tai lieu giao trinh he sinh duc

www.trungtamtinhoc.edu.vn

ThS.BS Lê Hồng Thịnh

EMAIL: [email protected]

HỆ SINH DỤC


NẮM ĐƯỢC 1 SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP Ở HỆ SINH DỤC (biểu hiện, hướng điều trị)

CẤU TẠO HỆ SINH DỤC NAM & NỮ

SINH LÝ HỆ SINH DỤC

NỘI DUNG

1

2

3


HỆ SINH DỤC NAM

• Bìu: Tinh hoàn, mào tinh, ống dẫn tinh

• Dương vật: niệu đạo, mô cương, TK, MM

• Các tuyến phụ thuộc: túi tinh, tuyến tiền liệt


Sơ đồ cắt dọc giữa đáy chậu nam

Xương cùng

Túi tinh

Trực tràng

Tiền liệt tuyếnTuyến hành niệu đạo

Bàng quang

Ống dẫn tinh

Xương mu

Rễ dương vật

Thân dương vậtMào tinh hoàn

Tinh hoàn

Quy đầu dương vật

Hậu môn


Các ống sinh tinh

Các Tiểu thùy (chứa ống sinh tinh)

Mào Tinh

Ống dẫn Tinh

Lưới Tinh


TINH HOAØN, ÑÖÔØNG DAÃN TINH, TUYEÁN SINH DUÏC PHUÏ VAØ DÖÔNG VAÄT

7

Ống dẫn Tinh

Túi Tinh

Ống phóng Tinh

Tiền liệt tuyến


Cấu tạo tinh trùng

• Đầu: – Thể cực đầu: chứa enzym phá hủy

màng trứng– Nhân chứa bộ NST đơn bội (n)

• Cổ: nối đầu với phần giữa• Phần giữa: chứa ty thể tạo năng

lượng• Đuôi: giúp tinh trùng chuyển động


TIỀN LIỆT TUYẾN

• Là khối hình nón có đáy ở trên, đỉnh ở dưới

• Nằm dưới cổ bàng quang và bao quanh niệu đạo đoạn tiền liệt tuyến

• Vai trò: Tiết dịch ra, kết hợp tinh trùng của túi tinh để tạo tinh dịch


Chức năng của tinh hoàn

• chức năng ngoại tiết: Tạo tinh trùng – Ống sinh tinh: sản sinh (120 triệu/ngày)– Mào tinh: trưởng thành (di động)– Ống dẫn tinh: dự trữ (1 tháng)

– Sản xuất tinh trùng: từ lúc dậy thì suốt đời.


Chức năng của tinh hoàn

• chức năng nội tiết: Tạo Testosteron Do tế bào kẽ (Leydig) của tinh hoàn sản xuất.

Đặc tính sinh dục nam thứ phát (dậy thì, …) Kích thích sản sinh tinh trùng. Đồng hóa protein, phát triển cơ xương. Tăng chuyển hóa cơ bản, số lượng hồng cầu. Giữ muối và nước.

Điều hòa bài tiết: LH


Tinh dịch• Tinh dịch = tinh trùng + chất tiết của túi tinh, tuyến tiền liệt,

tuyến Cowper và tuyến hành niệu đạo.• Mỗi lần phóng tinh ~ 2,5-3,5ml tinh dịch• Tinh dịch bình thường chứa 100 triệu tinh trùng/ml. • Tinh dịch chứa < 20 triệu tinh trùng/ml vô sinh• Môi trường thích hợp cho tinh dịch : kiềm, 370C

• Rối loạn hoạt động sinh dục nam

Liệt dươngXuất tinh sớmXuất tinh muộn

Bệnh lý SD nam: U xơ tiền liệt tuyến Ung thư tiền liệt tuyến Suy giảm chức năng sinh dục


U xơ tiền liệt tuyến

• Thường gặp ở nam > 50 tuổi. Tiền liệt tuyến tăng kích thước, xơ hóa.

• Triệu chứng: rối loạn tiểu tiện, có thể gây bí tiểu.

• Điều trị: thuốc, phẫu thuật


Ung thư tiền liệt tuyến

• Là loại ung thư thường gặp

• Diễn tiến nhanh phụ thuộc vào testosteron

• Điều trị: cắt bỏ khối u (giai đoạn sớm) và cắt tinh hoàn


HỆ SINH DỤC NỮ


MỤC TIÊU

1. Cấu tạo hệ SD nữ2. Sinh lý SD nữ

–Chu kỳ buồng trứng–Chu kỳ kinh nguyệt = chu kỳ nội mạc tử cung

3. Các biện pháp tránh thai4. Một số bệnh lý thường gặp ở hệ SD nữ


CẤU TẠO ĐẠI THỂ

• CQSD ngoài: âm hộ

• CQSD trong: âm đạo, tử cung, vòi tử cung, buồng trứng

• Tuyến vú


Sơ đồ cắt dọc giữa vùng chậu

Vòi tử cung

Buồng trứng

Tử cung

Bàng quang

Xương mu

Âm vậtÂm đạo (7-8cm)

Cổ tử cung

Trực tràng

Tuyến Bartholin

Hậu môn

Màng trinh

Môi bé

Môi lớn


CÁC DẠNG MÀNG TRINH


Đáy TC

Thân TCBuồng trứng

Vòi TC

Cổ TCCổ TC

Eo TC

Thân TC

Hoàng thể


VÒI TỬ CUNG

• Có 2 lỗ thông: với tử cung và ổ bụng

• Chia 4 đoạn:– Phễu vòi (loa vòi)– Bóng vòi– Eo vòi – Nội thành tử cung

• Biểu mô: trụ giả tầng có lông chuyển


BUỒNG TRỨNG

• Hình dạng: hình ovan, 3 x 2 x 1cm• Nằm trong ổ bụng• Chứa trứng và sinh ra nội tiết tố.• Nội tiết:

– tiết estrogen (tế bào nang trứng);– progesteron (hoàng thể)


HORMON SINH DỤC1. Progesteron2. Estrogen3. LH (hormone tạo hoàng thể)4. FSH (hormone kích thích nang noãn)5. Inhibin6. Testosteron

Hormon SD

Nơi tiết ra Chức năng

Estrogen Buồngtrứng&nhauthai

Phát triển bộ phận SD nữ, vúTăngtrưởngnangtrứng&nộimạctửcung(+) tiết prolactin (tạo sữa), (+) tăng LH gây rụng trứng(-)FSH,LHquacơchếfeedback

Progesterone

Hoàngthể,nhauthai,vỏthượngthận,tinhhoàn

Duy trì thai kỳ,làmmềmdâychằngtrongthaikỳTăngnhiệtđộcơthể,sảnsinhchấtnhầycổtửcungGiãncơtrơntửcung,(-)FSH,LH

LHThùytrướctuyếnyên

Gây ra sự rụng trứng, (+) TB Leydig tạo Testosterone

FSH (+) TB Sertoli tạo androgen & inhibin

Inhibin TếbàoSertolicủatinhhoàn (-)FSH

Testosterone

Vỏthượngthận&TếbàoLeydigcủatinhhoàn

Mang đặc tính SD nam,pháttriểndươngvật&cơĐóngđĩasụnđầuxươngBiệthóaốngdẫntinh,túitinh&màotinh

02/05/2023 ThS.BS. Lê Hồng Thịnh 25

Con đường tiết sữa

02/05/2023 ThS.BS. Lê Hồng Thịnh 26

Hệ TK TƯ

Thùy sau yênThùy trước yên

OxytocinProlactin

Tạo sữa Tống sữa

Bú

Nhân trên thị và nhân cạnh não thất vùng dưới

đồi


Sinh lý SD nữ, có 2 chu kỳ quan trọng

• Chu kỳ buồng trứng:• Chu kỳ nội mạc tử cung (kinh nguyệt)

Mỗi chu kỳ được tính từ

Ngày 1(chu kỳ 1)

Ngày 1(chu kỳ 2)


chu kỳ buồng trứng

• Thay đổi noãn ở buồn trứng phóng noãn tạo Hoàng thể (phần còn lại của nang Graff)

Noãn nguyên

thủy• Ngày 1• Nhiều noãn

Noãn sơ cấp

Noãn thứ cấp

• Ngày 6• 1 số noãn

Noãn vượt trôi

NangDe Graaf

• Ngày 14• Phóng noãn


• Hoàng thể: tiết Estradiol, estrone, androgene, và progesterone

(hormone đặc hiệu của hoàng thể)

• Nếu noãn ko thụ tinh sau 12-14 ngày hoàng thể bị thoái hóa,

tạo sẹo xơ nhỏ trên buồng trứng.

• Nếu noãn được thụ tinh đệm nuôi của trứng tiết ra hCG (+)

hoàng thể to ra thành hoàng thể thai kỳ tiếp tục chế tiết đến

hết 3 tháng đầu thai kỳ.

chu kỳ buồng trứng


Söï ñieàu hoøa hoaït ñoäng buoàng tröùng bôûi


CHU KỲ KINH NGUYỆT

1. Tăng Estrogen (tăng sinh NMTC)

2. Tăng E gây tăng GnRH (gonadotropin) & LH

3. LH tăng gây sự rụng trứng (khoảng ngày 14)

4. Hoàng thể tiết Progesterone giúp duy trì NMTC

5. Nếu không thụ tinh (không làm tổ),

hoàng thể thoái hóa làm progesteron giảm xuống

6. Proges không còn duy trì NMTC

bong tróc NMTC kinh nguyệt


Vệ sinh kinh nguyệt

• Do vi khuẩn âm đạo dễ phát triển trong máu nên tắm rửa nhiều

hơn, vệ sinh âm hộ và thay bang vệ sinh mỗi 6 giờ (ngày 4 lần).

• Quần áo lót, siêng thay, giặt kỹ với xà phòng, phơi ngoài nắng để

tiệt trùng.

• Tránh lao động nặng, rượu, bia, thuốc lá, chất (+)

• Không nên giao hợp: dễ XH do niêm mạc phù nề, dễ gây nhiễm

trùng do cổ tử cung hé mở viêm buồng tử cung


TRÁNH THAI?


Chọn lựa?


Giáo dục giới tính?


Tránh thai

VIDEO benh hoc - YHCS2\9 biện pháp tránh thai ít hại sức khỏe lại rất hiệu quả, cách ngừa thai sau quan hệ.mp4

• Thuốc uống tránh thai (28 viên)

• Dạng tiêm kéo dài

– DMPA, Depo-Provera: tiêm bắp 150mg mỗi 12 tuần

– Que cấy dưới da cánh tay (Nexplanon/Implanon): 3 năm

• Màng ngăn:

– Bao cao su nam: phòng bệnh lây qua đường TD

– Dụng cụ đặt trong âm đạo: màng chắn tránh thai, bao cao su nữ

– Chất diệt tinh trùng

– Vòng tránh thai: 3-10 năm

• Ngừa thai khẩn cấp (sáng hôm sau): uống trong vòng 72 giờ (giảm

75%)

• Tỉ lệ thất bại cao: Tính ngày theo kinh nguyệt, xuất tinh sớm, thụt

rửa sau khi giao hợp, cho con bú vô kinh


Viên uống tránh thai

Trong vòng 72 giờ QHTD không an toàn

Có 28 viên/ 21 viên, dùng đúng giờ mỗi ngày


Viên uống thế hệ mới


VIDEO benh hoc - YHCS2\Đặt vòng tránh thai.mp4

Dụng cụ tử cung


BỆNH LÝ HỆ SINH DỤC NỮ


VIÊM ÂM ĐẠO do VK• Bình thường: vi trùng ái khí sống trong âm đạo, chủ yếu là Lactobacilli, chuyển hóa glycogen tạo acid lactic duy trì pH âm đạo < 4.5, dịch âm đạo màu trắng đục, mịn như bông.

• Nếu pH âm đạo bị kiềm tạo đk cho vk kỵ khí khác phát triển (Gardnerella vaginalis, Mycoplasma hominis,..>) viêm âm đạo hay gặp ở phụ nữ có nhiều bạn tình, có thói quen thụt rửa âm đạo


Viêm âm đạo do VK – chẩn đoán

• nhiều, đồng nhất, trắng xám, bám ở thành âm đạo, có mùi hôi, nhất là sau giao hợpHuyết trắng hôi

pH âm đạo > 4.5• nhỏ 1 giọt KOH 10% vào huyết trắng sẽ bốc mùi như cá

ươnWhiff test (+):• ít/ không có lactobacilli, ít bạch cầu, nhiều clue cell (tế bào

thượng bì bám trên bề mặt, nhiều VK làm Tb mờ đi)Phết âm đạo:


Viêm Âm đạo do Nấm75% phụ nữ bị nhiễm nấm âm đạo 1 lần trong

đời

Nấm candida albicans hay

gặp

Yếu tố thuận

lợi:Dùng kháng

sinh phổ rộng:

penicillin, cephalospori

n, tetracyclin…

Tăng Glycogen âm

đạo: Thai kỳ, bệnh

ĐTĐ, dùng thuốc ngừa

thai có Estrogen liều

cao

Suy giảm MD: dùng thuốc ức

chế MD (cortisol…),AID

S

Yếu tố tại chỗ:

âm đạo nóng ẩm,

mặc quần bó chật.


• Triệu chứng– Ngứa âm hộ - âm đạo, ± cảm giác nóng/ tiểu rát/ giao hợp đau– Viêm đỏ âm hộ và niêm mạc âm đạo– Huyết trắng: vàng đục, lợn cợn # sữa đông

• Chẩn đoán:– pH âm đạo <=4– Soi tươi huyêt trắng: có sợi tơ nấm/ bào tử nấm (dễ thấy hơn

khi giỏ 1 giọt KOH 10%)

Viêm Âm đạo do Nấm


Viêm âm đạo do Trichomonas

• Trichomonas Vaginalis là 1 loại trùng roi lây qua đường

giao hợp, có thể tìm thấy ở nâm đạo, niệu đạo, các tuyến

chất nhờn ở âm hộ

• Triệu chứng:

– Huyết trắng nhiều: vàng/ xanh, loãng, có bọt, mùi tanh

– Có thể kèm ngứa, rát.


Viêm âm đạo do Trichomonas

• Chẩn đoán: – pH âm đạo >= 4.5– soi tươi huyết trắng: thấy trùng roi di động và nhiều bạch cầu

• Điều trị:– Metronidazol 2g: uống 1 liều duy nhất– Metronidazol 500mg: 2 lần/ ngày x 7ngày

• Điều trị cho bạn tình: – Metronidazol 2g: uống 1 liều duy nhất


Thuốc viên đặt âm đạo

Nếu bạn chưa quan hệ tình dục, không chọn thuốc đặt âm đạo


• VIDEO

benh hoc - YHCS2\phau thuat noi soi u xo tu cung.mp4


Thai ngoài tử cung

• Thai không làm tổ trong tử cung

• Thường gặp là ở vòi tử cung

• Triệu chứng: trễ kinh, đau

bụng, ra huyết bất thường.

• Điều trị: phẫu thuật nội soi


ThS.BS Lê Hồng Thịnh

EMAIL: [email protected]

Thank you! ?

tai lieu giao trinh he sinh duc

Education