Mateusz J. Multarzyński ]

W drugiej części relacji z paryskiego salonu – poza nowościami – zaprezentowane zos- taną także, naszym zdaniem ciekawe, po- jazdy oraz podzespoły i technologie, które

wskazują kierunki rozwoju oraz tendencje rynkowe.

zabezpieczenia technicznego, pojazd logistyczny/transportowy czy nośnik różnych systemów uzbro-jenia. Jednocześnie, dzięki unifikacji rozwiązań kon-strukcyjnych oraz podzespołów z pojazdami Eagle 4x4 oraz Duro, koszty szkolenia kierowców, mecha-ników oraz eksploatacji są niższe, niż w przypadku zupełnie nowej konstrukcji. Pojazdy Eagle 4x4/6x6

System Division oferującym pojazd Valanx, do final-nej fazy rozwoju JLTV, która ma zakończyć się dosta-wami prototypów w konfiguracji seryjnej.

Saratoga to wielozadaniowy pojazd taktyczny, którego załogę stanowi 4-5 żołnierzy, zajmujących miejsca w opancerzonej kabinie-cytadeli typu mo-nocoque, która jest zintegrowana z ramą podwo-zia. Układ napędowy wozu stanowi turbodoładowa-ny silnik Diesla MaxxForce D6.0 V8, osiągający mak-symalną moc 242 kW/325 KM i maksymalny moment obrotowy 770 Nm, współpracujący z 6-biegową przekładnią automatyczną. Stały napęd na wszyst-kie, niezależnie zawieszone koła przenoszony jest za pośrednictwem 2-biegowej skrzyni rozdzielczej. Dzięki zastosowaniu poduszek powietrznych wyso-kość zawieszenia oraz samego pojazdu może być regulowana – standardowo wynosi ona 2971 mm, a do transportu może być obniżona do 1930 mm. Pozostałe wymiary pojazdu to: długość – 10 363 mm, szerokość 2591 mm, rozstaw osi 4013 mm. Masa całkowita Saratogi wynosi 9979 kg, a ładowność 3266 kg. Pojazd może m.in. pokonywać brody o głę-bokości do 762 mm.

Na Eurosatory 2012 swoją premierę miała tak- że kolejna odsłona pojazdu austriackiej firmy Ach- leitner – RCV Survivor I 4x4 (NTW 12/2010). Pierwsza wersja tej konstrukcji bazowała na podwoziu Toyoty LC 200, co w efekcie powodowało ograniczenia w możliwościach rozwoju konstrukcji, zwiększania jej możliwości transportowych czy podnoszeniu po- ziomu ochrony.

W przypadku Survivora I zademonstrowanego w Paryżu, mamy do czynienia z zupełnie nową kon-strukcją, stworzoną od podstaw przez zespół inżynie-

34

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

cz. II Przemierzając hale oraz ekspozycję zewnętrzną na tegorocznym

paryskim salonie Eurosatory, można było zapoznać się nie tylko z samymi pojazdami taktycznymi, reprezentującymi różne koncepcje

oraz poziom zaawansowania konstrukcji, ale również

z technologiami, podzespołami, częściami oraz wyposażeniem

do ich budowy. Nie zabrakło oczywiście w Paryżu premier,

zarówno w postaci zupełnie nowych konstrukcji, jak też kolejnych wersji

już znanych pojazdów.

W obliczu redukcji zakupów pojazdów minoodpornych na potrzeby armii amerykańskiej oraz krytycznych uwag zebranych od użytkowników, Oshkosh poszukuje możliwości eksportu M-ATV. Pierwszym odbiorcą zagranicznym stały się Zjednoczone Emiraty Arabskie, które zakupiły łącznie 800 wozów.

POJAZDY WOJSKOWE

małe I duże pojazdy taktyczne

PArYSKiE tAKtYcZnE nOWOściSwoją światową premierę, zapowiadaną już zresztą na łamach naszego miesięcznika (NTW 3/2012), mia-ła nowa, 3-osiowa wersja szwajcarskiego Eagle’a. Na stoisku General Dynamics European Land System prezentowany był pojazd w konfiguracji transporte-ra piechoty dla 12 żołnierzy (2+10), uzbrojony w zdal-nie sterowane stanowisko strzeleckie Protector nor-weskiego Kongsberga. Bazując na tych samych pod-zespołach co model 4x4, nowy Eagle 6x6 oferuje ładowność do 6300 kg (DMC do 15 000 kg) oraz moż-liwość zabudowy opancerzonego nadwozia o obję-tości 16 m3. Na jego bazie mogą powstać różne spe-cjalistyczne wersje, jak: wóz dowodzenia, transpor-ter piechoty, pojazd rozpoznania chemicznego, wóz

należy obecnie traktować jako platformę o szero-kim spektrum możliwości i zastosowań, która stano-wi ciekawą alternatywę zarówno dla pojazdów lżej-szych, jak np. Iveco LMV czy Renault Sherpa Light, jak i cięższych np. KMW Dingo-2.

Kolejną, tym razem tylko europejską, premierą była prezentacja pojazdu International Saratoga fir-my Navistar Defence, pokazanego po raz pierwszy podczas wystawy AUSA w październiku 2011 r. Jest to własna konstrukcja Navistara, która początkowo stworzona była z zamysłem wypełnienia luki pomię-dzy Humvee a przyszłymi JLTV (Joint Light Tactical Vehicle). Ostatecznie jednak została zgłoszona samo-dzielnie przez Navistara, który wcześniej występował w zespole z BAE Systems Land&Armaments-Grounds

rów Achleitnera. Trzydrzwiowe, opancerzone nad-wozie typu monocoque może pomieścić do 10 żoł- nierzy (2+8). Maksymalny poziom ochrony balistycz-nej to 3 wg STANAG 4569A, a przeciwminowej – 2a/2b wg STANAG 4569B. W pojeździe zamontowa-ny jest 6-cylindrowy silnik wysokoprężny M16 firmy Steyr Motors, osiągający moc 225 kW/306 KM oraz maksymalny moment obrotowy 680 Nm, połączo-ny z automatyczną skrzynią biegów Allison. Stały napęd wszystkich kół realizowany jest za pośredni-ctwem 2-biegowej skrzyni rozdzielczo-redukcyjnej GHM. Zarówno mechanizmy różnicowe w sztywnych mostach (konstrukcja firmy Achleitner) oraz central-ny dyferencjał posiadają100% blokady.

Dopuszczalna masa całkowita pojazdu wynosi 10 250 kg, przy czym masa wozu gotowego do dzia-łań to 12 000 kg, w tym 1750 kg to ładowność.

FrAncuSKi crABNa tegorocznym salonie został zaprezentowany zu- pełnie nowy pojazd francuskiej firmy Panhard Ge- neral Defence – CRAB (Combat Reconnaissance Ar- moured Buggy). Bazując na swoim doświadczeniu w konstruowaniu i produkcji lekkich wozów opance-rzonych, jak: VBL, AML, EBR czy ERC oraz analizach

postanowiło zaoferować jak najlżejszą platformę bo-jową, przystosowaną jednocześnie do realizacji sze-rokiego spektrum zadań.

Założono trzy główne kryteria, jakie musia-ła spełnić nowa konstrukcja: możliwość transpor-tu na pokładzie samolotu A400M trzech pojazdów w konfiguracji bojowej, możliwość montażu systemu uzbrojenia o znacznej sile ognia oraz opancerzenie zapewniające poziomy ochrony zgodne z rynkowy-

nia skuteczności ochrony. Poziom osłony balistycznej odpowiada 3 wg STANAG 4569A, a przeciwminowej – 3a/2b wg STANAG 4569B. Zachowano także ni-ski profil pojazdu, którego wysokość – bez zamon-towanego systemu uzbrojenia – wynosi 1800 mm, co w połączeniu z szerokością wynoszącą 2500 mm wpływa również na stabilność podczas jazdy w te-renie. Dodatkowo hydropneumatyczne niezależne zawieszenie kół ma możliwość regulacji wysokości. Pozostałe wymiary to: długość 5000 mm i rozstaw osi 3250 mm. Dopuszczalna masa całkowita sięga 10 000 kg.

Załogę wozu stanowi trzech żołnierzy, których przeciwwybuchowe fotele zamocowane zostały do stropu kadłuba. Kierowca zajmuje środkowe siedzi-sko wysunięte do przodu, a pozostali dwaj członko-wie załogi (dowódca i celowniczy/operator uzbroje-nia) siedzą po jego obu stronach, mniej więcej w po-łowie długości pojazdu.

Wszystkie stanowiska zostały wyposażone w mo- nitory LCD (8’’ dla kierowcy i 10” dla dowódcy i celow-niczego) i są spięte wewnętrzną siecią Systronique, opracowaną przez Thaelsa. Pozwala ona na stosun-kowo wysoką wymienność zadań realizowanych po-przez poszczególnych członków załogi, np. kierowca może również obsługiwać system uzbrojenia w sy-tuacji, gdy dowódca oraz celowniczy opuszczą po-jazd. W ramach systemu Systronique działa również wewnętrzna łączność, która zapewnia również ko-

9/2012 35

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

POJAZDY WOJSKOWE

bieżących operacji wojskowych i wynikających z tego obecnych, a także przyszłych potrzeb Sił Zbrojnych Republiki Francuskiej i innych tradycyjnych użytkow-ników pojazdów marki Panhard, kierownictwo firmy

mi wymaganiami. Cele te osiągnięto m.in. poprzez zastosowanie opancerzonego, samonośnego nad-wozia typu monocoque, którego spód oraz boki zo-stały odpowiednio wyprofilowane w celu zwiększe-

Eagle 6x6 może być wyposażony m.in. w tylną skrętną oś, dzięki której średnica zawracania tego niemałego pojazdu (dł. XXXX mm, szer. XXXX mm) wynosi XX m.

Saratoga – tym razem Amerykanie stworzyli ciekawy wielozadaniowy pojazd o wysokiej mobilności taktycznej oraz strategicznej, m.in. dzięki rozsądnym rozmiarom i stosunkowo niewielkiej masie.

Achleitner konsekwentnie rozwija ofertę opancerzonych pojazdów taktycznych, tworząc nawet własne konstrukcje, co wiąże się z dużymi nakładami i ryzykiem.

Prezentowany na Eurosatory CRAB wyposażony był m.in. w zdalnie sterowaną wieżę firmy Cockerill, uzbrojoną w 25-mm armatę.

munikację na krótkich dystansach z członkiem zało-gi operującym na zewnątrz wozu.

CRAB charakteryzuje się wysoką mobilnością w te-renie, zarówno dzięki stałemu napędowi wszystkich kół (z oponami Michelin XZL o rozmiarze 365/85/R20), nie-zależnemu zawieszeniu, jak i wysokiemu współczynni-kowi mocy jednostkowej, wynoszącemu 37 KM/t (dla pojazdu z wieżą CMI). Jego możliwości w terenie cha-rakteryzują m.in.: kąt natarcia 66°, kąt zejścia 60°, prze-świt 400 mm, pokonywanie wzniesień o nachyleniu do 60%, trawersowanie zboczy o nachyleniu do 30%, głę-bokość brodzenia do 1000 mm.

Podobnie jak jego biologiczny odpowiednik, nowy pojazd Panharda jest w stanie poruszać się w bok, dzięki możliwości skręcenia kół obu osi w tę samą stronę. Skrętne osie pozwalają także na zawró-cenie wozu na przestrzeni 10 m.

Podobnie jak EBR, CRAB może również szybko poruszać się do tyłu, choć nie ma drugiego stanowi-ska kierowcy – obserwację podczas jazdy wstecz za-pewnia kamera zamontowana z tyłu pojazdu. Kolejną ciekawą opcją CRAB-a jest możliwość poruszania się z wyłączonym silnikiem, dzięki wykorzystaniu rozru- sznika-boostera pełniącego funkcję dodatkowego na- pędu elektrycznego. Może on być także wykorzysta-ny do okresowego zwiększenia moc podstawowego układu napędowego pojazdu, który składa się z sil-nika Steyer M16 o mocy 235 kW/320 KM i momen-cie obrotowym 630 Nm, połączonego z 6-biegową skrzynią automatyczną Mercedes-Benz oraz 2-bie-gowym reduktorem GHM. Maksymalna prędkość CRAB-a wynosi 110 km/h, a jego zasięg to 800 km.

Wokół nowego pojazdu tworzona jest także kon-cepcja użycia, w tym struktura nowej jednostki ekspe-dycyjnej/szybkiego reagowania, przystosowanej do przerzutu transportowcami A400M, wyposażonej tak-że w inne pojazdy Panharda: PVP oraz TC54.

cYFrOWE LMVChoć Iveco LMV jest konstrukcją produkowaną seryj-nie i o ugruntowanej pozycji (ponad 3000 szt. zaku-pionych przez armie 10 krajów), to cały czas wprowa-

36

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

POJAZDY WOJSKOWE

Hawkei to konstrukcja w której zastosowano ciekawe rozwiązania, jak choćby szybkozłącza do mocowania paneli dodatkowego opancerzenia (prawe dolne zdjęcie), czy rozbudowana elektroniczna architektura pozwalająca na łatwą integrację wielu urządzeń i wymianę informacji pomiędzy nimi.

Produkowane obecnie Iveco LMV, również w wersji Digital, mają szereg ulepszeń, w tym jednoczęściowy dach przystosowany do montażu różnego rodzaju zdalnie sterowanych stanowisk strzeleckich.

Foxhound, następca Land Roverów Snatch, ma nie tylko lepsze opancerzenie i obszerniejsze wnętrze, ale jest również lepiej przystosowany do działań na sieciocentrycznym polu walki.

dzane są w nim różne modyfikacje, mające na celu zwiększenie funkcjonalności i przydatności pojazdu do różnorodnych zadań.

W tym roku w Paryżu, poza wymienioną w pierw-szej części artykułu (NTW 8/2012) wersją dla sił spe-cjalnych, prezentowana była również cyfrowa odmia-na – LMV Digital. Bazą dla niej jest LMV w najnowszej konfiguracji, o zwiększonej do 7500 kg DMC, wzmoc-nionej kabinie-cytadeli, wyposażonej m.in. w nowy jednolity dach, nowe udoskonalone siedziska zało-gi oraz dodatkowe, mocniejsze zawiasy drzwi, co ma zapewnić lepszą ochronę przed eksplozjami IED.

„Digitalizacja” Iveco LMV polega na zastoso-waniu w pełni cyfrowej elektronicznej sieci pojaz-du opartej na szynie CAN, która jest szybsza i bar-dziej wydajna od stosowanych wcześniej. Pozwala to na lepszą kontrolę nad systemami pojazdu oraz dostęp do informacji o ich działaniu w czasie rzeczy-wistym. LMV Digital wyposażony jest w systemy: re-jestracji danych EDR (Event Data Recorder) oraz za-

Na początku czerwca br. australijskie Minister- stwo Obrony podpisało kontrakt z Thalesem na bu-dowę sześciu prototypów przeznaczonych do te-stów, których pozytywny wynik ostatecznie zadecy-duje o wyborze Hawkei w 2015 roku.

Prezentowany w Paryżu prototyp wyposażony był m.in. w panele dodatkowego opancerzenia (B-kit) z systemem szybkozłączy, który pozwala na dopan-cerzenie pojazdu w czasie krótszym niż 30 minut, bez użycia narzędzi. Konstrukcja kabiny-cytadeli oraz systemu dodatkowych osłon jest dziełem izraelskiej firmy Plasan.

Pojazd został przystosowany do instalacji boga-tego wyposażenia elektronicznego, zintegrowane-go i zarządzanego za pośrednictwem wewnętrznej sieci VEA (Vehicle Electronic Architecture). Pozwala ona m.in. na konfigurację oraz wyświetlanie na za-montowanych w wozie ekranach informacji z róż-nych systemów np. rozpoznawczych, łączności czy wspomagania dowodzenia (BMS). Dodatkowo zało-

zwą Foxhound LPPV (Light Protected Patrol Vehicle). W drugiej połowie maja br. pierwsze Foxhoundy tra-fiły do brytyjskiej bazy Camp Bastion w prowincji Helmand w Afganistanie.

Na Eurosatory pokazany był właśnie egzemplarz w konfiguracji, jaka jest dostarczana Armii Brytyjskiej. Pojazd został wyposażony m.in. w wewnętrzną sieć VSys-Net firmy Thales, która pozwala na integrację z pojazdem, w zależności od potrzeb, różnych urzą-dzeń elektronicznych.

Na stoisku Renault Truck Defence prezentowa-na była cała rodzina pojazdów Sherpa Light, rów-nież pod marką Mack należąca do grupy francuskie-go producenta. Jedną z wersji – Sherpa Light Scout – można było też oglądać podczas codziennych po-kazów dynamicznych, gdzie demonstrowane były jej możliwości pokonywania przeszkód terenowych oraz dynamicznej jazdy w terenie.

Z kolei turecki Otokar, poza standardową Cobrą (NTW 6/2010), pokazał również wydłużony (długość

9/2012 37

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

POJAZDY WOJSKOWE

rządzania informacją ADM (Advanced Distribution Management). Otrzymał również nową tablicę przy-rządów z zegarowymi wskaźnikami oraz ciekłokrysta-licznym wyświetlaczem, która jest o wiele mniejsza, niż stosowana w „analogowym” wariancie, zaś wyko-rzystanie otwartych interfejsów pozwala na szybką integrację (plug and play) różnych systemów, senso-rów oraz innego specjalistycznego wyposażenia.

Pierwszym odbiorcą LMV Digital jest Austria, która podpisała kontrakt z Iveco Defence Vehicles na dostawę 150 takich pojazdów w siedmiu różnych wersjach/konfiguracjach.

Wąż Z AntYPODóWKoncern Thales na swoim stoisku zaprezentował m.in. kolejny prototypowy egzemplarz pojazdu Haw- kei, który w grudniu 2011 r. został wybrany (poko-nał wóz GDELS – Eagle), w ramach programu Land 121 faza 4 – Light Protected Vehicle, jako preferowa-ny następca części z obecnie eksploatowanych nie-opancerzonych Land Roverów 4x4 i 6x6. Docelowe zamówienia mogą sięgnąć 1300 sztuk.

ga Hawkei może korzystać z dotykowych ekranów, na których prezentowane są informacje z systemu HUMS (Health and Usage Monitoring System), któ-ry kontroluje pracę: układu napędowego, systemu zasilania w energię elektryczną, systemów uzbroje-nia oraz sensorów i innych elementów wyposażenie zintegrowanych z pojazdem za pośrednictwem VEA. Cała elektroniczna architektura Hawkei jest oczywi-ście dziełem Thalesa.

KLASA LEKKA Wymienione wcześniej konstrukcje stanowiły tylko niewielką część prezentowanych na Eurosatory lek-kich pojazdów taktycznych. Pozostałe, to wozy pre-zentowane już w latach ubiegłych, choć w przypad-ku niektórych z nich ich status z demonstratorów, czy prototypów zmienił się na: „wprowadzone do linii” lub „combat proven”.

Jednym z nich jest Ocelot (NTW 11/2010), prezen-towany na stoisku GDLS/Force Protection, który zo-stał zakupiony w ilości 300 szt. przez Armię Brytyjs- ką i wprowadzone do użytku w 2011 roku pod na-

5700 mm), pięciodrzwiowy model tego pojazdu w wersji rozpoznawczej, wyposażonej m.in. w wysu-wany maszt z głowicą optoelektroniczną.

Na Eurosatory obecny był także amerykański AM General, prezentujący zarówno swoją ofertę mo- dernizacji Humvee do wersji Modernized Light Tac- tical Vehicles, jak również nowy, 6-cylindrowy rzędo-wy silnik Optimizer 3200, będący tak naprawdę za-merykanizowana jednostką napędowa Steyra serii M16, który zastosowany został w pojeździe AM-Ge- neral BRV-O JLTV oraz automatyczną skrzynię bie-gów własnej produkcji.

Zgodnie z zapoczątkowaną przez Amerykanów w 2009 roku „modą” na niezależne zawieszenia w po-jazdach minoodpornych, w tym roku na Eurosatory nie zabrakło przykładów na jej kontynuację. Dotarła on również do europejskich producentów – wspo-mniana w pierwszej części relacji firma ACMAT za-prezentowała nową wersję, o zwiększonej mobil-ności, wprowadzonego na rynek w 2010 r., opance-rzonego transportera Bastion APC, bazującego na podzespołach ciężarówki VLRA 2. Bastion „Extreme

Po lewej: Bastion APC to oferta raczej dla klientów z Afryki czy Bliskiego Wschodu, tradycyjnych rynków firmy ACMAT. Po prawej: Rozpoznawcza Cobra trochę „urosła” i straciła możliwość pływania. Co ciekawe, planowany następca naszych BRDM-ów ma być lepiej opancerzony, uzbrojony i wyposażony, a jednocześnie ma pływać.

Mobility” został wyposażony w niezależne zawie-szenie wszystkich kół, mocniejszy 320-konny, 6-cy-lindrowy silnik oraz automatyczną, 5-biegową skrzy-nię przekładniową. Pojazd może być maksymalnie opancerzony do poziomu 3 wg STANAG 4569A oraz mieć odporność na eksplozje min na poziomie 2a/2b wg STANAG 4569B. Bastion APC może transporto-wać do 10 żołnierzy (2+8), masa całkowita wozu to 10 500 kg, bojowa 15 000 kg a ładowność od 1000 kg do 2000 kg, w zależności od poziomu odporności balistycznej.

Innym europejskim, opancerzonym pojazdem taktycznym z niezależnym zawieszeniem jest niemie-cki AMPV, który na razie znajduje się w stadium pro-

wyższej półki, ale o filozofię i podejście do procesu tworzenia nowych modeli pojazdów, które odbior-cy powinny być oferowane jako produkty dopraco-wane, skończone, a nie pojedyncze prototypy, któ-re wymagają jeszcze wielu lat prac i badań. Niestety, na tę swego rodzaju patologię składa się kilka czyn-ników, poczynając od powszechnego braku środ-ków, poprzez nierealne wymagania i terminy przy-gotowywane przez przyszłych gestorów, jak i pro-jekty celowe finansowane zwykle ze środków spoza MON, które kończą się na budowie prototypu (a zwy-kle demonstratora technologii), a więc tak naprawdę

38

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

POJAZDY WOJSKOWE

totypu gotowego do produkcji seryjnej. Jest to zwią-zane przede wszystkim z brakiem zamówień na ten wóz, a nie z jego niedopracowaniem. Zresztą obie fir-my promujące ten pojazd, czyli KMW i Rheinmetall, zgodnie twierdzą, że jest on gotów do działa-nia. Potencjalnym odbiorcą, na którego głównie li-czą obaj producenci, jest oczywiście Bundeshwera. Dowodem na dojrzałość konstrukcji były testy prze-prowadzone na pustyni Acatama podczas których AMPV przejechał 16 000 km. Na stoisku KMW można było zobaczyć właśnie ten egzemplarz.

Przy okazji AMPV należy wspomnieć o firmie Engineering Center Steyr GmbH, należącej do Magna international Inc., która była odpowiedzialna za skonstruowanie kompletnego układu napędowego, zawieszenia oraz przeprowadzenie testów prototy-pów. Produkty tej firm oraz rozwiązania techniczne, podobnie zresztą jak silniki Steyr Motors GmbH, są stosowane w wielu pojazdach zarówno militarnych i komercyjnych. Z usług Engineering Center Steyr ko-rzystają nawet bardzo doświadczone w projektowa-niu i produkcji różnej kategorii pojazdów firmy, jak KMW, Iveco czy Volkswagen, co wiąże się z faktem, że etap konstruowania i budowania prototypów jest bardzo kosztowny, a przy tym obarczony dużym ry-zykiem niepowodzenia, wymaga także skompliko-wanych narzędzi projektowych i zaplecza testowe-go oraz bardzo doświadczonej kadry inżynierskiej. Niestety, w naszym kraju konstruowanie i budowa prototypów pojazdów wojskowych częściej przy-pomina budowę SAM-a w przydomowym garażu. I nie chodzi tu o stosowanie kiepskiej jakości podze-społów, bo te polscy producenci często biorą z naj-

Układ napędowy EC Steyr może być stosowany w pojazdach o DMC nawet powyżej 9 ton.

Oferta Mercedesa skierowana jest do firm chcących zbudować pojazd o DMC powyżej 12,5 tony.

Moda na niezależne zawieszenia będzie zataczać co raz szersze kręgi, zwłaszcza, że rozwiązanie to ma więcej zalet niż wad.

Transparentna ceramika IDB to znaczący postęp w zakresie obniżania masy montowanego opancerzenia.

Szyby kuloodporne Schott Resistant są cenione na rynku i stosowane przez wielu producentów pojazdów militarnych oraz firmy opancerzające samochody cywilne.

Na podwoziu Sherpy Light można zbudować rodzinę nieopancerzonych i opancerzonych pojazdów taktycznych o DMC do 11 i ładowności do 4,5 tony.

na początku drogi, jaką musi przejść dana konstruk-cja, aby stać się pełnowartościowym produktem go-towym do produkcji i wdrożenia.

uKłADY nAPęDOWE, ZAWiESZEniA i PODWOZiA

Prezentując pojazdy taktyczne z niezależnym za-wieszeniem nie można pominąć firm, które takie elementy dostarczają. Poza wymienioną wcześniej Engineering Center Steyr, w Paryżu nie mogło zabrak-nąć jednego ze światowych potentatów w dziedzinie zawieszeń, osi napędowych oraz innych elementów układów napędowych i jezdnych – firmy AxelTech International, należącej do General Dynamics Corp.

Oczywiście pojazdy wymagają także innych ele-mentów, stąd na Eurosatory można było zapoznać się z ofertą takich producentów, jak: Cummins Ltd., Caterpillar Defence Products, Allison Transmission Inc., ZF Friedrichshafen AG czy GHM Transmission GmbH.

Swoje produkty prezentowała również firma Hutchinson będąca światowym potentatem w pro-dukcji różnego typu wkładek do kół, tzw. runflatów (systemy VFI, CRF i Wheelclip), aluminiowych obrę-czy kół, osłon chroniących opony (Tire Shield) czy bezpiecznych, samouszczelniających się zbiorników paliw (Safetank). Są to elementy, które również mają wpływ na bezpieczeństwo i przeżywalność załóg na

8/2012

podwozia FGA, tym razem nie jest to rama z zamon-towanymi podzespołami, a jedynie zestaw samych elementów. Do wyboru klienta są różne silniki 4-, 6- lub 8-cylindrowe (rzędowe i w układzie V) o mocach od 136 kW do 480 kW, skrzynia biegów manualna lub automatyczna, wartość rozstawu oraz rodzaj (plane-tarne, portalowe lub hipoidalne) i ilość osi (od 2 do 3) oraz elektroniczna architektura. Dodatkowo można dobrać również systemy (np. układ hamulcowy, ele-menty zawieszenia), różne układy peryferyjne (me-chaniczne, elektryczne, hydrauliczne, czy pneuma-tyczne) spełniające wymagania norm STANAG. Cały zestaw pozwala na tworzenie pojazdów z opance-rzonym, samonośnym nadwoziem typu monoco-que o DMC od 12 500 kg do 45 000 kg. Co ważne, poza samymi elementami, Mercedes-Benz zapew-nia także wsparcie techniczne i know-how na etapie tworzenia pojazdu, jego testów (które można prze-prowadzać w ośrodkach Mercedesa), w trakcie pro-dukcji oraz podczas eksploatacji oferując użytkow-nikowi dostęp do swojego światowego systemu serwisowo-logistycznego.

Również Renault Truck Defence prezentowało podwozie Sherpa Light dedykowane pod różne za-budowy. Należy wspomnieć, że właśnie na takich podwoziach zbudowane zostały w AMZ Kutno dwa prototypy Tura 2.

Deisenroth Engineering oraz Schott Technical Glass Solutions GmbH. Pierwsza z firm promowała swo-ją kuloodporną transparentną ceramikę, dzięki któ-rej jest możliwe zredukowanie masy okien w pojeź-dzie o 60%. Dla przykładu: szkło pancerne o odpor-ności balistycznej na poziomie 3 wg STANAG 4569A ma masę ok. 200 kg/m2, a zastosowanie rozwiązania IBD pozwoli na zredukowanie masy szyb zamonto-wanych w pojeździe o ok. 350 kg. Firma ta promowa-ła także inne swoje nowe rozwiązanie – nanokompo-zytowy laminat produkowany z zastosowaniem spe-cjalnej technologii klejenia. Również ten materiał balistyczny oferuje wysoką wytrzymałość i ochro-nę balistyczną przy zredukowanej masie. Może być wykorzystany do produkcji włazów, dachów, drzwi, ramp, pokryw komory silnika, itp.

Z kolei firma Schott prezentowała swoje ku-loodporne szyby serii Schott Resistant, wykona-ne ze szkła technicznego, które również są lżejsze od klasycznych, choć różnice nie są aż tak duże, jak w przypadku rozwiązania IDB. Jednak przewa-gą Schotta jest fakt, ze jego szyby są już produko-wane i stosowane w pojazdach, jak np. Foxhoundzie czy Fenneku.

W Paryżu nie zabrakło także producentów tra-dycyjnych materiałów balistycznych, jak stal pancer-na, ze szwedzką SSAB na czele, która prezentowała

POJAZDY WOJSKOWE

39

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162

polu walki poprzez zapewnienie pojazdom zachowa-nia ich mobilności w przypadku uszkodzenia.

Nie każda jednak firma zamierzająca stworzyć np. opancerzony, minoodporny pojazd taktyczny, chce zaczynać od zera i składać tę układankę z po-jedynczych elementów, jak: silnik, skrzynia biegów, osie itd. Do nich swoją ofertę kieruje m.in. Daim- ler AG, poprzez swój oddział: Mercedes-Benz Special Trucks/FGA „Special Chassis”. W Paryżu został zapre-zentowany kompletny układ napędowy (silnik, skrzy-nia biegów i redukcyjna, wały napędowe oraz mo-sty) wraz systemem elektrycznym i elektronicznym opartym na szynie CAN-BUS oraz tablicą rozdzielczą i układem kierowania z kierownicą. W odróżnieniu do wcześniej prezentowanego (np. na Eurosatory 2010)

MniEJ KiLOgrAMóW, WięcEJ OchrOnYOmawiając części składowe pojazdów nie można za- pomnieć o tak istotnych elementach, jak opancerzenie, szyby kuloodporne czy fotele przeciwwybuchowe.

W przypadku osłon balistycznych i przeciwmi-nowych prace skupiają się przede wszystkim na ob-niżeniu masy przy zachowaniu tej samej odporno-ści. Szczególne znaczenie ma to w przypadku szyb pancernych, których masa jest istotnym czynnikiem wpływającym na konstrukcję pojazdu, zważywszy, że te kilogramy szkła są umiejscowione dość wyso-ko, powyżej środka ciężkości, co ma istotny wpływ na zachowanie się wozu podczas jazdy. Na Eurosatory można było zobaczyć dwa konkurencyjne rozwią-zania tego problemu, prezentowane przez IBD

swoje stale pancerne serii Armox oraz technologie ich spawania, cięcia, gięcia i wiercenia.

Ciekawą ofertą, z której korzysta m.in. wielu pro-ducentów pojazdów opancerzonych, jest technolo- gia formowania na gorąco stali pancernej firmy De- form AB, która pozwala na produkcję trójwymiaro-wych dość skomplikowanych elementów. Jest to al-ternatywa dla produkcji elementów metodą spawa-nia, która ma negatywny wpływ na parametry stali, jest pracochłonna i wymaga doświadczonych pracow-ników oraz zaawansowanych technologii.

Wspomniana przy okazji Hawkeia izraelska firma Plasan pokazał po raz pierwszy swoje najnowsze roz-wiązanie – Ultra Flex Family – chroniące przed głowi-cami granatników przeciwpancernych. W jego skład

Po lewej: Aravis firmy Nexter to konstrukcja już sprawdzona w warunkach bojowych, jednak na razie – poza Francją i Arabia Saudyjską - producent nie znalazł nabywców na swój pojazd. Po prawej: Osłony systemu Ultra Flex Family zamontowane na pojeździe SandCat. System mocowania obejmuje elementy elastyczne pozwalające na ugięcie się stelaży pod wpływem nacisku przeszkód terenowych, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia w trakcie jazdy.

wchodzą trzy elementy: FlexFence w postaci pane-li specjalnego materiału o grubości 50 mm chronią-cych pancerz pojazdu, LightFence przeznaczony do ochrony bocznych i tylnych okien, a także świateł oraz SlatFence, który jest jeszcze w fazie opracowy-wania (planowane jest osiągniecie masy 11–12 kg/m2) i będzie dostępny w wersji stalowej oraz kompozy-towej. Sam zasadniczy pancerz, czyli FlexFence, ma masę 8–10 kg/m2 i zdolność absorpcji oraz neutra-lizacji do czterech głowic na 1 m2 zabezpieczonej powierzchni.

KLASA ciężKANa Eurosatory 2012 nie zabrakło oczywiście także i dużych pojazdów taktycznych, w tym klasy MRAP. Poza stałymi bywalcami, jak Aravis firmy Nexter, Dingo 2 (w różnych wersjach) i GFF4 6x6 z KMW, Iveco MPV (w odmianie ambulansu oraz zespołu jed-nego z pojazdów rozminowania dróg) czy M-ATV Oshkosha, którego w wersji ambulansu można było oglądać podczas pokazów dynamicznych, nie zabra-kło kilku debiutantów. Największym beniaminkiem, także pod względem rozmiarów (załoga 2 + 12) i ma- sy wynoszącej 24 tony, był Urał ZA, prezentowa-ny dość skromnie przez Awtomobilnyj Zawod Urał z Czelabińska. Jest to jeden z dwóch prototypów, które obecnie poddawane są próbom i na razie trud-no jest stwierdzić, czy pojazd trafi kiedykolwiek do produkcji seryjnej.

Drugim, również sporych rozmiarów (DMC do 21 ton), debiutantem był RG 35 RPU (Reconnaissance Patrol Utility) (NTW ??/2011), szykowany m.in. na nas- tępcę kanadyjskich RG-31 w ramach programu Tac- tical Armored Patrol Vehicle. Niestety, BAE Systems nie ma ostatnio szczęścia i przegrywa większość po-jazdowych kontraktów, tak też stało się w Kanadzie, gdzie zwyciężył Textron Systems Canada Inc. (nale-żący do Textron Marine&Land Systems) z pojazdem TAPV (notabene bazującym na leciwej konstrukcji M1117 ASV). Czy RG-35 będący, jak go promuje BAE Systems, przedstawicielem nowej kategorii pojaz-dów – XCV (Crossover Combat Vehicle) powtórzy suk-ces swoich poprzedników z rodziny RG? Teoretycznie szanse ma spore, zwłaszcza że pojazd ten charakte-

ryzuje się wysoką mobilnością m.in. dzięki niezależ-nemu zawieszeniu AxelTech 5000 ISAS, 450-konne- mu silnikowi Cummins ISL9 współpracującemu z au-tomatyczną skrzynią biegów ZF 6HP602 oraz zapew-nia satysfakcjonująca ochronę do poziomu 3 wg STANAG 4569A oraz 4a/4b wg STANAG 4569B. Patrząc jednak na obecne tendencje rynkowe oraz ogromne ilości używanych obecnie MRAP-ów, jakie wkrótce mogą zostać zaoferowane przez państwa kończące misję w Afganistanie, należy stwierdzić, że szanse na sukces są niewielkie i wymagać będzie on sporych nakładów czasu i pieniędzy na promocję.

Z kronikarskiego obowiązku należy wspomnieć także o tureckich MRAP-ach firmy BMC (NTW 8/2010), które prezentowane były tym razem pod hasłem „Combat Proven” oraz czeskim ATLV firmy SVOS (NTW /2011).

Zwiedzając tereny wystawowe paryskiego cen-trum wystawienniczego Paris Nord Villepinte nie od-czuwało się kryzysu, zwłaszcza że swoje konstrukcje promują także nowi rynkowi gracze. W tym roku na Eurosatory można było zobaczyć m.in. pojazd NIMR na stoisku konsorcjum Tawazun z ZEA, szereg pojaz-dów opancerzonych, w tym minoodporne, prezen-towanych przez Streit Group, czy – w postaci ulotek

oraz modeli – chińskiego producenta firmy Shaaxin Baoji Special Vehicles Manufacturing Co. Ltd.

Oczywiście, poszczególne konstrukcje prezentu-ją różny poziom zaawansowania technicznego i roz-wiązań, choćby z zakresu ergonomii i zastosowa-nych materiałów balistycznych. Generalnie można wyróżnić dwa trendy – jeden to odejście od dużych i ciężkich MRAP-ów na korzyść pojazdów mniejszych o DMC do 12 ton, które lepiej sprawdzą się w roli na-stępców nieopancerzonych samochodów osobowo-terenowych, także w odmianach specjalistycznych (dowodzenia, rozpoznawczej, ambulansu, nośnika systemów uzbrojenia). Pojazdom cięższym przypisy-wane za to są coraz częściej bardziej wyspecjalizowa-ne role, jak: wozów ewakuacji medycznej, mobilnych obiektów dowodzenia, warsztatów, wozów ewakua-cji technicznej czy elementów składowych zespołu saperskiego/rozminowania dróg. Ma to sens zważyw-szy, że swoje pięć minut klasyczne MRAP-y już mają za sobą. Był to dobry produkt w sytuacji, gdy brako-wało w ogóle jakiegoś sensownego rozwiązania za-pewniającego odpowiedni poziom ochrony dla żoł-nierzy. Obecnie możliwości jest znacznie więcej – od systemów pasywnych, po aktywne, które mogą być montowane na różnych pojazdach, niekoniecznie tak dużych i ciężkich, jak wspomniane MRAP-y. Mniejsze pojazdy, klasy AMPV, Hawkeia, Sherpy czy PVP, dają też więcej możliwości ich zastosowania, zarówno na zróżnicowanym polu walki, jak i w czasie pokoju. Pojawiają się też nowe pomysły, czasami diametralnie różne, jak francuski CRAB i RG-35 RPU, choć w ich przy-padku podstawową kwestią jest pytanie: czy ktoś to kupi? Z drugiej strony bez innowacyjności nie ma po-stępu, także w dziedzinie pojazdów taktycznych i ten kto nie pracuje nad nowymi konstrukcjami, najczęś-ciej finansując te działania z własnego budżetu, prze-staje się z czasem liczyć na rynku. Najciekawsze wozy prezentowane na Eurosatory 2012 to efekt własnych prac badawczo-rozwojowych producentów. I warto o tym pamiętać również w kontekście polskiego ryn-ku, gdyż o potędze danej gospodarki świadczy właś-nie innowacyjność.Fotografie w artykule: Mateusz J. Multarzyński, Andrzej Kiński.

Prezentowany w Paryżu Nimr 6x6 w wersji Armored Patrol Vehicle jest jednym z modeli rodziny pojazdów w układzie 4x4 i 6x6, które są rozwinięciem rosyjskiej konstrukcji: GAZ-2330 Tigr.

Według informacji BAE Systems rozwój rodziny pojazdów RG-35 został zakończony i są one gotowe do produkcji seryjnej. Teraz kluczowym problemem jest pozyskanie zamówień na te wozy, a to może być trudniejsze zadanie niż ich skonstruowanie i dopracowanie.

40

POJAZDY WOJSKOWE

0102030405060708091011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950515253545556575859606162