stanisław m. dubiel wydział fizyki i informatyki ...dubiel/czlowiek-i-magnetyzm.pdf · magnetyzm...
TRANSCRIPT
![Page 1: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/1.jpg)
Człowiek i magnetyzm
Stanisław M. Dubiel
Wydział Fizyki i Informatyki
Stosowanej, AGH Kraków
![Page 2: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/2.jpg)
2
1905 - Annus mirabilis
• Teoria
względności
• Efekt
fotoelektryczny
• Ruchy Browna
• Celofan
• Amol
• Herbata w
torebkach
![Page 3: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Teoria względności
• E = mo
c2
(bomba atomowa,
synteza, zakrzywienie światła)
• Dylatacja czasu (paradoks
bliźniąt)
• Kontrakcja długości
• M = mo
[1 – (v/c)]-1/2
![Page 4: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Efekt fotoelektryczny
![Page 5: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Ruchy Browna
• Najczęściej cytowana praca
(dowód istnienia atomów)
50 m
![Page 6: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Magnetyzm
• Jest najstarszą
dziedziną fizyki
(ok. 4600 lat)
• Pełni szczególną
role w życiu i
działalności
człowieka
• Naturalne
magnesy
(magnetyty)
• Makroskopowy
charakter
• Pole
geomagnetyczne
Do XIX w. zastosowania ograniczały się do celów nawigacyjnych - kompasy
![Page 7: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Magnetyzm
• Odkrycia XIX w.: Oersteda, Faradaya,
Ampera, Maxwella Rozwój:
komunikacji, transportu, energetyki
(telefon, radio, telewizja, komputery.)
• Zastosowania w różnych dziedzinach
nauki (fizyka, medycyna, biologia..)
• Przeciętny dom (USA) ma > 50
magnesów, samochód > 20.
![Page 8: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Magnetyzm
• Historia
• Nawigacja
• Fizyka
• Technologia
• Medycyna
![Page 9: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Historia
• 2600 BC wojska Huang-Di
używały kompasów
![Page 10: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Historia
• 1500 BC odkrycie magnetytu Fe3O4
w miejscowości Magnesia
• 500 BC Tales z Miletu „magnes lapis”
• 1080 AD Shen Kuo opis igły magnet.
• 1269 AD list P. Peregrinusa –
pierwsza publikacja z fizyki
![Page 11: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Historia
• 1600 William Gilbert „De Magnete”
- hipoteza, ze Ziemia jest magnesem
pierwsze naukowe wyjaśnienie
zachowania się igły magnetycznej
magnetyzm Ziemi był jej drugą
cechą (po kształcie kulistym)
![Page 12: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/12.jpg)
12
Historia
• 1820 Arago • 1825 Ampere
• 1820 Oersted
![Page 13: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Historia
• 1831 Faraday • 1873 Maxwell
Na podstawie tych doświadczeń i teorii pokazano, że magnetyzm to znacznie więcej niż pole magnetyczne Ziemi i naturalne magnesy. M. in. pokazano, że elektryczność i magnetyzm są ze sobą ściśle związane.
![Page 14: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Historia – XX w.
• Znaczne postępy w wiedzy i
zastosowaniach
• Odkrycie magnetyzmu w
kosmosie (np. Mars, Słońce)
![Page 15: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Historia – XX wiek
• Magnesy trwałe 30 T
• Pola impulsowe 850 T
• Pomiar 10-15 B 10
11T
![Page 16: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Nawigacja
• Do XIX w. główne wykorzystanie
magnetyzmu (Kolumb, Vasco da
Gama, Magellan)
![Page 17: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Nawigacja
• Dlaczego?
= 14o – 17o
(700 – 950 km)
N S
N
S
![Page 18: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Nawigacja
• Migracja zwierząt
![Page 19: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Nawigacja
• Migrujące zwierzęta
![Page 20: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Nawigacja
• Magnetyczne bakterie
• Północne • Południowe
![Page 21: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Fizyka
• Badania fundamentalne
• Lorenz & Zeeman (1902)
• Purcell & Bloch (1952)
• Néel (1970)
• van Vleck (1977)
• von Klitzing (1985)
• Fert & Grünberg (2007)
• Zastosowania
![Page 22: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Fizyka
• Badania podstawowe
paramagnetyzm
ferromagnetyzm
antyferromagnetyzm
ferrimagnetzm
diamagnetyzm
superparamagnetyzm
speromagnetyzm
asperomagnetyzm
szkło spinowe
![Page 23: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Fizyka
• Fizyka jądrowa - cyklotron
22
max BRE
![Page 24: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/24.jpg)
24
Fizyka
• Fizyka półprzewodników - ef. Halla
d
Bi
nq
AUH
![Page 25: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Technologia
• Magnesy • Elektromagnesy
inB o
inB o
TB 2
![Page 26: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Technologia
• Magnesy trwałe
Co 1388 35000
Fe 1043 500
Ni 637 15000
Tc[K] cena/$
![Page 27: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Technologia
• Magnesy trwałe
![Page 28: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Technologia
• Magnesy nadprzewodzące
![Page 29: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Technologia
• Maglev (Transrapid)
![Page 30: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Technologia
• Tokamak
![Page 31: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/31.jpg)
31
Medycyna
• Pole magnetyczne Ziemi
![Page 32: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Medycyna
• Starożytność i Średniowiecze
• magnes lapis – panaceum np.
Kleopatra leczyła nim bóle głowy
• Współcześnie: magnetoterapia
![Page 33: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Medycyna
• Współczesna magnetoterapia
(Pola statyczne i zmienne)
• Choroba Alzheimera
• Lumbago
• Bóle głowy
• Depresje
• Leczenie ran
![Page 34: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/34.jpg)
34
Medycyna
• Obrazowanie MRJ
![Page 35: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Biomedycyna
• MRJ obrazowanie
![Page 36: Stanisław M. Dubiel Wydział Fizyki i Informatyki ...dubiel/Czlowiek-i-magnetyzm.pdf · Magnetyzm •Jest najstarszą dziedziną fizyki (ok. 4600 lat) •Pełni szczególną role](https://reader031.vdocuments.net/reader031/viewer/2022022802/5c770ac409d3f229578b571e/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Człowiek i Magnetyzm
KONIEC
„Magnetism has its
root in the beginning
of creation”
Lorenz Oken (1779-1851)