T.C

ĐSTANBUL ÜNĐVERSĐTESĐ

SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ

COĞRAFYA ANA BĐLĐM DALI

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

SĐVAS’TA ŞEHĐRSEL GELĐŞME

Celal TAŞABAT

2501980565

TEZ DANIŞMANI

Doç. Dr. Ayşe Nur TĐMOR

(Düzeltilmiş Tez) “

ĐSTANBUL 2006

iii

ÖZ “Sivas’ta Şehirsel Gelişmenin” incelendiği bu tezde, şehrin geçmişten

günümüze geçirdiği evreler incelenmiştir. Söz konusu çalışmada faydalanabilecek, eser

ve dokümanlar incelenmiş, gözlem ve analizlere geniş ölçüde yer verilmiştir. Şehrin

fonksiyon sahaları, mahalleler ve gelişimleri açıklanmış bunlarla ilgili sonuçlar ortaya

konmuştur. Geçmişte gelişmiş bir potansiyele sahip Sivas şehrinin günümüzde ise sahip

olduğu durağan yapısını kırmaya çalışan bir görünümde olduğu belirtilmiştir. Bu

durumda etkili olan faktörlerle şehri ayakta tutan ve daha da gerilemesini durduran

nedenlerden bahsedilmiştir. Sonuçta şehrin gelişmesi içinde yer alan tüm faktörler

dikkate alınarak, ne derece gelişim gösterdiği, sorunları ve yapılan çalışmaların ne

olduğu belirtilerek günümüzde ne durumda olduğu ortaya konmuştur.

ABSTRACT

In this dissertation which is titled by ‘The Urban Development Of Sivas’ will

have been examined the improving stages of Sivas from past to nowadays. In this thesis,

all official and usefull document have been examined. Also, observations and analysis

have taken places widely. Functional areas of the city, quarters, their development and

all results of this work have been presented. Sivas city which had a improved potential

in the past it is observed that the city tries to break its static structure in present days.

Then, the factors in this fact, reasons of proceed Sivas and reasons of stopped the city’s

falling. In conclusion, all the factors that have taken place in the development of Sivas,

the city’ s all improving stages, its problems and the solutions about those problems

have been seemed. Also, current difficulties of the city have been defined.

iv

ÖNSÖZ

Đstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bölgesel Coğrafya Ana Bilim

Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak yaptığım bu araştırmada “Sivas’ta Şehirsel

Gelişme” üzerinde durulmuştur.

2000 yılında öğretmen olarak atandığım bu şehirde, beş yılı aşan bir süre görev

yaptım. Tez konusunu seçmemde bunun büyük bir etkisi olmuştur. Diğer yandan gerek

bu şehirle ilgili gözlemlerimi somutlaştırmak gerekse öğrencilerime eğitimin her yaşta

faydalı olduğunu ispatlamak açısından benim için çok önemli bir çalışma olmuştur.

Şehirle ilgili geçmişten günümüze; Tarihsel, Mekânsal ve ekonomik açıdan ne

gibi değişimler gösterdiğini, gelecekte ne gibi değişiklikler beklendiğini ifade eden bir

çalışmadır. Bunu yaparken Belediye, Valilik, Cumhuriyet üniversitesinden yararlanmış

burada ki kaynaklar etkin bir şekilde gözden geçirilmiş Sivas ile ilgili en son veriler

yorumlanmıştır.

Çalışmalarım sırasında fotoğrafları çeken Bekir DOĞAN’a, Haritaların

hazırlanmasına yardımcı olan Đbrahim ALTINTAŞ’a Sivas Valiliği, Sivas Belediyesine,

Tarih Bölümü öğretim üyesi Ömer DEMĐREL’e, Tezle ilgili her türlü yardımlarından

dolayı kardeşim Gülsüm TAŞABAT’a teşekkür ederim.

Hayatta yapmayı çok istediğim bu tezi başarmamda gerektiğinde yardımını

esirgemeyen Prof. Dr. Nazmiye ÖZGÜÇ’e, Ayrıca çalışmalarımda uygulanacak yol ve

yöntemlerde, tezimin her aşamasında hatta son ana kadar şekillenmesinde yardımcı olan

Sayın Hocam Doç. Dr. Ayşe Nur TĐMOR’a en içten teşekkürlerimi sunuyorum.

v

ĐÇĐNDEKĐLER

Sayfa No:

ÖZ…………………………………………………………………............................iii

ABSTRACT………………………………………………………............................iii

ÖNSÖZ……………………………………………………………………………....iv

ĐÇĐNDEKĐLER……………………………………………………………………….v

TABLOLAR……………………………………………………………….………..vii

FOTOĞRAFLAR…………………………………………………………………...vii

HARĐTALAR……………………...…………………………………………..…...viii

ŞEKĐLLER…………………………………………………………………………viii

GRAFĐKLER…………….…………………………………………………………viii

GĐRĐŞ…………………………………………………………………………..……..1

BĐRĐNCĐ BÖLÜM

I.SĐVAS’IN GENEL ÖZELLĐKLERĐ ……………………………………………. A) KONUM VE DOĞAL ÖZELLĐKLER 1- Konum ……………………………………………………………..……...3 2- Doğal Özellikler.…………………………………………………………..5 B) KURULUŞ VE TARĐHSEL GELĐŞME………………………………………...7

ĐKĐNCĐ BÖLÜM

II. SĐVAS’TA NÜFUS VE YERLEŞME

A) NÜFUS 1- Nüfusun Geçmişteki Yapısı ve Özellikleri……………………………….11

2- Nüfusun Günümüzdeki Yapısı ve Özellikleri…………………………….11

vi

3- Göçler…………………………………………………………………….15 4- Nüfusun Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özellikleri……………………...17

B)YERLEŞME 1- Tarihsel ve Mekânsal Gelişme 19 a) Geçmişte Sivas……………………………………………………20 b) Yerleşmenin Günümüzdeki Özellikleri…………………………..25 2-Arazi Kullanımı…………………………………………………………...49

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

III. EKONOMĐK FAALĐYETLER ……………………………......................

A) TĐCARET……………………………………………………………………...53 B) SANAYĐ ………………………………………………………………………55 C) TURĐZM ……………………………………………………………………....60 D) HABERLEŞME ……………………………………………………………....67 E) ULAŞIM ……………………………………………………………………....72 F) EĞĐTĐM………………………………………………………………………..76

G) SAĞLIK ……………………………………………………………………....82

SONUÇ VE ÖNERĐLER…………………………………...…………………….85

BĐBLĐYOGRAFYA…………………………………………………………..…..88

vii

TABLOLAR Sayfa

Tablo 1. Sivas’ın Nüfus Artış oranları ve Nüfus artış hızları 12

Tablo 2. Türkiye ve Sivas’ta Ekonomik Faaliyete Göre Đstihdam

Edilen Erkek Nüfus Oranı (12+ yaş) 2000 17

Tablo 3 Sivas Nüfusunun Đşgücü dağılımları (12 yaş ve üstü) 2000 18

Tablo 4 Sivas Nüfusunun Öğrenim durumları (12 yaş ve üstü) 2000 18

Tablo 5.Sivas Mahalleri Eski Đsimleri ve Günümüzdeki Adları 26

Tablo 6.Yeni Teşkil Eden Mahalleler 40

Tablo 7. Mahallelerin Sayısal Verileri 47

Tablo 8. Şehirdeki Ticari Meslek Kuruluşları 53

Tablo 9. Sivas Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı işyerlerinin meslek 54

Gruplarına göre dağılımı

Tablo 10.Sanayi Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı 58

Tablo 11.Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklama ve Geceleme 60

Tablo 12.Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri 61

Tablo 13.Turizm Đşletme Belgeli Otel ve Moteller ve Kapasiteleri 62

Tablo 14.Turizm Đşletme Belgeli Seyahat Acenteleri 62

Tablo 15.Turizm Đşletme Belgeli Lokanta ve Kafeteryalar 62

Tablo 16.Sivas Posta Hizmetlerinin Yıllara Göre Dağılımı (Adet) 69

Tablo 17. Sivas’ın Bazı Büyük Şehirlere ve Limanlara olan mesafesi 73

Tablo 18. Seyahat Firmaları ve Güzergâhları 73

Tablo 19.Raylı Sistem ve Gidilen Güzergâhlar 74

Tablo 20. Sivas Şehrinde Đlköğretim Ve Ortaöğretim 77

Okullarında Mevcut Durum

Tablo 21. Sivas Sağlık Ocakları ve Düşen Nüfus Miktarları 82

FOTOĞRAFLAR Resim 1. Sivas Hükümet Meydanında Yapılan Bir Tören (1925) 7

Resim 2. Sivas’ın Simgelerinden Biri Kongre Binası 10

Resim 3. Đnönü Bulvarından (Đstasyon caddesi) Bir Görünüm (2005) 28

Resim 4. Hükümet Meydanından Bir Görünüm (1927) 29

Resim 5. Resim 5. Paşa cami ve Çarşıbaşı Mahallesinden bir görünüm 29

viii

Resim 6. Sularbaşı + Akdeğirmen Mahalleleri (Baldır Bazarı Mahallesi) 1927 30

Resim 7. Gök Medrese Mahallesinden Görünüm(1927) 32

Resim 8. Gök Medrese Mahallesinden Görünüm(2005) 32

Resim 9. Uluanak Mahallesi (1927) 33

Resim 10. Uluanak Mahallesi (2005) 33

Resim 11. Atatürk Caddesinden Bir Görünüm 34

Resim 12. Kızılırmak Mahallesi (1927) 35

Resim 13. Hayri Sığırcı Caddesinden Bir Görünüm 36

Resim 14. Yenişehir Mahallesinden Bir Görünüm 42

Resim.15 Karşıyaka Mahallesinden Bir Görünüm 44

Resim 16. Sivas Organize Sanayiden Bir Görünüm 55

Resim. 17. Çifte Minareli Medrese 64

Resim 18. Sivas Posta Telgrafhanesi (1925) 67

Resim 19. Sivas Şehrinden Bir Görünüm 72

Resim 20. Sivas Merkez Hastanesi(1925) 83

HARĐTALAR

Harita 1. Sivas’ta Nüfusun Dağılışı 14

Harita 2. Kuruluşlarına Göre Sivas Mahalleleri 27

Harita 3. Sivas Mahalleleri 46

Harita 4. Sivas Şehir Đçi Arazi Kullanımı 48

Harita 5. Sivas Şehir Planı 52

ŞEKĐLLER

Şekil 1. Sivas Mahalleleri (1450) 21

Şekil 2. Sivas Mahalleleri (1570) 22

Şekil 3. Sivas Mahalleleri (1600–1800) 23

Şekil 4. Sivas Mahalleleri (1800–1920) 24

GRAFĐK

Grafik 1. Sivas Şehrinde Bölgelere Göre Dağılımı 16

GĐRĐŞ

Anadolu’nun en eski yerleşim birimlerinden olan Sivas, tarihte pek çok

medeniyete beşiklik etmiştir. Altın çağını 1085’te Türklerin eline geçtikten sonra

Selçuklular zamanında yaşamıştır. Bu dönemde Sivas, nüfusuyla dünyanın en kalabalık

on şehrinden biri olmuş; özellikle şehirde bulunan dört medreseyle “Medreseler Şehri”

unvanını alarak fen, tıp ve sosyal bilimler konusunda zamanın en ünlü yerlerinden biri

haline gelmiştir.

Sivas, Moğollar tarafından bir dönem istila edilse de Osmanlı döneminde eski

ihtişamına kavuşmuştur. Özellikle önemli ticaret yolları üzerinde yer alması burayı

Anadolu’nun kavşak noktalarından biri yaparak, gerek eğitim gerekse ticari alanda üst

bir seviyeye ulaşmış olduğunu görmekteyiz. Bu durum Timur’un şehri yakıp yıkmasıyla

sekteye uğramışsa da bir süre sonra eski halini almıştır.

Eyalet-i Rumi’nin (Amasya, Çorum, Tokat, Malatya ve Kayseri) merkezi olduğu

dönemde nüfusu milyonu aşan bir eyaletin en önemli şehri olmuştur. O dönem

Anadolu’nun ticaret ve kültür merkezi halini almış, özellikle Kafkaslar’dan gelen

göçlerle birlikte nüfusu hızla artmıştır.

Sivas, Türk tarihi içersindeki mümtaz yerini kuşkusuz, “Cumhuriyet’in

temellerinin atıldığı” kongreye ev sahipliği yaparak almıştır. Atatürk’ün “Sivas’ta bir

milletin kurtuluşunu hazırlayan kararlar verilmiştir.” veciz ifadesiyle, ne derece önemli

bir görev üstlendiği anlaşılmaktadır.

Şehir, Cumhuriyet döneminde yaşadığı atılımları ve kurulan fabrikalarıyla

gelişme göstermiş ancak; II. Dünya savaşıyla birlikte bu durumun durduğu

gözlemlenmiştir. 1965’ten sonra şehir adeta çevre ilçelerden gelenlerle birlikte bir göç

dalgası yaşamış, bu göçle şehirden birçok insan Almanya ve diğer Avrupa ülkelerine

giderken, yurtdışına çıkmayan insanların çoğu, Đstanbul ve diğer büyük şehirlere göç

etmiştir. Sivas şehircilik açısından bu dönemlerden sonra kendi halinde yavaş gelişme

gösteren bir tarım şehri hüviyetine bürünmüştür.

2

Đçine kapalı bu Anadolu şehri genellikle, kamu sektöründe çalışanlar, askerler ve

öğrencilerin ekonomisini ayakta tuttuğu bir şehir haline gelmiştir. Ancak 2000 yılından

sonra yapılan yatırımlarla toparlanma eğilimine girdiği gözlenmeye başlamıştır.

Gelişmeler bu şekilde devam edebilirse gelecekte adından söz ettirecek bir şehir haline

gelecektir.

3

I. SĐVAS’IN GENEL ÖZELLĐKLERĐ

A) KONUM VE DOĞAL ÖZELLĐKLERĐ

1. Konum

Doğuda Hafik ve Zara, batıda Yıldızeli ve Şarkışla, güneyde Ulaş ve Kangal,

kuzeyde ise Tokat ili ile komşudur. Yüzölçümü 2.857 km² olan şehrin denizden

yüksekliği 1200 metredir. Arazi engebeli ve dağlıktır. Kızılırmak Vadisi ve Meraküm

Platosu önemli coğrafi unsurlardır.

Bugün şehrin bulunduğu yerin, ilk kuruluş ve yerleşim bölgesi olup olmadığı

hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Yapılan çeşitli kazı ve araştırmalarda ele

geçen buluntulara göre, şehrin ilk yerleşim yeri olarak kayda değer iki görüş

bulunmaktadır. Bu görüşlerden ilkine göre şehrin ilk yerleşim yeri, bugünkü şehrin

doğusunda ve 8 km. uzaklıkta ki Kızılkavraz Köyü bölgesi olduğu söylenmektedir.

Diğer bir görüşe göre ise ilk yerleşim yeri, yine Kızılırmak kenarındaki Hanyazı

bölgesidir. Kızılırmak’ın su taşkınlarından korunmak için halkın bu bölgeyi terk

ederek, bugünkü kalenin bulunduğu bölgeye yerleştikleri sanılmaktadır. Her iki

bölgede ve şehre yakın olan diğer bazı yörelerde ele geçirilen buluntulardan, ilk

çağlarda buralarda yerleşim merkezlerinin kurulduğunun izlerine rastlanmaktadır. Bu

nedenledir ki bu görüşlerin tamamı kendi başlarına doğru olmakla birlikte, zamanla

halkın bugünkü şehrin bulunduğu bölgede toplandığı ve yerleşim yerinin giderek

büyüdüğü bir gerçektir.1 Yerleşim yeri olarak özellikle bugünkü eski kale ve

çevresinin seçildiği daha sonra çevre alanlara yayıldığı, kale içindeki eserlerle kendini

belli etmiştir. Böylece baştan günümüze kadar olan devrede üçgen şeklindeki

görünümünü koruduğu belirtmek gerekir.

1 Đlk Çağlardan Günümüze Sivas Đli, Sivas, Kitap Matbaacılık,2003, s.102

4

2. Doğal Özellikler

a) Jeolojik Yapı

Sivas arazisi, farklı jeolojik dönemlerde oluşmuştur. Şehre yakın alanlarda

birinci jeolojik dönemden kalmış yaşlı kütleler yer alırken, çevresinde ki dağlar, üçüncü

jeolojik devirde Alp orojenezi ile belirginleşmiştir. Akarsu boylarında ise dördüncü

jeolojik dönemde oluşmuş birikintilere rastlanır. Şehir üçüncü dereceden deprem

kuşağında yer alırken, deprem sarsıntılarının daha zararsız geçtiği tehlikesiz bölgelerden

biridir ve şiddetli bir deprem geçirmemiştir.2

b) Yeryüzü Şekilleri

Sivas şehrinde, ortalama yükselti 1000 metrenin üstündedir. Dağlar, arasında

uzanan vadiler, çukurlarda oluşmuş ovalar ve yüksek platolar, Sivas'taki başlıca yeryüzü

şekillerini oluşturur. Alanı doğuya doğru gidildikçe yükselir. Merkez aşınmayla

yükseltilerini önemli ölçüde kaybetmiş dağlarla ve geniş platolarla kaplıdır. Aşınmış

dağlarda, platolarda, yükselti yavaş yavaş azaldığından, yüzey sularının akış hızları

düşüktür. Bu nedenle vadiler genellikle pek derin değildir. Şehrin doğusu, kuzeyi ve

güneydoğusunda kalan Hafik, Zara, Đmranlı, Koyulhisar, Suşehri, Gürün ve Divriği batı

ve orta kesimlere göre çok sarp ve diktir. Geniş alanlar kaplayan sıradağlara, derin sarp

ve uzun vadilere, buralarda rastlanmaktadır. Kızılırmak vadisi boyunca uzanan kıyı

düzlükleri dışında önemli düzlüğü yoktur. Güç geçit veren yüksek yörelerin kimi

kesimleri fundalıklarla kaplı olmakla birlikte buralar genellikle bitki örtüsünden

yoksundur. Batıya doğru yükselti hızla düştüğünden bu çıplak kesimde aşınım çok

şiddetlidir. 3

2 ARDOS, Mehmet, Jeolojik Temel Bilgiler, Đstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi,1996, s. 34–45 3 ATALAY, Đbrahim, Türkiye Coğrafyası, 4. Baskı, Đzmir, Ege Üniversitesi Basımevi,1994,s. 28–31

5

c) Đklim

Sivas çevre illere göre kendine has bir iklim karakterine sahiptir. Çevresine göre

bir mikroklima iklim bölgesidir. Bu özelliği sağlayan temel faktörler şunlardır: Çevre

alanlara göre daha yüksek oluşu, kuzey rüzgârlarına açık oluşu, engebeli bir yapıya

sahip oluşu, yıl içinde değişen basınç farkıdır.

Sivas’ta görülen iklim tipi karasal iklimdir. Yazları çok sıcak ve kurak olup, yaz

mevsimi oldukça kısadır. Kış ayları ise soğuk, uzun ve kar yağışlıdır. Bu durum, şehrin

tümünün beşeri ve ekonomik faaliyetlerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Sıcaklık değerlerinin O°C altına düştüğü gün sayısı ortalama 132 gündür.

Karasal iklim özelliğine sahip olan Sivas'ta, yağışlar kış, ilkbahar ve sonbahar

mevsimlerinde görülür. Yazları genellikle kuraktır. Yılık ortalama yağış miktarı 420

mm.dir. Sivas, iç Anadolu Bölgesi'nin en soğuk şehridir. Kış ayları dondurucu soğuk

olup, kış ortalama sıcaklığı O°C civarındadır. En soğuk ay ortalaması 4°C olurken,

zaman zaman -36,4 °C'ye düştüğü görülmüştür. Yaz aylarında sıcaklık genellikle 19°C

üzerindedir. Ancak sıcaklığın 38°C'yi aştığı görülür. Buradan da anlaşılabileceği gibi

yıllık sıcaklık farkı 74°C gibi büyük farklar bile gösterebilir.

Yağışların % 22'si sonbahar, % 36'sı ilkbahar, % 32'si kış ve % 10'Iuk bölümü

yaz aylarında düşer. Kış aylarında sıcaklığın düşük olması nedeniyle yağışlar genellikle

kar şeklinde, diğer mevsimlerde yağmur şeklindedir. Yağışlı gün sayısı 105'tir. Đlkbahar

sonu, yaz başlarında dolu görülür. Dolu yağışlı gün sayısı ortalama 4 gündür. Kar

yağışlı gün sayısı ortalama 30 gün olup, kar kalınlığı otalama 20 cm civarındadır.4

Sivas çevresinde ortalama basınç 653,2 milibardır. En düşük basınç 634

milibardır. Sivas şehri yaz aylarında bir alçak basınç merkezi olduğu için, özellikle

kuzey sektörlü rüzgârlara açıktır. Rüzgârların % 19,3' ünü karayel, % 16,8’ini poyraz, %

18,1’ini yıldız, ka1an bölümünü ise muhtelif rüzgârlar oluşturur.5

4 DÖNMEZ, Yusuf, Uygulamalı Klimatoloji, Đstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1996 5 Sivas Meteoroloji Müdürlüğü Verileri, Sivas, 2005

6

d) Doğal Bitki Örtüsü

Đklim ve yerşekilleri özellikleri bakımından Sivas, doğal bir orman alanı olması

gerekirken, yüzyıllar boyunca ormanların tahrip edilmesi nedeniyle, bugün Sivas

çevresinde orman alanı fazla geniş bir yer tutmaz. Şehrin güneyindeki Kardeşler Tepesi

üzerinde ufak bir çam ormanı yer alırken, Paşa Fabrikası denilen yerin çevresi, az

olmakla birlikte küçük bir koru bölgesidir. Bunun dışında şehrin çevresi kıraç ve

boşluktur. Şehrin toprakları arasında fazla geniş yer tutmayan bu orman alanları dışında,

Sivas'ın asıl önemli bitki örtüsünü (step) bozkırlar oluşturmaktadır.

Đlkbahar ayında yağışlarla canlanan, çoğunlukla boyları 20–25 cm'yi geçmeyen,

yaz aylarında yağış yetersizliği nedeniyle çoğunlukla kuruyup kaybolan, bozkır bitkileri

içinde kısa ömürlü olan, çiğdem, navruz (kar çiçeği), gelincik, üvez türünden bitkiler

yetişmektedir. Ayrıca kuraklığa dayanıklı, kökleri derine kadar inen, keven,

sığırkuyruğu, çoban döşeği, sütleğen, dağ yoncası, kekik, yavuşan gibi bitkiler geniş bir

yer tutar. Ancak yakacak sıkıntısı çekilen kimi bölgelerde bu bitkiler yakacak olarak

kullanıldığı için hızla azalmaktadır. Şehirde ayrıca ormanların azalmasından doğan

yakacak odun ve kereste ihtiyacının karşılanması için kavakçılık da yapılmaktadır.

7

B) KURULUŞ VE TARĐHSEL GELĐŞME

Sivas'ta, tarihin ilk dönemlerinden zamanımıza kadar çeşitli medeniyetler ve

devletler hâkimiyetlerini sürdürmüşlerdir. Bir yerleşim bölgesi olarak tarihi ilk çağlara

kadar uzanan Sivas'a geçmişte; Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Romalılar ve Bizanslılar

hâkim olmuştur. Alparslan'ın Anadolu'yu fethiyle birlikte Türklerin eline geçerek

bugünlere kadar gelmiştir. 1071sonrası hiçbir zaman yabancı bir ülkenin esaretinde

kalmayan Sivas, Türk devletleri olarak zamanla Danişmentliler'in, Selçukluların, Kadı

Burhaneddin'in ve Osmanlıların yönetimine girmiştir. Milli Mücadele ile birlikte

Sivas'ta Cumhuriyet dönemi başlamıştır. Tarihi seyir içerisinde çeşitli devletlerin

egemenliğine giren Sivas, bu devletlerin birçoğuna da başkentlik yapması yanında;

askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan önemli ve büyük bir şehir hüviyetine sahip

olmuştur.

Resim 1. Sivas Hükümet Meydanında Yapılan Bir Tören (1925)

8

Sivas'a farklı dönemlerde hâkim olan devletler, şehre kendilerine özgü değişik

isimler vermişlerdir. Bunlar; Sebaste, Sipas, Megalopolis, Kabira, Diaspolis (Tanrı

Şehri), Talaurs, Danişment ili, Eyalet-i Rum, Eyalet-i Sivas ve Sivas isimleridir.

Bugün kullanılan Sivas isminin kaynağı hakkında ise farklı görüşler

bulunmaktadır. Bunların içinde, Yunanca’da Ogüst şehri anlamına gelen "Sebaste"

adının verildiği sanılmaktadır. Sebaste'nin zamanla şehrin günümüzdeki ismine

dönüştüğüdür. Yine bir diğer görüş de, Şehrin isminin "üç göze" anlamına gelen

"Sipas"tan kaynaklandığı ve zamanla bugün kullandığımız "Sivas"a dönüştüğü ileri

sürülmektedir.6

Sivas'ın M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahip olduğunu, Eti

hâkimiyetinin sınırları içerisinde kaldığını görmekteyiz. Sivas ve çevresi daha sonra

Medler'e kaldı. Persler M.Ö. 550 yılında Med egemenliğine son vererek Sivas'ı ele

geçirdiler. Makedonya Kralı Büyük Đskender’in M.Ö. Anadolu'ya yaptığı akınlar

sonucunda Sivas bir müddet Makedonyalı subaylardan Sabistes'in yönetiminde

kalmıştır.

M.S. 17'de Sivas, Roma imparatorluğu egemenliğine girmiş ve "Eyalet-i Rum"

olmuştur. Şehrin ismi de Diospolis olarak değiştirilmiştir. 395 yılında Roma

imparatorluğu yıkılınca Sivas Bizans toprağı olarak anılmaya başlamıştır. Şehir Bir

dönem Abdulvahabigazi egemenliğine girse de tekrar Bizans’ın eline geçmiştir.

1075 yılında Danişment Gazi, Sivas'ı alarak başkent yaptı. Sivas, 1174 yılında

Danişmentli Devleti’nin yıkılmasıyla Anadolu Selçuklu Devleti'nin yönetimine girdi.

Sivas, tarihindeki en görkemli dönemini Anadolu Selçuklular zamanında yaşamıştır.

Ticaret, ilim ve politik güç açısından, Konya'dan sonra ikinci konuma gelerek nüfusu

100.000’i aşan bir ticaret ve kültür şehri haline gelmiş, tarihte altın çağını bu dönemde

yaşamıştır.

6 YALÇIN, Seniha, “ Sivas’ta Yer Adları”,Revak 4, Esnaf Matbaası, 1992, s. 78

9

Sivas'ta bir de Beylikler Döneminin yaşandığını görmekteyiz. 1343 Eratna

Beyliği, 1380’de Kadı Burhaneddin beylikleri yönetimine girmiştir. Son Olarak 1398’de

Osmanlı hâkimiyetine giren şehir, 1402 yılında Ankara savaşıyla yönetim boşluğu

yaşamışsa da, Cumhuriyete kadar Osmanlı devleti hâkimiyetinde kalmıştır.

Osmanlı döneminde Sivas'a atanan valilerden Halil Rıfat Paşa'nın gayretli

çalışmaları, bayındırlık alanında Sivas'a önemli eserler kazandırmıştır. Sivas Vilayet

Konağı, Jandarma Alay Komutanlığı binaları, Eğri Köprü bu devrin eserleridir. Diğer

yandan, Paşa Fabrikası ve Un Değirmenleri önemli icraatlarındandır.

Mondros Mütarekesi sonrasında Sivas, Đtilaf güçlerince işgal edilemeyen

Anadolu şehirlerinden biri olmuştur. 19 Mayıs 1919’da Atatürk’ün Samsun’a

çıkmasıyla başlayan Kurtuluş Savaşı tarihinde Sivas’ın önemli bir yeri vardır. 22

Haziran 1919’da yayımlanan Amasya genelgesi’ndeki bir madde Sivas’ın Kurtuluş

savaşındaki önemini vurgulaması açısından son derece anlamlıdır. Genelgede

“Anadolu’nun her yönden en güvenli yer olan Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması”

öngörülmüştür. Bu da Sivas halkının esir yaşamaktansa, “Đstiklal Mücadelesi”

verilmesinin gerekliliğine inanmasındandır.

Mustafa Kemal, Sivas’ın her bakımdan güvenilir olduğunu, 27 Haziran 1919’da

şehre geldiği ilk gün, Sivaslı’nın coşkulu karşılama töreninde bir kez daha anlaşılmıştır.

Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi’ni tamamladıktan sonra, bu kongrede oluşturulan

“Temsil Heyeti” ile 2 Eylül 1919’da Sivas’a gelmiş. Sivas Kongresi,4 Eylül 1919

Perşembe günü saat: 14.00’te, Mustafa Kemal’in açılış konuşmasıyla başlamış ve

vatanın düştüğü durumu açıkça ifade etmiş, 10 maddelik sonuç bildirgesi yayınlanarak

son bulmuştur. Yani Sivas kurtuluş savaşının kazanılmasında önemli bir mihenk taşı

olmuştur.7 Sivas Kongresi, Türk tarihinin dönüm noktalarından biridir. Bu kongrede

alınan karalar, Türk ulusunu Hür ve bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri “Ya

Đstiklal Ya Ölüm” parolasıyla manda ve himaye, Sivas kongresinde tamamen

reddedilmiştir. Zaten toplanış amacı Ulusal bir Kongre olması diğer yapılan bütün

kongrelerden burayı farklı ve özel kılmasına sebep olmuş, küçücük bir sınıfta koca ülke

7 GÜNAYDIN, Necip, Milli Mücadelede Sivas ve Mustafa Kemal Paşa, Sivas, 2000, s. 37

10

kurtarılmıştır.( Bu sınıfın olduğu bina hem Kongre müzesi hemde Sivas Arkeoloji

müzesi olarak kullanılmaktadır.) Şehrin girişinde ki yazı da bunu doğrular niteliktedir.

“Cumhuriyetin Temellerini Sivas Şehrinde attık” sözü en doğru şekilde bunu ifade

etmektedir. Diğer taraftan, yine ilk büyük yatırımların Cumhuriyet döneminde atıldığını

söylemek yerinde olacaktır.

Resim 2. Sivas’ın Simgelerinden Biri Kongre Binası

Bütün bu tarihçeye bakıldığında, geçmişte Sivas’ın günümüzdeki görünümünden

çok farklı olduğunu görmekteyiz. Özellikle Selçuklu döneminde geldiği konum her

halde bunun en açık göstergesidir. Mustafa Kemal’in milletin kaderini belirleyecek bir

Kongre için bu şehri seçmesinde, Sivas’ın tarihi özellikleri ve stratejik konumunun

etkili olduğunu son söz olarak söylemek yanlış olmaz.

11

II. SĐVAS’TA NÜFUS VE YERLEŞME

A) NÜFUS

1- Nüfusun Geçmişteki Yapısı ve Özellikleri

Sivas, Osmanlı Devleti'nde Amasya, Çorum, Yozgat, Divriği, Samsun ve

Arapkir yerleşim yerlerini kapsayan Eyaleti Rumi’nin merkezi olmuştur. Önemli yol

kavşağında bulunması kenti geçmişte yoğun nüfuslu bir alan yapmıştır.

Sivas’ın 1825’te 90.000 olan nüfusu, 1831 yılında yapılan sayımda 97.253’ü

Müslim ve 18.537’si gayrimüslim olmak üzere toplam 115.790 rakamına ulaşmıştır.

1850 yılı sayımlarında 98.000 bulan şehir nüfusu, 1919’da ise Sivas Vilayeti 1.169.443

kişiye kadar yükselmiştir. Bu sayımda Sivas şehrinin nüfusu 43.000 olarak verilmiştir.8

2- Nüfusun Günümüzdeki Yapısı ve Özellikleri

1927–1935 yılları arasındaki 8 yıllık süre içerisinde nüfus % 15,55 oranında

artarak 1935 yılında 34.325’e ulaşmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarındaysa nüfus

hareketliliğini sağlayan en önemli faktör olarak savaşlar sonucu ortaya çıkan göçler

görülmektedir. Bütün bunlarla beraber, 1935 yılına kadar Kafkasya'dan Sivas'a

gelenlerin sayısı 11.000; Balkanlar'dan gelenlerin sayısıysa, 6.600'e ulaşmış, böylelikle

şehirdeki nüfus artışında göçmenlerin payı % 5,1’lik bir pay oluşturmuştur.

1935–1940 döneminde yapılan yatırımlarla ve ülkede savaş ortamının iyiden

iyiye etkisini azaltmasıyla birlikte nüfus, % 23,03 artış sağlayarak önemli sayılabilecek

bir yükseliş elde etmiştir. Tabi ki bu dönemde özellikle Kars’tan göçen insanların

sayısında artış olmasının bunu tetiklediği söylenebilir.

1940–1950 döneminde, ülkenin tamamında görülen etkiler burada da

yaşanmıştır. Bu dönemde artış oranının az olmasının sebebi II. Dünya Savaşı’nın patlak

8 Sivas 2000,Ankara, Sivas Valiliği Yayını, 2000, s. 225

12

vermesidir. Birçok insanın silâhaltına alınması ve ekonomik şartların etkisiyle nüfusun

artış hızı %0 37’lerden %0 12’lere kadar gerilemiştir.

Tablo 1. Sivas’ın nüfus artış oranları ve hızları

Yıl Nüfus Artış Oranı (%) Artış Hızı (%0)

1927 29.706

1935 34.325 15,55 16,5

1940 42.231 23,03 37,9

1945 45.000 6,56 12,3

1950 52.234 16,08 28,7

1955 67.542 29,31 44,9

1960 93.368 38,24 51,4

1965 108.967 16,71 28,6

1970 133.979 22,95 45,1

1975 149.745 11,77 24,0

1980 172.864 15,44 27,3

1985 196.384 13,06 23,7

1990 223.115 13,61 23,9

2000 251.776 12,19 12,9

(Kaynak: Devlet Đstatistik Enstitüsü 2000)

1950–1960 döneminde, ülkenin tekrar düzene girmesiyle, birbirini takip eden

dönemlerde % 30’lara varan artışlar gözlenmiş, tarım sektöründe yaşanan bazı

teknolojik gelişmeler ürün miktarını artırmış; Sivas da bir tarım şehri olması sebebiyle

bu gelişmelerden olumlu olarak etkilenmiştir. Diğer taraftan sağlık şartlarının düzelmesi

bebek ölümlerinin azalmasına sebep olmuş, dolayısıyla nüfus artışı hızlanma eğilimine

girmiştir.

1960–1980 döneminde, sanayileşme süreci ile birlikte kırsal kesimden kente

doğru büyük bir nüfus hareketliliği yaşanmıştır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler

geçtiğimiz yüzyılda yaşamışken, ülkemizde 1950 yılından sonra bu tür bir nüfus

hareketi gözlemlenmeye başlamıştır. 1960 yılından sonraysa Batı Avrupa ülkelerine

işgücü göçü olmuş, iç ve dış göçlerden en büyük pay alan şehirlerimizin başında Sivas

gelmiştir. Bu dönemde Đstanbul’a büyük bir göç yaşanmış, bunu Ankara, Đzmir ve

13

Kocaeli takip etmiştir. Böylece şehir bir göç basamağı haline gelerek önce köyden

Sivas’a, sonra başka yerlere göç başlamıştır. Bu tarihte şehirde yaşayan insan sayısının,

dışarıda yaşayan Sivaslılardan çok az olması, bunun en önemli kanıtı olarak

gösterilebilir. Bir de buna sanayi yatırımlarının az olması ve aynı dönemde ülkenin

yaşamış olduğu, çalkantılı dönemin etkisiyle, nüfus artışı % 40 gibi oranlardan % 15

gibi oranlara gerilemiştir. Bunun etkisi sonraki dönemlerde de devam etmiştir.

1985–2000 yılları arasında, Sivas’ın nüfus artışı belirli bir düzeyi aşamamış,

büyük şehirlere ve yurt dışına göçler devam etmiştir. Şehrin nüfusunun artması da çevre

ilçe ve köylerden şehre olan göçün artmasıyla meydana gelmiştir. Bu da sonraki yıllarda

özellikle 1990 sonrasında mahallelerin yeniden düzenlenmesine neden olmuş ve bu

şekilde yeni mahallelerin ortaya çıkması gözlenmiştir. Bir diğer sonucu da özellikle

inşaat sektöründe meydana gelen değişmelerdir. Göçün bu şekilde devam etmesi arazi

ve bina fiyatlarını etkilemiş, merkez güneye doğru genişlemeye başlamıştır.

Nüfusun dağılışıysa, 2.857 km² yüzölçümüne sahip Sivas şehrinde birim alana

108 kişi düşerken hane başına nüfus 5,3 kişi olarak belirlenmiştir. Şehirde 2000 yılı

sayımına göre 251.776 kişi yaşarken, bunun 127.389’u erkek, 124.387’sini kadın nüfusu

oluşturmaktadır9. Nüfus yoğunluğuna bakıldığında, şehrin en yoğun nüfuslu alanlarının

merkez mahalleler olduğu gözükmektedir. Diğer taraftan özellik kenar mahallelerde

nüfus yoğunluğunun az olduğu görülürken, bunun temel sebebinin yüzölçümlerinin

büyük, nüfusunun az olmasından kaynaklandığını belirtmek gerekir. Yalnız

yapılaşmanın yoğun olduğu şehrin güneybatısındaki alanda nüfusun yoğun olduğu

söylenebilir. Sonuçta Sivas’ın ticari alanları ile sık konutların bulunduğu alanlarda

nüfus yoğunlaşırken, özellikle yeni kurulmuş ve yapılaşmanın seyrek olduğu yerlerde

nüfus yoğunluğu azalmıştır.

9 Devlet Đstatistik Enstitüsü, Nüfus Sayımı Sivas Verileri, Ankara, 2000

14

15

3- Göçler

a) Đç Göçler

Sanayileşme süreci ile birlikte kırsal kesimden, kentsel kesime büyük bir nüfus

hareketi yaşanmıştır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler geçtiğimiz yüzyıllarda yaşamışken,

ülkemizde 1950'lerden sonra göçler hızlanmıştır. 1960 yılından sonra Batı Avrupa

ülkelerine işgücü göçü olmuştur. Sivas da iç ve dış göçlerden en fazla etkilenen

merkezlerden birisi olmuştur.

Cumhuriyetin ilk yıllarında, Sivas ekonomisi tümüyle tarla tarımına ve

hayvancılığa dayanmaktayken, 1930'ların ikinci yarısında ve 1940'larda Sivas şehrinde

işletmeye açılan sanayi kuruluşları pek çok kişi için yeni çalışma alanlarının ortaya

çıkmasına sebep olmuş, artan iş olanakları Sivas’a göçü hızlandırmıştır. Ancak çalışmak

üzere gelenler, bir süre ailelerini şehre getirememiş, bu nedenle 1950'lere kadar nüfus

artışı yalnızca işçi sayısına bağlı kalmıştır. 1950–1960 arasında ise bu göçe ailelerin

tamamı katılmıştır. Buna yüksek doğurganlık oranları da eklenince, Cumhuriyet sonrası

Sivas şehir nüfusunun en hızlı arttığı yıllar 1950–1960 arası olmuştur. Ancak, izleyen

yıllarda hızlı nüfus artışına karşın şehrin ekonomisinde çalışma olanakları pek

değişmemiş, dolayısıyla çalışma olanağı bulamayanlar şehir dışına göç etmeye

başlamışlardır. Özellikle 1965–1970 yılları arasında bu olay çok fazla artmış, 1975'e

gelindiğinde Sivas'ta doğmuş olup da başka yerlerde yaşayanların sayısı, şehir

nüfusunun % 39'unu oluşturmuştur. Sivas'ta göçe katılanların arasında erkek nüfusun

payı biraz yüksek olmakla birlikte genelde ailelerin tamamının göç ettiği görülmüştür.

Sivas'tan göç eden nüfusun geneli Đstanbul, Ankara, Đzmir, Kocaeli, Mersin ve

Bursa gibi sanayileşmiş bölgelere göç etmişlerdir. Bu dönemde Đstanbul'a büyük bir göç

yaşanmış, bunu Ankara, Đzmir ve Kocaeli takip etmiştir. Göçün bölgelere göre

değerlendirildiğindeyse; Sivas şehri en fazla % 56,02 ile Marmara ve % 24.24 ile Đç

Anadolu Bölgemize göç vermiş, bunu % 8.58 ile Ege Bölgesi izlemiştir. En az göç ise

% 3.95 Doğu Anadolu, % 1,94 Güneydoğu Anadolu Bölgelerimize olmuştur.

16

Göç edenlerin büyük çoğunluğu 15–64 yaş gurubunda yoğunlaşmaktadır.

Sivas'tan göç edenlerin % 19,88'i 5–14 yaş grubu, % 20,07'si 65 + yaş grubunu, geri

kalan ise çalışma çağı nüfusu oluşturmaktadır. Aynı dönemde kırdan kente göç eden

nüfusta 5–14 yaş grubu % 31,35, 15–24 yaş grubu % 29,71 ve 25–44 yaş grubu ise %

27,28'dir. Diğer yaş grupları düşüktür. 25–44 yaş gurubundaki oranıyla Sivas Türkiye

ortalamasının üzerinde bir oranla karşımıza çıkmaktadır.10

b) Dış Göçler 19. yy sonlarında diğer Anadolu şehirlerinde olduğu gibi Sivas'a da Kırım Savaşı

sonucunda Anadolu'ya gelen Türk göçmenlerinin bir bölümü yerleşmişti. O yıllarda

Sivas'ta Müslüman Türklerle, Hıristiyan Ermeni ve Rumlar birlikte yaşamışlardır.

Cumhuriyetlin ilk yılarında Lozan Antlaşması gereğince Sivas'ta yaşayan azınlığın

büyük bölümü Türkiye'den göç etmiş, onların yerine Balkan ülkelerinden Türk

göçmenleri gelmiştir. 1935'e kadar Sivas'a Kafkasya'dan gelen göçmen sayısı 11.000'e,

Balkan ülkelerinden gelen göçmen sayısı ise 6.600'e ulaşmıştır. 1960'dan sonra göçün

bir bölümü de yurt dışına yönelmiştir. 1970'lerin ortalarına kadar resmi kanallarla yurt

dışına yaklaşık 16.000 kişi gönderilmişken, gayri resmi göçün bundan çok daha fazla

olduğu muhtemeldir. Dış göçün büyük bir bölümü Batı Avrupa ülkelerine olmuş,

özellikle Almanya bunda en önde gelen ülke olmuştur.

10 AKKUŞ, Ayhan, Sivas Đlinin Nüfusu, y.y, 1997, s. 18

Grafik 1:Sivas'tan dışarıya göçün bölgelere göre dağılımı(%) (1980-1985)

Marmara

Doğu Anadolu

Akdeniz

Đç Anadolu

Ege

Karadeniz

17

4- Nüfusun Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özellikleri Şehrin faal nüfusu, toplam nüfusun % 41,8’ini oluşturmaktadır. Đktisaden faal

nüfusun tarımdaki payı % 1,0’dır. Sanayi iş kolundaki pay ise (madencilik + imalat

sanayi + elektrik gaz ve su) % 16'dır. Đnşaat Sektörü şehrin lokomotif sektörü olup %

8,9 oranla önemli bir yer tutmaktadır. Hizmet sektörüyse % 74,0’la en fazla orana sahip

sektördür. Tüm bu oranların ışığında şehrin bir üretim merkezi konumunda değil,

hizmet sektörünün ağırlıklı olması sebebiyle, bir tüketim nüfusu olduğunu

görmekteyiz.11

Tablo 2. Türkiye ve Sivas’ta Ekonomik Faaliyet kollarında Đstihdam Edilen Nüfus,

Nüfus Oranı (12+ yaş) 2000

Đstihdam Edilen Toplam Nüfus

Tarım Sektörü

Sanayi Sektörü

Đnşaat Sektörü

Hizmet Sektörü

TÜRKĐYE Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Đl

Merkezleri 6.631.062 86.3 91.116 1.4 1.783.259 26.9 567.528 8.6 4.174.633 63.0

SĐVAS 49.506 86.2 507 1.0 7.912 16 4.417 8.9 36.644 74.0

Son olarak eklemek gerekirse şehrin asıl kurtarıcı sektörünün sanayi değil,

hizmet ve inşaat sektörü olduğunu görmekteyiz. Tarımdaki nüfus ise çevre köylerde

yapılan tarımla uğraşan insanlardır. Bu da daha çok geçim tarımı türünde yapılan bir

faaliyettir. Đş gücüne katılma oranı 1980–2000 döneminde sürekli bir azalma göstermiş,

kadın işgücü şehirde zaten fazla olmamakla birlikte değişim göstermemiştir. Đstihdam

edilen erkek nüfusunda yıllık artış %0 1,3 olmuştur. Böylece fazla olan işsizlik artış

hızının da %0 7,3 olduğu belirtirsek, işsizliğin doğal bir sonuç olarak ortaya çıkacağı

aşikârdır. 2000 yılında çalışanların % 47,3’ü ücretsiz aile işçisi, % 28,5’i ücretli ve %

22,9’u kendi hesabına çalışırken, % 1,3’ü işveren olarak çalışmaktadır. Đşgücüne dâhil

olmayan nüfusun yıllık artış hızı %0 22,5 olmuştur.12

Tablo 3 Sivas Nüfusunun Đşgücü Dağılımları (12 yaş ve üstü) 2000

11 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y. ,2005, s. 53 12 Devlet Đstatistik Enstitüsü, Nüfus Sayımı Sivas Verileri, Ankara, 2000

18

ERKEK KADIN Đstihdam Edilen 49.506 6.996 Đşsiz 7.938 2.912

Đşgücünde Olmayan 39.846 85.627

Bilinmeyen 1 1

Toplam 97.291 95.536

Đşgücü Toplamı 192.827

Tablo 4 Sivas Nüfusunun Öğrenim Durumları (12 yaş ve üstü) 2000

TOPLAM ERKEK KADIN Okuma Yazma Bilmeyen 18.205 2.903 15.302 Okuma Yazma Bilen 174.617 94.388 80.229

Bir Okul Bitirmeyen 21.135 9.602 11.533

Bir Okul Bitiren 153.475 84.786 68.689

Đlkokul 66.407 29.224 37.183 Đlköğretim 8.375 4.572 3.803 Ortaokul 19.106 12.841 6.225 Lise 45.491 28.829 16.662 Yüksek öğretim 14.096 9.320 4.776 Okuma yazma bilenlerin oranı % 91’dir. En az ortaokul mezunu olanlarsa

erkeklerde % 54, kadınlarda % 23 oranında olduğu; buna dayanarak erkeklerin

kadınlara oranla daha eğitimli olduğu ortaya çıkmaktadır. Yükseköğretim mezunu

insanın az olması ancak bir çoğununda çalışması dikkat çekicidir. Bunda kamu kesimi

çalışanının fazla olmasının etkisi belirtmek gerekir.

Doğurganlık oranlarına gelince; 15–49 yaş arasındaki kadınlar 2,06 çocuk

doğururken, doğurganlık hızı %0 2,76 olmuştur. Ölüm oranı, erkek bebeklerde %0 48,

kızlarda %0 44 dolayında gerçekleşmiş, 2000 yılından günümüze kadar, bu oran

sağlıktaki gelişmelerle paralellik göstererek azalmaların meydana geldiği söylemek

yerinde olacaktır.

19

B) Yerleşme 1- Tarihsel ve Mekânsal Gelişme

Şehir dediğimiz sosyal topluluk, yerleşmiş bütün toplumların çekirdeğini

meydana getirmektedir. Dolayısıyla siyasi, ekonomik, kültürel ve dini açıdan en yoğun

faaliyetler geçmişten günümüze bu merkezlerde toplanmıştır. Belirtilen faaliyetlerin

icrası açısından bazı unsurlar gereklidir. Bunlar, yönetim savunma binaları, dini ve

kültürel yapılar, çarşı pazar gibi ekonomik yapılar, bölge ihtiyacını karşılayan evler,

yollar, yeşil alanlar ve tabiî ki mahaller şehrin önemli birimleridir.13

Sivas’ta mahalle adlarının nasıl ve nereden meydana geldiği konusunda resmi

makamların bir etkisi olup olmadığı tam olarak kesinlik kazanmamakla birlikte

mahallelere isim verme konusunu, şu sebeplere dayandırabilmek mümkündür:

1-Mahallede oturanların geldikleri yerlerin isimleri,

2- Derviş ve şeyh isimleri,

3-Şair ve âlim isimleri,

4- Esnaf isimleri,

5- Çarşı ve Pazar isimleri (Saman pazarı, At pazarı),

6- Cami, medrese, türbe ve imaret isimleri,

7- Bulunduğu coğrafi mekândan kaynaklanan isimler,

8- Şehre hizmet etmiş devlet adamlarının isimleri şeklinde toplayabiliriz.

Fakat genelde kültürel ya da ekonomik unsurların, şehirlerin fiziki yapılarının

şekillenmelerinde ana etken olduğunu söyleyebiliriz. Bu bakımdan cami, mescid,

zaviye, medrese vb. eserlerin bulunduğu mahallerin, şehrin kültürel coğrafyasını,

bedesten, çarşı, han, hamam ve pazar gibi mekân ya da yapıların şehrin ekonomik

coğrafyasını oluşturduğu görülür.

13 GÖNEY, Süha, Şehir Coğrafyası, C. 1, 3 Bs, Đstanbul, Đstanbul Üniversitesi Yayını, 1995, s. 6–14

20

a) Geçmişte Sivas

Çeşitli kaynaklara göre Sivas’ın mahalleri; Osmanlı öncesinde 13, Fatih

döneminde 16 (10 Müslüman–6 Müslüman olmayan), Yavuz döneminde 20, (14

Müslüman–6 Müslüman olmayan), Kanuni döneminde 32 (26 Müslüman–6 Gayri

Müslim), Evliya çelebi seyahatnamesinde ise 40 mahalle olarak gözükmüştür.

1700’lerde 55, 1800’lerde 59 mahalle adı kaynaklarda yer almaktadır.14

1- 1400–1600 arası dönemde:

Sivas Timur istilasında, önemli ölçüde nüfus kaybına uğramış, özellikle mimari

yapı bakımından şehir büyük bir tahribat yaşamıştır. Şehir daha sonra Osmanlı

hâkimiyetinde bir imar ve iskân alanına dönüşmüştür. Fatih döneminde, şehirde 10

Müslüman Mahallesi yer almaktadır.(Hoca Ulu Bey, Hoca Đmam, Emir Mahmut, Hoca

Hüseyin, Paşa Bey, Mescid-i. Cami, Mescid-i Tokmak, Mescid-i Palaslı, Mescid-i

Medrese, Gök Medrese), yine aynı dönemde 6 adet gayri Müslim halkın yer aldığı

mahalle vardır.(Dülger, Palas, Bazar Kapısı, Keşiş Mastar, Nurmuş Keşiş, Meksat ve

Gariban mahalleleri)

Bunlardan Ulu Camii Mahallesi daha sonra Camii Kebir ismini almış

Cumhuriyetin ilk yıllarındaysa Uluanak ismini alarak günümüze kadar ulaşmıştır. 1831

yılına ait sayımda 25 Müslüman, 72 Müslüman olmayan hane olduğu görülmüştür.

Mahalle nüfusunda Müslüman olmayanların artma sebebiyse, yeni yerleşmelerle

mahalle sınırının genişlemesi sonucunda oluşmuş bir durum olduğu kayıtlarda yer

almıştır.

Diğer mahaller ise ileri gelen devlet, din adamları yahut zengin kimselerin

yaptırmış olduğu mescitlerle anılmıştır. Mescid-i Tokmak adı verilen mahalleyse yan

yana bulunduğu Paşabey mahallesiyle birleşerek, Paşa Bey ismini alarak bugüne kadar

14 DEMĐREL, Ömer, Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara, T.T.K Yayınevi,2000, s.18–45

21

gelebilmiştir. Günümüzdeki Paşa Bey Mahallesi Osmanlı dönemindeki Köhne Civan

mahallesini içine aldığı sanılmaktadır.

Şekil 1. Sivas Mahalleleri (1450)

Hoca Đmam Mahallesi, varoşta yer alan ve çarşılara bitişik bir mevkide yer alan,

Sivas’ın en kalabalık mahallesi konumunda olduğu, yalnız bu dönemden sonra inişli

çıkışlı bir seyir takip ettiği kayıtlarda yer almıştır. Bu dönemde 35 hane olan mevkiinin

hane sayısının 1831’de 71 haneye yükselmesi, sınırlarının genişlemesi olarak

açıklanmıştır. Bu dönemin bir diğer mahallesi, bugün Mahkeme Çarşısı olarak bilinen

yerin çevresinde Tokmak ve Paşa Bey mahalleri arasında yer almıştır. Bu mahalle daha

sonraki zamanlarda tamamen ortadan yok olmuştur.

Sivas şehrinin tespit edilen ilk mahallerinden birisi de Palaslu mahallesidir.

Adını şehrin güneydoğusunda yer alan dış sur kapısından almıştır. Mahallenin biri

Müslüman, diğeri gayrimüslim olmak üzere iki tane olduğu rivayet edilmiştir. Bu

mahalle son olarak 1637’lerden sonra adı Demircilerardı ve Kırcuk ismiyle anılmıştır.

Demircilerardı Mahallesi ise daha sonra Sivas’ın ilk mahallerinden Hoca Hüseyin

Mahallesiyle birleşerek, varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Yine ilk mahallerden

Hacı Emir Mahmud Mahallesi hane sayısı az olduğu için ortadan yok olmuştur. Zilkar

22

Mahallesiyse Cumhuriyet döneminde Gök Medrese Mahallesiyle birleşerek bu

mahallenin adını almıştır. Gayri Müslim mahallerden Bazar Mahallesiyse Cumhuriyet

devrinde Kale-i Atik ile birleşip Eski Kale Mahallesi adını almıştır.15

15 yüzyılda şehre bakıldığında Selçuklu, ĐlhanlıEratna ve Osmanlı devrinde;

bugünkü Kayseri Kapısı, Hükümet Meydanı ve Erzurum Yolu üzerindeki Mısmıl Irmak

Köprüsü arasında bir üçgen şekilde yerleşilmiş olduğu görülür. Bu üçgen içinde ve

dışında iskânın artarak devam ettiği görülmüştür. Sivas şehir merkezinde 216

Müslüman, 351 Müslüman olmayan, olmak üzere 567 hane kaydedilmiştir. Ancak nüfus

bakımından pek fazla olduğu söylenememektedir.

Şekil 2. Sivas Mahalleleri (1570)

16. Yüzyılda ise şehir için önemli bir dönüm noktası teşkil eder. Dönemin

başında 20 mahalle olan şehir coğrafi üçgenin dışına çıkarak 32 mahalleye çıkmış, yeni

kurulan bu mahallerde camii merkezli olarak, bu yapıların etrafında teşekkül etmiştir.

Sivas’ta Müslüman mahalleler ve Müslüman nüfus artarken, Müslüman olmayan

mahalleler sabit kalmış, ancak nüfusları artmaya devam etmiştir. Şehir imar ve iskân

açısından da 16. yüzyılın ilk yarısında gelişimini sürdürmüştür. Bu gelişme ikinci yarıda 15 Bakınız Madde 8

23

da devam etmiş, bu dönemde Sivas’taki mahalle sayısı 41’e ulaşmış ve şehir nüfusunun

yaklaşık 1000 hanede yaşadığı tespit edilmiştir. Şehirleşmede bu yüzyılda iskânda

Đslamlaşma, siyaseti ön planda tutularak gelişimini sürdürmüştür. Sivas şehir nüfusunda

önemli bir artışın görüldüğü bu dönemde 1291 Müslüman ve 2085 Müslüman olmayan

haneye ulaşılmıştır. Bu dönem Osmanlı hâkimiyetinin Sivas’a damgasını vurduğu bir

dönem olarak karşınıza çıkar. Zira şehir için önemli sayılabilecek önemli eserler bu

dönemde verilmiştir. Bunun yanında kültürel, ekonomik ve sosyal açıdan şehrin imarı

ve halkın ihtiyacı karşılanmaya başlanmıştır.

Şekil 3. Sivas Mahalleleri (1600–1800)

2- 1600- 1800 arası dönem:

17 ve 18. Yüzyıllarda ise Sivas şehrinin iskânı klasik dönemdeki hızıyla devam

etmiştir. Kurulan 17 mahalleden 2 tanesi, şehrin dış çevresini meydana getiren mahaller

olmuşlardır. Günümüzde dahi bu çerçeve muhafaza edilmektedir. Yeni mahallelerin bir

kısmının çevre köylerden gelenler tarafından kurulduğu, bir kısmı da özellikli isimler

24

taşıdığı, fakat büyük bir çoğunluğunun yine eski dönemlerde olduğu gibi cami

isimleriyle adlandırıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca şehrin en kalabalık mahallerinin bu

dönemde kurulanlar arasında bulunması, bir bakıma şehirdeki nüfus yoğunluğunun,

merkezden dışa doğru kaydığı izlenimini vermektedir. Burada belirtilmesi gereken bir

diğer husus da kenar mahallelerin iskân sahasının, merkezdeki mahallere göre daha

fazla olduğu coğrafi bir gerçektir. Yine 16. asırdaki 40 mahalle sayısı, bu dönemde 50

ve daha yukarısına yükselmiştir.

Şekil 4. Sivas Mahalleleri (1800–1920)

3- 1800- 1920 arası dönem:

19. yüzyılda sürekli artış gösteren mahalle sayısı bu dönemde 83’e ulaşmış,

aralarında Cumhuriyet dönemine kadar gelen Osman Paşa Mahallesi, Örtülüpınar

Mahallesiyle birleşerek, bu isimle anılmaya başlamıştır. Hacı Mahmut Ağa Mahallesi

Sofu Himmet ve Hacı Mehmet Mahalleriyle birleşerek Mısmılırmak ismini almıştır.

25

Kale-i Cedid ve Kale-i Atik Mahalleri, Sivas şehrinin iki iç kalesinin çevrelediği,

ilki bugünkü Toprak Tepe çevresini, ikincisi ise, Şifaiye, Buriciye ve Kale Camiini içine

alan bölgede teşekkül etmişlerdir. Bu alanlarda Sivas'ın önde gelen insanlarının,

yöneticilerinin ve üst düzey askerlerin yerleşim alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kale-i Atik, Hoca Đmam ve Bazar Mahalleriyle birleşip, Eski Kale ismiyle günümüze

gelirken, Kale-i Cedid, Kaleardı Mahallesiyle birleşerek bu isimle günümüzde varlığını

sürdürmektedir. Sivas çarşılarının toplandığı şehir merkezinde yer alan Hamardı

Mahallesi, Cumhuriyet dönemine kadar varlığını sürdürmüş, daha sonra Sarışeyh

Mahallesiyle birleşip, bulunduğu mevkiye izafen Çarşıbaşı ismini almıştır.

Sivas’ın şehirsel gelişmesine bakıldığında 16. yüzyılın sonlarından itibaren, 19.

yüzyılın sonlarına doğru şehirdeki mahalle sayısındaki artışla, nüfusun artışı arasında

bir paralellik göstermek zordur. Zira aradan geçen 300 yıllık dönemde hane sayısı

3376’dan 3833 haneye yükseldiği kayıtlarda yer almaktadır. 1831 nüfus sayımındaysa

hane sayısının 3643’e düştüğü görülmektedir.16

b) Yerleşmenin Günümüzdeki Özellikleri

1- Cumhuriyet Sonrası Sivas

1870’te 83 olan mahalle sayısı, birtakım değişiklikler ve birleştirmelerle 1935’te

28’e inmiş, 1965’te 32’ye ve 1989’da 44’e yükselmiştir. Günümüzde, şehrin iskânı önce

batı istikametinde gelişmiş, daha sonra kısmen kuzeydoğu yönüne kaymış ve son

yıllarda güneye doğru yayılmaya başlamıştır. 1987 yılına kadar, şehrin gelişimi

güneyde, eski surların dışına çıkmamıştır.

Sivas’ın mekânsal gelişimine bakıldığında, şehrin orta kısmında yer alan

mahallelerin gelişmesiyle başladığı görülmüştür. Bu mahallelerin tamamına yakını

Cumhuriyet öncesi kurulmuş, bazıları isim değiştirmiş, bazılarının da birleşerek bir

mahalle adı altında toplandığı görülmüştür. Bir veya iki mahalle, isimlerini aynen

muhafaza ederken, bazı mahalleler ise tamamen ortadan kalkmıştır. Şehrin çekirdeğini

16 Bakınız Madde 8

26

meydana getiren bu mahalleler, Osmanlı Devleti’nden günümüze kadar varlıklarını bu

şekilde devam ettirmişlerdir.

Tablo 5.Sivas Mahalleri Eski Đsimleri ve Günümüzdeki Adları

ESKĐ ADLARI GÜNÜMÜZDEKĐ ADI Kösedere-i Müslim Kösedere-i Zimmı

ÇAYYURT

Akdeğirmen Küçük Bengiler

AKDEĞĐRMEN

Ağcabölge (Ağcabüke) Örtülüpınar Osman Paşa

ÖRTÜLÜPINAR

Kilise YOK Bab-ı Kayseri Kurt Mescidi

KAYSERĐ (SELÇUK)

Çavuşbaşı ÇAVUŞBAŞ Ece ECE Baldırbazarı, Üryan-ı Müslüm, Zimmi SULARBAŞI Kale-i Atik, Bazar ESKĐ KALE Hoca Đmam, Kale-i Cedid KALEDĐBĐ Abdulvahab Gazi YUKARI TEKKE Kılavuz KILAVUZ Hacı Mahmud, Hacı Mehmed, SofuHimmed

MISMILIRMAK

Hacı Veli, Hacı Zahidi YĐĞĐTLER Ali Baba, Gökçebostan ALĐBABA Bahtiyarbostan, Oğlan Çavuş BAHTĐYARBOSTAN Hamamardı, Sarı Şeyh ÇARŞIBAŞI Güdük Minare GÜDÜK MĐNARE Temrücülerardı DEMĐRCĐLERARDI Frehadbostan, Hamurkesen, Keçibula FERHATBOSTAN Paşabeğ, Tokamakkapı, Köhnecivan PAŞABEY Billur, Ganem BĐLLUR Yahyabeğ, Abdülkerim, Hoca Hüsam YAHYABEY Cami-i Kebir, Veled Beğ ULUANAK Gök Hüsam, Zilkar GÖKMEDRESE Kabalı, Đmaret KIZILIRMAK Gökmedrese, Kaleardı, Şeyh Çoban KALEARDI Üçlerbey, Ali Çavuş, Şemsi Ferraş ÜÇLERBEY

27

28

Çarşıbaşı Mahallesi şehrin merkez kısmında yer alan fonksiyonu itibariyle

önemli bir mahalledir. Hamamardı ve Sarı Şeyh Mahallerinin birleşmesiyle günümüze

kadar varlığını devam ettirmiştir. Bundaki temel sebep buranın şehrin ticari

faaliyetlerinde önemli bir yer tutmasıdır. Bu nedenden dolayı konut diye yer alan

yerlerin birçoğunda bürolar yer almaktadır. Bu iş yerleri, kömür şirketleri, avukatlık ve

mühendislik büroları gibi birçok çeşitlilik kazanmıştır. Mahalle Hikmet Işık Caddesine

paralel üç sokak ve ona bağlı dikine Afyon Sokağıyla küçük ama düzenli bir görünüme

sahiptir.

Resim 3. Đnönü Bulvarı’ndan (Đstasyon Caddesi) Bir Görünüm (2005)

Sularbaşı Mahallesi yine merkezi kısımda yer alan, Baldırbazarı, Üryan-ı

Müslüm, Zimmi Mahallelerinin yerini almıştır. Bu mahallenin şekillenmesinde devlet

kurumlarının ve ticari işletmelerin önemi büyüktür. Zira Hükümet meydanının da bir

kısmını kaplayan mahallede, Valilik Binası, Merkez Postahanesi, Belediye Binası,

Adliye, Nüfus Müdürlüğü, Zabıta Müdürlüğü, Merkez Telekom Binası gibi şehrin en

önemli kurumlarının yer almasıyla en gelişmiş mahalle diyebiliriz. Özellikle en büyük

caddelerin yine bu mahalleye açılması dikkat çekicidir.

29

Resim 4. Hükümet Meydanı’ndan Bir Görünüm (1927)

Resim 5. Paşa cami ve Çarşıbaşı Mahallesi’nden bir görünüm

Paşabey Mahallesi, Sivas’ın en eski mahallerindendir. Bu yüzden yapılan yüksek

binaların birçoğu eskidir. Ayrıca birkaç tane ahşap bina da mevcut olup yerleşim,

30

dağınık ve yüksek binalar şeklindedir. Tarihi olduğunu ismini aldığı Behrampaşa

Hanı’nın burada olması, ayrıca Meydan Hamamı, Meydan Cami, Öğretmen Evi

karşısındaki tarihi hamamıyla belli etmektedir. Meydan caminin bulunduğu alan

mahallenin en geniş yerini kaplamaktadır.

Eskikale mahallesi, şehrin en eski yerleşim alanlarındandır. Mahallenin bir

bölümü tamamıyla sit alanıdır. Bu alan içersinde mahallenin de ismini aldığı Sivas’ta

yer alan tek Osmanlı eseri olan Kale Camii’dir. Şifahiye Medresesi, Buriciye Medresesi

burada yer almaktadır. Bu alan korunma altına alınmış park haline getirilmiştir. Bir adet

hamam kalıntısı da bulunmaktadır. Fonksiyonu açısından turistik bir alan

görünümündedir.

Resim 6. Sularbaşı + Akdeğirmen Mahalleleri (Baldır Bazarı Mahallesi) 1927

Eski ismini korumuş yerlerden biri de Akdeğirmen Mahallesi’dir. Küçük bir

mahalle olmasına rağmen yakın çevresinde Ethem Bey Parkı, Belediye Nikâh Salonu,

Paşabahçe dinlenme ve piknik yeri, Orman Fidanlığı, Trafik Tescil Şubesi, Ziyabey

Kütüphanesi, Dumlupınar Kütüphanesi ve Đnönü Müzesi yer almaktadır. Mahallenin en

31

önemli özelliğinden biri çevre mahallerden birçok öğrencinin burada yer alan 4

ilköğretim okulu, bir normal lise (Atatürk Lisesi) ve bir kız lisesinde eğitim almak üzere

buraya gelmesidir. Hatta bu haliyle 2005 yılı itibariyle kampüs sistemi denilen bir

sisteme geçilmiştir. Eğitim açısından şehre katkısı büyük olmuştur.

Örtülüpınar Mahallesi ise yakın çevresinde, Sivil Savunma Müdürlüğü, Sivas

Lisesi, Gazi Osman Paşa Đlköğretim Okulu, Tekel Başmüdürlüğü, Sosyal Sigortalar

Kurumu ve Hastanesi, Vergi Dairesi, Ordu evi, Kongre ve Arkeoloji Müzesi gibi

kuruluşları olan gelişmiş bir yerdir. Özellikle yüksek katlı ve sık konut yapısıyla bu

gelişmiş özeliğini devam ettiren mahallerden biri olmuştur.

Ece Mahallesi şehrin merkezi sayılabilecek bir noktada olmasından dolayı

düzenli bir mahalledir. Hafif kuzeye doğru eğimli bir yüzeyde kurulmuştur. Halil Rıfat

Paşa Caddesi’nin üst kısmını kapsayan bu küçük mahallede binalar blok şeklindedir.

Ancak yeni bloklar olsa da birçoğunun yapımı 30 yılı geçmiştir. Daha çok konut amaçlı

gelişme göstermiştir.

Yahyabey, Pulur, Üçlerbey Mahalleleri eski olmalarına rağmen günümüzde

tarihi görünümünü kaybetmiştir. Özellikle konut alanı olarak kullanılan bu mahaller

ticari fonksiyon açısından gelişime etki etmemişlerdir.

Şehrin eski yerleşmeleri arasında yer alan Küçük Minare, Bahtiyar Bostan,

Yiğitler, Mısmılırmak ve Ferhatbostan mahalleleri yine Osmanlı döneminde kurulmuş

isimleri değişmiş eski mahallerdendir. Ancak yerleşme açısından dar alanlara

sıkıştıklarından gelişme gösterememiş, bu durum ticari işletmeleri de etkileyerek sadece

konut alanları olarak kullanılmalarını sağlamıştır.

Uluanak, Gök Medrese, Kaleardı mahalleleri özellikle isimlerini aynen

korumuşlardır. Tarihi eserleriyle de görünümlerini, büyük ölçüde muhafaza etmiş

yerlerdir. Bu alanlar genellikle yerleşim alanı olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda

turistik özellikleriyle önemli yer tutmaktadırlar.

32

Resim 7. Gök Medrese Mahallesi’nden Görünüm(1927)

Resim 8. Gök Medrese Mahallesi’nden Görünüm(2005)

33

Resim 9. Uluanak Mahallesi (1927)

Resim 10. Uluanak Mahallesi (2005)

34

Demircilerardı Mahallesi eski ismini muhafaza etmiş yerlerden birisidir. Sivas’ın

en fazla ticarethane ve işyeri yeri olan 2. mahallesidir. Bunun temel sebebi mahallenin

güneyinde sanayi sitesinin yer almasıdır. Mahalle şehir merkezinde yer alması

nedeniyle düzenli bir görünüme sahiptir. Ancak yer alan binaların yarısı yeni, yarısı

eskidir. Binaların tamamına yakınının alt katları, ticarethane olarak kullanılmaktadır.

Tek katlı evlere pek rastlanmayan mahallede, mevcut olanlarınsa birkaç yıla kadar

yerlerini çok katlı binalara bırakması beklenmektedir. Mahallenin gelişmesinde

çevrenin büyük caddelerle çevrili olması önemlidir. Özellikle Atatürk Bulvarının etkisi

büyük olmuştur.

Resim 11. Atatürk Caddesinden Bir Görünüm

Kuruluşları eski olarak gözükse de Alibaba, Kızılırmak, Kılavuz Mahalleleri

günümüzde yeni gelişim gösteren alanlar halinde kendini belli etmiş, özellikle konut

yerleşimi açısından sürekli aşama göstermiş alanlar olarak dikkat çekmektedir. Ancak

kenar mahalle hüviyetini günümüzde de korumaktadırlar.

35

Resim 12. Kızılırmak Mahallesi (1927)

2- 1960 Sonrası Sivas

Bu dönemde, gelişme gösteren Sivas yerleşme açısından büyük değişiklerin

yaşandığı gözlemlenmiştir. Örneğin Ferhatbostan Mahallesi’nin büyümesi dolayısıyla

bir muhtarlıkla idare olunması mümkün olmamış ve Mısmılırmak civarına yapılan

evlerin sıklığı nedeniyle bir kısmının Ferhatbostan’dan ayrılarak müstakil bir mahalle

olması ve bu kısmın Dedebalı olarak isimlendirilmesi 1968 tarihinde uygulanmıştır.

Günümüzde ufak olan bu mahalle, konut alanı olarak geçmişteki durumunu muhafaza

etmektedir.

Şehrin Kılavuz Mevkii’nde yaptırılan kooperatif evlerinin, hangi mahalleye

bağlı bulunduğunun bilinmemesi ve bu mahalleye bir ad verilmesi talebi üzerine, 1973

yılında Gülyurt Mahallesi kurulmuştur. Sınırları küçük olan mahalle konut alanı olarak

kullanılmaktadır.

1979 yılında, mevcut mahalle sınırları tespit edilirken, belediye kararıyla,

Haziran ayında, Sivas'ta bulunan mahallelere yenileri eklenmiştir. Altuntabak,

Aydoğan, Çiçekli, Çayyurt, Dört Eylül, Emek, Gökçebostan, Đnönü, Halil Rıfat Paşa,

36

Kadıburhaneddin, Mehmetpaşa, Yenimahalle, Yenidoğan, Yüceyurt, Yeşilyurt, Yapı,

Mahalleleri eklenen yeni yerleşmeler olarak belirlenmiştir.

Altuntabak Mahallesi, eskiden kalaycılık çok ileri olduğundan bu ismi almıştır.

1960 yılından sonra yerleşim hızlanmış alt ve üst yapısı imar planına göre hazırlanmış,

fakat eğimli bir arazide kurulan bu mahallede, betonarme bloklar arasında bahçeli tek

veya iki katlı konutlarla, yıkılması gereken ancak yıkılmayan binaların yer almasıyla

girift bir yapıda olduğu göze çarpmaktadır.

Aydoğan Mahallesi, son yıllara kadar gelişme göstermemiş, ancak Hayri Sığırcı

Caddesi’nin buradan geçmesiyle, yapılaşma açısından genişlemiş geniş bir konut alanı

haline gelmiştir.

Resim 13. Hayri Sığırcı Caddesinden Bir Görünüm

Çiçekli Mahallesi, arazisi bozuk ve eğimli bir yerdedir. Düzensiz bir yapıya

sahip binaların çoğu tek veya iki katlı olup bakımsızdır. Ayrıca her sokakta bir veya iki

tane ahşap ama kullanılmayan bina mevcuttur. Geri kalan binalar 4–5 katlı betonarme

binalardır. Ancak bunlar da eski ve bakımsızdır. Şekillenmesini göçler sağlamıştır. Yeni

binaların yapımıyla mahalle halini almıştır.

37

Eski bir yerleşim yeri olan Çayyurt Mahallesi önceden piknik alanıymış, bunu

da büyük bir parkın mahallede olmasıyla anlayabiliyoruz. 1970 yılında çeşitli konutların

yapılmasıyla yamaç şeklinde olan bu arazi gelişmeye başlamış, özellikle mahalle

yakınında bulunan kışla burayı geliştirmiştir. Ayrıca mahallenin can damarı sayılan

Rahmi Günay Caddesi üzerinde; Numune Hastanesi, Endüstri Meslek Lisesi, Selçuk

Anadolu Lisesi, Yarı Açık Cezaevinin bulunması da mahalleyi etkileyerek buranın

gelişmesini sağlamıştır.

Dört Eylül Mahallesi ise eğimli bir yamaca kurulsa da gelişmiştir. Özellikleri

itibariyle Kümbet Mahallesi’ne benzemektedir. Çevrenin gelişmesinde Barbaros

Bulvarı’na ve şehir stadına yakın olması etkili olmuştur. 1 ve 2 katlı evler yerini giderek

kooperatif tarzı bloklaşmalara bırakmaktadır. Çocuk parklarının sayısı da giderek

artmaktadır. Buranın hem caddeye yakınlığı hemde şehre ulaşımın çok kolay olması

gibi nedenlerle sürekli bir gelişim göstermektedir.

Emek Mahallesi’nin çevresi 1960’lı yıllarda yerleşime açılmış, bu yıllara kadar

tarım arazisi olarak kullanılmış alanda, ağıllarda hayvan beslenerek şehrin bu ihtiyacı

karşılanmış olmakla beraber, halen birkaç aile bu işe devam etmektedir. Mahallenin

güneyinden çevre yolu geçmekteyken, kuzeyi Meraküm Tepeleriyle çevrilidir. Son

yıllarda belediye alt yapı ve üst yapıya daha önem verse de, gecekondu şeklindeki

yapılarla çarpık kentleşme şeklinde gelişmiştir. Buna rağmen özellikle işçi kooperatifine

ait binalar geniş yer tutmakta, son yıllardaki yapılaşmasıyla dikkat çekmektedir.

Gökçebostan Mahallesi fazla gelişim gösterememiş, daha ziyade bir konut alanı

halinde kalmış olup; yakınında Sosyal Hizmetler Müdürlüğü, Trafik Şube Müdürlüğü,

Dokuma Sanayi, Verem Savaş Dispanseri gibi kuruluşlar yer almaktadır.

Đnönü Mahallesi adını Đsmet Đnönü’nün bir dönem yaşadığı konaktan alır.

Sokakları düzgün, altyapı sorunu olmayan bir alandır. Binaların birçoğu yeni

yapılmıştır. Ayrıca bir veya iki katlı bahçeli binalar da rastlanmaktadır. Đnönü

Konağı’nın karşısında Sivas’ın en büyük Đmam Hatip Lisesi yer almaktadır.

38

Halil Rıfat Paşa Mahallesi gelişimini Đstasyon Caddesinin yakının kurulması

belirlemiştir. Özellikle Đstasyon Caddesi üzerinde yer alan 9’ar katlı binalar ve Polis

lojmanları konut sayısını artırmıştır. Düzenli bir şehircilik planlaması yapılan mahallede

alt ve üst yapı sorunu görülmemektedir. Yeni binalar yapılsa da arsa ihtiyacı fazladır.

Mehmet Paşa Mahallesi adını Sivas’a hizmet etmiş bir validen almıştır.

Mahallede yerleşme eskidir. Sokakları oldukça dar, evleri bitişik nizamlı olup çoğu

ahşap yapıdır. Son yıllarda bu durum değişmiş eski yapıların yerini yüksek betonarme

binalar almıştır. Eski evler genellikle tek veya iki katlı olup, ön ve arka cephesinde

bahçe bulunmaktadır. En önemli yapısı Sivas Lisesi ve Behram Paşa Đlköğretim

Okulu’dur.

Kadı Burhaneddin Mahallesi, hayli geniş bir mahalle olup, çeşitli cadde ve

sokakları planlı bir mahalle görünümündedir. kamu kuruluşları olması mahalleyi

geliştirmiştir. Çevrede, 4.Đşletme Baş Müdürlüğü, Tüdemsaş Genel Müdürlüğü, MTA

Bölge Müdürlüğü, GAR Müdürlüğü, Selçuk Polis Karakolu, Gençlik ve Spor Đl

müdürlüğü (Stad) , Ticaret Lisesi, Halil Rıfat Paşa ilköğretim Okulu, Süleyman Sami

Kepenek Đlkokulu, TCDD Hastanesi, Meteoroloji Müdürlüğü gibi kamu kuruluşlarının

bulunması mahallenin gelişmesini sağlamıştır.

Yenimahalle, Yenidoğan, Yüceyurt, Yeşilyurt, Mahalleleriyse yapılaşmalarıyla

dikkati çekmiştir. Bu dönemde bina yapımının artmasıyla kenar kısımda yer alan bu

yerleşmeler, 1979 tarihinde ki düzenlemeyle mahalle haline gelmiştir. Bugün halen

konut alanı olarak kullanılmaktadır. Yenimahalle, Yenidoğan, isimlerinin, yeni ile

başlaması bunun en önemli kanıtıdır.

Yapı Mahallesi şehir sınırında olmasına rağmen imar planına uygun olarak

yapılmış, görünüş itibariyle düzenli, geniş cadde ve sokaklara sahip bir alanda

kurulmuştur. Binaların tamamına yakını betonarmedir. Kooperatif ve lojman tipi binalar

geniş yer tutmaktadır. Çevre bütün ihtiyaçlar gözetilerek düzenlenmiş yeterli sayıda

park ve bahçe mevcuttur. Güneyinde Kızılırmak'a kadar olan arazide büyük bir askeri

39

alanın mevcut olmasıyla önü açıktır. 1987 yılında adı Mimar Sinan Mahallesi olarak

değiştirilmiştir.

1985 yılında, Esentepe ve Gültepe Mahalleleri kurulmuştur. Bunlardan Esentepe

Mahallesi, göçler sonucunda oluşmuş geniş bir mahalledir. Bunun sonucunda imar

planına uymayan, kaçak yapılaşmasıyla hızla büyümekteyken, tek katlı bahçeli evler

yaygındır. Bunların dışında düzenli yapılaşma olarak Türkiş Blokları, Kooperatif evleri

ve belediyenin yaptırmış olduğu sosyal konutlar gibi ufak çaplı düzenli bina tipleri

görülmektedir. Gültepe Mahallesi yerleşim nedeniyle değil, sanayi sebebiyle

kurulmuştur. Konut sayısı azdır. Toptancılar Sitesi, büyük sebze ve meyve hali, devlet

kuruluşu olarak da büyük kömür tevzii buradadır. Keresteciler Sitesi, Demirciler

Sitesi gibi sanayi işletmeleri yer alırken diğer bütün dükkânlar bu işyerlerine

hizmet etmektedirler. Araba muayene istasyonu da yine bu alan içerisinde yer

almaktadır. Yapımı bitmiş ancak faaliyete geçmemiş olan galericiler sitesinde bu

mahalle sınırları içindedir.

1990 tarihinde, Merkez Çayboyu Köyü'nün Belediye sınırları içine alınarak, bir

süre sonra mahalle olmuştur. Burası bugün hala bir mahalleden çok köy görümünü

devam ettirmektedir.

Bu dönemde yapılan son değişikliklerse, Cumhuriyet alanından Kümbet ve

Karayolları üst geçidine kadar olan kısma Đnönü Bulvarı, Sivas lisesinden Ulu Camiye

kadar açılan 20 metrelik yola Gürsel Paşa Caddesi, Ulu Cami’den Kepçeli’ye kadar olan

kısma Kurşunlu Caddesi isimlerinin verilmesidir, diyebiliriz.

3- 1990 Sonrası Sivas

Sivas'ta yerleşim yerlerinin sınırlarını ve isimlerini belirleyen düzenlemelerin en

geniş kapsamlı olanının 1993 yılında yapılmış olduğu kayıtlarda bulunmuştur. 1994

Mahalli Seçimleri öncesinde, seçmen yazımı esas olmak üzere, mahallelerin sınırlarının

büyük bölümünün karışık olması, cadde, sokak ve kapı numaralama sisteminin sağlıksız

olması, yapılaşmanın yoğun olduğu bölgelerde nüfusun hızla artmakta oluşu gibi

40

nedenlerle başlatılmıştır. Sonuçta, aksaklıkların giderilmesi, seçim, sayım ve diğer bir

takım idari işlemlerin daha sıhhatli yapılmasının hedeflenmiş olduğu anlaşılıyor. Bu

çalışma kapsamında tüm mahallelerin sınırlarını teşkil eden cadde ve sokaklara isim

verilmiş olduğunu; karışık ve belirsiz olan sınırların daha belirgin cadde ve sokaklara

kaydığını ve nüfusu yoğun olan mahallelerin bölünerek, yeni mahalleler teşkil edildiğini

görüyoruz. Çayboyu'nun katılımıyla 44 olan mahalle sayısı bu düzenleme ile 61'e

ulaşırken, cadde sayısı yeni isimlendirmeler sonucu 44’ ten 155'e yükselmiş bulunuyor.

Şehir içerisinde artan nüfusa paralel olarak kalkınmasının, sosyal, teknik, idari

hizmetlerine çözüm getirmek ve hizmetlerin daha kolaylaştırılmasını sağlamak

amacıyla, Belediye’ye bağlı mevcut 44 mahallenin nüfusu fazla olan ve gelişmeye

müsait bulunan bir kısım yerleşme alanlarına 17 adet yeni mahalle ihdası ile bir kısım

mahallelerdeki sınır düzeltmesinin yapılığını belirtmek gerekir. Son olarak Esenyurt

Mahallesi katılarak mahalle oluşumu şimdilik tamamlanmıştır.

Tablo 6.Yeni Kurulan Mahalleler Sıra No

Mahallenin Đsmi Ayrıldığı Mahalle

1 Mevlana Mahallesi Çayyurt + Akdeğirmen Mah 2 Seyrantepe Mahallesi Gökçebostan + Alibaba Mahallesi 3 Abdulvahabigazi Mahallesi Đnönü Mah. + Mısmılırmak Mah. 4 Orhangazi Mahallesi Đnönü Mahallesi 5 Huzur Mahallesi Kılavuz Mahallesi 6 M. Akif Ersoy Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi 7 Sanayi Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi 8 Kardeşler Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi + Kızılırmak 9 Yenişehir Mahallesi Üçlerbey Mahallesi 10 Đstiklal Mahallesi Altuntabak Mahallesi+ 4Eylül 11 Yunus Emre Mahallesi Esentepe Mahallesi 12 Fatih Mahallesi Yenidoğan Mahallesi 13 Selçuklu Mahallesi Emek Mahallesi 14 Kümbet Mahallesi Emek Mahallesi 15 Tuzlugöl Mahallesi Emek Mahallesi 16 Diriliş Mahallesi Mimar Sinan Mahallesi 17 Danişmentgazi Mahallesi Mimar Sinan Mahallesi

Bu mahallerden Mevlana Mahallesi şehrin en gelişmiş mahallerinden biridir.

Düz bir arazi üzerine kurulmuştur. Mevlana Caddesi adı verilen cadde üzerinde her iki

yanda yaklaşık 500 metre boyunca ortalama 8 katlı binalar uzanmaktadır. Arsa ve konut

fiyatlarının en yüksek olduğu mahallerden biridir. Bunda mahalle sakinlerinin çoğunun

41

şehrin ileri gelen memurları, yüksek gelirli esnaf, asker gibi geliri yüksek insanların

oturması cazip hale getirmiş, böyle olunca düzenli, hiçbir alt yapı sorunu bulunmayan

bir mahalle hüviyetini kazanmıştır. Cadde boyunca mahalle gelişmiştir. Nüfusu

kalabalık mahallelerinden biridir. Özellikle son yıllarda yapılan yüksek katlı bloklar

bunu tetiklemiştir. Tabi ki bunda merkezin deprem riskinin çok yüksek olmaması,

zeminin sert kayaçlardan oluşması etkili olmuştur.

Abdulvahabigazi, Seyrantepe, Orhangazi Mahalleleri, kenar mahalleler olması

sebebiyle pek gelişmemiş olan yerleşim yerleridir. Aslında merkeze fazla uzak

olmaması nedeniyle yapılaşmaya müsait alanlardır. Bu nedenle şehrin artan arsa

ihtiyacına yönelik olarak, ileriki yıllarda kesinlikle boş arazinin kalmayacağı bir yer

olabilecektir.

Huzur Mahallesi yeni yerleşime açılmış, hızla yapılaşarak göç alan bir

mahalledir. Kenar mahalle olarak nitelendirilebilir. Son on yıl içinde kalabalıklaşmaya,

son iki üç yılda daha yeni yeni belediye hizmetleri almaya başlamıştır. Mahalle merkez

köyler, Hafik, Zara, Kangal ilçelerinden göç almış ve almaya devam etmektedir. Arsa

çokluğu ve ana yollara (Erzincan-Erzurum çevre yolu) yakın olması nedeniyle yapı

kooperatiflerinin artmaya başladığı gözlemlenmiştir.

Mehmet Akif Ersoy Mahallesi, geniş bir alanı kaplayan mahalle 10–15 yıl

öncesine kadar kullanılmayan bir alan halindeymiş. Sonradan çevre ilçelerin

köylerinden gelen insanların yerleşmesiyle bir gecekondu bölgesi haline gelmiş; ancak

son yıllarda mahalle bir değişim sürecine girmiş ve çevre düzenlemeleri yapılmaya

başlanmıştır. Sivas etrafı tepelik ve engebeli bir arazidir. Bu yüzden şehir her yöne

gelişememektedir. Đşte bu noktada mahalle hem arazi genişliği ve düzlüğü hem de

çevresinin önemli yollarla çevrili olması nedeniyle inşaat sektörünün geliştiği bir alan

olmaya başlamıştır. Ata Sanayi Sitesi’nin burada yer alması, şehir merkezine ulaşımın

kolay olması da bu alanın sonraki yıllarda çok daha farklı bir görünüm kazanacağı

ihtimalini güçlendirmektedir.

42

Şeyh Şamil Mahallesi, aslında Sanayi Mahallesi adıyla da anılmaktadır. Bu

mahalle planlanırken sanayi bölgesi olarak açılmış hatta Sivas’ın I. Organize Sanayi

Sitesi burada yer almaktadır. Ancak sonra çevre ilçe ve köylerden gelen göçlerle birlikte

yapılaşmanın başlamış olduğu bir alan olarak karşımıza çıkar.

Kardeşler Mahallesi ise, Đşhan, Bingöl, Karayün Köylerine giden asfalt yolun her

iki yanında bulunan tek veya iki katlı bahçeli evlerden oluşmuştur. Hemen kıyısında

kooperatif blokları yapılmış ve halen yapılmakta olduğu görülmektedir. Semtin

kuzeyinde Erzincan-Erzurum Ankara-Samsun, E–5 karayolu geçmektedir. Ayrıca şehrin

tek ormanlık alanı sayılabilecek Özel Đdare Orman Sahası bu mahalle sınırları içerisinde

yer almaktadır.

Resim 14. Yenişehir Mahallesinden Bir Görünüm

Yenişehir Mahallesi şehirleşme açısından belki de tek planlı yeri olduğu

söylenebilir. Çünkü mahallenin tamamı onar katlı binalardan oluşmakta bunlar arasında

bahçe ve çocuk parkı yer almaktadır. Mahallenin siteler halinde olması, düzenli bir

görünüm sağlamıştır. Bir meydan ve o meydanı çevreleyen yollar şeklinde yapılmış

olan mahallede yollar asfaltlı olup, hiçbir üst ve alt yapı problemi gözükmemektedir.

43

Mahallenin ismine şehir denilmesinin sebeplerine gelince; 2 km ötede hem Cumhuriyet

Üniversitesi ve hastanesine yakın olması buralardan hizmetleri daha kolay almasını

sağlamıştır. Önemli çevre yollarının etrafından geçmesi burayı iyice geliştirmiştir. Diğer

taraftan otogarın mahalle sınırları içerisinde yer alması buraya otel yapılmasına zemin

hazırlamıştır. Ayrıca üniversiteli geçlere hizmet için burada bir adet yurt yapılmasına da

imkân tanımıştır.

Đstiklal ve Yunus Emre Mahalleleri yapılaşmayla birlikte yeni teşkil eden

mahalleler arasındadır. Ancak yapılaşma çok düzenli olmamış, çarpık bir şehirleşme

gözükmektedir. Diğer yandan yeni blokların sayısında son yıllarda artış meydana

geldiği ve bununla doğru orantılı olarak nüfusun da arttığı gözlemlenmektedir. Aynı

özelliği gösteren Fatih Mahallesi de yerleşme alanın genişliği itibariyle yapılaşmanın en

fazla olacağı mahallerden biridir.

Selçuklu Mahallesi, Sivas’ın yeni ve düzenli şehirleşmiş mahallerinden biridir.

Mahallede yapılaşmanın tamamı betonarme ve site şeklinde gelişmiştir. Konut sayısı

fazladır. Son derece güzel görünümlü bir birimidir. Ayrıca mahallede subayların kaldığı

genişçe bir arazide askeri lojmanlar yer almaktadır. Buranın karşında askeri levazım

birliği de bulunmaktadır. Barbaros Bulvarı üzerinde; Telekom binası, Bayındırlık

Müdürlüğü ve lojmanları, Belediye otobüsleri garajı ve Sivas Su ve Kanalizasyon

Müdürlüğü yer alarak gelişime katkıda bulunmuşlardır.

Kümbet Mahallesi, adını eskiden yol üzerinde bulunan ve mimari bir özelliği

olmayan basit bir mezarlıktan almıştır. Kümbet mevkisi, 1960’lı yıllardan itibaren

yerleşim yeri durumunda olması ve şehrin bu yöne doğru büyümesi, işçi yerleşim

bölgesi olması, toplu konut alanı halini alması gibi sebeplerle büyümüştür. 35.000’i

aşan nüfusuyla önce Emek Mevkii ve mahallesiyken, daha sonrada idari taksimata göre

Emek, Kümbet ve Tuzlugöl Mahalleleri şeklini almıştır. Yeni yerleşim merkezi olması

sebebiyle planlama daha düzgün yürütülebilmektedir. Bu durum mahallenin genel

görüntüsünde kendisini hissettirmektedir.

44

Diriliş Mahallesi 1960’lı yılların sonlarından itibaren Almanya’dan gelen işçi

ailelerin yerleşmesiyle, hızlı bir gelişme göstermeye başlamış, bu durum 1980’lere

kadar devam etmiştir. Daha sonra subay lojmanları, devlet lojmanları ve kooperatif

evlerinin yapılmasıyla nüfus artmış kenar bir mahalle olmasına rağmen, düzenli

sayılabilecek bir gelişme göstererek, günümüzde nüfus itibariyle Sivas’ın en kalabalık

mahallesi halini almıştır. Ayrıca gerek minibüs gerekse otobüs seferlerinin bu

mahalleye sık aralıklarla gelmesi bunda önemli bir faktör olmuştur.

Danişment Gazi Mahallesi yeni teşkil edilmiş bir mahalledir. Ancak burası

oluşturulurken, seçim sırasında oy kullanmada kolaylık sağlanması için oluşturulmuş,

mahalleden çok mezra görünümünde bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.

Resim.15 Karşıyaka Mahallesi’nden Bir Görünüm

Karşıyaka Mahallesi, önceleri köy olan bu alan yeni gelişme imkânı bulmuştur.

Özellikle son yıllarda Sivas’ın sayfiye merkezi olmak üzeredir. Bunda geniş bir yeşil

alana sahip olması etkili olmuştur. Bu alanda bir de yapımı devam etmekte olan

huzurevi bulunmaktadır.

45

Son olarak şehir mekânsal gelişimini Esenyurt Mahallesi’yle tamamlamıştır.

Karşıyaka Mahallesi içinde yer almış bu alanın tarihçesi hakkında kesin bir bilgi

bulunmamakla birlikte, Selçuklulardan bu yana burada yerleşimin olduğu bilinmektedir.

Çok eskiden buranın Ermeni köyü olduğu ve Ermenilerin yaşadığı anlatılmaktadır.

Daha sonra çeşitli bölgelerden ve yörelerden buraya göçün olduğu bilinmektedir. Şimdi

yaşayanların hepsi müslümandır. Köyün eski adı Şimkürek’tir. 1995'ten sonra ise

mahalle olmuş ve Esenyurt adını almıştır.

46

Tablo 7.Sivas’ta Mahallelerin Bazı Verileri

47

No Yüzölçümü

(Ha) Nüfus (kişi)

Kişi/ha Bina Âdeti

Konut Âdeti

Đşyeri Âdeti

Okul Âdeti

Resmi Tesis Âdeti

1 98 6.247 63,74 1.070 1.729 58 1 1 2 27 6.172 228,59 989 1.914 148 1 1 3 80 5.966 74,58 654 1.876 69 6 10 4 24 3.711 154,63 669 1.192 67 2 - 5 15 2.774 184,93 255 681 8 - - 6 10 2.089 208,90 207 707 81 - 1 7 9 2.258 250,89 203 770 900 1 1 8 40 752 18,80 199 223 3 2 - 9 12,6 3.4598 274,52 285 1.040 47 - - 10 14,4 3.168 220,00 478 970 56 1 - 11 5,72 1.575 275,35 308 483 18 - - 12 46 6.208 134,96 794 1.979 94 3 1 13 24,6 2.271 92,32 415 832 1.114 1 1 14 400 10.057 25,14 496 2.610 80 2 1 15 60 304 5,07 142 124 32 - 5 16 188 5.154 27,41 849 1.273 47 1 - 17 11,44 928 81,12 165 175 3 1 - 18 62 6.556 105,74 439 1.802 99 5 2 19 14,8 3.739 252,6 295 1.182 102 - - 20 7,2 928 121,8 181 328 1.365 - 5 21 9 1.886 209,8 290 574 57 1 - 22 350 7.562 21,6 1.178 1.803 26 3 - 23 27,2 2.438 89,63 537 972 45 2 - 24 145 2.129 14,68 664 443 1.303 3 5 25 11,88 3.111 261,87 276 899 40 1 - 26 6,24 1.222 195,83 171 403 25 1 - 27 18 4.100 227,78 576 1.179 61 2 2 28 394 6.174 15,67 483 1.573 85 2 3 29 11,44 3.141 274,56 190 1.071 129 - 4 30 60 4.114 68,57 471 1.240 49 2 3 31 16 4.521 68,57 388 1.517 204 2 3 32 94 6.43 68,43 212 1.859 72 3 5 33 9,2 2.198 238,91 304 609 9 - - 34 35 7.213 206,09 570 2.202 132 3 4 35 121,5 6.224 51,23 1.042 1.552 805 3 5 36 19,2 2.497 130,05 358 790 16 2 1 37 67,65 1.905 28,16 342 616 47 1 3 38 9 2.559 284,33 190 804 421 2 - 39 295 3.621 12,27 499 1.063 27 3 3 40 123 4.373 35,55 184 1.341 84 4 10 41 289 3.566 11,53 727 828 26 2 4 42 311 2.461 7,9 387 584 21 1 1 43 57 6.074 106,5 783 2.021 102 1 6 44 16 2.280 142,5 264 631 23 - - 45 17,46 5.359 306,93 256 1.899 293 2 4 46 7,8 1.791 229,62 123 613 602 1 - 47 20,16 1.962 97,32 231 561 386 1 3 48 78 2.552 32,78 291 747 35 3 - 49 35,18 4.590 130,47 813 1.175 38 1 - 50 55 6.813 123,87 462 2.224 94 2 5 51 12,6 2.993 237,54 264 1.027 936 - 11 52 121 4.041 33,40 642 1.020 27 1 - 53 6,4 2.252 351,88 135 762 286 - - 54 9 1.937 215,22 248 569 51 1 1 55 41 8.656 211,12 912 2.338 158 2 2 56 32 6.547 204,59 1.221 2.026 112 1 - 57 7 1.089 155,57 178 347 24 - - 58 365 1.862 5,10 339 401 7 1 1 59 6,28 1.097 174,68 208 348 40 1 - 60 11,24 4.111 36,30 780 1.130 49 4 3 61 220,46 6.726 30,51 142 1.913 119 6 4 62 36 5.549 154,14 460 1.351 45 3 1

48

2-

49

Arazi Kullanımı

a) Yeşil alanlar

Şehirde yeşil alan fazla bulunmamaktadır. Öncelikle ormanlık diyebileceğimiz

en önemli alan Kardeşler Mahallesi ve Yenişehir Mahallesi arasında çok büyük

sayılamayacak bir arazi orman arazisi olarak yer alırken, diğer yeşil alanların birçoğu

şehir içindeki (çayır ve birkaç ağaçtan ibaret) Mezarlık arazisi (Alibaba, Halfelik, Yuları

tekke ve Aydoğan) olduğunu belirtmek gerekir. Bir diğer yeşil alan Çayyurt

Mahallesi’nde yer alan Ethem Bey Parkı ve buranın kuzeyinde yer alan tarım arazisi ve

şehir içinde yer alan parklar dışında yeşil alan mevcut değildir.

b) Açık ve Boş Alanlar

Bu alanlar en fazla Diriliş, Fatih, Tuzlugöl mahalleleri arasında kalan konut

yapımına müsait, boş ve engebesiz bir bölgeye teşkil ettiği için ayrı bir alan olarak

gösterilmiştir. Buna ek olarak Kızılırmak’ın her iki tarafında böyle boş ve açık alan

mevcuttur. Ancak burası akarsu havzası içersinde yer alması dolayısıyla sürekli boş

kalacak bir alandır.(Birkaç yıl içinde sadece turistik amaçlı bazı tesislerin yapılma

ihtimali belediyece belirtilmiştir.)

c) Đş ve Ticaret Alanları

Ticaret alanlarının en yoğun olduğu bölge şehrin kalbi sayılabilecek, Atatürk ve

Đstasyon Caddelerinin kesiştiği ve bunların yanında yer alan yan caddelerdir. Kısacası

şehrin tam göbeğini kapsayan bir yeri kaplamıştır. Şehirde akla gelebilecek her türlü

ticari faaliyet haritada da işaretlenen bu alanda gerçekleşmektedir. Çarşıbaşı,

Örtülüpınar, Sularbaşı mahallerinin kesiştiği bir noktada şehrin ticari açıdan en canlı

alanı haline gelmiştir. Gösterilen bu alan dışında şehrin en geniş ticari alanı ise Gültepe

Mahallesi’nde yer alan, Toptancı hali ve Kömür tevziine ayrılan geniş bir bölge

gösterilebilir.

50

d) Sanayi alanları:

Şehir arazisinde yer alan en büyük sanayi alanı şehrin kuzeybatısında yer alan

bir bölgede planlanmış, hatta buraya Sanayi Mahallesi adı verilmiştir. Ancak bu alanın

büyük bir kısmı da konut alanı olarak kullanılmaktadır. Yinede şehrin en önemli sanayi

kuruluşlarından iki tanesi bu alanda yer almaktadır. Diğer sanayi alanları ise Kadı

Burhanettin Mahallesi’nde yer alan demiryolları fabrika sahası, Gültepe Mahallesi’nde

yer alan iki adet küçük sanayi tesisi; Demircilerardı ve Mehmet Akif Ersoy

Mahallelerinde birer adet küçük sanayi alanı yer almaktadır.

e) Rekreasyon Alanı

Bu alanın ayrılmasının sebebi kesin hatlarla, turistlerin en yoğun olarak ziyaret

ettiği tarihi eserlerin burada yoğunlaşmasıdır. Burası Uluanak, Eski kale ve Kaleardı

mahallerinin içinde yer alan bir bölgedir. Burada Buriciye ve Şifahiye medreseleri,

Kongre müzesi, Kale ve Kale Cami, Ulucami, Gök medrese gibi Osmanlı ve Selçuklu

dönemine ait eserlerin toplanmış olmasıdır. Dolayısıyla bu alan kullanım itibariyle bir

sit alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.

f) Askeri Alanlar:

Şehirde yer alan en geniş askeri alanlar Mimar Sinan ve Selçuklu mahalleleri

içersinde, Barbaros Bulvarının güneyinde yer alan, levazım kışlasının bulunduğu yer en

geniş askeri tesis alanıdır. Bir diğer askeri alan Şehrin kuzeyinde Mevlana ve Fatih

Mahalleri arasında yer alan, Temel tepe kışlası adıyla anılan askeri bölgedir. Bir diğeri

Dört Eylül Mahallesi içerisinde askeri dikimevi, son olarak belirtmek gerekirse Mehmet

Paşa Mahallesi’nde yer olan orduevi de yine askeri alanlara ekleyebileceğimiz

yerlerdendir.

51

g) Konut Alanları:

Sivas arazi kullanımına bakıldığında en fazla alanın konut arazisine ayrıldığını

görmekteyiz. Yapılaşma şehir merkezine yakın alanlarda çok katlı binalar şeklinde

kendini göstermekteyken, bu durum kenar kısımlara gidildikçe, hem kat sayısında hem

de binanın yapım malzemesinde bazı değişiklikler görülmektedir. Diğer taraftan şehrin

doğu ve batı kesimlerinin neredeyse tamamına yakının konut alanı olarak kullanıldığı ve

ayrıldığını görmekteyiz. Diğer taraftan konutların en yaygın olduğu tarafın şehrin batı

kesimlerinin olduğunu da belirtmek gerekir. Ancak konut sayısı fazla olmayan alanlar

da mevcuttur. Özellikle Fatih ve Diriliş mahalleleri arazileri çok geniş olmaları

sebebiyle konut yoğunluğunun fazla olmadığı alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Belirtilmesi gereken bir diğer konuda; Konut arazilerinin birçoğu birbirine

benzemeyen binalar oluşturmasıdır. Şehrin özellikle Kümbet, Selçuklu, Diriliş,

Yenişehir, Mimar Sinan Mahalleleriyle, Đnönü, Barbaros Bulvarına bakan yerlerde tek

tip konutlarda diyebileceğimiz kooperatif türü konutların geniş yer tuttuğunu

görmekteyiz. Özellikle burada asker, polis ve işçi kesimine ait lojmanların geniş yer

tutması bu şekilde bir arazi kullanımını ortaya çıkarmıştır.

52

53

III. EKONOMĐK FAALĐYETLER A. TĐCARET

Ticaret, Sivas ekonomisinde en büyük sektördür. Yapılan ticari faaliyet, daha

ziyade iç tüketime yönelik gıda ve diğer ihtiyaç maddeleri ticaretine dayanır. Đç ticarete

konu olan malların büyük bir kısmını, şehrin çevresinde üretilen bitkisel ve hayvansal

ürünler ile şehir dışından gelen sebze, meyve ve diğer tüketim malları oluşturur. Satılan

tarım ürünleri arasında un, bulgur, yeşil mercimek, süt, yoğurt, peynir, tereyağı, bal ve

peskütan yer alır. Şehirde yer alan Tugay düzeyinde askeri birliğin bulunması, yine

15.000’i geçen öğrenci sayısı ile Cumhuriyet Üniversitesi’nin varlığı, şehirde tüketime

dayalı bir ticarete canlılık sağlamaktadır.

En fazla ticari ilişkinin kurulduğu şehirler, özellikle sebze ve meyve alımının

yapıldığı Adana, Mersin, Tokat, Amasya, Samsun, sanayi ağırlıklı ürünlerin alındığı

Kayseri, Ankara ve Đstanbul’dur.

Tablo 8. Şehirdeki Ticari Meslek Kuruluşları

Kuruluşlar Sayısı Ticaret ve Sanayi Odası 1 Ziraat Odası 1 Ticaret Borsası 1 Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği 1 Esnaf ve Sanatkârlar Odası 44

Sivas dışından satın alınan mallar; yaş meyve ve sebze, akaryakıt, makine ve oto

yedek parçaları, tekstil ürünleri, inşaat malzemeleri ve plastik gibi ürünlerdir. Sivas’ın

ihraç ettiği ürünler arasında hububat, canlı hayvan, deri, yün ve sakatat gibi tarımsal

ürünler, el sanatlarına dayalı hediyelik eşyalar, bazı madenler, metal ve plastik ürünler

yer almaktadır.

Sivas’ın ticari hayatı şekillendiren en önemli yerse özellikle Đstasyon Caddesi ve

Atatürk Caddesi’dir. Şehrin can damarı sayılan bu iki caddede her türlü alışveriş

merkezi yer almaktadır. Genel itibariyle mağazalar, beyaz eşya dükkânları, gıda üzerine

54

marketler yine bu alanda yer almaktadır. Bir diğer önemli cadde Fevzi Çakmak

Caddesi’dir. Bu cadde boyunca ticari hayat canlıdır. Birbirine yakın iki adet sebze hali,

baharatçıların bulunduğu bir çarşı burada yer almaktadır. Burada Kunduracılar Çarşısı

denilen bir binada, ayakkabı dükkânları, giyim mağazaları, terzilerin yer aldığı, 6 katlı

Sivas’ın en büyük çarşılarından biri yer alır. Yine aynı caddede Taşhan denilen tarihi

binada çantacılar ve kahvehaneler yer almaktadır.

Tablo 9. Sivas Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı işyerlerinin meslek gruplarına göre

dağılımı

Đşletme Sayısı Đşletme Sayısı Hububat ve Bakliyat 52 Toptan Bakkaliye 133 Perakende Bakkaliye 111 Gıda Maddeleri Đmalatı 104

Et mamulleri ve besiciler 71 Sebze Komisyoncuları

35

Manifaturacıları 45 Tuhafiye Konfeksiyon 68

Deri Mamulleri 33 Sarraflık, Sağlık Hizmetleri 204

Kitap-Kırtasiye-Matbua 59 Mobilya 175 Oto yedek Parça 125 Akaryakıt 143 Katı Yakıt Mamulleri 40 Kereste 60 Đnşaat Malzemeleri 180 Elektrik Malzemeleri 103 Yapım Đşleri 201 Sanayiciler 188 Nakliye

67 Bankalar-Sigortacılar-eğitim Hizmetleri

198

Đstirahat ve Eğlence Yerleri 54 Kooperatifler 243 Sivas’ın muhtelif yerlerinde, özellikle Atatürk Caddesi’nde kuyumcu dükkânları

yer alsa da, Paşa Caminin hemen altında kuyumcu ve gümüşçülerin yer aldığı bir çarşı

mevcuttur. Kepenek Caddesi denilen caddenin en önemli özelliği, üzerinde çok sayıda

kırtasiye-kitap satış noktasını bulundurmasıdır. Demircilerardı Mahallesi’nde 1 adet

buğday pazarı; Pulur Mahallesi’nde ve sebze halinin karşısında ikinci el eşya

dükkânları; Behram Paşa Hanı’nda mermer atölyesi, süs eşyaları ticareti; Belediye

arkasında ise matbaalar sayılabilecek başlıca önemli ticari mekânlardır. Sivas genel

itibariyle gıda ticaretinin yoğun olduğu bir şehirdir. Bundan dolayı 2002 yılından sonra

süpermarket zircilerinin açılışında büyük artış olmuştur. Bunun temel sebebi özellikle

hazır tüketici grup olan öğrenci, memur ve asker ağırlıklı bir yer olması ve bunların

ihtiyaçlarını bu tür marketlerden karşılanmasıdır.

55

B. SANAYĐ

Merkezde sanayi istenilen seviyede gelişmemiştir. Sanayileşme, devletin

öncülüğünde 1930’lu yılların sonunda başlamıştır. 1939 yılında Cer Atölyesi

(Tüdemsaş), 1943 yılında Çimento Fabrikası, 1946 yılında Askeri Dikimevi ve 1955

yılında Divriği Madenleri Müessesi Cumhuriyet dönemi önemli sanayi tesisleri olarak

kurulmuştur.

Resim 16. Sivas Organize Sanayiden Görünüm

Sivas şehri görünüm itibariyle bir memur ve işçi şehri halinde karşımıza

çıkmaktadır. Özellikle işçilerin kamu sektöründe çalışması şehrin tamamen bir tüketici

şehri hüviyeti kazanmasına yol açmıştır. Nüfusun hızlı artmasıyla birlikte şehirde

işsizlik oranı çok fazla hale gelmiştir. Dolayısıyla merkez bir sanayi şehri olmaktan çok

hazır tüketen bir alan haline geldiği görülebilir. Zaten sanayi için gereken hammadde ve

sermaye gibi temel unsurlar olmadığı gibi, bunlarla ilgili gerekli çalışma da

yapılmamıştır.

56

Sivas I. Derecede Kalkınmada öncelikli iller arasında yer almaktadır. 2005 yılı

itibariyle çıkarılan yasalarla birlikte ucuz kredi olanakları ve enerjide yapılan indirimler

ile birlikte canlanmaya başladığı söylenebilir. Buna rağmen merkezde Türkiye çapında

bahsedilebilecek şirket yâda sanayi kuruluşu yoktur. Hâlbuki önemli yol kavşağı

üzerinde yer almasına ve çevresinde sanayisi gelişmiş şehirler var olmasına rağmen, bu

konuda gelişmediği söylenebilir.

Şehir sanayi bakımından gelişmemiş olduğuna daha önce değinmiştik. Kamuya

ait 8 sanayi kuruluşu mevcut olup bu işyerlerinde 5.327 personel çalışmaktadır. Özel

sektöre ait ise 76 tesis yer alırken bu işyerlerinde 4.320 kişi çalışmaktadır. Kamuya ait

önemli sanayi kuruluşları; Beton Travers Fabrikası, Tüdemsaş (Demiryolları makineleri

sanayi), Askeri Dikimevidir. Özel sektöre ait önemli sanayi kuruluşları; Çimento

Fabrikası, Et balık Kombinası, Sidaş, Sihaz,Estaş, ve Kümsan’dır. Bu kuruluşların

birçoğu orta ölçeklidir. Dolayısıyla ülkede söz sahibi olan kuruluş sayısı azdır. Ayrıca

istihdama katkıda bulunsalar bile bu yeteri miktarlarda değildir. Ayrıca işçi alımı pek

fazla yapılmamaktadır. Kamu kurumlarındaysa kadrolu işçi sayısı giderek azalmaktadır.

Sanayi kollarında yer alan önemli Tesislerden biri Tüdemsaş’dır. Sivas’ın kayda

değer ilk sanayi kuruluşudur. 1939 yılında faaliyete geçen Sivas Cer Atölyesi’dir.

Demiryolu ulaşımının gelişmesine paralel olarak atölyenin üretim ve istihdam kapasitesi

artırılmıştır. Tesis, 1958’de “Sivas Demiryolları” adıyla faaliyetini sürdürmüştür.1960’lı

yılların başında kömürlü lokomotif üretimine başlamıştır. Bu dönemde 5.000 kişiye iş

sağlayan fabrika; 1975 yılında faaliyet sahası genişleterek, motorlu lokomotif, vagon ve

döküm kısımları kurulmuştur. Adı değişmiş SĐDEMAS (Sivas Demiryolu Makinesi

Sanayi Müessesi) olmuştur. Günümüzde TÜDEMSAŞ (Türkiye Demiryolları

Makineleri Sanayi Anonim Şirketi ) adını alarak bünyesinde hala 2.400 kişiyi istihdam

etmektedir.

SETAŞ, 1992 yılında kurulmuştur. 30 işçinin çalıştığı fabrikada yılda 500 ton

çelik ve pik döküm imal edilmektedir.

57

AKTES Isı adındaki fabrika, 50 işçiyi istihdam etmekte olup, kalorifer kazanı

imalı üzerinde faaliyet göstermektedir.

Sivas Alüminyum, Profil imal eden fabrikada 20 işçi çalışmaktadır. Bu iş

kolundaki diğer işletmeler: Bak çivi, Alpan Profil, Aydoğan Demir ve Doğusan

Emaye’dir.

Tekstil Sanayinde son yıllarda gelişme yaşanmakta ve özellikle Đstanbul’da

tekstil işiyle uğraşan Sivaslılar’ın yatırımları giderek artmaktadır. Yüce tekstil, Yıldırım

Çorap, Birgül Çorap, Önyıldız Çamaşırları, Sivas Tekstil, Yü-Teks, Anadolu Tekstil,

Acar Çorap, Ak Teks tekstil üzerine faaliyet gösteren firmalar bulunmaktadır.

Çimento Fabrikası, Orta Anadolu’nun çimento ihtiyacını karşılamak üzere

1943’te faaliyete geçmiştir. 1954’te fabrika sahasında tuğla, kiremit fabrikası kurulmuş

olup 1992’de özelleştirilmiştir. 300 kişi çalışmakta yılda 320.000 ton çimento

üretmektedir.

Beton Travers Fabrikası 1976 yılında Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olarak

kurulmuştur. Demiryollarının travers ihtiyacını karşılamak için kurulan fabrikada 100

işçi çalışmaktadır. Bu iş kolundaki diğer işletmelerse; Özbelsan Hazır Beton, Sivas

Kireç Sanayi, Alpaysan kireç, BMT, Ak Mermer, Aşkın Mermer.

Mobilya Sanayisinde, Yunus Kanepe, Özde kanepe, Tuğra Kanepe, Đkbal

Kanepe, Zeki Mobilya, Aslı Mobilya, Aras Mobilya önemli kuruluşlar olarak

gösterilebilir.

Sivas 1. Organize Sanayi Bölgesi, Kent merkezine 6 km. mesafede Erzincan

karayolu üzerinde 180 hektarlık bir alan üzerinde bulunmaktadır. 40 hektarlık alan Sivas

Belediyesi tarafından hafif endüstri sahası olarak 1989 yılında kamulaştırılmıştır. Buna

ilave olarak 1994 yılında 33 hektarlık bir alan kamulaştırılarak toplam 73 hektarlık bir

organize sanayi bölgesi teşekkül etmiştir. Sivas-Merkez 1. Organize Sanayisi Bölgesi

58

Müdürlüğünde 1 kontrol mühendisi,1 muhasebeci,1 hizmetli olmak üzere 3 kişi görev

yapmaktadır.

Sanayi yatırımcılarının yoğun isteği üzerine Organize sanayi Bölgesi müteşebbis

heyeti bu bölgeye 107 hektarlık bir kısım kamulaştırılarak ilave etmiş, imar ve

parselasyon planları tamamlanmış ve de 1997 yılı sonunda müteşebbislere sunmuştur.

Organize Sanayi Bölgesi’nde üretime geçmiş sanayi tesislerinde halen 912 kişi istihdam

edilmektedir. Tahsis edilen parsellerle birlikte ilgili sanayi kuruluşlarının tamamının

faaliyete geçmesi ile birlikte, bu sayı yaklaşık 4000 kişiye ulaşması beklenmektedir. Bu

durum Sivas şehrinin gelişmesinde ve işsizliğin çözümünde önemli yol kaydedileceği

manasına gelmektedir.

Tablo 10. Sanayi Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı

Makine Đmalatı 12 Madencilik 5 Tekstil 7 Plastik ve PVC 7 Gıda 13 Mermer 4 Yem 4 Mobilya 7 Demir çelik-Alüminyum Profil 4 Đnşaat Sanayi 5 Isıcam 2 Kalorifer Kazanı Đmalatı 4 Diğerleri 10 Toplam 84

1997 yılında artan arsa taleplerini karşılamak üzere Sivas–Kayseri yolu üzerinde

bulunan Türkiye Demir Çelik Fabrikaları Genel Müdürlüğü Sahasında 850 hektarlık

alan II. Organize Sanayi Bölgesi olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca belirlenmiş

olup, Devlet Planlama Teşkilatınca da onaylanarak 1997 yılı yatırım programına

alınmıştır. Bu alan için teşebbüs halen devam ettirilmekte olup Türkiye demir-çelik

işletmelerine ait olan 528 hektarlık alanın satın alınmasıyla ilgili olarak bu genel

59

müdürlükle görüşmeler devam etmektedir. Ayrıca, 72 işyeri kapasiteli Ahşap Đşleri

Sanayi Sitesi’nin inşaatı bitmek üzeredir17.

Merkezde 4 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır. Bunlar;

Merkez 1 Küçük Sanayi Sitesi : 127 Đşyeri

Merkez 1 Küçük Sanayi Sitesi : 310 Đşyeri

100. Yıl Küçük Sanayi Sitesi : 95 Đşyeri

4 Eylül Küçük Sanayi Sitesi : 500 Đşyeri

Sivas kenti sanayi sektörü faal nüfus için önemli bir gelir kaynağıdır. Fakat

yeterli değildir. Çünkü kuruluşların birçoğu küçük ve orta ölçekli olduklarından, en ufak

bir ekonomik krizden kolaylıkla etkilenebilen kırılgan bir yapıya sahiptir. (1994 krizi–

1999 krizi) Ancak yapılan çalışmalar yinede şehrin gelişmesinde umut verici olarak

gözükmektedir. Özellikle ucuz kredi, enerji ve alan tahsisi bakımından gelişmeler ilgi

çekicidir. Özellikle Đstanbul gibi büyük şehirlerdeki Sivaslı iş adamlarının bu konudaki

yardımları şehir halkınca beklenmekte olup, böyle bir yardımın gelmesiyle birlikte en

azından şehir kendini idare edebilecek bir konuma gelebilir, sonuçta işsizliğin

azalmasıyla göç oranının azalması beklenebilir. Hatta büyük şehirlerdeki Sivaslı’lar (Bu

miktarlar bazı illerimizde milyonlarla ifade edilmektedir.) geri dönerek büyük şehirlerin

üzerindeki nüfus yükü azalabilecektir. Çünkü bir şehrin gelişebilmesinde öncelik

sanayinindir. Böylece şehrin görüntüsü, kamuda çalışan işçi, memur ve öğrenci şehri

imajından kurtulacaktır. Tüketen bir şehir olmaktan çok üreten, ürettiğini tüketen

fazlasını satarak şehre girdi sağlayacak, bir şehir görünümü kazanacaktır. Bu da göçü

durdurarak şehrin bir taşra görünümünden kurtulmasını, belki gelecek yıllarda sanayi-

turizm hatta ve hatta bir bilim ve sanat merkezi olmasını sağlayabilecektir.

17 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y, 2005, s. 12

60

C. TURĐZM

Sivas, Anadolu'nun en eski tarih ve kültür merkezlerinden biridir. M.Ö.2000

yıllarında Hititler’le başlayan yazılı tarihine Frigyalılar, Lidyalılar, Romalılar,

Selçuklular, Osmanlılar konuk olmuş, 04 Eylül 1919'da Büyük Atatürk'ün

başkanlığında toplanan Sivas Kongresi ile yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli de

Sivas'ta atılmıştır.

Turizmin tür ve şekillerinin birçoğuna sahip olan şehir, 4000 yıllık yazılı tarihi

ile açık hava müzesi gibi kültürel zenginlikleriyle kültür turizmi, şifalı sularıyla

(kaplıcalarıyla) sağlık turizmi, doğal güzelliklerinden Paşabahçesi, Kardeşler Tepesi,

v.b. günü birlik olanaklarıyla doğa turizmi, türbeleriyle inanç (dinsel) turizmi, kış

şartlarının elverişli oluşuyla kış turizmi açısından büyük bir potansiyel arz etmektedir.

Tablo 11.Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklama ve Geceleme

YILLAR 2001 2002 2003 2004 2005 Yabancı 307 1.009 1.028 829 1.352 Yerli 21.364 30.747 35.994 52.135 53.424

Konaklayan Kişi

Toplam 21.671 31.756 37.022 52.964 54.776 Yabancı 359 1.520 1.307 1.298 2.177 Yerli 25119 55.316 63.998 92.214 96.770 Geceleme Toplam 25478 55.836 65.305 93.512 98.947

Şehir; son yıllarda ülkemizde hareketlenen turizm potansiyelinden yeterli olmasa

bile payını almaktadır. Büro ve konaklama istatistiklerine bakıldığında, şehir ziyaret

eden turistlerin % 95'i yerli, % 5'i yabancı olduğu görülmektedir. Ortalama kalış süreleri

yerli 1.36, yabancı 1.20 gündür. Ülke toplamıyla karşılaştırıldığında şehrin payının %

0.36 olduğu ve yabancı turist pazarından aldığı payın ise % 0.58 olduğu

görülmektedir18. Bu rakamların Türkiye değerlerinin altında olduğu bir gerçektir. Bu

alanda gelişimin sağlanabilmesi için konaklama tesislerine yatırımın yanı sıra, yerli ve

yabancı turiste şehrin tanıtılması gerekmektedir. Çünkü şehir birçok insanın bilmediği

özelliklere sahiptir. Bu sağlandığında gerekli olan tesislere yatırımda artarak, bu tarihi

18 Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri, Sivas, y.y. , 2005

61

şehir hak ettiği yere gelebilecektir. Söz konusu turizm aktivitelerinin, ekonomik

kalkınmasıyla paralel olarak geliştirilmesi, turizm yatırımlarının da bu doğrultuda

yaygınlaştırılması, şehrin turizm hareketliliğini daha da arttırabilecek, şehrin folklorik

değerleri de şehre ayrı bir canlılık kazandırabilecektir.

Tablo 12.Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri

YILLAR Yerli Yabancı Toplam 2000 6.892 1.203 8.095 2001 7.201 1.563 8.764 2002 9.228 2.014 11.242 2003 8.325 1.814 10.139 2004 11345 2416 13.761 2005 12450 3825 16275

Genellikle günü birlik bir özellik arzeden Sivas turizmi, mevsim olarak haziran,

temmuz ve ağustos aylarında yoğunlaşmaktadır. Şehrin özelliğine uygun olan termal,

kongre, inanç ve kış turizmi yılın on iki ayına yayılabilirse, turizm potansiyelinin

harekete geçmesi sağlanabilir.

Sivas şehri, Orta Anadolu ile Doğu Anadolu ve Karadeniz ile Güneydoğu

Anadolu illeri arasında bir geçiş noktası üzerinde bulunmaktadır. 1930'larda demiryolu

ve sonrasında karayollarının geliştirilmesi sonucunda şehir, konumu itibariyle ulaşım

ağı üzerinde bir kavşak merkezi oluşturmuştur. Yük taşımacılığında demiryolu, yolcu

taşımacılığında karayolu ağırlıklı olmak üzere çevre illerle ve ülkenin diğer illeriyle

ulaşım kolaylıkla sağlanmaktadır. Son yıllarda hızla gelişen havayolu taşımacılığı şehir

ekonomisine ayrı bir canlılık kazandırmıştır.

Şehir Türkiye genelinde tüm illerle karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Yük

taşımacılığında, tır ve kamyonların önemli bir yeri olup, yolcu taşımacılığı ise şehirdeki

otobüs şirketleri ve çevre illere ait şehir üzerinden geçiş yapan otobüs firmalarınca

sağlanmaktadır.

Şehir merkezinde bulunan oteller, şehir mevcut ziyaretçi potansiyelini

karşılayacak sayıda ve çoğunluğu nitelikli otellerdir. Şehir merkezinde 5 adet turizm

işletme belgeli, 20 adet de mahalli idarelerden belgeli otel, motel ve konaklama tesisi

62

vardır. Turizm işletme belgeli otellerin yatak kapasiteleri 558’dir. Bunun yanında birçok

kuruluşun misafirhaneleri de mevcuttur. Otellerin toplam yatak kapasitesi 667'dir.

Kentte turizm işletme belgeli hizmet veren oteller Sivas Büyük Otel, Köşk, Sultan ve

Madımak otelleridir. Ayrıca Taştanlar Motelde yer almaktadır.

Tablo 13.Turizm Đşletme Belgeli Otel ve Moteller ve Kapasiteleri

Tesisin Adı ve Niteliği

Kuruluş Tarihi

Oda Sayısı Yatak Sayısı

Restoran (Kişi)

1.Sivas Büyük Otel (****)

16.09.1988 114 234 270

2.Köşk Otel (**) 15.04.1966 63 118 70 3.Sultan Otel 04.05.1977 27 57 50 4.Madımak Otel 05.04.1995 38 69 5.Taştanlar Motel 19.10.2004 19 41 Tablo 14.Turizm Đşletme Belgeli Seyahat Acenteleri

Grubu Acentenin Adı Adresi

(A) 1.Gazi Turizm Seyahat Acentesi Yeni Çarşı Cad. Subaşı Đş hanı K:1 No:30

(A) 2.Kayadır Turizm Seyahat Acentesi Evliya Cad. Anadolu Apt. Altı No:7

(A) 3.Haydar Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler (A) 4.Eslem Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler (B) 5.Sivas Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler

(B) 6.Aydınlar Turizm Seyahat Acentesi Đstasyon Cad. 50. Yıl Altı No:7–8

Tablo 15.Turizm Đşletme Belgeli Lokanta ve Kafeteryalar

Tesisin Adı Kapasite

1.Sarayhan Restoran 120

2.Akalan Kafeterya 125

Sivas 4000 yıllık tarihi ile adeta bir kültür ve sanat şehridir. Özellikle Selçuklu

eserleri görülmeye değerdir. Kent merkezinde bulunan tarihi eserlerin başlıcaları:

Ulu Camii: Sivas Müzesinde bulunan kitabesine göre 1196–1197 yılında

Kılıçarslan bin Đbrahim tarafından yaptırılmıştır. 31x54 m. iç ölçülerinde ve yaklaşık

1674 m²'lik bir alana oturan dikdörtgen planlı camiinin üst örtüsü düz dam şeklindedir.

63

Güney duvarına dik olarak uzanan 11 sahanlı asıl ibadet alanında toplam 50 yığma ayak

bulunmaktadır. 13.yüzyılın ilk yarısında inşa edilen tuğla örgülü silindirik gövdeli

minaresine 116 basamakla çıkılmaktadır. Sekizgen kaidesinde kufi yazı şeritleri, firuze

renkli sırlı tuğladandır. Camii; zamanla eğilen minaresiyle olduğu kadar kuşlara yem

vakfı ile de ünlüdür. Bu vakfiye gereğince geçmişte kış mevsimlerinde kuşlar için yem

serpilmesi güzel bir gelenek olarak sürdürülmüştür.

Kale Camii: Sivas Merkezinde, Selçuk Parkı içerisindedir. Giriş kapısı üzerinde

yer alan kitabesine göre, III. Murat Sultan'ın vezirlerinden Sivas Valisi Mahmud Paşa

tarafından 1580 yılında yaptırılmıştır. Sivas'ta Osmanlı dönemi camilerinin ve

eserlerinin en güzelidir. Asıl ibadet alanı kare planlı ve üzeri kurşunla kaplı tek kubbe

ile örtülüdür. Cami duvarında, kaybolan eşyalar için "Buluntu Yeri" vardır. Cami

önünde de sadaka taşı bulunmaktadır. Kare planlı asıl ibadet alanının üzerini örten

oldukça yüksek olan kubbeye geçişler; dıştan oniki gen tanbur ve üzerinde onaltıgen

kasnak yer almaktadır. Caminin beden duvarları kasnak ve tarıburo kesme taştan inşa

edilmiştir. Ayrıca mihrap ve minberi mermerden olup, stalâktitlerle süslenmiştir.

Kuzeybatı köşesinde camiye bitişik ve dışa taşıntılı olarak inşa edilen minare kaidesi ve

pabuç kısmı taştandır. Pabuç üzerinde yükselen tuğla örgülü minare gövdesi

onaltıgendir. 6 sıra kirpi dizeli şerefe altına sahip minarenin korkuluğu taşlarla

çevrelenmiş, tuğla örgülü petek kısmının üzeri dıştan kurşunla kaplı sivri bir külahla

sonuçlandırılmıştır. Plan tertibi; mimarı üslubu, süsleme elemanları ve ince uzun zarif

minaresi ile Osmanlı dönemi camilerinin bütün güzelliklerine sahip bir eserdir.

Meydan Camisi: 1564'te Sivas’ta, Koca Hasan Paşa yaptırmıştır. Kesme taştan

dikdörtgen planlı yapı, eğimli çatı ile örtülüdür. Minaresi tek şerefelidir.

Aliağa Camisi: 1589'da Behram Paşa'nın oğlu Mustafa Bey tarafından yaptırılan cami,

kubbeli ve yalın bir yapıdır. Üçlü yonca biçiminde kemerle çevrili mihrap nişi,

mukarnas bezemelidir.

Alibaba Camisi.: 1792'de yapılan cami; dıştan ahşap çatı, içten kubbe ile örtülüdür.

Dıştan minare tek şerefelidir.

64

Resim 17. Çifte Minareli Medrese

Çifte Minareli Medrese: Đlhanlı veziri Şemseddin Mehmet Cüveyni tarafından 1271

yılında yaptırılmıştır. Hadis ilmi okutulan medresenin sadece doğu yönündeki asıl

cephesi ayakta kalmıştır. Ön yüz, ortada iki minareli taçkapı, iki yanda pencere ve köşe

kuleleri ile kompoze edilmiştir. Böyle bir uygulama ile daha canlı hareketli, ışık-gölge

oyunlarını kuvvetlice hissettiren bir cephe elde edilmiştir. Kesin olmamakla birlikte

eserin mimarının Kelük bin Abdullah olduğu sanılmaktadır.

Gök Medrese: Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1271 yılında

yaptırılmıştır. Mimarı Konyalı Kaluyan'dır. Taç kapı üzerinde yükselen tuğla örgülü iki

minaresindeki mavi çinilerden dolayı Gök Medrese adını almıştır. Plastik sanatların

şaheserlerinden olan taç kapıda mermer malzeme kullanılmış olup, Taç kapısının üst iki

köşesinde iç içe girmiş hayvan motifleri vardır. Medreseye girişte sağda mescit, solda

ise Darül Hadis bölümü mevcuttur. Avlunun kuzey ve güneyinde altı sütun üzerine inşa

edilmiş kemerli bir revak bulunmaktadır. Bu revakın gerisinde küçük kapılardan

hücrelere geçilir.

65

Şifaiye Medresesi: Selçuklu parkı içerisinde, Çift Minareli Medrese’nin tam

karşısındadır. 1217 yılında Selçuklu Sultanı I.Đzzeddin Keykavus tarafından

yaptırılmıştır. Anadolu Selçuklu Tıp sitelerinin ve hastanelerinin en eski ve en büyük

boyutlarındandır. 1220 yılında vefat eden I.Đzzeddin Keykavus, vasiyeti üzerine çok

sevdiği Sivas'taki Şifaiye Medresesi'nin güney eyvanındaki türbede ailesi ile birlikte

yatmaktadır.

Buriciye Medresesi: Anadolu Selçuklu Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında

dönemin ileri gelenlerinden Hibetullah Burucerdi oğlu Muzaffer tarafından 1271 yılında

yaptırılmıştır Taç kapıdaki taş işçiliği ile girişin solunda yer alan türbe çinileri

önemlidir. Dört eyvanlı ve ortası açık avlulu güzel bir Selçuklu medresesidir.

Behram Paşa Hanı: 1576 Yılında Sağır Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kesme

taştan iki katlı ve- ortası açık avlulu, etrafına odalar yerleştirilerek inşa edilen hanın bir

de ahır kısmı mevcuttur. Güney yönünde dışa taşıntılı, sivri kemerli bir giriş cephesi,

girişin üzerinde üç dilimli kemere sahip iki penceresi yer almaktadır. Pencerelerin sağ

ve solunda aslan motifi işlenmiştir

Taşhan: iki katlı, ortası açık avlulu kesme taştan inşa edilmiştir. Kitabesi bulunmayan

Taşhan'ın mimari üslubu bakımından 19.yy. yapıldığı sanılmaktadır. Üzeri açık olan iç

avlu ortasında çift başlı aslan başlarının ağzından su akan bir taş havuzu bulunmaktadır.

Đç avluya doğu, kuzey ve güney 'yönlerinde bulunan kapılardan girilmektedir. Đç

avlunun kuzey ve güney yönleri revaklı olup, revak gerilerinde dükkânlar sıralanmıştır.

Alacahan:17.yüzyıl Osmanlı dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Đpek Yolu (Sivas-

Malatya) üzerindedir. Siyah beyaz kesme taşlarla almaşık olarak örülmüştür. Cami, han

ve sur duvarlarından oluşmaktadır. Merkezinde Subaşı Hanı vardır. Eski Malatya-Sivas

yolu üzerinde bulunan Selçuk Hanı vardır.

Kurşunlu Hamam: Sivas’ın en büyük hamamıdır. 1576 yılında Behram Paşa

tarafından yaptırılmıştır. Kadın ve erkek bitişik çifte hamam olarak inşa edilmiştir.

Klasik Osmanlı hamamlarının tüm belirgin özellikleri görülür.

66

Meydan Hamamı: Meydan Camisi yakınındadır. 16. yüzyıl yapısı olup, Osmanlı

hamam mimarisinin özellik ve güzelliklerini bir arada taşımaktadır.

Eğri Köprü: Sivas'ın 3 km. güneydoğusunda, Sivas-Malatya eski karayolu ve

Kızılırmağın üzerinde 18 kemerli bir köprüdür. Uzunluğu 179,60 m. eni 4.55 m.dir. En

büyük kemer açıklığı 7.70 m.dir. Aynı doğrultuda olmadığı için eğri köprü denilmiştir.

Köprünün kitabesi olmadığı için hangi tarihte ve kim tarafından yaptırıldığı

bilinmemektedir.

Kesik Köprü: Sivas'ın 10 km. güneybatısındadır. 13. Yüzyıl Selçuklu yapısıdır.

Boğaz Köprü: Sivas'ın 10 km. doğusundaki köprü, ortaçağa tarihlenmektedir. Sivri

kemerli, altı gözlüdür.

Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi: 4–11 Eylül 1919'da Sivas Kongresi'nin

yapıldığı binadır. 1981 yılına kadar okul (lise) olarak kullanılan bina; onarım ve teşhir

tanzimi gerçekleştirilerek, 1990 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.

Đnönü Konağı: Đsmet Đnönü’nün ortaokulunu okuduğu yıllarda ikamet ettiği evdir.

Geçmiş yıllarda Sivas Belediyesi tarafından müze haline getirilen konak, 2000 yılında

Sivas Valiliği Özel Đdare imkânlarıyla satın alınarak "Müze Ev" olarak yeniden

düzenlenmiştir.

D. HABERLEŞME

1- Telekomünikasyon Hizmetleri

Dünyada yaşanan iletişim teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak

ülkemizde ve dolayısıyla Sivas’ta da 1980’li yıllarda sabit telefonlar için yapılan

yatırımlarla telekomünikasyon alanında tam anlamıyla devrim yaşanmış ve yıllardır

bekleyen telefon talepleri karşılanmıştır. Sivas’ta ilk otomatik telefon santrali 1949

yılında 2.000 hat olarak verilmiştir.

Resim 18. Sivas Posta Telgrafhanesi (1925)

2003 ve 2004 yılı içerisinde yapılan versiyon değişiklikleri tüm santrallere

uygulandığı belirtilmiştir. Sivas merkezinde 10 adet telefon santrali yer alırken

(EWSD, EWSDR, AXE, S–12, SI–2000, Elif1, Elif2, Dicle, Fırat Levent, SI-2000R

tipi santral olarak dağılım göstermektedir) santral sayısallaşma oranı % 82’dir.

Bunlardan Elif ve Fırat tipi santrallerde ayrıntılı fatura ve abone kullanım kolaylıkları

(çağrı yönlendirme, telefon kilitleme, uyandırma v.b.) hizmetleri verilmektedir.

68

Sivas’ta hizmet veren jetonlu ankesör sayısı 6, manyetik kartlı ankesör sayısı

35, smart (kredi kartlı) ankesör sayısı ise 797’dir.

Kablosuz Telefon Sistemi ve Abone Sayısı, 1986 yılında uygulamaya

konulan bu hizmet, kablosuz telefon sisteminden faydalananların sayısı ise 2.134'dür.

Sabit Telefon Kontör Değerleriyse Sivas şehrinde 2003 yılı için bir abonenin

aylık kontör ortalaması 350, 2004 yılında 330 kontör olup, 2005 yılında ise aylık

kontör ortalaması 324 olarak gerçekleşmiştir. 2003–2005 döneminde aylık kontör

ortalamasında bir düşme görülmektedir. Bu düşüşün en büyük nedeni cep telefonu

kullanımının yaygınlaşmasıdır.

Sivas’ta sabit telefon abone oranı % 21 olup, yaklaşık 5 kişiye bir telefon

düşmektedir. Türkiye’de abone yoğunluğu % 28 iken, Sivas’ta abone yoğunluğu %

21’dir.

NMT Mobil Telefon Sistemi, 2003 yılında 192 olan NMT abonesi, 2004

yılında 171, 2005 yılında 140 olmuştur. Bu konuda ülke genelinde görülen düşüş,

Sivas için de geçerli olmaktadır. Bu düşüşün en büyük nedeni ise GSM’lerdeki (cep

telefonları) hizmet çeşitlilikleri ve kullanıcılara yönelik yapılan indirimli tarifelerle

birlikte kullanıcıların cep telefonlarına yönelmeleridir19.

Sivas’ta GSM cep telefonu sayısının 250.000 civarında olduğu tahmin

edilmektedir.(Değişkenlik göstermektedir kesin kayıt bulunamamıştır.)

2- Posta Hizmetleri

Posta hizmetleri Sivas şehrine bağlı Lokal Merkezler 5.Er Eğitim Tugayı,

Sivas Posta Đşleme Merkezi ve Sivas PTT Merkez Müdürlükleridir. Sivas merkez ve

8 şubesi Aydoğan, Cumhuriyet Üniversitesi, Halil Rıfat Paşa, Karşıyaka, Kümbet,

Otogar, Sanayi, Sivas-Gar, olarak şubeleri bulunmaktadır.

19 Sivas Türk Telekom Verileri, Sivas, 2005

69

Tablo 16.Sivas Posta Hizmetlerinin Yıllara Göre Dağılımı (Adet)

2002 2003 2004 2005

Mektup Posta Gönderileri

Yurtiçi 155.189 186.287 193.571 185.337 Kayıtlı Mektup Kabulü

Yurtdışı 11.434 11.701 27.856 17.320

Yurtiçi 2.560.193 2.328.010 1.683.092 1.283.632 Kayıtsız Mektup Kabulü

Yurtdışı 104.264 113.720 153.111 120.481

Yurtiçi 1.900 3.138 1.801 3.347 Küçük Paket Kabulü

Yurtdışı 322 408 512 798

Yurtiçi 226.829 95.405 131.291 160.593 Basılmış Kâğıt Kabulü

Yurtdışı 20.816 1.739 2.351 5

Acele Posta Gönderileri

Yurtiçi 55.621 53.750 46.018 49.367 APS Kabul

Yurtdışı 706 479 615 860

Tebliğ Đşlemleri

Tebligat Kabulü Yurtiçi 182.785 186.737 170.823 231.159

Koli Hizmetleri

Yurtiçi 5.048 5.409 5.355 5.075 Koli Kabulü

Yurtdışı 71 104 126 163

Kaynak: Sivas PTT. Başmüdürlüğü, 2005

Sivas 2002–2005 yıllarında verilen posta hizmetleri incelendiğinde mektup ve

acele posta gönderileri genel olarak düşme eğiliminde olup yıllar itibariyle

azalmaktadır.

Tebligat kabulü işlemlerinde özellikle 2004 yılında büyük bir artış olurken,

koli hizmetlerinde fazla olmasa da bir azalma görülmektedir. Telgraf kabul

hizmetlerinde ise teknolojinin gelişmesine bağlı olarak 2005 yılında 2001 yılına

oranla yüzde 40’lara varan düşüşler yaşanmıştır. En fazla azalma ise PTT’nin yaptığı

telefon faturası tahsilâtlarında olmuştur. Bunun nedeni, PTT’nin 1995 yılında

Telekom’dan ayrılması ve Türk Telekom’un 2001 yılında fatura tahsilâtı yapma

yetkisi bulunan Türk Telekom bayilerini açmasıdır. PTT bu eksikliği diğer GSM

şirketleri ile anlaşarak gidermeye çalışmıştır. Son yıllarda bankacılık işlemlerinin,

Tedaş ve su fatura tahsilâtlarının da PTT tarafından yapılabilmesi nedeniyle tahsilât

işlemlerinde de önemli artışlar olmuştur. Ayrıca söz konusu dönemde havale kabulde

de artış görülmüştür. Havale işlemlerindeki artışın nedenleri bankalardan farklı

70

olarak havaleleri alıcıların adreslerine teslim etmeleri ve hemen hemen tüm

işyerlerinde otomasyona geçilmesi ile havale ve çek trafiğinin hızlı bir şekilde

sunulmaya başlanmasıdır. Otomasyona açık tüm merkezlerde uluslararası hızlı para

transferi işlemleri gerçekleştirilmektedir.

Şehir içi veya şehirlerarası her türlü ulaştırma aracı kullanmak suretiyle

kargoları göndericinin talimatı çerçevesinde alıcısına ulaştırmak amacıyla, adresten

alma ve adrese teslim hizmeti de dahil olmak üzere, her türlü hizmeti sunan ve bu

amaçla yeterli düzeyde örgütlenerek, personel, araç ve gereci bünyesinde ihtiva eden

gerçek veya tüzel kişiler tarafından organize olmuş bir şekilde düzenli seferlerle ve

belli zaman süreci içinde sigorta güvencesi altında gerçekleştirilen kargo taşımacılığı

hizmeti veren özel kargo şirketlerinden oluşmaktadır. Yurt Đçi, Aras, Horoz, Kargo,

Đhlâs, MNG, Huzur, Kargo and Kargo olmak üzere toplam sekiz kargo şirketi hizmet

vermektedir.

Sivas’ta ilk radyo yayıncılığı 1992 yılında şu anki ismi Radyo Güneş olan

Anadolu FM ile ilk TV yayıncılığı ise 1995 yılında SRT ile başlamıştır. Şehir

merkezinde 3 TV yayını, 9 radyo yayını bulunmaktadır. Şehir merkezinde hizmet

veren radyolardan Lider FM, Hilal FM ve Sivas FM ile radyo yayıncılığı

yapılmaktadır

Şehirde 11 adet günlük gazete yayınlanmakta olup, Hakikat Gazetesi 1949,

Anadolu Gazetesi 1953 yılından itibaren yayınlanan en eski, Demokrat, Gazete

Sivas, Pusula Haber, 4 Eylül Güneşi ise 2005 yılında yayına başlayan en yeni günlük

gazetelerdir. Akşam, Güneş, Tercüman, Sabah ve Dünya gazetelerinin de

temsilcilikleri bulunmaktadır. Anadolu Ajansı başta olmak üzere 5 haber ajansı

Sivas’ta faaliyet göstermektedir. Ayrıca ulusal basından beş televizyonun

temsilcilikleri de bulunmaktadır.

Türkiye genelinde evinde ve işyerinde Internet erişimine sahip insanların

toplam nüfusa oranı yüzde 5 civarındadır. Ülkemizdeki Internet nüfusuna ilişkin

71

yapılan araştırmalar, çelişkili rakamlar ortaya koymakta ve bu sayı 1,5 milyon ile 5

milyon arasında değişmektedir. Türkiye genelinde 3,7 milyon Internet nüfusu

bulunmaktadır. Bu durumda Internet nüfusu, ülke nüfusunun yüzde 5,5’ini

oluşturmaktadır. Toplam sayıyı nüfusa oranladığımızda Sivas’ta Internet kullanıcısı,

nüfusun yaklaşık yüzde 8’ini oluşturmaktadır.

2005 yılında ADSL kullanıcı sayısı 2.016’ya ulaşmıştır. Diğer taraftan

noktadan noktaya bağlantılı data transferi sağlayan Frame-Relay abonelerinin

sayısında da büyük artışlar gözlenmektedir.

Posta yoluyla haberleşmeye ilişkin toplumsal talepte genelde bir azalma

olmuştur. (Telefon iletişim alt yapısının gelişmesi, haberleşmede kullanılan diğer

araçların kullanımını azaltmıştır).

Posta ve telefon hizmetlerinin birlikte yürütülmesi nedeniyle, çok sayıda şube

ve acente açılmıştır. Ancak sonradan ortaya çıkan gelişmelerle, birçok işyeri gelirleri

giderlerini karşılayamayacak durumda kalmıştır. Zarar eden bu işyerlerinin

kapatılması gerekmektedir. Fakat yöre sakinlerinin girişimleri ile çoğu zaman bu

mümkün olamamakta, mesai kısıtlaması yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Yerel

gazetelerin nitelikli personel gereksinimi, malzeme temini, muhabirlerine yeterli

bilgi verilmemesi ve okuma alışkanlığının olmaması karşılaştıkları sorunların

başında gelmektedir.

Hizmet veren radyo ve televizyonların başlıca sorunları kalifiye eleman

yetersizliği, finansman sıkıntısı, meslekte birliğin olmayışıdır. Şehir halkının

ekonomik seviyesinin genel ortalamalara göre orta ve düşük olması, bilgisayar

sahipliği ve Internet’e erişimi olumsuz yönde etkilemektedir. Internet kullanan ev

kullanıcıları oldukça azdır. Kamu kurum ve kuruluşlarında bilgisayar ağı tasarruf

tedbirleri nedeniyle yeterince yaygın değildir. Şehirde bulunan Internet kafelerin

çoğu oyun amaçlı hizmet vermektedir. Bilgi için yeterince kullanılmamaktadır.

72

E.ULAŞIM

Sivas, coğrafi konumu itibariyle, doğu-batı, kuzey-güney arasında bir köprü

konumundadır. Sivas deprem riski en az olan 4. derecede deprem kuşağında yer

almaktadır. Gerek komşu illere gerekse büyük şehirle karayolu ile ulaşım imkânı

konusunda her hangi bir problem bulunmamaktadır.

Resim 19. Sivas Şehrinden Bir Görünüm

En önemli Karayolları Ankara- Đstanbul karayoludur. Bu yol özellikle Doğu

Anadolu’yu batıya bağlayan en önemli karayoludur. Zaten şehir eski dönemlerde de

bu yüzden önemli bir geçiş yolu kavşağı üzerinde yer almasından dolayı birçok istila

ve savaşa sahne olmuştur. Diğer önemli yollar Erzincan-Erzurum karayoludur.

Ayrıca Sivas’ı Samsun’a bağlayan karayolu şehrin ticaretinde önemli bir yer

tutmaktadır. Zaten şehrin gıda ihtiyacının büyük birçoğu bu hat üzerinden yapılan

ticaretle geçekleşmektedir. Bu bağlamda şehrin önemli bir yol kavşağında

bulunduğunu ispatlamış oluruz. Çünkü Ülkemizden geçen gerek demiryolu, gerekse

karayolu açısından önemli sayılabilecek hatlar buradan geçmektedir.

73

Tablo 17. Sivas’ın Bazı Büyük Şehirlere ve Limanlara olan mesafesi

Sivas - Ankara 443 km Sivas - Đstanbul 893 km

Sivas – Đzmir 1023 km Sivas – Bursa 825 km

Sivas - Trabzon 471 km Sivas – Đskenderun 580 km

Sivas – Sinop 490 km Sivas - Mersin 497 km

Sivas – Gaziantep 425 km Sivas – Kayseri 194 km

Kaynak: Sivas Karayolları Bölge Müdürlüğü, 2005

Şehir içinde fazla miktarda araç trafiğe çıkmadığından dolayı fazla bir trafik

problemi yaşanmamaktadır. Yolların büyük bölümü asfaltlıdır. Kent içinde ulaşım

problemi yoktur. Bütün mahallelere rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Ancak bazı

kesimlere otobüs daha az sayıda sefer yapmaktadır. Ancak Sivas’ın yol yükünü

birkaç ana caddenin çekmesi ileride büyük sorunların yaşanacağının bir

göstergesidir. Bunu şuradan anlamaktayız en ufak kaza ve yol kesiminde büyük

tıkanıklıklar yaşanmaktadır.

Tablo 18. Seyahat Firmaları ve Güzergâhları Firmalar Gidilen Güzergâh Otogar Müdürlüğü Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Antalya

Metro Turizm Mersin, Adana, Tokat, Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Antalya, Kayseri

Sivas Tur Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Yalova, Bandırma, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Samsun, Antalya, Kayseri, Mersin, Adana, Đskenderun, Hatay

Huzur Turizm Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Yalova, Bandırma, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Samsun, Antalya, Kayseri, Mersin, Adana, Đskenderun, Hatay

Kızılırmak Seyahat Hatay, Kayseri; Mersin, Adana, Osmaniye, Đskenderun

Sivas şehri, Orta Anadolu ile Doğu Anadolu ve Karadeniz ile Güneydoğu

Anadolu illeri arasında bir geçiş noktası üzerinde bulunmaktadır. 1930'larda

demiryolu ve sonrasında karayollarının geliştirilmesi sonucunda şehir, konumu

itibariyle ulaşım ağı üzerinde bir kavşak merkezi oluşturmuştur. Yük taşımacılığında

demiryolu, yolcu taşımacılığında karayolu ağırlıklı olmak üzere çevre illerle ve

74

ülkenin diğer illeriyle ulaşım kolaylıkla sağlanmaktadır. Son yıllarda hızla gelişen

havayolu taşımacılığı şehir ekonomisine ayrı bir canlılık kazandırmıştır.

Şehir Türkiye genelinde tüm illerle karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Yük

taşımacılığında tır ve kamyonların önemli bir yeri olup, yolcu taşımacılığı ise

şehirdeki otobüs şirketleri ve çevre illere ait şehir üzerinden geçiş yapan otobüs

firmalarınca sağlanmaktadır. Bu bakımdan şehir doğuyu iç kesimlere bağlayan bir

durak görevi gördüğünü de söyleyebiliriz.

Sivas’ın otogarı küçüktür. Ancak ihtiyaçlara cevap verebilmektedir. Şehirde

ileride ticari bir canlanma olursa ancak genişletilir. Ayrıca otogarın yanında bir de

köy garajı bulunmaktadır. Bu garaj köylerden gelen servis araçlarına hizmet

etmektedir.

Tablo 18.Raylı Sistem ve Gidilen Güzergâhlar

Đstikamet Gün

Erzincan, Erzurum, Kars Her gün Doğu Ekspresi

Kayseri, Ankara, Đstanbul Hergün

Güney Ekspresi

Malatya Diyarbakır, Kurtalan'

Pazartesi, Çarşamba

Cuma

Malatya, Elazığ, Muş, Tatvan Salı, Pazar Van Gölü Ekspresi

Kayseri, Ankara, Đstanbul Salı, Cumartesi

4 Eylül Mavi Treni Malatya, Elazığ

Cuma, Salı,

Perşembe

Posta Yolcu Treni Samsun Hergün

75

1930 tarihinden beri faal olan demiryolu ulaşımı şehirdeki, yük ve yolcu

taşımacılığında önemli bir yere sahiptir. Sivas merkezinin yakın ilçelerle 491 km. ana

hat 171 km. tali hat olmak üzere 662 km demiryolu ağı vardır. Her gün Doğu

Ekspresi ile Kars ve Đstanbul yönüne; Güney Ekspresi ile Tatvan, Kurtalan ve

Đstanbul yönüne; Mavi Tren ile Malatya, Kayseri ve Ankara yönüne, haftanın belirli

günlerinde Malatya ve Diyarbakır yönüne karşılıklı tren seferleri, Samsun

istikametine her gün posta treni vardır. Bütün bu verilerin ışığında Đstanbul-Tatvan

arasında ki güzergâhta en önemli noktadır diyebiliriz. Buraya gelen trenler için bir

aktarma merkezi haline gelmiştir. Tabi ki bu durumun şehrin ticaretine da katkıda

bulunmakta olduğunu söyleyebiliriz. Yakın geçmişte hızlı tren projesi Ankara-

Đstanbul arasında yapılırsa şehir ayrıca önem kazanacak, hatta her alanda görünümü

değişebilecektir.

Şehir merkezine 23 km. mesafede sivil ve askeri amaçlı bir havaalanı

bulunmaktadır. Yıllık yolcu kapasitesi 620.000 yolcu/yıldır. Beton kaplama olan

pistin uzunluğu 3810 m. genişliği 30 m. olup, gece uçuşları için de aydınlatma sitemi

bulunmaktadır. Terminal binasında gelen ve giden yolcu salonları, vip salonu ve idari

kısım bulunmaktadır20.

Havaalanından haftanın 2 günü Erzurum bağlantılı Đstanbul uçak seferleri

yapılırken bir ara havaalanı kapanmışsa da 2005 yılında T.H.Y’nın uçaklarının yanı

sıra özel havayolu şirketleri Đstanbul ve Ankara seferlerini başlatmıştır.

20 Devlet Hava Yolları Meydanları Đşletmesi Verileri, 2005

76

F. EĞĐTĐM

Sivas Đç Anadolu Bölgesi’nde tarihinin vermiş olduğu avantaj ve önemli yol

kavşağı üzerinde olması asabiyle eğitim alanında tarihte gelişmiş olduğunu

görmekteyiz. Gerek Danişmentliler gerekse Selçuklular döneminde bunun belirtileri

görülmektedir. Özellikle Buriciye Medresesi ve Çifte Minareli Medreseler yörenin

eğitim alanında tarihte geliştiğini bize göstermektedir. Ancak Osmanlı Döneminde

pek yatırırım yapılmadığı bu dönemde geçmişteki değerlerin devam ettiği

gözlemlenmiştir. Bu rağmen şehir geçmişte eğitim ve kültür merkezi konumunu

devam ettirmiştir.

Cumhuriyetimizin temelinin atıldığı Sivas’ta, Türk Milli Eğitiminin temel

amaçlarına uygun, kalkınma planlarında belirlenen hedefler doğrultusunda, etkili

çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar 1990–2005 yılları arasındaki süreç içerisinde en

yüksek seviyesine çıkmıştır. Yapılan bu çalışmalar ile çağımızın bilim ve teknoloji

alanındaki yeniliklere ulaşma gayreti sürdürülmektedir. Merkezde yeni okullar

açılması, 1974 yılında Cumhuriyet Üniversitesi'nin hizmete geçmesi, eğitim ve

kültürümüze önemli katkılar sağlamıştır.

Sivas Şehrinde;

3 özel lisede 23 derslikte 40 öğretmen 309 öğrenciye

3 Özel Eğitim okulunda 232 öğrenciye 26 derslikte 63 öğretmen

3 Özel Đlköğretimde 50 derslikte 71 öğretmen 643 öğrenciye

1 YĐBO(Yatılı Đ.Ö.O)’da 12 derslikte 23 öğretmen 304 öğrenciye

1 PĐO(Pansiyonlu Đ.Ö.O )da 32 derslikte 39 öğretmen 921 öğrenciye Hizmet

götürülmektedir.21

21 Sivas Đl Milli Eğitim Müdürlüğü Raporu, Sivas, y.y, 2005, s.36

77

Tablo 20. Sivas’ta Đlköğretim Ve Ortaöğretim Okullarında Mevcut Durum

1990 yılından itibaren yapılan yatırımların neticesinde, merkez genelinde 8

yıllık kesintisiz zorunlu temel eğitim uygulamasında önemli sorunlar yaşanmamıştır.

Şehirde 2000'li yıllarda çağ nüfusunun, okullaşma oranının, ülkemiz için hedeflenen

ortalama değerlere ulaşması için kamulaştırma, yatırım, onarım çalışmaları artan bir

hızla devam edildiği görülmektedir.

2005 yılında eğitim-öğretim kadrosunda norm kadro uygulamasıyla personel

dağılımında tutarlı bir denge oluşması sağlanmış, Sivas genelinde eğitim-öğretim,

eski klasik tip küçük okul modeli yapımından çağdaş eğitim yapılarına geçilmiş ve

mevcut okulların çoğunluğunun fiziki yapıları ve donanımları modernize edilerek

hizmete sunulmuştur. Yeni yatırımlarla, yeni okulların hizmete sunulmasına devam

edilmektedir.

Özel idare, genel bütçe halk katkıları ile tüm imkânlar seferber edilip, modern

ve çağdaş okul yapıları şehre kazandırılarak, okul sorunu büyük ölçüde giderilmiştir.

Böylece derslik başına düşen öğrenci şehir genelinde ortalama 30 olması

sağlanmıştır.

Okul Adları Anaokulu Đlköğretim Genel Lise Meslek Lisesi

Sayı 3 69 16 10

Öğrenci Say. 554 42243 13324 4406

Öğretmen Say. Sınıf 22 873 - -

Öğretmen Say. Branş - 821 647 273

Derslik Say 11 1126 287 169

Öğretmene Düşen Öğrenci Sayısı

25 24 20 26

78

Eğitim-Öğretim ve kültür hizmetlerinde ileri düzeyde ve çağdaş anlamda

gelişmeler kaydedilmiştir. Lise ve dengi okullardan mezun olup, bir yüksek öğretim

programına yerleşme: 1993 yılında % 13.53, 1997 yılında % 14.63, 1998 yılında %

19.97, 1999 yılında 19.44 oranında 2005 yılında 19.52 oranında gerçekleşmiştir.

1993 yılında Anadolu liselerini kazanma oranı % 8,9 iken 2005'de 37.54'e, Fen

liselerini kazanma oranı 1993'te % 5.54. iken 2005'de 37.54'e yükselmiştir.

Ortaöğretim Yerleştirme Sınavlarında, şehir merkezi 2004 yılında Türkiye genelinde

26. ve 27 sıralara, 2005 yılında Türkiye sıralamasında 23. sıraya yükselmiştir.

Verilenler ışığında son yıllarda öğretmen atamalarıyla birlikte eğitim alanında

şehrin geçmiş yıllara oranla gelişmekte olduğu görülmüş özellikle Cumhuriyet

üniversitesinin şehrin gelişmesinde önemli bir paya sahip olduğu gözlemlenmiştir

ekonomik manada öğrenciler şehre büyük katkı sağlamıştır. Bu manada evlerin

değeri artmış aynı zamanda ticari olarak da şehrin gelişmesine katkı sağlamıştır.

Şehir taşra sayılmasına rağmen eğitim ve öğretime verilen önem gün geçtikçe

artmaya başlamıştır. Sona yıllarda dershane sektörünün merkezde hızla gelişmesi

bunun önemli bir kanıtı olarak sayılabilir. Sivas'ta 39+3 olmak üzere 42 ilköğretim

okulu Milli Eğitim Bakanlığı'nca bilgisayar Laboratuarına kavuşturulmuştur. Ayrıca

29 okulun bilgisayar laboratuarına kavuşması için gerekli planlamaları yapılmıştır.

Şehirdeki diğer eğitimle ilgili kurulularsa aşağıda sırasıyla belirtilmiştir.

1- Halk Eğitim Merkezleri: Şehir merkezindeki 4 Halk Eğitimi Merkezi'nde 2005–

2006 öğretim yılı içerisinde düzenlenen 188 kursa toplam 2250 kursiyer katılmıştır.

Bu kurslarda kursiyerler biçki-dikiş, makine nakışı, el sanatları (makrome, kumaş

boyama, seramik, folklorik bebek), trikotaj, hazır giyim, sanayi makineleri kullanım

kursu, halıcılık, bayan kuaförlük, bilgisayar, daktilografi, muhasebe, ayakkabıcılık,

ateşçi yetiştirme, elektrikli ev aletleri bakım onarım kursu, anne çocuk eğitimi, pasta

bisküvi, halk oyunları, masa tenisi, arıcılık, bağlama, teknik resim, motor, Đngilizce,

üniversiteye hazırlık, Anadolu liselerine hazırlık, bilgisayarda on parmak yazım

kursu, yazışma kuralları, ilk yardım, okuma-yazma branşlarında eğitim görmüşlerdir.

79

2- Çıraklık Eğitimi Merkezleri: Çıraklık Eğitimi Merkezi 1983 Yılında Endüstri

Meslek Lisesi bünyesinde açılmış olup, 1985 yılında müstakil müdürlük

kurulmuştur. 1995 yılında yaptırılan modern binasına taşınmış ve okula "Dr. Sadık

Ahmet Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüğü" adı verilmiştir.

Bu Okula 2005–2006 Eğitim Öğretim yılında 1018 (916+102) çırak öğrenci devam

etmiştir. Dr. Sadık Ahmet Çıraklık Eğitimi Merkezi'nde ustalık eğitimine 351

öğrenci katılmıştır.

3- Rehberlik ve Araştırma Merkezi: Sivas Rehberlik Araştırma Merkezi 1972

yılında kurulmuş ve faaliyete geçmiş Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde hizmet

vermekte olan bir birimdir.

Özel eğitime muhtaç çocukların tespiti, teşhisi, yerleştirilecek kurumların

seçimi ve bu çocuklar için gerekli rehberliğin yapılması ruhsal, duygusal ve sosyal

yönden uyum sağlamayan çocukların durumlarını düzeltmek amacı ile yapılacak özel

terapi hizmetlerinin planlanması, koordinasyonu, izlenmesi ve okullardan gelen

vakaların incelenmesi Rehberlik Araştırma Merkezi tarafından yapılır. Rehberlik

Araştırma Merkezi'nde 1 müdür, 1 müdür yardımcısı, 6 rehber öğretmen, 3 hizmetli,

1 memur görev yapmaktadır.

4- Eğitim Araçları ve Donatım Merkezi (A.S.O):Amacı; eğitim teknolojilerinin

bilimsel veri ve metotlarından yararlanarak, eğitim. Kurumlarının. Program ve

yönetmenliklerine uygun olarak her çeşit eğitim aracı ile eğitim öğretimi

desteklemek, verimliliği artırmak olan Eğitim Araçları ve Donatım Merkezi (A.S.O)

Müdürlüğü il merkezinde faaliyetlerini sürdürmektedir.

Đlk defa 15 Ekim 1951 tarihinde "Öğretici Filmler Merkezi" adı altında

Ankara'da kurulan merkezin Eğitim Araçları Üretim Merkezi ile okullar arasında bir

köprü görevi yapmakta, üretilen araçların okullarda kullanılmasını sağlamaktır. 1

müdür, 2 müdür yardımcısı, 8 öğretmen, 1 memur, 1 teknisyen ve 3 yardımcı

hizmetli personelle çalışmalarını sürdüren merkezimizin faaliyetleri şöyledir: 1-

80

0kulların ders araç ve gereç ihtiyaçlarını tespit etmek, 2-Kurs ve seminerler

düzenlemek,3-Gösteri işleri, 4-0kullara ödünç malzeme verme, S-Dağıtım ve ikmal

işleri, 6-Ses kayıt ve video bandı transferleri.

5- Açık Đlköğretim ve Açık Lise: Bilindiği gibi her türlü okul dışı bitirmeler

kaldırılmış olup hem işinde hem de okumak isteyenler için Ankara'da Eğitim

Teknolojileri Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak Açık ilköğretim Okulu ve Açık

Öğretim Lisesi kurulmuştur. Türkiye genelinde her ilde bulunan Eğitim Araçları ve

Donatım Merkezi (A.S.O.) Müdürlükleri de Açık ilköğretim ve Açık Öğretim

Lisesi'nin irtibat büroları olarak görevlendirilmiştir

Merkezde bu iki okula kayıtlı bulunan 2808 öğrencinin her türlü kayıt, kayıt

yenileme, öğrenci belgesi, öğrenci kimliği ve kitap dağıtım işleri yapılmaktadır.

6- Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü: Görev yapan öğretmenlerin

morallerini yükseltmek ve hizmette verimliliklerini artırmak için hizmetçi eğitim

faaliyetleri düzenlenmektedir. Yaz tatillerinde çeşitli dinlenme kamplarından

yararlanmaları sağlanmaktadır. Mahalli hizmet içi eğitim faaliyetleri ile hazırlayıcı

ve temel eğitim kurslarından bu gün kadar toplam 6217 personelin geçirilmesi

sağlanmıştır. Şehir merkezinde 1 öğretmen evi ve öğretmen lokali ile öğretmenlere

konaklama, barınma ve çeşitli sosyal faaliyet hizmetleri sunulmaktadır.

.

1981 yılında Atatürk Lisesi işlik binasında hizmete açılan öğretmen evi, 1984

yılında Behrampaşa ilköğretim Okulu bahçesine, 1992 yılında da yeni binasına

taşınmış olup, 178 yatak kapasiteli otel hizmeti, dinlenme ve okuma salonu, 60

kişilik toplantı salonu, lokal ve bilardo salonu, bay ve bayan kuaför salonu, 300

kişilik yemek ve düğün salonu, çay bahçesiyle ve ayrıca bünyesinde yardımlaşma

sandığıyla da üyelerine hizmet vermektedir.

1995 yılında Öğretmenevi Müdürlüğü'ne "Akşam Sanat Okulu" unvanının

verilmesi sebebiyle, 1996 yılı Mart ayında başlamış olan Meslek Kursu Yetiştirme

Programı ile resepsiyon, servis, mutfak ve kat hizmeti kursu ile mesleki bir kurum

81

haline gelmiş olup, 1999–2000 öğretim yılında 74 kursiyer öğrenci ile faaliyetine

başlamıştır

7- Ziya Bey Kütüphanesi:1908 yılında Ziya Bey tarafından yaptırılmış.18000

civarında eser bulunmakta; Bu eserlerin704 âdeti nadir bulunan el yazması

kitaplardan oluşmaktadır. Bu kütüphanenin birinci katında Dumlupınar Çocuk

Kütüphanesi yer almaktadır.

8- Đl Halk Kütüphanesi: Üç katlı ve geniş okuma salonu bulunan bir binada

1967’den beri hizmet vermektedir. 30.000’e yakın kitap bulunmamaktadır. Bu

kütüphanenin birinci katında Atatürk Çocuk Kütüphanesi bulunmaktadır. Fevzi Paşa

Đlköğretim okulunun zemin katında Fevzipaşa Çocuk Kütüphaneside yer almaktadır

9- Cumhuriyet Üniversitesi

Üniversite, Cumhuriyetin 50. yıldönümünün anısını bilimsel bir anıtla

sonsuza dek yaşatabilmek amacıyla 9 Şubat 1974 tarihinde çıkarılan 1788 sayılı

kanunla kurulmuştur. Üniversite kampüsü Sivas merkezinin 7 km güneyinde

Kızılırmak kıyısında 11.000 dönüm arazi üzerinde bulunmaktadır. 02.11.1975

tarihinde temeli atılan binaların büyük bir çoğunluğu tamamlanarak kapalı alanlar

toplamı 247.000 m²'ye ulaşmıştır.

247.000 m² kapalı alanda 8 Fakülte (Tıp, Fen-Edebiyat, Mühendislik, ilahiyat,

iktisadi ve idari Bilimler, Eğitim, Diş Hekimliği ve Güzel Sanatlar), lisans eğitimi

veren 3 Yüksekokul (Sağlık, Hemşirelik ve Beden Eğitimi ve Spor), Önlisans eğitimi

veren 12 Meslek Yüksek okulunda 16.533 öğrenci eğitim-öğretim görmektedir.

Araştırma ve Uygulama Hastanesi, 1992 yılında hizmete açılan ve 1999 yılında

projesi tamamlanan, Araştırma ve Uygulama Hastanesi toplam 88047 m²'lik

kullanma alanına sahiptir. 7 bloktan oluşan hastane binası 14 katlı olup sağlanan

yıllık ödenek ve dış kredilerle modern tıbbi cihazlarla donatılmıştır. Ayrıca her türlü

araştırmaya açık merkezi laboratuarları bulunmaktadır.

82

G. SAĞLIK

Merkezde 6 hastane, 23 sağlık Ocağı, 27'si binalı olmak üzere 42 sağlık evi, 1

Verem Savaş Dispanseri, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi

bulunmaktadır. Hastanelerden; Numune Hastanesi, Doğum ve Çocuk Bakımevi

Hastanesi, Göğüs Hastalıkları Hastanesi, Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesi,

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi ayrıca 100

yatak kapasiteli Askeri Hastane bulunmaktadır. Yataklı tedavi kurumlarında 73

uzman hekim, 45 pratisyen hekim, 8 diş hekimi, 2 eczacı, 157 hemşire, 97 ebe, 10

sağlık memuru, 103 teknisyen görev yapmaktadır.22

Şehir Sağlık fonksiyonu açısından yeterli gözükmektedir her türlü aşama

sağlık hizmetleri verilmektedir. Son yıllarda özellikle özel sağlık hizmetlerinin

artmasıyla birlikte gelişimini sürdürmektedir. Özellikle Üniversite hastanesi birçok

alanda önemli sayılabilecek gelişmeler göstermektedir. Ancak bazı eksiklik olan

alanlarda vardır bunun içinde genellikle Ankara ve yakınındaki Kayseri şehirleri

kullanılmaktadır. Sağlık Ocakları da şehrin her noktasında gerekli hizmeti

vermektedir.

Tablo 21. Sivas Sağlık Ocakları ve Düşen Nüfus Miktarları

SAĞLIK OCAĞININ ADI NÜFUS Alibaba Sağlık Ocağı 26.248 Aydoğan Sağlık Ocağı 34.756 Çayyurt Sağlık Ocağı' 21.262 Emek Sağlık Ocağı 44.278 Esentepe Sağlık Ocağı 29.306 Çarşıbaşı Sağlık Ocağı 2.590 Kızılırmak Sağlık Ocağı 43.278 Kılavuz Sağlık Ocağı 22.182 Şeyhşamil Sağlık Ocağı - . 15.768 Mimar Sinan Sağlık Ocağı 21.189 Karşıyaka Sağlık Ocağı 6.752 TOPLAM 267.609 Kaynakça: Đl sağlık Müdürlüğü 2005

22 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y,2005, s.32

83

Sağlık ocaklarında ise 63 pratisyen hekim, 36 hemşire, 77 ebe, 20 sağlık

memuru ve 9 laboratuar teknisyeni bulunmaktadır. Şehir merkezinde bulunan sağlık

ocakları ve hizmet götürülen nüfus aşağıda belirtilmiştir.(Hizmet ettiği nüfusun fazla

olma sebebi yakın köylerden gelenlerin olmasıdır.) ayrıca; 4 Tıp merkezi,3

Poliklinik,1 Diyaliz merkezi,1 Güzellik merkezi, 4 güzellik salonu,1 Saç ekim

merkezi, 14 Laboratuar, 15 sağlık kabini, 75 Muayenehane mevcuttur23.

Verilen bu bilgiler ışığında personel başına düşen nüfus şu şekilde

aksetmektedir; Uzman Hekim başına 6537, Pratisyen Hekime 6750,Diş tabibine

34.449, Hemşireye 1929, Ebeye 4140,Sağlık teknisyenine 2849 kişi düşmektedir.

Resim 20 Sivas Merkez Hastanesi(1925)

Yataklı tedavi merkezlerindeki bu oranlar ortalama olarak yeterli gözükmekle

birlikte yapılan yatırımlarla açılan özel sektör kuruluşlarıyla daha da ileri

gidebileceği ve şehir için yeterli hale geleceği tahmin edilmektedir. Verilen bu

23 Đl Sağlık Müdürlüğü Raporu, 2005

84

hizmetlerin dışında diğer sağlık çalışmaları da giderek yaygınlaşmış bunlar arasında

gıda kontrolü, çöplük kontrolü, Klor kontrol çalışmaları, Su kontrolü çalışmaları için

çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca son yıllarda Aile planlamasına da önem verilmiş ve

bu konuda büyük gelişmeler şehir merkezinde kaydedilmiştir. Artık köy kökenli

ailelerde bile 3 çocuktan fazlası yapılmamaktadır. 2004 yılından sonraysa gerek özel

muayenehane gerekse özel polikliniklerin sayılarında artma meydana gelmiştir.

Böylece şehir içinde kendine yetebilen bir konumda olduğu söylenebilir ancak çevre

ilçeler ve köylerden gelen insanlar şehrin yükünü artırmaktadır. Buda sağlık

tesislerinin ve doktor sayısının yetersiz kalmasına sebep olmuştur.

85

IV. SONUÇ ve ÖNERĐLER

Doğuyu iç kesimlere, Güneyi Kuzeye bağlayan önemli bir yol kavşağı

üzerinde yer alan Sivas şehri bu özelliği nedeniyle tarihte çok önemli bir ticaret ve

kültür şehri olma özelliği göstererek, dönemin en gelişmiş yerleşim alanlarından biri

haline gelmiştir.

Birçok medeniyetin yerleşme, bir çoğununda geçiş alanı olan, bu şehrimiz

özellikle Selçuklular devrinde altın çağını yaşamıştır. Sonradan Osmanlının en

önemli Eyaletlerinden birinin merkezi halini almış, zamanın en fazla nüfusa sahip

alanlarından biri olmuştur.

Şehri tarihi açıdan önemli kılan bir diğer sebep de Türkiye Cumhuriyetinin

temellerinin atıldığı bir mekân olmasıdır. Özellikle Mustafa Kemal’in burada bir

kongre düzenlemesi, şehri tarihi açıdan önemli bir alan haline getirmiştir.

Tarihi açıdan parlak bir gelişim gösteren bu şehir, Cumhuriyetin

başlangıcında gösterdiği bu büyük aşamayı, ileriye götüremediği gözlemlenmiş,

özellikle II. Dünya savaşından sonra hızlı bir duraklamaya girmiş ve her alanda

sürekli bir gerileme gösterdiği dikkat çekmiştir. Sanayileşen dünyada sanayileşmeye

önem verilmemiş, Bir tarım şehri özelliği göstermiştir. Tarımda da iklimin verdiği

zorluklar nedeniyle ürettiklerini kendi tüketen bir alan haline gelmiştir.

Sivas şehrinin en önemli özelliği bir göç basamağı olarak kullanılmış, Birçok

insan çevre ilçe ve köylerden buraya, daha sonrada büyük kentlere yâda Avrupa

ülkelerine göç etmek zorunda kalmıştır. Bunun temel sebebiyse şehrin sanayi ve

ticarete fazla yatırım yapamaması nedeniyle, artan işsizliğin büyük göçlere yol

açmasıdır. Göçler o kadar fazla miktarlara ulaşmış ki şehirde yaşayan Sivaslılar,

dışarıda yaşayan Sivaslı nüfusun çok çok altında miktarlarda kalmıştır. Göçlerin

şehrin şekillenmesinde en önemli faktörlerden biri olduğunu kesinlikle söyleyebiliriz.

86

Şehrin gelişmesini etkileyen, hatta durma noktasına getiren en önemli

nedenlerden biride 1993 yılında yaşanan Madımak otelinin yanma olayıdır. Bu olay

sonucunda şehir çalkantılı bir döneme girmiş 2000’li yıllara kadar toparlanamamış,

hatta zaten fazla olan dışarıya olan göçleri tetiklemiştir.

Sanayi ve Ticarette fazla gelişmiş olduğunu söyleyemeyeceğimiz bir şehirdir.

Özellikle son yıllarda atılım yapılmaya çalışılsa da daha fazla yatırıma ihtiyacı

oduğunu belirtmeliyiz, bu iki fonksiyonu dışında eğitim, sağlık, haberleşme, turizm

(Özellikle gelişmeye en açık fonksiyonudur), ulaşım gibi fonksiyonları sürekli

gelişme gösteren alanlardandır. Ancak başta belirttiğimiz iki fonksiyonun gelişim

göstermesi çok daha önemlidir. Çünkü şehrin en önemli ve temel sorunu işsizliktir

bununda çözümü kesinlikle bu iki alanın gelişmesine bağlı gözükmektedir. Eğer bu

şartlar yerine gelirse, ileride göçün tersine dönenerek şehrin en azından kendine

yetebilen, büyük bir şehir olma yolunda önemli aşama katedebilir. Bunun

olabileceğinin en önemli göstergesi çevresinde Malatya, Kayseri gibi şehirlerin aynı

yerde olmalarına rağmen daha gelişmiş olmaları gösterilebilir. Yinede tüm alanlarda

ülkenin az gelişmiş şehirlerinden biridir Sivas.

Şehri ayakta tutan ve gelişmesini orta seviyelerde tutan en önemli faktörlerse;

burada bulunan kamu kurumlarında çalışan işçi ve memurlar, Askeri kışlalar ve

Bunların mensupları ve tabiî ki üniversite öğrencilerinin mevcudiyetidir. Bu

saydığımız gurup tüketiciler şehrin en önemli gelir gruplarıdır ve bu sayede ekonomi

azda olsa canlılık göstermektedir. Bu bağlamda Sivas üretici bir şehir görünümünden

çok tüketici bir görünüm göstermektedir. O kadar ki bazı yerlerde gerek kira gerekse

ev fiyatları bu grupların ihtiyaçları doğrultusunda olmaktadır. Hatta bunu için ikinci

bir üniversite açılma çalışmaları bile yapılmaktadır. Kendi üretimi çok azdır,

neredeyse bütün şehir ihtiyacı çevre şehirlerden karşılanmaktadır. Burada ulaşımın

kolay olması önemli bir faktördür. Özellikle meyve ve sebze ihtiyacının tamamına

yakınının dışarıdan karşılanması en önemli göstergesi sayılabilir.

Sivas 2000 yıllardan sonra en hızlı gelişme gösterdiği sektörse inşaat sektörü

olmuştur. Özellikle mahalle sayılarının artmasına sebep olan bu durum şehrin

87

genişlemesine de neden olmuştur. Son yıllarda şehir merkezinde arazi fiyatlarının

hızlı artışı, arazi azlığı nedeniyle, güney kesimlerinde hızlı bir toplu konut artışı

meydana gelmiş, bu olay aynı zamanda inşaat işçilerinin dışarıda değil, kendi

memleketlerinde çalışmalarına olanak sağlamıştır.

Sivas, sanayi yatırımlarının biraz daha artış göstermesi, Đşsizliğin azaltılması,

tüketen değil, üreten bir şehir görünümüne kavuşursa, görüntüdeki bu gelişimini

(Yapısal açıdan) diğer fonksiyon alanlarında da gösterebilir, elindeki potansiyeli

kullanabilirse geçmişin parlak günlerinin tekrar yaşayabilecektir.

88

BĐBLĐYOGRAFYA

ACUN, Hakkı.: “Sivas ve Çevresi Tarihi Eserlerin Listesi” , Vakıflar

Dergisi, Ankara, 1985.

ALKAN, A. Turan.: “Birinci Dünya Harbinde Sivaslı Bir Zabitin Hatıra

Defterinden”, Revak, Sivas, 1991.

ASLANOĞLU, Đbrahim.: Her Yönden Sivas, Kamil Kitabevi, Sivas, 1979

ASLANOĞLU, Đbrahim.: Her Yönden Sivas, Kamil Kitabevi, Sivas, 1994

AYAN, Đsmail.: Sivas’tan Đstanbul’a Göç Eden Ailelerin Göç Nedenleri

ve Đstanbul’daki Sosyo-Ekonomik Durumları, 1975

AYVAZOĞLU, Beşir.: “Eski Fotoğraflara Bakarken”, Revak 4, Esnaf

Matbaası.1993

BAŞEL, Fahrettin.: Sivas Bülteni, Kamil Kitabevi, Sivas, 1935.

BAŞARA, Rıfkı.: Đlimiz Sivas, Vural Matb, Ankara, 1968

BĐLGET, Burhan.: Sivas Anıt Mezarları, Kültür Bakanlığı, Yayını,

Ankara, 1993.

ÇUBUKÇU, Necmettin.: Sivas Đli, Sivas 1978.

ÇUBUKÇU, Necmettin.: Sivas Đli Yakın Çevre Đncelemesi, Ankara, 1968

DEMĐREL, Ömer.: Osmanlı Dönemi Sivas Şehri ve Esnaf

Sivas Belediyesi Yayını, Sivas 1998.

89

DEMĐREL, Ömer.: Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara ,

1991

DENĐZLĐ, Hikmet.: Sivas Tarihi ve Anıtları, Özbelsan Yayınları.

Sivas, 1997.

DÖNMEZ, Yusuf: Uygulamalı Klimatoloji, Đstanbul, 1996

EKEN, Galip.: “Tanzimat Döneminde Sivas’ın Sosyo-Ekonomik

Yapısı Üzerine Bazı Bilgiler”, Revak, Sivas, 1999.

GÜLDEN, Mediha, Sivas Merkez Kaza Monoğrafyası, Ankara 1965

GÜNAYDIN, Necip.: Milli Mücadelede Sivas ve M. Kemal Paşa,

Sivas 2000.

GÜRBÜZ, Adnan.: “XV-XVI. Yüzyıllarda Sivas Şehrinde Đdari ve

Ekonomik Yapı”, Vakıflar Dergisi, Ankara, 1997.

HAKKI, Đsmail.: Sivas Şehri, Yayına Hazırlayan Recep Toparlı,

Erzurum, 1992.

Hakikat Gazetesi.: “Atatürk’ün Sivas’a ilk gelişi”, 1982.

ĐPSĐLELĐ, Mehmet.: Adım Adım Sivas, Emek Matb, Sivas, 1980.

KARAMAN, Fikri.: Salname-i Vilayet-i Sivas 1308, Sivaslılar Eğitim .

Kültür ve Dayanışma Vakfı Yayını, Đstanbul 2001.

KOLGU, Niyazi.: “Evliya Çelebi Sivas’ı Anlatıyor”, Sivas, 1973

90

MAHĐROĞULLARI, Adnan.: Seyyahların Gözüyle Sivas, Sivaslılar Eğitim Vakfı

2001.

ÖNDER, Kemal.: Sivas Đli Yakın Çevre Đncelemesi, Nam Matbaası,

Ankara, 1970.

VURAL, Sebahattin.: “Ekonomik Rapor” Sivas Ticaret ve Sanayi Odası,

2005

Sivas Valiliği.: Đl Kültür ve Turizm Envanteri. 2005.

Sivas Valiliği.: Sivas 2002, Ankara 2002.

Sivas Valiliği.: Milli Eğitim Müdürlüğü 2005-2006 Öğretim Yılı Raporu

Sivas Valiliği Yayını.: Sivas Đlinin Ana Sorunları, Sivas, 1987

Sivas Valiliği Yayını.: Sivas Đlinin Ana Sorunları, Sivas, 1987

ŞĐMŞEK, Mustafa.: Uygun Yatırım Alanları Araştırması Sivas, Türkiye

Kalkınma Bankası Yayını, Ankara, 2003

TÜMERTEKĐN, Erol, ÖZĞÜÇ, Nazmiye: Beşeri Coğrafya Đnsan. Kültür.

Mekân, Çantay Kitabevi, Đstanbul, 1998

YALÇIN, Seniha.: “Sivas’ta Yer Adları”, Revak 4, Esnaf Matb, 1992

YASAK, Đbrahim.: Sivas Đli, Seyran Yayınları, Sivas 1997.

YULARKIRAN, Cevdet.: Hatıralar, SĐSKAV Yayını, Sivas, 2001

YURT Ansiklopedisi, Sivas Maddesi, 128. Fasikül, Đstanbul, 1983