Dr. Sedat ÜstündağTrakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nefroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi

Su ve Sağlık Oturumu: Ne Kadar Su İçelim?

Su yaşamın kaynağıdır

Br J Sports Med 2008;42:796–801

O2/CO2 taşınması,

Çözücü (yüksek polarite 20C◦ de 80)

Besinlerin sindirimi, emilimi, taşınması,

Metabolizma sonucu oluşan atıkların

taşınması, atılması,

Termoregülasyon (4.182 kj /kg),

Eklemlerin kayganlığının sağlanması,

Biyokimyasal reaksiyonların

gerçekleşeceği ortamın sağlanması,Ağırlığın% 50-60

Yağsız Ağırlığın%70-75

Su eksikliği bulguları: Hafif-Orta

Nutr Rev 2010 ; 68: 439–458 Nutr Rev 2010 ; 68: 439–458

• Ağız-Mukozada kuruluk

• İdrar çıkışının azalması

• Göz yaşı azalması

• Kas güçsüzlüğü

• Yorgunluk

• Ateş (1L kayıp 0.23 C◦⬆)

• Algı ⬇

• Kısa-uzun süreli hafıza⬇

• Aritmetik yetenek ⬇

• Baş ağrısı

• Baş dönmesi

• Uyku hali

• Hafif Sersemlik

• Taşikardi

• Ortostatik hipotansiyon

Su eksikliği bulguları: Ağır

Nutr Rev 2010 ; 68: 439–458 Nutr Rev 2010 ; 68: 439–458

• Aşırı susama

• Ağız/cilt/mukozada aşırı

kuruma

• Terlemenin azalması

• Az/hiç idrar olmaması

• Koyu sarı/kehribar rengi

idrar

• Göz kürelerinde çökme

• Turgor tonüs azalması

• Hipotansiyon

• Aritmi

• Hipertermi

• Sinirlilik

• Konfüzyon

• Deliryum

• Bilinç kaybı

Su eksikliği ile ilişkili klinik tablolar

Düzey Klinik Tablo

I Ürolityazis sıklığı artışı

Egzersiz ilişkili astım sıklığı artışı

IIDiyabetiklerde hiperglisemi gelişim riski artışı

Diyabetiklerde ketoasidoz mortalitesi artışı

III

PKB ve KBH olanlarda daha hızlı GFR azalması

Diyabetiklerde Non-dipping artışı

Koroner Kalp Hastalığına bağlı artmış mortalite

İnme ve inme mortalitesinde artış

İnmeli hastalarda Venöz tromboemboli artışı

Dental hastalık gelişim riski artışı

Uriner infeksiyon gelişim riski artışı

IV Mesane-Kolon kanser gelişim riski artışı

Safra kesesi taşı görülme sıklığı artışı

Mitral kapak prolapsusu görülme sıklığı artışı

Nutr Rev 2010 ; 68: 439–458

Kronik, Tekrarlayan Susuzluk

Cardiovascular Research 2001; 51: 372–390

V1a Reseptör Uyarısı

V2 Reseptör Uyarısı

Efferent

Arteriol VK

Mezanjial H.

proliferasyonu

RAS

aktivasyonu

Hiperfiltrasyon Albuminüri

Matriks

üretim⬆ yıkım⬇

Mezanjial ⬆

Glomerüloskleroz

Hiperfiltrasyon

Albuminüri

Susuzluk - AVP artışı: KBH riski

postTx 6. yıldaki 548 hasta,%54 Erkek, 3.2 yıl takip

Bazal Copeptin-GFR ilişkisi

M 1

2

3

4

5

6

Transplantation 2009;88: 561–567

-0.03

-0.44

-1,16

Yıllık GFR değişimi (ml/dk 1.73 m2)

V1a Reseptör Uyarısı

Periferik

V.konstriksiyon

Hipertansiyon

Ön Yük

Miyosit

Hipertrofisi

Koroner V.

konstriksiyon

İskemi

Kardio-Vasküler Olay

Susuzluk-AVP artışı: Kardiovasküler Olay

Circulation. 2007;115:2103-2110

980 post-Akut MI

Ortanca Yaş 66 yıl

Ortanca takip 342 gün

60 günlük KY + Ölüm riski 4.14 kat ⬆(p<0.0005)

4.14 kat ⬆

İdrar- ml : 16

Uosm mOsm/L:1988

AVP pg/ml :310

İdrar- ml : 23

Uosm mOsm/L:1151

AVP pg/ml :686

İdrar- ml : 56

Uosm mOsm/L:493

AVP pg/ml :374AJPRP 2015; 308: F261–6

Proteinüri

GFR

Sağlıklı KontrolHastalıklı KontrolNormal miktar

Su alanlar

Su Alımı

Artıranlar

Batı Sidney, birbirine yakın iki kasaba, > 50 yaş olgular

*Yaş, cins, sigara, kardiovasküler hastalık, hipertansiyon, gut hastalığı

Nephrology 16 (2011) 326–334

1992-1994 (n=3654) 1997-2000 (n=3509)

Sıvı (ml) OR (%95CI) Sıvı (ml) OR (%95CI)

Q1 1792 1801

Q2 2190 0.68 (0.45-1.02) 2175 0.60 (0.38-0.95)

Q3 2453 0.64 (0.43-0.97) 2434 0.89 (0.56-1.40)

Q4 2713 0.67 (0.44-1.01) 2709 0.58 (0.36-0.93)

Q5 3182 0.50 (0.32-0.77) 3192 0.61 (0.28-0.99)

p=0.003* p=0.05*

Su tüketimi Evre III KBH gelişme riski

> 2.6 L/gün < 0.5 L/gün (%95CI)

3427 birey

20-84 (46) yaş

30-161 (95) GFR

Diyet anketi

Gözlemsel,

kesitsel (2005-6)

İçme suyu, diğer

içecekler ve

yiyecek kaynaklı

su

0.5/1/2.6 L içme

suyu

Am J Nephrol 2013;37:434–442

İçme Suyu

İçecek Suyu

Toplam Su

2.36

Kaliforniya, ABD, 38-100 yaş; 8280-E, 12.017-K; 6 yıl takipAm J Epidemiol 2002;155:827–33

480 cc

1200 cc %60⬇

%48⬇

Neurol Sci 2012;315:82–85

≧ 2 L/gün

içenler

İnme

MI p=0.013

Ölüm

İnme; p=0.007

Environ Health Perspect 2007;115:1569–72

Su tüketimi: Kolon kanseri

Cancer Epi Bio Prev 1996;5:495-502 Int J Cancer 1999; 82: 484–9 Int J Cancer 1999; 81: 199–204

Kolon

Kanseri

<240 / ≥ 920 ml

Kadın 0.55 (0.31-0.99)

%45 ⬇

<480 / ≥ 1200 ml

Erkek 0.68 (0.38-1.22)

Distal Kolon

Kanseri

<480 / ≥ 1440 ml

Kadın 1.05 (0.76-1.46)

<480 / ≥ 1440 ml

Erkek 0.68 (0.49-0.96)

%32 ⬇

Kolo-Rektal

Kanser

<250 / ≥520 ml

Kadın 0.55 (0.23-1.30)

<300 / ≥950 ml

Erkek 0.45 (0.10-0.61)

%55⬇

444 Kanserli olgu

414 kontrol

1993 Kanserli olgu

2410 kontrol

163 Kanserli olgu

163 kontrol

Family Practice 2012; 2090:317–06–375

Son ay en az 5 hafif /2 orta şiddette baş ağrısı olan 102 başağrılı

< 1 yıl ağrısı olan veya > 50 yaş ağrı başlayan alınmıyor,

Bazal sıvı alımı < 2.5 L/gün

50 kontrol, 52 olguya ek 1.5 L/gün su öneriliyor

3 ay takip, Migren spesifik yaşam kalitesi anketi uygulanıyor

4.5

2.6

Su fazlalığı: Hipervolemi

Bulantı, kusma,

Kas güçsüzlüğü

Başağrısı,

Laterji,

Ataksi,

Psikoz,

Koma,

Tentoryal herniasyon,

Solunum durması,

Hızlı hipotonik hidrasyon

Boğulma

> 0.7-1 L/st sıvı alımı

Noktüri ,

Hafif bulantı ,

İshal ,

Halsizlik,

Hafif sersemlik,

Kronik Hipervolemi

Günlük Su Kayıpları (mL)

Ortalama

İdrar 1000-2000 1500

Cilt (terleme, buharlaşma) 350-450 400

Gayta 100-300 200

Solunum havasının

nemlendirilmesi

250-350 300

Toplam 2000-3100 2500

Su Alım Kaynakları

Yiyeceklerin

içeriğinde alınan su

(%20-30)

Katı yiyeceklerin su içeriği (%)

Nutr Rev 2010; 68: 439–58

90-99 80-89 70-79 60-69 50-59

Kavun

Karpuz

Çilek

Marul

Lahana

Kereviz

Ispanak,

Kabak (p)

Yoğurt

Üzüm

Portakal

Brokoli (p)

Elma

Armut

Havuç

Ananas

Muz

Avokado

K. Peyniri

Patates (p)

Mısır (p)

Karides

Makarna

Baklagiller

Somon

Dondurma

Tavuk

göğsü

Kıyma

Sosis

B. peynir

Bonfile

Biftek (p)

Katı yiyeceklerin su içeriği (%)

Nutr Rev 2010; 68: 439–58

40-49 30-39 20-29 10-19 1-9

Pizza Ekmek

Simit

Ç. Peyniri

Kek

Bisküvi

Tereyağı

Margarin

Kuru üzüm

Ceviz

Fıstık (kuru

kav.)

Kurabiye

Kraker

Tahıllar

Fıstık

ezmesi

Su Alım Kaynakları

Yiyeceklerle

(%20-30)

İçeceklerle

Alınan

İçme

Suyu

Alınan Toplam Su

Metabolik Su (250-350 mL/gün)(0.41x gr protein) + (0.60x gr glukoz + (1.07x gr yağ)

Kullanılabilir Toplam Su Miktarı

+

Ülkelere Göre Kılavuz Önerileri

Hollanda (1989)

Fransa (2001)

Dünya Sağlık Örgütü (2003 ve 2005)

Danimarka, Finlandiya, Norveç, İsveç (2004)

ABD (2004)

Avusturya, Almanya, İsviçre (2008)

Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı (2005 ve 2008)

Belçika (2009)

Yeterli Su Tüketimi: ABD-IoM (mL/gün)

Erkek Kadın

Yaş Besin İçecek Total

Su

Besin İçecek Total

Su

1-3 400 900 1300 400 900 1300

4-8 500 1200 1700 500 1200 1700

9-13 600 1800 2400 500 1600 2100

14-18 700 2600 3300 500 1800 2300

>19 700 3000 3700 500 2200 2700

European Journal of Clinical Nutrition 2010; 64, 115–123

Yeterli Su tüketimi : AB-EFSA (mL/gün)

Erkek Kadın

Yaş Gıda İçecek Total

Su

Gıda İçecek Total

Su

2-3 390 920 1300 390 910 1300

4-8 480 1120 1600 480 1120 1600

9-13 630 1470 2100 570 1330 1900

>14 750 1750 2500 600 1400 2000

European Journal of Clinical Nutrition 2010; 64, 115–123

Gebeler Emzirenler

ABD AB

3000

mL/gün

+ 300

mL/gün

http://www.nap.edu/read/10925/chapter/1

10-15 (7-10) kg ağırlık ⬆ 10-40 hafta arasında yağsız

vücut kitlesi %2.5 ⬆ %62.5 su artışı kaynaklı

ABD AB

3800

mL/gün

+ 600-700

mL/gün

Yaşlıların su ihtiyacını artıran faktörler

Suya ulaşma zorluğu

Beslenme ⬇

Susama eşiği ⬆

ADH direnci

Renin aktivitesi ⬇

Aldosteron ⬇

>20 yaş idrar konsantrasyon

yeteneği yılda 3.4 mOsmol/L ⬇

Diüretik kullanımı

Laksatif kullanımı

Yaşlılarda yetersiz su alımı riski

> 65 yaş 4020 Alman

65-70 yaşta % 28;

70-84 yaş % 41;

> 85 yaş % 51

yetersiz sıvı alımı

J Nutr Health Aging 2005;9:305-9.

Su-Sıvı ihtiyacının bireysel belirleyicileri ?

Çevresel Faktörler

Isı

Nem

Rüzgar

Rakım

Kişisel Faktörler

Aktivite durumu

Giyinme alışkanlığı

Diyetin solüt içeriği

(sodyum, protein)

Cilt kan akımı

Tubül konsantrasyon-

dilüsyon kapasitesi

Çevresel Faktörler ve Fiziksel Aktivite Durumu

Nut Rev J2005: 63: S30–S39

Rakım ⬆: Hipoksik-diürez /metabolizma-terleme ⬆ ile sıvı kaybı ⬆

Soğuk hava: ADH salgısı ve idrar osmolaritesi azalır, sıvı kaybı ⬆

Bireysel Farklılıklar:

Osmolar yük X Tubül konsantrasyon yeteneği

EFSA Journal 2010; 8:1459

İdrar

Osmolaritesi

mOsmol/L

Diyet

Osmolar

Yükü

mOsmol/gün

Zorunlu İdrar

Miktarı

mL/gün

1 300 1200 4000

2 300 600 2000

3 900 1200 750

4 900 600 660

Bireysel Farklılıklar: Solüt yükü

EFSA Journal 2010; 8:1459

Tahmini Renal Solüt Yük =

Na+ K+ + Cl- + P- + (Nitrojen/28)

Renal Solüt Yük =

TRSY – 0.9 X kilo artışı (gr/gün)

Solüt Etki

Protein 80-180 gram arası protein alımının etkisi sınırlı

Sodyum 100 mEq/gün sodyum artışı = 345 mL su gereksinimi

Kafein Düzenli orta-az kafein kullanımı etkisiz,

5 gün kafein kısıtlaması sonrası 6. gün 620 mg/gün ➜ idrar

volümünü 753 ml artmış; Ağırlık 0.7 kg, total vücut suyu %

2 azalmış

Alkol Hafif dehidrasyonu olan bireyde her gram alkol , su

ihtiyacını 10 ml/saat artırır

Lif 5 gram artırılması gayta volümünü ikiye çıkarır

Avrupa Ülkeleri İçme Suyu Tüketim Alışkanlığı

Nutrition Reviews 2015; 73:141–7 , Am J Clin Nutr 2009;90:655–63

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Dan

imar

ka

Fin

lan

diy

a

İsve

ç

Litv

anya

Esto

nya

Avu

stu

rya

Çek

C.

Alm

anya

Po

lon

ya

Slo

vaky

a

Slo

ven

ya

Bel

çika

Fran

sa

İrla

nd

a

Ho

llan

da

İngi

lter

e

İtal

ya

İsp

anya

Ort

alam

a

AB

D

Su tüketimini artırmanın yararları

J Clin Endocrinol Metab 2007; 92: 3334–37

%30⬆

500 mL su içmek 1.5 saat süreyle enerji tüketimini %30 artırıyor

Su tüketimini artırmanın yararları

Obes Weight Loss Ther 2015; 4: 232–55

Am J Epidemiol 2002;155:827–33

2 kg fark (%44) p<0.001

n=48

55-75 yaş arası

VKİ 25-40 kg/m2

12 hafta

1200/1550 Kalori/gün

Bir grup her öğün öncesi

500 cc su

173 premenopozal kadın,

25-55 yaş, < 1 L/gün su içiyorlar;

12 ay beş farklı popüler diyet uygulanıyor

Kilo kaybı ile >1 L/gün su alımı ilişkisi inceleniyor

Obesity 2008; 16: 2481–2488

Obesity 2008; 16: 2481–2488.

Epidemiology 2007; 18: 501–506

Haftada 1 den az kola

Günde ≥ 2 kola

Nephrology 2014; 19: 791–797

2014-metaanaliz: n=3487 şekerli içecek, n=1971 tatlandırıcılı içecek

Nurses Health Study

34-59 yaş kadınlar; Başlangıçta KKH, İnme, Diyabet Yok

1980-2004 arası takip; 7 farklı zamanda diyet değerlendirmesi

Am J Clin Nutr 2009;89:1037–42

< ayda 1 ≥ günde 2

Am J Clin Nutr 2009;89:1037–42

Meyve suyu

Atherosclerosis 2014; 234:11-16

2013-meta-analiz

7396 olgu

173.753 kontrol

Yüksek, düşük tüketim

Günde 1 fazla

birim tüketim

KKH riskinde %

17 ⬆

Özetle: Daha iyi sıvı dengesi için………

Suyu her zaman görünür bir yerde bulundurmalı,

Susama hissi beklenmeden su tüketmeli,

Uyanınca 1 bardak su içmeli,

Her idrar sonrası, 1 bardak su içmeli,

Egzersiz yaparken su tüketimi artırmalı,

Sıcakta çalışırken su tüketimi artırmalı,

Uzun-hareketsiz yolculuklarda su tüketimi artmalı,

% 50-60

Meriç Köprüsü (1842-1847), Edirne.