, garemosa da momxmarebelTa dacva, arapirdapiri gadasaxadebi, teqnikuri normebi da

standartebi, atomuri dargis maregulirebeli kanonebi da kanonqvemdebare aqtebi, da

transporti~. 5 erTaderTi gamonaklisia sfero `dasaqmebulTa dacva samuSao adgilze~, romelic

gafarTovda da axla moicavs mTel Sromis kanonmdeblobas.

Page 6: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

6

Sesyidvebi, sagadasaxado, transporti, teqnikuri wesebi da standartebi.

TiToeul seqtorSi Seiqmna samuSao qvejgufi, romlis saqmianobasac

erToblivad warmarTavdnen gansaxorcielebel saqmianobaze

angariSvaldebuli uwyebis warmomadgeneli da koordinatorisa da

konsultantis funqciiT aRWurvili `jeplakis~ eqsperti.

aRniSnuli fazis bolos momzadda Sualeduri angariSi, romelmac moicva

TiToeul seqtorSi aucilebeli sakanonmdeblo cvlilebebisaTvis

teqnikuri rekomendaciebi. gansakuTrebuli yuradReba daeTmo gasatarebel

RonisZiebaTa prioritetulobas maTi ekonomikuri mizanSewonilobisa da

finansuri uzrunvelyofis gaTvaliswinebiT.

samTavrobo komisiam gadawyvita `jeplakis~ daxmarebiT gamarTuliyo

konsultaciebi rac SeiZleba meti dainteresebuli mxaris monawileobiT,

raTa, erovnuli programis Sualeduri variantis mimarT gamoTqmuli

SeniSvnebi asaxuliyo erovnul programaSi.

sakonsultacio fazis dros Catarda 11 samuSao Sexvedra. Sexvedrebi

miznad isaxavda ufro farTo auditoriis informirebas da SemuSavebuli

teqnikuri rekomendaciebis daxvewas. garda samuSaos msvlelobaSi

monawile saxelmwifo uwyebebisa, konsultaciebSi monawileoba miiRes

uzenaesi sasamarTlos mosamarTleebma, saxelmwifo universitetebis

profesor-maswavleblebma, savaWro palatebis, arasamTavrobo

organizaciebisa da sxva donori organizaciebis warmomadgenlebma.

konsultaciebSi aqtiur monawileobas iRebdnen aseve sagangebod

mowveuli evropeli eqspertebi.

erovnul programis amocanaa saqarTvelos kanonmdeblobis evropulTan

daaxloebis procesSi gasatarebel RonisZiebaTa prioritetulobis

gansazRvra. igi warmoadgens calkeuli saxelmwifo uwyebis mier

kanonmdeblobis harmonizaciis konkretuli samoqmedo gegmis SemuSavebis

instruments. igi calkeul ekonomikur Tu socialur seqtorSi reformis

gatarebis (maT Soris ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis

programis ganxorcielebis) sakanonmdeblo berketad gvevlineba da am

procesSi evropuli kavSiris teqnikuri daxmarebis efeqtiani gamoyenebis

SesaZleblobas iZleva.

erovnuli programis ganxorcieleba miznad isaxavs:

saqarTvelos integraciis gaRrmavebas msoflio ekonomikaSi;

samewarmeo garemos gaumjobesebas, ekonomikur zrdasa da siRaribis

daZlevas;

administraciuli marTvis efeqtianobis amaRlebas.

qvemoT mocemulia saqarTvelosa da evrokavSirs Soris partniorobisa da

TanamSromlobis xelSekrulebis 43-e muxliT gaTvaliswinebul 13

seqtorSi arsebuli mdgomareobis detaluri analizi, TiToeul seqtorSi

sakanonmdeblo kuTxiT gasatarebeli RonisZiebebi da maTi

prioritetuloba ekonomikuri aspeqtebis gaTvaliswinebiT.

Page 7: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

7

soflis meurneoba

soflis meurneobis seqtors tradiciulad mniSvnelovani roli eniWeba

saqarTvelos ekonomikaSi. miuxedavad imisa, rom seqtorSi reformebis

procesi dawyebulia, jer kidev gasatarebelia mTeli rigi RonisZiebebisa

evrokavSirsa da saqarTvelos Soris dadebuli partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb (PCA) xelSekrulebiT dakisrebuli

kanonmdeblobaTa harmonizaciis valdebulebebis Sesasruleblad.

amJamad, saqarTvelos kanonmdebloba orive mimarTulebiT - mcenareTa da

cxovelTa dacva - met-naklebad SesabamisobaSia saerTaSoriso

standartebTan, rac ganpirobebulia qveynis vaWrobis msoflio

organizaciaSi (vmo) gawevrianebiT. PCA-s 43-e muxlSi mocemuli soflis

meurneobasTan dakavSirebuli kanonmdeblobaTa daaxloebis valdebuleba

moiTxovs am seqtorSi arsebuli samarTlebrivi da ekonomikuri

mdgomareobis Sefasebasa da prioritetebis gansazRvras evrokavSiris

kanonmdeblobis Sesabamisad.

mcenareTa dacva

1. Sesavali

saqarTvelos teritoriis fitosanitaruli dacva warmoadgens qveynis

erovnuli usafrTxoebis sistemis Semadgenel nawils. igi moicavs

fitosanitarul sakarantino RonisZiebebis ganxorcielebas, riTac

Tavidan iqneba acilebuli saqarTvelos teritoriaze sazRvargareTis

qveynebidan mcenareuli produqciis, masalebis, satransporto

saSualebebis gziT sakarantino da sxva saSiSi mavneblebis, mcenareTa

daavadebebisa da sarevelebis Semotana-aklimatizacia, aseve saerTaSoriso

vaWrobis dros maTi qveynidan gatana, fitosanitariis sferoSi arsebuli

saerTaSoriso normebisa da moTxovnebis, saqarTvelos mier aRebuli

valdebulebebis Sesabamisad.

mcenareTa dacva aris qveynis sasursaTo usafrTxoebisa da

uzrunvelyofis mecnierulad dasabuTebul RonisZiebaTa kompleqsi,

romelzedac damokidebulia qveynis strategiuli mniSvnelobis sasoflo-

sameurneo kulturaTa mosavlianoba da xarisxi. qveynis SigniT mcenareTa

dacvis ZiriTadi mimarTulebebia gansakuTrebiT saSiSi mavne organizmebis

gamovlena, maTi masobrivi gavrcelebisa da sagangebo mdgomareobis

Tavidan acileba, lokalizaciisa da kerebis likvidaciis ganxorcieleba,

pesticidebis saxelmwifo registracia, pesticidebis Semotanis, Senaxvis,

transportirebis, realizaciis, gamoyenebis usafrTxo reglamentaciebis

dacva, soflis meurneobis produqtebSi pesticidebis narCenebze

kontroli, ekologiurad sufTa produqtebze saxelmwifo

fitosanitariuli kontroli da zedamxedveloba, mavne organizmebis

diagnostika, gavrceleba-ganviTarebis prognozi da signalizacia;

agrosistemebSi bunebrivi balansis SenarCuneba da sasargeblo

bioagentebis introduqcia, gamravleba da gaSveba; fermerTa

sainformacio-sakonsultacio daxmareba.

Page 8: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

8

saqarTvelos geopolitikuri mdebareoba da is faqtori, rom saqarTvelo

evropa-kavkasia-aziis satransporto derefnis erT-erTi ZiriTadi,

dasavlur ekonomikaze orientirebuli satranzito qveyanaa,

gansakuTrebul aqtualobas aniWebs qveynis mcenareTa dacvisa da

karantinis sferos, saqmianobis mTlianad fitosanitaruli usafrTxoebis

donis amaRlebas, romelic Sesabamisad etapobrivad miiRweva aRniSnul

sferoSi qarTuli kanonmdeblobis saerTaSoriso da evropulTan

harmonizaciiT.

saqarTveloSi mcenareTa dacva da karantini regulirdeba saqarTvelos

Semdegi kanonmdeblobiT: saqarTvelos kanoni mavne organizmebisagan

mcenareTa dacvis Sesaxeb, saqarTvelos kanoni sasoflo-sameurneo

karantinis Sesaxeb, saqarTvelos kanoni pesticidebisa da agroqimikatebis

Sesaxeb, saqarTvelos kanoni ,,saregistracio mosakreblebis Sesaxeb”,

saqarTvelos kanoni ,,samewarmeo saqmianobis licenziisa da nebarTvis

gacemis safuZvlebis Sesaxeb”. aRsaniSnavia aseve is faqtic, rom

SemuSavebulia kanonqvemdebare aqti _ `pesticidebis Senaxvis,

transportirebis, realizaciis da gamoyenebis instruqcia”, romelis

SeTanxmebac mimdinareobs Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvisa

da garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministroebTan, samwuxarod

es procesi gaWianurda.

saerTaSoriso saqmianoba mcenareTa dacvisa da karantinis sferoSi

dReisaTvis regulirdeba sami ZiriTadi sabaziso dokumentiT, romlebic

gansazRvraven normatiul-samarTlebriv moTxovnebs fitosanitaruli-

sakarantino kontrolisaTvis msoflios yvela qveyanaSi. es moTxovnebi

warmoadgenen fundamentur principebs, romlebzec agebulia yvela

calkeuli qveynis erovnuli fitosanitaruli kanonmdebloba da

reglamentaciebi.

aseTi ZiriTadi dokumentebia:

mcenareTa dacvis saerTaSoriso konvencia (IPPC 1951, 1979, 1997w.) vaWrobis msoflio organizaciis SeTanxmeba sanitariuli da

fitosanitariuli zomebis gamoyenebis Sesaxeb (vmo-s SeTanxmeba WTO

SPS 1994w saqarTvelo miuerTda 2000 wels)

mcenareTa karantinis principebi dakavSirebuli saerTaSoriso

vaWrobasTan (fitosanitariuli zomebis saerTaSoriso standarti fsss_

ISPM #1 1995w).

2. rekomendaciebi

qvemoT gTavazobT evrokavSiris im direqtivebsa da reglamentebs,

romlebTanac uaxloes momavalSi unda moxdes qarTuli kanonmdeblobis

harmonizacia.

2000/29 EC direqtiva mcenareebisa da mcenareTa produqtebisaTvis mavne

organizmebis evrokavSiris farglebSi SemoWrisa da gavrcelebisagan

damcavi zomebis Sesaxeb.

Page 9: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

9

es direqtiva daexmareba saqarTvelos sazRvargareTis qveynebidan

mcenareebis da mcenareTa produqtebisaTvis mavne organizmebis SemoWrisa

da gavrcelebis winaaRmdeg damcavi zomebis SemoRebis sakiTxebSi da

agreTve saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli ganmaxorcielebuli

organos – mcenareTa dacvis samsaxuris _ institucionalur mowyobaSi

rogorc centralur, aseve adgilobriv doneze.

direqtivis gamoyenebiT da saTanado normatiuli aqtebis CamoyalibebiT

mcenareTa dacvis samsaxurs Seeqmneba SesaZlebloba Caataros mcenareTa

da mcenareuli produqciis oficialuri inspeqtireba saqarTveloSi

Semotanamde damzadebis, warmoebis adgilze gamomgzavn qveyanaSi, rac

efeqtur saSualebas warmoadgens mavne organizmebis qveyanaSi Semotanis

Tavidan acilebisa da saerTaSoriso vaWrobisaTvis naklebi barierebis

Seqmnis TvalsazrisiT.

2.2 1998 wlis 15 aprilis #98/22/EC direqtiva, romelic gansazRvravs

gaerTianebis teritoriaze Semowmebis punqtebze, garda daniSnulebis

adgilisa, mesame qveynebis warmoSobis mcenareebis, mcenareuli nawarmis an

sxva obieqtebis mcenareuli janmrTelobis Semowmebis ganxorcielebis

minimalur pirobebs.

direqtivis moTxovnebis SesrulebiT, Sesabamisi normatiuli aqtis

miRebiTa da finansuri mxardaWeriT, saqarTvelos sazRvarze

Camoyalibdeba Tanamedrove sistemebiTa da Semowmebis uaxlesi

saSualebebiT aRWurvili, kompetenturi personaliT dakompleqtebuli

punqtebi, rac xels Seuwyobs kontrolqvemdebare tvirTebisa da

satransporto saSualebebis Seuferxebel moZraobas sazRvris gadakveTis

procedurebis Catarebisas, amasTanave gaumjobesebuli iqneba qveynis

fitosanitariuli dacvis done.

2.3 1992 wlis 3 noembris #92/90/ECC direqtiva, romelic gansazRvravs

valdebulebebs mcenareTa, mcenareuli produqciis an sxva obieqtebis

mwarmoeblebisa da importiorebisaTvis da adgens maTi registraciis

detalebs.

dReisaTvis saqarTveloSi fitosanitariis sferoSi arsebuli

kanonmdebloba iTvaliswinebs (,,sasoflo-sameurneo karantinis Sesaxeb”

saqarTvelos kanoni) saxelmwifo kontrolis dawesebas sakarantino

wesebis ganxorcielebaze im iuridiuli da fizikuri pirebis mier,

romlebic ewevian mcenareuli warmoSobisa da sxva kontrolqvemdebare

produqciis moyvanas, Senaxvas, transportirebas, realizacias,

gadamuSavebas; magram aRniSnulis ganxorcieleba Zalze gaZnelebulia,

radgan ar arsebobs normatiuli baza, sadac zemoaRniSnuli direqtivis

Sesabamisad Camoyalibebuli iqneboda im iuridiuli da fizikuri pirebis

valdebulebebi, romlebic ewevian mcenareuli produqciis warmoebas,

gamoyenebas, gadamuSavebas, transportirebas, Senaxvasa da realizacias.

evrokomisiis #92/90/EEC direqtivis Sesabamisi normatiuli aqtis miRebiT,

Sesabamisi reestriT, dadgindeba zemoT aRniSnuli saqmianobis mimdevari

Page 10: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

10

iuridiuli pirebi, daregulirdeba maTTan urTierToba, TanamSromloba,

rac saerTo jamSi mcenareuli produqciis import-eqsportiorebs xels

Seuwyobs organizebul saqmianobaSi saerTaSoriso da evropuli

standartebis Sesabamisad.

2.4. 1976 wlis 21 dekembris #77/93 evrosabWos direqtiva wevr qveynebSi

mcenareebSi an mcenareTa produqtebSi mavne organizmebis SeWris

sawinaaRmdego damcavi RonisZiebebis Sesaxeb

aRniSnuli direqtivis Sesabamisi normatiuli aqtis miRebiT, romelic

amJamad saqarTvelos ar gaaCnia, daregulirdeba da samarTlebrivi

safuZveli miecema fitosanitariuli kontrolqvemdebare tvirTebis

saerTaSoriso gadazidvebisas sertificirebas. qveynis fitosanitaruli

usafrTxoebisaTvis saWiro dasabuTebuli SezRudvebisa da akrZalvebis

miRebisaTvis Seiqmneba myari samarTlebrivi safuZveli, rac aseve

gamoricxavs gaumarTlebeli, dausabuTebeli, saerTaSoriso moTxovnebTan

Seusabamo akrZalvebisa da SezRudvebis miRebas.

pesticidebis efeqturi gamoyenebisa da usafrTxo moxmarebis sferoSi

sakanonmdeblo bazis srulyofisa, mcenareTa dacvis saqmianobis da

mTlianad fitosanitariuli usafrTxoebis donis amaRlebis mizniT

mizanSewonilad migvaCnia qarTul kanonmdeblobis etapobrivi harmonizeba

Semdeg evropul direqtivebTan:

umTvresi dokumenti _ sabWos 1991 wlis 15 ivlisis sabWos direqtiva

91/414/EEC exeba bazarze mcenareTa damcavi saSualebebis ganTavsebas.

SesamuSavebelia gamoyenebaSi arsebuli pesticidebis xelaxali Sefasebis

xangrZlivi etapobrivi programa 2000 wlis 28 Tebervlis # 451/2000

`sabWos direqtiva 91/414 muxl 8(2)-Si aRniSnuli meore da mesame

safexuris samuSao programis danergvisaTvis reglamentis

gaTvaliswinebiT."

miuxedavad imisa, rom mcenareTa dacvis samsaxuris mier SemuSavebulia

`pesticidebis markirebis wesi" fao-s rekomendaciebis safuZvelze,

mizanSewonilia 1967 wlis 27 ivnisis #67/548/EEC direqtivis ` im

kanonebis, reglamentebis da administraciuli wesebis dazustebaze,

romlebic dakavSirebuli arian saSiSi nivTierebebis klasificirebasTan,

SefuTvasTan da etiketirebasTan" da 1990 wlis 9 oqtombris # 90/517/EEC direqtivis `wina direqtivis SesabamisobaSi moyvana teqnikur progresTan~

moTxovnebis gaTvaliswinebiT pesticidebis klasifikaciis wesebisa da

agreTve usafrTxoebis furclis SemuSaveba.

daSvebuli pesticidebis axali katalogis Sedgenisas aucilebelia

agreTve 2000 wlis 20 dekembris # 2000/801/EC, 20 noembris # 2000/725/EC, 27

dekembris # 2000/816/EC da # 2000/817/EC, agreTve 1998 wlis 7 aprilis #

98/270/EC direqtivebis gaTvaliswineba da zogierTi moZvelebuli da

adamianisa da garemosaTvis sarisko pesticidis siidan amoReba. (mag:

Page 11: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

11

permetrinis Semcvelebze 2000 wlis 27 dekembris komisiis gadawyvetileba

# 2000/817/EC).

saqarTvelos kanonmdeblobaSi aucilebelia gaTvaliswinebul iqnas

komisiis is direqtivebi, romlebic exeba pesticidebis maqsimalurad

dasaSvebi doneebis dadgenas marcvleulSi, simindSi, cxoveluri da

mcenareuli warmoSobis produqtebSi, maT Soris xilSi da bostneulSi.

esenia: 1998 wlis 27 oqtombris # 98/82/EC direqtiva; 2002 wlis 16

ivlisis 2002/66/EC; 2002 wlis 19 agvistos 2002/71/EC; 2002 wlis 6

seqtembris 2002/76/EC; 2002 wlis 2 oqtombris 2002/79/EC; 2002 wlis 16

dekembris 2002/97/EC; 2002 wlis 20 dekembris # 2002/100/EC direqtivebi

sxvadasxva aqtiuri qimiuri nivTierebebis Semcveli pesticidebis Sesaxeb.

aRniSnuli direqtivebi iTvaliswineben agreTve cvlilebebs Semdeg

direqtivebSi: #76/895/EEC, # 86/362/EEC, # 86/363/EEC da #90/642/EEC, romlebic safuZvlad daedo pesticidebis maqsimalurad dasaSvebi

doneebis Sesaxeb kanonmdeblobas.

pesticiduri narCenebis kontrolis mizniT mniSvnelovania agreTve

#76/895/EEC direqtivaSi ganxiluli siebis damtkiceba da # 93/57/EEC, #

93/58/EEC, # 94/30/EC direqtivebis msgavsi dokumentebis miReba.

garda amisa mniSvnelovania mcenareTa janmrTelobis mudmivi komitetis

9205/VI97 msgavsi dokumentis miReba pesticidebis narCenebis Sesaxeb

samuSao programis SemuSavebisaTvis 91/414/EEC direqtivis farglebSi.

cxovelTa dacva

1. Sesavali

saqarTveloSi dReisaTvis veterinariis sferoSi profesionaluri

saqmianoba regulirdeba saerTaSoriso veterinariuli kodeqsisa da

`veterinariis Sesaxeb~- saqarTvelos kanonis normebiT, moTxovnebiTa da

wesebiT.

aRsaniSnavia, rom saerTaSoriso doneze epizootiur situacias

aregulirebs epizootiis saerTaSoriso biuro (O.I.E.), romelic flobs

cxovelTa (epizootiuri, zoonozuri, zooanTropinozuri `a~, `b~ jgufisa

da sxva) sneulebis mimarT srul informacias da iZleva rekomendaciebs

cxovelTa, cxoveluri produqtebis import-eqsport-reeqsportTan da

tranzitul gadazidvebTan dakavSirebul sakiTxebze.

epizootiis saerTaSoriso biuro, rogorc cxovelTa janmrTelobasTan da

cxoveluri produqtebis keTilsaimedobasTan dakavSirebuli organo

aRiarebulia vaWrobis msoflio organizaciis mier.

cxovelTa epizootiuri, zoonozuri, zooanTroponozuri sneulebebis

mimarT saerTaSoriso doneze muSavdeba Sesabamisi RonisZiebebi, raTa

kontrolirdebodes cxovelTa da cxoveluri produqtebis moZraoba im

Page 12: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

12

adgilebidan (qveynebidan), romlebic eqvemdebarebian SezRudvebs imis

gamo, rom arsebobs cxovelTa `a~ da `b~ jgufebis saSiSi, gadamdebi

sneulebebis kera.

amisTvis saqarTveloSi cxovelTa `a~ da `b~ jgufebis saSiSi, gadamdebi

sneulebebis mimarT SemuSavebuli da ganxorcielebuli RonisZiebebi unda

iyos msgavsi imisa, romelic moqmedebs evrokavSiris teritoriaze.

evrokavSiris teritoriaze cxovelTa janmrTelobisa (veterinariis) da

zooteqnikis sferoSi mareglamentirebul normatiul dokumentebs

warmoadgens evrokomisiis direqtivebi da reglamentebi. aRniSnuli

direqtivebi da reglamentebi muSavdeba saerTaSoriso veterinaruli

kodeqsisa da saerTaSoriso epizootiuri biuros moTxovnebisa da

rekomendaciebis safuZvelze.

unda aRiniSnos, rom 2001 wlis 20 oqtombers germaniaSi q. valsrideSi

saerTaSoriso epizootiuri biuros mier organizebulma konferenciam

ganixila sakiTxi `veterinariuli politikis harmonizaciis Taobaze

aRmosavleT da dasavleT evropaSi~. konferenciaSi monawileoba miiRo

msoflios 42 qveynis centraluri saxelmwifo veterinaruli

dawesebulebis warmomadgenlebma, evrokavSiris veterinariulma

samsaxurma, FAO-sa da saerTaSoriso epizootiuri biuros (OIE) warmomadgenlebma. konferenciaze ganxilul iqna sakiTxi evrokavSiris

kandidati qveynebisa da dsT-s qveynebis saxelmwifo veterinariuli

samsaxurebis kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan

harmonizaciis Taobaze.

konferenciam miiRo rekomendaciebi pirveli rigis amocanebis da

prioritetuli mimarTulebebis Sesaxeb veterinariis sferoSi.

konferenciam pirveli rigis prioritetul sakiTxebad miiCnia

saerTaSoriso veterinariuli kodeqsiT gansazRvrul `a~ zoonozuri da

zooanTroponozuri sneulebebis, saerTaSoriso vaWrobis dros

veterinarul-sanitaruli moTxovnebis, cxovelTa da cxoveluri

produqtebis identificirebis sakiTxebze saTanado sakanonmdeblo bazis

Seqmnis aucilebloba.

2. rekomendaciebi

yovelive aRniSnulidan gamomdinare, imis gaTvaliswinebiT rom

aucilebelia evrokomisiis direqtivebisa da reglamentebis safuZvelze

saTanado rekomendaciebis miReba da ganxilva saqarTvelos

kanonmdeblobis evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan harmonizaciis

strategiiT gansazRvrul sakiTxebze, aRniSnuli kanonqvemdebare aqtebis

miRebamde mizanSewonilia saqarTvelos pirobebSi gamoyenebul iqnas

evrokomisiis Semdegi direqtivebi da reglamentebi, kerZod:

Page 13: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

13

2.1 2002 wlis 27 ivnisis sabWos direqtiva #2002/60/EC romelic

iTvaliswinebs specifikur wesebs Roris afrikuli cieb-cxelebis (Wiris)

kontrolisaTvis

imis gaTvaliswinebiT, rom qveyanaSi saxelmwifo biujetis Tanxebis

simciris gamo ar aris SesaZlebeli gatardes Roris afrikuli cieb-

cxelebis (Wiri) pofilaqtikis srulmasStabiani (kompleqsuri imunizacia,

sakarantino, sagangebo, salikvidacio da sxva) RonisZiebebi, evrokomisiis

aRniSnuli direqtiviT gansazRvruli RonisZiebebi daexmareba

veterinarul samsaxurs Roris afrikuli cieb-cxelebis (Wiri)

profilaqtikis sakiTxebSi.

2.2 2002 wlis 30 ianvris komisiis direqtiva #2002/4/EC im sawarmoebis

registracia, sadac hyavT kvercxmdebi qaTmebi, romelic mocemulia sabWos

direqtivaSi #1999/74/EC.

saqarTveloSi saTanado kanonqvemdebare aqtiT dRemde ar aris

gansazRvruli mefrinveleobis fabrikebis (sawarmo) registraciis,

identifikaciis, miRebuli mefrinveleobis produqciis kodirebuli

markirebis sakiTxebi. ar aris daregulirebuli mefrinveleobis

fabrikebis mier saTanado organoebze informaciis miwodebis sakiTxi.

aRniSnuli sakiTxebis mouwesrigeblobis gareSe fabrika ver axdens

saTanado wesebis dacviT produqciis gatanas sarealizaciod.

amdenad evrokavSiris aRniSnuli direqtiva xels Seuwyobs qveyanaSi

mocemuli sakiTxis daregulirebas.

2.3 2001 wlis 29 ivnisis komisiis reglamenti #1326/2001, romelic awesebs

gardamaval RonisZiebebs, rac iZleva SesaZleblobas gamoyenebul iqnas

evroparlamentis reglamenti da sabWos #999/2001 dadgenili wesi

saqonlis (msxvilfexa rqosani pirutyvis) Rrublisebri encefalopatiis

acilebaze, kontrolsa da aRmofxvraze da aRniSnulze damatebebi VII da

XI am reglamentisaTvis

saqonlis Rrublisebri encefalopatia aris axali gamovlenili sneuleba,

romelic ganekuTvneba cxovelTa da adamianis saerTo saSiS

zooanTroponozur sneulebas. aRniSnuli sneulebis eTiologia jer kidev

ar aris srulad Seswavlili. is registrirebulia rig qveynebSi da am

sneulebis saqonelSi masiurad gaCenis gamo didi ekonomikuri zarali

ganicada didma britaneTma. saWiro materialur-teqnikuri bazis

uqonlobis gamo saqarTveloSi SeuZlebelia aRniSnuli sneulebis

laboratoriuli diagnostika. saqonlis Rrublisebri

enceofalopatiasTan dakavSirebiT saerTaSoriso doneze dawesebulia

mkacri SemzRudavi RonisZiebebi.

amdenad komisiis aRniSnuli reglamentiT dawesebuli gardamavali

RonisZiebebi SesaZlebels gaxdis saqarTvelom gamoiyenos

evroparlamentis da sabWos dadgenili wesi saqonlis Rrublisebri

enceofalopatiis acilebis mizniT.

Page 14: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

14

2.4 2001 wlis 23 oqtombris sabWos direqtiva # 2001/89/EC sabWos (saerTo)

RonisZiebebze Roris klasikuri Wiris kontrolze.

Roris klasikuri Wiris profilaqtikas uaRresad didi mniSvneloba aqvs

saqarTvelos mosaxleobisaTvis. miuxedavad amisa, saTanado saxsrebis

uqonlobis gamo qveyanaSi ar tardeba sneulebis profilaqtikis (gegmuri

srulmaStabiani imunizacia, sakarantino SemzRudavi, salikvidacio)

RonisZiebebi. mosaxleobis mcire nawili axerxebs sakuTari saxsrebiT

SeZenili vaqciniT acrebis Catarebas, magram imunizaciis nawilobrivi

CatarebiT ver xerxdeba aRniSnuli sneulebis srulfasovani

profilaqtika. sneulebis gaCenis SemTxvevaSi sneulebaze saeWvo mTeli

suladoba eqvemdebareba ganadgurebas, magram es SeuZlebeli xdeba imis

gamo, rom mepatroneebs cxovelebi ara hyavT dazRveuli, maTi

ganadgurebis SemTxvevaSi mflobels ar unazRaurdeba zarali.

yovelive aRniSnulidan gamomdinare sabWos aRniSnuli direqtiviT

gaTvaliswinebuli RonisZiebebis gamoyeneba xels Seuwyobs sneulebis

profilaqtikis sakiTxebis daregulirebas

2.5 2000 wlis 25 agvistos komisiis reglamenti #1825/2000, romelic adgens

detalur wesebs, N1760/2000 evroparlamentisa da sabWos reglamentis

mimarTvisaTvis, romelic exeba saqonlis da saqonlis xorcis

produqtebis etiketirebas.

qveyanaSi ar aris mowesrigebuli cxovelTa da cxoveluri produqtebis

etiketirebis sakiTxebi. adreul periodSi cxovelebis etiketireba

qveyanaSi tardeboda mxolod sazogadoebriv meurneobebSi. dRes ki

sabazro ekonomikis pirobebSi da saerTaSoriso normebisa da wesebis

moTxovnaTa Sesabamisad aucilebloba moiTxovs moxdes qveynis mTel

teritoriaze yvela saxis cxovelis saTanado etiketireba. cxovelTa,

cxoveluri produqtebis mepatrones, mwarmoeblebs saWiroa gaaCndeT

saidentifikacio da maravalmxrivi saregistracio sistema cxovelTa,

cxoveluri produqtebis warmoebisa da realizaciis sxvadasxva

safexurze.

yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT komisiis aRniSnuli

reglamentis gamoyeneba xels Seuwyobs qveyanaSi cxovelTa, cxoveluri

produqtebis etiketirebis sakiTxebis mowesrigebas.

2.6 1997 wlis 29 dekembris komisiis reglamenti #2629/97, romelic adgens

detalur wesebs #820/97 sabWos reglamentis danergvisaTvis, romelic

exeba yuris Jetonebs (nomrebs), informaciis droebiT Senaxvis reestrebs

da pasportebis sistemis CarCoebSi, saqonlis identificirebisaTvis da

registraciisaTvis.

cxovelTa identifikacias, yuris Jetonebis (sanomre niSnebis) gamoyenebas,

informaciis droebiTi Senaxvis reestrebis da pasportebis sistemis

Seqmnas aqvs uaRresad didi mniSvneloba. cxovelebis saidentifikacio

nomrebis uqonlobis gamo qveyanaSi ar arsebobs sruli informacia

cxovelTa mTliani suladobis Taobaze, rac SeuZlebels xdis cxovelTa

Page 15: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

15

sneulebebze profilaqtikis RonisZiebebze ganxorcieldes saTanado

kontroli.

amdenad komisiis aRniSnuli reglamentis gamoyeneba xels Seuwyobs

qveyanaSi cxovelTa identifikaciisa da registraciis sakiTxebis

mowesrigebas.

2.7 1994 wlis 14 dekembris #94/65/EC direqtiva adgens moTxovnebs dakepili

(farSirebuli) xorcisa da xorcis nawarmis warmoebasa da bazarze

moTavsebis Sesaxeb.

`veterinariis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis, saerTaSoriso veterinaruli

kodeqsis moTxovnaTa Sesabamisad qveynis veterinarul samsaxurs ar

gaaCnia saTanado kanonqvemdebare aqti, romelic ganszRvravs moTxovnebs

dakepili (farSirebuli) xorcisa da xorcis nawarmis warmoebasa da

bazarze maTi moTavsebis sakiTxebs.

yovelives gaTvaliswinebiT sabWos aRniSnuli direqtiva daxmarebas

gauwevs saqarTvelos soflis meurneobisa da sursaTis saministros

veterinariis departaments saTanado gadawyvetileba miiRos dakepili

(farSirebuli) xorcis nawarmis importTan da tranzitul gadazidvebTan

dakavSirebul sakiTxebze.

2.8 1993 wlis 24 ivnisis sabWos #93/53/ EEC direqtiva awesebs sabWos

minimalur zomebs gansazRvruli Tevzis daavadebebis kontrolisaTvis.

miuxedavad imisa, rom saqarTvelo ar awarmoebs Tevzisa da Tevzis

produqtebis eqsports, qveynis SigniT meTevzeobis seqtorisa da Tevzis

produqtebis warmoebisaTvis xelSewyobis mizniT aucileblobas

warmoadgens dawesebul iqnas mkacri veterinaruli kontroli

meTevzeobis meurneobebsa da sawarmoebSi myari epizootiuri

keTilsaimedobis SenarCunebis mizniT da Tevzis sneulebebis gaCenis

SemTxvevaSi gatardes mkacri sakarantino da samkurnalo-profilaqtikuri

RonisZiebebi, raTa Tavidan acilebul iqnas sneulebis gavrcelebis

saSiSroeba. dReisaTvis qveynis veterinarul samsaxurs ar gaaCnia

saTanado kanonqvemdebare aqti, romelic daaregulirebs Tevzis

sneulebaTa profilaqtikasa da sxva gasatarebel aucilebel

RonisZiebebs.

amdenad, sabWos aRniSnuli direqtiviT gansazRvruli moTxovnebis

gamoyenebas didi mniSvneloba gaaCnia qveynis veterinaruli

samsaxurisaTvis.

2.9 1992 wlis 14 ivlisis sabWos direqtiva #92/66/EEC sabWos zomebi

niukaslis daavadebis kontrolze.

saqarTveloSi, soflad mefrinveleoba warmoadgens mosaxleobis

Semosavlisa da frinvelis xorciT uzrunvelyofis mniSvnelovan wyaros.

qveyanaSi frinvelis niukaslis sneulebis afeTqebas SeuZlia gamoiwvios

Page 16: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

16

epizootiuri situaciis garTuleba da mniSvnelovani ekonomikuri zarali

miayenos mosaxleobas. unda aRiniSnos, rom frinvelis niukaslis

sneulebis profilaqtikuri RonisZiebebi ar finansdeba saxelmwifos mier

centralizebulad da mosaxleobis mier sakuTari saxsrebiT gatarebuli

nawilobrivi RonisZiebebi ver uzrunvelyofs aRniSnuli sneulebis

profilaqtikis srulmaStabiani RonisZiebebis gatarebas. dReisaTvis

qveynis veterinarul samsaxurs ar gaaCna frinvelis niukaslis sneulebis

profilaqtikis sneulebaze saTanado kanonqvemdebare aqti.

yovelive aRniSnulis gaTvaliswinebiT sabWos direqtivas qveynis

veterinaruli samsaxurisaTvis didi praqtikuli gamoyenebiTi mniSvneloba

aqvs.

2.10 evrogaerTianebis 1992 wlis 17 dekembris 92/118/EEC direqtiva

evrogaerTianebaSi produqtebiT vaWrobisa da maTi importirebisas

cxovelTa da adamianis janmrTelobis usafrTxoebis mizniT sabWos mier

dawesebuli specialuri moTxovnebis dacvis Taobaze.

cxoveluri produqtebis keTilsaimedobis, am produqtebiT vaWrobisa da

maTi import-eqsportisa da tranzitul gadazidvebTan dakavSirebuli

sakiTxebi saqarTveloSi ZiriTadad regulirdeba `veterinariis Sesaxeb~

saqarTvelos kanoniT, magram kanonis moTxovnebisa da normebis

Sesabamisad jer kidev ar aris SemuSavebuli saTanado kanonqvemdebare

aqtebi, romlebic yovel konkretul SemTxvevaSi daaregulirebda

produqtebiT vaWrobisa da maTi import-eqsportisa da tranzitul

gadazidvebTan dakavSirebul sakiTxebs.

yovelive aRniSnulis gaTvaliswinebiT evrogaerTianebis aRniSnuli

direqtiva saWiroa saxelmZRvanelod gamoiyenos qveynis veterinarulma

samsaxurma.

2.11 evrogaerTianebis 1992 wlis 17 dekembris 92/116/EEC direqtiva,

romelsac Sesworeba Seaqvs keTilxarisxovnebis problemebTan

dakavSirebiT Sinauri frinvelis axali xorciT vaWrobis sakiTxebze

71/118/EEC direqtivaSi.

frinvelis axali xorciT vaWrobasTan dakavSirebuli normebis, wesebisa

da maT vaWrobasTan dakavSirebuli sxva sakiTxebi saqarTveloSi

dReisaTvis ar aris daregulirebuli saTnado kanoqvemdebare aqtiT.

yovelives gaTvaliswinebiT evrogaerTianebis aRniSnuli direqtiva

mniSvnelovan saxelmZRvanelo dokuments warmoadgens qveynis

veterinaruli samsaxurisaTvis.

2.12 sabWos 1991 wlis 29 ivlisis 91/498/EEC direqtiva pirobebze, romelic

iTvaliswinebs axali xorcis warmoebisas mis keTilsaimedobasa da

marketingTan dakavSirebuli specifikuri SemzRudav droebiT

RonisZiebebs.

Page 17: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

17

axali xocis warmoebis, mis keTilsaimedobasTan da marketingTan

dakavSirebul specifikur RonisZiebebze qveyanas jerjerobiT ar aqvs

SemuSavebuli saTanado mareglamentirebeli dokumenti.

imis gaTvaliswinebiT, rom saqarTvelo awarmoebs qveyanaSi axali xorcis

imports, aucileblobas warmoadgens aRniSnuli direqtiva gamoyenebul

iqnas saxelmZRvanelod.

2.13 sabWos 1977 wlis 17 maisis 77/391/EEC direqtiva, romelic awesebs

gaerTianebaSi gasatarebel RonisZiebebs brucelozis, tuberkulozisa da

leikozis sneulebaTa aRmofxvris mizniT.

brucelozisa da tuberkulozis profialaqtikis sakiTxebze saxelmwifo

biujetis simciris gamo qveyanaSi ar xorcieldeba am sneulebebis

sawinaaRmdego srulmasStabiani programiT gaTvaliswinebuli

RonisZiebebi. amasTan aRsaniSnavia, rom brucelozi da tuberkulozi aris

cxovelTa da adamianis saerTo saSiSi qronikuli infeqciuri sneuleba da

misi profilaqtika erT-erT mniSvnelovan socialur sakiTxs warmoadgens

Cveni qveynisaTvis. am sneulebis profilaqtikis sakiTxebze qveyanaSi jer

kidev ar aris SemuSavebuli saTanado direqtiuli mareglamintirebeli

dokumenti. aqedan gamomdinare, sabWos aRniSnuli direqtiva aucilebelia

saxelmZRvanelod gamoiyenos qveynis saxelmwifo veterinarulma

samsaxurma.

2.14 sabWos 1964 wlis 26 ivnisis 64/432/EEC direqtiva cxovelTa

keTilsaimedobasTan dakavSirebuli problemebis Sesaxeb, romelic

moqmedebs evrogaerTianebis SigniT saqonliTa da RoriT vaWrobaze.

saqonliTa da RoriT vaWrobis sakiTxebze saqarTvelos saxelmwifo

veterinariuli samsaxuri iyenebs dsT-s sivrceSi SeTanxmebul normebsa

da wesebs, romelic nawilobriv Seesabameba saerTaSoriso moTxovnebiT

gaTvaliswinebul normebs.

aRniSnulis gaTvaliswinebiT komisiis reglamentis gamoyeneba xels

Seuwyobs qveyanaSi saqonliTa da RoriT vaWrobis sakiTxebis

mowesrigebas.

2.15 sabWos 1990 wlis 26 ivnisis 90/423/EEC direqtiva, romelsac

cvlilebebi Seaqvs direqtivebSi: Turqulis kontrolze gaerTianebaSi

gasatarebeli RonisZiebaTa Sesaxeb 85/511/EEC, cxovelTa

keTilsaimedobasTan dakavSirebuli problemebis Sesaxeb,

evrogaerTianebis SigniT saqonliTa da RoriT vaWrobaze 64/432/EEC da

veterinarul SemowmebebTan dakavSirebuli problemebis Sesaxeb saqonlis,

Roris, axali xorcisa da xorcis produqtebis mesame qveynidan

importirebis dros.

piris Rrusa da Cliqebis aftozuri (Turquli) sneulebis mimarT qveyanaSi

Seqmnilia arastabiluri epizootiuri situacia, saqonlis imunizacia

tardeba ZiriTadad saSiSroebis zonebSi saxelmwifo sazRvris mimdebare

Page 18: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

18

teritoriebze, rac arasakmarisia, Sedegad sxvadasxva wlebSi metnaklebi

intensiurobiT adgili hqonda am sneulebis aRmocenebas. amasTan

aRsaniSnavia, rom Turqulis profilaqtikis sakiTxebze qveyanaSi ar aris

SemuSavebuli saTanado kanonqvemdebare aqti.

yovelives gaTvaliswinebiT, aucileblobas warmoadgens qveynis

saxelmwifo veterinarulma samsaxurma saxelmZRvanelod gamoiyenos

aRniSnuli direqtiva.

2.16 sabWos 1992 wlis 17 dekembris 92/117/EEC direqtiva, romelic exeba

cxovelTa da cxoveluri produqtebis zoonozuri kerebis da zoonozuri

sneulebebis aRmZvreli agentisagan dacvis RonisZiebebs, rac

uzrunvelyofs cxoveluri waroSobis produqtebiT gamowveuli

infeqciebisa da intoqsikaciebis Tavidan acilebas.

zoonozur da inficirebul kerebSi cxovelTa da cxoveluri

produqtebisagan infeqciis gavrcelebisa, intoqsikaciebis aRkveTis

sakiTxebTan dakavSirebuli srulmasStabiani RonisZiebebis

ganxorcielebas udidesi mniSvneloba aqvs cxovelTa da adamianis

janmrTelobis dacvis mizniT. amasTan, aRniSnuli sakiTxis

dasaregulireblad dReisaTvis ar aris SemuSavebuli saTanado

mareglamentirebuli dokumenti yovelives gaTvaliswinebiT aRniSnuli

direqtiva aucilebelia gamoyenebul iqnas saxelmZRvanelod.

2.17 sabWos 1991 wlis 29 ivlisis 91/493/EEC direqtiva awesebs

keTilxarisxovnebis pirobebs Tevzis produqtebis warmoebasa da mis

bazarze gatanaze.

Tevzis produqtebis warmoebasa da mis bazarze gatanasTan dakavSirebul

veterinarul keTilxarisxovnebis sakiTxebze qveyanas ar gaaCnia saTanado

direqtiuli dokumenti.

amdenad, aucileblobas warmoadgens qveynis saxelmwifo veterinarul

samsaxurs saxelmZRvanelod gaaCndes aRniSnuli direqtivis qarTuli

varianti.

2.18 sabWos 1992 wlis 19 maisis 92/40/EEC direqtiva awesebs frinvelis

maRalpaTogenur surgos (Wiri) kontrolisaTvis gaerTianebaSi

gasatarebel RonisZiebebs

Sinauri frinvelis maRalpaTogenuri surgos (Wiri) sneulebas imis

gaTvaliswinebiT, rom qveyanaSi saxelmwifo dafinansebiT ar xorcieldeba

Sinauri frinvelis Wiris profilaqtikis RonisZiebebi wlebis

ganmavlobaSi qveynis calkeul regionebSi adgili aqvs am sneulebis

sxvadasxva masStabiT gaCena-gavrcelebas, rasac mniSvnelovani

ekonomikuri zarali moaqvs agraruli seqtorisa da mosaxleobisaTvis.

Sinauri frinvelis Wiris profilaqtikisa da aRmkveTi RonisZiebebis

sakiTxebze qveyanas ar gaaCnia saTanado direqtiuli dokumenti.

Page 19: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

19

aRniSnulis gaTvaliswinebiT aucilebelia qveynis saxelmwifo

veterinariul samsaxurs saxelmZRvanelod gaaCndes aRniSnuli direqtivis

qarTuli varianti

3. daskvna

qarTul kanonmdeblobis harmonizeba zemoT CamoTvlil evropul

direqtivebsa da reglamentebTan xels Seuwyobs saqarTveloSi soflis

meurneobis seqtoris ganviTarebas, upirveles yovlisa veterinariis da

fitosanitariis kuTxiT. harmonizebis procesi garkveulwilad Seavsebs im

`cariel adgilebs”, romelebic qarTul kanonmdeblobaSi arsebobs.

evropuli standartebis danergva gaamartivebs qarTul-evropul

urTierTobebs am sferoSi, Seqmnis xelsayrel garemos ucxouri

investiciebis mozidvisaTvis, gaaZlierebs agrarul seqtorSi monawileTa

konkurentunarianobas da Seamcirebs dabali xarisxis produqciis

SeRwevas bazarze.

aseve mniSvnelovan sakiTxs warmoadgens is problemebi, romlebic

aferxeben arsebuli wesebisa da procedurebis ganxorcielebas.

saqarTvelos sasoflo-sameurneo seqtori saWiroebs struqturul

cvlilebebs. finansuri siZneleebi negatiur zegavlenas axdenen am

seqtoris ganviTarebaze, da aqedan gamomdinare saqarTvelos sasoflo-

sameurneo seqtori naklebad mimzidveli xdeba investorebisaTvis.

aseve aRsaniSnavia is faqtic, rom vaWrobis msoflio organizaciis

winaSe aRebuli valdebulebebis Tanaxmad harmonizaciis procesi

grZeldeba im standartebTan mimarTebaSi, romelic damtkicebul iqna

Codex Alimentarius-is komisiis mier.

mTavari debulebebi biologiurad sufTa produqciis (Organic farming) warmoebis, gadamuSavebis, etiketirebis da marketingis Sesaxeb mocemulia

evrokavSiris reglamentSi #2091/91 da Codex Alimentarius-is standartebSi, romelic miRebulia 1991 wlis 24 ivniss (aseve mocemulia mis danarTebSi,

romlebic miRebulia mogvianebiT).

saqarTvelos soflis meurneobisa da sursaTis saministroSi aRniSnuli

reglamentis safuZvelze SemuSavda saqarTvelos kanonis proeqti

`biologiuri agrowarmoebis ganxorcielebisa da sertificirebis

Sesaxeb~. kanonproeqtma gaiara saqarTvelos samTavrobo dawesebulebebi

da wardgenilia saqarTvelos parlamentSi saboloo procedurebisaTvis.

kanonproeqtiT gaTvaliswinebulia evropuli standarti (EN) 45011 (1998),

`zogadi kriteriumi sertificirebis organoebisaTvis, romlebic

axorcileben produqtebis sertificirebas~.

am kanonis amoqmedebidan araugvianes eqvsi Tvisa, saqarTvelos soflis

meurneobisa da sursaTis saministro kanonmdeblobiT dadgenili wesiT

SeimuSavebs da saqarTvelos standartizaciis, metrologiisa da

Page 20: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

20

sertifikaciis saxelmwifo departamentSi dasamtkiceblad waradgens

biologiuri agrowarmoebis, gadamuSavebis da etiketirebis standartebs;

saqarTvelos soflis meurneobisa da sursaTis ministrma am kanonis

miRebidan 6 Tvis vadaSi unda gamosces brZaneba `aucilebeli vaqcinaciisa

da zooteqnikuri RonisZiebebis Catarebis wesis Sesaxeb.”

Teslis marketingis Sesaxeb reglamentebis SemoReba ganamtkicebs

saqarTvelos kanons sasoflo-sameurneo kulturebis nairsaxeobis,

Teslebisa da sargavi masalebis gavrcelebisaTvis nebarTvis daSvebis

Sesaxeb da daicavs sertificirebul meTesles, gadamamuSavebels,

SemfuTvelsa da myidvels.

saqarTvelos soflis meurneobisa da sursaTis saministrom Teslis

standartebi da kanonmdebloba SesabamisobaSi unda moiyvanos

saerTaSoriso standartebTan.

SemoRebuli unda iqnas harmonizaciis Semdegi meTodebi:

wina sabaziso Teslis (super eliti) standartebi sul mcire iseTive

maRali unda iyos, rogorc evrokavSiris/ekonomikuri TanamSromlobisa da

ganviTarebis organizaciis standartebi da unda hqondes igive feris

etiketebi, anu _ TeTri mewamuri feris diagonaluri zoliT.

pirveli aRwarmoebis (pirveli reproduqciis) sabaziso Teslis

standartebi sul mcire iseTive maRali unda iyos, rogorc

evrokavSiris/ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

pirveli aRwarmoebis sertificirebuli Teslis standartebi da unda

hqondes cisferi etiketebi.

meore aRwarmoebis (2 reproduqciis) sertificirebuli Teslis

standartebi sul mcire iseTive maRali unda iyos, rogorc

evrokavSiris/ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

meore aRwarmoebis sertificirebuli Teslis standartebi da unda

hqondes wiTeli feris etiketebi.

Teslis standartebi - rekomendirebulia evrokavSiris/ekonomikuri

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis standartebis

inkorporireba reglamentebSi, rac uzrunvelyofs imas, rom saqarTvelos

standarti yovelTvis aranakleb mkacri iqneba vidre

evrokavSiris/ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

standartebi. rekomendirebulia standartebis garkveuli gamartiveba da

TiToeuli saxeobisTvis standartebis erTi kompleqtis arseboba.

Page 21: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

21

sakorporacio samarTali Sesavali

evrokavSiris erT-erTi mTavari mizania “saerTo ekonomikuri da

socialuri sivrcis” Seqmna, rac aseve moicavs evrokavSiris farglebSi

Tavisufali savaWro zonis arsebobas. erTiani bazris efeqturi

funqcionireba garantirebulia im fundamenturi TavisuflebebiT,

romlebiTac evrogaerTianebis moqalaqeebi sargebloben. zogierTi am

TavisuflebaTagani xorcieldeba saqonlis, momsaxurebisa da kapitalis

Tavisufali gadaadgilebiT, rasac sargebloba moaqvs yvela ekonomiuri

monawilesaTvis, miuxedavad maTi iuridiuli Tu sxva warmoSobisa.

evrogaerTianebis SeTanxmebis 52-e da 58-e muxlebi iTvaliswineben pirTa

Tavisufal gadaadgilebas da kompaniebis SeuzRudavad daarsebas maTi

araTavdapirveli dafuZnebis adgilis qveynebSi. meore mTavari

aucilebeli koncefcia erTiani bazris CamoyalibebisaTvis mdgomareobs

arsebul kanomdeblobaTa daaxlovebaSi. evrokavSiris SeTanxmebis 43-e

muxli krZalavs evrokavSiris wevr qveynebis mier sxva wevri qveynis

moqalaqisaTvis dafuZnebis Tavisuflebis SezRudvas. amasTanave, 48–e

muxli iTvaliswinebs, rom gaerTianebis wevri qveynis kanonis Sesabamisad

Seqmnili kompaniebi, romlebsac registrirebuli ofisi, centraluri

administracia an saqmianobis ZiriTadi adgili gaaCniaT

evrogaerTianebaSi, isargebleben igive reJimiT, rogorc is fizikuri

pirebi, romlebic wevri qveynebis moqalaqeebi arian. sxva sityvebiT rom

iTqvas, evrogaerTianebis SeTanxmeba gulisxmobs aradiskriminaciuli

mopyrobis princips da kompaniebisaTvis iseTive reJimis daSvebas, rogorc

es evrokavSiris moqalaqeebTan mimarTebaSia.

rogorc is organizaciebi, romlebic arian Seqmnili da imarTebian

kanonis moTxovnebis Sesabamisad, kompaniebi moicaven monawileTa

sxvadasxva kategoriebs – aqcionerebs, daqiravebul TanamSromlebs,

kreditorebsa da mesame mxareebs. aRniSnul monawileTa interesebis

Tanabari dacva uzrunvelyofs kompaniebisaTvis prognozirebadi da

Sesafarisi samuSao garemos Seqmnas. amis miRweva ki mxolod wevri

qveynebis sakorporacio samarTlis normebis erTmaneTTan daaxlovebis

saSualebiT xdeba SesaZlebeli. evrogaerTianebis SeTanxmebis 95-e muxli

uzrunvelyofs gaerTianebis doneze sakorporacio samarTlis miaxloebis

an harmonizaciisaTvis saWiro zomebis miRebis saerTo uflebas.

saqarTvelosa da evrokavSirs Soris gaformebuli partniorobisa da

TanamSromlobis SeTanxmebis (PCA) 43-e muxli iTvaliswinebs saqarTvelos

arsebuli da momavali kanonmdeblobis harmoniazacias an daaxlovebas

evrokavSiris kanonmdeblobasTan. AAxsenebuli SeTanxmebiT Seqmnilma

samTavrobo komisiam am mizniT saqarTvelos mier partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebiT nakisri valdebulebis

Sesasruleblad Seqmna uwyebaTaSorisi samuSao jgufi, romelsac

erovnuli programis SemuSavebisaTvis saWiro qmedebebis xelmZRvaneloba

daevala. uwyebaTaSorisi jgufi Sedgeba yvela im saministros

Page 22: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

22

warmomadgenelTa da im samTavrobo uwyebebis wevrTagan, romelnic

CarTulni arian ekonomikuri xasiaTis kanonmdeblobis harmonizaciis

procesSi.

saqarTvelosa da evropis Tanamegobrobis, aseve mis wevr saxelmwifoTa

Soris dadebuli xelSekrulebis (PCA) ZalaSi Sesvlis faqtma da iseT

instituciaTa Soris gamarTulma permanentulma dialogma, rogoricaa

TanamSromlobis sabWo da komitetebi, Seqmna gardamavali periodisaTvis

arsebul prioritetTa SemuSavebis SesaZlebloba.

imdenad, ramdenadac saqarTvelos kanonmdeblobis daaxloveba

evrokavSiris kanonmdeblobasTan PCA-s 43-e muxlis mixedviT

urTierTgadaWvulsa da erTmaneTTan axlo myof sferoebSi unda moxdes,

uwyebaTaSorisma samuSao jgufma gansazRvra is seqtorebi, romlebSic

kanonmdeblobaTa maqsimaluri daaxlovebis procesi unda

ganxorcieldes. amis Sedegad Camoyalibda cameti damoukidebeli seqtori,

romlis saqmianobasac erToblivad xelmZBBRvaneloben qvejgufis

saqmianobaze pasuxismgebeli saagentos warmomadgenlebi da GEPLAC-is

(ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropuli

centri) eqpertebi, romlebsac sakoordinacio da mrCevelis funqciebi

daekisraT.

sakorporacio saqmianobis mTavari maregulirebeli da momwesrigebeli

instrumenti saqarTveloSi aris kanoni mewarmeTa Sesaxeb, romelic

saqarTvelos parlamentma 1994 wlis 28 oqtombers miiRo. misi miRebis

Semdgom, am kanonSi mravali Sesworeba iqna Setanili (yvelaze metad 1999

wlis ivlisSi, ramac mniSvnelovnad Secvala saaqcio sazogadoebis

marTvis meqanizmebi, rac am kanonis meoTxe nawilSia mocemuli).

rogorc es damaxasiaTebelia gardamaval fazaSi myof ekonomikur

sistemaTa umravlesobisTvis, saqarTvelos ekonomikis ganviTarebac

Seferxebulia sakmaod Zlieri gavlenis mqone araformaluri normebisa

da danergili Cvevebisagan, romelic saqarTvelos ekonomikis TiTqmis

yvela sferoSi gvxvdeba. arsebul situacias arTulebs xelSekrulebaTa

aRsrulebis efeqtiani sistemis ararsebobac; aseve gegmuri ekonomikuri

sistemis pirobebSi moqmed ekonomikur subieqtTaTvis damaxasiaTebeli

mentaliteti, rac gulisxmobs am subieqtTa mier ekonomikur sistemaSi

sakuTari rolisa da funqciis ufro metad “valdebulebebis” da ara

“uflebebis” WrilSi gagebas, rasac mosdevs samewarmeo iniciativaTa

daTrgunva da korufciuli urTierTobebis gavrceleba.

mewarmeTa Sesaxeb kanonis Seqmnis yvelaze aqtiuri monawileebi iyvnen

batonebi Tedo niniZe (iusticiis yofili ministri) da lado Wanturia

(uzenaesi sasamarTlos amJamindeli Tavmjdomare). am procesis

ganmavlobaSi ucxoeli mrCevlebi iyvnen GTZ-is warmomadgenlebi batonebi

rolf kniperi da hartmut fromi. l. Wanturias “mewarmeTa kanonis Sesaxeb

kanonis Kkomentari”-s mixedviT, es kanoni “emyareba kontinenturi evropis

samarTlebriv tradicias”.

Page 23: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

23

samuSao qvejgufis mier gaweul samuSaoze pasuxismgebel samTavrobo

organos warmoadgens iusticiis saministro, rogorc es daadgina

uwyebaTaSorisma samuSao jgufma.

samuSao qvejgufi, romelic dakavebulia saqarTvelos sakorporacio

kanonmdeblobis (kerZod, kanoni mewarmeTa Sesaxeb, SemdgomSi xsenebuli

rogorc “kanoni”) evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan daaxlovebiT,

warmodgenilia Semdeg monawileTa mier:

ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministro (warmomadgeneli amiran

gabisonia

saxelmwifo qonebis marTvis saministro (warmomadgeneli giorgi

daviTaSvili)

fasiani qaRaldebis erovnuli komisia (amiran yasabaSvili)

GEPLAC -i (warmomadgeneli nikoloz rurua)

iusticiis saministro (warmomadgeneli zaza lorTqifaniZe)

imdenad ramdenadac evrogaerTianebis kanonebi sakorporacio samarTlis

mxolod garkveul sferoebs moicaven, harmonizaciisa da daaxlovebis

procesSi prioriteti saerTaSorisod aRiarebul standartebs mieniWa.

evrokavSiris standartebis saxiT harmonizaciisa da daaxlovebis

procesSi samuSao qvejgufma ixelmZRvanela evrokavSiris sakorporacio

samarTlis direqtivebiT da agreTve, gardamavali ekonomikis mqone

qveynebisaTvis ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis

organizaciis sakorporacio samarTlis ramdenime zogadi principiT.

samuSao qvejgufma imuSAAava informaciis gamoqveynebis, sawesdebo

kapitalis, mogebis ganawilebis, dividenduri politikis da sxva

sakiTxebze. qvemoT moyvanilia specialuri rekomendaciebi, romlebic

SemuSavda samuSao qvejgufis Sexvedrebisa da TanamSromlobis Sedegad.

rekomendaciebi da argumentacia sakanonmdeblo moqmedebisTvis

mewarmeTa Sesaxeb kanonis Sesabamisoba evrokavSiris sakorporacio

samarTlis direqtivebTan da gardamavali ekonomikis mqone qveynebisaTvis

ekonomikuri TanamSromlobis ganviTarebis organizaciis sakorporacio

samarTlis ramdenime zogad principTan:

kanonis gamoyenebis sfero

pirveli rekomendacia: an kanonis 1.2 muxlidan amoiSalos sityvebi

saxelovnebo, samecniero, samedicino, arqiteqturuli da iuridiuli

(saadvokato) saqmianoba, rogorc saqmianobis is tipebi, romlebic ar

CaiTvleba samewarmeo saqmianobad.

mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis 1.2 muxlis Tanaxmad samewarmeo

saqmianobad ar CaiTvleba fizikuri pirebis saxelovnebo, samecniero,

samedicino, arqiteqturuli, saadvokato da sanotaro, saaudito,

sakonsultacio (maT Soris sagadasaxado konsultantTa), sasoflo-

sameurneo an satyeo-sameurneo saqmianoba.

Page 24: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

24

kanonis am muxlis mixedviT CamonaTvali profesiebis warmomadgenelTa

saqmianoba ar miiCneva samewarmeo saqmianobad; Tumca saqmianobaTa es sia

Cveni azriT arasrulia da Tavisi arsidan gamomdinare arc SeiZleba iyos

amomwuravi. amis samagaliTod da arsebuli normis arasrulyofilebis

demonstrirebisTvis moviyvanT ramdenime ganzraxulad eqstremalur

magaliTs, romelTa magvaris povnac sirTules ar warmoadgens:

magaliTad, winamdebare muxli arafers konkretuls ar ambobs imaze,

iTvleba Tu ara sagamomgoneblo saqmianoba samecniero saqmianobad; andac,

aris Tu ara sakonsultacio saqmianoba magaliTad, astrologis mier

gaweuli konsultacia (prognozebi), da Tu eqceva igi am formiT kanonis

mier arasamewarmeo saqmianobad miCneul profesiaTa sazRvrebSi? an aris,

Tu ara esa, Tu is e.w. artistuli studiis an piris mier organizebuli

“performansi” (romelic marTlzomieri da araerTjeradia, da mogebis

mizniT, damoukideblad da organizebulad xorcieldeba) saxelovnebo

saqmianoba? mewarmeTa Sesaxeb kanonis 1.2 muxli miTiTebas akeTebs

saxelovnebo saqmianobaze, ise, rom ar ganartavs Tu ra CaiTvleba aseT

saqmianobad (rac gasagebia, radgan metad rTulia esTetiuri Sefasebis

sagani sakanonmdeblo eniT ganmarto). saxelovnebo saqmianobis

gansamartad gamoiyeneba ara samarTlebrivi, aramed xelovnebis sxva,

Sesabamisi, saxelovnebaTmcodneo gansazRvrebebi. amasTan, ar unda

dagvaviwydes, rom xelovnebis nimuSi (`saxelovnebo~ saqmianobis Sedegi)

iqmneba mxolod am saqmianobis dasrulebis Semdeg, roca saTanado

Sesfaseba mohyveba mas, romelic aseve araerTgvarovani SeiZleba iyos.

rogorc es cnobilma iuristma sTqva, “is rac erTisaTvis vulgarulobas

warmoadgens, meorisaTvis, SesaZloa lirika iyos”.

amdenad, kanonis am muxlis arsebuli varianti sakuTari arsidan

gamomdinare misi interpretaciisaTvis subieqturi kriteriumebis

gamoyenebas moiTxovs, da ama Tu im saxelmwifo moxeles udaod

diskreciul uflebamosilebas aniWebs, rac aramizanSewonilad migvaCnia.

amasTanave, MmewarmeTa Sesaxeb kanonis 2.2 muxlis mixedviT individualuri

mewarme, rogorc individualuri sawarmos mflobeli, aris miCneuli

fizikuri pirad, rac 1.2 muxlSi CamoTvlil saqmianobaTa mimdevrebs,

kanonis arsebuli teqstis mixedviT, xels uSlis imaSi, rom es

ukanasknelni daregistrirdnen individualur mewarmeebad. Tumca,

mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari (mesame gamocema) mesame TavSi ambobs

rom es “kanoni amas ar krZalavs”, Znelia rom daveTanxmoT amas, radganac

kanonis komentari, rogorc aseTi, sakanonmdeblo aqtad ver CaiTvleba, da

misi saSualebiT TviT kanonSi arsebuli moTxovnis neitralizacia, TviT

kanonis teqstis Casworebis gareSe, SeuZlebel da arasakmaris

naxevarzomad migvaCnia.

ase rom, 1.2 muxlis dRevandeli versia, erTis mxriv garkveul

sagadasaxado upiratesobas aniWebs e.w. “Tavisufali profesiebis”

warmomadgenlebs, rac TavisTavad Seicavs arakonstituciuri

diskriminaciis elementebs (magaliTad, kanonis winaSe Tanasworobis

principis darRvevas), da meores mxriv ki zRudavs am muxlSi CamoTvlil

Page 25: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

25

saqmianobaTa mimdevari fizikuri pirebis Sesabamisi survilis SemTxvevaSi

individualur mewarmeebad registrirebis SesaZleblobas.

metic, rogorc harmonizaciis erovnuli programis mier

evrogaerTianebidan mowveulma erT-erTma eqspertma (jozef makardelma)

aRniSna, yvelanair saerTaSoriso praqtikasTan winaaRmdegobaSia is, rom

sakorporacio kanonmdebloba efuZnebodes gaweuli saqmianobis tipebs, da

ara im samarTlebriv-organizaciul formebs, romlebzec am saqmeSi

monawileni erTmaneTTan, saxelmwifosTan, momxmarebelTan da mevaleebTan

urTierTobebis dafuZnebas gadawyveten.

amdenad, Cveni rCevaa, rom gauqmdes saqmianobis mixedviT fizikuri pirebis

kanonismieri diferenciacia mewarmeebad da aramewarmeebad, rogorc es

mewarmeTa Sesaxeb kanonis 1.2 muxlSia, da amis magier moxdes maTi

saqmianobis mowesrigeba im samarTlebrivi formebis mixedviT, romlebsac

isini airCeven, an romel formaTa qveSac maTi saqmianoba moxvdeba.

aseve Cveni rekomendaciaa, rom arc erTi fizikuri piris, da ara marto

CamoTvlili saqmianobis mimdevarTa, saqmianoba ar CaiTvalos mewarmeobad

Tu igi ar anxorcielebs marTlzomier da araerTjerad saqmianobas

damoukideblad da organizebulad, da garda im fizikuri pirebisa, vinc

sakuTari surviliT daregistrirdeba rogorc individualuri mewarme,

miuxedavad imisa iqneba igi G”Tavisufali profesiis” warmomadgeneli Tu

sxva saqmianobiT dakavebuli fizikuri piri.

mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanonSi aRniSnuli muxlis Semotana

germaneli iuristebis rekomendaciiT ganxorcielda, imdenad ramdenadac

saqarTveloSi ar arsebobs samarTlebrivi doqtrina, romelic

saqmianobaTa tipebis mixedviT aRniSnuli diferenciaciis safuZvlad

SeiZleba CaiTvalos. Tumca aRsaniSnavia, rom dResDdReisobiT germaniaSi

moqmedi savaWro kodeqsi msgavs debulebas ar iTvaliswinebs da igi

TeoriaSi arsebobs, rogorc samewarmeo saqmianobis damaxasiaTebeli

negatiuri winapiroba (anu, rogori saqmianoba ar CaiTvleba samewarmeo

saqmianobad). Tu germanul samarTalSi arsebul gamocdelebas

gaviziarebT, vnaxavT, rom germaniaSi kanoni (Partnerschaftsgesellschaftsgesetz-Part GG), romlis Tanxmad yvela Tavisufali profesiis warmomadgenels

TavianTi saqmianobis gansaxorcieleblad SeuZliaT gaerTiandnen e.w.

partniorul sazogadoebebSi, romlis mizani ar aris samewarmeo

saqmianoba. aRsaniSnavia, rom mocemuli kanoni ar ganmartavs e.w.

“Tavisufal profesiebs”, aramed Seicavs mxolod tipologiur

CamonaTvals profesiebisa, rac aseve garkveulwilad Riad tovebs

aRniSnul sakiTxs.

migvaCnia, rom msgavsi tipis axali samarTlebriv-organizaciuli formis

danergva qarTul samarTlebriv sivrceSi naadrevia, miT ufro rom igi

ver SeZlebs arsebuli sakiTxis Zireul mowesrigebas.

Page 26: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

26

sawarmos dafuZnebis Rirebuleba

meore rekomendacia: Cveni rekomendaciaa, rom administraciuli aRricxvis

gadasaxadi saaqcio sazogadoebis registraciisaTvis Semcirdes 120

laramde, SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebis registraciisaTvis

ki - 50 laramde.

gardamavali ekonomikis mqone qveynebisaTvis ekonomikuri TanamSromlobis

ganviTarebis organizaciis sakorporacio samarTlis zogadi principebis

Tanaxmad, kompaniis dafuZnebis xarji dabali unda iyos (principi VII).

gardamavali ekonomikis erT-erT mTavar aspeqts warmoebis saSualebebisa

da resursebis axali samewarmeo gamoyenebisaTvis gadacema warmoadgens.

amdenad, gardamavali ekonomikis mqone qveynebma, xeli unda Seuwyon axali

biznesebis Seqmnas. saxelmwifo registraciis procesi unda iyos martivi

da swrafi, xolo saregistracio gadasaxdeli - dabali. sawarmos

wesdebis (da registraciisaTvis saWiro sxva dokumentebis) Semowmeba

saxelmwifo moxeleTa mier romelTac iuridiuli pirebis registracia

evalebaT, unda Semoifarglebodes mxolod im faqtis dadasturebiT, rom

warmodgenili dokumentacia Seicavs saWiro informacias da rom

Seesabameba kanonis umTavres moTxovnebs.

vinaidan saaqcio da SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebebis

registraciis xarjebi sakmaod maRalia (360 lari saaqcio

sazogadoebisTvis da 160 lari SezRuduli pasuxismgeblobis

sazogadoebisTvis, saregistracio mosakreblebis Sesaxeb kanonis

Sesabamisad, 1356-II), kanonSi Sesworebis Setana, romelic daawesebda ufro

dabal xarjebs, aseve Seamcirebda saxelmwifo reestrSi Sesworebis

Setanis xarjebsac.

sazogadoebis wesdebaSi Sesworebis Setana an sajaro reestrSi raime

cvlilebebis Setana saregistracio xarjis 25% Seadgens, rogorc saaqcio

aseve SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebisaTvis. amgvarad,

SemoTavazebuli Sesworeba aseve Seamcirebda sazogadoebis wesdebasa da

saxelmwifo reestrSi cvlilebebis Setanis xarjebsac, romlebic,

rogorc wesi, gardauvalia kompaniis arsebobis periodSi. SedarebisaTvis,

aRniSvnis Rirsia faqti, rom analogiuri sazogadoebis dafuZneba

evrokavSiris wevr qveyanaTa umetesobaSi daaxlovebiT 70-80 evros udris.

mesame rekomendacia: Cveni rekomendaciaa, rom kanonis 5.9 muxlSi

sasamarTlos mier sawarmos registraciisaTvis dawesebuli vada 7

samuSao dRis odenobiT Semcirebuli iqnes 5 samuSao dRemde. kanonis 5.9

muxlis meore winadadeba ki unda ikiTxebodes Semdegnairad:

“Tu saregistracio procedura ar ganxorcieldeba am vadaSi an

ganmcxadebels werilobiT ar ecnobeba registraciaze motivirebuli

uaris Sesaxeb, sawarmo CaiTvleba registrirebulad. sasamarTlo

valdebulia ganmcxadeblis moTxovnisTanave dauyovnebliv gasces

saregistracio mowmoba, xolo sawarmo aRniSnuli mowmobis gacemis

dRidanve iZens srul iuridiul uflebamosilebas da mas ekisreba yvela

Page 27: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

27

is valdebuleba da eniWeba yvela is ufleba, rac dadgenili wesebis

sruli dacviT registrirebul sawarmos”.

kreditorebis da yvela im mesame mxaris dacvis mizniT, romelsac gaaCnia

kanonieri interesi am sawarmoSi, muxls unda daematos, agreTve, Semdegi

winadadeba:

“Tu wesdebaSi arsebuli Secdomebi, romelmac gamoiwvia registraciaze

uari, ganpirobebulia romelime damfuZneblis daudevrobiT an winaswari

ganzraxviT, mas ekisrebaT pasuxismgebloba kompaniis, sxva damfuZneblebis

an nebismieri im piris winaSe, romelmac ganicada zarali, agreTve, im

valebisTvis, romelic warmoiSva SecdomiT registraciis Semdeg”

mogvianebiT etapze sawarmos gauqmebam SeiZleba problemebi Seuqmnas mis

partniorebs an zarali miayenos kreditorebs. kanonis me-5.8 muxlidan

gaugebaria “gauqmeba” mxolod registracias exeba Tu ara, e.i. sawarmo

arsebobs xanmokle periodis ganmavlobaSi da Semdeg xdeba misi

likvidacia? Tu es imas niSnavs, rom kompania arasodes ar arsebobda. es

metad mniSvnelovani kiTxvebia da maTze pasuxebs garkveuli Sedegebis

motana SeuZlia Tavad sawarmosa da misi damfuZneblebisaTvis, vinaidan,

Tu registraciis gauqmeba niSnavs, rom sawarmo Tavidanve ar arsebobda,

sawarmosTan dadebuli yvela kontraqti da SeTanxmeba ganuxorcielebadi

iqneba da kreditorebi da investorebi aucileblad ganicdian zarals.

aseTi mdgomareobis Tavidan asacileblad me-5.8 muxls unda daematos

Semdegi Sinaarsis winadadeba:

“Tu wesdebaSi arsebuli Secdomebi, romelmac gamoiwvia registraciaze

uari, ganpirobebulia romelime damfuZneblis daudevrobiT an winaswari

ganzraxviT, mas ekisrebaT pasuxismgebloba sxva damfuZneblebis an

nebismieri im piris winaSe, romelmac ganicada zarali, agreTve, im

valebisTvis, romelic warmoiSva SecdomiT registraciis Semdeg”.

saqarTvelos sasamarTlo sistemis maRali datvirTvis da sxvadasxva

administraciuli Secdomebis gamo aucilebelia miRebuli iqnes

garkveuli dacviTi zomebi registraciasTan dakavSirebul aRmaSfoTebel

dagvianebebTan mimarTebiT; am mimarTebiT gamosavlad SeiAZleba

CaiTvalos avtomaturi registracia. rogorc zemoT aRiniSna, SecdomiT

daregistrirebuli sawarmos mogvianebiT gauqmebam SeiZleba problemebi

Seuqmnas mis partniorebs da zarali miayenos kreditorebs. amrigad,

SecdomiT registrirebuli sawarmos konkretuli mxarisaTvis

pasuxismgeblobis dakisreba Seqmnis kreditorebis interesebis dacvis

sakmaris safuZvels. zemoT SemoTavazebuli orive damateba uzrunvelyofs

yvela im piris an sawarmos dacvas, romelsac garkveuli urTierTobebi

aqvs aRniSnul sawarmosTan.

kreditorTa dacva/sawesdebo kapitali

meoTxe rekomendacia: Cveni rekomendaciaa Sesworebis Setana kanonis 3.3

muxlSi, im winadadebis damatebiT, romlis Tanaxmadac SezRuduli

pasuxismgeblobis da saaqcionero sazogadoebisaTvis “sawesdebo kapitali

Page 28: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

28

SeiZleba Seiqmnas mxolod im resursebidan, romlebic eqvemdebareba

realur ekonomikur Sefasebas. momavalSi samuSaos ganxorcielebisa an

momsaxurebis gawevis nakisri valdebuleba ar SeiZleba Seadgendes

aRniSnuli resursebis nawils”.

kanonis 3.3 muxlis Tanaxmad, xelmowerili (sawesdebo) kapitali SeiZleba

Seiqmnas fuladi da arafuladi Senatanebis xarjze, romelic,

SezRuduli pasuxismgeblobis kompaniis SemTxvevaSi, Sefasebuli iqneba

damoukidebeli auditoris mier. Tumca, kanoni mkafiod ar gansazRvravs,

rom akrZalulia samuSaos ganxorcielebisa an momsaxurebis gawevis

valdebulebis gamoyeneba sawesebo kapitalis SemadgenlobaSi.

mesame mxareTa dacva

mexuTe rekomendacia: Cveni rekomendaciaa Seicvalos kanonis 9.5 muxlis

pirveli winadadeba SemdegiT: sawarmos mmarTvelo organoebis an

mmarTveli organoebis romelime wevris mier miRebuli normatiuli aqti

savaldebulo unda iyos sawarmosaTvis, miuxedavad imis, rom aRniSnuli

aqti SeiZleba ar Tavsdebodes wesdebiT gansazRvruli uflebamosilebis

farglebSi, im pirobiT, rom es aqtebi ar aRemateba uflebamosilebis im

farglebs, romelsac aniWebs es kanoni an romlis miniWebis uflebasac

igi iZleva mmarTvelo organoebisaTvis an maTi wevrebisaTvis, garda im

SemTxvevisa, rodesac sawarmos SeuZlia daamtkicos, rom Sesabamisma

mesame mxarem icoda, rom es aqti scildeboda misi uflebamosilebis

farglebs an arsebuli garemoebebidan gamomdinare, ar SeiZleba ar

codnoda amis Sesaxeb. is faqti, rom wesdeba SeiZleba xelmisawvdomi iyos

farTo sazogadoebisTvis ar warmoadgens aseTi informaciis flobis

sakmaris mtkicebulebas. sawarmos mmarTveli organoebis

uflebamosilebis farglebi, romlebic gamomdinareobs sawarmos

wesdebidan an kompetenturi organoebis gadawyvetilebebidan, arasodes ar

SeiZleba iqnes miCneuli safuZvlad mesame pirebTan mimarTebaSi maTi

gamJRavnebis SemTxvevaSic ki.

SemoTavazebuli rekomendacia nakarnaxevia rogorc kompaniis, aseve mesame

mxareTa interesebis dacvis aucileblobiT da Seesabameba pirveli

sakorporacio direqtivis me-8 muxls. kanonSi arsebuli debuleba, anu

punqtis 9.5 pirveli winadadeba, iTvaliswinebs rom Tu mesame

mxareebisaTvis cnobilia is faqti, rom kompaniis warmomadgenels hqonda

SezRuduli uflebaunarianoba an saerTod ar hqonda iuridiuli

uflebaunarianoba saxelSekrulebo urTierTobaSi kompaniis saxeliT

Sesasvlelad, kompanias ufleba aqvs gaauqmos xelSekruleba misi

gaformebidan 18 Tvis periodis ganmavlobaSi. marTebuli ar aris

mtkicebulebis tvirTis im pirebisaTvis dakisreba, romlebmac isargebles

kompaniis warmomadgenelTa Sesaxeb monacemebiT imis dasamtkiceblad, rom

maT ar icodnen, rom es monacemebi araswori iyo. upirveles yovlisa, maT

mouwevs e.w. negativis (anu imis mtkiceba, rom maT raRac ar icodnen, rac

yvelanair saerTaSoriso samarTlebriv praqtikasTan winaaRmdegobaSia)

mtkiceba, xolo meore mxriv, pirveli direqtivis me-8 muxlis Tanaxmad

mtkicebulebis aseTi tvirTi yovelTvis kompanias unda daekisros.

Page 29: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

29

sazogadoebis Sesaxeb informaciis gamxela

meeqvse rekomendacia: amoiSalos kanonis 5.6 muxlidan bolo winadadeba,

romelic iTvaliswinebs rom saaqcio sazogadoebis partniorTa Secvla

ar moiTxovs Sesworebis Setanas saxelmwifo reestrSi. garda amisa,

kanonis imave muxls unda daematos Semdegi winadadeba: “sawarmos

mflobelobaSi nebismieri cvlileba Setanili unda iqnes aqcionerTa

reestrSi”. kidev erT SesaZleblobas warmoadgens uzrunvelyofa imisa,

rom yovelwliurad, rodesac xdeba reestrSi wliuri angariSis Setana,

mas Tan axldes sia yvela im aqcionerisa, romelic hyavs mocemul

sawarmos wliuri angariSis xelmoweris dRisaTvis. aRniSnuli iZleva

sawarmos aqcionerebis Taobaze Tundac daaxloebiTi warmodgenas Seqmnis

saSualebas. Cveni rekomendaciaa, agreTve, yvela aqcioneris Setana im

reestrSi, romelic inaxeba sawarmos registrirebul ofisSi. mocemuli

rekomendaciis Tanaxmad, aRniSnuli muxli unda moiTxovdes

Tavdapirvelad registrirebul yvela faqtTan dakavSirebiT momxdari

cvlilebisa da Sesworebebis aRricxvas, Tu icvleba partniori romelic

aqciebis 5%-s an mets flobs. mocemuli rekomendaciis miReba

uzrunvelyofs kompaniis SigniT momxdari cvlilebebis Sesaxeb

informaciis gamxelas saTanado doneze, rogorc amas moiTxovs pirveli

direqtiva (punqti I, informaciis gamxela, muxli 2.1 (d) (ii).

mewarmeTa Sesaxeb kanonis Tanaxmad, nebismieri sawarmosaTvis (garda

individualuri sawarmosi, romelic registrirebuli unda iyos

sagadasaxado organos mier, punqti 51, qvepunqti 1) aucilebelia sajaro

reestrSi registrireba. aRniSnuli moTxovnis Sesruleba xdeba

sasamarTlo sistemis mier, romelic awarmoebs reestrs. mewarmeTa Sesaxeb

kanonis Tanaxmad, mxolod saTanadod registraciis Semdeg sasamarTlos

gadawyvetilebis Sesabamisad, kompania xdeba kanonieri uflebebiT da

valdebulebebiT aRWurvili iuridiuli piri. (punqti 2.5). saregistracio

moTxovnebi uzrunvelyofs yvela saWiro dokumentebis CamonaTvals,

romlebic wardgenili unda iqnes im konkretuli sasamarTlosTvis, sadac

registraciis procedura unda ganxorcieldes.

kanonis 5.6 punqti iTvaliswinebs, rom yvela cvlileba an Sesworeba

saregistracio procesisaTvis aucilebel faqtebTan mimarTebaSi aseve

unda iqnes registrirebuli, ris Semdegac aseTi cvlilebebi da/an

Sesworebebi iuridiul Zalas iZenen. Tumca, kanonis amave punqtis bolo

winadadeba, anu ukanaskneli winadadeba 5.6 punqtisa, aRniSnavs rom

saaqcionero kompaniebis partniorTa Secvlis faqtis registracia

saxelmwifo reestrSi aucilebeli ar aris. Cveni azri, me- 5.6 muxli

winaaRmdegobaASia me-51.2 da me-51.3 muxlebTan. aRniSnuli aseve

ewinaaRmdegeba pirveli sakorporacio direqtivis moTxovnebs (punqti 1,

gamxela, muxli 2.1 (d) (ii), rom savaldebulo gamxela uzrunvelyofili

unda iyos inter alia im pirTa Tanamdebobaze daniSvnasa da Tanamdebobis

datovebis da maxasiaTeblebTan dakavSirebiT, romlebic “monawileobas

iReben kompaniis administraciaSi, meTvalyureobasa an kontrolSi”.

Page 30: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

30

saaqcio sazogadoebis partniorebi (kanonis avtorebi iyeneben sityvas

“partniorebi” sityva “aqcionerebTan” monacvleobiT; es cxadi xdeba

mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentarebidanac), romlebic figurireben

saxelmwifo reestrSi ar SeiZleba iyvnen igive pirebi, romelTac ukaviaT

aRniSnuli Tanamdeboba mocemul dros. aman SeiZleba gaugebrobaSi

Seiyvanos mesame mxareebi, iseve rogorc potenciuri investorebi da

Seqmnas garkveuli gaurkvevloba am ukanasknelisTvis, gansakuTrebiT

rodesac partniorebi arian is aqcionerebi, romlebic aqciaTa

sakontrolo paketebs floben.

komentari mewarmeTa Sesaxeb kanonTan iTvaliswinebs, rom sasamarTloSi

registracia saWiroa mxolod damfuZnebeli partniorebisTvis, anu

damfuZnebeli aqcionerebisTvis da, rom axali aqcionerebis registracia,

imis gamo rom maTi ricxvi SeiZleba aTasebs aRematebodes, aris

“praqtiulad SeuZlebeli”. Cven gTavazobT, rom registraciis moTxovna

savaldebulo gaxdes yvela im axali partniorebisTvis, romlebic

gamoSvebuli aqciebis 5%-s an mets mets floben. amasve moiTxovs kanoni

fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb. (muxli 14, punqti 2). nebismier

SemTxvevaSi maTi ricxvi arasodes ar SeiZleba aRematebodes 20-s. amrigad

kompaniis mflobelobasTan dakavSirebuli sakiTxebi ufro naTlad

iqneboda garkveuli.

amasTanave, Cveni winadadebaa, dawesebuli iqnes moTxovna reestrebis

SemoRebis Taobaze, romelTa warmoeba unda daevaloT Tavad sawarmoebs.

aqedan gamomdinare, Cveni rekomendaciaa kanonis 51-e muxlSi Setanili

iqnes Semdegi muxli:

1. sawarmoebma unda awarmoon reestrebi, sadac Setanili iqneba masTan

dakavSirebuli yvela informacia.

2. aseTi reestrebi unda inaxebodes sawarmos registrirebul ofisSi an

ZiriTadi saqmianobis adgilas da xelmisawvdomi unda iyos yvela

aqcionerisaTvis, kreditoris an sxva danteresebuli mxareisaTvis

Cveulebrivi samuSao saaTebis ganmavlobaSi, misi Semowmebis mizniT.

3. reestrebSi Setanili unda iyos Semdegi masalebi:

3.1. wesdeba, wesdebaSi Setanili cvlilebebi da damatebebi, damfuZnebeli

krebis gadawyvetileba sawarmos daarsebis Sesaxeb, sawarmos saxelmwifo

registraciis mowmoba;

3.2. kompaniis debuleba/Sinagawesi;

3.3. warmomadgenlobebisa da filialebis wesdebebi (aseTebis arsebobis

SemTxvevaSi);

3.4. dokumentebi, romlebic adastureben sawarmos mflobelobas da sxva

uflebebs qonebaze, qonebriv uflebeb da fuladi Rirebulebis mqone sxva

uflebebs, romlebic asaxulia balansSi;

3.5. saerTo krebis angariSebi;

3.6. direqtorTa krebebis angariSebi, direqtorTa krebebis yvela

gadawyvetileba, brZaneba da direqtiva;

3.7. sameTvalyureo sabWos sxdomebis angariSebi da gadawyvetilebebi;

3.8. sawarmos auditis angariSebi;

Page 31: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

31

3.9. saerTo krebis momzadebisa da CatarebisaTvis saWiro yvela

dokumenti;

3.10. wliuri angariSebi;

3.11. sabuRaltro aRricxvis dokumentebi;

3.12. nebismieri dokumenti finansuri da sxva saxis angariSgebis Sesaxeb,

romlis Sesabamisi organoebisaTvis miwodebac evaleba sawarmos;

3.13. sawarmosTan dakavSirebuli iuridiuli pirebis sia maTi kuTvnili

aqciebis tipebis da odenobebis miTiTebiT;

3.14. sawarmos mier dadebuli xelSekrulebebi;

3.15. damfuZnebeli xelSekruleba;

3.16. damfuZneblebis mier sawarmos registraciamde urTierTSoris

dadebuli nebismieri sxva xelSekruleba;

3.17. detaluri informacia im dokumentebis Sesaxeb, romlebic

adastureben sawarmos valebisa da fuladi valdebulebebis arsebobas;

3.18. am kanoniT gaTvaliswinebuli sxva dokumentebi, sxva samarTlebrivi

aqtebi, wesdeba, debuleba, saerTo krebis, direqtorebis

gadawyvetilebebi.

4. direqtorebi niSnaven fizikur pirs, romelsac evaleba aRniSnuli

dokumentebis Senaxva da movla da maTi perioduli ganaxleba.

meSvide rekomendacia: gakeTdes Sesworeba mewarmeTa Sesaxeb kanonSi,

romelic moiTxovs rom SemoRebuli iqnes erTiani kompiuterizebuli

monacemTa baza pirdapiri SeRweviT, romelSic Setanili iqneba mTeli

informacia, romelsac Seicavs saxelmwifo reestrebi da aseve

saxelmwifo sagadasaxado organo (finansTa saministro) yvela

registrirebuli kompaniis maxasiaTebelebisa da dokumentebis Sesaxeb.

amas Sedegad unda mohyves saqarTvelos erTiani centraluri reestris

Seqmna, romelic iseve mniSvnelovania potenciuri investiciebis

mosazidad, rogorc gamxelis moTxovnebis SesrulebisaTvis. saWiroebis

SemTxvevaSi SesaZlebelia, rom Seiqmnas filialebi qveynis masStabiT;

zogierTi evropul qveyanaSi ki registratorebis funqcias savaWro

palatebi asruleben.

SemoTavazebuli Sesworeba gaamartivebs dainteresebuli mxareebisaTvis

konkretuli kompaniis Sesaxeb yvela saWiro informaciis mopovebas

erTiani wyarodan.

evropaSi korporaciuli regulatorebi iwyeben axali teqnologiebis

aTvisebas, romlebic xels Seuwyofs gamxelis proceduris, dokumentebis

registraciisa da aqciebis gadacemis ganxorcielebas. magaliTad, daniaSi,

Setyobinebebis gadacema axla internetuli kavSiris meSveobiT SeiZleba.

norvegiaSi, 1997 wels, SemoiRes aqciebis registraciis eleqtronuli

sistemebi da iyeneben centralur saxelmwifo reestrs. es asevea

holandiaSic.

merve rekomendacia: mewarmeTa Sesaxeb kanonma unda moiTxovos erTi

konkretuli erovnuli publikaciis daarseba, romelic sakmao tiraJiT

Page 32: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

32

daibeWdeba da iqneba iolad xelmisawvdomi, (fasis mxrivac), sadac

gamoqveyndeba sajaro reestris Sinaarsi, da masSi Setanili cvlilebebi.

publikacias, romelic amJamad aris gamoyenebuli informaciis

gasamxelad, ewodeba “sakanonmdeblo macne” romelic gamoicema iusticiis

saministros mier. aRniSnuli publikacia arc iolad xelmisawvdomia da

arc sakmao tiraJiT ibeWdeba. amasTanave, igi arc iafia imisaTvis, rom

iqces informaciis xelsayrel wyarod yvela mxarisaTvis, romelic

dainteresebulia ama Tu im sawarmos saqmianobiT.

es warmoadgens pirveli sakorporacio direqtivis moTxovnas, romelic

iTvaliswinebs, rom “meore paragrafSi miTiTebuli dokumentebisa da

maxasiaTeblebis gamxela unda ganxorcieldes am miznisaTvis wevri

qveynis mier gamoyofil erovnul publikaciaSi (national gazette),

sruli an arasruli teqstis gamoqveynebiT an im dokumentis miTiTebis

meSveobiT, romelic Cakrulia saqmeSi an Setanilia reestrSi”.

mecxre rekomendacia: evrokavSiris meore sakorporacio direqtivis

(77/91/EEC13/12/1976, punqti 17) Sesabamisad, sawesdebo kapitalis seriozuli

danakargis SemTxvevaSi, kanoniT dadgenili vadis ganmavlobaSi mowveul

unda iqnes aqcionerTa saerTo kreba, kompaniis likvidaciisa Tu sxva

zomebis miRebis sakiTxis gansaxilvelad.

kanoni ar Seicavs raime debulebas, romelic aRniSnul situacias

sakmarisad amomwuravad aregulirebs. kanonis 54.1 muxlSi naxsenebia

mxolod riggareSe saerTo kreba, romelic SeiZleba mowveul iqnes

direqtorTa, sameTvalyureo sabWos wevrTa mier, an 53.3.3 muxlis Tanaxmad,

aqcionerebis mier. es nebayoflobiTi arCevania da ara savaldebulo

RonisZieba, rogorc amas meore sakorporacio direqtiva moiTxovs.

aqcionerTa, iseve rogorc kreditorTa interesebis dacvis mizniT, Cveni

rekomendaciaa, rom CarTuli iqnes aqcionerTa saerTo krebis mowvevis

moTxovna sawesdebo kapitalis seriozuli danakargis SemTxvevidan

konkretuli periodis ganmavlobaSi, kompaniis mier miRebi saTanado

zomebis gansaxilvelad.

xelmowerili saaqcionero kapitalis mniSvnelovani danakargis

SemTxvevaSi ara mxolod aAqcionerTa saerTo krebis mowveva unda iyos

savaldebulo:amasTanave, aucilebelia, rom mniSvnelovan danakargad

CaiTvalos xelmowerili saaqcionero kapitalis 50-%ze meti kleba.

meaTe rekomendacia: vinaidan kanonis muxli 51 ar gansazRvravs

minimaluri informaciis Sinaarss, romelic unda figurirebdes

sazogadoebis wesdebaSi, Cven gTavazobT Sinaarss, romelsac moiTxovs,

sul mcire, evrokavSiris meore sakorporacio direqtivis muxli 3

(7791/EEC 13/12/79).

damfuZnebel wesdebasa da sxva sadamfuZneblo dokumentebSi unda

figurirebdes da ganTavsebuli unda iyos centralur reestrSi, rogorc

Page 33: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

33

mocemuli dokumentis mesame rekomendaciiT aris SemoTavazebuli, sul

mcire, Semdegi informacia: (a) daregistrirebuli ofisi; (b) xelmowerili

aqciebis nominaluri Rirebuleba da minimum, weliwadSi erTxel, maTi

raodenoba; (g) specialuri pirobebi, Tu ki aseTi pirobebi arsebobs,

romlebic aqciebis gadacemas zRudavs; (d) kompaniis inkorporirebis an

biznesis dawyebisaTvis nebarTvis daSvebisas, mTlianad gadaxdili

xelmowerili kapitali; (e) aqciebis nominaluri Rirebuleba,

angariSsworebis xasiaTi da im piris saxeli da gvari, romelic

uzrunvelyofs angariSsworebas; (v) fizikuri Tu iuridiuli pirebis an

kompaniebisa Tu firmebis vinaoba, romlis mier an romlis saxeliTac

xelmowerili iqna inkorporaciis wesdebebi an instrumenti an im

SemTxvevaSi, sadac kompania imave dros ar Seiqmna - aRniSnuli

dokumentebis proeqtebi; (z) kompaniis mier, misi daarsebis Sedegad

gadasaxdeli an maszed dakisrebuli valebisa da valdebulebebis saerTo

odenoba an Tundac Sefasebuli odenoba da rodesac es mizanSewonilia,

vidre kompaniaze gacemuli iqneba saqmianobis dawyebis nebarTva; (T)

kompaniis Seqmnis dros an vidre igi ar miiRebs nebarTvas saqmianobis

dawyebaze, gansakuTrebuli upiratesoba, romelic miniWebuli iyo

romelime pirisTvis, romelsac monawileoba aqvs miRebuli kompaniis

SeqmnaSi an garigebebSi, romlebsac Sedegad amgvari nebarTvis daSveba

mohyva.

amasTanave, Cveni rekomendaciaa kanons danarTis saxiT daematos da

yvelasaTvis xelmisawvdomi gaxdes sawarmos wesdebis standartuli

forma, sadac mocemuli iqneba ara mxolod savaldebulo debulebebi,

aramed SemoTavazebuli iqneba garkveuli arCevani damfuZneblebisaTvis,

raTa maT SesaZlebloba hqondeT miiRon axali wesebic. aseTi

standartuli forma mogvcems drois da saxsrebis dazogvis saSualebas

da did daxmarebas gauwevs am sferoSi warsuli gamocdilebis armqone

sawarmoebis damfuZneblebs. mas SeuZlia, agreTve Seasrulos

registratorTa samuSao, rodesac isini amowmeben axal wesdebas.

kreditorTa dacva

meTerTmete rekomendacia: evrokavSiris meore sakorporacio direqtiva

(77/91/EEC 13/12/1976, punqti 16) exeba dividendebis araswor ganawilebasa da

gacemas amave direqtivis me-15 punqtis darRveviT. aseTi ganawilebis

Sedegad aqcionerebis mier miRebuli dividendebi dabrunebuli unda iqnes,

Tu kompania daamtkicebs rom am aqcionerebma icodnen am Secdomis Sesaxeb

an garemoebebidan gamomdinare ar SeeZloT ar scodnodaT araswori

ganawilebis Sesaxeb.

Cveni winadadebaa 57.2 muxli Semoifarglos misi pirveli winadadebiT,

xolo kanons daematos 57.3 muxli Semdegi redaqciiT:

“1. dividendebi SeiZleba ganawilebuli iqnes mxolod mogebidan.

am kanonis debulebebis darRveviT ganawilebuli mogeba unda daabrunon

im aqcionerebma, romlebmac igi miiRes, Tu sawarmo daamtkicebs, rom

aqcionerebisTvis winaswar iyo cnobili ganawilebis arakanonierebis

Page 34: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

34

Sesaxeb an garemoebebidan gamomdinare, maT ar SeiZleba ar scodnodaT

amis Sesaxeb.

garda im SemTxvevisa, rodesac xdeba xelmowerili kapitalis Semcireba,

dauSvebelia mogebis ganawileba Tu gasuli finansuri wlis bolo

dRisaTvis sawarmos wliur angariSSi dafiqsirebuli wminda mogeba

naklebia, an ganawilebis Semdeg SeiZleba naklebi aRmoCndes xelmowerili

saaqcio kapitalis odenobaze plius is rezervebi, romelic am kanonis an

wesdebis Sesabamisad ar SeiZleba ganawilebul iqnes.

aqcionerebs Soris gasanawilebeli Tanxa ar SeiZleba aRematebodes

gasuli finansuri wlis bolosaTvis dafiqsirebuli mogebis odenobas

minus gaweuli zarali da da kanonisa da wesdebis Sesabamisad rezervebSi

gadasaricxi Tanxa.

2. Tu nebadarTulia Sualeduri dividendebis gadaxda, daculi unda

iqnes, sul mcire, Semdegi pirobebi:

(a) Sedgenili unda iqnes Sualeduri balansi, sadac naCvenebi iqneba,

rom arsebobs sakmarisi Tanxa gasanawileblad,

(b) gasanawilebeli Tanxa ar SeiZleba aRematebodes mTlian mogebas,

romelic miRebuli iqna gasuli finansuri wlis bolodan, romlisTvisac

Sedgenilia wliuri angariSi, plius nebismieri mogeba da Tanxa am mizniT

Seqmnili rezervebidan misaRebi Tanxa, minus gaweuli zarali da kanonisa

da wesdebis Sesabamisad rezervebSi gadasaricxi Tanxa.”

Cveni rekomendaciaa, rom aRniSnuli moTxovna aisaxos kanonSi, romelic

ar Seicavs debulebas, romelic moawesrigebda aRniSnul situacias. es

gazrdida aqcionerTa winaSe kompaniis pasuxismgeblobis xarisxs

menejmentis mier SerCeul aqcionerTa Soris dividendebis TviTneburi

ganawilebis SemTxvevaSi. SemoTavazebuli Sesworeba, kompaniis finansuri

stabilurobis SenarCunebasTan erTad, aseve kreditorTa interesebsac

daicavs.

aqcionerTa dacva

meTormete rekomendacia: gakeTdes Casworeba kanonis 52-e muxlSi,

romelic waikiTxeba Semdegnairad: sazogadoebas ar SeuZlia TviTon

SeiZinos sakuTari sawarmos aqciebi pirveladi ganTavsebis dros. Tu

sazogadoebis aqciebi Sesyidulia sakuTari saxeliT moqmedi piris mier,

magram sawarmos (eminentis) davalebiT, maSin aqciebis gamomweris mier

aqciebis SeZena moxdeba uSualo myidvelis piradi angariSiT.

aRniSnuli Sesworeba nakarnaxevia sakorporacio samarTlis meore

direqtivis me-18 muxliT. SemoTavazebuli Sesworeba gaabaTilebs

sazogadoebis mmarTvelTa motivacias axali aqciebis gamoSvebisaTvis,

romelic gamiznulia gare aqcionerebis (romlebic kompaniaSi ar

muSaoben) mxridan sawarmoze kanonieri kontrolis Sesustebaze.

sazogadoebis aqciebis gamoSveba da gadacema

Page 35: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

35

mecamete rekomendacia: Cveni rekomendaciaa rom aqciebis maqsimaluri

raodenoba, romelic SeiZleba sazogadoebis mier iqnes gamoSvebuli,

sazogadoebis wesdebaSi unda iyos gansazRvruli.

sakorporacio samarTlis ekonimiuri TanamSromlobis ganviTarebis meore

principis Tanaxmad, qveynebis umetesobaSi aqciebis maqsimaluri

raodenoba, romelic SeiZleba iqnes gamoSvebuli, gansazRvrulia

kompaniis wesdebaSi. (principi VII, punqti 73).

kanonis 52-e punqti aregulirebs sakiTxebs aqciebis sxvadasxva tipebis

gamoSvebasTan dakavSirebiT. Tumca, arc aRniSnuli punqti da arc kanonis

romelime sxva nawili ar aregulirebs sakiTxebs aqciebis maqsimalur

raodenobasTan dakavSirebiT, romelic SeiZleba gamoSvebuli iyos

sazogadoebis mier.

zogierTi qveyana iTvaliswinebs meqanizms, romliTac aqcionerebs

SeuZliaT neba darTon direqtorTa sabWos gamouSvas damatebiTi aqciebi,

gancxadebuli aqciebis raodenobis farglebSi, rac uzrunvelyofs

mniSvnelovan moqnilobas kompaniis dafinansebaSi. Tumca, amgvari uflebis

miniWeba aucilebels xdis aqcionerebisaTvis damatebiTi damcavi

meqanizmis SemoRebis aucileblobas axali aqciebis gamoSvebis periodSi,

rameTu Tavidan iqnes acilebuli aseTi aqciebis gadacema xelovnurad

dabal fasSi SerCeuli myidvelebisaTvis da imisaTvis rom damatebiTi

aqciebis gamoSvebas Sedegad ar mohyves konkretuli aqcionerebis an maTi

jgufebis kanonieri zegavlenis Semcireba sazogadoebaze.

meToTxmete rekomendacia: Cveni rekomendaciaa, rom Sesworebuli iqnes

kanonis 52.3 punqti, raTa xazi gaesvas imas, rom muxli 52.3 ar gamoiyeneba

sajaro saaqcio sazogadoebebTan mimarTebaSi (sazogadoebebi, romlis

aqciebis yidva-gayidva xdeba fasiani qaRaldebis bazarze), imisaTvis rom

SesaZlebeli gaxdes maTi aqciebis Tavisuflad gadacema (gayidva).

kanonis 52.3 punqtis Tanaxmad, sazogadoebis wesdeba SeiZleba zRudavdes

aqciebis Tavisufal gadacemas, aqciebis gadacemisaTvis sazogadoebis

Tanxmobis moTxovniT. magram, 1999 wlis Sesworebebma kanonSi Seamcires

sazogadoebis mmarTvelTa ufleba SezRudon aqciebis gadacema. rogorc

punqti 52.3 iTvaliswinebs, aqciebis gadacemaze dawesebuli SezRudvebi

gansazRvruli unda iyos sazogadoebis wesdebaSi da aRniSnul

SezRudvaze yvela aqcioneris mier gacemuli unda iyos werilobiTi

Tanxmoba. amasTan, gacemuli unda iyos sazogadoebis Tanxmoba, Tu

aqciebis gadacema an “safrTxes Seuqmnis sazogadoebis arsebiT

interesebs”. Tumca, fraza “sazogadoebis arsebiTi interesebi”, romelic

kargad ganmartebuli ar aris, Tavisi bundovani xasiaTidan gamomdinare,

SesaZleblobas miscems sazogadoebis mmarTvelebs aqciebis gadacemaze

nebarTva SerCeviTi da diskriminaciuli wesiT gascen.

aqciebis Sefaseba da gamosyidva

Page 36: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

36

meTxuTmete rekomendacia: gardamavali ekonomikis mqone qveynebisTvis

sakorporacio samarTlis ekonomikuri TanamaSromlobis ganviTarebis

organizaciis zogadi principebis gaTvaliswinebiT, sakiTxebi romlebic

regulirdeba kodeqsis punqtiT 531 harmonizebuli unda iqnes ekonomikuri

TanamSromlobis ganviTarebis organizaciis mier SemoTavazebul

principebTan.

kerZod, muxli 53.1 Tanxmad, aqcioners SeuZlia mosTxovos kompanias rom

am ukanasknelma Seafasos da gamoisyidos misi aqciebi im SemTxvevaSi, Tu

aqcioneri ar eTanxmeba cvlilebebs, romlebic Setanil iqna kompaniis

wesdebaSi da romlebic arRvevs aqcioneris uflebebs.

Cveni winadadebaa zemoT xsenebul muxls daematos Semdegi Sinaarsis

teqsti:

“nebismieri aqcioneri, romelic gamoTqvams pretenzias, rom sawarmos

saqmeebis warmarTva, an rom sawarmos direqtorebis mier maTdami

miniWebuli uflebamosilebis ganxorcieleba iseTi saxiT xdeba, rom

aRniSnuli aqcioneri an sxva romelime aqcioneri (misi CaTvliT) Tavs

diskriminirebulad Tvlis an rom misi an maTi, rogorc wevrebis

interesebi ugulebelyofilia, uflebamosilia sarCeliT mimarTos

sasamarTlos. Tu sasamarYTlo CaTvlis, rom sawarmos saqmeebs warmarTva,

an rom sawarmos direqtorebis mier maTdami miniWebuli uflebamosilebis

zemoT xsenebuli saxiT xorcieleba, sasamarTlo uflebamosilia

arsebuli mdgomareobis aRkveTis mizniT gasces saTanado brZaneba,

romelic mas misaRebad miaCnia, rac SeiZleba gamoixatebodes garkveuli

qmedebis moiTxovnasa an aRkveTaSi, iqneba es sawarmos samomavlo

saqmianobis warmarTvis an sawarmos romelime wevris aqciebis sawarmos

sxva wevrebis mier SeZenis an Tavad sawarmos mier SeZenis mizniTmiRebuli

gadawyvebilebis SemTxvevaSi, an, sawarmos kapitalis Sesabamisad

Sesamcireblad nebismieri dadebuli garigebis gaauqmebisa an Secvlis

gadawyvetilebis miRebis an sxva SemTxvevaSi.

Tu am punqtis Sesabamisad gacemul brZanebas Sesworeba an damateba

Seaqvs nebismieri sawarmos wesdebaSi, sawarmo uflebamosili ar aris

sasamarTlos nebarTvis gareSe Seitanos Semdgomi Sesworeba an damateba

wesdebaSi, romelic ar Seesabameba brZanebis debulebebs.

sawarmom am punqtiT gaTvaliswinebuli nebismieri brZaneba, romelsac

cvlileba an damateba Seaqvs sawarmos wesdebaSi an iZleva cvlilebis an

damatebis Setanis nebarTvas misi gamotanidan 21 dRis ganmavlobaSi unda

miawodos reestrs misi registraciis mizniT.“

Cveni rekomendaciaa, umciresobaSi myof aqcionerTa interesebis ukeTesad

dacvis mizniT SemoRebul iqnes ufro zusti formulireba, romelic

gansazRvravs Tu raSi mdgomareobs aqcioneris uflebebis darRveva.

ekonomikuri TanamSromlobis ganviTarebis organizaciis principebis

Tanaxmad, aseT darRvevas Seadgens sawarmos profilis Secvla, aqciaTa

axali klasebis gamoSveba da a.S.

Page 37: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

37

rac Seexeba aqciebis Rirebulebis Sefasebas, kanonis 53.1 punqtis Tanaxmad

sazogadoebis wesdeba “SeiZleba detalurad aregulirebdes” aqciebis

Sefasebisa da gamosyidvis sakiTxebs. ekonomikuri TanamSromlobis

ganviTarebis organizaciis principebis Tanaxmad, marTlebuli iqneba Tu

amgvari sakiTxebi mowesrigdeba sakanonmdeblo aqtiT, romelsac Sedegad

mohyveboda e.w. defolt-wesebis SemoReba. (anu im wesebis, romelTa

Secvla SesaZlebeli iqneboda sazogadoebis aqcionerTa mier, Sesabamisi

survilis arsebobis SemTxvevaSi, magram romelTa morCilebac, aqcionerTa

mxridan maTi Secvlis survilis ararsebobis SemTxvevaSi, aucilebelia).

es wesi unda moiTxovdes damoukidebeli eqspertis momsaxurebas, romelic

Seafasebda aqciebis Rirebulebas da vis eqspertizasac aRiarebs yvela

dainteresebuli mxare. amasTan, Tu sameTvalyureo sabWo, aqcionerebTan

erTad, Seafasebda potenciuri damoukidebeli eqspertis kandidaturas, es

xels Seuwyobda umciresobaSi myof aqcionerTa interesebis dacvas.

rogorc aRniSnulia zemoT, kanonis dRevandeli versiiT, es sakiTxi

eqvemdebareba sazogadoebis wesdebiT regulirebas, garda dabali

likvidurobis mqone aqciebis SemTxvevaSi, ra SemTxvevaSic Sefaseba

xorcieldeba sasamarTlos mier. es xangrZlivi da rTuli procesia.

amrigad, rekomendirebulia SemoTavazebuli standartuli wesis

Camoyalibeba.

meTeqvsmete rekomendacia: Cveni rCevaa, rom kanonis 531 punqtSi sabazro

Rirebulebis koncefcia gansazRvrul iqnes konkretulad, xolo

qvepunqtis danarCeni nawili waiSalos.

kanonis 531-e punqti aregulirebs gamosyidvis meqanizmebs da me-4

qvepunqtSi iTvaliswinebs, rom aqciebis gamosyidva sabazro fasad unda

moxdes.

ekonomikuri TanamSromlobis ganviTarebis organizaciis principebis

Tanaxmad, Tu kanoni apirebs sabazro Rirebulebis koncefciis gamoyenebas,

man unda gansazRvros kidec igi. sabazro Rirebuleba SeiZleba

gansazRvruli iyos rogorc “fasi, romlis mixedviTac gamyidveli da

myidveli Tanaxma iqnebian gayidon an iyidon aqciebi, im pirobiT, rom

isini floben srul informacias sakuTrebis Rirebulebis Sesaxeb

gayidvis an SeZenis dRisaTvis da amasTanave, aranairad ar arian

valdebulni, rom gayidon an iyidon isini.

aqcionerisa da kreditoris dacva dividendebis gadaxdis periodSi

meCvidmete rekomendacia: evroavSiris meore sakorporacio direqtivis

Tanaxmad (77/91/EEC 13/12/1976 punqti 15.1), ar SeiZleba aqcionerebisTvis

aranairi dividendebis gadaxda, rodesac finansuri wlis daxurvis dRes,

wminda aqtivebi naklebia, an SesaZloa naklebi gaxdes dividendebis

gadaxdis Semdeg, vidre sawarmos kapitali.

Page 38: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

38

agreTve, punqti 15-s qvepunqti (c) nawilobrivad iTvaliswinebs, rom

gadaxdili dividendebis odenoba ar SeiZleba aRematebodes mogebis

odenobas ukanaskneli finansuri wlis bolos.

Cveni rekomendaciaa, rom zemoT mocemuli moTxovnebi Setanili iqnes

kanonis 57.1 muxlSi.

vinaidan kanoniT gaTvaliswinebuli ar aris specialuri muxlebi

rezervebis Taobaze, Cveni winadadebaa, kanonSi Setanili iqnes Semdegi

muxli:

“1. sawarmo yovelwliurad gadaricxavs misi wliuri wminda mogebis sul

mcire 5%-s kanonis Tanaxmad Seqmnil sarezervo fondSi.

2. zemoT xsenebuli fondis garda wesdebis safuZvelze SesaZlebelia

Seiqmnas sarezervo da sxva fondebi wesdebiT dadgenili wesiT da

odenobiT.

3. wesdebaSi aseTi debulebebis gaTvaliswinebis SemTxvevaSi, saerTo

krebas eZleva ufleba Seqmnas damatebiTi rezervebi, magram wminda

mogebis aseTi saxiT gamoyeneba SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu

wminda mogebis aseTi saxis gamoyeneba aucilebelia sawarmos finansuri

siZlieris da keTildReobis gansamtkiceblad da Tu saTanadod iqneba

gaTvaliswinebuli umciresobaSi myof aqcionerTa interesebi.

4. saerTo krebis umravlesoba uflebamosili ar aris miiRos

gadawyvetileba rezervebis ganusazRvreli odenobiT dagrovebis

Taobaze.”

interesTa konfliqti

meTvramete rekomendacia: kanonis 56-e muxlSi Setanil iqnes punqti

saaqcio sazogadoebis direqtorTa movaleobebis Sesaxeb. SemoTavazebuli

56.5 punqti waikiTxeba Semdegnairad: “1. direqtorebsa da sameTvalyureo

sabWos wevrebs ekrZalebaT:

1.1. iseTi xelSekrulebebis gaformeba sawarmosTan, romlebic miznad

isaxavs sawarmosagan qonebrivi interesis SeZenas (naCuqrobis, sesxis,

savaWro an saqonlis Tavisuflad gamoyenebis Sesaxeb xelSekrulebebis

CaTvliT) saerTo krebis Tanxmobis gareSEe;

1.2. sakomisios miReba sawarmosgan an mesame mxareebisgan aRniSnul mesame

mxareebsa da sawarmos Soris dadebuli xelSekrulebebisTvis;

1.3. mesame mxareebis saxeliT an maT interesebis dacviT moqmedeba mesame

mxareebis mier sawarmosTan saqmiani garigebebis dadebis dros;

1.4. iseTi samewarmeo saqmianobis ganxorcieleba, romelic konkurencias

uwevs sawarmos samewarmeo saqmianobas.

2. pirveli punqtiT dadgenili SezRudvebi gavrceldeba direqtorebis da

sameTvalyureo sabWos wevrebis meuRleebze, mSoblebze, Svilebze, da-

Zmebze, an ucxo mmarTvelo kompaniis SemTxvevaSi, am kompaniasTan

dakavSirebul pirebsa da sawarmoebze.”

garigebebi, romlis ganxorcielebiTac piradad aris dainteresebuli

direqtori, sameTvalyureo sabWos wevri an aqcioneri, romelic flobs

Page 39: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

39

kapitalis 20%-is Rirebulebis aqciebs, ver daideba saerTo krebis

Tanxmobis gareSe.

direqtori, sameTvalwureo sabWos wevri an aqcioneri, romelic flobs

aqciebis 20%-ze mets iTvleba piradi interesis mqoned, Tu misi meuRle,

romelime mSobeli, Svili, da an Zma:

a) aris garigebis erT-EerT mxare an warmoadgens mesame mxaris

interesebs maT mier sawarmosTan dadebul garigebaSi;

b) flobs iseTi iuridiuli piris aqciebis 20 an met procents,

romelic aris garigebis erT-EerT mxare an warmoadgens sxva romelime

iuridiuli an fizikuri piris interesebs, romelic garigebis monawile

mxarea;

g) uWiravs im iuridiuli piris xelmZRvaneli Tanamdeboba, romelic

moqmedebs fizikuri piris saxiT da aris garigebis monawile mxare.

saerTo krebis gadawyvetileba zemoT miTiTebuli garigebebis damtkicebis

Taobaze damtkicebuli unda iqnes im aqcionerTa xmebis umravlesobiT,

romlebic piradad ar arian dainteresebuli garigebiT."

aRniSnuli Sesworeba nakarnaxevia meore sakorporacio direqtivis 11.1

muxliT da ganagebs interesTa konfliqtis sakiTxs. gardamavali

ekonomikis mqone qveynebSi Cveulebriv praqtikas warmoadgens is, rom

sazogadoebis mmarTvelebi an direqtorebi asxviseben TavianT aqtivebs

kompaniebze, romlebSic isini muSaoben, arakonkurentunarian fasebSi,

imisaTvis raTa piradi mogeba naxon kompaniisa da misi aqcionerebis

xarjze. SemoTavazebuli Sesworebis CarTvis Sedegad miRweuli iqneboda

gamWvirvalobis saWiro xarisxi, romelic xels SeuSlida aseTi praqtikis

ganxorcielebas an daakisrebda specialur gadasaxdelebs maT, vinc aseT

praqtikas axorcielebs.

damatebiTi rekomendaciebi

mecxramete rekomendacia: kanonis 14.2 punqtis mesame paragrafi saWiroebs

gamarTva gamoyenebuli iuridiuli terminologiis TvalsazrisiT da

saWiroebs “gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb saqarTvelos kanonis”

mier gaTvaliswinebul normebTan SesabamisobaSi moyvanas. konkretulad,

Cven gTavazobT xsenebuli punqtis mesame paragrafis meore winadadebis

Secvlas SemdegiT: “gadaxdisuunarobis SemTxvevaSi gamoyenebuli iqneba

“gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT”

gaTvaliswinebuli moqmedi normebi.

amasTan, mesame paragrafis meore winadadebis formulireba, kerZod ki

“vin unda aRZras saqme gakotrebis Sesaxeb sasamarTloSi” ar

Seesatyviseba “gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb saqarTvelos

kanonis” meeqvse paragrafis mesame qvepunqtSi gamoyenebul terminologias,

romlis Tanaxmadac mosamarTles gadawyvetilebis miReba SeuZlia

mxolod sasamarTlo warmoebaSi gakotrebis Sesaxeb ganacxadis miRebis

Semdeg, ris Semdegac iwyeba gakotrebasTan dakavSirebiT sasamarTlo

ganxilva.

Page 40: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

40

daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

SemoTavazebuli qmedebebidan SesaZlebelia sakorporacio

kanonmdeblobaSi ramdenime dadebiTi Sedegis miRweva. uwinares yovlisa,

erTiani centraluri reestris Seqmna, romelSic SesaZlebeli iqneba

pirdapiri SeRweva, gaamartvebs sawarmoTa saregistracio process da

aseve ukve arsebuli sazogadoebebis da maTi finansuri da

organizaciuli maxasiaTeblebis Sesaxeb informaciis mopovebas. es aseve

daexmareba potenciur investorebs mocemuli momentisaTvis

korporaciuli saqmianobis nebismier konkretul dargSi saerTo suraTis

danaxvis saqmeSi. garda amisa, erTiani reestris Seqmna aseve Seamcirebs

sawarmos dafuZnebisas arsebuli barierebis efeqtianobas saregistracio

fazaSi. agreTve, am sawyis etapze es aRmofxvris meqrTameobisa da piradi

aramarTlzomieri sargebelis Ziebis praqtikas. miuxedavad imisa, rom

saaqcio an SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebis saregistracio

xarjebi mkafiod aris gansazRvruli kanoniT, sxvadasxva raionuli

sasamarTloebi, maT mier gaweuli momsaxurebisaTvis, sxvadasaxva

administraciuli xarjebis gadaxdas iTxoven. Cven daukavSirdiT

(telefonis saSualebiT) Tbilisis xuTive raionul sasamarTlos da

moviZieT cnobebi sawarmos registraciisa da wesdebaSi Sesworebebis

SetanisaTvis dawesebuli administraciuli xarjebis Sesaxeb. xuTidan

mxolod erTma sasamarTlom mogvawoda marTebuli informacia aRniSnuli

momsaxurebisTvis gadasaxdeli Tanxis Sesaxeb. danarCenma respodentebma

moiTxoves piradi Sexvedra imisaTvis rom daesaxelebinad Tu realurad

ra fasi aqvs sawarmos registraciisa da mis wesdebaSi Sesworebis

Setanas.

amrigad, SesaZloa rom sasamarTlo sistemis zogierTi warmomadgeneli

SeewinaaRmdegos erTiani reestris Seqmnis ideas, rac SeiZleba iyos

aRqmuli rogorc kompaniis dafuZnebis procesze maTTvis

administraciuli berketebis CamorTmeva. am rekomendaciis implementaciis

damatebiTi xarji dakavSirebuli iqneba komputeruli programis

SeqmnasTan, mis mudmiv momsaxurebasa da ganaxlebasTan.

im RonisZiebis gatarebisas, romelic uzrunvelyofda sazogadoebis

aqciebis Tavisuflad gadacemas (gayidvas), mosalodnelia garkveuli

winaaRmdegoba, imdenad ramdenadac amgvari cvlileba SeiZleba

interpretirebuli iqnes rogorc qmedeba romelic Seasustebs sawarmos

aqtivebze sawarmos mmarTvelTa kontrols da mmarTvelobis

gadawyvetilebebis miRebis Zalauflebas. warsulSi saxelmwifo

sakuTrebaSi arsebuli msxvili kompaniebis SemTxvevaSi, romlebic

mniSvnelovan zegavlenas axdenen saqarTvelos ekonomikaze, Cveulebriv,

umravlesobaSi myofi aqcioneri an erTaderTi aqcioneri aris sawarmos

direqtori, romelsac es Tanamdeboba kompaniis saxelmwifo sakuTrebaSi

yofnis periodSic ekava.

Page 41: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

41

sakonkurencio samarTali 1. Sesavali

1.1 seqtoris mimoxilva

dinamiuri da konkuretuli garemo, romelsac safuZvels umagrebs

jansaRi sakonkurencio samarTali da politika, warmatebuli sabazro

ekonomikis ZiriTad maxasiaTebels warmoadgens. mravali ganviTarebadi da

gardamavali ekonomikis mqone qveyana, romelmac ganaxorciela sabazaro

ekonomikaze orientirebuli iseTi mniSvnelovani reformebi, rogoricaa

vaWrobis liberalizacia, privatizacia da deregulireba, amJamad

acnobierebs iseTi zomebis ganxorcielebis saWiroebas, romelic

uzrunvelyofda da daicavda konkurencias. 1990 wlidan moyolebuli 40-ze

metma ganviTarebadma da gardamavali ekonomikis mqone qveyanam SeimuSava

an sagrZnoblad ganaaxla sakonkurencio samarTali. konkurenciiT

ganpirobebul sargebels Soris unda aRiniSnos mzardi ekonomikuri

efeqtianoba, inovaciebis danergva da momxmarebelTa keTildReobis zrda.

sakonkurencio samarTlis efeqtian amoqmedebas da konkurenciis aqtiur

xelSewyobas SeuZlia mZlavri katalizatoris roli Seasrulos

ekonomikis warmatebuli restruqturizaciis procesSi. es ki Tavis mxriv

xels Seuwyobs resursebis moqnilobasa da mobilurobas, rac

Tanamedrove globalur biznes-garemoSi umniSvnelovanes elements

warmoadgens firmebis da sawarmoebis konkurentunarianobisTvis

saerTaSoriso bazarze.

garkveuli nabijebi axali sakonkurencio samarTlis Sesaqmnelad

saqarTvelomac gadadga da 1992 wlis 16 oqtombers saqarTvelos

saxelmwifo sabWom miiRo dekreti `saqarTvelos respublikaSi

monopoliuri saqmianobis SezRudvisa da konkurenciis ganviTarebis

Sesaxeb”. 1996 wlis 25 ivniss dekreti Secvala saqarTvelos kanonma

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb. im evropuli da

saerTaSoriso standartebisagan gansxvavebiT, romlebzec saubari

mogvianebiT gveqneba, monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb

saqarTvelos kanonSi mocemulia sakmaod zedapiruli normebi

SeTanxmebuli qmedebebis, SemzRudveli SeTanxmebebis, dominirebuli

mdgomareobis da Serwymis kontrolis Sesaxeb, da, amave dros, masSi ar

aris gaTvaliswinebuli debulebebi jgufuri an individualuri

gamonaklisebis daSvebis Taobaze.

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb kanonis aRsrulebaze

zedamxedveloba ekisreba ekonomikis, vaWrobis da mrewvelobis

saministrosTan arsebul saxelmwifo antimonopoliur samsaxurs.

saqarTvelos antimonopoliuri samsaxuris uflebamosilebas gansazRvravs

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb kanoni da 2001 wlis 21

ivnisis debuleba antimonopoliuri samsaxurebis Sesaxeb. antimonopoliur

samsaxurs xelmZRvanelobs samsaxuris ufrosi, romelsac Tanamdebobaze

niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs saqarTvelos prezidenti,

ekonomikis, vaWrobisa da mrewvelobis ministris wardginebiT. samsaxuri

Page 42: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

42

angariSvaldebulia saqarTvelos prezidentis winaSe da warudgens mas

wliur angariSs.

saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris ZiriTad funqciebSi Sedis

sasaqonlo bazarze konkurentuli garemos Sefaseba, dominirebuli

mdgomareobis mqone ekonomikuri agentebis gamovlena da maTi regulireba

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis Tavidan acilebis

mizniT. unda aRiniSnos, rom sasaqonlo bazarze konkurentuli garemos

Sefasebis meTodologiuri saxelmZRvanelo principebi (1998w.) da

saqarTvelos sasaqonlo bazarze monopoliuri mdgomareobis mqone

ekonomikuri agentebis saxelmwifo reestris debuleba (2000w.)6, romlebic

zemoT xsenebuli saqmianobis safuZvels warmoadgens, gacilebiT ufro

zusti da daxvewilia, vidre kanoni monopoliuri saqmianobisa da

konkurenciis Sesaxeb. gasul wels saxelmwifo antimonopoliurma

samsaxurma Seiswavla daaxloebiT 26 sasaqonlo bazari da 8 maTganze

gamoavlina monopoliuri mdgomareobis mqone ekonomikuri agentebi, esenia:

Saqris, ludis, mineraluri wylebis, cementis, sawvavis, bananis, asanTis

da navTobis bazrebi. rac Seexeba bunebriv monopoliebs, aRniSnul

sakiTxs exeba mxolod prezidentis brZanebuleba bunebriv monopoliaTa

saxelmwifo reestris Sesaxeb. brZanebulebis Tanaxmad, erovnul

ekonomikaSi aris sferoebi, sadac Tavisufali faswarmoqmna ar unda

CaiTvalos optimalurad. aseT sferoebs, upirveles yovlisa, ganekuTvneba

bunebrivi monopoliebi, anu bazris segmentebi, romlebSic konkurenciis

ganviTareba teqnikurad SeuZlebelia, an kidev ekonomikurad

araefeqtiania. saxelmwifo politika im sawarmoebis mimarT, romlebic

moqmedeben bazarze rogorc bunebrivi monopoliebi, gamoixateba ara maTi

monopoliuri saqmianobis aRkveTiT, aramed am saqmianobis mudmivi

regulirebis pirobebis SeqmniT. dReisaTvis bunebrivi monopoliebi

arsebobs Semdeg sferoebSi: safosto kavSiriT momsaxureba; sixSireTa

speqtris ganawileba; sahaero sivrcis gamoyenebis samarSruto da

sadispetCero uzrunvelyofa; sarkinigzo xazi; gazis magistraluri

milsadeni; maRali Zabvis eleqtro gadamcemi sistema; baTumisa da foTis

sazRvao navsadgurebi.

1.2. arsebuli qarTuli normatiuli bazis da Sesabamisi evropuli da

saerTaSoriso standartebis Sedareba

winamdebare naSromis miznebisaTvis monopoliuri saqmianobisa da

konkurenciis Sesaxeb kanoni Sedarebulia evropuli gaerTianebis

konkurenciuli politikis ZiriTad pirncipebTan, romlebzec saubaria

evropuli gaerTianebis damfuZnebeli xelSekrulebis (`damfuZnebeli

xelSekrulebis~) 81-e da 82-e muxlebSi. 81-e muxli eZRvneba

antikonkurenciul qmedebebs, xolo 82-e muxli aregulirebs

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebas. garda amisa,

6 saqarTvelos kanonSi monopoliuri saqmianobis Sesaxeb figurirebs termini

`monopoliuri mdgomareoba~ `dominirebuli mdgomareobis~ nacvlad. Tumca, unda

aRiniSnos, rom saxelmwifo sabWos dekretSi “saqarTvelos respublikaSi monopoliuri

saqmianobis SezRudvisa da konkurenciis ganviTarebis Sesaxeb” gamoyenebuli iyo termini

`dominirebuli mdgomareoba~.

Page 43: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

43

damfuZnebeli xelSekrulebis 31-e, 81-e da 82-e muxlebSi mocemulia

debulebebi saxelmwifo monopoliebis, saxelmwifo sawarmoebis da

saxelmwifo daxmarebis Sesaxeb. arsebobs, agreTve mTeli rigi sxva

dokumentebisa, romlebic mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli, esenia:

TeTri wigni centraluri evropis asocirebuli qveynebis evropul

kavSiris Sida bazarze integraciis momzadebis Sesaxeb, vaWrobis da

ganviTarebis gaeros konferenciis da ekonomikuri TanamSromlobisa da

ganviTarebis organizaciis modeluri kanonebi konkurenciis Taobaze.

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanoni

miRebuli iqna 1996 wlis 25 ivniss. vinaidan kanoni sakmaod axalia, masTan

dakavSirebiT jer kidev ar arsebobs daxvewili an srulad

Camoyalibebuli samarTlebrivi praqtika: Tumca 2002 wels Tbilisis

saolqo da raionulma sasamarTloebma ganixila daaxloebiT 200 saqme,

saqarTvelos sxvadasxva regionebSi igive maCvenebeli gacilebiT dabalia.

Tavidanve unda aRiniSnos, rom kanoni jerovnad ver awesrigebs

konkureciuli samarTlis iseT mniSvnelovan debulebebs, romlebic

uzrunvelyofs konkurenciis sistemis swor funqcionirebas da moiTxovs

konkurenciaze zedamxedveli organoebis gansakuTrebul yuradRebas. esaa

is debulebebi, romlebic exeba antikonkurenciuli SeTanxmebebis da

SeTanxmebuli moqmedebis, dominirebuli mdgomareobis borotad

gamoyenebis da antikonkurenciuli Serwymebis akrZalvas. Tu SevadarebT

damfuZnebeli xelSekrulebis Sesabamis debulebebs, vaWrobis da

ganviTarebis Taobaze gaeros konferenciis modelur kanons konkurenciis

Sesaxeb da ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

rekomendaciebs, monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb

kanonSi mocemulia sakmaod zedapiruli normebi koordinirebuli

moqmedebis, SemzRudveli SeTanxmebebis, dominirebuli mdgomareobis da

Serwymis kontrolis Sesaxeb, da, amave dros, masSi ar aris

gaTvaliswinebuli debulebebi jgufuri an individualuri gamonaklisebis

daSvebis Taobaze.

am mimarTebiT karg magaliTs warmoadgens monopoliuri saqmianobisa da

konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanonis me-8 muxli, romlis Tanaxmad,

konkurenciis SezRvdva ganisazRvreba, rogorc `iseTi xelSekrulebis

dadeba an iseTi gadawyvetilebis miReba, romelic iwvevs konkurenciis

SezRudvas~. imave muxlSi mocemulia konkurenciis SezRudvis formebi,

anu iseTi saqmianoba, rac: `1) zRudavs erT-erT mxares bazris, momaragebis

wyaros, mimwodeblis an momxmareblis SerCevaSi; 2) xelSekrulebaSi

monawile erT-erT partniors akisrebs valdebulebas, xelSekrulebiT

gansazRvruli saqonlis sanacvlod an damatebiT miawodos, Seisyidos

iseTi saqoneli, romelic arc sagnobrivad da arc vaWrobis wesiT

dakavSirebuli ar aris xelSekrulebiT gansazRvrul saqonelTan; 3)

arsebiTad zRudavs konkurencias urTierTSenacvlebadi saqonlis

bazarze”. mocemuli muxlis Sinaarsidan gaugebaria, Tu ra saxis

urTierTobebia mowesrigebuli. rogorc Cans, pirveli puqnti aregulirebs

vertikalur urTierTobebs (e.i. urTierTobebs mimwodebelsa da

distributorebs Soris), Tumca, unda aRiniSnos, rom am debulebas

mxolod maSin aqvs azri, Tu aseTi SeTanxmebis erT-erT mxares

Page 44: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

44

monopoliuri mdgomareobis mqone agenti warmoadgens. aseTi saxis

uerTierTobebi eqceva me-13 muxlis moqmedebis sferoSi (monopoliuri

mdgomareobis borotad gamoyeneba). mesame punqti cdilobs moawesrigos

horizontaluri urTierTobebi (e.i. konkurent ekonomikur agentebs Soris

dadebuli SeTanxmebebi), magram isic metad zogadia, vinaidan iseTi

xelSekrulebis dadebis an iseTi gadawyvetilebis miRebis akrZalva,

romelic iwvevs konkurenciis SezRudvas bazarze, sakmarisi ar aris da

Semdgom ganmartebas saWiroebs. garkveulwilad me-8 muxlis mxolod

meore punqti asaxavs damfuZnebeli xelSekrulebis Sesabamis debulebas,

kerZod 81-e muxlis e) punqts da vaWrobis da ganviTarebis Taobaze

gaeros konferenciis konkurenciis Sesaxeb modelur kanonis da

ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

rekomendaciebs. aseve unda aRiniSnos, rom saqarTvelos kanoni

sayovelTaod miRebuli praqtikisagan gansxvavebiT ar krZalavs

ekonomikuri agentebis iseT koordinirebul moqmedebas, romelic laxavs

konkurencias. aSkaraa, rom verc erTi SeTanxmeba da gadawyvetileba ver

iqneba miCneuli kanonis darRvevad, Tu igi ar eqceva antikonkurenciuli

SeTanxmebebisa da gadawyvetilebebis CamonaTvalis farglebSi. amrigad,

saqarTvelos kanoni ar krZalavs rig antikonkurenciul SeTanxmebebs,

romelsac evropuli gaerTianebis konkurenciuli samarTali, vaWrobis da

ganviTarebis Taobaze gaeros konferenciisa da ekonomikuri

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis konkurenciis Sesaxeb

modeluri kanonebi arakanonierad miiCnevs. amasTanave, saqarTvelos kanoni

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb ar iTvaliswinebs

gamonaklisebs antikonkurenciul qmedebaTa akrZalvidan (es SeiZleba im

faqtiT aixsnebodes, rom antikonkurenciuli SeTanxmebebis da

gadawyvetilebebis CamonaTvali metad zogadi, bundovani da moklea).

Sesabamisad, Tu mocemuli xelSekruleba Seicavs garkveul

`prokonkurenciul” aspeqtebs, magaliTad, Tu mas Sedegad moyveba bazarze

miwodebis pirobebis gaumjobeseba, rac mniSvnelovan sargebels moutans

momxmarebels, an gamoiwvevs warmoebis zrdas, warmoebisa da

distribuciis xarisxis gaumjobesebas, an xels Seuwyobs teqnikur da

teqnologiur progress, igi mainc antikonkurenciulad da, Sesabamisad,

baTilad iqneba miCneuli.

igive mdgomareobaa Serwymis regulirebasTan mimarTebaSic. zogierTi

Serwyma SeiZleba antikonkurenciuli xasiaTis iyos da miznad isaxavdes

konkurenciis aRkveTas da dominirebuli mdgomareobis xelovnurad da

ara ekonomikur saqmianobis safuZvelze miRwevas. meore mxriv, Serwymam

SeiZleba sakmarisad Seamciros konkurentebis raodenoba da saSualeba

misces darCenil firmebs saTanado koordinacia gauwion TavianT

saqmianobas. aqedan gamomdinare moqmedi kanoni konkurenciis Sesaxeb unda

moicavdes debulebebs aseTi Serwymis aRkveTis mizniT. am TvalsazrisiT,

SeiZleba iTqvas, rom monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb

saqarTvelos kanoni saTanadod ver aregulirebs Serwymas, rac

gaTvaliswinebulia saerTaSoriso dokumentebiT. monopoliuri

saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanonis me-14 muxlis

Tanaxmad, monopoliuri mdgomareobis mqone ekonomikuri agenti, sxva

ekonomikur agentTan Serwymisas, valdebulia registraciisaTvis gaiaros

Page 45: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

45

antimonopoliuri eqspertiza. imave muxlSi naTqvamia, rom

antimonopoliuri samsaxuris uaryofiTi daskvnis SemTxvevaSi,

sasamarTlo uars eubneba ekonomikur agents registraciaSi gatarebaze.

kanonis me-10 muxli iTvaliswinebs kidev erT debulebas Serwymis

kontrolis Sesaxeb, romlis Tanaxmadac saxelmwifo xelisuflebis yvela

organos ekrZaleba saxazino sawarmoebis gaerTianeba, Serwyma, kavSirebis,

asociaciebis, koncernebis, konsorciumebis, marTvis Sualeduri rgolebis,

dargTaSorisi regionaluri gaerTianebebis Seqmna, Tu es iwvevs

konkurenciis Sesustebas da SezRudvas. kanoni ar aregulirebs arc

aRniSnuli procesis calkeul etapebs: ra SemTxvevaSi da rogor unda

ganxorcieldes eqspertiza; ra saxis Setyobineba unda gaegzavnos

antimonopoliur samsaxurs; moTxovnil saqmianobaze Tanxmobis an uaris

safuZvlebi; Serwymis Sesaxeb moTxovnis Taobaze dadebiTi an uaryofiTi

gadawyvetilebis miRebis vadebi (Tu antimonopoliuri samsaxuri ver

miiRebs gadawyvetilebas dadgenil vadebSi, ekonomikurma agentma

avtomaturad unda miiRos dagegmili Serwymis ganxorcielebis ufleba).

kidev erT problemas warmoadgens is, rom kanoni monopoliuri

saqmianobis da konkurenciis Sesaxeb msoflioSi gavrcelebuli praqtikis

sapirispirod aregulirebs mxolod saxelmwifo sawarmoebis Serwymis

process an iseT Serwymas, sadac erT-erTi mxare monopoliuri

mdgomareobis mqone ekonomikuri agentia. TiTqmis yvela qveyanaSi

savaldebuloa konkurenciaze zedamxedvelobis organoebis Setyobineba

Serwymis Taobaze da maTi nebarTvis miReba, Tu Sesabamisi ekonomikuri

agentebis saerTo Semosavali aRemateba garkveul zRvrul maCvenebels da

Tu maT SeuZliaT uaryofiTi zegavlena iqonion bazarze, da sruliadac

ar aris savaldebulo, rom SerwymaSi monawile romelime mxares

monopoliuri mdgomareoba ekavos.

rac Seexeba monopoliuri mdgomareobis borotad gamoyenebas, kanoni

monopoliuri saqmianobis da konkurenciis Sesaxeb aRniSnul sakiTxs

msoflioSi damkvidrebuli praqtikis Sesabamisad aregulirebs.

akrZalulia mxolod monopoliuri mdgomareobis borotad gamoyeneba,

ramdenadac igi sazianoa ekonomikisaTvis. kanonis me-13 muxlis pirvel

punqtSi naTqvamia, rom `monopoliuri mdgomareobis mqone ekonomikur

agents ekrZaleba Tavisi mdgomareobis borotad gamoyeneba bazris sxva

monawileTa diskriminaciis mizniT”. aRniSnuli muxli gansazRvravs rig

qmedebebs, romelic SeiZleba CaiTvalos `borotad gamoyenebad”. Tumca, es

CamonaTvali amomwuravi ar aris. yuradsaRebia is faqti, rom kanoni ar

iZleva `Sesabamisi bazris~ gansazRvrebas, rac mniSvnelovan pirobas

warmoadgens `monopoliuri mdgomareobis~ gansazRvrisaTvis.

mizanSewonili iqneboda saqarTvelos kanonSi mocemuli iyos `Sesabamisi

bazris~, `sasaqonlo bazris~ da `geografiuli bazris~ gansazRvreba.7 am

mimarTebiT SeiZleba gamoyenebuli iqnes komisiis 1997 wlis 9 dekembris

Setyobineba Sesabamisi bazris gansazRvris Taobaze gaerTianebis

7 SedarebisTvis, saxelmwifo sabWos dekretSi “saqarTvelos respublikaSi monopoliuri

saqmianobis SezRudvisa da konkurenciis ganviTarebis Sesaxeb” mocemuli iyo

`respublikuri sasaqonlo bazris~ da `adgilobrivi sasaqonlo bazris~ gansazRvreba.

Page 46: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

46

sakonkurencio samarTlis miznebisTvis, romelic gamoqveynebulia

oficialur JurnalSi: OJ C 372.

monopoliuri saqmianobis da konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanonis

kidev erT mniSvnelovan xarvezs warmoadgens saxelmwifo daxmarebis

regulireba. saxelmwifo daxmareba, e.i. saxelmwifos mier an saxelmwifo

resursebidan gaweuli nebismieri saxis daxmareba, romelic rigi

ekonomikuri agentebisTvis upiratesobis miniWebiT zians ayenebs

konkurencias an qmnis misTvis zianis miyenebis saSiSroebas, saqarTvelos

kanonmdeblobiT arakanonierad iTvleba. kanonis me-10 muxlis b) punqtis

Tanaxmad, saxelmwifo xelisuflebis yvela organos ekrZaleba

ekonomikuri agentisTvis iseTi sagadasaxado an sxva SeRavaTebis daweseba,

romlebic konkurentebTan (an potenciur konkurentebTan) SedarebiT

upiratesobas aniWebs da iwvevs konkurenciis SezRudvas. kanoni ar

iTvaliswinebs am wesidan gamonakliss da Sesabamisad, es SeiZleba

miviCnioT rogorc subsidirebis de facto akrZalva.

kidev erTi sakiTxi, romelic gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs, aris

konkurenciaze zedamxedveli qmediTi organos Semqna, romelic aRWurvili

iqneboda saTanado uflebamosilebiT konkurenciuli wesebis efeqtiani

aRsrulebisTvis. am TvalsazrisiT unda gaZlierdes saxelmwifo

antimonopliuri samsaxuri resursebisa da kadrebis mxriv, xolo misi

uflebebi unda gafarTovdes kanonqvemdebare normatiuli aqtebis

gamocemis uflebamosilebis miniWebis meSveobiT.

igi unda iyos Zlieri da damoukidebeli organo, romelic SeZlebda

wesebis SemuSavebas am sferoSi efeqtianad da kompetenturad

daaregulirebda, daicavda da Caereoda samarTlebriv urTierTobebSi

konkurenciis dacvis sferoSi. am saxiT saxelmwifo antimonopliuri

samsaxuri gaaerTianebs evropuli gaerTianebis komisiis or ZiriTad

uflebamosilebas konkurenciis dacvis sferoSi – meoradi

kanonmdeblobis ganviTareba da Sesabamisi wesebis gamoyeneba konkurenciis

dacvis mizniT.

sakonkurencio samarTlis reformirebis da danergvis procesSi agreTve

yuradReba unda moeqcios Semdeg sakiTxebs: kanonis moqmedebis sfero,

sakonkurencio samarTlis gamoyeneba saxelmwifo sawarmoebis da

saxelmwifo monopoliebis mimarT, Semowmebis Catarebis procedurebi da

organoebi, institucionaluri RonisZiebebi, sasamarTlo dacvis

saSualebebi, Serwymis wina Setyobineba. winamdebare naSromSi ZiriTadi

yuradReba eTmoba sam pirvel samarTlebriv akrZalvas, warmoadgenilia ra

Sesabamisi samarTlebrivi aqtebis mokle mimoxilva da ZiriTadi aspeqtebi,

rac miznad isaxavs ekonomikurad dasabuTebuli zogadi rekomendaciebis

SemuSavebas.

2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis argumentacia

saqarTvelos sakonkurencio kanonmdeblobis daxvewisa da harmonizaciis

problema orwaxnagovania – mas rogorc samarTlebrivi ise ekonomikuri

Page 47: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

47

safuZveli gaaCnia. samarTlebrivi TvalsazrisiT, saqarTvelosa da

evrogaerTianebasa da mis wevr saxelmwifoebs Soris dadebuli

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis 43-e muxlis

Tanaxmad saqarTvelo valdebulia arsebuli da samomavlo sakonkurencio

kanonmdebloba etapobrivad dauaxlovos evrogaerTianebis

kanonmdeblobas aRniSnul sferoSi. SeTanxmebis 44-e muxli warmoadgens

evrogaerTianebasa da saqarTvelos Soris konkurenciis sferoSi

TanamSromlobis safuZvels. masSi naTqvamia, rom evrogaerTianebam

saqarTvelos teqnikuri daxmareba unda gauwios sakonkurencio

kanonmdeblobis SemuSavebasa da ganxorcielebaSi. sakonkurencio

politikis konkretul sferoebs, romlebSic gaweuli iqneba teqnikuri

daxmareba, warmoadgens: `kompaniebs Soris SeTanxmebebi, gadawyvetilebebi

da SeTanxmebuli moqmedebebi, romelmac SesaZlebelia SezRudos an xeli

SeuSalos konkurencias, kompaniebis mier bazarze dominirebuli

mdgomareobis borotad gamoyeneba, saxelmwifo daxmareba, romelic xels

uSlis konkurencias, komerciuli xasiaTis saxelmwifo monopoliebi,

saxelmwifo kompaniebi da specialuri an eqskluziuri uflebebis mqone

sawarmoebi, sakonkurencio kanonebis gamoyenebis da masTan SesabamisobaSi

yofnis kontroli da zedamxedveloba”. aseTma teqnikurma daxmarebam unda

uzrunvelyos sakonkurencio wesebis miznebis gansazRvra da unda moicvas

maTi efeqturi gamoyeneba da aRsrulebis RonisZiebebi. 44-e muxlis me-2

punqtis Tanaxmad `mxareebi Tanxmdebian gamoiyenon TavianTi Sesabamisi

kanonmdebloba konkurenciis Sesaxeb rodesac maT Soris vaWroba

darRveulia”. amrigad, SeiZleba vivaraudoT, rom SeTanxmebuli moqmedebis

moTxovna xdeba mxolod im SemTxvevaSi, rodesac irRveva vaWroba mxareebs

Soris, da ara im SemTxvevaSi, rodesac sakonkurencio problemebi

warmoiSoba maT Sida bazrebze. Tumca, mxareebs Soris vaWroba SeiZleba

dairRves Tu maT ara aqvT efeqturi Sida sakonkurencio wesebi da,

amrigad, 44-e muxlis ganxorcieleba moiTxovs aseTi saxis wesebis miRebas.

aRniSnuli samarTlebrivi valdebulebebis garda, sakonkurencio

kanonmdeblobis gaumjobesebisa da daxvewis aucileblobas gaaCnia

ekonomikuri dasabuTebac – efeqturad funqcionirebadi sakonkurencio

sistemis gareSe SeuZlebelia jansaRi ekonomikuri garemos Seqmna, rac

saSualebas miscems momxmarebels isargeblos dabali fasebiT, farTo

arCevaniT da produqciis gaumjobesebuli xarisxiT. gasaTvaliswinebelia

isic, rom Tanamedrove globalur biznes-garemoSi efeqtur sakonkurencio

kanonmdeblobas sasicocxlo mniSvenloba aqvs saqarTvelos firmebisa da

sawarmoebis konkurentunarianobisaTvis saerTaSoriso bazarze.

aRniSnuli samarTlebrivi valdebulebis, iseve rogorc ekonomikuri

mosazrebebis Sedegad Seiqmna partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

SeTanxmebis ganxorcielebaze pasuxismgebeli specialuri samTavrobo

komisia, romelic dayofilia samuSao jgufad da samuSao qvejgufebad,

romlebic muSaoben seqtorebis mixedviT daaxloebis procesze. samuSao

qvejgufebis fuqncias warmoadgens erovnuli programis, anu daaxloebis

procesSi saqarTvelos mTavrobis samuSao gegmis SemuSaveba. es jgufi,

romelic Sedgeba saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris, iusticiis

saministros, energetikis saxelmwifo maregulirebeli komisiis

Page 48: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

48

warmomadgenlebisagan, asrulebs zemoT aRniSnul funqcias da

warmoadgens winadadebebs gansaxorcielebel RonisZiebebTan dakavSirebiT.

2.1 antikonkurenciuli SeTanxmebebi da dominirebuli mdgomareobiT

borotad sargebloba

2.1.1 misaRwevi miznebi

antikonkurenciul SeTanxmebebTan dakavSirebuli evrogaerTianebis

sistemis (evrogaerTianebis damfuZnebeli xelSekrulebis 81-e muxli)

damaaxasiaTebli niSania akrZalvis principi. konkurenciis SemzRudveli

SeTanxmebebi da sawarmoTa SemzRudveli saqmianobis sxva formebi,

romlebmac SeiZleba gavlena iqonion wevr saxelmwifoTa Soris

vaWrobaze, akrZalulia, baTilia da ar eqvemdebareba erovnul

sasamarTloebSi ganxilvas (evrogaerTianebis damfuZnebeli

xelSekrulebis 81-e muxli). mxolod im SemTxvevaSi, rodesac aseTi

SemzRudveli SeTanxmebebi akmayofileben iseT konkretul pirobebs,

romlebic, zogadad, uzrunvelyofen, rom SeTanxmebebidan gamomdinare

sargebeli gadawonis konkurenciis xelSemSlel garemoebebs, evrokomisiam

SeiZleba dauSvas individualuri gamonaklisi an, roca saqme exeba

SeTanxmebaTa kategoriebs, SeiZleba daSvebul iqnas jgufuri

gamonaklisebi. evrogaerTianebis damfuZnebeli xelSekrulebiT, aseve

OECD-sa da UNCTAD-s rekomendaciebiT gaTvaliswinebuli akrZalvebi

moicavs, zogadad, im SeTanxmebebs, romlebic adgenen fasebs da gayidvis

sxva pirobebs; kompaniaTa Soris faruli SeTanxmebebi tenderis pirobebis

Taobaze; bazris an momxmareblis danawileba; SezRudvebi produqciasa an

gayidvebze, maT Soris kvotebis meSveobiT; SeTanxmebuli uari SeZenaze;

SeTanxmebuli uari miwodebaze da sxv.

amasTanave, erTi an meti kompaniis mier erTian bazarze an mis

mniSvnelovan nawilze dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyeneba

ikrZaleba ramdenadac man SeiZleba gavlena iqonios wevr saxelmwifoebs

Soris vaWrobaze; am wesidan gamonaklisi ar arsebobs.

efeqturi proceduruli wesebis arseboba aucilebelia, raTa

uzrunvelyofil iqnas kanonebis swori aRsruleba da, Sedegad,

sakonkurencio politikis funqcionireba. es wesebi unda exebodes

rogorc konkurenciaze zedamxedveli organos uflebamosilebebs, aseve

sawarmoTa uflebebs. antimonopoliur organos unda gaaCndes Tavisi

funqciebis efeqtianad ganxorcielebisaTvis sakmarisi uflebamosileba.

es SeiZleba moicavdes savaraudo darRvevebis gamoZiebas, maT Soris

informaciis moTxovnis uflebas da adgilze Semowmebis Catarebis

uflebas, mocemuli kompaniis brunvis 10-%-mde odenobis jarimis dadebis

kompetencias, perioduli jarimis saxiT gadasaxadis dawesebis

kompetencias, droebiTi zomebis miRebas, pirobebis dawesebas da

konkretul qmedebaTa Sewyvetisa da aRkveTis brZanebebis gacemas. amave

dros daculi unda iqnas sawarmoTa uflebebi. evrogaerTianebaSi, es

dakavSirebulia Tavdacvis uflebebTan, romelic moicavs mosazrebis

gamoTqmis uflebas, mesame mxaris uflebebs, vadebis gansazRvris

Page 49: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

49

debulebebs, komerciuli saidumloebis da konfidencialobis dacvas, da

aseve sasamarTlo kontrolis uflebas.

2.1.2 pirveli rekomendacia

aRniSnuli miznebis misaRwevad, sawyis etapze mniSvnelovania Semdegi

zomebis miReba:

`antikonkurenciul SeTnxmebebsa da SeTanxmebul qmedebebTan

dakavSirebuli muxli unda SemuSavdes evrogaerTianebis xelSekrulebis

81-e muxlis da/an UNCTAD-is da OECD-s modeluri sakonkurencio

kanonebis Sesabamisad da antikonkurenciuli SeTanxmebebis mniSvnelobaSi

unda gaerTiandes SeTanxmebuli qmedebebic. mizanSewonili iqneboda, Tu

kanonis debulebebi gavrceldeboda ekonomikis yvela seqtorsa da yvela

ekonomikur agentze, im saxelmwifo uwyebebis CaTvliT, romlebic

dakavebuli arian komerciuli saqmianobiT.

monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb saqarTvelos kanoni

ar iTvaliswinebs antikonkurenciuli qmedebis akrZalvidan aranair

gamonakliss. Sesabamisad, Tu mocemuli xelSekruleba Seicavs garkveul

prokonkurenciul aspeqtebs, magaliTad, Tu mas Sedegad moyveba bazarze

miwodebis pirobebis gaumjobeseba, rac mniSvnelovan sargebels moutans

momxmarebels an, kerZod, dakavSirebulia warmoebis zrdasTan, warmoebis

da ganawilebis xarisxis gaumjobesebasTan an teqnikur da teqnologiur

progresTan, igi mainc antikonkurentulad da baTilad iqneba miCneuli

mizanSewonili iqneboda, Tuki kanonSi Seva debuleba gamonaklisebis

Taobaze,romelic moicavs rogorc individualur aseve jgufur

gamonaklisebs. Cveni azriT, kanonSi gamonaklisebis gaTvaliswineba unda

ganxorcieldes antikonkurenciuli qmedebebis nusxis SesworebasTan

erTad. am konteqstSi mizanSewonili iqneba antimonopoliur samsaxurs

mieniWos ufleba, gansazRvros, eqceva Tu ara mocemuli SeTanxmeba

gamonaklisebSi.

saqarTvelos kanonSi mocemuli “monopoliuri mdgomareobis`

gansazRvreba arasrulia da ar moicavs “dominirebuli mdgomareobis`

evropuli cnebis yvela aspeqts. saqme imaSia, rom ekonomikuri agenti,

bazarze misi zegavlenis an misi saqmianobis bunebis miuxedavad, SeiZleba

ar iqnes miCneuli monopolistad da, Sesabamisad, damnaSaved

monopoliuri mdgomareobis borotad gamoyenebaSi, Tu misi wili Sesabamis

bazarze saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris mier dadgenil 35%-ze

dabalia. dominirebuli mdgomareobis gansazRvreba dasaxvewia..

gasaTvaliswinebelia asve iseTi situacia, rodesac bazarze

SeTanxmebulad moqmedi ekonomikuri agentebis erToblivi sabazro wili

aRemateba zRvrul maCvenebels. mizanSewonili iqneba aseve kanonSi iseTi

gansazRvrebebis Setana, rogoricaa `Sesabamisi bazari”, `sasaqonlo

bazari” da `geografiuli bazari”. am mizniT, saxelmRvanelod gamodgeba

komisiis Setyobineba gaerTianebis sakonkurencio samarTlis

miznebisaTvis Sesabamisi bazris gansazRvrebis Sesaxeb, romelic

gamoqveynebulia 9/12/1997 wlis oficialur JurnalSi.”

Page 50: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

50

zemoT CamoTvlili zomebis gatareba xels Seuwyobs mdgradi

sakonkurencio sistemis Camoyalibebas (evrogaerTianebis xelSekrulebis

81-e, 82-e muxlebi da UNCTAD-is da OECD-s modeluri kanonebis Sesabamisi

debulebebi), xolo SemdgomSi unda moxdes misi daxvewa, evrokavSirisa da

saerTaSoriso gamocdilebis gaTvaliswinebiT. antikonkurenciul

qmedebebsa da dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebaze qmediTi

kontrolis uzrunvelyofis mizniT, gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba

saqarTvelos saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris gaZlierebas,

romelsac unda gaaCndes sakonkurencio wesebis efeqtiani

ganxorcielebisaTvis aucilebeli uflebamosileba, da am sferoSi

sworad funqcionirebadi sasamarTlo sistemis arseboba.

kanonmdeblobebis daaxloebis procesis paralelurad saWiro gaxdeba

saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris TanamSromelTa da

mosamarTleTa gadamzadebaSi teqnikuri daxmareba, sakonkurencio

kanonmdeblobis efeqtiani ganxorcielebis saqmeSi gamocdilebis miRebis

mizniT.

2.2. sawarmoTa Serwyma

2.2.3 misaRwevi miznebi

evrogaerTianebaSi sawarmoTa Serwymaze kontrols axorcielebs

evrokomisia. gaerTianebis sawarmoTa Serwymis maregulirebeli sistema,

romelic efuZneba #4064/89 (EEC) reglaments, xasiaTdeba garkveuli

ZiriTadi elementebiT, romlebic mniSvnelovan rols asruleben sistemis

Camoyalibebasa da funqcionirebisaTvis. sistema Seicavs rogorc arsebiT,

aseve procedurul elementebs.

sawarmoTa Serwymis maregulirebeli sistemis ZiriTadi maxasiaTeblebi

aris is kriteriumebi, romlebic exeba sawarmoTa Serwymis akrZalvasa Tu

daSvebas da sawarmoTa Serwymis cnebas. magaliTad, sawarmoTa Serwyma,

romelic iwvevs dominirebuli poziciis Seqmnas an gaZlierebas, ramac

Sedegad SeiZleba mniSvnelovnad SezRudos konkurencia erTian bazarze

an mis did nawilze, miCneuli iqneba aramarTlzomierad. unda arsebobdes

aseve sawarmoTa Serwymis cnebis mkafiod gansazRvruli koncefcia.

gaerTianebis kanoniT, aRniSnuli koncefcia, ZiriTadad, dafuZnebulia

kontrolis SeZenis cnebis xarisxobriv aspeqtze. efeqturi proceduruli

wesebis arseboba aucilebelia, raTa uzrunvelyofil iqnas Serwymebze

kontrolis swori aRsruleba da funqcionireba. aRniSnuli wesebi unda

exebodes im samsaxuris funqciebs, romelsac evaleba am wesebis

gamoyeneba, iseve rogorc sawarmoTa uflebebs. aRniSnul samsaxurs unda

mieniWos sakmarisi uflebebi raTa efeqturad ganaxorcielos mis winaSe

dasaxuli amocanebi. sawarmoTa Serwymis kontrolis dargSi es

gulisxmobs uwinares yovlisa mkafiod gansazRvruli kriteriumebis

arsebobas, romlebic safuZvels Seuqmnis kontrolis proceduras,

rogorc es gaTvaliswinebulia sawarmoTa Serwymis kontrolis

reglamentSi (magaliTad, SerwymaSi monawile kompaniebis brunva).

kontrolis proceduris amoqmedebisas aseve gaTvaliswinebuli unda iqnes

Page 51: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

51

Serwymis SeCerebiTi efeqti, iseve rogorc mxolod ukanono Serwymis

gauqmebis uflebamosileba. Semdgom komisia ganagebs mniSvnelovan

funqciebs savaraudo darRvevebis gamoZiebasTan dakavSirebiT, maT Soris

informaciis moTxovnis da adgilze gamoZiebis uflebas, kompaniis saerTo

brunvis 10%-mde jarimis dawesebis uflebas, perioduli sajarimo

gadasaxdelebis dawesebis uflebas droebiTi zomebis miRebisa da

pirobebis SemoRebis uflebas. amave dros daculi unda iyos sawarmoTa

uflebebi. gaerTianebis sawarmoTa Serwymis kontroli eqvemdebareba

mkacr procedurul vadebs, imisaTvis rom kompaniebi uzrunvelyofili

iyvnen drouli samarTlebrivi dacviT. gaerTianebaSi es dakavSirebulia

dacvis uflebebTan, romlebic moicavs sakuTari mosazrebebis

wardmodgenis uflebas, mesame mxaris uflebebs, debulebebs

xandazmulobis vadebTan dakavSirebiT, sawarmoTa saidumlos dacvasa da

konfidencialurobas, iseve rogorc sasamarTlo ganxilvis uflebas.

OECD-s CarCo kanoni iyenebs TiTqmis igive midgomas. masSi naTqvamia, rom

sawarmoTa konkurenciis Sesaxeb sakanonmdeblo aqtebSi SerwymasTan

dakavSirebiT mocemuli debulebebi nebis damrTveli unda iyos.

sawarmoTa Serwyma daSvebuli unda iyos garda im SemTxvevebisa, rodesac

antimonopoliuri samsaxuri daamtkicebs rom es mniSvnelovnad SezRudavs

konkurencias. winaswari Setyobinebis moTxovnebs unda eqvemdebarebodes

mxolod iseTi msxvili Serwymebi, romlebmac SesaZloa realuri safrTxe

warmoadginon konkurenciisaTvis. Tumca, ufro mcire sawarmoebs, romelTa

Serwyma ar moiTxovs winaswar Setyobinebas, SesaZlo daSlis Sedegad

warmoqmnili gaurkvevlobis Tavidan asacileblad, unda gaaCndeT

winaswari Setyobinebis nebayobilobiT gakeTebis ufleba.

2.2.2 meore rekomendacia

aRniSnuli miznebis misaRwevad, pirvel etapze mniSvnelovania ZiriTadi

elementebis SemoRebis uzrunvelyofa, rogorc gamoyofilia punqtSi 2.2.1.

Tumca, ganxilvis sagani SeiZleba erTi gamonaklisi gaxdes. im

konkretuli situaciis gaTvaliswinebiT, romelic ganviTarda

saqarTveloSi rogorc gardamavali ekonomikis mqone qveyanaSi, albaT

winaswar unda gaviTvaliswinoT rom sawarmoTa Serwyma, maSinac ki

rodesac amas mohyveba dominirebuli poziciis Seqmna an gaZliereba,

SeiZleba daSvebuli iyos saxelmwifo interesebidan gamomdinare. Tumca,

kanonSi Cadebuli unda iqnes debulebebi, romlebic antikonkurenciuli

Serwymebis Tavidan acilebis saSualebas iZleva. amis winapirobas ki

Serwymebis winaswari Setyobinebis politika warmoadgens. gacilebiT

ufro efeqturi iqneba, Tuki antiminopoliur samsaxurs eqneba

uflebamosileba ar dauSvas antikonkurenciuli Serwyma, vidre gaauqmos

ukve moxdenili Serwyma. Serwymebi unda eqvemdebarebodes winaswar

Setyobinebas, Tuki SerwymaSi monawile mxareebis saerTo brunva aRemateba

kanoniT an antimonopoliuri samsaxuris ufrosis brZanebiT dadgenil

zRvrul maCveneblebs. amasTan dadgenili unda iyos sakiTxi ganxilvis

zusti da rac SeiZleba mokle proceduruli vadebi, raTa ar moxdes

ganxilvis usafuZvlo gaWianureba. winaswari Setyobinebis sitemasTan

erTad aseve unda iqnes SemoRebuli e.w. de minimis wesi.

Page 52: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

52

aRniSnuli zomebis gatareba safuZvels Cauyris sawarmoTa Serwymis

qmediTunariani makontrolebeli sistemis Camoyalibebas. pirveli etapis

dasrulebis Semdeg, saWiro iqneba sistemis Semdgomi gaumjobesebeba,

evrokavSirisa da saerTaSoriso gamocdilebaze dayrdnobiT.

sawarmoTa Serwymis efeqturi makontrolebeli sistemis Seqmnis

garantirebisTvis, metad mniSvnelovania saqarTvelos saxelmwifo

antimonopoliuri samsaxuris gaZliereba sakonkurencio wesebis efeqturi

ganxorcielebisaTvis saWiro Zalauflebis miniWebis meSveobiT, da kargad

funqcionirebadi sasamarTlo sistema da amasTan, orive sakmaod

kompetenturi unda iyos am sferoSi., kanonmdeblobaTa miaxloebis

procesis paralelurad, es moiTxovs teqnikur daxmarebas saxelmwifo

antimonopoliuri samsaxuris TanamSromlebisa da mosamarTleebis

profesiuli momzadebisTvis, sakonkurencio samarTlis efeqturi

ganxorcielebisaTvis saWiro gamocdilebis donis misaRwevad.

2.3 saxelmwifo daxmarebebi

2.3.1 misaRwevi miznebi

gaerTianebis saxelmwifo daxmarebebis kontrolis sistema dafuZnebulia

evrogaerTianebis xelskrulebis 87-e da 88-e muxlebze. gaerTianebis

saxelmwifo daxmarebis kontrolis politikis gatarebaze pasuxs agebs

evrokomisia. sistema xasiaTdeba rigi ZiriTadi elementebiT, romlebic

metad mniSvnelovania misi Camoyalibebisa da funqcionirebisaTvis. igi

moicavs rogorc arsebiT, aseve procedurul elementebs.

am sferoSi evrogaerTianebis sistemis ZiriTadi maxasiaTebeli niSania

nebismieri saxis saxelmwifo daxmarebis akrZalvis principi, Tuki is

arRvevs konkurencias an qmnis misi darRvevis saSiSroebas garkveuli

sawarmoebis an garkveuli dasaxelebis produqciis warmoebisaTvis

upiratesobis miniWebis meSveobiT.Tumca xelSekrulebis 87-e muxlSi

mocemulia im gamonaklis SemTxvevaTa CamonaTvali, rodesac saxelmwifo

daxmareba dasaSvebad miiCneva saerToekonomikuri interesebidan

gamomdinare. sxva tipis saxelmwifo daxmareba, romelic arRvevs

konkurencias da ar gaaCnia Tanmdevi dadebiTi efeqti, dauSveblad

miiCneva. saxelmwifo daxmarebebis gawevis pirobebi mocemulia aseve

evrokomisiis mier miRebul direqtivebSi, saxelmZRvanelo miTiTebebSi da

sxva dokumentebSi, romlebic aseve unda ganixilebodes rogorc

evrogaerTianebis saxelmwifo daxmarebaTa kontrolis sistemis

Semadgeneli nawili.

efeqturi proceduruli wesebis arseboba aucilebelia saxelmwifo

daxmarebebis kontrolis sistemis sworad funqcionirebisaTvis. es wesebi

exeba rogorc im organos uflebamosilebas, romelic pasuxismgebelia

saxelmwifo daxmarebebze kontrolis ganxorcielebaze, aseve daxmarebis

mimReb sawarmoTa uflebebs. pasuxismgebel organos unda gaaCndes

sakmarisi uflebamosileba dakisrebuli funqciebis ganxorcielebisaTvis.

Page 53: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

53

es moicavs, magaliTad, wevri saxelmwifoebis valdebulebas winaswar

Seatyobinon evrokomisias daxmarebis gawevis sqemebi da gegmebi da ar

ganaxorcielon isini komisiis mxridan dadebiTi gadawyvetilebis

miRebamde, da valdebulebas ukandaabrunon arakanonierad gacemuli

daxmareba. rac Seexeba im sawarmoTa uflebebs, rolebzec komisiis

gadawyvetileba uSualo zegavlenas axdens, maT aqvT saSualeba mimarTon

sasamarTlos saqmis gadasinjvis moTxovniT.

2.3.2 mesame rekomendacia

aRniSnuli miznebis misaRwevad, mniSvnelovani iqneba saqarTveloSi im

ZiriTadi principebis SemoRebis uzrunvelyofa, romlebzec saubaria 2..3.1

punqtSi, Tumca SesaZlebelia daSvebul iqnas garkveuli gamonaklisebi.

sawyis etapze ar aris aucilebeli rom saxelmwifo antimonopoliur

samsaxurs iseTive uflebebi mieniWos am sferoSi, rogoric gaaCnia

evrokomisias. sakmarisi iqneba, Tuki igi miiRebs yvela saWiro

informacias, raTa gamoitanos dasabuTebuli daskvna konkretuli

daxmarebis Sesabamisobaze procedurul wesebTan. rogorc pirveli nabiji

saxelmwifo dazmarebebis kontrolis sistemis CamoyalibebisaTvis

SeiZleba ganxilul iqnas saxelmwifo daxmarebebis reestris Seqmna da

warmoeba. rac Seexeba im proceduruli wesebis miRebas, romlebic

uzrunvelyofen saxelmwifo daxmarebaTa kontrolis sistemis

funqcionirebas, unda gvaxsovdes, rom saqarTvelo, rogorc gardamavali

ekonomikis mqone qveyana, SeiZleba ufro moqnili da liberaluri iyos.

xsenebuli zomebis gatareba safuZvels Cauyris saxelmwifo daxmarebis

kontrolis qmediTunariani sistemis Camoyalibebas. sawyisi etapis

dasrulebis Semdeg, saWiro iqneba sistemis Semdgomi gaumjobeseba

evrogaerTianebisa da saerTaSoriso gamocdilebaze dayrdnobiT.

2.4 saxelmwifo monopoliebi da saxelmwifo sawarmoebi

2.4.1 misaRwevi miznebi

gardamavali ekonomikis mqone qveynebSi sakonkurencio politika SeiZleba

ufro swrafad ganviTardes, Tuki saxelmwifo monopoliebi da sawarmoebi

sakonkurencio kanonis moqmedebis sferoSi iqnebian moqceuli. amgvar

midgomaze azrTa sxvadasxaoba arsebobs, da bevr qveyanas, romelsac

gaaCnia sakonkurencio kanoni, amgvari nabiji ar gadaudgams; Tumca amis

sapirispiro midgomac arsebobs. magaliTad, rac Seexeba saxelmwifo

sawarmoebs da sawarmoebs, romelTac wevrma qveynebma mianiWes specialuri

an eqskluziuri uflebebi, 86 (1) muxliT akrZalulia iseTi zomebis

miReba an SenarCuneba, romlebic ewinaaRmdegeba xelSekrulebiT dadgenil

normebs konkurenciis Taobaze, kerZod ki me-12 da 81-89-e muxlebiT

gaTvaliswinebul debulebebs. sawarmoebze, romelTac miniWebuli aqvT

saerTo ekonomikuri interesebidan gamomdinare momsaxurebis

ganxorcielebis uflebamosileba, vrceldeba sakonkurencio wesbi, Tu

aseTi wesebis gamoyeneba de facto da de jure ar uSlis xels maTze

Page 54: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

54

dakisrebuli konkretuli amocanebis Sesrulebas. mocemuli muxlis

debulebebis ganxorcielebas evrokomisia uzrunvelyofs.

mocemuli muxlis Tanaxmad, evrogaerTianebis xelSekruleba principSi,

neitraluri rCeba saxelmwifo da kerZo kompaniebTan mimarTebaSi,

ramdenadac SezRuduli an darRveuli ar iqneba konkurencia. meore, igi

cnobs, rom arsebobs iseTi legitimuri SemTxvevebi (mag. socialuri

xarjebi da sargebeli) rodesac saerTo ekonomikuri interesebis mqone

momsaxureba ar SeiZleba srulad iqnes daqvemdebarebuli konkurenciis

wesebs. mesame, am muxlis meSveobiT gaerTianebas eZleva saSualeba

tradiciuli saxelmwifo sawarmoebis seqtorebSi (esenia

eleqtroenergiis, safosto momsaxurebisa da telekomunikaciis seqtorebi)

ganaviTaros deregulirebis (liberalizaciis) politika, raTa

dauqvemdebaros isini a sakonkurencio wesebs.

2.4.2 meoTxe rekomendacia

dReisaTvis, arsebul sferoSi, zedmetad migvaCnia konkurenciis Sesaxeb

saqarTvelos kanonmdeblobis evrokavSiris sakonkurencio wesebTan

SesabamisobaSi moyvana. garda amisa, msoflio savaWro organizaciaSi

gawevrianebisas mimdinare molaparakebebis dros, saqarTvelos mTavrobis

warmomadgenelma aRniSna, rom TiTqmis yvela saxelmwifo monopoliuri

sawarmo, romelic uzrunvelyofda saqonlisa da momsaxurebis miwodebas,

gauqmebul iqna da rom saqarTveloSi aRar arsebobs naxevrad saxelmwifo

an saxelmwifos daqvemdebarebuli kerZo seqtoris monopolisuri

sawarmoebi. darCenili saxelmwifo sawarmoebisaTvis preferenciuli

saxelmwifo dafinanseba ar xdeba da isini moqmedebdnen mxolod

komerciuli mosazrebebis safuZvelze aradiskriminaciuli wesiT,

romelic Seesabameba GATT 1994 -is XVII muxls.

Cveni rekomendaciaa, rom grZelvadian perspeqtivaSi, gaTvaliswinebuli

iqnes TeTr wignSi miTiTebuli RonisZiebebi,, romlebic kandidati qveynis

mier sawyis etapze unda gatardes, raTa Tavisi kanonmdebloba

SesabamisobaSi moiyvanos evrokavSiris kanonmdeblobasTan aRniSnuli

xelSekrulebis 86-e muxlTan dakavSirebiT.

2.5 saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris funqciebi

2.5.1. misaRwevi miznebi

konkurenciuli kanonmdeblobebis umravlesobaSi mocemulia

konkurenciaze zedamxedveli organoebis funqciebisa da

uflebamosilebaTa CamonaTvali, romelic uzrunvelyofs misi saqmianobis

zogad CarCoebs. konkurenciaze zedamxedveli organos funqciebi zogadad

aseTia:

a) Semowmebebisa da gamokvlevebis Catareba, rogorc sakuTari

iniciativiT, aseve sawarmoebisagan saCivrebis miRebis safuZvelze;

Page 55: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

55

b) saWiro gadawyvetilebebis miReba, sanqciebis dawesebis CaTvliT, an

igiveze rekomendaciebis gaweva Sesabamisi saministroebisaTvis;

c) gamokvlevebis Catareba, angariSebis gamoqveyneba da sazogadoebis

informaciiT uzrunvelyofa;

d) SetyobinebebisTvis formebis gamocema da reestrebis warmoeba;

e) reglamentebis SemuSaveba da miReba;

f) monawileobis miReba sakonkurencio politikisa da sakonkurencio

kanonmdeblobis SemuSavebis, gadasinjvisa da damatebebis Setanis

saqmianobaSi;

g) informaciis gacvla ucxoeTis qveynebTan da saerTaSoriso

organizaciebTan.

unda aRiniSnos, rom yvela is funqcia, romelic dakavSirebulia

konkurencize zedamxedveli organos saqmianobasTan, SeiZleba

gafarToebul iqnas, iseve rogorc uflebamosilebebi, romlebic

Cveulebriv mis xelT aris am amocanebis ganxorcielebisaTvis. zogadi

maxasiaTebeli, romelsac xazi unda gaesvas aris is, rom organos

funqciebi unda dafuZnebuli iyos samarTalwarmoebis zogad principebze,

iseve rogorc gamWvirvalobaze.

2.5.2. mexuTe rekomendacia

saxelmwifo amtimonopoliuri samsaxuri unda gaZlierdes resursebisa da

personalis TvalsazrisiT da mas unda miekuTvnos kanonqvemdebare

normatiuli aqtebis gamocemis uflebamosileba. es unda iyos Zlieri da

damoukidebeli organo, romelsac SeuZlia wesebis SemuSaveba am sferoSi

da romelic efeqturad da kompetenturad daaregulirebs, warmarTavs

samarTlebriv urTereTobebs konkurenciis dacvis sferoSi. am gziT

saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuri garkveulwilad miiRebs

evrokomisiis msgavs or ZiriTad uflebamosilebas konkurenciis dacvis

sferoSi – meoradi kanonmdeblobis SemuSaveba da ganviTareba da maTi

ganxorcieleba konkurenciis dacvis mizniT.

unda aRiniSnos, rom saqarTvelos saxelmwifo antimonopoliurma

samsaxurma SeimuSava kanonporeqti monopoliuri saqmianobisa da

konkurenciis Sesaxeb kanonSi cvlilebebis Setanis Taobaze, romelic

iTvaliswinebs saxelmwfo antimonopoliuri samsaxuris reformirebas.

SemoTavazebuli cvlilebebi mTlian SesabamisobaSi arian zemoaRniSnul

miznebsa da rekomendaciebTan da aqedan gamomdinare mocemuli

kanonporeqtis, rogorc saqarTvelos konkurenciuli kanonmdeblobis

evropuli gaerTianebis kanonmdeblobasTan harmonizaciis nawilis miRebas

udidesi mniSvneloba eniWeba.

3. daskvnebi da SeniSvnebi.

imisaTvis rom zustad Sefasdes, Tu ra zegavlenas iqoniebs saqarTvelos

ekonomikaze erovnuli kanonmdeblobis daaxloeba evrogaerTianebis

sakaonkurencio samarTlis ZiriTad principebTan da sxva saerTaSoriso

standartebTan, saWiroa detaluri ekonomikuri analizis gakeTeba.

Page 56: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

56

arsebobs uamravi Teoriebi, romlebic xsnian sabazro konkurenciis

miznebs da yuradRebas amaxvileben zogierT maTganze, rogorc

gansakuTrebiT mniSvnelovanze. am TvalsazrisiT aseve arsebobs

sxvadasxva midgomebi gadawyvetilebaTa miRebasTan dakavSirebiT calkeul

sakiTxebze, romlebic Cveulebriv regulirdeba sabazro konkurenciis

wesebiT da normebiT. Cven ar SevecdebiT maT ufro detalurad axsnas da

amosaval wertilad viRebT im ubralo faqts, rom saqarTvelos sWirdeba

sakonkurencio kanonmdeblobis harmonizacia evropuli gaerTianebis

Sesabamis kanonmdeblobasTan. aqedan gamomdinare, es nawili miznad

isaxavs saqarTvelos mier partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli, konkurenciasTan dakavSirebuli,

valdebulebebis SesrulebiT gamowveul mniSvnelovan zegavlenaze

ramodenime miniSnebis warmodgenas.

zogadad, yvela ekonomikuri agenti rodi eqvemdebareba debulebebs

konkurenciis Taobaze. es debulebebi Seiqmna im gonivruli midgomis

(gagebis) safuZvelze, rom konkurenciuli kanonmdebloba unda Seecados

aRmofxvras is darRvevebi, romlebsac gansakuTrebuli mniSvneloba aqvT

sakanonmdeblo TvalsazrisiT. aqedan gamomdinare, Sesabamisi debulebebi

ar gamoiyeneba konkurenciis iseTi darRvevebisas, romlebic moicaven

mwarmoeblebs, romelTa Semosavali an sabazro wili ar aris sakmarisi

imisaTvis, rom maT qmedebebs mniSvnelovani an mudmivi zegavlena hqondeT

sabazro konkurenciaze. amis miuxedavad, konkurenciis Sesaxeb

debulebebi, zogadad, yvela mwarmoeblisaTvisaa sargeblis momtani.

wesebi, romlebsac isini moicaven miznad isaxaven yvela mwarmoeblisaTvis

saerTo pirobebis Camoyalibebas bazarze, imisaTvis rom maTi warmateba

ZiriTadad maT mier mowodebuli produqciisa da momsaxurebis xarisxiT

iyos ganpirobebuli. isini aseve miznad isaxaven - SeaCeron zogierTi

mewarmis mier bazarze ukve mopovebuli mdgomareobis da maTi sabazro

siZlieris iseT gamoyeneba, romelic ara warmatebuli muSaobis, aramed

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebisa magaliTia.

mosalodnelia, rom sabazro konkurencia mTlianobaSi da Sesabamisi

debulebebi sargebels moutans da dadebiT zegavlenas iqoniebs mcire da

saSualo sawarmoebze, romlebic jer kidev cdiloben bazarze ufro

mniSvnelovani adgilis dakavebas, iseve rogorc saqarTvelos bazarze

axladgamoCenl yvela sxva mewarmeze. am TvalsazrisiT, arsebobs

gavrcelebuli azri imis Taobaze, rom sakonkurencio kanonmdeblobis

ZiriTadi mizania mcire da saSualo sawarmoebis dacva. amgvari

sawarmoebis roli saqarTvelos ekonomikaSi sul unda izrdebodes. amis

Semdeg SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos sakonkurencio kanonmdeblobis

saerTaSoriso standartebTan SesabamisobaSi moyvanas dadebiTi gavlena

eqneba ekonomikis ganviTarebaze, radganac es mcire da saSualo

sawarmoebis xelSewyobis da bazarze maTi zegavlenis gaZlierebis

saSualebas iZleva. garda amisa, mxedvelobaSi unda iqnas miRebuli

saqarTvelos mier nakisri valdebuleba ar dauSvas diskriminacia

saqarTveloSi resident da ararezident kompaniebs Soris. saqarTvelos

bazarze ucxouri kompaniebis ricxvi im SemTxvevaSi gaizrdeba

sagrZnoblad Tu qarTul kompaniebs ar eqnebaT aranairi upiratesoba

Page 57: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

57

gamomdinare Tavisi warmoSobidan. sakonkurencio wesebma unda Seqmnan is

pirobebi, romelTa safuZvelzec saqmianobis warmateba damokidebuli

iqneba maT mier warmoebuli produqciisa da momsaxureobis xarisxze da

ara maT warmoSobaze. mokled, rom vTqvaT konkurenciis reglamentebma

xeli unda Seuwyon saqarTvelos bazarze konkurentebis mzardi

raodenobis gamoCenas yvela mewarmeebisaTvis Tanabari samuSao pirobebis

uzrunvelyofis gziT.

xSirad xazgasmulia, rom konkurenciis maregulirebeli normebi

gansakuTrebuli sargeblobis momtania momxmareblisaTvis. Tu davuSvebT,

rom sakonkurencio wesebi qmnis bazarze axali konkurentebis gamoCenis

pirobebs, momxmareblisaTvis es niSnavs sxvadasxva sawarmoebis saqonlisa

an momsaxurebas Soris didi arCevanis SesaZleblobas. sakonkurencio

wesebis praqtikuli realizaciis procesSi mniSvnelovan rols unda

asrulebdnen momxmarebelTa dacvis asociaciebi. amgvar asociaciebs

SeuZliaT uzrunvelyon antimonopoliuri organoebi informaciiT,

romelic saWiroa reglamentebis Sesabamisi ganxorcielebisaTvis. es

monacemebi exeba konkurentebs bazarze, konkretuli sawarmoebis

saqmianobas da maT urTierTobas momxmareblebTan. aRniSnul asociaciebs,

rogorc nebismieri sxva dainteresbul pirs SeuZliaT momarTon TxovniT

konkurenciaze zedamxedvel organos - miiRos zomebi im sawarmoebis

winaaRmdeg, romlebic TavianTi qmedebiT arRveven sabazro konkurenciis

wesebs. miuxedavad amisa, sakonkurencio kanonmdeblobis Sesaxeb arsebuli

informaciis xelmisawvdomoba momxmareblisTis jer kidev SezRudulia.

evropuli gaerTianebis wevri qveynebis msgavsi sakonkurencio wesebis

amoqmedebas SesaZloa dadebiTi zegavlena hqondes saqarTveloSi ucxouri

investiciebis mozidvaze. Tu ki gacnobierebuli iqneba is faqti, rom

TiToeuli investorisaTvis aucilebelia icnobdes im wesebs, romlebic

unda iqnan gamoyenebuli qveyanaSi, romelSic is apirebs investirebis

gakeTebas da Tu es wesebi iqneba misi qveynis wesebis msgavsi, maSin

eWvgareSea is faqti, rom saerTaSoriso standartebTan SesabamisobaSi

mosuli qarTuli kanonmdebloba moizidavs ucxoel investorebs.

ucxouri investiciebis didi odenoba niSnavs konkurentebis ufro met

raodenobas bazarze, rasac dadebiTi gavlena eqneba bazarze myof

konkurentebze, romlebic unda Seecadon, rom gaaumjobeson TavianTi

produqciisa da momsaxureobis xarisxi, Zveli momxmareblebis

SenarCunebisa da axlebis mozidvisaTvis. es, Tavis mxriv, sargebels

moutans momxmarebelsac.

Page 58: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

58

momxmarebelTa uflebebis dacva

1. Sesavali

saqarTveloSi momxmarebelTa uflebebis dacva garantirebulia

saqarTvelos konstituciis 30-e muxlis me-2 punqtiT. garda amisa,

momxmarebelTa dacvis Sesaxeb zogadi debulebebi mocemulia

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 336-e muxlSi momxmarebelTa

xelSekrulebebis Sesaxeb da 342-248 muxlebSi xelSekrulebis

standartuli pirobebis Sesaxeb. garda amisa, udidesi mniSvneloba eniWeba

kanonebs momxmarebelTa uflebebis dacvis da monopoliuri saqmianobisa

da konkurenciis Sesaxeb. amas garda, debulebebi, romelic gamoyenebadia

momxmarebelTa dacvasTan dakavSirebuli konkretuli sakiTxebis mimarT,

gaerTianebulia kanonSi reklamis Sesaxeb da kanonebSi fasebisa da

faswarmoqmnis safuZvlebis, produqciis da momsaxurebis sertifikaciis,

standartizaciis Sesaxeb da a.S.

kompetentur saxelmwifo organos am sferoSi warmoadgens saqarTvelos

antimonopoliuri samsaxuri, romelsac evaleba bazris zedamxedvelobis

ganxorcieleba da momxmarebelTaTvis konsultaciebis gaweva. garda amisa,

momxmarebelTa uflebebis dacvis ramodenime kerZo organizacia

awarmoebs produqciis Semowmebas da momxmarebelTa informirebas.

aRniSnulis gansakuTrebuli mniSvneloba ganpirobebulia saqarTvelos

samomxmareblo bazarze bevri dabali xarisxis produqciis mozRvavebiT.

miuxedavad amisa, am organizaciebs Zalian mcire saxsrebi gaaCniaT, rac

xels uSlis arsebuli mdgomareobis gaumjobesebas.

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi evrokavSiris kanonmdeblobis

safuZvels warmoadgens evrokavSiris xelSekrulebis me-3, 95-e da 153-e

muxlebi. evrokavSiris xelSekrulebis me-3 muxlis mixedviT, evrokavSiris

saqmianoba moicavs momxmarebelTa dacvis gaumjobesebis xelSewyobas.

zogadi mizani gansazRvrulia xelSekrulebis 153-e muxlSi, romlis

mixedviTac evrokavSiri valdebulebas kisrulobs waaxalisos

momxmarebelTa interesebi da uzrunvelyos momxmarebelTa dacvis maRali

done. 95-e muxlis me-3 nawilSi aRniSnulia, Sida bazris Camoyalibebis

procesSi dacul unda iqnas momxmarebelTa dacvis maRali donis

principi. xelSekrulebis am muxlebze dayrdnobiT, evrokavSirma

ganaviTara momxmarebelTa dacvis politika, romelic damyarebulia

sxvadasxva direqtivebis mTel rigze, romlebic aregulireben

momxmarebelTa trans-sasazRvro dacvis sakiTxebs da adgenen saerTo

minimalur standartebs. es direqtivebia:

- direqtiva 84/450 reklamis Sesaxeb;

- direqtiva 85/577 momxmareblis dacvis Sesaxeb araoficialur

viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis dros;

- direqtiva 87/102 samomxmareblo kreditis Sesaxeb;

- direqtiva 90/314 samgzavro paketis Sesaxeb;

- direqtiva 92/13 samomxmareblo xelSekrulebebSi arasamarTliani

terminebis Sesaxeb;

Page 59: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

59

- direqtiva 94/47 vadiani TanasakuTrebis Sesaxeb;

- direqtiva 97/7 Sor manZilze dadebuli xelSekrulebebis Sesaxeb;

- direqtiva 98/6 fasebis miTiTebis Sesaxeb;

- direqtiva 98/27 momxmarebelTa interesebis damcveli brZanebebis

Sesaxeb;

- direqtiva 99/44 samomxmareblo saqonlisa da dakavSirebuli

garantiebis yidvis zogierTi aspeqtebis Sesaxeb;

- direqtiva 2000/31 eleqtronuli vaWrobis Sesaxeb;

- direqtiva 92/59 produqtebis usafrTxoebaze;

- direqtiva 85/374 defeqtur produqtebze pasuxismgeblobis Sesaxeb.

direqtivebi produqtebis usafrTxoebisa da defeqtur produqtebze

pasuxismgeblobis Sesaxeb ganxilulia teqnikuri wesebisa da

standartebis seqtorSi.

1.1 harmonizaciis miznebi

saqarTvelosa da evropis gaerTianebas Soris partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis 66-e muxliT, mxareebi valdebulebas

iReben mWidrod iTanamSromlon maTi momxmareblebis dacvis sistemebs

Soris Sesabamisobis misaRwevad. es TanamSromloba sxvadasxva

mimarTulebebs iTvaliswinebs, romelTa gansaxorcielebladac sawyis

etapze mniSvnelovania qarTuli kanonmdeblobis evropulTan harmonizacia

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi. amave SeTanxmebis 43-e muxliT

saqarTvelo valdebulebas iRebs moaxdinos Tavisi kanonmdeblobis

harmonizacia evropul kanonmdeblobasTan da sxva sferoebTan erTad

naxsenebia momxmarebelTa dacvac.

saqarTveloSi garkveulwilad warmatebiT ganxorcielda momxmarebelTa

dacvis Tanamedrove kanonmdeblobis miReba. magram am debulebebis

Sesruleba jer kidev ar xorcieldeba saTanado doneze. administraciuli

organoebi ar arian saTanadod momzadebuli da ar arsebobs struqturebi,

romlebic saWiroa kanonmdeblobis monitoringisa da aRsrulebisaTvis.

informaciis mopovebis, analizisa da masze reagirebis meqanizmi jer

kidev axalia da ar aris bolomde ganviTarebuli. mniSvnelovania

momxmarebelTa da mewarmeTa codnis donis amaRleba axal sakanonmdeblo

bazasTan dakavSirebiT.

1.2 qarTuli da evropuli Sesabamisi kanonmdeblobis Sedareba

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi evropuli da qarTuli

kanonmdeblobis Sedarebam gvaCvena, rom qarTuli kanonmdebloba sakmaod

karg donezea, Tumca jer kidev bevri ram aris gasakeTebeli. calkeul

direqtivasTan qarTuli kanonmdeblobis Sesabamisobis done Semdegnairad

gamoiyureba:

1. direqtiva 84/450 (moxda cvlilebebi 97/55 direqtiviT) reklamis Sesaxeb

– saqarTvelos kanoni reklamis Sesaxeb TiTqmis mTlianad iTvaliswinebs

Page 60: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

60

direqtivis moTxovnebs. Cveni azriT, saqarTvelos kanons aucileblad

unda daematos SedarebiTi reklamis (direqtiva 97/55) gansazRvreba da

Sesabamisad misi regulireba unda moxdes.

2. direqtiva 85/577 momxmareblis dacvis Sesaxeb araoficialur

viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis dros – Seesabameba samoqalaqo

kodeqsis 336-e, 342-348-e muxlebi. qarTul kanonmdeblobaSi unda

ganisazRvros:

- kontraqtis fasis zeda zRvari (60 evro direqtivis mixedviT), romlis

zeviTac dadebul xelSekrulebebze am direqtivis moTxovnebi ar

gavrceldeba (direqtivis mesame muxlis pirveli nawili).

- im xelSekrulebaTa formebi, romelTa mimarTac aRniSnuli direqtiva

ar gavrceldeba (direqtivis mesame muxlis meore nawili).

- gamyidvelis valdebuleba werilobiT acnobos momxmarebels, rom

Svidi dRis vadaSi momxmarebels ufleba aqvs gaauqmos xelSekruleba

(direqtivis meoTxe muxli).

3. direqtiva 87/102 samomxmareblo kreditis Sesaxeb – saqarTveloSi

specialuri kanonmdebloba am sferoSi ar arsebobs. igi nawilobriv

daregulirebulia samoqalaqo kodeqsis 867-873 muxlebiT. saqarTvelos

kanonmdeblobaSi unda ganisazRvros:

- sakredito xelSekrulebis forma da Sinaarsi, wliuri saprocento

ganakveTis gamoTvlis wesi (direqtivis pirveli da meore muxlebi),

- samomxmareblo kreditebTan dakavSirebuli sareklamo saqmianoba

(direqtivis mesame muxli);

- unda dadgindes, rom sakredito xelSekruleba aucileblad unda

gaformdes werilobiTi formiT da ganisazRvros misi Sinaarsi

(direqtivis me-4 muxli);

- momxmareblis uflebebis xelSeuxlebloba kreditoris uflebebis

mesame pirze gadacemis SemTxvevaSi (me-9 muxli);

- momxmareblis ufleba anazRaurebis moTxovnisa (me-11 muxli);

- saxelmwifos valdebuleba gascen nebarTvebi, awarmoon monitoringi

da kontroli kreditebis gamcem pirebze (muxli 12).

4. direqtiva 98/6 fasebis miTiTebis Sesaxeb – saqarTvelos kanoni

momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb nawilobriv aregulirebs

aRniSnul sferos. saqarTvelos kanonmdeblobaSi unda ganisazRvros:

- sacalo da sabiTumo fasebis gamoyenebis wesebi da formebi

(direqtivis me-3 da me-4 muxlebi);

- gamonaklisebi fasebis miTiTebis valdebulebis zogadi wesebidan

(direqtivis me-5 muxli).

5. direqtiva 90/314 samgzavro paketis Sesaxeb – aRniSnuli sfero

zogadad mowesrigebulia saqarTvelos kanoniT turizmisa da kurortebis

Sesaxeb, saqarTvelos kanoniT momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb

da samoqalaqo kodeqsiT. qarTul kanonmdeblobaSi unda daregulirdes

Semdegi sakiTxebi:

Page 61: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

61

- arasaTanado informaciis miwodebis akrZalva momxmareblisTvis

(direqtivis me-3 muxlis pirveli punqti);

- detaluri informaciis miwodebis aucilebloba momxmareblisTvis

(direqtivis me-3 muxlis me-2 punqti);

- xelSekrulebaSi unda iyos dafiqsirebuli mgzavrobasTan

dakavSirebuli TiToeuli detali (direqtivis me-4 muxlis I da II

punqtebi);

- xelSekrulebaSi aRniSnuli paketis Tavdapirveli fasis Secvlis da

kalkulaciis wesebi da aseT SemTxvevebSi turis organizatoris

valdebulebebi (me-4 muxlis me-4 da me-5 punqtebi);

- momxmareblis uflebebi xelSekrulebis darRvevis SemTxvevaSi, Tu es

misi braliT ar moxda (me-4 muxlis me-6 punqti);

- organizatoris valdebuleba swrafi reagireba moaxdinos

momxmareblis saCivarze (me-6 muxli);

- organizatoris valdebuleba mtkice garantiebis wardgenisa

gakotrebis SemTxvevaSi momxmareblisTvis Tanxebis anazRaurebisTvis (me-7

muxli).

6. direqtiva 94/47 uZrav qonebaze vadiani TanasakuTrebis uflebis

SeZenis Sesaxeb – zogadad mowesrigebulia saqarTvelos samoqalaqo

kodeqsiT. Tumca qarTuli kanonmdebloba ar icnobs termins -@vadiani

TanasakuTreba uZrav qonebaze. saqarTvelos kanonmdeblobaSi unda moxdes

vadian TanasakuTrebasTan dakavSirebuli Semdegi sakiTxebis gansazRvra:

- xelSekrulebis Semadgeneli savaldebulo informacia (direqtivis me-3

da me-4 muxlebi);

- myidvelis ufleba xelSekrulebis gauqmebisa (direqtivis me-5 muxli);

- myidvelisTvis Tanxis winaswari gadaxdis moTxovnis dauSvebloba im

periodSi, rodesac mas xelSekrulebis gauqmebis ufleba aqvs (me-6 muxli);

7. direqtiva 97/7 Sor manZilze dadebuli xelSekrulebebis Sesaxeb

aregulirebs saxelSekrulebo urTierTobebs, rodesac mimwodebeli da

momxmarebeli fizikurad ar xvdebian erTmaneTs da teritoriulad

sxvadasxva adgilze imyofebian sagnis SeZenis momentSi. sfero

nawilobriv regulirdeba saqarTvelos kanoniT momxmarebelTa uflebebis

dacvis Sesaxeb da samoqalaqo kodeqsiT. qarTul kanonmdeblobaSi unda

ganisazRvros:

- ra saSualebebiT SeiZleba Sor manZilze xelSekrulebebis dadeba;

- ra tipis xelSekrulebebi SeiZleba daidos Sor manZilze;

- ramden xanSi unda Seasrulos mimwodebelma xelSekrulebiT

gaTvaliswinebuli pirobebi (direqtivis me-7 muxlis mixedviT, amisaTvis

maqsimum 30 dRea dadgenili);

- ramden xanSi unda aunazRauros mimwodebelma momxmarebels gadaxdili

Tanxa mimwodeblis mxridan xelSekrulebis pirobebis

SeusruleblobisTvis (30 dRe me-7 muxlis mixedviT);

- momxmareblis ufleba gaauqmos kontraqti yovelgvari dajarimebis

gareSe (7 dRis vadaSi, rodesac mimwodebelma Seasrula pirobebi da sami

Page 62: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

62

Tvis vadaSi, rodesac mimwodebelma arasruli winaswari informacia

miawoda momxmarebels).

8. samomxmareblo xelSekrulebaSi arasamarTliani pirobebis Sesaxeb 93/13

direqtivis moTxovnebis didi nawili ukve asaxulia saqarTvelos

kanonmdeblobaSi. es sakiTxi mowesrigebulia samoqalaqo kodeqsis 342-348

muxlebiT. qarTulma kanonmdeblobam damatebiT unda gansazRvros Semdegi

sakiTxebi:

- mtkicebulebis tvirTi awevs gamyidvels an SemTavazebels, rodesac

sadao xdeba iyo Tu ara xelSekrulebis standartuli pirobebi

individualurad SeTanxmebuli mxareebs Soris (direqtivis me-3 muxlis me-

2 nawili);

- xelSekrulebaSi arasamarTliani pirobebis aRmoCenis dros ra

SemTxvevaSi rCeba ZalaSi xelSekrulebis danarCeni pirobebi an ra

SemTxvevaSi xdeba misi sruli anulireba (direqtvis me-6 muxlis pirveli

nawili);

- kanonmdeblobam unda uzrunvelyos xelSekrulebebSi arasamarTliani

pirobebis permanentuli gamoyenebis akrZalva da am procesSi

momxmarebelTa uflebebis damcveli pirebisa da organizaciebis

monawileoba (direqtivis me-7 muxli).

9. direqtiva 98/27 momxmarebelTa interesebis damcveli brZanebebis

Sesaxeb. am direqtivis mizania aRkveTos nebismieri qmedeba, romelic

kanonis darRvevad iTvleba da rac uaryofiT gavlenas axdens

momxmarebelTa uflebebis dacvaze. direqtivis mizania uzrunvelyos

momxmarebelTa koleqtiuri interesebis dacva, romelic maT gaaCniaT

yvela zemoT ganxiluli direqtivebis mixedviT. am interesebis dacvis

uzrunvelsayofad unda arsebobdes sasamarTlo an sxva kompetenturi

saxelmwifo organoebi. momxmarebelTa uflebebis darRvevis SemTxvevaSi

sazogadoebriv organizaciebs, romlebic momxmarebelTa interesebis

dacviT arian dakavebulni, ufleba aqvT mimarTon sasamarTlos an sxva

kompetentur organos reagirebisTvis. aRniSnul sakiTxebs saqarTvelos

kanonmdeblobaSi aregulirebs kanoni momxmarebelTa uflebebis dacvis

Sesaxeb.

2. argumentacia

Tanamedrove sabazro ekonomikis erT-erT umniSvnelovanes sferos

warmoadgens momxmarebelTa dacva. igi moicavs saqmianobaTa farTo

speqtrs: politikis, wesdebebis, reglamentebis, gamyidvelebisa da

momsaxurebis mimwodeblebis mier sakuTari politikis nebayoflobiTi

gatarebis CaTvliT. am saqmianobebis gamaerTianebel faqtors warmoadgens

maTi damcavi efeqti im pirebTan mimarTebaSi, romlebic yiduloben

saqonels an sargebloben momsaxurebiT piradi an saojaxo

moxmarebisaTvis saxlSi, dasvenebisas an mgzavrobisas.

momxmarebelTa dacvis aucilebloba ganpirobebulia Semdegi ori

garemoebiT: pirvel rigSi, igi xels uwyobs bazris gacilebiT efeqtian

muSaobas, momxmarebelTa da gamyidvelebs Soris warmoqmnili

Page 63: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

63

uTanasworobis anazRaurebis gziT. momxmareblebi ZiriTadad

warmoadgenen individualur pirebs, romlebsac ar gaaCniaT realuri

saSualebebi da ise ar miuwvdebaT xeli urTierTobaze mTavrobasa da

sasamarTloebTan, rogorc biznes organizaciebsa da kompaniebs.

gamyidvelebi floben zust da uaxles informacias, romelTa

mopovebasTan dakavSirebuli saxsrebi momxmareblebisaTvis SeiZleba

SezRuduli iyos. garigebisas momxmareblebsa da gamyidvelebs Soris

arsebuli araTanabari mdgomareobis sakompensaciod momxmarebelTa

samarTlebrivi dacvis ararsebobis SemTxvevaSi, bazarze ver moxdeba

momxmareblis survilis gaTvaliswineba da SeiZleba saqme srul

qaosamdec ki mivides. am SemTxvevaSi, momxmarebelTa dacva ukavSirdeba

sakonkurencio kanonmdeblobas, romelic struqturulad aregulirebs

bazars Tavisufali bazris principebis dacvis mizniT.

momxmarebelTa dacvis aucileblobis ganmapirobebel meore garemoebas

warmoadgens sazogadoebrivi aRiareba momxmarebelTa im uflebisa, rom

iyvnen daculni janmrTelobisaTvis saSiSi saqonlisa da gamyidvelebis

mier momxmarebelTa susti poziciis ganzrax arakeTilsindisierad

gamoyenebisagan. momxmarebelTa mavne nivTierebebisgan (magaliTad,

gafuWebuli sakvebi da wamlebi) dacvis mizniT Seqmnilia samarTlebrivi

struqturebi. momxmarebelTa dacvis reJimi agreTve SeiZleba

iTvaliswinebdes momxmarebelTa dacvas produqtis an momsaxurebis

xarisxsa da vargisianobaze informaciis arqoniT ganpirobebuli Zviri da

saSiSi Secdomebis daSvebisgan. socialurad motivirebuli regulirebis

am formaTa mizans warmoadgens bazris usafrTxoebasa da

samarTlianobaSi momxmarebelTa ndobis xelSewyoba da arapirdapir,

socialuri viTarebis stabilurobis SenarCuneba.

momxmarebelTa dacvis miRweva SesaZlebelia sxvadasxva gziT da igi

moicavs samarTlebrivi Tu sazogadoebrivi sistemis bevr sferos. zRvrebi

dgindeba imis mixedviT, aris Tu ara momxmarebelTa dacvis konkretuli

sakiTxi samarTlebrivi sistemis meSveobiT dasaregulirebeli. magaliTad,

momxmarebelTa swavleba warmoadgens sasurvel saqmianobas, magram igi

Cveulebriv eqceva samomxmareblo samarTlis farglebs gareT. agreTve,

momxmarebelTa organizaciebi SeiZleba "dafuZndes" kanoniT, raTa dacul

iqnas momxmarebelTa interesebi, an isini SeiZleba warmoadgendnen

moxaliseTa organizaciebs, romelTa ZiriTadi funqcia momxmarebelTa

swavla da informirebulobis donis amaRlebaa.

3. rekomendaciebi da daskvna

evropuli direqtivebis moTxovnebis qarTul kanonmdeblobaSi asaxvisTvis

pirvel rigSi saWiroa moxdes am moTxovnebis prioritetulobis dadgena

saqarTveloSi arsebuli realobis gaTvaliswinebiT. Cveni azriT,

mizanSewonili iqneba qarTuli kanonmdeblobis daaxloebis procesi

evropul kanonmdeblobasTan momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi

etapobrivad ganxorcieldes 2-4 wlis ganmavlobaSi. evropul

direqtivebTan sruli harmonizacia unda ganxorcieldes:

Page 64: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

64

pirvel etapze:

- direqtiva 98/6 fasebis miTiTebis Sesaxeb – aRniSnul direqtivasTan

sruli harmonizacia xels Seuwyobs momxmareblisTvis informaciis

miwodebis da fasebis Sedarebis SesaZleblobis gaumjobesebas.

- direqtiva 87/102 damatebiT direqtiva 97/55 SedarebiTi reklamis

Sesaxeb – misi mizania momxmarebelTa ekonomikuri keTildReobis dacvis

gaumjobeseba da araswori reklamis arasamarTliani Sedegebis Tavidan

acileba;

- direqtiva 87/102 samomxmareblo kreditis Sesaxeb - kreditebis gamcemi

da mimRebi pirebis raodenobis zrdis gaTvaliswinebiT, aRniSnuli

sferos samarTlebrivi regulireba aucilebelia momxmarebelTa

arasamarTliani mopyrobis Tavidan asacileblad;

- direqtiva 98/27 momxmarebelTa uflebebis damcveli brZanebebis Sesaxeb

– am direqtivasTan sruli harmonizacia xels Seuwyobs momxmarebelTa

xelmisawvdomobas samarTalze, daaCqarebs momxmarebelTa interesebTan

dakavSirebiT warmoSobili davebis gadawyvetis proceduras da aamaRlebs

sazogadoebrivi organizaciebis rols momxmarebelTa dacvis sferoSi;

- direqtiva 93/13 samomxmareblo xelSekrulebaSi arasamarTliani

pirobebis Sesaxeb;

- direqtiva 90/134 samgzavro paketis Sesaxeb - saqarTveloSi, erTi mxriv,

turizmis ganviTarebis sakmaod kargi potenciali arsebobs da meore

mxriv, qarTveli mogzaurebis ricxvi sul ufro da ufro matulobs,

rogorc qveynis SigniT, ise mis farglebs gareT. am mimarTebiT,

sasurveli iqneba am sferoSi kanonmdeblobis daxvewa, raTa potenciuri

turisti ufro ukeT iyos daculi da samgzavro paketebi da turebi ufro

ukeT da maRal doneze organizebuli;

meore etapze:

- direqtiva 99/44 samomxmareblo saqonlisa da dakavSirebuli

garantiebis SeZenis zogierTi aspeqtis Sesaxeb – aZlierebs

momxmarebelTa fundamentalur uflebebs samomxmareblo

xelSekrulebebis dadebis dros.

mesame etapze:

- direqtiva 97/7 momxmarebelTa dacvis Sesaxeb Sor manZilze dadebuli

xelSekrulebebis dros – fostiT vaWrobis masStabebis gafarToebis

pirobebSi momxmareblebs unda hqondeT ufro meti garantiebi, raTa

ukeTesad iqnen daculni arasamarTliani biznes praqtikisgan.

- direqtiva 85/577 araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebebis

Sesaxeb - aRniSnuli direqtivis sruli harmonizacia xels Seuwyobs

momxmarebelTa dacvis gaumjobesebas arasamarTliani biznes praqtikisgan.

- direqtiva 94/47 uZrav qonebaze vadiani TanasakuTrebis uflebis SeZenis

Sesaxeb.

saqarTveloSi sakanonmdeblo cvlilebebis konteqstSi SesaZloa

ganxilul iqnas momxmarebelTa uflebebis dacvasTan dakavSirebuli

yvela normatiuli aqtis erT dokumentad kodificirebis sakiTxi. es

SeiZleba iyos momxmarebelTa dacvis kodeqsi an momxmarebelTa dacvis

Page 65: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

65

aqti. kodifikaciis procesi Sromatevadi iqneba da did drosac moiTxovs,

magram Sedegad yvela dainteresebuli mxare darCeboda mogebuli. erTi

dokumenti ufro efeqturad gamosayenebadi iqneboda praqtikaSi

saxelmwifo organoebis, sasamarTloebis, sazogadoebrivi organizaciebis

da momxmarebelTaTvis.

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi sakanonmdeblo cvlilebebis

ganxorcielebis garda mizanmimarTuli saqmianoba unda warimarTos

momxmarebelTa informaciuli uzrunvelyofis donis asamaRleblad. am

mimarTebiT koordinirebuli saqmianoba unda warmarTon, rogorc

saxelmwifo makontrolebelma organoebma, ise arasamTavrobo

organizaciebma. sainformacio kampaniis ZiriTadi mizani mimarTuli unda

iyos im ZiriTadi uflebebis da movaleobebis momxmareblisTvis

gacnobisken, rac maT kanonis mixedviT gaaCnia. momxmarebelma unda

gaiTviTcnobieros, rom kanoni uzrunvelyofs maTi ineteresebis dacvas

sxvadasxva situaciaSi gamyidvelTan an mwarmoebelTan urTierTobaSi da,

rom maT TavianTi ufleba unda gamoiyenon. Tavis mxriv, saxelmwifo

makontrolebelma organoebma ufro efeqturad unda uzrunvelyon

momxmarebelTa uflebebis dacva Sesabamisi kanonebis moTxovnaTa

praqtikulad amoqmedebiT. am miznis misaRwevad mizanSewonili iqneboda

saxelmwifo antimonopoliuri samsaxuris TanamSromelTa kvalifikaciis

amaRleba.

unda moxdes momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi moRvawe

sazogadoebrivi organizaciebis waxaliseba maTi gaaqtiurebis mizniT.

unda Seiqmnas kvalificiuri sazogadoebrivi organizaciebis sia. es sia

xelmisawvdomi unda iyos yvela dainteresebuli mxarisTvis, raTa

saWiroebis SemTxvevaSi SesaZlebeli iyos maTTvis mimarTva.

mocemuli rekomendaciebis analizisas naTeli xdeba, rom maTi sruli

ganxorcieleba xels Seuwyobs momxmarebelTa dacvis samarTlis

ganviTarebas, rac erT-erTi mniSvnelovani kriteriumia normalurad

funqcionirebadi sabazro ekonomikisaTvis. amiT mogebuli darCeba yvela –

ubralo momxmareblebi, biznesmenebi, investorebi, sazogadoebrivi

organizaciebi, saxelmwifo.

zedmeti ar iqneba Tu aRvniSnavT, rom kanonmdeblobis sruli

harmonizacia da sxva rekomendaciebis ganxorcieleba moiTxovs finansur

mxardaWeras an saxelmwifo biujetidan an kidev saerTaSoriso donori

organizaciebidan. finansuri saxsrebi saWiroa Semdegi saqmianobebis

Casatareblad:

- kanonmdeblobis harmonizacia;

- sainformacio kampania;

- sazogadoebrivi organizaciebis waxaliseba;

- seminarebi saxelmwifo organoebis TanamSromlebisTvis.

Page 66: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

66

sabaJo sfero

1. Sesavali

1.1 seqtoris mimoxilva:

sabaJo politika suverenuli qveynebis sagareo politikis erT-erTi

mTavari Semadgeneli nawilia. partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

SeTanxmebis 43-e muxlis moTxovnaTa ganxorcieleba saSualebas aZlevs

saqarTvelos moaxdinos sabaJo kanonmdeblobis Semdgomi harmonizacia

evrokavSiris kanonmdeblobasTan, rac SesabamisobaSi moiyvans

saqarTvelos sabaJo administrirebis sistemas evrokavSiris wesebTan. es

xels Seuwyobs savaWro kavSirebis ganmtkicebas saqarTvelosa da

gaerTianebas Soris da aseve, saqonlis mozidvas qveyanaSi. mTavari uwyeba,

romelic aregulirebs sabaJo sakiTxbes saqarTveloSi aris finansTa

saministro da masTan arsebuli sabaJo departamenti. dadebiTi

cvlilebebis miuxedavad, sabaJo samsaxurma jer-kidev mravali seriozuli

da mniSvnelovani sirTule unda gadalaxos. sabaJo departamenti rTuli

amocanebis winaSe dgas Semdeg sferoebSi: kontrabanda – saqarTvelo,

romelic xmeleTiT esazRvreba oTx qveyanas da gasasvleli aqvs Sav

zRvaze, evraziis satransporto derefnis (TRACECA) mTavar rgols

warmoadgens; adamianTa resursebi da marTva – kadrebis rotacia maRalia,

dabali xelfasebi korupciis maRali donis mTavari mizezia. Sesabamisi

standartebis dasakmayofileblad saWiroa menejmentis sistemis reforma.

moqmedi sabaJo kodeqsi SemoRebul iqna 1997 wlis noemberSi. kodeqsis

Tanaxmad, saqarTvelos sabaJo politikis mTavari miznebia: saqarTvelos

ekonomikuri suverenitetisa da ekonomikuri usafrTxoebis dacva;

saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis stimulireba da Sida bazris

dacva; saqarTvelos saSinao da sagareo politikis sxva amocanebis

Sesruleba. sabaJo kodeqsis garda mniSvnelobani kanonebia `sabaJo

tarifebisa da gadasaxadis Sesaxeb~ da `sabaJo mosakreblebis Sesaxeb~.

aRsaniSnavia, rom 1997 wlis bolos (dResdReobiT arsebuli redaqciiT)

sabaJo kodeqsis miReba udavod warmoadgenda progresul nabijs, Tumca

damajereblad SeiZleba iTqvas, rom igi dRevandeli gadasaxedidan veRar

pasuxobs Sesabamis moTxovnebs, rogorc saxelmwifos suverenitetisa da

ekonomikuri usafrTxoebis kuTxiT, ise sagareo ekonomikuri

urTierTobebis gazrdili da mravalferovani urTierTobebis

samarTlebriv normebTan mimarTebaSi.

saqarTvelos sabaJo kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan

(prioritetuli debulebebi: sabWos 1992 wlis #2913/92 debulebiT

damtkicebuli Tanamegobrobis sabaJo kodeqsi; Tanamegobrobis 1993 wlis

#2454/93 debulebiT gansazRvruli Tanamegobrobis sabaJo kodeqsis

ganxorcielebis debulebebi; sabWos #3295/94 debulebiT mocemuli

RonisZiebebi, romelic gansazRvravs falsificirebuli da saavtoro

uflebebis darRveviT damzadebuli saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi

gaSvebis, eqsportis, xelaxali eqsportis an sabaJoze droebiTi SeCerebis

Page 67: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

67

akrZalvis zomebs; sabWos #1367/95 debulebiT gansazRvruli sabWos

#3295/94 debulebis ganxorcielebis debulebebi) harmonizaciis procesSi,

agreTve qveyanaSi Seqmnili realobidan gamomdinare, migvaCnia, rom

miRweul unda iqnes Semdegi miznebi:

a) Sesabamisoba;

b) gamWvirvaleoba;

g) gamartiveba;

d) usafrTxoeba.

1.2. Sesabamisi arsebuli qarTuli da evropuli kanonebis Sedareba

1.2.1 tranziti

aRsaniSnavia, rom msoflio ekonomikaSi saqarTvelos integracia da

TRACECA-s proeqtis ganxorcieleba, vfiqrobT, rom xels Seuwyobs

qveynis sabaJo teritoriis gavliT saqonlisa da maTi gadazidvisaTvis

saWiro satransporto saSualebebis moZraobis zrdas. aRniSnul

sakiTxTan dakavSirebiT, pirvel rigSi mniSvnelovania tranzitis sabaJo

reJimTan dakavSirebul sakiTxebis srulyoba, romlis zogad normebs

aregulirebs saqarTvelos sabaJo kodeqsis 15-19-e muxlebi.

aRsaniSnavia, rom moqmedi kanonmdeblobiT daregulirebuli sakiTxebi

mniSvnelovnad gansxvavdeba evrogaerTianebis sabaJo kanonmdeblobisagan

(Tanamegobrobis sabaJo kodeqsis 54-55-e, 91-97-e da 163-165-e muxlebi).

kerZod, moqmedi pirveladi kanonmdebloba ar aregulirebs Sida

tranzitis sakiTxebs, amasTan rac mTavaria calsaxad ar aris

Camoyalibebuli tranzitis sabaJo reJimis xelSemwyobi pirobebi

(gamartivebuli da gamWirvale sistema), Sesabamisi usafrTxoebis

garantiebiT.

1.2.2 sabaJo sawyobi

sabaJo sawyobTan dakavSirebul urTierTobebs aregulirebs: saqarTvelos

sabaJo kodeqsis me-6 Tavis 20 – 28-e muxlebi, romlebic sabaJo sawyobTan

mimarTebaSi gansazRvravs zogad normebs; da agreTve, sabaJo

departamentis Tavmjdomaris 1999 wlis 6 dekembris #235 brZanebiT

damtkicebuli debuleba `sabaJo sawyobis Sesaxeb~.

unda aRiniSnos, rom amJamad moqmedi rogorc pirveladi aseve meoradi

kanonmdebloba sabaJo sawyobTan mimarTebaSi evrogaerTianebis sabaJo

kanonmdeblobisagan mniSvnelovnad gansxvavdeba.

kerZod, sabaJo sawyobTan dakavSirebuli urTierTobebi sruladaa

Tavmoyrili gaerTianebis sabaJo kodeqsis 98 – 113-e muxlebSi, romelic

moicavs konkretul debulebebs dasawyobebis procedurebTan, sawyobis

saxeebTan, sawyobis SeqmnisaTvis nebarTvasTan, pasuxismgeblobasa da

uflebamosilebasTan, sawyobSi moTavsebuli saqonlis aRricxvasTan,

sawyobSi mosaTavsebel saqonelze Catarebul operaciebTan, saqonlis

Page 68: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

68

moTavsebis vadebTan, sabaJo sawyobSi agraruli saqonlis moTavsebis

procedurebTan dakavSirebul sakiTxebs.

1.2.3 saqonlis importi (Tavisufali mimoqcevis sabaJo reJimi)

saqarTvelos sabaJo kodeqsis mesame Tavis 11-12-e muxlebi gansazRvravs

saqonlis Tavisufali mimoqcevis sabaJo reJimSi gaSvebasTan

dakavSirebul urTierTobebs.

unda aRiniSnos, rom evrogareTianebis sabaJo kodeqsi aRniSnul reJimTan

dakavSirebiT iTvaliswinebs radikalurad da mniSvnelovnad gansxvavebul

debulebebsa da normebs (Tanamegobrobis sabaJo kodeqsis 79-83-e muxlebi).

analogiur moTxovnebsa da normebs iTvaliwinebs estoneTis sabaJo

kodeqsic (115-120-e muxlebi). kerZod: SedarebiT SeRavaTiani ganakveTis

ganoyeneba; sasaqonlo partia, romelic Sedgeba sxvadasxva saqonlisagan;

gamonaklisebi, romlebic moqmedeben saqonlis SezRudvebTan da miznobriv

gamoyenebasTan da sxva.

1.2.4 eqsporti

saqonlis eqsportis sabaJo reJimTan dakavSirebul urTierTobebs

aregulirebs saqarTvelos sabaJo kodeqsis 58-60-e muxlebi. Tumca unda

aRiniSnos, rom rigi sabaJo reJimebi aseve iTvaliswinebs eqsportis

sabaJo reJimis Sesabamisad saqonlis qveynis gareT gatanas.

aRsaniSnavia, rom samuSao jgufis mier ganxiluli iqna eqstoneTis sabaJo

kodeqsi, romlis 196-197-e muxlebiT regulirdeba saqonlis eqsportTan

dakavSirebuli urTierTobebi, sadac sakmaod dakonkretebulia

eqsportTan dakavSirebuli proceduruli urTierTobebi.

1.2.5 saqonlis warmoSobis qveynis gansazRvris wesi

`sabaJo tarifebisa da gadasaxadebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-12-14

muxlebiT mocemulia saqonlis warmoSobis qveynis gansazRvris zogadi

normebi. amave kanonis me-12 muxlis Sesabamisad SemuSavebulia da sabaJo

departamentis Tavmjdomaris 1999 wlis 18 oqtombris #198 brZanebiT

damtkicebulia `saqarTveloSi importirebuli saqonlis warmoSobis

qveynis gansazRvris wesi~. aqve unda iTqvas, rom miuxedavad imisa, rom

aRniSnuli wesis SemuSavebisas gamoyenebul iqna vaWrobis msoflio

organizaciis (vmo) debulebebi `saqonlis warmoSobis gansazRvris

Sesaxeb~, misi debulebebi xSir SemTxvevaSi ar Seesabameba ara marto

evrogaerTianebis debulebebs (saqonlis warmoSoba Tavi 2), aramed TviT

vmo-s debulebebsac. aseTi gansxvavebebi daSvebulia debulebebSi,

romelic iTvaliswinebs `mocemul qveyanaSi mTlianad miRebuli an

warmoebuli saqonlis~ CamonaTvalSi, sadac amovardnilia rigi

mniSvnelovani momentebi.

amasTan, unda aRiniSnos, rom saqarTvelos sabaJo kanonmdebloba saerTod

ar iTvaliswinebs saqonlis preferenciuli da arapreferenciuli

Page 69: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

69

warmoSobis debulebebs, Sesabamisad ar aris mocemuli da ganxiluli

SemTxvevebi, rodesac saqonlis dasamzadeblad gankuTvnili nedleuli da

masalebi warmoSobilia preferenciul qveyanaSi, aseve sxva SesaZlo

variantebi. migvaCnia, rom aRniSnuli sakiTxebis moqmedi kanonmdeblobiT

srulyofilad daregulireba, rac gamoixateba preferenciuli tarifebis

da sxva ekonomikuri RonisZiebebis samarTlian gamoyenebaSi,

uzrunvelyofs sabaJo sistemis usafrTxoebas.

1.2.6 saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris wesi

saqarTveloSi sabaJo sistemis usafrTxoebisa da konkurentuli garemos

uzrunvelyofis anu sabaJo Rirebulebis gansazRvra satarifo da

arasatarifo RonisZiebebis gamoyenebis mizniT mniSvnelovan problemas

warmoadgens sabaJo Rirebulebis xelovnuri Semcireba. aRniSnuli

sakiTxi, sxva rigi arapirdapiri faqtorebisa, pirvel rigSi

ganpirobebulia moqmedi kanonmdeblobis arasrulyofilobiT.

aRsaniSnavia, rom `sabaJo tarifisa da gadasaxdis Sesaxeb~ saqarTvelos

kanonis me-10-11 muxlebiT mocemulia saqonlis sabaJo Rirebulebis

ganmartebisa da deklarirebis zogadi principebi. amave kanonis me-10

muxlis Sesabamisad SemuSavebulia da sabaJo departamentis Tavmjdomaris

1999 wlis 4 noembris #186 brZanebulebiT damtkicebulia `saqarTveloSi

importirebuli saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris wesi~.

igi srulyofilad ar akmayofilebs vmo-s moTxovnebs, Sesabamisi

danarTebisa da ganmartebebis gareSe, romelic GATT-is wesebis

Sesabamisad unda warmoadgendes mis ganuyofel nawils, agreTve aris

gansxvavebebi evrogaerTianebis sabaJo kodeqsis analogiur debulebebTan

(28-36-e muxlebi).

kerZod, vmo-s debulebebi saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris

wesis Sesaxeb moicavs ara marto Rirebulebis gansazRvris wess, aramed

aRniSnul wesTan mimarTebaSi rig SeniSvnebsa da moTxovnebs, romelic

aseve warmoadgens ZiriTadi debulebebis ganuyofel nawils. Tumca, Cveni

kanonmdeblobiT, igi mTlianad ignorirebulia, agreTve arsebuli

debulebebi ar iTvaliswineben konsignaciis wesiT miwodebul

malfuWebadi saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris gamartivebul

wesebsa da procedurebs.

1.2.7 sabaJo vali

moqmedi saqarTvelos sabaJo kodeqsis Sesabamisad saerTod ar arsebobs

saerTaSoriso sabaJo samarTliT sayovelTaod cnobili `sabaJo valis~

definicia, rac vfiqrobT, Sesabamisi usafrTxoebis zomebis (garantiebis)

gaTvaliswinebiT, aucileblad unda iqnas asaxuli Sesabamisi

debulebebiTurT. aRniSnuli debulebebi mniSvnelovnad xels Seuwyobs

aramarto sagareo-ekonomikuri urTierTobebis gafarToebas, aramed

msxvili sainvesticio proeqtebis ganxorcielebas, rac qveynisaTvis

ZiriTadi prioritetia. unda aRiniSnos, rom es saqarTvelos

Page 70: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

70

kanonmdeblobis is nawilia, romelic erT-erTi yvelaze ufro naklebad

Sesabamisia evrogaerTianebis sabaJo kanonmdeblobasTan (Tanamegobrobis

sabaJo kodeqsis kari VII sabaJo vali). miuxedavad imisa, rom saqarTvelos

moqmedi kanonmdebloba iTvaliswinebs rig debulebebs aRniSnulTan

dakavSirebiT:

- sabaJo valis dafarvis pirobebi (sabaJo kodeqsis 74-e da 104-e muxlebi,

sagadasaxado kodeqsis 244-e, 245-e da 251-e muxlebi, `sabaJo tarifisa da

gadasaxadis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 18-e muxli);

- sabaJo valis dakisrebis SemTxvevebis gansazRvra (sabaJo kodeqsis 18-e,

27-e, 32-e da 88-e muxlebi);

- sabaJo valis dafarvis pirobebi (sagadasaxado kodeqsis 250-e muxli);

- sabaJo gadasaxadis gadaxda da sabaJo gadasaxadis gadaxdisagan

gaTavisufleba (sabaJo kodeqsis 75-e muxli, sagadasaxado kodeqsis 240-e

muxli).

saqarTvelos sabaJo kanonmdebloba aseve ar moicavs sabaJo valis

warmoqmnis Sesaxeb debulebebs (igulisxmeba misi formebi da

gamovlinebebi), sabaJo valis warmoSobisas gadasaxadebis amoRebis

srulyofil procedurebs (magaliTad moqmedi sabaJo kanonmdebloba ar

iTvaliswinebs sabaJo gadasaxdelebis gadaxdis vadis gagrZelebas,

Sesabamisad aseT SemTxvevaSi misi aRricxvis saSualebebis gamoyenebas,

gadasaxdeli moculobis gadaxdis vadis gagrZelebis gamoTvlas,

Sesabamisad gagrZelebuli vadis gasvlamde gadasaxadebis gadaxdas),

sabaJo vadis (davalianebis) Sewyvetas (igulisxmeba misi formebi da

gamovlinebebi). aRniSnulis ararsebobis gamo moqmedi sabaJo

kanonmdebloba mis sxva nawilebTan mimarTebaSi aseve arasrulyofilad

gamoiyureba. magaliTad ar arsebobs Semotanil saqonelze gadasaxadebis

nawilobrivi etapobrivi dafarvis procedura.

1.2.8 usafrTxoeba

maSin, rodesac idgmeba nabijebi sabaJo kanonmdeblobis harmonizaciis

kuTxiT evrogaerTianebis sabaJo kanonmdeblobasTan da sabaJo

urTierTobebis sferoSi Semodis sabaJo valis, ATA carnet-is sistemis,

sabaJo Rirebulebis gansazRvris, saqonlis warmoSobis qveynis

gansazRvris, sxvadasxva sabaJo reJimebis srulyofili danergva-

amoqmedebis RonisZiebebi da es im fonze, rodesac yovelives Tan axlavs

rigi sabaJo procedurebis gamartiveba da gamWvirvaleobis uzrunvelyofa,

dRis wesrigSi dgeba sabaJo usafrTxoebis RonisZiebebis mkafio da

Camoyalibebuli meqanizmebiT uzrunvelyofa, raTa maqsimalurad iqnas

uzrunvelyofili, rogorc SesaZlo potenciuri Semosavlebis mobilizeba,

aseve minimumamde iqnas dayvanili gadasaxadebisagan Tavis aridebis,

rogorc mizanmimarTuli, ise uneblie qmedebebi.

rogorc avRniSneT, usafrTxoebis wesebis gamoyenebis obieqts sabaJo

valis garantirebuli gadaxda warmoadgens, rac saqarTveloSi metad

aqtualuria. moqmedi kanonmdeblobiT, sabaJo sferoSi usafrTxoebis

sakiTxebi regulirdeba: sabaJo kodeqsis 74-e da 104-e muxlebiT,

Page 71: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

71

sagadasaxado kodeqsis 244-e, 245-e da 251-e muxlebiT da `sabaJo tarifisa

da gadasaxadis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-18 muxliT, romelic

srulad ar Seesabameba Tanamegobrobis sabaJo kodeqsiT gaTvaliswinebul

normebs (189-200-e muxlebi).

1.2.9 falsificirebuli da saavtoro uflebebis darRveviT damzadebuli

saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi gaSvebis, eqsportis, xelaxali

eqsportis an sabaJoze droebiTi SeCerebis akrZalvis zomebi.

aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi erT-erT ZiriTad problemas warmoadgens

falsifikacia da Sesabamisad saavtoro uflebebis darRveva, romelsac

specifikuri kanonebi (`inteleqtualur sakuTrebasTan dakavSirebul

sasazRvro RonisZiebaTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni) zogadad

aregulireben, magram es sakiTxi gansakuTrebiT specifikuria da

problematuria sabaJo sferoSi, rasac aucileblad mogvareba sWirdeba,

vinaidan arsebuli kanonmdeblobiT uflebis mflobeli, Sesabamisi

safuZvlis arsebobis SemTxvevaSi, axorcielebs sasarCelo procedurebs

sasamarTloSi, rac aramarto araviTari Sedegis momtania, aramed

sruliad SeusabamobaSia evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan.

am mimarTulebiT, aRsaniSnavia saqarTvelos sabaJo kanonmdeblobis

harmonizacia evrosabWos 1994 wlis 22 dekembris #3295/94 reglamentTan,

romelic gansazRvravs falsificirebuli da saavtoro uflebebis

darRveviT damzadebuli saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi gaSvebis,

eqsportis, xelaxali eqsportis an sabaJoze droebiTi SeCerebis

akrZalvis zomebs.

saqarTveloSi moqmed kanonmdeblobisgan gansxvavebiT, aRniSnuli

reglamenti adgens im pirobebs, romlebSic sabaJo organoebma unda

miiRon zomebi im SemTxvevaSi, Tu savaraudod falsificirebulia an

saavtoro uflebebis darRveviT damzadebulia saqoneli. amasTan, pirebs

ekisrebaT Semdegi valdebuleba:

- saqonlis sakmarisad detaluri aRwera, raTa sabaJo organoebs

SeeZloT maTi amocnoba;

- mtkicebulebis wardgena, rom ganmcxadebeli warmoadgens mocemul

saqonelze uflebis mflobels.

2. rekomendaciebi da argumentacia

2.1 tranziti

tranzitis sabaJo reJimTan dakavSirebiT, evrogaerTianebis

kanonmdeblobisa da evrogaerTianebis wevrobis kandidatis

gamocdilebidan gamomdinare8, mizanSewonilad migvaCnia, rom mkafiod

8 estoneTis sabaJo kodeqsis me-12 Tavi, 128-130-e muxlebi aregulireben tranzitis reJimTan

dakavSirebul urTierTobebs.

Page 72: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

72

ganisazRvros Sida tranzitTan dakavSirebuli sakiTxebi, xolo gare

tranzitTan mimarTebaSi, Cveulebriv procedurasTan da TIR carnet-is (TIR-s

konvenciis) moTxovnebTan erTad, SemoRebul unda iqnas ATA carnet-s (ATA-s konvenciis) moTxovnebi alternatiuli reJimis (SesaZleblobis) saxiT.

ATA karnetis sistemis danergva ufro mimzidvels gaxdis saqarTvelos,

rogorc satranzito qveyanas da ueWvelad Seuwyofs xels saqarTvelos

teritoriaze satranzito gadazidvebis moculobis zrdas, qveyanaSi

gamofenebisa da saerTaSoriso bazrobebis gamarTvas. amave dros

maqsimalurad iqneba daculi qveynis ekonomikuri interesebi.

saqarTveloSi ATA karnetis sistema efeqturad SeiZleba iqnas

gamoyenebuli:

a) saqonlisaTvis, romelic droebiT aris Semotanili saqarTvelos

teritoriaze zemoaRniSnuli konvenciebis moqmedebis farglebSi –

saerTaSoriso gamofenebze, prezentaciebze warmosadgeni saqoneli,

profesiuli danadgarebi, maT Soris Zvirad Rirebuli samSeneblo-

samontaJo manqanebi da danadgarebi navTobsadenebis proeqtebis an

`trasekas~ proeqtiT gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesasruleblad.

b) saqonlis reeqsportis dros `sabaJo gadasaxadebis Sesaxeb~

saqarTvelos 1996 wlis 27 dekembris kanonis me-4 muxlis Sesabamisad

saqarTvelos teritoriaze Semotanisas reeqsportisaTvis gankuTvnil

saqonelze dawesebuli sabaJo gadasaxadi, an sabaJo organoebis mier

daitoveba sabanko garantia an Sesabamisi Rirebulebis saqoneli

garantiis saxiT, xolo saqarTvelos teritoriidan aRniSnuli saqonlis

gatanisas uqmdeba sabanko garantia, gadamxdels ubrundeba sabaJo

gadasaxadis gadaxdili Tanxa an garantiis saxiT datovebuli saqoneli

faqtiurad gatanili saqonlis Rirebulebis mixedviT. es procedura

moiTxovs damatebiT formalobebs da arTulebs saqonlis reeqsports.

ATA karnetis gamoyeneba saqonlis reeqsportisas gantvirTavs sabaJos

zedmeti formalobebisagan, amasTan ar mcirdeba (garkveuli mosazrebebiT

izrdeba kidec) sabaJo gadasaxadebis amoRebis SesaZlebloba.

g) saqarTvelos teritoriaze tranzitiT gamavali saqonlisaTvis

tranzitis nebarTvas iZleva saqonlis Semosvlis sabaJo organo saqonlis

mimarT ekonomikuri politikis RonisZiebaTa gamouyeneblad. calkeul

SemTxvevaSi, rogoricaa magaliTad aqcizuri saqonlis tranziti,

Semosvlis sabaJos SeuZlia tranzitis nebarTva misces sabaJo organos

depozitze giraos Tanxis Setanis an sabanko garantiis warmodgenis

Semdeg. procedura arTulebs satranzito tvirTebis sabaJo gaformebas

da amcirebs saqarTvelos rogorc satranzito qveynis mimzidvelobas.

tranzituli tvirTebisaTvis ATA karnetis gamoyeneba gaamartivebs aseTi

tvirTebis sabaJo gaformebas, minimumamde Seaferxebs tranzits. karnetis

gamcemi organizacia (saqarTvelos savaWro-samrewvelo palata), romlis

finansuri riski daculi iqneba sadazRvevo xelSekrulebiT, gascems ATA karnets yovelgvari damatebiTi garantiebis moTxovnis gareSe,

Page 73: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

73

uzrunvelyofs tvirTebis gadaadgilebis kontrols sabaJo gadamzidvelis

meSveobiT, maTan aqtiuri TanamSromlobis saSualebiT.

2.2 sabaJo sawyobi

mizanSewonia amoRebul iqnas sabaJo kodeqsis 20-28-e muxlebi da gauqmdes

sabaJo departamentis Tavmjdomaris brZaneba `sabaJo sawyobis sabaJo

reJimis Sesaxeb~ da Sesabamisad miRebul iqnas gaerTianebis sabaJo

kodeqsis debulebebi sabaJo sawyobTan dakavSirebiT9, xolo meoradi

kanonmdeblobiT ganisazRvros sabaJo sawyobis gaxsnis nebarTvis

moswesrigebeli procedurebi, aseve saqonlis aRricxvasTan

dakavSirebuli teqnikuri xasiaTis detalebi.

2.3 saqonlis importi mizanSewonilia amoRebul iqnes saqarTvelos sabaJo

kodeqsis me-11-12 muxlebi da Sesabamisad asaxul iqnes gaerTianebis sabaJo

kodeqsis debulebebi Tavisufali mimoqcevis sabaJo reJimTan

dakavSirebiT (79-83-e muxlebi).

2.4 saqonlis eqsporti mizanSewonilia amoRebul iqnes saqarTvelos

sabaJo kodeqsis 58-60-e muxlebi da Sesabamisad asaxul iqnes gaerTianebis

sabaJo kodeqsis, an/da estoneTis sabaJo kodeqsis (196-197-e muxlebi)

debulebebi eqsportis sabaJo reJimTan dakavSirebiT. amasTan, meorad

kanonmdeblobaSi gaiweros eqsportis sabaJo reJimis gamoyenebis wesi.

2.5 saqonlis warmoSobis qveynis gansazRvris wesi saqonlis

adgilwarmoSoba aris misi `ekonomikuri erovneba~. adgilwarmoSobis

koncepcia gamoiyeneba rodesac sabaJo teritoriaze saqonlis

importirebisas saqonlisTvis reJimis daniSvna damokidebulia misi

warmoSobis qveyanaze. aq gamoiyeneba ori sxvadasxva tipis wesi,

konkretuli SemTxvevis gaTvaliswinebiT: saqonlis preferenciuli da

arapreferenciuli adgilwarmoSobis wesebi.

mizanSewonilia gauqmebul iqnes `sabaJo tarifisa gadasaxadis Sesaxeb~

saqarTvelos kanonis me-12-14 muxlebi; aseve sabaJo departamentis

Tavmjdomaris 1999 wlis 18 oqtombris #198 brZaneba. Sesabamisad saqonlis

warmoSobis debulebebi asaxul iqnas saqarTvelos sabaJo kodeqsSi

evrogaerTianebis sabaJo kanonmdeblobiT (Tavi 2 nawili 1 muxli 22-26,

nawili 2 muxli 27) gaTvaliswinebuli normebis Sesabamisad. aseve

pirvelad kanonmdeblobaSi srulyofilad iqnas asaxuli saqonlis

preferenciuli da arapreferenciuli warmoSobis debulebebi10, xolo

meoradi kanonmdebloba daeTmos warmoSobis sertifikatis formisa da

gacemis wesTan dakavSirebul teqnikur sakiTxebs.

9 aseTive saxiT aris sistematizirebuli estoneTis sabaJo kodeqsiT mocemuli debulebebi

(134 – 148-e muxlebi) sabaJo sawyobis Taobaze. 10 estoneTis sabaJo kodeqsis Tavi VI, 41-47-e muxlebi.

Page 74: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

74

2.6 saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris wesi

saqarTvelos sagareo savaWro statistikis Sedgena xdeba sabaJo

Rirebulebis mixedviT. sabaJo gadasaxadebis umetesoba da dRg

deklarirebuli saqonlis Rirebulebis procentul gamosaxulebaSia

gamoxatuli. maSasadame, sabaJo Rirebulebis safuZvelze gadasaxadis

gasaangariSeblad saWiroa standartuli wesebis SemoReba. swored amitom,

saqarTvelos unda hqondes saerTaSorisod miRebuli sabaJo Rirebulebis

koncepcia. importirebuli saqonlis Rirebuleba aris `dabegvris~ erT-

erTi elementi, romelic uzrunvelyofs safuZvels sabaJos valis

SefasebisaTvis. es teqnikuri terminia, romelic aRniSnavs gadasaxadis

Sesabamis Tanxas.

sabaJo Sefasebis wesebi gamoiyeneba Tavisufal brunvaSi gaSvebul

saqonelTan mimarTebaSi misi importirebisas an saqonlis dasawyobebis an

gadamuSavebis Semdeg ekonomikuri sabaJo reJimis Tanaxmad. evrokavSiris

sabaJo kodeqsi iTvaliwinebs sabaJo Rirebulebebis gansazRvras mocemuli

reJimis ganxorcielebisas.

ramdenadac saqonlis sabaJo Rirebulebis gansazRvris momenti

warmoadgens erT-erT mniSvnelovan elements sabaJo sferoSi, Cveni azriT

igi aucileblobis wesiT asaxul unda iqnas saqarTvelos sabaJo kodeqsSi

srulyofilad da unda Seesabamebodes vmo-s sabaJo Rirebulebis

gansazRvris wessa da evrogaerTianebis (Tavi 3. muxlebi 28-36) sabaJo

kodeqsis normebs11. Sesabamisad gasauqmebelia `sabaJo tarifisa da

gadasaxadis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi da sabaJo departamentis

Tavmjdomaris brZanebiT damtkicebuli normebi da wesebi `sabaJo

Rirebulebis gansazRvris wesTan dakavSirebiT~.

amasTan, mizanSewonilia meorad kanonmdeblobaSi asaxul iqnas mxolod

procedualur nawilTan dakavSirebuli debulebebi (Tu igi aucilebelia).

2.7 sabaJo vali

saqarTvelos sabaJo kodeqsSi aucilebelia srulyofilad aisaxos sabaJo

valTan dakavSirebuli evrogaerTianebis sabaJo kanonmdeblobis normebi,

aseve aucilebelia saqarTvelos sabaJo kodeqsSi mieTiTos, rom sabaJo

validan gansazRvruli debulebebi aseve gavrceldeba importis dros

sagadasaxado kodeqsiT gansazRvruli gadasaxadebis gadaxdazec.

Sesabamisad saqarTvelos sabaJo kodeqsidan amosaRebia muxlebi 18, 27, 32,

74, 75, 88, 104 da mis nacvlad srulyofilad unda iqnas Camoyalibebuli

evrogaerTianebis sabaJo kodeqsis normebi kari VII sabaJo vali, muxlebi

189-242. aRsaniSnavia, rom aRniSnuli saxiT sabaJo valTan dakavSirebuli

sakiTxebi sistematizirebulia estoneTis sabaJo kanonmdeblobaSi12.

11 estoneTis sabaJo kodeqsis Tavi VII, 48-62-e muxlebi. 12 estoneTis sabaJo kodeqsis kari VIII, 22-26-e Tavebi, 230-281-e muxlebi.

Page 75: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

75

2.8 usafrTxoeba

sabaJo usafrTxoebis mimarTulebiT, aucilebelia sabaJo sawyobSi

mimoqceuli saqonlis zusti aRricxvis warmoebis sistematuri

uzrunvelyofa da saWiroebis SemTxvevaSi, sabaJo sawyobSi moTavsebul

saqonelze, sabaJo sawyobis mflobelis mimarT Sesabamisi sagarantio

uzrunvelyofis moTxovnebis wayeneba.

usafrTxoebis mizniT (gaerTianebis sabaJo kodeqsi muxlebi, estoneTis

sabaJo kodeqsi Tavi 24, nawili 1, muxlebi 256-260, Tavi 25, muxlebi 261-271),

sabaJo samsaxurma agreTve unda uzrunvelyos, sabaJo validan

gamomdinare, sabaJo gadasaxdelebis amoRebisaken mimarTuli

Tanmimdevruli Semdegi RonisZiebebis ganxorcieleba:

- gadasaxdeli gadasaxadebis moculobaze aRricxvis warmoeba;

- gadasaxdeli gadasaxadebis moculobis koreqtireba;

- Canawerebis Tanmimdevruli warmoeba;

- gadasaxdeli moculobis Setyobinebis wesisa da vadebis gansazRvra;

- gadasaxdeli moculobis wesisa da vadebis gansazRvra;

- gadasaxdeli moculobis gadaxdis xerxebi;

- gadasaxdeli moculobis gadaxdis vadis gagrZelebis pirobebi;

- aRricxvis warmoebis meTodebis gamoyeneba;

- vadis gansazRvris meTodologia, ra moculobiTac xdeba gadasaxdeli

gadasaxadebis vadis gagrZeleba;

- gadasaxdeli gadasaxdelebis vadis gagrZeleba, dokumentebis ar

arsebobis pirobebSi;

- gadasaxdeli gadasaxdelebis gadis gasvlamde gadaxda;

- gadauxdeli gadasaxadebis moculobisa da procentebis amoReba.

garda sabaJo sawyobisa da sabaJo valis srulyofili danergvis

sakiTxebisa, sabaJo usafrTxoebis uzrunvelyofis mizniT mizanSewonilia

tranzitis, eqsportis, importis, gadamuSavebis reJimebis, aseve sabaJo

Rirebulebis, saqonlis warmoSobis qveynis wesebis gaerTianebis sabaJo

kodeqsiT gansazRvruli debulebebis Sesabamisad danergva. am kuTxiT,

agreTve mniSvnelovania saqonlis gadaadgilebisa da mimoqcevis sruli

kontrolis uzrunvelyofis mizniT Tanamedrove kompiuteruli

informaciuli gacvlis sistemis danergva, qveynebs Soris ormxrivi

SeTanxmebebis dadeba da mravalmxriv saerTaSoriso xelSekrulebebTan

mierTeba, romlebic iTvaliswineben informaciuli gacvlis,

TanamSromlobis, procedurebis harmonizaciisa da urTierTdaxmarebis

RonisZiebebs.

2.9 falsificirebuli da saavtoro uflebebis darRveviT damzadebuli

saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi gaSvebis, eqsportis, xelaxali

eqsportis an sabaJoze droebiTi SeCerebis akrZalvis zomebi

2003 wels `inteleqtualur sakuTrebasTan dakavSirebul sasazRvro

RonisZiebaTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi cvlilebebisa da damatebebis

Page 76: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

76

Setana, romelic srulad iqneba harmonizirebuli evrosabWos 1994 wlis 22

dekembris #3295/94 reglamentTan – `falsificirebuli da saavtoro

uflebebis darRveviT damzadebuli saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi

gaSvebis, eqsportis, xelaxali eqsportis an sabaJoze droebiTi SeCerebis

akrZalvis zomebi~.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

garda zemoT moyvanili mosazrebebisa da winadadebebisa agreTve

mniSvnelovani RonisZiebebia gansaxorcielebeli:

a) gamWvirvale sabaJo sistemis Sesaqmnelad:

- cnebebi da ZiriTadi gansazRvrebebi;

- sxvadasxva zogadi debulebebi, romlebic ukavSirdeba pirTa

uflebebsa da valdebulebebs sabaJo wesebTan mimarTebaSi;

- warmomadgenlobis ufleba;

- sabaJo wesebis gamoyenebasTan dakavSirebuli gadawyvetilebebi;

- informaciis miRebis pirobebi;

- -sabaJo organoebis movaleobebi sabaJo kontrolis ganxorcielebisas

da aseve aseT sabaJo kontrols daqvemdebarebul pirTa movaleobebi da

maTi pasuxismgebloba.

b) sabaJo procedurebis srulyofisaTvis:

- Cveulebrivi procedurebi;

- gamartivebuli procedurebi (gansakuTrebiT tranzitis reJimTan

mimarTebaSi);

- SezRudvis RonisZiebebi da ekonomikuri zemoqmedebis sabaJo

procedurebi.

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, evrokavSiris teqnikuri

daxmarebis proeqtis - `sabaJo reglamentebisa da procedurebis

ganxorcieleba da saqarTvelos sabaJo samsaxuris saqmianobis Seswavla~

farglebSi da GEPLAC-is mxardaWeriT momzadda axali sabaJo kodeqsis

proeqti. aRniSnuli proeqti gadaecema saqarTvelos mTavroba a.w. me-4

kvartalSi.

mizanSewonilia, rom xelisuflebis mxridan daiwyos `sabaJo

procedurebis harmonizaciisa da gamartivebis saerTaSoriso

konvenciasTan~ (kiotos konvencia) saqarTvelos mierTebis sakiTxis

ganxilva da Sesabamisi procedurebis ganxorcieleba.

aRsaniSnavia, rom konvencia warmoadgens xelSemkvrel mxareTa Soris

sabaJo wesebisa da procedurebis arsebuli gansxvavebebis aRmofxvris

mizniT SemuSavebul dokuments, romelsac SeuZlia xeli Seuwyos

saerTaSoriso vaWrobisa da saerTaSoriso gacvliTi urTierTibebis

mravalmxriv da mravalferovan ganviTarebas.

Page 77: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

77

konvencia iTvaliswinebs sabaJo wesebisa da procedurebis gamartivebisa

da harmonizaciis gziT Seitanos dadebiTi muxti saerTaSoriso

TanamSromlobis ganviTarebaSi. aseTi saxis harmonizacia da gamartiveba

konvenciis Sesabamisad SesaZlebelia miRweul iqnas Semdegi RonisZiebebis

gatarebiT:

- sabaJo wesebisa da procedurebis mudmivi srulyofisa da efeqtianobis

gazrdis mimarTulebiT Sesabamisi programebis ganxorcieleba;

- sabaJo wesebisa da procedurebis Tanmimdevruli, gamWvirvale

meqanizmebisa da principebis gamoyeneba;

- yvela dainteresebuli mxarisaTvis aucilebeli informaciis

(normatuli, samarTlebrivi da administraciuli aqtebis, romelic

uSualod deakavSirebulia sabaJo saqmesTan, sabaJo wesebTan da

procedurebTan) misawvdomlobis xarisxis gaumjobeseba;

- muSaobis Tanamedrove meTodebis (kontroli riskebis marTvis

safuZvelze da auditis meTodebi, aseve informaciuli teqnologiebis)

gamoyeneba;

- xelisuflebis organoebis sxva StoebTan, sxva qveynebis sabaJo

organoebTan da savaWro partniorebTan TanamSromlobis gaRrmaveba;

- Sesabamisi saerTaSoriso standartebis danergva;

- dainteresebul mxareTa daSvebis uzrunvelyofa administraciul an/da

sasamarTlo wesiT ganxilvis procedurebze winaaRmdegobis gareSe.

amasTan, konvencia sabaJo wesebisa da procedurebis harmonizaciis

gamartivebisaTvis monawile mxareebisaTvis iTvaliswinebs standartul

(yvelasaTvis savaldebulo), standartul - gardamavali periodiT,

sarekomendacio wesebs. aseve konvenciis generalur da specialur

danarTebs.

sabaJo sferoSi reformis gatareba aucilebelia saerTo da stabiluri

finansuri sistemis CamoyalibebisaTvis. am mizniT sabaJo

departamentSiYxorcieldeba evrokavSiris teqnikuri daxmarebis proeqti

`sabaJo reglamentebisa da procedurebis ganxorcieleba da saqarTvelos

sabaJo samsaxuris saqmianobis Seswavla~ (proeqtis biujeti: 850 000 evro).

aRniSnuli proeqti administraciul reformebTan da kadrebis

momzadebasTan erTad gansakuTrebuli mniSvnelobisaa, radganac 2003 wlis

me-4 kvartalSi dagegmilia axali sabaJo kodeqsis proeqtis wardgena

saqarTvelos mTavrobisTvis. mocemuli proeqtis farglebSi kontraqtori

daxmarebas gauwevs saqarTvelos sabaJo samsaxuris menejmentis sabWos

strategiuli kvlevis Sesrulebasa da biznesis ganviTarebis gegmis

SemuSavebaSi sabaJo samsaxuris modernizebisa da ganviTarebis mizniT

evrokavSiris standartebis Sesabamisad.

kanonmdeblobis srulyofa dafuZnebuli iqneba sxvadasxva sabaJo

seqtorebSi ganxorcielebul detalur analizebze da amis Sedegad

SemuSavdeba winadadebebi meoradi kanonmdeblobisaTvis aRniSnul

dargebSi.

Page 78: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

78

aRsaniSnavia, rom informaciisa da marTvis avtomatizirebuli sistema

(ASYCUDA), aSS-s sabaJos materialuri mxardaWeriT, dResdReobiT

moqmedebs aRmosavleTis regionaluri sabaJos Tbilisis jgufSi, sabaJo

saguSago Tbilisis aeroportSi, qvemo qarTlis jgufSi (rusTavi),

afxazeTis a/r sabaJo sammarTveloSi da dasavleTis regionaluri sabaJos

quTaisis jgufSi. mimdinareobs sistema ASYCUDA-s danergva dasavleTis

regionaluri sabaJos foTis jgufSi da sabaJo gamSveb punqt `wiTel

xidze~, risTvisac ukve arsebobs kavSiri optikur-boWkovani kabelis

saSualebiT.

ukve SemuSavebulia proeqti da uaxloes momavalSi daiwyeba optikur-

boWkovani kabeliT kavSiris damyareba CrdiloeTis regionalur

sabaJosTan, aWaris a/r sabaJo sammarTvelosTan, rkinigzis regionalur

sabaJosTan, gardabnisa da sadaxlos gamSveb punqtebTan. aRniSnuli

proeqtis ganxorcielebisTanave moxdeba yvela am sabaJo punqtebSi

kompiuteruli sistema ASYCUDA-s danergva da amuSavdeba sistemaSi

arsebuli tranzituli moduli, rac saSualebas mogvcems gavaumjobesoT

tranzitulad gadaadgilebul tvirTebze kontrolis meqanizmi.

Page 79: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

79

garemos dacva 1. Sesavali

garemos dacvis politika erovnuli ekonomikis mdgradi ganviTarebis

uzrunvelyofis erT-erTi umniSvnelovanesi komponentia. usafrTxo garemo

socialuri da ekonomikuri progresis ZiriTad elements warmoadgens.

dRes Tu garemos dacvas sanaTado yuradReba ar daeTmoba, swrafad

gaizrdeba ekonomikuri saqmianobis uaryofiTi zegavlena garemoze da

Sesabamisad, adamianis cxovrebis xarisxzec. saqarTvelos ekonomikuri

ganviTarebis ZiriTad prioritetebs Soris gansakuTrebuli roli eniWeba

turizmsa da soflis meurneobas. es seqtorebi mniSvnelovanwilad arian

damokidebuli ekologiur mdgomareobaze. satransporto seqtoris

swrafma zrdam, TRACECA-s proeqtis amoqmedebam da kaspiis zRvis energo resursebis qveynis teritoriis gavliT transportirebisaTvis navTobisa

da gazis milsadenebis mSeneblobis proeqtma ganapirobes saqarTveloSi

garemos dacvis problemebze yuradRebis gamaxvileba. miuxedavad imisa,

rom samrewvelo produqciis warmoebis mkveTrma vardnam Seamcira garemos

samrewvelo dabinZurebis done, uwesrigobam da samarTlebrivma

ganukiTxaobam, rac qveyanaSi wlebis manZilze grZeldeboda, seriozuli

ziani miayenes saqarTvelos bunebriv resursebs.

garemosdacviTi politika mniSvnelovan rols TamaSobs evrogaerTianebis

Sida bazris formirebis saqmeSi. Sida bazris Camoyalibeba TavisTavad

saboloo mizans ar warmoadgens, igi mTeli rigi miznebis miRwevis

saSualebaa da maT Sorisaa harmonizebuli da mdgradi ganviTareba

garemos dacvis sferoSi.

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis 43-e muxlis

Tanaxmad, garemos dacva erT-erT mniSvnelovan sferos warmoadgens

saqarTvelosa da evrogaerTianebebs Soris samarTlebrivi

TanamSromlobis sferoSi. partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

SeTanxmebis 57-e muxlis Tanaxmad, garemos dacvis sferoSi mxareTa

TanamSromlobis erT-erT miznad ganisazRvra saxifaTo narCenebis

transsasazRvro gadazidvasa da maT ganTavsebaze kontrolis Sesaxeb

bazelis konvenciisa da transsasazRvro aspeqtSi garemoze zemoqmedebis

Sefasebis Sesaxeb espos konvenciis ganxorcieleba. amJamad saqarTvelo

aris mTeli rigi saerTaSoriso konvenciebis, maTi oqmebisa da

SeTanxmebebis monawile mxare. agreTve mimdinareobs mosamzadebeli

samuSaoebebi mTel rig axal konvenciebTan misaerTeblad. saqarTvelos

kanonmdeblobis evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan harmonizacia xels

Seuwyobs im zogadi valdebulbebis ganxorcielebas, romlebic

ganpirobebulia saqarTvelos sxvadasxva saerTaSoriso konvenciebTan

mierTebiT.

amJamad, evrogaerTianebis garemosdacviTi kanonmdebloba 300-mde

sakanonmdeblo aqtisagan Sedgeba, romlebic Tavis mxriv moicaven

sxvadasxva seqtorebs, maT Soris wylisa da haeris dabinZurebas, narCeni

produqtebisa da qimiuri nivTierebebis marTva-gankargvas, radiaciul da

Page 80: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

80

birTvul usafrTxoebas, bunebis dacvas da a.S. garda amisa, ganxorcielda

mTeli rigi (horizontaluri) zomebi garemoze sazogadoebrivi da kerZo

proeqtebis zegavlenisa da garemosdacviTi informaciis

xelmisawvdomobis uzrunvelyofis mxriv.

saqarTvelos kanonmdebloba garemos dacvis sferoSi moicavs

aTeulobiT kanons da kanonqvemdebare aqts. zogierTi maTgans bevri

saerTo aqvs evrogaerTianebis msgavsi xasiaTis kanonmdeblobasTan. Tumca

mTel rig SemTxvevebSi, arsebuli kanonmdebloba saWiroebs

kanonqvemdebare aqtebis miRebas. amasTanave, zogierTi norma sabWoTa

periodidan aris SemorCenili, zogierT sferoSi ki jer kidev ar

arsebobs ZiriTadi kanoni (mag., narCenebis gankargva, xmauriT dabinZureba,

genetikurad modificirebul organizmebze kontroli). garda amisa,

moqmedi kanonmdeblobis cxovrebaSi gatareba seriozul problemebs

awydeba, vinaidan laboratoriuli testirebisaTvis saWiro aparatura da

danadgarebi umeteswilad moZvelebulia, xolo dabinZurebis wyaroebis

monitoringi ki metad dabal doneze xorcieldeba. gadamwyveti roli

eniWeba agreTve kvalificiuri personalis arsebobas. maregulirebeli

organoebi sakmaod sustia, adgili aqvs funqciebis urTierTgadafarvas.

unda aRiniSnos, rom garemos dacvis sferoSi saqarTvelos kanonmdebloba

SedarebiT naklebad Seesabameba evrogaerTianebis kanonmdeblobas da rom

kanonmdeblobis daaxloeba upirveles prioritets warmoadgens.

garemos dacvis sferoSi evrogaerTianebis kanonmdebloba sakmaod farToa

da Tavisi xasiaTidan gamomdinare kavSirSia erovnuli ekonomikis

TiTqmis yvela seqtorTan. Tumca, evropuli kavSiris garemosdacviTi

direqtivebis moTxovnebi yovelTvis ar Seesabameba saqarTvelos

gadaudebel erovnul prioritetebs qveynis ganviTarebis am etapze.

amrigad, didi mniSvneloba eniWeba gasatarebel RonisZiebaTa

prioritetulobis gansazRvras.

2. rekomendaciebi gasatarebel samarTlebriv samarTlebrivi

RonisZiebebTan dakavSirebiT da maTi argumentireba

horizontaluri kanonmdebloba

pirveli rigis prioriteti

- 90/313/EEC informacia garemos dacvis Sesaxeb - 85/337/EEC da Sesworeba 97/11/EC garemoze zemoqmedebis Sefaseba - 2001/42/EC garemoze zemoqmedebis Sefaseba garemos dacvis sferoSi informaciis Taobaze direqtivis erovnul

kanonmdeblobaSi gadmotana uzrunvelyofs moqalaqeTa uflebebis dacvas

garemos dacviT informaciasTan Tavisufali daSvebis sferoSi, rac

saSualebas iZleva, rom gadawyvetilebis miRebis procesSi CarTuli iqnas

farTo sazogadoeba. garemoze zemoqmedebis Sefasebis direqtivebis

normebis gamoyeneba niSnavs, rom nebismieri proeqti, infrastruqturis

ganviTarebis proeqtebis CaTvliT, unda Sefasdes garemoze da adamianis

janmrTelobaze misi SesaZlo zegavlenis TvalsazrisiTac. im SemTxvevaSi

Page 81: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

81

Tu arsebobs garemos dacvis TvalsazrisiT ufro xelsayreli

alternativa, is unda iqnas miRebuli mxedvelobaSi.

atmosferuli haeris dacva

pirveli rigis prioriteti

- 96/62/EC atmosferuli haeris xarisxis Sefasebisa da marTvis Sesaxeb

(CarCo direqtiva)

- 70/220/EEC motorizebul satransporto saSualebaTa gamonabolqviT

haeris dabinZurebis winaaRmdeg

- 72/306/EEC satrasnporto saSualebebSi gamoyenebisaTvis gamiznuli

dizelis Zravebidan damabinZurebel nivTierebaTa gamonafrqvevebis

winaaRmdeg

- 88/77/EEC dizelis Zravebidan airovan damabinZurebel nivTierebaTa

gamonafrqvevebis winaaRmdeg

- 96/96/EC motorizebul satransporto saSualebaTa da maTi

misabmelebis gzisaTvis vargisianobis Semowmebis Sesaxeb - 93/12/EEC garkveul saxeobis Txevad sawvavSi gogirdis Semcvelobis

Sesaxeb - 1990/30/EC atmosferul haerSi gogirdisa da azotis dioqsidis, azotis oqsidis, myari nawilakebis da tyviis zRvruli moculobis Sesaxeb.

- 2000/69/EEC atmosferul haerSi benzolisa da naxSirJangis

Semcvelobis zRvruli moculobis Sesaxeb

- 2002/3/EC atmosferul haerSi ozonis Sesaxeb

- 98/69/EC motorizebuli saavtomobilo saSualebebidan damabinZurebel

nivTierebaTa gamonafrqvevebis winaaRmdeg

- 1999/96/EC satransporto saSualebebSi gamoyenebuli dizelis

Zravebidan airovani da myari nawilakebis gamonafrqvevebisa da damWirxni

Zravebidan airovani damabinZurebeli nivTierebebis gamonafrqvevebis

winaaRmdeg

- 98/70/EC benzinisa da dizelis sawvavis xarisxis Sesaxeb

atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanonis erT-erTi

ZiriTadi mizania xeli Seuwyos atmosferuli haeris dacvis sferoSi

evrogaerTianebis kanonmdeblobiT dadgenili normebis ganxorcielebas

saqarTveloSi, kerZod is gulisxmobs evrogaerTianebis zogierTi

normatiuli aqtis moTxovnebis saqarTvelos kanonmdeblobaSi gadmotanas.

Sesabamisad, es direqtivebi miCneulia kanonmdeblobaTa daaxloebis

procesis pirvel prioritetad. 2001-2002 wlebSi evrokomisiis mxardaWeriT

saqarTveloSi ganxorcielda proeqti `teqnikuri daxmareba TbilisSi

haeris xarisxis marTvis gegmisa da janmrTelobaze zegavlenis Sefasebis

momzadebisTvis”. am proeqtis farglebSi ganxorcielda haeris xarisxis

analizi da Sefaseba evrokavSiris Sesabamisi direqtivebis moTxovnebis

mixedviT, romelic Semoifargla qalaq TbilisiT. proeqtis farglebSi

warmodgenili rekomendaciebi kanonmdeblobis daaxloebasTan

dakavSirebiT agreTve CarTulia erovnul programaSi, rogorc pirveli

rigis prioriteti.

Page 82: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

82

birTvuli usafrTxoeba da radiaqtiuli narCenebi

pirveli rigis prioriteti

birTvuli da radiaciuli usafrTxoebis sferoSi moqmedi kanonmdeblobis

paralelurad aucilebelia specifikuri sakiTxebis mareglamentirebeli

kanonqvemdebare aqtebis SemuSaveba, romlebic ganmartaven da daadgenen

samedicino dasxivebis, radiaqtiuri nivTierebebis transportirebis,

mavnebeli gamosxivebis wyaroebTan muSaobisa da radiaqtiur narCenebTan

mopyrobis wesebs, agreTve, saxelmwifo zedamxedvelobis ganxorcielebis

meqanizmebs qveynis teritoriisa da mosaxleobis dasacavad. radiaciuli

narCenebis marTvasTan dakavSirebiT aucilebelia, rom saqarTveloSi

iyos erTiani centralizebuli sacavi, unda moxdes radiaciuli

narCenebis kategorizacia erovnuli standandartebis Sesabamisad da a. S.

saqarTvelos kanomdeblobiT ar aris dafaruli birTvuli medicina. am

miznebis gaTvalisiwnebiT pirveli rigis prioritetebs ganekuTvneba:

- 92/3/EURATOM radioaqtiuri narCenebis gadazidvaze zedamxedvelobisa

da kontrolis Sesaxeb

- 93/1493/EURATOM radioaqtiuri nivTierebebis gadazidvasTan

dakavSirebuli informaciis deklarirebisa da miwodebis Sesaxeb

- 97/43/EURATOM samedicino miznebisaTvis gamoyenebeuli

gamosxivebisagan dacva

meore rigis prioriteti

- 90/641/EURATOM muSakTa dacva radiaciuli zemoqmedebisagan.

saqarTvelos kanonmdebloba ar aris damuSavebuli sxvadasxva saxis

saqmianobisTan mimarTebaSi, mag., industriuli radiografia,

defeqtoskopia da sxv. direqtiva 90/641/EURATOM muSakTa dacva

radiaciuli zemoqmedebisagan _ meore rigis prioritetad unda iqnes

miCneuli, vinaidan am mimarTebiT harmonizirebisaTvis pirveli rigis

prioritetebis Sesabamisi sakanonmdeblo da teqnikuri baza unda Seiqmnas.

wylis resursebis dacva da marTva

pirveli rigis prioriteti

- 2000/60/EC wylis politikis sferoSi moqmedebebis Sesaxeb

- 85/337/EEC da 98/83/EC sasmeli wylis xarisxis Sesaxeb

- 76/160/EEC sarekriacio wylebis Sesaxeb

- 96/82/EC avariuli dabinZurebis Sesaxeb

- 96/61/EC dabinZurebis Tavidan acilebis integrirebuli kontrolis

Sesaxeb

- 91/271/EEC sakanalizacio gamwmendi nagebobebidan Camdinare wylebis

CaSvebis Sesaxeb

wylis resursebis marTvisa da dacvis sferoSi saqarTvelos

sakanonmdeblo bazis harmonizacia evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan

aris garemos dacvis sferoSi pirveli rigis prioritets Soris. kerZod,

Page 83: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

83

aucilebelia saqarTveloSi iseTi kanonqvemdebare normatiul-meToduri

dokumentebis Seqmna, romlebic iZlevian situaciis obieqturi Sefasebis

SesaZleblobas. evrodireqtiva 2000/60/EC wylis politikis sferoSi

moqmedebebis Sesaxeb, am sakiTxs aregulirebs da amdenad, pirveli rigis

prioritets ganekuTvneba. saqarTvelosaTvis erT-erT mniSvnelovan

problemas warmoadgens mosaxleobis momarageba sakmarisi raodenobisa da

xarisxis mqone sasmeli wyliT. qalaqebis, soflebisa da dasaxlebuli

punqtebis wyalmomaragebis centralizebuli sistemebiT arasakmarisi

uzrunvelyofa, wyalmomaragebis arsebuli sisitemebis amortizacia da

aradamakmayofilebeli sanitariul-teqnikuri mdgomareoba, ganapirobebs

wylis faqtorTan dakavSirebuli nawlavuri jgufis infeqciur

daavadebebs. amitom, aseve pirveli rigis prioritetebs ganekuTvneba

evrodireqtivebi: 85/337/EEC, 98/83/EC - sasmeli wylis xarisxis Sesaxeb.

gazrdil anTropogenur datvirTvasTan dakavSirebiT gansakuTrebul

arasasurvel cvlilebebs ganicdis sarekreacio wylis xarisxi, romelic

TiTqmis yvelgan mikrobuli dabinZurebiT xasiaTdeba. is wyalsatevebi,

romlebic garda sarekriacio miznebisa, gamoiyeneba sasmel-sameurneo

miznebisaTvisac da ganekuTvneba pirveli kategoriis wyalsatevebs (mag.;

Tbilisis zRva) gansakuTrebul zedamxedvelobas moiTxovs. am sferoSi

Sesabamisi normatiuli bazis Seqmnis aucileblobidan gamomdinare

direqtiva 76/160/EEC sarekreacio wylebis Sesaxeb - pirveli rigis

prioritetebs ganekuTvneba. aseve pirveli rigis prioritetebs miekuTvneba

direqtiva 91/271/EEC, romelic exeba qalaqebisa da dasaxlebuli punqtebis

Camdinare wylebis gawmendas da warmoadgens wylis obieqtebis

dabinZurebis erT-erTi mniSvnelovani wyaros, komunaluri Camdinare

wylebis Segrovebis, gawmendisa da CaSvebis pirobebs. evrosabWos

direqtiva 96/61/EEC, romelic exeba dabinZurebisagan dacvis

integrirebul kontrols wyalSi, atmosferul haersa da niadagSi,

agreTve ganxiluli unda iqnas, rogorc pirveli rigis prioriteti.

meore rigis prioriteti

- 76/464/EEC da misi Svilobili direqtivebi 82/176/EEC, 83/513/EEC, 84/156/EEC, 84/491/EEC, 86/280/EEC saSiS damabinZurebel nivTierebaTa

CaSvebis Sesaxeb

- 91/676/EEC nitratebiT dabinZurebis Sesaxeb

- 79/869/EEC sasmelis wylis moculobis gazomva da sinjis aReba

miuxedavad imisa, rom qveyanaSi sasmelad gamoyenebul wylebSi nitratebis

Semcveloba ar aRemateba dadgenil higienur normativs, sasmeli wylis

xarisxis sanitariuli kontrolis organizebis dros azotis formebisa

da maT Soris nitratebis gansazRvra aucilebelia, amitom evrodireqtiva 91/676/EEC- nitratebiT dabinZurebis Sesaxeb ganekuTvneba meore rigis

prioritetebs. evrodireqtivis - 98/83/EC wylis xarisxis Sesaxeb -

Sesabamisad wylis xarisxis analizuri Sefasebisas, efeqturi da

sarwmuno informaciis misaRebad wylis sinjebis sworad aRebasa da

jeradobis gansazRvras gadamwyveti mniSvneloba eniWeba, amitom

evrodireqtiva 79/869/EEC – sasmeli wylis moculobis gazomvisa da

sinjis aRebis Taobaze meore rigis prioritets warmoadgens. aseve meore

Page 84: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

84

rigis prioritetebs miekuTvneba evrodireqtiva 76/464/ EEC, da misi

Svilobili direqtivebi 82/176/EEC, 83/513/EEC, 84/156/EEC, 84/491/EEC, 86/280/EEC saSiS damabinZurebel nivTierebaTa CaSvebis Sesaxeb, radgan

aseTi nivTierebebiT wylis obieqtebis dabinZureba zRudavs mis

gamoyenebas wyalmoxmarebisaTvis da saxifaToa mosaxleobis

janmrTelobisaTvis.

mesame rigis prioriteti

- 78/659/EEC Tevzsameurneo wylis obieqtebis Sesaxeb

- 86/278/EEC Camdinare wylebis naleqebis Sesaxeb

evrodireqtiva 78/659/EEC Tevzsameurneo wylis obieqtebis Sesaxeb da

86/278/EEC Camdinare wylebis naleqebis Sesaxeb miekuTvneba mesame rigis

prioritetebs, adamianis janmrTelobaze ara uSualod wyliT, aramed sxva

ekologiuri jaWviT (sakvebi) zemoqmedebis saSiSroebis gamo.

narCenebis marTva

pirveli rigis prioriteti

- 259/93/EEC reglamenti narCenebis transportirebaze zedamxedvelobisa

da kontrolis Sesaxeb

- 75/442/EEC direqtiva narCenebis Sesaxeb - 91/689/EEC direqtiva mavne narCenebis Sesaxeb - 2000/532/EC evrokomisiis gadawyvetileba narCenebis siis (narCenebis

evropuli katalogis) Sesaxeb

- 75/439/EEC navTobis narCenebis gankargvis Sesaxeb

- 1999/31/EEC narCenebis nagavsayrelis Sesaxeb

amJamad saqarTveloSi ar aris CarCo kanoni narCenebis marTvis Sesaxeb

(Tumca kanonproeqti ganxilvis stadiaSia) da aRniSnuli seqtoris

regulireba xorcieldeba sustad1. aqedan gamomdinare mniSvnelovania

iseTi sakanonmdeblo aqtebis miReba, romlebic SesabamisobaSi iqneba

zemoT CamoTvlil direqtivebTan. narCenebis marTvis sferoSi

evrokavSiris direqtivebTan harmonizacia gamoiwvevs mniSvnelovan

cvlilebebs saqarTveloSi narCenebis gadamuSavebisa da ganTavsebis

TvalsazrisiT. narCenebis Sesaxeb CarCo evrodireqtiva iTvaliswinebs

narCenebis nakadebis ukeTes marTvasa da monitorings. garda amisa,

konkretuli direqtivebiT gansazRvrulia ufro detaluri moTxovnebi

produqtebisa da narCenebis nakadebisTvis, rogoricaa, mag., saxifaTo

narCenebi, narCeni navTobproduqtebi. qveyanaSi narCenebis ganTavsebis

yvelaze gavrcelebul formas nagavsayrelebi warmoadgens. municipaluri

narCenebis ganTavsebis adgilebi da sawarmoo nagavsayrelebi zedapirul

wylebSi dabinZurebis gamavrceleblad iTvleba, vinaidan maT umetesobas

ar gaaCnia legalizebuli adgilmdebareoba. ZiriTadad ar xdeba saxifaTo

narCenebis sayofacxovrebo nagvisgan gamocalkeveba. nagavsayrelebis

1 narCenebis sazRvargadamkveT moZraobas aregulirebs saqarTvelos kanoni `saqarTvelos

teritoriaze narCenebis tranzitisa da importis Sesaxeb” (1997 w. 16 oqtomberi).

Page 85: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

85

Sesaxeb direqtiva miznad isaxavs nagavsayrelebis garemoze uaryofiTi

zegavlenis Semcirebasa da nagavsayrelebis Sesaxeb teqnikuri

standartebis harmonizebas.

qimiuri nivTierebebi da genetikurad modificirebuli organizmebi

pirveli rigis prioriteti

- 2001/18/EC genetikurad modificirebuli organizmebis ganzrax

gaSvebis Sesaxeb

- direqtiva 67/548/EEC mavne nivTierebebis klasifikacias, SefuTvasa da

niSandebasTan dakavSirebiT kanonebis, reglamentebisa da admi-

nistraciuli debulebebis daaxloebis Sesaxeb

- sabWos 1992 wlis 30 aprilis 92/32/EEC direqtiva 67/548/EEC direqtivis meSvide Sesworeba

- komisiis 81/437/EEC gadawyvetileba im kriteriumebis Sesaxeb, romlis

mixedviT qimiuri nivTierebebis nusxasTan dakavSirebuli informaciis

miwodeba komisiisaTvis xdeba wevri saxelmwifoebis mier

- komisiis 85/71/EEC gadawyvetileba im qimiuri nivTierebebis

CamonaTvalTan dakavSirebiT, romlis Setyobineba xdeba sabWos 67/548/EEC

direqtivis safuZvelze

- komisiis 88/302/EEC direqtiva sabWos 67/548/EEC direqtivis teqnikur

progresTan SesabamisobaSi mecxred moyvanis Taobaze

- komisiis 90/C146A/01 Setyobineba sabWos 67/548/EEC direqtivis me-13

muxlis Tanaxmad

- komisiis 92/3/EEC gadawyvetileba 1981 wlis 18 seqtembramde yofili

germaniis demokratiuli respublikis bazarze arsebuli im qimiuri

nivTierebebis Setyobinebis maregulirebeli pirobebis Sesaxeb, romlebic

ar iyo mocemuli 67/548/EEC direqtivis me-13 muxliT gaTvaliswinebul

nusxaSi

- sabWos 793/93/EEC reglamenti arsebuli nivTierebebis adamianisa da

garemosaTvis riskebis Sefasebisa da kontrolis Sesaxeb

- sabWos reglamenti 2455/92/EC zogierTi saSiSi qimikatis eqsportsa da

importTan dakavSirebiT

- komisiis 1488/6/94/EC reglamenti 793/93 reglamentiT gaTvaliswinebuli

nivTierebebis riskis Sefasebis principebis Sesaxeb

saqarTvelos kanoni `saSiSi qimiuri nivTierebebis Sesaxeb" gansazRvravs

saSiSi qimiuri nivTierebebis saxelmwifo marTvis koordinaciis

principebs. gamomdinare iqedan, rom kanoni faqtiurad ar moqmedebs da

misaRebia am sferos maregulirebeli yvela kanonqvemdebare aqti, Zalze

didi mniSvneloba eniWeba evrogaerTianebis kanonmdeblobiT dadgenil

normebsa da saxelmwifo regulirebis principebs am sferoSi. amdenad,

saSiSi qimiuri nivTierebebis marTvasTan dakavSirebuli sakiTxebis

umravlesoba pirveli rigis prioritets warmoadgens. maT miekuTvneba

direqtiva 67/548/EEC saxifaTo qimiuri nivTierebebis klasifikaciis,

SefuTvis da niSandebis Sesaxeb. am direqtivas unda daefuZnos `saSiSi

qimiuri nivTierebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Sesabamisad misaRebi

mTeli rigi normatiuli aqtebi saSiSi qimiuri nivTierebebis

Page 86: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

86

klasifikaciis, SefuTvisa da niSandebis erTiani saxelmwifo reestris

warmoebisa da maTi registraciis, agreTve maTi gamoyenebis SezRudvis an

akrZlavis Sesaxeb. 67/548/EEC direqtivis VII da VIII damatebebSi

mocemulia moTxovnebi axali nivTierebebis gamocdasTan dakavSirebiT,

xolo aRniSnuli direqtivis 67/548/EEC me-7 Sesworeba (direqtiva

92/32/EEC) exeba axali qimiuri nivTierebis riskis Sefasebas.

mniSvnelovania 67/548/EEC direqtividan gamomdinare komisiis 81/437/ EEC da 85/71/EEC gadawyvetilebebi im kriteriumebis Sesaxeb, romlis

Tanaxmadac xdeba qimiuri nivTierebebis nusxis Sedgena da CamonaTvalis

Setyobineba wevri saxelmwifoebisaTvis, am sistemaSi saqarTvelos

CarTvis mizniT. am gadawyvetilebebis Sesabamisad unda SemuSavdes

Sesabamisi samarTlebrivi aqtebi. sabWos reglamenti 793/93/EEC exeba im

arsebuli nivTierbebis riskis Sefasebas, romlebic iyo bazarze 1981

wlamde da Sedioda komerciuli qimiuri nivTierbebis evropul nusxaSi

(Einecs).

meore rigis prioriteti

- komisiis 92/69/EEC direqtiva 67/548/EEC direqtivis teqnikur

progresTan SesabamisobaSi meCvidmeted moyvanis Taobaze

- komisiis 93/21/EEC direqtiva 67/548/EEC direqtivis teqnikur

progresTan SesabamisobaSi meTvrameted moyvanis Taobaze

- komisiis 93/C130/01 Setyobineba – ELINCS mesame gamocema - komisiis 93/C130/02 Setyobineba sabWos 67/548/EEC direqtivis Tanaxmad

Setyobinebuli qimiuri nivTierebebis nusxis Sesaxeb komisiis 85/71/EEC

gadawyvetilebis me-2 muxlis Tanaxmad

- komisiis 93/67/EEC direqtiva sabWos 67/548/EEC direqtivis safuZvelze

Setyobinebuli adamianisa da garemosaTvis nivTierebebis riskis Sefasebis

principebis Sesaxeb

- komisiis 93/72/EEC direqtiva sabWos 67/548/EEC direqtivis teqnikur

progresTan SesabamisobaSi mecxrameted moyvanis Taobaze

- komisiis 93/90/EEC direqtiva 67/548/EEC direqtiviT gaTvaliswinebuli

nivTierebaTa nusxis Sesaxeb

- komisiis 93/101/EC direqtiva sabWos 67/548/EEC direqtivis teqnikur

progresTan SesabamisobaSi meoced moyvanis Taobaze

- komisiis 93/112/EC direqtiva komisiis 91/55/EEC direqtivis Sesworebis

Sesaxeb, romelic gansazRvravs sabWos 88/379/EEC direqtivis me-10 muxlis

ganxorcielebisas saxifaTo preparatebTan dakavSirebuli specifiuri

informaciis sistemis detalur regulirebas

- komisiis 90/420/EEC gadawyvetileba Di2-eTiheqsilfalatis

klasifikaciisa da etiketirebis Sesaxeb 67/548/EEC direqtivis 23-e muxlis

Tanaxmad

meore rigis prioritetebis nusxaSi mocemuli evrodireqtivebi da

normatiuli aqtebi moicavs specifiur sakiTxebs, romelTa principebTan

harmonizacia saqarTvelosaTvis mxolod pirveli rigis prioritetebiT

gansazRvruli kanonmdeblobis Seqmnisa da amoqmedebis Semdom iqneba

SesaZlebeli, Tumca am etapze, ukve aucilebeblia Sesabamisi monacemTa

bazis warmoeba.

Page 87: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

87

bunebrivi resursebi

pirveli rigis prioriteti

- 92/43/EEC florisa da faunis da gavrcelebis bunebrivi arealebis

SenarCunebis Sesaxeb da Sesabamisi gadawyvetileba 97/266/EC

- 79/409/EEC gareuli frinvelebis Sesaxeb, romelic Sesworebulia

81/854/EEC, 85/411/EEC, 91/244/EEC, 94/24/EC. - 1999/22/EC gareuli cxovelebis zooparkSi yofnis Sesaxeb;

- 338/97/EC safrTxis qveS myofi saxeobebis Sesaxeb, romelic

Sesworebulia reglamentebiT 938/97/EC da 2307/97/EC, romelic

xorcieldeba 939/97/EC da 2551/97/EC reglamentebis meSveobiT, romelic

Sesworebulia 767/98/EC reglamentiT

- EEC/3528/86 tyeebis dacva atmosferuli dabinZurebisagan, romelic

Sesworebulia EEC/1696/87, EEC/2157/92, EEC/926/93, EEC/836/94, EC/1091/94, EC/690/95, EC/1398/95 da 307/97/EC

- EEC/2158/92 tyeebis dacva xanZrisagan, romelic Sesworebulia

EEC/1170/93, EEC/804/94, EEC/308/97. - komisiis reglamenti (EC) 1808/2001 sabWos 338/97/EC reglamentis

ganxorcielebisaTvis detalizirebuli wesebis Sesaxeb

- komisiis reglamenti (EC) 1727/1999 tyeebis xanZrisagan dacvis Sesaxeb

sabWos (EEC) 2158/92 reglamentis gamoyenebisaTavis zogierTi

detalizirebuli wesebis Sesaxeb

- reglamenti (EC) 2494/2000 ganviTarebad qveynebSi tropikuli da sxva

tyeebis SenarCunebisa da marTvis Sesaxeb

- komisiis reglamenti (EC) 2087/2001 florisa da faunis zogierTi

saxeobis warmomadgenlis evrogaerTianebis teritoriaze

Semoyvanis SeCerebis Sesaxeb

saqarTvelos kanonmdebloba garemos dacvis sferoSi saWiroebs

saerTaSoriso konvenciebsa da xelSekrulebebTan harmonizacias.

saqarTvelo biomravalferovnebasTan dakavSirebuli oTxi konvenciis

wevria da awarmoebs `evropis veluri bunebisa da bunebrivi habitatebis

dacvis konvenciasTan~ mierTebisaTvis mosamzadebel samuSaoebs.

saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdeblobis evrogaerTianebis

kanonmdeblobasTan miaxloeba uzrunvelyofs saqarTvelos

kanonmdeblobis daxvewas, rac agreTve xels Seuwyobs

biomravalferovnebis dacvis sferosadmi regionul doneze erTiani

midgomis Camoyalibebas. zemoT xsenebuli direqtivebis ganxorcieleba

dagvexmareba mTeli rigi problemebis daZlevaSi: kerZod, gareuli

faunisa da floris habitatebis dacvis uzrunvelyofis, tyeebis dacvisa

da konservaciis xarisxis gaumjobesebisa da gadaSenebis piras myofi

saxeobebis dacvisa da aRdgenis RonisZiebebis ganxorcielebaSi.

garemos xmaurisagan dacva

pirveli rigis prioriteti

- direqtiva 2002/49/EC _ garemoSi xmauris Sefasebisa da marTvis Sesaxeb.

Page 88: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

88

- direqtiva 2000/14/EC _ Senobebs gareT (ara WerqveS) ganTavsebuli

mowyobiloba-danadgarebidan xmauris emisiis Sesaxeb.

- direqtiva 2002/30/EC _ gaerTianebis aeroportebSi xmaurTan

dakavSirebuli SezRudvebis SemoRebis wesebisa da procedurebis

dadgenis Sesaxeb.

direqtivaSi 2002/49/EC warmodgenilia zogadi debulebebi xmauris

Sefasebisa da marTvis Sesaxeb, romlebic wevri qveynebis mier

gaTvaliswinebuli unda iqnas Tavis kanonmdeblobaSi. direqtiva Seexeba

iseT sakiTxebs, rogoricaa xmauris maCveneblebi da maTi gamoyeneba,

xmauris Sefaseba, xmauris rukebi, moqmedebaTa gegmis Sedgena,

sazogadoebis informireba, qveynebisa da komisiis mier monacemebis

Segroveba da publikacia, angariSebis Sedgena evrokomiisaTvis da sxv.

saqarTveloSi mzaddeba kanonproeqti `aramaionebeli eleqtromagnituri

gamosxivebis, xmaurisa da vibraciis Sesaxeb”, romelic ganxilvis

stadiaSia. am kanonproeqtSi ganixileba xmauris Sefasebisa da

regulirebis sakiTxebi. mocemul direqtivaSi warmodgenili debulebebis

gaTvaliswineba saqarTvelos kanonmdeblobaSi metad mniSvnelovani iqneba.

direqtiva 2000/14/EC aregulirebs garemoSi xmauris emisiebis gazomvisa

da Sefasebis sakiTxebs im danadgarebisaTvis, romelTa gamoyeneba

gaTvaliswinebulia Senobebis gareT. am dokumentSi saubaria im erTiani

gazomvis meTodebisa da wesebis Sesaxeb, agreTve am gazomvebis Catarebisa

da Sedegebis gaformebis Sesaxeb, romelic unda gamoiyenos wevrma

qveyanam. direqtivaSi mocemulia saerTaSoriso standartebi. amJamad

saqarTveloSi sabWoTa kavSiridan memkvidreobiT miRebuli xuTi

standartia ZalaSi, romlebSic warmodgenilia manqana-danadgarebis

xmauris maxasiaTeblebis dadgenis wesebi da procedurebi.

saeraTaSoriso standartebTan TanxvedraSi moyvanis procesi

saqarTveloSi SeCerebulia daufinanseblobis gamo. aucilebelia

mocemuli direqtivis moTxovnebis gaTvaliswineba saqarTvelos

kanonmdeblobaSi da yvela Sesabamisi saerTaSoriso standartis qarTuli

analogebis SemuSaveba da damtkiceba. debuleba 2002/30/EC Seexeba

aeroportebSi xmaurTan dakavSirebul problemebs da warmoqmnili

xmauris SezRudvis erTiani wesebis SemoRebas aeroportebSi. msgavs

problemebs didi yuradReba eqceva evrokavSirSi da mniSvnelovania

saqarTvelosTvisac qveyanaSi turizmisa da sakurorto biznesis

ganviTarebis TvalsazrisiT. aeroportebisa da mimdebare teritoriebis

mSenebloba da rekonstruqcia, asafren-dasajdomi bilikebisa da

teritoriis dagegmareba aucileblad unda xorcieldebodes

dasaxlebuli punqtebis generaluri gegmebis Sesabamisad garkveul

moTxovnaTa gaTvaliswinebiT. Sesabamisad, aRniSnul direqtivaSi

warmodgenili moTxovnebi gaTvaliswinebuli unda iqnas erovnul

kanonmdeblobaSi.

meore rigis prioriteti

- 84/532/EEC samSeneblo mowyobilobebisa da danadgarebis Sesaxeb

- 79/113/EEC samSeneblo mowyobilobebiTa da danadgrebiT gamowveuli

xmauris emisiis Sesaxeb

Page 89: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

89

- 70/157/EEC avtotransportis Sesaxeb SesworebebiT (73/350/EEC, 77/212/EEC, 81/334/EEC, 84/372/EEC, 84/424/EEC, 87/354/EEC, 89/491/EEC, 92/97/EEC da 96/20/EC).

direqtiva 79/113/EEC, romelic uSualo kavSirSia 84/532/EEC direqtivasTan, moicavs samSeneblo mowyobilobebiTa da danadgarebiT

gamowveuli gare xmaurisa da operatorebis samuSao adgilebze xmauris

gazomvis meTodebs, rac unda iqnes gaTvaliswinebuli saqarTvelos

kanonmdeblobaSi. mizanSewonilia agreTve 70/157/EEC direqtivis ganxilva

yvela momdevno SesworebebiT. dokumentebis es jgufi Seicavs

avtosatransporto saSualebebis gare xmauris gazomvis meTodebsa da

normatiul sidideebs. garda amisa, avtomobilebis gare xmauris gazomvis

meTodebi SeiZleba gamoyenebul iqnas eqspluataciaSi myofi

avtomobilebiT gamowveuli gare xmauris Sesafaseblad, rac agreTve

metad mniSvnelovania.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

erovnuli kanonmdeblobis evrogaerTianebis garemos dacviT

kanonmdeblobasTan harmonizacias mniSvnelovani sargeblobis motana

SeuZlia2:

- mosaxleobis janmrTelobis gaumjobeseba dabinZurebis Semcirebis

Sedegad; respiratoruli daavadebebisa da mkvdradSobadobis

maCveneblebis Semcireba;

- tyeebis, mindvrebisa da Tevzis sarewebisTvis naklebi zianis miyeneba

dabinZurebis donis Semcirebis Sedegad;

- turizmis ganviTarebis xelSewyoba sufTa garemos SenarCunebis

Sedegad;

- wyliT gamowveuli daavadebis riskis Semcireba da wylis xarisxis

amaRleba;

- gazrdili ekonomikuri efeqtianoba da maRali produqtiuloba

Tanamedrove teqnologiebisa da sufTa wylis gamoyenebis Sedegad,

warmoebisa da teqnikuri momsaxurebis xarjebis Semcirebis gziT;

- nedleulis naklebi moxmareba ufro efeqtiani gamoyenebisa da

gadamuSavebis maRali donis Sedegad;

- bunebrivi ekosistemebis ukeTesi dacva.

kanonmdeblobis harmonizacia ara mxolod saqarTvelos moutans dadebiT

Sedegebs. dabinZurebis donis Semcireba iqoniebs mniSvnelovan trans-

sasazRvro da transerovnul efeqts.

garemos dacviTi kanonmdebloba erT-erTi yvelaze rTulia

xelisuflebisaTvis ganxorcielebisa da kerZo seqtorisTvis gamoyenebis

TvalsazrisiT. mocemuli kanonmdeblobis ganxorcieleba garkveul

xarjebTan aris dakavSirebuli. kerZod, evrogaerTianebis zogierTi

2 garemos dacviT kanonmdeblobasTan Sesabamisobis dadebiTi mxareebi kandidati

qveynebisTvis, ECOTEC 2001.

Page 90: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

90

moTxovnis ganxorcieleba, xarjebs mxolod saxelmwifo seqtors

akisrebs. es ki marTvis efeqtiani sistemebis damkvidrebasTan aris

dakavSirebuli, romelic iseTi amocanebis gadawyvetas Seuwyobs xels,

rogoricaa nebarTvebis gacema, aRsruleba, monitoringi da angariSgeba.

zogierTi moTxovna ki uSualod kerZo seqtorze zemoqmedebs.

evrokomisiis mier Catarebuli gamoTvlebis Tanaxmad, momdevno ramdenime

wlis ganmavlobaSi evrogaerTianebaSi gawevrianebis kandidatma qveynebma

evrogaerTianebis moTxovnebis sruli ganxorcilebis mizniT

garemosdacviT investiciebze unda daxarjon mSp-s 2-dan 3%-mde3. Tumca,

saqarTvelom mniSvnelovani kapitaldabandebebi unda ganaxorcielos

garemos dacvis sferoSi evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan erovnuli

kanonmdeblobis harmonizaciis gareSec. qveyanaSi mimdinare ekonomikuri

restruqturizaciis procesi iZleva iseTi ekonomikuri zrdis

ganxorcielebis SesaZleblobas, romelic emyareba axal da naklebad

damabinZurebel teqnologiebs da garemos dacvis sferos ukeTes marTvas.

3 gafarToeba da garemos dacva: kiTxvebi da pasuxebi, evrokomisia, generaluri

direqtorati garemos dacvis sakiTxebSi.

Page 91: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

91

finansuri momsaxureba sabanko saqmianoba

1. Sesavali

1.1 saqarTvelos sabanko sistemis Camoyalibeba-ganviTareba ganxorcielda

gegmuri ekonomikidan sabazro ekonomikaze gadasvlis paralelurad. 90-

iani wlebis dasawyisSi saqarTveloSi daiwyo centralizirebul

principebze dafuZnebuli sabanko sistemis gadasvla sabazro ekonomikis

principebze. am periodSi ganxorcielda sabanko sistemis

institucionaluri reforma. 1991 wels saqarTveloSi miRebuli iqna

pirveli erovnuli sabanko kanonmdebloba, romlis Tanaxmadac or

safexuriani sabanko sistema Camoyalibda. sabanko sistemis zeda rgolad

ganisazRvra centraluri banki _ saqarTvelos erovnuli banki, romelic

Seiqmna yofili ssrk-s saxelmwifo bankis saqarTvelos respublikuri

bankis bazaze, xolo qveda rgolad _ saxelmwifo-komercili bankebi da

kerZo komerciuli bankebi.

sawyis etapze sabanko sistemis ganviTareba saqarTveloSi Zalze

araorganizebulad mimdinareobda. liberalurma sabanko politikam, rac

mcire kapitalis moTxovnebSi da licenzirebis martiv pirobebSi

gamoixateboda, ganapiroba komerciuli bankebis raodenobis swrafi zrda,

romelTa umravlesobis saqmianoba Semoifargleboda SezRuduli

momsaxurebebiTa da operaciebiT.

1995 wels wamowyebulma ekonomikurma reformebma da makroekonomikurma

stabilizaciam mniSvnelovnad Seuwyo xeli sabanko seqtoris Semdgomi

ganviTarebisaTvis sasurveli garemos Seqmnas. imavdroulad safuZveli

Caeyara axal sabanko kanonmdeblobas. 1994 wels miRebul iqna axali

kanoni `saqarTvelos erovnuli bankis” Sesaxeb, romlis mixedviTac

gaZlierda erovnuli bankis sazedamxedvelo uflebamosilebebi, romelmac

moicva komerciuli bankebis licenzirebis, gonivruli (prudential) standartebis dawesebis, Semowmebis, sanqciebis dakisrebis da sxva

uflebebi. `komerciuli bankebis saqmianobis Sesaxeb” 1996 wels miRebuli

kanoniT ganisazRvra komerciuli bankebis mier saqmianobis dawyebisa da

ganxorcilebis ZiriTadi pirobebi. sabanko sferos regulirebaSi

mniSvnelovan wingadadgmul nabijad SeiZleba CaiTvalos am kanonebSi

2001-2002 wlebSi ganxorcilebuli cvlilebebi, romliTac kidev ufro

gaZlierda da srulyofil iqna erovnuli bankis sazedamxedvelo-

maregulirebeli funqciebi, dawesda bankis administratorTa da

mniSvnelovani wilis mflobel aqcionerTa Sesaferisobis kriteriumebi,

SemoRebuli iqna SezRudvebi bankis mniSvnelovani wilis SeZenasa da

gasxvisebaze da sxva.

komerciuli bankebis finansuri stabilurobis uzrunvelyofis, maTi

kreditorebisa da meanabreebis interesTa dacvis mizniT saqarTvelos

erovnulma bankma saerTaSoriso safinanso organizaciebis mxardaWeriT

etapobrivad SeimuSava e.w. gonivruli maregulirebeli normebi. 1997 wels

Page 92: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

92

saqarTvelos erovnulma bankma SemoiRo komerciuli bankebis finansuri

mdgomareobis Sefasebis sareitingo sistema – CAMEL-i (kapitali, aqtivebi,

menejmenti, aqcionerTa kapitali, likviduroba). bankebs daekisraT

valdebuleba dadgenili grafikis Tanaxmad etapobrivad gaezardaT

minimaluri Sevsebuli kapitali 5 milioni laris odenobamde.

saqarTvelos erovnuli bankis mier miRebuli kanonqvemdebare normatiuli

aqtebidan gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia komerciuli bankebis

licenzirebis wesebi, komerciuli bankebis saqmianobis zedamxedvelobisa

da regulirebis wesebi, aqtivebis klasifikaciisa da SesaZlo

danakargebis rezervebis Seqmnis axali sistema, administratorTa

Sesaferisobis kriteriumebi da sxv. 2001 wlidan komerciuli bankebi

gadavidnen sabuRaltro aRricxvis saerTaSoriso standartebze.

dResdReobiT, erovnuli bankis mier ganxorcielebuli sabanko reforma,

romelSic gaTvaliswinebuli iyo saerTaSoriso savaluto fondis

rekomendaciebi, miCneulia saqarTveloSi Catarebul erTerT warmatebul

seqtorul reofrmad, romelmac mniSvnelovnad Seuwyo xeli sabanko

sistemis gajansaRebisa da susti bankebis Tanmimdevruli likvidaciis

procesis dawyebas.

saqarTvelos sabanko kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan

harmonizaciis mizania saqarTveloSi damkviderebuli komerciuli bankebis

saqmianobis dawyebasa da ganxorcielebasTan dakavSirebuli normebis

evrokavSirSi aRiarebul normebTan SesabamisobaSi moyvana, raTa qveyanaSi

gaumjobesdes sabanko momsaxureba da uzrunvelyofil iqnes am seqtoris

Semdgomi gaZliereba da stabiluri funqcionireba, maqsimalurad

uzrunvelyofil iqnes sazogadoebis mier bankebSi ganTavsebuli

depozitebis saimedooba da usafrTxoeba, meanabreTa interesebis dacva,

rac Tavis mxriv ganapirobebs bankebisadmi ndobis gaRrmavebas.

1.2 finansuri momsaxurebis specifikuri xasiaTis gaTvaliswinebiT -

rodesac riskis qveS mosaxleobis fuladi danazogebi eqceva da

finansuri dawesebulebis warumateblobas maTi mniSvnelovani finansuri

danakargebi SeiZleba mohyves Sedegad - naTelia, rom finansur

dawesebulebebs esaWiroebaT gacilebiT ufro mkacri regulireba, vidre

sxva saxis momsaxurebis mimwodeblebs. swored amitom evrokavSiris

kanonmdebloba adgens gansakuTrebul minimalur moTxovnebs safinanso

bazarze kompaniebis daSvebis (licenzirebis pirobebis), saqmianobis

ganxorcielebis (e.w. gonivruli (prudenciuli) standartebis), licenziis

gauqmebis, reorganizaciisa da likvidaciis pirobebis mimarT.

samuSao qvejgufis (romelis SemadgenlobvaSic Sediodnen erovnuli

bankis, iusticiis samisnistros, ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis

saministros, finansTa saministros warmomadgenlebis da GEPLAC-is

eqspertebi) mier Seswavlil iqna evrokavSiris sabanko kanonmdebloba da

masTan saqarTvelos sabanko kanonmdeblobis SedarebiTi analizis

safuZvelze samuSao jgufma daaskvna, rom saqrTvelos sabanko

kanonmdebloba metwilad Seesabameba evrokavSirSi dadgenil ZiriTad

standartebs, agreTve sabanko zedamxedvelobis bazelis komitetis mier

Page 93: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

93

SemuSavebul principebs. kerZod, Seqmnilia sabanko seqtorze

zedamxedveli organo; sabanko saqmianobis dawyebisaTvis aucilebelia

licenziis miReba; salicenzio pirobebi iTvaliwinebs kapitalis

minimaluri odenobis arsebobas da direqtorTa da mniSvnelovani wilis

mflobel aqcionerTa Sesaferisobis kriteriumebs; dawesebulia

SezRudvebi mniSvnelovani wilis gasxvisebasTan dakavSirebiT;

SemuSavebulia gonivruli zedamxedvelobis standartebi da sxva. Tumca

rigi sakiTxebisa Semdgom sakanonmdeblo mowesrigebas saWiroebs.

saqarTvelos sabanko seqtoris ganviTarebis arsebuli donis

gaTvliswinebiT prioritetulad miCneul iqna sakredito dawesebulebebis

saqmianobis dawyebisa da saqmianobis ganxorcielebis Sesaxeb

evrogaerTianebis 2000/12/EC direqtiviT, depozitebis dazRvevis sqemebis

Sesaxeb evrogaerTianebis 94/19/EC direqtiviT da sagadamxdelo da fasiani

qaRaldebis saangariSsworebo sistemaSi Sesuli saangariSsworebo

davalebis ganxorcielebadobis ASesaxeb 98/26/EC direqtiviT

gaTvaliswinebuli debulebebis asaxva saqarTvelos kanonmdeblobaSi.

kerZod, etapobrivad unda gaizardos komerciuli bankebis kapitalis

minimaluri odenoba; zedamxedveli organos mier efeqturi

zedamxedvelobis ganxorcilebis uzrunvelyofisaTvis bankebis

licenzirebisas mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli e.w. `mWidro

kavSirebis” arseboba; daxvewil unda iqnes e.w. `msxvili riskis”

regulireba; gaTvaliwinebul unda iqnes konsolidirebul safuZvelze

zedamxedvelobis principebi; SemoRebul unda iqnes depozitebis

dazRvevis sistema; Camoyalibebul unda iqnes wesebi, romlebic

minimumamde daiyvans sagadamxdelo sistemis funqcionirebis Seferxebas,

rac SeiZleba gamoiwvios misi monawilis mimarT gakotrebis saqmis

warmoebam.

2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis dasabuTeba

komerciuli bankis saqmianobis dawyebasa da ganxorcilebasTan

dakavSirebuli pirobebi

2.1 komerciuli bankebis kapitalis minimaluri odenoba etapobrivad unda

gaizardos 5 milioni evros eqvivalentur Tanxamde larebSi. (direqtivis

2000/12/EC muxli 5.1)

bankis kapitalis minimaluri odenobis gazrdis meSveobiT gaizrdeba

bankebis kapitalizaciis done, rac mTlianad sabanko sistemas, rogorc

finansuri momsaxurebis bazris erT erT segments, gaaZlierebs.

2.2 sabanko kanonmdeblobaSi gaTvaliswinebuli unda iyos sazedamxedvelo

organos uflebamosileba, romlis Tanaxmadac, komerciul banksa da sxva

fizikur an iuridiul pirs Soris `mWidro kavSirebis” (direqtivis

mniSvnelobiT) arsebobis SemTxvevaSi, zedamxedveli organo sabanko

saqmianobis licenzias gascems mxolod im SemTxvevaSi Tu es `mWidro

kavSirebi” xels ar SeuSlis mas sazedamxedvelo funqciebis efeqtian

ganxorcielebaSi. aseve zedamxedvelma organom ar unda gasces licenzia

Page 94: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

94

im SemTxvevaSi, Tu sakredito dawesebulebas gaaCnia mWidro kavSiri iseTi

saxelmwifos iuridiul an fizikur pirTan, romlis kanonebi, sxva

normatiuli aqtebi an administraciuli debulebebi an maT

aRsrulebasTan dakavSirebuli sirTuleebi xels SeuSlis

sazedamxedvelo funqciebis efeqtian ganxorcielebas. (direqtivis

2000/12/EC muxli 7.3)

saqarTvelos sabanko kanonmdeblobaSi am normis SemoRebiT bankebis

saqmianobaze zedamxedvel organos miecema saSualeba, rom licenzirebis

etapze detalurad gaanalizos banksa da sxva fizikur da iuridiul

pirebs Soris arsebuli `mWidro kavSirebi”, vinaidan zedamxedveli

organo unda darwmundes, rom banki maqsimalurad daculia kriminaluri

samyaros pirdapiri Tu arapirdapiri gavlenisagan, banki ar iqneba

gamoyenebuli `fulis gaTeTrebis” da sxva arakanonieri miznebisaTvis,

sxva qveynis fizikur da iuridiuli pirebis bankTan `mWidro kavSirebis”

SemTxvevaSi am pirTa qveynis kanonmdebloba zedamxedvel organos xels

ar SeuSlis Sesabamisi informaciis mopovebasa da sxva aucilebeli

sazedamxedvelo RonisZiebebis gatarebaSi.

2.3 fizikurma da iuridiulma pirebma zedamxedvel organos unda acnobon

Tavisi ganzraxva gazardon TavianTi wili bankSi, romlis Sedegadac maTi

wili miaRwevs an gadaaWarbebs bankis kapitalis 20%-s, saqarTvelos

kanonmdeblobiT gaTvaliwinebuli wilis 25%-iani SezRudvis gauqmebis

SemTxvevaSi ki agreTve 33% an 50%-s, an gamoiwvevs bankis mis Svilobil

organizaciad gadaqcevas.

aseTma pirebma zedamxedvel organos aseve unda acnobon Tavisi ganzraxva

Seamciron TavianTi wili bankSi, romlis Sedegadac maTi wili

Semcirdeba bankis kapitalis 20%-mde, saqarTvelos kanonmdeblobiT

gaTvaliwinebuli wilis 25%-iani SezRudvis gauqmebis SemTxvevaSi ki

Semcirdeba 33% an 50%-ze metad an Tu banki Sewyvets mis Svilobil

organizaciad yofnas.

(direqtivis 2000/12/EC muxli 16)

wilis odenobis gazrdis/Semcirebis Setyobineba saWiroa imisaTvis, rom

zedamxedvelma organom winaswar gadaamowmos da aucileblobis

SemTxvevaSi gaataros Sesabamisi prevenciuli RonisZiebebi, raTa

aniSnulma cvlilebebma ar gamoiwvios bankis marTvis sistemis Sesusteba

an moSla, banki aqcionerebis mxridan maqsimalurad daculi iqnes

kriminaluri samyaros pirdapiri Tu arapirdapiri gavlenisagan, ar iqnes

gamoyenebuli `fulis gaTeTrebis” an sxva ukanono miznebisaTvis.

Page 95: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

95

gonivruli regulirebis principebi da teqnikuri instrumentebi

gonivruli regulirebis teqnikuri instrumentebi

2.4 gaumjobesebul unda iqnes sabanko saqmianobis regulireba msxvil

sesxebTan dakavSirebiT. bankebis mier erT klientze an erTmaneTTan

dakavSirebul klientTa jgufze gacemuli sesxebis da sxva

valdebulebebis saerTo raodenoba, romelic Seadgens an aRemateba bankis

sakuTari saxsrebis 10%-s miCneul unda iqnes msxvil riskad. erTi

klientisaTvis dadgenili msxvili riskis limiti agreTve unda

gavrceldes erTmaneTTan dakavSirebul klientTa jgufze (direqtivis

mniSvnelobiT). bankebma zedamxedvel organoSi sul mcire weliwadSi

oTxjer unda waradginon angariSgeba msxvili riskebis Sesaxeb.

im klientis an erTmaneTTan dakavSirebuli klientebis jgufis mimarT,

romelic warmoadgens bankis saTao an Svilobil dawesebulebas da/an am

saTao dawesebulebis erT an met Svilobil dawesebulebas, unda

moqmedebdes msxvili riskis ufro mkacri limiti. msxvili riskebis

jamuri odenoba ar unda aRematebodes bankis sakuTari saxsrebis 800%-s.

(direqtivis 2000/12/EC muxlebi 48 da 49)

am rekomendaciis Sedegad bankebis mier gacemul msxvil sesxebTan da sxva

valdebulebebTan dakavSirebuli limitebis SemoRebiT, srulyofili

gaxdeba bankis dacvis meqanizmi erTi msxvili msesxeblis SesaZlo

gakotrebiT bankisaTvis mniSvnelovani zianis miyenebisagan, risi

albaTobac didia, roca ar arsebobs erT klientze gasacemi sesxis da

sxva valdebulebebis maqsimaluri zRvari.

zedamxedveloba konsolidirebul safuZvelze

2.5 bankis kapitalSi wilis 25%-iani SezRudvis gauqmebis SemTxvevaSi

kanonmdeblobaSi gaTvaliswinebul unda iqnes zedamxedveli organos

uflebamosileba konsolidirebuli zedamxedveloba gauwios safinanso

holdingur kompaniebs. (direqtivis 2000/12/EC muxlebi 52-56).

depozitebis dazRvevis sqema

2.6 unda Seiqmnas depozitebis dazRvevis sqema da yvela komerciul banks

daekisros am sqemaSi monawileobis valdebuleba. (direqtiva 94/19/EC).

depozitebis dazRvevis sqemis SemoRebiT gaizrdeba sazogadoebis ndoba

bankebisadmi, vinaidan bankis SesaZlo gakotrebis SemTxvevaSi bankis

meanabare garantirebuli iqneba depozitebis dazRvevis sqemiT dadgenili

minimaluri Tanxis anazRaurebaze. es ki Tavis mxriv xels Seuwyobs

bankebSi depozitebis matebas da bankebis mier finansuri Suamavlis

rolis gaaqtiurebas.

Page 96: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

96

sagadamxdelo sistemaSi Sesuli davalebebis (angariSsworebebis)

ganxorcielebadoba

2.7 ix. fasiani qaRaldebisFnawli, rekomendacia 2.45.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

saqarTvelos sabanko kanonmdebloba ZiriTadad Seesabameba sakredito

dawesebulebebis saqmianobis dawyebisa da saqmianobis ganxorcielebis

Sesaxeb evrogaerTianebis 2000/12/EC direqtiviT gaTvaliswinebul

moTxovnebs.

Tavdapirvelad, evrogaerTianebis mier finansuri momsaxurebis seqtoris

koordinaciis mizans warmoadgenda finansuri momsaxurebis erTiani

bazris Seqmna. im droisaTvis, rodesac evrokomisiam am sferosTan

dakavSirebuli koordinacia wamoiwyo, yvela wevr saxelmwifos ukve

kargad ganviTarebuli da saTanadod funqcionirebadi finansuri seqtori

gaaCnda. amgvarad, koordinaciis mTavar mizans ara finansuri seqtoris

Seqmna da ganviTareba, aramed, sxvadasxva qveynis finansuri

dawesebulebebisaTvis erTiani minimaluri moTxovnebisa da standartebis

daweseba warmoadgenda, rac evrogaerTianebis qveynebSi konkurenciis

Tanabar pirobebs Seqmnida. sxvadasxva direqtivebi Seicavs im elementebsa

da principebs, romelTa koordinaciac saWiro iyo Sesabamisi direqtivis

miRebis etapze. unda aRiniSnos, rom Tanmimdevroba, romliTac miRebul

iqna evrogaerTianebis direqtivebi finansuri momsaxurebis sferoSi da

sxvadasxva sakiTxebi, romelTa koordinaciac maT moaxdines, yovelTvis

ar asaxavs yvelaze logikur Tanmimdevrobas im qveynisaTvis, romelic

Tavidan iwyebs finansuri seqtoris Seqmnas da saqarTvelo ar aris

gamonaklisi. amitom, saqarTvelos sabanko kanondeblobis evrokavSiris

Sesabamis direqtivebTan harmonizaciis process SeiZleba araerTgvarovani

Sefaseba hqondes sabanko seqtoris sxvadasxva subieqtebis mxridan.

kapitalis gazrda 5 milion laramde amis naTeli magaliTia.

aRsaniSnavia, rom komerciuli bankebis kapitalizaciis Semdgom

gazrdasTan dakavSirebiT sakmaod dadebiTi ekonomikuri Sedegia

mosalodneli, kerZod gaumjobesdeba bankebis saimedooba, xeli Seewyoba

sabanko saqmianobaSi axali teqnologiebis danergvas, sabanko

momsaxurebis xarisxis gaumjobesebas, filialebis qselis gafarToebas.

kapitalis minimaluri odenobis gazrdiT saqarTvelos sabanko seqtori

daculi iqneba rezidenti Tu ararezidenti dabalkapitalizirebuli

bankebis saqarTvelos sabanko bazarze SeRwevisagan, xolo moqmedi

bankebisaTvis kapitalis gazrdis moTxovniT (gaTvaliswinebulia

kapitalis etapobrivad zrda, rac SesaZlebelia dasruldes 2007 wels),

aqtualuri gaxdeba dabalkapitalizirebul bankebSi axali investiciebis

mozidva da umTavresad maTi Serwyma-gaerTianeba, da bankebis raodenobis

Semcirebis paralelurad moxdeba darCenili bankebis gamsxvileba da

sabanko seqtorSi gaizrdeba Tanabari Zalis bankebis ricxvi, rac

gaaumjobesebs konkurentul garemos. Tumca komerciuli bankebis

sawesdebo kapitalis gazrdam SeiZleba garkveuli aRSfoTeba gamoiwvios

Page 97: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

97

TviT komerciul bankebSi. swored mTliani sistemis da, Sesabamisad,

meanabreebis gakotrebisagan dacvis mizniT kapitalis gazrda etapobrivad

ramdenime weliwadSi unda ganaxorcieldes. amis magaliTi ukve arsebobs,

rodesac qarTuli komerciuli bankebis minimaluri kapitali

savaldebulo wesiT 1 milionidan 5 milion laramde TandaTanobiT

gaizarda 1998 wlidan 2000 wlis bolosaTvis.

saqarTvelos sabanko kanonmdeblobaSi zemoTaRniSnuli rekomendaciebis

ganxorcieleba Sinaarsobrivad ar gamoiwvevs kanonis seriozul

cvlilebebs, vinaidan TiToeul rekomendaciasTan dakavSirebuli sakiTxi

metnaklebad gaTvaliswinebulia moqmed sabanko kanonmdeblobaSi.

miuxedavad amisa, zemoaRniSnuli rekomendaciebis srulyofilad

gaTvaliswineba aucilebeli iqneba, raTa sabanko kanonmdebloba

Seesabamebodes Tanamedrove moTxovnebs da sabanko saqmianobis

zedamxedveloba iyos efeqtiani.

erT-erTi umTavresi Sinaarsobrivi sxvaoba sabanko saqmianobis saxeebSi

mdgomareobs. kerZod, qarTuli kanonmdeblobiT sabanko saqmianobis

saxeebSi ar aris gaTvaliswinebuli:

1. fasiani qaRaldebis gamoSvebaSi monawileoba da aseT gamoSvebasTan

dakavSirebuli momsaxurebis miwodeba;

2. dawesebulebebisaTvis konsultaciebis gacema kapitalis struqturis,

sawarmos strategiisa da Sesabamis sakiTxebTan dakavSirebiT da Serwymasa

da sawarmoebis SeZenasTan dakavSirebuli rCevebi da momsaxureba.

„fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Sesabamisad es

saqmianoba mxolod fasiani qaRaldebis sabrokero kompaniebis

prepogativaa da igi eqvemdebareba licenzirebas saqarTvelos fasiani

qaRaldebis erovnuli komisiis mxridan. amdenad saqarTveloSi am saxis

saqmianoba ar rCeba zedamxedvelobis gareSe da amasTan dakavSirebiT

sabanko kanonmdeblobis cvlileba ar iqneba mizanSewonili, vinaidan

qveynis xelisuflebis mier finansuri seqtoris instituciuri mowyoba

gadawyvetilia im kuTxiT, rom komerciuli sabanko saqmianoba da

sainvesticio sabanko saqmianoba erTmaneTisgan iyos gamijnuli.

saqarTveloSi sabanko saqmianobasTan dakavSirebiT erT-erT seriozul

xarvezs warmoadgens depozitebis dazRvevis sistemis ar arseboba. es

TavisTavad meanabreTa dacvis meqanizmis ar arsebobaze miuTiTebs (Tu ar

gaviTvaliswinebT e.w. savaldebulo rezervebs). 2003 wels erovnul banks

dagegmili aqvs muSaobis dawyeba depozitebis dazRvevis sistemis

ZiriTadi safuZvlebisa da meqanizmebis Camoyalibebaze, risTvisac saWiro

iqneba sxvadasxva alternetiuli variantebis ganxilva. mTlianobaSi

depozitebis dazRvevis sistemis SeqmnisaTvis aucilebeli iqneba

seriozuli gamokvlevebis Catareba, am sferoSi evropaSi warmatebulad

funqcionirebadi depozitebis dazRvevis sistemis 4-5 qveynis modelis

Teoriuli da praqtikuli aspeqtebis Seswavla, risTvisac erovnuli banki

saWiroebs institucionaluri daxmarebis gawevas.

Page 98: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

98

gasaTvaliswinebelia is faqtic rom, saerTaSoriso savaluto fondis

rekomendaciebSi13 aRniSnulia, rom depozitebis dazRvevis sqemis

danergvis winapirobaa jansaRi sabanko seqtoris arseboba da Zlieri

sazedamxedvelo reJimi. swored am miznebis miRwevas emsaxureba

winamdebare dokumentiT gaTvaliswinebuli rekomendaciebi

dazRveva

1. Sesavali

1.1 90-ian wlebSi dawyebulma ekonomikurma reformebma organulad

ganapiroba qveyanaSi Tanamedrove sabazro principebze dafuZnebuli

sadazRvevo sistemis Camoyalibebis aucilebloba. 1997 wlidan

moyolebuli saqarTveloSi mimdinareobs dazRvevis seqtoris reforma,

romelmac mTeli rigi institucionaluri da sakanonmdeblo nabijebi

moicva. miuxedavad imisa, rom sabanko sistemisagan gansxvavebiT

sadazRvevo bazari SedarebiT gvian amuSavda da neli tempiT viTardeba,

ukanasknel wlebSi SeimCneva am seqtorSi mimdinare dadebiTi tendenciebi:

yovelwliurad fiqsirdeba moziduli sadazRvevo premiebis stabiluri

zrda, damakmayofilebelia sadazRvevo kompaniebis gadaxdisunarianobis

maCveneblebi, izrdeba ucxouri sadazRvevo kompaniebis interesi qarTuli

sadazRvevo bazris mimarT.

sadazRvevo kanonmdeblobis Camoyalibebas safuZveli Caeyara 1997 wels,

rodesac miRebul iqna am sferos maregulirebeli ZiriTadi kanonebi.

kerZod, 1997 wlis maisSi mirebul iqna kanoni `dazRvevis Sesaxeb”,

romelmac moawesriga mTeli rigi sakiTxebisa: dazRvevis formebi,

sadazRvevo urTierTobebis subieqtebi, sadazRvevo kompaniebis

licenzireba, ekonomikuri limitebi da nortmativebi, gadazRvevis

principebi da sxva. amave kanoniT sadazRvevo bazris zedamxedveloba da

regulireba daevala dazRvevis saxelmwifo zedamxedvelobis samsaxurs,

romelic amJamad warmoadgens sajaro samarTlis iuridiul pirs,

romelic damoukidebelia Tavis saqmianobaSi da angariSvaldebulia

saqarTvelos prezidentis winaSe.

ameve periodSi miRebul iqna kanoni `samedicino dazRvevis” Sesaxeb (1997

wlis aprilSi). 1997 wlis ivnisSi `avtomototransportis mflobelTa

samoqalaqo pasuxismgeblobis savaldebulo dazRvevis Sesaxeb”

saqarTvelos kanonis miRebiT pirvelad saqrTveloSi SemoRebul iqna

savaldebulo dazRvevis meqanizmi. 1999 wlis TebervalSi miRebul iqna

kanoni `savaldebulo xanZarsawinaaRmdego dazRvevis Sesaxeb”.

saxelmwifo socialuri uzrunvelyofis sistemis funqcionirebasTan

dakavSirebulma seriozulma problemebma dRis wesrigSi daayena kerZo

sapensio sqemebis SemoRebis aucilebloba. dawyebul iqna saxelmwifo

sapensio sistemis reforma, ris Sedegadac 1998 wlis oqtomberSi miRebul

13 “Financial System Stability Assessment”. Prepared by the Monetary and Exchange Affairs and European II Departments. October 9, 2001. p.25

Page 99: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

99

iqna kanoni `arasaxelmwifo sapensio dazRvevisa da uzrunvelyofis

Sesaxeb”. dResdReobiT saqarTveloSi dafuZnebulia sami kerZo sapensio

sqema.

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba dazRvevis saxelmwifo

zedamxedvelobis samsaxuris mier SemuSavebul normatiul aqtebs,

romlebic sadazRvevo kompaniebis gadaxdisunarianobis da finansuri

mdgradobis uzrunvelyofas emsaxureba. kerZod, aRniSnuli normatiuli

aqtebi aregulireben moTxovnebs minimaluri Sevsebuli sawesdebo

kapitalisadmi, romlis odenobac Seadgens 500 000 laridan 1 000 000

laramde, dazRvevis saxeobis mixedviT; gansazRvraven sadazRvevo

rezervebis Seqmnis da maTi ganTavsebisa da investirebis wess; zRvrul

Tanafardobas sadazRvevo kompaniebis (garda sicocxlis dazRvevisa)

sakuTar kapitalsa da mozidul finansur saSualebebs Soris; sadazRvevo

kompaniebisa da sadazRvevo brokerebis angariSgebis wesebs da sxva.

saqarTvelos dazRvevis maregulierebeli normatiuli bazis evrokavSiris

kanonmdeblobasTan daaxlobis ZiriTadi mizania sadazRvevo sistemis

Semdgomi ganviTareba da sadazRvevo polisis mflobeTa interesebis

dacvis uzrunvelyofa. EvrokavSirSi damkvidrebuli dazRvevis

regulirebisa da zedamxedvelobis principebis gaTvaliswineba xels

Seuwyobs sadazRvevo kompaniebis finansuri simyarisa da

gadaxdisunarianobis gaumjobesebas da maTi sandoobis zrdas, rac

zogadad sadazRvevo bazris stabiluri funqcionirebis sawindaria.

1.2 samuSao qvejgufis (dazRvevis saxelmwifo zedamxedvelobis

samsaxuris, iusticiis samisnistros, ekonomikis, mrewvelobisa da

vaWrobis saministros, finansTa saministros warmomadgenlebisa da

GEPLAC-is eqspertebis SemadgenlobiT) mier Seswavlil da gaanalizebul

iqna evrokavSiris sadazRvevo kanonmdebloba, agreTve ekonomikuri

TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis (OECD) mier am sferoSi

SemuSavebuli principebi (dokumentebis krebuli `axlad warmoqmnili

ekonomikis qveynebisTavis dazRvevisa da kerZo sapensio uzrunvelrofis

saxelmZRvanelo”) da dazRvevis zedamxedvelebis saerTaSoriso

asociaciis (IAIS) rekomendaciebi. aRniSnuli dokumentebis moTxovnebTan

saqarTvelos kanonmdeblobis SedarebiTma analizma cxadyo, rom

zogierTi principi CvenTan ukve asaxulia, Tumca mTeli rigi sakiTxebisa

mowesrigebuli ar aris an maTi regulireba Semdgom daxvewas saWiroebs.

saqarTvelos sadazRvevo bazris ganviTarebis arsebuli donis

gaTvaliswinebiT samuSao qve-jgufis mier prioritetad iqna miCneuli

saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris Semdeg direqtivebTan

daaxloeba: sicocxlis dazRvevis direqtiva (2002/83/EC), arasicocxlis

dazRvevis pirveli direqtiva (73/239/EEC), arasicocxlis dazRvevis mesame

direqtivis (92/49/EEC) me-8, me-15 da me-16a muxlebi, sadazRvevo

dawesebulebis reorganizaciisa da likvidaciis Sesaxeb direqtivis

(2001/17/EEC) me-10 da me-13 muxlebi. kerZod ki harmonizaciis procesma unda

moicvas iseTi sakiTxebi, rogoricaa dazRvevis saxeobebis klasifikacia,

Page 100: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

100

sadazRvevo kompaniebis organizaciul-samarTlebrivi forma, kompaniis

xelmZRvanelTa da mniSvnelovani wilis mflobel aqcionerTa/partniorTa

Sesaferisobis kriteriumebis daweseba, licenzirebisas warsadgeni

operaciaTa sqema (biznes gegma), e.w. `mWidro kavSirebis” regulireba,

sadazRvevo kompaniebis teqnikuri rezervebi da gadaxdisunarianobis

zRvari, sainvesticio politika, mniSvnelovani wilis SeZenisa da

gasxvisebis SezRudva, erTdroulad sicocxlisa da arasicocxlis

dazRvevis saxeobebSi licenzirebis akrZalva, kompetenturi organos

ufleba ganaxorcielos kompaniis dokumenturi da adgilze Semowmeba,

auditorebis valdebuleba miawodon informacia kompetentur organos,

sicocxlis dazRvevis xelSekrulebis pirobebi da sadazRvevo

moTxovnebisaTvis upiratesi dakmayofilebis uflebis miniWeba. 2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis argumentacia

dazRvevis saxeobebi

2.1 saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli dazRvevis saxeobebis

klasifikacia SesabamisobaSi unda iqnes moyvanili direqtivis 2002/83/EC

danarTSi da 73/239/EEC danarTis A nawilSi mocemul klasifikaciasTan.

(warmoadgens Semdgomi msjelobis sagans). sadazRvevo riskebis swori klasifikacia mniSvnelovania imdenad,

ramdenadac dazRvevis TviToeul saxeobaze unda vrceldebodes

speciluri wesebi da Sesabamisad mzRvevli romelic dazRvevis

konkretul saxeobas axorcilebs, unda daeqvemdebaros am saxeobisaTvis

dadgenil regulirebasa da zedemxedvelobas. dazRvevis klasifikacia

mniSvnelovania agreTve sxvadasxva riskebisaTvis Sesabamisi sadazRvevo

ganakveTebis dadgenis TavalsazrisiTac.

bazarze daSvebis pirobebi

2.2 kanonmdebloba unda iTvaliswinebdes licenziis gacemis

SesaZleblobas dazRvevis ara mTel saxeobaze, aramed am saxeobas

mikuTvnebul erT an ramodenime riskze (ganmcxadeblis survilisamebr).

kompetentur organos ufleba unda hqondes dazRvevis konkretuli

saxeobisaTvis moTxovnili licenzia SezRudos mxolod im operaciebiT,

romlebic operaciaTa sqemaSia (biznes-gegmaSia) miTiTebuli. (direqtivis

2002/83/EC me-5 muxli da direqtivis 73/239/EEC me-7 muxli).

amasTan, arasicocxlis dazRvevis saxeobebis licenzirebasTan

dakavSirebiT kanonmdebloba unda iTvaliswinebdes licenziis gacemis

SesaZleblobas saxeobaTa jgufebze. saxeobebis jgufebSi gaerTianebis

wesebi da am jgufebis Sesabamisi saxelwodebebi SemuSavebul unda iqnes

73/239/EEC direqtivis danarTis B nawilis Sesabamisad. erT klasze an

klasebis jgufze gacemuli licenzia aseve unda moqmedebdes sxva klasSi

Semaval riskebze, Tu am riskebis dazRveva damatebiT xasiaTs atarebs.

riski CaiTvleba damatebiTad Tu igi dakavSirebulia ZiriTad riskTan;

Page 101: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

101

exeba im obieqts, romelic dazRveulia ZiriTadi riskisagan da moculia

im xelSekrulebiT, romelic azRvevs ZiriTad risks (73/239/EEC direqtivis

danarTis C punqti).

winamdebare debuleba emyareba sadazRvevo riskebis mixedviT

licenzirebis princips da misi danergva xels Seuwyobs sadazRvevo

kompaniis saqminobasTan dakavSirebuli riskebis marTvis xarisxis

gaumjobesebas da polisis mflobelTa interesebis ukeT dacvas. amasTan

erTad amgvari midgoma kompaniis interesebis dacvas emsaxureba da

zedmetad ar amZimebs mas damatebiTi riskis dazRvevisaTvis licenziis

miRebis valdebulebiT.

2.3 sadazRvevo kompaniebi dafuZnebul unda iqnen saaqcio sazogadoebis

organizaciul samarTlebrivi formiT (direqtivis 2002/83/EC muxli 6.1(a) da direqtivis 73/239/EEC muxli 8.1(a)).

direqtivebi yvela wevri saxelwifosaTvis cal-calke gansazRvravs im

samarTlebriv formebs, romlebic nebadarTulia am wevr saxelwifoSi

dafuZnebuli sadazRvevo kompaniisaTvis. Tumca, unda aRiniSnos, rom am

kompaniaTa struqtura erTmaneTis msgavsia da, rogorc wesi, es aris

wiliT SezRuduli sazogadoeba an urTierTdazRvevis sazogadoeba.

mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanoniT dadgenil organizaciul-

samarTlebriv formaTagan saaqcio sazogadoeba yvelaze metad Seesabameba

direqtiviT gansazRvrul formebs. dazRvevis Sesaxeb kanonis Tanaxmad ki

sadazRvevo kompania garda saaqcio sazogadoebisa (ss) agreTve SeiZleba

dafuZnebul iqnes SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebis (Sps)

organizaciul-samarTlebrivi formiT. Sps-sTan SederebiT ss-is

organizaciul samarTlebrivi forma bevrad ufro rTuli da daxvewilia.

upirveles yovlisa, ss-is forma ufro morgebulia msxvili kapitaluri

tipis sazogadoebaze, xolo sadazRvevo kompania (Tu gaviTavliswinebT

kanoniT dadgenil moTxovnebs misi minimaluri sawesdebo kapitalis

odenobis mimarT) swored aseTs warmoadgens. ss-s kapitali gamoxatulia

aqciebSi, rac masze saxelmwifoebrivi kontrolis mravali formisa da

saSualebis gamoyenebas gulisxmobs. daxvewilia ss-s mmarTvelobis

organoTa sistema. sameTvalyureo sabWo ss-saTvis savaldebulo organos

warmoadgens maSin, roca Sps-saTvis igi fakultaturia. ss-saTvis agreTve

savaldebuloa yovelwliuri auditoruli Semowmebis Catereba. garda

amisa, ss-s mniSvnelovan Taviseburebas is geremoeba warmoadgens, rom arc-

erT aqcioners ar aqvs ufleba ukan moiTxovos sazogadoebaSi

ganxorcilebeuli Sesatani (garda kanoniT mkacrad gansazRvruli

gamonaklisi SemTxvevisa), rac sazogadoebis met finasur simyares

uzrunvelyofs. Sps-s momwesrigebeli normebi ufro dispoziciuria da met

damoukideblobas aniWebs sazogadoebas, vidre ss-is momwesrigebeli

normebi. yovelive amis gaTvliswinebiT, sadazRvevo kompaniisaTvis ss-s

organizaciul-samrTlebrivi formis daweseba ganapirobebs misi ufro

mkacri regulirebis CarCoebSi moqcevas, rac kompaniis marTvis

efeqtianobas Seuwyobs xels.

Page 102: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

102

2.4 licenziis misaRebad sadazRevvo kompaniis mier warsadgeni operaciaTa

sqema (biznes gegma) unda asaxavdes kompaniis saqmianobas sul mcire

momavali sami wlisaTvis (direqtivis 2002/83/EC muxlebi 6.1(c) da 7 da

direqtivis 73/239/EEC muxlebi 8.1(c) da 9). aRniSnuli gegma damajereblad

unda asaxavdes kompaniis unars saqmianobis pirvel wlebSi SeinarCunos

finansuri mdgradoba da nebismier dros SeZlos nakisri valdebulebebis

Sesruleba. biznes-gegma unda moicavdes Semdeg informacias da

mtkicebulebas:

- valdebulebis im saxeebs, romlis aRebasac apirebs kompania

(sicocxlis dazRvevis SemTxveaSi) an riskebis saxeebi, romlis

dazRvevasac igi gegmavs (arasicocxlis dazRvevis SemTxvevSi)

aRniSnuli informacia gansakuTrebiT mniSvnelovania im finansuri

resursebis moculobis gansazRvrisTvis, romelsac unda flobdes

kompania saqmianobis sawyis etapze. informacia ar unda Semoifarglebodes

sadazRvevo klasebis aRniSvniT erovnuli kanonmdeblobiT dadgenili

klasifikaciis mixedviT. piriqiT, riskebis buneba da pirTa wre (samizne

jgufi), romelTanac kompania apirebs xelSekrulebebis dadebas,

maqsimalurad detalurad unda iyos aRwerili. biznes-gegma agreTve unda

Seicavdes informacias imis Taobaze, apirebs Tu ara kompania gadazRvevis

saqmianobis ganxorcielebas da, Tu apirebs, dazRvevis romel klasebSi.

- kompaniis gadazRvevis politikis ZiriTad principebs

kompaniam unda aRweros Tu ra meTodiTa da moculobiT ganxorcieldeba

savaraudo sadazRvevo xelSekrulebebis gadazRveva. windaxedul da

keTilgonier damfuZnebels ukve am etapze unda hqondes gavlili

winaswari konsultaciebi gadazRvevis kompaniebTan da unda SeeZlos

gadazRvevis programis warmodgena. zedamxedveli darwmunebuli unda

iyos, rom gadazRvevis kompania finansurad sakmarisad uzrunvelyofilia.

- saqmianobis dawyebasTan dakavSirebuli mosalodneli xarjebi da is

finansuri saSualebebi, romlebic am mizans moxmardeba

kompaniam unda aRweros Tu rogor Camoyalibdeba savaraudo kontraqtebis

portfelis marTvisaTvis saWiro struqtura da ra saSualebebiT (mag.

brokerebi, agentebi, sadistribucio qselebi) ganxorciledeba

SesaTavazebeli produqtebis distribucia. unda ganisazRvros saqmianobis

dagmemil ganviTarebasTan dakavSirebuli mosalodneli xarjebi. amave

dros, kompaniam unda daamtkicos im finansuri saSualebebis arseboba,

romlebic saqmianobis dawyebasTan dakavSirebuli xarjebis dafarvas

moxmardeba (saorganizacio fondis an misi eqvivalentis arseboba).

- saqmianobis dagegmili ganviTareba da gadaxdisunarianobis zRvari

kompaniam unda warmoadginos sul mcire pirveli sami wlisaTvis

saqmianobis savaraudo ganviTarebis sqema mogebis da zaralis angariSis

saxiT. gamartivebuli balansi da savaraudo likvidurobis done unda

Page 103: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

103

ganisazRvros savaraudo saqmianobis moculobisa da struqturis,

premiebis, sakomisioebis, administraciuli da sadazRvevo

anazRaurebasTan dakavSirebuli xarjebis, investiciebidan miRebuli

Semosavalebisa da gadasaxadebis gaTvaliswinebiT.

kompetentur organos ufleba unda hqondes Seamowmos, Tu ramdenad

realuria warmodgenili informacia da saWiroebis SemTxvevaSi

mosTxovos kompanias zemoaRniSnuli savaraudo parametrebis gadasinjva,

saorganizacio fondis an misi eqvivalentis gazrda, premiebis gamoTvlis

gansxvavebuli meTodis gamoyeneba an gadazRvevis politikis Secvla. Tu

licenziis maZiebeli kompania ar gaiTvaliswinebs zedamxedvelis

SeniSvnebs, kompetentur organos ufleba unda hqondes uari Tqvas

licenziis gacemaze an gasces igi garkveuli pirobebiT (SezRudvebiT).

2.5 SedarebiT gviandel etapze sicocxlis damzRvevi kompaniis da

arasicocxlis damzRvevi kompaniis, romelic apirebs 73/239/EEC

direqtivis danarTSi mocemuli klasifikaciiT 10-15 punqtebs mikuTvnebul

saxeobebSi Semavali erTi an meti riskis dazRvevas, sagarantio fondis

minimaluri odenoba unda gaizardos 3 milioni evros eqvivalenturi

Tanxis odenobamde larebSi (direqtivis 2002/83/EC muxlebi 6.1(d) da 29(2)). yvela danarCeni arasicocxlis mzRvevlis sagarantio fondis minimaluri

odenoba unda Seadgendes 2 milioni evros eqvivalentur Tanxas larebSi

(direqtivis 73/239/EEC muxlebi 8.1(d) da 17.2). sadazRvevo kompaniis sagarantio fondis minimaluri odenobis gazrda

xels Seuwyobs sadazRvevo kompaniebis finansuri mdgradobisa da

usafrTxoebis ganmtkicebas. vinaidan sadazRvevo kompaniebis sagarantio

fondis gazrda gardauvali RonisZiebaa am seqtoris stabiluri

funqcionirebis uzrunvelsayofad da Tu gaviTvaliswinebT yvela im

obieqtur mizezs, romelmac SeiZleba es procesi Seaferxos, SesaZlebelia

sagarantio fondis zrda etapobrivad, dadgenili grafikis mixedviT

ganxorcieldes (risi gamocdilebac Cven sabanko seqtorSi gagvaCnia).

2.6 dawesebul unda iqnes sadazRvevo kompaniis xelmZRvanelTa

Sesaferisobis kriteriumebi. kompaniis saqmianobas unda warmarTavdnen

kargi reputaciis, saTanado profesiuli kvalifikaciis da gamocdilebis

mqone pirebi (direqtivis 2002/83/EC muxli 6.1(e) da direqtivis 73/239/EEC muxli 8.1(e)).

Sesaferisobis kriteriumi orgvaria: profesiuli Sesaferisoba da

pirovnuli (reputaciasTan dakavSirebuli) Sesaferisoba. profesiuli

kriteriumi moiTxovs sadazRvevo saqmis da agreTve menejmentis Teoriul

da praqtikul codnas. aRniSnuli moTxovna dakmayofilebulad CaiTvleba

Tu dadasturdeba kandidatis ramodenime wliani saqminoba igive zomisa

da tipis sadazRvevo kompaniaSi. Sesabamisi codnis SeZena SesaZlebelia

agreTve sadazRvevo industriis gareT, Tu kandidats gaaCnia menejeris

Tanamdebeobaze muSaobis gamocdileba. nebismier SemTxvevaSi moTxovnebi

unda gansxvavdebodes imisda mixedviT Tu kompaniis saqminobis romel

Page 104: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

104

sferoze iqneba pasuxismgebeli Sesabamisi piri (mag. informaciis

gadamuSaveba, personali (kadrebi), saxsrebis marTava da sxv.).

kargi reputaciis kriteriumis mizania kandidatis patiosnebisa da

sandoobis Sefaseba. aRniSnuli kriteriumi ukavSirdeba kandidatis

pirovnul Tvisebebs (mis bunebas). am kriteriumiT piris Sefasebisas

zedamxedveli unda eyrdnobodes cnobil faqtebs da mtkicebulebebs.

licenziis gacemaze uaris Tqmis safuZvels warmoadgens zedamxedvelis

mier iseTi faqtebis codna, roemlTa safuZvelzec SesaZlebelia

gakeTebul iqnes daskva, rom Sesabamisi kandidati ver SeZlebs kompaniis

saTanado marTvas (nasamarTleoba gansakuTerbiT iseTi danaSaulisaTvis,

romelic Cadenilia finansur momsaxurebasTan dakavSirebiT; saeWvo

garigebebSi monawileoba; arakeTilsindisieri qmedebiT gamowveuli

gakotreba; gadasaxadebiasTavis Tavis arideba; kandidatisaTvis warsulSi

uaris Tqma safinanso saqmianobis ganxorcielebis licenziaze an aseTi

licenziis CamorTmeva; profesiul gaerTianebaSi gawevrianebaze uaris

Tqma an garicxva; safinanso momsaxurebis seqtoris sxva

maregulireblebis mier kandidatis mimarT gamoyenebuli sanqciebi;

warsuli saeWvo saqmianobebi da sxv.)

Sesaferisobis kriteriumebis daweseba xels Seuwyobs sadazRvevo

kompaniis marTvaSi iseTi pirebis mosvlas, romelTa profesiuli

ganaTleba, gamocdileba da saqmisadmi keTilsindisieri damokidebuleba

uzrunvelyofs kompaniis efeqtian, stabilur da momgebian funqcionirebas.

es ki Tavis mxriv ganapirobebs seqtorSi krizisebis Tavidan acilebas da

mosaxleobaSi sadazRvevo industriisadmi ndobis gaRrmavebas da mis

popularizacias.

2.7 sadazRvevo kompaniasa da sxva fizikur an iuridiul pirebs Soris

mWidro kavSirebis (direqtivis mniSvnelobiT) arsebobis SemTxvevaSi,

kompetenturma organom licenzia unda gasces mxolod im SemTxvevaSi Tu

es mWidro kavSirebi xels ar SeuSlis maTi sazedamxedvelo funqciebis

efeqtian ganxorcielebas.

kompetenturma organom ar unda gasces licenzia im SemTxvevaSi, Tu

arsebobs mWidro kavSiri iseTi saxelmwifos iuridiul an fizikur

pirTan, romlis kanonebi, sxva normatiuli aqtebi an administraciuli

debulebebi an maT aRsrulebasTan dakavSirebuli sirTuleebi xels

SeuSlis kompetentur organos sazedamxedvelo funqciebis efeqtian

SesrulebaSi.

kompetenturma organom unda mosTxovos sadazRvevo kompaniebs im

informaciis miwodeba, romelic saWiroa zemoaRniSnuli moTxovnebis

Sesrulebis monitoringisaTvis mudmiv safuZvelze.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 6.2 da direqtivis 73/239/EEC muxli 8.1).

aRniSnuli debulebis saqarTvelos kanonmdeblobaSi gaTvaliswineba

saSualebas miscems zedamxedvel organos licenzirebis etapze

detalurad Seiswavlos sadazRvevo kompaniasa da sxva qveynis rezident

Page 105: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

105

pirTa Soris arsebuli mWidro kavSirebi da Tu zedamxedveli aRmoaCens,

rom Sesabamisi qveynis kanonmdebloba ar uzrunvelyofs informaciis

sajaroobasa da saTanado gamWvirvalobas (rac SeuZlebels xdis

Sesabamisi pirebis Sesaxeb saWiro informaciis miRebas) uari Tqvas

licenziis gacemaze.

2.8 dawesebul unda iqnes sadazRevo kompaniis mniSvnelovani wilis

(romelic iZleva dawesebulebis marTvaze mniSvnelovani zegavlenis

saSualebas) mflobeli aqcionerebis Sesaferisobis kriteriumebi.

kompetentur organos, licenziis gacemamde, unda ecnobos im aqcionerTa

vinaoba, romelnic mniSvnelovan wils floben sadazRvevo kompaniaSi,

maTi kuTvnili wilis odenobis miTiTebiT. es moTxovna unda gavrceldes

rogorc pirdapir ise arapirdapir14 aqcionerebze, miuxedavad imisa isini

fizikur Tu iuridiul pirebs warmoadgenen. kompetenturma organom unda

Seafasos aqcionerebis Sesaferisoba da uari Tqvas licenziis gacemaze,

Tu miiCnevs, rom sadazRvevo kompaniebis mizanmimarTuli da gonivruli

marTvis uzrunvelyofis miznebidan gamomdinare, aRniSnuli pirebi ar

akmayofileben dadgenil moTxovnebs (direqtivis 2002/83/EC me-8 muxli da

direqtivis 92/49/EEC me-8 muxli).

mniSvnelovani wilis mflobeli aqcionerebisaTvis Sesaferisobis

kriteriumebis daweseba im garemoebiTaa ganpirobebuli, rom es

ukanasknelni, warmoadgenen kompaniis marTvis umaRllesi organos

wevrebs, zegavlenas axdenen kompaniis menejmentze da maT saqminobaze

mniSvnelovnad aris damokidebuli kompaniis warmatebuli funqcionireba.

zedamxedveli darwmunebuli unda iyos, rom aRniSnuli pirebi

akmayofileben im moTxovnebs, romelic aucilebelia kompaniis gonivruli

da efeqtiani marTvis interesebidan gamomdinare da rom isini sandoni

arian.

licenziis gacemaze SeiZleba uari iTqvas Tu arsebobs faqtebi, romelTa

safuZvelzec ivaraudeba, rom mniSvnelovani wilis mflobelebi:

- imyofebian rTul ekonomikur mdgomareobaSi;

- pirdapir an iribad monawileobdnen ukanono garigebebSi, romelic

eWvis qveS ayenebs maT Sesaferisobas, an ganzraxuli aqvT sadazRvevo

kompania gamoiyeneon danaSaulebrivi mizniT (mag. fulis gaTeTrebisaTvis);

da

- imdagvarad arian dakavSirebuli licenziis maZiebel kompaniasTan, rom

es xels SeuSlis an SeuZlebels gaxdis efeqtian zedamxedvelobas.

aqcioner fizikur pirTa mimarT gamoiyenebul unda iqnes kompaniis

xelmZRvanel pirTaTvis dadgenili reputaciasTan dakavSirebuli

Sesaferisobis kriteriumebi. aqcioner iuridiul pirebTan dakavSirebiT,

14 wilis arapirdapiri floba niSnavs wilis flobas mesame (Sualeduri) kompaniis

meSveobiT, romelsac mocemuli piri akontrolebs.

Page 106: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

106

kompetentur organos ufleba unda hqondes moiTxovos auditoruli

angariSebis da savaWro reestridan amonawerebis warmodgena.

2.9 kanonmdeblobaSi mkafiod unda ganisazRvros moTxovna, romlis

Tanaxmadac kompetenturma organom winaswar unda daamtkicos da kompaniam

sistematurad unda acnobos polisis zogadi an specialuri pirobebi,

premiaTa ganakveTebi, formebi da sxva beWdviTi dokumentebi, romelTa

gamoyenebasac apirebs sadazRvevo kompania klientebTan garigebebSi, xolo

sicocxlis dazRvevis SemTxvevaSi agreTve, teqnikuri safuZveli, romelic

gamoiyeneba premiebis da teqnikuri rezervebis gamosaTvlelad.

miuxedavad imisa, rom direqtivis 2002/83/EC muxli 6.5 da direqtivis

73/239/EEC muxli 8.3 auqmebs moTxovnas, romlis Tanaxmadac kompetenturma

organom winaswar unda daamtkicos zemoaRniSnuli dokumentebi da

kompaniam sistematurad unda acnobos am sakiTxebis Taobaze, saqarTvelos

sadazRvevo bazris ganviTarebis donis gaTvliswinebiT mizanSewonili ar

iqneba am etapze direqtivis aRniSnuli debulebebis gaTvaliwienba. OECD-

is dokumentiT `oci saxelmZRvanelo principi dazRvevis regulirebisa da

zedamxedvelobisaTvis gardamavali ekonomikis qveynebSi”

rekomendirebulia zedmxedveli organosaTvis yvela zemoT aRniSnuli

dokumentis miwodeba maTi winaswari damtkicebis mizniT. gardamavali

ekonomikis qveynebisaTvis, rogorsac saqarTvelo warmoadgens, sadazRvevo

seqtoris ganviTarebis sawyis etapze mizanSewonilia, sapremio

ganakveTebis da dazRvevis produqtis zedamxedveli organosaTvis

wardgena winaswari damtkicebisaTvis. es metad efeqtiani saSualebaa

sadazRvevo kompaniebis finansuri stabilurobis uzruvelsayofad,

vinaidan sxva SemTxvevSi maT e.w. `saganakveTo omSi” CaTrevis realuri

safrTxe SeiZleba Seeqmnas, ramac Tavis mxriv kompaniaTa

gadaxdisunarianobaze SeiZleba iqonios zegavlena. meores mxriv,

zedmetad maRali ganakveTebi wamgebiani iqneba damzRvevTaTvis. garda

amisa, gardamavali ekonomikis qveynebSi dazRvevis marTvis gamocdilebis

simwirem iseTi bazisuri statistikuri monacemebis naklebobasTan erTad,

rogoricaa sadazRvevo SemTxvevebis sixSire da maTi moculoba, SeiZleba

rTuli, ufro metic, SeuZlebeli gaxados sapremio ganakveTebis

gaangariSeba realuri riskis safuZvelze.

mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli agreTve is garemoeba, rom mzRvevelisa

da dazRveulisaTvis xelmisawvdomi informaciis asimetriulobis riski

bevrad ufro maRalia gardamavali ekonomikis mqone qveynebSi, sadazRvevo

kompaniebisa da produqtebis Taobaze informaciis arasakmarisi

gamJRavnebis gamo. swored amitom mizanSewonilia sazedamxedvelo

organos mier gasayidad SeTavazebuli dazRvevis produqtebis Semowmeba,

raTa momxmarebelma ar izaralos polisis arasaTanado pirobebiT.

2.10 SedarebiT gviandel etapzeEakrZalul unda iqnes kompaniaTa

licenzireba erTdroulad sicocxlis da arasicocxlis dazRvevaSi

(direqtivis 2002/83/EC muxli 18). sicocxlis dazRvevis kompaniebs ufleba

unda mieceT daazRvion arasicocxlis dazRvevas mikuTvnebuli mxolod

Page 107: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

107

zogierTi riski, kerZod direqtivis 73/239/EEC danarTis A nawilis 1-l

(ubeduri SemTxveva) da me-2 (avadmyofoba) klasebSi miTiTebuli riskebi.

saqarTvelos kanonmdeblobiT daSvebuli sicocxlis da arasicocxlis

dazRvevis saqmianobis erTdrouli ganxorcielebis mizezs arasicocxlis

dazRvevis produqtebze mosaxleobis dabali moTxovna warmoadgens, rac

sadazRvevo kompaniebisaTvis mxolod sicocxlis dazRvevaSi

specializiacias aramomgebians xdis. Tumca, aseTi praqtika metad

sariskoa, vinaidan yovelTvis arsebobs imis safrTxe, rom erT

saqmianobasTan dakavSirebuli minimaluri finansuri valdebulebebi

(gadaxdisunarianobis maCvenebeli) meore saqmianobis xarjze Sesruldeba.

garda amisa, am ori saqmianobis gamijvna aucilebelia sicocxlis

damzRvevebis da ara sicocxlis damzRvevebis interesebis dacvis mizniT,

kerZod, raTa uzrunvelyofil iqnes, rom sicocxlis dazRvevidan

miRebuli mogeba xmardeba sicocxlis damzRvevebs, xolo arasicocxlis

dazRvevidan miRebuli mogeba ara sicocxlis damzRvevebs.

amrigad, sadazRvevo bazris ganviTarebisa da sicocxlis dazRvevaze

moTxovnis zrdis kvaldakval aikrZalos erTi da igive mzRvevlis

sicocxlis da arasicocxlis dazRvevis saxeobebSi erTdrouli

licenzireba, xolo ukve arsebul kompaniebs (romlebic erTdroulad

axorcieleben sicocxlis da arasicocxlis dazRvevas) SesaZloa

moeTxovos, rom maT gansazRvrul vadaSi moaxdinon TavianTi saqmianobis

specializacia sicocxlis an arasicocxlis dazRvevis mixedviT.

saqmianobis ganxorcielebis pirobebi

2.11 kompetentur organos unda hqondes uflebamosileba da saSualebebi,

romelic aucilebelia sadazRvevo kompaniebis saqminobis zedamxedvelobisaTvis.

aseTi uflebamosileba da RonisZiebebi saSualebas unda aZlevdes

kompetentur organos:

- detalurad Seamowmos sadazRvevo kompaniis mdgomareoba da mTlianad

misi saqminoba, rogorc infromaciis Segrovebis da dokumentebis

miwodebis moTxovnis, ise sadazRvevo kompaniis adgilze Semowmebis gziT;

- gamoiyenos zomebi kompaniis, misi dirqtorebis, menejerebis da

makontrolebeli pirebis mimarT, roemlic aucilebelia, raTa

uzrunvelyofil iqnes kompaniis saqminobis Sesabamisoba moqmed

kanonebTan, maregulirebel normebTan da administraciul debulebebTan;

- uzrunvelyos am zomebis ganxorcileba, Sesrulebis an sasamrTlo

meqanizmebis gziT.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 13.3 da direqtivis 73/239/EEC muxli 19.3)

winamdebare debulebis mizania uzrunvelyos sadazRvevo kompaniebis

saTanado zedamxedveloba. aRniSnuli uflebamosilebebis ganxorcielebis

meSveobiT kompetenturma organom unda uzrunvelyos, rom sadazRvevo

kompania icavs yvela im sakanomdeblo normas, romelic masze vrceldeba.

kerZod ki zedamxedvelma unda uzrunvelyos, rom kompania (a) asrulebs

dazRveulis mimarT nakisr saxelSekrulebo valdebulebebs da (b) gaaCnia

Page 108: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

108

saimedo finansuri mdgomareoba, raTa nebismier dros SeZlos nakisri

valdebulebebis Sesruleba.

aRniSnulis misaRwevad, zedamxedvelma unda Seamowmos ara marto

kompaniis finansuri mdgomareoba mocemul momentSi, aramed aseve misi

saoperacio (biznes) pirobebi, romlebic gansazRvravs mis momaval

finansur mdgomareobas. ufro metic, dazRvevis zedamxedvelobis mizania

ara imis Semowmeba iyo Tu ara kompania gadaxdisunariani misi bolo

finansuri angariSis TariRisaTvis, aramed Seafasos mis mier momavalSi

valdebulebebis Sesrulebis SesaZlebloba.

prevenciuli kontrolis ganxorcielebis mizniT, aucilebelia

sadazRvevo kompaniis xelmZRvanelobasTan regularuli kontaqti da

mzRvevelis operaciebis safuZvliani Seswavla. unda arsebobdes

angariSgebuli an gamJRavnebuli informaciis damoukidebeli da sando

gadamowmebis saSualebebi, kerZod teqnikuri rezervebisa da aqtivebis

Sefasebis adekvaturobisa. saqarTvelos bazrisaTvis, sadac buRaltruli

aRricxvisa da angariSgebis sistemebis naklovanebebi amcirebs

dokumeturi Semowmebis efeqtianobas, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens

adgilze Semowmebis praqtika, vinaidan igi saSualebas aZlevs

zedamxedvels Seafasos kompaniis menejmentis efeqtianoba da misi

sazedamxedvelo standartebTan Sesabamisoba. adgilze Semowmebebi unda

moicavdes yvela im faqtors, romelmac SeiZleba, adre Tu gvian,

zegavlena iqonios sadazRvevo kompaniaze da Sesabamisad mis finansur

mdgomareobaze, anu gayidvebis qselis kontroli, sareitingo sistemis

politika, moTxovnebisa da Sedegebis aRricxva, riskis SerCeva,

administraciuli organizeba da sxv.

garda amisa, mniSvnelovania, rom zedamxedvelebs mieniWoT sanqciebis

gamoyenebis uflebamosileba mzRvevelis mier normatiuli aqtebis

moTxovnaTa Seusruleblobis SemTxvevaSi. zedamxedveli unda flobdes

sanqciaTa mTel speqtrs (da ara mxolod licenziis SeCerebis an

gauqmebis uflebas, romelic ukidures zomas unda warmoadgendes), raTa

moaxdinos drouli reagireba, gamoasworos problemuri situacia da amiT

Tavidan aicilos kompaniis krizisi.

sanqciebi SeiZleba moicavdes iseT RonisZiebebs, rogoricaa dajarimeba;

finansuri mdgradobis aRdgenis gegmis wardgenis valdebulebis

dakisreba; kompaniis aqtivebis Tavisufali gankargvis SezRudva;

speciluri auditoris daniSvna (detaluri SemowmebisaTvis); kompaniis

saqmianobis mTliani an nawilobrivi SezRudva – gansazRvruli

garigebebis dadebis akrZalva, moziduli premiebis moculobis

limitireba, gadazRvevis programis gadasinjvis valdebulebis dakisreba,

aqcionerebze dividendebis gacemis akrZalva, polisis mflobelTaTvis

kanoniT an xelSekrulebiT gaTvaliwinebulze zeviT (nameti) Tanxis

ganawileba da sxv; droebiTi administraciis reJimSi marTva da sxv.

zemoaRniSnuli zomebis ganxorcieleba sazedamxedvelo organos

SesaZleblobas miscems, uzrunvelyos ara mxolod kompaniebis

gadaxdisunarianoba, aramed, zogadad, xeli Seuwyos sazogadoebis ndobis

Page 109: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

109

gaRrmavebas sadazRvevo industriis mimarT, romelmac jer kidev ver

moipova saTanado popularoba sazogadoebaSi.

2.12 iuridiulma Tu fizikurma pirma, romelic, pirdapir Tu arapirdapir,

apirebs sadazRvevo kompaniaSi mniSvnelovani wilis SeZenas, winaswar unda

acnobos amis Sesaxeb kompetentur organos, Sesabamisi wilis odenobis

miTiTebiT. aRniSnulma pirma aseve unda acnobos kompetentur organos

Tavisi ganzraxva gazardos kuTvnili wili sadazRvevo dawesebulebaSi,

ris Sedegadac misi xmis ufleba an mis sakuTrebaSi arsebuli kapitalis

odenoba miaRwevs an gadaaWarbebs sadazRvevo dawesebulebis kapitalis

20%, 33% an 50%-s an sadazRvevo dawesebulebas mis Svilobil

organizaciad aqcevs.

kompetentur organos ufleba unda hqondes, Setyobinebis miRebidan

maqsimum sami Tvis ganmavlobaSi, uari ganacxados aRniSnuli gegmis

ganxorcielebaze, Tu sadazRvevo kompaniis efeqtiani da mizanmimarTuli

marTvis uzrunvelyofis saWiroebidan gamomdinare, mas ar akmayofilebs

zemoT miTiTebuli piris Sesabamisoba. Tu kompetenturi organo

daeTanxmeba SemoTavazebul gegmas, mas ufleba unda hqondes daawesos

aRniSnuli gegmis ganxorcielebis maqsimaluri vada.

Tu mniSvnelovani wilis mflobeli piris zegavlenam SeiZleba

uaryofiTad imoqmedos kompaniis efeqtian an mizanmimarTul marTvaze,

kompetenturma organom unda miiRos Sesabamisi zomebi aseTi mdgomareobis

aRkveTis mizniT. aseTi zomebi SeiZleba moicavdes aRmkveT zomebs,

direqtorebis an menejerebis mimarT sanqciebis gamoyenebas, mocemuli

aqcionerebis an partniorebis sakuTrebaSi arsebul wilebTan

dakavSirebuli xmis uflebis SeCerebas.

msgavsi zomebi unda gamoiyenebodes im fizikuri Tu iuridiuli pirebis

mimarTac, romlebic ar Seasruleben informaciis miwodebis

valdebulebas mniSvnelovani wilis SeZenasa da gazrdasTan dakavSirebiT.

Tu mniSvnelovani wilis SeZena mainc ganxorcieldeba kompetenturi

organos uaris miuxedavad, kompetentur organos ufleba unda hqondes

SeaCeros an gaauqmos xmis ufleba.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 15 da direqtivis 92/49/EEC muxli 15)

yvela es zoma imaeve miznebs emsaxureba, romlebic 2.8 rekomendaciaSia

miTiTebuli, anu _ kompaniis saimedo da gonivruli marTvis

uzrunvelyofas.

2.13 auditorebs, romlebic axorcieleben sadazRvevo kompaniis wliuri

angariSebis Semowmebas, unda daekisroT valdebuleba dauyovnebliv

acnobon kompetentur organos Sesabamis kompaniasTan dakavSirebuli im

faqtebisa da gadawyvetilebebis Sesaxeb, romelic maTTvis cnobili gaxda

auditoruli Semowmebisas da romelic:

- warmoadgens im kanonebis, maregulirebeli normebis da

administraciuli debulebebis arsebiT darRvevas, romlebic awesrigeben

Page 110: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

110

sadazRvevo kompaniis licenzirebis da saqmianobis ganxorcilebis

pirobebs;

- zegavlenas iqoniebs kompaniis funqcionirebaze;

- gamoiwvevs angariSebis damowmebaze uaris Tqmas.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 17 da direqtivis 92/49/EEC muxli 16a)

auditorebze zedamxedvelisaTvis iseTi faqtis droulad Setyobinebis

valdebulebis dakisreba, ramac SesaZloa uaryofiTi zegavlena iqonios

kompaniis finansur mdgradobaze, miznad isaxavs sadazRvevo kompaniis

gonivruli zedamxedvelobis gaZlierebas da damzRvevebis interesebis

dacvas.

2.14 teqnikuri rezervebi (warmoadgens Semdgomi msjelobis sagans).

2.15 gadaxdisunarianobis zRvari (warmoadgens Semdgomi msjelobis

sagans).

2.16 sainvesticio politika (warmoadgens Semdgomi msjelobis sagans).

saxelSekrulebo pirobebi

2.17 polisis mflobels, romelic debs sicocxlis dazRvevis

individulaur xelSekrulebas, ufleba unda hqondes moSalos

xelSekruleba 30 dRis vadaSi, mas Semdgom rac igi Seityobs

xelSekrulebis dadebis Sesaxeb.

xelSekrulebis moSlis Sesaxeb Setyobinebis gakeTeba anTavisuflebs

polisis mflobels xelSekrulebiT gaTvaliwienbuli yvela momavali

valdebulebisagan.

aRniSnuli moTxovna ar unda gavrceldes 6 Tvis an naklebi vadiT

dadebul xelSekrulebebze, agreTve Tu polisis mflobelis statusis an

im garemoebaTa gaTvaliwinebiT, romelSic daido xelSekruleba, polisis

mflobeli ar saWiroebs amgvar specialur dacvas.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 35)

aRniSnuli normis mizania momxmarebelTa, polisis mflobelTa uflebebis

dacva. cxadia, rom polisis mflobeli araTanabar piroebeSi imyofeba

xelSekrulebis meore mxaresTan, sadazRvevo kompaniasTan. igi naklebad

informirebulia dazRvevis produqtebisa da sadazRvevo kompaniebis

Sesaxeb da mzRvevelma SesaZloa Tavs moaxvios mas xelSekrulebis

gaumarTlebeli pirobebi. imis gaTvaliswinebiT rom gardamavali

ekonomikis mqone qveynebSi, rogorsac saqarTvelo warmoadgens,

mzRvevelisa da polisis mflobelisaTvis xelmisawvdomi informaciis

asimetriulobis riski kidev ufro maRalia, polisis mflobeli

gaZlierebul dacvas saWiroebs. swored amitom mizanSewonilia

kanonmdeblobaSi asaxul iqnes momxmareblis dacvis damatebiTi meqanizmi,

Page 111: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

111

romelic saSualebas miscems polisis mflobels xelSekrulebis dadebis

Semdgom, gansazRvrul vadaSi, xelaxala Seafasos xelSekrulebis

piroebebi da moSalos xelSekruleba ise, rom igi ganTavisuflebul

iqneba xelSekrulebiT nakisri valdebulebebis Sesrulebisagan.

2.18 sicocxlis dazRvevis xelSekrulebis dadebamde polisis mflobels

unda miewodos saul mcire is infromacia, romelic gaTvaliwienebulia

direqtivis 2002/83/EC danarTSi III (A). (direqtivis 2002/83/EC muxli 36.1)

xelSekrulebis moqmedebis ganmavlobaSi polisis mfloebls unda

ecnobos im infromaciasTan dakavSirebuli nebismieri cvlileba, roemlic

miTiTebulia direqtivis 2002/83/EC danarTSi III (B). (direqtivis 2002/83/EC

muxli 36.2)

am rekomendaciis mizani da argumentacia wina rekomendaciis (2.17)

analogiuria. igi icavs xelSekrulebis SedarebiT sust mxares da

inarCunebs balanss saxelSekrulebo urTierTobebSi, akisrebs ra

mzRvevels damzRvevisaTvis informaciis saTanado gamJRavnebis

valdebulebas.

licenziis gauqmeba

2.19 licenziis gauqmebis ufleba unda mieniWos licenziis gamcem organos.

licenziis gauqmebis safuZvels unda warmoadgendes Semdegi garemoebebi:

- sadazRvevo kompania ar sargeblobs licenziiT 12 Tvis ganmavlobaSi,

aSkarad acxadebs uars masze an wyvets saqmianobis ganxoriclebas eqvs

Tveze meti xniT, Tu am SemTxvevebSi wevri saxelmwifos kanonmdebloba ar

iTvalswinebs licenziis avtomatur gauqmebas;

- sadazRvevo kompania aRar akmayofilebs bazarze daSvebis pirobebs;

- sadazRvevo kompaniam dadgenil periodSi ver SeZlo aRdgenis gegmiT

an safinanso sqemiT gaTvalisiwnebuli zomebis ganxorcieleba;

- sadazRvevo kompania uxeSad arRvevs erovnuli kanonmdeblobiT masze

dakisrebul valdebulebebs.

licenziis gauqmebis Sesaxeb gadawyvetilebas Sesabamisi safuZvlebis

miTiTebiT unda ecnobos kompanias.

(direqtivis 2002/83/EC muxli 39 da direqtivis 73/239/EEC muxli 22)

uaRresad mniSvnelovania, licenziis gauqmebis uflebamosileba

sazedamxedvelo organos (da ara sasamarTlos) mieniWos. sazedamxedvelo

organos, romelic flobs kompaniis finansur mdgomareobasTan

dakavSirebul srul informacias, unda SeeZlos swrafi reagireba

kompaniaSi wamoWril problemebze da gamoiyenos nebismieri Sesabamisi

sanqcia, maT Soris licenziis gauqmeba.

rac Seexeba licenziis gauqmebis safuZvlebs, pirvel puqntSi aRniSnul

SemTxvevaSi, licenziis gauqmeba samarTlebriv sicxades emsaxureba da

Page 112: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

112

ufro gamWvirvales xdis sadazRvevo bazars. Tavidan unda iqnes

acilebuli iseTi SemTxvevebi, rodesac kompaniebi licenzias iReben

`yoveli SemTxvevisTvis”, sadazRvevo saqmianobis ganxorcielebis mkafio

ganzraxvis gareSe. im SemTxvevaSi, rodesac sadazRvevo kompanias sakmaod

didi xania ar uwarmoebia saqmianoba an Sewyvita igi, arsebobs garkveuli

riski imisa, rom Seicvleba samarTlebrivi normebi an sabazro pirobebi.

direqtivebiT gaTvaliswinebuli `aRdgenis gegmis” debulebebis

gaTvaliswinebasTan erTad, mesame puqntSi miTiTebuli safuZveli

avtomaturad unda iqnes asaxuli saqarTvelos kanonmdeblobaSi. danarCen

or punqtSi mocemuli safuZvlebi vrceldeba, magaliTad, iseT

SemTxvevebze, rodesac xelmZRvaneloba veRar akmayofilebs Sesaferisobis

kriteriumebs, kompania sistematurad arRvevs sazedamxedvelo organos

brZanebebs, saxelSekrulebo samarTliT an momxmarebelTa dacvis Sesaxeb

kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul debulebebs da sxv.

sadazRvevo kompaniis likvidacia

2.20 sadazRvevo kompaniis likvidaciisas sadazRvevo moTxovnebs unda

mieniWos upiratesi dakmayofilebis ufleba sadazRvevo kompaniis mimarT

arsebul sxva moTxovnebTan SedarebiT qvemoT mocemuli erT-erTi an

orive meTodis mixedviT:

I. sadazRvevo kompaniis mimarT arsebul sxva moTxovnebTan SedarebiT im

aqtivebis mimarT, romlebic teqnikur rezervebs warmoadgens;

II. dazRvevasTan dakavSirebul moTxovnebs eniWeba upiratesi

dakmayofilebis absolituri ufleba sadzrvevo kompaniis mimarT arsebul

sxva moTxovnebTan SedarebiT sadazRvevo kompaniis mTeli aqtivebis

mimarT. gamonakliss SeiZleba warmoadgens mxolod:

1. SromiTi xelSekrulebis da SromiTi urTierTobis safuZvelze

warmoSobili daqiravebulTa moTxovnebi,

2. saxelmwifo sagadasaxado organoebis moTxovnebi,

3. socialuri uzrunvelyofis sistemis moTxovnebi,

4. moTxovnebi im aqtivebze, romelbzec mesame pirebs sakuTrebis an sxva

uflebebi gaaCniaT.

(direqtivis 2001/17/EC muxli 10.1)

miuxedavad yvela arsebuli sazedamxedvelo sqemebisa da sareabilitacio

RonisZiebebisa, sadazRvevo kompania SeiZleba gadaxdisuunaro gaxdes.

sadazRvevo kompaniis gadaxdisuunarobis SemTxvevaSi damzRvevebis

interesebis saTanado dacvis mizniT mniSvnelovania specialuri

maregulirebeli normebis daweseba, romelic uzrunvelyofs damzRvevebze

upiratersi xelSewyobis reJimis gavrcelebas. es mniSvnelovnad Seuwyobs

xels momxmareblebSi im rwmenis gamtkicebas, rom isini adekvaturad arian

daculni. moxmarebelebSi aseTi rwmenis gaRviveba ki Tavis mxriv

sadazRvevo industriis Semdgomi ganviTarebis winapirobaa.

2.21 Tu sadazRvevo moTxovnebs upiratesi dakmayofilebis ufleba

mieniWeba teqnikuri rezervebis mimarT, sadazRvevo kompaniebs unda

daekisros valdebuleba awarmoon aqtivebis specialuri reestri

Page 113: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

113

(2001/17/EC direqtivis danarTis debulebebis Sesabamisad), romelic

gamoiyeneba teqnikuri rezervebis dasafarad (direqtivis 2001/17/EC muxli

10.3).

aseTi reestri metad sasargeblo instrumentia im aqtivebis

gansazRvrisaTvis romlebic aRniSnul moTxovnebs uzrunvelyofs.

2.22 kanonmdeblobiT mkafiod unda ganisazRvros moTxovna, romlis

Tanaxmadac likvidaciis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebas unda mohyves

sadazRvevo komapniis licenziis gauqmeba kanoniT dadgenili wesis

dacviT, Tuki licenziis gauqmeba manmade ar momxdara (direqtivis

2001/17/EC muxli 13.1).

licenziis gauqmebam xeli ar unda SeuSalos likvidators an

kompetenturi organos mier uflebamosil nebismier sxva pirs

ganaxorcielos sadazRvevo komapaniis zogeirTi saqmianoba, Tuki es

aucilebelia an mizanSewonilia likvidaciis miznebis misaRwevad. aseTi

saqmianoba unda ganxorciledes zedamxedveli organos TanxmobiT da misi

zedamxedvelobis qveS (direqtivis 2001/17/EC muxli 13.2).

3. daskvna da damatebiTi SeniSvnebi

dazRvevis saxeobebis klasifikaciis harmonizaciis sakiTxis ganxilvisas

ver uguleblyofT im faqts, rom saqarTveloSi dazRvevis bazris

ganviTarebis done jer ar Seesabameba evrokavSiris dones. anu,

saqarTvelos sadazRvevo kopmaniebi jer ar arian mzad gaswion

evrokavSiris bazarze arsebuli yvela tipis momsaxureba. aseve ar

arsebobs potenciuri investorebis moTxovna. Tumca, dazRvevis

saxelmwifo zedamxedvelobis samsaxurma gansakuTrebuli yuradReba unda

gaamaxvilos momsaxurebis axali saxeebis licenzirebis sakiTxze,

romlebsac bazarze sadazRvevo kompaniebi Tavazoben. saerTaSoriso

gamocdileba gviCvenebs, rom sadazRvevo momsaxurebis arsebuli

TiToeuli saxe unda dajgufdes da klasificirdes saTanadod. es

aucilebelia imisaTvis, rom aRiniSnos arsebuli gansxvaveba dazRvevis

obieqtebs, damzRvevebis saxeebsa da mzRvevelebis pasuxismgeblobas

Soris. es niSnavs, rom dazRvevis TiToeuli saxe sxvadasxva riskze

miuTiTebs. riskis minimumamde dayvanis mizniT sadazRvevo kompaniebma

unda Seqmnan rezervebi, romelic kompaniis kapitalis nawils

warmoadgenen da moiTxoven riskis analizs da marTvas.

rac Seexeba licenzirebis sakiTxs, igi aranakleb mniSvnelovania, vinaidan

misi mizania, rom sadazRvevo kompaniebma TiToeuli klasi saTanadod da

gancalkevebulad marTon. sadazRvevo saqmianobis dawyeba moiTxovs

kapitaliT uzrunvelyofas, specialur codnas, sando xelmZRvanelobas da

detalur biznes strategias. amitomac licenzirebis kontroli

warmoadgens zedamxedvelobis ZiriTad meqanizms, romelic icavs bazars

arasaimedo sadazRvevo kompaniebisagan. Sesabamisi evropuli direqtiviT

gaTvaliswinebuli licenzirebis moTxovna niSnavs licenzirebas riskis

mixedviT. misi mizania momxmarebelTa, kerZod fizikuri pirebis da e.w.

Page 114: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

114

`mcire damzRvevTa” interesebis dacva. amitomac riskebis mixedviT

licenzireba saqarTvelos bazarisaTvis Zalze aqtualuria. dazRvevis

riskebis arasaTanado klasifikaciam SeiZleba xeli SeuSalos am

principis ganxorcielebas. garda amisa, moTxovnileba/miwodebis

SezRudvam SesaZloa garkveuli sirTuleebi Seuqmnas saqarTvelos

sadazRvevo kompaniebs. amis kargi magaliTia gadazRvevis saqmianoba.

miuxedavad gadazRvevis kompaniebis kapitalis mimarT moTxovnebisa,

romlebsac qarTuli kanonmdebloba gansazRvravs, mxlolod gadazRvevaze

specializirebuli kompania saqarTveloSi ar arsebobs. sadazRvevo

kompaniebi TviTonve axorcieleben gadazRvevis saqmianobas da maT ar

moeTxovebaT amisaTvis calke licenziis miReba. udavoa, rom zogierTi

moqmedi sadazRvevo kompaniisaTvis sirTules warmoadgenda gadazRvevisa

an dazRvevis sxva klasebisaTvis damatebiTi licenzirebis moTxovna.

Tumca, calke licenzireba aucilebelia damzRvevebisaTvis da mTlianad

dazRvevis bazris dasacavad kompaniebis gadaxdisuunarobisagan.

sadazRvevo kompaniebis samarTlebrivi statusis sakiTxic aseve

ukavSirdeba damzRvevebis dacvas da mTlianad seqtoris gamWvirvaleobasa

da finansur stabilurobas. saerTaSoriso gamocdileba gviCvenebs, rom

saaqcio sazogadoebis forma yvelaze naklebriskiania. saqarTvelos

kanonmdeblobiT sadazRvevo kompaniebisaTvis dadgenilia saaqcio

sazogadoebis (ss) an SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebis (Sps)

organizaciul-samarTlebrivi formebi. saaqcio sazogadoebis formaze

swrafma gadasvlam SesaZloa gamoiwvios finansuri problemebi

sadazRvevo kompaniebisa da damzRvevebisaTvis, vinaidan igi

dakavSirebulia kompaniebis kapitalis adekvaturobasTan. samarTlebrivi

statusis Secvlis procesi unda iyos etapobrivi da gaiTvaliswinos

sadazRvevo kompaniebis interesebi.

kapitalze moTxovnebis gazrda gamoiwvevs sadazRvevo kompaniebis

finansuri mdgradobis gaZlierebas, Tumca igi etapobrivad unda

ganxorcieldes. biznesebis Serwymis process yovelTvis Tan axlavs

kapitalis gazrdis procesi. sabanko seqtorSi miRweuli warmatebebi

amisaTvis saukeTeso magaliTia. amitomac, dadgenil vadebSi kapitalis

moTxovnebis gazrdisas bazars sakmarisi dro unda hqondes masze

reagirebisaTvis. mxolod am gziT gaxdeba SesaZlebeli sadazRvevo

kompaniebis masiuri gadaxdisuunarobis da valdebulebebis darRvevis

Tavidan acileba.

aRsaniSnavia, rom mWidro kavSirebis dadgena, iseve rogorc menejerebisa

da aqcionerebisaTvis Sesaferisobis kriteriumebis daweseba, sirTules

warmoadgens ganviTarebuli bazris mqone qveynebisaTvisac ki. rogorc am

qveynebis gamocdileba gviCvenebs, ar arsebobs sruli garantia imisa, rom

yvelanairi mWidro kavSiri dadgindeba da maTi gamoyeneba ar moxdeba

fulis gaTeTrebasa da ofSorul sqemebSi. igive qveynebis gamocdilebiT,

Sesaferisobis kriteriumebi ver gamoricxaven dabali ganaTlebis,

naklebad gamocdili xalxis an kriminalebis mier sadazRvevo

saqmianobaze gavlenis moxdenis yvelanair SesaZleblobas. es problemebi

saqarTvelosTvisac aqtualuri iqneba. amasTan, mWidro kavSirebis

Page 115: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

115

dadgenis da Sesaferisobis kriteriumebis dawesebis mizania riskebis

minimumamde dayvana, ramac SeiZleba gamoiwvios kompaniebis

gadaxdisuunaroba da damzRvevebis fulis dakargva.

da bolos, sazedamxedvelo organos roli mniSvnelovania sakanonmdeblo

cvlilebebis ganxorcielebis procesSi, romlebic Setanilia

saqarTvelos dazRvevis kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan

harmonizaciis procesSi. zedamxedvelobis efeqtianoba (romelsac miznad

isaxavs rekomendaciebis umravlesoba) mniSvnelovnad aris damokidebuli

zedamxedvelobis organos kadrebze. kvalificirebuli kadrebis da

saTanadod ganviTarebis strategiebis, kargad organizebuli

zedamxedvelTa swavlebis sistemebis deficiti seriozuli problemaa

gardamavali ekonomikis qveynebisaTvis. swavleba unda moicavdes rogorc

Teoriul ise praqtikul nawils da rogorc sakanonmdeblo ise

zedamxedvelobis sakiTxebs. igi ar unda iyos erTjeradi movlena, aramed

regularulad unda tardebodes kargad organizebuli programebis

safuZvelze. specialuri swavleba sasargeblo iqneboda dazRvevis

saxelmwifo sazedamxedvelo samsaxuris TanamSromlebisaTvis, sadac isini

SeiZendnen specialur codnas da evrokavSiris wevri qveynebis

gamocdilebas biznesis dagegmvasTan, operaciul sqemebTan, tarifebis

politikasTan, teqnikur rezervebTan da sxva sakiTxebTan dakavSirebiT. es

ki gaaumjobesebda zedamxedvelobis xarisxs.

fasiani qaRaldebi

1. Sesavali

1.1 wilobrivi fasiani qaRaldebi saqarTveloSi pirvelad mimoqcevaSi 1991

wels, qveynis mier damoukideblobis mopovebisa da ekonomikis

liberalizaciis procesebis dawyebis Semdeg, Semovida. axlad

dafuZnebul saaqcio sazogadoebaTa umravlesobas ZiriTadad flobda

SedarebiT mcire raodenoba kerZo aqcionerebisa da vaWroba maTi

aqciebiT mciremasStabiani iyo. 1994 wels masobrivi privatizaciis

programis dawyebam axladaRmocenebuli kapitalis bazris ganviTarebas

damatebiTi biZgi misca. 1800-mde saxelmwifo sawarmo saaqcio

sazogadoebad gardaiqmna, ramac daaxloebiT naxevari milioni kerZo

aqcioneri warmoSva. im droisaTvis Sesabamisi samarTlebrivi bazisa da

fasiani qaRaldebis organizebuli bazris infrastruqturis srulyofili

institutebis uqonlobam seriozulad Seaferxa am aqciebiT meoradi

sabirJo vaWroba. amavdroulad adgili hqonda sakmarisad masStabur

araorganizebul arasabirJo vaWrobas.

ekonomikuri reformebis dawyebisa da makroekonomikuri stabilizaciis

paralelurad, dRis wesrigSi dadga kapitalis bazris reformis

sakiTxic, romlis umTavres mizans fasiani qaRaldebis bazris

sakanonmdeblo mowesrigeba, misi maregulirebeli da sazedamxedvelo

organos Seqmna da bazris infrastruqturis ganviTareba iyo. aRniSnuli

reformis ganxorcielebaSi mniSvnelovani roli iTamaSa aSS-s

Page 116: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

116

saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) mier dafinansebulma

`kapitalis bazris ganviTarebis” proeqtma, romlis farglebSic

SemuSavebul iqna „fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb”@kanonis proeqti.

aRniSnuli kanoni SemuSavda saerTaSoriso standartebisa da fasiani

qaRaldebis ganviTarebuli bazris mqone qveynebSi dagrovili

gamocdilebis gaTvaliswinebiT. 1998 wlis dekemberSi parlamentis mier

aRniSnuli kanonis miReba, udavod progresul nabijad unda CaiTvalos

saqarTvelos kapitalis bazris ganviTarebis saqmeSi. kanoniT mowesrigda

fasiani qaRaldebiT sajaro vaWroba, moTxovnebi emisiis prospeqtisadmi,

bazris regulirebad monawileTa (safondo birJa, centraluri

depozitari, fasiani qaRaldebis bazris Suamavali da fasiani qaRaldebis

registratori) licenzirebis sakiTxebi da sxva. kanonis Sesabamisad

safondo birJa (romelsac TviTregulirebis uflebamosileba mieniWa)

ganisazRvra, rogorc fasiani qaRaldebiT meoradi sajaro vaWrobis

erTaderTi organizatori saqarTveloSi.

`fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb”@kanonis Tanaxmad, fasiani

qaRaldebis bazris regulireba da zedamxedveloba daevala saqarTvelos

fasiani qaRaldebis erovnul komisias (komisia), romelic Camoyalibda

1999 wlis oqtomberSi. komisia warmoadgens sajaro samarTlis iuridiul

pirs, romelic Tavis saqmianobaSi damoukidebelia sxva saxelmwifo

uwyebebisa da organizaciebisagan. komisia Sedgeba 5 wevrisagan. komisiis

xuTive wevrs, agreTve maTgan erT-erTs komisiis Tavmjdomared

Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan anTavisuflebs saqarTvelos

prezidenti da amtkicebs saqarTvelos parlamenti uflebamosilebis xuTi

wlis vadiT. erTi da igive piri komisiis wevrad SeiZleba dainiSnos

mxolod ori vadiT.

komisiis dafuZnebis dRidan, mis mier miRebul iqna mTeli rigi

kanonqvemdebare normatiuli aqtebisa, romlebic sakiTxTa farTo wres

awesrigeben: sabrokero kompaniebis minimaluri kapitalis moTxovnebi,

kapitalis adekvaturoba, Canawerebi da buRaltruli davTrebi;

angariSvaldebuli sawarmos angariSebi; angariSvaldebuli sawarmos

fasiani qaRaldebis mniSvnelovani SenaZenisa da misi cvlilebebis

gansajaroeba; TviTregulirebadi organizaciis wesebis dadastureba da

gauqmeba da sxva.

1999 wels dafuZnebul iqna saqarTvelos safondo birJa (ssb). ssb

warmoadgens aramomgebian saaqcio sazogadoebas, romlis aqcionerebi

arian mxolod licenzirebuli sabrokero kompaniebi, romlebic amave

dros mis wevrebsac warmoadgenen. TviTregulirebis mandatis farglebSi

ssb-m miiRo mTeli rigi wesebisa (vaWrobis wesebi, eTikis kodeqsi,

disciplinaruli wesebi, saarbitraJo wesebi (kodeqsi) da a. S.). 2000 wlis

ianvarSi fasiani qaRaldebis erovnuli komisiis mier am wesebis

dadasturebis Semdeg ssb-s mieniWa safondo birJis licenzia da

oficialurad iqna aRiarebuli TviTregulirebad organizaciad.

saqarTvelos kapitalis bazaris maregulirebeli kanonmdeblobis

evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan daaxloebis ZiriTadi mizania

Page 117: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

117

seqtoris Semdgomi ganviTarebis xelSewyoba, bazris gamWvirvalobis

donis gazrda, investorebis interesebis dacva da sainvesticio fondebis

mimarT mosaxleobis ndobis gaRrmaveba.

1.2 fasiani qaRaldebis erovnuli komisiis, iusticiis saministros,

ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros, finansTa saministrosa

da GEPLAC-is warmomadgenlebisagan Semdgarma samuSao qve-jgufma

Seiswavla da gaaanaliza evropuli kavSiris fasiani qaRaldebis

kanonmdebloba (rogorc ZalaSi myofi aseve proeqtebi), kerZod:

- sabWos direqtiva 85/611/EEC gadacemad fasian qaRaldebSi koleqtiuri

investiciebis ganmaxorcielebeli dawesebulebebis maregulirebeli

kanonebis, sxva normatiuli aqtebis da administraciuli debulebebis

koordinaciis Sesaxeb (UCITS); - sabWos direqtiva 89/298/EEC fasiani qaRaldebis sajaro SeTavazebisas

gamosaqveynebeli prospeqtis SedgenasTan, Semowmebasa da gavrcelebasTan

dakavSirebuli moTxovnebis koordinaciis Sesaxeb;

- sabWos direqtiva 89/592/EEC insaideruli vaWrobis wesebis

koordinaciis Sesaxeb;

- sabWos direqtiva 93/6/EEC sainvesticio firmebis da sakredito

dawesebulebebis kapitalis adekvaturobis Sesaxeb;

- sabWos direqtiva 93/22/EEC fasiani qaRaldebis sferoSi sainvesticio

momsaxurebis Sesaxeb;

- sabWos direqtiva 97/9/EC investorTa sakompensacio sqemebis Sesaxeb;

- sabWos direqtiva 98/26/EC saboloo angariSsworeba sagadamxdelo da

fasiani qaRaldebis angariSsworebis sistemebSi;

- sabWos direqtiva 2001/34/EC, fasiani qaRaldebis oficialur sabirJo

listingze daSvebis pirobebis Sesaxeb; sabWos direqtiva 2000/47/EC finansur uzrunvelyofasTan dakavSirebuli RonisZiebebis Sesaxeb;

- evropuli parlamentisa da sabWos direqtivis proeqti fasiani

qaRaldebis sajaro SeTavazebisas an vaWrobaSi daSvebisas

gamosaqveynebeli prospeqtebis Sesaxeb da direqtivaSi 2001/34/EC cvlilebebis Setanis Taobaze;

- evropuli parlamentisa da sabWos direqtivis proeqti sainvesticio

momsaxurebisa da regulirebadi bazrebis Sesaxeb da sabWos direqtivebSi

93/6/EEC da 2000/12/EC cvlilebebis Setanis Taobaze; - 2003 wlis 28 ianvris evropuli parlamentisa da sabWos direqtiva

2003/6/EC, insaderuli vaWrobisa da bazriT manipulirebis (bazris

borotad gamoyenebis) Sesaxeb – romelic jer ar aris Sesuli ZalaSi;

- sabWos mier miRebuli 2002 wlis 5 noembris #62/2002 (evropuli

gaerTianebis) saerTo pozicia sapensio uzrunvelyofis dawesebulebebis

saqmianobisa da zedamxedvelobis Sesaxeb evropuli parlamentisa da

sabWos direqtivis miRebis mizniT.

samuSao qve-jgufis mier Catarebulma SedarebiTma analizma cxadyo, rom

saqarTvelos fasiani qaRaldebis maregulirebeli kanonmdebloba mTel

rig sferoebSi metwilad Seesabameba evropuli kavSiris aquis communautaire-s. miuxedavad amisa, zogierT sferoSi (gansakuTrebiT ki

Page 118: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

118

sainvesticio momsaxurebis, UCITS fondebis da investorTa sakompensacio

sqemebis) Semdgomi sakanonmdeblo nabijebia ganasaxorcielebeli.

2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis argumentacia

direqtivebi 2002/34/EC da 89/298/EC fasiani qaRaldebis safondo birJis

listingze daSvebis wesebis, salistingo detalebis da prospeqtebis

Sesaxeb

2.1 fasiani qaRaldebis bazris meti gamWvirvalobis uzrunvelyofis

mizniT, unda gamoqveyndes informacia emitentis mier daSvebis

moTxovnebis Seusruleblobis mizeziT misi fasiani qaRaldebis safondo

birJis listingze ar daSvebis Sesaxeb.

2.2 safondo birJis listingze daSvebasTan dakavSirebiT gamosayenebeli

prospeqti unda iyos axali, arauZveles 9 Tvisa.

2.3 saSualo vadaSi SesaZlebelia daixvewos sajaro SeTavazebis cnebis

ganmsazRvreli kriteriumebi evropuli direqtivebis Sesabamisad (maT

Soris sajaro SeTavazebis cnebidan unda gamoiricxos SeTavazeba

institucionaluri investorebisaTvis, SeTavazeba garkveul zRvars zeviT

da a.S.).

2.4 SemuSavebul unda iqnes specialuri da detaluri wesebi sxvadasxva

tipis emitentebisa (sajaro emitenti, garantirebuli dawesebuleba,

emitenti, romelic xSirad axorcilebs emisias da a.S.) da fasiani

qaRaldebis (aqciebi, obligaciebi da sxva) emisiis prospeqtebis

SinaarsTan dakavSirebiT, romlebic prospeqtebis Sinaarsis

diferenciacias moaxdens.

2.5 saboloo prospeqtis mniSvnelobis xazgasmis mizniT, komisiis mier

prospeqtebis Sefasebis praqtikis Semdgomi ganviTarebis kvalobaze

gauqmebul unda iqnes prospeqtebis avtomaturad `damtkicebulad miCnevis”

wesi.

2.6 direqtivis 2001/34/EC 98-104 muxlebis Sesabamisad fasiani qaRaldebis

bazris Sesaxeb kanoni an safondo birJis wesebi unda iTvaliwinebdes

wess, romelic gansazRvravs prospeqtebis gamoqveynebis kanonier

saSualebebs (konkretuli gazeTis meSveobiT, xelmisawvdomoba emitentis

ofisebSi, internetis an sxva saSualebebiT).

2.7 miuxedavad imisa, rom winaswari prospeqtis cneba ar Seesabameba

direqtivebis moTxovnebs (aranairi gamoqveyneba damtkicebamde),

saqarTvelos fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebis arsebuli donis da

imis gaTvaliwinebiT, rom kanoni aseT winaswar prospeqtebze moiTxovs

Sesabamisi warweris (gancxadebis) gakeTebas, romelic sakmaod mkafio

formulirebas Seicavs, am kuTxiT kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setana

rekomendirebulia SedarebiT Soreul momavalSi.

Page 119: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

119

2.8 prospeqtebis Sesaxeb evropuli gaerTianebis direqtivaSi 89/298/EEC

dagegemili cvlilebebis gaTvaliwinebiT, mizanSewonilia ganxilul iqnes

sakiTxi prospeqtis or dokumentad dayofis Sesaxeb _ romelTagan

pirveli Camoyalibdeba saregistracio dokumentis saxiT, romelic

gaaerTianebs informacias emitentis Sesaxeb (da romelic ganaxldeba

mxolod Sesabamisi cvlilebebis SemTxvevaSi), xolo meore ki fasiani

qaRaldebis Sesaxeb SeniSvnebis saxiT (romelic ganaxldeba yoveli axali

emisiis SemTxvevaSi). daskvniTi SeniSvnebis SemoReba saqarTvelos fasiani

qaRaldebis bazris specifiuri mdgomareobis gaTvaliwinebiT

rekomendirebuli ar aris.

2.9 unda Semcirdes mimdinare movlenaTa Sesaxeb angariSis wardgnis vada.

angariSvaldebul sawarmos aRniSnuli angariSis wardgena unda daevalos

SeZlebisdagvarad male, magram (saqarTvelos bazris Taviseburebebis

gaTvaliswinebiT) araugvianes Svidi dRisa.

2.10 angariSvaldebul sawarmos unda daekisros mimdinare movlenaTa

Sesaxeb (maT Soris mniSvnelovan wilSi cvlilebebis Sesaxeb)

sazogadoebis informirebis valdebuleba.

2.11 mniSvnelovani wilis SeZena-gasxvisebis Sesaxeb Setyobinebis vada unda

Semcirdes 7 dRemde.

2.12 sicxadisaTvs mizanSewonilia, rom fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb

kanoniT mkafiod ganisazRvros, rom Setyobinebis valdebuleba vrceldeba

rogorc mniSvnelovani wilis SeZenaze ise gasxvisebazec.

2.13 saSualo vadaSi, fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb kanonis me-14

muxlSi mocemuli beneficiaruli sakuTrebis cneba SesabamisobaSi iqnes

moyvanili direqtivis 2001/34/EC 85-e muxlis debulbebeTan pirdapiri da

arapirdapiri wilis Sesaxeb.

2.14 momavalSi fasiani qaRaldebis trans-sasazRvro emisiis xelSewyobis

mizniT, saSualo vadaSi, saqarTvelos fasiani qaRaldebis erovnulma

komisiam Sesabamis ucxour sazedamxedvelo organoebTan unda gaaformos

TanamSromlobisa da informaciis gacvlis memorandumi.

insaideruli vaWroba da bazriT manipulireba - direqtiva 89/592/EEC

2.15 `insaideruli infromaciis” cnebis ganmarteba unda gafarTovdes,

raTa moicvas Semdegi elementi:@`savaraudoa, rom igi mniSvnelovan

zegavlenas moaxdens gadacemadi fasiani qaRaldebis fasebze”. Tumca,

saqarTvelos safondo birJaze fasebis cvalebadobis gaTvaliwinebiT,

amgvari mniSvnelovani zegavlenis ganmsazRvreli konkretuli zRvari

dafiqsirebuli ar unda iqnes.

2.16 SemoRebul unda iqnes insaideruli informaciis gamoqveynebis

valdebuleba (riggareSe angariSis saxiT).

Page 120: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

120

2.17 SemoRebul unda iyos sisxlis samarTlis pasuxismgebloba

insadireuli infomaciis borotad gamoyenebisaTvis (insaideruli

vaWrobisaTvis) da bazriT manipulirebisaTvis.

2.18 saqarTvelos fasiani qaRaldebis Sesaxeb kanonis 44-e muxli

gadasinjul unda iqnes bazris borotad gamoyenebis Sesaxeb axali

direqtivis ZalaSi Sesvlis kvalobaze, SemdgomSi Seusabamobebis Tavidan

acilebis mizniT.

sainvesticio firmebi da sainvesticio momsaxureba - direqtiva 1993./22/EC (ISD) 2.19 SedrebiT gviandel etapze unda SemuSavdes sainvesticio momsaxurebis

maregulirebeli detaluri da yovlismomcveli kanonmdebloba.

2.20 saSualo vadaSi, fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb kanonis 23-e

muxlSi CamoTvlil sabrokero kompaniebis saqmianobas SesaZloa

daematos `finansuri kvleva”. es cxads gaxdis sakiTxs imis Taobaze

eqceva Tu ara aRniSnuli saqmianoba kanonis moqmedebis sferoSi.

2.21 gakotrebis Sesaxeb kanoniSi Setanil unda iqnes debuleba sabrokero

kompaniis gakotrebis SemTxvevaSi investorTa sakuTrebis uflebis

upiratesobis Sesaxeb, romelic cxadad gansazRvravs investoris aqtivebis

xelSeuxeblobas sabrokero kompaniis gakotrebis saqmis warmoebisas.

2.22 kargi reputaciisa da gamocdilebis Sesaxeb moTxovna unda

gavrceldes rogorc sabrokero kompaniis mmarTveli organoebis yvela

wevrze, ise mis ZiriTad (mniSvnelovani wilis mqone) aqcionerebze ISD-is me-3 da me-4 muxlebis Sesabamisad.

2.23 mizanSewonilia `oTxi Tvalis” principis gamoyeneba sabrokero

kompaniis mmarTvelobis mimarT.

2.24 saSualo vadaSi, Camoyalibebul unda iqnes specialuri sistema,

romelic uzrunvelyofs sabrokero kompaniebis mier Sesabamisobis

funqciis ganxorcilebisaTvis saWiro yovlismomcveli meqanizmis Seqmnas,

raTa minimumamde iqnes dayvanili interesTa konfliqti da klientTa

riskebi. am miznisTvis mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli samomavlo ISD-is axali wesebi, mag. iseTi rogoricaa `klientis saukeTeso interesi” da

sxva.

2.25 gafarToebul unda iqnes fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb kanonis

33-e (11) muxliT gansazRvruli saqmianobis warmoebis wesebis moqmedebis

sfero, romelmac unda moicvas ara marto safondo birJaze

ganxorcielebuli garigebebi, aramed sabrokero kompaniis mTeli

saqmianoba.

Page 121: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

121

2.26 direqtiviT 97/9/EC gaTvaliwinebuli investorTa sakompensacio

sqemebis amoqmedebis kvalobaze, aRniSnulma sqemebma unda daazRvios im

sabrokero kompaniis riski, romelic wyvets saqmianobas.

2.27 droTa ganmavlobaSi (etapobrivad) savaWro wesebi fasebis

gamJRavnebis Sesaxeb gadasinjul unda iqnes ISD-is debulebebis

ganviTarebis Sesabamisad. kerZod, saqarTvelos safondo bazris Semdgomi

ganviTarebis kvalobaze SesaZlebelia mizanSewonili gaxdes wina-savaWro

gamWvirvalobis SemoReba.

2.28 saSualo vadaSi, SesaZloa komisiis mier safondo birJaze

zedamxedvelobis gaZliereba arakeTilsindisieri sabazro qmedebebis

efeqtiani gamovlenis mizniT.

sainvesticio firmebis kapitalis adekvaturoba - direqtiva 93/6/EC (CAD)

2.29 safondo birJaze market-maker-is funqciis warmoSobis kvalobaze

kapitalis adekvaturobis Sesaxeb wesSi unda ganisazRvros fasiani

qaRaldis fasis gansazRvris alternatiuli meTodi.

2.30 saqarTvelos fasiani qaRaldebis bazris potenciuri ganviTarebis

gaTvaliswinebiT, saSualo vadaSi, SemuSavebul unda iqnes gamoTvlis

specialuri principebi zogierT finansur instrumentTan, kerZod,

fiuCersebTan, ofcionebTan, svopebTan da varantebTan dakavSirebiT. amave

dros yuradReba unda mieqces riskis Semcirebis iseTi saSualebebis

ufro daxvewil gamoyenebas, rogoricaa: uzrunvelyofa, garantiebi, mark-to-market (Rirebulebis bazris maCveneblebTan Sejereba) da netting-i (CaTvlebi).

2.31 uzrunvelyofil iqnes konkretuli risk-faqtorebis mimarT dadgenili

mimdinare procentebis gadasinjva, yovel konkretul (Sesabemis) momentSi

bazris ganviTarebis mdgomareobis asaxvis mizniT.

2.32 kapitalis adekvaturobis Sesaxeb wesis moTxovnebTan sabrokero

kompaniebis Sesabamisobis uzrunvelyofis mizniT, saqarTvelos fasiani

qaRaldebis erovnulma komisiam SesaZloa SemoiRos sabrokero

kompaniebis aRniSnul wesTan Sesabamisobis regularuli Semowmebis sqema,

romelic agreTve micavs sabrokero kompaniebis adgilze Semowmebas.

sainvesticio fondebi – direqtiva 1985/611/EC (UCITS)

2.33 mcire investorebisaTvis UCITS-is tipis fondebis gansakuTrebuli

mniSvnelobis gaTvaliswinebiT (roemlic uzrunvelyofs investoris

dacvas diversifikaciis, adekvaturi zedamxedvelobis da sxva

saSualebebiT), mkacrad rekomendirebulia SemuSavebul iqnes

kanonmdebloba, romelic UCITS-is direqtivis principebze dayrdnobiT,

sul mcire, moawesrigebs im kompaniaTa licenzirebis, zedamxedvelobis,

Page 122: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

122

struqturis, sainvesticio politikisa da saqmianobis sakiTxebs, romelic

eweva koleqtiur investirebas gadacemad fasian qaRaldebSi.

2.34 gakotrebis Sesaxeb kanonSi Setanil unda iqnes debuleba UCITS-is fondis menejeris gakotrebis SemTxvevaSi investorTa sakuTrebis

uflebis upiratesobis Sesaxeb, romelic mkafiod gansazRvravs

investoris aqtivebis xelSeuxeblobas UCITS-is fondis menejeris

gakotrebis saqmis warmoebisas.

2.35 direqtiviT 97/9/EC gaTvaliwinebuli investorTa sakompensacio

sqemebis amoqmedebis kvalobaze, aRniSnulma sqemebma unda daazRvios im

UCITS-is fondis menejeris riski, romelic wyvets saqmianobas.

2.36 UCITS-is direqtivis Sesabamisad, rogorc wesi, sainvesticio kompanias ekrZaleba sxva saqmianobis warmoeba garda koleqtiuri investirebisa

gadacemad fasian qaRaldebSi. am konteqstSi rekomendirebulia fasiani

qaRaldebis Sesaxeb kanonSi mkafiod ganisazRvros, rom sabrokero

kompania ar aris uflebamosili ganaxorcielos UCITS direqtiviT

gaTvaliswinebuli koleqtiuri investireba gadacemad fasian qaRaldebSi.

2.37 rac Seexeba sainvesticio kompaniebis mmarTvel organoebTan

dakavSirebul moTxovnebs yuradsaRebia `oTxi Tvalis principi” da kargi

reputaciisa da gamocdilebis moTxovna.

2.38 uzrunvelyofil unda iqnes depozitaris funqcionaluri

gancalkeveba sainvesticio kompaniisagan da masze adekvaturi

pasuxismgeblobis dakisreba. agreTve, misi mmarTveli organoebis wevrebis

mimarT dawesebul unda iqnes kargi reputaciisa da Sesabamisi

gamocdilebis moTxovna. im SemTxvevaSi Tu sabrokero kompaniebs an

bankebs mieniWeba depozitaris funqciebis ganxorcilebis

uflebamosileba, saWiro iqneba Sesabamisi (zemoT aRniSnuli) principebis

gavrceleba maT mimarT.

2.39 rac Seexeba riskis adekvaturi kontrolis RonisZiebebs, unda

aRiniSnos, rom saqarTvelos fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebis

done ar iZleva UCITS direqtiviT gaTvaliwinebuli diversifikaciis

wesebis sruli moculobiT ganxorcielebis saSualebas. am kuTxiT

rekomendirebulia etapobrivi midgomis gamoyeneba, romlis mixedviTac

sawyis etapze dawesdeba ufro dabali standartebi, romelic gamkacrdeba

fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebis kvaldakval.

2.40 unda ganisazRvros kompetenturi sazedamxedvelo organo da mas

yvela saWiro uflebamosilebebi mieniWos.

sapensio fondebi – fondebis Sesaxeb direqtivis proeqti

2.41 sapensio fondis direqtivis saboloo Sinaarsis gaTvaliswinebiT,

romelic savaraudod Camoayalibebs kompleqsur sainvesticio wesebs e.w

Page 123: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

123

`gonieri adamianis wesze” (prudent person rule) dayrdnobiT, samomavlod

rekomendirebulia ara-saxelmwifo sapensio dazRvevisa da

uzrunvelyofis Sesaxeb saqarTvelos kanonis gadasinjva.

2.42 evropuli gaerTianebis sapensio fondebis Sesaxeb direqtivis

proeqtis mixedviT, fondis mmarTvel kompanias unda ekrZalebodes

nebismieri saqmianoba garda sapensio uzrunvelyofisa (sapensio fondebis

marTvisa).

am konteqstSi, sapensio fondebis Sesaxeb momavali direqtivis

moTxovnebTan Sesabamisobis mizniT, rekomendirebulia fasiani qaRaldebis

bazris Sesaxeb kanonSi mkafiod ganisazRvros, rom sabrokero kompanias

ar aaqvs ufleba ganaxorcielos sapensio fondebis marTva.

2.43 sapensio sqemebis mkacri da adekvaturi zedamxedvelobis

mniSvnelovanebidan gamomdinare, aucilebelia sapensio sqemebis

zedamxedvelobaze pasuxismgebeli organoebis kompetenciebis mkafio

gamijvna.

investorTa sakompensacio sqema – direqtiva 97/9/EC 2.44 dafuZnebul unda iqnes investorTa sakompensacio sqema direqtivis

97/7/EC debulebebis Sesabamisad, romelic daazRvevs sainvesticio

momsaxureobis ganmxorcielebeli dawesebulbebis, agreTve UCITS-is fondebis an sapensio fondebis mmarTveli kompaniebis mier saqmianobis

SewyvetasTan dakavSirebul risks.

investorTa sakompensacio sqemis Camoyalibeba xels Seuwyobs

investorebis ndobis gaRrmavebas saqarTvelos fasiani qaRaldebis

bazaris mimarT. aRniSnuli sqemebis SemoReba unda ganxorcieldes im

etapze, rodesac es praqtikuli gaxdeba. Tumca es dauyovnebliv unda

moyves UCITS fondebis maregulirebeli samarTlebrivi bazis Seqmnas.

gadaxdis sistemaSi saboloo angariSsworeba da fasiani qaRaldebis

angariSsworebis sistema _ direqtiva 98/26/EC

2.45 saSualo vadaSi SemoRebul unda iqnes angariSsworebis

ganxorcielebis uzrunvelmyofeli specialuri wesebi, romlebic

sistemuri riskisagan daicavs fasiani qaRaldebis saangariSsworebo

sistemebs. fasiani qaRaldebis bazarTan mimarTebaSi aRniSnuli wesebi

uzrunvelyofen, rom kontrahentis gakotrebis miuxedavad fasiani

qaRaldebis gadacemis davalebas iuridiuli Zala eqneba da igi

Sesruldeba, ganxorcieldeba mravalmxrivi CaTvlebi im sistemebSi,

romlebic CaTvlebis safuZvelze operireben da uzrunvelyofili iqneba

giravnobis sagnis daubrkolebeli realizacia.

finansur uzrunvelyofasTan dakavSirebuli RonisZiebebi – direqtiva

2000/47/EC

Page 124: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

124

2.46 mocemuli direqtivis debulbebTan saqarTvelos kanonmdeblobis

SesabamisobaSi moyvana rekomendirebulia saSualo vadaSi. aRniSnulis

Sedegad unda aRmoifxvras uzrunvelyofis (giravnobis) xelSekrulebis

dadebasTan da giravnobis sagnis realizaciasTan dakavSierebuli

formalobebi, gakotrebis SemTxvevaSic ki. garda amisa aRiarebul unda

iqnes finansur kontraqtebTan dakavSirebuli riskis SemcirebisaTvis

aucilbeli iseTi samarTlebrivi meqanizmebi, rogoricaa Canacvleba,

marking-to-market (Rirebulebis bazris maCveneblebTan Sejereba) da

CaTvlebi.

3. daskvna da damatebiTi SeniSvnebi

saqarTvelos kanonmdeblobis evropul kanonmdeblobasTan harmonizaciis

procesSi, mxedvelobaSi unda iyos miRebuli is gansxvaveba, romelic

arsebobs saqarTvelos fasiani qaRaldebis bazris da evropuli qveynebis

fasiani qaRaldebis bazris ganviTarebis doneebs Soris. saqarTvelos

fasiani qaRaldebis bazari ganviTarebis sawyis etapze imyofeba. aqedan

gamomdinare saqarTvelos kompaniebis mier gamoSvebuli fasiani

qaRaldebi da investirebis SesaZleblobebi Zalian SezRudulia.

aRniSnuli damaxasiaTebeli Tvisebebi warmarTaven saqarTvelos fasiani

qaRaldebis kanonmdeblobis daaxloebas evropuli kavSiris Sesabamis

direqtivebTan. saqarTveloSi korporaciuli fasiani qaRaldebis

maregulirebeli kanonmdebloba miCneulia rogorc erT-erTi wamyvani

gardamavali ekonomikisaTvis. evrokavSiris direqtivebTan harmonizacia

xels Seuwyobs kanonmdeblobis Semdgom ganviTarebas maRali

gamWvirvalobis da investorTa interesebis dacvis principebze agebuli

evropuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT. miuxedavad amisa, arsebobs

mTeli rigi konkretuli sakiTxebisa, romelTa gaTvaliswinebac

aucilebelia harmonizaciis procesSi.

investorTa sakompensacio sqemebis Seqmna miznad isaxavs bazarze mcire

investorebis minimaluri dacvis uzrunvelyofas. saerTaSoriso

praqtikaSi, faqtiurad, investorTa sakompensacio sqemebis ZiriTad

funqcias warmoadgens ara imdenad investorTa dacva aramed

investorebisaTvis sainvesticio firmis aqtivebis likvidaciiT

gamowveuli zaralis mTliani an nawilobrivi anazRaureba. es sqemebi

agebulia sainvesticio firmebis Senatanebze. Tumca qarTuli

sainvesticio firmebis gawevrianeba amgvar sakompensacio sqemebSi am

etapze naadrevad SeiZleba miviCnioT. amis mizezi imaSi mdgomareobs, rom

sqemaSi Senatanis gakeTeba gamoiwvevs firmis administraciuli xarjebis

gazrdas, xolo saqarTvelos ganuviTarebeli fasiani qaRaldebis bazris

pirobebSi amgvar firmebs mcire mogeba aqvT. miuxedavad amisa, momavalSi,

rodesac bazaris ganviTarebis done maT miscems mogebis gazrdis

saSualebas, aRniSnuli sqemebis Camoyalibeba gardauvali iqneba. es

meqanizmi iZleva mcire investoris minimaluri dacvis garantias

sainvesticio firmis warumateblobis SemTxvevaSi. aqedan gamomdinare es

Page 125: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

125

gazrdis mosaxleobis ndobas fasiani qaRaldebis bazris mimarT da xels

Seuwyobs mis Semdgom ganviTarebas.

safondo birJis listingze fasiani qaRaldebis daSvebis wesebi,

salistingo detalebi da prospeqtebi miznad isaxaven gamWvirvalobis

donis amaRlebas adekvaturi da drouli angariSgebis saSualebiT.

saTanado angariSgebis meSveobiT, aseve xorcieldeba riskis kontroli.

dResdReobiT saWiro informaciis miiReba sajaro fasiani qaRaldebis

gamomSvebi kompaniisagan Znelia kompaniebSi angariSgebis dabali

disciplinis gamo. miuxedavad amisa, sazedamxedvelo organom unda

Caataros yvela saWiro RonisZieba (ZiriTadad axsna-ganmartebiTi)

saangariSgebo disciplinis donis amaRlebisaTvis, rac xels Seuwyobs

Sesabamisi kompaniebis zedamxedvelobis gaumjobesebas.

sabrokero kompaniebSi ori menejeris daniSvnasTan dakavSirebiT saWiroa

xazgasmiT aRiniSnos is faqti, rom es zomebi gazrdis sabrokero

firmebis administraciul xarjebs. aqedan gamomdinare, aRniSnuli, yovel

konkretul SemTxvevaSi, dakavSirebuli iqneba kompaniis finansur

mdgradobasTan. Tumca unda aRiniSnos isic, rom es gazrdis Sida

kontrolis dones sabrokero kompaniebSi. saerTaSoriso praqtikidan

gamomdinare, Sida kontroli aZlierebs nebismier finansur

maregulirebel meqanizms, Tumca aranairi maregulirebeli meTodologia

ar iZleva Sida kontrolis kraxisagan dacvis srul garantias.

investiciebi da kerZo sapensio fondebi axdenen mcire investorTa

Tanxebis akumulirebas. saqarTveloSi danazogebis done iseve rogorc

amgvari fondebis saimedooba dabalia. Sesabamisi kanonmdeblobis

Camoyalibebas, romelic moaxdens sainvesticio fondebis saqmianobis

regulirebas saqarTveloSi, SeuZlia mniSvnelovani roli iTamaSos

saimedoobis aRdgenaSi da sainvesticio fondebze moTxovnis

CamoyalibebaSi. danazogebis akumulireba, Tavis mxriv, xels Seuwyobs

saqarTvelos finansuri bazris saSualo da grZel-vadiani finansuri

instrumentebis ganviTarebas.

safinanso dawesebulebebis fulis gaTeTrebis miznebisaTvis gamoyenebis aRkveTis RonisZiebebi

1. Sesavali

1.1 bolo aTi wlis ganmavlobaSi saerTaSoriso safinanso institutebis

da wamyvani industriuli qveynebis gansakuTrebuli Zalisxmeva

mimarTulia ukanono saqmianobiT (iaraRiT, narkotikuri nivTierebebiT,

prostituciiT vaWrobiT da sxv.) miRebuli fuladi saxsrebis ara marto

damalvis, aramed am saxsrebiT danaSaulebrivi saqmianobis da terorizmis

dafinansebis winaaRmdeg brZolisaken. am viTarebaSi, saqarTveloSi e.w.

`fulis gaTeTrebis” aRkveTis Sesaxeb kanondeblobis SemuSavebis da

Sesabamisi RonisZiebebis gatarebis mcdeloba exmaureba msoflioSi

arsebul tendenciebs. garda amisa, Cvens qveyanaSi, sadac oficialuri

Page 126: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

126

statistkis mixedviT Crdilovani ekonomikis wili daaxloebiT 60

procents Seadgens, ukanono Semosavlis legalizaciis winaaRmdeg

brZolis problemebze muSaoba Zalze aqtualuria. garada amisa,

saqarTvelo, misi geopolitikuri mdgomareobis gaTvaliwienbiT, erT-erT

`mimzidvel” adgilad SeiZleba iqces fulis `gamTeTreblebisTvis”. erTi

mxriv, saqarTvelo evropisa da aziis gadakveTaze mdebareobs da swored

am mimarTulebiT moZraobs iaraRis da narkotikebis nakadebi. meore mxriv,

saqarTvelos iurisdiqciaSi myofi afxazeTis avtonomiuri respublika da

e.w. samxreT oseTis regioni centraluri xelisuflebis kontrols ar

eqvemdebareba da amave dros kontrabandis keras warmoadgens. aseve sustia

kontrolis meqanizmebi qveynis danarCen teritoriaze.

saqarTvelos, rogorc evropis sabWos wevr qveyanas, romelic miuerTda

evropis sabWos 1990 wlis konvencias `fulis gaTeTrebis, danaSaulebrivi

saqmianobis Sedegad mopovebuli Semoasvlebis moZiebis, amoRebisa da

konfiskaciis Sesaxeb” (strasburgis konvencia), nakisri aqvs valdebuleba

Seqmnas ukanono Semosavlebis legalizaciis winaaRmdeg brZolis sferoSi

prevenciuli sakanondeblo baza da gaataros Sesabamisi RonisZiebebi.

aRniSnuli sakanonmdeblo bazis Seqmna agreTve saerTaSoriso savaluto

fondis rekomendaciaa (moTxovnaa).

aRniSnuli garemoebebis gaTvaliswinebiT Sesabamisi uwebaTaSorisi

komisiis mier momzadda kanonproeqti `ukanono Semosavlebis

legalizaciis aRkveTis Sesaxeb” da sakanonmdeblo cvlelebebis paketi.

kanonproeqtis SemuSavebisas nawilobriv gaTvaliswinebuli iyo, rogorc zemoaRniSnuli konvenciis debulebebi, ise FATF-is 40 rekomendacia da

1991 wlis 10 ivnisis 91/308/EEC direqtiva finansuri sistemebis fulis

gaTeTrebis mizniT gamoyenebis aRkveTis Sesaxeb.

1.2 seqtoruli qvejgufis mier, romelSic GEPLAC-is eqspertebTan erTad

monawileobdnen iusiticiis saministros, ekonomikis, mrewvelobisa da

vaWrobis saministros, finansTa saministros da erovnuli bankis

warmomadgenlebi, Seswavlil iqna direqtivis 91/308/EEC da strasburgis konvenciis moTxovnebi da momzadda kanonproeqtis aRniSnul aqtebTan

SedarebiTi analizi, romelmac kanonproeqtis mTeli rigi xarvezebi da

Seusabamobebi gamoavlina. am sferoSi saqarTvelos kanondeblobis

evropis kanondeblobasTan harmonizacia xels Seuwyobs fulis

gaTeTrebis winaaRmdeg brZolis meqanizmebis efeqtian amoqmedebas -

fulis gaTeTrebis yvela SesaZlo gzebis gadaketvas, gaTeTrebis

mcdelobis droul gamovlenas da aRkveTas da rac mTavaria, saSualebas

miscems Sesabamis organoebs ar dauSvan danaSaulebrivi gziT SeZenili

qonebis gankargva da uzrunvelyon misi saxelmwifosaTvis gadacema. xolo

am RonisZiebebis ufro masStaburi Sedegi ki is iqneba, rom moxdeba

Crdilovani seqtoridan fulis gadineba legalur seqtorSi.

2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis argumentacia

Page 127: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

127

2.1 kanonproeqts cnebaTa ganmartebebis nawilSi daematos `arasabanko

safinanso dawesebulebis” cneba, romlis qveSac gaerTiandeba sadazRvevo

kompaniebi, fasiani qaRaldebis bazris regulirebadi monawileebi,

koleqtiuri sainvesticio dawesebulebebi (sainvesticio fondebi) da

dawesebulebebi, romelTa ZiriTad saqmianobas warmoadgens `komerciuli

bankebis saqmianobis Sesaxeb” kanonis me-20 muxlis 1 nawilis b-T da k

punqtebSi CamoTvlili erTi an meti saqmianoba an safinanso-salizingo

saqmianoba. (direqtivis 91/308/EEC muxli 1(b)).

finansuri monitoringis ganmaxorcilebeli pirebis CamonaTvalSi

gadamcvleli punqtebis, sadazRvevo kompaniebis da fasiani qaRaldebis

bazris regulirebadi monawileebis nacvlad dafiqsirdes arasabanko

safinanso dawesebuleba. (direqtivis 91/308/EEC muxli 2a(2))

imisaTvis, rom ukanono fulis legalizaciis aRkveTis RonisZiebebma

realuri da qmediTi Sedegi gamoiRos, metad mniSvnelovania sworad

ganisazRvros pirTa wre, romelzec kanonproeqtiT gaTvaliswinebuli

valdebulebebi gavrceldeba. Tanamedrove msoflioSi dagrovili

gamocdileba, gviCvenebs, rom safinanso institutebs fulis gaTeTrebis

miznebisaTvis gamoyenebis didi riski axasiaTebs. amasTan safinanso

institutis cneba garda bankebis, sadazRvevo konpaniebis da fasini

qaRladebis brokerebisa bevrad ufro farToa da mraval iseT instituts

moicavs, romelic kanonproeqtiT gaTvaiswinebuli ar aris, magaliTad:

koleqtiuri sainvesticio dawesebulebebi, safianso salizingo kompaniebi,

fuladi gzavnilebis dawesebulebebi da mravali sxva instituti, romlis

saqminobis ZiriTad sagans esa Tu is finansuri momsaxureba warmoadgens.

kanonproeqtis amgvari vakuumi gasagebicaa, vinaidan saqarTvelos

finansuri bazris ganviTareba ar Seesabamiseba evropis finansuri bazris

ganviTarebis dones, da kanonproeqti ar moicavs bazris ararsebul

subiqtebs. Tumca axlo momavalSi gamoricxuli ar aris bazarze aseTi

subieqtebis gamoCena (zogierTi maTgani ukve faqtiurad funqcionirebs

kidec mag. mikro da saSualo sesxebis gamcemi dawesebulebebi e.w.

lombardebi), xolo kanonproeqtSi arsebulma vakuuma isini SesaZloa

fulis gamTeTreblebis `TavSesafrad” aqcios.

2.2 finasuri monitroingis ganmaxorcielebli pirebis CamonaTvals

daematos auditorebi, damoukidebeli buRaltrebi, sagadasaxado

konsultantebi da iuridiuli profesiis damoukidebeli pirebi, rodesac

es ukanasknelni konsultacias uweven klientebs Semdeg sakiTxebTan

dakavSirebiT:

a. daxmarebas uweven TavianT klientebs garigebaTa dagegmvasa da

SesrulebaSi:

- uZravi qonebis an samewarmeo sazogadoebis yidva-gayidvasTan

dakavSirebiT;

- klientis fulis, fasiani qaRaldebis an sxva aqtivebis marTvasTan

dakavSirebiT;

- sabanko, Semnaxveli da fasiani qaRaldebis angariSebis gaxsnasa da

marTvasTan dakavSirebiT;

Page 128: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

128

- kompaniis dafuZnebis, funqcionirebisa da marTvisTvis aucilebeli

Senatanebis organizebasTan dakavSirebiT;

- trastebis, kompaniebis an msgavsi struqturebis dafuZnebasTan,

funqcionirebasa da marTvasaTan dakavSirebiT.

b. an klientis saxeliT da mis interesebSi monawileoben raime finansur

an uZrav qonebasTan dakavSirebul garigebaSi. (direqtivis 91/308/EEC muxli

2a(3)(4)(5)).

fulis gaTeTrebis ukve Camoyalibebuli saerTaSoriso praqtika

cxadyofs, rom fulis gamTeTreblebi, finansuri konsultaciisaTvis _ Tu

rogor SeniRbon ukanono Semosavlebi _ rogorc wesi, zemoaRniSnuli

profesiis pirebs mimarTaven. amdenad, am saxis konsultantebi fulis

gaTeTrebis rTuli sqemebis aucilebel elementebs warmoadgenen.

SesaZloa, saqarTveloSi dRvandel etapze aRniSnuli profesiuli

saqmianoba fulis gaTeTrebis kuTxiT maRali riskis matarebeli ar iyos,

magram Tu gaviTvaliswinebT bazris swraf ganviTarebas, aRniSnuli

problema SesaZloa sul male dadges dRis wesrigSi.

2.3 kanoproeqtSi mkafiod unda iyos Camoyalibebuli moTxovna, romlis

Tanaxmadac monitoringis ganmaxorcielebelma dawesebulebam

klientis/xelSekrulebis mxaris identifikacia unda ganaxorcielos:

- masTan (grZelvadiani) saqmiani urTierTobebis damyarebisas;

- masTan erTjeradi garigebis dadebisas im SemTxvevaSi Tu garigebis

Tanxa dadgenil zRvars aRemateba (15 000 evros).

(direqtivis 91/308/EEC muxli 3(1)(2))

aRniSnuli debulebis arsi imaSi mdgomareobs, rom dawesebulebam

klientis identifikacia aucileblad unda moaxdinos masTan saqmiani

urTierTobebis damyarebisas, rac gulisxmobs grZelvadian, araerTjerad

urTierTobas, mag. sabanko angariSis gaxsna, sadazRvevo xelSekrulebis

gaformeba, fasiani qaRaldebis angariSis gaxsna da sxv. es debuleba

ganamtkicebs princips `icnobde sakuTar klients” (know your customer), romelsac unda icavdes monitoringis ganmaxorcielebeli dawesebuleba

(ZiriTadad es Seexeba sabanko da arasabanko safinanso dawesebulebebs da

sxvadasxva saxis konsultantebs). am principis dacva uzrunvelyofs

dawesebulebis mier iseTi finansuri operaciis amocnobas, romelic

mocemuli klientisaTvis damaxasiaTebeli (tipiuri) ar aris da

Sesabamisad saeWvod gamoiyureba da iqonios saWiro Canawerebi da

dokumntebi, romelic xels Seuwyobs gamoZiebis warmoebas.

rac Seexeba garigebis Tanxis odenobas, igi piris identifikaciis

valdebulebis warmoSobisaTvis ganmsazRvrelia mxolod erTjeradi

garigebis SemTxvevaSi, e.i. ara yvela eraTjeradi garigeba eqvemdebareba

identifikacias, aramed mxolod did TanxasTan dakavSirebuli (15 000

evros zeviT).

2.4 identifikaciis valdebulebidan SeiZleba daSvebul iqnes gamonaklisi

sadazRvevo kompaniis mier gacemul sadazRvevo polisebTan dakavSirebiT,

Page 129: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

129

rodesac nebismieri wlisaTvis periodulad gadasaxdeli sadazRvevo

premiis Tanxa an Tanxebi ar aRemateba 1 000 evros an rodesac erTjeradi

premiis odenoba ar aRemateba 2 500 evros. Tu Sesabamisi wlisaTvis

periodulad gadasaxdeli premiis Tanxa imdenad gaizrdeba, rom

gadaaWarbebs dadgenil zRvars - 1000 evros, identifikaciis valdebuleba

gavrcelebul unda iqnes. (direqtivis 91/308/EEC muxli 3(3))

aRniSnuli gamonaklisi imiTaa ganpirobebuli, rom am odenobis premiebi

fulis gaTeTrebis TvalsazrisiT metad dabali riskis matarebelia da

vinaidan identifikaciis proceduris Catareba garkveul xarjebsa da

ZalisxmevasTanaa dakavSirebuli, gamarTlebuli ar iqneba maTi sruli

moculobiT gavrceleba aseT dabalriskian garigebebze.

2.5 identifikaciis valdebulebidan SeiZleba daSvebul iqnes gamonaklisi

agreTve sapensio sqemebis sadazRvevo polisiebTan dakavSirebiT,

romlebic gacemulia SromiTi xelSekrulebis an dazRveulis dasaqmebis

safuZvelze, im pirobiT rom aseTi polisebi ar Seicavs damzRvevis mier

xelSekrulebis vadamde Sewyvetis uflebas (surrender clause15) da ar

SeiZleba gamoyenebul iqnes, rogorc uzrunvelyofis saSualeba.

(direqtivis 91/308/EEC muxli 3(4)).

iseve rogorc me-3 punqtSi miTiTebuli sadazRvevo urTierToba

aRniSnuli saxis urTierTobac mcire riskis materebelia fulis

gaTeTrebis TvalsazrisiT da zedmeti xarjebis Tavidan asacileblad

mizanSewonili iqneba am gamonaklisis gaTvaliswineba kanonproeqtSi.

2.6 kazinoebma unda moaxdinon yvela klientis identifikacia, romelic

yidulobs an yidis 1000 evros (Sesabamisi ekvivalntis larebSi) da meti

Rirebulebis saTamaSo monetebs. (direqtivis 91/308/EEC muxli 3(5)).

kazino, TamaSebis intensiuri, swrafi da naRd fulze damyarebuli

xasiaTidan gamomdinare, agreTve kazinos mier klientisaTvis

SeTavazebuli finansuri momsaxurebebis farTo speqtris (sadepozito da

sakredito angariSebis gaxsna, saxsrebis gadaricxva da sxva)

gaTvaliwinebiT, gansakuTrebiT mimzidveli da daucvelia fulis

gaTeTrebis mizniT manipulirebisaTvis. swored amitom, evrogaerTianebis

bevr wevr–qveyanaSi kazinoebi eqvemdebareba saxelmwifo zedamxedvelobas,

romelic gulisxmobs yvela piris registraciasa da identifikacias,

romelic Sedis kazinoSi miuxedavad mis mier SeZenili monetebis

odenobisa. vinaidan saqarTveloSi aRniSnuli wesi ar moqmedebs,

mizanSewonilia identifikaciis valdebulebis dakisreba klientze,

romelic SeiZens an gayidis sul mcire 1000 evros (eqvivalentis larebSi)

Rirebulebis monetebs, rac Seexeba naklebi Rirebulebis monetebis

SeZenas fulis gaTeTrebis TavlsazrisiT is nakleb riskiania.

15 DgrZelvadiani sicocxlis dazRvevis xelSekrulebiT mxareebi SeiZleba SeTanxmdnen, rom

damzRvevis mier xelSekrulebis vadamde Sewyvetis SemTxvevaSi mas aunazRaurdeba

gadaxdili sadazRvevo Senatanebis rezervis nawili.

Page 130: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

130

2.7 monitoringis ganmaxorcielbel pirebs identifikaciis valdebuleba

unda daekisroT im SemTxvevaSic, rodesac garigebis Tanxa zemoT

dadgenil zRvrebze naklebia, Tu arsebobs eWvi fulis gaTeTrebis

Sesaxeb. (direqtivis 91/308/EEC muxli 3(8)).

kanonproeqtis Tanaxmad monitoringis ganmaxorcielebl pirebs klientis

identifikaciis movaleoba ekisrebaT, mxolod im SemTxvevaSi Tu

monitorings daqvemdebarebuli garigebis Tanxa dadgenil zRvarze metia.

amdenad, miuxedavad imisa, rom garigeba SeiZleba aSkarad atarebdes

fulis gaTeTrebis niSnebs, monitoringis ganmaxorcielebl pirebs ar

evalebaT garigebis monawile pirTa identifikacia da Sesabamisad

finansuri monitoringis samsaxurisaTvis Setyobinebis miwodeba, Tu

garigebis Tanxa dadgenil zRvarze naklebia. aRniSnuli debuleba

mniSvnelovnad Seasustebs fulis gaTeTrebis winaaRmdeg brZolis

meqanizmebs, vinaidan saSualebas miscems fulis gamTeTreblebs sxvadasxva

xrikebis saSualebiT warmatebulad aaridon Tavi identifikaciis da

monitoringis RonisZiebebs, magaliTad uanono Semosavlebis danawevrebis

(structuring) da maTi sxadasxva dawesebulebebSi gadanawilebis gziT, ise

rom monitorings daqvemdebarebuli garigebisaTvis dadgenili zRvari

miRweuli ar iqneba.

2.8 monitoringis ganmaxorcielebeli pirebi ganTavisuflebul unda iqnen

iseTi klientis/xelSekrulebis mxaris identifikaciis valdebulebisagan,

romelic warmoadgens sabanko dawesebulebas. (direqtivis 91/308/EEC muxli

3(9))

vinaidan komerciuli bankebi eqvemdebarebian specilur regulirebasa da

zedamxedvelobas, rac moicavs maTze detaluri licenzirebis

procedurisa da fulis-gaTeTrebis sawinaaRmdego RonisZiebebis sruli

moculobiT gavrcelebas (yovelive es ki unda gamoricxavdes fulis

gaTeTrebis miznebisaTvis maTi gamoyebenis SesaZleblobas),

mizanSewonilia, rom maT, rogorc klintTa/garigebis mxareTa, mimarT

Sesabamisi identifikaciis procedurebi ar ganxorcieldes.

2.9 kanonproeqti unda uzrunvelyofdes, rom monitoringis

ganmaxorcilebeli pirebi gaatareben yvela saWiro da adekvatur

RonisZiebas, romelic aucilebelia im did riskis Tavidan

acilebisaTvis, romelic dakavSirebulia klientis fizikuri daswrebis

gareSe masTan saqmiani urTierTobebis damyarebasa Tu garigebis

dadebasTan (e.w. non face-to-face garigebebi). aseTma RonisZiebebma unda

uzrunvelyos momxmareblis vinaobis dadgena, magaliTad Semdegi

saSualebebiT: damatebiTi dokumenturi mtkicebulebis moTxovnis gziT;

damatebiTi RonisZiebebis gatarebiT, romlebic uzrunvelyofs

warmodgenili dokumentebis Semowmebas da dadasturebas; an imis

moTxovniT, rom garigebasTan dakavSirebuli pirveli angariSsworeba

ganxorcieldes sabanko dawesebulebaSi klientis saxelze gaxsnili

angariSis meSveobiT. (direqtivis 91/308/EEC muxli 3(11)).

Page 131: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

131

safinanso seqtoris swrafi ganviTareba, rasac Tan erTvis mzardi

teqnologiuri progresi, saSualebas aZlevs dawesebulebebs gauwion

momxmareblebs momsaxureba, maTi fizikuri daswrebis gareSe, magaliTad,

internetis, bankomatis, satelefono sabanko momsaxurebis da sxva

saSualebebiT. aRniSnuli saxis momsaxurebebi sul ufro da ufro

masStabur saxes iZens, da vinaidan aseT avtomatizirebul da

dematerializirebul operaciebs gansakuTrebuli siswrafe, nebismieri

adgilidan xelmisawvdomoba da naklebi gamWvirvaloba axasiaTebs, es

fulis gaTeTrebis metad xelsayrel saSualebad SeiZleba iqces. swored

amitom gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba aseTi tipis garigebebs da

aucilebelia speciluri adeqvaturi zomebis miReba maTTan dakavSirebuli

fulis gaTeTrebis maRali riskis Tavidan acilebisaTvis. es zomebi

SeiZleba sxvadasxva saxis RonisZiebebSi gamoixatebodes, mag: yvela axali

klientisaTvis, romelic gansazRvrul kategoriaSi eqceva (magaliTad,

romlTa aqtivebic garkveul zRvars aRemateba an iseTi saxelmwifos

moqalaqeTaTvis, romelic fulis gaTeTrebis maRali riskis zonadaa

miCneuli) dawesdes identifikaciisaTvis maTi fizikuri daswrebis

moTxovna; SemuSavdes srulyofili kiTxvari angariSis gaxsnis

gancxadebis formiT, romelic saSualebas miscems dawesebulebas meti

informacia miiRos momxmareblis Sesaxeb da sxv.

2.10 erTmaneTisagan unda gaimijnos garigebasTan dakavSirebuli

mtkicebulebebis da klientis identifikaciasTan dakavSirebuli

mtkicebulebebis Senaxvis vada da am ukanasknelis Senaxvis vadis aTvla

klientTan urTierTobis Sewyvetis momentidan ganisazRvros (rogorc es

komeciuli bankebisaTvis aris dadgenili). (direqtivis 91/308/EEC me-4

muxli).

winamdebare dokumetis 2.3 punqtSi Camoyalibebuli rekomendaciis

gaTvaliwinebis SemTxvevaSi, romlis Tanaxmadac dawesebulebas klientis

identifikaciis valdebuleba daekisreba masTan grZelvadiani saqmiani

urTierTobebis damyarebisas, kanonproeqtSi avtomaturad unda

ganisazRvros moTxovna, romlis Tanaxmadac dokumentebis Senaxvis

xuTwliani vada aiTvleba am urTierTobis Sewyvetis momentidan.

2.11 notariusebi, iuridiuli profesiis damoukidebeli pirebi, auditorebi

da gare (damoukidebeli) buRaltrebi SeiZleba ganTavisuflebul iqnan

finansuri monitoringis samsaxurisaTvis im informaciis miwodebis

valdebulebisagan, romelic maT miiRes klientisagan an klientis Sesaxeb

misi samarTlebrivi mdgomareobis gamyarebisas an dacvis an

warmomadgenlobis uflebis ganxorcielebisas sasamrTlo warmoebaSi an

warmoebasaTan dakavSirebiT, maT Soris rCevis micemisas sasamrTlo

warmoebis dawyebasa Tu Tavis aridebasTan dakavSirebiT, miuxedavad imisa

informacia miRebul iqna warmoebis dawyebamde, misi msvlelobisas Tu

dasrulebis Semdgom. (direqtivis 91/308/EEC muxli 6(3)).

evrokavSiris mraval wevr-qveyanaSi damkvidrebuli profesiuli eTikis

normebis Tanaxmad notariusebis, advokatebis da sxva konsultantebis

mier klientis samarTlebrivi mdgomareobis gamyarebasa da sasamrTlo

Page 132: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

132

warmoebaSi mis warmomadgenlobasTan dakavSirebiT miRebuli infromacia

warmoadgens profesiuli saidumloebis sagans. amdenad, am pirTa

profesiuli eTikis normebTan SeuTavsebelia maTTvis zemoaRniSnuli

informaciis miwodebis valdebulebis dakisreba, garda im SemTxvevisa,

rodesac maTTvis cnobilia, rom maTi momsaxureba (konsultacia) fulis

gaTeTrebis miznebs emsaxureba.

2.12 monitoringis ganmaxorcilebel pirebs unda daekisros movaleoba,

Tavi Seikavon garigebis ganxorcielebisagan, rodesac maTTvis cnobilia,

rom garigebas kavSiri aqvs ukanono Semosavlebis legalizaciasTan an

arsebobs amis eWvi, manam sanam isini Sesabamis informacias ar miawvdian

finansuri monitoringis samsaxurs; finansuri monitoringis samsaxurs

unda mieniWos ufleba, miTiTeba misces monitoringis ganmaxorcielebel

pirs ar ganaxorcielos (SeaCeros) garigeba; Tu garigebis

ganxorcielebisagan, romelic fulis gaTeTrebis eWvs iwvevs, Tavis

Sekaveba SeuZlebelia an aman SeiZleba CaSalos garigebis monawileTa

dakavebis RonisZieba, monitoringis ganmaxorcilebelma pirebma

Setyobineba finansuri monitoringis samsaxurSi unda gaakeTos

dauyovnebliv garigebis ganxorcielebis Semdgom. (direqtivis 91/308/EEC me-7 muxli).

direqtivis aRniSnuli moTxovnis asaxva kanonproeqtSi mizanSewonili

iqneba, vinaidan metad mniSvnelovania fulis gaTeTrebis mcdelobis

gamovlena da misi aRkveTa adreul etapze, manam, sanam garigeba ukve

ganxorcielda, vinaidan es mniSvnelovnad gaadvilebs ukanono

Semosavlebis CamorTmevasTan dakavSirebul RonisZebebs, rac garigebis

ganxorcielebis Semdgom SesaZloa SeuZlebelic ki gaxdes.

direqtivis imperatiuli moTxovnaa, rom saeWvo garigebis ganxorcieleba

Sesabamis organos Setyobinebamde nebadarTul iqnes mxolod gamonaklis

SemTxvevaSi, amasTan direqtiva iTxovs, rom aseT gamonaklis SemTxvevaSi

Setyobineba gakeTdes dauyovnebliv, garigebis ganxorcielebis Semdgom.

kanonproeqtis Tanaxmad ki Setyobineba unda gakeTdes garigebis

ganxorcielebidan 48 saaTis ganmavlobaSi, rac sakmaod xangrZlivi

periodia, rac udavod xels SeuSlis danaSaulis aRkveTis RonisZiebebis

operatiul da efeqtian ganxorcielebas.

2.13 monitoringis ganmaxorcielebel pirebs unda daekisros movaleoba ar

gaamJRavnon saeWvo garigebasTan dakavSirebiT finansuri monitoringis

samsaxurisaTvis Setyobinebis miwodeba ara marto garigebaSi monawile

pirebTan aramed nebismier mesame pirTan. (direqtivis 91/308/EEC muxli 8(1))

kanonproeqtSi aRniSnuli debulebis gaTvaliswineba Tavidan agvacilebs

mesame pirTa meSveobiT informaciis arasasurvel gamJRavnebas da

Sesabamisad xels Seuwyobs fulis gaTeTrebis saqmis gamoZiebis

warmatebul ganxorcilebas.

2.14 informaciis gaumJRavneblobis valdebulebisagan SeiZleba

ganTavisuflebul iqnan notariusebi da iuridiuli profesiis sxva

damoukidebeli pirebi. (direqtivis 91/308/EEC muxli 8(2)).

Page 133: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

133

aRniSnuli gamonaklisi gamarTlebulia am pirTa profesiuli eTikis

normebis gaTvaliwinebiT.

2.15 kanonmdebloba unda iTvaliwinebdes danaSaulebrivi gziT miRebuli

Semoasvlis an misi Rirebulebis eqvivalenturi qonebis konfiskacias.

(strasburgis konvenciis muxli 2.1).

naTelia, rom fulis gaTeTrebis ZiriTadi arsi da mizani danaSaulebrivi

gziT SeZenili fuladi saxsrebis dagroveba da misi dakanonebaa.

saerTaSoriso savaluto fondis monacemebiT msoflioSi yovelwliurad

600 miliardidan 1.5 trilionamde aSS dolaris odenobis Tanxebi

TeTrdeba. Ggarda damnaSavis dakavebisa da dasjisa fulis gaTeTrebis

sawinaaRmdebo RonisZiebebi mniSvnelovan ekonomikur mizans emsaxureba,

kerZod danaSaulebrivi gziT SeZenili qonebis CamorTmevas da misi

saxelmwifosaTvis gadacemas. Sesabamisad, fulis gaTeTrebis

sawinaaRmdego sistemis danergva konfiskaciis meqanizmis damkvidrebis

gareSe mniSvnelovnad Seasustebs aRniSnuli sistemis efeqtianobas.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

saqarTveloSi fulis gaTeTrebis Sesaxeb kanonis miRebam SesaZloa

winaaRmdegobis grZnoba gamoiwvios fulis gaTeTrebis procesSi Cabmul

yvela jgufSi (gansakuTrebiT ki im SemTxvevaSi, Tu gaTvaliswinebuli

iqneba evropuli kavSiris direqtivis Sesabamisi debulebebi, vinaidan

isini moicaven pirTa gacilebiT ufro farTo wres). im zRvaris donis

miuxedavad, romlis zemoTac ganxorcielebuli garigebebi kontrolis

qveS eqceva, axal kanons SeiZleba mowinaaRmdegeebi gamouCndes. fulis

gaTeTrebis winaaRmdeg mimarTuli sistemebis mqone saxelmwifoebis

gamocdileba adasturebs, rom yovelTvis rodia SesaZlebeli fulis

gaTeTrebis yvela SemTxvevis da ofSoruli maqinaciebis gamovlena da

gakontroleba. droTa ganmavlobaSi fulis gamTeTreblebma daamtkices,

rom uaRresad didi gamomgonebluri niWiT arian dajildovebulni, raTa

Tavi aaridon fulis gaTeTrebis winaaRmdeg mimarTul RonisZiebebs.

Sesabamis samarTlebriv safuZvelze agebuli fulis gaTeTrebis

winaaRmdeg mebrZoli infrastruqturis arseboba mniSvnelovnad amcirebs

aseTi garigebebis raodenobas.

saerTaSoriso gamocdileba gviCvenebs, rom aucilbelia aRniSnul

problemaze drouli reagireba, vinaidan rac ufro Seferxdeba fulis

gaTeTrebis sawinaaRmdego zomebis miReba, miT ufro metad moikrebs

Zalas organizebuli danaSauli. rodesac qveynis komerciuli da

finansuri seqtorebi organizebuli danaSaulis kontrolis sferod

aRiqmeba, zaraldeba calkeuli finansuri dawesebulebebi da mkveTrad

mcirdeba ucxouri pirdapiri investiciebis moculoba. danaSaulebrivi

dajgufebebis ekonomikurma da politikurma zegavlenam SeiZleba

Seasustos socialuri wyoba, koleqtiuri eTikuri normebi, xolo

sabolood ki sazogadoebis demokratiuli institutebi.

Page 134: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

134

da bolos, unda aRiniSnos, rom fulis gaTeTrebis winaaRmdeg mimarTul

sistemas uaRresad didi roli eniWeba. mniSvnelovanma RonisZiebam,

romelsac mxars dauWers mTavroba, unda gaaerTianos

samarTaldamcvelebi, finansuri xelisufleba da kerZo seqtori, raTa

finansurma dawesebulebebma TavianTi roli Seasrulon problemis

daZlevaSi. es ki gulisxmobs Sesabamisi organoebis monawileobas

finansuri garigebebis Sesaxeb Setyobinebis da klientebis identifikaciis

sistemebis da Canawerebis warmoebis standartebis SeqmnaSi. am mimarTebiT

Sesabamisi qarTuli kadrebis swavleba-momzadeba (romlebsac realurad

aranairi gamocdileba ar gaaCniaT) erT-erTi mTavari amocanaa qveyanaSi

ukanono Semosavlebis legalizaciis winaaRmdeg mimarTuli sistemis

damkvidrebis procesSi.

Page 135: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

135

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi

1. Sesavali

1.1 seqtoris mimoxilva

saqarTveloSi sakmaod warmatebulad Camoyalibda sakanonmdeblo baza

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis sferoSi mravalmxriv doneze

inteleqtualuri sakuTrebis msoflio organizaciis wevri qveynebisaTvis

gansazRvrul moTxovnebTan SesabamisobaSi. vaWrobasTan dakavSirebuli

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis (TRIPs) SeTanxmeba, romelic

warmoadgens vaWrobis msoflio organizaciasTan dadebuli SeTanxmebebis

nawils, ayalibebs minimalur moTxovnebs inteleqtualuri sakuTrebis

yvela uflebaze – saavtoro da momijnave uflebebze, sasaqonlo niSnebze,

geografiul aRniSvnebze, samrewvelo nimuSebze, patentebze da

integraluri mikrosqemebis topologiebze. SeTanxmebis Tanaxmad,

saerTaSoriso samarTlis ori fundamentaluri principi, erovnuli reJimi

da upiratesi xelSewyobis reJimi vrceldeba inteleqtualuri sakuTrebis

sferozec. 2000 wlis ivnisSi saqarTvelos vaWrobis msoflio

organizaciaSi gawevrianebis safuZvelze, qveynis kanonmdebloba

SesabamisobaSi unda iyos inteleqtualuri sakuTrebis sferoSi vaWrobis

msoflio organizaciis debulebebTan, msgavsad evrogaerTianebisa da

wevri saxelmwifoebisa, romlebmac es ganaxorcieles urugvais raundis

Semdgom SeTanxmebebis xelmoweris gziT.

evrokavSirTan vaWrobasa da vaWrobasTan dakavSirebuli sakiTxebis

Sesaxeb Sualeduri xelSekrulebisa da partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis dadebis Semdeg, saqarTvelom

ganacxada mzadyofna inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis sferoSi

Tavisi kanonmdeblobis harmonizaciisa evrokavSiris kanonmdeblobasTan,

xuTwliani drois monakveTSi, romelic amoiwura 2002 wlis agvistoSi.

amasTanave, imave drois monakveTisTvis, saqarTvelom aiRo

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebTan dakavSirebul saerTaSoriso

SeTanxmebebsa da konvenciebSi gawevrianebis valdebuleba.

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb xelSekrulebis me-2 danarTis

I paragrafSi CamoTvlilia mravalmxrivi konvenciebi, romlebsac

saqarTvelo valdebulia miuerTdes partniorobisa da TanamSromlobis

Sesaxeb SeTanxmebis 42-e muxlis me-2 paragrafis Sesabamisad.

amJamad, saqarTvelo Semdegi saerTaSoriso SeTanxmebebis monawilea:

1. samrewvelo sakuTrebis dacvis parizis konvencia (Paris Convention for the Protection of Industrial Property);

2. literaturuli da mxatvruli nawarmoebebis dacvis bernis

konvencia (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works); 3. niSnebis saerTaSoriso registraciis Sesaxeb madridis

SeTanxmebis protokoli (Protocol Relating to the Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks)

Page 136: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

136

4. SeTanxmeba sapatento kooperaciis Sesaxeb (Patent Cooperation Treaty).

5. saavtoro uflebebis Sesaxeb ismo-s SeTanxmeba (WIPO Copyright Treaty)

6. Sesrulebebisa da fonogramebis Sesaxeb ismo-s SeTanxmeba (WIPO Performances and Phonograms Treaty).

7. niSnebis registraciisaTvis saqonlisa da momsaxurebis

saerTaSoriso klasifikaciasTan dakavSirebuli nicis SeTanxmeba (Nice Agreement Concerning the International Classification of Goods and Services for the Purposes of the Registration of Marks) – saqarTvelos parlamentis 2002 wlis 10

oqtombris dadgenileba.

8. samrewvelo nimuSebis saerTaSoriso deponirebis Sesaxeb haagis

SeTanxmeba (Hague Agreement Concerning the International Deposit of Industrial Designs) - saqarTvelos parlamentis 2002 wlis 22 noembris dadgenileba.

9. budapeStis SeTanxmeba sapatento procedurebisaTvis

mikroorganizmebis deponirebis aRiarebis Sesaxeb (Budapest Treaty on the International Recognition of the Deposit of Microorganisms for the Purposes of Patent Procedure).

10. Semsruleblebis, fonogramis damamzadeblebis da samauwyeblo

organizaciaTa dacvis romis konvencia (Rome Convention for the Protection of Performers, Producers of Phonograms and Broadcasting Organizations).

11. adgilwarmoSobis dasaxelebebis dacvisa da maTi saerTaSoriso

registraciis Sesaxeb lisabonis SeTanxmebasTan (Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and their International Registration)

sruldeba Sidasaxelmwifoebrivi procedurebi saqarTvelos

misaerTeblad saerTaSoriso konvencisTan mcenareTa axali saxeobebis

dacvis Sesaxeb (The International Convention for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV).

1.2 qarTuli da evropuli kanonmdeblobebis Sedareba

saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, inteleqtualuri sakuTrebis

uflebebis SemoqmedebiTi saqmianobis da dacvis Tavisuflebas

aregulirebs konstituciis 23-e muxli. avtorTa uflebebis dacvas

aregulirebs 1999 wlis ivnisSi miRebuli kanoni `saavtoro da momijnave

uflebebis Sesaxeb~. sasaqonlo, momsaxurebisa da koleqtiuri niSnebis

registraciasa da dacvasTan, agreTve maT gamoyenebasTan dakavSirebuli

urTierTobebi regulirdeba 1999 wlis maisis kanoniT `sasaqonlo niSnebis

Sesaxeb~. gamogonebebis dacvasTan da patentebis gacemasTan dakavSirebiT,

da aseve sasargeblo modelebTan da samrewvelo nimuSebTan dakavSirebiT,

samarTlebriv safuZvlebs awesrigebs saqarTvelos 1999 wlis TebervalSi

miRebuli `sapatento kanoni~. 1999 wlis ivnisis kanoni `saqonlis

adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli aRniSvnis Sesaxeb~

aregulirebs saqonlis (momsaxurebis) adgilwarmoSobis dasaxelebisa da

geografiuli aRniSvnis registraciasTan, dacvasTan da gamoyenebasTan

dakavSirebul urTierTobebs. kanoni `inteleqtualur sakuTrebasTan

Page 137: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

137

dakavSirebul sasazRvro RonisZiebaTa Sesaxeb~, romelic miRebul iqna

1999 wlis ivnisSi, sabaJo organoebs aniWebs specialur sasazRvro

RonisZiebaTa gamoyenebis uflebamosilebas inteleqtualuri sakuTrebis

uflebaTa darRveviT warmoebuli produqciis importirebisas an

eqsportirebisas. 1999 wlis ivnisis kanoni `integraluri mikrosqemis

topologiis Sesaxeb~ aregulirebs integraluri mikrosqemis topologiis

registracias, gamoyenebas da dacvasTan dakavSirebul urTierTobebs.

kanoni `seleqciuri miRwevebis dacvis Sesaxeb~, romelic miRebulia 1996

wlis oqtomberSi, icavs seleqcionerTa uflebebs saqarTveloSi.

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos kanonmdebloba inteleqtualuri

sakuTrebis uflebebis seqtorSi jer kidev saWiroebs Semdgom

harmonizacias evrokavSiris kanonmdeblobasTan, igi metwilad

SesabamisobaSia evrokavSiris samarTlebriv dokumentebTan, maT Soris:

sabWos 1986 wlis 16 dekembris 87/54/EEC direqtivas

naxevargamtarebis topografiebis samarTlebrivi dacvis Sesaxeb;

sabWos 1991 wlis 14 maisis 91/250/EEC direqtivas kompiuteruli

programebis samarTlebrivi dacvis Sesaxeb;

sabWos 1992 wlis 19 noembris 92/100/EEC direqtivas sasyidliani da

usasyidlo qiravnobis uflebebis da inteleqtualuri sakuTrebis sferos

saavtoro uflebebisa da zogierTi momijnave uflebis Sesaxeb;

sabWos 1993 wlis 19 noembris 93/98/EEC direqtivas saavtoro da

momijnave uflebebis dacvis vadebis harmonizaciis Sesaxeb;

evroparlamentisa da sabWos 2001 wlis 22 maisis direqtivas

2001/29/EC saavtoro da momijnave uflebebis rigi aspeqtebis harmonizacias

sainformacia sazogadoebaSi;

evroparlamentisa da sabWos 2001 wlis 27 seqtembris direqtivas

2001/84/EC, romelic exeba xelovnebis originaluri nawarmoebis avtoris

uflebas nawarmoebis Semdgomi gayidvisas anazRaurebis miRebaze;

sasaqonlo niSnebis sabWos 1988 wlis 21 dekembris pirvel

direqtivas 89/104/EEC wevri qveynebis sasaqonlo niSnebTan dakavSirebuli

kanonebis daaxloebis Sesaxeb;

sabWos 1993 wlis 27 seqtembris direqtiva 93/83/EEC satelituri

mauwyeblobisa da kabeluri gadacemis mimarT gamoyenebuli saavtoro da

momijnave uflebebis zogierTi wesis koordinaciis Sesaxeb;

evroparlamentisa da sabWos 1996 wlis 11 martis 96/9/EC direqtiva

monacemTa bazebis samarTlebrivi dacvis Sesaxeb;

1997 wlis 24 ivnisis mwvane wigni gaerTianebis sapatento da evropis

arsebuli sapatento sistemis Sesaxeb;

evroparlamentisa da sabWos 1998 wlis 13 oqtombris 98/71/EC direqtiva samrewvelo nimuSebis samarTlebrivi dacvis Sesaxeb;

sabWos 1992 wlis 14 ivlisis 2081/92 reglamenti (EEC) sasoflo-

sameurneo produqciis da kvebis produqtebis geografiuli aRniSvnebisa

da warmoSobis dasaxelebis dacvis Sesaxeb;

sabWos 1994 wlis 22 dekembris 3295/94 reglamenti (EC), sadac

Camoyalibebulia gayalbebuli da saavtoro uflebebis darRveviT

Page 138: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

138

damzadebuli saqonlis Tavisufal mimoqcevaSi gaSvebis, eqsportis da

reeqsportis akrZalvis RonisZiebebi;

sabWos 1992 wlis 14 maisis gadawyvetileba saavtoro da momijnave

uflebebis gaZlierebuli dacvis Taobaze;

wevri saxelmwifoebis warmomadgenlebis 1984 wlis 24 ivlisis

gadawyvetileba audiovizualur sferoSi mekobreobasTan brZolis

RonisZiebebis Taobaze.

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis zogierTi sfero saqarTvelos

kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis pirveli-

rigis prioritetad aris miCneuli.

2. rekomendaciebi da argumentebi sakanonmdeblo qmedebisaTvis

inteleqtualuri, sawarmoo da komerciuli sakuTrebis dacvas eZRvneba

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis VI Tavis 42-e

muxli, romelic saqarTvelos akisrebs valdebulebas - gaagrZelos

inteleqtualuri, samrewvelo da komerciuli sakuTrebis uflebebis

dacva, raTa partniorobisa da TanamSromlobis SeTanxmebis ZalaSi

Sesvlidan xuTi wlis dasasrulisaTvis uzrunvelyos dacvis iseTive

xarisxi, romelic msgavsi iqneba evrokavSirSi arsebulisa, amgvari

uflebebis aRsrulebis efeqturi saSualebebis CaTvliT. rogorc

vaWrobis msoflio organizaciis wevri, saqarTvelos TRIPS-is SeTanxmebiT

evaleba dauyonebliv Seasrulos partniorobisa da TanamSromlobis

Sesaxeb SeTanxmebiT inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis sferoSi

gaTvaliswinebuli valdebulebebi.

aqve unda aRiniSnos, rom vmo-s wevri qveynebis, inteleqtualuri

sakuTrebis msoflio organizaciis (ismo) damatebiTi moTxovnebisa da

rekomendaciebis, evrodireqtivebTan Semdgomi harmonizaciis, axal

saerTaSoriso SeTanxmebebTan SeerTebis, agreTve `saqpatentSi~ wlebis

ganmavlobaSi dagrovebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, saWiro gaxda

saqarTvelos kanonmdeblobaSi garkveuli cvlilebebisa da damatebebis

Setana.

rekomendacia 2.1

`saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni Semdgom

harmonizacias moiTxovs evrokavSiris Semdeg samarTlebriv aqtebTan:

a) sabWos 1992 wlis 19 noembris #92/100/EEC direqtiva inteleqtualuri

sakuTrebis sferoSi daqiravebis, Txovebisa da saavtoro uflebebis

momijnave zogierTi uflebebis Sesaxeb

direqtivis 1.3 muxliT avtorebisaTvis (nawarmoebebis mimarT),

SemsruleblebisaTvis (Sesrulebis Canaweris mimarT), fonogramis

Page 139: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

139

damamzadeblebisaTvis (fonogramebis mimarT), audiovizualuri

nawarmoebis produserebisaTvis (filmebis pirveli fiqsaciis

mimarT) specialurad aris gaTvaliswinebuli mflobelobis

gadacemis ufleba Txovebis formiT.

amasTan, direqtivis miznebisaTvis, arsebuli ganmartebis Sesabamisad

`filmebis~ qveS moiazreba videogramac, rac aseve gasaTvaliswinebelia.

zemoaRniSnuli pirebis mimarT kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli ar

aris Txovebis ufleba, Tumca SesaZlebelia amis gaTvaliswineba

kanonproeqtSi. unda aRiniSnos, rom es ufleba, iseve rogorc gaqiravebis

ufleba, ar unda amoiwurebodes nawarmoebis an fonogramis samoqalaqo

brunvaSi CarTvis Sedegad.

b) sabWos 1993 wlis 27 seqtembris 93/83/EEC direqtiva satelituri

mauwyeblobis da kabeliT translaciis maregulirebeli saavtoro

uflebebsa da saavtoro uflebebis momijnave uflebebTan dakavSirebuli

garkveuli wesebis koordinaciis Sesaxeb

direqtivis me-9 muxli adgens, rom kabeliT retranslaciis SemTxvevaSi

saavtoro da momijnave uflebebiT daculi obieqtebis gamoyenebisaTvis

honorari unda Segrovdes mxolod qonebrivi uflebebis koleqtiur

safuZvelze mmarTveli organizaciebis mier.

kanonidan am SemTxvevaSi, iseve rogorc sxva SemTxvevebSi, calsaxad ar

gamomdinareobs, rom sakabelo organizaciebis mier gadacemaTa

retranslaciis SemTxvevaSi saavtoro da momijnave uflebebi unda

ganxorcieldes koleqtiuri marTvis sazogadoebebis mier. Sesabamisad,

kanonis calsaxad ganmartebis mizniT, SesaZlebelia me-18 muxlSi aisaxos

direqtivis moTxovna.

direqtivis me-12 muxlis Sesabamisad, `wevrma saxelmwifoebma unda

uzrunvelyon samoqalaqo an administraciuli samarTlis meSveobiT,

saTanadod, rom mxareebma keTilsindisierad daiwyon da warmarTon

molaparakebebi kabeliT translaciis nebarTvaze da ar aRkveTon an xeli

ar SeuSalon molaparakebas misaRebi dasabuTebis gareSe~, rac

SesaZlebelia specialurad uflebamosili organosaTvis, mxareTa

SeuTanxmeblobis SemTxvevaSi.

kanonis 21-e muxlis me-6 punqtsa da 52-e muxlis me-3 punqtis Sinaarsis

gaTvaliswinebiT SesaZlebelia zemoaRniSnuli uflebamosileba mieniWos

`saqpatents~.

g) evroparlamentisa da sabWos 2001 wlis 22 maisis #2001/29/EC direqtiva sainformacio sazogadoebaSi saavtoro da momijnave uflebebis zogierTi

aspeqtis harmonizaciis Sesaxeb

direqtivis 3.1 da 3.2 muxlis Sesabamisad, `wevrma saxelmwifoebma

avtorebi unda uzrunvelyon maTi nawarmoebebis sazogadoebisaTvis

Page 140: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

140

xelmisawvdomobis uzrunvelyofis licenzirebis an akrZalvis

eqskluziuri uflebiT, sakabelo an radio saSualebebiT ise, rom

sazogadoebas xeli miuwvdebodes maT mier piradad arCeuli adgilidan

da xelsayrel dros. kerZod:

(a) Semsruleblebi _ nawarmoebis Sesrulebaze;

(b) fonogramebis mwarmoeblebisaTvis _ fonogramebze;

(g) filmebis pirveladi mwarmoeblebisaTvis _ filmebis dednebsa

da aslebze;

(d) samauwyeblo organizaciebisaTvis _ gadacemul programebze

miuxedavaT imisa, Tu rogor awarmoeben translirebas (sakabelo,

saeTero, Tu satelituri translirebis gziT).~

zemoT CamoTvlili ar aris gaTvaliswinebuli moqmedi kanoniT, magram

asaxulia kanonproeqtSi `saavtoro da momijnave uflebebis Sesaxeb

kanonSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Taobaze~.

direqtivis me-6 muxli iTvaliswinebs aparaturis, saqonlis an

komponentebis damzadebis, importis, gavrcelebis, gayidvis, gaqiravebis,

gayidvisa an gaqiravebis mizniT reklamirebis, an komerciuli miznebiT

mflobelobisagan an momsaxurebis gawevisagan adekvaturi samarTlebrivi

dacva, romelTa:

(a) reklamireba an bazarze gatana xdeba Tavidan nebismieri

efeqturi teqnologiuri zomebis acilebis mizniT.

direqtivis es moTxovnebi asaxulia kanonproeqtSi `saavtoro da

momijnave uflebebis Sesaxeb kanonSi cvlilebebisa da damatebebis

Setanis Taobaze~.

d) evroparlamentisa da sabWos 2001 wlis 27 seqtembris 2001/84/EC direqtiva xelovnebis originaluri nawarmoebis avtoris sasargeblod

xelaxali gayidvis uflebis Sesaxeb

direqtivis 1.2 muxlis Sesabamisad avtori anazRaurebis miRebis uflebiT

sargeblobs im SemTxvevaSic, rodesac nawarmoebis gayidva xdeba

profesionali Suamavlis meSveobiT da aramxolod `auqcionis, samxatvro

salonis, saxviTi xelovnebis galereis, maRaziis saSualebiT~ (citata

kanonis 20.2 muxlidan). amdenad, kanoni `sajaro gayidvis~ cnebis qveS ar

moiazrebs profesionali Suamavlis (fizikuri piris) meSveobiT

ganxorcielebul gayidvas.

e) saavtoro uflebebis Sesaxeb da Sesrulebebisa da fonogramebis

Sesaxeb ismo-s SeTanxmebebTan saqarTvelos mierTebis Semdeg saWiroa

Setanili garkveuli cvlilebebi rogorc terminologiis, aseve axali

ganmartebebis damatebis TvalsazrisiT.

Page 141: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

141

saavtoro da momijnave uflebebis sferos mowesrigeba unda ganisazRvros

rogorc erT-erTi umniSvnelovanesi prioriteti.

sazogadod unda aRiniSnos, rom saavtoro da momijnave uflebebis

sferos mowesrigebis erT-erTi mTavari winapirobaa uflebebis koleqtiur

safuZvelze marTvis sazogadoebebis saqmianobisaTvis srulyoflili

samarTlebrivi bazis Seqmna da maTi organizaciul-teqnikuri

uzrunvelyofa. saqarTveloSi saavtoro da momijnave uflebebis

totaluri ugulvelyofis fonze aucilebelia, rom am sazogadoebebis

meSveobiT realurad daiwyos saavtoro honoraris Segroveba sxvadasxva

kategoriis mosargeblebTagan, upirveles yovlisa ki – mauwyeblobis

organizaciebisgan (televizia, radio da sxva). winaaRmdeg SemTxvevaSi,

realurad ver ganxorcieldeba ara marto adgilobrivi, aramed ucxoeli

avtorebis uflebebic, rac saqarTvelos mier nakisri erT-erTi

mniSvnelovani valdebulebaa.

unda aRiniSnos, rom ukve daiwyo arsebuli situaciis TandaTanobiTi

gamosworebis procesi. mimdinareobs molaparakebebi yvelaze msxvil tele-

radio kompaniebTan saavtoro honoraris odenobisa da gadaxdis wesis

Sesaxeb. `kavSirgabmulobisa da fostis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi

Setanili cvlilebebis Sesabamisad saavtoro da momijnave uflebebis

darRveva SeiZleba gaxdes mauwyeblobis licenziis CamorTmevis

safuZveli. Tbilisis saolqo sasamarTloSi izrdeba im davaTa ricxvi,

romlebic dakavSirebulia inteleqtualur sakuTrebasTan da kerZod,

saavtoro da momijnave uflebebTan.

mZime situaciaa fonogramebisa da videogramebis gavrcelebis sferoSic,

rac Tavis mxriv Sedegia kontrabanduli produqciis ukontrolo

Semotanisa da agreTve, qveynis SigniT arsebuli falsificirebuli

produqciis aralegaluri warmoebis arsebobisa. Sesabamisad, saWiroa

ufro efeqturi da aqtiuri RonisZiebebis ganxorcieleba

samarTaldamcavi da administraciuli organoebis mxridan.

Tumca unda aRiniSnos, rom fonogramebis mwarmoebelTa saerTaSoriso

federaciis (IFPI) mier mowodebuli informaciiT, saqarTveloSi ukve

gamoCndnen pirveli oficialuri distributorebi, romlebmac daiwyes

licenzorebuli fonogramebisa da videogramebis gavrceleba da

Sesabamisad gamoTqves mzadyofna TaviaTi uflebebis dasacavad.

am sferos mowesrigebis SemTxvevaSi miviRebT mniSvnelovan ekonomikur

efeqts. erTi mxriv, Tu moxerxda ukanono mimoqcevaSi myofi produqciis

(ZiriTadad fonogramebi, videogramebi, saxelmZRvaneloebi da sxva)

legalizeba da kanonier CarCoebSi moqceva, gaizrdeba sabiujeto

Semosavlebic. meore mxriv, saavtoro da momijnave uflebebis

mosargeblebTagan (tele-radio kompaniebi, sakoncerto da kino darbazebi,

Teatrebi da sxva) uflebebis koleqtiur safuZvelze marTvis

sazogadoebebis mier honoraris Sekrebis SemTxvevaSi, gaumjobesdeba

mecnierebisa da xelovnebis sferoSi dasaqmebul pirTa socialuri

Page 142: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

142

mdgomareoba (radgan es Tanxa unda gadanawildes nawarmoebis avtorebze),

radgan isini miiReben Tavisi inteleqtualuri Sromis Sesabamis

anazRaurebas.

rekomendacia 2.2

`saqarTvelos sapatento kanonSi~ saWiroa harmonizirebul iqnes

iZulebiTi da oficialuri licenziebis gacemasTan dakavSirebuli

normebi, rac amave dros vmo-s zogierTi wevri qveynis moTxovnacaa.

cvlilebebi exeba agreTve sapatento eqspertizis farglebs, kerZod,

proeqti iTvaliswinebs eqspertizis SesaZleblobas sasargeblo modelisa

da samrewvelo nimuSis ganacxadebze `saqpatentSi~ arsebuli ganacxadebis

mimarT.

samrewvelo sakuTrebis obieqtebze (gamogoneba, sasargeblo modeli,

samrewvelo nimuSi, sasaqonlo niSani) uflebebis mopovebis proceduris

gamartiveba da xelsayreli garemos Seqmna didad ganapirobebs rogorc

adgilobrivi, ise ucxoeli ganmcxadeblebis dainteresebas miiRon damcavi

dokumenti (patenti, mowmoba) saqarTvelos teritoriaze, rac Tavis mxriv

erT-erTi mTavari winapirobaa ucxouri investiciebis mozidvisa da

Sesabamisi Semosavlebis zrdisa, maT Soris uflebebis mopovebasTan

dakavSirebuli Semosavlebis CaTvliT.

rekomendacia 2.3

seriozuli cvlilebebia gaTvaliswinebuli kanonSi `inteleqtualur

sakuTrebasTan dakavSirebul sasazRvro RonisZiebaTa Sesaxeb~16.

saqarTvelos sabaJoze situaciis gamosworeba unda CaiTvalos erT-erT

prioritetul mimarTulebad. rogorc ganviTarebuli qveynebis

gamocdileba gviCvenebs, sabaJo RonisZiebebi Zalze efeqturia

inteleqtualur sakuTrebaze uflebebis darRveviT warmoebuli

produqciis gamovlenisa da misi gavrcelebis aRkveTis saqmeSi, radgan

gacilebiT iolia erTad Tavmoyrili falsificirebuli saqoneli daakavo

sazRvarze, vidre qveynis SigniT, rodesac es tvirTi gaibneva mTel

teritoriaze.

magram am miznis misaRwevad saWiroa Sesabamisi samarTlebrivi bazis

Seqmna da sabaJo departamentis organizaciul-teqnikuri uzrunvelyofa.

kanonproeqtiT gaTvaliswinebuli cvlilebis mixedviT sabaJo

departamentTan iqmneba inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebis reestri,

sadac nebismier dainteresebul uflebamflobels SeeZleba

daaregistriros sakuTari obieqti, moTxovos sabaJos SeaCeros uflebebis

darRveviT warmoebuli saqoneli da Seadaros SeCerebuli saqonlis

nimuSi originalTan. gaTvaliswinebulia agreTve tvirTis mflobelis

interesebis dacvis meqanizmi.

16 ix. rekomendaciebi sabajos qveTavSi.

Page 143: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

143

saqarTvelos parlamentis mier am cvlilebebis miRebis SemTxvevaSi, unda

damtkicdes rigi kanonqvemdebare aqtebisa, romlebis moawesrigeben

uflebebis darRveviT warmoebuli tvirTis SeCerebasTan, inspeqtirebasa

da ganadgurebasTan dakavSirebul sabaJo procedurebs.

rekomendacia 2.4

muSaoba `saqonlis adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli

aRniSvnebis Sesaxeb~ kanonis aRsrulebisaTvis seriozuli RonisZiebebis

ganxorcielebas moiTxovs.

mniSvnelovani nabijebi gadaidga `saqonlis adgilwarmoSobis

dasaxelebisa da geografiuli aRniSvnebis Sesaxeb~ kanonis

implementaciis mizniT. 2002 wlis TebervalSi saqarTvelos prezidentis

#88 brZanebiT damtkicda saqarTvelos Rvinis, Rvinis brendisa da

mineraluri wylis adgilwarmoSobis dasaxelebebis pirveli CamonaTvali,

Sesabamisi sfecifikuri zonebis miTiTebiT.

`saqonlis adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli aRniSvnebis

Sesaxeb~ kanonisa da agreTve, `vazisa da Rvinis Sesaxeb~ kanonis

srulyofilad amoqmedebis mizniT, soflis meurneobisa da sursaTis

saministros mier momzadebulia da uaxloes momavalSi damtkicdeba rigi

kanonqvemdebare aqtebisa, romlebic Seexeba adgilwarmoSobis dasaxelebis

Seswavlis, dadgenis da maTi gamoyenebis Semdgomi kontrolis wesebs.

amave dros, soflis meurneobisa da sursaTis saministroSi unda

Camoyalibdes vazisa da Rvinis sferos maregulerebeli axali organo,

romelmac dargis kompetentur samecniero-kvleviT institutebTan erTad

unda ganaxorcielos adgilwarmoSobis dasaxelebis dadgenasTan

dakavSirebuli samuSaoebi, ganaxorcielos permanentuli kontroli

warmoebis mTel procesze da gansazRvros im mewarmeTa wre, romlebsac

miecemaT ufleba am dasaxelebis gamoyenebisa.

analogiuri sqema praqtikulad ukve muSaobs mineralur wyalTan

dakavSirebiT da Sesabamisi procedurebis dasrulebis da kontrolis

meqanizmis Camoyalibebis Semdeg soflis meurneobisa da sursaTis

saministro daaregulirebs mineraluri wylis adgilwarmoSobis

dasaxelebebis gamoyenebasTan dakavSirebul urTierTobebs.

saqonlis adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli aRniSvnebis

Sesaxeb` kanonis Seabamisad, monacemebi saqonlis adgilwarmoSobis

dasaxelebebisa da geografiuli aRniSvnebis registraciis Taobaze,

agreTve im pirTa Sesaxeb, romlebsac mieniWebaT am dasaxelebaTa

gamoyenebis ufleba, Sedis saqpatentis` reestrSi, sadac xdeba mTeli am

informaciis Tavmoyra da gadamuSaveba.

sayovelTaod cnobilia ukiduresad mZime situacia qarTuli saxelebiT

ukanonod niSandebuli saqonlis gavrcelebasTan dakavSirebiT,

Page 144: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

144

gansakuTrebiT dsT-s sivrceze da yofil sabWoTa banakis qveynebSi, ris

gamoc saqarTvelo yovelwliurad kargavs uzarmazar Semosavlebs.

magram saerTaSoriso doneze saqarTvelos adgilwarmoSobis

dasaxelebebis dacvisaTvis konkretuli qmedebebis ganxorcielebamde,

Cveni upirvelesi amocanaa qveynis SigniT movawesrigoT am saxelebis

gamoyenebasTan dakavSirebuli urTierTobebi.

aRniSnuli sakiTxebis gadawyveta xels Seuwyobs maRalxarisxovani Rvinis,

brendisa da mineraluri wylis warmoebis ganviTarebas da saSualebas

mogvcems, upirveles yovlisa qveynis SigniT davadginoT, Tu vin aris

uflebamosili gamoiyenos adgilwarmoSobis dasaxelebebi da am

informaciis safuZvelze daviwyoT konkretuli qmedebebi sxva qveynebTan

urTierTobaSi Cveni dasaxelebebis samarTlebrivi dacvis TvalsazrisiT.

saqarTvelosTvis, rogorc Rvinis, brendisa da mineraluri wylis

mwarmoebeli qveynisTvis, sadac istoriulad Camoyalibda tradicia

saqonlis geografiuli adgilis saxeliT moniSvnisa, gansakuTrebuli

mniSvneloba aqvs adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli

aRniSvnebis dacvis sistemis Camoyalibebas da Sesabamisi warmoebis

ganviTarebas.

imis gaTvaliswinebiT, rom adgilwarmoSobis dasaxelebis produqciis

warmoeba uSualod mibmulia Sesabamis geografiul adgilTan, iqmneba

yvela winapiroba regionebSi adgilobrivi warmoebis aRorZinebisa da

adgilobrivi mosaxleobis socialuri pirobebis gaumjobesebisa.

amasTan erTad, adgilwarmoSobis dasaxelebis dadgenisa da warmoebis

kontrolis sistemis Seqmna saSualebas mogvcems davakmayofiloT Rvinis

bazris saerTo organizaciis Sesaxeb sabWos 1999 wlis 17 maisis 1493/1999

(EC) direqtivis mier dadgenili moTxovnebi mesame qveynebisaTvis.

aqve unda aRiniSnos, rom `saqpatentis~ mier, saqarTvelos sagareo saqmeTa

saministrosTan erTad ukve gadaidga pirveli nabijebi raTa daiwyos

molaparakebebi saqarTvelosa da evrokavSirs Soris adgilwarmoSobis

dasaxelebebis urTierTaRiarebis Sesaxeb.

saqarTvelom mxari dauWira evrokavSiris winadadebas vaWrobis msoflio

organizaciis farglebSi geografiuli aRniSvnebis globaluri reestris

Seqmnisa da vaWrobasTan dakavSirebuli inteleqtualuri sakuTrebis

aspeqtebis Sesaxeb (TRIPS) SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli dacvis

gafarToebis Taobaze sxva saqonelTan dakvSirebiT.

imis gaTvaliswinebiT, rom dsT-s qveynebis umravlesoba ar aris vmo-s

wevri, saqarTvelos prezidentis iniciativiT 1999 wlis 4 ivniss minskSi

dsT-s qveynebis mTavrobaTa meTaurebis mier xeli moewera SeTanxmebas

`yalbi sasaqonlo niSnebisa da geografiuli aRniSvnebis aRkveTis

RonisZiebebis Sesaxeb~, romelic ZiriTadad eyrdnoboda TRIPS-is normebs

Page 145: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

145

da romlis mixedviTac dsT-s qveynebma aRiares geografiuli aRniSvna

rogorc dacvis obieqti.

amJamad, dsT-s qveynebis mier ganixileba aRniSnuli xelSekrulebis

safuZvelze saqarTvelos mier momzadebuli SeTanxmebis proeqti,

romelic iTvaliswinebs adgilwarmoSobis dasaxelebebis regionaluri

reestris Seqmnas.

rekomendacia 2.5

sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanonis aRsrulebis done unda gaumjobesdes.

miuxedavad imisa, rom sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanoni zogadad

SesabamisobaSia evrokavSiris samarTlebriv moTxovnebTan, am etapisaTvis

misi aRsrulebis done Zalze dabalia. amis Sedegad inteleqtualuri

sakuTrebis uflebebis darRveviT produqciis warmoebisa da gavrcelebis

SemTxvevebi sakmaod xSiria. sasaqonlo niSnebis Sesaxeb arsebuli kanonis

ganxorcielebisaTvis saWiroa administraciul kodeqssa da sisxlis

samarTlis kodeqsSi garkveuli cvlilebebis Setana.

2003 wlis ianvarSi mTeli rigi saerTaSoriso, qarTuli da

azerbaijanuli kompaniebis mier dafuZnda kavkasiis inteleqtualuri

sakuTrebis dacvis jgufi (Caucasian Brand Protection Group - BPG) raTa

winaaRmdegoba gaewia inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis darRveviT

damzadebuli saqonlis warmoebisaTvis saqarTvelosa da azerbaijanSi.

BPG muSaobs arsebul kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setanaze, raTa

gaaumjobesos gayalbebis winaaRmdeg mimarTuli RonisZiebebis sferoSi

samarTlebrivi praqtika. amJamad saqpatenti, antimonopoliuri samsaxuri

da iusticiis saministro, BPG-sTan erTad, muSaobs rekomendaciebze

sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanonis aRsrulebasTan dakavSirebuli

samarTlebrivi bazis Sesacvlelad saWiro rekomendaciebze.

sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanonis aRsrulebisa da gayalbebuli

saqonlis aRkveTis winaaRmdeg brZolis warumatebloba xels uwyobs

korufcias da kanonierad moqmed kompaniebs ar aZlevs investirebisa da

TavianTi saqmianobis ganviTarebis stimuls. es zarals ayenebs ara

mxolod cnobili sasaqonlo niSnebis, aramed qveynisa da misi

sainvesticio klimatis reputacias da saboloo jamSi gamoxatulebas

hpovebs sabiujeto Semosavlebis mniSvnelovani danakargebis saxiT1.

nawili 3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

aRniSnul sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis Semdgomi harmonizacia,

misi aRsrulebis uzrunvelyofiT, Zalzed mniSvnelovania ekonomikuri

efeqturobisa da qveyanaSi sicocxlisunariani sainvesticio garemos

uzrunvelyofisaTvis. miuxedavad imisa, rom inteleqtualuri sakuTrebis

uflebebis sferoSi zogierTi kanonis arSesruleba xSirad xelsayrelia

1 BPG gegmavs ekonomikuri efeqtis Sefasebis mimoxilvis ganxorcielebas.

Page 146: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

146

mcire biznesisa da TviT–dasaqmebisTvis, romlebic garkveulwilad

amsubuqeben ekonomikur siZneleebs dabalSemosavliani ojaxebisaTvis,

maTi wevrebisaTvis dasaqmebis uzrunvelyofiT, igi amave dros xels

uwyobs korufciasa da kanonebis darRvevas. erTi mxriv, jansaRi da

samarTliani konkurencia SeuZlebelia Tu ar iqneba gadadgmuli

nabijebi arsebuli kanonebis aRsrulebisTvis, im SemTxvevaSic ki, Tu

kanonSemoqmedebiTi procesi warmatebulia. meore mxriv ki, saxelmwifo

biujeti kargavs potenciuri Semosavlebis did odenobas, romelic

SesaZloa gamoyenebuli yofiliyo RaribebisaTvis ekonomikuri

mdgomareobis Semsubuqebaze gamiznuli socialuri programebis

dasafinanseblad da xels Seuwyobda mosaxleobis keTildReobis donis

amaRlebasa da saqarTvelos ganviTarebul saxelmwifod Camoyalibabas.

inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis dacvis uzrunvelyofa xels

uwyobs qveynis biznes-garemos gaumjobesebasa da axali

sicocxlisunariani kompaniebis formirebas, qveyanaSi samarTliani

konkurenciuli garemos Camoyalibebasa da sagareo vaWrobis ganviTarebas.

Page 147: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

147

Sromis kanonmdebloba

1. Sesavali

1.1 sferos mimoxilva

saqarTveloSi moqmedi Sromis kanonmdebloba, romelic ZiriTadad

sabWoTa periodSi miRebul kanonmdeblobas efuZneba, ar asaxavs

ukanaskneli aTwleulis ganmavlobaSi am sferoSi momxdar socialur

movlenebs. saqarTvelos realobam naTeli gaxada, rom gansakuTrebiT

mniSvnelovania iseTi samarTlebrivi wesebis miReba, romlebic

samarTlianad daabalansebda interesebs damqiraveblebsa da

daqiravebulebs Soris. am procesSi mniSvnelovania saqarTvelos Sromis

kanonmdeblobis ganviTarebis donis dadgena da im sferoebis gansazRvra,

romlebic daxvewas saWiroebs. am mizniT, unda dadgindes, Seesabameba Tu

ara saqarTvelos Sromis kanonmdebloba evrogaerTianebis Sromis

standartebs.

marTalia partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis 43-e

muxliT saqarTvelos mTavrobisTvis dakisrebuli valdebuleba

iTvaliswinebs kanonmdelobis daaxloebas mxolod samuSao adgilebze

daqiravebulTa dacvis sferoSi, romelic Sromis kanonmdeblobis

mxolod erTi nawilia, Sesabamisi sakiTxebis detaluri analizis Semdeg

uwyebaTaSorisma samuSao jgufma gadawyvita, aerCia ufro zogadi midgoma

da Seqmna Sromis kanonmdeblobis samuSao qvejgufi.17 amdenad, samuSao

qvejgufis funqcia ar Semoifargleboda mxolod samuSao adgilebze

daqiravebulTa dacvis sferos SedarebiTi analiziT, aramed, zogadad,

saqarTvelos Sromis kanonmdeblobis am sferoSi evropul

kanonmdeblobasTan Sesabamisobis analizsac moicavda.

unda aRiniSnos, rom aseTi zogadi midgoma ar gulisxmobs Sromis

kanonmdeblobis maregulirebel yvela sakiTxis Seswavlas. dasawyisSive

cxadi iyo, rom samuSao qvejgufisTvis ara Tu SeuZlebeli, aramed,

saqarTvelos ekonomikuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT,

mizanSeuwonelic iyo mocemul vadebSi Sromis kanonmdeblobasTan

dakavSirebuli yvela sakiTxis Seswavla. kerZod, realurad iqna miCneuli,

rom yuradReba gamaxvilebuli yofiliyo ZiriTadad im sakiTxebze,

romlebic pirdapir finansur problemebTan ar aris dakavSirebuli,

vinaidan praqtikaSi aseTi sakanonmdeblo aqtebis ganxorcieleba rTuli

iqneba. SerCeuli sferoebi, garda daqiravebulTa janmrTelobisa da

usafrTxoebis dacvis sferosi, SedarebiT mcire finansur danaxarjebs

iwvevs. miuxedavad imisa, rom saqarTvelos Sromis kanonmdeblobis

evropuli kavSiris am sferos samarTalTan daaxloeba seriozul

finansur problemebs gamoiwvevs, es ukanaskneli mainc miCneul iqna sxva

Sesaswavl sakiTxebs Soris pirveli rigis prioritetad.

17 Sromis kanonmdeblobis samuSao qvejgufi Sedgeboda Semdegi organizaciebis

warmomadgenlebisagan: Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro;

iusticiis saministro; ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministro; saxelmwifo

qonebis marTvis saministro; ganaTlebis saministro da GEPLAC-i.

Page 148: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

148

samuSao qvejgufis mizans warmoadgenda saqarTvelos Sromis

kanonmdeblobis evropul normebTan Sesabamisobis gansazRvra da

cvlilebebisa da Sesworebebis SeTavazeba saqarTvelos kanonmdeblobis

evropul Sromis normebTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT.

samuSao qvejgufma gansazRvra Sromis kanonmdeblobis yvelaze

mniSvnelovani aspeqtebi, romlebic Seiswavla evropuli kavSiris

kanonmdeblobasTan maTi Sesabamisobis kuTxiT. jgufis mier

prioritetulad gansazRvrul sferoebSi Catarda SedarebiTi analizi

(SromiTi xelSekruleba; samuSao dro; axalgazrdebis dacva; sawarmoTa

restruqturizacia (gadacema); qalTa da mamakacTa Tanasworoba;

janmrTelobisa da usafrTxoebis dacva).

aRsaniSnavia, rom Sromis kanonmdeblobis samuSao qvejgufi rTul

mdgomareobaSi aRmoCnda, vinaidan am etapze SedarebiT analizs axlavs

rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi mxareebi. erTi mxriv, jgufisaTvis

aSkarad pozitiuri momenti iyo saqarTveloSi moqmedi Sromis normebis

evropul normebTan Sesabamisobis Seswavla, vinaidan amJamad saqarTvelos

parlamentSi mimdinareobs saqarTvelos Sromis kodeqsis ganxilva.

bunebrivia, ufro advilia saqarTvelos kanonmdeblobasa da evropul

kanonmdeblobas Soris Seusabamobebis warmoCena saparlamento debatebis

dros da saqarTvelos Sromis kodeqsis evropuli kavSiris Sromis

standartebTan daaxloeba kanonproeqtis SemuSavebis procesSi. meore

mxriv, vinaidan axali Sromis kodeqsis miRebis Sesaxeb gadawyvetileba

ukve miRebulia, azri ara aqvs arsebuli Sromis kodeqsis Sedarebas

evropul Sromis normebTan radgan isini male Seicvleba. amave dros,

arsebobs axali Sromis kodeqsis mxolod proeqti, romelic SeiZleba

Seicvalos saparlamento debatebis dros.

aseT situaciaSi samuSao qvejgufma gadawyvita, ganesazRvra evropuli

kavSiris Sesabamisi direqtiviT gansazRvruli Sromis normebi da mieTiTa,

aisaxa da, Tu aisaxa, rogor isini Sromis kodeqsis proeqtSi (es,

ZiriTadad, exeba Sromis kodeqsis proeqtiT regulirebad sakiTxebs).

1.2 saqarTvelosa da evropuli kanonmdeblobis Sedareba

saqarTvelos Sromis kanonmdeblobis (da Sromis kodeqsis proeqtis)

evrogaerTianebis Sromis direqtivebTan Sesabamisobis analizma gviCvena,

rom saqarTvelos kanonmdebloba, ZiriTadad, SesabamisobaSia

evrogaerTianebis direqtivebTan. direqtivebis umravlesobis Seswavlis

Semdeg naTeli gaxda, rom saqarTvelos Sromis kanonmdebloba srul

SesabamisobaSia evropul direqtivebTan, xolo zogierT SemTxvevaSi,

evropul normebze ufro maRal standartebsac adgens.

qvemoT mocemulia Sromis samarTlis sxvadasxva sferois maregulirebeli

direqtivebi:

Page 149: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

149

a) sabWos 1991 wlis 14 oqtombris 91/533 direqtiva SromiTi xelSekrulebis

an SromiTi urTierTobebis mimarT gamoyenebadi pirobebis Sesaxeb

damqiraveblis mier daqiravebulTa informirebis valdebulebis Taobaze;

b) sabWos 1977 wlis 14 Tebervlis 77/187 direqtiva sawarmoebis, kompaniebis

an kompaniaTa nawilebis gadacemis SemTxvevaSi daqiravebulTa uflebebis

dacvasTan dakavSirebuli wevri saxelmwifoebis kanonebis daaxloebis

Taobaze; sabWos 1998 wlis 20 ivlisis 98/59 direqtiva masobriv

daTxovnebTan dakavSirebuli wevri saxelmwifoebis kanonebis daaxloebis

Taobaze;

g) sabWos 1975 wlis 10 Tebervlis 75/117 direqtiva qalebisa da

mamakacebisaTvis Tanabari anazRaurebis principis gamoyenebasTan

dakavSirebuli wevri saxelmwifoebis kanonebis daaxloebis Taobaze;

sabWos 1976 wlis 9 Tebervlis 76/207 direqtiva dasaqmebis

xelmisawvdomobas, profesiul swavlebasa da dawinaurebasTan da samuSao

pirobebTan dakavSirebiT qalTa da mamakacTa Tanasworobis principis

danergvis Taobaze; sabWos 1978 wlis 19 dekembris 79/7 direqtiva

socuzrunvelyofis sakiTxebTan mimarTebiT qalTa da mamakacTa

Tanasworobis principis etapobrivi danergvis Taobaze; sabWos 1986 wlis

24 ivlisis 86/378 direqtiva, romelic Sesworebulia 1996 wlis 2 dekembris

96/97 direqtiviT, profesiuli socuzrunvelyofis sqemebSi qalTa da

mamakacTa Tanasworobis principis danergvis Taobaze; sabWos 2000 wlis 27

noembris 2000/78 direqtiva dasaqmebisa da Sromis sferoSi

Tanasworuflebianobis zogadi normebis Seqmnis Taobaze.

amasTanave aRsaniSnavia, rom samuSao qvejgufma saqarTvelos

kanonmdeblobis (da Sromis kodeqsis proeqtis) zogierTi debuleba

evropul kanonmdeblobasTan Seusabamod miiCnia. amave dros, jgufma

daadgina, rom saqarTvelos Sromis kanonmdeblobaSi arsebobs ramdenime

samarTlebrivi vakuumi, magaliTad, evrogaerTianebis Sromis direqtivebiT

regulirebadi samarTlebrivi urTierTobebi ar aris mowesrigebuli

saqarTvelos kanonmdeblobiT.

qvemoT mocemuli daskvnebi, ZiriTadad, Seexeba evrogaerTianebis Sromis

im direqtivebs, romlebTanac, samuSao qvejgufis azriT, Seusabamoa

saqarTvelos Sromis kanonmdebloba (Sromis kodeqsis proeqtis CaTvliT)

an romlebic saerTod ar aris gaTvaliswinebuli saqarTvelos

kanonmdeblobiT.

nawili 2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis dasabuTeba

2.1. rekomendacia #1 da misi dasabuTeba

2.1.1. sabWos 1994 wlis 22 ivnisis 94/33 direqtiva samuSao adgilebze

axalgazrdebis dacvis Sesaxeb

Page 150: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

150

Sromis kodeqsis proeqtis analizi gviCvenebs, rom ZiriTadad, igi

SesabamisobaSia 94/33 direqtivasTan. Tumca, samuSao qvejgufma daadgina,

rom:

a) kulturis, xelovnebis, sportis an reklamis sferoSi monawileobis

miRebis mizniT bavSvis Sromis gamoyenebis sakiTxTan dakavSirebiT,

saqarTvelos Sromis kodeqsis proeqti ar iTvaliswinebs winaswari

nebarTvis sistemas, romelic unda gasces kompetenturma organom yovel

calkeul SemTxvevaSi, evropuli direqtivis me-5 muxlis Tanaxmad.

amasTan, aucilebelia Sromis kodeqsis proeqtSi Sevides specialuri

debuleba Sesabamisi SromiTi organizaciisaTvis (magaliTad, Sromis,

janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros Sromis inspeqcia)

kulturis, xelovnebis, sportis an reklamis sferoSi monawileobis

miRebis mizniT bavSvis Sromis gamoyenebis Taobaze winaswari nebarTvis

gacemis uflebamosilebis miniWebis Sesaxeb;

b) rac Seexeba axalgazrdebis dacvas maT usafrTxoebas, janmrTelobasa

da ganviTarebasTan dakavSirebuli nebismieri riskisagan, miuxedavad

imisa, rom axalgazrdebis usafrTxoebisa da janmrTelobis dacvis

Taobaze ufro zusti debulebebi SeiZleba ganisazRvros kanonqvemdebare

aqtebSi, mocemuli sakiTxebis mniSvenlobidan gamomdinare, umjobesia

Sromis kodeqsis proeqtSi ufro srulad iasaxos Sesabamis direqtivaSi

gansazRvruli normebi.18

amrigad, Sromis kodeqsis proeqti unda Seswordes da masSi srulad unda

aisaxos axalgazrdebis Sromis gamoyenebis akrZalvasTan dakavSirebiT

direqtivaSi gansazRvruli normebi;

g) bavSvebis samuSao drosTan dakavSirebiT, Tumca Sromis kodeqsis

proeqtiT gansazRvruli samuSao drois xangrZlivoba ar aris Seusabamo

direqtiviT gansazRvrul samuSao drois xangrZlivobis normasTan,

aSkaraa, rom direqtiva ufro zustad gansazRvravs sxvadasxva SemTxvevas

(samuSao/treningis sqema/sawarmoo praqtikis gamocdilebis sqema; saskolo

periodi, skolaSi swavlisaTvis gankuTvnili saaTebis garda sxva

damatebiTi dro) gamoyenebadi samuSao drois xangrZlivobas.

direqtivisagan gansxvavebiT, Sromis kodeqsis proeqti ar iTvaliswinebs

maqsimalur samuSao drois xangrZlivobas erT dReze (Tumca igi

18 direqtivis mixedviT, wevrma saxelmwifoebma unda akrZalon axalgazrdebis dasaqmeba

samuSaoebze, romlebic

1. aSkarad aRemateba maT fizikur an gonebriv SesaZleblobebs;

2. dakavSirebulia iseTi toqsikuri, karcinogenuri agentebis mavne zemoqmedebasTan,

romlebic iwvevs memkvidreobiT genetikur darRvevebs an vnebs mucladmyof bavSvs

an romlebic sxvagvarad qronikulad azianebs adamianis janmrTelobas;

3. dakavSirebulia radiaciis mavne zemoqmedebasTan;

4. dakavSirebulia ubeduri SemTxvevebis riskTan, romlebsac axalgazrda,

savaraudod, ver Seicnobs an Tavidan ver aicilebs uyuradRebobis, gamoucdelobis

an profesiuli moumzadeblobis gamo; an

5. dakavSirebulia ukiduresi sicxe-siciviT an xmauriTa an vibraciiT gamowveul

janmrTelobis riskTan.

Page 151: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

151

iTvaliswinebs maqsimalur samuSao dros erT kviraze). garda amisa,

proeqtSi ar aris gansazRvruli samuSao drois xangrZlivoba skolaSi

swavlis periodSi da dro, rodesac skolebSi swavla SeCerebulia.

SeiZleba davaskvnaT, rom marTalia Sromis kodeqsis proeqti

SesabamisobaSia direqtivasTan, umjobesia Sesworebebi Sevides kodeqsis

proeqtSi direqtiviT gansazRvruli konkretuli normebis asaxvis mizniT;

d) rac Seexeba dasvenebis dros, Tumca mozardebisaTvis (direqtivis

Tanaxmad, 15-dan 18 wlamde asakis piri) gansazRvruli dasvenebis dro

SesabamisobaSia, kodeqsis proeqti ar iTvaliswinebs konkretul wess imis

Taobaze, rom bavSvs (direqtivis Tanaxmad, 15 wlamde asakis piri) aqvs

zedized 14 saaTis odenobis dasvenebis ufleba.

amrigad, aucilebelia kodeqsis proeqtSi Sevides konkretuli debuleba,

romelSic aisaxeba direqtiviT gansazRvruli normebi dasvenebis drosTan

dakavSirebiT.

direqtivisagan gansxvavebiT, romelic 7 dRiani samuSao drois

SemTxvevaSi mozardebisTvis iTvaliswinebs, Tu SesaZlebelia zedized, 2

dRian (anu 48 saaTi) minimalur dasvenebis periods, proeqti

iTvaliswinebs mxolod aranakleb 40 saaTs. direqtivis mixedviT,

gamonaklis SemTxvevebSi minimaluri dasvenebis periodi SeiZleba

Semcirdes, Tumca arc erT SemTxvevaSi ar unda iyos zedized 36 saaTze

naklebi. marTalia aq miTiTebulia “aranakleb 40 saaTi”, magram mainc

rCeba samarTlebrivi normis araswori ganmartebis SesaZlebloba.

aqedan gamomdinare, aucilebelia Sromis kodeqsis proeqtSi Sevides

konkretuli debuleba, romelic asaxavda erTkvirian periodze gaTvlil

dasvenebis drosTan dakavSirebiT direqtiviT gansazRvrul normebs.

proeqtSi aseve gaTvaliswinebul unda iqnas gamonaklisi SemTxvevebi im

seqtorebisaTvis, romlebsac Sesabamisi dasvenebis dro miecemaT

kompensaciis saxiT.

2.1.2. sabWos 1993 wlis 23 noembris 93/104 direqtiva samuSao drois

organizebis zogierT aspeqtTan dakavSirebiT19

Sromis kodeqsis proeqtis analizma gviCvena, rom igi, ZiriTadad,

SesabamisobaSia mocemul direqtivasTan da zogierT SemTxvevaSi

SedarebiT mkacr samarTlebriv normebsac gansazRvravs.

da mainc, samuSao qvejgufma daadgina, rom direqtivisagan gansxvavebiT,

romelic iTvaliswinebs SeRavaTian pirobebs, romliTac Ramis samuSaoze

dasaqmebulebs, romlebsac aqvT: a) ufaso samedicino Semowmebis ufleba

samuSaos dawyebamde da Semdgom regularulad; b) janmrTelobis

19 Sesworebulia sabWos 2000 wlis 22 ivnisis 2000/34 direqtiviT, romelic exeba samuSao

drois organizebasTan dakavSirebul zogierT aspeqts im seqtorebsa da saqmianobebTan

dakavSirebiT, romlebsac ar aregulirebs 93/104 direqtiva.

Page 152: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

152

problemebi, romlebic aSkarad dakavSirebulia Ramis samuSaos

SesrulebasTan, gadaiyvanebian SesaZleblobisamebr maTTvis Sesaferis

dRis samuSaoze, kodeqsis proeqtSi msgavsi norma ar aris gansazRvruli.

amrigad, mizanSewonili iqneba, Tu proeqtSi aisaxeba direqtivaSi

gansazRvruli aseTi SeRavaTiani pirobebi.

2.1.3. samuSao adgilebze dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis

dacva

1. sabWos 1989 wlis 12 ivnisis 89/391 direqtiva samuSao adgilebze

usafrTxoebasa da janmrTelobis dacvis gaumjobesebasTan dakavSirebuli

zomebis SemoRebis Taobaze

saqarTvelos kanonmdebloba TiTqmis SesabamisobaSia direqtivis

debulebebsa da moTxovnebTan da gansazRvravs evropuli wesebis TiTqmis

identur zogad da saxelmZRvanelo principebsa da dacvis dones.

2. sabWos 89/654 direqtiva samuSao adgilebze janmrTelobis da

usafrTxoebis dacvis minimaluri moTxovnebis Sesaxeb

saqarTvelos kanonmdebloba TiTqmis SesabamisobaSia direqtivis

moTxovnebTan. Tumca, sruli suraTis Sesaqmnelad, aucilebelia yvela

arsebuli teqnikuri normativis detaluri analizi.

3. sabWos 89/655 direqtiva dasaqmebulTa mier samuSaoze samuSao

aparaturis gamoyenebisas janmrTelobis da usafrTxoebis dacvis

minimaluri moTxovnebis Sesaxeb

direqtivaSi mocemuli zogadi principebi nawilobriv asaxulia

saqarTvelos kanonmdeblobaSi. direqtivis danarTSi mocemul

usafrTxoebis minimalur moTxovnebs samuSao aparaturasTan dakavSirebiT

moicavs mravali specialuri savaldebulo standarti da sxva aqti, maTi

gamoyenebis sferos mixedviT. zogadad, saqarTvelos kanonmdebloba

ZiriTadad Seesabameba direqtiviT gansazRvrul standartebs.

4. sabWos 89/656 direqtiva dasaqmebulTa mier samuSao adgilebze damcavi

saSualebebis gamoyenebisas janmrTelobis da usafrTxoebis dacvis

minimaluri moTxovnebis Sesaxeb

zogadad, saqarTvelos kanonmdebloba met-naklebad Seesabameba

direqtivis moTxovnebs. aucilebelia specialuri teqnikuri wesebisa da

teqnikuri maxasiaTeblebis Semdgomi detaluri analizi, maTi

saerTaSoriso standartebTan daaxloebis procesSi.

5. sabWos direqtiva 90/269 tvirTis xeliT gadazidvis dros janmrTelobis

da usafrTxoebis dacvis minimaluri moTxovnebis Sesaxeb, roca arsebobs

dazianebis, kerZod ki muSebis zurgis dazianebis riski

Page 153: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

153

saqarTvelos kanonmdebloba naklebad Seesabameba direqtivis moTxovnebs.

6. sabWos 90/270 direqtiva displeis ekranis mqone aparaturasTan

muSaobisas janmrTelobis da usafrTxoebis dacvis minimaluri

moTxovnebis Sesaxeb

samuSao adgilebze muSebisa da mosamsaxureebis dacvis wesebi gamoiyeneba

am sferos mimarTac. specialuri debulebis proeqti momzadda Sromis,

janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros mier, romelSic

mocemulia direqtiviT gansazRvruli usafrTxoebis normebi, romlebic

moawesrigebs direqtiviT regulirebad sakiTxebs.

7. sabWos direqtiva 90/394 karcerogenebis zemoqmedebis riskisagan

dasaqmebulTa samuSao adgilebze dacvis Sesaxeb

saqarTveloSi zemoT aRniSnuli sferos maregulirebeli sakanonmdeblo

baza ukve arsebobs, Tumca igi naklebad Seesabameba direqtivas.

specialuri teqnikuri normebis analizi unda ganxorcieldes

saerTaSoriso standartebTan maTi teqnikuri Sesabamisobis kuTxiT.

8. sabWos 90/679 direqtiva biologiuri agentebis zemoqmedebis riskisagan

dasaqmebulTa samuSao adgilebze dacvis Sesaxeb

mTlianobaSi, saqarTvelos kanonmdebloba naklebad Seesabameba

direqtivis moTxovnebs.

9. sabWos 92/57 direqtiva janmrTelobis da usafrTxoebis dacvis

minimaluri moTxovnebis danergvis Sesaxeb droebiT da mobiluri

samSeneblo ubnebze

arsebobs uamravi standarti da sxva teqnikuri norma, romelic

saqarTveloSi aregulirebs usafrTxoebis dacvas moZrav samSeneblo

ubnebze. magram amis miuxedavad, ver moiZebna debuleba, romelic moicavda

damsaqmebels, damkveTs, samSeneblo ubnebze usafrTxoebaze

pasuxismgebeli pirebis da samSeneblo samuSaoebis sxvadasxva etapis

makontrolebeli pirebis urTierTobebis koordinaciasTan dakavSirebul

sakiTxebs. aseTi normebis ararsebobis SemTxvevaSi, maTi miReba miCneul

unda iqnas upirveles prioritetad kerZo samSeneblo kompaniebis da

TviTdasaqmebul muSa-mosamsaxureTa mzardi ricxvis gaTvaliswinebiT,

romlebmac Secvales adre arsebuli saxelmwifo samSeneblo firmebi.

10. sabWos 92/58 direqtiva samuSao adgilebze usafrTxoebis da/an

jandacvis niSnebiT aRWurvis minimaluri moTxovnebis Sesaxeb

saqarTveloSi am sferoSi ukve moqmedebs rigi debulebebisa da

normativebisa (magaliTad, gost 12.04.026-76 sasignalo niSnebisa da

gamafrTxilebeli niSnebis Sesaxeb). isini naklebad Seesabameba

direqtivas.

Page 154: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

154

11. sabWos 92/85 direqtiva orsuli da axlad mologinebuli an meZuZuri

muSa-mosamsaxureebisTvis samuSao adgilebze usafrTxoebisa da

janmrTelobis dacvis pirobebis gasaumjobeseblad RonisZiebebis

gatarebis Sesaxeb

saqarTvelos kanonmdebloba Seesabameba direqtiviT gansazRvrul

standartebs. zogierT SemTxvevaSi am kategoriis dasaqmebulebis dacvis

standarti aRemateba direqtiviT moTxovnil standarts.

2.2. rekomendacia #2

2.2.1 sabWos 1994 wlis 22 ivnisis 94/33 direqtiva samuSao adgilebze

axalgazrdebis dacvis Sesaxeb

a) kulturis, xelovnebis, sportis an reklamis sferoSi monawileobis

miRebis mizniT bavSvis Sromis gamoyenebis sakiTxTan dakavSirebiT,

Sromis kodeqsis proeqtSi unda Sevides specialuri debuleba Sesabamisi

SromiTi organizaciisaTvis aRniSnuli miznebisTvis bavSvis Sromis

gamoyenebis Taobaze winaswari nebarTvis gacemis uflebamosilebis

miniWebis Sesaxeb.

gasatarebeli RonisZieba – Sesworeba Sromis kodeqsis proeqtSi (pirveli

rigis prioriteti)

b) rac Seexeba axalgazrdebis dacvas maT usafrTxoebas, janmrTelobasa

da ganviTarebasTan dakavSirebuli nebismieri riskisagan, Sromis kodeqsis

proeqtSi unda Sevides Sesworeba, raTa srulad iasaxos Sesabamis

direqtivaSi gansazRvruli normebi.

gasatarebeli RonisZieba – Sesworeba Sromis kodeqsis proeqtSi (pirveli

rigis prioriteti)

g) bavSvebis samuSao drosTan dakavSirebiT, aSkaraa, rom kodeqsis

proeqtTan SedarebiT direqtiva ufro zustad gansazRvravs sxvadasxva

SemTxvevebSi gamoyenebad samuSao drois xangrZlivobas. direqtivisagan

gansxvavebiT, Sromis kodeqsis proeqti ar iTvaliswinebs maqsimalur

samuSao drois xangrZlivobas erT dReze da arc samuSao drois

xangrZlivobas skolaSi swavlis periodSi da swavlis SeCerebis dros.

mizanSewonilia, Sesworebebi Sevides kodeqsis proeqtSi direqtiviT

gansazRvruli konkretuli normebis asaxvis mizniT.

gasatarebeli RonisZieba – Sesworeba Sromis kodeqsis proeqtSi (pirveli

rigis prioriteti)

d) rac Seexeba dasvenebis dros, kodeqsis proeqti ar iTvaliswinebs

konkretul wess imis Taobaze, rom bavSvs aqvs zedized 14 saaTis

odenobis dasvenebis ufleba. aqedan gamomdinare, aucilebelia kodeqsis

Page 155: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

155

proeqtSi Sevides konkretuli debuleba, romelSic aisaxeba direqtiviT

gansazRvruli normebi dasvenebis drosTan dakavSirebiT.

direqtivisagan gansxvavebiT, romelic 7 dRiani samuSao drois

SemTxvevaSi mozardebisTvis iTvaliswinebs 2 dRian (anu 48 saaTi)

minimalur dasvenebis periods, proeqti iTvaliswinebs mxolod aranakleb

40 saaTs. direqtivis mixedviT, gamonaklis SemTxvevebSi minimaluri

dasvenebis periodi SeiZleba Semcirdes, Tumca arc erT SemTxvevaSi ar

unda iyos zedized 36 saaTze naklebi. marTalia aq miTiTebulia

“aranakleb 40 saaTi”, magram mainc rCeba samarTlebrivi normis araswori

ganmartebis SesaZlebloba.

aqedan gamomdinare, aucilebelia Sromis kodeqsis proeqtSi Sevides

konkretuli debuleba, romelic asaxavda erTkvirian periodze gaTvlil

dasvenebis drosTan dakavSirebiT direqtiviT gansazRvrul normebs

gasatarebeli RonisZieba – Sesworeba Sromis kodeqsis proeqtSi (pirveli

rigis prioriteti)

2.2.2. sabWos 1993 wlis 23 noembris 93/104 direqtiva samuSao drois

organizebis zogierT aspeqtTan dakavSirebiT

direqtivisagan gansxvavebiT, romelic iTvaliswinebs SeRavaTian pirobebs,

romliTac Ramis samuSaoze dasaqmebulebs, romlebsac aqvT: a) ufaso

samedicino Semowmebis ufleba samuSaos dawyebamde da Semdgom

regularulad; b) janmrTelobis problemebi, romlebic aSkarad

dakavSirebulia Ramis samuSaos SesrulebasTan, gadaiyvanebian

SesaZleblobisamebr maTTvis Sesaferis dRis samuSaoze, kodeqsis

proeqtSi msgavsi norma ar aris gansazRvruli.

mniSvnelovania, rom proeqtSi aisaxos direqtivaSi gansazRvruli aseTi

SeRavaTiani pirobebi.

gasatarebeli RonisZieba – Sesworeba Sromis kodeqsis proeqtSi (pirveli

rigis prioriteti)

im faqtis gamo, rom aRniSnul sakiTxebTan dakavSirebiT Sromis kodeqsis

proeqtSi mxolod mcire Sesworebebis Setana iqneba aucilebeli,

romelic parlamentSi male iqneba wardgenili, samuSao qvejguffma

aRniSnuli Sesworebebi pirveli rigis prioritetad miiCnia.

2.2.3. samuSao adgilebze dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis

dacva

samuSao adgilebze dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis

dacvasTan dakavSirebuli sabWoTa gost standartebis gauqmebis Semdeg am

sferoSi arsebuli mdgomareoba gansakuTrebiT mZimea. miuxedavad imisa,

rom ukve arsebobs rigi normebisa, seriozuli samuSaoa Casatarebeli

kanonqvemdebare aqtebis (debulebebi) SesamuSaveblad, romlebSic

evrogaerTianebis usafrTxoebis standartebi aisaxeba.

Page 156: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

156

evropeli eqsperti, romelic 2003 wlis april-maisSi ewveva saqarTvelos,

daxmarebas gagviwevs samuSao adgilebze dasaqmebulTa janmrTelobisa da

usafrTxoebis dacvisa da usafrTxoebis normebis seqtorSi yvelaze

mniSvnelovani aspeqtebis gansazRvraSi, romlebic unda aisaxos

saqarTvelos kanonmdeblobaSi (kanonqvemdebare aqtebSi).

zogadad, pirveli rigis prioritetad iTvleba samuSao adgilebze

dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis dacvasTan dakavSirebiT

evrogaerTianebis direqtivebis Sesabamisi debulebebis SemuSaveba.

nawili 3. daskvnebi

zogadad, SemoTavazebuli Sesworebebi miznad isaxavs damsaqmeblebisa da

dasaqmebulebis interesebis dabalansebas. es moiTxovs, rogorc

damsaqmeblebis, ise dasaqmebulebis mxridan garkveul daTmobebze

wasvlas. amasTan, warmodgenili cvlilebis amosavali wertili unda iyos

orive mxaris interesebis mxedvelobaSi miReba.

3.1 sabWos 1994 wlis 22 ivnisis 94/33 direqtiva samuSao adgilebze

axalgazrdebis dacvis Sesaxeb

a) kompetenturi organos mier kulturis, xelovnebis, sportis an

reklamis sferoSi monawileobis miRebis mizniT bavSvis Sromis

gamoyenebis Taobaze winaswari nebarTvis gacemis sistemis SemoReba

xelsayreli iqneba mocemuli miznobrivi jgufisaTvis, profesiuli da

muSa jgufebisaTvis, maSin rodesac SeiZleba wamgebiani iyos

damsaqmeblebisTvis, vinaidan aseT sferoebSi bavSvebis dasaqmeba moiTxovs

kompetenturi organos nebarTvas.

b) Sromis kodeqsis proeqtSi usafrTxoebas, janmrTelobasa da

ganviTarebasTan dakavSirebuli nebismieri riskisagan axalgazrdebis

dacvis valdebulebis Taobaze konkretuli debulebis gaTvaliswineba

gansakuTrebiT xelsayreli iqneba dasaqmebulebisaTvis, vinaidan

axalgazrdebis samuSaoze ayvanisas damsaqmeblebma unda uzrunvelyon

garkveuli usafrTxoebisa da janmrTelobis dacvis moTxovnebi.

g) Sromis kodeqsis proeqtis Sesworeba bavSvebis samuSao drosTan

mimarTebiT, romelic uzrunvelyofs sxvadasxva situaciaSi

(samuSao/treiningis sqema/sawarmoo praqtikis gamocdilebis sqema;

saskolo periodi, skolaSi swavlisaTvis gankuTvnili saaTebis garda

sxva damatebiTi dro) gamoyenebad samuSao drois xangrZlivobis ufro

zust normebs, gansakuTrebiT xelsayreli iqneba miznobrivi jgufisaTvis.

d) dasvenebis drosTan dakavSirebiT Sesworebis Setana kodeqsis proeqtSi

gansakuTrebiT daicavs damsaqmeblebis da profesiuli organoebis/samuSao

jgufebis interesebs.

3.2. sabWos 1993 wlis 23 noembris 93/104 direqtiva samuSao drois

organizebis zogierT aspeqtTan dakavSirebiT

Page 157: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

157

Ramis samuSaoze dasaqmebulebisaTvis xelsayreli pirobebis

uzrunvelyofasTan dakavSirebuli Sesworeba dasaqmebulebis interesebSi

Sedis, radgan igi moiTxovs damsaqmeblebis mier miznobrivi jgufisaTvis

garkveuli SeRavaTebis dawesebas (ufaso samedicino Semowmeba; dRis

samuSaoze gadayvana Tu dasaqmebulebs janmrTelobis problemebi aqvT).

3.3 samuSao adgilebze dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis

dacva

zogadad, dasaqmebulTa janmrTelobisa da usafrTxoebis normebis

SemuSaveba da miReba gansakuTrebiT xelsayreli iqneba

dasaqmebulebisaTvis, vinaidan damsaqmeblebi valdebuli iqnebian

dasaqmebulebi uzrunvelyon minimaluri usafrTxoebis normebiT.

rac Seexeba warmodgenili Sesworebebis ganxorcielebasTan dakavSirebul

xarjebs, kanonmdeblobis (Sromis kodeqsis proeqtis) Sesworeba 1994 wlis

22 ivnisis 94/33 direqtivasTan da 1993 wlis 23 noembris 93/104

direqtivasTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT, did xarjebTan ar iqneba

dakavSirebuli, vinaidan igi ar moiTxovs Sromis sistemaSi mniSvnelovan

cvlilebebs.

amasTanave, unda aRiniSnos janmrTelobisa da usafrTxoebis dacvis

normebis SemoRebasTan dakavSirebuli finansuri mxare, romelic sakmaod

seriozul dafinansebas moiTxovs. finansuri xarjebis garda, igi aseve

ganapirobebs administraciuli xasiaTis reformasac. janmrTelobisa da

usafrTxoebis dacvis aRniSnul normebTan dakavSirebiT uzrunvelyofil

unda iqnas aseve specialuri treiningi.

Page 158: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

158

sajaro Sesyidvebi

1. Sesavali

1.1 sajaro Sesyidvebis sferoSi saqarTvelos kanonmdeblobis

daaxlovebis mniSvneloba calke iqna xazgasmuli partniorobisa da

TanamSromlobis SeTanxmebis 43-e da 50-e muxlebSi. teqnikur wesebTan,

sabazro konkurenciasTan, inteleqtualur da samewarmeo sakuTrebasTan

da momxmarebelTa dacvasTan erTad, igi pirdapir aris dakavSirebuli

saerTo bazris CamoyalibebasTan.

ZiriTadi kanonmdebloba, romelic awesrigebs sajaro Sesyidvebs

saqarTveloSi Sedgeba 1998 wlis `saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb~

saqarTvelos kanonis, saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis wesis

Sesaxeb debulebisa da da saxelmwifo Sesyidvebis saagentos

debulebisagan.

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonis ZiriTadi amocanaa saxelmwifo

SesyidvebisaTvis gankuTvnili saxsrebis racionaluri xarjvis

uzrunvelyofa, jansaRi konkurenciis ganviTareba saxelmwifo

saWiroebisaTvis aucilebeli saqonlis warmoebis, samuSaoebis

Sesrulebis da momsaxurebis gawevis sferoSi; Sesyidvebis monawileTa

mimarT samarTliani da aradiskriminaciuli midgomis uzrunvelyofa

saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebisas; saxelmwifo Sesyidvebis

gamWvirvaleobis uzrunvelyofa; saxelmwifo Sesyidvebis erTiani sistemis

Seqmna da mis mimarT sazogadoebrivi ndobis Camoyalibeba.

kanonis moqmedebis sfero moicavs saxelmwifo da adgilobrivi

biujetebis saxsrebiT ganxorcielebuli yvela saxis saqonlis,

momsaxurebis da samuSaoebis Sesyidvas, dawyebuli masalebis

Sesyidvebidan, damTavrebuli miznobrivi programebis realizaciiT, maT

Soris sakonsultacio da inteleqtualuri momsaxurebis, samecniero

kvlevebis da samSeneblo samuSaoebis Sesyidvebs. kanonis debulebebi ar

exeba mxolod saxelmwifo saidumloebasTan dakavSirebul saxelmwifo

Sesyidvebs.

saqarTvelos kanoni misdevs Sesyidvebis decentralizebul sistemas,

romlis Tanaxmad, saxelmwifos mier dafinansebulma nebismierma organom

damoukideblad unda ganaxorcielos saqonlis, momsaxurebisa da

samSeneblo samuSaoTa Sesyidvebi.

sajaro Sesyidvebis sferoSi kanonmdeblobis SesabamisobaSi moyvana unda

ganxorcieldes or etapad. pirveli etapi daiwyo saxelmwifo Sesyidvebis

Sesaxeb kanonisa da Sesabamisi kanonqvemdebare aqtebis miRebiT.

kanonmdeblobis SesabamisobaSi moyvanis meore etapi gulisxmobda

ekonomikis, vaWrobisa da mrewvelobis saministrosTan arsebuli

saxelmwifo Sesyidvebis departamentis institucionalur cvlilebas, mis

gardaqmnas sajaro Sesyidvebis damoukidebel samTavrobo uwyebad

(saxelmwifo Sesyidvebis saagento), da SemdgomSi moicavs rogorc

Page 159: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

159

kanonqvemdebare normatiuli bazis ganviTarebas, aseve sakanonmdeblo

cvlilebebis gziT Tavad kanonis efeqtianobis amaRlebas. Semdgomi

nabijebi unda iqnes gadadgmuli saagentos modernizaciisa da misi

saqmianobis xarisxis gaumjobesebisaTvis.

SeTanxmebis moTxovnebis SesrulebasTan erTad, qvemoT mocemuli

rekomendaciebis ZiriTadi mizania SesabamisobaSi moiyvanos sakanonmdeblo

da institucionaluri sistema, raTa xeli Seewyos sabiujeto saxsrebis

efeqtur da ekonomiur gamoyenebas gamWvirvale satendero wesebis,

reklamirebis, sajaroobisa da tenderis monawileebis uflebebis dacvis

safuZvelze. Sesyidvebi ar unda Semoifarglebodes mxolod yvelze ufro

xelsayreli tenderis SerCeviT, aramed moicavs Sesyidvis mTlian

process, dagegmvidan, tenderidan, Sefasebidan da gamarjvebulis

gamovlenidan saxelSekrulebo valdebulebebis ganxorcielebamde.

1.2 evropuli kavSiris doneze sajaro Sesyidvis zogadi wesebi _

samarTliani, konkurentuli, gamWvirvale da aradiskriminaciuli procesi,

momdinareobs romis xelSekrulebidan. procedurul moTxovnebTan

dakavSirebiT aRniSnul normebs avseben direqtivebi, romlebic

iTvaliswinebs sajaro SesyidvebTan dakavSirebul saerTo wesebs.

aRniSnuli direqtivebi saWiroebs implementacias wevri saxelmwifoebis

doneze da maTi daniSnulebaa im procedurebis koordinacia, romlebic

unda daicvas evrogaerTianebis wevrma iseT xelSekrulebasTan

dakavSirebiT, romlis Rirebuleba aRemateba direqtivebiT dadgenil

zRvrul odenobas (ZviradRirebuli xelSekrulebebi). aRniSnul zRvrul

odenobaze dabali Rirebulebis xelSekrulebebisaTvis

Sidasaxelmwifoebrivi wesebi ar aris SezRuduli evrokavSiris

direqtivebiT, magram kvlav gamoiyeneba romis xelSekrulebis zogadi

normebi. dReisaTvis, dadgenil zRvrul maCveneblebze dabali

Rirebulebis xelSekrulebebis ganTavsebis maregulirebeli erovnuli

wesebi erTgvarovani ar aris da sajaro Sesyidvebis sferoSi TiToeul

wevr saxelmwifos gaaCnia Tavisi wesebi, romlebic unda Seesabamebodes

mxolod romis xelSekrulebaSi Camoyalibebuli zogad principebs –

kerZod, samarTliani da konkurentuli kanonmdebloba, romelic

uzrunvelyofs aradsikriminaciul midgomas saqonelisa da momsaxureobis

mimarT. amasTan, unda aRiniSnos, rom evropuli kanonmdeblobis erTi

nawili (direqtivebi) ganicdis mniSvnelovan cvlilebebs da direqtivebiT

ganmtkicebul konkretul wesebTan daaxloveba dReisaTvis ar aris

racionaluri. amgvari daaxloeba unda ganxorcieldes evropul kavSirSi

mimdinare procesebis paralelurad da erovnul doneze ekonomikuri

mizanSewonilobis gaTvaliswinebiT.

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonis, romelic metwilad efuZneba

saqonlis, mSeneblobisa da momsaxurebis sajaro Sesyidvebis Sesaxeb UNCITRAL-is modelur kanons, ZiriTadi wyaroebi Tavmoyrilia evropuli

gaerTianebis damfuZnebeli SeTanxmebis principebSi, sajaro Sesyidvebis

sferoSi evropul direqtivebSi da sajaro Sesyidvebze specializirebuli

Page 160: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

160

saerTaSoriso institutebis sxva wesebSi, modelebsa da procedurebSi.

amgvarad, is ZiriTadad akmayofilebs Sesyidvebis sferoSi arsebul

Tanamedrove standartebs da exmaureba zemoaRniSnuli instrumentebis

mTavar principebs.

aRniSnulis miuxedavad, samTavrobo da saerTaSoriso organizaciebis

mier Catarebul sxvadasxva kvlevebze dafuZnebuli monacemebi cxadyofs,

rom Sesrulebis maCvenebeli srulad ar Seesatyviseba kanonis miznebs da

saWiroa Semdgomi reforma. sajaro Sesyidvebis sferoSi sakanonmdeblo

da institucionaluri cvlilebebi aseve ganpirobebulia, saerTaSoriso

urTierTobebSi arsebuli siaxleebiT, saerTaSoriso ekonomikur

procesebSi saqarTvelos integrirebis saWiroebiTa da im sirTuleebidan

gamomdinare romlebic gamowveulia kanonis mimarT arsebuli

winaaRmdegobriobebiTa da misi ganmartebis moTxovnilebiT.

2. rekomendaciebi:

2.1 saqarTvelos kanonSi saxelmwifo Sesyidvebis (sajaro)

Sesaxeb unda Sevides cvlilebebi, romlebiTac

uzrunvelyofili iqneba:

• sajaro Sesyidvebis moqmedebis sferosa da Semsyidveli

organizaciebis ufro detaluri gansazRvreba, rom sajaro

samarTlis pirebis (rogorc es gansazRvrulia saqarTvelos

kanoniT sajaro samarTlis iuridiuli pirebis Sesaxeb) garda,

kanonis moqmedeba gavrceldes aseve pirebze, romlebsac ar gaaCniaT

industriuli Tu samewarmeo daniSnuleba da finansdebian umetes

wilad saxelmwifos, saxelmwifo regionaluri an adgilobrivi

organoebis an sajaro samarTlis sxva iuridiuli pirebis mier; an

maTi marTva xdeba am organoebis zedamxedvelobiT; an Tu arsebobs

administraciuli, mmarTvelobiTi an sameTvalyureo sabWo, romlis

wevrebis naxevarze meti iniSneba saxelmwifos, regionaluri an

adgilobrivi organoebis, an sxva sajaro samarTlis pirebis mier.

• reklamirebis detaluri reglamentacia, rac uzrunvelyofs

maqsimalur gamWvirvalobasa da efeqturobas;

• calke debuleba “koluziuri” tenderis akrZalvisaTvis;

• erT pirTan molaparakebis Catarebis procesis detaluri

gansazRvra im TvalsazrisiT, rom molaparakebebis procesSi, an

misi warumateblobis SemTxvevaSi, igi ar gamoricxavs sxva

kandidatebTan molaparakebas;

• rom satendero mosakrebeli asaxavdes satendero dokumentaciis

momzadebisa da danawilebis xarjebs;

• SezRuduli (daxuruli) procedurebis da molaparakebiTi

procedurebis SemTxvevaSi Semsyidveli organizaciebis mier

dadgenili moTxovnebis miRebis vada SesyidvebSi monawileobis

Sesaxeb, ar unda iyos Setyobinebis gagzavnidan 37 dReze naklebi.

Page 161: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

161

• rom SezRuduli da molaparakebiTi procedurebis dros, rodesac

Semsyidveli organizacia atarebs daxurul tenderis an awarmoebs

erT pirTan molaparakebas, unda gamoqveyndes Setyobineba

aRniSnulis Sesaxeb da sxva pirebs unda hqondeT TavianTi

dokumentaciis mowodebis ufleba.

kanonSi amJamad arsebuli gansazRvrebebi qmnian misi debulebebis

sxvadasxvagvari ganmartebis safuZvels. kanonis me-3 muxlSi mocemuli

gansazRvrebis miuxedavad, zogierTi sajaro samarTlis pirebi Tavs

arideben xolme kanonis moTxovnebis Sesrulebas maTi araswori

interpretaciis gziT. kanonis gansazRvreba unda efuZnebodes

organizaciis ara mxolod statuss, aramed mis administraciul

struqturas, saqmianobis xasiaTsa da dafinansebis wyaroebs. im kerZo

sawarmoebis praqtika, sadac saxelmwifo wili Warbobs da Sesabamisad

ganicdis saxelmwifos gavlenas gadawyvetilebebis miRebis dros,

araefeqturia da amgvari sawarmoebis umravlesoba aramomgebiania.

sajaro Sesyidvebis dros gaumarTlebeli da ukanono xarjebis arsebobis

riski Zalian maRalia gamWvirvalobisa da kontrolis ararsebobis gamo.

amgvari sawarmoebis biujeti ZiriTadad saxelmwifo fondebidan

finansdeba, administracia saxelmwifos mier iniSneba (pirdapir Tu

arapirdapir) da amdenad, sazogadoeba unda akontrolebdes mis mier

gaweuli xarjebis samarTlianobas, gamWvirvalobasa da

aradiskriminaciulobas.

kanonSi ar aris koluziuri tenderis amkrZalavi calke debuleba, rac

zrdis procesis warumateblobis risks. Semsyidveli organos uflebaa

awarmoos SezRuduli an molaparakebiTi Sesyidva, magram es ar unda

gamoricxavdes sxva daintersebuli pirebisa Tu zogadad sazogadoebis

uflebas - iyos informirebuli amis Taobaze. Semsyidvelma organizaciam

SesaZloa ar icodes im pirebis arsebobis Sesaxeb, romlebmac SesaZloa

ukeTesi pirobebi (samuSao, momsaxureba) SesTavazon vidre maT visac

miRebuli aqvT Setyobineba. amgvar pirebs unda hqondeT TavianTi

winadadebebis wardgenis saSualeba da biurokratiuli dabrkolebebis

miuxedavad, dawesebuli vada sakmarisi unda iyos saWiro dokumentaciis

SegrovebisaTvis.

2.2 unda SemuSavdes da miRebul iqnas kanonqvemdebare aqtebi,

romlebiTac uzrunvelyofili iqneba:

• Semsyidveli organizaciebis ganaxlebadi magram amomwuravi sia;

• Tanamedrove evropuli da saerTaSoriso standartebis Sesabamisi

modeluri dokumentebi (satendero dokumentebi, ganacxadebi...);

• momwodebleTa (maT Soris `Sav siaSi~ SetanilTa) reestris

organizeba;

• meTodologiuri instruqciebi, sajaro Sesyidvebis procedurebis

detalizaciiT, Sesyidvebis ganxorcielebis dros SesaZlo

problemebis aRweriT, reklamirebis dros gavrcelebuli

Secdomebis, diskriminaciuli meTodebis, ekonomikuri Tu finansuri

Page 162: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

162

pirobebis miTiTebiT; da sadac mimoxiluli iqneba saerTaSoriso da

evrokavSiris kanonmdebloba;

• rom, yvela ganacxadi erTi wyaros SerCevis procedurisaTvis

dadgenili nixris maRla ZviradRirebul kontraqtebze, romelic

erTi wyaros SerCeviT xorcieldeba, winaswar unda SeuTanxmdes

saxelmwifo Sesyidvebis saagentos;

• molaparakebis wesebi erTi wyaros SerCevis dros samarTliani da

gamWvirvale procesisaTvis normatiuli bazis uzrunvelsayofad.

winaswari kvalifikacia moiTxovs damatebiT drosa da

administraciul procedurebs saxelmwifo Sesyidvebis dros da

gamarTlebulia mxolod msxvilmasStabiani kontraqtebis

SemTxvevebSi. amasTan, winaswari sakvalifikacio moTxovnebi

licenziebis, registraciis da sxva nebarTvebis Sesaxeb zogjer

gaurkvevladaa mocemuli da mravalricxovanma moTxovnebma

samTavrobo uwyebebidan SesaZloa gazardos qrTamebis aRebisa

da korufciis albaToba. amdenad, SesaZloa sasargebloa iyos

mcire zomis xelSekrulebebisaTvis kvalificirebuli

momwodeblebis/kontraqtorebis reestris Seqmna da warmoeba,

romelic Secvlis xangrZliv winasakvalifikacio proceduras.

amasTan, unda moxdes momwodeblis, kontraqtoris muSaobis

analitikuri Sefaseba da am informaciis safuZvelze winaswar-

kvalificirebuli momwodeblebis moqmedi siis ganaxldeba.

uzrunvelyofili unda iyos, axali momwodeblebis moTxovna

kvalifikaciis gavlis Sesaxeb.

teqnikuri monacemebi ZiriTadad moicaven sqemebs, romlebSic

detalurad aRwerilia gamosayenebeli masalebi, dokumentacia da

meTodika. sasargeblo iqneboda arsebuliyo, agreTve Sesasyidi

obieqtis funqcionaluri da saSemsruleblo monacemebi.

erTi wyaros SerCeviT Sesyidva daSvebulia (magram ara savaldebulo)

mcire kontraqtebis SemTxvevaSi, an Tu is gamarTlebulia saxelmwifo

Sesyidvebis kanoniT dadgenili pirobebidan gamomdinare. aseTma

midgomam gamoiwvia erTi wyaros SerCevis gziT ganxorcielebuli

Sesyidvebis gadaWarbebulad gamoyeneba, romelic ufro martivia

korufciuli praqtikisaTvis. am meTodis gamoyenebaze kontrolis

aRdgenisaTvis, saxelmwifo Sesyidvebis saagentosTan SeTanxmeba unda

iyos gardamavali zoma da Semsyidvelma pirebma unda iswavlon

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonis debulebebis sworad

gamoyeneba. garda amisa, raTa Tavidan acilebul iqnas saxelmwifo

Sesyidvebis Sesaxeb kanoniT dadgenili zRvaris gadacdena, saTanadod

unda sruldebodes saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis wesis

Sesaxeb debulebis me-5 (7) muxlis debulebebi, romlebic exeba

xelSekrulebis danawevrebis akrZalvas. erT momwodebelTan molaparakebis wesebi ar aris dakonkretebuli da damokidebulia

organizaciis xelmZRvanelis subieqtur mosazrebebze. erTi wyaros

Page 163: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

163

SerCevis gziT ganxorcielebuli Sesyidvebi, romlebic dafuZnebulia

fasTa kotirebis wesiT arCeul kandidatTan molaparakebaze, ar aris

xelsayreli da iZleva erTi wyaros SerCevis meTodiT manipulaciis

SesaZleblobas.

2.3 miRebul unda iqnas Sesyidvis ganxorcielebis specialuri wesebi,

romlebic moawesrigebs uZravi qonebis SesyidvasTan dakavSirebul

gansakuTrebul pirobebs. (Sesabamisi miTiTeba unda gakeTdes

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi).

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonSi arsebuli `saqonlis”

gansazRvreba moicavs Senobebis Sesyidvasac, riTac kanonis

moqmedebis sferoSi aqcevs uZravi qonebis Sesyidvas. vinaidan

Sesyidvis Sesaxeb kanonis Sesabamisad uZravi qonebis Sesyidva

gansakuTrebul SemTxvevas warmoadgens, mizanSewonilia specialuri

wesebis SemoReba an kanonSi saTanado miTiTebis gakeTeba.

2.4 saxelmwifo Sesyidvebis kanonSi asaxuli unda iqnes preferenciuli

Sesabamisi kriteriumebi SeRavaTis miniWebisaTvis, aseve

ganacxadebis Sefasebis dros am wesis gamoyenebis pirobebi.

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonSi mocemuli debulebebi preferenciuli SeRavaTis Sesaxeb bundovania da SesaZloa

uaryofiTi (damafrTxobeli) zegavlena iqonios ucxoel

momwodeblebze.

2.5 gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom saxelmwifo Sesyidvebis

saagento saTanadod iyos dakompleqtebuli da teqnikurad

aRWurvili. personalis anazRaureba unda Seesabamebodes

saagentos mier ganxorcielebuli saqmianobis mniSvnelovnebas.

Sesyidvebze zedamxedvelobis garda, misi saqmianoba unda moicavdes

saimplementacio wesebis momzadebas, sazogadoebis informirebas am

wesebis Sesaxeb, specialistebis ganaTlebasa da damatebiT

swavlebas, momxmareblebisaTvis treiningebis momzadebasa da

Catarebas, saTanado garemos Seqmnas kanonis ganxorcielebisaTvis

da misi Semdgom popularizacias.

2.6 saxelmwifo Sesyidvebis saagentos unda hqondes oficialuri veb-

gverdi internetSi, romelic uzrunvelyofs mudmiv sainformacio

momsaxurebas erovnul da evrokavSiris doneze arsebuli wesebisa

da procedurebis Sesaxeb.

kanoniT aucilebel satendero gancxadebasa da kontraqtis

miniWebis Sesaxeb cnobasTan erTad, romlebic unda gamoqveyndes ama

Tu im gamocemaSi, sasargeblo iqneboda aseve Sesyidvebis saagentos

specialur damatebaSi da ufaso vebgverdze gamoqveynebuliyo

Sesyidvebis Sesaxeb sruli monacemebi. es xels Seuwyobda sajaro

Sesyidvebis reklamirebasa da koordinirebas, xelSekrulebebis,

Page 164: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

164

davebze gamotanili gadawyvetilebebis, kriminaluri qmedebebis,

kontraqtorebis `Savi siisa” da sajaro Sesyidvebis saagentos

wliuri angariSis gamoqveynebas, aseve SesyidvebTan dakavSirebuli

standartuli dokumentebisa da swori saxelmwifo Sesyidvebis

magaliTebis gamoqveynebas. im faqtis gaTvaliswinebiT, rom

dReisaTvis interneti yvela regionisaTvis ar aris xelmisawvdomi,

paralelurad unda SenarCundes sagazeTo reklamirebac.

2.7 saxelmwifo Sesyidvebis saagentos unda mieniWos ufleba

gansazRvros is saswavlo dawesebulebebi, romlebsac SeuZliaT

partnioroba gauwion saswavlo RonisZiebebis koordinirebaSi

centralur da regionalur doneze, agreTve sxva institutebTan

erTad, programebis SemuSavebaSi yvela saxelmwifo centraluri da

adgilobrivi organoebis da dainteresebuli kerZo pirebis

swavlebisaTvis. saagentos aseve SeuZlia iTanamSromlos

Sesyidvebis Sesaxeb saswavlo programebis SemuSavebaSi, romlis

Sesabamisadac gaicema saxelmwifo Sesyidvebis sertifikatebi.

kvalificirebuli personalis aucilebloba aqtualuria TiTqmis

yvela Semsyidvel organizaciaSi. am pirobebSi sasargeblo iqneboda

maswavlebelTa da sxva personalis momzadeba evropuli kavSiris

mxardaWeriT, rogorc es SeTanxmebiT aris gaTvaliswinebuli.

saxelmwifo Sesyidvebis saagento aqtiurad unda iyos Cabmuli

amgvar saqmianobaSi. miT ufro rom, kerZo da sajaro seqtoris,

sajaro moxeleTa momzadeba prioritetuladaa miCneuli

SeTanxmebis mier (muxli 54).

2.8 mizanSewonilia sabiujeto asignebebis mravalwliani gegmis Seqmna,

romelSic Seva prognozireba gegmis damtkicebidan orwliani

periodisaTvis, rac SesaZlebels gaxdis grZlevadiani kontraqtebis

dagegmvasa da maT efeqtur ganxorcielebas. miRebul unda iqnas

saTanado normatiuli aqtebi.

2.9 konkretuli sajaro SesyidvebisaTvis Semsyidveli organizaciebis

gaerTianeba _ roca es SesaZlebelia, an msgavsi (erTgvarovani)

saqonlisa da momsaxureobis ZviradRirebuli Sesyidvebis dros;

institucionaluri mowyobis gamartiveba da TiToeul Semsyidvel

organizaciaSi Sesyidvebze pasuxismgebeli mudmivi danayofis (an

Tanamdebobebis) Seqmna.

satendero komisiis Seqmna, rogorc es gaTvaliswinebulia

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanoniT, ar iZleva specialuri

teqnikuri eqspertizis gamoyenebis garantias. am ukanasknelis

gamoyeneba komisiis Tavmjdomaris gadawyvetilebazea damokidebuli.

amiT SesaZloa dazaraldes satendero winadadebebis teqnikuri

Sefasebis xarisxi. satendero komitetis aparati, misi droebiTi

xasiaTidan gamomdinare, ver uzrunvelyofs SesyidvebTan

dakavSirebuli codnisa da unar-Cvevebis ganviTarebas, rasac

Page 165: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

165

SeuZlia wvlili Seitanos procedurebis gaumjobesebaSi miRebuli

gamocdilebis safuZvelze maTi daxvewis meSveobiT.

2.10 saagentos veb-gverze, misi daarsebis Semdeg, yvela satendero

gancxadeba unda ganTavsdes qarTul enaze da agreTve erT-erT

gavrcelebul ucxo enaze, magaliTad inglisurad; da Semsyidvel

organizaciebs unda moeTxovoT wliuri mimoxilvis gamoqveyneba

TiToeuli fiskaluri wlisaTvis dagegmili msxvili Sesyidvebis

Sesaxeb, raTa damdegi tenderisa da winaswari kvalifikaciis

Sesaxeb saqmiani wreebis gafrTxileba moxdes droulad.

miuxedavad imisa, rom kanoniT gaTvaliswinebuli moTxovnebi

reklamirebis Sesaxeb SesabamisobaSia saerTaSoriso praqtikasTan,

unda aRiniSnos, rom gancxadebebis gamoqveyneba saerTaSoriso

gazeTebSi fasiania da xSir SemTxvevebSi metad Zviria Semsyidveli

organizaciisaTvis. Sedegad ki, xSirad arasaTanadod xdeba

reklamis gavrceleba.

2.11 unda ganxorcieldes sakanonmdeblo cvlilebebi, raTa im

SemTxvevaSi, Tu saxelmwifo Semsyidvel saagentoSi warmodgenili

saCivrebi (pretenziebi) miCneulia samarTlianad da adgili aqvs

kanonis darRvevas, saagento valdebuli gaxdes moiTxovos kanonis

Sesruleba, rac Tavis mxriv unda dakmayofildes.

saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanonis 24' muxlis Sesabamisad,

saxelmwifo Semsyidveli saagento uflebamosilia gamoavlinos

darRvevebi da moaxdinos reagireba. magram amgvari formulireba

(`uflebamosilia”) niSnavs, rom saagentos ufleba aqvs miiRos

zomebi an Tavi Seikavos moqmedebisagan, rac arasworad asaxavs

kanonis Sinaarss da saagentos movaleobebs. saWiroa zustad

ganisazRvros, rom saxelmwifo Sesyidvebis saagento valdebulia

uzrunvelyos organizaciaTa qmedebebis kanonTan Sesabamisoba. es

problemas warmoadgens bevr kanonSi, roca araferia naTqvami imis

Taobaze Tu ra xdeba im SemTxvevaSi, rodesac Semsyidveli

organizaciebi arRveven kanons saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb.

magram arc is aris naTeli ekisreba Tu ara am problemis

mowesrigeba saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb kanons. saxelmwifo

Sesyidvebis saagento Tavisi yovelwliuri angariSiT

angariSvaldebulia prezidentis winaSe, magram mas aseve unda

SeeZlos, darRvevebis Sesaxeb Tavisi pretenziis (saCivris)

waradgena im samTavrobo organoSi, romelsac SeuZlia saTanado

zomebis miReba. ufro efeqturi iqneboda Tu kanoni

gaiTvaliswinebda saxelmwifo Sesyidvis saagentos

uflebamosilebas - kanonTan Seusabamobis an araswor qmedebebTan

dakavSirebuli sakiTxebi waredgina Sesabamisi departamentis

(saministros) an sxva uwyebis winaSe, raTa moxdes disciplinaruli

warmoebis dawyeba kanonis damrRvevebis winaaRmdeg. saCivrebTan da

kanonis darRvevebTan dakavSirebiT saagentosaTvis miniWebuli

Page 166: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

166

uflebamosileba sakmarisi unda iyos imisaTvis, rom mas SeeZlos

Tavisi movaleobebis Sesruleba. saagentos saTanado

uflebamosilebiT aRWurvasTan erTad, kanondarRvevebis

gamosworebis gzebi unda iyos konkretuli da detaluri.

2.12 unda ganisazRvros saCivrebis ganxilvis formaluri da

samarTliani wesebi. arsebuli wesebi Tavmoyrili unda iqnas erTian

da advilad gasageb teqstSi, romelic gamoqveyndeba da

xelmisawvdomi iqneba yvela dainteresebuli pirisTvis.

kanoni saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb (muxli 24') ayalibebs

detalur procedurebs saxelmwifo Sesyidvebis saagentos mier

saCivrebis administraciuli ganxilvisaTvis, magram igi ar

gansazRvravs am saCivrebis mosmenisaTvis saWiro saxelmwifo

Sesyidvebis saagentosTan arsebul Sida struqturas. saagentos

gaaCnia Sida wesebi saCivrebis mosmenisaTvis, magram isini ar aris

unificirebuli da xelmisawvdomi mesame mxarisaTvis, kerZod ki -

tenderis im monawileebisaTvis, romlebsac surT gaasaCivron esa

Tu is sakiTxi. veb-gverdis Seqmnis Semdeg, aRniSnuli procedurebi

da saWiro formebi unda gaxdes xelmisawvdomi internetis

meSveobiT. Tundac sul mcire interesTa konfliqtis Tavidan

acilebis mizniT, saCivrebis ganmxilveli TanamSromlebi, ar

SeiZleba imavdoulad iyvnen ganyofilebaSi, romelic konsultacias

uwevs da aZlevs instruqciebs Sesyidvebis warmoebisas Semsyidvel

organizaciebs.

3 daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

saxelmwifo seqtoris funqcionirebis gaumjobesebis saWiroebidan

gamomdinare, saqarTvelos xelisuflebis organoebi aRiareben saxelmwifo

Sesyidvebis Ria, gamWvirvale procesis sargeblianobas. erT-erTi

umTavresi dadebiTi mxarea is, rom SejibrobiTobis principiT

warmoebuli Sesyidvebi SeiZleba gaxdes konkurentunariani adgilobrivi

warmoebisa da momsaxureobis seqtoris formirebis winapiroba, rac

saqarTvelos daexmareba erovnuli ekonomikis ganviTarebasa da

globalur ekonomikaSi integraciaSi.

amas Tan erTvis ekonomikuri mniSvnelovneba, romelic axlavs sajaro

Sesyidvebs. saxelmwifo finansuri saxsrebis xarjvis odenobisa da im

seqtorebis mniSvnelobis gamo, sadac xdeba am Tanxebis xarjva, sajaro

kontraqtebis Sesaxeb gadawyvetilebebs uTuod didi gavlena aqvs

adgilobriv, erovnul da, zogierTi TvalsazrisiT, saxelmwifoTaSoriso ekonomikazec. imas Tu rodis, sad an visgan yiduloben saxelmwifo

uwyebebi, gadamwyveti mniSvneloba aqvs zogierTi ekonomikuri seqtoris

an regionis momgebianobis, arsebobisa Tu ganviTarebis TvalsazrisiT.

amdenad, saxelmwifo Sesyidvebis sajarooba marTlac relauri Sansia ara

mxolod saxelmwifo organoebisaTvis aramed im sawarmoebisTvisac

romlebic interess iCenen Ria SesyidvebSi. ekonomikuri urTierTobis

Page 167: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

167

yvela wevris interesia, rom arsebobdes konkurencia sajaro SesyidvebiSi:

konkurentuli Sesyidva saSualebas aZlevs xelisuflebas ufro

efeqtianad gaswios xarjebi, met komerciul SesaZleblobebs sTavazobs

warmoebas, agreTve gadamxdelebs aZlevs imis garantias, rom saxelmwifo

organoebisaTvis gadacemuli saxsrebi efeqturad iqneba gamoyenebuli da

gaweuli momsaxureoba maRali xarisxis iqneba. mokled, sajaro Sesyidvebi

aris kompleqsuri sfero, romelic moicavs sxvadasxva ekonomikur,

politikur da samarTlebriv aspeqtebs.

zemoT mocemuli rekomendaciebi efuZneba evrogaerTianebis damfuZnebeli

SeTanxmebis ZiriTad principebs – samarTlianobas, konkurentulobas,

gamWvirvaleobasa da aradiskriminaciul midgomas, da garkveulwilad

evropul direqtivebs: 89/665/EEC, 92/50/EEC, 93/36/EEC, 93/37/EEC _ am

direqtivebSi Setanili cvlilebebisa da SemoTavazebuli direqtivebis

CON 2002/236, COM 2000/0115 (COD) gaTvaliswinebiT. miznad isaxavs ra

daaxloebis xarisxis amaRlebas, aseve gansakuTrebuli yuradReba eTmoba

RonisZiebebs mimarTuls implementaciis gaumjobesebisaTvis.

saqonlis, samuSaoebisa da momsaxurebis Sesyidvebis tradiciuli

direqtivebis moqmedebis sferodan gamoricxuli iyo komunaluri

momsaxurebis sferoSi moqmedi organizaciebis (wylis, eleqtroenergiis,

transportis da telekomunikaciebis sferoSi momuSave organizaciebis)

mier ganxorcielebuli Sesyidvebi. evrokavSiris SemTxvevaSi aRniSnuli

ganpirobebulia rigi politikuri, ekonomikuri, sawarmoo da

samarTlebrivi mosazrebebiT. zemoT xsenebul sferoSi momuSave

organizaciebi warmoadgenen sajaro da kerZo samarTlis subieqtebs.

93/38/EEC direqtiva iTvaliswinebs ra aRniSnuli organizaciebis

specifiur xasiaTs da evrokavSiris masStabiT maTi struqturuli

mowyobis mravalferovnebas, komunaluri momsaxurebis sferosTvis

ayalibebs tradiciul sferoebTan SedarebiT ufro moqnil samarTlebriv

safuZvels. telekomunikaciebis sferoSi ganxorcielebuli

liberalizaciisa da efeqtiani konkurenciis Sedegad, SeTavazebuli

direqtiva COM (2000) 276 FINAL aRniSnul seqtors gamoricxavs Tavisi

moqmedebis sferodan. msgavsi cvlilebebis molodinSi iseT sferoebSi,

rogoricaa energiis, eleqtroenergiis da wylis seqtori, sakanonmdeblo

paketi iTvaliswinebs maT gamoricxvas direqtivis moqmedebis sferodan

liberalizaciis da efeqtiani konkurenciis realobad qcevis Semdeg.

dReisaTvis saqarTveloSi komunaluri momsaxurebis sferoSi

ganxorcielda farTomasStabiani privatizacia, dagegmilia ufro meti

winsvla am mimarTulebiT. aqedan gamomdinare, da evrokavSiris axali

tendenciebze dayrdnobiT, kerZod, komunaluri momsaxurebis sferoSi

moqmedi organizaciebis Sesyidvebis maregulirebeli direqtivis sferodan

seqtorebis TandaTanobiTi gamoricxvis tendenciis gaTvaliswinebiT,

saqarTvelosTvis ar aris mizanSewonili SesabamisobaSi moiyvanos

erovnuli kanonmdebloba direqtivasTan #93/38/EEC (an SeTavazebul

direqtivasTan COM (2000) 276 FINAL).

Page 168: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

168

rac Seexeba 89/665/EEC direqtivas sasaqonlo da momsaxurebis

xelSekrulebebTan dakavSirebiT samarTlebrivi dacvis saSualebebis

Sesaxeb, unda aRiniSnos, rom saqarTvelos kanonmdebloba Seesabameba

aRniSnuli direqtivis 1-l da me-2 muxlebs, romlebSic

gaTvaliswinebulia gasaCivrebis procedurebis ZiriTadi principebi.

89/665/EEC direqtivis danarCen nawilebTan (muxlebi 3, 4, 5 da 6) Semdgomi

daaxloeba ar aris aucilebeli, radgan maTi saWiroeba warmoiqmneba

mxolod evropul kavSirSi gawevrianebis SemTxvevaSi. miuxedavad amisa,

gaTvaliswinebulia rekomendaciebi samarTlebrivi debulebebis

ganxorcielebis gasaumjobeseblad.

SeTanxmebis ganxorcieleba ar unda iqnes gagebuli, rogorc

kanonmdeblobis mxolod formaluri daaxloeba. mTavari mizania Seiqmnas

iseTi samarTlebrivi garemo, romelic uzrunvelyofs evropuli

standartebis Sesabamis ekonomikur sivrcesTan miaxlovebas. aqedan

gamomdinare sakanonmdeblo RonisZiebebis Sesaxeb rekomendaciebi unda

moicavdes agreTve teqnikur da institucionalur srulyofasa

implementacias; amasTan, gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs adamianur

resursebs. sajaro mosamsaxureTa swavlebas, ufro moqnili da efeqturi

administraciuli sistemebis Camoyalibebasa da kanonis aRsrulebis donis

gaumjobesebas didi yuradreba eTmoba, agreTve, sajaro SesyidvebTan

garkveulwilad dakavSirebul, sxva dokumentebSic (saqarTveloSi

ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis strategia; msoflio

bankis mier momzadebuli saxelmwifo Sesyidvebis Sefasebis angariSi). aseTi RonisZiebebi dakavSirebulia xarjebTan, romelTa moculobac

damokidebulia sxvadasxva faqtorze da unda gamoiTvalos TiToeul

konkretul SemTxvevisaTvis da arsebuli garemoebebis gaTvaliswinebiT,

magram nebismier SemTxvevaSi, unda aRiniSnos, rom amgvar zomebi

gaTvlilia grZelvadian Sedegze, romlis sargebelic (finansuri da

moraluri), Tundac drois mcire monakveTSi, investirebul Tanxebze

gacilebiT meti iqneba.

da kvlav, zemoT mocemulis Sejamebis mizniT, xazi unda gaesvas, rom

warmodgenili rekomendaciebi ganxilul unda iqnas erTobliobaSi,

romelTa efeqturoba mniSvnelovanwilad damokidebuli TiToeuli

rekomendirebuli RonisZiebis ganxorcielebaze.

Page 169: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

169

sagadasaxado sfero

1 Sesavali

1.1. seqtoris mimoxilva

sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg saqarTvelos sagadasaxado sistemam

fundamenturi cvlilebebi ganicada. reformebis mizani iyo sagadasaxado

sistema sabazro ekonomikis funqcionirebisTvis Sesabamisi yofiliyo da

daecva neitralurobisa da samarTlianobis principebi. am reformebSi

ramodenime mimarTulebis gamoyofa SeiZleba. gaizarda moxmarebisa da

Semosavlebis dabegvra da upiratesoba eniWeba eniWeba iseT gadasaxadebs

romelTa administrirebac advilia (erT ganakveTiani dRg, individebis

dabegvra nacvlad ojaxebis dabegvrisa). am procesma didi dro daikava

da Sedegad moitana 1997 wels axali sagadasaxado kodeqsis miReba. amis

Semdeg sagadasaxado kodeqsma kidev mravali cvlileba ganicada magram

iTvleba rom am cvlilebebma kodeqsi ar gaaumjobesa da daarRvia misi

integruloba.

cvlilebaTa meore nawili exeba gadasaxadebis administrirebas rac

dResac didi problemaa. iseTi gadasaxadebis akrefac ki romelTa

administrireba advilia (dRg, aqcizi, sabaJo gadasaxadi) potenciurze

bevrad dabal donezea. amas kavSiri aqvs korufciasTan gadasaxadebis

administrirebaSi.

saqarTvelos sagadasaxado sistemis arastabiluroba da mis marTvasTan

dakavSirebuli sirTuleebi sistemis ZiriTad naklad iTvleba. xSiria

kanonSi cvlilebebi finansuri wlis ganmavlobaSi rasac samarTlebriv

gaurkvevlobamde mivyevarT da sakanonmdeblo xarvezebi kanonqvemdebare

aqtebiT, sagadasaxado organoebis ganmartebebiT da sasamarTlos

gadawyvetilebebiT kompensirdeba. garda amisa gadamxdelTa dabali

sagadasaxado kultura da disciplina sistemis kidev erTi susti mxarea.

1999 wlis pirvel ivliss partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

xelSekrulebis ZalaSi Sesvlam saqarTvelos daakisra valdebuleba

moaxdinos Tavisi kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan

harmonizacia SeTanxmebis 43 muxlis Sesabamisad. TanamSromlobis erT-

erTi mniSvnelovani elementi da ekonomikuri kavSirebis gaZlierebis

winapirobaa saqarTvelos sagadasaxado kanonmdeblobis daaxloveba

evropul kanonmdeblobasTan.

kanonmdeblobaTa daaxloebis mimdinare muSaobis mizania xeli SevuwyoT

saqarTvelos mTavrobas imaSi rom saqarTvelos sagadasaxado

kanonmdebloba moeqces evrokavSiris direqtivebiT gansazRvrul

CarCoebSi. kanonmdeblobaTa daaxloebis samuSao Semoifargleba

arapirdapir gadasaxadebTan dakavSirebuli debulebebiT radgan

pirdapiri gadasaxadebi ar aris harmonizirebuli evrokavSiris doneze.

harmonizacia miznad isaxavs evrokavSirsa da saqarTvelos Soris

ekonomikuri kavSirebis gaZlierebas da saqarTvelos da evrokavSiris

sawarmoebis funqcionirebis xelSewyobas, msgavsi sakanonmdeblo garemos

Page 170: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

170

Seqmnis da qarTul kanonmdeblobaSi arsebuli xarvezebis aRmofxvris

gziT. damatebuli Rirebulebis gadasaxadis sistemis harmonizacia

pirvel etapze prioritetulad CaiTvala aqcizTan SedarebiT Semdegi

mizezebis gamo:

- dRg aris farTo bazis mqone gadasaxadi da dRg-s sistema gavlenas

axdens ekonomikuri subieqtebis umetesobis ekonomikur gadawyvetilebebze.

diskriminaciulma an sustad daregulirebulma midgomam SesaZloa

moiwvios konkurenciis mniSvnelovani gamrudeba. dRg-s sistemis

gaumjobeseba dadebiT Sedegs moitans konkurenciis pirobebis

gaumjobesebis TvalsazrisiT da Sesabamisad aamaRlebs mTeli ekonomikis

efeqturobas.

- dRg-dan miRebuli Semosavlebi saqarTvelos centraluri biujetis

ZiriTadi Semosavlis wyaroa da dRg-s sistemis gaumjobesebas meti Sedegi

eqneba Semosavlebis TvalsazrisiT aqcizTan SedarebiT.

- dRg-s sistemis harmonizacia nakleb danaxarjebTan aris

dakavSirebuli aqcizTan SedarebiT radganac mxolod sakanonmdeblo

cvlilebebs moiTxovs maSin roca aqcizis harmonizacias esaWiroeba

specialuri sagadasaxado sawyobebis sistemis Seqmna.

dRg-s sistema mravali komponentisgan Sedgeba romelTagan zogi metad

aris relevanturi kanonmdeblobis daaxloebis muSaobasTan zogi ki

naklebad. Sesabamisad sagadasaxado sferoSi seqtoruli samuSao jgufis

midgoma iyo dRg-s qve-komponentebSi prioritetebis gamoyofa da am qve-

komponentebze detaluri muSaoba. Camoyalibda kriteriumebi romlebic

safuZvlad daedo prioritetebis gamoyofas:

ekonomikuri kriteriumi

konkurenciis darRvevebis prevenciis mizniT, is debulebebi romlebic

gavlenas axdens biznesebis farTo speqtrze prioritetulad CaiTvala im

debulebebTan SedarebiT romlebic exeba individebis an specifikuri

mcire moculobis biznesebis saqmianobas. am etapze samuSao ar faravs im

debulebebs romlebic ukavSirdeba “aramniSvnelovan” ekonomikur

subieqtebs (individualuri turistebi da maTTan dakavSirebuli importi,

mcire Rirebulebis saqoneli romelic ar gamoiyeneba biznesisTvis.). aseTi

midgoma mniSvnelovania agreTve sagadasaxado Semosavlebis SesaZlo

zrdis TvalsazrisiTac.

mniSvnelovneba saqarTvelos sagadasaxado sistemisTvis

dRg-s sistemis komponentebis harmonizacia romlebic saTanadod ar

funqcionerebs saqarTvelos sagadasaxado sistemaSi CaiTvala

prioritetad. am komponentebis harmonizacia, garda harmonizaciis

zogadi miznisa saqarTvelos ekonomikas miscems SesaZleblobas miiRos

damatebiTi dadebiTi efeqti rogorc gazrdili sagadasaxado

Semosavlebis TvalsazrisiT, aseve saqarTvelos bazarze momuSave

biznesebis funqcionirebisTvis barierebis gauqmebiT da jansaRi biznes

garemos SeqmniT.

Page 171: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

171

struqturuli kriteriumi

dRg-s sistemis im komponentebis harmonizacia romlebic saqarTvelos

kanonmdeblobaSi saerTod ar aris magram evropuli kanonmdeblobis

ganuyofeli nawilia aseve CaiTvala prioritetulad. es ZiriTadad exeba

specialuri sqemebis gamoyenebas mcire biznesebisa da fermerebisTvis.

struqturuli kriteriumi aseve faravs im sferoebs sadac qarTuli da

evropuli kanonmdeblobiT gamoTvlili gadasaxadis odenoba erTmaneTs

emTxveva magram es sxvadasxva gzebiT miiRweva.

samuSao jgufis wevrebi

daviT arCvaZe finansTa saministro jgufis xelmZRvaneli

daviT lomiZe finansTa saministro

elza buTxuzi ekonomikis saministro

zurab gurgeniZe iusticiis saministro

erekle naTaZe jeplaki

zemoT aRwerili midgomis safuZvelze SemuSavebuli rekomendaciebi

moyvanilia meore TavSi qvemoT

1.1 Sesabamisi arsebuli qarTuli da evropuli kanonebis Sedareba:

ZiriTadi dokumenti romelsac efuZneba saqarTvelos sagadasaxado

sistema aris 1997 wels miRebuli sagadasaxado kodeqsi. saqarTvelos

sagadasaxado sistemis arastabiluroba da mis marTvasTan dakavSirebuli

siZneleebi sistemis ZiriTad sisusted iTvleba. kanonis xSiri cvlileba

da sagadasaxado urTierTobebis kanonqvemdebare aqtebiT da

instruqciebiT daregulireba sakanonmdeblo ganusazRvrelobas iwvevs da

upatiosno praqtikis gavrcelebis saSualebas iZleva. amJamad

saqarTvelos mTavroba muSaobs sagadasaxado kanonmdeblobis

gaumjobesebaze imisTvis rom gadaiWras zemoT aRwerili problemebi.

cvlilebebis ZiriTadi mimarTulebaa sagadasaxado sistemis gamartiveba,

sagadasaxado samsaxurebis muSaobis gamWvirvaloba da korufciis

aRmofxvra rac TavisTavad jansaRi konkurentuli garemos Camoyalibebis

winapirobaa.

pirdapiri gadasaxadebi ar aris harmonizirebuli evropul doneze. am

sferoSi evrokavSiris zomebi miznad isaxavs qveynebis sagadasaxado

organoebs Soris TanamSromlobis xelSewyobas da kompaniebis sxva wevr

saxelmwifoebSi muSaobisTvis barierebis gauqmebas. amis sapirispirod,

mniSvnelovani progresia miRweuli arapirdapiri gadasaxadebis

harmonizaciaSi, kerZod dRg da aqcizi. es sfero kritikulia Sida

bazris funqcionirebisaTvis radganac uzrunvelyofs konkurenciis

darRvevis prevencias da auqmebs barierebs saqonlisa da momsaxurebis

Tavisufali moZraobisaTvis evrokavSiris SigniT.

evropuli kanonmdebloba detalurad faravs damatebuli Rirebulebis

gadasaxadis sistemas da gadasaxadis Sefasebis safuZvels. am sistemis

ganxorcieleba da kanonis swored gamoyenebisTvis aucilebeli

Page 172: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

172

institucionaluri mowyoba wevri saxelmwifoebis funqciaa da ar aris

harmonizirebuli evropul doneze. Tumca, imisTvis rom uzrunvelvyoT

saqarTveloSi kanonis swored gamoyeneba da arapirdapiri gadasaxadebis

sistemis efeqturi funqcionireba, saWiro iqneba sagadasaxado organoebis

administrirebis gaumjobeseba. ZiriTadi dokumenti romelsac evropuli

dRg-s sistema efuZneba aris 1977 wlis sabWos meeqvse direqtiva.

garkveuli progresi qarTuli da evropuli kanonmdeblobis

harmonizaciaSi ukve miRweulia. rogorc dRg aseve aqcizi romlebic

harmonizirebulia evropul doneze, qarTuli sagadasaxado sistemis

ganuyofeli nawilia da centraluri biujetis Semosavlebis ZiriTadi

wyaroa. sagadasaxado ganakveTebi dRg-sTvis da zogierTi aqcizuri

produqtisTvis im CarCoebSi jdeba romlebsac awesebs evropuli

kanonmdebloba. Tumca mniSvnelovani gansxvavebebia sagadasaxado

SeRavaTebsa da gadasaxadis gamoTvlis meTodebSi.

2 rekomendaciebi da argumentebi sakanonmdeblo zomasTan dakavSirebiT

2.1 mizanSewonilad migvaCnia dRg-s CaTvlis da dabrunebis sistemis

TanxmobaSi moyvana meeqvse direqtivis debulebebTan. es kavSirSia rogorc

CaTvlis procedurebTan aseve dRg-sgan ganTavisuflebul operaciebTan.

dRg-s CaTvlis da dabrunebis sistemis mowesrigeba xels Seuwyobs

aRricxvianobis gaumjobesebas da upatiosno praqtikis aRmofxvras. am

sistemis swori muSaoba aucilebelia imisTvis rom ganxorcieldes dRg-s

mTavari principi, gadasaxadi gadaxdil iqnes mxolod warmoebis

konkretul etapze Seqmnil damatebul Rirebulebaze yoveli aseTi

etapisTvis.

2.2 evropul da qarTul kanonmdeblobaSi ZiriTadi gansxvaveba imaSi

mdgomareobs rom qarTuli kanonmdebloba gulisxmobs dRg-s standartul

ganakveTs, nulovan ganakveTs da ganTavisuflebul operaciebs maSin roca

evropuli kanonmdebloba iTvaliswinebs standartul ganakveTs,

Semcirebul ganakveTs da ganTavisuflebul operaciebs. qarTuli

kanonmdebloba gadaxdili dRg-s CaTvlis uflebas iZleva mxolod

standartuli ganakveTiT an nulovani ganakveTiT dabegrili

miwodebisTvis maSin roca evropuli direqtivebi iTvaliswinebs dRg-s

CaTvlas zogierTi dRg-sgan ganTavisuflebuli operaciebisTvis.

mizanSewonilia saqarTvelos kanonmdeblobaSi Semotanil iqnes dRg-s

Semcirebuli ganakveTi meeqvse direqtivis 12 muxlis Sesabamisad imave

direqtivis H danarTSi gaTvaliswinebuli miwodebebisTvis. aseTi

cvlilebebi saSualebas miscems saqarTvelos mTavrobas gamoiyenos ufro

moqnili midgoma specifikuri sferoebis daregulirebaSi rogoricaa

naturaluri monopoliebi an garkveuli socialuri xasiaTis miwodebebSi.

Tumca unda aRiniSnos rom yoveli aseTi SeRavaTis dawesebas win unda

uswrebdes mkacri ekonomikuri prognozi radganac didia saxelmwifo

Semosavlebis klebis riski. magaliTisTvis bunebrivi airis an

eleqtroenergiis miwodeba SesaZloa daibegros Semcirebuli ganakveTiT.

Page 173: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

173

2.3 saqarTvelos kanonmdebloba ar iTvaliswinebs gadaxdili dRg-s

gamoqviTvas Tu Sesyiduli produqcia an momsaxureba gamoiyeneba dRg-s

gan ganTavisuflebuli operaciisTvis. mizanSewonilia am debulebis

Secvla saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 114 muxlSi da CaTvlis

uflebis daweseba ganTavisuflebuli operaciebisTvis gamoyenebul

saqonelze meeqvse direqtivis 17 muxlis Sesabamisad. unda aRiniSnos rom

faqtiurad, saqarTvelos kanonmdeblobiT zogierT aseT operaciaze

(eqsporti, finansuri momsaxureba) gadamxdelebi iReben CaTvlas imitom

rom es operaciebi nulovani ganakveTiT ibegreba rasac ar iTvaliswinebs

evropuli kanonmdebloba.

2.4 terminologiis harmonizaciis mizniT, mizanSewonilad migvaCnia

nulovani ganakveTiT dabegrili operaciebis ganTavisufleba dRg-dan da

aseTi operaciebisTvis CaTvlis uflebis daweseba. CaTvlis uflebis

dawesebisas gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces meeqvse direqtivis 15

da 16 muxlis Tanaxmad ganTavisuflebul transaqciebs radganac isini

saerTaSoriso gadazidvebTan da iseT saqmianobasTan aris dakavSirebuli,

romelic Tavisi ekonomikuri arsiT saqonlisa da momsaxurebis eqsports

warmoadgens. es ukanaskneli xels Seuwyobs saqarTvelos

konkurentunarianobas saerTaSoriso bazarze, saqarTvelos satranzito

potencialis ganviTarebas da eqsportze orientirebuli warmoebis

ganviTarebas.

2.5 mizanSewonilia dRg-s CaTvlis ganxorcieleba SesaZlebeli iyos

maSinve roca CasaTvleli dRg-s gadaxdis valdebuleba gaCndeba

(evropuli midgoma) da ara am Tanxis biujetSi Setanis Semdeg, an Tundac

CasaTvleli dRg-s mimwodeblisTvis gadaxdis Semdeg (saqarTvelos

kanonmdebloba). arsebuli mdgomareoba arTulebs mewarmis mdgomareobas

radganac biujetSi Tanxis Setana masze ar aris damokidebuli, da is

iZulebulia samuSao kapitalSi meti Tanxa daabandos. aseTi iZulebiTi

zegavlena samuSao kapitalis marTvis politikaze iwvevs konkurenciis

damaxinjebas da ekonomikis efeqturobis SezRudvas. aRsaniSnavia rom

arsebuli norma qarTul kanonmdeblobaSi gaCnda arapatiosani praqtikis

aRmosafxvrelad magram migvaCnia rom amisTvis umjobesia sxva iseTi

zomebis miReba romlebic xels ar SeuSlis biznesebis normalur

funqcionirebas.

2.6 mniSvnelovania im operaciebis nusxis SeTanxmeba romelTa mimarT

gadaxdili an gadasaxdeli dRg eqvemdebareba CaTvlas. aq yuradReba unda

mieqces gadamxdelis mier araekonomikuri saqmianobisTvis an sakuTari

moxmarebisTvis gamoyenebul saqonelsa da momsaxurebas. qarTuli

kanonmdebloba am SemTxvevaSi iTvaliswinebs aseTi operaciis dabegvras

magram ar iTvaliswinebs Sesabamisi operaciisTvis SeZenil saqonelze

gadaxdili dRg-s CaTvlas rac arRvevs dRg-s neitralurobas da iwvevs

gadasaxadis kaskadirebas.

2.7 mizanSewonilia dRg-s gan ganTavisuflebuli operaciebis siis

Camoyalibeba meeqvse direqtivis 13,14,15,16, muxlebis Sesabamisad. garda

amisa mniSvnelovania kanonmdebloba asaxavdes SeRavaTebis dawesebis

Page 174: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

174

mizezebsa, argumentacias, da pirobebs raTa uzrunvelyofil iqnes

aRniSnuli SeRavaTebis swori da mizanmimarTuli gamoyeneba da

gadasaxadebis SesaZlo dafarvis, Tavis aridebis an Tavidan acileba. 2.8 mizanSewonilia gadasaxadis gadamxdelis movaleobebTan

dakavSirebuli debulebebis harmonizacia (meeqvse direqtivis meTormete

Tavi) gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces sagadasaxado angariS-

faqturaSi aucileblad CasarTav informacias, sagadasaxado deklaraciis

wardgenis wesebs, da gadasaxadis gadaxdis periodTan dakavSirebul

debulebebs. dRg-s angariS-faqturebis harmonizacia aucilebelia

sawarmoTa sazRvris gareT saqmianobis xelSewyobisTvis radganac es

garkveulwilad winapirobaa imisTvis rom sagadasaxado organoebma

srulyofilad scnon sxva qveyanaSi gacemuli angariS-faqtura, dRg-s

deklaraciebis harmonizacia ki xels Seuwyobs TanamSromlobas

saqarTvelos da wevri saxelmwifoebis Sesabamis sagadasaxado

struqturebs Soris. meore mxriv zemoT CamoTvlili wesebi evropuli

kanonmdeblobis ganuyofeli nawilia, mniSvnelovan rols TamaSobs

kanonis debulebebis swored gamoyenebaSi da sagadasaxado organoebis

mier kontrolis ganxorcielebaSi da am wesebis harmonizacia

aucilebelia evropuli kanonmdeblobis sxva debulebebis SemoRebasTan

erTad. am zomis SemoRebam saqarTvelos kanonmdeblobaSi SesaZloa

Seamciros gadasaxadebis damalvasTan dakavSirebuli problemebi da

gaaumjobesos finansuri disciplina.

2.9 Zalian mniSvnelovania dasabegri Rirebulebis gansazRvrasTan

dakavSirebuli debulebebis harmonizacia. gansakuTrebiT sayuradReboa

is rom dasabegr RirebulebaSi evropuli kanonmdeblobis Tanaxmad ar

Sedis fasdaklebebi da diskontebi anazRaurebis droze adre

gadaxdisTvis. amis sapirispirod qarTuli kanonmdebloba awesebs

mizanSewonilia turistuli saagentoebisTvis specialuri sqemis SemoReba

meeqvse direqtivis 26 muxlis Sesabamisad. am SemTxvevaSi dasabegri Tanxa

ganisazRvreba rogorc gansxvaveba myidvelis (turistis) mier gadaxdil

safasurs (dRg-s gareSe) da turistuli agentis xarjebs Soris. aseTi

sqema idealuria saqarTvelos realobisTvis sadac mewarmeebs Zalian

uWirT dRg-s angariS-faqturis mopoveba mcire operaciebisTvis. SesaZloa

msgavsi sqema iqnes gamoyenebuli sxva specifikuri sferoebisTvis an mcire

biznesisTvis. es gaaneitralebs konkurenciis mniSvnelovan darRvevebs da

saSualebas miscems mewarmeebs Tavisi saqmianoba kanonis farglebSi

warmarTon.

2.10 mizanSewonilad migvaCnia dRg-s meeqvse direqtivis meoTxe muxlis

meoTxe punqtSi gaTvaliswinebuli SesaZleblobis gamoyeneba romelic

adgens rom SesaZlebelia iuridiulad damoukidebeli pirebi erT

gadamxdelad CaiTvalon Tu maT mWidro ekonomikuri finansuri an

organizaciuli kavSirebi aqvT. am SesaZleblobis gamoyenebis SemTxvevaSi

organizaciebis filialebi da aseve amxanagobebi SesaZloa CaiTvalon erT

gadamxdelad. es gaamartivebs dRg-s administrirebis procedurebs da

Tavidan agvacilebs saqarTveloSi amxanagobebis dabegvrasTan

dakavSirebul sirTuleebs.

Page 175: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

175

2.11 mizanSewonilia saqonlis maT Soris axladaSenebuli Senobebis

erTjeradi miwodeba CaiTvalos dRg-Ti dasabegr operaciad meeqvse

direqtivis 4 muxlis 3 punqtis Sesabamisad. es norma unda gavrceldes

fizikur pirebzec rasac ar iTvaliswinebs qarTuli kanonmdebloba. dRg-s

gadamxdelad registraciis valdebuleba Cndeba mxolod im SemTxvevaSi

rodesac saqoneli SeZenilia an importirebulia da gankuTvnilia

miwodebisTvis. am normaSi ar jdeba axlad aSenebuli Senobis miwodeba.

aseTi mdgomareoba iwvevs bazris damaxinjebas da gadasaxadisgan Tavis

aridebis saSualebas iZleva. magaliTisTvis samSeneblo organizacia

aSenebs saxls romelic formdeba miwis mepatroneze da misi saxeliT

iyideba gadasaxadis gadaxdis gareSe. Sesabamisi cvlilebebi unda

Sevides sagadasaxado kodeqsis 92 muxlSi.

2.12 mizanSewonilia direqtivis meoTxe muxlis mexuTe punqtis Sesabamisad

dasabegr operaciad ar CaiTvalos sajaro samarTlis iuridiuli pirebis

mier gaweuli momsaxureba, Tu es safrTxes ar uqmnis konkurencias.

saqarTvelos kanonmdeblobaSi am mxriv vakuumia da mniSvnelovani

problemebia sajaro samarTlis iuridiuli pirebis (mag saxelmwifo

maregulirebeli organoebis saqmianobis dabegvrasTan dakavSirebiT.

danarTi d muxli 4. (5) kanonma gansakuTrebuli yuradReba unda

miaqcios imas rom sajaro samarTlis iuridiuli pirebis SemTxvevaSi

iseve rogorc saxelmwifo marTvis organoebis saqmianobasTan mimarTebaSi

maTi saqmianobis dRg-sgan ganTavisuflebam ar unda gamoiwvios

konkurenciis damaxinjeba.

2.13 mizanSewonilia meeqvse direqtivis 5 muxlis 4a punqtis Sesabamisad

saxelmwifo struqturis brZanebis an kanonis Sesabamisad kompensaciis

sanacvlod saqonlis gadacema CaiTvalos dasabegr operaciad. am sakiTxis

dauregulirebloba mniSvnelovan problemebs qmnis saxelmwifo

struqturis mier an sasamarTlos mier dayadaRebuli qonebis gayidvisas.

Tuki aseTi operacia ar daeqvemdebareba dRg-s es konkurenciis

damaxinjebas gamoiwvevs.

2.14 mizanSewonilia meeqvse direqtivis 5 muxlis 4b punqtis Sesabamisad

dRg-s daeqvemdebaros operaciebi sadac sakuTrebis iuridiuli uflebis

gadacema xdeba garkveuli pirobebis Sesrulebis Semdeg magram faqtiurad

sakuTrebas iyenebs momavali mepatrone. es saerTaSoriso finansuri

aRricxvis praqtikaSi aRiarebuli Sinaarsis formaze upiratesobis

principis ganxorcieleba iqneba.

2.15 mizanSewonilia meeqvse direqtivis 5 muxlis 4g punqtis Sesabamisad

kontraqtis safuZvelze gayidvis Semdeg sakomisios gadaxdis pirobiT

saqonlis gadacema CaiTvalos dasabegr operaciad. arsebuli

kanonmdebloba am sakiTxs saerTod ar exeba da Sedegad sagadasaxado

tvirTi mTlianad Suamavals awveba. evrokavSiris kanonmdeblobis

debulebebis gaziareba am tvirTs gaanawilebs gamyidvelsa da Suamavalze.

sakomisio maRaziaSi mitana CaiTvalos dasabegr operaciad.

Page 176: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

176

2.16 mizanSewonilia saqoneli miwodebis adgili ganisazRvros meeqvse

direqtivis merve muxlis Sesabamisad radganac qarTuli kanonmdebloba

arasakmarisad detaluria am sakiTxSi. gansakuTrebuli yuradReba unda

mieqces saqonlis miwodebas romelic unda aiwyos da damontaJdes, aseve

gansakuTrebul yuradRebas saWiroebs gemebisTvis, TviTmfrinavebisaTvis

da sxva satransporto saSualebebisTvis saqonlis miwodebisas operaciis

adgilis gansazRvra.

2.17 mizanSewonilia momsaxurebis miwodebis adgili ganisazRvros meeqvse

direqtivis mecxre muxlis Sesabamisad radganac qarTuli kanonmdebloba

arasakmarisad detaluria am sakiTxSi. es debulebebi xSir SemTxvevaSi

aramarto gaugebrobebTan aris dakavSirebuli, aramed iZleva subieqturi

midgomis saSualebas xels uwyobs arapatiosan praqtikas. garda amisa

zogierTi tipis momsaxureba romelic specifiur midgomas moiTxovs

saerTod ar ifareba sagadasaxado kodeqsis debulebebiT. magaliTad

telekomunikaciebi, eleqtronuli saSualebebiT miwodebuli momsaxureba

da a.S.

2.18 mizanSewonilia rom sagadasaxado kodeqsSi ufro detalurad iqnes

formulirebuli gadasaxadis gadaxdis warmoSobis dro meeqvse

direqtivis meaTe muxlis Sesabamisad. gansakuTrebul yuradRebas

saWiroebs winaswar gadaxdis (avansis) SemTxveva rac araadeqvaturad aris

daregulirebuli qarTul kanonmdeblobaSi da dabegvras ar eqvemdebareba.

aseTi midgomis Sedegia konkurenciis damaxinjeba radganac zogierTi

biznesi sadac gadaxda ZiriTadad winaswar xdeba, sxvebTan SedarebiT

upirates mdgomareobaSia.

2.19 gadasaxads anazRaurebis dagvianebisTvis gaTvaliswinebul jarimaze.

es debuleba ewinaaRmdegeba operaciis arss radganac jarima

dagvianebisTvis aris ara saqonlis an momsaxurebis safasuri aramed

kapitalis safasuri (sesxis procenti) rac ar eqvemdebareba dRg-s.

2.20 Sereuli operaciebis dabegvra (gayiduli saqonlis nawili

ganTavisuflebulia dRg-sgan nawili ki ibegreba) da Sesabamisi

sagadasaxado CaTvla araadeqvaturad aris gansazRvruli qarTul

kanonmdeblobaSi. mizanSewonilia rom CasaTvleli Tanxa gamoiTvalos

meeqvse direqtivis mecxramete muxlis debulebebis Sesabamisad.

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces periods romlis safuZvelzec

gamoiTvleba CasaTvleli proporcia rac qarTul kanonmdeblobaSi 1 Tvea.

arsebuli mdgomareoba gadamxdelis mier sagadasaxado deklaraciebiT

manipulirebis da gaumarTlebeli CaTvlebis miRebis saSualebas iZleva.

2.21 mizanSewonilia saqarTvelos sagadasaxado kanonmdeblobis ZiriTadi

terminologiis, definiciebis da struqturis harmonizacia maSinac ki

Tuki aseTi cvlilebebi gavlenas ar moaxdens dabegvras daqvemdebarebuli

Tanxis gamoTvlaze da sabolood gadaxdil gadasaxadze. am zomis

miRebiT saqarTvelos kanonmdeblobas eqneba ufro zusti mkafiod

gansazRvruli definiciebi, sagadasaxado kodeqsis struqtura

SesabamisobaSi iqneba mis SinaarsTan da ufro advilad aRsaqmeli iqneba

gamomyeneblisTivs. magaliTisTvis:

Page 177: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

177

- mizanSewonilad migvaCnia, rom dRg-s dabegvras daqvemdebarebuli

nusxidan amoRebul iqnes `samuSao~, xolo saqonlisa da momsaxureobis

miwodeba ganisazRvros ise detalurad, rogorc meeqvse direqtivis 5-6

muxlebSia asaxuli. sayovelTaod miRebuli saerTaSoriso praqtikaa rom

operaciebi daiyos saqonlisa da momsaxurebis miwodebad. qarTul

kanonmdeblobaSi damatebiT samuSaoebis arseboba damabnevelia da

funqcias moklebulia radganac samuSaosa da momsaxurebis mimarT ar

aris raime specifikuri gansxvavebuli midgoma.

- saqonlis ganmartebaSi CarTuli unda iqnas miwa da amoRebuli iqnas

aramaterialuri qonebis miwodeba Sesabamisad aramaterialuri qonebis

gadacema unda moiazrebodes rogorc momsaxureba.

2.22 mizanSewonilad migvaCnia specialuri sqemis (flat rate scheme) SemoReba fermerebisaTvis dRg-s meeqvse direqtivis 25 muxlis Sesabamisad. es zoma saSualebas miscems fermerebs miiRon kompensacia im gadaxdili

gadasaxadisaTvis romelic Sedis maT mier sasoflo-sameurneo

warmoebisTvis SeZenili saqonlis fasSi. am zomis miRebiT sagadasaxado

sistema fermerebs ufro patiosnad moepyroba. am zomis SemoRebis

aucilebloba ganpirobebulia imiT rom saqarTveloSi, iseve rogorc sxva

qveynebSi fermeruli meurneobebis Semosavlebisa da xarjebis zusti

aRricxva dakavSirebulia administraciul sirTuleebTan da zog

SemTxvevaSi SeuZlebelia. saqarTveloSi mdgomareoba garTulebulia

imiT, rom aRricxvis dabali kulturis, da bazris Taviseburebebis gamo

fermerebi arc Sesyidul da arc gayidul produqciaze ar iReben angariS-

faqturas an raime sxva saaRricxvo dokuments. SemoTavazebuli sistemis

Tanaxmad kompensaciis ganakveTi dgindeba erovnuli angariSebis

safuZvelze da fermeri kompensacias iRebs gayiduli saqonlis

Rirebulebis proporciulad. rekomendirebulia kompensacia gadaixados

saxelmwifom da ar daekisros myidvels radganac es ar Seuwyobs xels

operaciebis saTanado aRricxvas. es zoma mniSvnelovnad Seuwyobs xels

fermeruli meurneobebis aRricxvis sferoSi moqcevas radganac fermerebs

gauCndebaT motivi oficialurad gaaformon operaciebi kompensaciis

miRebis mizniT. am zomas dadebiTi efeqti eqneba aseve soflis meurneobis

produqtebis momxmarebeli bisnesebis saqmianobis aRricxvaze.

garda amisa es zoma damatebiT sabrunav saSualebebs miscems fermerul

meurneobebs da xels Seuwyobs am meurneobebis ganviTarebas da aseve maT

gamsxvilebas. unda aRiniSnos rom saqarTvelos mSp-s 20 procenti soflis

meurneobaSi Seqmnili damatebuli Rirebulebaa romelic ZiriTadad mcire

(1-ha) meurnobebSia Seqmnili. am meurneobebis dabalteqnologiuri

meTodebi ar iZleva adeqvaturi efeqturobis miRwevis saSualebas.

gadaxdili gadasaxadis kompensacia xels Seuwyobs fermerebis mxridan

axali teqnologiebisa da investiciebis mozidvas.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

SemoTavazebuli rekomendaciebi miznad isaxavs dRg-sTan dakavSirebuli

sakanonmdeblo garemo saqarTveloSi ufro srulyofili gaxdes da xeli

Page 178: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

178

Seuwyos rogorc qarTuli aseve ucxouri (gansakuTrebiT evropuli)

kompaniebis funqcionirebas saqarTvelos bazarze. es miRweul unda iqnes

sayovelTaod miRebuli dRg-sTan dakavSirebuli evropuli normebis

SemotaniT qarTul kanonmdeblobaSi.

adgilobrivi gadasaxadebi moxmarebaze, ZiriTadad dRg, umetesi

sagadasaxado sistemebis umniSvnelovanesi komponentia. am wyarodan ivseba

sagadasaxado Semosavlebis 20-40 procenti sxvadasxva regionebSi. dRg-s

ZiriTadi daniSnulebaa daibegros saqonlisa da momsaxurebis farTo

bazis moxmareba dabali ganakveTiT, ise rom sagadasaxado tvirTi farTod

iyos ganawilebuli. efeqturoba miiRweva sxvadasxva seqtorisa da

aqtivobebis mimarT erTnairi midgomiT. mravalma qveyanam dRg bolo

wlebSi SemoiRo, gansakuTrebiT aRsaniSnavia gardamavali ekonomikis

qveynebi.

SemoTavazebuli sakanonmdeblo zomebze laparakisas ramodenime Sedegi

SegviZlia CamovayaliboT. yvelaze mniSvnelovani aris konkurentuli

garemos gaumjobeseba. rekomendaciebis umetesoba mimarTulia biznes

garemos gaumjobesebaze konkurenciis TvalsazrisiT. dRg-s CaTvlasTan

da dabrunebasTan dakavSirebuli rekomendaciebi dakavSirebulia dRg-s

arsTan rac imas gulisxmobs rom gadaxdili dRg-s CaTvla unda

moaxdinos yvelam garda saboloo momxmareblisa. es uzrunvelyofs dRg-s

neitralurobas. amave mizans emsaxureba rekomendaciebi romlebic

mowodebulia Seavsos arsebuli sakanonmdeblo vakuumi da kanonis

definiciebi ufro detaluri gaxados.

SemoTavazebuli cvlilebebis meore ZiriTad Sedegad SeiZleba CavTvaloT

is rom rekomendaciebi mimarTulia aRricxvis da finansuri disciplinis

gaumjobesebaze da Sesabamisad korufciisa da upatiosno praqtikis

aRmofxvraze. es miRweul unda iqnes sakanonmdeblo vakuumis SevsebiT,

kanonSi detaluri definiciebis SemoRebiT yoveli SesaZlo

SemTxvevisTvis, gadasaxadis gamoyenebisa da gamoTvlis meTodebis

detaluri gansazRvriT, gadamxdelebisTvis stimulis micemiT kanonis

Sesabamisad moqmedebisaTvis (fermerebisTvis kompensacia). Tumca unda

aRiniSnos rom es mxolod damatebiTi zomebia finansuri disciplinis

gasaumjobeseblad. ZiriTadi roli am SemTxvevaSi administraciulma

meTodebma da sagadasaxado organoebis saTanado muSaobam unda

Seasrulos. es sfero ki mimdinare kanonmdeblobis harmonizaciis

samuSaos farglebs gareT aris.

SemoTavazebuli cvlilebebi mimarTulia ucxoeli (evropeli)

investorebis saqmianobis xelSesawyobad saqarTveloSi evropulis

identuri sakanonmdeblo garemos Seqmnis gziT. es cvlilebebi aseve

xels Seuwyobs qarTuli da evropuli kompaniebis saqmianobas erTmaneTis

teritoriaze ormxrivad misaRebi angariS-faqturis standartis SemoRebiT.

es standartebi, sxva, registraciasTan da aRricxvasTan dakavSirebul

standartebTan erTad aucilebeli winapirobaa saqarTvelos da wevri

saxelmwifoebis sagadasaxado organoebis efeqturi TanamSromlobisTvis

sagadasaxado danaSaulis gamoZiebaSi.

Page 179: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

179

unda aRiniSnos rom gadasaxadebi Zalian faqizi sferoa. SemoTavazebuli

cvlilebebis miReba unda efuZnebodes detalur ekonomikur prognozs

radganac maRalia saxelmwifo Semosavlebis dakargvis riski.

cvlilebebis miRebisas mniSvnelovania ar dairRves sagadasaxado

kanonmdeblobis integruloba. zogierTi zoma met Tavisuflebas an

sagadasaxado SeRavaTs aZlevs mewarmes maSin roca sxva zomebi

mimarTulia kanonis swored gamoyenebaze da konkurenciis damaxinjebis an

sagadasaxado danaSaulis Tavidan acilebaze.

Page 180: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

180

teqnikuri wesebi da standartebi 1. Sesavali

1.1 zogadi nawili

vaWrobis msoflio organizaciaSi (vmo) saqarTvelos gawevrianebis

procesma safuZveli Cauyara standartebisa da teqnikuri wesebis sferoSi

qveynis sakanonmdeblo bazis SemuSavebas sabazro ekonomikis Tanamedrove

moTxovnebTan Sesabamisad. nebayoflobiTi standartizaciis sistema da

misi gamoyofa savaldebulo teqnikuri wesebisagan SemoRebul iqna 1999

wels vaWrobaSi teqnikuri barierebis Sesaxeb vmo-s SeTanxmebis ZiriTadi

moTxovnebis Sesrulebis mizniT. Tumca, savaldebulo „gostebis“ gamoyeneba saqarTveloSi gagrZeldeba vmo-Si gawevrianebidan samwliani

gardamavali periodis ganmavlobaSic. gardamavali periodis gasvlis

Semdeg, 2003 wlis 20 aprilisaTvis, yvela „gosstandarti“ dakargavs

savaldebulo Zalas.

nayofierad muSaobs telekomunikaciebis saxelmwifo maregulirebeli

komisia, romelic axdens telekomunikaciis seqtorSi standartizaciisa

da sertifikaciis saqmianobebis organizebas. igi 2001 wlis noembridan

evropis satelekomunikacio standartebis institutis wevria da ukve

gansazRvruli aqvs am organosTan TanamSromlobis prioritetebi.

struqturuli da sakanonmdeblo reorganizaciis specialur proeqts 2001

wlidan axorcielebs telekomunikaciebis maregulirebeli komisia

msoflio bankis dafinansebiT. proeqti sxva sakiTxebTan erTad muSaobs

standartebis SemuSavebaze, evropuli harmonizebuli standartebis

SemoRebaze da sertifikaciis meqanizmebis SemuSavebaze

satelekomunikacio produqciisaTvis. dagegmilia proeqtis meore faza,

romelic daeTmoba saqarTvelos satelekomunikacio qselebis evropuli

satelekomunikacio standartebis institutis standartebTan

SesabamisobaSi moyvanas.

vmo-Si gawevrianebasTan dakavSirebiT nakisri sakanonmdeblo bazis

ganviTarebis valdebulebis garda saqarTvelom ikisra kanonmdeblobis

etapobrivi daaxloeba evropuli kavSiris kanonmdeblobasTan, rac

gansazRvrulia 1996 wlis 22 aprils luqsemburgSi saqarTvelos, evropul

gaerTianebebsa da mis wevr saxelwmifoebs Soris dadebuli

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebiT (PCA).

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli

moTxovnebis Sesrulebis koordinaciisa da xelSewyobis mizniT

Camoyalibda specialuri samTavrobo komisia. komisiasTan Seqmnilia

uwyebaTaSorisi samuSao jgufi, romelic seqtorebis mixedviT

dayofilia samuSao qvejgufebad. samuSao jgufebs evalebaT erovnuli

programis SemuSaveba.

Page 181: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

181

teqnikuri wesebisa da standartebis sferos samuSao qvejgufis

SemadgenlobaSi Sedian saqstandartis, soflis meurneobis da sursaTis

saministros, garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros,

telekomunikaciebis saxelmiwfo maregulirebeli komisiis da navTobis

saerTaSoriso korporaciis warmomadgenlebi. samuSao qvejgufma Tavisi

saqmianoba warmarTa saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

kanonmdeblobasTan harmonizaciis strategiisaTvis SemuSavebuli

rekomendaciebis safuZvelze. ganisazRvra prioritetebi da ZiriTadi

aqcenti gadatanil iqna samarTliT regulirebad nawilze, anu

savaldebulo teqnikur wesebze, vinaidan arsebuli sistema moiTxovs

mniSvnelovan cvlilebebs evropuli kavSiris principebTan da vmo-s

moTxovnebTan SesabamisobaSi mosayvanad.

yvela es saerTaSoriso samarTlebrivi valdebuleba iTvaliswinebs

saqarTvelos arsebuli sakanonmdeblo bazis restruqturizacias

Tavisufali sabazro ekonomikis mqone qveynebSi aprobirebuli

Tanamedrove principebisa da midgomebis asaxviT. SesamuSavebeli

standartizaciis da teqnikuri wesebis sistema adgilobriv bazars da

momxmareblebs daicavs adgilobrivi warmoebis an importirebuli

saqonlidan da momsaxurebebidan momdinare safrTxisagan da, amave dros,

zedmetad ar SeuSlis xels vaWrobasa da samoqalaqo brunvas.

1.2 saqarTvelos kanonmdebloba

1.2.1 standartizacia

saqarTveloSi standartizaciis sferoSi arsebul ZiriTad samarTlebriv

aqts warmoadgens 1999 wlis ivnisSi miRebuli axali kanoni

standartizaciis Sesaxeb, romlis mixedviTac SemoRebul iqna

nebayoflobiTi standartizaciis sistema. igi iTvaliswinebs

mniSvnelovani organizaciuli cvlilebebs standartizaciis

institucionalur struqturaSi. Tumca, savaldebulo standartebis

kvlavac gamoyeneba damabnevelia momxmareblebisaTvis da jer kidev ar

aris SesabamisobaSi vmo-sa da evropuli kavSiris principebTan.

axali sistemis Tanaxmad, umTavres mizans warmoadgens standartebis

SemuSavebiT dainteresebuli mxareebis maqsimalurad mWidro

TanamSromloba, maSin rodesac teqnikuri reglamentebi uzrunvelyofs

usafrTxoebis moTxovnebis dacvas saxelmwifos kontrolis qveS yvela

dainteresebuli mxaris teqnikuri nou-haus gaziarebiT.

kanoni iTvaliswinebs zogadi samarTlebrivi regulirebis CarCos. Tumca,

es zogadi struqtura ar aris sakmarisi axlad Seqmnili sistemis

funqcionirebisaTvis da saWiroebs Semdgom daxvewas, maT Soris

sakanonmdeblo cvlilebebs.

1998 wlis 27 martis saqarTvelos prezidentis #179 brZanebulebiT (masSi

Setanilia cvlilebebi saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 27 ianvris

#23 brZanebulebiT) damtkicebulia standartizaciis, sertifikaciisa da

Page 182: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

182

metrologiis departamentis debuleba. dokumentis mixedviT, saqstandarti

aris damoukidebeli samTavrobo dawesebuleba, romelic axorcielebs

saxelmwifo zedamxedvelobas da kontrols standartizaciis,

sertifikaciisa da metrologiis sferoSi.

saqstandartis debulebaSi gansazRvrulia misi ZiriTadi amocanebi,

funqciebi, ufleba-movaleobani da organizaciuli struqtura. igi

moicavs Semdeg ZiriTad qvedanayofebs: standartizaciis, metrologiis,

sertifikaciis da akreditacia-licenzirebis sammarTveloebi.

mravali, kerZod ki, evropuli qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebiTa

da vmo-s SeTanxmebis Sesabamisi moTxovnis Sesrulebis mizniT,

saqstandartm Seqmna erovnuli sainformacio centri. sainformacio

centri emsaxureba saqarTvelosa da vmo-s wevrebs Soris informaciis

gacvlas. Tumca, unda aRiniSnos, rom finansuri da materialuri

saSualebebis naklebobis gamo, aRniSnuli centri jer efeqturad ver

muSaobs.

1.2.2 sertifikacia

produqciisa da momsaxurebis sertifikaciis Sesaxeb kanoni miRebul iqna

1996 wels. miRebis dRidan kanonSi ar Sesula arsebiTi cvlilebebi.

kanoni aregulirebs rogorc produqciis, aseve momsaxurebis

savaldebulo da nebayoflobiT sertifikacias da gansazRvravs am

procesSi monawile pirebis ZiriTad ufleba-movaleobebs. kanonis erT-

erTi mizania produqciis usafrTxoebaze kontrolis ganxorcieleba

adamianis sicocxlis, janmrTelobis, qonebis da garemos dacvis da

ZiriTad moTxovnebTan produqciis Sesabamisobaze damamzadeblis mier

deklarirebuli produqciis xarisxis maCveneblebis dadasturebis mizniT.

garda amisa, kanonSi gansazRvrulia savaldebulo sertifikaciis zogadi

wesebi da dadgenilia procesSi monawile sxvadasxva mxareebis rolebi.

dabolos, kanoni iTvaliswinebs nebayoflobiT sertifikaciasa da misi

organizebis gzebs.

kanoni ZiriTadad morgebulia sabWoTa sistemaze. kanoniT

gaTvaliswinebuli midgoma sakmarisad rTulia. kanoniT gansazRvruli

sertifikaciis sistema Sesaferisia mxolod `gosstandartebisTvis” da ar

Semoifargleba mxolod produqciis usafrTxoebis dacviTa da

mwarmoeblebisTvis teqnikuri moTxovnebis dawesebiT. es ki warmoadgens

vaWrobaSi zedmeti barierebis warmoqmnis seriozul wyaros.

saqarTvelos prezidentis 22.07.2002 wlis savaldebulo sertifikaciidan

nebayoflobiT sertifikaciaze etapobrivi gadasvlis RonisZiebebis

Sesaxeb #313 brZanebulebiT gansazRvrulia savaldebulodan

nebayoflobiT sertifikaciaze gadasvlis vada - 2003 wlis meore naxevari.

masSi aseve mocemulia savaldebulo sertifikacias daqvemdebarebuli

produqciis sarekomendacio nusxa (romelic wina nusxasTan SedarebiT

Page 183: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

183

Semcirebulia). brZanebulebiT, Sesabamis organoebs evalebodaT

aRniSnuli nusxa mieRoT 2002 wlis 1 agvistomde.

standartizaciis, sertifikaciisa da metrologiis saxelmwifo

departamentis, transportisa da komunikaciebis saministros,

urbanizaciisa da mSeneblobis saministros, Sinagan saqmeTa saministros,

turizmisa da kurortebis saxelmwifo departamentis 08.08.2002 wlis #203

erToblivi brZanebiT miRebul iqna savaldebulo sertifikacias

daqvemdebarebuli produqciis nusxa. igi exeba zemoT aRniSnul

prezidentis brZanebulebas.

aRniSnul. nusxaSi mocemuli produqciisa da momsaxurebis ricxvi

Semcirebulia 62%-iT. amasTanave, danarCeni 10,8% eqvemdebareba ara

Sesabamisobis Sefasebis srul proceduras da sertifikacias, aramed

Sesabamisobis deklaracias momwodeblis mier warmodgenili

dokumentaciis safuZvelze. marTalia, erToblivi brZanebiT miRebuli

nusxa Semcirebulia, magram am etapze igi kvlavac saWiroebs Semcirebas.

savaldebulo gamocdas daqvemdebarebuli TiToeuli produqciis

gansazRvris aseTi midgoma ar Seesabameba evropul kavSirSi aprobirebul

(ZiriTadad, axali midgoma) msgavsi problemebis gadaWris logikas.

praqtikulad SeuZlebelia yvela im produqciis CamoTvla, romelic

saWiroebs Semowmebas, vinaidan bazarze SeiZleba Semovides axali saxis

produqcia, romelsac nusxa ar iTvaliswinebs magram axasiaTebdes

adamianis sicocxlis, janmrTelobisTvisa da garemosaTvis safrTxe,

kanonmdebeli ki, namdvilad, ver auwyobs fexs bazarze momxdar

cvlilebebs.

1.2.3 Sesabamisobis Sefaseba

2002 wlis 28 seqtembers miRebul iqna saxelmwifo ministris #75 brZaneba

saqarTveloSi Sesabamisobis dadasturebis sistemis Seqmnis strategiis

Taobaze. brZaneba iTvaliswinebs evropuli kavSiris Sesabamisobis

Sefasebis da xarisxis dadasturebis sistemis saqarTvelos

kanonmdeblobaSi danergvis axal koncefcias. igi gansazRvravs

saqstandartis mier misaRebi RonisZiebebis, maT Soris sakanonmdeblo

zomebs da maTi ganxorcielebis vadebs.

aRsaniSnavia, rom aRniSnuli samarTlebrivi aqti moicavs im principebs,

romlebsac efuZneba evropuli sistema da gansazRvravs ganviTarebis swor

mimarTulebas. Tumca, konkretuli zomebis misaRebad dadgenili vadebi

sakmaod mkacria da SesaZlebelia praqtikaSi rTulad gansaxorcielebeli

aRmoCndes.

1.2.4 akreditacia

akreditaciis sferoSi miRebulia mTeli rigi normatiuli dokumentebisa.

saqstandartis gancxadebiT, qvemoT CamoTvlili dokumentebi SemuSavda

EN 45000 seriis standartebis safuZvelze:

Page 184: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

184

- SST 1003 - 98 „akreditaciis sistema. produqciisa da momsaxurebis

sertifikaciis organoebis akreditacia“

- SST 100,4 – 98 „akreditaciis sistema. sagamocdo da sertifikaciis

laboratoriebis (centrebis) akreditacia, zogadi moTxovnebi“;

- SST 100,5 – 98 „akreditaciis sistema. zogadi moTxovnebi sagamocdo da

dadasturebis laboratoriebis (centrebis) mimarT“

- SST 5.005 – 98 `akreditaciis saxelmwifo sistema. zogadi moTxovnebi

sertifikaciis organoebis mimarT“

- SD 20473172 – 025-99 `sazomi erTeulebis unifikaciis uzrunvelmyofi

saxelmwifo sistema. sazomi erTeulebi sazomi saSualebebis

damadasturebelTa mimarT, maTi treiningisa da testirebis wesebi“

- SD 20473172 – 026-99 `akreditaciis sistema. akreditirebuli

sertifikaciis organoebis, sagamocdo laboratoriebis (centrebis)

sainspeqcio kontrolis ganxorcielebis wesi.“

- SD 20473172 – 027-99 `sazomi erTeulebis unifikaciis uzrunvelmyofi

saxelmwifo sistema. iuridiul pirTa metrologiuri samsaxurebis

akreditaciis wesi sazomi saSualebebis dadasturebisaTvis.“

akreditaciis sistemas saqstandartSi emsaxureba specialuri sammarTvelo

CamoTvlili dokumentebis safuZvelze. standartebi registrirebulia

iusticiis saministroSi da maTi dasaxelebis – „standartis“ - miuxedavad

warmoadgens normatiul dokumentebs. es, faqtobrivad, ukve warmoadgens

terminis araswor gamoyenebas da standartis arsis ugulvebelyofas.

amrigad, igi Seusabamoa evropul kavSirSi funqcionirebad sistemasTan,

xolo es ukanaskneli efuZneba nebayoflobiTi xasiaTis EN da ISO wesebs.

2. rekomendaciebi da sakanonmdeblo cvlilebebis argumentacia

2.1 produqciis zogadi usafrTxoeba

gaTvaliswinebulia, rom dasruldes qarTul kanonmdeblobaSi

produqciis zogadi usafrTxoebis direqtivis yvela debulebis gadmotana.

produqciis usafrTxoebas aregulirebs kanoni momxmarebelTa dacvis

Sesaxeb, romelic miRebulia 1996 wlis 20 marts. samwuxarod, evropuli

direqtivis debulebani srul;ad ar aris gaTvaliswinebuli am kanonSi.

kerZod, gansazRvrebebi, „usafrTxo produqti“, „mwarmoebeli“,

"distributori“, „bazris zedamxedveloba“. kanoni ar moicavsaucilebel

procedurebs. garda amisa, kanoni jer ar aregulirebs Sesabamisi

saxelmwifo makontrolebeli organoebis pasuxismgeblobas; masSi aseve ar

aris warmodgenili adgilobriv da saerTaSoriso doneze informaciis

swrafi gacvlis sistema.

rekomendirebulia, arsebuli kanoni Seswordes da daematos Sesabamisi

debulebebi an momxmarebelTa uflebebis dacvis kanonidan amoRebul

iqnas produqciis zogad usafrTxoebasTan dakavSirebuli yvela debuleba

da momzaddes calke kanoni produqciis zogadi usafrTxoebis Sesaxeb. es

Page 185: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

185

ukanaskneli ufro naTeli iqneba ucxoeli, kerZod evrpeli

importiorebisa da mwarmoeblebisaTvis.

bazris zedamxedveloba

SemoTavazebuli kanonmdebloba gulisxmobs bazris zedamxedvelobis

qarTuli sistemis reorganizacias. gansakuTrebiT mniSvnelovania,

erTmaneTisagan gaimijnos produqciis gamocdisa da sertifikaciis

Catareba Sesabamisobis Sefasebis procedurebiT da bazris

zedamxedvelobis procedurebiT.

informaciis swrafi gacvlis sistema

bazris zedamxedvelobis yvela regionalur organos Soris informaciis

gacvlis Tanamedrove sistema aucilebelia Sesaabamis organoebs Soris

informaciis dauyovnebliv miwodebisa da maTi inspeqtorebis mxridan

swrafi reagirebis uzrunvelsayofad bazridan saSiSi produqciis

amosaRebad, nebismieri gansaxorcielebeli zomis Sesaxeb momxmarebelTa

informirebisaTvis.

produqciis zogadi usafrTxoebis Sesaxeb kanonmdebloba warmoadgens

nabijs bazris zedamxedvelobis sistemaSi saxelmwifo makontrolebeli

meqanizmis saTanado sistemis Seqmnisaken, romlis mizania momxmarebelTa

dacva saSiSi produqciisagan. bazris zedamxedvelobisa da momxmarebelTa

dacvis msgavsi an analogiuri sistemebis arseboba xels Seuwyobs

adgilobrivi produqciis eqsports.

2.2 teqnikuri reglamentebi evropuli „axali midgomis“ mixedviT

pirveli rigis prioritetad unda CaiTvalos teqnikuri reglamentebis

miReba iseTi produqciisaTvis, romlebic sariskoa adamianis, cxovelebisa

da garemosaTvi: saTamaSoebi, manqana-danadgarebi, samedicino aparatura da

sxv.

saqstandartma da sxva Sesabamisma teqnikurma saministroebma unda

daiwyon axali midgomis direqtivebis safuZvelze teqnikuri

reglamentebis SemuSaveba. axali samarTlebrivi dokumentebi Secvlian

Sesabamis yofil sabWoTa standartebs, romlebic standartizaciis

Sesaxeb kanoniT gansazRvruli gardamavali periodis gamo droebiT

ZalaSi rCebian.

sasurvelia, „axali midgomis“ direqtivebis mTeli speqtris gadmotana,

Tumca, pirvel rigSi, prioriteti unda mieniWos Semdeg samarTlebriv

aqtebs:

- sabWos 89/336/EEC direqtiva (eleqtromagnituri Tavsebadoba)

- sabWos 1973 wlis 19 Tebervlis #73/23/EEC direqtiva (Zabvis dadgenil

farglebSi gamosayeneblad gansazRvrul eleqtro danadgarebi)

- sabWos 1998 wlis 22 ivnisis 98/37/EC direqtiva (manqana-danadgarebi)

Page 186: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

186

- sabWos 1990 wlis 20 ivnisis 90/384/EEC direqtiva (meqanikuri asawoni

instrumentebi)

- sabWos 89/106/EEC direqtiva (samSeneblo produqcia)

- sabWos 90/396/EEC direqtiva (gazis mowyobilobebi)

- sabWos 87/404/EEC direqtiva (martivi wnevis rezervuarebi)

- sabWos 97/23/EC direqtiva (wnevis danadgarebi)

- sabWos 92/42/EEC direqtiva (cxeli wylis saqvabeebi)

- sabWos 88/378/EEC direqtivis (saTamaSoebis usafrTxoeba)

- sabWos 98/13/EC direqtiva (satelekomunikacio sadguris aRWurviloba)

- sabWos 1999/5/EC direqtiva (radio da satelekomunikacio sadguris

aRWurviloba)

evropuli tqnikuri kanonmdeblobis daaxloeba gaTvaliswinebuli iqna

partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebiT (muxli 43).

direqtivebi prioritetebis mixedviT gansazRvrulia im ekonomikuri

seqtorebis safuZvelze, romlebic yvelaze metad ganviTarebulia da

saWiroebs saxelmwifos mxridan swor regulirebas. Semdgom etapze

rekomendirebulia yvela danarCeni axali midgomis direqtivis gadmotana.

savaldebulo “gosstandartebis sistemidan standartebis nebayoflobiTi

gamoyenebis evropul sistemaze gadasvlis Semdeg, potenciurad saSiSi

produqciis ZiriTadi moTxovnebi unda mowesrigdes teqnikuri

kanonmdeblobiT. es momenti yvelaze mniSvnelovania, Tumca igi unda

ganxorcieldes standartizaciis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT

gansazRvrul gardamaval periodSi. rogorc ukve aRiniSna, gardamavali

periodi dasruldeba 2003 wlis 20 aprils. saqarTvelos bazrisaTvis

Zalian saSiSi iqneba, Tu “gos standartebi” saWiroebisamebr ar Seicvleba

saqarTvelos kanonmdeblobiT da, Sesabamisad, qarTuli standartebiT.

Tu evropuli axali midgomis teqnikuri kanonmdebloba iTvaliswinebs

mxolod ZiriTad moTxovnebs Sesabamisi produqciis usafrTxoebisaTvis,

evropuli standartebi anu harmonizebuli standartebi aregulirebs

mxolod teqnikur detalebs. aqedan gamomdinare, evropuli teqnikuri

kanonmdeblobois saqarTvelos kanonmdeblobaSi danergva niSnavs

paralelurad Sesabamisi harmonizebuli EN standartebis da im EN standartebis miRebas, romlebsac efuZneba harmonizebuli standartebi,

anu gansazRvraven gazomvis meTodebs, miRebis kriteriumebs an sagamocdo

aRWurvilobas.

axali teqnikuri reglamentebis da harmonizebuli standartebis mokle

vadebSi misaRebad, garkveuli moculobis biujetia aucilebelia

kvalificirebul mTargmenlTa jgufis Sesaqmnelad da personalis

treiningisaTvis teqnikuri terminologiis sworad gamoyenebisa da

Seswavlis mizniT.

Page 187: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

187

2.3 Sesabamisobis Sefaseba

evropuli axali midgomis direqtivebis gadmotanasTan (ix. 2.2) erTad

aucilebelia evropis 93/465 gadawyvetilebis implementacia, romelic

exeba Sesabamisobis Sefasebis procedurebis sxvadasxva fazebisaTvis

gansazRvrul modulebs da CE Sesabamisobis niSnis datanisa da

gamoyenebis wesebs. es, ki niSnavs Sesabamisobis Sefasebis Sesaxeb kanonis

SemuSavebas.

saqarTvelos Sesabamisobis Sefasebis sistema, kerZod ki sertifikaciis

wesebi, nawilobriv regulirdeba kanoniT produqciisa da momsaxurebis

sertifikaciis Sesaxeb, romelic miRebulia 1996 wels. 1999 wlis ivnisis

standartizaciis Sesaxeb axali kanoniT gaTvaliswinebuil Sesworebebi

jer ar aris miRebuli. sertifikaciis, gamocdisa da Sesabamisobis

deklaraciis sistemaSi saxelmwifos Careva unda Semoifarglos im

produqciiT, romelic atarebs usafrTxoebasTan dakavSirebul garkveul

risks da pirveladi pasuxismgebloba ekisreba damamzadeblebs,

importiorebsa da distributorebs. Sesabamisobis Sefasebis proceduris

Catareba, arsebuli qarTuli kanonmdeblobis Tanaxmad, iwvevs vaWrobaSi

teqnikur barierebs da seriozulad uSlis xels qveyanaSi importsa da

eqsports.

Cveni rekomendaciaa, Sesabamisobis Sefasebis procedurebi mowesrigdes

evropuli axali midgomis Tanaxmad calke samarTlebrivi dokumentis

SemuSavebiT. EN 45000 da ISO/IEC 17000 stndartebis miReba mniSvnelovania,

vinaidan maTSi ganmartebulia pirobebi, romlebic laboratoriebma da

sertifikaciis organoebma unda daakmayofilon akreditaciis

mosapoveblad, miuxedavad im sferosi an produqciisa, romelzec isini

muSaoben. aseT SemTxvevaSi, sxva damatebiTi kanonmdebloba aRar gaxdeba

aucilebeli.

2.4 akreditacia

Sesabamisobis Sefasebis axali „modularuli" sistemis efeqturi

funqcionirebis mizniT aucilebelia Sesabamisi sertifikaciis organoebi.

amrigad, saWiroa saxelmwifo doneze akreditaciis funqcia daevalos

konkretul organos, Seiqmnas evropuli standartebis da evropis

akreditaciis sabWos rekomendaciis Sesabamisi saTanado akreditaciis

sistema. es gulisxmobs saTanado institucionalur mSeneblobas da

personalis treinings akreditaciis sxvadasxva sferoebSi: sagamocdo da

kalibraciis laboratoriebi, sertifikaciis organoebi (produqcia,

menejmentis sistemebi, kadrebi) da sainspeqcio organoebi.

akreditaciis saqmianoba saqarTveloSi jer ar aris harmonizebuli.

sxvadasxva saministroebsa da aseve saqstandartSi funqcionirebs

sakuTari akreditaciis departamentebi sakuTari akreditaciis

procedurebiT. es niSnavs, rom laboratoria, romelic muSaobs sakvebi

produqtebis seqtorSi, gansxvavebulad fasdeba vidre, magaliTad,

laboratoria, romelic cdis qimiur produqcias.

Page 188: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

188

evropulis msgavsi akreditaciis sistemis misaRebad, akreditaciasTan

dakavSirebuli yvela saqmianobis organizeba unda moxdes erT organoSi,

romelic umokles droSi gaxdeba damoukidebeli organo. seqtorul

komitetebSi, romlebSic Sevlen eqspertebi saqstandartis da sxvadasxva

saministroebis akreditaciis departamentebidan, akreditaciis

procedurebi unda SemuSavdes evropuli standartebis Sesabamisad da

Semfaseblebma treiningi unda gaiaron sxvadasxva teqnikur sferoebSi,

romlebic, ZiriTadad, gare Semfaseblebi arian (romlebic muSaoben

saministroebSi, laboratoriebSi, sertifikaciisa da sainspeqcio

organoebSi).

samwuxarod, EN 45000 seriis standartebis nawili miRebul iqna rogorc

e.w. savaldebulo xasiaTis qarTuli erovnuli standarti.

rekomendirebulia, gauqmdes es „savaldebulo“ standartebi da SemoRebul

iqnes evropuli sistema.

2.5 seqtoruli kanonmdebloba

upirveles yovlisa mowesrigebas saWiroebs sakvebi produqtebis sfero.

seqtoruli midgomis yvela direqtiva, romelic exeba sakvebi produqtebis

SefuTvasa da etiketirebas, sakveb danamatebs, sakvebi produqtebis

higienas da sxv. gadmotanil unda iqnes erovnul kanonmdeblobaSi.

sakvebi produqtebis usafrTxoebas didi mniSvneloba eniWeba imis gamo,

rom mas pirdapiri gavlena aqvs adamianis sicocxlesa da janmrTelobaze.

saSiSma sakvebma SeiZleba didi ziani miayenos momxmareblebs. amasTan,

sakvebi produqtebis sferos evropuli teqnikuri reglamentebi unda

dainergos arsebuli kanonmdeblobis naklovanebebis Sesavsebad, romelic

yofili sabWoTa gostebiT aris gamowveuli da Secvalos isini, romlebic

gankuTvnilia calkeuli produqtebisaTvis da xSirad ver moicavs

bazarze Semosuli an Tundac adgilobrivad damzadebuli saqonlis mTel

speqtrs an asortiments.

aranakleb prioritetulia adamianis moxmarebisaTvis gankuTvnili

medikamentebis Sesaxeb direqtivebis gadmotana. daaxloebis Semdeg

etapebze mniSvnelovania aseve danarCeni ori seqtoric – qimiuri

produqcia da avtomoto satransporto saSualebebis mrewveloba –

dauxlovdes evropul kanonmdeblobas. amis mizezia is, rom es seqtorebi

swrafad ganviTarebadia. magaliTad, manqanaTwarmoebis qarxana quTaisSi

(dasavleT saqarTveloSi) da rusTavis azotis qarxana. aRniSnul sferoSi

axali teqnikuri kanonmdeblobis Semotana aucileblad Seuwyobs xels

ucxoeli investiciebis mozidvas da Sesabamisad, am industriebis zrdas.

2.6 standartizacia

rekomendirebulia standartizaciis Sesaxeb saqarTvelos kanonis

gadasinjva da qarTuli standartebis diferenciaciis Tavidan acileba.

Page 189: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

189

nebayoflobiTi standartebis miReba mniSvnelovani wingadadgmuli nabiji

iyo saqarTvelos xarisxis infrastruqturis sistemis reformirebis

procesSi. Tumca, transformacia ar momxdara mis Sedegad da adgili

hqonda e.w. qarTuli erovnuli standartebis Seqmnas, romlebic

„savaldebulo“ standartebs warmoadgens. meores mxriv, arsebobs

qarTuli standartebi, romlebic evropulis msgavsad nebayoflobiTi

xasiaTisaa. es iwvevs gaugebrobas standartis momxmareblebs Soris da

SeusabamobaSia vmo-s SeTanxmebasa da standartizaciasTan dakavSirebul

evropul principebTan. mkacrad rekomendirebulia, teqnikuri

kanonmdebloba miRebul iqnas samarTlebrivi dokumentis, mag.

brZanebulebis saxiT.

standartizaciis saqmianoba moiTxovs seriozul dafinansebas,

gansakuTrebiT ki es Seexeba harmonizebuli standartebis teqstebis

SeZenas da maT miRebas erovnul standartebis saxiT, mTargmnelobiTi

samsaxuris Seqmnas, personalis treiningsa da gadamzadebas,

saqstandartis erovnul sainfomracio centris ukeTes aRWurvas.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

aRniSnul sferoebSi saqarTvelos kanonmdeblobis ganviTareba

progresulad mimdinareobda 1999 wels, Tumca mas Semdeg es procesi

Senelebulia. saqarTvelos xarisxis infrastruqturis mTliani sistema

efeqturad imuSavebs mxolod akreditaciis, sertifikaciisa da gamocdis

Sesabamisi organoebis evropuli standartebis (EN 45000 da ISO/IEC 17000

seriis standartebi) safuZvelze Seqmnis Semdeg. Sesabamisobis Sefasebis

sistema produqciis usafrTxoebasTan mimarTebiT evropaSi Seiqmna wevr

saxelmwifoebs Soris vaWrobaSi teqnikuri barierebis Semcirebis mizniT.

saqarTvelosaTvis es niSnavs imas, rom standartizaciis, sertifikaciisa

da akreditaciis sferoebSi analogiuri sistemis SemoRebis Semdeg da

evropuli Sesabamisi teqnikuri kanonmdeblobis ganxorcielebis Semdeg,

saqarTvelos bazari ufro mimzidveli gaxdeba evrokavSiris wevri

saxelmwiofebisaTvis. teqnikuri kanonmdeblobis da Sesabamisi

Sesabamisobis an sertifikaciis procedurebis harmonizaciis Sedegad

ucxouri produqciis saqarTvelos bazarze daSvebis iseve, rogorc

qarTuli produqciis ucxour bazarze gatanis SesaZlebloba Seamcirebs

gamocdebisa da sertifikaciis xarjebs damamzadeblisa da

importiorisaTvis, rac gaaiafebs produqcias da import-eqsportis

procesebs ki daaCqarebs.

aRniSnuli struqturebis danergva aseve xels SeuSlis saSiSi da sarisko

produqciis qarTul bazarze advilad SeRwevas. adgilobrivi bazris

dacva sertifikaciis da gamocdebis gamWvirvale procedurebis, bazris

zedamxedvelobis funqcionirebadi sistemis paraleluri procesia,

romelic iwyeba sasazRvro kontroliT da moicavs momxmarebelTa dacvis

da informaciis miwodebis Zlier sistemas.

Page 190: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

190

sazogadoebis ufro metad informirebam SesaZlebelia xeli Seuwyos

axali samarTlebrivi bazis ganxorcielebas. mizanSewonili iqneboda

socialuri sistemis Seqmna anu masobrivi informaciis saSualebebSi im

informaciis gamoqveynebas, romelic exeba kerZo monawileebs, axali

sistemiT gaTvaliswinebul maT uflebebsa, movaleobebs da axal

SesaZleblobebs. es SeiZleba ganxorcieldes rogorc kerZo, ise

saxelmwifo seqtoridan bazris zedamxedvelobis organoebis pirdapiri

monawileobiT.

Page 191: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

191

transporti 1. Sesavali

transportis ganviTareba did wvlils Seitans saqarTvelos ekonomikuri

mdgomareobis gaumjobesebaSi, xolo kanonmdeblobaTa harmonizacia xels

Seuwyobs evropuli satransporto kompaniebis saqarTvelos teritoriaze

da saqarTvelos kompaniebis evropis masStabiT funqcionirebas.

saqarTvelos transportis seqtori sakmaod ganviTarebulia. arsebobs

rigi saxelmwifo da kerZo kompaniebisa, romlebic funqcionireben

transportis sxvadasxva dargSi. saqarTvelos transportis da

komunikaciebis saministros garda qveyanaSi funqcionirebs saavtomobilo

transportis administracia, samoqalaqo aviaciis administracia da

sazRvao transportis administracia. 1998 wlis bolos saqarTvelos

rkinigzis departamenti gardaiqmna SezRuduli pasuxismgeblobis

sawarmod `saqarTvelos rkinigza~, saoperacio da infrastruqturuli

saqmianobis erTmaneTisagan gamijvnis mizniT. sabWoTa periodSi

satransporto seqtoris saqmianoba ZiriTadad qveynis SigniT

funqcionirebaze iyo agebuli. sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ki

satransporto seqtori saerTaSoriso bazarze gavida. TurqeTTan

sazRvris gaxsnam mkveTrad gazarda saavtomobilo transportis

saqmianobis masStabebi. saqarTvelo cdilobs momavalSi daimkvidros

satranzito qveynis statusi. evropa-kavkasia-aziis satransporto derefnis

(trasekas) proeqtSi monawileoba swored am miznis miRwevas emsaxureba.

saqarTveloSi satransporto saqmianobis maregulirebel ZiriTad

normatiul aqtebs warmoadgens konstitucia, saerTaSoriso

xelSekrulebebi, romelTa xelSemkvrel mxaresac warmoadgens

saqarTvelo, kanonebi transportisa da komunikaciebis sferos

saxelmwifo marTvisa da regulirebis wesis, saavtomobilo transportis,

sagzao moZraobis usafrTxoebis Sesaxeb, sarkinigzo kodeqsi, sahaero

kodeqsi, sazRvao kodeqsi, samoqalaqo kodeqsi, sagadasaxado kodeqsi da

sxva Sesabamisi normatiuli aqtebi. garda amisa, saqarTvelo miuerTda 30-

ze met saerTaSoriso konvencias transportis sferoSi. Tumca am

konvenciebiT gaTvaliswinebuli wesebi da normebi yovelTvis rodi

sruldeba. aqedan gamomdinare, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens

garkveuli normatiuli aqtebis miReba da ganxorcieleba.

kanonmdeblobaTa harmonizaciis done transportis dargebis mixedviT

sxvadasxvaa.

qveynis mTavrobisTvis upirveles prioritets transportis sferosTvis

garkveuli garemos Seqmna warmoadgens, e.i. funqcionirebis Semaferxebeli

barierebis moxsna da saqarTvelos tranzitisTvis mimzidvel qveynad

gadaqceva. es ki konkurenciis xelSewyobas niSnavs, rac Seqmnis

operatorebis efeqturobis amaRlebis stimuls. mTavrobam unda

gaaumjobesos teqnikuri da usafrTxoebis kontroli.

saqarTveloSi transportis sferos Semdgomi ganviTarebis mizniT

SeiZleba gamoyenebuli iqnes evrogaerTianebis satransporto politikaSi

Page 192: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

192

Semavali mravali direqtiva da reglamenti. transportis sferoSi

momuSave samuSao qvejgufis rekomendaciaa zogierTi maTganis gadmotana

saqarTvelos kanonmdeblobaSi.

2. rekomendaciebi da dasabuTeba

rkinigza

2.1 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1991 wlis 29 ivlisis 91/440/EEC direqtivasTan,

evrogaerTianebis rkinigzis ganviTarebis Sesaxeb.

saqarTvelos kanonmdeblobis aRniSnul direqtivasTan harmonizacia da

misi saboloo ganxorcieleba dadebiT Sedegebs moitans: Sesustdeba

saxelmwifos gavlena rkinigzis transportSi CarTuli kompaniebis mier

wamowyebul komerciul da sameurneo saqmianobaze, gaRrmavdeba yvela

operatorisaTvis rkinigzis infrastruqturiT sargeblobis saSualeba,

Camoyalibdeba sabazro principebze orientirebuli satarifo politikia,

ganisazRvreba infrastruqturis ekonomikurad gamarTlebuli

sagadasaxado principebi da misi ganviTarebis dafinanseba, moZravi

Semadgenlobis da infrastruqturis sertifikacia, romelic

usafrTxoebis uzrunvelyofis garantia iqneba. am RonisZiebebis

saSualebiT, gaizrdeba konkurencia aRniSnul sferoSi da sarkinigzo

transportis momsaxureba gaxdeba ufro efeqturi da konkurentunariani.

saqarTvelos rkinigza ufro mimzidveli gaxdeba satransporto

gadazidvebisaTvis ucxouri, gansakuTrebiT trasekas proeqtSi monawile

qveynebisaTvis.

aRsaniSnavia, rom operatorebis Tavisufali daSvebis TvalsazrisiT, rac

mTel rig ganviTarebul qveynebSi sarkinizgo transportis warmatebuli

funqcionirebis aprobirebuli formaa da momavalSi saqarTveloSic

gadaudeblad gvesaxeba, saWiroa gagrZeldes saqarTvelos rkinigzaSi

teqnikuri infrastruqturis Semdgomi ganviTarebis mimdinare procesebi,

saerTaSoriso standartebis gaTvaliswinebiT. sxvagvarad Zneli iqneba

msxvili saoperatoro kompaniebis daintereseba, romlebic mzad iqnebian

seriozuli investiciebi ganaxorcielon saoperatoro saqmianobis

warmarTvis mizniT, rac saboloo jamSi uzrunvelyofs infrastruqturis

menejmentisa da saoperatoro saqmianobis gamijvnas.

sazRvao transporti

2.2 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1986 wlis 22 dekembris 4055/86 reglamentTan, romelic

iTvaliswinebs momsaxurebis gawevis Tavisuflebis principis gamoyenebas

sazRvao transportis mimarT, rogorc wevr saxelmwifoebs, aseve wevr

saxelmwifoebsa da mesame qveynebs Soris.

Page 193: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

193

aRniSnuli reglamenti dakavSirebulia tvirTebis Tavisufal tranzitTan

da trasekas derefnis politikidan gamomdinare saqarTvelosTvis

mniSvnelovani faqtori iqneba, romelic dadebiTad aisaxeba sazRvao

dargis Semdgom ganviTarebaze. gaizrdeba saqarTvelos navsadgurebSi

Semomavali gemebis raodenoba da mniSvnelovnad gaizrdeba tvirTbrunva.

aRniSnuli reglamentis ganxorcilebisaTvis aucilebeli iqneba

cvlilebebis Setana moqmed sabaJo da sagadasaxado kanonmdeblobaSi,

agreTve `sazRvris dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi.

2.3. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1993 wlis 13 seqtembris 93/75/EEC direqtivisTan,

evrogaerTianebis portSi Semavali an gamomavali saxifaTo tvirTis

gadamzidavi gemebis mimarT minimaluri moTxovnebis Sesaxeb.

saqarTvelos kanonmdebloba faqtiurad ar iTvaliswinebs minimalur

moTxovnebs saqarTvelos portebSi Semavali an gamomavali saxifaTo

tvirTis gadamzidavi gemebisaTvis. aRniSnuli direqtivis ganxorcieleba

mniSvnelovani iqenba saqarTvelosTvis naosnobis usafrTxoebisa da

garemos dacvis TvalsazrisiT. romelTa uzrunvelyofac SesaZlebeli

gaxdeba, mocemul direqtivaSi Camoyalidebuli debulebebis, moqmed

normatiul bazaSi asaxvis Sedegad. am direqtivis srulyofilad

ganxorcilebisaTvis aucilebeli iqneba agreTve saqarTveloSi gemebis

moZraobis marTvisa da kontrolis sistemis (VTS) danergva, romlis

saSualebiTac gaadvildeba kontroli saxifaTo tvirTis gadamzidav

gemebze.

2.4. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1997 wlis 11 dekembris 97/70/EC direqtivasTan, romelic

ayalibebs harmonizirebuli usafrTxoebis reJims, TevzaobisaTvis

gankuTvnili, 24 metriani da meti sigrZis mqone gemebisaTvis.

am direqtivis mixedviT Seqmnili TevzmWeri gemebis naosnobis

harmonizirebuli sistema dReisaTvis CvenTvis seriozuli sakiTxia,

radganac saqarTveloSi TevzmWeri gemebis mimarT arsebuli normatiuli

baza sakmarisi ar aris. saqarTveloSi aseTi sistemis danergva

saSualebas mogvcems amaRldes TevzmWeri flotix naosnobis usafrTxoeba

da misi Sesabamisoba evrostrandartebTan. aRniSuli diretqivis

saqarTveloSi ganxorcieleba aamaRlebs TevzmWeri flotis

konkurentunarianobas saerTaSoriso arenaze. aRniSnuli direqtivis

gansaxorcieleblad mosamzadebeli iqneba agreTve Sesabamisi cvlilebebi

sazRvao kodeqsSi an calke normatiuli aqti.

sahaero transporti

2.5 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1992 wlis 23 ivlisis 2407/92/EEC reglamentTan, sahaero

gadamzidvelebis licenzirebis Sesaxeb.

Page 194: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

194

amJamad, saqarTveloSi licenzirebis sakiTxebs aregulirebs kanoni

`licenziisa da nebarTvis gacemis safuZvlebis Sesaxeb~ (samewarmeo

saqmianobis licenzirebis Sesaxeb kanoni). am kanonis bazaze

transportisa da kavSirgabmulobis saministrom SeimuSava specialuri

kanonproeqti `samoqalaqo saaviacio saqmianobis licenziisa da nebarTvis

gacemis Sesaxeb~ da Seitana parlamentSi.

sxva sakiTxebTan erTad kanonproeqti aregulirebs:

a) licenziebis uvado gacemas – regularul sahaero gadayvana-

gadazidvaze;

b) nebarTvebis gacemas – araregularul sahaero gadayvana-gadazidvaze,

saaviacio samuSaoebis warmoebaze, agreTve saharo xomaldis samgzavro da

satvirTo tevadobebis realizaciaze.

1944 wlis Cikagos konvenciaze mierTebiT saqarTvelom aRiara

saerTaSoriso samoqalaqo aviaciis usafrTxo da mowesrigebuli

ganviTareba da saerTaSoriso standartebisa da rekomendirebuli

praqtikis danergva. amave dros saqarTvelo iswrafvis EKAK_Si gawevrianebaze ris Taobazec man ukve waradgina saTanado ganacxadi.

aRniSnul organizaciaSi gawevrianebiT saqarTvelo aiRebs Sesabamis

valdebulebebs evropis umaRlesi standartebis saqarTvelos samoqalaqo

aviaciaSi danergvaze. reglamentSi mocemuli debulebebis SemoReba

gaaunjobesebs momxmarebelTa interesebis dacvasa da saqarTveloSi

frenis usafrTxoebis da saaviacio uSiSroebis standartebs.

saqarTvelos samoqalaqo aviacia isargeblebs evropis samoqalaqo

aviaciis mowinave gamocdilebiT saaviacio bazris da saerTod samoqalaqo

aviaciis regulirebis saqmeSi.

2.6 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1992 wlis 23 ivlisis 2408/92/EEC reglamentiTan, gaerTianebis

sahaero gadamzidvelebisaTvis gaerTianebis SigniT sahaero xazebze

daSvebis Sesaxeb

saqarTvelos teritoriaze Sida sahaero gadazidvebi naklebad aris

ganviTarebuli. mis ganxorcielebas aferxebs Tanamedrove, mcire

tevadobis zeekonomiuri sahaero xomaldebis deficiti. reglamentis

debulebebis SemoReba xels Seuwyobs axali kompaniis Seqmnas da qveynis

Sida regularuli da araregularuli sahaero gadayvana-gadazidvebis

warmoebas. es gazrdis konkurencias da gamoacocxlebs samoqalaqo

aviacias dasavleT saqarTveloSi.

2.7. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1992 wlis 23 ivlisis 2409/92/EEC reglamentTan, saaviacio

momsaxurebisaTvis tarifebisa da ganakveTebis Sesaxeb.

saqarTveloSi tarifebi Sida gadazidvebze, araregularul saerTaSoriso

gadazidvebze da satvirTo gadazidvebze praqtikulad

Page 195: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

195

liberalizirebulia. saerTaSoriso samgzavro gadazidvebis tarifebi

regulirdeba samTavrobaTaSoriso SeTanxmebebiT. am reglamentis

ganxorcieleba gaaumjobesebs momxmareblis interesebis dacvas.

mniSvnelovania is garemoeba rom reglamenti Seicavs zogadi garantiis

punqts, romlis Tanaxmadac wevr qveynebs, garkveul pirobebSi, SeuZliaT

gaauqmon zedmetad maRali tarifebi an SeaCeron tarifebis Semdgomi

vardna.

saavtomobilo transporti

2.8. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

saerTaSoriso transportisaTvis (saxmeleTo transportireba

daqiravebuli satransporto saSualebebiT an anazRaurebis sanacvlod)

zogierTi saerTo wesebis Camoyalibebis Sesaxeb evrosabWos pirvel

direqtivasTan, aRniSnuli direqtivis I da II danarTebSi mocemuli

transportirebis saxeebis gamijnvas da II danarTSi mocemuli

transportirebis saxeobebze nebarTvebis gacemas.

es direqtiva awesebs wevri saxelmwifoebisaTvis I da II danarTebSi

mocemuli tvirTebis saxmeleTo saerTaSoriso transportirebis

saxeobebis liberalizacias. saqarTvelos transportis ministris 1999

wlis #78 brZanebiT damtkicebul saerTaSoriso saavtomobilo satvirTo

gadazidvebis “nebarTvis” warmoebisa da gamoyenebis wesis me-5 muxlSi ki

mocemulia CamonaTvali im gadazidvebisa, romelTa Sesrulebisas

avtotransporti ar saWiroebs “nebarTvas”, romelSic ZiriTadad mciredi

gansxvavebebiT Tavmoyrilia mocemuli direqtivis I da II danarTebSi

mocemuli transportirebis saxeebi. Sesabamisad am normatiuli aqtebis

harmonizacia xels Seuwyobs saavtomobilo transportis funqcionirebas

da ekonomikuri TvalsazrisiT saxelmwifos damatebiT Semosavals

moutans.

2.9. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia 1992

wlis 17 dekembris evrosabWos #3912/92 (EEC) reglamentTan, mesame

qveyanaSi registrirebuli da moxmarebaSi gaSvebuli sagzao da qveynis

Sida sawyalosno transportis satransporto saSualebebTan dakavSirebiT

evrogaerTianebaSi ganxorcielebuli Semowmebebis (kontrolis) Sesaxeb.

reglamentis debulebebi xels Seuwyobs satransporto saSualebebis

Tavisufal moZraobas qveynis farglebSi. Sida sazRvrebze Semowmebebis

gauqmeba transportirebas ufro efeqturs gaxdis drois TvalsazrisiT,

rac satransporto momsaxurebisaTvis Zalian mniSvnelovan aspeqts

warmoadgens. aseve saqarTvelo ufro mimzidveli gaxdeba

tranzitisaTvis, rac emTxveva trasekas iniciativis miznebs.

2.10 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia 1989

wlis 21 dekembris evrosabWos #4058/89 reglamentTan - wevr

saxelmwifoebs Soris tvirTis transportirebisaTvis saWiro tarifebis

dadgenis Taobaze.

Page 196: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

196

wevr saxelmwifoebs Soris tvirTis transportirebisaTvis saWiro

tarifebis dadgenis Taobaze reglamentis #4058/89 me-2 da me-3 muxlebis

moTxovnebi iTvaliswinebs imas, rom gadazidvebis Sesaxeb kontraqtis

monawile mxareebs Soris satransporto operaciebis tarifebi dadgindes

Tavisufali SeTanxmebis safuZvelze. satransporto kompaniebma,

eqspeditor agentebma, safraxto brokerebma da transportis sferos sxva

agentebma, TavianTi wevri saxelmwifos kompetentur organoebs, maTi

moTxovnis safuZvelze, unda miawodon informacia tvirTis saerTaSoriso

saxmeleTo transportirebis tarifebis Sesaxeb, satransporto bazris

sainformacio sistemis SemoRebisaTvis. am sakiTxSi kanonmdeblobis

harmonizacia xels Seuwyobs satransporto momsaxureobis sainformacio

bazis Camoyalibebas, srulyofas da momsaxurebis sferos Semdgom

ganviTarebas.

2.11. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1996 wlis 29 aprilis 96/26/EC direqtivasTan satvirTo –

saavtomobilo da samgzavro gadazidvebis ganxorcielebaze nebarTvis

gacemis da diplomebis, sertifikatebis da kvalifikaciis sxva

damadasturebeli oficialuri dokumentebis urTierTaRiarebis Sesaxeb.

es xels Seuwyobs standartebis srulyofas profesiuli saqmianobis

ganxorcielebis uflebis sakiTxSi da sami xarisxobrivi kriteriumis _

kargi reputaciis, finansuri stabilurobis da profesiuli

kompetenturobis, gamoyenebas. aRniSnuli gaaumjobesebs satransporto

sawarmoebis momsaxurebis xarisxis, aamaRlebs mZRolTa usafrTxoebas da

garemos dacvas. xolo diplomebis, sertifikatebis da kvalifikaciis

damadasturebeli sxva oficialuri dokumentebis urTierTaRiarebis

principi gauadvilebs erovnul gadamzidvels saerTaSoriso

saavtomobilo gadazidvebis ganxorcielebas. direqtivaSi aRniSnuli

debulebebi metnaklebad aris asaxuli moqmed kanonmdeblobaSi,

aRsaniSnavia is faqtic, rom debulebebi Cadebulia `saavtomobilo

transportis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonproeqtSic, da es kanoni

daaregulirebs sanebarTvo da salicenzio saqmianobasTan dakavSirebul

sakiTxebs.

2.12. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia

evrosabWos 1996 wlis 25 ivlisis 96/53/EC direqtivasTan, erovnul da

saerTaSoriso mimosvlisas gaerTianebaSi moZravi zogierTi saxis

avtosatransporto saSualebebisaTvis maqsimalurad dasaSvebi zomebis da

saerTaSoriso mimosvlisas maqsimalurad dasaSvebi wonis gansazRvris

Sesaxeb.

direqtivaSi gaTvaliwinebuli debulebebis ganxorcielebis saSualebiT

moixsneba avtosatransporto saSualebebis wonisa da gabaritebis mimarT

gansxvavebuli satandartebis arsebobiT ganpirobebuli Tavisufali

gadaadgilebis xelisSemSleli barierebi. es gamoiwvevs erovnuli

gadamzidvelis Tavisufal gadaadgilebas saerTaSoriso mimosvlis dros

da aamaRlebs gzebze usafrTxoebis dones.

Page 197: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

197

dRemde saqarTvelos kanonmdebloba calsaxad ar gansazRvravs

avtosatransporto saSualebebis dasaSveb wonasa da gabaritebs, am

TvalsazrisiT aRsaniSnavia saavtomobilo transportis kodeqsis proeqti,

romelic momzadebulia saqarTvelos transportisa da kavSirgabmulobis

saministros mier da romelSic Tavmoyrilia direqtivaSi aRniSnuli

moTxovnebis msgavsi moTxovnebi.

2.13 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia sabWos

1985 wlis 20 dekembris 3821/85/EEC reglamentTan, sagzao transportis

moZraobis detalebis aRmricxavi mowyobilobis Sesaxeb.

reglamenti gansazRvravs aRmricxvel mowyobilobas, rogorc

avtotransportze dasamontaJebel mowyobilobas romelic aRricxavs da

aCvenebs avtomanqanis moZraobis detalebs da mZRolTaAsamuSao periodebs.

mowyobilobas unda SeeZlos aRricxos avtomanqanis mier gavlil manZili,

siCqare, mZRolis muSaobis da dasvenebis dro, yoveldRiuri dasvenebis

periodi. aRmricxavi mowyobilobis saSualebiT gaadvildeba mZRolTa

Sromisa da dasvenebis dacvis kontroli, rac xels Seuwyobs gzebze

moZraobis usafrTxoebis gaumjobesebas. saqarTvelos kanonmdebloba

dRemde ar iTvaliswinebda msgavs moTxovnebs sagzao transportis

moZraobis detalebis aRmricxvel mowyobilobebTan dakavSirebiT.

saavtomobilo transportis kodeqsis proeqtis me-4 Tavis me-11 muxli

gansazRvravs avtosatransporto saSualebebze specialur sakontrolo

mowyobilobis (taqografis) dayenebas an mZRolis piradi sakontrolo

wignakis gamoyenebas. reglamentis sabolood ganxorcielebisaTvis

saWiro iqneba Sesbamisi mowyobilobebis SeZena da damontaJeba

avtosatransporto saSualebebze.

2.14. rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia sabWos

1985 wlis 20 dekembris 3820/85/EC reglamentTan saavtomobilo

transportTan dakavSirebuli socialuri kanonmdeblobis harmonizaciis

Sesaxeb.

reglamentSi gansazRvruli debulebebi gaaumjobesebs gzebze

usafrTxoebas da mZRolis samuSao pirobebs, imiT rom dadgindeba

uwyveti marTvis dro, dRis ganmavlobaSi marTvis dro da dasvenebis

minimaluri periodi. mZRolebis samuSao pirobebis dadgeniT

gaumjobesdeba momsaxureba saavtomobilo transportis sferoSi da

mZRolTa uflebebis dacva. es aseve gazrdis gzebze usafrTxoebas.

aRniSnuli reglamentis ganxorcielebas xels Seuwyobs sagzao

transportze moZraobis detalebis aRmricxveli mowyobilobebis

SemoReba, romlis maregulirebeli reglamenti prioritedad aris

gansazRvruli saavtomobilo transportis dargSi.

mZRolTa Sromisa da dasvenebis reJimis Sesaxeb debulebebi

gaTvaliswinebulia saavtomobilo transportis kodeqsis proeqtSi,

romelic saSualebas mogvcems zemoaRniSnuli sakanonmdeblo aqtis

safuZvelze SemuSavdes Sesabamisi sakiTxebis maregulirebeli

kanonqvemdebare normatiuli aqtebi.

Page 198: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

198

2.15 rekomendirebulia saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia sabWos

1996 wlis 20 dekembris 96/96/EEC direqtivasTan, avtosatransporto

saSualebebisa da maT misabmelebis gzisTvis vargisobaze testirebis

Sesaxeb.

direqtivaSi moyvanili debulebebis saqarTveloSi danergva, anu evropis

erTian teqnikur moTxovnebTan saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia,

xels Seuwyobs saavtomobilo transportis dargSi moZraobisa da

ekologiuri usafrTxoebis gaumjobesebas, saqarTveloSi Catarebuli

gzisTvis vargisobaze testirebis Sedegebis aRiareba evrokavSirisa da

aRniSnul direqtivasTan mierTebuli qveynebis mxridan uzrunvelyofs

saqarTveloSi registrirebuli avtosatransporto saSualebebis

daubrkolebel gadaadgilebas evropul sivrceSi.

ekonomikuri TvalsazrisiT, direqtivisTan harmonizacia Seamcirebs

rezidenti gadamzidvelebis danaxarjebs evropis bazarze gasvlis

SemTxvevaSi, vinaidan ECMT (evropis transportis ministrTa konferenciis)

mravalmxrivi nebarTvebis misaRebad maT aRar dasWirdebaT gzisTvis

vargisobis testirebis damatebiTi proceduris gavla. direqtivis

debulebebis danergvis SemTxvevaSi pirvelive wels mogebaSi iqneba

erovnuli saerTaSoriso gadamzidveli vinaidan misi testirebis

procedurebis Catarebis danaxarjebi Semcirdeba daaxloebiT 55 evros

odenobiT TiToul avtosatransporto saSualebaze weliwadSi.

direqtivis debulebebis ganxorcielebas daWirdeba testirebis

(diagnostikuri) centrebis umniSvnelo teqnikuri gadaiaraReba da

momsaxure personalis specialuri momzadeba.

3. daskvnebi da damatebiTi SeniSvnebi

saqarTvelos kanonmdeblobis evropul kanonmdeblobasTan daaxloeba

ZiriTadad gaaumjobesebs transportis sferos funqcionirebis dones.

axali kanonebi da normatiuli aqtebi Seamcireben saxelmwifos Carevis

dones am seqtorSi. isini Seqmnian gacilebiT ukeTes garemos kerZo

seqtorisaTvis da xels Seuwyoben axladSeqmnili da ucxouri kompaniebis

bazarze daSvebas. bazarze daSveba gazrdis transportis sferoSi

konkurencias, rac aRniSnuli sferos operatorebisgan efeqturobis

amaRlebas da maRali donis momsaxurebis gawevas moiTxovs. es aamaRlebs

momxmarebelTa uflebebis dacvis dones. rekomendaciebSi asaxuli

harmonizacia moicavs usafrTxoebisa da socialur sakiTxebs. igi

dadebiT zegavlenas iqoniebs garemos dacvaze. mTavroba gaaumjobesebs

teqnikur da usafrTxoebis kontrols. harmonizebuli wesebi da

standartebi xelsayreli gaxdeba satranzito operatorebisTvis.

saqarTvelo satranzito moZraobis ufro mimzidvel marSrutad iqceva,

rac Seesabameba trasekas iniciativis mizans. ganviTarebuli seqtori

maRali tvirTbrunviT ucxour investiciebs moizidavs, Seqmnis damatebiT

samuSao adgilebs da saxelmwifos ufro maRal sagadasaxado

Semosavlebs moutans.

Page 199: saqarTvelos kanonmdeblobis evropuli kavSiris

199

kanonmdeblobaTa daaxloebiT gamowveuli cvlilebebi zegavlenas

iqoniebs transportis sferoSi moqmed agentebze. zogierTi maTganisTvis

axali kanonmdebloba xelsayreli iqneba, xolo zogierTi ki izaralebs.

magaliTad, 2.12 da 2.13 rekomendaciebSi mocemuli moTxovnebi tvirTad

daawveba erovnul satransporto gadamzidvelebs, romlebic

saavtomobilo transportis sferoSi funqcionireben. maT daevalebaT

mowyobilobebis SeZena da maTi satransporto saSualebebis axal

standartebTan SesabamisobaSi moyvana. 2.11 rekomendaciaSi mocemuli

moTxovnebi aSkarad momxmareblebisa da eqsportze orientirebuli

operatorebisTvis iqneba xelsayreli, Tumca zogierTma erovnulma

operatorma SeiZleba ver daakmayofilos kanoniT dadgenili da

saxmeleTo satransporto gadamzidvelis rangSi funqcionirebisTvis

saWiro sami xarisxobrivi kriteriumi. sahaero transportis bazarze

Tavisufali daSveba da tarifebisa da gadasaxadebis liberalizacia

sargebels moutans momxmareblebs, magram erovnul sahaero

gadamzidvelebs mZime pirobebSi Caayenebs. saqarTvelos samoqalaqo

aviacias Zalian gauZneldeba gauZlos msxvil dasavlur aliansebTan

konkurencias da SeiZleba dakargos bazari. amis Sedegad ki am sferoSi

momuSave profesionalebi umuSevari darCebian.

zogierT SemTxvevaSi kanonmdeblobaTa daaxloeba nawilobriv ukve

ganxorcielebulia, magram procesis dasrulebas garkveulma

RonisZiebebma unda Seuwyos xeli. saqarTvelos rkinigzis SemTxvevaSi,

kerZo operatorebis bazarze daSvebas, upirveles yovlisa, win unda

uswrebdes sarkinigzo infrastruqturis teqnikuri mdgomareobis

gaumjobeseba. saqarTvelos rkinigzis prioritets infrastruqturis

saerTaSoriso standartebTan daaxlovebas warmoadgens, rac bunebrivad,

sarkinigzo infrastruqturis saoperacio saqmianobidan gamoyofas

gamoiwvevs da kerZo operatorebs miizidavs. sazRvao transportis

seqtorSi saWiro iqneba 2.3 rekomendaciaSi mocemuli moTxovnebis

Sesruleba, rac saqarTveloSi gemebis moZraobis marTvisa da kontrolis

sistemis (VTS) SemoRebas gulisxmobs. es xels Seuwyobs im gemebis

gakontrolebas, romlebic saSiSi tvirTebis gadazidvas ewevian. Sedegad,

saWiro gaxdeba Sesabamisi kadrebis momzadeba.

rekomendaciebSi asaxuli saqarTvelos kanonmdeblobis evropulTan

daaxloebis gansaxorcieleblad saWiro iqneba gaumjobesebuli kontroli

Sesabamisi organoebis da samarTaldamcvelebis mxridan, winaaRmdeg

SemTxvevaSi am sferoSi Zneli iqneba mniSvnelovani warmatebis miRweva.