settur réttur
DESCRIPTION
Settur réttur. Sett lög í þrengri merkingu. Hugtakið settur réttur. Latneska sögnin ponere (að setja) Jus positum (lat.), p ositive law, droit positive Settur réttur - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Settur réttur
Sett lög í þrengri merkingu
Hugtakið settur réttur
Latneska sögnin ponere (að setja) Jus positum (lat.), positive law, droit
positive Settur réttur
Settur réttur í víðtækustu merkingu vísar til reglna, sem búnar hafa verið til af ásettu ráði af mönnum (sbr. orðið vildarréttur)
Staða setts réttar sem réttarheimildar
Íslenska þjóðveldið settur réttur viðurkenndur sem réttarheimild að aðeins takmörkuðu leyti
Nútíminn settur réttur langfyrirferðarmestur
réttarheimilda Tveir meginflokkar setts réttar
Rök settra réttarreglna
Lýðræðið – Hægt er að setja reglur í samræmi við vilja meirihlutans, t.d. með því að lýðræðislega kjörnir fari með lagasetningarvald
Réttarríki – Sett lög eru skýr, skiljanleg og fyrirsjáanleg
Hagkvæmni – Sett lög spara tíma og fjármuni Að öllu virtu,er æskilegt að hægt sé að setja
lög?
Nánar um kosti settra reglna
Settar reglur eru yfirleitt aðgengilegri Settur reglur eru yfirleitt skýrari,
fortakslausari, gefa minna svigrúm til mats og því er fyrirsjáanlegra hvernig niðurstöður dómstóla muni verða
Nánar um ókosti settra réttarreglna
Ósveigjanlegar og fortakslausar Óhófleg reglusetning - Settar reglur geta
verið miklar að vöxtum og flóknar Óhóflega tíð reglusetning - Settar reglur
geta verið síbreytilegar Settar reglur eru vandmeðfarnar
Hvenær er sérstök ástæða til að nota settar reglur Hvenær skiptir miklu að lögin séu sem skýrust?
Hvenær skiptir réttaröryggi miklu? Lög sem leggja skyldur, kvaðir o.þ.u.l á þegnanna
69. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, sbr. 7. gr. stjórnarskipunarlög nr. 97/1995
Hvaða öðrum atriðum hefur samkvæmt stjórnarskránni verið talið æskilegt að skipað væri með settum lögum?
Grundvallarlög
Skilgreining: Sá hluti stjórnarskrárinnar, sem ekki verður breytt nema samkvæmt 1. mgr. 79. gr. hennar
Væntanlega er einnig rétt að telja til grundvallarlaga stjórnskipunarvenjur, sem ekki verður breytt nema samkvæmt 1. mgr. 79. gr. STS
Þingleg meðferð frumvarpa til stjórnskipunarlaga
Frumkvæðisréttur hinn sami og vegna almennra laga Frumvarp, sem felur í sér tillögu um breytingu á
stjórnarskránni eða viðauka við hana, skal í fyrirsögn nefnt frumvarp til stjórnarskipunarlaga. Hafi það eigi þá fyrirsögn vísar forseti því frá (sjá 1. mgr. 42. gr. þingskaparlaga nr. 55/1991)
Ef tillagan er samþykkt skal rjúfa þing og stofna til almennra kosninga (1. mgr. 79. gr. STS)
Samþykki Alþingi ályktunina óbreytta skal hún staðfest af forseta og er hún þá gild stjórnskipunarlög (1. mgr. 79. gr. STS)
Ætti stjórnarskránni aðeins að verða breytt með þjóðaratkvæði?
Meginsjónarmið: Tvö þing koma að breytingu Stjórnarskráin nr. 33/1944 samþykkt
þjóðaratkvæðagreiðslu, sbr. 81. gr. hennar Stjórnarskrárbreytingar yfirleitt lítt til umræðu
við kosningar Hversu erfitt/auðvelt ætti að vera að breyta
stjórnarskránni?
Staða grundvallarlaga
Grundvallarlög eru æðst allra réttarheimilda íslenskrar réttarskipunar lex superior
Önnur lög verða skýrð til samræmis við grundvallarlög
Lög andstæð grundvallarlögum eru að vettugi virðandi
Dómstólar og grundvallarlög
Almennir dómstólar eru til þess bærir að fjalla um hvort lög séu andstæð stjórnarskrá - Almennir dómstólar eru því meðal annars stjórnlagadómstólar
Lög andstæð stjórnarskrá eru ekki felld úr gildi heldur eru þau virt að vettugi við úrlausn málsins H 1943:237 (Hrafnkatla)
Hvort lög, sem talin eru andstæð stjórnarskrá, eru að vettugi virðandi í öllum tilvikum, er háð skýringu viðkomandi dóms H 1946:345 (Landauki)
Mannréttindasáttmáli Evrópu
Samningur frá 4. nóvember 1950 um verndun mannréttinda og mannfrelsis ásamt síðari viðaukum og breytingum
Fullgiltur sbr. auglýsingu nr. 11/1954 Lögfestur með lögum nr. 62/1994 um
mannréttindasáttmála Evrópu
Hefur MSE í raun stöðu grundvallarlaga?
H 1990:2 (aðskilnaður dóms- og umboðsvalds) og H 1992:174 (dómtúlkur)
Náin tengsl við mannréttindaákvæði STS, sbr. breytingu á STS 1995
Hverju breytti setning laga nr. 62/1994 fyrir stöðu sáttmálans að íslenskum rétti?
Lög nr. 62/1994 eru almenn lög með sérstaka stöðu
Almenn lög
Skilgreining: Lög sem Alþingi setur og forseti staðfestir með undirritun sinni
Alþingi starfar í einni málstofu (32. gr. STS) Frumkvæðisréttur þingmanna og ráðherra
(38. gr. STS) Hefur forseti lýðveldisins frumkvæðisrétt án
atbeina ráðherra? (25. gr. STS)
Þingleg meðferð
Undirbúningsstig oft ráðuneyti og sérstakar nefndir þegar um stjórnarfrumvörp er að ræða
Framlagning frumvarps og frekari meðferð þingskaparlög nr. 55/1991
Hvenær er Alþingi atkvæðisbært? (53. gr. STS) Þrjár umræður, umfjöllun nefnda og breytingartillögur
þingskaparlög nr. 55/1991 (ath. 90. gr.)
Afdrif frumvarps
Frumvarpið verður ekki útrætt og þingmálið fellur niður við þinglok
Frumvarpið er fellt - yfirleitt alltaf við þriðju umræðu
Samþykt og staðfest af forseta Samþykt, en forseti synjar staðfestingar
Mistök við lagasetningu
Hvaða mistök við meðferð frumvarps leiða til ógildis laganna?
H 1950:175 (kvísl): Talið að skýrgreinin á orðinu kvísl hefði ekki orðið til á stjórnskipulega gildan hátt
H 1997:86, 106, 116 (brúttólestir): Fallist á að mistök hefðu orðið við lagasetningu en kröfum um skaðabætur hafnað
Bráðabirgðalög
Rök bráðabirgðalaga og breyttar aðstæður Hættur samfara heimildum til
bráðabirgðalaga 28. gr. STS breytt með 6. gr. stjsk.laga nr.
56/1991 Bráðabirgðalög verður nú að samþykkja innan sex
vikna frá því Alþingi kemur saman
Skilyrði fyrir útgáfu bráðabirgðalaga
Alþingi ekki að störfum Brýn nauðsyn Mega ekki vera andstæð stjórnarskránni Bráðabirgðafjárlög verða ekki gefin út ef
fjárlög hafa verið samþykkt fyrir fjárhagstímabilið
Staða forsetans við útgáfu brbl.
Forseti getur ekki gefið út bráðabirgðalög án atbeina ráðherra
Getur forseti lýðveldisins synjað útgáfu bráðabirgðalaga? Ath. 11. og 13. gr. STS Rætt nánar í stjórnskipunarrétti
Lögsaga dómstóla við mat á skilyrðum fyrir útgáfu brbl.
Dómstólar geta ótvírætt metið hvort Alþingi sé að störfum, hvort þau séu andstæð STS og hvort bráðabirgðafjárlög megi gefa út samkvæmt 4. mgr. 28. gr. STS
Geta dómstólar metið brýna nauðsyn?
Brýn nauðsyn
Eitt af fjölmörgum teyganlegum skilyrðum í STS, sem vísar til pólitísks mats
Eldri dómaframkvæmd: H 1937:332 (mjólkursala), Mat bráðabirgðalöggjafans ekki endurskoðað
H 1985:1544 (kjarnfóður) sératkvæði, H 1992:1962 (BHMR) og H 1995:2417 (Geir Waage)
1995:2417 (Geir Waage)
Dómur Hæstaréttar: Fallist á að unnt hefði verið að kalla Alþingi saman. Samt sem áður ekki fallist á að bráðabirgðalöggjafinn hafi misnotað heimild sín
Minnihluti Hæstaréttar: Ekki talið heimilt að leggja mat á stjórnmálalega nauðsyn fyrir útgáfu brbl. Hins vegar talið unnt að meta hvort hægt var að kalla Alþingi saman með hliðsjón af þörf á skjótum viðbrögðum
Fjárlög og fjáraukalög
Megineinkenni fjárlaga: innihalda greinargerð um tekjur ríkisins og gjöld (42. gr. STS)
Alþingi fer með fjárveitingarvaldið og beitir því með fjárlögum og fjáraukalögum (sbr. 41. gr. STS) lykilatriði í völdum þingsins
Ekkert gjald má greiða án heimildar í fjárlögum eða fjáraukalögum
Sérkenni fjárlaga
Skylt að leggja fyrir hvert reglulegt Alþingi fjárlög fyrir það fjárhagsár sem í hönd fer þegar þingið er saman komið
Efni fjárlaga stjórnarskrárbundið Afmarkaður gildistími
Fjárlagagerðin
Sjá lög nr. 88/1997 um fjárreiður ríkisins Framkvæmd fjárlagagerðar:
http://hamar.stjr.is/ Athugið skerðingarákvæði 6. gr. fjárlaga Athugið yfirlit um lagabreytingar (bandorm)
Samband fjárlaga og almennra laga
Geta fjárlög breytt almennum lögum?Ath. 23. gr. laga nr. 88/1997
Geta almenn lög breytt fjárlögum? Teljast fjárlög "lög" í skilningi STS?
Réttaráhrif fjárlaga
Hverjar eru afleiðingar þess að stofnanir ríkisins fara fram úr fjárlögum? Viðfangsefni stjórnsýsluréttar
Geta einstaklingar átt lögvarða kröfu á grundvelli fjárlaga? Hafa fjárlög bein réttarahrif?
Fjáraukalög
Gefa möguleika á því að afla aukinna heimilda til greiðslna en mælt er fyrir um á fjárlögum
Í framkvæmd eru fjáraukalög yfirleitt lögð fram eftir að gjöld hafa verið innt af hendi úr ríkissjóði umfram heimildir í fjárlögum af einhverjum ástæðum
Lög sem bera þarf undir þjóðaratkvæði
Lög, sem forseti synjar staðfestingar, sbr. 26. gr. STS Er vald forseta háð atbeina ráðherra? Hvað telst synjun staðfestingar? Framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslu Synjun staðfestingar stjórnskipunarlaga
Lög um breytingar á kirkjuskipan ríkisins, sbr. 2. mgr. 79. gr.