spowolnienie gospodarki. jak długo? jak skorzystać? paweł dobrowolski warszawa, 13 marca 2008
DESCRIPTION
Spowolnienie gospodarki. Jak długo? Jak skorzystać? Paweł Dobrowolski Warszawa, 13 marca 2008. Synteza. Kupuj, gdy panuje pesymizm. Koniec recesji nie oznacza prosperity. Gospodarki zachodnie czeka dekada stagflacji. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Spowolnienie gospodarki. Jak długo? Jak skorzystać?Paweł DobrowolskiWarszawa, 13 marca 2008
Synteza
Kupuj tanio. Gdy szeroka opinia publiczna maluje świat w czarnych barwach, a realna gospodarka już się stabilizuje aktywa są najtańsze.
Stabilizacja. Pierwsze oznaki końca recesji w USA.
Dekada niepewności. W wysoko rozwiniętych państwach nadchodzi dekada wysokiego zadłużenia, wysokiej inflacji, wysokich podatków, oraz powolnego wzrostu gospodarczego.
Polska to mała otwarta gospodarka. Jeśli chcesz wiedzieć jak kryzysy wpłynie na Polskę najpierw sprawdź co będzie w USA i w Eurolandzie.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Kupuj, gdy panuje pesymizm.
Koniec recesji nie oznacza prosperity.
Gospodarki zachodnie czeka dekada stagflacji.
Kupuj tanio to oczywistość. Jednak warto sobie o niej przypomnieć, by odpowiednio wcześnie przygotować plan przejęć, oraz pozyskać finansowanie na przejęcia.
Wśród sprzecznych danych trzeba znaleźć punkt przegięcia, gdy gospodarka będzie się stabilizować, ale większość osób będzie przekonana o dalszych czarnych perspektywach.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Kupuj tanio teraz
Kupuj zanim skończy się recesja
Recesje zaczynają się gdy przeważa obawa, że zabraknie gotówki, oraz przeważa oczekiwanie, że ceny aktyw będą spadać.
Recesje kończą się gdy przeważa obawa, że utracimy okazyjne zakupy, oraz przeważa oczekiwanie, że za tą samą ilość gotówki kupimy mniej.
Jeżli planujesz kupić tanio to zakupu dokonaj zanim świadomość końca recesji będzie powszechna.
Recesja jest najlepszym czasem na przygotowanie planu przejęć i zabezpieczenie ich finansowania.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Wyceny giełdowe zaczynają być atrakcyjne
Cena / Zysk na głównych giełdachW poprzednich 60 latach indeks S&P 500 osiągnął dno przeciętnie na cztery miesiące przed końcem recesji i przeciętnie dziewięć miesięcy zanim bezrobocie osiągnęło swą najwyższą wartość.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Źródło: Bank of International Settlemens
Czy akcje w USA będą jeszcze tańsze?
Wykres obok przedstawia zmianę procentową kursów akcji w USA poczynając od ostatniego miesiąca wzrostu przed krachem giełdowym.
Na niebiesko zaznaczony jest obecny krach.
Na szaro wielka depresja.
Na czerwono kryzys naftowy.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Źródło: dshort.com
Dlaczego nie będzie wielkiej depresji
Różnice pomiędzy 2008 a 1929: Depozyty w bankach są ubezpieczone przez państwo,
Banki centralne wiedzą, że w wypadku spowolnienia pożądanym jest pewne poluzowanie polityki pieniężnej -- to nie było oczywiste dla ekonomistów w 1929.
Ponadto w odpowiedzi na brak płynności banki centralne mogą wykreować dowolną ilość pieniądza ponieważ nie są ograniczone pieniądzem opartym o złoto,
Choć rośnie skłonność do zachowań protekcjonistycznych to politycy zdają sobie sprawę z niebezpieczeństwa związanego z barierami handlowymi.
Powoływanie się na wielką depresję nie ma oparcia w rzeczywistości: W 1930 PKB USA spadło o 8%. W 2008 PKB USA wzrosło o 1,1%. W 1930 bezrobocie wzrosło o 5,4% pkt. procentowych (z 3,1% do
8,6%). Natomiast w 2008 bezrobocie wzrosło o 2,4% pkt. procentowych z (4,9% do 7,6%).
Powtórzenie wielkiej depresji wymagałoby powtórzenia błędów ówczesnych polityków.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Pomimo negatywnych wiadomości nie jest tak źle
Stopa bezrobocia w USA(na szaro zaznaczono recesje)
0
2
4
6
8
10
12
1419
48
1953
1958
1963
1968
1973
1978
1983
1988
1993
1998
2003
2008
Media koncentrują się na negatywnych informacjach.
Każde większe zwolnienie jest newsem.
Ale miliony osób, które codzień wstają, jedzą sniadanie i idą do pracy nie są newsem.
Źródło: dla bezrobocia US Dep. of Labor, dla recesji NBER
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Każda recesja się kończy
Spowolnienie w polskiej gospodarce jest wynikiem spadku popytu u zagranicznych partnerów handlowych, oraz ograniczenia dostępności finansowania na międzynarodowych rynkach finansowych.
Przeciętna powojenna recesja w USA trwała 10 miesięcy.
Obecna recesja trwa od 15 miesięcy.
Najdłuższe powojenne recesje trwały 16 miesięcy.
Wielka depresja trwała 43 miesiące.
Biorąc za odniesienie najdłuższe powojenne recesje, oraz wielką depresję możemy przyjąć, że obcena recesja w USA potrwa jeszcze pomiędzy 1 a 28 miesięcy.
Jeśli chcesz wiedzieć kiedy skończy się spowolnienie w Polsce, szukaj końca recesji w USA i Europie Zachodniej.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Każda recesja się kończy
Obecna recesja będzie dłuższa niż przeciętna, bo spowodowana została pęknięciem bańki na rynku nieruchomości, a recesje poprzedzone pęknięciem bańki na jakiejś klasie aktyw zawsze są dłuższe i głębsze.
Dla USA koniec kryzysu jest już bliżej niż dalej.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Media przesadzają. Tak jak pomiędzy sierpniem 2007 i sierpniem 2008 nie widziały kryzysu, tak teraz widzą go za dużo.
W najbliższych miesiącach doniesienia medialne i dane ekonomiczne będą w większości negatywne.
Nawet, gdy gospodarka przestanie się kurczyć przeważać będą negatywne informacje.
Cała sztuka w tym, by pomimo pesymistycznych informacji i bez kompletu wielomiesięcznych serii danych odpowiednio wcześnie zauważyć wielość objawów odbicia się od dna.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Stabilizacja
Sprzedaż detaliczna stabilizuje się
Sprzedaż detaliczna po odliczeniu sprzedaży samochodów wzrosła w styczniu i lutym po raz pierwszy od lipca 2008:
Po trwającej od 15 miesięcy recesji widać coraz silniejsze początki stabilizacji.
Sprzedaż detaliczna bez samochodów(miesięczna zmiana %)
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
519
92
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
%
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Poziom zapasów również stabilizuje się
Wraz ze wzrostem sprzedaży spowalnia tempo spadku zapasów liczonych kwartalnie
Kwartalna zmiana stanu zapasów(szare słupki oznaczają recesję)
-100
-50
0
50
100
1947
1952
1957
1962
1967
1972
1977
1982
1987
1992
1997
2002
2007
mld
$
Po trwającej od 15 miesięcy recesji widać coraz silniejsze początki stabilizacji.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Źródło: U.S. Department of Commerce: Bureau of Economic Analysis
A co z domami i samochodami?
Domy i samochody to dwa duże wydatki, od których powstrzymują się Amerykanie. I będą się powstrzymywać dopóki nie wyjasni się sytuacja instytucji finansowych.
Ale na rynku nieruchomości są widoczne pierwsze oznaki stablizacji.
Sprzedawanie 15-17 milionów samochodów rocznie jak to miało miejsce w latach 2005-2007 przy populacji 305 milionów obywateli było przesadą. Jednak na rynku samochodów rośnie odłożony popyt. Obecny spadek do rocznego tempa sprzedaży w wysokości 9-10 milionów samochodów jest za niski.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Na razie Amerykanie powstrzymują się od największych uznaniowych(?) zakupów.
Samochody wymieniają coraz rzadziej
Na razie Amerykanie coraz rzadziej wymieniają samochody:
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Przeciętny czas wymiany floty samochodowej (samochody zarejestrowane / miesięczna sprzedaż)
0
5
10
15
20
25
3019
81
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
mie
sią
ce
Źródło: dla samochodów zarejestrowanych, US Bureau of Transport Statisticsdla sprzedaży samochodów U.S. Department of Commerce: Bureau of Economic Analysis
Jak wiemy w Polsce samochód może spokojnie jeździć 5 lat, a po większym remoncie nawet i 10 lat.
Jednak wątpię, że Amerykanie planują zacząć jeździć tym samym samochodem tak długo jak Polacy.
Stabilizacja na rynku nieruchomości
W lutym b.r. po raz pierwszy od początku recesji dane dotyczące pozwoleń wydanych na budowę domów pokazały wzrost w stosunku do poprzedniego miesiąca.
Sprzedaż istniejących domów skoczyła w lutym o 5,1% -- jest to największy wzrost w okresie sześciu lat – prawdopodobnie wynika z korzystania okazyjnie niskich cen przez osoby kupujące swój pierwszy dom.
Po trwającej od 15 miesięcy recesji widać coraz silniejsze początki stabilizacji.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Korzystaj z okazyjnie tanich zakupów, ale...
Najtaniej kupujesz, gdy większość myli się co do stanu gospodarki i poziomów wycen.
Cała sztuka w tym, by pomimo pesymistycznych informacji i bez kompletu wielomiesięcznych serii danych odpowiednio wcześnie zauważyć wielość objawów odbicia się od dna.
W USA są już oznaki stabilizacji. Koniec recesji prawdopodobnie nastąpi na przęłomie 2009 i 2010.
W Europie zachodniej duże kłopoty przed nimi. Banki Europejskie są w gorszym stanie niż amerykańskie.
Szukaj okazyjnych zakupów, ale pamiętaj, że koniec recesji nie oznacza powrotu prosperity z lat 90-ych.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Korzystaj z okazyjnie tanich zakkupów, ale pamiętaj, że prosperity z lat 90-ych długo nie powróci.
Najbliższa dekada najbardziej będzie przypominać lata 70-te.
Nadchodzi dekada wysokiego zadłużenia, wysokiej inflacji, wysokich podatków, oraz powolnego wzrostu gospodarczego.
Jeśli potrzebujesz historycznych analogii myśl stagflacja i myśl lata 70-te w USA.
Skurczył się majątek Amerykanów – więc będą mniej wydawać.
Wiele banków amerykańskich i europejskich jest niewypłacalne (bo spadła wartość aktyw).
Wzrosło i jeszcze bardziej wzrośnie załużenie USA i Europy Zachodniej.
Potem stagflacja
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Nadchodzi dekada niepewności
Olbrzymie wydatki państwowe i zerowe stopy procentowe mogą na krótką chwilę zwiększyć popyt i zatrzymać recesję.
Ale bardzo szybko podmyją zaufanie do wypłacalności rządów, oraz wywołają obawy o rosnące zadłużenie.
Konsumenci znowu przestaną kupować. Rynki przestaną pożyczać, a jeśli już to na bardzo wysokim oprocentowaniu.
A wszystko to będzie się działo przy jeszcze większym niż obecnie poziomie zadłużenia państw dotkniętych kryzysem.
Rosnące zadłużenie będzie kusić rządy, by je zmniejszyć za pomocą inflacji.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Dług publiczny USA przekroczył 70% PKB
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Za czasów Busha II zadłużenie publiczne USA wzrosło z około 60% do 69% PKB.
Ale to nie cały obraz.
Suma zadłużenia publicznego i prywatnego w USA wynosi ok. 350% PKB!
Amerykanie od około 30-tu lat żyją na kredyt.
Dług publiczny USA do PKB
0
20
40
60
80
100
120
140
17
92
18
04
18
16
18
28
18
40
18
52
18
64
18
76
18
88
19
00
19
12
19
24
19
36
19
48
19
60
19
72
19
84
19
96
20
08
% P
KB
Źródło: www.usgovernmentspending.com
Sypanie pieniędzy przez FED ułatwiło życie na kredyt
Obecny kryzys wybuchł przedewszystkim dlatego, że pomiędzy 1995 a 2005 Greenspan wsypał zbyt dużo pieniędzy w gospodarkę:
Zaczął w 1997-8 podczas kryzysu azjatyckiego, kryzysu w Rosji, oraz upadku funduszu LTCM.
Potem sypał dalej w 1999 w oczekiwaniu na zatrzymanie się komputerów w związku z problemem 2000 roku.
Zwiększył jeszcze pompowanie pieniądza po pęknięciu bańki internetowej w 2001.
I zupełnie popuścił po ataku na World Trade Center w Nowym Jorku.
Drugim powodem recesji była nieudolność nadzorców rynków finansowych – ale o tym innym razem.
Sypanie pieniędzy ułatwiło życie na kredyt.
I uczyniło spadek bardziej bolesnym.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Majątek Amerykanów skurczył się
Majątek obywateli USA stracił znacznie na wartości. Ich domy, portfele akcji oraz obligacji, fundusze emerytalne, itp. są mniej warte i będą mniej warte nawet po zakończeniu recesji.
Wartość amerykańskich domów spadła przeciętnio około 30%. Co oznacza zmniejszenie zamożności amerykańskich gospodarstw domowych o około ponad US$ 5 bilionów (12 zer) z wartości ponad US$ 20 miliardów przed spadkami.
Przeciętna wartość amerykańskich akcji notowanych na giełdach spadła od września ub. roku o ponad 50%.
Dopóki Amerykanie nie poczują, że odrobią straty będą bardziej skłonni do oszczędności.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Amerykanie zaczeli oszczędzać
Po raz pierwszy od ćwierć wieku Amerykanie oszczędzają:
US Savings rate
Zmniejszenie wydatków do możliwego do utrzymania poziomu, oraz gromadzenie oszczędności są zdrowym i pożądanym objawem.
Jednak zmniejszą na kilka lat popyt konsumentów amerykańskich.
Stopa oszczędności sektora prywatnego(szare słupki oznaczają recesję)
-3
2
7
12
17
1959
1964
1969
1974
1979
1984
1989
1994
1999
2004
2009
%
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Źródło: U.S. Department of Commerce: Bureau of Economic Analysis
Amerykę czeka upadłość niewypłacalnych banków
Kasy jest za mało, by uratować wszystkich.
System bankowy w każdym kraju istnieje tylko dlatego, że gwarantują go podatnicy danego kraju.
Dopóki nie trzeba z tej gwarancji korzystać jest dobrze, bo wszyscy wierzą, że w razie czego państwo uratuje banki. Jednak uratowanie całego amerykańskiego systemu bankowego przekracza zdolność kredytową nawet USA.
Naturalna jest w takiej sytuacji polityczna bitwa o kasę podatników.
Najprościej było, by powiedzieć: podatnicy dadzą tyle i tyle i ani centa więcej. Rynek, by sobie szybko przeliczył, kto upada, a kto zostaje.
Nikt nie ma dobrego pomysłu jak w praktyce przeprowadzić upadłość niewypłacalncyh banków, by nie zbankrutować wszystkich banków.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Na razie jeszcze nie wiemy, które banki upadną
Ci, którzy mogą zostac bez pomocy państwa i zbankrutować nie dość, że mają polityczne wpływy, to swymi działaniami mogą doprowadzić do upadłości kolejnych banków i firm zanim sami upadną.
Mogą więc w międzyczasie zarówno lobbować jak i szantażować władzę.
Każda duża naprawa urządzeń polityczno-gospodarczych korzystna dla ogółu wymaga złamania siły politycznej zasiedziałych grup interesu.
Niestety tak się składa, że amerykańskie instytucje finansowe mają dużo siły lobbistycznej i duże możliwości szantażu.
.
A ponieważ przy ratowaniu banków jest dużo kasy podatników do rozdania toczy się zacięty bój o jej przywłaszczenie.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Co dalej???
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Wyższe zadłużenie
Zadłużenie państw dotkniętych kryzysem instytucji finansowych zazwyczaj podwaja się w trzy lata.
Spadają dochody podatkowe, wzrastają wydatki, oraz ratuje się banki.
USA i Irlandia z planowanymi deficytami na poziomie przekraczającym 10% PKB już niedługo podwoją swoje zadłużenie publiczne.
Jednak USA i Irlandia rosną szybko i mają relatywnie niskie podatki więc może sobie poradzą ze spłatą zwiększonego zadłużenia.
Ale państwa takie jak Włochy i Grecja, gdzie wzrost jest niski, podatki wysokie, a już istniejące zadłużenie publiczne bliskie jest 100% PKB będą miały kłopoty z jego spłatą.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Wyższe podatki
Obecne podatki są w całym zachodnim świecie za niskie, by spłacić obecne oficjalnie podawane zadłużenie.
Nic nie mówiać o istniejących, a nie zaksięgowanych zobowiazaniach takich jak emerytury starzejących się zachodnich społeczeństw.
By spłacić gwałtownie rosnące zadłużenie państwa będą podwyzszać podatki, zmniejszać wartość zadłużenia inflacją, oraz w niektórychy wypadkach ogłaszać niewypłacalność.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Wyższa inflacja
Prawie nikt nie pamięta, że inflacja w USA na przełomie lat 70-ych i 80-ych wynosiła kilkanaście procent.
Podniesienie inflacji na ten poziom przez 2-4 lata oznacza zmniejszenie zadłużenia w krajowej walucie o połowę.
To rozwiąznie będzie kusiło wiele coraz bardziej zadłużonych rządów. Niektóre ulegną tej pokusie.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Niewypłacalność
Wolniej rosnące, bardziej zadłużone państwa coraz bardziej ryzykują, że zabraknie im pieniędzy na spłatę długu w terminie jego zapadalności.
Grecja w tym roku musi spłacić zadłużenie w wysokości 20% swojego PKB. Może ktoś im pożyczy nowe pieniądze na spłatę starego zadłuzenia, a może nie. Tak czy inaczej Grecja i inne państwa będą płaciły coraz wyzsze stopy oprocentowania.
Włochy mają zadłużenie publiczne przekraczające 100% PKB, Ukraina jest niewypłacalna, Węgry są niewypłacalne...
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja
Wyjście USA z recesji nie oznacza prosperity.
Wyjście USA z recesji nie oznacza powrotu do prosperity. Oznacza tylko koniec spadku produkcji gospodarczej, oraz początek jej wzrostu. Wielu ludzi będzie nadal mocno niezadowolonych.
Recesja Wzrost
Recesja
To też jest koniec recesji
Koniec recesji, gdy już nastąpi ani nie jest od razu zauważony, ani nie powoduje, że odzyskaliśmy poprzedni poziom zamożności.
Nawet nie musi oznaczać powrotu do poprzedniego poziomu dobrobytu.
Wstęp Kupuj tanio teraz Stabilizacja? Potem stagflacja