tailerreko eskuliburu teknikoa: danobat
DESCRIPTION
DANOBAT enpresak sortutako euskarazko liburua. ZabalduTRANSCRIPT
TAILERREKOESKULIBURU TEKNIKOA
1. edizioa 2004. Tailerreko Eskuliburu Teknikoa. Danobaten 50. urteurrena ospatzeko.
2. edizioa 2009
Egilea: Danobat Kooperatiba Elkartea
Laguntzailea: Mondragon Unibertsitatea
Aholkularia euskara arloan: Emun Kooperatiba Elkartea
Argitalpena: Mondragon Unibertsitateko Zerbitzu Editoriala
ISBN: 978/84/608/0957/9
Lege gordailua: SS-0565/04
Goza ezazu, eskuartean duzun liburuxka honekin, gure etorkizuna
euskaraz landuz
S a r r e r a
Gaztelaniatik ingelesera, baina guretzat euskaraz
Danobatek, orain 55 urte, eskola gutxi, sormena eta sinismen handiko pertsonen indar eta gogotik sortutako enpresak, bideari ekin eta ingurura egokitu beharra izan zuen, eta batez ere bere merkatu naturalera. Hala izanik, garai hartako langile askori zaila egiten bazitzaien ere erraztasunez hitz egitea, gaztelania nagusitu zen eskaintzetan, katalogoetan, fakturetan eta azken batean eguneroko jardunean. Aurrerago, Danobat esportaziora zabaltzen hasi eta merkatu berrietara egokitu behar izan zen. Ondorioz, beste hizkuntza batzuekin harremanetan jarri behar. Gaur egun Danobatek % 90etik gora esportatzen du, produkzioko plantak eta ordezkaritza edo delegazio komertzialak ditu atzerrian eta beste hizkuntza batzuk eta bereziki ingelesa hasi dira lekua hartzen. Hala izanik, bideoak, katalogoak, eskaintzak, fakturak, instrukzio-liburuak etab. beste hizkuntza batzuetan egiten dira, izan ere merkatuan, bezeroa baita agintzen duena. Baina ingelesa leku hartzen ari den arloa teknikoa da bereziki. Ohikoa da guretzat euskaraz hitz egitean hitz ingelesa erabiltzea mekanismo bat, tresna bat edo makinaren funtzio bat deskribatzeko. Hori guztia horrela izanik ere, liburu hau Danobateko hainbat pertsona anonimoren ahaleginaren ondorioz sortutakoa, izan dadila “palanka-lana” egingo duena arlo teknikoan ere euskaraz aritzeko gure artean. Eman diezaiogu bezeroari nahi duena, eta bere hizkuntzan emango diogu. Baina guk, arlo teknikoan ere egin dezagun euskaraz geure-geurea delako eta hala nahi dugulako.
Elgoibar, 2009ko uztaila
Iñigo UcinDanobat Koop. E.ko zuzendari-gerentea
S a r r e r a
Denborak aurrera darrai eta gure proiektuak ere halaxe doazela aurrera ikusten dugu atzera begiratzean. Dagoeneko 10 urte dira Danobaten Euskara Plana martxan jarri eta era formal batean euskara gure eguneroko lan hizkuntza izateko ahaleginean dihardugula. Urteak dira, eta kasu honetan 5, Danobaten Eskuliburu Tekniko honen lehenengo edizioa argitaratu genuela, eta gustura geratu gara gainera izandako arrakastarekin hainbat eta hainbat eskaera izan baikenituen, agortzera iristeko puntura arte. Bai eskuliburu tekniko hura eta baita “Tailerreko hiztegi teknikoa” ere Danobaten webguneko euskarako atalaren bidez (www.danobat.com) zabaltzerik bagenuen ere, 10. urteurrena ospatze aldera, Mondragon Unibertsitatearekin elkarlanean proiektu hau osatu, hobetu eta moldatzeko konpromisoa hartu genuen eta esku artean dugun hauxe da borondatez azken urteetan egin dugun lanaren emaitza. Aurreko edizioan esan genuen bezala, gaur egun lanean dihardugunoz gain etorkizunean gurekin izango direnei ere zuzenduta dago, eta baita ikasle eta geure bezero zein hornitzaileei ere. Hala izanik, ahalik eta zabalkunde handiena izan dezan ahaleginduko gara arlo teknikoan ere euskaraz jardutea posible dela ikusteko eta horretarako gai garela gainera. Bizitzan gertatzen den bezala momentu onak, etekin handikoak izan ditugu, baina baita garai zail eta aurrera ezin egitekoak ere, hala ere, pauso txikiak baina asko emanaz aurrera darraigu eta su hori mantentzeko denoi gustatzen zaigu gure lanaren errekonozimendua jasotzea, baita euskara planean jardun dugunoi ere eta pozik jaso genuen 2008an Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikako Sailburuordearen eskutik Zilarrezko Bikain ziurtagiria lortu genuenean. Arlo teknikoa eta gure eguneroko hizkuntza bat egiteko proiektu honetan partaide izango zaitugulakoan agur bero bat lan hau egiten laguntza eman diguten guztiei eta honetan sinistu dutenei.
Elgoibar, 2009ko uztaila
Danobat Koop. E.ko Euskara Batzordea
Mondragon Unibertsitatea eta euskara elkarri estuki loturik beti
Mondragon Unibertsitatea euskalduna izan da sorreratik, eta Euskara eta Euskal kulturarekiko konpromisoa misioan bertan jasota dago. Azken urteotan, euskarazko lerroek berebiziko tokia hartu dute unibertsitatean eta nahiz eta azken aldian hiru hizkuntzen erabilera bermatzen den ikasketetan, euskara, gaztelania eta ingelesa, euskara lehenesten dugun hiru horien artean, gure lan eta harremanetarako hizkuntza euskara daukagu. Egun, Mondragon Unibertsitatean eskaintzen ditugun irakaskuntza lerroen bitartez, batik bat euskaraz, hizkuntza tekniko bat badagoela frogatu dugu. 2005. urtean diagnosi sakon bat burutu zen unibertsitatean, fakultate guztietako euskararen egoera aztertzeko helburuarekin eta hortik abiatuta, urtero, fakultate bakoitzarentzako helburu zehatzak dituen planak diseinatzen ditugu. Besteak beste, Danobatek bere egunean argitaratu zuen Eskuliburu Teknikoaren berri izan genuenean honen hobekuntza eta moldaketa elkarlanean egitea proposatu genien eta beraien baiezkoa jasotzean, gogoz hartu genuen konpromiso hau. Eskuartean daukazun hau da, helburu berberarekin elkarlanean Danobat eta Mondragon Unibertsitateak egin duguna. Gure eguneroko hizkuntza darabilgun bezala, erabil dezagun hizkuntza teknikoa ere. Arrasate, 2009ko uztaila
Iosu ZabalaMondragon Unibertsitateko Errektorea
S a r r e r a
A u r k i b i d e a
1.- Magnitudeak eta unitateak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.1.- Alfabeto grekoa eta aurrizkiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181.2.- Oinarrizko magnitudeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191.3.- Magnitude mekanikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201.4.- Magnitude elektromagnetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211.5.- Konbertsio-faktoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.- Irudi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292.1.- Habe arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.2.- Gorputz solidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3.- Gainazal arruntak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
3.- Kontzeptu aritmetikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4.- Trigonometria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574.1.- Triangelu zuzenaren ebazpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584.2.- Erlazio trigonometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.3.- Adibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5.- Marrazketako formatu-arauak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615.1.- A ISO serieko formatuak (UNE-EN ISO 5457:2000) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625.2.- Tolestaketa (UNE 1027:1995) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655.3.- Eskalak (UNE-EN ISO 5455:1996) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676.- Perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 696.1.- Perdoi dimentsionalak (UNE-EN 20286-1:1996) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 706.2.- Gainazal-perdoiak (UNE 1037:1983 = ISO 1302:1978) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6.2.1.- Gainazal-egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6.2.2.- Ikurrei erantsitako adierazleak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6.2.3.- Adierazleak marrazkietan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 6.2.4.- Ohar garrantzitsuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 6.2.5.- Koadro sinoptikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.1.- Ikurrak adierazpenik gabe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.2.- Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak . . . . . . . . . . . . . 83 6.2.5.3.- Adierazpen osagarriak egiteko ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 6.2.6.- Gainazal-egoerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 6.2.6.1.- Ra zimurtasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 6.2.6.2.- Txirbil-harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra ) . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 6.2.6.3.- Txirbil-harroketarik gabe lortutako gainazalen zimurtasuna (Ra ) . . . . . . 88 6.2.7.- Gainazal-perdoien baliokideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 6.2.8.- Gainazalen egiaztapenerako zenbait parametro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2.8.1.- Anplitude-parametroak (gailurra eta harana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 6.2.8.2.- Anplitude-parametroak (ordenatuen batez besteko balioak) . . . . . . . . . . . 94
6.3.- Perdoi geometrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 6.3.1.- Forma-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 6.3.2.- Norabide-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 6.3.3.- Kokapen-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 6.3.4.- Oszilazio-perdoiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1246.4.- Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
7.- Zentratzeko puntuak: DIN 332-1:1996, B eta R formak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1337.1.- B eta R formak (60º) DIN332/1-1986 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1347.2.- DS eta DR formak (60º hariarekin) DIN332/2-1983 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1358.- T erako artekak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
9.- Materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399.1.- Material solidoen pisu espezifikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1419.2.- Zuren pisu espezifikoa (g/cm3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1489.3.- Dilatazio linealeko koefizientea 1 ºC bakoitzeko, a, (0 ºC - 100 ºC) . . . . . . . . . . . . 1499.4.- Dilatazio kubikoaren koefizientea likidoetan, g (20 ºC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1519.5.- Kontrakzioaren balioa metaletan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1519.6.- Bero-konduktibitatearen koefizientea, λ (20 ºC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1529.7.- Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1559.8.- Altzairuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1569.9.- Burdinurtuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1639.10.- Aluminioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1669.11.- Brontzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1709.12.- Altzairuen tratamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1729.13.- Gainazal-tratamenduak eta estaldurak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1749.14.- Altzairuaren aleazio-elementuen ondorio espezifikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1789.15.- Gogortasun / erresistentzia baliokidetasunak altzairu ferrito-perlitikoetan (gutxi gorabehera) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
10.- Indarrak, momentuak eta inertziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18310.1.- Masa, pisua eta indarra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18410.2.- Indar-parea edo momentua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18510.3.- Momentua eta tentsioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18610.4.- Momentua eta potentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18710.5.- Inertzia-momentua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18711.- Estatika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18911.1.- Marruskadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19011.2.- Falka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19211.3.- Errodadura-eragozpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19512.- Materialen erresistentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19712.1.- Erresistentzia-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
A u r k i b i d e a
12.2.- Koefizienteak eta tentsioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112.3.- Karga-mota desberdinak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112.4.- Elastikotasun-modulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20212.5.- Momentuak eta esfortzuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20212.6.- Ardatzen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20513.- Transmisioen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20913.1.- Eragintza bateko motorraren kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
14.- Makinen elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21514.1.- Lotura-sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.- Desmuntagarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.1.- Hariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 14.1.1.2.- Torlojuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 14.1.1.3.- Errakoreak eta mangerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 14.1.2.- Lotura finkoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 14.1.2.1.- Soldadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25314.2.- Konoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25614.3.- Iragaiztasun-elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 14.3.1.- Labirintoak eta ixte-eraztunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26614.4.- Transmisio-elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 14.4.1.- Zirkularretik zuzenerako mugimendu-transmisiorako sistemen konparazioa eta alderantziz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 14.4.2.- Zirkularretik zirkularrerako mugimendu-transmisioen konparazioa . . . . . . . 276 14.4.3.- Uhalen kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 14.4.4.- Txabeten kalkulua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 14.4.5.- Engranajeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 14.4.6.- Boladun torlojuak (DIN 69051/5-2002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29414.5.- Gidatzeko sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 14.5.1.- Gidatzeko sistemen konparaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 14.5.2.- Turcite-bandak (PTFE + brontzea) muntatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 14.5.3.- Errodamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30714.6.- Koipeztatzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
15.- Osagai elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31515.1.- Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31615.2.- Pertsonen babesa: etengailu diferentziala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33115.3.- Ekipoen babesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33215.4.- Segurtasun-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
16.- Motor elektrikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33916.1.- Taula konparatiboa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34016.2.- Motorrak aukeratzeko irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34316.3.- Motorren babesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
A u r k i b i d e a
17.- Proiektu elektrikoaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34517.1.- Arauen taula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34717.2.- Makinaren aginte-sistemaren segurtasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35217.3.- Sinbolo elektrikoen taula: IEC eta JIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35517.4.- Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35818.- Makina-erremintak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36118.1.- Erremintak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 18.1.1.- Harri urratzaileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 18.1.2.- Harri urratzaileen muntaia (ISO 666:1996, DIN 6375:1986) . . . . . . . . . . . . 374 18.1.3.- Plakatxoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 18.1.4.- Zerrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40218.2.- Ebaketa-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 18.2.1.- Mekanizatu beharreko materiala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 18.2.2.- Lan-baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413 18.2.3.- Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio-faktoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414 18.2.4.- Aitzinapen-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416 18.2.5.- Fresaketa-prozesuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41818.3.- Ebaketa-fluidoak edo hozgarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42518.4.- CNC makina bat prestatzeko pausoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
19.- Pneumatika eta Hidraulika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42919.1.- Pneumatikako ohiko elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 19.1.1.- Presiopeko airezko elikadura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 19.1.2.- Balbulen posizioari dagozkion ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 19.1.3.- Bide-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 19.1.4.- Eragintza-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432 19.1.5.- Noranzko bakarreko balbula eta bere aldaerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 19.1.6.- Estugune-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 19.1.7.- Presio-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 19.1.8.- Eragingailu linealak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 19.1.9.- Eragingailu birakariak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 19.1.10.- Ikur osagarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43619.2.- Hidraulikako ohiko elementuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 19.2.1.- Energiaren eraldatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 19.2.2.- Energiaren agintea eta erregulazioa (bideak dituzten balbulak) . . . . . . . . . . 438 19.2.3.- Blokeo-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.4.- Presio-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.5.- Emari-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 19.2.6.- Isolatze-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 19.2.7.- Emari-balbulak, noranzko bakarreko balbula paraleloan konektatuta dutenak 440 19.2.8.- Energiaren transmisioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
A u r k i b i d e a
19.2.9.- Eragite mekanikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 19.2.10.- Eragite elektrikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441 19.2.11.- Presio bidezko eragitea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 19.2.12.- Eragingailu konbinatuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 19.2.13.- Orokorrean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 19.2.14.- Beste zenbait osagai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44320.- Piezen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44520.1.- Karga jaso aurretik egin beharrekoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44620.2.- Kargak adar bakarrez jaso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44620.3.- Lanaren karga maximoa (tonak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
21.- Makinen garraioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44921.1.- Zehaztapen orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45021.2.- Enbalajea joango den babes-mota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
22.- Segurtasuna eta ergonomia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45322.1.- Gorputz-atalak (UNE-EN 1005-4:2005) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 22.1.1.- Gorputz-enborra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454 22.1.2.- Besoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455 22.1.3.- Ikusmen-esparrua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456 22.1.4.- Lepoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45622.2.- Giza-gorputzaren atalak ez harrapatzeko gutxieneko distantziak (UNE-EN 349:1994). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45722.3.- Goiko gorputz-atalentzako segurtasun-distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) . . . 459 22.3.1.- Helmena gorantz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 22.3.2.- Helmena babes-egitura baten gainetik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 22.3.3.- Helmena babes-egitura baten inguruan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461 22.3.4.- Helmena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak) . . . . . . . . . . 462 22.3.5.- Babes-egitura osagarrien ondorioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46322.4.- Beheko gorputz-atalentzako segurtasun-distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) . . 464 22.4.1.- Helmena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak) . . . . . . . . . . . . . . . . 464 22.4.2.- Sarrera librea oztopatzeko segurtasun-distantziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46523.- Ekoizpenaren antolakuntza: prozesuaren balio-katea eta alferrik galtzeak. . . . 46723.1.- Balio-katea eta alferrik galtze kontzeptua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46823.2.- Ekoizpenaren alferrik galtze motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 23.2.1.- Alferrik galtze orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469 23.2.2.- Alferrik galtze lokalak: sei galera handiak eta eraginkortasuna . . . . . . . . . . 471
DANOBATen historia produktuen arabera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476
DANOBATen garapena historian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
A u r k i b i d e a
DANOBAT TALDEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
DANOBAT TALDEA mundu zabalean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480
Hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487
A u r k i b i d e a
17
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
1818
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
A - a - alfa
B - b - beta
G - g - gamma
D - d - delta E - e - epsilon
Z - z - zeta
H - h - eta Q - q - teta
I - i - iota
K - k - kappa
L - l - lambda
M - m - mu
N - n - nu
X - x - xi
O - o - omikron
P - p - pi
R - r - ro
S - s - sigma
T - t - tau
U - u - ipsilon
F - f - fi
C - c - ji*
Y - y - psi
W - w - omega
* j gipuzkeraz duen soinuaz ahoskatzen da.
Balio zatitzaileak Balio biderkatzaileakAurrizkiak Ikurra Balioa Aurrizkiak Ikurra Balioadezi
zenti
mili
mikro
nano
piko
femto
atto
zepto
yokto
d
c
m
m
n
p
f
a
z
y
10−1
10−2
10−3
10−6
10−9
10−12
10−15
10−18
10−21
10−24
deka
hekto
kilo
mega
giga
tera
peta
exa
zetta
yotta
da
h
k
M
G
T
P
E
Z
Y
101
102
103
106
109
1012
1015
1018
1021
1024
1.1 Alfabeto grekoa eta aurrizkiak
hmlkp
cosf
Etekina edo errendimenduaMarruskadura-koefizienteaPotentzia-faktoreaDistortsio-faktoreaPolo-kopuruaDesplazamendu-faktorea, funtsezko tentsioaren eta intentsitatearen arteko fase-angelua
19
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.2 Oinarrizko magnitudeak
Magnitudea Unitatea Ikurra
luzeramasadenborakorronte elektrikoaren intentsitateasubstantzia-kantitateatenperatura termodinamikoaargi-intentsitateaangelu lauaangelu solidoa
metrokilogramosegundoamperemolkelvinkandelaradianestereorradian
mkgsA
molKcd
rad*sr*
Magnitude eta kontzeptu batzuk adimentsionalak dira; hau da, ez dute unitaterik. Beraien artean hauek ditugu:
* Unitate hauek iraganean "osagarri" gisa kontsideratzen ziren. Gaur egun, unitate deribatu dimentsiogabeko gisa kontsideratzen dira. Horrek esan nahi du, praktikan rad eta sr egoki irizten denean erabil daitezkeela, eta omititu argitasuna ez bada galtzen.
20
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.3 Magnitude mekanikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)
Magnitudea SI Unitatea
Ikurra Izena Ikurra Izenaldrs
LuzeraDiametroaErradioaDistantzia
m metro
m Masa kg kilogramo
t Denbora s segundo
r Dentsitatea kg m-3
v Abiadura lineala m s-1
ag
Azelerazio linealaGrabitatearen azelerazioa m s-2
Fw
IndarraPisua N = kg m s-2 newton
M Momentua N m
P Presioa Pa = N m-2 pascal
W Energia (1/2 mv2, mgh, ...) J = W s = N m = kg m2 s-2 joule
P Potentzia W = J s-1 = N m s-1 watt
Q Emaria m3 s-1
T Tenperatura K kelvin
I Inertzia-momentua kg m2
g Angelu laua rad radian
w Abiadura angeluarra (2pν)Biraketa-abiadura rad s-1
a Azelerazio angeluarra rad s-2
21
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.4 Magnitude elektromagnetikoakSI unitateak (Sistema Internazionala)
Magnitudea SI Unitatea
Ikurra Izena Ikurra IzenaQ Karga elektrikoa C coulomb
I Korronte elektrikoaren intentsitatea A = C s-1 ampere
DU Potentzial-diferentzia (tentsioa) V = A W volt
G Konduktantzia S siemens
r Erresistibitatea W m
RXcXLZ
ErresistentziaErreaktantzia kapazitiboaErreaktantzia induktiboaInpedantzia
W = V A-1 ohm
C Kapazitatea F = C V-1 faraday
L Induktantzia H henry
f Maiztasuna Hz = s-1 hertz
nw
Biraketa-abiaduraMaiztasun angeluarrra rad s-1
W Energia J = W s joule
P PotentziaPotentzia aktiboa W = A V watt
S Itxurazko potentzia VA voltampere
Q Potentzia erreaktiboa VAr voltampere erreaktibo
a Atzerapen-angelua rad radian
22
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k 1.5 Konbertsio-faktoreak Erabili tauletako konbertsio-faktoreak Sistema Internazionaleko (SI) unitateetara pasatzeko. Alderantzizko konbertsioetarako, emandako konbertsio faktoreen alderantzizkoez biderkatu.
Tenperatura — kelvin (K)
Nondik Nora AplikatuCelsius gradua/zentigradua (ºC) K T (ºC) + 273,15
Fahrenheit gradua (ºF) K [5/9 x (T (ºF) - 32) ] + 273,15
Luzera — metro (m)
Nondik Nora BiderHazbete (in edo ") m 2,540 × 10-2
Oinbete (ft) m 0,30480
Yarda (yd) m 0,91440
Lurreko milia (mile) m 1.609,344
Itsas milia m 1.852
Masa — kilogramo (kg)
Nondik Nora BiderOntza (oz) kg 2,83495 × 10-2
Libra edo pound (lb) kg 0,453592
Slug kg 14,5939
Tona edo tona metrikoa (t) kg 103
Tona, inperiala kg 1,016 × 103
Tona, Estatu Batuak kg 907,2
2321
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
Bolumena — metro kubiko (m3)
Nondik Nora BiderLitro (L) m3 10-3
Hazbete kubiko m3 1,63871 × 10-5
Oin kubiko m3 2,83168 × 10-2
Yard kubiko m3 0,764555
Pinta (inperiala) m3 5,6826 × 10-4
Pinta (Estatu Batuak) m3 4,73 × 10-4
Galoia (inperiala) m3 4,54609 × 10-3
Galoia (Estatu Batuak) m3 3,78541 × 10-3
Azalera — metro karratu (m2)
Nondik Nora BiderHazbete karratu m2 6,4516 × 10-4
Oin karratu m2 9,2903 × 10-2
Yard karratu m2 0,836127
Lurreko milia karratu m2 2,5900 × 106
Akrea m2 4.046,856
Hektarea (ha) m2 104
23
22
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
Indarra eta pisua — newton (N)
Nondik Nora BiderPoundal-a (pdl) N 0,138255
Ontza-indar (ozf) N 0,2780
Libra-indar (lbf) N 4,44822
Tona-indar (tonf) N 9,96402 × 103
Gramo-indar (gf) N 9,80665 × 10-3
Ponda (p) N 9,80665 × 10-3
Kilogramo-indar (kgf) N 9,80665
Dina N 10-5
Abiadura lineala — metro segundoko (m s-1)
Nondik Nora BiderHazbete segundoko (in s-1) m s-1 2,54 × 10-2
Oin segundoko (ft s-1) m s-1 0,3048
Oin minutuko (ft min-1) m s-1 5,08 × 103
Milia orduko (mph) m s-1 0,44704
Korapiloak m s-1 0,514444
Metro minutuko (m min-1) m s-1 1,66667 × 10-2
Kilometro orduko (km h-1) m s-1 0,277778
Abiadura angeluarra — radian segundoko (rad s-1)
Nondik Nora BiderBira minutuko (rpm) rad s-1 2p/60 = 0,104720
Bira segundoko (r s-1) rad s-1 2p = 6,28319
Gradu segundoko (º s-1) rad s-1 2p/360 = 1,74533 × 10-2
24
23
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
Indar-parea edo momentua — newton metro (N m)
Nondik Nora BiderOntza-indar hazbete (ozf in) N m 7,062 × 10-3
Libra-indar hazbete (lbf in) N m 0,112985
Libra-indar oinbete (lbf ft) N m 1,35582
Kilogramo-indar metro (kgf m = kp m) N m 9,80665
Presioa eta tentsioa — pascal (Pa)
Nondik Nora BiderBar Pa 105
Atmosfera (atm) Pa 1,01325 × 105
Kilopond zentimetro karratuko (kp cm-2) Pa 9,80665 × 104
Merkurio milimetro (mm Hg = torr) Pa 133,322
Merkurioko hazbete (Hg) Pa 3,38639 × 103
Ur-zutabeko milimetro 3,98 ºC-tan(mm WG = mm H2O) Pa 9,80638
Ur-zutabeko hazbete 39,2 ºF-tan(WG = in H2O) Pa 249,082
Libra-indar hazbete karratuko (lbf in-2 = psi) Pa 6,89476 × 103
Libra-indar oinbete karratuko (lbf ft-2) Pa 47,88025
25
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
24
Energia, lana edo beroa — joule (J)
Nondik Nora BiderKaloria 15 ºC-tan (cal) J 4,1855
Kilowatt-ordu (kWh) J 3,600 × 106
Elektronvolt (eV) J 1,6022 × 10-19
Erg J 10-7
Kilopond metro (kp m) J 9,8067
British Thermal Unit ISO (Btu) J 1,0545 × 103
Therm (Btu × 105 ) J 1,0545 × 108
Oinbete libra-indar (ft lbf) J 1,355818
ft poundal (ft pdl) J 4,21401 × 10-2
Potentzia — kilowatt (kW)
Nondik Nora BiderHorsepower, inperiala (hp) kW 0,7456999
Zaldi-potentzia (ZP) kW 0,735499
Pferdestärke (ps = ZP) kW 0,735499
Oinbete libra-indar segundoko (ft lbf s-1) kW 1,355818 × 10-3
British Thermal Unit segundoko (Btu s-1) kW 1,05506
Kilokaloria segundoko (kcal s-1) kW 4,1855
Oharra: Frigoria (fg) kilokaloriaren aurkakoa da. 15 ºC-tan dagoen ur-kilogramo bati tenperatura 1 ºC jaisteko kendu behar zaion energia-kantitatea da frigoria. 1 fg = 3,968 Btu.
Watt-ordutatik frigoriatarako konbertsioa: Ekipoaren potentzia (kilowattetan adierazita) bider 859,80 eginez lortuko dugu (adib., 1 kwh = 859,80 frigoria).
26
1 . M a g n i t u d e a k e t a u n i t a t e a k
25
Inertzia-momentua — kilogramo metro karratu (kg m2)
Nondik Nora Biderkgf m2 (= GD2) kg m2 0,25
lbf ft2 (= WK2) kg m2 4,21401 × 10-2
kp m s2 kg m2 9,8067
ft lbf s2 kg m2 1,35582
lbf in2 kg m2 2,926397 × 10-4
ozf in2 kg m2 1,829 × 10-5
Emaria — metro kubiko segundoko (m3 s-1)
Nondik Nora BiderOin kubiko segundoko (cusec) m3 s-1 2,83168 × 10-3
Oin kubiko minutuko (cfm) m3 s-1 4,71947 × 10-4
Galoi orduko, inperiala (gph) m3 s-1 1,2628 × 10-6
Galoi orduko, Estatu Batuak (gph) m3 s-1 1,0515 × 10-6
Litro segunduko (L s-1) m3 s-1 10-3
Litro minutuko (L min-1) m3 s-1 1,66667 × 10-5
Metro kubiko minutuko (m3 min-1) m3 s-1 1,66667 × 10-2
Metro kubiko orduko (m3 h-1) m3 s-1 2,77778 × 10-4
Korronte elektrikoaren intentsitatea — ampere (A)
Nondik Nora Biderfranklin s-1 (Fr s-1 = statC s-1) A 3,33564 × 10-10
biot A 10
27
28
29
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
30
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Hauek dira kapitulu honetan erabiliko diren ikurrak eta beraien esanahia:
Zentroideak: - x : Zentroidearen kokapena X ardatzean. - y : Zentroidearen kokapena Y ardatzean. - z : Zentroidearen kokapena Z ardatzean. - xc : Zentroidetik iragaten den X ardatza. - yc : Zentroidetik iragaten den Y ardatza. - zc : Zentroidetik iragaten den Z ardatza.
Inertzia-momentuak: - Ixx : Inertzia-momentua X ardatzarekiko. - Iyy : Inertzia-momentua Y ardatzarekiko. - Izz : Inertzia-momentua Z ardatzarekiko. - Ixc xc: Inertzia-momentua xc ardatzarekiko. - Iycyc
: Inertzia-momentua yc ardatzarekiko. - Izczc
: Inertzia-momentua zc ardatzarekiko.
Bestelakoak: - A : 2D-ko irudi geometrikoen azalera. - G : 3D-ko gorputz geometrikoen kanpoko azalera. - V : Bolumena. - m : Masa. - r : Dentsitatea. - g : Hegalaren malda.
31
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.1 Habe arruntak
I e
rako
hab
e zu
zena
I e
rako
hab
e ko
niko
a
x=
b 2y=
d 2A
=bd−h(b−t)
I xcxc=
bd3−
h3(b−
t)12
I ycyc=2s
b3+
ht3
12
x=
b 2y=
d 2A
=dt+
2a(s
+n)
g=
hega
lare
nm
alda
=(h−L)
(b−t)
(hab
ees
tand
arre
ntza
ko:g
=1 6)
I xcxc=
1 12[bd3−
1 4g(h
4−
L4)]
I ycyc=
1 12[b3(d−
h)−
Lt3
+g 4(b
4−
t4)]
dhs s
b
at
n L
y c
xc
X
Yx
y
dh
bX
Y
xc
y c y
x
s
t
32
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Z e
rako
hab
e zu
zena
I
era
ko h
abe
zuze
n
hega
lzab
ala
y=d−
1 2A[td2+s2(b−t)+s(a−t)(2d−s)]A=bs+ht+as
I xcxc=
1 3[b(d−
y)3
+ay3−
(b−
t)(d−
y−
s)3−
(a−
t)(y−
s)3]
X
b
at
cdY
t
ta
y c
xc
x
y
x=
2a−t
2y=
b 2A
=t[b+
2(a−t)]
I xcxc=
ab3−
c(b−
2t)3
12
I ycyc=
b(a+
c)3−
2c3d−
6a2cd
12
X
Y
b t a
xc
y c y
sh
s
d
x=
b 2
33
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k U
era
ko h
abe
zuze
na
U e
rako
hab
e ko
niko
a
X
Y
s
t
b
xc
y c
x
y
d
Y
X
n
hs
xc
y c
ta
b
x
y
x=
2b2s+
ht2
2bd−2h
(b−
t)y=
d 2A
=bd−h(b−t)
I xcxc=
bd3−
h3(b−
t)12
I ycyc=
2sb3
+ht3
3−Ax2
nonA=2sb+ht
g=
hega
lare
nm
alda
=h−L
2(b−t)
(hab
ees
tand
arre
ntza
ko:g
=1 6)
x=
1 A
b2s+ht2 2
+g 3(b
+2t)(b−t)2
y=
d 2A
=dt+a(s
+n)
I xcxc=
1 12[bd3−
1 8g(h
4−
L4)]
I ycyc=
1 3[2sb
3+Lt3
+g 2(b
4−t4
)]−A(b−y)2
dh L
34
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k L
era
ko h
abe
zuze
na
L e
rako
hab
e
an
gelu
arra
Yt
ta
xc
y c
x
y
a
d
X
X
Y
t
xc
y cy
y
x
zc
a
db
x=
a2+at−t2
2(2a−t)
y=
a2+at−t2
2(2a−t)
A=t(2a−t)
I xcxc=
1 3[ty3+
a(a−
y)3−
(a−
t)(a−
y−
t)3]
I ycyc=
1 3[ty3+
a(a−
y)3−
(a−
t)(a−
y−
t)3]
x=
t(2c
+b)
+c2
2(c+
b)y=
t(2d
+a)+d2
2(d+a)
A=t(a+b−t)
I xcxc=
1 3[ty3+
a(b−
y)3−
(a−
t)(b−
y−
t)3]
I ycyc=
1 3[tz3+
b(a−
z)3−
(b−
t)(a−
z−
t)3]
y
t
35
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
T er
ako
habe
a
T er
ako
habe
kon
ikoaxc
b t
yh
s
d
y t
xc
Tb
yh
s
dy
y=
d−
d2t+
s2(b−
t)2(
bs+
ht)
A=bs+ht
I xcxc=
1 3[ty3+
b(d−
y)3−
(b−
t)(d−
y−
s)3]
y=d−
1 6A[3bs
2+
3ht(d+s)
+h(T−t)(h
+3s)]
A=bs
+h(T
+t)
2
I xcxc=
1 12[4bs
3+h3(3t+T)]−A(d−y−s)
2
Y
X X
Y
x=
b 2
x=
b 2
36
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
T er
ako
habe
er
diko
niko
a
Gur
utze
era
ko
habe
ang
eluz
uzen
a
xc
y c
s
tX
Y
b
d
y
xba
Ta
d
s
xc
hy
ty
x=
b 2
y=d−
1 6A[3s2(b−T)+
2am(m
+3s)+
3Td2−L(T−t)(3d−L)]
A=L(T
+t)
2+Tn
+a(s
+n)
I xcxc=
1 12[L
3(T
+3t
)+4bn3−
2am
3]−A(d−y−n)2
I ycy
c=
sb3+
mT3+
Lt3
12+
am[2a2
+(2
a+
3T)2
]36
+L(T−
t)[(T
−t)2+
2(T
+2t
)2]
144
x=
b 2y=
d 2A
=dt+s(b−t)
I xcxc=
td3+
s3(b−
t)12
I ycyc=
sb3+
t3(d−
s)12
nm
Y
X
37
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.2 Gorputz solidoak
Zili
ndro
a
Kor
oa z
ilind
riko
a
C
r
Z
YX
y c
z c
xc
L 2
Z
YX
rz c
y cxc
C
x=
0y=
0z=L 2
G=2πrL+2πr2
V=πr2L
m=
(πr2L)ρ
I xx=1 4m
r2+1 3m
L2
I yy=1 4m
r2+1 3m
L2
I zz=
1 2m
r2
I xcxc=1 4m
r2+1 12m
L2
I ycyc=1 4m
r2+1 12m
L2
I zcz c
=1 2m
r2
L 2 L 2 L 2
x=
0y=
0z=L 2
m=
Vρ
I xx=1 2m
r2+1 3m
L2
I yy=1 2m
r2+1 3m
L2
I zz=
mr2
I xcxc=1 2m
r2+1 12m
L2
I ycyc=1 2m
r2+1 12m
L2
I zcz
c=
mr2
38
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kZ
ilind
roer
dia Y
X
Z
C
r
y cy 1
x1
xcy
z 1z c
Z
YX
y 1
Cr
y cz 1
x1
xcy
z c
L 2 L 2 L 2 L 2
x=
0y=−4r 3π
z=L 2
G=πr2+2rL+πrL
V=
πr2L
2m
=πr2L
2
ρ
I xx=1 4m
r2+1 3m
L2
I yy=1 4m
r2+1 3m
L2
I zz=
1 2m
r2
I xcxc=1 4−16 9π
2
mr2+1 12mL2
I ycyc=1 4m
r2+1 12m
L2I z
czc=1 2−
16 9π2
mr2
x=
0y=−2r π
z=L 2
m=
Vρ
I xx=1 2m
r2+1 3m
L2
I yy=1 2m
r2+1 3m
L2
I zz=
mr2
I xcxc=1 2−4 π2
mr2+1 12mL2
I ycyc=1 2m
r2+1 12m
L2
I zczc= 1−
4 π2
mr2
Kal
ota
zilin
drik
oa
39
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE
sfer
a
Kal
ota
esfe
riko
a
Z
XY
Cr
X
Z
Y
Cr
x=
0y=
0z=
0
m=4 3πr3ρ
V=
4 3πr3
G=
4πr2
I zz=
2 5m
r2
I yy=
2 5m
r2
I xx=
2 5m
r2
I xcxc=
2 5mr2
I ycyc=
2 5mr2
I zczc=
2 5m
r2
z=
0y=
0x=
0
m=
(4πr2t)ρ
V=
4 3πt 3r
2−
3rt+t2
)G
=4πr2
I zz=
2 3m
r2
I yy=
2 3m
r2
I xx=
2 3m
r2
I zcz c
=2 3m
r2I y
cyc=
2 3mr2
I xcxc=
2 3mr2
t(r
>>t)
V
4πr2t
t: lo
dier
a
40
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE
sfer
aerd
ia
Kal
ota
erdi
esfe
riko
a
Z
Yy c
cz cr
zxcX
Z
Yy c
z c cr
zxc
X
x=
0y=
0z=−3 8r
m=2 3πr3ρ
V=
2 3πr3
G=
2πr2
I zz=
2 5m
r2
I zczc=
2 5m
r2
I yy=
2 5m
r2
I ycyc=
83 320m
r2
I xx=
2 5m
r2
I xcxc=
83 320m
r2
z=−
r 2
m=
Vρ
I zz=
2 3m
r2
I zczc=
2 3m
r2
y=
0
V=2 3πt 3r2−3rt+t2
I yy=
2 3m
r2
I ycyc=
5 12m
r2
x=
0
G=
2πr2
I xx=
2 3m
r2
I xcxc=
5 12m
r2t:
lodi
era
(r>>t)
V
2πr2t
41
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Pa
rale
lepi
pedo
a
Zili
ndro
el
iptik
oa
ba
Z z cC
y cxc
L 2 L 2X
Y
C
z c
Z
y c
Yb
aXxc
L 2 L 2
x=
0y=
0z=L 2
G=
2(ab+aL
+bL
)V=abL
m=
(abL
)ρ
I zz=
1 12m
(a2+
b2)
I yy=1 12m
b2+1 3m
L2
I xx=1 12m
a2+1 3m
L2
I xcxc=
1 12m
(a2+
L2)
I zczc=
1 12m
(a2+
b2)
I ycyc=
1 12m
(b2+
L2)
V=πabL
m=
(πabL
)ρ
I zz=
1 4m
(a2+
b2)
I zczc=
1 4m
(a2+
b2)
I yy=1 4m
b2+1 3m
L2
I ycyc=1 4m
b2+1 12m
L2
I xx=1 4m
a2+1 3m
L2
I xcxc=1 4m
a2+1 12m
L2
(x,y
,z)=0,0,
L 2
G=
4La
π 2 0
1−
a2−
b2
a2
sin2
(θ)dθ+
2πab≈
2Lπ
1 2(a
2+
b2)+
2πab
(gut
xi g
orab
eher
a)
42
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kH
agat
xoa
Hag
atxo
zir
kula
r ko
adra
ntea
X
Y
Z
y c
z c
xc
C
L 2
L 2 Z z c
Yy c
xy
xc
X
C
x=
0y=
0z=
0
x=
2r πy=
2r πz=
0
I xx=
0I y
y=
ml2 3
I zz=
ml2 3
I xcxc=
0I y
cyc=
ml2 12
I zczc=
ml2 12
I xx=
mr2 2
I yy=
mr2 2
I zz=
mr2
43
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kK
ono
zuze
na
K
alot
a ko
niko
zu
zena
Yh
Z z cC
y cr
Xxc
z
Y
h
y c
Z z c C
r
Xxc
z
x=
0y=
0z=
1 4h
G=πr
r2+h2+πr2
V=
πr2h
3m
=πr2h
3
ρ
I xx=3 20
mr2+1 10m
h2
I yy=3 20
mr2+1 10m
h2
I zz=
3 10m
r2
I xcxc=3 20
mr2+3 80m
h2
I ycyc=3 20
mr2+3 80m
h2
I zczc=
3 10m
r2
(x,y
,z)=0,0,
h 3
m=
Vρ
I xx=1 4m
r2+1 6m
h2
I yy=1 4m
r2+1 6m
h2
I zz=
1 2m
r2
I xcxc=1 4m
r2+1 18m
h2
I ycyc=1 4m
r2+1 18m
h2
I zczc=
1 2m
r2
44
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Kal
ota
erdi
koni
ko z
uzen
a
Z
y 1 Y
h
y cr
Xxcx1
xz
z c C
(x,y,z)=0,−4r 3π
,h 3
m=
Gρ
I zczc=1 2−
16 9π2
mr2
I xx=1 4m
r2+1 6m
h2
I yy=1 4m
r2+1 6m
h2
I zz=
1 2m
r2
I x1x1=1 4m
r2+1 2m
h2
I y1y1=1 4m
r2+1 2m
h2
I z1z1=
1 2m
r2
45
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k 2.3 Gainazal arruntak
Zir
kulu
aZ
irku
luer
dia
Zir
kulu
- la
urde
naSe
ktor
e zi
rkul
arra
x y A I xx
I yy
I xcxc
I ycyc
2rsin(α)
3α 0 αr2
r4 4
α−
1 2sin(
2α)
r4 4
α+
1 2sin(
2α)
r4 4
α−
1 2sin(
2α)
r4 4
α+
1 2sin(
2α)−
4 9αr4
sin2
(α)
4r 3π 4r 3π πr2 4
πr4 16
π 16−
8 9π
r4
0 4r 3π πr2 2
πr4 8
π 8−
8 9π
r4
r r πr2
5πr4 4
5πr4 4 πr4 4
πr4 4
πr4 16
πr4 8
πr4 8
π 16−
8 9π
r4
x
y
Y
X
y c
xc
r
Y
Xrxc
y c
y
Y
X
xc
y c yxr
Y
Xxc
y c
x
r α α
46
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kTr
iang
elua
Perim
etro
a: a
+ b
+ c
hc
b
a
β
γα
X
Y
h
b
m
y cxc
y
x
x=
m+b
3=
acosγ
+b
3y=
h 3
A=
bh 2=
ab 2sin(γ)=k(k−a)(k−b)
(k−c)
k=
1 2(a
+b+c)
I xx=
bh3
12I y
y=
hb3+
hab2+
ha2b
12
I xcxc=
bh3
36
I ycyc=
b3h−
b2ha+
bha2
36
I zczc=
b3h−
b2ha+
bha2+
bh3
36(Her
on-e
n fo
rmul
a)
47
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kPa
rabo
la
a b x y A I xx
I yy
I xcxc
I ycyc
X
Y
hy
xc
y c2b
Y
X
y=
h b2x2
b
hxc
y cx
y
3 8b
2 3bh
2 15b3
h
8 175bh
3
19 480b3
h
0 3 5h
4 3bh
4 7bh
3
4 15b3
h
16 175bh
3
4 15b3
h
Para
bola
Para
bola
-erd
ia
3 5h
2 7bh
3
1 2
b2+16a2+
+b2 8aln
4a+√b2+16a2
b
Ark
u-lu
zera
:y=
h b2x2
48
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kPa
rabo
la
a b x y A I xx
I yy
I xcxc
I ycyc
Azp
ipar
abol
a-er
dia
Para
bola
oro
korr
an+1
n+2b
n+1
4n+2h
bh
n+1
h3b(
7−
3n)
21
hb(
5−n)
5h3b(
7−
3n)
21−
(n+
1)h3b
(4n
+2)
2
hb(
5−n)
5−
(n+
1)hb3
(n+
2)2
3b 4 3h 10 bh 3 bh3
21 b3h 5
37 2100
bh3
b3h
80
Y
X
h
y=
h b2x2
y cxc
xy
b
Y
X
y=
h bnxn
hy c x
c
yx
b1 2
b2+16a2+
+b2 8aln
4a+√b2+16a2
b
Ark
u-lu
zera
:
49
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Lau
kizu
zena
X
Y
h
b
xc
y c y
x
x=
b 2
y=
h 2
A=bh
I xx=
bh3 3
I yy=
b3h 3
I xcxc=
bh3
12
I ycyc=
b3h
12
50
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a kE
lipse
a
x y A I xx
I yy
I xcxc
I ycyc
ab
A=
πab
4a
π 2
0
1−
a2−
b2
a2
sin2
(θ)dθ
≈2π
1
2(a
2+
b2)
0,36
<b a
<2,94
0,12
<b a
<10
,77
(% 5
erro
re m
ax.)
(% 1
0 er
rore
max
.)
Y
X2a
xc
y c
yb
X
Y
xc
y cx
y
a
b
Elip
se-e
rdia
Elip
se-la
urde
na4a 3π πab 4
πab3
16
πa3b
16
ab3π 16−
4 9π
a3b
π 16−
4 9π
0 4b 3π πab 2
πab3 8
πa3b
8
ab3π 8−
8 9π
a3b
π 8−
8 9π
4b 3π
Perim
etro
a:
51
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
x y A I xx
I yy
I xcxc
I ycyc
2ac+a2+cb
+ab+b2
3(a+b)
h(2a+b)
3(a+b)
h 12(a
3+
3ac2
+3a
2c+b3
+cb
2+ab2
+bc
2+
2abc
+ba
2)
h3(a
2+
4ab+b2
)36
(a+b)
h(4abc
2+
3a2bc−
3ab2c+a4+b4
+2a
3b+a2c2
+a3c+
2ab3−cb
3+b2c2
)36
(a+b)
b 2
h(a
+b)
2h3(3a+b)
12h(a
+b)
(a2+
7b2)
48
h(a
+b)
(a2+b2
)48
h(2a+b)
3(a+b)
h3(a
2+
4ab+b2
)36
(a+b)
h3(3a+b)
12
h(a
+b)
2
Trap
ezio
aTr
apez
io is
osze
lea
Y
Xb
xc
y c y
x
ac
h
Y
Xb
h
a
xc
y cx
y
52
2 . I r u d i g e o m e t r i k o a k
Segm
entu
zir
kula
rra
Y
X
rθ
y
x=
0
y=
4r 3π
sin3
θ 2
θ−sinθ
A=
r2 2(θ−
sinθ)
I xx=
r4 8
θ−sinθ+2sinθsin2
θ 2
I yy=
r4 24
3θ−3sinθ−2sinθsin2
θ 2
53
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k
5449
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k
Zeinu-erregela
Batuketa aljebraikoen biderkadura, binomioak
Trukatze-propietatea
Elkartze-propietatea
(a+ b) (c+ d) = ac+ ad+ bc+ bd
(a+ b)2 = a2 + 2ab+ b2
(a− b)2 = a2 − 2ab+ b2
(a+ b) (a− b) = a2 − b2
(a± b)3 = a3 ± 3a2b+ 3ab2 ± b3
(a± b)4 = a4 ± 4a3b+ 6a2b2 ± 4ab3 + b4
(a+ b+ c)2 = a2 + b2 + c2 + 2ab+ 2ac+ 2bc
a+ (−b) = a− b
(−a) b = −ab
(−a):b = −a
b
a− (−b) = a+ b
a (−b) = −ab
a : (−b) = −a
b
(−a) (−b) = ab
(−a) :(−b) =a
b
a+ b = b+ a ab = ba
(a+ b) + c = a + (b+ c) (ab) c = a (bc) = abc
54
5555
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k
Potentziak
Erroak
anam = an+m
an
bn=ab
n
0n = 0
am
an= am−n
(am)n = amn
a0 = 1
anbn = (ab)n
a−n =1an
(a = 0)
n√a = a
1n
n√a
n√b= n
a
b
m
n√a = mn
√a
n√an = a n
√an√b = n
√ab
n√am =
n√am np
√amp = n
√am
n√am = a
mn
Batez besteko aritmetikoa:
Batez besteko geometrikoa (a, b, c, d, ... > 0):
Batez besteko harmonikoa (a, b, c, d, ... > 0):
Batez bestekoen kalkulua
2aba+ b
;
a+ b
2;
a+ b + c
3;
3abcab+ ac+ bc
;
a+ b+ c+ d
4; · · ·
4√abcd ; · · ·
4abcdabc+ abd+ acd+ bcd
; · · ·
√ab ; 3
√abc ;
Bigarren mailako ekuazioaren ebazpena
ax2 + bx+ c = 0
b2 − 4ac > 0→ Bi soluzio errealak
b2 − 4ac = 0→ Soluzio bakarra
b2 − 4ac < 0→ Bi soluzio irudikariak
x =−b±
√b2 − 4ac2a
56
3 . K o n t z e p t u a r i t m e t i k o a k
Logaritmoak
a > 0 bada:loga b = c→ ac = b (b > 0; a = 1)
log a = b→ 10b = a
ln a = b→ eb = a
loga 1 = 0→ a0 = 1
a > 0 eta b > 0 badira:log a+ log b = log (ab)
log a− log b = logab
log (an) = n log a
logn√a=
1n
log a
Bi soluzio errealak.Soluzio bakarra.Bi soluzio irudikariak.
eta badira:
bada:
57
4 . Tr i g o n o m e t r i a
58
4 . Tr i g o n o m e t r i a
a2 = b2 + c2
a =b2 + c2
b =a2 − c2
b = a sinβ = a cos γc = a sin γ = a cosβ
sinβ = cos γ =b
a
sin γ = cosβ =c
a
b = c tanβ = c cotγc = b tan γ = b cotβ
tanβ = cotγ =b
c
tanγ = cotβ =c
b
4.1 Triangelu zuzenaren ebazpena
C
AB
b
c
a
b
g
a
Triangelu zuzen batean: a = 90º; b eta g osagarriak dira (b + g = 90º).Triangelu zuzena ebazterakoan, honako adierazpen hauek erabili ohi dira.
Pitagorasen teorema-Triangelu zuzen batean, katetoen karratuen batura hipotenusaren karratuaren berdina da.
Kateto baten kalkulua- Katetoaren aurrez aurreko angeluaren sinua bider hipotenusa eginez.- Katetoaren alboko angelu ez-zuzenaren kosinua bider hipotenusa eginez.
- Aurrez aurreko angeluaren tangentea bider beste katetoa eginez.- Alboko angelu ez-zuzenaren kotangentea bider beste katetoa eginez.
59
4 . Tr i g o n o m e t r i a
Edozein triangelurako- Sinuaren teorema:
a
sinα=
b
sinβ=
c
sin γ
- Kosinuaren teorema:
a2 = b2 + c2 − 2bc cosα
Bestelakoak
4.2 Erlazio trigonometrikoak
sin2 α+ cos2 α = 1
tan2 α+ 1 = sec2 α =1
cos2 α
cot2 α+ 1 = cosec2α =1
sin2 α
sin(−α) = − sinα cos(−α) = cosα
sin(90o ± α) = + cosα cos(90o ± α) = ∓ sinα
tanα =sinαcosα
cotan α =cosαsinα
sin2α
2=
1− cosα2
cos2α
2=1 + cosα
2
sin 2α = 2 sinα cosα
cos 2α = cos2 α− sin2 α = 2 cos2 α− 1 = 1− 2 sin2 α
sin(α± β) = sinα cosβ ± cosα sinβ
cos(α± β) = cosα cosβ ∓ sinα sinβ
b a
c B
C
Aa
g
b
60
4 . Tr i g o n o m e t r i a
Y
Z
Z
YA
urpe
gi in
klin
atua
n zu
loa
egin
mak
inar
en b
urua
bira
tuta
.
- Aur
pegi
inkl
inat
ua 2
8º- Z
uloa
ren
koka
pena
jato
rriz
ko p
untu
tik: Y
-23
Z -1
13 (
B p
untu
a)
Jato
rria
erp
inea
n
62º
28º
23
113
A –
Hur
biltz
e-pu
ntua
, aur
pegi
inkl
inat
utik
5 m
m-ra
B –
Zul
oare
n sa
rrera
C –
Zul
oare
n sa
kone
ra to
tala
,
20 m
mM
ekan
izat
u be
harre
ko a
urpe
gia
28º-r
a da
go, b
eraz
mak
ina-
buru
a bi
ratu
beh
ar d
en a
ngel
ua h
orre
n os
agar
ria d
a:
90º -
28º
= 6
2º
A
pun
tua
, zul
oare
n sa
rrera
tik 5
mm
-ra
sin 6
2º
= Y
/ 5
=
4,4
1 m
m
P
ieza
ren
Y =
- 2
3 –
4,41
= -2
7,41
co
s 62º
=
Z /
5
= 2
,34
mm
jato
rritik
Z
= -
113
+ 2
,34
= -1
10,6
6
C
pun
tua
A p
untu
tik :
25
mm
(sa
kone
ra 2
0 +
hurb
iltze
-pun
tua
5)
sin
62º
=
Y /
25 =
22,
07 m
m ,
Y
= G
91 Y
-22,
07
cos 6
2º
= Z
/ 25
= 1
1,73
mm
,
Z =
G91
Z-1
1,73
4.3 Adibidea
61
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
6262
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k 5.1 A ISO Serieko formatuak (UNE-EN ISO 5457:2000)
Jatorrizko marrazkia formaturik txikienean egitea komeni da, behar diren garbitasuna eta zehaztasuna lortuz.
A3-tik A0-ra bitarteko A4 formatua formatuak
A0
A1
A2
A3
A4
841
594
420
297
210
1.189
841
594
420
297
821
574
400
277
180
1.159
811
564
390
277
880
625
450
330
240
1.230
880
625
450
330
Formatua
Orrien formatuak (mm)
Orri bukatua (T)
a 1 b 1
Marrazketa-gunea a 2 b 2 ± 0,5 ± 0,5
Behin-behineko orria(U)
a 3 b 3 ± 2 ± 2
b 2
b 1
b 3
b 2 b 1 b 3
a 2
a 1
a 3
2010 1020
a 2 a 1 a 3
6363
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
Datu-koadroa A3-tik A0-ra bitarteko formatuetan, datu-koadroa marrazketa-guneko beheko eskuineko angeluan kokatzen da. Formatu hauek orriak horizontalki erabiltzen direnean soilik balio dute. A4 formatuan, datu-koadroa marrazketa-guneko alderik motzenean kokatzen da (behean). Azken formatu hau orriak bertikalki erabiltzen direnean soilik erabil daiteke. Marrazkia irakurtzeko noranzkoa datu-koadroarena bera izango da. - Datu-koadroaren zabalera totala 180 mm-koa izango da.- Datu-koadroa 0,35 mm-ko zabalerako trazu jarraitu batez egin behar da (perdoi- eta aldaketa-koadroa izan ezik, hori 0,25 mm-koa izango baita).
Marjinak eta markoa Formatu bukatuaren kanpo-ertzen eta marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren arteko marjinak formatu guztietarako definitu behar dira. Ezkerraldeko marjina 20 mm zabal izango da. Marjina hori koadernatze- marjina gisa erabil daiteke. Gainerako marjinek 10 mm-ko zabalera izan behar dute. Marrazketa-gunea mugatzen duen markoa 0,7 mm-ko lodierako trazu jarraituz egin behar da.
Zentraketa-markak Lau zentraketa-marka definitu behar dira, marrazkia erreproduzitu edo mikrofilmatu behar izanez gero, marrazkiaren posizioa zein den erraz jakin ahal izateko (ikus hurrengo orrialdeko goiko irudia). Marka horiek orri bukatuaren bi simetria-ardatzen muturretan jarriko dira, 1 mm-ko simetria-perdoiarekin. Zentraketa-marken forma nahi bezalakoa da. Markak 0,7 mm-ko lodierako trazu jarraitu batez egitea gomendatzen da, marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren kanpo-ertzetik, 10 mm-ko luzerarekin.
6464
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
Orriek koordenatu-sistema izan behar dute, marrazkiaren gainean xehetasunak, eransketak, berrikuspenak etab. erraz aurkitu ahal izateko. Ikuspegi bakoitza goitik behera letra larriz edo maiuskulaz (ez erabili I eta O) eta ezkerretik eskuinera zenbaki bidez markatzea komeni da, orriaren lau aldeak betez (ikus goiko irudia). A4 formatuan, markaketa soilik goiko aldean eta eskuinaldean egiten da. Letrak eta zenbakiak trazatzeko 3,5 mm-ko altuerako karaktereak erabiltzen dira. Sistemaren zatiketak, 50 mm-ko luzerakoak izan behar dutenak, formatu bukatuaren simetria-ardatzen arabera trazatzen dira (zentraketa-markak). Sistemaren zatiketa-kopurua formatuaren araberakoa da. Zatiketatik sortzen diren diferentziak orriko izkinetan dauden zatiketei eransten zaizkie. Letren karaktereak eta zenbakiak zuzenak izango dira, eta marrazketa- gunea mugatzen duen markoaren barruan egon behar dute. Marko horren kanpoko lerroak 0,35 mm-ko lodiera izan behar du.
Koordenatu-sistema
Alde luzearen zatiketa-kopurua
Alde laburraren zatiketa-kopurua
24 16 12 8 6
16 12 8 6 4
Izendapena A0 A1 A2 A3 A4
1 Ebaketa-adierazlea2 Bukatutako formatua3 Koordenatu-sistemaren laukiak4 Marrazketa-gunearen ertza5 Marrazketa-gunea6 Behin-behineko formatua7 Zentraketa-markak8 Graduazio metrikoa** Ez dago UNE-EN ISO 5457 arauanDatu-koadroa
1
1 2 3 4 5 6
1 2 3100 mm
100
mm
4 5 6
A
B
C
D
A
B
C
D
2 3 4 5 6 7 8
5 10
510
520
Oharra: Kota guztiak mm-tan daude.
6565
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
Ebaketa-adierazlea Orriak automatikoki edo eskuz errazago ebakitzeko, formatu bukatuko orriaren lau izkinetako marjinan ebaketa-adierazleak jar daitezke. Adierazgailuek 10 mm x 5 mm dimentsioko bi laukizuzenen forma daukate, bata bestearen gainean jarrita (ikus aurreko orrialdeko irudia).Erreferentziazko graduazio metrikoa A0, A1 eta A2 formatuetan zenbakitu gabeko erreferentziazko graduazio metrikoa erabiltzea gomendatzen da. Gutxieneko luzera 100 mm-koa izan behar du, zentimetrotan zatituta. Hobe da erreferentziazko graduazio metrikoa zentraketa-seinale batekiko simetrikoki jartzea, laukitik gertuko marjinan, eta 3 eta 4 mm bitarteko zabalera izan behar du. Bat eskuineko aldean eta beste bat beheko aldean jarri behar dira. Erreferentziazko graduazio metrikoa UNE-EN ISO 5457 arautik kanpo gelditzen da.
Planoak tolesteko seinaleak 0,25 mm-ko zabalerako trazu fin baten bitartez gauzatu beharko dira. Seinale horiek formatu bukatuaren ertzen eta marrazketa-gunea mugatzen duen markoaren artean kokatu beharko dira.
5.2 Tolestaketa (UNE 1027:1995)
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
2 4
Tolesteko puntuak
Tolestaketa zentratzeko puntuak
Hegala
A
B
C
D
A
B
C
D
6666
Erdiko tolestaketa
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
Datu-koadroa
A0841 x 1.189
A1594 x 841
A2420 x 594
A3297 x 420
105 2 1 7 6 5 4 3
2 1 5 4 3
210 190 190 190 190
109,5 109,5
210 190 190
125,5 125,5
20
210
20
210
18
210
20
210
9
8
6
4
Luzetarako tolestaketak
105
Erdiko tolestaketa
297
297
297
2
97
2 1 3
210 192 192
125 105 190
105
297
29
7
2 1
Zeha
rkak
o to
lest
aket
ak
Formatua Tolestaketa-eskema Luzetarako tolestaketa
Oharra: Kota guztiak mm-tan adierazita daude
6767
5 . M a r r a z k e t a r a k o f o r m a t u - a r a u a k
Izendapena Eskala baten izendapen osoak "eskala" hitza eraman behar du (edo horren kidekoa marrazkian erabilitako hizkuntzan). Ondoren, dagokion erlazioa adierazi behar da, zehazten den bezala: 1:1 eskala, tamaina naturalarentzat. x:1 eskala, handiagotze-eskalentzat. 1:x eskala, txikiagotze-eskalentzat.Nahasteko aukerarik ez badago, "eskala" hitza jarri gabe utzi daiteke. Inskripzioa Marrazketan erabili den eskala izendatzeko, marrazkiaren eskala nagusia datu-koadroan inskribatu behar da. Beste eskalak kontsideratu den zatiaren erreferentzia-zenbakiaren ondoan edo xehetasun-ikuspegi (edo ebaketa) baten erreferentziaren ondoan idatzi behar dira.Eskalak Marrazketa-teknikorako gomendatzen diren eskalak hurrengo taulan zehazten dira:
Errepresentazio nagusian osorik adierazteko txikiegiak diren xehetasunak eskala handiagoko xehetasun-ikuspegi (edo ebaketa) batean adierazi behar dira, errepresentazio nagusiaren ondoan.Eskala handiko marrazketak Objektu txiki baten eskala handiko marrazki bati buruz, informazio gisa, objektu horren tamaina naturaleko ikuspegi bat gehitzea gomendatzen da. Kasu horretan, tamaina naturaleko ikuspegia objektuaren silueta erakutsiz bakarrik sinplifika daiteke.
5.3 Eskalak (UNE-EN ISO 5455:1996)
Handiagotze-eskalak
Tamaina naturala
Txikiagotze-eskalak
50: 1 20:1 10:1
5:1 2:1 1:1
1:2 1:5 1:10 1:20 1:50 1:100 1:200 1:500 1:1.000 1:2.000 1:5.000 1:10.000
Kategoria Gomendatutako eskalak
68
69
6 . P e r d o i a k
7070
6 . P e r d o i a k
Funtsezko posizioen irudikapen eskematikoa
A
B
0
0
CCD
DE
EF F FG G H
JJS
K M N PR S T U V X Y Z ZA
ZB
ZC
zc
zbzazyxvutsr
pnmk
jjs
hgfgfefe
dc d
c
b Ardatzak (kanpoko elementuak)
Zuloak (barneko elementuak)
Zero lerroa
Zero lerroaN
eurr
i ize
ndat
uaN
eurr
i ize
ndat
ua
Oin
arriz
ko d
esbi
dera
pena
kO
inar
rizko
des
bide
rape
nak
a
6.1 Perdoi dimentsionalak (UNE-EN 20286-1:1996)
7171
6 . P e r d o i a k
Perdoiak ardatzean dituen posizio desberdinen arabera lor daitezkeen doikuntza-motak.Oinarriko zuloaren doikuntza
Perdoiak zuloan dituen posizio desberdinen arabera lor daitezkeen doikuntza-motak.Oinarriko ardatzaren doikuntza
Perdoien kalitateak Kalitatea perdoiaren zabaleraren araberakoa da. Kalitatea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da perdoiaren gunearen zabalera, eta alderantziz, zenbat eta kalitate txikiagoa izan, perdoiaren gunearen zabalera orduan eta handiagoa izango da. ISO sistemak perdoientzako 20 kalitate zehazten ditu, honela deituak: IT01, IT0, IT1, IT2, IT3..., IT18.(IT=ISO perdoiak) IT01 kalitatea oso doitasun handiko elaborazioari dagokio, eta kalitatea IT18ra arte jaitsi daiteke, hau da, kalitaterik txikienera arte.
a, b, c, d, e, f, gh
j, k, m, np, r, s, t, u, v, x, y, z
HigikorraLabainkorra
ZehaztugabeaFinkoa
Perdoiaren posizioa ardatzean
Zuloaren H posiziorako doikuntza
A, B, C, D, E, F, GH
J, K, M, NP, R, S, T, U, V, X, Y, Z
HigikorraLabainkorra
ZehaztugabeaFinkoa
Perdoiaren posizioa zuloan Ardatzaren h posiziorako doikuntza
Kontrolatzeko kalibreak egiteko eta doikuntza handiko mekanikarako.Doikuntzako mekanikan eta elkarri doitzen zaizkion piezetarako.Fabrikazio landugabeko lanetan, hala nola forjan, ijezketan, etab.
IT01-IT5IT6-IT11IT11-IT16
Kalitateak Aplikazioak
7272
6 . P e r d o i a k
IT perdoi-anplitudeen zenbakizko balio normalizatuak 3.150 mm-ko edo gutxiagoko neurri izendatuetarako.
500 mm baino neurri handiagoetan IT1 eta IT5 (biak barne) tarteko perdoien balioak esperimentalki ematen dira.
Neurri izendatua (mm) > ≤ IT3 IT4 IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12
Normalizatutako perdoien anplitudeakPerdoiak (µm)
100120150180210250300350400460520570630700800900
1.0501.2501.5001.7502.100
607590110130160190220250290320360400440500560660780920
1.1001.350
4048587084100120140160185210230250280320360420500600700800
2530364352627487100115130140155175200230260310370440540
14182227333946546372818997110125140165195230280330
10121518212530354046525763708090105125150175210
68911131619222529323640445056667892110135
4568911131518202325273236404755657896
34456781012141618202225283339465568
22,52,5344568101213151618212429354150
361018305080120180250315400500630800
1.0001.2501.6002.0002.5003.150
--361018305080120180250315400500630800
1.0001.2501.6002.0002.500
7373
6 . P e r d o i a k
IT perdoi-anplitudeen zenbakizko balio normalizatuak 3.150 mm-ko edo gutxiagoko neurri izendatuetarako.
500 mm baino neurri handiagoetan IT1 eta IT5 (biak barne) tarteko perdoien balioak esperimentalki ematen dira.
Perdoiak µ tan Perdoiak mm. tanNeurri
izendatua (mm) > ≤ IT01 IT0 IT1 IT2 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18
Normalizatutako perdoien anplitudeak
1,41,82,22,73,33,94,65,46,37,28,18,99,711
12,514
16,519,5232833
11,21,51,82,12,53
3,54
4,65,25,76,3789
10,512,515
17,521
0,60,750,91,11,31,61,92,22,52,93,23,64
4,45
5,66,67,89,211
13,5
0,40,480,580,70,84
11,21,41,61,852,12,32,52,83,23,64,2567
8,6
0,250,30,360,430,520,620,740,87
11,151,31,41,551,75
22,32,63,13,74,45,4
0,140,180,220,270,330,390,460,540,630,720,810,890,971,11,251,41,651,952,32,83,3
1,21,51,52
2,52,5345789101113151821253036
0,811
1,21,51,52
2,53,54,5678910111315182226
0,50,60,60,811
1,21,523456----------------
0,30,40,40,50,60,60,81
1,22
2,534----------------
361018305080120180250315400500630800
1.0001.2501.6002.0002.5003.150
--361018305080120180250315400500630800
1.0001.2501.6002.0002.500
Perdoiak (µm) Perdoiak (mm)
7474
6 . P e r d o i a k
D d
De
-de
>0
De
-de
<0
"Zer
o" le
rroa
. H p
osiz
ioa
"Zer
o" le
rroa
. h p
osiz
ioa
"Zul
o" b
akar
reko
si
stem
a
Lasaiera
Zeha
ztug
abea
Zeha
ztuga
bea
Estu
era
Lasa
iera
Zeha
ztug
abea
Zeha
ztug
abea
Estu
era
"Ard
atz"
bak
arre
ko
sist
ema
Doi
kunt
za-s
iste
mak
eta
doi
kunt
za-m
otak
7575
6 . P e r d o i a k 6.2 Gainazal-perdoiak (UNE 1037:1983 = ISO 1302:1978)
6.2.1 Gainazal-egoerak adierazteko erabiltzen diren ikurrak Oinarrizko ikurra, kontuan hartu beharreko gainazala ordezkatzen duen lerroarekiko 60º inklinaturiko bi lerro desberdinez osatuta dago.
Txirbil-harroketazko mekanizazioa eskatzen denean, oinarrizko ikurrari trazu bat erantsi behar zaio.
Txirbil-harroketa onartzen ez denean, oinarrizko ikurrari zirkulu bat eransten zaio.
Aurreko ikurra mekanizazio-faseak marrazteko ere erabil daiteke, gainazala aurreko fasean lortu den bezalaxe geratu behar dela adierazteko, eta aurreko hori txirbil-harroketaz edo gabe mekanizatuta egon daiteke. Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adierazi behar direnean, trazu luzeena beste trazu horizontal batekin osatzen da.
60ºh /
2 h60º
7676
6 . P e r d o i a k
6.2.2 Ikurrei erantsitako adierazleakGainazaleko zimurtasunaren adierazpena Zimurtasunaren irizpide nagusia definitzen duten balioa edo balioak irudien ikurren gainean jarri behar dira.
Gainazal-egoera zehaztua- Edozein fabrikazio-prozesuren bitartez lor daiteke.
- Txirbil-harroketa bidez lortzen da.
- Adierazten denaren arabera, txirbil-harroketarik gabe lortzen da.
Balio bakar bat zehazten denean, balio hori gainazalaren zimurtasunerako gehienez onartzen den balioa izango da. Zimurtasun-irizpide nagusiaren muga maximoa eta minimoa zehaztu behar badira, bi balio horiek irudian adierazten den bezala idatzi behar dira, muga maximoa (a 1 ), muga minimoaren (a 2 ) gainean jarrita.
a a a
a
a
a 1a 2
a
7777
6 . P e r d o i a k
Zimurtasunaren balioa, Ra, µm-tan erabili.
Konparazio-balioak % 25 desberdinak izan daitezke batetik bestera.
Oharra:1 µm = 10-3 mm = 39,37 µin 1 µin = 10-6 in = 0,0254 µm
Gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziak adieraztea Kasu batzuetan, arrazoi bereziak tarteko, gainazalaren egoerari buruzko exijentzia osagarriak zehaztu behar dira. Gainazalaren akabera lortzeko fabrikazio-prozesu bereziren bat behar denean, prozesu hori trazurik luzeena osatzen duen trazu horizontalaren gainean garbi adierazi behar da.
Era berean, trazu horizontal horren gainean tratamenduari edo estaldurari dagozkion oharrak adieraziko dira. Bestela adierazi ezean, zimurtasunaren zenbakizko balioa gainazalak tratamendua edo estaldura egin ondoren daukan egoerari dagokio. Gainazalaren egoera definitu behar denean, bai tratamenduaren aurretik, bai ondoren, ohar baten bitartez edo hurrengo irudian esaten den bezala definituko da.
Balioak gutxi gorabehera.Ez du UNE araua betetzen.
Rz (µm) Rt (µm) RMS (µm)Zimurtasun- motaMikrometroa
(µm)Mikrohazbetea
(µin)
Zimurtasunaren balioa Ra
2.0001.0005002501256332168421
5025
12,56,33,21,60,80,40,20,10,050,025
N12N11N10N9N8N7N6N5N4N3N2N1
20010050
25,212,87,2421
0,50,250,12
25012562,534,519,211,56,63
1,60,90,50,25
5527,513,756,933,491,730,880,440,220,11
0,0550,027
aFresatu
7878
6 . P e r d o i a k
Oinarrizko luzera adierazi behar denean, hurrengo irudian esaten den bezala adieraziko da.
Ildoen norabidea sinbolo batez adierazi behar denean, aipatutako sinboloa hurrengo irudian adierazi bezala jarri behar da.
Kromatu
a 1
Ø
a 2
C
ParaleloakElkarzutakZehar-norabide bitan gurutzatutaNorabide askotakoakZentroarekiko zirkularraZentroarekiko erradiala
=
XMCR
Ildoen norabideaInterpretazioaIkurra
7979
6 . P e r d o i a k
Mekanizazioetarako gaineurrien adierazpena Mekanizaziorako gaineurria adierazi behar bada, ikurraren ezkerraldean adierazi behar da, irudian ikusten denez. Balio hau milimetrotan edo hazbetetan eman behar da, marrazkiaren akotaziorako erabaki den unitate- sistemari jarraituta.
Gainazalaren egoerari buruzko berezitasunak hurrengo irudian adierazten den bezala jarri behar dira.
a = Ra zimurtasunaren balioa mikrometrotan (μm) edo mikrohazbetetan (μin) edo zimurtasun-motaren zenbakia N1 - N122.b = Fabrikazio-prozesua, tratamendua edo estaldura.c = Oinarrizko luzera.d = Mekanizazio-ildoen norabidea.e = Mekanizaziorako gaineurria.f = Zimurtasunaren beste balio batzuk (parentesi artean).
5
bc (f )
a
e d
8080
6 . P e r d o i a k
6.2.3 Adierazleak marrazkietan Bai ikurra, bai idatzia, oinarritik zein marrazkiaren eskuinaldetik irakurtzeko moduan jarri behar dira.
Arau orokor hori aplikatzea zaila denean eta ikurrak gainazalaren egoeraren ezaugarri bereziei edo mekanizazioko gaineurriei buruzko adierazpenik ez dituenean, zimurtasunaren irizpide nagusia marraz daiteke (adierazten baldin bada) eta arau orokorraren arabera idatzi behar da.
Beharrezkoa izanez gero, ikurra gezi batean zehaztutako lerro batez lotu dakioke gainazalari. Ikurrak edo geziak piezaren kanpoaldean jarri behar dira, gainazala ordezkatzen duen lerroaren gainean edo horren luzapen baten gainean. Akotazio-printzipio nagusiari jarraituz, ikurra behin baino ez da erabiliko gainazal jakin batentzat eta, ahal bada, gainazal horren neurria edo posizioa definitzen duen kotaren bistaren gainean.
a
a
ba cb
ac
8181
6 . P e r d o i a k
Piezako gainazal guztietarako gainazal-egoera bera eskatzen baldin bada, honela adierazi behar da:- Marrazkiaren ondoan ohar bat jarrita, datu-koadroaren edo despiezearen ondoan, edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean.- Pieza adierazten duen zenbakiaren ondoren.
Piezako gainazal gehienetarako gainazal-egoera bera eskatzen baldin bada, gainazal-egoera horri dagokion ikurraren atzetik, gainazal-egoera bereziaren edo berezien ikur bat edo batzuk jarriko dira (parentesi artean).
1a a
Gainazal guztietan
8282
6 . P e r d o i a k
Ikur orokorra ez diren gainazal-egoeraren ikurrak, dagozkien gainazalen gainean jarri behar dira. Zehaztapen konplexu bat hainbat aldiz ez errepikatzeko, edo leku gutxi dagoenean, gainazalaren gainean adierazpen txiki bat egin daiteke, beti ere bere zentzua marrazkiaren gainean, piezaren marrazkitik gertu, datu-koadro edo despiezetik hurbil edo ohar orokorretarako aurreikusitako tartean azaldu behar delarik.
6.2.4 Ohar garrantzitsuak Zimurtasunari, fabrikazio-prozesuei edo mekanizazio-gaineurriei buruzko azalpenak, erabilera bermatzeko beharrezkoak direnean soilik emango dira, eta horrelakorik behar duten gainazaletan soilik. Lantegiko praktika arrunt edo ohikoak berez gainazal-egoera onargarria lortuko dela bermatzen baldin badu, ez da gainazalaren egoera adierazi beharrik izango.
a 1 a 2
a 2
a 3
z
y
y
z
3,2
a 1a 2
bc
e d=
= 4
a 3
83
6 . P e r d o i a k
6.2.5.2 Ra, zimurtasunaren irizpide nagusia adierazteko ikurrak
6.2.5 Koadro sinoptikoak6.2.5.1 Ikurrak adierazpenik gabe Ikurra Esanahia
Oinarrizko ikurra. Esanahia ohar batez azaltzen denean baino ezin da erabili.
Txirbil-harroketa bidez mekanizaturiko gainazala.
Txirbil-harroketarik egin behar ez zaion gainazala. Ikur hau mekanizazio-faseko marrazkietan ere erabil daiteke, gainazalak aurreko fabrikazio-fasean lortu den bezalaxe geratu behar duela adierazteko, txirbil-harroketarekin edo gabe.
Esanahia
Gehienez ere 3,2 µm-ko balioa duen Ra zimurtasun-gainazala.
Gehienez ere 6,3 µm-ko eta gutxienez 1,6 µm-ko balioa duen Ra zimurtasun-gainazala.
Hautazkoa DerrigorrezkoaTxirbil-harroketaz
Ikurra
Debekatua
3,2 3,2 3,2
6,31,6
6,31,6
6,31,6
83
8484
6 . P e r d o i a k
Ohar batek ikurraren esanahia azaltzen du.
6.2.5.3 Adierazpen osagarriak egiteko ikurrakIkur hauek elkarren artean konbina daitezke.
Ikur sinplifikatuak
Ikurra Esanahia
Fabrikazio-prozesua: fresaketa.
Oinarrizko luzera: 2,5 mm.
Ildoen norabidea: bistaren proiekzio-planoarekiko elkarzuta.
Mekanizazioko gaineurria: 2 mm.
Ra -rako erabiltzen den zimurtasun-irizpidearen desberdina adierazi (parentesi artean).Adibidez: Rt = 0,4 µm
Ikurra Esanahia
Fresatua
2,5
2
y z
(Rt = 0,4)
8585
6 . P e r d o i a k
6.2.6 Gainazal-egoerak 6.2.6.1 Ra zimurtasuna Profilaren altueren balio absolutuen batez bestekoa da, erdiko lerroarekiko.
Gainazal batek zimurtasun-maila zehatz bat eduki behar duela esaten denean (Ra ), gainazaleko edozein puntutan zimurtasunaren neurria ez dela adierazitako Ra balioa baino handiagoa izango ulertu behar da. Balio orientagarriak
Y1 Ra
X
Y
Y2Y3
Y4 Y5
Ra =| Y1 | + | Y2 | + | Y3 | + | Y4 | + | Y5 | + | ... | + | Yn |
n
Ra (µm) Lan-metodoakLapeaketa, superakabera, leunketa, mandrinaketa diamantez, artezketa diamantez, hari-ijezketa.
Artezketa zilindriko eta gainazal lau finak.Torneaketa diamantez.
Artezketa zilindriko eta gainazal lau arruntak.Engranajeei bizarra kentzea.Torneaketa, brotxaketa, mandrinaketa eta fresaketa oso fina. Otxabuketa oso fina.
Torneaketa, mandrinaketa, fresaketa eta otxabuketa fina.Zulaketa eta mortasaketa finak.Mikrofusioa, hotzeko ijezketa.Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa arrunta.Zulaketa arrunta.Maskorreko galdaketa.Torneaketa, mandrinaketa eta fresaketa zakarra.Estanpaketa, arrabotaketa.
Forjaketa, beroko ijezketa.Hareazko galdaketa.
0,10,2
0,4
0,8
1,6
3,2
6,3
12,550
8686
6 . P e r d o i a k
Erabilera-eremu orientagarriak
Ra (µm) Aplikazioak
Kalibreak, balbulak, doitasun handiko mekanika.IT3 perdoiakErrodadura- edo labaindura-gainazalak eusteko, paketatzeak, etab.Doitasunezko errodamenduen ahokalekuak.Zurtoinak, atorrak eta zilindro-pistoiak.Marruskadura- edo errodadura-gidak.IT4, IT5 perdoiak.Errodamendu normalen ahokalekua.Erretenen, juntura torikoen eta abarren ahokaleku estatikoak.Kalitate fineko organo mekanikoak. IT6, IT7, IT8 perdoiak.Organo mekanikoak kalitate ertainean.IT9, IT10 perdoiak.Erdiakabera arrunta.IT10 perdoia eta handiagoak.
Kanpo-gainazal mekanizatuak eta margotuak.
Galdatutako piezen alde ezkutuak, kontrapisuak.
0,10,2
0,4
0,8
1,6
3,2
6,3
12,550
8787
6 . P e r d o i a k
6.2.6.2 Txirbil-harroketa bidez lortutako zimurtasuna (Ra )
Fabrikazio-prozesuak
Lapeaketa Superakabera
Leundua
BarnekoaZilindrikoa
Laua
DiamantezArrunta
DiamantezZilindrikoa
Laua
Mandrinatua
Arteztua
Harriz leundua
Metal gogorrezArrunta
Fresatua
Engr
anaj
eak
Ra
(µm
)
50
25
12
,5
6,3
3,
2
1,6
0,
8
0,4
0,
2
0,1
0,
05
0,02
5
Ra
(µm
)
50
25
12
,5
6,3
3,
2
1,6
0,
8
0,4
0,
2
0,1
0,
05
0,02
5
DiamantezLeuna
ZakarraTorneatua
Modulu-fresazFresa-amaz LapeatuaUrratuaLeundua
Bizarrak kendua
BrotxatuaZulatua
MortasatuaAurpegituaKarraskatuaArrabotatua
Zerratua, bizarrak kendua, ebakia
Zizelkatua
Akabatua
Otxabutua
Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak
8888
6 . P e r d o i a k
6.2.6.3 Txirbil-harroketarik gabe lortutako gainazalen zimurtasuna (Ra )
Fabrikazio-prozesuak
Arrabolez leundua
Hare-txorrotaz
Hotzetan trefilatuaIrarria
EstruituaEstanpatua
Forjatua
HariztatuaHotzetanBerotan
Ijetzia
Ra
(µm
)
50
25
12
,5
6,3
3,
2
1,6
0,
8
0,4
0,
2
0,1
0,
05
0,02
5
Ra
(µm
)
50
25
12
,5
6,3
3,
2
1,6
0,
8
0,4
0,
2
0,1
0,
05
0,02
5
Argizari galduzPresioz
Maskorrekoa
AzalkitanHareatan
Galdatua
Gehien erabilitako balioakGutxien erabilitako balioak
6 . P e r d o i a k
6.2.7 Gainazal-perdoien baliokideak
89
Ra zimurtasunarentzat gomentaturiko balio-multzoa
0,0080,0100,0120,0160,0200,0250,0320,0400,0500,0630,0800,1000,1250,1600,200,250,320,400,500,630,801,001,251,602,02,53,24,05,06,38,010,012,516,020,0253240506380
100
Ra Zimurtasun-mailaren zenbakia Mekanizazio-ikurbaliokidea
μm (orientazio gisa) μin Sailkapen ingelesa, suitzarra
0,320,400,500,630,801,001,251,602,02,53,24,05,06,38,010,012,516,0
20253240506380100125160200250320400500630800
1.0001.2501.6002.0002.5003.2004.000
Sailkapen frantsesa
N1
N2
N3
N4
N5
N6
N7
N8
N9
N10
N11
N12
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
6 . P e r d o i a k
6.2.8 Gainazalen egiaztapenerako zenbait parametro
90
6.2.8.1 Anplitude-parametroak (gailurra eta harana)
Prof
ilare
n ga
ilur-
altu
era
max
imoa
(Rp)
La
gin-
luze
ra b
atea
n pr
ofila
ren
gailu
r-altu
eret
atik
han
dien
a, Z
p.
Zp2
Zp5
Zp4
Zp3
Zp1
Zp6
Rp
Lagi
n-lu
zera
6 . P e r d o i a k
91
Prof
ilare
n ha
ran-
sako
nera
max
imoa
(Rv)
La
gin-
luze
ra b
atea
n pr
ofila
ren
hara
n-sa
kone
reta
tik h
andi
ena,
Zv.
Zv1
Zv2
Zv5
Zv4
Zv3
Rv
Zv6
Lagi
n-lu
zera
6 . P e r d o i a k
92
Prof
ilare
n al
tuer
a m
axim
oa (R
z)
Lagi
n-lu
zera
bat
ean,
gai
lur-a
ltuer
a, Z
p, e
ta h
aran
-sak
oner
a, Z
v, h
andi
enar
en b
atur
a.
Rz
Zp1
Zv1
Zp2
Zv2
Zv3
Zp3
Zp4
Zp5
Zv4
Zv5
Zv6
Zp6
Lagi
n-lu
zera
6 . P e r d o i a k
93
Prof
ilare
n el
emen
tuen
bat
ez b
este
ko a
ltuer
a (R
c)
Lagi
n-lu
zera
bat
ean
prof
ilare
n el
emen
tuen
altu
eren
bat
ez b
este
ko b
aioa
, Zt.
Zt1
Zt2
Zt3
Zt4
Zt5
Zt6
Lagi
n-lu
zera
6 . P e r d o i a k
94
6.2.8.2 Anplitude-parametroak (ordenatuen batez besteko balioak)
Ebaluatutako profilaren batez besteko aritmetikoaren desbiderapena, Ra. Lagin-luzera bateko ordenatuen Z(x), balio absolutuen batez besteko aritmetikoa.
Ebaluatutako profilaren batez besteko koadratikoaren desbiderapena, Rq. Lagin-luzera bateko ordenatuen Z(x), balioen batez besteko koadratikoa.
Ra =1l
l
0| Z(x) | dx
Rq =
1l
l
0Z2(x) dx .
.
9595
6 . P e r d o i a k
Elementubakunak
Elementubakun edoerlazionatuak
Erlazionatutakoelementuak
Forma
Norabidea
Kokapena
Oszilazioa
Zuzentasuna
Lautasuna
Biribiltasuna
Zilindrikotasuna
Lerro-forma
Gainazal-forma
Paralelotasuna
Elkarzutasuna
Inklinazioa
Posizioa
Zentrokidetasuna/ardazkidetasuna
Simetria
Zirkularra
Osoa
Elementuak eta perdoi-mota
Perdoien ezaugarriei dagozkien ikurrak (DIN 7184)
6.3 Perdoi geometrikoak
Ezaugarriak Ikurra
9696
6 . P e r d o i a k
t
t1
t 2 t
Zuz
enta
sun-
perd
oia
Perd
oi-g
unea
pla
no b
atea
n pr
oiek
tatz
ean,
gun
e ho
ri t
tarte
bat
ez b
erei
zita
ko
bi le
rro
zuze
n pa
rale
loz
mug
atut
a ge
ratz
en d
a.
Perd
oia
elka
rren
arte
an
elka
rzut
ak d
iren
bi
nora
bide
tan
zeha
ztut
a ba
ldin
bad
ator
, per
doi-
gune
a t 1 ×
t 2 sek
ziok
o pa
rale
lepi
pedo
bat
izan
go
da.
Perd
oi-g
unea
t di
amet
roko
zi
lindr
o ba
t da,
bet
iere
pe
rdoi
aren
bal
ioar
en
aurr
ean
Ø z
einu
a ag
ertz
en
bada
.
Perd
oitu
riko
gain
azal
eko
edoz
ein
lerr
o, 0
,1 m
m
bere
izita
dau
den
bi le
rro
para
lelo
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da.
t 1 =
0,1
mm
× t 2 =
0,
2 m
m e
baki
dura
dun
para
lele
pipe
do b
aten
ba
rnea
n au
rkitu
beh
ar d
u pe
rdoi
turik
o el
emen
tuak
.
Perd
oitu
riko
zilin
droa
ren
arda
tzak
Ø 0
,1 m
m-k
o zi
lindr
oare
n ba
rnea
n eg
on b
ehar
ko d
u.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Ø 0
,1
0,1
6.3.1. Forma-perdoiak
0,2 0
,1
9797
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
588101216
Gainazalaren luzera L (mm)
BereziaArrunta
Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)
50 arte > 50 - 80 > 80 - 120 > 120 - 200 > 200 - 250 > 250 - 400
50608090100200
101212162025
25 arte > 25 - 50 > 50 - 80 > 80 - 120
BereziaArruntaNeurria (mm)
Artezketa (µm)Torneaketa (µm)ØL
≥ 3 - 25 ≥ 6 - 25 ≥ 12 - 25 ≥ 20 - 80
30405065
15202532
Ø t
t
Ø
L
t
L
t
9898
6 . P e r d o i a k
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
t
0,08
Perd
oiar
en g
unea
t d
istan
tzia
ba
tez
bere
izita
ko b
i pla
no
para
lelo
k m
ugat
zen
dute
.
Perd
oitu
riko
gain
azala
k 0,
08
mm
-ko
tartea
dut
en b
i plan
o pa
ralel
oren
artea
n ko
katu
ta eg
on
beha
r du.
Lau
tasu
n-pe
rdoi
a
9999
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
10101212162025
Gainazala (cm2)BereziaArrunta
Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)
6,3 arte> 6,3 - 25> 25 - 63> 63 - 160> 160 - 400
> 400 - 1.000> 1.000 - 2.000
5050608090100200
5588101216
t
t t
t
Zabalera edo luzera Zabalera edo luzera
100100
6 . P e r d o i a k
Bir
ibilt
asun
-per
doia
Zili
ndri
kota
sun-
perd
oia
t
0,1
0,03
Perd
oiar
en g
unea
erra
dioe
n ar
teko
t d
ifere
ntzi
a du
ten
bi
zilin
dro
arda
zkid
eren
arte
an
egon
beh
arko
da.
Perd
oitu
riko
ertz
a 0,
03 m
m-k
o er
radi
o-di
fere
ntzi
a du
ten
bi
zirk
unfe
rent
zia
arda
zkid
een
arte
an k
okat
urik
ego
n be
hark
o da
.
Ard
atza
reki
ko e
lkar
zuta
den
eb
aket
a-pl
ano
bako
itzea
n pe
rdoi
turik
o in
guru
-lerro
ak
0,1
mm
-ko
erra
dio-
dife
rent
zia
dute
n bi
zirk
ulu
zent
roki
deen
ar
tean
kok
atur
ik e
gon
beha
rko
du.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
t0,
1
Perd
oitu
riko
gain
azal
a t
erra
dio-
dife
rent
zia
dute
n bi
zi
lindr
o ar
dazk
idee
n ar
tean
kok
atur
ik
egon
beh
arko
da.
Perd
oitu
riko
gain
azal
a 0,
1 m
m-k
o er
radi
o-di
fere
ntzi
a du
ten
bi z
ilind
ro a
rdaz
kide
en
arte
an k
okat
urik
ego
n be
hark
o da
.
101101
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
BereziaArrunta
Artezketa (µm)Torneaketa (µm)Kontuan hartutako
diametroa (mm)
2550100250500
510162025
3581012
t
t
102102
6 . P e r d o i a k
Lerr
o-fo
rma
perd
oia
Øt
Perd
oitu
riko
lerro
aren
pun
tu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
pl
anok
o bi
lerro
en a
rteko
t di
stant
ziar
i ler
ro-fo
rmar
en
perd
oia
derit
zo. B
i ler
ro h
auek
t
diam
etro
ko z
irkul
uan
lerro
in
gura
tzai
leak
dira
, eta
zen
troak
ge
omet
ria b
erdi
neko
lerro
an
daud
e.
Proi
ekzi
o-pl
anoa
reki
ko p
aral
elo
dago
en se
kzio
bak
oitz
ean,
pr
ofil
kont
rola
tua
0,04
mm
-ko
dia
met
roa
dauk
aten
bi
ingu
ratz
aile
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da, h
orie
n ze
ntro
ak
prof
il ge
omet
riko
perfe
ktu
bate
n ga
inea
n da
udel
arik
.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
0,04
Gai
naza
l-for
ma
perd
oia
Perd
oiar
en g
unea
t
diam
etro
a du
ten
esfe
ren
bi g
aina
zal i
ngur
atza
ilek
mug
atut
a da
go, b
eren
ze
ntro
ak fo
rma
geom
etrik
o pe
rfekt
ua d
auka
n ga
inaz
al
bate
n ga
inea
n da
udel
arik
.
Gai
naza
l kon
trola
tua
0,02
mm
-ko
dia
met
roko
esf
era
dute
n bi
gai
naza
l ing
urat
zaile
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da, h
orie
n ze
ntro
ak g
aina
zal g
eom
etrik
oki
perfe
ktu
bate
n ga
inea
n
daud
elar
ik.
0,02
Esfe
ra Ø
t
103103
6 . P e r d o i a k
Ler
ro z
uzen
bat
en p
erdo
ia b
este
err
efer
entz
iako
lerr
o zu
zen
bate
kiko
Perd
oia
nora
bide
bak
ar b
atea
n ad
iera
zten
den
ean,
pe
rdoi
turik
o pu
ntu
guzt
iek
aurk
itu b
ehar
dut
en
erre
fere
ntzi
a-le
rroar
ekik
o pa
rale
lo d
iren
bi p
lano
pa
rale
loen
arte
ko t
dist
antz
iari
para
lelo
tasu
n-pe
rdoi
a de
ritzo
.
Ard
atz
kont
rola
tua
berti
kale
an 0
,1 m
m
bere
izita
dau
den
bi z
uzen
en
arte
an e
gong
o da
, eta
ho
riek
A er
refe
rent
ziak
o ar
datz
arek
iko
para
lelo
dira
.
Ard
atz
kont
rola
tua
horiz
onta
lean
0,1
mm
be
reiz
ita d
aude
n bi
zuz
enen
ar
tean
ego
ngo
da, e
ta
horie
k A
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekik
o pa
rale
lo d
ira.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
t
0,1
A
0,1
A
A
A
0,1
A
6.3.2 Norabide-perdoiakParalelotasuna
A
104104
6 . P e r d o i a k
- Balio orientagarriak
t A
t
d
d
A L
≤ 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
≤ 3> 3 - 6> 6 - 25
≤ 3> 3 - 6> 6 - 25
≤ 10> 10 - 25≥ 12 - 40
1008080180160160180160260
----25----50605080
101010151515202025
----8--1212--1520
Berezia (µm)Arrunta (µm)Neurria (mm)
L d Zulaketabarautsez Mandrinaketa Mandrinaketa
punteagailuz Artezketa
105105
6 . P e r d o i a k
Lerr
o zu
zen
bate
n pa
rale
lota
sun-
perd
oia
best
e er
refe
rent
ziak
o le
rro
zuze
n ba
teki
ko
tt1
t 20,
2A
0,1
A
A
0,2
A 0,1
A
A
AØ
0,0
3
A
Perd
oiar
en g
unea
t 1 × t 2
sekz
iodu
n pa
rale
lepi
pedo
ba
tez
mug
atut
a da
go, e
rrefe
rent
ziak
o le
rroar
ekik
o pa
rale
lo,
perd
oia
elka
rreki
ko
perp
endi
kula
rrak
dire
n bi
pl
anot
an z
ehaz
ten
bada
.
Perd
oiar
en g
unea
t di
amet
roa
duen
zili
ndro
ba
tez
mug
atut
a da
go,
arda
tza
erre
fere
ntzi
ako
zuze
nare
kiko
par
alel
o da
goel
a, pe
rdoi
aren
ba
lioar
en a
urre
tik Ø
zei
nua
ager
tzen
den
ean.
Ard
atz k
ontro
latua
pa
ralel
epip
edo
baten
ba
rruan
egon
go d
a, eta
ho
rren
oina
rria 0
, 2 m
m
(hor
izont
ala) x
0,1
mm
(b
ertik
ala) i
zang
o da
, eta
alt
uera
A er
refe
rent
ziako
ar
datza
reki
ko p
arale
lo.
Ard
atz k
ontro
latua
0,0
3 m
m-k
o di
ametr
oa d
auka
n zil
indr
o ba
ten b
arru
an
egon
beh
arko
da,
eta
arda
tza er
refe
rent
ziazk
o A
arda
tzarre
kiko
(e
rrefe
rent
ziako
zuze
na)
para
lelo
izang
o da
.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
106106
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
Berezia (µm)
Mandrinaketa txantiloiz
Arrunta (µm)Zulaketa barautsez
Neurria (mm)
L d
≤ 25
> 25 - 50
> 50 - 100
> 100 - 200
≤ 25≤ 12
> 12 - 25≤ 12
> 12 - 25≤ 3
> 3 - 25
508011060180200200
122424506390100
t Ad
dA
L
t
107107
6 . P e r d o i a k
t
0,01
B
B
t
CC
0,1
Perd
oiar
en g
unea
t
dist
antz
ia b
atez
be
reiz
ita d
aude
n et
a el
karr
ekik
o et
a er
refe
rent
ziak
o pl
anoe
kiko
par
alel
o di
ren
bi p
lano
k de
finitz
en d
ute.
Perd
oiar
en g
unea
t
dist
antz
ia b
atez
be
reiz
ita d
aude
n et
a el
karr
ekik
o et
a er
refe
rent
ziak
o zu
zena
reki
ko p
aral
elo
dire
n bi
pla
nok
defin
itzen
dut
e.
Zulo
aren
ard
atza
0,0
1 m
m b
erei
zita
dau
den
eta
B e
rref
eren
tzia
ko
plan
oare
kiko
par
alel
o di
ren
bi p
lano
ren
arte
an
egon
go d
a.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
1 m
m b
erei
zita
da
uden
eta
zul
oare
n C
err
efer
entz
iako
ar
datz
arek
iko
para
lelo
di
ren
bi p
lano
ren
arte
an
egon
go d
a.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Ler
ro z
uzen
bat
en p
aral
elot
asun
-per
doia
err
efer
entz
iako
pla
no b
atek
iko
Plan
o ba
ten
para
lelo
tasu
n-pe
rdoi
a er
refe
rent
ziak
o zu
zen
bate
kiko
108108
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak Plano bereko bi gainazalen arteko paralelotasuna.
Ardatz berean kokatutako bi mataderaren arteko paralelotasuna.
Neurria L (mm)
BereziaArrunta
Lapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo arrabotaketa (µm)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 250> 250 - 500
506080100140250
202530355075
101520253045
25 arte > 25 - 50 > 50 - 80 > 80 - 120 > 120 - 250 > 250 - 450
25 40 50 100 130 180
NeurriaL (mm)
Perdoiarrunta
(fresaketa)(µ)
A
L
t A
t
A
t A
t
L
109109
6 . P e r d o i a k
Plan
o ba
ten
para
lelo
tasu
n-pe
rdoi
a er
refe
rent
ziak
o be
ste
plan
o ba
teki
ko
tA
A
D
D
0,01
/100
0,01
Perd
oiar
en g
unea
t di
stant
zia
bate
z be
reiz
ita
daud
en e
ta e
lkar
reki
ko
eta
erre
fere
ntzi
ako
plan
oare
kiko
par
alel
o di
ren
bi p
lano
k de
finitz
en
dute
.
Plan
o ko
ntro
latua
0,0
1 m
m b
ereiz
ita d
aude
n eta
D
erre
fere
ntzia
ko p
lanoa
reki
ko
para
lelo
dire
n bi
plan
oren
ar
tean
egon
go d
a.
Plan
o ko
ntro
latuk
o pu
ntu
guzti
ak, 1
00 m
m-
ko lu
zera
ko ed
ozein
za
titan
, elk
arre
kiko
eta A
er
refe
rent
ziako
plan
oare
kiko
pa
ralel
o di
ren
bi p
lanor
en
artea
n eg
ongo
dira
, 0,0
1 m
m
bere
izita.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
110110
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak Bi gainazal lauen arteko paralelotasuna.
Gainazalaren luzera L (mm)
BereziaArruntaLapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo
arrabotaketa (µm)25 arte
> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 250> 250 - 500
255060100130180
121220254080
5510123080
t A
A
t
L
111111
6 . P e r d o i a k
ElkarzutasunaEl
karz
utas
un-p
erdo
ia, e
rref
eren
tzia
-pla
no e
do z
uzen
bat
ekik
o (p
lano
edo
lerr
o ba
teki
ko)
0,1
Perd
oitu
riko
gain
azal
aren
pun
tu
guzt
iek
egon
beh
ar
dute
n er
refe
rent
zia-
gain
azal
arek
iko
elka
rzut
et
a el
karr
ekik
o pa
rale
lo
dire
n pl
anoe
n ar
teko
t di
stan
tzia
da.
Perd
oi-g
unea
, beh
in
plan
o ba
tean
pro
iekt
atu
eta
gero
, t d
ista
ntzi
a ba
tez
bere
izita
dau
den
bi z
uzen
par
alel
oz
mug
atut
a da
go, z
uzen
ho
riek
erre
fere
ntzi
ako
plan
oari
elka
rzut
ak
dire
larik
, per
doia
no
rabi
de b
akar
bat
ean
zeha
zten
den
ean.
Perd
oitu
riko
gain
azal
ak e
rref
eren
tzia
-ga
inaz
alar
ekik
o el
karz
ut e
ta p
aral
elo
(0,1
mm
-ko
dist
antz
ia) d
en p
lano
an e
gon
beha
r du.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
t
112112
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak Bi zuloren arteko elkarzutasuna.
Neurria L edo L1 (mm)
BereziaArruntaMandrinaketa txantiloiz (µ)
Mandrinaketa (µm)
Zulaketa barautsez (µm)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 120> 120 - 200> 200 - 250
100120160160260360
252540405080
121220202550
≤ 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
BereziaArrunta
Mandrinaketa txantiloiz (µm)
Mandrinaketa (µm)
Zulaketa barautsez (µm) L d
≤ 3> 3 - 6> 6 - 24
≤ 3> 3 - 6> 6 - 20> 20 - 24
≤ 6> 6 - 24> 12 - 60
608080160160160160150160260
----20----2025252550
10101010101012121225
Øt A
A
AL1
t /2
L
d
AØt d d
t /2
L
Neurria (mm)
113113
6 . P e r d o i a k
Plan
o ba
ten
elkar
zuta
sun-
perd
oia
erre
fere
ntzia
ko le
rro
zuze
n ba
teki
ko
t
t 2t 1
Ø
A
Ø 0
,01
A
0,1
0,2
tA
0,08
A
tA
0,08
A
Perd
oia
elka
rreki
ko e
lkar
zut d
iren
bi
nora
bide
tan
adie
razi
ta d
ator
rene
an,
perd
oitu
riko
lerro
aren
pun
tu g
uztie
k eg
on b
ehar
dut
en e
rrefe
rent
zia-
gain
azal
arek
iko
elka
rzut
den
pa
rale
pipe
doar
en t 1
× t 2
eba
kidu
rari
derit
zo e
lkar
zuta
suna
.
Ø ik
urra
per
doia
ren
aurre
an ja
rtzen
de
nean
, per
doitu
riko
lerro
aren
pun
tu
guzt
iek
egon
beh
ar d
uten
erre
fere
ntzi
a-ga
inaz
alar
ekik
o zi
lindr
o el
karz
utar
en t
di
amet
roar
i der
itzo
elka
rzut
asun
a.
Perd
oiar
en g
unea
t d
istan
tzia
bat
ez
bere
izita
dau
den
eta
elka
rreki
ko
para
lelo
eta
erre
fere
ntzi
ako
zuze
nare
kiko
elk
arzu
tak
dire
n bi
pl
anok
def
initz
en d
ute.
Perd
oiar
en g
unea
t d
istan
tzia
bat
ez
bere
izita
dau
den
eta
elka
rreki
ko
para
lelo
eta
erre
fere
ntzi
ako
plan
oare
kiko
elk
arzu
tak
dire
n bi
pl
anok
def
initz
en d
ute.
Zilin
droa
ren
arda
tza
perd
oi-g
une
para
lele
pipe
diko
bat
en b
arru
an
egon
beh
ar d
a, 0,
1 m
m x
0,2
mm
oi
narri
arek
in e
ta e
rrefe
rent
ziak
o pl
anoa
reki
ko e
lkar
zuta
den
al
tuer
arek
in.
Zilin
dro
kont
rola
tuar
en a
rdat
za,
goik
oa, 0
,01
mm
-ko
diam
etro
a da
ukan
eta
A e
rrefe
rent
ziak
o pl
anoa
reki
ko a
rdat
z el
karz
uta
dauk
an a
lde
zilin
drik
o ba
ten
barru
an
egon
go d
a.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
08 m
m
bere
izita
dau
den
eta A
ard
atza
reki
ko
(erre
fere
ntzi
ako
zuze
na) e
lkar
zuta
k di
ren
bi p
lano
par
alel
oren
arte
an
egon
go d
a.
Plan
o ko
ntro
latu
a 0,
08 m
m b
erei
zita
da
uden
eta
A e
rrefe
rent
ziak
o pl
ano
horiz
onta
lare
kiko
elk
arzu
tak
dire
n bi
pl
ano
para
lelo
ren
arte
an e
gong
o da
.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Lerr
o zu
zen
bate
n elk
arzu
tasu
n-pe
rdoi
a pl
ano
bate
kiko
Plan
o ba
ten
elkar
zuta
sun-
perd
oia
erre
fere
ntzia
ko p
lano
bat
ekik
o
114114
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
15152025404060
Neurria L (mm)
BereziaArruntaLapeaketa (µm)Artezketa (µm)Fresaketa edo
arrabotaketa (µm)
25 arte> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 125> 125 - 200> 200 - 250> 250 - 400
50100120200240260360
551012122550
t A
A
L
t
115115
6 . P e r d o i a k
Inklinazio-perdoia
Perd
oitu
riko
lerr
oare
n pu
ntu
gu
ztie
k eg
on b
ehar
dut
en
er
refe
rent
zia-
lerr
oare
kiko
aurr
eiku
sita
ko a
ngel
u
id
eala
reki
ko p
aral
elo
eta
inkl
inat
u di
ren
bi p
lano
en
ar
teko
t d
ista
ntzi
ari
in
klin
azio
a de
ritzo
.
Perd
oitu
riko
gain
azal
aren
punt
u gu
ztie
k eg
on b
ehar
dute
n er
refe
rent
zia-
lerr
oare
kiko
au
rrei
kusi
tako
ang
elu
idea
lare
kiko
par
alel
o et
a
in
klin
atu
dire
n bi
pla
noen
arte
ko t
dis
tant
ziar
i ink
linaz
ioa
de
ritzo
.
Inkl
inaz
io-p
erdo
ia p
lano
edo
zuz
en b
atek
iko
lerr
o ed
o ga
inaz
al b
ati a
plik
atut
a
t
AB
A-B
0,08
60º
60º
A
A0,
08
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8 m
m
bere
izita
dau
den
bi p
lano
pa
rale
lore
n ar
tean
ego
ngo
da, e
ta p
lano
hor
iek
A-B
ar
datz
hor
izon
tala
reki
ko
(err
efer
entz
iako
zuz
ena)
60
º ink
linat
uta
egon
go
dira
.
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8 m
m b
erei
zita
dau
den
bi
plan
o pa
rale
lore
n ar
tean
eg
ongo
da,
eta
pla
no
horie
k A
pla
noar
ekik
o (e
rref
eren
tzia
ko p
lano
a)
60º i
nklin
atut
a eg
ongo
di
ra.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
116116
6 . P e r d o i a k
6.3.3 Kokapen-perdoiak
Perd
oi-g
unea
t d
iam
etro
a da
ukan
zirk
ulu
bate
z m
ugat
uta
dago
, eta
ho
rren
zen
troa
punt
u ko
ntro
latu
aren
pos
izio
an
koka
tuta
dag
o.
Perd
oi-g
unea
t d
ista
ntzi
a ba
tez
bere
izita
ko e
ta
zuze
n ko
ntro
latu
arek
iko
sim
etrik
oki k
okat
utak
o bi
zu
zen
para
lelo
z m
ugat
uta
dago
, per
doia
nor
abid
e ba
kar b
atea
n ze
hazt
en
dene
an.
Perd
oiar
en g
unea
t 1 ×
t 2
azal
erad
un p
aral
elep
iped
o ba
tez
mug
atut
a da
go,
horr
en a
rdat
za z
uzen
ko
ntro
latu
aren
pos
izio
an
dago
elar
ik, p
erdo
ia
elka
rrek
iko
elka
rzut
ak d
iren
bi n
orab
idet
an z
ehaz
ten
bada
.
Punt
u ba
ten
posiz
io-p
erdo
ia
t
t t 2
t1
100
Ø0,
3
68
Ø0,
5
208
8
A
A3x
8zu
lo 8zu
lo 0,20,05
3030
30153030
Ben
etak
o eb
aket
a-pu
ntua
0,
3 m
m-k
o di
amet
rodu
n zi
rkul
u ba
ten
barr
uan
egon
go d
a, h
orre
n ze
ntro
ak e
bake
ta-
punt
u ko
ntro
latu
aren
po
sizi
oare
kin
bat e
gite
n du
elar
ik.
Hiru
zuz
enet
ako
bako
itza
0,5
mm
ber
eizi
tako
eta
zu
zen
kont
rola
tuar
en
posi
zioa
reki
ko s
imet
rikok
i ko
katu
tako
bi z
uzen
pa
rale
lore
n ar
tean
ego
ngo
da, A
pla
noar
ekik
o.
Zortz
i zul
oeta
ko
bako
itzar
en a
rdat
za g
une
para
lele
pipe
diko
bat
en
barr
uan
egon
go d
a, g
une
horr
en o
inar
ria 0
,05
mm
(h
oriz
onta
la) x
0,2
mm
(b
ertik
ala)
izan
go d
a,
bero
rren
ard
atza
zul
o ko
ntro
latu
en a
rdat
zen
posi
zioa
reki
n ba
t iza
nik.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Lerr
o zu
zen
bate
n po
sizio
-per
doia
Posizioa
117117
6 . P e r d o i a k
Perd
oiar
en g
unea
t
diam
etro
a du
en
zilin
dro
bate
z m
ugat
uta
dago
, ard
atza
zuz
en
kont
rola
tuar
en p
osiz
ioan
da
goen
a, p
erdo
iare
n ba
lioar
en a
urre
tik Ø
zei
nua
ager
tzen
den
ean.
Perd
oi-g
unea
bi p
lano
pa
rale
loz
mug
atut
a da
go, h
orie
n ar
teko
di
stan
tzia
t iz
anik
, eta
pl
ano
kont
rola
tuar
en
posi
zioa
reki
ko s
imet
rikok
i ko
katu
ta d
aude
larik
.
Lerr
o zu
zen
bate
n po
sizio
-per
doia
t
t
100
B
A 68
AB
Ø0,
08
8x
30 30
3030
3015
Ø0,
1
35A B
BA
0,05
105º
Ø
Zulo
aren
ard
atza
0,0
8 m
m-k
o di
amet
rodu
n al
de z
ilind
riko
bate
n ba
rruan
ego
n be
hark
o da
, hor
ren
arda
tza
zuze
n ko
ntro
latu
aren
pos
izio
an
dago
elar
ik, A
eta
B p
lano
ekik
o (e
rrefe
rent
ziak
o pl
anoa
k).
Zortz
i zul
oeta
ko b
akoi
tzar
en
arda
tza
0,1
mm
-ko
diam
etro
dun
gune
zili
ndrik
o ba
ten
barru
an e
gon
beha
rko
da, b
eror
ren
arda
tza
zulo
ko
ntro
latu
en a
rdat
zen
posiz
ioar
ekin
bat
izan
ik.
Plan
o in
klin
atua
bi
plan
o pa
rale
lore
n ar
tean
eg
ongo
da
(hor
iek
0,05
m
m b
erei
zita
) eta
pla
no
kont
rola
tuar
ekik
o sim
etrik
oki
koka
tuta
, A p
lano
arek
iko
(erre
fere
ntzi
ako
plan
oa) e
ta B
er
refe
rent
ziak
o zi
lindr
oare
kiko
(e
rrefe
rent
ziak
o zu
zena
).
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazio
a
Plan
o ba
ten
edo
simet
ria-
plan
o ba
ten
posiz
io-p
erdo
ia
118118
6 . P e r d o i a k
Zentrokidetasuna eta ardazkidetasuna
Ard
atz
bate
n ar
dazk
idet
asun
-per
doia
Punt
u ba
ten
zent
roki
deta
sun-
perd
oia
t
A
Ø 0
,01
A
Ø 0
,08
Ø
Ø
ØBA
A-B
t
Perd
oi-g
unea
t d
iam
etro
ko
zirk
ulu
bate
z m
ugat
uta
dago
, hor
ren
zent
roa
erre
fere
ntzi
ako
punt
uare
kin
bat d
ator
rela
rik.
Perd
oiar
en g
unea
t
diam
etro
a du
en z
ilind
ro
bate
z m
ugat
uta
dago
, pe
rdoi
aren
bal
ioar
en
aurr
etik
Ø z
einu
a ag
ertz
en
dene
an.
Zirk
ulua
ren
zent
roa,
pe
rdoi
lauk
izuz
enar
i lo
tua,
0,0
1 m
m-
ko d
iam
etro
dun
zirk
ulu
bate
n ba
rrua
n eg
on b
ehar
ko d
a,
A e
rref
eren
tzia
ko
zirk
ulua
reki
ko
zent
roki
dea
izan
ik.
Zilin
droa
ren
arda
tza,
pe
rdoi
lauk
izuz
enar
i lo
tuta
, 0,0
8 m
m-k
o di
amet
rodu
n al
de
zilin
drik
o ba
ten
barr
uan
egon
go d
a,
A-B
err
efer
entz
iako
ar
datz
arek
in a
rdaz
kide
a de
na.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
119119
6 . P e r d o i a k
≤ 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 120
Balio orientagarriak Kanpo-diametroen arteko zentrokidetasuna.
BereziaArrunta
Artezketa (µm)Tornu automatikoa(µm)
Torneaketa (µm) L d
3 - 18> 18 - 30
6 - 18> 18 - 3018 - 3018 arte
> 18 - 30> 30 - 80
2525404060808080
505080----------
1212202025254040
Ø t A
A
L
d t /2
Neurria (mm)
120120
6 . P e r d o i a k
3 arte> 3 - 6> 6 - 10> 10 - 30
3 arte> 3 - 6> 6 - 10> 10 - 18> 18 - 3010 arte
> 10 -3030 arte
Balio orientagarriak Luzetarako ardatz bera duten bi zuloren arteko zentrokidetasuna.
≤ 25
> 25 - 50
> 50 - 80
> 80 - 125
Neurria (mm)
Berezia (µm)Arrunta (µm)
Artezketa LapeaketaMandrinaketa txantiloiaz
Zulaketa barautsez Otxabuketa L d
160120100100200180180160160220200300
6350404080806060609090100
252525125050404025808090
----88----121212252550
----55----888181840
Ø t A
AL
d
t
121121
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak Bi barne-zuloren eta zulo baten eta kanpo-diametroaren arteko zentrokidetasuna.
3 -6> 6 - 12> 12 - 25
3 - 12> 12 - 5012 - 25
> 25 - 8025 - 124
≤ 25
> 25 - 80
> 80 - 120
> 120 - 250
Neurria (mm)
Berezia (µm)Arrunta (µm)
Artezketa MandrinaketaZulaketa tornuan
L d Barra tenkatua
Barra torneatua
160160160200200250250400
4050608090130160200
----25--40505080
--8--12404050
Ø t A
Ø t A
A
A
L
L
d d
t /2
L t
/2
122122
6 . P e r d o i a k
Simetria
Perd
oi-g
unea
bi p
lano
pa
rale
loz
mug
atut
a da
go,
horie
n ar
teko
dist
antz
ia t
dela
rik e
ta e
rrefe
rent
ziak
o sim
etria
-pla
noar
ekik
o (e
do
arda
tzar
ekik
o) si
met
rikok
i ko
katu
ta d
aude
larik
.
Perd
oi-g
unea
, beh
in p
lano
ba
tean
pro
iekt
atu
eta
gero
, t d
istan
tzia
bat
ez b
erei
zita
da
uden
bi z
uzen
par
alel
oz
mug
atut
a da
go, z
uzen
hor
iek
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekik
o (e
do si
met
ria-p
lano
arek
iko)
sim
etrik
oki k
okat
uta
daud
elar
ik, p
erdo
ia n
orab
ide
baka
r bat
ean
zeha
zten
den
ean.
Perd
oiar
en g
unea
t 1 ×
t 2
azal
erad
un p
aral
elep
iped
o ba
tez
mug
atut
a da
go, h
orre
n ar
datz
a er
refe
rent
ziak
o ar
datz
arek
in b
at d
ator
rela
rik,
perd
oia
elka
rreki
ko e
lkar
zuta
k di
ren
bi n
orab
idet
an z
ehaz
ten
bada
.
Sim
etri
a-pl
ano
bate
n sim
etri
a-pe
rdoi
a t
t
t1
t 2
A0,
08A
A
0,08
A-B A
ADC
B
0,05
0,01
C-D
A-B
Arte
kako
sim
etria
-pla
noa
0,08
mm
ber
eizi
tako
bi
plan
oren
arte
an e
gong
o da
, eta
pla
no h
orie
k A
er
refe
rent
ziak
zeh
azte
n du
en si
met
ria-p
lano
arek
iko
simet
rikok
i kok
atut
a eg
on
beha
rko
dira
.
Zulo
aren
ard
atza
0,8
m
m b
erei
zita
ko b
i pla
no
para
lelo
ren
arte
an e
gon
beha
rko
da, p
lano
hor
iek
A et
a B
erre
fere
ntzi
ako
arte
ken
bene
tako
sim
etria
-pl
anoa
reki
ko si
met
rikok
i ko
katu
ta d
aude
larik
.
Zulo
aren
arda
tza g
une
para
lelep
iped
iko
baten
ba
rruan
egon
go d
a, eta
hor
ren
oina
rria 0
,1 m
m (h
orizo
ntala
) x
0,05
mm
(ber
tikala
) iza
ngo
da, a
rdatz
a A-B
eta C
-D
simetr
ia-pl
ano
bene
takoe
n eb
aketa
k os
atzen
due
n ar
datza
reki
n ba
t iza
nik.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Lerr
o zu
zen
bate
n ed
o ar
datz
bat
en si
met
ria-
perd
oia
123123
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak Hozka baten ardatz batekiko simetria.
tA
A
t b
Berezia (µm)Arrunta (µm)
ArtezketaFresaketaZabalerab (mm)
12 arte> 12 - 50> 50 - 125
80130160
255080
124124
6 . P e r d o i a k
6.3.4 Oszilazio-perdoiak
t
0,1
A-B
AB
0,2
A
A
A
A0,
2
Perd
oi-g
unea
, ar
datz
arek
iko
elka
rzut
a de
n ed
ozei
n ne
urri
plan
oren
bar
ruan
, bi
zirk
ulu
zent
roki
dez
mug
atut
a da
go, e
ta
horie
n er
radi
oen
arte
ko d
ifere
ntzi
a t
da.
Zent
roa
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekin
bat
dat
or.
Osz
ilazi
o-pe
rdoi
a or
o ha
r ar
datz
bat
en in
guru
ko
bira
keta
oso
ei a
plik
atze
n za
ie e
ta, o
ndor
ioz,
bi
rake
ta o
satu
gabe
ei
buru
zkoa
den
ean,
ber
ezik
i ad
iera
zi b
ehar
ko d
a.
Osz
ilazio
erra
diale
ko
perd
oia,
A-B
er
refe
rent
ziako
arda
tzare
n in
guru
an b
uelta
oso
bate
an
zeha
r, ed
ozein
neu
rri
plan
otan
, ez d
a 0,1
mm
ba
ino
hand
iagoa
izan
be
hark
o.
Osz
ilazio
erra
diale
ko
perd
oia e
z da 0
,2 m
m
bain
o ha
ndiag
oa iz
an
beha
r, ed
ozein
neu
rri
plan
otan
, A zu
loar
en
arda
tzare
n (e
rrefe
rent
ziako
ar
datza
) ing
urua
n bu
elta o
so b
atean
zeha
r ko
ntro
latur
iko
piez
a bat
ne
urtze
n de
nean
.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Osz
ilazi
o zi
rkul
ar-e
rrad
iale
ko p
erdo
ia
Perd
oi-g
aina
zala
Neu
rket
ako
plan
oa
Oszilazio zirkularra
125125
6 . P e r d o i a k
Perd
oi-g
unea
, edo
zein
pos
izio
er
radi
alet
an, t
dist
antz
ia b
atez
be
reiz
itako
bi z
irkul
uk m
ugat
zen
dute
, eta
hor
iek
neur
keta
-zili
ndro
ba
ten
barru
an m
ante
ntze
n di
ra, z
ilind
roar
en a
rdat
za
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekin
bat
da
torre
larik
.
Perd
oi-g
unea
t d
istan
tzia
bat
ez
bere
izita
ko b
i zirk
uluk
mug
atze
n du
te, e
ta h
orie
k ne
urke
ta-k
ono
bate
n ba
rruan
man
tent
zen
dira
, ko
noar
en a
rdat
za e
rrefe
rent
ziak
o ar
datz
arek
in b
at d
ator
rela
rik.
Beste
rik z
ehaz
tu e
zean
, neu
rket
a no
rabi
dea
gain
azal
arek
iko
norm
ala
dela
joko
da.
Osz
ilazi
o zi
rkul
ar-a
xial
eko
perd
oia
t
D
0,1
D
0,1
C
C
0,1
C
C
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
ia,
D e
rrefe
rent
ziak
o ar
datz
aren
in
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urri-
plan
otan
, ez
da
0,1
mm
bai
no h
andi
agoa
iz
ango
.
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
ia
zeha
ztut
ako
nora
bide
an, C
er
refe
rent
ziak
o ar
datz
aren
in
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urke
ta-
kono
tan,
ez
da 0
,1 m
m b
aino
ha
ndia
goa
izan
go.
Osz
ilazi
o pe
rdoi
a ga
inaz
al
mak
urra
ren
tang
ente
arek
iko
nora
bide
elk
arzu
tean
, C
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
en
ingu
ruan
bue
lta o
so b
atea
n ze
har,
edoz
ein
neur
keta
-ko
nota
n, e
z da
0,1
mm
bai
no
hand
iago
a iz
ango
.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Osz
ilazi
o zi
rkul
arre
ko p
erdo
ia e
doze
in n
orab
idet
an
Neu
rket
a-zi
lindr
oa
Neu
rket
a-ko
noa
t
t
t
126126
6 . P e r d o i a k
Balio orientagarriak
Zabalera (mm) Berezia (µ)Arrunta (µ)
ArtezketaTornu automatikoa
Torneaketa edofresaketa
6 - 12> 12 - 25> 25 - 50> 50 - 80> 80 - 200> 200 - 250
508090100130250
80130------------
2550606080130
A
t
d
t A
127127
6 . P e r d o i a k
C
C0,
1Pe
rdoi
-gun
ea t
dis
tant
zia
bate
z be
reiz
itako
bi z
irkul
uk m
ugat
zen
dute
, eta
hor
iek
ange
lua
zeha
ztut
a da
ukan
neu
rket
a-ko
no b
aten
bar
ruan
m
ante
ntze
n di
ra, k
onoa
ren
arda
tza
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekin
bat
da
torr
elar
ik.
Osz
ilazi
o ax
iale
ko p
erdo
ia
zeha
ztut
ako
nora
bide
an, C
er
refe
rent
ziak
o ar
datz
aren
in
guru
an b
uelta
oso
bat
ean
zeha
r, ed
ozei
n ne
urke
ta
kono
tan,
ez
da 0
,1 m
m
bain
o ha
ndia
goa
izan
beh
ar.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazio
a
Osz
ilazi
o zi
rkul
arre
ko p
erdo
ia n
orab
ide
jaki
n ba
tean
α
128128
6 . P e r d o i a k
tA
B
A-B
0,1
0,1
D
D
t
Perd
oi-g
unea
er
radi
oen
arte
an
t di
stan
tzia
ba
tez
bere
izita
ko
bi z
ilind
ro
arda
zkid
ek
mug
atut
a da
go, e
ta
horie
n ar
datz
ak
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekin
bat
da
toz.
Perd
oi g
unea
t di
stan
tzia
bat
ez
bere
izita
ko e
ta
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekik
o el
karz
utak
dire
n bi
pla
no p
aral
elok
m
ugat
zen
dute
.
Osz
ilazi
o to
tal-e
rradi
alek
o pe
rdoi
a,
zeha
ztut
ako
gain
azal
eko
edoz
ein
punt
utan
, ez
da 0
,1 m
m b
aino
han
diag
oa
izan
go, A
-B e
rrefe
rent
ziak
o ar
datz
aren
in
guru
an h
ainb
at b
irake
tare
n on
dore
n,
eta
piez
en e
ta n
eurk
eta
tresn
en a
rtean
m
ugim
endu
erra
dial
erla
tiboa
reki
n.
Mug
imen
du e
rlatib
oan,
neu
rket
a-tre
snak
edo
pie
za le
rro b
atea
n au
rrera
gi
datu
beh
ar d
ira, e
ta le
rroak
teor
ikok
i in
gura
men
duar
en fo
rma
berb
era
izan
go
du e
ta e
rrefe
rent
ziak
o ar
datz
arar
ekik
o po
sizio
ego
kian
ego
ngo
da.
Osz
ilazi
o to
tal-a
xial
eko
perd
oia,
ze
hazt
utak
o ga
inaz
alek
o ed
ozei
n pu
ntut
an, e
z da
0,1
mm
bai
no h
andi
agoa
iz
ango
, D e
rrefe
rent
ziak
o ar
datz
aren
in
guru
an h
ainb
at b
irake
tare
n on
dore
n,
eta
piez
en e
ta n
eurk
eta-
tresn
en a
rtean
m
ugim
endu
axi
al e
rlatib
oare
kin.
M
ugim
endu
erla
tiboa
n, n
eurk
eta-
tresn
ak e
do p
ieza
lerro
bat
ean
aurre
ra
gida
tu b
ehar
dira
, eta
lerro
ak te
orik
oki
ingu
ram
endu
aren
form
a be
rber
a iz
ango
du
eta
erre
fere
ntzi
ako
arda
tzar
ekik
o po
sizio
ego
kian
ego
ngo
da.
Perd
oi-g
unea
ren
defin
izio
aIk
urra
Adi
eraz
pena
eta
inte
rpre
tazi
oa
Osz
ilazi
o to
tal-e
rrad
iale
ko p
erdo
ia
Osz
ilazi
o to
tal-a
xial
eko
perd
oia
Oszilazio totala
129129
6 . P e r d o i a k
Zuzentasuna
Lautasuna
Biribiltasuna
Zilindrikota-suna
Lerro-forma
Gainazal-forma
Paralelotasunalerro (ardatz) batera lerro baten erreferentzia-rekin
tt
tt
t
t
Ø 0,08
0,08
0,1
0,1
0,04
0,02
0,03 A
A
Adibideak eta interpretazioa
InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi-guneaPerdoien ikur eta
ezaugarriak
Form
a-pe
rdoi
akE
lem
entu
bak
arra
kE
lem
entu
bak
ar e
ta lo
tura
duna
kLo
tura
dun
elem
entu
ak
Nor
abid
e-pe
rdoi
ak
Ø t esfera
Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren
ardatza 0,08 mm-ko diametrodun gune
zilindriko batean egon behar da
Gainazala 0,08 mm-ko tartea duten bi plano
paraleloren artean egon behar da.
Edozein zeharkako azalerako zirkunferentzia 0,1 mm-ko tartea duten bi zirkulu zentrokide eta planokideren artean egon
behar da.
Kontrolatutako gainazala bi zilindro ardazkideren artean egon behar da, eta
bien arteko erradioen arteko ezberdintasuna 0,1 mm-koa
izango da.
Proiekzio-planoarekiko paraleloa den azalera
bakoitzean kontrolatutako profila 0,04 mm-ko
diametroko zirkuluen inguratzaileen artean egon
behar da. Kasu honetan zentroak geometrikoki
perfektua den profil batean daude kokatuta.
Kontrolatutako gainazala 0,02 mm-ko diametroko esferadun bi gainazalen inguratzaileen artekoa
izan behar da. Zentroak geometrikoki perfektua den profil batean daude
kokatuta.
Kontrolatutako ardatza 0,03 mm-ko diametrodun
zilindro baten barnekoa izan behar da, eta A erreferentzia
ardatzarekiko paraleloa.
130130
6 . P e r d o i a k
Elkarzutasuna (ardatz batena) lerro-planora errefe-rentziarekin
Inklinazioa lerro (ardatz) batena planora erreferentzia-rekin
Lerro baterainoko posizioa
Ardatz baten ardazkidetasuna
Plano baten simetria
Oszilazio zirkular-erradiala
Oszilazio total erradiala
t
t
t
tt
t
t
0,1
60º0,08 A
A
100
68
0,08 A B
B
A
Ø 0,08 A-BBA
Ø
Ø Ø
0,08 AA
0,1 A-B
A B
0,1 A-B
A B
Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren
ardatza 0,1 mm-ko tartea duten eta erreferentzia-planoarekiko elkarzutak diren bi planoen
artean egon behar da.
Zuloaren ardatza bi plano paraleloren artean egon behar da. Bien arteko
tartea 0,8 mm-koa da eta A planoarekiko (erreferentzia planoa) 60º-ra egongo da.
Zuloaren ardatza 0,8 mm-ko diametrodun gune zilindrikoan
egon behar da. Ardatza kontrolaturiko lerroaren
kokapen teorikoan egongo da A eta B planoekiko (erref.
planoak).
Perdoidun angeluzuzenari lotuta dagoen zilindroaren
ardatza 0,08 mm-ko diametrodun gune zilindrikoan
egon behar da, A-B erreferentzia-ardatzarekiko
ardazkidea.
Artekaren simetria-planoa 0,08 mm-ko tartea duten bi plano paraleloren artean eta A erreferentzian agertzen den simetria-planoarekiko
simetrikoa izan beharko da.
Oszilazio erradialen perdoiak A-B erreferentzia ardatzaren inguruan bira osoa ematean oszilazio erradialen perdoiak
ez du 0,1 mm-ko balioa gainditu behar edozein
neurketa-planotan.
Edozein gainazaletan oszilazio total erradialak ez
du 0,1 mm-ko tartea gainditu behar, A-B erreferentzia-
ardatzaren inguruan piezen arteko mugimendu axialetan
eta neurketa-tresnetan. Mugimendu erlatiboan
neurgailuak instrumentuak edo pieza teorikoki forma
zehatza duen lerroan mugitu behar dira, eta lerro hori
erreferentzia-ardatzarekiko kokapen zuzenean egon
behar da.
Adibideak eta interpretazioa
InterpretazioaIrudien adibidea Perdoi-guneaPerdoien ikur eta
ezaugarriak
Nor
abid
e-pe
rdoi
akL
eku-
perd
oiak
Lot
urad
un e
lem
entu
akH
igid
ura-
perd
oiak
α
131
6 . P e r d o i a k 6.4. Perdoiaren kalitatea aukeratzearen ondorioak
Perd
oiar
en a
uker
aket
a
Perd
oi e
goki
a
Mak
ina
egok
ia
Doi
kunt
za tx
ikia
Doi
kunt
za h
andi
a
Mak
ina
/ Tal
dea
Gar
estie
gia
Bez
eroa
gal
du
Bez
eroa
gal
duSa
lmen
ta
Mak
ina-
tald
eare
n fu
ntzi
onam
endu
oke
rraEr
abilg
arrit
asun
mur
ritza
goa
Mak
inak
atz
era
bota
tzen
dira
Entre
gatz
eko
epee
n at
zera
pena
Kal
itate
-eza
ren
kostu
en h
azku
ndea
- Fab
rikaz
io-z
ailta
suna
k- M
akin
a be
rezi
etan
kos
tu h
andi
a- K
opur
u ha
ndia
- A
tzer
apen
ak
131
132
133
7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k : D I N 3 3 2 - 1 : 1 9 9 6 , B e t a R f o r m a k
134134
7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k
B forma R formaPuntu arteztua behar denean (doitasunezko ardatzentzat)
t *: DIN 333 zentratzeko barautsez prestatutako zentraketa-puntuetan.a **: a trontzaketa-neurria pieza bukatuan geratzen ez diren zentraketa- puntuekin erabiltzen da. Marrazkietarako argibidea Adib.: d 1 = 4 eta d 2 = 8,5eko B formako zentraketa-puntua: DIN 332-B 4 × 8,5 zentratze-puntua. Adib.: d 1 = 4 eta d 2 = 8,5eko R formako zentraketa-puntua: DIN 332-R 4 × 8,5 zentratze-puntua. B forma R forma
11,251,62
2,53,15
45
6,3810
2,122,653,354,255,36,78,510,613,217
21,2
0,30,40,50,60,80,91,21,61,41,62
3,1545
6,3810
12,51618
22,428
2,22,73,44,35,46,88,610,812,916,420,4
3,54,55,56,68,310
12,715,6202531
11,251,62
2,53,15
45
6,3810
2,122,653,354,255,36,78,510,613,217
21,2
3,1545
6,3810
12,5162025
31,5
2,53,15
45
6,3810
12,5162025
1,92,32,93,74,65,87,49,211,414,718,3
3456791114182228
d1 d2 tmin a DIN 333 r max. min. tmin a d1 d2 b d3
bt *
a **
r
t *a **
120º d 1
d 3d 2 60º
120º d 1 d 2 60º
120º
Oharra: Neurrien balio guztiak mm-tan emanda daude.
7.1 B eta R formak (60º) DIN332/1-1986
> 7 ≤ 10> 10 ≤ 13> 13 ≤ 16> 16 ≤ 21> 21 ≤ 24> 24 ≤ 30> 30 ≤ 38> 38 ≤ 50> 50 ≤ 85> 85 ≤ 130
135
7 . Z e n t r a t z e k o p u n t u a k
45
6,3810162025
31,540
5,87,48,810,513,216,319,825,331,338
5,36,78,19,612,214,918,123
28,434,2
3,24,35,36,48,410,513172125
2,53,34,25
6,88,510,214
17,521
M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24
d5 r d1 d2 d3 d4 t5 d6 t1+2 t2 t3
+1 t4
0,20,30,30,40,40,60,71
1,31,6
1,82,12,42,83,33,84,45,26,48
2,63,2456
7,59,5121518
12141721253037455363
910
12,516192228364250
Marrazkietarako argibidea Adib.: DS formako zentratze-puntua, d1 = M 10 hariarekin: DIN 332 - DS M10 zentratze-puntua. Adib.: DR formako zentratze-puntua, d1 = M 10 hariarekin: DIN 332 - DR M10 zentratze-puntua.
DS forma: arteztutako puntua beharrezkoa denean (doitasunezko ardatzetan).
DR forma
120º 60º
d 5 d 3d 4
t5
t3
t4
60º"Z" Z xehetasuna
d 4d 5"X"
X xehetasuna45º
60º
d 4 d 3
t4
t3
r
t1
t2
d 1 d 2 d 3
0min.
0≈≈
7.2 DS eta DR formak (60º hariarekin) DIN332/2-1983
137
8 . T e r a k o a r t e k a k
138138
8 . T e r a k o a r t e k a k
T erako artekak (UNE 15218:1992 = ISO 299:1987 arauan oinarrituta)
E, F eta G : 45º-ko alakaren altuera edo akordio-erradioa.
Oharra: Neurri izendatuen balioak mm-tan eta perdoienak μm-tan emanda daude.
(*) : Lotzeko artekentzat, H12 perdoia. Erreferentzia-artekentzat, H8 perdoia.P neurria: P neurriaren 3 edo 4 balioak fabrikatzaileak aukeratzen ditu.
Ahal izanez gero, artekak erdiko artekaren alde batean eta bestean simetrikoki jarri behar direla aurreikusi behar da. Erdiko arteka hori, oro har, erreferentzia-arteka gisa mekanizatzen da. Arteka-kopurua bikoitia izanez gero, makinaren mahaian erreferentzia-arteka zein den garbi adierazi beharra dago.
20 eta 2532tik 100era
125etik 250era320tik 500era
±0,2±0,3±0,5±0,8
P Perdoia
B C H E F G min. max. min. max. min. max. max. max. max.
A* P
56810121418222836424854
1011
14,516192330374656688090
3,55778912162025323640
8111517202330384861748494
101318212528364556718595106
11111
1,61,61,61,62,52,52,52,5
0,60,60,60,60,60,61111
1,622
11111
1,61,62,52,52,5466
20-25-3225-32-4032-40-5040-50-6350-63-8063-80-10080-100-125100-125-160
100-125-160-200125-160-200-250160-200-250-320200-250-320-400250-320-400-500
P
0,3 × 45º max.
A
B
E
H
C
FG
Oharra: T erako arteken arteko P neurriaren perdoia ez da metagarria.
1112,51618212532405060728595
4,568891114182228354044
139
9 . M a t e r i a l a k
140
141
9 . M a t e r i a l a k
Adreilua ...........................................................................Agata ...............................................................................Alabastroa .......................................................................Albaialdea .......................................................................Altzairu herdoilgaitza 18/8 .............................................Altzairu lasterra: ............................................................. % 5 wolframekin gutxi gorabehera ........................... % 10 wolframekin gutxi gorabehera . ........................ % 15 wolframekin gutxi gorabehera ......................... % 20 wolframekin gutxi gorabehera ......................... Altzairurtua .....................................................................Aluminio brontzea ..........................................................Aluminio hutsa ................................................................Aluminio mailukatua. .....................................................Aluminio urtua ................................................................Aluminioa, aleazio forjagarriak ......................................Aluminioa, moldeaketarako aleazioak ............................Alunbrea (KAI) ...............................................................Amianto-pasta .................................................................Amiantoa .........................................................................................Amoniakoa ......................................................................Anbarra. ..........................................................................Anhidridoa (kaltzio sulfatoa). .........................................Antimonioa .....................................................................Antrazita ..........................................................................Apar-harri naturala ..........................................................Apatita .............................................................................Arbela ..............................................................................Artilea .............................................................................Artsenikoa .......................................................................Asfaltoa (brea minerala) .................................................Azukre zuria ...................................................................Bakelita ...........................................................................Banadioa .........................................................................Barioa ..............................................................................Basaltoa ...........................................................................Bauxita ............................................................................Beira kristala ...................................................................Beira zuria ......................................................................
1,4 - 2,02,5 - 2,82,3 - 2,886,4 - 6,6
7,93
8,108,358,609,007,85
7,75 - 8,352,702,752,56
2,64 - 2,822,69 - 2,95
1,751,2
2,1 - 2,81,52
1,0 - 1,12,966,69
1,35 - 1,70,4 - 0,9
3,16 - 3,222,65 - 2,71,3 - 1,4
6,691,1 - 2,8
1,611,335,83,7
2,60 - 3,302,4 - 2,62,4 - 2,6
2,2
Material solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
9.1 Material solidoen pisu espezifikoa
142
9 . M a t e r i a l a k
Berilioa ............................................................................Berun bioxidoa edo peroxidoa .......................................Berun ijetzia ....................................................................Berun minioa ...................................................................Berun urtua .....................................................................Bikea ...............................................................................Binil polikloruroa (malgua) ............................................Binil polikloruroa (zurruna) ............................................Bismutoa ........................................................................Bitriolo urdina ................................................................Bitrioloa, burdina ..........................................................Bolia ................................................................................Borax kristalizatua ..........................................................Boro karburoa .................................................................Botila-beira .....................................................................Brontzea, % 6tik 20ra Sn ...............................................Burdin oxidoa (ispilu burdina) .......................................Burdin pirita ....................................................................Burdin gozoa ...................................................................Burdin hutsa ....................................................................Burdinurtu grisa ..............................................................Burdinurtu xaflakorra .....................................................Burdinurtu zuria ..............................................................Burdinurtua .....................................................................Buztin freskoa .................................................................Buztin lehorra .................................................................Carborunduma (silizio karburoa) ....................................Diamantea .......................................................................Dolomita .........................................................................Egurrikatz zapaldua, airerik gabea ................................Egurrikatza ......................................................................Elur solte bustia ..............................................................Elur solte lehorra .............................................................Erle-argizaria ...................................................................Erretorta-ikatza ...............................................................Erretxina ..........................................................................Esmerila ..........................................................................Espato astuna ..................................................................
1,869,3711,4
8,6 - 9,111,34
1,07 - 1,101,251,49,82,281,90
1,83 - 1,921,732,512,6
8,7 - 8,95,25
4,9 - 5,27,857,6
6,95 - 7,357,20 - 7,45
7,707,86
2,6 asko jota1,8
3,12 - 3,203,5
2,85 - 2,951,4 - 1,5
0,40,95 asko jota
0,120,961,91,074,04,45
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
143
9 . M a t e r i a l a k
Estearina ..........................................................................Esteatita ...........................................................................Estibina ...........................................................................Estrontzioa ......................................................................Eztainu ijetzia .................................................................Eztainu urtua ...................................................................Feldespatoa .....................................................................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) ....................................Fenoplastoa P21 (karga: egur-irina) ...............................Fluorina ...........................................................................Formol urea (karga: zelulosa) .........................................Fosforo brontzea .............................................................Fosforoa, gorria ...............................................................Fosforoa, metalikoa ........................................................Fosforoa, zuria eta horia .................................................Galena .............................................................................Galioa ..............................................................................Gatz arrunta .....................................................................Gatzarria ..........................................................................Goma arabiarra ...............................................................Goma biguna ...................................................................Goma laka .......................................................................Grafito naturala ...............................................................Granitoa ...........................................................................Gres kareharria ................................................................Gresa ...............................................................................Gutapertxa .......................................................................Harea hezea .....................................................................Harea lehorra ...................................................................Harri erregogorra ............................................................Harri-kristala ...................................................................Harrikatz soltea piloan ...................................................Harrikatza ........................................................................Hezurrak ..........................................................................Hormigoia .......................................................................Igeltsu kaltzinatua ...........................................................Igeltsua ............................................................................Ikatza barratan .................................................................Iman iraunkorretarako altzairua .....................................
0,95 - 1,02,60 - 2,804,6 - 4,7
2,67,47,2
2,5 - 2,671,321,43,151,5
8,80 - 8,862,202,361,84
7,4 - 7,65,912,152,15
1,31 - 1,451,1 - 1,5
1,22,0 - 2,52,3 - 3,1
1,92,2 - 2,5
0,97 - 1,012,0 asko jota
1,4 - 1,61,8 - 2,2
2,650,9 - 1,11,2 - 1,51,7 - 2,01,8 - 2,5
1,812,321,6
6,90 - 7,3
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
144
9 . M a t e r i a l a k
Indigoa ............................................................................Iodoa ...............................................................................Iridioa ..............................................................................Izotza 0º-tan ....................................................................Kadmio urtua ..................................................................Kadmioa ..........................................................................Kaltzio karbonatoa ..........................................................Kaltzio karburoa (1 kg-k 0,3 m3 azetileno ematen du)...Kaltzioa ...........................................................................Kaolina (portzelanarako lurra) ........................................Karbono altzairua ............................................................Kare bizia ........................................................................Kare hila ..........................................................................Kareorea ..........................................................................Kautxu gordina ...............................................................Ke beltza ......................................................................... Kobaltoa ..........................................................................Kobre elektrolitikoa ........................................................Kobre ijetzia ....................................................................Kobre pirita (CuFeS2) .....................................................Kobre pirita nahastua (CuFeS4) ......................................Kobre urtua .....................................................................Koipeak ...........................................................................Kokea ..............................................................................Korindoia .......................................................................Kortxoa ...........................................................................Kreta ................................................................................Kriolita ............................................................................Kristal fina ......................................................................Kromo altzairua ..............................................................Kromoa ...........................................................................Kromo nikel altzairua .....................................................Kuartzoa ..........................................................................Labe garaiko zepa ...........................................................Larru koipeztatua ............................................................Larru lehorra ...................................................................Letoia ..............................................................................Lignitoa ...........................................................................Litargirioa (berun hori oxidoa) .......................................
1,354,9422,5
0,91678,54 - 8,57
8,642,62,221,55
2,2 - 2,67,83 - 7,88
3,32,3 - 3,21,6 - 1,8
0,91 - 0,961,7 - 1,8
8,88,88 - 8,958,9 - 9,04,1 - 4,34,9 - ,3
8,30 - 8,920,92 - 0,941,6 - 1,93,8 - 4,00,2 - 0,351,8 - 2,6
2,952,90
7,80 - 7,847,1
7,60 - 7,802,65
2,5 - 3,01,020,86
8,1 - 8,61,2 - 1,5
9,66
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
145
9 . M a t e r i a l a k
0,531,3 - 2,0
1,745,17,43
1,6 - 1,81,45
1,4 - 1,82,2 - 2,52,0 - 2,2
2,62 - 2,841,58,68,89,7
2,6 - 3,28,1010,2
8,35 - 8,658,35 - 8,90
8,308,98,571,122,5711,5
0,7 - 1,20,86 - 0,92
1,34,5 - 4,6
5,021,3 - 21,521,3 - 21,6
21,151,38
1,5 - 2,11,050,921,18
Litioa ...............................................................................Lurra ...............................................................................Magnesioa .......................................................................Magnetita ........................................................................Manganesoa ....................................................................Manposteria freskoa, adreiluak .......................................Manposteria lehorra, adreiluak .......................................Manposteria, adreiluak ....................................................Manposteria, galtzadarriak ............................................Manposteria, kareharria ..................................................Marmola ..........................................................................Melamina formola (karga: zelulosa) ...............................Metala, delta ....................................................................Metala, kanpaiak ...........................................................Wood metala .................................................................Mika ................................................................................Molibdeno altzairua. .......................................................Molibdenoa .....................................................................Nikel mailukatua .............................................................Nikel tenkatua ................................................................Nikel urtua ......................................................................Nikela ..............................................................................Niobioa ............................................................................Nylona .............................................................................Ortasa (potasio feldespatoa) ...........................................Paladioa ...........................................................................Papera ..............................................................................Parafina ...........................................................................Pertinaxa .........................................................................Pirita magnetikoa ............................................................Pirolusita .........................................................................Platino ijetzia ..................................................................Platino tenkatua ...............................................................Platino urtua ....................................................................Polibinil kloruroa ............................................................Poliester estratifikatua (beira ehuna) ..............................Poliestireno arrunta .........................................................Polietilenoa, goi-presioa .................................................Polimetilmetakrilato urtua .........................................................
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
146
9 . M a t e r i a l a k
0,912,15
3,1 - 3,22,2 - 2,5
2,040,862,111,041,5212,34,474,82
2,60 - 2,752,332,162,260,972,131,45
1,96 - 2,072,59
5,5 - 5,84,7
11,852,6 - 2,8
16,62,66,252,14,5
3,5 - 3,611,7
11,40 - 15,2519,3
3,0 - 3,2518,719,5019,3619,25
Polipropilenoa .................................................................Politetrafluoretilenoa (PTFE, tefloia) .............................Portland zementu freskoa ..............................................Portzelana ........................................................................Potasa kaustikoa ..............................................................Potasio metalikoa ............................................................Potasio nitratoa ...............................................................Rilsana .............................................................................Rubidioa ..........................................................................Rutenioa ..........................................................................Selenio gorria (α) ............................................................Selenio metalikoa ............................................................Serpentina .......................................................................Silizioa ............................................................................Sodio kloruroa (gatz arrunta) ..........................................Sodio nitratoa ..................................................................Sodioa .............................................................................Sosa kaustikoa .................................................................Sosa kristalinoa ...............................................................Sufrea ..............................................................................Suharria ...........................................................................Sulfuroa, kobre (Cu2S) ....................................................Sulfuroa, molibdeno ........................................................Talioa ...............................................................................Talkoa ..............................................................................Tantaloa ...........................................................................Teila .................................................................................Telurioa ...........................................................................Tetrafluoroetilenoa (PTFE, tefloia).................................Titanioa ...........................................................................Topazioa ..........................................................................Torioa ..............................................................................Wolfram karburo sinterizatua ........................................Wolframa .........................................................................Turmalina ........................................................................Uranioa ............................................................................Urre fin landua ................................................................Urre fin tenkatua .............................................................Urre fin urtua ..................................................................
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
147
9 . M a t e r i a l a k
Zeluloidea .......................................................................Zelulosa ...........................................................................Zelulosa azetatoa .............................................................Zeresina ...........................................................................Zerioa ..............................................................................Zeta .................................................................................Zeta, azetatoa ..................................................................Zilar ijetzia edo tenkatua ................................................Zilar ioduroa ..................................................................Zilar urtua .......................................................................Zinabrioa .........................................................................Zink ijetzia ......................................................................Zink karbonatoa ..............................................................Zink mailukatua ............................................................Zink sulfatoa (zink Vitrioloa) .........................................Zink urtua ........................................................................Zirkonio bioxidoa ...........................................................Zirkonioa .........................................................................Zuntz bulkanizatua ..........................................................Zuntza, kotoia .................................................................
1,381,551,30
0,91 - 0,946,81,37
1,25 - 1,3510,5 - 10,6
5,6710,42 - 10,53
8,096,95 - 7,154,1 - 4,57,0 - 7,2
1,976,86
5,16 - 5,816,5
1,1 - 1,451,47 - 1,5
Gorputz solidoak giro-tenperaturan ρ (g/cm3)
148
9 . M a t e r i a l a k
Akazia .........................................Artea ............................................Astigarra ......................................Ebanoa .........................................Ezkia ...........................................Ezpela ..........................................Gereziondoa ................................Guaiakoa .....................................Haritza .........................................Indigaztainondoa .........................Intxaurrondoa ..............................Izei zuria .....................................Izeia .............................................Kaoba ..........................................Laritza .........................................Lizarra .........................................Madariondoa ...............................Makala .........................................Pago arrunta ................................Pinu amerikarra (parket-pinua) ...Pinu arrunta .................................Rhododendron ponticum .............Sahatsa ........................................Teka .............................................Urkia ..........................................Zumarra .......................................
0,770,690,631,20,530,950,801,230,690,550,680,450,470,600,590,720,740,450,730,670,520,830,560,670,650,68
0,730,650,59
-0,490,92
-1,230,650,510,640,410,430,550,550,680,700,410,690,620,490,790,520,630,610,64
Zurak Labean lehortuak Kanpoan lehortuak (% 0ko hezetasuna) (% 12ko hezetasuna)
9.2 Zuren pisu espezifikoa (g/cm3)
149
9 . M a t e r i a l a k 9.3 Dilatazio linealeko koefizientea 1 ºC bakoitzeko, α, (0 ºC - 100 ºC)
Alpaka .......................................................................Altzairua ....................................................................Aluminioa .................................................................Antimonioa ...............................................................Beira ..........................................................................Beruna .......................................................................Brontzea (Cu edukiaren arabera) ..............................Burdina (hutsa) .........................................................Burdinurtu grisa (burdinurtua) ..................................Duraluminioa (AlCuMg) ..........................................Eztainua ...................................................................Granitoa .....................................................................Hormigoia .................................................................Igeltsua ......................................................................Iridioa ........................................................................Kadmioa ....................................................................Kautxua .....................................................................Kobaltoa ....................................................................Kobrea .......................................................................Konstantana ...............................................................Kromo altzairua ........................................................Kromoa .....................................................................Kuartzo beira .............................................................Kuartzo kristalinoa ....................................................Letoia ........................................................................Litioa .........................................................................Magnesioa .................................................................Marmola ....................................................................Merkurioa ..................................................................Metal gogorra (motaren arabera) ..............................Nikel altzairua ...........................................................Nikela ........................................................................Platinoa .....................................................................Silizioa ......................................................................Sufrea ........................................................................Urrea .........................................................................Wolframa/tungstenoa (W) .........................................
18,011,523,010,80
8,1 - 10,029,0
15,0 - 17,511,6 - 12,29,0 - 10,4
23,523,08,9014,025,06,5031,077,0012,70
16,2 - 16,515,212,008,5
4,8 - 5,50,5218,460,026,111,7
60,005,5 - 7,5
12,013,009,06,0
90,0014,24,3
α × 106 (ºC-1)Material solidoak
150
9 . M a t e r i a l a k
Oharra: Jatorrizko bolumenaren eta bolumenaren hazkundearen arteko erlazioari zabalkuntza kubikoaren koefizientea esaten zaio (γ = 3α).
Zilarra ........................................................................Zinka .........................................................................
PlastikoakBinil polikloruroa (malgua) ......................................Binil polikloruroa (zurruna) ......................................Fenoplastoa P21 (karga: egur-irina) .........................Fenoplastoa P42 (karga: ehunak) ..............................Formol melamina (karga: zelulosa) ..........................Formol urea (karga: zelulosa) ...................................Nylona .......................................................................Poliester estratifikatua (beira-ehuna) ........................Poliestireno arrunta ...................................................Polietilenoa, goi-presioa ...........................................Polimetilmetakrilato urtua ........................................Politefrafluoretilenoa (PTFE, tefloia) .......................Rilsana .......................................................................Zelulosa azetatoa (moldeatua) ..................................Zelulosa azetatoa (orria) ...........................................
19,526,7
70 - 25050 - 18023 - 5025 - 50
4020 - 70
110 - 14020 - 3060 - 80
160 - 18050 - 90
100110
80 - 160100 - 150
Gorputz solidoak α × 106 (ºC-1)
151
9.4 Dilatazio kubikoaren koefizientea likidoetan, g (20 ºC)
9 . M a t e r i a l a k
Likidoa
Azido sulfuriko kontzentratua ...................Bentzola .....................................................Glizerina .....................................................Karbono tetrakloruroa ................................Merkurioa ...................................................Ura ..............................................................
5701.160500
1.220181206
Metala Kontrakzioaren balioa honen arabera
Luzera Azalera Bolumena Erlazioa cm/m Erlazioa cm2/m2 Erlazioa cm3/m3
9.5 Kontrakzioaren balioa metaletan
Altzairurtua ............Aluminioa ..............Beruna ....................Brontzea .................Aluminio brontzea .Burdinurtua ............Eztainua ................Kanpai-metala ........Kobrea ....................Letoia .....................Zinka ......................
1 : 171 : 191 : 311 : 211 : 181 : 331 : 431 : 221 : 421 : 221 : 21
400357217317377200156308160313313
1 : 251 : 281 : 461 : 321 : 271 : 501 : 641 : 331 : 631 : 321 : 32
2,001,791,091,591,891,000,781,540,801,541,61
1 : 501 : 561 : 921 : 63 1 : 531 : 1001 : 1281 : 651 : 1251 : 651 : 62
60.00053.58032.61047.61056.61030.00023.40046.14024.00046.14048.390
γ × 106
152
9.6 Bero-konduktibitatearen koefizientea, λ (20 ºC)
9 . M a t e r i a l a k
Metalak (hutsak)Zilarra ............................................Kobrea ...........................................Aluminioa .....................................Nikela ............................................Burdina ..........................................Merkurioa ......................................
AleazioakSilumina ........................................Alusila ...........................................Duraluminioa ................................Letoia ............................................Brontzea ........................................Alpaka ...........................................Monel metala ................................Kromonikela .................................V 2 A altzairua ..............................Invar-a ...........................................
Harri naturalakBasaltoa .........................................Granitoa .........................................Ale xeheko kareharria ...................Marmola ........................................Kare infusorioak ...........................Hareharria .....................................
Eraikuntzarako materialakAdreilu arruntak ............................Porositate handiko adreiluak .........Kanpoan lehortutako hormigoia.... Zepa hormigoia .............................Magnesita harria ...........................Labeetarako adreilu erregogorrak .Portzelana, berlindarra ..................
36033819772607,2
139138
125 - 1409436
21,51916
12,59,5
1,42,51,92,42,1
1,4 - 1,8
0,330,10
0,7 - 1,20,42,40,64
0,9 - 1,1
10.5008.9302.7008.9007.86013.546
2.6332.7602.8009.3818.7668.4338.7108.6697.8608.100
2.9202.600 - 2.900
26502.500 - 2.700
2.6802.150 - 2.300
1.600600
1.800 - 2.5001.2002.0101.9402.290
Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)
153
9 . M a t e r i a l a k
KristalaEraikuntzarako eta beira plaketarako beira ..........................Berun beira ....................................Instrumentuetarako beira, Jena .....Aparatuetarako beira (16 III) ........Kuartzo beira .................................Kuartzo materiala ..........................
Substantzia artifizialakBakelita .........................................Zuntza ...........................................Kautxua % 100 .............................Goma esponjosoa ..........................Linolioa .........................................Mikanita ........................................Paper gogortua .............................Plexiglasa ......................................
Zurak (kanpoan lehortuak)Haritza, zuntzen norabidean .........Haritza, zuntzekiko zeharka ........Izeia, zuntzen norabidean .............Izeia, zuntzarekiko zeharka .........
Substantzia bero-isolatzaileak, zuntz edo hauts itxurakoakAmianto zuntza .............................Beira zuntza ..................................Zepa zuntza ..................................Lur fosila .......................................Iporka, Piatherm ............................
0,70,78 - 0,55
0,90,831,18
0,9 - 1,3
0,20,2 - 0,3
0,110,047
0,13 - 0,160,18 - 0,35
0,1790,16
0,320,15 - 0,18
0,220,40
0,0500,0320,0510,0430,030
2.5002.600 - 4.000
2.2402.5902.210
2.100 - 2.200
1.2701.350
2241.1802.4801.3001.180
600 - 800
420
50*50*100*10015
Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)
* Hein handi batean prentsaketa-esfortzuaren ondorioz lortutako trinkotasun-mailaren araberakoa da.
154
9 . M a t e r i a l a k
LikidoakParafina olioa ..................................Petrolio findua .................................Ura ...................................................Transformadoreetako olioa .............Zilindroetarako olioa .......................
810800
1.000840
980 - 910
0,1080,1300,5150,113
0,116 - 0,124
Materiala ρ (kg/m3) λ (kcal/m hºC)
Gasak eta lurrunak Karbono oxidoa (CO) .....................Anhidrido karbonikoa (CO2) ..........Aire lehorra .....................................Metil kloruroa (CH3Cl) ...................Karbono sulfuroa (CS2)...................Karbono tetrakloruroa (CCl4)..........Ur-lurruna........................................Hidrogenoa (H2)..............................
1,2451,9691,2382,2993,3306,3700,8010,0895
0,02110,01360,02200,00900,00600,00550,01400,1600
Leh
enga
iak
Lik
idoa
Gal
dake
ta
Lin
gote
ak /
Bar
rak
Forj
aIj
ezke
ta
Prod
uktu
laua
Tutu
-to
lesk
etaLu
rrun
aSo
luzi
oa
Hut
seta
kode
posiz
ioa
Forj
azi
rkul
arra
Xaf
la-
konf
orm
azio
aSe
kzio
ak
Tref
ilake
ta
Hag
atxo
aBa
rra
Forj
a et
aes
tanp
azio
aG
alda
keta
Hau
tsa
Sold
eatu
eta
lotu
Hau
ts -
met
alur
gia
Arb
astu
mek
aniza
zioa
Estr
usio
aH
otze
tako
esta
npaz
ioa
Aka
bera
ko m
ekan
izazio
a
Gai
naza
l - tr
atam
endu
a
Prod
uktu
a
Piez
en
akab
erak
oko
nfor
maz
ioa
Prod
uktu
erdi
-ko
nfor
mat
uak
Era
uzke
ta e
ta
Proz
esak
eta
Elek
tro
-de
posiz
ioa
Tutu
-ko
nfor
maz
ioa
Bero
tako
es
trus
ioa
155
9.7 Metalezko piezak fabrikatzeko jarraibideak 9 . M a t e r i a l a k
156
9.8 Altzairuak9 . M a t e r i a l a k
110-170 HB
140-200 HB
175-255 HB
110-170 HB
140-200 HB
175-255 HB
26-43 HRC
32-49 HRC
43-60 HRC
≥ 60 HRC
F-1110 1.1141
F-1120
F-1140
F-1310
S235JR
S235JRG2
DC01
Ez dauka
C25E
C45E
100Cr6
Kalitatezko altzairu ez aleatuak
Eraikun-tzarako
altzairu ez aleatuak
Hainbat altzairu aleatu
1.0037
1.0038
1.0330
Ez dauka
1.1158
1.1191
1.3505
137 HB max.
159 HB max.
207 HB max.
Gogortasuna
TaldeaEN
zenbakizko izendapena
ENizendapen sinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
Oinarrizko altzairu ez aleatuak
157
9 . M a t e r i a l a k
900-1.400
1.050-1.650
1.400-2.200
2.000-2.200
340-510
340-510
270-410
400-600
500-700
600-900
400-600
500-700
600-900
500 max.
550 max.
700 max.
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)
Berotan ijetzitako produktua, altzairu ez aleatuzkoa, erabilera orokorreko
eraikuntza metalikoetarako.
Xafla lau finak: babesgailuak, euskarriak, espekak, etab.
Ijezketa egoera normalizatuan edo gordinean 250-400 MPa-eko elastikotasun
muga jasateko kalkulaturiko makinen elementuetarako, oso harikortasun
eta zailtasun onak exijitzen direnean. Enbutizio edo tolesketa bitartez lortzen diren piezak fabrikatzeko ere erabiltzen
da. Soldadura oso ongi onartzen du. Zementatzeko altzairu gisa erabil daiteke.F-1110 altzairuaren aplikazio berberak
dauzka. Karbono eduki handiagoa duenez, tenplatuta eta iraotuta erabil daiteke. Soldadura ongi onartzen du eta, halaber, enbutizio, tolesketa eta
abarrerako egokia da.Uretan tenplatu ahal den altzairua da, merkea, oso ezaugarri onak lortzen
dituena. 700-900 MPa-eko erresistentzia daukaten makinen pieza txikiak egiteko erabiltzen da, zorroak, torlojuak, etab. Zementazioa egin behar den kasuetan
sarritan gomendatzen da.Errodamenduetarako altzairua. Tenplagarritasun eta gogortasun
handia eta harikortasun txikia, baina higadurarekiko erresistentzia handia duten piezentzat: boladun kojineteak,
arrabolak, etab.
158
9 . M a t e r i a l a k
F-1221.5952
F-1250
F-1270
F-1540 1.5732
F-1550
47-50 HRC
36-58 HRC
48-58 HRC
20-47 HRC
20-47 HRC
Ez dauka
1.7220
Ez dauka
Ez dauka
1.7243
223 HB max.
248 HB max.
217 HB max.
210 HB max.
Gogortasuna
TaldeaEN
zenbakizko izendapena
ENizendapen sinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
Era
ikun
tzar
ako
altz
airu
ale
atua
k
Ez dauka
34CrMo4
Ez dauka
Ez dauka
18 CrMo 4
250-380 HB
370-495 HB
170-270 HB
170-270 HB
240-360 HB
325-465 HB
155-260 HB
155-260 HB
159
9 . M a t e r i a l a k
1.650-1.800
1.150-2.050
1.600-2.100
750-1.600
750-1.600
850-1.300
250-1.700
600-950
600-950
850-1.250
1.100-1.600
550-900
550-900
780 max.
860 max.
735 max.
700 max.
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)
Gogortasuna eta ezaugarri mekaniko altuak eta tratamendu termikoaren ondoren deformaziorik ez izatea
exijitzen duten piezetarako: zementatu gabeko engranajeak, krik eta azazkalak.
Nekea jasaten duten piezetan ez da erabili behar.
Oso sekzio handikoak izan gabe erresistentzia eta zailtasun handia
behar duten makinetako hainbat pieza fabrikatzeko, 750-1.100 MPa–eko
trakzioarekiko erresistentzi eremuan erabiltzeko. 1.000 MPa-eko maila
arte altzairu hau tenplatuta eta iraotuta erabil daiteke eta, ondorioz, fabrikaturiko piezak mekanizatu eta bestelako tratamendurik egin gabe erabil daitezke. Ardatzak, espekak, torlojuak, alboetan hozka daukaten
piezak.Tenplatzeko eta iraotzeko aleazio
ertaineko Cr-Ni-Mo altzairua, 800-1.250 MPa-eko erresistentzia eremuan neurri ertaineko piezetan oso erabilia.
Bizarra kendutako engranaiak, ardatzak, birabarkiak, bielak eta abar fabrikatzeko erabiltzen da, oro har, talka edo bihurdua eta makurdura esfortzu konbinatuak jasan behar
dituzten piezak.Ardatz nagusiak, pinoiak, koroak,
engranaiak, espekak. Nukleoan zailtasun handia. Zementatzeko
altzairua.
Cr Mo altzairua da, 40 mm arteko diametroa eta nukleoan 750-1.300 MPa-eko erresistentzia dauzkaten
pieza zementatuetan oso erabilia. Esate baterako, pistoi-ardatzak (buloiak), espeka-ardatzak, engranaiak, etab.
160
9 . M a t e r i a l a k
217 HB max.
241 HB max.
235 HB max.
250 HB max.
220 HB max.
215-310 HB
250-300 HB
290-350 HB
390-500 HB
230-320 HB
280-340 HB
310-370 HB
50-60 HRC
390-500 HB
150-280 HB
27-48 HRC
45-62 HRC
52-56 HRC
63-65 HRC
63-65 HRC
192 HB max.
F-1580
F-1430
F-1740
F-5214
F-5220
F-3504
Ez dauka
51CrV4
41CrAlMo 7
Ez dauka
95MnWCr5
X5CrNi1810
Ez dauka
1.8159
1.8509
Ez dauka
1.2825
1.4301
Era
ikun
tzar
ako
altz
airu
ale
atua
k
Forma eskuragarri nagusiakTaldea
ENzenbakizko izendapena
ENizendapen sinbolikoa
Besteizendapen
batzuk Tenplatua Ijetzia Norma-lizatua Suberatua
Altz
airu
ale
atua
k er
rem
inte
tara
ko
Altzairualeatu
heldoil-gaitzak
161
9 . M a t e r i a l a k
900-1.650
1.500-2.300
1.750-1.950
500-700
800-1.100
950-1.200
1.050-1.250
750-1.050
850-1.050
1.000-1.200
750 max.
840 max.
800 max.
AplikazioakTenplatua Ijetzia Normalizatua Suberatua
Trakzioarekiko erresistentzia (MPa)
Neurri txiki eta ertaineko pieza zementatuak fabrikatzeko, batez ere nukleoan zailtasun egokia
eta 900-1.400 MPa-eko erresistentzia izan dezaketen engranaiak.
Oso kalitate handiko malgukiak eta baleztak, erantzukizun handiko lanetara jarriak. Engranaiak eta
transmisio organoak, esfortzu handiak jasan behar dituzten ardatzak, tortsio barrak. Neke-erresistentzia handia duten malgukiak oro har. Gatiloak eta zorro
murriztaileak.
Pieza nitruratuak 900/1.100 Vickers-eko azaleko gogortasunaz geratzen dira, higadurarekiko eta korrosio mota jakin batzuekiko erresistentzia
handiarekin. Gehienetan makinetako elementuetan, kojinete, pinoi, enbolo-ardatz, torloju amaigabe eta, oro har, kanpoan gogortasun handia eta nukleoan erresistentzia eta zailtasun egokiak behar dituzten
piezetan erabiltzen da.
Altzairu honek higaduraren eta urraduraren kontrako oso erresistentzia handia eta airetan tenplatzean
deformagarritasunik eza dauka. Estanpatzeko eta konformatzeko matrizeetarako eta puntzoi eta
ebakitzaileetarako egokia, batez ere erremintak horiek guztiek errendimendu handiko serieak landu behar
dituztenean. Xafla fin, xafla magnetiko, altzairu herdoilgaitzezko xafla eta abarretarako ebakitzaileak.
Arretan eta hariztatzeko orrazietan, otxabuetan eta abarretan ere erabiltzen da. Baita plastikoetarako
moldeetan eta erregogorretan ere.Oliotan tenplatzeko altzairu merkea; tenperatura baxu samarrean tenplatzen da eta ez du horretarako oztopo handirik aurkezten. Aplikazio orokorretarako biltegiko altzairu deformaezin tipikoa da. Zailtasun bikaina eta higadurarekiko erresistentzia ona dauka, eta daukan
aleazio baxurako ebakitze ahalmen ona aurkezten du. Txirbil harroketa bidezko mekanizaziorako oso egokia
da. Dorre izarrak, kontrolerako eta armazoietarako txantiloiak, profilatzeko haztagailuak.
Altzairu austenitiko tipikoena da, eta korrosio atmosferikoari eta kimikoari erresistentzia bikaina aurkezten die. Tenplaketa austenitikoaren egoera
amagnetikoa da, baina hotzean deformatuta magnetiko samarra da. Alearteko korrosioarekiko sentsiblea
da eta, ondorioz, pieza soldatuetan tenplaketa austenitikoa erabiltzea gomendatzen da.
162
9 . M a t e r i a l a k
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
EN 10130
EN 10083/1
EN 10083/1
EN 10083/1
EN 10083/1
UNE 36027
EN 10083/1
EN 10084
EN 10084
EN 10084
UNE 36014
EN 10088/1
UNE 36018/2
UNE 36018/2
EN 10025
EN 10025
DC01
C25E
C45E
C55E
34CrMo4
100Cr6
51CrV4
15NiCr13
18CrMo4
18NiCr5-4
41 CrAIMo 7
X5CrNi18-10
X 210 CrMoV 12
95 MnCrW 5
S235JR
S235JRG2
F-1110
F-1120
F-1140
F-1142
F-1150
F-122
F-1250F-1270
F-1310F-1430F-1540
F-1550
F-1580
F-1740
F-3504
F-5214
F-5220
Altzairuak. Forma eskuragarriak
Eskuragarri dauden forma garrantzitsuenak
UNE zenbakizkoizendapena
Indarrean dagoen araua
Indarreandagoen
izendapensinbolikoa X
afla
Plan
txa
Bir
ibila
Kar
ratu
a
Ang
eluz
uzen
a
Hex
agon
ala
Tutu
a
Prof
ila
X
X
X
X
X
X
X
X
X
163
9.9 Burdinurtuak9 . M a t e r i a l a k
FG 15
FG 20
FG 30
FGE 70-2
EN-GJL-150
EN-GJL-200
EN-GJL-300
EN-GJS-700-2U
EN-JL-1020
EN-JL-1030
EN-JL-1050
EN-JS1102
EN-GJL-HB175
EN-GJL-HB195
EN-GJL-HB235
EN-GJS-HB265
EN-JL-2020
EN-JL-2030
EN-JL-2050
EN-JS2070
Burdinurtu grisen EN izendapenaTrakziopeko
ezaugarrien arabera
Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki
bidezkoa
Brinell gogortasunaren arabera
UNE izendapenzaharra
164
9 . M a t e r i a l a k
Horma-lodiera determinatzailea
t (mm)
Burdinurtu nodularren izendapen zaharra
Trakzioarekiko erresistentzia minimoa Rm
(MPa)
Elastikotasun- muga konben-tzionala % 0,2 Rp 0,2 (MPa)
Luzapen minimoa % A
FGE 70-2
min.
t ≤ 30
30 < t ≤ 60
60 < t ≤ 200
min.
700
700
660
min.
420
400
380
min.
2
2
1
Burdinurtu grisen UNEizendapen zaharra
Horma- lodiera(mm)
> ≤
Askegaldaturiko saiakuntza
laginetan (MPa)
Piezarekin galdaturiko saiakuntza
laginetan (MPa)min.
Pieza moldeatuarentzat aurreikusitako balioak
(MPa)
min.
Rm trakzioarekiko erresistentzia
FG 15
FG 20
FG 30
2,55
102040
802,5
51020
4080
10
20
40
80
510
204080
1505
102040
80150
20
40
80
150
150-250
200-300
300-400
120110
100
170
150140
250
220
210
18015513011095
80230
205180155
130115
270
240
210
195
165
9 . M a t e r i a l a k
Brinell
gogortasun- tartea HB 30
Aplikazioak
225 - 305 Bankadak, armazoiak, zubiak, zutabeak, mentsulak, mahaiak, mahai- etxeak, orgak, dorreak, buruak, buru-oinarriak, etab.
Aplikazioak
Brinell gogortasuna
HB 30
min. max.
170140125
110100
190170
150135120
200
180
165
260225205
185175
275260
230210195
275
255
235
Pieza bigunak, gogortasunari eta egiturari buruzko exijentziarik gabeak, baina porositateari dagokionean osasuntsuak.
Aplikazioak: Oinarriak, biela-euskarriak, urkilak, galandak, poleak, tapa hegalariak eta, oro har, marruskadurarik eta esfortzu handirik jasan behar ez
duten eta perdoi-gune handirik ez duten pieza-mota guztiak.
Burdinurtu perlitiko arrunta, higadurarekiko erresistentea. Egitura garrantzitsua da, eta ekipamendu hidraulikoetarako burdinurtu
trinkoa eskatuz gero, bereizi egin behar da. Aplikazioak: barrenean desplazatzen den jariakin bat duten banatzaile eta
elementuetan.
Kalitate handiko burdinurtu perlitikoa, eskatutako ezaugarri mekanikoak lortzeko normalean Cr eta Ni elementuez aleatua. Tenplatu beharreko piezetarako egokia.
Aplikazioak: dorreak, goiko eta beheko orgak, orga autonomoak, bankadak, buruak, pieza-buruaren oinarriak, kontrapuntuak, mahaiak, mahai-etxeak, armazoiak, zubiak, profilatzeko makinaren orgak, kremailera-euskarriak,
artezteko makinen mantalak, trontza-orgak, plongeonaren atzekoak, gitarrak, profilatzeko makinak, aurreratze-zikloetako besoak, zutabeak, mentsulak, orgak,
etab.
9 . M a t e r i a l a k 9.10 Aluminioa
EN AC-Si9Cu3(Fe)(Zn)EN AC-AI Si7Mg0,6
EN AC-46500EN AC-42200
L-2630L-2653L-3321L-3710L-3441
166
Tratamendu egoera Rm (MPa)
Taldea Aluminioa izena Produktuak Neurriak
(mm) Izendapena Ikurra min. max.
UNE izendapena
Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa SinbolikoaUNE-EN izendapena
AI-9Si3Cu3ZnFeAI-7Si0,6Mg
AI-4,5MgAI-6ZnMgCuAI-0,7 Mg Si
Forj
arak
o al
umin
ioak
L-3321
L-3710
L-3341
Xafla plantxa bigunak
Barrak, tutuak, profilak
Barrak, tutuak, profilak
Pieza forjatuak
Xaflak, plantxak eta
bandakBarrak, tutuak
eta profilakBarrak, tutuak
eta profilak
Tutu tenkatuak
Alanbrea
Pieza forjatuak
Barrak, tutuak eta profilak
Tutu tenkatuak
> 1,3 ≤ 25
> 0,5 ≤ 25> 0,5 ≤ 1,5> 1,5 ≤ 12> 12 ≤ 25
≤ 6> 6 ≤ 75
≤ 12
> 2 ≤ 12
≤ 50> 50 ≤ 100
∅ edo e ≤ 25
e ≤ 12
e ≤ 6
SuberatuaGogorra
ErdigogorraFabrikazioz gordina
SuberatuaFabrikazioz gordina
SuberatuaTenplaketa eta
zahartzapen artifizialaSuberatua
Tenplaketa eta zahartzapen artifiziala
Tenplaketa eta zahartzapen artifiziala
Tenplaketa hotzeko deformazioa eta
zahartzapen artifiziala
0H 32H 34
F
OFO
T6
O
T6
T6
T6
T6
T4
T5
T6
T4
T6
T8
275305345265
265265
515530530
540550
530
530
510490130
150
205
150
230
245
350385400
350275275
167
9 . M a t e r i a l a k
Rp (MPa)
min. max.
%A mini-moa
L0 = 5 √S0
Korrosioa-rekiko
erresistentzia
Soldagarri-tasuna
Mekaniza-garritasuna Aplikazioak
125215270110
110110
440450450
485490
450
450
435415
70
110
170
70
195
225
295340
145165
168612
14
10 9786
76
8
66
12
7
8
12
9
5
687890
686015015015060150150
150
150150
45
60
75
45
75
85
Bikaina
Txikia
Oso ona
Oso ona
Txikia
Ona
Ertaina
Ona
Ona
Mekanizatzeko plantxak,
prezisiozko plantxak
(arteztuak), barrak eta
tutuak.
Erresistentzia/pisua erlazio
handia behar duten egituretan;
goi-presioko hidraulikoetan.
Metal-arotzeria, profilak, plakak,
pletinak, etab. Konformatzeko
eta anodizatzeko
ezaugarri egokiak.
Brinell gogorta-suna ≈
168
9 . M a t e r i a l a k
< 1
1
1
2
F Moldeatze
gordina.
T1 Moldeaketatik kontrolaturiko
hozketa eta zahartzapen
naturala.
T6 Soluzio, tenplaketa
eta zahartzapen artifizialerako tratamendua.
T64 Soluzio, tenplaketa eta azpizahartzapen
artifizialerako tratamendua.
240
220
250
290
140
180
210
240
L-2630
A-Z10S8G
L-2653
Mol
deat
zeko
alu
min
ioak
Taldea
min. min. min.
AleazioarenUNEizena
Tratamendu- egoeraren
izendapena
Trakzioarekiko erresistentzia Rm
(MPa)
Elastikotasun- muga
konbentzionala Rp 0.2 (MPa)
Luzapena % A 50mm
169
9 . M a t e r i a l a k
80
80
85
85
Desegokia
Txikia
Ona
Ona
Txikia
Ertaina
Ona
Ona
Ona
Ona
T6-an Ona
Ertaina
Korrosioarekiko erresistentzia
Mekaniza-garritasuna
Soldaga-rritasuna Aplikazioak
min.
Brinell gogortasuna
HB
Injekzio bidez moldeatutako erabilera orokorreko piezak,
mekanizagarritasun eta estankotasun onarekin. Gehienetan estalkietarako
erabiliko da (mantaletakoak, armazoietakoak, etab.).
Egonkortasun termikoko arazoak dituzten piezak, zulo nerbiodunak eta
lodiera txikikoak.
Aleazio honen aplikazio tipikoak hondarretako isurketa eta ondoren tratamendua egindako piezak dira,
lan erantzukizun handikoak eta, oro har, mekanizazioari, estankotasunari eta korrosioarekiko erresistentziari
dagokionean ezaugarri bereziak behar dituztenak. Lodiera handi zein
txikietarako zulo nerbiodunak dituzten piezentzat egokia, eta erantzukizuna
duten pieza-mota ororentzat.
170
9.11 Brontzea9 . M a t e r i a l a k
CuSn5Zn5Pb5
CuSn12
CuSn10Pb10
2.1096.01
2.1052.03
2.1176.03
GZ-CuSn5ZnPb
GZ-CuSn12
GZ-CuPb10Sn
C-3520
C-3130
C-3320
CuSn5Zn5Pb5-B (CB491K) lingote moduan
CuSn5Zn5Pb5-C (CC491K) pieza moldeatuak
CuSn12-C (CC483K) pieza moldeatuak
CuSn12-B (CB483K) lingote moduan
CuSn10Pb10-C (CC495K) pieza moldeatuak
CuSn10Pb10-B (CB495K) lingote moduan
Izendapen zaharraDIN 1705 UNE 37103/2
Sinbolikoa Zenbaki bidezkoa Sinbolikoa Zenbaki
bidezkoa
UNE-EN 1982 Izendapen berria
Hondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GCHondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GCHondarrezko moldeaketa GSMaskorrezko moldeaketa GMMoldeaketa zentrifugoa GZ
Moldeaketa jarraia GC
GZ-CuSn12
GZ-CuPb10Sn
GZ-CuSn5ZnPb
Brontzearen izena Moldeatzeko prozedura eta izendapena
Trakzioarekiko erresistentzia
Rm (MPa)
min.
260270280300180220220220200220250250
171
9 . M a t e r i a l a k
808090906065707060656565
755683681361313
Koroak eta azkoinak
Kojinete eta buru-ardatzmota guztiak
Zorroak oro har
Luzapena
% A
min.
Brinell gogortasuna
HB
min.
Aplikazioak
Elastikotasun muga konbentzio-nala Rp0,2 (MPa)
min.
1401501501508011011011090110110110
172
9.12 Altzairuen tratamenduak9 . M a t e r i a l a k
Tratamendu termikoen arteko konparazioa
Beroketa Austenitizazioa Hozketa
Ten
pera
tura
Denborak
Suberaketa
Normalizazioa
Tenplaketa
Tratamendu- taldea Tratamendua Helburua
Termikoak
Suberaketa
Normalizazioa
Tenplaketa
Iraoketa
Materiala hobeto landu ahal izateko biguntzea, mekanizagarritasuna areagotzea edo hotzean deformatzeko
gaitasuna hobetzea. Moldeatzean edo mekanizatzean sortutako tentsioak murriztea.
Tratamendu okerrak egin edo hotzetan edo berotan landu eta gero, altzairua bere egoera normalera itzultzea. Egitura fintzea eta barne-
tentsioak kentzea. Pieza pixka bat gogortzea, hobeto mekanizatzeko.
Gogortasuna eta erresistentzia mekanikoa handitzea. Beharrezkoa da altzairuak ondoren iraotzea.
Tratamendu hau altzairuen tenplaketa ostean dator beti, osagarria baita. Tentsioak minimizatzea eta, gogortasuna,
erresistentzia mekanikoa eta elastikotasun-muga murriztuta, zailtasuna hobetzea.
173
9 . M a t e r i a l a k
Oharrak Aplikazioak
Suberaketa eta prozesu-mota desberdinak daude helburuen eta material-motaren arabera.
Parte hartzen duten faktoreak:- Piezen neurria- Konposizioa (Mn, Mo, B)- Alearen neurria- Hozteko modua (ura, olioa, polimeroak, Hg, gatz urtuak)
Altzairu-motaren arabera, tenperatura batean edo bestean egiten da.
Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, letoiak, brontzeak, magnesioa.
Ia bakarrik % 0,15-0,5 C-ko aleazio baxuko karbono-altzairuak.
Altzairuak, burdinurtuak, aluminioak, altzairu herdoilgaitzak, letoiak, brontzeak, magnesioa,
titanioa.
Altzairuetan tratamendu egokia tenplaketa gehi iraoketa da.
174
9 . M a t e r i a l a k
Tratamendu- taldea Tratamendua Helburua
Termo- kimikoak
Korrosioaren aurkakoak
Zementazioa
Nitrurazioa
KarbonitrurazioZianurizazioa
Sulfinuzazioa SULF-INUZ
SURSULF
Nikeleztaketa KromoztaketaKobreztaketa
GalbanizazioaEztainuztaketa
Metalizazioa
SherardizazioaKromoztaketa
BeroketaSilizioztaketa
Fosfatazioa Anodizazioa
Ilunketa
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, C gehituz, zementazioa eta tenplaketa eta ondorengo iraoketa egin eta gero,
azalean gogortasun-maila txikia duten (karbono gutxi) baina nukleoan zailtasun handia duten piezek, nukleoaren zailtasunari
eutsiz, azalean gogortasun handia lortzeko. Zementaturiko geruzetan, tenplaketa eta iraoketaren ostean
60 HRC-ko gogortasuna.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, N gehituz, azaleko geruza gogortzeko eta, gainera, ur gezaren eta ur
gaziaren eta giro hezeen korrosioarekiko erresistentzia handitzea lortzeko. Zementazioaren ostean baino gogortasun handiagoak lortzen dira. 800 –1000 HV-ko (78 HRC) azaleko gogortasun
handiak lortzea.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi berean N eta C gehituz. Azaleko gogortasun handia lortzen da, 700
HV (65 HRC), elkar ukitzen duten gainazalen marruskadura- baldintzak eta korrosioaren, nekearen, tortsioaren eta flexioaren
aurrean baldintzak hobetzen dira, eta tenplatzeko ezaugarri hobeak lortzen dira.
Azaleko geruza baten konposizio kimikoa aldatzea, aldi berean S, N eta C gehituz. Tratamendu honek lubrifikazioari laguntzen dio, higaduraren aurreko erresistentziarako ezaugarriak hobetzen ditu eta, soldagarritasuna eta ikadura galerazten duenez trabatzea
ekiditzen du.
Elektrolisiaren bitartez herdoiltzearen eta korrosioaren kontra babestea, nahi besteko babes-metalezko geruza lortuz.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babesteko; pieza babes- metal urtuzko bainu batean sartuz.
Metalizatzeko pistola batez metal urtu bat proiektatzea.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, pieza estali eta tenperatura eta denbora jakin batez berotuz, babes-metala
hedatzen den bitartean.
Herdoilaren eta korrosioaren kontra babestea, tratamendu termokimikoak erabiliz elementu ez metalikoekin. Ilunketaren
kasuan burdina oxidatu egiten da. Anodizazioaren kasuan, aluminio edo titanioaren kanpo-geruza oxidatzen da.
9.13 Gainazal-tratamenduak eta estaldurak
175
9 . M a t e r i a l a k
Cr-Ni-Mo (% < 0,25 C) F-15XX eta karbono-altzairuak F-1100,F-1120 (% < 0,25 C.)
Engranai, espeka, arrabol, makina-erremintako ardatz nagusi, ardatz nerbiodun eta torlojuetarako erabiltzen da.
Cr-Mo, Al-Mo erabiliz egindako F-17XX altzairu bereziak. C gutxi duten eta Cr eta Al-rekin aleatutako
burdinurtuak. Makina-erremintako torlojuak. Artezteko makinaren
ardatz nagusia, gidak, errail lerrakorrak. Batez ere eragile korrosiboak, urratzaileak etab. ager
daitezkeenean.
Engranaiak, torlojuak, kiribilak, dekoletajea.
Karbono-altzairuak, Mo aleaturiko altzairuak, burdinurtuak.
Engranaiak, motor-zorroak, ebakitzeko erremintak, ijezketa-zilindroetako kojineteak, barautsak, otxabuak...
Altzairuak
Tutueriak (galbanizatua) Latorria (eztainuztatua)
Obran bertan aplika dakieke forma eta neurri guztietako objektuei.
Altzairua (fosfatazioa, ilunketa)Aluminioa eta titanioa (anodizazioa)
Piezaren ezaugarriak zementatzeko: - Soberakinak utzi gero mekanizatzeko. - Ondoren zementatu + tenplatu + iraotu. - Akaberan arteztu.
Piezaren ezaugarriak nitruratzeko:- 2 mm arteko soberakinak utzi. - Ondoren tenplatu + iraotu. - Akaberan arteztu.- Nitruratu.Ez du deformaziorik sortzen, tenperatura baxu samarretan egiten baita.
Ondorengo mekanizaziorik gabeko tratamendua.
Tratamenduaren ostean geruzek ez dute oinarrizko metalarenak baino gogortasun
handiagoak lortzen.
Altzairuzko piezak Cu, Ni eta Cr geruzak tartekatuz estaltzen dira.
Galbanizazioa (zink altzairuz estali).
Babes-metala: Zn, Pb, Al, Altzairu herdoilgaitza.
Zn eta Naftalenoa/ Cr, alumina/ aluminioa/ Si.
Oharrak Aplikazioak
176
9 . M a t e r i a l a k
Aza
leko
trat
amen
du a
urre
ratu
ak Tratamendu-
taldea Tratamendua Helburua
Materialaren herdoiltzea eta deskonposizioa galaraztea edo atzeratzea: estaltzeko degradazioan metala bere urtze-puntutik gora berotzen da eta, metalizatzeko pistola bat erabiliz, estali
nahi dugun materialaren gainean partikula moduan proiektatzen da.
Honako ezaugarri hauek hobetzea:
- Higadurarekiko erresistentzia. Altzairu zementatuarena baino lau aldiz handiagoa.- Marradurarekiko erresistentzia.- Gogortasuna 1165 HV (>70 HRC).- Korrosioarekiko erresistentzia 800 ºC artekoa, betiere pitzadurarik ez badago.
Urtze-puntu altuko hauts bidezko estaldura-proiekzioa (CW wolframio karburoa, zeramikak). Higadura, trabatze, korrosio, isolamendu termiko eta elektrikoen errendimenduak handitzea.- 2000 HV.
Erreakzio kimikoak erabiliz, tenperatura altuetan, metal gogorren higadurarekiko erresistentzia hobetzea.
Higadurarekiko erresistentzia hobetzea (2000-3000 HV), goi- hutseko kameretan eta prozesu-tenperatura baxuak erabiliz.
Honako ezaugarri hauek hobetzen dira: higadurarekiko erresistentzia, marruskadura-koefizientea, herdoiltze eta
korrosioarekiko erresistentzia, nekearen aurreko jokabidea. Erabilera-bizitza 5-10 aldiz ere handitu daiteke. Materialen
gainazala ioi-sorta batez bonbardatzen da: ioiak materialaren kanpoaldeko lehenengo geruzetan sartzen dira, horren
konposizioa eta egitura aldatzeko helburuarekin.
Metalizazioa
Kromoztaketa gogorra
Plasma bidezko proiekzio termikoa
CVD
PVD
Ezarpen ionikoa
177
9 . M a t e r i a l a k
Oharrak Aplikazioak
- Pieza higatuak birkargatzea.- Pieza moldeatuetako akatsak konpontzea.- Piezak higaduraren eta korrosioaren kontra babestea. - Engranaietako hortzak ez dira metalizatu behar, pieza metalizatuek ez dituztelako talkak jasaten.
Zorroen, zilindroen, birabarkien, espeka-ardatzen kromoztaketa. Matrizeak, trokelak, arrak. Otxabuak,
barautsak... Kalibreak. Gehienetan altzairuak, burdinurtuak eta aluminioa kromoztatzen dira, eta
lantzean behin, letoia eta brontzea.
Oinarrizko metala (altzairuak, aluminioa, burdinurtua, plastikoak). Zorroak, ixte eraztunak, goi presioko
enboloak... gogortzea. Cermeten deposizioa.
Ia aplikazio guztiak teknika berriagoa den PVDren bitartez ordezkatu dira. Baina CVDak erresistentzia
handiagoa ematen du.
TiNezko estaldura urreztatua erremintetan, plakatxoetan, injekzio moldeetan. CTi, CNTi, NCr, CW, aluminazko
estaldurak.
- Moldeak, matrizeak, doitasunezko trokelak, puntzoiak, hortzak, errodamenduak.
20 mm arteko eta gehiagoko lodierak.
Ez dio lubrifikatzaileari ondo eusten. Kromoztaketa porotsua konponbide egokia da zilindroetan eta zorroetan lubrifikatzaileari ez eustearen arazoa
konpontzeko.
0,005 mm eta hainbat mm arteko lodierak. Gainazalean ehundura fin, trinko eta
kalitate handikoa lortzen da.
10 mikrometro eta 1 mm bitarteko geruza finak.
10 mikrometro geruza finak edo oso finak (mikra 1 baino finagoak).
- Dimentsioetan ez du aldaketarik sortzen.- Trataturiko aldea ezin da askatu.- Beste tratamendu batzuk aplika daitezke.
178
9 . M a t e r i a l a k 9.14 Altzairuaren aleazio-elementuen ondorio espezifikoak Elementua Eginkizun nagusiak
Aluminioa
Kromoa
KobaltoaManganesoa
Molibdenoa
Nikela
Fosforoa
Silizioa
Titanioa
Wolframa
Banadioa
- Eraginkortasun handiz desoxidatzen du. - Alearen hazkundea mugatzen du (oxidoak edo nitruro barreiatuak sortzen direlako). - Aleazio-elementua altzairuaren nitrurazioan. - Korrosioaren eta herdoilaren kontrako erresistentzia handitzen du. - Tenplagarritasuna handitzen du. - Tenperatura altuekiko erresistentziaren bat gehitzen du. - Urradurarekiko eta higadurarekiko erresistentea (karbono askorekin). - Ferrita gogortuz, gori dagoenean gogortasunari eusten laguntzen du. - Sufrearen ondorioz daukan hauskortasuna indargabetzen du. - Tenplagarritasuna kostu txikiarekin handitzen du. - Austenita-alearen hazkunde-hasierako tenperatura igotzen du. - Gogortasuna sakontzen du. - Iraoketaren ondorioz sortzen den hauskortasuna indargabetzen du. - Tenperatura altuekiko, isurpenarekiko eta gori dagoeneko gogortasunarekiko erresistentziak areagotzen ditu. - Altzairu tenplatugabeak edo suberatuak erresistente bihurtzen ditu. - Altzairu perlitiko-ferritikoak zaildu egiten ditu (batez ere behe tenperaturetan). - Kromo ugariko burdin aleazioak austenizatzen ditu. - Karbono urriko altzairuaren erresistentzia handitzen du. - Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du. - Ebaketa lasterreko altzairuen mekanizagarritasuna hobetzen du (altzairu lasterrak). - Helburu orokorreko desoxidatzaile gisa erabiltzen da. - Xafla elektriko eta magnetikoetarako aleazio elementua. - Korrosioarekiko erresistentzia handitzen du. - Elementu grafitizatzailerik ez duten altzairuen tenplagarritasuna handitzen du. - Aleazio baxuko altzairuak erresistente bihurtzen ditu. - Partikula geldoetan karbonoa finkatzen du. - Gogortasun martensitikoa eta tenplagarritasuna murrizten ditu kromo ertaineko altzairuetan. - Kromo ugariko altzairuetan austenita sortzea prebenitzen du. - Beroketa luze batean zehar altzairu herdoilgaitzetan kromoa agortzea prebenitzen du. - Erremintetarako altzairuetan partikula gogorrak eta urradurarekiko erresistenteak osatzen ditu. - Gogortasuna eta tenperatura altuekiko erresistentzia ematen du. - Austenita-alearen hazkundearen hasierako tenperatura igotzen du (ale fina eragiten du). - Tenplagarritasuna handitzen du (disolbatuta dagoenean). - Bigarren mailako gogortze nabarmena eragiten du. Hau da, iraoketan bigundu beharrean, gogortu egiten da.
179
9.15 Gogortasun / erresistentzia baliokidetasunak altzairu ferrito-perlitikoetan (gutxi gorabehera)
9 . M a t e r i a l a k
HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2
2020212121222223232424
3435363637373839404142434444454647484950515253545556
959799101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159
334343353353363363373383392402412422432432441451461471481491500510520530540549
Gogortasuna ErresistentziaTrakzioanAztarnaren
diametroa
6,005,955,905,855,805,755,705,655,605,555,505,455,405,355,305,255,205,155,105,055,004,954,904,854,804,75
5657596061626465666768697071727374767778798081828384
959799101103105107109112114116118121124126128131134137140143146149153156159
12
Brinell Rockwell Vickers Shore
180
9 . M a t e r i a l a k
HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2
5859606163646667687071737578808284868890929598100103106109
163166170174179183187192197202207212217223229235241248255262269277285293302311321
569579589598618628647657667687697716736765785804824844863883903932961981
1.0101.0401.069
Gogortasuna Erresistentzia Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanAztarnaren
diametroa
4,704,654,604,554,504,454,404,354,304,254,024,154,104,054,003,953,903,853,803,753,703,653,603,553,503,453,40
85868788899091929394959696979899100102102103104104105106107108108
163166170174179183187192197202207212217223229235241248256263270279287296305316327
252526262727282829303031313233343536373738394042434445
346789101213151617182021222324252628293031323334
181
9 . M a t e r i a l a k
Brinell gogortasuna (HB) = 3.000 kg-ko karga eta 10 mm-ko bola.Rockwell gogortasuna (HRC) = 150 kg-ko karga eta 120º-ko konodun diamantea.Rockwell gogortasuna (HRB) = 100 kg-ko karga eta 1/16’’-ko bola.Vickers gogortasuna (HV) = 30 kg-ko karga eta aurpegien arteko 136º-ko piramide diamante lauangeluarra.Shore gogortasuna = Eskleroskopioa (errebotez).
HB 3000/10 (mm) HRC HRB HV HS N/mm2 kg/mm2
331341352363375388401415429444461477495514534555578601627653682712745780817857898
1.1091.1381.1771.2161.2561.3051.3541.4131.4621.5111.5601.6091.6681.7361.8051.8931.9622.0402.1392.2272.3052.413
Gogortasuna Erresistentzia Brinell Rockwell Vickers Shore TrakzioanAztarnaren
diametroa
3,353,303,253,203,153,103,053,002,952,902,852,802,752,702,652,602,552,502,452,402,352,302,252,202,152,102,05
109109110110112112113114115115116117117119119120
339350363375389404420437454472494515540567598633675717765820885960
1.0501.150
46484951525455575961636567707275788184879195100106
113116120124128133138144149154159164170177184193200208218227235246
353637384041424445464749505253555758606264666870
182
183
1 0 . I n d a r r a k , m o m e n t u a k e t a i n e r t z i a k
184
10. Indarrak, momentuak eta inertziak 10.1 Masa, pisua eta indarra Masak materiaren ezaugarri aldaezina adierazten du, grabitatearen erreferentziarik egiten ez duena. Masa grabitatearekiko independentea da. Materia-kantitate jakin bat, masa bat, eskuetan hartuz gero, nabaritzen den efektua eskuak materia-kantitatea eror ez dadin egiten duen indarra da. Hizkuntza arruntean indar horri pisua esaten zaio. Grabitatea existituko ez balitz, ez litzateke pisuaren sentsaziorik egongo, substantziaren masa edozein izanda ere.
Masa eta indarra: grabitatearen erakarpenaren efektua
Pausaguneko masak egiten duen indarra (pisua).
Konparatzeko modurik errazena balantza arrunt bat erabiltzea da. Grabitatearen erakarpena berdina da bi aldeetan, eta bi masak berdinak direnean orekan mantentzen da. Malgukiaren bidezko baskula edo antzeko gailua erabiltzen denean, eragiten duen faktorea pisua da. Pisuak malgukiaren deformazioa sortzen du, baina baskulak masa irakurtzen du, kilogramotan.
Pisu erreala, mg, newtonetan (N).
m m
mg mg
m
185185
10. Indarrak, momentuak eta inertziak
Masaren eta pisuaren arteko nahasketaren oinarrian hizkuntza-ohitura okerra dago, pisu hitza bi esanahi desberdinetarako erabiltzen baita. Paretako erlojuei pisuak eragiten diela esatea guztiz zuzena da. Erloju bat martxan egoteko indar bat behar da, eta indar hori esekita dagoen masak sortzen du, horren pisuak eragingo baitio mekanismoari. Errotorearen pisua hainbeste kilogramokoa dela esatea, aldiz, ez da zuzena. Pisua indar bat da, masa (kg) eta azelerazioa (ms-2) biderkatuz lortzen dena. Bere indar-unitatea newtona da (N). Datuak kilogramotan adierazten direnean, masari buruzko informazioa ematen da, ez pisuari buruzkoa, datu horiei ematen zaien izena edozein delarik ere. Masak, pausagunean edo mugimenduan, Newtonen mugimenduaren legeei jarraitzen die. Lege horiek indarraren kontzeptua definitzen dute:1. Gorputz oro geldirik egongo da, edo lerro zuzenean mugimendu uniformearekin higitzen jarraituko du, baldin eta kanpo-indarren batek eragiten ez badio.2. m masaren gainean eragindako F indarrak a azelerazioa sortzen du. Newtonen bigarren legea honela adierazten da:
,
non F N-etan adierazten den, m kg-tan, eta a ms-2-tan.3. Akzioa eta erreakzioa berdinak dira eta aurkako noranzkoa dute. 10.2 Indar-parea edo momentua Indar-parea edo momentuaren ikurra M da, eta bere unitatea SI sisteman Nm. Momentua kalkulatzeko, F indarra eta palanka-besoa (edo erradioa), r, biderkatu behar dira: , non M Nm-tan adierazten den, F N-etan eta r m-tan.
F = ma
M = F r
186
10. Indarrak, momentuak eta inertziak
Adibidea: Indar batek sorturiko momentua.
Palanka-besoaren erradioa: 300 mm (0,30 m). Masa: 10 kg.
10.3 Momentua eta tentsioa Beheko irudian tentsioak eta momentuek harreman estua dutela erakusten da. Uhalaren beheko zatiak tentsiorik ez duela eta indarra uhalaren goiko zatiak bakarrik transmititzen duela suposatuz, polea bakoitzaren indar-parea edo momentua ertzean eragiten duen indarraren eta polearen erradioaren arteko biderkaduraren berdina da. Ertzeko indarra, beraz, indar-parea zati erradioa izango da.
Momentuak sorturiko tentsioa
mM
r = 0,3 m
Eragindako indarra, F :
Momentua = Indarra × Palanka-besoa
F = mg
M = mgr
= 10 · 9,81 = 98,1 N
= 10 · 9,81 · 0,30 = 29,4 Nm
r2
r1
T =M1
r1=M2
r2=
(M1 −M2)(r1 − r2)
M1
M 2 T tentsioa
187
10. Indarrak, momentuak eta inertziak
Potentzia = Momentua × Abiadura angeluarra .P watt-etan ematen da, M Nm-tan, eta ω rad/s-tan. Momentua konstantea bada, kontsumitutako potentzia abiadura handitzen den arabera handitzen da. Potentzia konstantea bada, momentu-eskaera abiadura jaisten den arabera igotzen da, eta alderantziz.
10.5 Inertzia-momentua Inertzia-momentuak gorputz baten biraketa-ardatzarekiko masaren banaketa adierazten du. Gorputzak ardatz horrekiko jartzen duen erresistentzia honen araberakoa da. Inertzia-momentua honela kalkulatzen da:
,
non r gorputzaren oinarrizko partikulak biraketa-ardatzarekiko duen distantzia den. Inertzia-momentuaren balio minimoa ardatza grabitate-zentrotik pasatzen denean lortzen da, IG . Ardatz honekiko paraleloa den beste batekiko inertzia-momentua, I0 , Steiner-en teorema erabiliz kalkula daiteke:
,
non d ardatzen artzeko distantzia den. Oinarrizko formako gorputzen inertzia-momentuak 2. kapituluan jasota daude. Gorputz konposatuen inertzia-momentua oinarrizko gorputzen ardatz horrekiko inertzia-momentuak batuz edo kenduz kalkulatzen da.
P =Mω
I =r2 dm
10.4 Momentua eta potentzia
I0 = IG +m d2
188
189
11 . E s t a t i k a
190
11 . E s t a t i k a
"A" gorputza gainazal lau baten gainean mugitu nahi denean, higidura horren aurka gorputz horren eta gainazalaren arteko itsasgarritasuna azaltzen da. Gorputza mugitzean itsasgarritasun horrek marruskadura sortzen du. Marruskadura ukipen-gainazalen zimurtasunaren eta "A" gorputzaren pisuaren araberakoa izango da.
P pisuko "A" gorputza zimurtasuna duen gainazal horizontal batean bultzatzen denean, higitzeko eragin beharreko F indarra hau da:
, non µ kontaktuan dauden bi gainazalen arteko marruskadura-koefizientea den. Bi gainazalen arteko marruskadura-koefizientea, µ, desberdina izango da horietako bakoitzaren zimurtasunaren arabera. P pisua daukan "A" gorputz bat gainazal baten gainean jartzen badugu, eta gainazala inklinatzen hasten bagara, une batean gorputzaren pisuak marruskadura gaindituko du eta beherantz joango da.
Gorputzaren pisua, P, bi osagaietan banatzen da, O-B planoaren inklinazioaren arabera. Indar horien balioa hau izango da:
; .α inklinazio-angelua handitzen doan heinean, bi ukipen-gainazalen marruskadura gaindituko duen P1 indarra sortzera iritsiko da. Horrenbestez, lerradura gertatzen den angelu hori da probatu diren bi gainazaletarako angelu egokia.
P
AFFr
O
P1
BA
P P2
Frα
α
11.1 Marruskadura
F = Fr = µP
P1 = P sinα P2 = P cosα
11 . E s t a t i k a
µ marruskadura-koefizientea egokia bada, eta α angelua lerradura edo higidura hasten den unekoa bada, hau izango dugu:
P1 eta P2 ordezkatuz:
Ondorioz, µ marruskadura-koefizientea honako hau izango da:
Lerradurazko marruskadura-koefizienteak
µ =sinαcosα
= tanα
Marruskadura pausagunean
Marruskadura mugimenduanElkar ukitzen duten materialak
Lehorrean Lubrifikatuta Lehorrean Lubrifikatuta
0,150,190,280,56
--
0,60-
0,300,280,28
---
0,350,37
-
-
0,100,100,150,10
--
0,25-
0,150,10
----
0,110,15
-
-
0,120,180,200,500,180,200,250,350,280,200,200,450,300,28
--
0,40
0,51
0,080,060,080,09
--
0,120,300,080,080,08
-0,200,10
--
0,15
0,15
Altzairua altzairuaren gainean ......................Altzairua brontzearen gainean .....................Altzairua burdinurtu grisaren gainean .........Altzairua zur gogorraren gainean ................Altzairu-banda burdinurtu gainean ..............Brontzea brontzearen gainean ......................Kortxoa metalaren gainean ..........................Larrua metalaren gainean .............................Burdinurtu grisa brontzearen gainean..........Burdinurtu grisa burdinurtu gris gainean .......Burdinurtu grisa letoiaren gainean ...............Balazta-hornigaia altzairua gainean .............Makal-zura altzairuarena gainean ................Makal-zura burdinurtuaren gainean .............Poliamida 66 altzairuaren gainean ...............Poliamida 66 poliamida 66 gainean ............Kotoi-ehun erretxina artifizialduna altzairu edo burdinurtuaren gainean ..........................Amianto-ehun erretxina artifizialduna altzairu edo burdinurtuaren gainean ............
191
P2 µ = P1
P cosα µ = P sinα
.
.
.
192
11 . E s t a t i k a
Marruskadurarik existituko ez balitz, falka esfortzurik egin gabe aterako litzateke. Are gehiago, berez aterako litzateke, indarra etetean bereizten dituen bi piezek elkartzeko joera dutelako. Baina beheko gainazalean µ1 marruskadura-koefizientea dagoenez, eta goiko gainazalean µ2 marruskadura-koefizientea dagoenez, P1 eta P2 kargek µ1P1 eta µ2P2 marruskadura-indarrak sortzen dituzte, eta horiek falka ateratzea galarazten dute. Lau indar horien osaketaren emaitza falka ateratzeko egin behar den indarra da, hau da:
non ρ 1 eta ρ 2 goiko irudietako angeluak diren. α = ρ1+ρ 2 denean, tg ρ1 – tg(α -ρ 2) = 0 betetzen da, eta ondorioz, F’ = 0. α > ρ1+ρ 2 baldin bada, falka berez aterako da. Azkenik, α < ρ1+ρ 2 baldin bada, falka sartuta geratuko da, eta ateratzeko F’ indarra egin beharko da.
F
P
Q3
Q2Q1
ρ3
ρ1α+ρ2
P
F
Q3
Q1
Q2
ρ3
ρ1
ρ2α
F = P1[tan ρ1 − tan(α − ρ2)]
Falka mekanismo bat da. Eragiten ari den indar edo lanarekiko norabide elkarzutean indarra edo lana eragiten du. Falkaren gainean eragiten den F indarra ukipen-gainazalekiko elkarzutak diren bi norabidetan banatzen da eta, irudian ikus daitekeenez, indar hauek sortzen dira (µ1 eta µ2 = 0 badira):
P2
P1
F' F
ρ1
αP1 =
F
tanαP2 =
F
sinα
ρ2
11.2 Falka
,
193
11 . E s t a t i k a
Falkaren bi aldeek beren ardatzarekin angelu bat eratzen baldin badute, indarrak kalkulatzean kontuan hartu behar da. Horrenbestez, bi aldeek ardatzarekin α angelua eratzen baldin badute, gainazaletako indarrak berdinak izango direla aurkituko da, eta hau balio dute:
α < ρ denean, falka sartuta geratzen da, eta ateratzeko egin beharreko indarra hau da:
non µ marruskadura-koefizientea den, bi aldeetan marruskadura berdina dela kontuan hartuta. Falka lana egiteko erabiltzen bada (adibidez, pisu bat jasotzeko), indar eragozleaz gainera, marruskatzen duten hiru gainazalen marruskadura gainditu behar da. Q1, Q 2, eta Q 3 erreakzioek hiru gainazaletan ρ1, ρ 2 eta ρ 3 angeluak eratzen dituzte, dagozkien normalekin, eta horrekin indar-poligonoa eratu ahal izango da, kontuan hartuta Q 2 delakoa P-ren eta Q 3-ren emaitza dela. Analitikoki honakoa betetzen da:
Maiz gertatzen denez, hiru marruskadura-angeluak berdinak izanez gero, honela geratzen da:
P =F
2 sinα
F = 2P (µ cosα− sinα)
F =sin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3cos(α + ρ2 + ρ3) cos ρ1
P
F = P tan(α+ 2ρ)
.
.
.
,
194
11 . E s t a t i k a
Gainazaletako erreakzioak hauek dira:
Hauetatik gainazalen gaineko presioak eta marruskadura-indarrak ondorioztatzen dira, hurrenez hurren dagokion marruskadura-angeluaren kosinuagatik edo sinuagatik biderkatuta. Falkari eusteko egin beharreko indarra marruskadura-angeluak negatibotzat hartuta lortzen da, P pisua jasotzeko indarra ematen duen formulan. Hortik ondorioztatzen denez, falka berez desjaso ez dadin, aurreko kasuan bezala, α < ρ1+ρ 2 dela bete behar da. Falkak pisua h altuerara altxatu ahal izateko egin behar duen e distantzia honela adierazten da:
Ondorioz, egin beharreko lana hau da:
non η errendimendua den.
Marruskadura-angeluak berdinak diren kasuetan horrela gelditzen da:
T = Fe =sin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3
cos(α+ ρ2 + ρ3) cos ρ1 tanαhP
η =hP
Fe=
cos(α+ ρ2 + ρ3) cos ρ1 tanαsin(α+ ρ1 + ρ2) cos ρ3
η =tanα
tan(α+ 2ρ)
Q1 =cos ρ3 cos(α+ ρ2)
cos ρ1 cos(α+ ρ2 + ρ3)P
Q2 =cos ρ3
cos(α+ ρ2 + ρ3)P
Q3 =sin(α + ρ2)
cos(α+ ρ2 + ρ3)P
e =h
tanα
.
,
,
.
,
,
,
195
11 . E s t a t i k a
Demagun gurpil batek, ardatza P indar batez kargatuta daukala, eta bera baino errail bigunago baten gainean errodatzen duela, P1 indar baten eraginez. Orduan errailean zapalketa gertatuko litzateke, gurpilaren mugimendua geldiarazten duena. P2 errailaren erreakzioa gurpilaren ardatzaren zentrotik f distantzia batekiko aldenduta egongo da.
f errodadura-marruskadurako palanka-besoa izanik, gurpila mugitzeko P1 indarra hau izango da:
Ikus daitekeenez, gurpilaren erradioa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da mugimendua gertatu ahal izateko behar den P1 indarra.
Errodaduraren marruskadura-koefizienteak
0,006 0,008
0,018 0,010
0,0005 - 0,001 0,0145
P1
P2
PR f
P1R = Pf
Materialak
Errodaduraren marruskadura- koefizientea - f (cm)
Altzairua altzairuaren gainean .......................Altzairua asfaltoaren gainean ........................Altzairu tenplatuzko bola edo arrabolak material bereko uztaien gainean (boladun kojinete edo arrabolak). .................................Burdinurtu grisa burdinurtu grisaren gainean Burdina leundua zoru harritsuaren gainean ...Zura zuraren gainean .....................................
P1 =Pf
R
11.3 Errodadura-eragozpena
,
.
196
197
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
198
12. Materialen erresistentzia
Trakzio edo konpresioan dagoen gorputz bat orekan egongo da, bere gainean bi indar berdinek eta kontrako noranzkoan eragiten dutenean: P1
= P2.
Trakzioa Trakzioan, indarrekiko elkarzutak diren gorputzaren aupegiek banatzeko joera dute, eta aurpegi paraleloek elkartzeko joera. Indarrak behar besteko balioa baldin badauka, gorputzaren luzapena gertatzen da.
Konpresioa Konpresioan, indarrekiko elkarzutak diren gorputzaren aurpegiek elkartzeko joera dute, eta aurpegi paraleloek banatzekoa. Indarrak behar besteko balioa baldin badauka, gorputzaren murrizketa gertatzen da.
Ebakidura Ebakiduran, gorputz baten gainean bi indar berdinek, kontrako noranzkoan eta oso gutxi aldenduta dauden plano paraleloetan eragiten dute: P = P1.
Gorputz bat ebakiduraren eraginpean jartzen denean, solidoak urraduragatik askatzeko joera du, indarrek eragiten duten bi planoen artean.
P1 P2
P1 P2
P1
P
12.1 Erresistentzia-motak
199
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Makurdura edo flexioa Gorputz bat makurduraren eraginpean dagoenean tolestu egiten da. Makurdura-eraginaren adibide bat hurrengoa izan daiteke:
Gorputzaren gainean tarte batez bereizitako bi indar antzekok, eta bien erdian, kontrako noranzkoan, indar hauen baturaren berdina den beste indar batek eragiten dutenean. Barra makurduraren eraginpean jartzen denean, barran konpresio-, trakzio- eta ebakidura-esfortzuak gertatzen dira.
Bihurdura edo tortsioa Gorputz batek bere ardatzarekiko paraleloa den momentua jasaten duenean bihurduraren eraginpean dagoela esaten da.
Bihurdura-eraginaren beste kasu bat kontrako bi indar parek kontrako noranzkoan eragiten dutenean izan daiteke, hurrengo irudian erakusten den bezala:
P1
P2 P3
P1 = P2 + P3
P2 = P3
Mt
Mt
200
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Gorputz bat bihurduraren eraginpean jartzen denean, bere sekzioek errotazio-mugimendua hartzeko joera dute, batzuek besteen noranzkoaren kontra, eta ebakidurako esfortzuak jasango ditu.
Nekea Solido baten gainean agertzen diren esfortzuak denboran zehar aldakorrak badira, muga elastikora iritsi gabe ere haustura gerta daiteke. Nekearen ondoriozko hutsegiteak arrakala edo pitzadura txiki bat existitzen den guneetan hasten dira. Materialaren ezjarraitasun hauetan (sekzio aldaketetan, mekanizazioaren ondoriozko irregulartasunetan...) hasi eta gero arrakala hedatzen joaten da tentsio-kontzentrazio fenomenoarengatik. Beraz, nekeagatik hautsi den lekuan, oro har, bi alde berezi egoten dira. Alde horietako batek ale fina eta akatsen bat izaten du, eta hor hasten da hausten. Beste aldea uneko azken haustura da, eta ale lodi distiratsua dauka.
Akatsa
Esfortzuak handiak direnean, azken hausturako sekzioaren aldea, ale lodi distiratsua dagoena, handia izango da, eta esfortzuak txikiak direnean, berriz, txikia.
Ale fin matea
Ale lodi distiratsua
P1
P4P3
P2
P1 = P2 = P3 = P4
Esfortzu handien ondoriozko Esfortzu txikien ondoriozko haustura haustura
Piezak nekearen ondorioz hautsi ez daitezen, tentsio egokiaren eraginpean egon beharko dira, eta gainazalean ez dute irregulartasun zakarrik izan behar.
12.2 Koefizienteak eta tentsioak- Haustura-tentsioa gorputz bati, hausteko, sekzio-unitate bakoitzean eragin behar zaion karga da.- Lan-tentsioa gorputz bati sekzio-unitateko lan eginarazten zaion karga da. - Segurtasun-koefizientea elementu bat hausteko behar den haustura-tentsioaren eta elementu horrek segurtasunez jasan dezakeen kargaren arteko erlazioa da (kantitate hori materiala hausteko lan eginarazi behar zaion aldi-kopuruaren berdina da).
12.3 Karga-mota desberdinak
Modu iraunkorrean eragiten du, eta beti intentsitate berberaz.
Etengabe aldatzen da zero eta balio maximo baten artean.
Etengabe aldatzen da, zero eta maximo positibo baten artean, gero berriro zerora jaisten da eta maximo negatibo bateraino igotzen da, eta berriro zerora itzultzen da.
Karga-motak
Estatikoa
Aldizkakoa
Dinamikoa edo alternatiboa
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Segurtasun-koefizientea =Haustura-tentsioa
Lan-tentsioa
201
202202
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Material baten elastikotasun-modulua edo Young-en modulua honako adierazpenaren bidez definitzen da:
non σ lan-tentsioa den, Pa-tan edo kg/cm2-tan, ε deformazio unitarioa %-tan, eta E elastikotasun-modulua Pa-tan edo kg/cm2-tan. Elastikotasun-modulua materialaren ezaugarria da. Altzairuaren kalkulurako erabiltzen den balioa 2,1 × 106 kg/cm2 da. Burdinurtuan erresistentziaren araberakoa da, eta 7 × 105 kg/cm2 eta 1,1 × 106 kg/cm2 artean egon ohi da.
12.5 Momentuak eta esfortzuakBigarren mailako momentuak edo azalera lauen inertzia-momentuak Gorputz zilindriko baten sekzioaren inertzia-momentua, bere grabitate- zentrotik pasatzen den ardatzarekiko, hau da:
Inertzia-momentuaren balioa cm4-tan adierazten da.
Momentu eragozlea Gorputz zilindriko baten sekzioaren momentu eragozlea, bere grabitate- zentrotik pasatzen den ardatzarekiko, hau da:
Momentu eragozlearen balioa cm3-tan adierazten da.
X X
X X
σ = E ε
Ixx =π d4
64=
π r4
4= 0, 0491 d4
Rxx =π d3
32=
π r3
4= 0, 0982 d3
12.4 Elastikotasun-modulua
,
.
.
203203
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Makurdura-momentua Pieza bateko edozein puntutako makurdura-momentua kalkulatzeko ebakidura-metodoa aplikatu behar da. Makurdura-momentuaren balioa kontuan hartu den sekzioaren ezkerrean edo eskuinean eragiten duten indar guztien momentu estatikoen batuketa aljebraikoaren berdina da. Adibidez:
Makurdura-momentua kg cm-tan edo Nm-tan ematen da.
Bihurdura-momentua Gorputz zilindriko baten bihurdura-momentua honela kalkulatzen da:
non Pu indar tangentziala den, kg-tan, r erradioa cm-tan eta Mt bihurdura-momentua kg cm-tan.
P1 P2
A Bx
bc
a
Mt = Pu r
Mf = Ax− P1 b− P2 c
Pur
,
.
P1 P2
A
Qx
bc
a
Mf
204204
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Erresistentzia-irizpidea bete dadin, bihurdura-momentuak ezin du gainditu adierazpen honetan adierazten den balioa:
non d diametroa den, cm-tan, eta tonarg materialaren tentsio ebakitzaile onargarria kg/cm2-tan. Ardatzetan zurruntasun-irizpidea bete dadin, bihurdura-angelua metro linealeko gradu laurdena baino txikiagoa izatea gomendatzen da. Metro linealeko bihurdura-angelua kalkulatzeko:
Esfortzu ebakitzailea Pieza bateko edozein puntutako esfortzu ebakitzailea kalkulatzeko ebakidura-metodoa aplikatu behar da. Esfortzu ebakitzailearen balioa kontuan hartu den sekzioaren eskuinera eta ezkerrera eragiten duten indar guztien batuketa aljebraikoaren berdina da. Adibidez:
P1 P3P2
A B
α
α
Mt = Pu r ≤π
16d3 τonarg
Bihurdura-angelua metro linealeko =180 · Mt · 100 · 323, 142 · 800.000 d4
≤ 0, 25
,
B = P1 + P2 + P3 −A
.
.
205
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a 12.6 Ardatzen kalkuluaTransmisio-ardatzak Transmisio-ardatzek bihurdura-esfortzu bat transmititzeko balio dute, eta beraien pisuaren makurdura baino ez dute jasaten. Ardatz horiek, esate baterako, zubi-garabi baten translazio motorraren transmisiorako balio dute, errail-habeen artean dauden gurpil eragileetarako. Oro har, ardatz horiek luze samarrak izaten dira eta, horregatik, zatika egiten dira, eta ondoren akoplamenduekin lotu eta euskarrietan bermatzen dira. Sekzioa konstantea izan ohi da luzera osoan, eta bihurdura-angelua gradu laurdena baino txikiagoa izatea gomendatzen da luzera-metro bakoitzeko.
Ardatzaren diametroaren kalkulua Gehienetan ardatzak altzairu gozoz egiten dira (F-1120 karga handia ez duten ardatzetarako). Ardatzaren diametroa kalkulatzeko oro har ez da ardatzaren pisua kontuan hartzen eta, horregatik, ardatzak bihurduran soilik lan egingo duela suposatuko dugu. Beraz, ardatzaren materialean tentsio ebakitzaile onargarria ezagutu behar dugu. Ardatzak transmititu behar duen bihurdura-momentua jakinda, diametroa formula honekin kalkulatzen da:
non d ardatzaren diametroa den, cm-tan, Mt transmititu beharreko bihurdura-momentua kg cm-tan, eta τonarg bihurdura-tentsio onargarria kg/cm2-tan (altzairu gozorako 120 kg/cm2).
Bihurdura-angeluaren kalkulua eta euskarrien arteko tartea Aurretik esan bezala, ardatzaren bihurdura-angelua ez da luzera unitateko gradu laurdenaren berdina edo handiagoa izan behar. Honela kalkulatzen da bihurdura-angelua sekzio zirkularreko ardatz batentzat:
non G materialaren zeharkako elastikotasun-modulua den. Koefiziente hau, elastikotasun-moduluaren funtzioan kalkulatzen da honela: (2/5) E. Kasu batzuk adibide modura: - Altzairu erdigogorra: G = 1 × 106 kg/cm2. - Altzairu gozoa: G = 8 × 105 kg/cm2. - Burdinurtua: G = 4 × 105 kg/cm2.
d = 3
16Mt
π τonarg
θ =Mt
G I0=
Mt
G
32π d4
,
,
206
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
Ardatzaren bihurdura-angelua kalkulatzeko formula honakoa da:
non Mt bihurdura-momentua den, kg cm-tan, eta Et elastikotasun-modulua bihurduran kg/cm2 (ikus aurretik emandako balioak).
Euskarrien arteko tarte maximoa aurkitzeko formula honakoa da:
non L luzera maximoa den, m-tan, eta d ardatzaren diametroa cm-tan.
Ardatzen abiadura kritikoa – Erresonantzia Ardatzen biraketa-abiadura (normalean oso handia) eta berezko pisuagatik daukaten gezia konbinatzen badira, oszilazio arriskutsua edo erresonantzia sortzen da, eta horrek sistema oszilatzailea desegin dezake. Abiadura kritiko hori motor-momentuaren bulkadaren maiztasun periodikoak sistemaren berezko uhin-maiztasunarekin bat egiten dutenean agertzen da, oszilazioa etengabe handitzen delarik. Erresonantziaren fenomenoa, sistema natural gehienetan eman daiteke. Adibidez, soldadu-talde batek zubi baten gainetik pasatu behar duenean, pauso-erritmoa eten egiten du, pausoen maiztasuna eta zubiaren berezko maiztasuna berdinak izatea gerta ez dadin. Izan ere, hori gertatuz gero, zubiaren egonkortasuna arriskuan egongo litzateke. Makina birakorretan ere sarritan beha daiteke erresonantzia. Telebista- edo irrati-sintonizadoreek zirkuitu elektroniko oszilatzaile baten berezko maiztasuna doitu egiten dute, inguruan bidaiatzen ari den uhin bereizi baten maiztasunaren neurrikoa izan arte. Sistema atomiko edo nuklearrak argiaz edo partikulez argiztatzen direnean ere, erresonantzia-fenomenoak erakusten dituzte.
θ =180π
Mt · 100 · 32Et π d4
=180Mt · 100 · 32
π2Et d4< 1/4 edo 0,25º ,
L = 0, 7 (1 +√
d) ,
Ardatzaren biraketa-abiaduraren balioa, abiadura kritikoa baino txikiagoa izan beharko da. Abiadura kritikoa kalkulatzeko ondorengo adierazpena erabiliko dugu:
non nc abiadura kritikoa den, bira minututan (bira/min), f gezia cm-tan, eta cx konstante bat. Karga uniformeki banatuta daukaten ardatzen kasuan cx = 1,13 (muturrak euskarrietan sartuta daudela suposatuta).
1 2 . M a t e r i a l e n e r r e s i s t e n t z i a
207
nc = 300 cx
1f
,
208
209
1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a
210210
1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a
Motorrak mugitu nahi den ardatzaren baldintzak bete behar ditu, hala nola, momentua (Nm), abiadura, lan-zikloak edo beste baldintza batzuk.
Beharrezko motor-momentuaren kalkulua (MT )-Motor-momentu totalak bi osagai dauzka: momentu estatikoa, Ms, mahaia abiadura konstantean mantentzeko, edo posizio batean finkatuta, eta azelerazio-momentua, MA, abiadura aldatzeko. Kalkuluak askotan motor-torloju, l , transmisioaren erredukzioagatik, i , aldatzen dira:
-Momentu estatikoa mahaian gidekin eta torlojuarekin sortzen den marruskaduragatik, mahaiaren pisuagatik (horizontalki mugitzen ez bada), eta erremintak ebakitzeko egiten duen indarragatik agertzen da:
L
L 1
L 2D P2
δ
δg
h
m
d
D P1 Motorra
Ardatza
13.1 Eragintza bateko motorraren kalkulua
MT =MS +MA i =DP1
DP2
MS =Mmarruskadura +Mpisua +Mebaketa =MF +MW +MC
, .
,
211211
1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a
MF-ren kalkulua:
- MF marruskadurari dagokion momentua da, Nm-tan. - m mahaiaren masa da, kg-tan. - g azelerazio grabitatorioa da, 9,81 m/s2. - h ardatzaren hari-neurria da, m-tan. - i erredukzio-faktorea da. - d torlojuaren diametroa da, mm-tan. - µ mahaiaren eta giden arteko marruskadura-koefizientea da. µ balio tipikoak materialaren arabera:
MW-ren kalkulua: Mahaiaren higidura horizontala ez bada (aurreko irudian bezala, δ inklinazio-angelua badu), momentua mahaiaren pisuaren arabera kalkulatu behar da:
- Mw mahaiaren pisuaren araberako momentua da, Nm-tan. - δ torlojuaren horizontalarekiko inklinazio-angelua da. - %, m masaren konpentsazio-faktorea da (0 eta 1 artean egon daiteke). Kontrapisuen edo sistema hidraulikoren baten bitartez mahaiaren pisu totala konpentsatzen bada, hots, motorrak mahaia jasotzeko eta jaisteko indar bera egin behar badu, % faktorea 0 izango da. Beste aldean, inolako konpentsaziorik ez badago, % faktorea 1 izango da.
0,1 - 0,20,05
0,1 - 0,2
Materialak µ BurdinaTurciteaErrodamenduak
MF = (MF(mahaia) +MF(ardatza))1i
= (mgµh
2π+
d
10)1i
MW =mg sin δ h
2π%i
.
.
212212
1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a
MC-ren kalkulua: Erremintaren eta piezaren artean ebaketa-indar bat dago, eta horrek galarazi egiten dio mahaiari aurrera egitea. Aurrera egiteko motorrean behar den momentua honela kalkulatzen da:
- MC erremintak ebakitzeko egiten duen indarrari dagokion momentua da, Nm-tan. - F erremintak ebakitzeko egiten duen indarra da, kg-tan. - g grabitatearen azelerazioa da, 9,81 m/s2.
Mahaiaren higidura linealak abiadura maximo jakin bat beharko du. Eta motorrak behar besteko abiaduran biratzeko gai izan beharko du.
Vmax mahaiak behar duen abiadura lineal maximoa da.
Inertzia-momentuen kalkulua (J ) Hurrengo pausoa motorrak mugitu behar duen kargaren kalkulua egitea da, hau da, mugitzen dituen elementu guztien inertzia-momentua. Inertzia-momentu totala (hemendik aurrera "inertzia") kargaren eta motorraren errotorearen beraren ondorio da:
Kargaren ondorioz sortzen den inertzia banatu egingo da: mahaiaren inertzia, torlojuarena, horizontalak ez diren ardatzak konpentsatzeko erabilitako sistemarena, eta transmisiorako erabiltzen den eta torlojuarekin biratzen duen polea edo gurpil horzdunarena, "polea1". Osagai horiei guztiei i erredukzio-faktoreak eragiten die. Baina motorraren ardatzarekin biratzen duen polearen inertzia, "polea2", ez dago i faktorearen eraginpean.
MC =Fgh
2π1i
Bira/minmotorra =Vmax
hi
Jtotala = Jkarga + Jmotorra
Jkarga =Jmahaia + Jardatza + Jpolea1 + Jkonpentsazioa
i2+ Jpolea2
,
.
.
.
213
1 3 . Tr a n s m i s i o e n k a l k u l u a
Ondoren, inertzia bakoitza definitzen da, kg m2-tan:
- i, µ, h, δ aurretik erabilitako datuak dira.- L torlojuaren luzera da, m-tan. - L1 Polea1-en zabalera da, m-tan.- L2 Polea2-ren zabalera da, m-tan. - DP1 Polea1-en diametroa da, m-tan.- DP2 Polea2-ren diametroa da, m-tan.- ρ materialaren dentsitate bolumetrikoa da: 7.700 kg/m3 burdina/altzairurako. 2.700 kg/m3 aluminiorako.
Motorraren inertzia, Jmotorra, honakoa izango da:
Jmahaia = m(h
2π)2 Jardatza =
d4Lπρ
32
Jpolea1 =D 4
P1 L1πρ
32 Jpolea2 =D 4
P2 L2πρ
32
Jmotorra = Jmotorra + Jbalazta
.,
,,
.
214
215
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
216216
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k 14.1 Lotura-sistemak
H=
23pP Azkoina
Torlojua
Azkoinarenhariaren ø
Torlojuarenhariaren ø
H/2
H/2
D D2
D1
H1
H/4
P
60º60º
H/6
R
H/8
h 3d 3 d 2 d
D1 = d− 2H1
d2 = D2 = d− 0, 64952P
d3 = d− 1, 22687P
H = 0, 86603P
H1 = 0, 54127P
h3 = 0, 61343P
R = H/6 = 0, 14434P
Hari metrikoa DIN 13/1:1999
14.1.1 Desmuntagarriak14.1.1.1 Hariak
217217
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hari metrikoa DIN 13
Hari-
neurria(mm)
Batez besteko Ø
(mm)
Ø barautsa
(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina
Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)
Nukleoaren diametroa (mm)
M 1
M 1,2
M 1,6
M 2
M 2,5M 3
M 4
M 5M 6
M 8
M 10
M 12
M 16
M 20
M 24
M 30
M 36
M 42
M 48
M 1,1
M 1,4
M 1,8
M 2,2
M 3,5
M 4,5
M 14
M 18
M 22
M 27
M 33
M 39
M 45
M 52
M 7
M 9
M 11
0,250,250,250,30,350,350,40,450,450,50,60,70,750,811
1,251,251,51,51,75
22
2,52,52,533
3,53,544
4,54,555
0,8380,9381,0381,2051,3731,5731,7401,9082,2082,6753,1103,5454,0134,4805,3506,3507,1888,1889,02610,02610,86312,70114,70116,37618,37620,37622,05125,05127,72730,72733,40236,40239,07742,07744,75248,752
0,6930,7930,8931,0321,1701,3701,5091,6481,9482,3872,7643,1413,5804,0194,7735,7736,4667,4668,1609,1609,85311,54613,54614,93316,93318,93320,31923,31925,70628,70631,09334,09336,47939,47941,86645,866
0,7290,8290,9291,0751,2211,4211,5671,7132,0132,4592,8503,2423,6884,1344,9175,9176,6477,6478,3769,37610,10611,83513,83515,29417,29419,29420,75223,75226,21129,21131,67034,67037,12940,12942,58746,587
0,800,90
11,101,201,401,601,802,102,502,903,303,704,20
56
6,807,808,509,5010,20
1214
15,5017,5019,50
2124
26,5029,50
3235
37,5040,50
4347
218218
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a kHari metriko fina DIN 13
M 1
M 1,2
M 1,6
M 2
M 2,5M 3
M 4
M 5
M 6M 6
M 8M 8M 8
M 10M 10M 10
M 12M 12M 12
M 16M 16
M 1,1
M 1,4
M 1,8
M 2,2
M 3,5
M 4,5
M 14M 14M 14
M 18M 18
M 5,5
M 7
M 9
M 11
M 15M 15
M 17M 17
0,20,20,20,20,20,20,250,250,350,350,350,500,500,500,500,500,750,750,500,75
11
0,751
1,2511
1,251,51
1,251,51
1,51
1,51
1,51
1,5
0,8700,9701,0701,2701,4701,6701,8382,0382,2732,7733,2733,6754,1754,6755,1755,6755,5136,5137,6757,5137,3508,3509,5139,3509,18810,35011,35011,18811,02613,35013,18813,02614,35014,02615,35015,02616,35016,02617,35017,026
0,7550,8550,9551,1551,3551,5551,6931,8932,0712,5713,0713,3873,8874,3874,8875,3875,0806,0807,3877,0806,7737,7739,0808,7738,4669,77310,77310,46610,16012,77312,46612,16013,77313,16014,77314,16015,77315,16016,77316,160
0,7830,8830,9831,1831,3831,5831,7291,9292,1212,6213,1213,4593,9594,4594,9595,4595,1886,1887,4597,1886,9177,9179,1888,9178,6479,91710,91710,64710,37612,91712,64712,37613,91713,37614,91714,37615,91715,37616,91716,376
0,800,90
11,201,401,601,751,952,152,653,153,50
44,50
55,505,256,257,507,25
78
9,259
8,751011
10,7510,50
1312,7512,50
1413,50
1514,50
1615,50
1716,50
Hari-
neurria(mm)
Batez besteko Ø
(mm)
Ø barautsa
(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina
Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)
Nukleoaren diametroa (mm)
219219
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hari-
neurria(mm)
Batez besteko Ø
(mm)
Ø barautsa
(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina
Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)
Nukleoaren diametroa (mm)
M 20M 20M 20
M 24M 24M 24
M 30M 30M 30M 30
M 36M 36M 36
M 18
M 22M 22M 22
M 27M 27M 27
M 33M 33M 33
M 39M 39M 39
M 25M 25M 25
M 28M 28M 28
M 32M 32
M 35
M 38
21
1,521
1,521
1,521
1,521
1,521
1,521
1,523
1,52
1,523
1,51,523
1,51,523
16,70119,35019,02618,70121,35021,02620,70123,35023,02622,70124,35024,02623,70126,35026,02625,70127,35027,02626,70129,35029,02628,70128,05131,02630,70132,02631,70131,05134,02635,02634,70134,05137,02638,02637,70137,051
15,54618,77318,16017,54620,77320,16019,54622,77322,16021,54623,77323,16022,54625,77325,16024,54626,77326,16025,54628,77328,16027,54626,31930,16029,54631,16030,54629,31933,16034,16033,54632,31936,16037,16036,54635,319
15,83518,91718,37617,83520,91720,37619,83522,91722,37621,83523,91723,37622,83525,91725,37624,83526,91726,37625,83528,91728,37627,83526,75230,37629,83531,37630,83529,75233,37634,37633,83532,75236,37637,37636,83535,752
1619
18,501821
20,502023
22,502224
23,502326
25,502527
26,502629
28,502827
30,5030
31,503130
33,5034,50
3433
36,5037,50
3736
220220
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hari-
neurria(mm)
Batez besteko Ø
(mm)
Ø barautsa
(mm)1. seriea 2. seriea 3. seriea Torlojua Azkoina
Hariaren diametro izendatua Ø (kanpokoa)
Nukleoaren diametroa (mm)
M 42M 42M 42M 42
M 48M 48M 48M 48
M 56M 56M 56M 56
M 45M 45M 45M 45
M 52M 52M 52M 52
M 60M 60
M 40M 40M 40
M 50M 50M 50
M 55M 55M 55M 55
M 58M 58M 58M 58
1,523
1,5234
1,5234
1,5234
1,523
1,5234
1,5234
1,5234
1,5234
1,52
39,02638,70138,05141,02640,70140,05139,40244,02643,70143,05142,40247,02646,70146,05145,40249,02648,70148,05151,02650,70150,05149,40254,02653,70153,05152,40255,02654,70154,05153,40257,02656,70156,05155,40259,02658,701
38,16037,54636,31940,16039,54638,31937,03943,16042,54641,31940,09346,16045,54655,31943,09348,16047,54646,31950,16049,54648,31947,09353,16052,54651,31950,09354,16053,54652,31951,09356,16055,54654,31953,09358,16057,546
38,37637,83536,75240,37639,83538,75237,67043,37642,83541,75240,67046,37645,83544,75243,67048,37647,83546,75250,37649,83548,75247,67053,37652,83551,75250,67054,37653,83552,75251,67056,37655,83554,75253,67058,37657,835
38,503837
40,50403938
43,50434241
46,50464544
48,504847
50,50504948
53,50535251
54,50545352
56,50565554
58,5058
221221
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hari trapezial metrikoaDIN 103/3-1977 DIN 103/4-1977
d=
øiz
enda
tua
d 2 d 3
z
h 3
Torlojua
Torlojuarenhariaren ø
Azkoinarenhariaren ø
Azkoina
R1
R2
R2
HH
/2H
/2
H1
30º
P
acac
H4
D1
D2
D3
H = 1, 866P
D1 = d− 2H1 = d− PH1 = 0, 5P
H4 = H1 + ac = 0, 5P + ac
h3 = H1 + ac = 0, 5P + ac
z = 0, 25P = H1/2
D4 = d+ 2acd3 = d− 2h3
d2 = D2 = d− 2z = d− 0, 5P
ac = lasaieraR1 maximoa = 0, 5 ac
R2 maximoa = ac
222222
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Bi, hiru edo sarrera gehiagoko hariek neurri bikoitza, hirukoitza edo anizkoitza izango dute profil bakunari dagokion profilarekin.
810121620242832364044485260708090100120140160180200220240260280300
1,523445566778891010121214141618182022222424
7,259
10,51418
21,525,52933
36,540,54448
55,565758494113133152171191210229249268288
8,310,512,516,520,524,528,533374145495361718191101122142162182202222242262282302
6,27,58,511,515,518,522,52529323639435059697787104124142160180198216236254274
6,589121619232630333740445160707888106126144162182200218238256276
0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111
0,150,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,50,51111111111
0,91,251,752,252,252,752,753,53,544
4,54,55
5,55,56,56,588910101112121313
0,751
1,522
2,52,533
3,53,544
4,55566778991011111212
0,0750,1250,1250,1250,1250,1250,1250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,250,50,50,50,50,50,50,50,50,50,5
Ø
izendat.d
Hari-neurria
P
Ø Hari-sahietsad2 = D2
Økanpo
D4 d3
Ø nukleoa
D1
a c h3=H4H1
maximoaR1
maximoa R2
223223
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Kanpoko haria
H
H/6
H/6
h
T d2/2 T d
1/2
P
r
55º
r
T D1/2
Barneko haria
d 1 d 2 d
D1
D2
D
T D2/2
Whitworth tutu-hariaISO 228-1:2000
3/4-eko gas hari zilindrikoa G 3/4 barrukoetarako.3/4-eko gas hari zilindrikoa G 3/4 A kanpokoetarako.
28191411
0,9071,3371,8142,309
Hari-kopurua
25,4
Hari-neurria
P
Hirukiarenaltuera
H
Hariarensakonera
hErradioa
r
0,8711,2841,7422,218
0,5810,8561,1621,479
0,1250,1840,2490,317
z = hari-kopurua hazbeteko P =25, 4
zH = 0, 960491P
h = 0, 640327P
r = 0, 137329P
224224
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
+ 0,
107
+ 0,
125
+ 0,
125
+ 0,
142
+ 0,
142
+ 0,
180
+ 0,
180
+ 0,
180
+ 0,
180
+ 0,
217
+ 0,
217
+ 0,
217
+ 0,
217
+ 0,
217
+ 0,
217
Dia
met
ro
izen
datu
a ("
)
Har
i- ko
puru
a z
Izen
datu
a d
= D
Har
i-sa
ihet
sa
d 2 -D
2
Nuk
leoa
d 1
=D1
Bar
neko
akT D
2
A m
ota
kanp
okoa
k T d
2 min
.m
ax.
max
.m
in.
Bar
neko
nu
kleo
a T D
1
Kan
poko
iz
enda
tua
T dBa
raut
sa
Dia
met
roak
Har
i-sai
hets
en p
erdo
iak
Perd
oiak
G 1
/8
G 1
/4
G 3
/8
G 1
/2
G 3
/4
G 1
G1
1/4
G1
1/2
G 2
G 2
1/2
G 3
G 3
1/2
G 4
G 5
G 6
28 19 19 14 14 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
9,72
8
13,1
57
16,6
62
20,9
55
26,4
41
33,2
49
41,9
10
47,8
03
59,6
14
75,1
84
87,8
84
100,
330
113,
030
138,
430
163,
830
9,14
7
12,3
01
15,8
06
19,7
93
25,2
79
31,7
70
40,4
31
46,3
24
58,1
35
73,7
05
86,4
05
98,8
51
111,
551
136,
951
162,
351
8,56
6
11,4
45
14,9
50
18,6
31
24,1
17
30,2
91
38,9
52
44,8
45
56,6
56
72,2
26
84,9
26
97,3
72
110,
072
135,
472
160,
872
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
8,80
11,8
0
15,2
5
19 24,5
30,7
5
39,5
0
45,5
0
57,5
0
73 86 98 111
136
162
- 0,1
07
- 0,1
25
- 0,1
25
- 0,1
42
- 0,1
42
- 0,1
80
- 0,1
80
- 0,1
80
- 0,1
80
- 0,2
17
- 0,2
17
- 0,2
17
- 0,2
17
- 0,2
17
- 0,2
17
+ 0,
282
+ 0,
445
+ 0,
445
+ 0,
541
+ 0,
541
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
+ 0,
640
- 0,2
14
- 0,2
50
- 0,2
50
- 0,2
84
- 0,2
84
- 0,3
60
- 0,3
60
- 0,3
60
- 0,3
60
- 0,4
34
- 0,4
34
- 0,4
34
- 0,4
34
- 0,4
34
- 0,4
34
max
.m
in.
max
.m
in.
225225
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
HariaØ
Hari-neurria 25,4/Hari-
neurria
ØKanpoaldea
(mm)
Ø batez beste(mm)
Ø Barautsa
(mm)
Ø Nukleoa
(mm)
Energia elektrikoa garraiatzeko tuturako hariaDIN 40430
Pg 7Pg 9 Pg 11
Pg 13, 5Pg 16Pg 21Pg 29Pg 36Pg 42 Pg 48
20181818181616161616
12,5015,2018,6020,4022,5028,3037,0047,0054,0059,30
11,8914,5317,9319,7321,8327,5436,2446,2453,2458,54
11,2813,8617,2619,0621,1626,7835,4845,4852,4857,78
11,4014
17,2519
21,2526,7535,5045,5052,50
58
226226
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Tutuetarako hari metrikoaUNE-EN 60423-1996
Hariaren ardatza
Dd
D2
d 2
D1d 1
PP/2P/8
P/4
3/8
H
5/8
H
H
H/8
H/4
30º
60º
90º
6 +0/-0,18 +0/-0,210 +0/-0,212 +0/-0,316 +0/-0,320 +0/-0,325 +0/-0,432 +0/-0,440 +0/-0,450 +0/-0,463 +0/-0,475 +0/-0,4
M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 25M 32M 40M 50M 63M 75
6 g / 6 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H8 g / 7 H
1,001,001,501,501,501,501,501,501,501,501,501,50
Kanpoko diametroak
Harimetrikoa
Doiketa- mota
Hari-neurria 0,75
Kanpoko diametroak eta tutuen hariak
3/8H = 0, 324 76P H = 0, 866 03P
5/8H = 0, 541 27P H = P
227227
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
m
ax.
min
. m
ax.
min
. m
ax.
min
. m
in.
max
. m
in.
m
ax.
m
in.
Har
i m
etri
koa
Kan
poko
di
amet
roa
(d )
Bat
ez b
este
ko
diam
etro
a (d
2)B
arru
ko
diam
etro
a (d
1)K
anp.
di
am.
(D )
Bat
ez b
este
ko
diam
etro
a (d
2)B
arru
ko
diam
etro
a (D
1)
Kan
poko
har
ia
Bar
ruko
har
ia
M 6
M 8
M 1
0
M 1
2
M 1
6
M 2
0
M 2
5
M 3
2
M 4
0
M 5
0
M 6
3
M 7
5
5,97
8
7,97
4
9,97
4
11,9
68
15,9
68
19,9
68
24,9
68
31,9
68
39,9
68
49,9
68
62,9
68
74,9
68
5,83
8
7,69
4
9,69
4
11,5
93
15,5
93
19,5
93
24,5
93
31,5
93
39,5
93
49,5
93
62,5
93
74,5
93
5,49
1
7,32
4
9,32
4
10,9
94
14,9
94
18,9
94
23,9
94
30,9
94
38,9
94
48,9
94
61,9
94
73,9
94
5,39
1
7,14
4
9,14
4
10,7
70
14,7
70
18,7
70
23,7
58
30,7
58
38,7
58
48,7
44
61,7
44
73,7
44
5,05
8
6,74
7
8,74
7
10,1
28
14,1
28
18,1
28
23,1
28
30,1
28
38,1
28
48,1
28
61,1
28
73,1
28
4,92
9
6,52
8
8,52
8
9,84
6
13,8
46
17,8
46
22,8
34
29,8
34
37,8
34
47,8
20
60,8
20
72,8
20
6,00
0
8,00
0
10,0
00
12,0
00
16,0
00
20,0
00
25,0
00
32,0
00
40,0
00
50,0
00
63,0
00
75,0
00
5,64
5
7,54
0
9,54
0
11,6
26
15,2
62
19,2
62
24,2
76
31,2
76
39,2
76
49,2
91
62,2
91
74,2
91
5,51
3
7,35
0
9,35
0
11,0
26
15,0
26
19,0
26
24,0
26
31,0
26
39,0
26
49,0
26
62,0
26
74,0
26
5,38
7
7,21
7
9,21
7
10,7
51
14,7
51
18,7
51
23,7
51
30,7
51
38,7
51
48,7
51
61,7
51
73,7
51
5,18
8
6,91
7
8,91
7
10,3
76
14,3
76
18,3
76
23,3
76
30,3
76
38,3
76
48,3
76
61,3
76
73,3
76
228228
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
90º
W
Ø d4
Ø d1
120º
a 1b 1 t 1
Wa 2
Ø d3
Ø d2
l 1
Ø d7
1,6
Zulo hariztatuak hari zilindrikoko errakoreentzat
X formako zulo hariztatuaB formako errakorearentzat
B formako errakoreaEstankotasun-ertzdun
hari zilindrikoa
d 1 W a 1
max.b 1
min.d 4
min.t 1
min. d 7 d 2a 2
min. d
3 0
-0,4 i 1± 0,2 W
G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1
G1 1/4G1 1/2
G2
0,10,10,10,10,20,20,20,20,2
11,52
2,52,52,52,52,53
81212141618202224
152023283341515669
101515182023252729
9,813,216,721
26,533,342
47,959,7
+ 0,200
+ 0,300
G 1/8 AG 1/4 AG 3/8 AG 1/2 AG 3/4 AG 1 A
G1 1/4 AG1 1/2 A
G2 A
1,52
2,533333
3,5
141822263239495568
81212141618202224
0,10,10,10,10,20,20,20,20,2
229229
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
1216172022
24,526,528,531333638
10,213,517,221,326,933,742,448,360,376,188,9114,3
G 1/8G 1/4G 3/8G 1/2G 3/4G 1G 1 1/4G 1 1/2G 2G 2 1/2G 3G 4
Haria
Tutu tenkatua
Materiala: Altzairuzko tutu tenkatua, soldadurarik gabea. Trakzio-erresistentzia: 33-35 kp/mm2.
Ø D d d1 L1
6,28,812,516
21,627,235,941,853
68,880,8105,3
Ø D Ø d
Ø d
1
L1 L1
230230
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Helicoil hariak malguki baten itxura izaten du. Ebakidura erronbikoan ijetzitako hari batean oinarrituta egiten da. Doitasun handiko bi hariztatze zentrokide eratzen ditu, bat barrualdera eta bestea kanpoaldera. Sartzaileak haria sartzeko balio du eta, kokatu eta gero, koskaren parean hautsi daiteke. Helicoil hari txertatuei eskerrak, material bigunetan oso teilarratu erresistenteak lortzen dira. Helicoil hariak, behin jarrita dagoela, korrosioaren eta talka termikoen kontrako hariztatze erresistentea izaten du, oso marruskadura-koefiziente txikiarekin.
Helicoil hari txertatua batez ere altzairu herdoilgaitzez egiten da. Rm = trakzioarekiko erresistentzia, 1400 N/mm2 (batez besteko balio aldakorra, hari-neurriaren arabera).RV = Vickers gogortasuna, 425 HV 0,2 (batez besteko balio aldakorra, hari-neurriaren arabera).Ra = zimurtasunaren sakonera, 2,5 µm.μ = marruskadura-koefiziente murriztua, µ ≤ 0,14 altzairu lubrifikatuzko torlojuarekin.T0 = torlojuaren tortsio-indarraren murrizketa.
Helicoil teknikaHariztatzeak indartzeko Helicoil haria sartzen da batez ere zizailaketarekiko erresistentzia txikia duten materialak erabiltzen direnean, hala nola, aluminioa, aluminio- aleazioa, magnesioa, etab. Hariak berreskuratzeko Helicoil hari txertatuak lagungarri dira terrailatuen berreskuratze ekonomiko eta iraunkorrari dagokionez, bai erabileragatik bai fabrikazio- akatsengatik berreskuratu behar direnean.
60º 60º
Helicoil haria
231231
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Materiala
(*) Magnesiodun aleazioak erabiltzen direnean korrosioaren kontrako neurriak hartu behar dira.
Fabrikazio-programa
Helicoil hari txertatua araudi hauetan agertzen da:DIN 8140, DIN 65536, LN 9093, LN 9499, EN 2942, EN 2944 MS 21208, MS 21209, MS 33646, MS 33537, MS 122076-122275, MS 24651,NAS 1222, MIL-T-21309A
ISO metrikoa NF E 03 051 5H araberako neurri normala
ISO metrikoa NF E 03 051 H araberako neurri fina
GAS (ISO 228/1) = BSP (British Standard Pipe)UNC/UNJC (Unified National Coarse)
UNF/UNJF (Unified National Fine)BSW (British Standard Withworth)
BSF (British Standard Fine)B.A. (British Association)
HariztatzeaHelicoil Standard mota
Diametro izendatua Luzera izendatua
M 2-tik M 68-ra
M 8×1-etik M 160×6-ra
G 1/8’’-tik G 11/2"-ra2-56 -tik 11/2"-6 -ra3-56 -tik 11/2"-12 -ra
1/8"-tik 11/2"-ra3/16"-tik 11/2"-ra0BA-tik 6BA-ra
0,5 d -tik 3 d -ra
0,5 d -tik 3 d -ra
1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra1 d -tik 2,5 d -ra
Altzairu herdoilgaitza
Z10 CN 18-09
Brontze kadmioztatua
Cu Sn 7P
Inconel X750 NC 15 Fe Nba
(*)
Helicoil hari txertatuaren
materiala
Erabiltzeko tenperatura
maximoa
Gainazal- estaldura posibleak
Erabilera-adibideak
Trakzioarekikoerresistentzia
minimoa (Giro- tenperaturan)
425 ºC (puntakoa) 315 ºC (iraunkorra)
300 ºC (puntakoa) 250 ºC (iraunkorra)
750 ºC (puntakoa) 550 ºC (iraunkorra)
~ 1.400 N/mm2 (aldakorra
hari-neurriaren arabera)
~ 1.000 N/mm2 (aldakorra
hari-neurriaren arabera)
~ 1.400 N/mm2 (aldakorra
hari-neurriaren arabera)
- Estaldurarik gabe- Lubrifikazio lehorra (labaindurako berniza)- Kadmioztaketa- Zinkeztaketa- Zilarreztaketa
- Kadmioztaketa- Estaldurarik gabe
- Estaldurarik gabe- Zilarrezkoa gabe
- Erresistentzia-mota eta material-mota guztietarako aplikazio arruntak - Eraikuntza arinak oro har: aluminioa eta aluminio- aleazioak (*)
- Kobrezko piezak- Torloju-azkoin sistemak- Kupronikelezko torlojuak
- Karga termikoak korrosioaren kontrako babesa duten junturetan- Teknika espazialak- Abiazioa- Turbokonpresorea
232232
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena Helicoil hari txertatuaren luzera izendatuaren zehaztapena, torlojuaren ezarpenaren luzeraren berdina denean behintzat, jartzen den materialaren ezaugarrien araberakoa da, eta baita muntaiak jasan behar dituen kargen araberakoa ere.
Hel
icoi
l har
tuko
du
en m
ater
iala
ren
haus
tura
reki
ko
erre
sist
entz
ia
(N/m
m2 )
100
arte
> 10
0 - 1
50>
150
- 200
> 20
0 - 2
50>
250
- 300
> 30
0 - 3
50>
350
- 400
> 40
0
Torl
ojue
n ka
litat
ea
3.6
4.
6 4.
8 5.
6 5.
8 6.
6 6.
8 6.
9 8.
8 9.
8 10
.9
12.9
14.9
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d1
d1
d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
1 d
1 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d1
d
3 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1
d1
d1
d
3 d
2,5
d2
d1,
5 d
1,5
d1,
5 d
1 d
1 d
-2,
5 d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d1,
5 d
-2,
5 d
2,5
d2,
5 d
2 d
1,5
d1,
5 d
1,5
d
- 3 d
2,5
d2,
5 d
2 d
2 d
1,5
d1,
5 d
Har
iare
n lu
zera
k to
rloju
a ju
ntur
ako
elem
entu
rik a
hule
na iz
an d
adin
kal
kula
tzen
di
ra. B
alio
hor
iek
gutx
i gor
abeh
erak
oak
dira
eta
, sai
akun
tza
prak
tikoe
k eg
iazt
atze
n ba
dute
, luz
erak
moz
tu e
gin
daite
zke.
233
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
14.1.1.2 Torlojuak Torlojuen kalkuluak Torlojua lan egiteko edo indarra eragiteko mekanismoa da, lortzen den lanarekiko elkarzut dagoen planoan biraraziz erabiltzen dena. Torlojuaren hariak plano inklinatu batean bermaturiko falka batek bezala eragiten du, eta planoa torlojua biratzen den azkoinaren hariaz osatuta dago. Azkoinaren hariaren espira baten garapenak plano inklinatu bat eratzen du. Horren altuera h da, hari-neurria, eta bere luzera espiraren batez besteko garapena da, π dm balioa duena. dm hariaren batez besteko diametroa da, eta honela kalkulatzen da:
non de hariaren kanpo-diametroa den eta di barne-diametroa. Hariak hari-sarrera bat baino gehiago baldin badauzka, hari-neurria hari-sarrera kopuruaz biderkatu behar da. Hariaren inklinazio-angelua honakoa da:
Marruskadurarik izango ez balitz, P karga gainditzeko beharko litzatekeen indarra honakoa litzateke:
baina errealitatean, µ = tan ρ koefizientea daukan marruskadura gertatzen da, marruskadura-gainazal bakar batean, plano inklinatuan eta mugimenduaren noranzkoaren aurka. Ondorioz, honakoa aurkituko dugu:
Ph α
π dm
Fdm =
de + di
2
tanα =h
πdm
F = P tanα
F = P tan (α+ ρ) = P
tanα+ tanρ1− tanα tan ρ
,
.
,
.
234
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
tan α eta tan ρ beraien balioez ordezkatuz gero, honakoa geratzen da:
Marruskaduraren ondorioz lortzen den errendimenduak honako balioa du:
bere baliorik handiena α = 45º - 0,5 ρ denean lortzen delarik. P kargaren ondorioz torlojuaren hariak azkoinaren hariaren gainean labain egin ez dezan egin beharreko indarrak P tan (α − ρ) balio du, eta hortik ondorioztatzen da α ≤ ρ denean torlojuak euspen automatikoa izango duela, eta bere errendimendua % 50 baino txikiagoa izango dela. Emandako formulek ebakidura karratua edo angeluzuzena duten harientzat balio dute. Ebakidura triangeluar trapeziala bada, marruskadura- koefizientearen ordez honako adierazpena erabili beharko da:
non β hari-saihetsek elkarren artean uzten duten angelua den. Beraz, ebakidura triangeluar trapezialaren kasuan aurreko formulak erabili ahal izango dira.
µ
cos β2
F = P
h
πdm+ µ
1− hµ
πdm
= P
h+ πdmµ
πdm − hµ
η =P tanα
P tan(α+ ρ)=
tanαtan(α+ ρ)
.
,
,
235
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Torlojuen irudikapen grafikoa
Torloju hexagonalaDIN 931, UNE-EN 24014 eta ISO 4014
Torloju hexagonalaDIN 933, UNE-EN 24017 eta ISO 4017
Allen torlojuaDIN 912 eta UNE-EN ISO 4762
Allen torlojua DIN 6912Allen torlojua DIN 7984
Buru borobildun torlojuaDIN 7985 eta UNE-EN ISO 7045
Torloju karratuaDIN 479
T erako torlojuaUNE 15218 = ISO 299
T erako torlojuaDIN 787
Buru laudun torlojuaDIN 921
Torloju gidaria
Umbrako UPS torlojua Xaflarentzako torlojuaDIN 7981 eta UNE-EN ISO 7049
236
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hexagonodun torloju abeilanatuaDIN 7991 UNE-EN ISO 10642
Finkapen-torlojuaDIN 963 eta UNE-EN ISO 2009
Torloju abeilanatuaDIN 965 UNE-EN ISO 7046-2
Buru elipsoidaldun torlojuabarneko hexagonoarekin
ISO 7380
Zulo gurutzatudun torlojuaDIN 404
Begidun torlojuaDIN 444
Gonztun torlojuaDIN 925
Moleteatutako torlojuaDIN 464
Moleteatutako torlojuaDIN 653
Begi-torlojuaDIN 580
HILTI HSA ainguraketa Jasotzailea
237
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hagatxo hariztatuaDIN 976
Finkapen-torlojua
Nibelazio-torlojua Alboko nibelazio-torlojua
DESA BRIC ainguraketa
238
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Allen DIN 912 TorlojuaUNE-EN ISO 4762-1998Hariaren perdoia (6g)
Torlojuaren neurriak egiaztatzeko, ikus UNE-EN ISO 4762 araua.
d1
d h
t t 1Ahokalekua
Grower zirrindolarekin
d k d
t2s
lk
b
239
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
DIN
912
ara
uare
n or
dez
UN
E-EN
ISO
476
2 ez
artz
eko
joer
a da
go
6 140
96 64 46 38 -- -- -- --
4,5 96 63 42 32 24 45 69 43 51,3
Ahokalekua DIN 974/1-en araberad h
(H13
)
d 1 (H
13)
t t 1
0,5 18 5,5 3 2,5
1,3
3,4
6,5
3,4
4,5
Har
ia
Har
ia d
M
3
M 4
M
5
M 6
M
8 M
10
M 1
2 M
16
M 2
0 M
24
M 3
0 M
36
M 4
2 M
48
M 5
6 M
64
P =
neur
ria
b
d k m
ax.
k m
ax.
s iz
enda
tua
t 2 m
in.
0,7 20 7 4 3 2 4,5 8 4,4
5,7
0,8 22 8,5 5 4 2,5
5,5 10 5,4
7,1
1 24 10 6 5 3 6,6 11 6,4
8,1
1,25 28 13 8 6 4 9 15 8,6
10,7
1,5 32 16 10 8 5 11 18 10,6
13,3
1,75 36 18 12 10 6 13,5 20 12,6
15,3
2 44 24 16 14 8 17,5 26 16,6
20,3
2,5 52 30 20 17 10 22 3,3
20,6
25,3
3 60 36 24 19 12 26 40 24,8 30
3,5 72 45 30 22 15,5 33 50 31 37,2
4 84 54 36 27 19 39 58 37 44,3
5 108
72 48 36 28 52 78 49 57,3
5,5
124
84 56 41 34 -- -- -- --
240
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hariztatu beharreko zuloen sakoneraM eta b : planoetan jarri beharreko kotak.t : UNE-EN ISO 6410-en arabera, omiti daiteke.t : zehaztutakoa baino sakonera handiagoa nahi izanez gero, akotatu egin behar da.
b = 2 . haria Mt = b . 1,25 (UNE-EN-ISO 6410-ren arabera)c (hari-neurria ≤ 1,75) = hari-neurria . 10c (hari-neurria > 1,75) = hari-neurria . 10 + 2 . hari-neurriad (barautsa) = hari metrikoa M − hari-neurria
Haria Hari- b t c d l neurria
Torlojutze-luzerak: altzairurako c ≈ d ; burdinurtu griserako c ≈ 1,3 d ; metal bigunerako c ≈ 2 d -tik 2,5 d -raino.
c
Md (barautsa) 120º
b t l
M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24M 30M 36M 42M 48M 56M 64
0,50,70,81
1,251,51,75
22,53
3,54
4,55
5,56
68101216202432404860728496112128
7,510
12,5152025304050607590105120140160
57810131518243036424854606672
2,53,34,25
6,88,510,214
17,521
26,532
37,543
50,558
8,211
13,716,422
27,533445566
82,599,2116
132,5154,5176,8
l = t+d/2tan 60o
= t+d/2
1, 73205.
241
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Altzairuzko torlojuak eta azkoinak Estutze-momentuak. UNE 17108-1981 Torloju hexagonalentzat, Allen torlojuentzat eta azkoin hexagonalentzat dira baliagarriak datu hauek. Beste torloju- eta azkoin-mota batzuentzat, doikuntza handiko estutzeentzat, formulentzat, estaldurentzat... ikus UNE 17-108-81 araua.
Estutze-momentuak kalkulatzeko, trakzioaren eta bihurduraren esfortzu konbinatu gisa dagokion altzairuaren elastikotasun-muga, bere balio minimoaren % 80 dela, eta harien arteko marruskadura-koefizientea eta torlojuaren azkoin edo torloju-buruaren eta euskarriaren arteko koefizientea berdinak direla hartu da kontuan.
Torlojuen ezaugarri mekanikoak: Izendatutako altuera duten azkoinentzat (UNE 20898/1) ≥ 0,8 Ø haria (UNE 20898/2)
Haria4.6
mota4.8
mota5.6
mota5.8
mota6.8
mota8.8
mota9.8
mota10.9 mota
12.9 mota
Hari-neurria
Marruskadura-koefizientea µ = 0,11Estutze-momentuak (daN m)
Trakzio-erresistentzia
(N/mm2) Izendat. min.
Torloju- mota Azkoin-
motaTorloju-
mota honentzat
Metrikoarentzat
M 3M 4M 5M 6M 8M 10M 12M 16M 20M 24
0,50,70,81
1,251,51,75
22,53
0,0390,0890,170,30,721,52,56,112
20,5
0,0550,130,250,43
12,13,58,61729
0,0480,110,220,380,911,83,17,615
25,5
0,0680,160,310,531,32,54,410,520,536
0,0780,180,350,61,52,9512
23,541
0,10,240,470,81,93,96,616
32,556
0,120,270,530,92,24,47,518
35,561,5
0,150,350,681,22,85,79,723,546,580
0,180,410,81,43,36,711,528
54,593,5
4,64,85,65,86,8
8,8 (Ø ≤ 16)8,8 (Ø > 16)
9,810,912,9
40040050050060080080090010001200
40042050052060080083090010401220
4556891012
4,6 - 4,84,6 - 4,85,6 - 5,8
6,88,89,810,912,9
>M 16≤ M 16≤ M 39≤ M 39≤ M 39≤ M 16≤ M 39≤ M 39
242
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Tutu-erako giltzetarako tarte librea (UNE 16-508-91)
Tutu-erako giltza hutsa
Tutu-erako giltza trinkoa
e = d max. d1 min.s
izendatua3,245
5,5678910111213141516171819
78
9,5101112
13,51516
17,519
20,521,523
24,52627
28,5
8911121314161820212325262728293032
e = d max. d1 min.s
izendatua202122232425262728303234364146505560
29,53132
33,534,536
37,538,540
42,54548
50,557636975
81,5
333536383940424345485053566268748086
ed
d 1
s
s
243
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Giltza finkoetarako tarte librea
Haria b l1 l2 l3 l4 l5 l6 r3,245
5,56789101112131417192224273032364146505560
33,24,55567
7,58,512
10,5141415
17,520,522
23,526283134
37,5414448
33,545567
7,581010
11,511,513
14,515
16,5182021232629313436
101417172022252832403846465157636976828898108122130142152
58101012141618202523272731323639434649566068768388
45,56,56,57,58,5910111513
16,516,518,520,523
14,5283032353843
46,55155
6810101214
15,517,519,524,52330303438444753586169768593101110
579911
12,514,515,517,5232127272933
37,541454852586370768390
l 3
l 6
l 4
l2 l1
l5
l2
l 5b
r 6ºb
b
244244
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Errefrigerazioko errakoreakNiple errakore arra 280 (N8) zk. I errakore murriztailea 241 (N4) zk.
Zorro-erako errakore arra 270 (M2) zk. Zorro-erako errakore murriztailea 240 (M2) zk.
E errakore murriztailea 246 (M4) zk. 90º-ko angeludun errakorea A-A 3 (G8) zk.
90º-ko angeludun errakorea A-E 1 (G4) zk. 90º-ko angeludun errakorea A-A 2 (G8) zk.
Zorro-erako errakore orientagarria 340 (U11) zk.
90º-ko angeludun errakore orientagarria A-A 96 (UA11) zk.
T erako errakorea 130 (B1) zk. Gurutze-erako errakorea180 (C1) zk.
14.1.1.3 Errakoreak eta mangerak
245245
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Oharra:A = arraE = emea
Ixteko tapoia 290 (T9) zk. Azkoin errakorea 312 (P4) zk.
90º-ko angeludun errakore motza A-E 92 (A4) zk.
45º-ko angeludun errakorea A-E 40 (G4/45º) zk.
90º-ko angeludun errakore motza A-A 90 (A1) zk.
45º-ko angeludun errakorea A-A 41 (G1/45º) zk.
Errakore orientagarria A-E 341 (U12) zk.
Angeludun errakore orientagarria A-E 98 (UA12) zk.
Bi lokailudun brida 320 zk. Lau lokailudun brida 321 zk.
246246
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Koipeztapenerako errakoreak
Bikonoentzako barne-errakorea Trenkada-paseko errakore zuzena
Ahokaduretarako errakorea Sarrerako errakore zuzena
Ukondo-erako sarrerako errakorea Ukondo-erako sarrerako errakorea
Ukondo-erako trenkada paseko errakorea
Tutuen lotura T erako euskarriarekin
Euskarriaren errakore zuzena tutuen loturarako
Blokeatzeko errakorea
Gurutze-erako errakorea
L erako errakore orientagarria
247247
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
L erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria
Altzairuzko tutuentzako bikonoa
Plastikozko tutuentzako bikonoa Tutuentzako indargarria
Konodun ixteko tapoia Ixteko tapoia
Ixteko zirrindola Ar-erako errakore zuzena
Trenkada-paseko errakorearentzako azkoina Ixteko tapoia
248248
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Errakore hidraulikoakErrakore ar zuzena
DIN 2353
Errakore zuzena
Errakore bikoitz zuzena(trenkada-paseko errakorea)
Errakore ar orientagarria
Angeludun errakorea
DIN 2353
Angelu orientagarridun errakorea
T erako errakorea
DIN 2353
T erako errakore orientagarria
T erako errakore orientagarria Gurutze-erako errakorea
DIN 2353
Errakore eme zuzena Errakore erreduzitzailea
249249
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Niple errakore arra Manometroentzako errakorea
E eta A errakore erreduzitzailea Zorro-erako errakorea eta erreduzitzekoa
Luzapen-errakorea Angeludun errakore arra
DIN 2353
T erako errakore arra
DIN 2353
L erako errakore arra
DIN 2353
Eraztun-errakorea Azkoin-errakorea
Angelu orientagarridun errakorea
Ukondo biragarridun errakorea
250250
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Ixteko tapoia DIN 908
Angeludun errakorea A-E
Ixteko tapoia DIN 906
Oharra:A = arraE = emea
251251
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Terminal iraunkorra mangerarekin Serie arina
L, komeni den luzera izango da.
MangeraTerminala
L1
L
Ø D Ø
d
681012151822283542
Ø D Ø d L1Haustura-presio
minimoaLaneko presio
minimoaKurbadura-
erradio minimoa
25253030343638404350
60606060605555353525
120120120120120110110707050
100100130130180200240300420508
1/4”1/4”3/8”3/8”1/2”5/8”3/4”1”
1 1/4”1 1/2”
252252
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Terminal iraunkorra mangerarekin Serie astuna
L, komeni den luzera izango da.
MangeraTerminala
L1
L
Ø D Ø
d
Ø D Ø d L1Haustura-presio
minimoaLaneko presio
minimoaKurbadura-
erradio minimoa
81012141620253038
252530303436384043
1201201201201201101107070
240240240240240220220140140
100100130130180200240300420
1/4”1/4”3/8”3/8”1/2”5/8”3/4”1”
1 1/4”
253
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
t1 eta t2 soldatu beharreko xafla lodiak dira, t1 ≤ t2 dela kontuan hartuta. Bastidore baten egituran soldadurak daukan garrantzia "hasierako indizea"-ren arabera definitzen da, t1 lodieraren funtzioa dena, ondoren zehazten diren koefizienteen aplikazioaren bitartez:
"Hasierako indizea" taula erabiltzen hasteko datua da, eta bere bitartez soldadura-mota eta kordoien dimentsioak aukeratzen dira.
Adierazpen sinbolikoa UNE-EN 22553-ren arabera.Kalitate-mailak UNE 25817-ren arabera: - Planoetan adierazi: Kalitate-maila ertaina (C) UNE-EN 25817-ren arabera (soldadura garrantzitsuetan erabili). Kalitate-maila altua (B) UNE-EN 25817-ren arabera. Kalitate-maila moderatua (D) UNE-EN 25817-ren arabera ez da aholkatzen. - Garrantzi handiko soldadurako planoetan, gunea izartxo (*) batez markatuko da eta oharra jarriko da, pieza margotu aurretik begiz % 100 ikuskatu behar dela adieraziz. Ikuskapen honekin zalantza izanez gero, likido sarkorra erabiliko da soldaduraren kalitatea egiaztatzeko.
Soldadura-angeluen kordoi-motak eta dimentsioak
0,4 t1 - 0,7 t10,7 t1
0,7 t1 - t1
Garrantzi txikikoaGarrantzi ertainekoaGarrantzi handikoa
Soldadura Hasierako indizea
14.1.2 Lotura finkoak14.1.2.1 Soldadura
254
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Taularen erabilera
Lehenengo zutabean, aukeratu den "hasierako indizea" hartzen da eta gomendatutako soldadura-motei erreparatzen zaie. Horien artean merkeena aukeratzeko joera izango da, honako puntu hauek kontuan hartuta: - Bastidoreko soldadura-mota bakoitza gauzatzeak dauzkan zailtasunak. - Soldadura aplikatu aurretik xafla lodiak prestatzen egin beharreko lana. Ertzak alakatzea, etab. - Gomendaturiko soldadura-mota bakoitzerako behar den material eranskinaren bolumena. - Ager daitezkeen beste faktore batzuk.
46910121520232530354045505560657075808590
591316__________________
5678912141619_____________
_
9 × 99 × 9
10 × 109 × 1212 × 1619 × 2519 × 2519 × 2524 × 3228 × 3830 × 4135 × 4740 × 5440 × 5447 × 6347 × 6448 × 7053 × 7657 × 8262 × 89_
66991212161920202527283030353839
9 × 129 × 1214 × 1914 × 1919 × 2519 × 2624 × 3228 × 3830 × 4130 × 4136 × 4840 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 7053 × 7657 × 79
Angelua, alaka 45º
Has
iera
ko in
dize
a
D D B × A C B × A
D
D
1 2
D
D
D D
D
3B × A
B
A
A B
4B × A
C
C
A
B
255
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Taulan adierazten diren soldadura-mota jakin batzuk erabiltzeko, honako gomendio hauei erreparatuko zaie:
5674
Alakarenangelua
Alakarenangelua
45º
37º
6 motarekin ordezkatu, erabiltzerik dagoenean. 7 motarekin ordezkatu, alde batetik iristea zaila denean izan ezik. Bi aldeetatik erraz iristen denean bakarrik erabili. Beste aldea soldatzea ezinezkoa denean bakarrik erabili.
4691012152023253035404550556065707580859095
6881010121316161618192020212225
9 × 1212 × 1615 × 2019 × 2520 × 2824 × 3228 × 3828 × 3835 × 4838 × 5140 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 7053 × 7657 × 82
88101112121316181819202021
88101112121316181819202021
14 × 1915 × 2019 × 2624 × 3228 × 3828 × 3830 × 4135 × 4740 × 5440 × 5442 × 5747 × 6347 × 6449 × 70
668810101212161616202020
9 × 1210 × 1412 × 1613 × 1815 × 2016 × 2219 × 2520 × 3024 × 3224 × 3226 × 3528 × 3828 × 4030 × 41
10 × 1312 × 1513 × 1715 × 2018 × 2319 × 2520 × 2823 × 3126 × 3428 × 3730 × 4032 × 4333 × 4433 × 4436 × 4839 × 5242 × 58
4 × 55 × 65 × 66 × 87 × 1010 × 1312 × 1513 × 1715 × 1916 × 2118 × 2319 × 2520 × 2926 × 3427 × 3527 × 3628 × 37
D B × A D C B × A C B × A B × A D × C
Has
iera
ko in
dize
a D
D
5 6
D
D
C
C
C
C
D C C D
7B ×A
B ×A B ×AB ×A
A
A A A
B
B
B B
8B ×A
B ×AB ×A
a max = 2
D ×C
D
C aA
B
Soldadura-mota Gomendioa
256256
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Kono orokorrak (ISO 1119:1998)C = konoaren erlazioa = konikotasuna L = konoaren luzera (d eta D artean)d = konoaren diametro txikia α = konoaren angeluaD = konoaren diametro handia α /2 = ahokadura-angelua C konikotasuna, kono bateko bi ebakiduraren diametroen diferentziaren eta horien arteko distantziaren arteko erlazioa da. Hurrengo formula honen arabera adierazten da:
Konoen erlazioa, edo konikotasuna, honela adierazten da: C = 1:x (edo 1/x). Aplikazio orokorretarako konoak
Inklinazioa konikotasunaren
erdia da.
α /2
α d D
L
Konoa
1. seriea
2.seriea rad
Konoaren erlazioa - C
Konoaren angelua - α
120º90---60º45º30º1:3---1:5---------
1:10------
1:20---
1:501:1001:2001:500
------75º------------1:4
1:161:171:18---
1:121:15---
1:30------------
------------------
18º 55’ 28,7199’’14º 15’ 0,1177’’11º 25’ 16,2706’’9º 31’ 38,2202’’8º 10’ 16,4408’’7º 9’ 9,6075’’
5º 43’ 29,3176’’4º 46’ 18,7970’’3º 49’ 5,8975’’2º 51’ 51,0925’’1º 54’ 34,8570’’1º 8’ 45,1586’’34’ 22,6309’’17’ 11,3219’’6’ 52,5295’’
------------------
18,924 644 42º14,250 032 70º11,421 186 27º9,527 283 38º8,171 233 56º7,152 668 75º5,724 810 45º4,771 888 06º3,818 304 87º2,864 192 37º1,909 682 51º1,145 877 40º0,572 953 02º0,286 478 30º0,114 591 52º
2,094 395 101,570 796 331,308 996 941,047 197 550,785 398 160,523 598 780,330 297 350,248 709 990,199 337 300,166 282 460,142 614 930,124 837 620,099 916 790,083 285 160,066 641 990,049 989 590,033 330 250,019 999 330,009 999 920,004 999 990,002 000 00
1:0,288 675 11:0,500 000 01:0,651 612 71:0,866 025 41:1,207 106 81:1,866 025 4
---------------------------------------------
14.2 Konoak
C =D − d
L= 2 tan
α
2=
112 cot
α2
º ’ ’’ º
.
257257
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Kono partikularrak
7:241:3,428 571 4 16º 35’ 39,4443’’ 16,594 290 08º 0,289 625 00 297
Erremintaren ardatzak eta ahokadurak
KonoaKonoaren angelua - α Nazioarteko
izen estandarra
Aplikazioak
1:12,262
1:12,972
1:15,748
1:18,779
1:19,002
1:19,180
1:19,212
1:19,254
1:19,264
1:19,922
1:20,020
1:20,047
1:20,288
1:23,904
4º 40’ 12,1514’’
4º 24’ 52,9039’’
3º 38’ 13,4429’’
3º 3’ 1,2070’’
3º 0’ 52,3956’’
2º 59’ 11,7258’’
2º 58’ 53,8255’’
2º 58’ 30,4217’
2º 58’ 24,8644’’
2º 52’ 31,4463’’
2º 51’ 40,7960’’
2º 51’ 26,9283’’
2º 49’ 24,7802’’
2º 23’ 47,6244’’
4,670 042 05º
4,414 695 52º
3,637 067 47º
3,050 335 27º
3,014 554 34º
2,986 590 50º
2,981 618 20º
2,975 117 13º
2,973 573 43º
2,875 401 76º
2,861 332 23º
2,857 480 08º
2,823 550 06º
2,396 562 32º
0,081 507 61
0,077 050 97
0,063 478 80
0,053 238 39
0,052 613 90
0,052 125 84
0,052 039 05
0,051 925 59
0,051 898 65
0,050 185 23
0,049 939 67
0,049 872 44
0,049 280 25
0,041 827 90
239
239
239
239
296
296
296
296
239
296
296
296
239
296
Jacobs 2 konoa
Jacobs 1 konoa
Jacobs 33 konoa
Jacobs 3 konoa
Morse 5 konoa
Morse 6 konoa
Morse 0 konoa
Morse 4 konoa
Jacobs 6 konoa
Morse 3 konoa
Morse 2 konoa
Morse 1 konoa
Jacobs 0 konoa
Brown 1-3 konoa
radº ’ ’’ º
258258
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Konoen akotazioa (UNE 1122-1996 = ISO 3040-1990) Kono bat definitzeko, hurrengo taulan ematen diren ezaugarrien eta koten artetik, konoaren funtziorako egokienak diren konbinazioak aukera daitezke. Beharrezko diren kotak baino ez dira zehaztu behar. Hala ere, informazioa ematearren, kota osagarriak eman daitezke, parentesi artean, hauek "laguntzaileak" edo "erreferentziazkoak" (adibidez, angeluerdia) izanik.
Konoen ezaugarriak eta kotak Letra ikurra
Metodo nagusia
Hautazko metodoa
Konikotasuna
Konoaren angeluaAlde zabalean Alde estuanEbaketa-plano bateanKonoaren luzeraLuzera totala konoa barne Luzera Dx zehazten den plano-ebaketa finkatuz
C
αDd
DxLL’
Lx
1:5
1/5
35º
0,2:1
% 20
0,6 rad
Ezaugarriak
Konoarendiametroa
Luzera
L L
Ø d
Ø D α
C
L
Ø dØ D
Ø D
x
L’Lx
C
259259
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Konikotasunaren adierazpena marrazkietan Ikur grafikoa eta kono baten konikotasuna elementutik gertu jarri behar dira, eta erreferentzia-lerroa, juntura-lerro batez, konoaren sortzaileari lotuta egon behar da. Erreferentzia-lerroa konoaren ardatzari paraleloa izan behar da, eta zeinuaren norabideak konoaren norabide bera izan behar du.
Kono-serie normalizatuak Adierazi beharreko konikotasuna konoen serie normalizatuetako konikotasuna baldin bada (bereziki Morse konoak eta kono metrikoak), elementu konikoa serie normalizatua eta dagokion zenbakia zehaztuz adieraz daiteke.
Morse konoa 3 zk.
Zeinu grafikoa1,5
Erreferentzia-lerroaJuntura-lerroa
260260
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
- Konoaren perdoia, zehaztutako konoaren angelua Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
- Konoaren perdoia, konikotasun zehaztua Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
- Konoaren perdoi-aldea, aldi berean konoaren posizio axiala definituta
Adierazpena marrazkian Marrazkiaren interpretazioa
Konoen perdoiak
t
t
t
Lx
Ø D
x
Ø D
x
Lx
C
CtØ
DØ
D
Ø D α α
Ø D
CC
tt
261261
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Morse eta metrikoa, barrualdea eta kanpoaldea Oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuetako erabilera Morse konodun edo kono metrikodun kirtenekin.
Erremintetarako konoak, Morse konoa eta kono metrikoa, barrualdea eta kanpoaldea: UNE 15007, DIN 228/1 eta 228/2 arauak.Zorro handitzaileak Morse konoa duten erremintetarako: UNE 16133 eta DIN 2187 arauak.Zorro txikitzaileak Morse konoa duten erremintetarako: UNE 16132 eta DIN 2185 arauak.Zorro txikitzaileak zeharkako txabeta bidezko loturarako: DIN 1808 araua.Kirten konikoak zeharkako txabeta bidez oratzeko: DIN 1806 araua.
4 kono metrikoa 6 kono metrikoa 80 kono metrikoa 100 kono metrikoa 120 kono metrikoa 160 kono metrikoa 200 kono metrikoa
Morse 0 konoaMorse 1 konoaMorse 2 konoaMorse 3 konoaMorse 4 konoaMorse 5 konoaMorse 6 konoa
4680100120160200
9,04512,06517,7823,82531,26744,39963,348
1:20
1:19,2121:20,0471:20,0201:19,9221:19,2541:19,0021:19,180
1º 25’ 56’’
1º 29’ 27’’1º 25’ 43’’1º 25’ 50’’1º 26’ 16’’1º 29’ 15’’1º 30’ 26’’1º 29’ 36’’
Ø
Erremintetarako konoak
Kono-mota Konoaren erlazioa - C
Ahokadura-angelua α /2
α /2
ØD
ØD
Ø D
Ø D
C
262262
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
7/24-eko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzat balio du.
Erremintak eskuz aldatzeko 7/24-eko konikotasuna duten akoplamendu konikoak: UNE 15008 eta DIN 2079.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak: DIN 2080/1 eta DIN 2080/2.40, 45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak: UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak: UNE 15009/2.
Erremintak eskuz aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak
O /2
O /2
O7:24 (1:3,4285714)
8º 17’ 50”
7/24
Ø D
Ø D
C
31,7544,4557,1569,8588,9
107,95133,35165,1203,2254
Kono zk. Ø D
30 404550556065707580
263263
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
7/24-eko kirten konikoa duten oratzeko erreminta eta lanabes normalizatuentzat balio du.
Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24-eko konikotasuna duten akoplamendu konikoak: UNE 15002.Oratzeko erreminta eta lanabesetarako kirten koniko zorrotzak: DIN 2080/1 eta DIN 2080/02.40,45 eta 50 zenbakiko konoak, konikotasunaren neurriak eta perdoiak: UNE 15009/1.40, 45 eta 50 zenbakiko konoetarako tiranteak, neurriak: UNE 15009/2.
Erremintak automatikoki aldatzeko 7/24 konikotasuneko akoplamendu konikoak
O2
O1
ee e 3
a 2
7:24 (1:3,4285714)
Ø D
1
Ø D
7/24
8º 17’ 50”
Kono zk. Ø D 30 404550
31,7544,4557,1569,85
264264
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Tornuetarako torloju-mutur eta kontraplateretarako balio du.
Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 1 zatia, A mota: UNE 15440/1 DIN 55026 eta DIN 55028.Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 2 zatia, Espeka bidezko finkapendun-mota: UNE 15440/2 DIN 55029.Makina-erreminta torlojuaren muturra eta kontraplaterak. 3 zatia, Baioneta-mota: UNE 15440/3 DIN 55027 eta DIN 55028.Plater-bridak 1:4 zentraketa-konoarekin. Oinarrizko bridak DIN 6352/1.
53,97563,51382,563106,375139,719196,869285,775412,775548,225
Torlojuaren muturra eta kontraplaterak 1:4 konikotasuneko trukagarritasun-neurriak
Kono zk. Ø D
3456811152028
Ø D
Ø D
7º 7
’ 30”
1:4
265265
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
HSK erreminta-konoa A, B, C, D, E eta F formak 1:10 konikotasuna
253240506380100125160
253240506380100125160
Kono zk. Ø D
2º 51’ 45”
1:10
Ø D
Maximoa10.000 bira/min *
A forma: Erreminta automatikoki aldatzeko eta barne-hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1.
B forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2.
C forma: Erreminta eskuz aldatzeko eta barne-hortz bidezko arrastea. Lubrifikazioa erditik. DIN 69893/1.
D forma: Erreminta eskuz aldatzeko. Lubrifikazioa burutik. DIN 69893/2.
Maximoa50.000 bira/min *
E forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. DIN 69893/5
F forma: Erreminta automatikoki aldatzeko. Kono murriztuaren diametroa. DIN 69893/6
* Balio hauek orientagarriak dira. Kasu bakoitzean aztertu beharko litzateke.
266266
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k 14.3 Iragaiztasun-elementuak
Hurrengo egoera hauetan labirintoak erabiltzen dira eta ixte-eraztunak ez dira erabiltzen: - Abiadura periferikoak aukerarik ematen ez duenean. - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean baina burua presio baxuko aire-olioz lubrifikatuta dagoenean (irteerako korrontea behar du).
Ixte-eraztunak erabiltzen dira: - Abiadura periferikoak aukera ematen duenean.
Ixte-eraztunak eta labirintoak erabiltzen dira: - Abiadura periferikoak buruetan aukera ematen duenean, hozgarririk sar ez dadin eta olioa irten ez dadin.
Labirintoetarako gomendaturiko neurriak
14.3.1 Labirintoak eta ixte-eraztunakLabirintoak eta ixte-eraztunak erabiltzeko baldintzak
Ertz biziak
minimoa 3 maximoa 5
min
imoa
1,5
max
imoa
5
0,5
1 minimoa
267267
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako labirintoak.
Baldintza desberdinetan lan egiteko aukerak
268268
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte-eraztunak.
Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa
Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa
269
Lehorreko lanerako edo hozgarriaren proiekzioaren eraginik gabeko lanerako ixte-eraztunak.
Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa
Olioz koipeztutako errodamenduentzako muntaketa
269
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lana hozgarriaren proiekzioarekin egiten denean
Deflektorea
Hari-mota, biraketarennoranzkoaren arabera
270270
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lana hozgarriaren proiekzio handiekin egiten denean
Deflektorea
≈ 5º
≈ 5º
271271
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lana hozgarriaren proiekzio handiekin egiten denean deflektorea erabiltzeko aukerarik ematen ez duenean
272272
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lana hozgarriaren proiekzio oso handiekin egiten denean
Airea 0,35 / 0,50 bar
Hari-mota, biraketarennoranzkoaren araberaDeflektorea
0,02
5
273273
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Lana hozgarriaren proiekzio oso handiekin egiten denean
Deflektorea
1Airea 0,35 / 0,50 bar
274
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
14.4.1 Zirkularretik zuzenerako mugimendu-transmisiorako sistemen konparazioa eta alderantziz
Parametroen balorazioa 0tik 5era arteko eskalan.
55
5
54
3
5
4
55523115
52
12511
32
1
54
4
3
4
04454444
25
44445
32
1
54
3
4
4
04444444
35
44445
Maila hauetan potentzia
transmititzeko gaitasuna
Mugimendua abiadura
linealaren arabera transmititzeko
gaitasuna
Bizitza-iraupen handiaHigadura handiko egoeretan
transmititzeko gaitasunaLabaindurarik eza (sinkronismoa)
Errendimendu altuaBibraziorik eza
Transmisioaren osagaien pisu arina Transmisioaren osagaien inertzia txikiak
Transmisioaren kostua ez handiaOrdezko piezen kostua ez handia
Biraketaren norabidea aldatzeko aukeraPotentziaren transmisioa ardatzetan
flexio handirik gabe Idem esfortzu axialentzat
Giro erasokorrak jasateko gaitasuna (herdoila, tenperatura altuak, etab.)
Transmisio itzulgarria egiteko aukeraFuntzionamendu isila
Talka-esfortzuak xurgatzeko ahalmena Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera
0 - 2 kW2 - 10 kW
10 kW baino gehiago
20 m/s baino gutxiago
20 - 40 m/s40 m/s baino
gehiago
HariaFuntzioak Boladun
ardatza Uhal lauak Uhal trapezoidalak
14.4 Transmisio-elementuak
275
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
43
2
54
4
4
2
44344335
45
34335
55
5
54
3
4
4
54333225
45
34332
55
5
54
3
4
4
54333225
43
34432
HariaHorzdun uhalak Kateak Azkoin-
torlojuaKremailera-pinoia (hortz
zuzenak)
Kremailera-pinoia (hortz
okerrak)
44
4
53
1
3
3
44333334
45
24222
55
5
41
0
3
4
52323345
52
21420
276
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
14.4.2 Zirkularretik zirkularrerako mugimendu-transmisioenkonparazioa
Parametroen balorazioa 0tik 5era arteko eskalan.
1 5 4
3 5 4
5 5 5
5 1 2
5 3 4
5 5 5
1 5 3
2 5 5
4 4 4
1 2 4
2 3 4 3 4 5
5 2 1
5 5 5Transmisioa
ardatzen posizio erlatiboaren arabera
Maila hauetan potentzia
transmititzeko gaitasuna
Ardatzen arteko distantziaren
arabera mugimendua
transmititzeko ahalmena
"l" transmisioko erlazioa elementu
sorta bakar batekin Sarrera-abiadurai =
Irteera-abiadura
Mugimendua transmititzeko
ahalmena abiadura tangentzialaren
arabera
Paraleloak
Gurutzatuak
Konkurrenteak
0 - 2 kW
2 - 10 kW
10 kW baino gehiago
0,5 m baino gutxiago
0,5 - 2 m
2 m baino gehiago
1 < i < 5
5 < i < 10
10 < i
1 m/s baino gutxiago
1 - 10 m/s
10 m/s baino gehiago
HariaFuntzioak Marruskadura-
gurpilak Uhal lauak Uhal trapezoidalak
0 3 1
277
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
5 5 5 5 0 0
1 0 0 0 5 0
1 0 0 5 0 4
4 4 0 5 5 5
3 4 5 5 5 5
2 3 5 5 5 5
5 5 5 5 0 5
4 5 3 3 0 3
5 5 5 5 5 4
3 4 3 3 3 5
1 2 1 1 2 5
5 5 5 5 5 5
4 3 5 5 4 3
3 1 4 4 3 1
HariaHorzdun uhalak Kateak Engranaje
zuzenakEngranaje
helikoidalakEngranaje konikoak
Koroa amaigabea
2 5 1 1 0 1
278
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
5 4 4
4 4 3
4 5 4
3 5 4
1 3 2
Bizitza-iraupen handia
Higadura handiko egoeretan transmititzeko gaitasuna
Labaindurarik eza (sinkronismoa)
Errendimendu handia
Bibraziorik eza
Transmisioaren osagaien pisu arina
Transmisioaren osagaien inertzia txikiak
Transmisioaren kostua ez handia
Ordezko piezen kostua ez handia
Biraketaren norabidea aldatzeko aukera
Potentziaren transmisioa ardatzetan flexio handirik gabe
Idem esfortzu axialentzat
Giro erasokorrak jasateko gaitasuna (herdoila, tenperatura handiak, etab.)
Transmisio itzulgarria egiteko aukera
Funtzionamendu isila
Talka-esfortzuak xurgatzeko ahalmena
Lubrifikatu gabe funtzionatzeko aukera
HariaFuntzioak Marruskadura-
gurpilak Uhal lauak Uhal trapezoidalak
2 3 3
0 0 0
1 2 3
3 5 5
3 3 3
3 4 4
4 4 4
5 5 5
4 5 5
2 5 4
2 5 4
3 4 4
279
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
3 3 5 5 5 5
2 2 4 4 4 4
4 4 5 5 5 5
4 4 5 4 4 2
3 3 4 4 4 4
4 3 2 2 2 2
3 1 2 2 2 2
2 2 2 2 1 1
3 3 2 2 2 2
5 3 5 5 5 5
4 4 4 4 4 4
5 5 5 3 2 2
3 2 3 3 3 3
4 3 5 5 5 1
3 2 2 3 2 3
3 3 3 3 3 3
HariaHorzdun uhalak Kateak Engranaje
zuzenakEngranaje
helikoidalakEngranaje konikoak
Koroa amaigabea
5 2 2 1 2 0
280
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Uhalaren luzera (mm)
D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).L = uhalaren luzera (mm).
V = abiadura (m/s). D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).
V = abiadura (m/s).D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).
V = abiadura (m/s).D = diametroa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).
D = polea handiaren diametroa.d = polea txikiaren diametroa.n1 = polea handiaren bira-kopurua minutuko.n2 = polea txikiaren bira-kopurua minutuko.
D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).L = uhalaren luzera (mm).
D = polea handiaren diametroa (mm).d = polea txikiaren diametroa (mm).A = zentroen arteko distantzia (mm).
Diametroak eta zentroen arteko distantziak jakinda
Diametroa eta bira-kopurua minutuko jakinda
Abiadura eta diametroa jakinda
Abiadura eta bira-kopurua minutuko jakinda
Diametroak eta zentroen arteko distantzia jakinda
14.4.3 Uhalen kalkulua
uhal( gurutzatuak )Abiadura tangentziala (m/s)
Bira-kopurua minutuko (bira/min)
Diametroa (mm)
Diametroak/Birak erlazioa
Zentroen arteko distantzia (mm)
Polearen eta uhalaren ukipen-arkua ( º )
L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2
4A
L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2
4A
V =D π n
60=
D n
19, 1m/s
n =19, 1 V
D
D =19, 1 V
n
D n1 = d n2
A = H +H2 −B
B =(D − d)2
8
H =L
4− 0, 3925 (D + d)
non
eta
α = 180− 60 (D − d)A
L = 1, 57(D + d) + 2A +(D − d)2
4A
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
281
V = abiadura (m/s).Z = polea-kopurua.L = luzera (mm).F = flexio segundoko.
S = esfortzu tangentziala (kg).N = potentzia (ZP).V = abiadura (m/s).
Md = momentua (kg m). N = potentzia (ZP).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).
Md = momentua (kg m).r = erradioa (m).E = esfortzu tangentziala (kg).
E = esfortzu tangentziala (kg).N = potentzia (ZP).V = abiadura (m/s).
Md = momentua (kg m).r = erradioa (m).n = bira-kopurua minutuko (bira/min).
Abiadura, luzera eta polea-kopurua jakinda
Transmititu beharreko potentzia (ZP) eta abiadura (m/s) jakinda
Potentzia (ZP) eta minutuko bira-kopurua jakinda
Esfortzu tangentziala (kg) eta erradioa (m) jakinda
Esfortzu tangentziala (kg) eta abiadura jakinda
Momentua (kg m) eta minutuko bira-kopurua jakinda
Esfortzu tangentziala (kg)
Flexio-maiztasuna (Flexio segundoko)
Momentua (kg m)
Momentua (kg m)
Transmititu beharreko potentzia (ZP)
Transmititu beharreko potentzia (ZP)
F =1.000 V Z
L
E =75 NV
N =E V
75
V =75 NE
Md =716, 2 N
nN =
Md n
716, 2
n =716, 2 N
Md= bira/min
Md = E r
E =Md
rr =
Md
E
N =E V
75
N =Md n
716, 2
(bira/min)
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
14.4.4 Txabeten kalkulua Txabeten eta mihien luzera eta zabalera dira horien kalkulua egiteko hartu behar diren neurriak.
Ebakidurako irizpidea:
Gainazaleko presioaren irizpidea:
t
D
Fe
b
L = txabetaren luzera. τe = ebakidurako muga elastikoa = trakzioaren muga elastikoaren 0,58 σe. b = txabetaren zabalera. D = ardatzaren diametroa. Mt = bihurdura-momentua. fs = segurtasun-koefizientea: - karga uniformea: 1,5 - erdi-mailako talka: 2 - 2,25 - talka gogorra: 4,5
t = txabetaren altuera. σca = txabetaren gainazaleko presio onargarria.
σca ( N/mm2) 100 60 70 45 80 40 35 20
Elementuak
Talka txikietan Talka handietan
Altzairua Fundizioa
Kuboaren alde batean
Kuboaren alde bietan
Altzairua Fundizioa Altzairua Fundizioa
Kuboaren alde batetan
Kuboaren alde bietan
282
Mt = FeD
2
Fe = τe b L
Mt = τe b LD
2
L =2 Mt fs
τe b D
Fe = σcat
2L
Mt = σcat
2L
D
2
L =4 Mt
σca t D
Altzairua Fundizioa
283
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
14.4.5 EngranajeakEuskarriarteko engranaje zuzena
a
b
RA
F
S
RB
RAX
RAY
RBY
RBX
l
A euskarria B euskarria
RAX =S b
l
RAY =F b
l
RA =R2
AX +R2AY
RBX =S a
l
RBY =F a
l
RB =R2
BX +R2BY
284
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
c
F
S
RA
RBY
RB
RBX
RAX
RAY
l
Hegalkin-engranaje zuzena
A euskarria B euskarria
RAX =S c
l
RAY =F c
l
RA =R2
AX +R2AY
RBX =S (c+ l)
l
RBY =F (c+ l)
l
RB =R2
BX +R2BY
285
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Euskarriarteko engranaje helikoidala
l
P
a
b
S
FRAX
RBY
RA
RBX
RB
RAY
F3
d/2
P
F1
F2
F1
A euskarria B euskarria
RA =R2
AX +R2AY
F1 =P d
2 lF2 =
S b
l
RAX = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBY =F a
lF1 =
P d
2 l
F3 =S a
lRBX = F3 − F1
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = P Indar axiala = 0
286
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hegalkin-engranaje helikoidala
c
F
S
RA
RBYRB
RBX
RAY
RAY
l
d/2
PP
F2
F1
F3
F1
A euskarria B euskarria
RAY =F c
l
F1 =P d
2 lF2 =
S c
l
RAX = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBY =F (c+ l)
l
F1 =P d
2 l F3 =S (c+ l)
l
RBX = F1 + F3
= RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = 0 Indar axiala = P
287
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Euskarriarteko engranaje koniko zuzena
a F
S
RA
RBYRB
RBX
RAX
RAY
l b
P
P
F1
Dm/2
F3
F1F2
A euskarria B euskarria
RAY =F b
l
F1 =P Dm
2 lF2 =
S b
l
RAX = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBY =F a
l
F1 =P Dm
2 lF3 =
S a
l
RAX = F1 − F3
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = P Indar axiala = 0
288
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hegalkin-engranaje koniko zuzena
l
cP
PF
S
F1
Dm/2RA
RB
RBX
RBY
RAY
RAX
F3
F1F2
A euskarria B euskarria
RAY =F (c+ l)
l
F1 =P Dm
2 lF2 =
S (c+ l)l
RAX = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBY =F c
l
F1 =P Dm
2 lF3 =
S c
l
RAX = F1 + F3
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = P Indar axiala = 0
289
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
d = amaigabearen jatorrizko diametroa. D = koroaren jatorrizko diametroa. n = amaigabearen bira/min. r = erredukzio-erlazioa.η = errendimendua.α = presio-angelua (20º).λ = helizearen angelua.ρ = marruskadura-angelua.
Esfortzu-koroa amaigabea
PS
FS
SC
D/2
SS
PC
d/2
FC
Amaigabea Koroa
FS =1.432.400N
d n
PS =1.432.400N r η
D n
PS =FS η
tanλPS =
FS
tan(λ+ ρ)
SS =FS tanαsin(λ + ρ)
FC =1.432.400N r η
D n
FC =FS η
tanλFC =
FS
tan(λ+ ρ)
PC =1.432.400N
d n
SC =FS tanαsin(λ+ ρ)
Esfortzu tangentziala:
Bulkada axiala:
Banatze-indarra:
Bulkada axiala:
Esfortzu tangentziala:
Banatze-indarra:
290
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Euskarriarteko torloju amaigabea
l
a
RA
RB
RBX
RBY
RAYRAX
PF
P
S
d/2
b
F1
F1
F2
F3
A euskarria B euskarria
RAX =F b
l
F1 =P d
2 lF2 =
S b
l
RAY = F2 − F1
RA =R2
AX +R2AY
Indar axiala = 0
RBX =F a
l
F1 =P d
2 lF3 =
S a
l
RBY = F1 + F3
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = P
291
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hegalkin-torloju amaigabea
l
c
d/2
RB
RBX
RBY
RAY
RAX
P
S
FP
RAF1
F2
F3
F1
A euskarria B euskarria
RAX =F c
l
F1 =P d
2 lF3 =
S c
l
RAY = F1 + F3
RA =R2
AX +R2AY
RBX =F (c+ l)
l
F1 =P d
2 lF2 =
S (c+ l)l
RBY = F1 + F2
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = 0 Indar axiala = P
292
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Hegalkin-koroa
l
RA
RB
RBX RBY
RAY
RAX
P
FP
S
D/2
c
F1
F1
F2
F3
A euskarria B euskarria
RAX =F (c+ l)
l
F1 =P d
2 lF2 =
S (c+ l)l
RAY = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBX =F c
l
F1 =P D
2 l F3 =S c
l
RBY = F1 + F3
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = P Indar axiala = 0
293
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Euskarriarteko koroa
l
a
RA
RB
RBX RBY
RAY RAX
PF
P
S
D/2
b
F2F1
F1
F3
A euskarria B euskarria
RAX =F b
l
F1 =P D
2 lF2 =
S b
l
RAY = F1 + F2
RA =R2
AX +R2AY
RBX =F a
l
F1 =P D
2 lF3 =
S a
l
RBY = F1 − F3
RB =R2
BX +R2BY
Indar axiala = 0 Indar axiala = P
294
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Ez da DIN 69051 araua
Gomendatutako zirkuitu-kopurua
X = Ez erabiltzea gomendatzen da.
14.4.6 Boladun torlojuak (DIN 69051/5-2002)Diametro- eta neurri-izendatuak
d0 Hari izendatua - Ph0 d0 × Ph0 Zirkuitu-kopurua
55555
253240506380100
10101010101010
20202020202020
4040404040
25 × 532 × 532 × 1040 × 540 × 1050 × 550 × 1063 × 563 × 1063 × 2080 × 1080 × 20100 × 10100 × 20
2222222222XXXX
33333333333333
44444444444444
55555555555555
XXXXXXXXXX6666
34353555536464
Dpw = bolen zentroen zirkunferentziaren diametroa. d0 = diametro izendatua.d1 = torlojuaren kanpo-diametroa.Ph0 = hari-neurri izendatua.
X xehetasuna X xehetasuna
Ph0
d 1 d 0 Dpw
295
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Boladun torlojua (azkoina)
ErrasketaMetrikoa
L7/2
L 10
d 0D
2 =
D1
D1
-0,2
-0,3
D6
D5
L3
22,5º 30º 90º 30º
6×D5Ø IT11
1. mota 2. mota
L16 (max.) azkoin sinpleaL15 (max.) azkoin bikoitza(Ez du DIN 69051 araua betetzen)
L3 maximoa da
Bolen materiala: F-1310Tenplatua eta iraotuaGogortasuna: HRc 62-65
Koipeztapen-zuloa
L7 L1
Azkoinaren materiala: F-1580Zementatua, tenplatua eta iraotuaGogortasuna: HRc 60-62
90º
D1D4
8×D5
296
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
M 6
M 8
× 1
10 10 10 17 20 17 17 17 17 30 17 30 17 30
d0 ×
Ph 0
D 1
g6
D 4
Mot
a Zu
lo-
D 5 H
13
D 5
L 1
ko
puru
a
m
in.
h13
L 3 max
.
25 ×
532
× 5
32 ×
10
40 ×
540
× 1
050
× 5
50 ×
10
63 ×
563
× 1
063
× 2
080
× 1
080
× 2
010
0 ×
1010
0 ×
20
40 50 50 63 63 75 75 90 90 95 105
125
125
150
51 65 65 78 78 93 93 108
108
115
125
145
145
176
1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
6 6 6 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
6,6 9 9 9 9 11 11 11 11 13,5
13,5
13,5
13,5
17,5
M 6
M 8
M 8
M 8
M 8
M 1
0M
10
M 1
0M
10
M 1
2M
12
M 1
2M
12
M 1
6
10 10 10 10 20 10 10 10 10 25 12 25 10 25
L 7 h13
10 12 12 14 14 16 16 18 18 20 20 25 22 30
L 8 h13
48 62 62 70 70 85 85 95 95 100
110
130
130
155
L 10 8 8 8 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
Olio
a-re
ntza
kozu
loa
Estu
tze-
mom
etua
(N
m) *
10 25 25 25 25 49 49 49 49 86 86 86 86 210
62 80 80 93 93 110
110
125
125
135
145
165
165
202
* D
IN 9
12 to
rloju
ak, 8
.8 e
rres
iste
ntzi
a.
D 6
297
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
* L15 eta L16 ez dira DIN 69051-5 arauan sartzen.X = Ez erabiltzea gomendatzen da.
d0 × Ph0
3 4 5 6 3 4 5 6
L15 (max.) azkoin bikoitzerako * L16 (max.) azkoin sinplerako *
Zirkuitu-kopurua Zirkuitu-kopurua
343463346334633463104XXXX
25 × 2532 × 2532 × 1040 × 540 × 1050 × 550 × 1063 × 563 × 1063 × 2080 × 1080 × 20100 × 10100 × 20
6969121691216912169121210XXXX
8080143801438014380143252148267155269
9191163911639116391163294169309176311
XXXXXXXXXX
190350197352
3939743974397439741267413275134
4545844584458445841478515385155
XXXXXXXXXX9517495176
298
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
l = errodamenduaren luzera.l1 = azkoinaren luzera.l2 = motorreko ardatzaren luzera.
Boladun torlojua (burua)
Torlojuaren finkapena d0 l A b d5 l3
9111416------
253240506380100
14162022303040
22273646------
--------151520
--------101015
Ab
l
l 2
d 0d 1 (h
5)
d 2 M1
Zentratzeko puntuaDIN 332 - DS
Ertz bizia
Aurpegi artekoa
Perdoia: d2 ≤ 48 (K6); d2 > 48 (m6); DIN 748
HozkaduraDIN 509 - F
d5
l 3 EnkoderrarentzatØ 6 (H7) eskariatuaØ 10 (H7) eskariatuaSakonera: 15 mm
ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L
ZARF.LZorro-
euskarrial1 l2
DIN 332zentratzeko
puntua d0 d1 M1 d177777883102120120
253240506380100
17203040505570
M 17 × 1M 20 × 1
M 30 × 1,5M 40 × 1,5M 50 × 1,5M 55 × 2M 70 × 2
14182432484860
77777883102----
23232427303035
30405080110110140
DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20
Barruaren Ø aurrekargarekin l
L
l 1
299
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Boladun torlojua (isatsa)
l4 = errodamenduaren luzera.l5 = azkoinaren luzera.
EnkoderrarentzatØ 8 (H7) eskariatuaØ 10 (H7) eskariatuasakonera15 mm
Zentratzeko puntuaDIN 332 - DS
HozkaduraDIN 509 - F
Ertz bizia
M2 d 5
d 3 d 0
l0l4d 4 (
h5)
ZARN / F..L errodamenduak ZARN.L ZARF.L Zorro-euskarria d0 d3 d4 M2 Arina Astuna Arina Astuna Arina Astuna
87878888112112--
253240506380100
22,527,535,7544,8657,8673,693,6
M 17 × 1M 20 × 1
M 30 × 1,5M 35 × 1,5M 45 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2
17203035455065
----------
130130
87878888------
------
112112112--
57575858------
------717272--
Isatsaren diametroak
Orraztun errodamenduakNKXR aurrekarga arina NA 69...
l4
d0 d3 d4 M2NKXR NA 69
l5 d5
DIN 332 zentratzeko
puntua
5757585872----
253240506380100
22,527,535,7544,8657,8673,693,6
M 17 × 1M 20 × 1
M 30 × 1,5M 35 × 1,5M 45 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2
17203035455065
575758587272105
23232427283035
22273544567090
DR M5DR M5DR M8DR M12DR M16DR M16DR M20
l5
6810
202532
Torlojuaren t5 jauzi erradialaren kontrola
300
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
E7
E6
E8
E9
E10 E5
C
C
C
BB'
AA'AA'
BB'
L6L7 L1
BA A'B'Ln2 d02 d0 2 d0 2 d0
D1
D6 d 0
16
25
50
100
Kalitate-mota
(µm)IT 3 IT 5
Posiz. Deskribapena Datuak
d0 L5
> ≤ L5-erako t5p
Boladun torlojuen perdoi geometrikoak (DIN 69051)
2 d02 d0L1
A A'
L5L5L5
d 0
25
50
100
125
160
315
630
1250
25 32
d0 L > ≤
L-rako t6pErrodamendurako C diametroaren t6 jauzi erradialaren kontrola.Baldintza normalerako: L6 ≤ L 16
2050
2050125
80125200
121620
81012
d0 L > ≤
L-rako t7p
162050
2050125
80125200
Muturreko diametroaren t7 jauzi erradialaren kontrola,
errodamendurako C diametroarekiko.
Baldintza normalerako: L7 ≤ L
E5
E6
E7
202532
301
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
56
Kalitate-mota
(µm)IT 3 IT 5
Posiz. Deskribapena Datuak
d0 > ≤
t8p
Bridaren alboko aurpegiaren t9 jauzi axialaren kontrola azkoin
aurrekargaturako.
1663
63125
45
E8
E9
E10
Errodamendurako euskarri-aurpegiaren t8 jauzi axialaren
kontrola, C-rekiko
D6 > ≤
t9p
4063125
63125200
162025
D1 posizionamenduko diametroaren t10 jauzi erradialaren kontrola
azkoin aurrekargaturako. 202532
D1 > ≤
2863125
63125200
162025
t10p
Hari-neurriaren desbiderapena 300 mm-ko
luzeranAurrekargaren desbiderapena
--- ---
--- ---
10 25
± 20 % ± 20 %
* Aurrekarga-baldintzak: babesik gabe eta 100 min-1-eko maiztasunarekin.
302
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Parametroen balorazioa 1 eta 10 bitarteko eskalan. Zenbakia zenbat eta handiagoa izan, hainbat hobea izango da ezaugarria. Balorazio kuantitatiboa ezinezkoa da, kasuaren araberakoa delako. Irizpidea orokorra da, eta zenbait soluzio partikularretan, ordena kualitatiboa aldatu egingo da, gida-eredu bakoitzaren, diseinuaren eta muntaketaren arabera. Balorazioa sistemaren beraren arabera eginda dago; fabrikazioan gerta daitezkeen arazoak beste kontu bat dira.
14.5.1 Gidatzeko sistemen konparaketa
4
87
10
10
10
10
10
1
9
5
99
10
10
10
10
10
10
10
1
710
9
9
9
8
8
8
8
Labaindura (Turcite)
Hidrostatikoak
Aerostatikoa
6 ilarako boladun irristailu trinkoak
4 ilarako boladun irristailu trinkoak
2 ilarako boladun irristailu trinkoak
Motelgailurik gabeko
arraboldun irristailuak
Arraboldun irristailuak
motelgailuarekin
Orratz-kaiola aurrekarga-
erregelarik gabea
Orratz-kaiola aurrekarga-erregelarekin
1
910
8
8
8
7
7
7
7
Haria Sistema Marruskadura Aurrekargaren Garbitasuna Berokuntza Higadura kontrola
3
1010
8
8
8
8
8
8
8
14.5 Gidatzeko sistemak
303
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
1
910
8
8
8
7
7
5
5
4
910
7
7
5
7
7
8
9
4
31
8
9
10
8
7
8
3
5
55
8
8
8
8
8
7
7
8
109
3
2
1
3
5
3
4
8
76
7
4
1
7
7
9
10
Haria Zurruntasuna Moteltzea Abiadura Doitasuna Kostua Fidagarritasuna / mantengarritasuna
304304
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Ohar orokorrak "Turcite-B"-ri kola emateko leku berezi eta horretarako propio itxia behar da aireztatzeko sistema batez hornitua; kabina bat, departamentu bat, etab., hautsetik eta beste partikula batzuetatik babesteko (bizarrak, pintura, etab.). Tenperaturarik egokiena +20 ºC-tik +25 ºC-ra bitartekoa da, % 55eko hezetasun erlatiboarekin. Hurrengo lanari ekin baino lehenago eskuak urez eta xaboiz garbitu behar dira, eta kola emateko prozesu osoan ez da erre behar.
Tresnak eta erremintak
- Garbitzeko Brotxa, eskuila eta zapiak, garbitzeko garaian haririk eta partikularik botako ez dituztenak erabili beharko dira. Turcite-B, metalezko gainazalak eta tresnak garbitzeko trikloroetilenoa erabil daiteke (toxikoa da, beraz, hobe antzeko zerbait erabiltzea), kanpoko partikularik eta elementurik gabea (koipeak, olioa, etab.).- Espatulak Pisatu aurretiko ontzira atera behar denerako, espatula lau eta garbi bat itsasgarri- eta gogortzaile-pote bakoitzarentzat. Espatula horzduna eta garbia, itsasgarria uniformeki emateko eta zabaltzeko.- Ontzia Altzairu herdoilgaitzezko edo aluminiozko ontzia, garbia, itsasgarriaren eta gogortzailearen nahasketa egiteko.- Zulagailua Zulagailua, mihi batez hornituta irabiagailu baten moduan ibiliko dena, nahasketa homogeneoagoa egiteko.- Balantza Balantza digitala, itsasgarria eta gogortzailea doitasunez pisatzeko.
14.5.2 Turcite-bandak (PTFE + brontzea) muntatzea
305305
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Itsatsi beharreko gainazalaren prestaketa
- Zimurtasuna Kola eman beharreko gainazalaren zimurtasuna Ra = 0,8 - 3,2 μm izango da, eta gainazal hori ez da komeni arteztea.- Garbitasuna Metalezko gainazala garbitzeko zeregina mahaiarekiko 30º-ko inklinazioarekin egitea komeni da. Horren aurretik aire konprimatua pasatu beharko da, ahalik eta partikula gehien kentzearren (aurretiazko zeregin hau departamentutik kanpo egingo da). Ondoren, metalezko gainazala eta Turcite-B zapi garbi batez eta brotxa garbi batez eta trikloroetilenoaz (edo antzekoaz) garbituko da osorik, goitik beherako norabidean. Zeregina zuzen bete dela egiaztatzeko, zapi zuri garbi bat pasatuko da, zikinkeria-arrastorik utziko ez duena. Gainazalak garbitu ondoren ez dira ukitu behar, eta lehortzeko ez da aire konprimaturik erabiliko.
Kola ematea- Nahasketak Kola egiteko AV 138M itsasgarria eta HV 998 gogortzailea erabiliko dira, eta nahasketaren proportzioa honako hau izango da: AV 138M-ren pisuaren ehunekoaren ehun zati, eta HV 998-ren pisuaren ehunekoaren 40 zati.Nahasketaren bizitza +23 ºC-tan 30 minutukoa da.- Kola ematea Dena prest dagoenean, alegia, metalezko gainazala, Turcite-B eta itsasgarria, espatula horzduna hartu eta kola emateari ekingo zaio. Turcite-B-ren gainean luzetara emango da, eta metalezko zatian, berriz, zeharka, itsasgarria eman gabeko hutsunerik utzi gabe, baina soilik beharrezkoa dena eta espatula horzdunak berak uzten duena emanaz.
306306
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Turcite-B jartzea
Turcite-B hartu eta metalezko gainazalaren gainean aplikatu, mutur batetik hasita eta luzetara sakatuz, aire-poltsarik ez uzteko. Muturretan nylonezko bi torlojuz lotzen da (horiek ez dira Turcite-B-ren gainetik irten behar), pisuaren edo estutzearen eraginaren menpe lehortzen ari dela, mugitu ez dadin. Turcite-Bren gainean erregela jartzen hasi aurretik parafinazko paper-zerrenda batzuk ipiniko dira, soberan dagoen itsasgarria ez dakion erregelari atxiki. Gainean erregela bat ipiniko da (Turcite-B baino zabalagoa), luzetara, guztiz laua eta zurruna, eta pisu bat, sarjentuak edo antzekoak erabiliz estutuko da. Mekanizatzeko prest egoteko, gogortzeko denbora 12 ordukoa da, +20 ºC-tan.
Karga Pisu-erlazioa kola emandako Turcite-B-ren gainazalari dagokionez 0,2-0,3 kg/cm2-koa da (edo gainean jasan behar duen pisuaren parekoa). Estutze-presioa uniformea izango da itsatsitako gainazal osoaren gainean.
Garbitasuna Itsasgarriak eta gogortzaileak ez dute larruazala ukitu behar. Larruazala zikindu baldin bada, berehala garbitu behar da, xaboi-urez eta ur epelarekin. Inoiz ez da ez disolbatzailerik ez lubrifikatzailerik erabili behar.
Gainazalaren akabera Azken akabera egiteko lubrifikazio ugarirekin arteztuko da, eta zimurtasuna 0,2-0,8 µm bitartekoa izango da. Harraskatuz gero, ez da ahaztu behar kalitate-maila 2 dela, eta horri hazbete karratuko 14 edo 20 puntu dagozkio (2 eta 3 puntu bitartean cm2-ko).
307
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k14.5.3 ErrodamenduakBoladun errodamendu erradialak
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria
Zulo konikoa
Babesgailuak, buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa-zehaztasun handia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan
Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)
Errodamendu finkoaren antolaketa
Errodamendu librerako antolaketa
Desplazamendu axial posiblea errodamenduan
Ez
Bai
Ez
Ez
+
+
+
-
+++
+++
++++
+++
--
--
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
+
+
+
++
++
--
--
+
+
--
Ez
Bai
Ez
Ez
++
+
++
+
+
++
+++
+
--
--
++
+
--
Bai
Bai
Bai
Ez
+
-
-
--
++
++
-++
++
+++
++
+
+
--
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendu- mota
Zurruna 2 ilaraKontaktuangeluarbikoitza
Oszila-tzailea
Kontaktu-angeludunpaketeak
Kontaktu-angeludunpaketeak
Kontaktuangeluar bikoitza
Ez
Ez
Ez
Ez
++
+
++
+
+++
+++
++++
++
--
--
++
+
--
Ez
Bai
Ez
Ez
+
++
++
+
+
+
++++
+
--
--
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
++
++
+
+
+
++++
+
--
--
++
+
--
308
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Arraboldun errodamendu erradialak
Ez
Ez
Ez
Bai
++
---+--
+++
++
++++
++
-
--
--++
+++
+++
Bai
Ez
Ez
Bai
+++
-
--
+
+++
+++
+++++
++
--
-
--
+++
+++
Ez
Ez
Ez
Ez
+++
-
+
--
-
+
+++-
-
-
--
+
+
+
EzEzBaiEzEzBai+++
--++
-
+
+++-
-
--
--
-+
+
-
+
Bai
Ez
Bai
Ez
++
+
++
--
+
+
+++
+
+++
+++
++
+
--
Bai
Ez
Bai
Ez
+++
+
+++
--
+
+
+++
+
+++
+++
++
+
--
Ez
Ez
Ez
Bai
++
++
+++
--
+
++
+++
+
-
-
++
--
--
Zulo konikoa
Babesgailuak, buxadura
Autolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa-zehaztasun handia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan
Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)
Errodamendu finkoaren antolaketa
Errodamendu librerako antolaketa
Desplazamendu axial posiblea errodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendu- mota
Zilin-drikoa
Zilin-drikoa, 2
ilara
Zilindrikoa, arrabolez
betea
Oszila-tzailea
Oszila-tzailea
(2 ilara)
2 arrabol- ilara edo gehiago
Konikoa
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria
309
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Orraztun errodamendu erradialak
Ez
Ez
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
+++
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
+++
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
+++
-
--
--
--
+++
+++
Ez
Bai
Ez
Bai
++
-
--
--
+
+
+++
-
--
--
--
+++
+++
Zulo konikoa
Babesgailuak, buxaduraAutolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsaKarga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa-zehaztasun handia
Zurruntasun handia
Funtzionamendu isila
Marruskadura txikia
Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan
Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)
Errodamendu finkoaren antolaketa
Errodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendu- mota
Kaiola Barne- uztaiarekin
Barne-uztairik gabe Zorroa
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria
310
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Boladun, orraztun eta arraboldun errodamendu axialak
Zulo konikoaBabesgailuak, buxaduraAutolerrokagarriaDesmuntagarriaKarga erradial hutsaKarga axial hutsaKarga konbinatuaMomentuakAbiadura handiaBiraketa-zehaztasun handiaZurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikiaDeslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan
Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)
Errodamendu finkoaren antolaketaErrodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan
Ez
Ez
Ez
Bai--++-----
++
+-+
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--++-----
++
+-+
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--++----++
+++
++++
+
+
+
--
--
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendu- mota
AxialaAxiala,efektu
bikoitza
Axiala, kontaktu angeluar bikoitza
OrratzakOszila-
tzailea arra-bolekin
Arrabolak
Axial boladunak Axial orraztunak eta arraboldunak
Ez
Ez
Ez
Bai--
+++-----
++
++--
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Bai--
+++-----
++
++--
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Bai
Bai--
++++---
+
++-+
+++
++
++
--
--
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria
311
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
--
+
+
++
-
--
--
+
--
--
Ez
Bai
Ez
Bai
+
++
++
+
+
+
+++
-
--
--
+
--
--
Errodamendu konbinatuak
Ez
Bai
Ez
Bai
+
+
+
--
+
+
++
-
--
--
+
--
--
Ez
Bai
Ez
Bai
+
+
+
--
+
+
+++
-
--
--
+
--
--
Ez
Ez
Ez
Ez
+
+
+
--
+
+
++
-
--
--
+
--
--
Zulo konikoa
Babesgailuak, buxaduraAutolerrokagarria
Desmuntagarria
Karga erradial hutsa
Karga axial hutsa
Karga konbinatua
Momentuak
Abiadura handia
Biraketa-zehaztasun handia
Zurruntasun handiaFuntzionamendu isilaMarruskadura txikia
Deslerrotzearen konpentsazioa funtzionamenduan
Lerrokatzeko akatsen konpentsazioa (hasierakoa)
Errodamendu finkoaren antolaketa
Errodamendu librerako antolaketaDesplazamendu axial posiblea errodamenduan
Diseinuarenezaugarriak
Errodamendu- mota
Orraztunaxial
boladuna
Orraztunaxial
arrabolduna
Orraztun-boladun
efektu bakuna
+++ Bikaina - Erdipurdikoa Ez - Ez da posible++ Ona -- Desegokia Bai - Posible da+ Onargarria
Orraztun-boladun
efektu bikoitza
Orraztun-axial arrabol-
duna
312312
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Bor
bor,
zirk
ulaz
io
edo
lain
o bi
dezk
o lu
brifi
kazi
o et
enga
bea.
Torlo
ju-
kojin
etea
k,
kojin
etea
k et
a er
lazi
o-na
tuta
ko
enbr
agea
k.
Torlo
ju-
kojin
etea
k,
kojin
etea
k.
AN
68
AN
220
CK
B 3
2
CK
B 6
8
CK
B 1
00
CK
B 1
50
CK
C 1
00
CK
C 1
50
CK
C 2
20
CK
C 3
20
CK
C 4
60
FC 2
FC 5
FC 1
0
FC 2
2
FD 2
FD 5
FD 1
0
FD 2
2
A C F
Ikurraletra
Apl
ik.
orok
or.
Apl
ik.
bere
zia
Prod
uktu
-mot
a ed
ota
ezau
garr
i fun
tzio
nala
kIS
O/T
R 3
498-
1986
ikur
ra k
ateg
oria
ISO
-L
Apl
ikaz
io
bere
ziag
oaA
plik
azio
en
adib
idea
kO
harr
ak
CKB
32 e
ta C
KB
68
mek
anik
oki e
ragi
ndak
o en
brag
eeki
n et
a m
urgi
lket
a bi
dez
lubr
ifika
tuta
ere
era
bil
daite
zke.
CK
BB 6
8ren
ord
ez
AN
68
erab
il da
iteke
.
Olio
hau
ek k
arga
txik
iko
gida
ria d
uten
aitz
inap
en-
torlo
juak
esk
uz e
do m
odu
zent
raliz
atua
n lu
brifi
katz
eko
ere
erab
iltze
n di
ra.
Her
doilt
zeko
arri
skua
de
la e
ta, h
igad
urar
en e
do
hipe
rpre
sioar
en k
ontra
ko
gehi
garri
rik g
abek
o ol
ioak
era
biltz
en d
ituzt
en
enbr
agea
k di
tuzt
en si
stem
ak
lubr
ifika
tzek
o.
Bisk
osita
te-m
aila
txik
i-tx
ikik
o ol
ioak
, adi
bide
z,
doita
sun-
mek
anism
oak,
hi
drau
likoa
k ed
o hi
drop
neum
atik
oak,
enb
rage
el
ektro
mag
netik
oak,
lu
brifi
kazi
o pn
eum
atik
oa e
ta
kojin
ete
hidr
osta
tikoa
k.
Kar
ga tx
ikik
o pi
ezak
Kar
terre
an it
xita
ko
engr
anaj
eak
karg
a tx
ikia
reki
n fu
ntzi
onat
zeko
ak (b
uru-
kojin
etea
k, a
itzin
apen
-ka
xak,
org
ak).
Engr
anaj
e itx
iak,
kar
ga
hand
ieki
n er
e no
rmal
ge
ratz
en d
en o
lio-
tenp
erat
ura
egon
korra
reki
n fu
ntzi
onat
zen
dute
nak.
M
ota
guzt
ieta
ko e
ngra
naje
itx
iak
(hip
oide
a iz
an e
zik)
et
a ko
jinet
eak.
Koj
inet
e le
un e
do
bola
dune
n et
a er
lazi
onat
urik
o en
brag
een
lubr
ifika
zioa
, pre
sio
bide
zkoa
eta
olio
-lain
o bi
dezk
oa (a
eros
ola)
.
Koj
inet
e le
un e
do
bola
dune
n lu
brifi
kazi
oa,
pres
io b
idez
koa
eta
olio
-la
ino
eta
bain
u bi
dezk
oa
(aer
osol
a).
Olio
min
eral
find
uak
Oxi
dazi
oare
n ko
ntra
ko o
lio
min
eral
find
u eg
onko
rrak,
ko
rrosio
aren
eta
apa
rrare
n ko
ntra
ko e
zaug
arrie
kin
(met
al fe
rriko
ak e
ta e
z fe
rriko
ak).
Oxi
dazi
oare
n ko
ntra
ko
olio
min
eral
find
u eg
onko
rrak,
kor
rosio
aren
(m
etal
ferri
koak
eta
ez
ferri
koak
) eta
apa
rrare
n ko
ntra
ko e
zaug
arrie
kin,
hi
perp
resio
aren
kon
trako
ak
eta
higa
dura
ren
kont
rako
ak.
Olio
min
eral
find
uak
gehi
garri
bita
rtez
hobe
tuta
ko e
zaug
arrie
kin,
ho
rien
arte
an, k
orro
sioar
en,
herd
oiltz
eare
n ed
o hi
gadu
rare
n ko
ntra
ko
ezau
garri
ak.
Olio
min
eral
find
uak
gehi
garri
bita
rtez
hobe
tuta
ko e
zaug
arrie
kin,
ho
rien
arte
an, k
orro
sioar
en,
herd
oiltz
eare
n et
a hi
gadu
rare
n ko
ntra
koak
.
Karterrean itxitako engranajeak
Gal
era
osok
o si
stem
ak
Engranajeak Torloju-kojinetea, kojinetea, enbragea eta antzekoak
14.6 Koipeztatzaileak
313313
1 4 . M a k i n e n e l e m e n t u a k
Piez
a la
bain
kor g
uztia
k lu
bri-
fikat
zeko
, hal
a no
la, a
itzin
apen
-to
rloju
ak, e
spek
ak, m
atra
kak
eta
aldi
zkak
o ze
rbitz
uko
engr
anaj
e am
aiga
beak
.
Koj
inet
e le
un e
do b
olad
unak
et
a ka
rga
arru
ntek
o en
gran
aje-
mot
a gu
ztia
k (h
ipoi
deak
eta
am
aiga
beak
izan
ezi
k). H
M 3
2k
eta
HM
68k
CK
B 32
eta
CK
B
68 o
rdez
ka d
ezak
ete,
hur
rene
z hu
rren.
Kas
u ba
tzue
tan,
HV
mot
ak H
M
mot
a or
dezk
a de
zake
.
Beste
gid
a ba
tzuk
lubr
ifika
-tz
eko
bisk
osita
te h
au d
auka
n ol
ioa
beha
r den
ean.
HG
68k
G
68 o
rdez
ka d
ezak
e.
XBC
EA 1
koi
pea
siste
ma
zen-
traliz
atue
tan
erab
iltze
n da
, eta
X
BCEA
2 e
ta X
BCEA
3 k
opa
edo
xirin
ga b
itarte
z ap
likat
zen
dira
. Fab
rikat
zaile
ak le
hene
ngo
bete
aldi
an e
rabi
li be
harre
ko
koip
ea z
ein
den
adie
razi
beh
ar
du, b
ater
agar
ritas
una
segu
r-ta
tzek
o.
Gidak Koipea behar duten aplikazioak
Erabilera anitzeko koipeak
Sistema hidraulikoak
Sistema hidrostatikoak
Gid
a hi
drau
liko
bide
zko
sist
emak
G 6
8
G 1
00
G 1
50
G 2
20H
L 32
HL
46H
L 68
HM
15
HM
32
HM
46
HM
68
HV
22
HV
32
HV
46
HG
32
HG
68
XB
CEA
00
XB
CEA
0
XB
CEA
1
XB
CEA
2
XB
CEA
3
Ikurraletra
Apl
ik.
orok
or.
Apl
ik.
bere
zia
Prod
uktu
-mot
a ed
ota
ezau
garr
i fun
tzio
nala
kIS
O/T
R 3
498-
1986
ikur
ra k
ateg
oria
ISO
-L
Apl
ikaz
io
bere
ziag
oaA
plik
azio
en
adib
idea
kO
harr
ak
Koj
inet
e le
unak
ditu
zten
gi
den
lubr
ifika
zioa
. A
biad
ura
txik
ieta
n os
o er
abilg
arria
, lab
aind
ura
eten
aren
ond
orio
z so
rtzen
di
ren
bibr
azio
ak m
urriz
teko
(m
arru
skad
ura)
.
Kar
ga h
andi
ko o
saga
iak
ditu
zten
siste
ma
hidr
aulik
o or
okor
rak.
Zenb
aki b
idez
ko k
ontro
la
dute
n m
akin
a-er
rem
in-
tent
zat.
Koj
inet
e hi
drau
likoa
k et
a le
unak
ditu
zten
mak
inen
-tz
at, a
biad
ura
txik
ian
bibr
a-zi
oa e
do la
bain
dura
ete
na
min
imiz
atu
beha
rra d
uten
lu
brifi
kazi
o-sis
tem
etan
.
Bola
dun
kojin
etea
k,
engr
anaj
e ire
kiak
eta
pi
eza
naha
sien
koip
ezta
tze
orok
orra
.
Olio
min
eral
find
uak
mar
rusk
adur
a ek
idite
ko
lubr
ifika
zio
eta
eran
skor
ta-
sun
hobe
arek
in.
Olio
min
eral
find
uak
korro
sioar
en e
ta h
erdo
il-tz
eare
n ko
ntra
ko e
zaug
arri
hobe
tuek
in.
Olio
min
eral
find
uak
korro
sioar
en, h
erdo
iltze
aren
et
a hi
gadu
rare
n ko
ntra
ko
ezau
garri
hob
etue
kin.
Olio
min
eral
find
uak
tenp
e-ra
tura
eza
ugar
ri ho
beek
in,
korro
sioar
en, h
erdo
iltze
ren,
hi
gadu
rare
n et
a bi
skos
ita-
tear
en k
ontra
.
Olio
min
eral
find
uak
korro
-sio
aren
, her
doilt
zear
en,
higa
dura
ren
eta
mar
rusk
a-du
rare
n ko
ntra
ko e
zaug
arri
hobe
tuek
in.
Koi
peak
her
doilt
zear
en
eta
korro
sioar
en k
ontra
ko
ezau
garri
hob
etue
kin.
G H X
314
315
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
316316
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k 15.1 Elektrizitate eta elektronikako oinarrizko formularioa Ohm-en legea Zirkuituko bi puntuen artean iragaten den I korronte-intentsitatea bi puntuen artean dagoen V potentzial-diferentziarekiko zuzenki proportzionala da, eta bi puntu horien arteko R erresistentziarekiko alderantziz proportzionala.
I amperetan ematen da, V voltetan eta R ohmetan.
Eroale baten erresistentzia L luzera eta S sekzioa dituen eroale batentzat, erresistentziaren balioa honako hau da:
non ρ material eroalearen erresistibitatea den, Ω mm2/m-tan (ikus taula). R Ω-tan ematen da, L metrotan eta S mm2-tan.
Alpaka 0,40 Kobrea 0,0172 Nikelina 0,44 Anbarra 5 × 1020
Aluminioa 0,028 Konstantana 0,5 Platinoa 0,109 Bakelita 2×1011- 2×1020
Beruna 0,21 Letoia 0,07 Urrea 0,022 Beira 1016 - 1020
Burdina 0,10 Magnesioa 0,043 Wolframioa 0,053 Ebonita 1019 - 1025
Eztainua 0,130 Manganina 0,46 Zilarra 0,016 Kuartzoa 75 × 1022
Ferronikela 0,0860 Merkurioa 0,94 Zinka 0,057 Mika 1017 - 1021
Ikatza 35 Mikroia 1,12 Sufrea 1021
Kadmioa 0,100 Nikela 1,123 Zura 1014 - 1017
Erresistibitatea - ρ (Ω mm2 /m)
I =V
RV = IR
R = ρL
S
edo .
,
317317
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Erresistentziaren aldaketa tenperaturarekinR0 erresistentzia 0 ºC-tan eta R erresistentzia T ºC-tan neurtuz:
non α eroalearen tenperatura-koefizientea den, (ºC-1)-tan.
Alpaka 3,6 × 10-3 Ikatza -0,5 × 10-3 Manganina 2 × 10-6 Nikromoa 4 × 10-4
Aluminioa 3,9 × 10-3 Kobrea 3,9 × 10-3 Merkurioa 0,88 × 10-3 Urrea 3,67 × 10-3
Beruna 3,9 × 10-3 Konstantana 10-5 Nikela 6,18 × 10-3 Wolframa 4,5 × 10-3
Burdina 5 × 10-3 Letoia 2 × 10-3 Nikelina 0,2 × 10-3 Zilarra 3,8 × 10-3
Joule-ren legeat denboran zehar R erresistentziatik I intentsitate konstantea iragatean,
xahutzen den energia zehazten du.
Q jouletan, I amperetan, R ohmetan eta t segundotan ematen dira.
Seriean konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea
R1 R2 Rn
Erresistentzia batek kontsumitzen duen potentzia elektrikoaEdozein zirkuitu-zatik xurgaturiko potentzia, bere muturreko puntuen
artean V potentzial-diferentzia eta R erresistentzia daudenean eta I intentsitatea iragaten denean, honako hau da:
P wattetan, V voltetan, I amperetan eta R ohmetan ematen dira.
Tenperatuta-koefizientea 20 ºC-tan - α (˚C-1)
...
R = R0 (1 + α T )
Q = I2R t
RT = R1 +R2 + ...+Rn
P = V I =V 2
R= I2R
,
.
.
.
318
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
R1
R2
RT
Paraleloan konektaturiko erresistentzien erresistentzia baliokidea
Coulomb-en legead distantzia aldentuta dauden bi karga elektrikoen arteko indarra adierazten du.
non Q1 eta Q2 karga elektrikoak diren, eta ε ingurunearen permitibitatea (ε = εr ε0); hutsean ε0 = 8,85 × 10-12 C2/N m2. F newtonetan ematen da, Q1 eta Q2 coulombetan eta d metrotan. Kargak positiboak edo negatiboak izan daitezke. Zeinu bereko kargek elkar aldaratzen dute. Aldiz, kontrako zeinua duten kargek elkar erakartzen dute.
Permitibitate erlatiboa - ε r (C2/N m2) Airea 1,00059 Hutsa 1 Paper lehorra 3,5
Alkohol etilikoa 28,4 Izei-papera 2,7 Paper parafinatua 3,6 (0 ºC) Alkohol etilikoa 54,6 Izotza (-5 ºC) 2,9 Parafina 1,9 - 2,3 (-120 ºC) Alkohol etilikoa 2,7 Karbono dioxidoa 1,000985 Petrolioa 2 (izoztua) Argizaria 1,85 Kautxu bulkanizatua 2,7 - 2,95 Polietilenoa 2,5 Bakelita 5,8 Kautxu gogorra 2,8 Sufrea 4 Beira arrunta 7 - 9 Kristal arrunta 4,2 Ura 81 Beira fina 7 Kuartzoa 4,5 Ur-lurruna (4 atm) 1,00705 Bentzenoa 2,3 Marmola 8 Zeluloidea 4 Ebonita 2,5 - 3 Mika 3 - 8 Zeramika 5,5 Erretxina 2,5 Mundruna 1,8 Zetazko papera 2 Glizerina 56 Nylona 1,6 Zura 2,5 - 8
1RT
=1
R1+1
R2+ ...+
1Rn
F =Q1Q2
4πεd2
318
.
319319
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Kondentsadorearen kapazitateaBere plaketako Q kargaren eta horien arteko V potentzial-diferentziaren
arteko zatidura da.
C faradetan, Q coulombetan eta V voltetan ematen dira.
Seriean konektaturiko kondentsadoreen kapazitate baliokidea
Paraleloan konektaturiko kondentsadoreen kapazitate baliokidea
Kondentsadorean pilaturiko energia
C kapazitateko kondentsadorean Q karga ezartzeko egin behar den lana adierazten du, bere plaken artean V potentzial-diferentzia sortzen delarik.
Seriean konektaturiko harilen autoinduktantzia-koefizientea
Paraleloan konektaturiko harilen autoinduktantzia-koefizientea
C =Q
V
1CT
=1
C1+1
C2+ ...+
1CnC1 C2 Cn
...
1LT
=1
L1+1
L2+1
L3+ ...+
1Ln
C1 CnC2... CT = C1 + C2 + ...+ Cn
W =12V 2C =
12QV
LT = L1 + L2 + L3 + ...+ Ln
.
.
.
.
.
.
...
...
320320
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Harilean pilaturiko energiaL induktantziadun harilean zehar I intentsitatea iragatean, eremu
magnetikoan pilatzen den energia da:
W jouletan, L henrytan eta I amperetan ematen dira.
RL zirkuituaren denbora-konstanteaRL zirkuitua tentsiopean edo zirkuitu-laburrean konektatzean,
intentsitateak bere azken balioaren % 63,2 lortzeko behar duen denbora adierazten du.
τ segundotan, L henrytan eta R ohmetan ematen dira.
RC zirkuituaren denbora-konstantea
τ segundotan, R ohmetan eta C faradetan ematen dira.
Korronte alternoaren maiztasunaf maiztasunaren (hertz, ziklo/s) eta T periodoaren (ziklo baten iraupena
segundotan) artean honako erlazioa dago:
L R
V
V
C R
τ =L
R
τ = RC
f =1T
W =12LI2
.
.
321
Korronte alternoaren aldiuneko tentsioa eta intentsitatea Vmax eta Imax tentsioaren eta intentsitatearen balio maximoak dira, f korrontearen maiztasuna eta t denbora:
non φ tentsioaren eta intentsitatearen arteko desfasea den.
Tentsio eta intentsitate efikazak
Vmax eta Imax tentsio eta intentsitate maximoak dira.
Batez besteko tentsio eta intentsitateak Ziklo-erdi bati dagozkio.
Erreaktantzia kapazitiboa
XC ohmetan, f hertzetan eta C faradetan ematen dira.
Erreaktantzia induktiboa
XL ohmetan, f hertzetan eta L henrytan ematen dira.
V =Vmax√
2I =
I max√2
Vbb =2 Vmax
πIbb =
2 Imax
π
XC =1
2πfC
i = Imax sin(2πft− ϕ)
321
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
XL = 2πfL
v = Vmax sin(2πft)
,
,
322322
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
RLC zirkuituaren inpedantzia
Potentzia (aktiboa) korronte alternoanGailu bati batez beste emandako potentzia da. Tentsio efikaza V bada,
I iragaten den intentsitate efikaza, eta φ tentsioa eta intentsitatearen arteko desfasea:
P wattetan, V voltetan eta I amperetan ematen dira.
Potentzia erreaktiboa korronte alternoanZiklo laurdenean sarearekin trukatutako potentziaren batez besteko
balioa da.
Q voltampere erreaktibotan (VAr), V voltetan eta I amperetan ematen dira.
Itxurazko potentzia
S voltamperetan (VA) ematen da.
S =
P 2 +Q2 = V I
P = V I cosϕ
Q = V I sinϕ
R L C
V
Z =
R2 +2πfL− 1
2πfC
2
=R2 + (XL −XC)2
v = Vmax sin(2πft)
.
.
.
.
.
Izar erako zirkuitua karga simetrikoarekin
Triangelu erako zirkuitua karga simetrikoarekin
Uf =U√3
L1
L2
L3
I
UIf
RUf
I
UI
U
RR
Uf
Uf
If
If
Uf Faseko tentsioa U Eroaleen arteko tentsioaIf Korrontea faseanI Korrontea eroalean
I = If
S =√3 UI
S =P 2 +Q2
P =√3 UI cosϕ
Q =√3 UI sinϕ
U = Uf
I =√3 If
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
323
L1
L2
L3
If If
IfI
I
I
U
U
U
NUf
Uf
INR
R RUf
Erlazioak:
Erlazioak:
S Itxurazko potentzia P Potentzia aktiboaQ Potentzia erreaktiboacosφ Potentzia-faktorea
S =√3 UI
S =P 2 +Q2
P =√3 UI cosϕ
Q =√3 UI sinϕ
324
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Triangelu erako zirkuitu trifasiko hautsiak
Behekoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Iragazki elektriko bat elkarren artean konbinatuta dauden kondentsadorez, harilez eta erresistentziaz osatutako zirkuitua da. Iragazkiak maiztasun jakin bat duten korronteei baino ez die uzten pasatzen. Behekoak pasatzeko iragazkiak ebaketa-maiztasuna baino txikiagoak diren maiztasunei uzten die pasatzen, eta goikoak deuseztatu egiten ditu.
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.
Goikoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Goikoak pasatzeko iragazkiak ebaketa-maiztasuna baino handiagoak diren maiztasunei uzten die pasatzen, eta behekoak deuseztatu egiten ditu.
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.
LC
CL fc =
14π√
LC
fc =1
π√
LCSarrera Irteera
Sarrera Irteera
P =13PorP =
12PorP =
23Por
AkatsaFase batekoa Kanpo-eroale
batekoa Bi fasekoa Fase batekoa eta kanpo-eroale batekoa
P =13Por P =
16Por
.
.
325
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Tartekoak deuseztatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Tartekoak deuseztatzeko iragazkiak maiztasun guztiei uzten die pasatzen, goiko ebaketa-maiztasun baten eta beheko ebaketa-maiztasun baten artean daudenei izan ezik.
Deuseztatutako tartearen maiztasun zentrala hau da:
Tartekoak pasatzeko iragazkiaren ebaketa-maiztasuna Goiko ebaketa-maiztasun baten eta beheko ebaketa-maiztasun baten artean dauden maiztasunei pasatzen uzten die.
Pasatzen den tartearen maiztasuna:
LC zirkuituaren erresonantzia-maiztasunaXL eta XC berdintzen dituen maiztasuna da (potentzial-diferentzia eta
intentsitatea fasean daude).
f hertzetan, L henrytan eta C faradetan ematen dira.
fc =1
2π√
LC
fc =1
2π√
LC
L C
L LC CSarrera Irteera
fc =1
2π√
LC
LC
LC
L
CSarrera Irteera
.
.
.
326
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Kalitate-faktorea (Q ) Maiztasun jakin bat hautatzean, kalitate-faktoreak maiztasunaren zorroztasuna ematen du. Zenbat eta kalitate-faktorea handiagoa izan, hautatutako maiztasunaren tarte-zabalera orduan eta txikiagoa izango da. Kalitate-faktorea honela kalkulatzen da:
RLC zirkuitu batean: da.
Tarteko maiztasunak deuseztatzeko eta pasatzeko iragazkietan tarte- zabalera kalitate-faktorearen araberakoa da.
Tarte-zabalera =fcQ
Q =1R
L
C
Q = 2πGordetako energia (totala)
Ziklo bakoitzean xahututako energia.
.
327
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Erresistentzien kolore-kodea
Seriearen arabera (E12, E24, ...), bi edo hiru zifra izango ditu.*Adierazlerik gabe ± % 20.
Kondentsadoreen kolore-kodea
Adibidea: A laranja, B gorria, D horia eta V urdina dituen kondentsadorea.C = 32 × 104 ± % 5 pF; lan-tentsioa = 630 V.
PerdoiakBiderkatzailea3. zifra2. zifra1. zifra
Adibideak: - Gorri, bioleta, hori eta urre koloreak (ordena horretan) dituen erresistentziaren kasuan:
R = 27 × 104 ± % 5 Ω .- Hori, marroi, berde, zilar eta gorri koloreko erresistentziaren kasuan:
R = 4,15 ± % 2 Ω .
Beltza - 0 0 100 Marroia 1 1 1 101 ± % 1Gorria 2 2 2 102 ± % 2Laranja 3 3 3 103 Horia 4 4 4 104 Berdea 5 5 5 105 ± % 5Urdina 6 6 6 106 Bioleta 7 7 7 107 Grisa 8 8 8 108 Zuria 9 9 9 109 ± % 10Zilar kolorea - - - 10-2 ± % 10Urre kolorea - - - 10-1 ± % 5
Kolorea 1. zifra 2. zifra 3. zifra Biderkatzailea Perdoia*
Tartea A B D E TC V
Adierazlea 1. zifra 2. zifra biderkatzailea C > 10 pF C < 10 pF
Perdoia Tenperatura-koefizientea
Lan-tentsioa
Besteak Mika Tantaloa
Paper, mika eta zeramikazko kondentsadoreetarako honako kodea zehazten da (RMA)
Beltza 0 0 1 % 20 % 2 0 10Marroia 1 1 101 % 1 % 0,1 -33 × 10-6 1,6Gorria 2 2 102 % 2 % 0,25 -100 × 10-6 250 350 4Laranja 3 3 103 % 3 -120 × 10-6 40Horia 4 4 104 -220 × 10-6 400 6,3Berdea 5 5 105 % 5 % 0,5 -330 × 10-6 100 750 16Urdina 6 6 106 -470 × 10-6 630 Bioleta 7 7 10-3 -750 × 10-6 Grisa 8 8 10-2 25Zuria 9 9 10-1 % 10 % 1 2,5
327
328328
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Paperezko eta mikazko kondentsadoreak
Irakurketako norabide-adierazlea
Mikazko kondentsadorea Kode amerikarra edo ingelesa
A B D V
A B D T V
A B D T
TC A B D T
TC
AB
D
T
329
329
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Lan elektrikoetan kontaktu, gorputz arrotz eta uraren kontrako babesa
Letra identifikatzaileakLetra osagarria
Letra osagarriaUr-sarreraren kontrako babesa (2. zifra identifikatzailea)*
Gorputz arrotz eta hauts sarreraren kontrako babesa (1. zifra identifikatzailea)*
Babesik gabe.
Goitik behera bertikalki erortzen den uraren kontrako babesa (tanta-jarioa).
Zeharka erortzen den uraren kontrako babesa (tanta-jarioa), 15º lan-posizio arruntarekiko.
Bertikalarekiko 60º arteko ur- zorrotadaren kontrako babesa.
Ur-zipriztinen kontrako babesa, edozein norabidetan.
Ur-zorrotaden kontrako babesa, edozein norabidetan.
Itsaso zakarraren edo ur-zorrotada indartsuen kontrako babesa (uholdeen kontrako babesa).
Uretan murgiltzearen kontrako babesa, presio- eta denbora-baldintza jakinetan.
Uretan murgiltze iraunkorraren kontrako babesa.
Uraren kontrako babes-saiakuntza
Geldirik badago.
Makina martxan badago.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Letra osagarriaS
M
0
1
2
3
4
5
6
Letra osagarria
W
1. zifra identifikatzailea Babes-maila 2. zifra
identifikatzailea Babes-maila
Babesik gabe.
Ø** > 50 mm-ko gorputz arrotz lodien kontrako babesa, nahita sartuz gero babesik gabe.
Ø** > 12mm-ko neurri ertaineko gorputz arrotzen kontrako babesa, behatzak eta antzekoak ez sartzeko oztopoa.
Ø** > 2,5 mm-ko gorputz arrotz txikien kontrako babesa, erremintak, alanbreak eta antzekoak sar ez daitezen.
Ø** > 1 mm-ko ale egitura duten gorputz arrotzen kontrako babesa, erremintak, alanbreak eta antzekoak sar ez daitezen.
Hauts-sedimentuen kontrako babesa (hautsaren kontrako babesa), kontaktuen kontrako babes erabatekoa.
Hautsa sartzearen kontrako babesa (hautsarekiko estankoa), kontaktuen kontrako babes erabatekoa.
Esanahia
Aire librearen kontrako babesa.
* Ez bada babes-mailarik zehazten, zifren ordez X letra idazten da, Adibidez: IP X4.** Ø Gorputzaren diametroa da
330
Babes-moten sinbolo grafikoak (ohiko lanparetan)
* Lanparak jasan dezakeen presio maximoa.
330
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Ur-jarioaren kontra babestuta, giroko hezetasun handiaren, lurrunen eta ur-jarioen kontrako babesa.
Zeharkako uraren kontrako babesa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 2 zenbakia.
Ur-zipriztinen kontrako babesa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 4 zenbakia.
Ur-zorrotadaren kontra babestuta, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 5 zenbakia.
Urarekiko estankoa, presiorik gabeko ura sartzearen kontrako babesa.
Presio bidezko urarekiko estankoa, presio bidez ura sartzearen kontrako babesa.
Hautsaren kontra babestuta, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 5 zenbakia.
Hautsarekiko estankoa, ikus aurreko taulako 2. zifra identifikatzailearen zutabean 6 zenbakia.
Sinbolo grafikoa Babes-bolumena
... Pmax*
331331
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Etengailu diferentziala zeharkako kontaktuen kontrako babesgailu gisa erabiltzen da, masen lur-konexioarekin batera.
Funtzionamendua Etengailuak instalazioa deskonektatzen du lurrera deribaturiko korrontea (ihes-korrontea) arriskutsu bihurtu baino lehenago, zeharkako kontaktuaren kasuan giza-gorputzean zehar egiten badu.
Lur-konexioaAparatu hartzaileak lurrera konektatuta egon behar dira.
Lurreko erresistentziaren gehienezko balio onargarria etengailu- diferentzialaren sentikortasun desberdinentzat
Eskemak Instalazio handiak edo potentzia handiko makinak babestu behar direnean, intentsitate-transformadore toroidalak erabiliko dira eta errele diferentzialari eragingo zaio etengailu baten gainean. Potentzia handiko instalazio baterako babes diferentziala muntatzeko eskema:
15.2 Pertsonen babesa: etengailu diferentziala
800240804824
Etengailu diferentzialarensentikortasuna (A)
Babeserako lur-konexioarenerresistentziaren gehienezko balio
onargarria (Ω)
0,030,10,30,51,0
Sarea
Etengailua
Transformadoretoroidala
Errelea
Hartzaileak
332332
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Fusibleak gL: Gainkargen eta zirkuitulaburren kontrako babesa (mota gehiago ere badaude).
Etengailu magnetotermikoa Gainkargen kontrako babesa.
Gainintentsitateen kontrako babesgailuak eroale eta kableentzat, eta horien babes-eremua
Eroaleak babesteko gL fusiblea DIN 57636/VDE 0636 X X
Eroaleak babesteko automatikoak (etengailu termomagnetikoak) DIN 57641/VDE 0641 X X
Potentzia-etengailuak korrontearen menpeko atzerapen desarragai- VDE 0660, 101 zatia X X luarekin eta atzerapenik gabeko desarragailuarekin
Maniobra-aparatuak babesteko aM fusibleak DIN 57636/VDE 0636 - X
Potentzia-etengailuak atzerapenik gabeko desarragailuekin VDE 0660, 101 zatia - X
Maniobra-aparatuen konbinazioa, honela osatua: DIN 57636/VDE 0636 - X - Serieko fusiblea (aM edo gL zerbitzu-motetakoa) - Gainkargen kontrako erreledun kontaktorea VDE 0660 X -
Maniobra-aparatuen konbinazioa, honela osatua: - Potentzia-etengailua atzerapenik VDE 0660, 101 zatia - X gabeko desarragailuarekin - Gainkargen kontrako erreledun VDE 0660, 102/104 zatia X - kontaktorea
Babesgailua Zehaztapena Babesa
Gainkargak Zirkuitulaburrak
15.3 Ekipoen babesa
333333
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Behe-tentsioan gainintentsitateen kontrako babesgailuak
Fusiblea
gL zerbitzu motakoa X X aM zerbitzu motakoa - X
Potentzia-etengailua
a* desarragailua X -
z** desarragailua - X n*** desarragailua - X
Automatikoak X X
Termistoreak X -
Magnetotermikoak X X
* a atzerapen-desarragailua, korrontearen menpekoa. ** z atzerapen-desarragailua, korrontearen menpekoa ez dena.*** n atzerapenik gabeko desarragailua.
Babesgailua Babesa Gainkargak Zirkuitulaburrak
334334
Potentzia-etengailuentzako desarragailuak eta erreleak, babes-zereginetarako
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Gainkargen kontrako babesa
Zirkuitulaburraren kontrako babesa
Zirkuitulaburren kontrako babes selektiboa, denboran tartekatuta
Korrontearen menpeko atzerapena edo atzerapen termiko edo elektronikoa duen gainkargen kontrako desarragailua.
Atzerapenik gabeko gainintentsitateen kontrako desarragailua, elektromekanikoa edo elektronikoa.Gainintentsitateen kontrako desarragailua, korrontearen menpekoa ez den atzerapenarekin, edo desarragailu elektromekanikoa edo elektronikoa.
Gainkargen kontrako errelea, atzerapen termiko edo elektronikoarekin. Termistoreentzako desarragailuak.
Atzerapenik gabeko gainintentsitateen kontrako errelea, elektromekanikoa edo elektronikoa.
Eginkizuna Desarragailua Errelea
335335
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Goi-tentsioko instalazioetan lan egiteko arauak - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki, bat-batean ez direla itxiko segurtatzen duten etengailuen eta ebakigailuen bitartez. - Ahal bada, ebakitzeko tresnak ainguratu edo blokeatu, eta aparatuen agintean "maniobra debekatuta" adierazi. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu. - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak lurrera konektatu eta zirkuitulaburrean jarri. - Segurtasun-seinale egokiak jarri, eta lan-esparrua mugatu.
Goi-tentsioko kondentsadore estatikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak - Tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki. - 5 minutuz itxaron eta gero, bateriako elementu guztiak lurrera konektatu, lurrera konektatzeko ebakigailuen bitartez. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu.
Alternadoreetan eta motor elektrikoetan lan egiteko hartubeharreko neurriak - Makina geldirik dagoela egiaztatu. - Borneen artean, eta borneen eta lurraren artean konexiorik ez dagoela ziurtatu. - Borneka lurrera konektatuta eta zirkuitulaburrean daudela egiaztatu. - Tentsio etengabean mantentzen denean etab., errotorearen indarra deskonektatuta dagoela ziurtatu.
Goi-tentsioko fusibleak aldatzeko hartu beharreko neurriak - Egon daitezkeen tentsio-iturri guztiak ebaki ikusgarriz ireki. - Tentsiorik ez dagoela egiaztatu. - Fusibleak aldatzeko txardango edo eskuzorro isolatzaileak erabili. - Aparatuen agintean "maniobra debekatuta" adierazi eta lan-esparrua mugatu.
15.4 Segurtasun-baldintzak
336336
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Botoi-sakagailuen koloreak
* Perretxiko itxurako katigamendua duten sakagailu gorriak larrialdi-geldialdietarako bakarrik erabili behar dira. Kasu horretan, hondoak horia izan behar du. Hori lortzeko margotu edo eranskailu bat jar daiteke.
- Motor bat edo gehiago geldirik.- Makina-unitateak geldirik.- Euskailu magnetikoak zerbitzuz kanpo.- Zikloa geldirik (langileak ziklo batean sakagailuari eragiten badio, makina egiten ari den zikloa bukatzen denean gelditzen da).
- Arrisku-egoeran geldirik.- Deskonektatuta gehiegizko beroagatik.
- Zirkuitu elektrikoa tentsiopean jarri (funtzionamendurako prestaketa).- Funtzio-laguntzaileak prestatzeko motor bat edo gehiago abiarazi.- Makina-unitateak abiarazi.- Euskailu magnetikoak zerbitzuan jarri.- Zerbitzu pultsatorioa (edo prestaketako pultsatorioa).
- Makinako elementuak zikloaren abiapuntura atzeratu, zikloa oraindik amaitu gabe balego. Sakagailu horiari eragitean lehenago aukeratutako beste funtzio bat deusezta dezake.
- Zuzenean lan-zikloaren menpe ez dauden zeregin laguntzaileen agintea.- Kontaktore-erreleak desainguratu (aldatu).
Gorria
Berdea edo beltza
Horia
Zuria edo urdin argia
Gelditu, deskonektatu
Larrialdia*
Martxa, konektatu, pultsatorioa
Atzerapen bat lan-prozesu arruntetik kanpo abiarazi edo egoera arriskutsu bat deuseztatzeko mugimendua abiarazi
Aurreko koloreek adierazten ez dituzten gainerako zereginak
Kolorea Agindua Nahi den zerbitzuaren egoera (Adibideak)
337337
1 5 . O s a g a i e l e k t r i k o a k
Zerbitzu-egoerak adierazteko seinaleztatze-lanparen koloreak
Gorria
Horia (anbarra)
Berdea
Zuria (kolorerik
gabe)
Urdina
Egoera normala
Arretaz edo kontuz ibili
Makina zerbitzurako prest
Zirkuitu elektrikoak tentsioan daude
Zerbitzu normalean
Aurreko koloreek adierazten ez dituzten gainerako zereginak
- Makina-babeserako elementuren batengatik gelditu dela adierazten du. Adib.: gainkargagatik, mugako posizioa gainditu delako edo beste agindu batengatik.
- Balio bat (intentsitatea, tenperatuta) bere mugako balio oraindik onargarrira hurbiltzen ari da. Ziklo automatikorako seinalea.
- Makina martxan jartzeko prest dago: beharrezko gailu-laguntzaile guztiak ongi dabiltza.- Lan-zikloa amaitu da eta makina prest dago berriro abiarazteko.
- Etengailu nagusia "konektatuta" posizioan dago.- Abiadura edo biraketaren noranzkoa aukeratu.- Eragintza indibidualak eta gailu laguntzaileak martxan dira.- Makina martxan da.
Kolorea Zerbitzu-egoera Erabilera-adibideak
338
339
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k
340
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k
Motor elektrikoak
Taula konparatiboa
0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak
Abiadura-erregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentze-kostua
Erabilera
Kostua
SendotasunaDinamikaPotentziak
Alde
Kontra
Oharrak
* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.
Ongi0, T, E, H
Oso ongi0, T, E, H
AltuaKiribila*
Oso ongi0, T, E, H
Ongi Ongi, Momentu/ bolumen erlazio ona
Handia Ertaina Oso handia
Beharrezkoa daEz da ohikoaEz da ohikoa
Handia
Ertaina
Ez da erabiltzen
Ertaina
Handia
Oso handietaraino
- Prezisioa
- Mantentzea
- Momentu kiribila*- Goi-mailako prestazioetarako desegokia
- Prezioa- Abiaduran nahiko erregulazio ona
Ertainetaraino
Ertaina
Oso zehatzak ez diren aplikazioak
Oso txikia Txikia
Goi-mailako prestazioetarako ardatzak
Ertaina
Handietaraino
- Prestazio onak momentu eta abiaduran- Momentu/bolumen ratio bikaina- Berotze txikia- Iman iraunkorrak- Prezioa- Ez oso abiadura handiak
Mantentzeko lan handia eskatzen dutenez, motor hauek ez dira erabiltzen.
DC AC
Eskuilekin Eskuila-rik gabe
Trape-zoidala Sinusoidala
Txikia Handia
Ertaina Oso handia
- Izen ezberdinak motor berarentzat - Nahiko merkea serbodun aplikazioetarako
- Motorrik eraginkorrena momentu/bolumen erlazioari dagokionez-Goi-mailako prestazioak-Berotze txikia
16.1 Taula konparatiboa
341
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k
Motor elektrikoak
Taula konparatiboa
0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak
Abiadura-erregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentze-kostua
Erabilera
Kostua
SendotasunaDinamikaPotentziak
Alde
Kontra
Oharrak
* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.
Oso ongi0, T, E, H, OH Erdipurdikoa
Ongi
Gaizki 0, T Erdipurdi E, H
Ongi OH
Iragankorretan gaizki Kiribila*
Ertaina Handia Txikia
HautazkoaBeharrezkoa
abiadura txikietan
Ez da ohikoa
Oso txikia
Txikia
Oso zehatzak ez diren aplikazioak
Handia
Txikia
Oso handietaraino
- Sendotasuna- Prezioa
Dinamika txikia (iragankorretan kontrola ez dezaten)
- Berokuntza
- Sendotasuna- Momentuan eta abiaduran oso prestazio onak
Handietaraino
Ertaina
Buruak, oso abiadura handia
Txikia Ertaina
Abiadura txikiak
Txikia
Ertainetaraino- Oso abiadura txikietan portaera bikaina-Transmisio mekanikoa deuseztatu- Sendotasun txikia- Momentu kiribila - Zarata akustikoa
Motorrak dinamika txikiko abiadura-erregulazioa du, baina merkea eta sendoa da
AC asinkronoa edo autoindukziozkoa AC
Erreluktantzia konmutatuaAldagailua Kontrol
bektoriala
Parea(Torque Motors)
Handia Handia
Handia Ertaina
- Motorrik sendoena, prestazio dinamiko handiekin.- Berokuntza
Oso abiadura txikian momentu handiko aplikazioetarako egokia
Oso ongi0, T
Kiribila*
Txikia
Ez da ohikoa
Oso txikia
Txikia
Oso zehatzak ez diren aplikazioak
Handia
Txikia
Ertainak
- Sendotasuna- Prezioa
- Momentu eta abiadura kiribila- Zarata akustikoa
Abiadura erregulatzean prestazio ertain-txikiak dituen motor merkea
342342
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k
Motor elektrikoak
Taula konparatiboa
0 0 bira/minT Txikiak E ErtainakH HandiakOH Oso handiak
Abiadura-erregulazioa
Momentuaren ezaugarriak
Errendimendua
Hoztea
Mantentze-kostua
Erabilera
Kostua
SendotasunaDinamikaPotentziak
Alde
Kontra
* Momentuaren kontrola ez da erabatekoa, uhindura agertzen da beti.
Oso ongi0, T, E, H
Oso ongi0, T, E, H
Oso ongi, Momentu/bolumen handia
Erdipurdikoa
Kiribila* Ongi
Baxua Ertaina Ertaina
Beharrezkoa daOro har beharrezkoa daEz da ohikoa
Oso txikia
Txikia
Merkeak
Handia
Ertaina
Txikiak
- Sendotasuna- Neurketa-elementurik gabe erabili- Prezioa (kostu baxua)- Begizta irekian egin dezakete lan
- Momentu kiribila eta abiadura- Prezisio txikia
- Erregela erabili- Prezioa (kostu ertaina)
- Errendimendu oso handia- Oso dinamika handia - Prezioa (kostu ertaina)
Ertainetaraino
Txikia
Dinamika handia
Txikia Txikia
Dinamika handia
Ertaina
Ertainetaraino
- Errendimendu handia- Oso dinamika handia
- Erregela erabili- Prezioa (kostu ertaina-baxua)- Berokuntza
Oso handia Oso handia
Oso handia Oso handia
Pausoz pausokoaLineala
AC AsinkronoaAC Sinkronoa
343
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k
Aurretiazko baldintzak Exekutatzeko aukerak Exekutatzeko aukerak
Energia- elikadurarako sarea
Biraketa-abiaduraren gama
Potentzia
Portaera zerbitzuan
Martxan jartzeko baldintzak
Funtzionatzeko erregimena
Zerbitzurako baldintzak
Talde osagarriak
Sare trifasikoa
Adib.: 6 kV, 3/N 50 Hz 500 V, 3~50 Hz 400 V, 3/N 50 Hz
Sare alterno monofasikoa
15 KV, 16 2/3 Hz (Trenbide-sarea) 230 V, 50 Hz
Korronte zuzeneko sarea
110 V, 125 V, 220 V, 250 V, 440 V, 600 V
Abiadura izendatua.Hainbat abiadura izendatu.Biraketa-gama.Biraketak kontrolatzeko modua.
Potentzia izendatua / Potentzia izendatuak.Intentsitate izendatuaren babesa.Babesa.Harguneko sekzioa.
Abiaduraren portaera karga aldatzean.Adib.:- Serieko eszitazioaren araberako portaera.- Deribazioko eszitazioaren araberako portaera. - Motor sinkronoaren araberako portaera.Abian jartzeko prozedura, Adib.: erresistentzia-abiagailua, izar-triangelu abiagailua, abio-transformadorea, abioa kargan.
S1...S8
Babes-mota, Adib.: IP 44Babes-mota, Adib.: leherketen kontrako babesa.Egiteko modua, Adib.: IM 3
Bihurgailu elektronikoak, makina bihurgailuak, motorra babesteko gailuak. Abio-ekipamenduak, harguneko linea, akoplamendu-mota, erreduktorea, zimentazioa
Aurretiazko baldintzak
16.2 Motorrak aukeratzeko irizpideak
344
1 6 . M o t o r e l e k t r i k o a k 16.3 Motorren babesa Matxura-mota Arriskua Babesgailua
Zirkuitulaburra
Gainkarga
Funtzionatzeko erregimena eta exekuzioa alde batera utzirik, motorrak 15 segundoz 1,6 aldiz sareko korrontearekin tentsio izendatuan (eta maiztasun izendatuan) gainkarga daitezke.
Motorrak babesteko baldintzak- Intentsitate izendatuan karga iraunkorra izateko aukera.- Erregulazio aldakorreko korrontearen araberakoa.- Motorraren ezaugarri termikoen araberakoa. - Korrontearen kontaktu guztiak moztu behar ditu.
Motorraren hargunea.Motorraren etengailua edo kontaktua.Motor-babesa edo motorraren errelea.Motorraren harilkatzea.
Motorraren hargunea.
Fusibleak, linea babesteko etengailua, potentzia-etengailua.
Fusibleak, linea babesteko etengailua, potentzia-etengailua.
Motor-babeslea Motorra babesteko errelea
345
17. Proiektu elektrikoaren garapena
346
347
17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.1 Arauen taula
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
inar
rizko
kon
tzep
tuak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
1. z
atia
: oin
arriz
ko te
rmin
olog
ia, m
etod
olog
ia.
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
inar
rizko
kon
tzep
tuak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
2.
zat
ia: p
rintz
ipio
tekn
ikoa
k et
a ze
hazt
asun
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
egur
tasu
neko
dist
antz
ia g
orpu
tzar
en g
oiko
edo
beh
eko
adar
reki
n gu
ne a
rrisk
utsu
etar
a he
ltzea
gal
araz
teko
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. G
utxi
enek
o se
gurta
sun-
dista
ntzi
ak g
orpu
tzar
en a
tala
k za
paltz
ea sa
ihes
teko
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
egur
tasu
n-ar
auak
dise
inat
zeko
eta
aur
kezt
eko
arau
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. L
arria
ldik
o ge
ldia
ldia
. Dise
inur
ako
prin
tzip
ioak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gind
u-ga
iluak
bi e
skut
ara.
Ald
erdi
funt
zion
alak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
ioak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. S
ubsta
ntzi
en e
rruz
osas
uner
ako
daud
en a
rrisk
uak
mur
rizte
a.
1.
zat
ia: m
akin
a-fa
brik
atza
ileen
tzak
o pr
intz
ipio
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
-pie
zak
(fink
oak
eta
mug
ikor
rak)
dise
inat
zeko
eta
fabr
ikat
zeko
bal
dint
za
orok
orra
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. K
ontro
l-sist
emen
osa
gaie
n se
gurta
suna
. 1. z
atia
: dise
inur
ako
prin
tzip
io o
roko
rrak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. O
saga
ien
eta
kont
rol-s
istem
en se
gurta
suna
. 2. z
atia
: bal
iozk
otze
a et
a sa
iaku
ntza
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. P
resio
bid
ezko
jaria
kine
n ed
o ja
riaki
n hi
drau
likoe
n sis
tem
a et
a os
agai
etar
ako
segu
rtasu
n-ba
ldin
tzak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. P
resio
bid
ezko
jaria
kine
n ed
o ja
riaki
n pn
eum
atik
oen
siste
ma
eta
osag
aiet
arak
o se
gurta
sun-
bald
intz
ak.
UN
E-EN
ISO
12
100-
1
UN
E-EN
ISO
12
100-
2
UN
E-EN
ISO
13
857
UN
E-EN
349
UN
E-EN
414
UN
E-EN
ISO
138
50
UN
E-EN
574
UN
E-EN
626
-1
UN
E-EN
953
UN
E-EN
954
-1
UN
E-EN
954
-2
UN
E-EN
982
UN
E-EN
983
Iz
ena
Edu
kia
Eur
opak
o et
a na
zioa
rtek
o ar
au e
rabi
liena
k ( N
E00
9910
)
348
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Mak
inen
segu
rtasu
na. E
sku/
beso
aren
abi
adur
a. G
iza-
gorp
utza
ren
atal
en h
urbi
ltze-
abia
dura
.M
akin
en se
gurta
suna
. Ord
uz k
anpo
ko a
biar
azte
bat
en p
rebe
ntzi
oa.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
rrisk
uare
n eb
alua
keta
. 1.za
tia: P
rintz
ipio
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
-pie
zei l
otut
ako
katig
amen
du-g
ailu
ak. D
isein
urak
o et
a ha
utak
etar
ako
prin
tzip
ioak
.M
akin
en se
gurta
suna
. Aire
an g
arra
iatu
tako
subs
tant
zia
arris
kutsu
en ja
riake
tare
n eb
alua
zioa
.
1.
zat
ia: s
aiak
untz
a-m
etod
oen
haut
aket
a.A
kusti
ka. M
akin
ek et
a eki
pam
endu
ek at
erat
zen
dute
n za
rata
. Lan
gune
an et
a bes
te k
okal
eku
jaki
n b
atzu
etan
at
erat
zen
den
soin
u-pr
esio
aren
neu
rket
a. Pl
ano
islat
zaile
bat
en g
aine
ko e
rem
u ia
libr
e ba
tera
ko in
geni
aritz
a-m
etod
oa.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
en e
kipa
men
du e
lekt
rikoa
.1.
zat
ia: b
aldi
ntza
oro
korra
k.M
akin
en se
gurta
suna
. Mak
inen
erra
diaz
ioen
ond
orio
z so
rtuta
ko a
rrisk
uen
ebal
uazi
oa e
ta h
orie
n m
urriz
keta
. 1.
zat
ia: p
rintz
ipio
oro
korra
k.M
ater
ial e
lekt
rikoa
lehe
rgar
riak
izan
dai
tezk
een
gas-
atm
osfe
reta
rako
. Hai
nbat
zat
i.
Bate
raga
rrita
sun
elek
trom
agne
tikoa
. Em
isior
ako
arau
gen
erik
oa. H
ainb
at z
ati.
Behe
-tent
sioko
tres
neria
. 5-5
zat
ia: a
gint
e-zi
rkui
tuet
arak
o ko
mm
utaz
io-tr
esna
k et
a el
emen
tuak
. Lar
riald
iko
geld
iald
irako
apa
ratu
ele
ktrik
oa, k
atig
amen
du m
ekan
ikod
una.
Mak
inen
segu
rtasu
na. I
kuste
ko a
rrisk
u-se
inal
eak.
Bal
dint
za o
roko
rrak,
dise
inua
, pro
bak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. I
kuste
ko e
ta e
ntzu
teko
arri
sku-
eta
info
rmaz
io-s
eina
leen
siste
ma.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
dier
azte
a, m
arka
tzea
eta
man
iobr
atze
a.
1.
zat
ia: i
kuste
ko, e
ntzu
teko
eta
uki
tzek
o se
inal
eeta
rako
zeh
azta
pena
k.M
akin
en se
gurta
suna
. Adi
eraz
tea,
mar
katz
ea e
ta m
anio
brat
zea.
2. z
atia
: mar
katz
eko
zeha
ztap
enak
.M
akin
en se
gurta
suna
. Adi
eraz
tea,
mar
katz
ea e
ta m
anio
brat
zea.
3.
zat
ia: e
ragi
teko
org
anoa
k ko
katz
eko
eta
funt
zion
atze
ko b
aldi
ntza
k.
UN
E-EN
999
UN
E-EN
103
7U
NE-
EN IS
O 1
4121
-1
UN
E-EN
108
8
UN
E-EN
109
3-1
UN
E-EN
ISO
112
01
UN
E-EN
602
04-1
UN
E-EN
121
98-1
UN
E-EN
600
79
UN
E-EN
610
00
UN
E-EN
609
47-5
-5
UN
E-EN
842
UN
E-EN
981
UN
E-EN
613
10-1
UN
E-EN
613
10-2
UN
E-EN
613
10-3
Iz
ena
Edu
kia
349
17. Proiektu elektrikoaren garapena
UN
E-EN
626
-1
UN
E-EN
626
-2
UN
E-EN
109
3-1
UN
E-EN
613
10-2
EN IS
O 1
1161
UN
E-EN
124
15
EN IS
O 6
103
UN
E-EN
132
18
UN
E-EN
ISO
137
32
UN
E-EN
ISO
141
221.
zatia
UN
E-EN
ISO
141
22
2. za
tiaU
NE-
EN I
SO 1
4122
3. za
tia
UN
E-EN
127
86
UN
E-EN
112
7-1
UN
E-EN
183
7
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
ek ig
ortze
n di
tuzte
n su
bstan
tzia a
rrisk
utsu
en o
ndor
ioz o
sasu
nera
ko d
aude
n ar
risku
ak m
urriz
tea. 1
. zati
a: m
akin
eria-
fabr
ikatz
ailee
ntza
ko p
rintzi
pioa
k eta
zeha
ztape
nak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
ek ig
ortze
n di
tuzte
n su
bstan
tzia a
rrisk
utsu
en o
ndor
ioz o
sasu
nera
ko d
aude
n ar
risku
ak m
urriz
tea. 2
. zati
a: eg
iaztat
zeko
pro
zedu
rak
zeha
zteko
meto
dolo
gia.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
irean
gar
raiat
utak
o su
bstan
tzia a
rrisk
utsu
en b
alora
zioa.
1. za
tia: p
roba
tzeko
m
etodo
ak au
kera
tzea.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
arka
tzeko
eta j
ardu
teko
argi
bide
ak. 2
. zati
a: m
arka
tzeko
bald
intza
k.
Aut
omati
zazio
indu
strial
eko
sistem
ak. F
abrik
azio
-siste
ma i
nteg
ratu
en se
gurta
suna
. Fun
tsezk
o ag
indu
ak.
Mak
ina-
erre
min
tak. S
egur
tasun
a. To
rnu
txik
iak ze
nbak
i bid
ezko
kon
trolar
ekin
eta t
orne
aketa
zent
roek
in.
Prod
uktu
urra
tzaile
aglo
mer
atuak
. Arte
zteko
har
rien
orek
atze e
statik
oa.
Arte
zteko
mak
inen
tzako
segu
rtasu
n-ar
auak
.
Ergo
nom
ia in
guru
ne te
rmik
oetan
: Gain
azale
kiko
kon
taktu
aren
aurre
an g
izaki
ak iz
an d
ezak
een
eran
tzuna
ren
ebalu
aketa
rako
meto
doak
. Hain
bat z
ati.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a eta
indu
stria-
insta
lazio
etara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
1.
zatia
: bi m
ailar
en ar
tean
irizp
ide f
inko
ak au
kera
tzea.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a eta
indu
stria-
insta
lazio
etara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
2.
zatia
: lan
eko
plata
form
ak et
a iga
robi
deak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
a eta
indu
stria-
insta
lazio
etara
irist
eko
mod
u ira
unko
rrak.
2.
zatia
: esk
ailer
ak, m
ailak
eta g
orpu
tzain
ak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
ibra
zioei
buru
zko
segu
rtasu
n-ar
auen
kap
itulu
ak eg
iteko
gid
a.
Atm
osfe
ra le
herg
arria
k. L
eher
ketar
en k
ontra
ko p
rebe
ntzio
a eta
babe
sa.
1.
zatia
: oin
arriz
ko k
ontze
ptua
k eta
meto
dolo
gia.
Mak
inen
segu
rtasu
na. M
akin
en ar
gizta
pen
integ
rala.
Iz
ena
Edu
kia
350
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e-sis
tem
etan
segu
rtasu
nari
dago
zkio
n za
tiak.
1. z
atia
: EN
954
-1:1
996
arau
a er
abilt
zeko
eta
apl
ikat
zeko
gid
a.
Ergo
nom
ia. L
eku
publ
ikoe
tara
ko e
ta la
n-le
kuet
arak
o ar
risku
-sin
alea
k. A
rrisk
u-se
inal
e ak
ustik
oak.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e-ga
iluak
bi e
skut
ara.
Ald
erdi
funt
zion
alak
. Dise
inur
ako
prin
tzip
ioak
.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
leku
ak. B
abes
leku
fink
oak
eta
mug
ikor
rak
dise
inat
zeko
eta
egi
teko
bal
dint
za
orok
orra
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. A
gint
e-sis
tem
etan
segu
rtasu
nari
dago
zkio
n za
tiak.
_1.
zat
ia: d
isein
urak
o pr
intz
ipio
oro
korra
k.
Mak
inen
segu
rtasu
na. T
rans
misi
o hi
drau
liko
eta
pneu
mat
ikoe
tako
siste
men
eta
osa
gaie
n se
gurta
sun-
bald
intz
ak. H
idra
ulik
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. T
rans
misi
o hi
drau
liko
eta
pneu
mat
ikoe
tako
siste
men
eta
osa
gaie
n se
gurta
sun-
bald
intz
ak. P
neum
atik
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
gailu
en k
okap
ena
gorp
utz-
atal
en g
ertu
ratz
e-ab
iadu
rare
n ar
aber
a. U
steka
bean
ab
iara
zi b
ehar
rare
n pr
eben
tzio
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. U
steka
bean
abi
araz
tear
en p
rebe
ntzi
oa.
Mak
inen
segu
rtasu
na. B
abes
leku
ei lo
tuta
ko k
atig
amen
dura
ko g
ailu
ak. D
isein
atze
ko e
ta h
auta
tzek
o pr
intz
ipio
ak.
Bibr
azio
eta
talk
a m
ekan
ikoa
k. M
akin
en b
ibra
zioa
k iso
latz
ea. I
sola
men
dua
sorb
urua
n ja
rtzek
o in
form
azio
a.
Mak
inen
segu
rtasu
na. Z
arat
ari b
uruz
ko se
gurta
sun-
arau
ei d
agoz
kien
kap
itulu
ak id
azte
ko g
ida.
Mak
ina-
erre
min
tak
egia
ztat
zeko
kod
ea. 5
. zat
ia: z
arat
a eg
itear
en z
ehaz
tape
na.
UN
E-CR
954
-100
UN
E-EN
ISO
773
1
UN
E-EN
574
UN
E-EN
953
UN
E-EN
954
-1
UN
E-EN
982
UN
E-EN
983
UN
E-EN
999
UN
E-EN
103
7
UN
E-EN
108
8
UN
E-EN
129
9
UN
E-EN
174
6
UN
E-15
300-
5
Iz
ena
Edu
kia
351
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Am
erica
n N
ation
al St
anda
rds I
nstit
ute.
Am
erik
etako
Esta
tu B
atueta
ko (A
EB) n
orm
aliza
zio-in
stitu
tua.
Briti
sh S
tanda
rd. A
rau
inge
lesak
.In
terna
tiona
l Com
miss
ion
on R
ules
for t
he A
ppro
val o
f Elec
trica
l Equ
ipm
ent.
Naz
ioar
teko
arau
ak, b
atez e
re in
stalaz
io-
apar
atueta
rako
.Co
mita
to E
lettro
tecni
co It
alian
o. It
aliak
o ba
tzord
e elek
trotek
niko
a.Ca
nadi
an E
lectri
cal M
anuf
actu
res A
ssoc
iatio
n. K
anad
ako
prod
uktu
elek
trotek
niko
en fa
brik
atzail
een
elkar
tea.
Nor
mali
zazio
Elek
trotek
niko
rako
Batz
orde
Elek
trotek
niko
a.D
anm
arks
Elek
trisk
e Mate
rielk
ontro
l. Pr
oduk
tu el
ektro
tekni
koak
kon
trolat
zeko
Dan
imar
kako
erak
unde
a.D
eutsc
he In
dustr
ienor
men
. Ind
ustri
arak
o ar
au al
eman
iarra
k.Eu
ropa
r Bata
sune
ko ar
aua.
Inter
natio
nal E
lectro
techn
ical C
omm
issio
n. N
azio
artek
o Ba
tzord
e Elek
trotek
niko
an h
erria
lde i
ndus
triali
zatu
nag
usi
guzti
ek h
artze
n du
te pa
rte.
Inter
natio
nal S
tanda
rds O
rgan
izatio
n.Ja
pane
se In
dustr
ial S
tanda
rd. J
apon
iako
arau
ak.
Keu
ring
van
Elek
trotec
hnisc
he M
ateria
lien.
Pro
dukt
u ele
ktro
tekni
koak
kon
trolat
zeko
Hol
anda
ko er
akun
dea,
beste
ak
beste
, eur
opar
fabr
ikatz
ailee
ntza
ko C
SA O
narp
enak
gau
zatze
n di
tuen
a.Be
lgik
ako
arau
ak: B
elgik
ako
norm
aliza
zio in
stitu
tua.
Nati
onal
Elec
trica
l Man
ufac
ture
s Ass
ociat
ion.
Am
erik
etako
Esta
tu B
atueta
ko (A
EB) p
rodu
ktu
elekt
rotek
niko
en
fabr
ikatz
ailee
n elk
artea
.N
orge
s Elek
trisk
e Mate
riellk
ontro
ll. P
rodu
ktu
elekt
rotek
niko
ak k
ontro
latze
ko N
orve
giak
o er
akun
dea.
Sven
ska E
lektri
ska M
aterie
lkon
trolla
nstal
len. P
rodu
ktu
elekt
rotek
niko
ak k
ontro
latze
ko S
uedi
ako
erak
unde
a.Sv
ensk
Stan
dard
. Sue
diak
o ar
auak
.U
nder
writ
er’s
Labo
rato
ries I
nc. P
rodu
ktue
n se
gurta
suna
saiat
u eta
ziur
tatze
n di
tuen
AEB
etako
erak
unde
prib
atua.
Be
steak
bes
te, p
rodu
ktu
elekt
rotek
niko
en eg
iaztap
enak
gau
zatu
eta d
agoz
kion
arau
ak ar
gitar
atzen
ditu
.Es
pain
iako
arau
a. A
raua
k ar
gitar
atzek
o Es
pain
iako
erak
unde
a.U
nion
Tec
hniq
ue d
e l’É
lectri
cité.
Fran
tziak
o elk
arte
elekt
roni
koa.
Verb
and
Deu
tsche
r Elek
trotec
hnik
er. A
leman
iako
elkar
te ele
ktro
tekni
koa.
AN
SIB
S
CEE
CEI
CEM
AC
ENEL
ECD
EMK
OD
INEN IE
C
ISO
JIS
KEM
A
NB
N
NEM
A
NEM
KO
SEM
KO
SEN
UL
UN
EU
TEV
DE
Iz
ena
Edu
kia
Naz
ioar
teko
hai
nbat
ara
uren
izen
ak
352
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Zuzentarauaren funtsezko betebeharrek segurtasun-maila handia adierazten dute. Hau da, erabilitako baliabideek aurkitutako arriskuaren araberakoak izan beharko dute. Metalerako prentsa batean piezak eskuz kargatzen eta deskargatzen dituen langilearen babesak, ez du behatz batean atximur egiteko arriskua duen makina batean diharduen langilearen babesaren tratamendu bera izango.
Gainera, makina berak arrisku-maila desberdinak dituen hainbat gune izan ditzake. Ondorioz, makina baten aginte-sisteman segurtasunari buruz dauden zati desberdinetarako neurri desberdinak hartu beharko dira. Xehetasun hori kontuan hartuta, EN 954 arauak diseinatzaileari aginte-sisteman segurtasunari dagozkion zatien mailak definitzen lagunduko dio, hiru parametrotan oinarrituta:
- Lesioaren larritasun potentziala.
- Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora.
- Arriskua saihesteko aukera.
Maila bakoitzean, hutsegite baten aurrean aginte-sistemek segurtasunari dagokionez duten jokamoldea definitzen da (B, 1, 2, 3, 4).
Teknologia bera dela joz gero (pneumatika, elektronika, mekanika, hidraulika, etab.), maila horiek eskala progresiboa eratzen dute. Adibidez, 4. maila 3. mailaren gainean dago. Horrez gain, ez daude teknologia desberdinak konparatzeko pentsatuak. Hala ere, segurtasun-funtzioa gauzatu ahal izateko (adibidez, makina gelditu eta geldirik eduki), AOPDk (Active Opto-electronic Protective Device) eta bere interfazeak makinaren aginte-sisteman segurtasunari dagokion zati bakoitzaren mailako baldintzak bete beharko dituzte.
17.2 Makinaren aginte-sistemaren segurtasuna
353
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Aginte-sistemaren segurtasunari lotutako osagarrien maila-aukeraketa
Arriskuaren kalkulua (EN 954-1) Maila-aukeraketa
S: Lesioaren larritasuna - S1: Lesio arina (gehienetan itzulgarriak). - S2: Lesio larria (gehienetan itzulezinak, iraunkorrak izan ohi dira), heriotza barne.
F: Arriskuan jartzearen maiztasuna eta denbora - F1: Oso gutxitan eta maiz samar artean edota arriskuan jartzen den denbora laburra denean. - F2: Maiz eta etengabe artean edota arriskuan jartzen den denbora luzea denean.
P: Arriskua saihesteko aukera - P1: Egoera jakin batzuetan saihestu egin daiteke (Adib.: isuri batean edo beste pertsona batek parte hartzean). - P2: Nekez egin daiteke (Adib.: arriskua dakarren fenomenoa oso azkar gertatzen denean).
Arriskuaren hasierako estimazioa 1)
1) Aginte-sistemaren segurtasun-osagaiarentzako
Lehentasunezko mailak.Neurri osagarriak behar izan ditzaketen maila posibleak.Arrisku jakin horretarako gehiegizko neurriak.
354
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Sistema baten jokamoldeen taula mailaren arabera (EN 954)
Ezaugarri nagusia batez ere osagaien aukeraketa da.Ezin da ESPDn aplikatu (Babesgailu elektrosentiberak).Ikus EN 954-1-eko 1.6.2.2 oharra.
Bere ezaugarri nagusia egitura da.
Aginte-sistemetan segurtasunari dagozkion zatiak edota babesteko ekipamenduak eta horien piezak indarrean dauden arauen arabera diseinatu, egin, aukeratu, muntatu eta konbinatu beharko dira, aurrikusitako funtzionamendua jasan ahal izan dezaten.
B-ko betebeharrak aplikatzen dira.Eraginkortasuna eta segurtasun-printzipioak egiaztatuta dituzten osagaiak erabili behar dira.
B-ko betebeharrak eraginkortasuna egiaztatuta duten segurtasun- printzipioak aplikatuko dira. Makinaren kontrol-sistemak, aldian behin, segurtasunerako funtzioa egiazta dezake.
B-ko betebeharrak aplikatuko dira eta eraginkortasuna egiaztatuta duten printzipioak erabiliko dira. Segurtasunari dagozkion zatiak honela diseinatuko dira: - Pieza hauen hutsegite bakar batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta- Ahal denean, beti, hutsegitea atzemango da.
B-ko betebeharrak aplikatuko dira eta eraginkortasuna egiaztatuta duten printzipioak erabiliko dira. Segurtasunari dagozkion osagaiak honela diseinatuko dira:- Pieza hauen hutsegite bakar batek ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko, eta- Lehenengo hutsegitea 0-n atzemango da, segurtasunerako funtzioaren hurrengo eskaera egin baino lehen. Ezinezkoa bada, hutsegiteak metatzeak ez du segurtasunerako funtzioa galtzea ekarriko.
Mailak Betebeharren laburpena
Sistemaren jokamoldea
Segurtasunaren oinarrizko printzipioa
B
1
2
3
4
Hutsegite bat agertzeak segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake.
Hutsegite bat agertzeak segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake, baina hori gertatzeko aukera B mailan baino txikiagoa da.
Hutsegite bat agertzeak egiaztatzeko tarteetan segurtasunerako funtzioa galtzea ekar dezake. Egiaztapena egitean segurtasunerako funtzioa galdu dela ohartzen da.
Hutsegite bakar bat gertatzen denean segurtasunerako funtzioa oraindik bermatuta egongo da. Hainbat hutsegite atzeman daitezke, baina guztiak ez.Atzeman gabeko hutsegiteak metatuz gero, segurtasunerako funtzioa galtzea gerta daiteke.
Hutsegiteak gertatzen direnean, segurtasunerako funtzioak indarrean jarraituko du.Hutsegiteak garaiz atzemango dira, segurtasunerako funtzioa galtzea galarazteko.
355
17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.3 Sinbolo elektrikoen taula: IEC eta JIC
FU
LK
CB
SS
SS
PB
PB
PB
PB
PB
PB
LS
LS
FS
Fusiblea
Ebaketa-puntua
Errele termikodun kontaktua
Konektagailua
Terminala
Autoitzulerarik gabeko selektorea (gehienetan irekita)
Autoitzulerarik gabeko selektorea (gehienetan itxita)
Sakagailua (gehienetan irekita)
Sakagailua (gehienetan itxita)
Autoitzulerarik gabeko sakagailua (gehienetan irekita)
Autoitzulerarik gabeko sakagailua (gehienetan itxita)
Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan irekita)
Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan itxita)
Larrialdian gelditzeko sakagailua (gehienetan itxita)
Sakagailu argia (gehienetan irekita)
Sakagailu argia (gehienetan itxita)
Etengailua (gehienetan irekita)
Etengailua (gehienetan itxita)
Etengailu flotagarria (gehienetan itxita)
IEC Sinboloa Laburdura
JIC Sinboloa Laburdura
Izena
FU
XB
FR
X
XL
SA
SA
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SB
SQ
SQ
SL
356
17. Proiektu elektrikoaren garapena
PS
FLS
FLS
TAS
TAS
PRS
PRS
M
CR
CR
CR
CR
CR
CR
LT
L
PWS
Presio-etengailua (gehienetan irekita)
Gainfluxu-etengailua (gehienetan irekita)
Gainfluxu-etengailua (gehienetan itxita)
Etengailu-termikoa (gehienetan irekita)
Etengailu-termikoa (gehienetan itxita)
Indukzio-sentsorea (korronte-elikadurarekin)
Indukzio-sentsorea (korronte-elikadurarik gabe)
Kontaktu nagusia
Kontaktu laguntzailea (gehienetan irekita)
Kontaktu laguntzailea (gehienetan itxita)
Konexio geroratuko kontaktua (gehienetan irekita)
Konexio geroratuko kontaktua (gehienetan itxita)
Deskonexio geroratuko kontaktua (gehienetan irekita)
Deskonexio geroratuko kontaktua (gehienetan itxita)
Pilotuko argia
Induktantzia
Elikatze-iturria
IEC Sinboloa Laburdura
JICSinboloa Laburdura
Izena
SP
SD
SD
ST
ST
SQ
SQ
KA.KM
KA.KM
KA.KM
KA
KA
KA
KA
HL
L
GL
357
17. Proiektu elektrikoaren garapena
PWS
T
T
CON
TR
CR
RC
SOL
SOL
CB
MTR
AC DRIVE
Elikatze-iturria
Transformadore trifasikoa
Transformadore monofasikoa
Kontaktorea
Kontaktorea (orokorra)
Erregulatzailea itxiera geroratuarekin
Erregulatzailea irekiera geroratuarekin
Erregulatzailea itxiera eta irekiera geroratuekin
CA erregulatzailea
Kontaktorea
RC trifasikoa
Elektrobalbula
Elektrobalbula
Etengailu magnetotermikoa
CA motorra
Balazta
IEC
Sinboloa LaburduraJIC
Sinboloa LaburduraIzena
VC
TM
TC
KM - MAINKA- AUXILIARY
KT
KT
KT
KA
KA
RC
YV
YV
QM
M
YB
358
17. Proiektu elektrikoaren garapena 17.4 Eskema elektrikoa prestatzeko pausoak
Eskema elektrikoaren diseinua
Datuak hartu
Datuak
Marrazkiarenformatuaaukeratu
Bezeroaren zehaztapenak:- Arauak- Material-mota- Hizkuntza
Makinarendefinizioa
Generikoa?BAI EZ
BAI EZ
Proiektuarenazterketa
Proiektuarenanalisia
PLC:- Eskema marraztu- Zerrendak sortu- Gauzatu- Kanporatu
MaterialakEtiketakAurreinstalazioaeta instalazioa
FuntzionaltasunaZikloakSegurtasunakPertsonalizazioaProiektua
egin
Antzekorikba al dago?
Sinbologia definitu
Talde funtzionalak
Gogoratzeko:
magnetotermikoekin
- Iragazkiak bateragarritasunelektromagnetikoarekin
- Eroaleen atalen zehaztapena
- Elementuen etiketakICE JIC
EPLAN CADELEC INDELEC ELECTRICALDESIGNER
359
17. Proiektu elektrikoaren garapena
Hidraulikoa
PneumatikoaHoztea
Lubrifikazioa
Argiztapena
Eragintzak
I/O automata
Kontrola
Defentsak
SegurtasunakTentsioenbanaketa
Eskaeraren berezkoak
Materialenzerrenda
Aginte-panelaren diseinua Armairu elektrikoarendiseinua
Instalazioa
Proiektuarenjarraipena
BAI
Aldaketarik?
Azken dokumentazioa- Hizkuntza- Dokumentazioaren formatua- Formatu inprimatua
ArtxibatuEntregatu
EZ
360
361
18. Makina-erremintak
362362
18. Makina-erremintak
Artezketan erabiltzen den erreminta da. Harri urratzaileak ebaketa-erremintak dira, eta aglutinatzaile edo aglomeratzaile baten bidez batutako partikula urratzailez osatuta daude. Ale urratzaileen ertzek ebaketa-ertz modura jarduten dute. Prozesuaren ezaugarriak direla eta (gainazal-presio eta ebaketa-abiadura handiak), harri urratzaileek esfortzu handiak jasaten dituzte. Harri urratzaile baten propietateak honako ezaugarrien bidez zehazten dira: - Urratzaile-mota. - Ale-neurria. - Egitura. - Harriaren gogortasuna. - Aglomeratzaile-mota.Bere hautaketa lan-baldintzen araberakoa da: - Piezaren materiala. - Eragiketa-mota: artezketa, trontzaketa, etab. - Doitasun dimentsionala eta gainazal-akabera. - Harria/pieza ukipen-azala. - Harriaren abiadura. - Harri-mota eta harri-baldintzak.
Urratzaileak Oso material gogorrak dira. Materiala harrotu dezakete higadurarik jasan gabe edo, gutxienez, arteztu beharreko piezek baino askoz higadura txikiagoa izaten dute.
18.1.1 Harri urratzaileak 18.1 Erremintak
363363
18. Makina-erremintak
Honako mota hauek bereizten dira:
Ale-tamaina Ale-tamaina, alea pasatzen den bahearen hazbete lineal bakoitzeko maila-kopuruak zehazten du, hurrengo bahe xeheagoan geldituz.
Ale-tamainaren sailkapena egiteko bahe-adibideak
8ko bahea 24ko bahea 60ko bahea
8ko ale-tamaina 24ko ale-tamaina 60ko ale-tamaina
Edozein materialen arbastu azkarra eta ekonomikoa egiteko ale-tamaina handiagoak eskatu behar dira beti. Aldiz, doitasunezko edo akaberako artezketarako, ale xeheagoak aukeratu behar dira. Era berean, kalitate-maila altuko gainazalak lortzeko prozesua artezketa-eragiketa bat baino gehiagotan banatzen da, (pixkanaka-pixkanaka ale-tamaina txikiagoa erabiliz), eragiketa batetik hurrengora ale-tamaina txikitzen delarik. Mekanizazio zaileko eta oso gogorrak diren materialei dagokienez, oro har ale xeheagoak behar dira eta, era berean, hain gogorra ez den aglomeratzaile bat aukeratu beharko da.
* Gehien erabiltzen direnak.
- Esmerila- Korindoi naturala- Diamantea- Kuartzoa
- Korindoi artifiziala edo Alumdum *- Silizio karburoa edo Carborundum *- Diamantea- Boro kubiko nitruroa (CBN)
Urratzaile naturalak Urratzaile artifizialak
364364
18. Makina-erremintak
- Oso larriak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 - 16 - Larriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 - 30 - Ertainak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 - 60 - Xeheak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 - 120 - Oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 - 250 - Oso oso xeheak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 - 600
Egitura Egiturak ale urratzaileen eta aglutinatzailearen arteko erlazioa azaltzen du edo, gauza bera dena, aleen artean dagoen porositatea edo tartea. Porositatea beharrezkoa da mekanizatzerakoan txirbilak sortu eta kanporatzeko. Arbastatze eta material bigunen artezketarako, porositatea edo egitura irekiak hautatzera joko da.
- Itxia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 - 4 - Ertaina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 - 8 - Irekia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 - 12
Gogortasuna Harri urratzaile baten gogortasunak, aglomeratzailearen bidez harriaren ale urratzaileak elkarlotzeko indarra adierazten du edo, hobeto esanda, ale urratzaileek aglutinatzailetik askatzeko erakusten duten erresistentzia.Gogortasuna bi faktoreren araberakoa da batez ere: - Aglomeratzailearen erresistentzia. - Aleak lotzen dituen urratzaile-kantitatea. Mekanizazio-prozesu jakin batean profila eta neurria mantentzea eta, beraz, aleak behar baino lehen ez galtzea exijitzen zaien harrietan (adib., hari eta profil-artezketan) ale higatu eta kamustuen erregenerazioa egiten da, aldian behin harria erreminta egokiekin zorroztuz. Hauek harri gogorrak direla esan ohi da. Nolanahi ere, gogorregia den harri batean, zeinetan ale kamustua ez den askatzen, zorrozketaren emaitzak kaskarrak dira. Harri eta piezaren arteko ukipen-presio handiak pieza gehiegi berotu dezake eta materialaren egitura hondatu (iraoketa, pitzadurak...).
Ale-tamaina honako eskalaren bidez adierazten da:
Sailkapena honako eskalaren arabera egiten da:
365365
18. Makina-erremintak
Bestalde, arbastuzko eragiketak egiterakoan, ebaketa-baldintza gogorren ondorioz higatu den alea erraztasun handiagoz askatzea komeni da.Aglutinatzailea edo aglomeratzailea Aglutinatzaile edo aglomeratzailea harri urratzaile baten aleak elkarrekin itsasten dituen elementua da, eta honako honetan du eragina: - Harri urratzailearen erresistentzian. - Harri urratzailearen malgutasunean. - Harriaren gogortasunean. Aglutinatzaile erabilienak hauek dira:- Beiraztatuak edo zeramikoak (ez-organikoak) Beiraren antzeko izaerakoak dira eta buztinez eta feldespatoz osatuta daude proportzio aldakorretan. Aglomeratzaile beiraztatua duten harri urratzaileak gorputz zurrun gisa definitu daitezke, eta beraz, oso sentikorrak dira kolpe eta talkekiko, produktu kimikoekiko ez-sentikorrak ordea, baita makinetan erabilitako hozgarriekiko ere. Lanaren eta makinaren arabera harri horiek 30 edo 35 m/s-ko abiaduratan erabil daitezke; kasu bereziren batean 45, 60 edo 80 m/s-ko gehienezko abiaduretarako ere erabil daitezke.- Erretxinazkoak (organikoak) Erretxina sintetikoen bidez lortzen dira. Harri zeramikoekin konparatuz beren ezaugarri nagusiak elastikotasuna eta kolpeen aurkako sentikortasun-eza dira. Duten erresistentziaren ondorioz 80 m/s-ko lan-abiadura har dezakete eta, salbuespen modura, baita 100 m/s-koa ere. Gainera, erretxinazko harriak 35 m/s-z azpiko abiadura periferikoetarako ere erabiltzen dira (baldin eta lan-baldintzak aldekoak ez badira kolpe edo talkei dagokienez), bai eta akaberan kalitate-maila oso handia lortzeko ere. Beraien eragozpena soluzio alkalinoek kaltetu egiten dituztela da.- Metalikoak Diamantezko harrietarako erabiltzen dira soilik. - Elastikoak Akabera fin eta leunduetarako erabiltzen dira.
366366
18. Makina-erremintak
Harri urratzaileen identifikazioa Jarraian harri urratzaileen kodetze normalizatua adierazten da.
Harri urratzailearen aukeraketa Segidako testuan lehen aholkuak ematen dira hainbat parametroren arabera harri-mota aukeratzeko.
Gogortasun-eskala
Markatze-kodea
Burdinurtuak Aluminioa (aleazioak)
Brontze biguna, letoia eta kobrea
Silizio karburoa
Korindoi artifiziala
Aleazio-altzairuak eta altzairu ez aleatuak Erresistentzia txikiko materialak Brontze gogorra Goma, gogorra eta biguna
Urratzailearen aukeraketa
Erresistentzia handiko materialak
367
18. Makina-erremintak
367
Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale larria Material gogorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale xehea Material asko arbastatu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale larria Material gutxi arteztu beharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale xehea Akabera perfektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ale oso xehea
Material gogorren arbastuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Material bigunen arbastuak (kamusteko joera duten aluminioa, goma, zura edo plastikoa bezalako materialen kasuetan izan ezik) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia Pieza/harria ukipen azal txikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia Pieza/harria ukipen azal handia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Ebaketa-abiadura handia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun txikia Ebaketa-abiadura txikia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gogortasun handia
Lan arrunta abiadura normalean (25-30 m/s) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeramikoa Ebaketa-abiadura 35-40 m/s-z goitikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organikoa Okertze-joerako esfortzuak jasaten dituzten harri meheak. . . . . . . . . . Organikoa Trontzaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organikoa
Material bigunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Irekia Akabera oso xehea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Itxia Gainazal lauen artezketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Irekia Gainazal zilindrikoen artezketa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ertaina
Harri urratzaileak berritzea edo arteztea Honako arrazoiengatik harri urratzaileek eraginkortasuna galtzen dute: - Profilaren forma-galera - Ale urratzaileen ertzen higadura - Aleen ertzak txirbilarekin kamustea Harri bat berritzeko edo zorrozteko, diamantaketa-buruak erabiltzen dira. Erreminta horiek kanpoko ale urratzaileak erauzten dituzte, horrela barrukoak agerraraziz.
Ale-neurriaren aukeraketa
Gogortasun-graduaren aukeraketa
Aglomeratzailearen aukeraketa
Egituraren aukeraketa
368368
18. Makina-erremintak
- Harri bigunegia.- Harri larriegia.- Pieza-harriaren arteko abiadura erlazio desegokia.- Zorrozte desegokia.
- Diamante zorrotzegia edo egoera txarrean.- Diamantaketa larriegia.
- Ale xeheegia duten harriak.- Harri gogor landua edo buxatua.
- Piezaren errotazio-abiadura txikia.
- Translazio-abiadura handiegia.- Iraganaldi sakonegia.- Piezaren arraste akastuna.- Uhalen lerradura.- Hozte urria edo gaizki zuzendua.- Hozgarriaren osaera desegokia.
- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Gaizki finkatutako diamante-etxea.- Zorrozte akastuna. Diamante txikiegia edo bigunegia.- Mahaiaren gidatze desegokia.- Hozte urria.
- Harri bigunegia.
- Mahaiaren lerrokadura-eza.- Puntuen lerrokadura-eza.
- Distantzia okerra puntu artean edo engranajeetako hortzak higatuta.- Piezaren eragintza-engranajeetako lasaiera.- Engranaje hauetako ardatzen kojineteetako lasaiera.
- Lasaierak edo higadura anormalak makinan.- Piezaren finkapen okerra.- Luneten kokapen okerra.- Lubrifikazio gehiegi mahaiaren gidarietan.- Berpizte akastuna.
Pieza akastunak
Gune erreak eta pitzadurak
Neurri irregularrekopiezak
Piezaren konikotasuna
Linea espiral erregular
taldekatuak helizeak osatuz
Faxak espiralean
Gainazal zilindrikoen artezketan ager daitezkeen akatsak, hauen arrazoiak eta konponbideak Akatsak Zergatiak
- Gogortasuna pixka bat gehitu.- Erabili ale xeheagoa duen harria.- Abiadurak egokitu, harria zuzen ibiltzea lortu arte. - Diamantearen sartze txikiagoa eta aitzinapen txikiagoa.- Diamantea sendoago bategatik ordeztu.- Diamante zorrotzagoak.
- Harri larriagoa edo bigunxeagoa.- Bigunago bategatik ordeztu, arteztu edo erabili hozgarria.- Areagotu abiadura edo erabili harri bigunagoa.- Gutxitu aitzinapena.- Murriztu iraganaldia edo handitu alea.- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Ordeztu edo tenkatu uhala.- Erabili hozgarri gehiago.- Hozgarri-mota aldatu, egindako lanarekin bat etortzeko.
- Errodamenduak aldatu.- Estutu finkapena bibrazioak saihestuz.- Hartu kilate gehiagoko diamantea.
- Gidarien lasaiera ezabatu.- Hozgarri-emari handiagoa.
- Ordeztu gogorrago bategatik, edo eman abiadura handiagoa harriari.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.- Egiaztatu eta utzi behar bezala.
- Egiaztapena eta doikuntza.
- Egiaztapena eta ordezkapena, hala badagokio.- Errodamenduen ordezkapena.
- Egiaztatu bere egoera eta errepasatu.
- Ziurtatu bere finkapena eta arrastea.- Luneten banaketa zuzena.- Garbitu eta berriro neurriz koipeztatu.
- Zorrozte sakon bat.
Zuzenketak
369369
18. Makina-erremintak
Ertz biribilduenfase poligonalak
Pieza obalatuak
Upel-erako piezak
Piezaren hainbat sektore
eszentriko
Koma-itxurako erauzitakomaterial-zonak
Ertz bizien fasepoligonalak
Helize-itxurako bibrazio- markak
Toru-itxurako pieza
Akatsak Zergatiak- Harri desorekatuak.- Harriaren eragintza akastuna.
- Piezaren eragintza akastuna.
- Harri/etxe ardatzaren lasaiera.
- Makinaren puntuak egoera txarrean.- Angelu-diferentzia ar eta eme puntuen artean.- Piezaren zentro akastunak.- Piezaren zentro ez lerrokatuak.- Piezaren arraste akastuna.- Aldizkako hoztea.- Harri gogorregia.
- Iraganaldi sakonera handiegia.- Luneten falta edo horien banaketa kaskarra.
- Makinaren bankada deformatua.
- Gaizki muntatutako puntuak.
- Presio falta puntuen artean.- Errorea luneten kokapenean.
- Harri bigunegia.
- Berpizte akastuna (bibrazioak diamantean).- Harri-etxe ardatzaren eszentrikotasuna.- Mahaiaren mugimendu irregularrak.- Hozgarri zikina.
- Harri desorekatua.- Harri gogorregia.
- Ale xehegia duen harria.- Piezaren arraste akastuna.- Iraganaldi sakonera handiegia.- Harriaren abiadura handiegia.- Makinaren bibrazioak.
- Harri desorekatua.- Harri eszentrikoa.- Harri-etxe ardatza egoera txarrean.
- Harriaren laneko kanpoaldea egoera txarrean.- Bibrazioak oro har.
- Lunetaren edo luneten kokapen okerra.- Makinen gidariak egoera txarrean.
- Orekatu.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.- Berrikusi transmisioa eta ordezkatu uhalak hala badagokio.- Errodamenduak aldatu.- Egiaztatu eta errodamenduak ordezkatu.- Egiaztatu eta arteztu.
- Zentroen artezketa zuzena.- Egiaztapena eta lerrokatze zuzena.- Tenkatu edo uhalak ordezkatu.- Emaria handitu eta ponpa berrikusi.- Ordezkatu harria, edo murriztu bere abiadura.- Murriztu iraganaldi sakonera.- Banatu lunetak behar bezala piezaren deformazioa saihesteko.
- Zuzendu edo arteztu beste makina batean.- Egiaztatu eta lerrokatze zuzena zaindu.- Pixka bat igo presioa.- Lunetak zuzen banatu.
- Gogorrago bategatik ordezkatu edo biraketak areagotu.- Diamantearen euskarria sendotu eta heldulekuaren luzera murriztu.- Egiaztatu eta konpondu.- Egiaztatu eta konpondu.- Dagokion iragazkia jarri edo hozgarria ordezkatu.
- Orekatu.- Bigunago batengatik ordezkatu edo abiadura murriztu.- Ale larriagoa duen batengatik ordezkatu.- Uhalak tenkatu edo horiek ordezkatu.- Sakonera murriztu.- Jaitsi biraketa-abiadura edo harri bigunagoa jarri.- Egiaztatu lerrokatzeak eta orekatu transmisio-poleak.- Berriro orekatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Errodamenduak ordezkatu eta berriro egiaztatu.- Harria diamantearekin arteztu.- Lerrokatzeak egiaztatu eta transmisio-poleak orekatu.
- Lunetak zuzen banatu.- Arteztu edo ordezkatu.
Zuzenketak
370370
18. Makina-erremintak
Barne-artezketa
* Oro har, harriaren diametroa arteztu beharreko zuloaren diametroaren % 75 eta % 90 artean dago.
Espezifikazio ertainakEraikuntza-altzairua 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu gogorra 32A 60M VBE edo 25A 60K VGAltzairu lasterra 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu tenplatua 32A 60L VBE edo 25A 60K VGAltzairu nitruratua 39C 80K VKAluminioa 37C 46I VBrontze gogorra 37C 36J VKromo gogorra 32A 60I VBEBurdinurtua 32A 60L VBEKarburo metalikoak 39C 80K VK
Formak
Neurriak*
Espezifikazioa
HarriakPo: harri lau arruntakPB: harri lauak beheragunearekinPA: harri lau profilatuakBO: kopa zuzenakTO: ardatz gainean muntaturiko harriak (zilindrikoak)
Diametroak = 2,5etik 100eraLodierak = 2,5etik 40raZuloak = 1,6 - 3,18 - 4 - 6 - 6,35 - 10 - 13 - 20
Urratzailea 25A - 32A - 38A, altzairuetarako 37C, burdinurtu eta aleazioetarako 39C, karburo metaliko eta material oso gogorretarako
Alea 46-60-80 nahi den akaberaren arabera
Gradua KLM ukipen-azal eta altzairuen arabera
Aglomeratzailea V altzairu arruntetarako VBE altzairu gogor eta sentikorretarako VG 25A urratzailearentzako VK karburo metalikoetarako
371371
18. Makina-erremintak
Serie handietako fabrikaziorako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako eta diamantea karburo metalikoetarako.
Erredurak eta pitzadurak
Aldeak
Pieza konbexuak
Konikotasuna
Aurkitutako akatsak
- Hozte urria edo gaizki zuzendua. - Harriaren ebaketa okerra.- Abiadura motelegia harrian.- Uhalen lerradura.- Harri gogorregia edo kamustua.
- Harri-etxe ardatzeko lasaiera.- Harri-etxe ardatz ahulegia.- Harriaren arraste okerra.- Piezaren arraste irregularra.- Harri-etxe ardatza deszentratua.
- Harriaren desplazamendu luzeegia.- Ardatz luzeegia (zurruntasun-eza).
- Harri-etxe ardatzaren zurruntasun-eza.- Harri bigunegia.
Harri-etxe ardatza
Harriaren abiadura
Translazioa
Iraganaldi-sakonera
Aholkuak
Makurdura edo flexio-esfortzu handiak jasan behar dituenean, ardatzak honelakoa izan behar du:- Ahalik eta diametro handiena duena, erabilitako harriaren diametroarekin bateragarria.- Ahalik eta luzera txikiena duena (ikus akatsak, pieza konbexuak).
20tik 32 m/s-ra makina unibertsaletan eta 80 m/s-raino produkzio-makina batzuetan.
Zulo itsuetan harriaren aitzinapena ahalik eta txikiena izango da. Oro har, gehiegizko aitzinapenak joera izango du sarreratan zulo konikoak sortzeko.
Oro har ezin izango du 0,015 mm gainditu.
372372
18. Makina-erremintak
Eragiketa honek gainazal lau jarraiak zein ez-jarraiak egitea ahalbidetzen du.
Artezketa laua edo gainazalekoa
Harriaren forma
Harriaren abiadura
Iraganaldi-sakonera
Hoztea
Aholkuak
Harri lauak = doitasunezko lana.Katilu-erako harriak edo zilindroak = doitasunezko eta produkzioko lana. Segmentuak = produkzioko lana.
Ale-lodieraren, gogortasun-graduaren (biguna) eta produktuen forma hauskorraren arabera, artezketa lauaren edo gainazalekoaren eragiketa 20 eta 25 m/s-ko abiadura artean egingo da.
0,01 mm-tik 1 mm-ra, egin beharreko lanaren arabera eta erabilitako makinaren potentziaren arabera.
Ukipen-azal handia eta txirbil-harroketa garrantzitsua denean, hozgarri asko.
Erredurak eta pitzadurak
Azalera txiki desberdinak
Paralelotasun-akatsa
Aurkitutako akatsak
- Hozgarri urria edo gaizki zuzendua.- Likido hozgarriaren iragazketa okerra.- Translazio-abiadura oso txikia.- Harriaren ebaketa txarra.- Harriaren jaitsiera irregularra.- Uhalen deslizamendua.- Harri gogorregia, kamustua.- Ale xehegia duen harria.
- Harri-etxe ardatzaren lasaiera.- Harri desorekatua.- Harriaren translazio-mekanismoaren egoera kaskarra.- Harri gogorregia, buxatua.- Harri-etxe ardatzaren makurdura (harri lauak).
- Mahaiaren edo gidarien deformazioa.- Harri bigunegia.
373373
18. Makina-erremintak
Kasu batzuetan, beharrezkoa da harriak "irekiagoak" izatea; honelakoetan aglomeratzailea "Porotsu"-ren "P" letrarekin izendatzen da (VP, VBEP, VKP). Harri horietan erabilitako graduak D-tik G-ra bitartekoak dira.
32A46I VBE espezifikazio arrunta da erreminten tailerretarako.* Serie handiko lanetarako: erabili CBN altzairu superkarburatuetarako eta diamantea karburo metalikoetarako.
Espezifikazio ertainak
Altzairu gozoa 38A36J VBE Matrizeak eta Puntzoiak 32A46H VBE 38A46H VBE Burdinurtua 37C36I VBEAltzairu erdi-gogorra 32A46I VBE 32A36I VBEAltzairu tratatua 32A46H VBE Aluminioa 37C30I V Karburo metalikoak 39CC100H60I VKa 39C100I VK
PO harri lau arruntak PB harri lauak beheragune batekin PD harri lauak 2 beheragunerekin PA harri lau profilatuak
Diametroak 150etik 500era Lodierak 10etik 300era Zuloak 32 - 50,8 - 76,2 - 127 - 254
Urratzailea 38A altzairu tenplatuak edo altzairu gogorrak 32A altzairu gogorrak, altzairu tratatuak, altzairurtu erdigogorrak 37C burdinurtu-aluminioa 39C karburo metalikoakAlea 30 aluminioa eta bere aleazioak 36 galdaketako altzairu gogorrak 46 altzairu eta brontze gogor guztiak 60tik 100era karburo metalikoakGradua D-tik G-ra harri porotsuak (ikus aglomeratzailea) H-tik K-ra materialen eta ukipen azalaren arabera
Aglomeratzailea V 37C-ko harrientzat VBE 38A eta 32B-ko harrientzat VK 39C-ko harrientzat
Formak
Neurriak
Espezifikazioa
Harri lauak
374374
18. Makina-erremintak
Araua artezketa zilindrikorako eta artezketa laurako harri lauei aplika dakieke. Araua ezin zaie osoko ebaketarako harriei (Creep feed) eta diamantezko harriei edo metalezko nukleoa duten CBN harriei aplikatu. Barne-diametroa 76,2 mm - 304,8 mm bitartekoa daukaten harrietarako.
* ISO 666 arauak ez dauka
b1 balioentzat (ikus hurrengo irudia) kalkulatzen diren potentziak:
- 3 kW, kanpo-diametroa (D ) 250-356 mm-koa duten harrientzat.- 7 kW, kanpo-diametroa (D ) 400-508 mm-koa duten harrientzat.- 15 kW, kanpo-diametroa (D ) 600-762 mm-koa duten harrientzat.- 30 kW, kanpo-diametroa (D ) 900-1.250 mm-koa duten harrientzat. Beste material, potentzia edo eragiketa batzuek beste b1 balio batzuk beharko dituzte.
123
4 *5
6 * 7 *
8
Posizio- Izena zenbakia HarriaPlater finkoaPlater mugikorraKontrapisuentzako artekaFinkatze-torlojuaKontrapisuentzako artekaBereizgailuaZirrindola
D = Kanpo-diametroa.T = Harri-zabalera.H = Barne-diametroa.
1726
T
345
8
HD
18.1.2 Harri urratzaileen muntaia (ISO 666:1996, DIN 6375:1986)
375
18. Makina-erremintak
Harri-platertxo finkoa
S = makinan erabiliko den harriaren lodiera maximoa. (Kontuan hartu platera lotuta doan ardatzaren luzera)
DIN arauak aholkatutaAhal den guztian erabili
Materiala: F-11403,2
b1
A forma
0,8
0,8
d 7 d 6 d 1 d 4U
RM
0,02 A
0,02
Q
t
15º2º51’45”
ISO ren araberaQ (min) = = S + 6 mm (min)
A
0,8
Q - ren arabera A
1:10 • d 5 d 7
g 1
d 6 d 3 d 2
1,60,8
1,60,8
1 × 45ºKonoak DIN 254 (002-10) arabera
B forma
l1
b1
0,5 + 1
b2
376
18. Makina-erremintak
250
400
406
400
(406
)
500/
508
600/
610
500/
508
600/
610
750/
762
900/
914
1.06
0/1.
067
76,2
127
203,
2
304,
8
14
18
16 20 20 21 21 22 25 25
12 16 16 20 25 20 25 25 25 25
65 110
178
178
178
274
274
274
274
274
50 80 100
100
100
140
140
140
150
150
104
165
153
153
153
244
244
244
244
244
84 136
115
115
115
174
174
174
174
174
15 19 12 22 27 23 23 30 45 57
60 80 105
105
105
142
142
142
170
170
4,4 5 6,4
6,4
6,4
7,1
7,1
7,6
7,6
8,1
6,5 9 15 15 15 23 23 23 23 23
6 6 8 8 8 8 8 8 8 10
M 6
M 1
0
M 1
2
M 1
2
M 1
6
M 1
6
M 1
6
M 1
6
M 1
6
M 1
6
B forma A forma
M 4
5 ×
1,5
M 7
0 ×
2
M 8
5 ×
2
M 8
5 ×
2
M 8
5 ×
2
M 1
10 ×
2
M 1
10 ×
2
M 1
10 ×
2
M 1
25 ×
2
M 1
25 ×
2
40 63 58** 80 80 80 100
100
100
120
120
115
127*
175
178*
240
255*
260
270
365
365
380
410
435
* A
NSI
B7.
1-19
95 a
raua
ren
neur
ri m
inim
oak.
Gai
nera
ko n
eurri
ek A
NSI
B7.
1-19
95 a
raua
bet
etze
n du
te.
** L
auak
arte
ztek
o m
akin
etan
era
biltz
eko.
• IS
O 6
66 a
raua
k ez
dau
ka.
•• E
z IS
O-k
ez
DIN
-ek
ez d
auka
te.
d 1
f7
b 1b 2
d 2d 3
d 4 f7 •
d 5 •d 6 •
d 7 •M ••
t + 0,
2 •0
Ul 1 •
RH
arri
aren
ka
npo-
di
am. -
DD
IN 91
2 8.
8
Zk.
g 1
377
18. Makina-erremintak
Harri-platertxo mugikorra
3,2 0,8
0,8
5
B
15º
0,8
b3
t
t
0,5 - 1
b1
Materiala: F-1140
A forma
DIN 912 Abeilanatua
B forma
1,60,8
1,60,8 0,02 B
0,02 B1 × 45º
d 4d 7
+
0,5
d 4+0,2
d 6 d 3 d 1
R U
d 2 d 6 d 7
378
18. Makina-erremintak
250
400
(406
)
400
(406
)
500/
508
600/
610
500/
508
600/
610
750/
762
900/
914
1.06
0/1.
067
76,2
127
203,
2
304,
8
B forma A forma
14 18 16 20 20 21 22 25 25
6 8 10 10 10 12 12 12 12
65 110
178
178
178
274
274
274
274
50 80 100
100
100
140
140
150
150
104
165
153
153
153
244
244
244
244
84 136
115
115
115
174
174
174
174
15 19 12 22 27 23 30 45 57
4,4 5 6,4
6,4
6,4
7,1
7,6
7,6
8,1
6,5 9 15 15 15 23 23 23 23
6 6 8 8 8 8 8 8 10
M 6
M10
M 1
2
M 1
2
M 1
2
M 1
6
M 1
6
M 1
6
M 1
6
115
127*
175
178*
240
255*
260
270
365
380
410
435
d 1
a11
b 1b 3
d 2d 3
d 4 H
7•
d 6 •d 7 •
t + 0,
2 •0
UR
Har
riar
en
kanp
o-
diam
etro
a D
DIN
912
8.8
Zk.
**
• IS
O 6
66 a
raua
k ez
dau
ka.
* A
NSI
B7.
1-19
95 a
raua
ren
neur
ri m
inim
oak.
Gai
nera
ko n
eurr
iek
AN
SI B
7.1-
1995
ara
ua b
etet
zen
dute
**
Adi
eraz
ten
dire
n ha
rient
zako
abe
ilana
tuak
.
379
18. Makina-erremintak
Orekatzeko kontrapisua
Materiala: F-1140
1 × 45º
15º
d 7d8
d6
1 1b4
g 2l 4
f
α
* DIN 6375 arauetan ez dauden neurriak.
76,2127
203,2
304,8
d1 f 7 d2 d6 0,2
-0,1 d7d8≈
b4 f g2 l4 α DIN 913
115175
240 260 270
365 380 410 435
104165
153*
244*
84136
115
174
80,8131,7
107,4
162,2
68
14
22
1,21,2
1,2
1,2
1,5
M 6M 8
M 10
M 12
57,5
9,5*
17,5*
40º40º
40º
30º
M 6 × 6M 8 × 8
M 10 × 16
M 12 × 20
380
18. Makina-erremintak
F-1140 altzairua edo L-2653 aluminioa, komeni denaren arabera.
Aluminio eta altzairuzko bereizgailua
1 × 45º
0,5 min.
0,5 min.
A
b5
0,05 A
0,02
d 2 d 1 d 9
76,2127
203,2203,2203,2304,8304,8304,8304,8
115175240260270365380410435
84135212212214316318320320
668858888
1012121214141010
1616171818
2020
2626
d1 H7 d2 0
-0,2 d9
+ 0,2 0 b5
381
18. Makina-erremintak
Muntaketa-harriaren zabaleraren arabera
Plater bakoitzak, harria muntatu aurretik zein ondoren, honako aipamen hauek eraman behar ditu ikusteko moduan: - ISO 666ren aipamena. - Harriaren diametro maximoa. - Harriaren lodiera minimoa eta maximoa. - Harriaren zuloaren diametroa.
Adibidea: Kanpo-diametroa 500 mm, lodiera minimoa 16 mm, lodiera maximoa 160 mm eta zuloa 304,8 mm daukan plater bat honela markatu behar litzateke: ISO 666 - 500×16 - 160×304,8.
Plateren markaketa puntu Bereizlearen markaketa * hauetakoren batean *
* ISO 666ak ez du kontuan hartzen
4 mm 4 mm
d1: 203,2d2: 260b5: 12
203,
2×26
0×12
ISO
666
-500
×16-
160×
304,
8
b5
b5
b2 < b5 b2 > b5
b2
b2
382
18. Makina-erremintak
Hariztaketaren norabidea harri-etxearen ardatzaren muturrean (UNE 006-1965 eta FEPA-1987 jarraibideen arabera).Honako arauak komeni den norabidea erabakitzen lagunduko du."Azkoina askatzeko, harriak lanean duen biraketa noranzko berean birarazi behar da".
Platera lotzeko azkoina
Materiala: F-1140 ilunduaHariaren kalitatea: 6H
t
k
Har
ia ø d e
Aurpegi-artea
A
0,01 A
Plateraren Ø d4 Haria d Aurpegi-
artea
Haria eskuinerae k t
5080100140150
M 20 × 1,5M 30 × 1,5M 40 × 1,5M 50 × 1,5M 65 × 2
426580105120
3041556585
34,645,260,872
94,5
1216202530
2025304050
Plateraren Ø d4
Haria d Aurpegi-artea
Haria ezkerrerae k t
5080100140150
M 20 × 1,5-(LH)M 30 × 1,5-(LH)M 40 × 1,5-(LH)M 50 × 1,5-(LH)M 65 × 2-(LH)
426580105120
3041556585
34,645,260,872
94,5
1216202530
2025304050
383
18. Makina-erremintak
Ateratzailea
Hagatxoa
Plater-ateratzailea eta hagatxoa
Materiala: F-1140 ilundua
l1l2
d 3 M1
Materiala: F-1140 ilundua
Alderik aldeko zuloa
s m t20
d2
l
d 1 dd
Har
ia
5080100140150
Plateraren Ø d4
Haria d d1 d2 t m s L
M 45 × 1,5M 70 × 2M 85 × 2M 110 × 2M 25 × 2
3250607095
2235425270
1118181818
1010101010
715202530
80150200200200
97175230235240
1017
M 6M 10
230330
1220
d3 M1 l1 l2
M 6M 10
M 6 × 10M 10 × 16
M 6M 10
M1 2 torloju DIN 912 2 zirrindola DIN 125
Harri-platertxoaren muntaketa
384
18. Makina-erremintak
* Harri-zabalera handiagoetarako platertxoa eta l1 kota luzatu behar dira.
Kako jasotzailearentzako zuloak aurreikusi
Harriaren zabalera + 6 mm gutxienez
Ø d
1
Ø d
4
M
Ø D
NP
l11:10
Ød 5
250400/406400/406500/508600/610500/508600/610750/762900/914
1.060/1.067
76,2127
203,2
304,8
5080
100
140
150
4063
80
100
120
M 20 × 1,5M 30 × 1,5
M 40 × 1,5
M 50 × 1,5
M 65 × 2
M 45 × 1,5M 70 × 2
M 85 × 2
M 110 × 2
M 125 × 2
2328
34
44
54
22
3
3
3
3250
100
125
160
6080
105
142
170
Harriaren kanp. Ø - D d1 d4 d5 D M PN
Harriaren zabalera
*l1*
385
18. Makina-erremintak
Kalitatea: 5 edo 6 punta natural, gehienetan ondo formatuak.
Punta bakarreko diamantea
Diamantearen tamaina egokia aukeratzeko oharrak
Arte
ztek
o ha
rria
ren
zaba
lera
(mm
)
0,15 0
,50
1,00
1,2
5 1
,50
1,50
1,50
1,5
0 k
ilatea
k gutxi
enez
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.100 1.200 Harriaren kanpoko diametroa (mm)
30028026024022020018016014012010080604020
aurpegi- artea = 8
l
Ø d
(f8)
18. Makina-erremintak
l
Diamantezko artezte-harriaren mota egokia zuzen aukeratzeko jarraibideak
Artezteko plaka
386
P = 20
P = 100 500 750 1.200
Harriaren kanpoko diametroa (mm)
Arte
ztek
o ha
rria
ren
zaba
lera
(mm
)
500
12080
P
f
m
d (f 8)
5
t1
S
Diamante-
alearen tamaina
Diamantezkoplakaren lodiera - t
(mm)
Arteztekoharriarenalearentamaina
D 501D 711
D 1.001D 1.181
0,750,901,151,40
120-18080-12054-8036-54
387
18. Makina-erremintak
Erreminta-materialen garapena gizakiaren bilakaeran etenik gabekoa da. XX. mendean eta batez ere 1930.eko hamarkadatik aurrera areagotu egin dira garapen horiek. Hala, 1900. urtean 100 minutu behar zituen txirbil-harroketazko mekanizazio bat, gaur egun minutu bat baino gutxiagoan egin daiteke. Mundu osoan industriaren garapenean eragin handiena izan duen faktorea, erremintetako materialen garapena izan dela esatea ez da gehiegikeria. Gaur egun, txirbil-harroketazko eragiketa bakoitza optimizatuko duen erreminta-material egokia aurki daiteke, baldintza eta era egokienean txirbila harrotzeko. Ez dira soilik material berriak agertu, baizik, mende hasieratik ezaguna den metal gogorra ere, asko garatu da, horrela ebaketa-abiadura altuagoak erabiltzea ahalbidetuz. Hala ere, metal gogorren agerpena eta ondorengo garapena izan da metalen txirbil-harroketazko mekanizazioa benetan hobetu duena.
Kristal anitzeko diamantea
Boro nitruro kubikoa
AlO2 (Alumina) zeramika hutsa
Zeramika nahasia
NSi Oinarri zeramikodun silizio nitruroa
WC-a estalita
Metal gogor estalia
Metal gogor WC estaligabea
Coronite-a
Cermet-a
Erremintetarako materialak
18.1.3 Plakatxoak
388
18. Makina-erremintak
Metal gogorra produktu pulbimetalurgikoa da, eta izenak dioen bezala, partikula gogorrez osatuta dago. Hasieran hauts-egoeran dauden osagarriak, nagusiki wolframa/tungstenoa (W) eta karbonoa, prozesu baten bidez, aglomeratzailean tartekatutako partikula gogorrez (wolfram karburoa) osaturiko material batean bihurtzen da. Txirbil-harroketarako oso ezaugarri onak ditu (gogortasuna, termikoki egonkorra, zailtasun ona eta higaduraren aurkako erresistentzia ona) eta altzairu lasterrarekin batera ebaketa-abidura handiko mekanizazioa ahalbidetzen du. Azken urteetako ikerkuntza eta etengabeko hobekuntzen bidez hortz bakarreko erreminten produktibitatea asko handitu da. 1970. urtean metal gogor estaliak sortu ziren, ohiko metal gogordun erremintek baino hiru aldiz errendimendu handiagoa lortzen dutenak hain zuzen ere. ISO erakundeak metal gogorrak letra eta koloreen bidez sailkatu eta arautzen ditu: - P urdina Txirbil luzeko materialen mekanizazioa adierazten du, hala nola altzairurtuak, altzairu herdoilgaitzak eta burdinurtu xaflakorrak. - M horia Material zailagoen mekanizazioa adierazten ditu, hala nola altzairu herdoilgaitz austenitikoak, material beroarekiko erresistenteak, manganeso-altzairuak, burdinurtuzko aleazioak, etab. - K gorria Txirbil laburreko materialen mekanizazioa adierazten du, horien artean burdinurtua, altzairu gogortuak eta material ez ferreoak, hala nola aluminioa, brontzea, plastikoa, etab. Atal nagusi bakoitzaren barruan mekanizazio-baldintza desberdinak adierazteko zenbakiak daude, arbastutik akaberaraino. 01 taldetik hasita, eragiketa honek torneaketa eta mandrinaketa akabera adierazten du, etenik gabeko ebaketa eta ebaketa-abiadura handiekin, aitzinapen txikiekin eta ebaketa-sakonera txikiekin. Ondoren, erdiarbastura edo erdiakaberara pasatzen gara, erdialdeko 25aren eremuan eta, azkenik, 50aren taldearen inguruan, ebaketa-abiadura txikiko arbastuak eta harrotutako txirbil-bolumen handia aurkituko ditugu.
Metal gogorra
389
18. Makina-erremintak
ISO (Operazioak eta lan-baldintzak)
Ebaketako erreminta egokia aukeratzea funtsezkoa da mekanizazioan ahalik eta produktibitaterik handiena lortzeko. Bereziki garrantzitsua da erremintaren materiala eta ebaketaren geometria ongi aukeratzea. Are gehiago, ekipamendua eta mekanizazio-baldintzak egokiak ez baldin badira, batez ere ebaketa-datuei eta egonkortasun orokorrari dagokienez, ezinezkoa izango da ebaketa- ertz edo sorbatzaren bizitza optimoa lortzea. Bibrazioak eta erreminta-etxeetan eta euskarrietan zurruntasun falta izango dira ebaketa-ertz edo sorbatz askoren amaiera goiztiarraren arrazoiak.
Akaberako torneaketa eta mandrinaketa, ebaketa-abiadura handiak, txirbil-sekzio txikia, gainazalaren kalitate handia, perdoi txikia, bibraziorik gabea.Torneaketa, kopiaketa, hariztaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura handiak, txirbil-sekzio ertaina-txikia.
Torneaketa, kopiaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertainetan eta txirbil-sekzio ertainarekin, aurpegiketa arinekin. Baldintza kontrako samarrak.
Torneaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertain edo txikiekin, txirbil-sekzio ertain handiarekin, baita baldintza desegokietan egin beharreko operazioetan ere.
Torneaketa, arrabotaketa, fresaketa, artekaketa, trontzaketa ebaketa-abiadura txikietan, txirbil-sekzio zabalarekin, jaulkitze-angelu posibleekin, oso kontrako lan-baldintzetan.
Torneaketan, arrabotaketan, artekaketan eta trontzaketan erremintaren zailtasun handia behar denean, ebaketa-abiadura txikiekin, txirbil-sekzio handiarekin, jaulkitze-angelu handiak izateko aukerarekin, oso-oso baldintza gogorretan egin beharreko operazioetan.
P01
P10 P20 P30
P40
P50
P Motako operazioak
Torneaketa, ebaketa-abiadura ertain/altuak eta txirbil-sekzio txiki/ertainak.
Torneaketa, fresaketa, ebaketa-abiadura ertaina eta txirbil-sekzio ertaina.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, ebaketa-abiadura ertainarekin eta txirbil-sekzio ertain/lodiarekin.
Torneaketa, profilaketa, trontzaketa, batez ere makina automatikoetan.
M10
M20 M30 M40
M Motako operazioak
Torneaketa, torneaketa eta mandrinaketa akaberan, fresaketa akaberan, errasketaketa.
Torneaketa, fresaketa, zulaketa, mandrinaketa, etab.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, mandrinaketa, brotxaketa, oso erreminta zaila behar duten operazioetan.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, artekaketa baldintza txarretan, jaulkitze-angelu handiak sortzeko aukerarekin.
Torneaketa, fresaketa, arrabotaketa, trontzaketa, oso kontrako baldintzetan eta jaulkitze-angelu handiak sortzeko aukerarekin.
K01
K10 K20 K30 K40
K Motako operazioak
390390
18. Makina-erremintak
Erremintaren higadura sorbatzaren gainean eragiten duten faktore askoren konbinazioaren emaitza da. Sorbatzaren bizitza edo iraupena hainbat indar edo kargaren araberakoa izango da, horiek ebaketaren geometria desitxuratzen laguntzen dutelarik. Izan ere, higadura, erremintaren, ebaki beharreko materialaren eta mekanizazio-baldintzen arteko elkarreraginaren emaitza da. Erremintaren gainean eragiten duten faktore nagusiak honakoak dira:
Higadura eraso-aurpegian eta hozkaduran.
(a). Eraso-aurpegian higadura handia eta, ondorioz, gainazalaren akabera eskasa edo perdoietan finkotasun falta.
(b,c). Hozkadura bidezko higadurak gainazalaren akabera eskasa eta sorbatza hausteko arriskua dakartza.
Krater-erako higadura
Krater-erako higaduragehiegizkoak sorbatz ahula sortzen du. Ebaketa-ertza sorbatzetik hausten da, eta gainazalaren akabera eskasa sortzen da.
(a). Ebaketa-abiadura handiegia edo higadurarekiko erresistentzia eskasa.
(b/c). Oxidazioa.
(b/c). Marruskadura.
(c). Oxidazioa.
Difusio-bidezko higadura, jaulkitze- aurpegian tenperatura handia ezarri delako.
Ebaketa-abiadura murriztu.
Higadurarekiko erresistentzia hobea duen kalitatea aukeratu.
Altzairuen mekanizaziorako aluminio oxidoz estalitako kalitate bat aukeratu.
Material autogogorgarrietarako, kokapen-angelu txikiagoa edo higadurarekiko kalitate hobea aukeratu.
Ebaketa-abiadura murriztu, baina material termoerresistentea mekanizatzean ebaketa- abiadura handitu.
Aluminio oxidoz estalitako kalitate bat aukeratu.
Plakatxoaren geometria positiboa aukeratu.
Lehenengo, abiadura jaitsi, tenperatura txikiagoa lortu arte, eta ondoren aitzinapena.
Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa
391391
18. Makina-erremintak
Deformazio plastikoaDepresio-erako deformazio plastikoak (a) edo ertza handitzeak (b) txirbila gaizki kontrolatzea eta gainazalaren akabera eskasa dakar. Eraso-aurpegian arriskua dago eta plakatxoa hautsi daiteke.
Ekarpen-sorbatza
Ekarpen-sorbatzak gainazalaren akabera eskasa sortzen du, eta aipatutako sorbatza kentzean, ebaketa-ertza erori egiten da.
Nekearekiko pitzadura
Nagusiki ebaketa- ertzarekiko paralelo agertzen dira.
Ebaketa-tenperatura handiegia presio handiarekin konbinatuta.
- Piezaren materiala plakatxoari soldatzea: - Ebaketa-abiadura txikia delako. - Ebaketa-geometria negatiboa delako.
- Materiala itsaskorra delako, hala nola altzairu herdoilgaitz batzuk eta aluminio hutsa.
- Sorbatzaren gainean karga-aldaketa gehiegi.
- Ebaketaren hasiera bortitza edo bibrazioekin.
Kalitate gogorragoa aukeratu, deformazio plastikoarekiko erresistenteagoa.(a) Ebaketa-abiadura murriztu.(b) Aitzinapena murriztu.
- Ebaketa-abiadura handitu edo kalitate zailago batera aldatu, P35 estalita.
- Geometria positiboa aukeratu.
- Ebaketa-abiadura dezente handitu.
- Erremintaren bizitza laburtzen bada, hozgarri asko eman.
- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu.
- Aitzinapenaren balioa murriztu.
- Erremintaren sarrera aldatu.
- Egonkortasuna hobetu.
Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa
392392
18. Makina-erremintak
Ezpalketa
Ebaketa-ertzaren apurdura txikiek gainazalaren akabera eskasa eta eraso-aurpegiaren gehiegizko higadura sortzen dituzte.
Pitzadura termikoak
Ebaketa-ertzarekiko elkarzutak diren pitzadura txikiek txirbilak eta gainazalaren akabera eskasa sortzen dituzte.
Haustura
Plakatxoa hausten da, eta oinarri-plakari eta piezari ere kalte egiten die.
- Kalitate hauskorregia.
- Plakatxoaren geometria ahulegia.
- Ekarpen-sorbatza.
- Tenperatura-aldaketa gehiegi egiteagatik sortutako pitzadura termikoak: - Mekanizazioa aldizkakoa delako. - Hozgarri-hornidura desorekatua edo eskasa delako.
- Kalitate hauskorregia.
- Gehiegizko karga plakatxoaren gainean.
- Plakatxoaren geometria hauskorregia.
- Plakatxo txikiegia.
- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu.
- Geometria sendoagoa duen plakatxoa aukeratu (zeramikazko plakatxoek aukera handiak).
- Ebaketa-abiadura handitu edo geometria positiboa aukeratu.
- Ebaketaren hasieran aitzinapena murriztu.
- Egonkortasuna hobetu.
- Kalitate zailagoko plakatxoa aukeratu, aldaketa termikoekiko erresistenteagoa.
- Hozgarri ugari eman behar da edo bestela ez eman.
- Aitzinapena edota ebaketa-sakonera murriztu.
- Geometria sendoagoa duen plakatxoa aukeratu, ahal dela aurpegi bakarreko plakatxoa.
- Plakatxo handiagoa/lodiagoa aukeratu.
Erremintaren higadura Zergatia Zuzenketa
393
Sorbatz nagusia
393
18. Makina-erremintak
α0 = Eraso-angelua β = Ebaketa-angelua γ0 = Jaulkitze-angelua γp = Jaulkitze-angelu axiala γf = Jaulkitze-angelu erradiala γr = Sorbatzaren posizio-angelua
Sorbatzak, planoak, erpina eta ebaketa-angelua
Txirbil- planoa
Ertza
Bigarren ertza
Gainazala erpinean
α0
β
γ0
γp
γf
γr
394394
18. Makina-erremintak
Lautzeko fresetan jaulkitze-angelu erradial eta axialak konbinatuz, ondorengo geometria-motak izan daitezke:- Geometria negatibo bikoitza (A), bai angelu erradialak, bai axialak, negatiboak dira, eta plakatxo negatiboak erabiltzen dira. Plakatxoen bi aurpegiak erabil daitezke eta honek sorbatz-kopuru handiagoa erabiltzea eta sorbatz sendoagoak lortzea ahalbidetzen du. Beraz, ekonomikoki aukera ona izan daiteke. Honelako geometria daukaten fresak talka handiekiko erresistentzia behar duten materialetarako eta mekanizazio-baldintzetarako egokiak dira, altzairu gogorrak eta burdinurtua mekanizatzeko, baita makinaren kojinete axiala egoera txarrean dagoenean ere. Geometria honek potentzia eta egonkortasun handia eskatzen ditu, sortzen diren indarrak handiak direlako. Txirbil jarraituko materialak mekanizatzean, sorbatzaren zati handi bat materiala ikutzen dagoela sortutako txirbil-lodiera handiak, askotan txirbil-eratze eskasa eta txirbilaren deformazio desegokia ekar dezake. Txirbil luzea sortzen duten material bigun eta harikorrak mekanizatzean, hortik sortutako txirbila txirbil-ahokaduraren barnealderantz kurba daiteke arazoak emanez.
- Geometria positibo bikoitza (B), bai angelu erradiala, bai axiala, positiboak dira, eta aurpegi bakarreko plakatxo positiboak erabili behar dira. Fresa positibo bikoitzak ebaketa positibo arinagoa sortzen dute fresa negatibo bikoitzek baino. Lortzen den txirbil-lodiera eta plakatxoaren gainazalarekin duen ukipen-luzera txikiagoak dira, eta horrek ebaketa-indar txikiagoak dakartza. Gainera, fresa bikoitz negatiboarekin alderatuz gero, ebaketa berdina burutzeko potentzia eta plakatxoaren zailtasun txikiagoak behar dira.
A
B
395395
18. Makina-erremintak
Txirbil-eratzea egokia da, txirbil-ahokaduretatik erraz atera daitezkeen txirbil kiribilak sortzen direlako. Kasu askotan, mekanizatu beharreko materialak aluminioa, altzairu harikorrak, altzairu herdoilgaitz jakin batzuk edota altzairu termoerresistenteak direnean, hau da, ekarpen-sorbatzak sortzeko joera dagoenean, fresa positibo bikoitzak dira aukera bakarra.
- Fresa positibo/negatiboak (C) angelu axial positiboak eta erradial negatiboak ditu. Fresa hauek behar duten potentzia positibo bikoitzekoena baino handiagoa da, eta negatibo bikoitzekoena baino zertxobait txikiagoa. Geometria honekin erraz lortzen dira hortzeko aitzinapen handiko mekanizazioak eta iraganaldi-sakonera handiak. Izan ere, jaulkitze-angelu erradial negatiboak plakatxoari zailtasun handia ematen dio, eta jaulkitze- angelu axial positiboak, berriz, txirbil-eraketa egokia, txirbilak fresaren kanpoalderantz bideratzen dituelarik.
Normalean, plakatxoa gaizki eutsita egotea ere izan daiteke erremintak bizitza laburra izateko arrazoi. Burdinurtuen torneaketan oszilazio handiak sortzen direnean, eusteko sistemaren segurtasuna aztertu behar da. Eusteko sistema egoki batek plakatxoaren segurtasuna hobetzen du eta erreminta-euskarrietan partikulak pilatzea galarazten du.
C
Geometria positibo/negatiboa, ebaketa irekiko plakatxoak dira, eta sakonera handiko ebaketarako abantaila handia eskaintzen dute. Orokorrean aplikazio-mota guztietarako fresa egokia da, batez ere, 45º-ko posizio-angeluarekin konbinatzen denean. Baldintza gogorretan mekanizatu eta material asko kendu behar denean fresa hauek egokiak dira. Ebaketa-luzera handia denerako ere, adibidez artekatzeko fresetan, geometria honetako fresak aproposak dira, sortzen duten kiribil-erako txirbilak txirbil-ahokaduratik erraz ateratzen direlako.
Pieza hauskorra edo ezegonkorra denean, lantzean gogortzeko joera duenean edo erabil daitekeen potentzia txikia denean ere, fresa positibo bikoitzak aukera egokia eskaintzen dute.
396396
18. Makina-erremintak
Plakatxo trukagarriak - Fresaketa
S1
E2
K3
R4
125
046
WM10
AZ7 8 9
L A B K
80º
85º 82º 55º
36º86º75º55º 80º
1 Plakatxoaren forma
H O P R S T
C D E M V W
3º
11º
20º 25º 0º30º
15º7º5º
2 Eraso-angelua ebaketa-sorbatz nagusian
A B C D
Deskripzio berezia behar duten beste eraso-angeluetarako gomendatua
E F G N
P O
Ci-rako perdoiak M,J,K,L, mota U mota
Ci : Inskribaturiko zirkuluaren diametro teknikoa.s : Plakatxoaren lodiera.m : Ikusi irudia.
1. Perdoi-mota hauek oro har aurpegi paraleloak dituzten plakatxoei ezartzen zaizkie.2. Perdoia plakatxaoren neurriaren araberakoa da, eta dagokion neurrirako ezarritako perdoi estandararekin adierazi behar da. Ikusi beheko taulak.
6,359,52512,7
15,875 19,05
3 Perdoiak 4 Txirbilausle-eta euskarri-
mota
Diseinu berezia eta ekilateroak ez diren
plakatxoetarako diseinua
Inskribaturiko zirkulua
H, O, P, S, T, C, E M, W, R plakatxo-formak D plakatxo-forma
Letra/sinboloa
AFCHEG
J
K
L
M
N
U
± 0,005± 0,005± 0,013± 0,013± 0,025± 0,025
± 0,005
± 0,013
± 0,025
± 0,082)
± 0,182)
± 0,082)
± 0,182)
± 0,132)
± 0,382)
± 0,025± 0,025± 0,025± 0,025± 0,025± 0,13
± 0,025
± 0,025
± 0,025
± 0,13
± 0,025
± 0,13
± 0,025± 0,013± 0,025± 0,013± 0,025± 0,025
± 0,052)
± 0,132)
± 0,052)
± 0,132)
± 0,052)
± 0,132)
± 0,052)
± 0,132)
± 0,052)
± 0,132)
± 0,082)
± 0,252)
6,359,525 (10)12,7 (12)
15,875 (16)19,05 (20)
25,4
Perdoiak (mm) m s Ci
N R
F A
M G
W T
Q U
Xm -rako perdoiak
M mota U mota± 0,08± 0,08± 0,13± 0,15± 0,15± 0,18
± 0,13± 0,13± 0,20± 0,27± 0,27± 0,38
± 0,05± 0,05±0,08± 0,10± 0,10± 0,13
± 0,08± 0,08± 0,13± 0,18± 0,18± 0,25
Inskribaturiko zirkulua
m -rakoperdoiak
Ci-rakoperdoiak
± 0,11± 0,11± 0,15± 0,18± 0,18
± 0,05± 0,05± 0,08± 0,10± 0,10
Ci Ci
mm m
397397
18. Makina-erremintak
5 Sorbatzaren luzera - l (mm) 6 Plakatxoaren lodiera
- s (mm) 7 Aurpegi paraleloa, eraso-angelua
Zifra osoen aurrean 0 jarri behar da, Adib.: 9,52 mm adierazteko 09 jartzen da.
Aurpegi paraleloa
A- 45ºD- 60ºE- 75ºF- 85ºP- 90ºZ- Besteak
A- 3ºB- 5ºC- 7ºD- 15ºE- 20ºF- 25ºG- 30ºN- 0ºP- 11ºZ- Besteak
Erradioa, mm
00- Zorroztua02- 0,204- 0,408- 0,812- 1,216- 1,620- 2,024- 2,432- 3,2X- Besteak
01 s = 1,59 0,4 s = 4,76T1 s = 1,98 05 s = 5,5602 s = 2,38 06 s = 6,3503 s = 3,18 07 s = 7,94T3 s = 3,97 09 s = 9,52
M0 – Plakatxo borobilak
R L N
8 Aitzinapenaren norabidea
ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, eta horietatik 8.a edota 9.a behar denean bakarrik erabiltzen dira. Gainera, fabrikatzaileak ISO kodeari gehi dakizkion sinboloak erants ditzake, gidoi batez loturik. (Adib.: -WM, txirbilauslearen diseinua identifikatzeko).
10 Fabrikatzailearen aukera
55º
80º
06
5/32’’
09
7/32’’
11
07
06
1/4’’
16
09
11
09
3/8’’
22
12
15
12
1/2’’
27
15
19
16
5/8’’
33
19
23
19
3/4’’
44
25
31
25
1’’
9 Sorbatz-luzeraren konparazioa mm-tan (5 pos.) Ci hazbetetan
Ci
f f f
f f f
i i i
s
s
Krαn rε
398398
18. Makina-erremintak
Hariztatzeko plakatxoak
G = kanpo-hariztaketarako plakatxoakL = barne-hariztaketarako plakatxoak
R1 2
166.03G
4 16
5 MMO
61
7-
8150
9
R = eskuineranzko plakatxoaL = ezkerreranzko plakatxoa 166.0 = T-MAX U-Lock
1 Plakatxoaren norabidea 2 Kode nagusia 3 Mekanizazio-mota
G = kanpo-hariztaketarako plakatxoakL = barne-hariztaketarako plakatxoak
- = sorbatz biribildua (ER)F = sorbatz zorroztuaC = txirbilak hausteko geometria
1) Markak:Plakatxoen markak profila, kalitatea eta neurria dira: barrualderako plakatxoak zirkulu batez identifikatzen dira. Ez ezabatzeko, markak sinterizatuta edo laser bidez egiten dira, aurpegian.
- Eskuinalderanzko kanpo-plakatxoak.- Ezkerralderanzko barne-plakatxoak.- Ezkerralderanzko kanpo-plakatxoak.- Eskuinalderanzko barne-plakatxoak.
mm: neurria × 100Hazbeteak : hari-kopurua hazbeteko × 10
7 Sorbatza 8 Neurria1) 9 Kode osagarria
Konikotasuna diametroa/hazb. oineko 1 = 1 2 = 2 3 = 3 Boro nitruro kubikozko plakatxoak: E = sorbatz biribildua (ER)
Luzera, l (mm)11 = Ci 1/4 + = 6,35 mm16 = Ci 3/8" = 9,52 mm22 = Ci 1/2" = 12,70 mm
VMO = V profila 60ºVWO = V profila 55ºMMO = Metrikoa 60ºUNO = UN 60ºWHO = Whitworth 55ºNTO = NPT 60ºRNO = Biribila 30ºPTO = BSPT 55ºTRO = Trapezoidala 30ºACO = ACME 29ºSAO = STUB-ACME 29ºNJO = UNJ 60ºMJO = MJ 60ºNFO = NPTF 60ºBUO = ButtressVAO = VAMNVO = New VAMRDO = API Rd 60ºV381 = V-0.038RV401 = V-0.040V501 = V-0.050
4 Plakatxoaren neurria 5 Hariaren profila1) 6 Postu-kopurua ebaketa-iragazki bakoitzeko
Ci
l
399399
18. Makina-erremintak
1 2NT
3 Perdoiak ± s-n Ci /Wi-n
4 Plakatxo-mota
A M
G
T
X
N
R
W
Diseinu berezia
4 5 6 73
8
8 9 12
1110010 20
PF
T
G 080311N
1 Plakatxoaren forma 2 Plakatxoaren
eraso-angelua
C D B C
R
S T
V W
K
O Deskripzioberezia
E
N
P
Inskribaturiko zirkulua Ci
(mm)
Mota
GMU
Ci / CW
± 0,025± 0,05 - ± 0,15± 0,08 - ± 0,25
s
± 0,13
1) Ci-ren neurriaren arabera aldatzen da. Ikusi behean.
3,975,05,566,06,358,09,52510,0
12,012,715,87516,019,0520,0
25,025,4
31,7532,0
± 0,05
± 0,08
± 0,10
± 0,13
± 0,15
± 0,08
± 0,13
± 0,18
± 0,25
± 0,25
Perdoi-mota
M U
ISO 1832-1991tik ateratakoa
C
C
C
W
s
Plakatxo trukagarriak - Torneaketa
80º
20º55º 0º
7º5º
80º
35º 80º11º
400400
18. Makina-erremintak
5,32’’
7/32’’
1/4’’
3/8’’
1/2’’5/8’’
3/4’’’
1’’
06
09
1216
19
25
0607
11
15
05
0809091012121516192025253132
09
1215
19
25
06
09
11
16
2227
33
11
16
22 08
16 *
3,975,05,566,06,358,09,0
9,52510,012,012,7
15,87516,019,0520,025,025,431,75
32
Sorbatz zorroztua
ER sorbatz tratatua
Aurpegi negatiboa
Aurpegi negatibo bikoitzak
Aurpegi negatiboa eta ER sorbatz tratatua
5 Plakatxoaren neurria
Ci (mm)
Ci(")
C D R S T V W K
* K mota plakatxoetarako (KNMX, KNUX) sorbatzaren luzera teorikoa baino ez da ematen.
8 Sorbatza
01 s = 1,59T1 s = 1,9802 s = 2,3803 s = 3,18T3 s = 3,9704 s = 4,7605 s = 5,5806 s = 6,3507 s = 7,9409 s = 9,5210 s = 10,0012 s = 12,00
00 rz = Plakatxo biribila04 rz = 0,408 rz = 0,812 rz = 1,216 rz = 1,624 rz = 2,4
6 Plakatxoaren lodiera - s (mm) 7 Punta-erradioa - rz
F
E
T
K
S
s
s
rz
401401
18. Makina-erremintak
9 Erremintaren norabidea
R
L
N
Aitzinapena
Aitzinapena
Aitzinapena
12 Fabrikatzailearen aukera
ISO kodeak bederatzi sinbolo dauzka, 8.a eta 9.a barne, eta hauek behar denean baino ez dira erabiltzen. Gainera, fabrikatzaileak bi sinbolo gehigarri erants ditzake. Adib.: -PF = ISO P akabera, -PR = ISO P arbastua.
10 Alakaren lodiera (mm)
010 b γη = 0,10
025 b γη = 0,25
070 b γη = 0,70
150 b γη =1,50
200 b γη = 2,00
11 Alakaren angelua
15 γη =15º
20 γη =20ºb γη γη
402402
18. Makina-erremintak
t
w
s
hb
α
β
b = zerraren zabalera α = hortzaren sorbatz-angeluas = zerraren lodiera β = hortzaren jaulkitze-angeluah = sakonera w = entrama- / sorbatz-erretenat = hortzaren neurria Hortzen neurria Hortz konstanteak material trinkoak ebakitzeko erabiltzen dira bereziki. Hortz aldakorrak profil eta tutuentzat zein material trinkoentzat dira egokiak, eta duten abantaila nagusia ebaketan sortzen diren bibrazio ugari deuseztatzen dituztela da.
Adibidea:
z = 3 dpp hortz konstanteak esan nahi du, hazbete batean 3 hortz daudela.z = 3/4 dpp hortz aldakorrean hortz tarteko hortzik txikiena z = 4 dpp da, eta hortzik handiena z = 3 dpp.
18.1.4 Zerrak
Hortz/zerrari buruzko terminologia
403403
18. Makina-erremintak
Ebaketa-parametroen kalkulua Ebaketa-prozesu batean, kontuan hartu beharreko parametroak eta berauen arteko erlazioa honakoa da.Zm = Hortz-kopurua luzera unitateko (metroko). Balio hau moztu beharreko zabaleraren arabera aldatzen da.
Adibidea:
z = 2/3 badago (hau hazbete batean dagoen hortz-kopurua izaten da).
F = Aintzinapena (mm/min). S = Zintaren biraketa-abiadura (m/min).Tl = Txirbilaren lodiera (mm).
Zm =1.00025, 4
(2 + 3)2
= 98, 42
Tl =F
S Zm
404404
18. Makina-erremintak
Eberle motako zerrak
Uhal bimetalikodun zerrarako programa
HRC = Rockwell gogortasuna
Aplikazio orokorrak, hala nola profilak, tutuak, egiturak eta aleazio baxuko material trinkoak, pieza txikien eta aldakorren neurriekin.
Hortz-gogortasuna Material-eramalea
67-68 HRC1.600-1.700 N/mm2
Eberle Duoflex Matrix 2
Geometria berezia daukan uhal-zerra, altzairu herdoilgaitz austenitikoetarako eta aleazio handiko ferrikoetarako.
Hortz-gogortasuna Material-eramalea
67-68 HRC1.600-1.700 N/mm2
Eberle Duoflex SP
Errendimendu handiko zerra-orria 45 HRC arteko metal-mota guztien ebaketarako. Gomendagarria bai profilen ebaketarako bai produkzioko pieza txikien eta handien ebaketarako.
Hortz-gogortasuna Material-eramalea
68-69 HRC1.600-1.700 N/mm2
Eberle Duoflex M 42
Mekanizatzen oso zailak diren altzairuetarako zerra-orria, hala nola nikel oinarri dutenetarako (Inconell, Hastelloy, Nimonic...), titaniorako, brontze berezietarako, altzairu herdoilgaitzetarako eta 50 HRC arteko altzairu-mota guztietarako.
Hortz-gogortasuna Material-eramalea
69-70 HRC1.600-1.700 N/mm2
Eberle Duoflex M 51
405
18. Makina-erremintak
Material-eramalea
Elementua Pisua (%)
CSi
MnPmaxSmax
CrMoVNi
0,29 - 0,330,20 - 0,350,90 - 1,10
0,0200,010
3,80 - 4,001,00 - 1,200,30 - 0,400,60 - 0,80
Uhal-zerra bimetalikoak
Konposizio kimikoa
HSS haria HSS altzairu-haria Elementua Pisua (%)
CSi
MnPmaxSmaxCoCrMoVW
0,65 - 0,850,15 - 0,400,20 - 0,45
0,0300,030
7,50 - 8,503,50 - 4,504,50 - 5,500,75 - 1,250,75 - 1,25
1,00 - 1,100,15 - 0,400,20 - 0,45
0,0300,030
7,75 - 8,753,50 - 4,259,00 - 10,001,00 - 1,501,25 - 2,00
1,20 - 1,350,4500,4000,0300,030
9,50 - 10,503,80 - 4,503,20 - 3,903,00 - 3,509,00 - 10,00
Matrix 2 M 42 M 51
406
18. Makina-erremintak
Arazoak, zergatiak eta zuzenketak
Arazoak atzemateko taula Arazoa Zergatia
Hortzak behar baino lehenago higatzea
Ebakitzean uhalak gehiegizko bibrazioa edukitzea
Uhaleko hortzak galtzea
Akabera zakarra
- Uhalaren abiadura azkarregia
- Hortzek ez dute ebakitzen, igurtzi bakarrik - Hortzen neurri handiegia- Uhala gehiegi berotzea- Uhalak eta hortzek kontrako norabidean funtzionatzea
- Uhalaren abiadura desegokia
- Ebaketa-presioa desegokia
- Uhalaren neurri handiegia- Ebakitzean materiala mugitu - Uhalaren tentsioa ez da nahikoa
- Hortzen neurri handiegia- Aitzinapen-presio gehiegizkoa
- Materiala gaizki lotuta
- Hortz kamutsak
- Hortzen neurri handiegia- Uhalaren abiadura motela
- Aitzinapen altuegia
- Uhalaren abiadura murriztu- Aitzinapenaren presioa handitu- Neurri finagoa aukeratu- Hozgarri ugariz hornitu- Uhala behar bezala jarri
- Ebakitzeko materialaren neurriaren edo motaren arabera handitu edo murriztu- Ebakitako materialaren arabera handitu edo murriztu- Neurri finagoa aukeratu- Materialari irmo eutsi edo lotu- Uhalaren tentsioa doitu
- Neurri finagoa aukeratu- Aitzinapen presioa murriztu- Materiala modu seguruan lotu, heldu- Txirbilak kentzeko arrabota aztertu
- Neurri finagoa aukeratu- Uhalaren abiadura handitu- Aitzinapena murriztu
Zuzenketa
407
18. Makina-erremintak
Arazoak atzemateko taula Arazoa Zergatia
Uhala zumitzetik haustea
Arku-erako ebaketa (tripa)
Hortz kamutsak
Ebaketa okertuta
- Uhalaren tentsio gehiegizkoa
- Aitzinapen-presio handiegia- Hortzen neurri handiegia- Gidak egoera txarrean- Eragiteko bolanteak egoera txarrean- Uhalaren abiadura handiegia
- Elikatze-presio handiegia
- Gidek ezin dute uhala eutsi- Neurri finegia
- Uhalaren tentsioa ez da nahikoa
- Hortzen neurri finegia
- Hozgarri falta- Txirbilak garbitzeko arrabotak ez du funtzionatzen- Uhalaren abiadura azkarregia
- Zerrako uhalaren gidak gaizki doituta- Ebaketa-baldintza handiegiak
- Uhalaren tentsioa murriztu- Elikatze-presioa murriztu- Neurri finagoa aukeratu- Giden egoera aztertu- Bolanteen egoera aztertu
- Uhalaren abiadura murriztu
- Uhalaren aitzinapen- presioa murriztu- Gidak doitu- Hortz neurri handiagoa aukeratu- Uhalaren tentsioa handitu
- Neurri handiagoa aukeratu- Hozgarri asko eman- Arrabotaren funtzionamendua aztertu- Uhalaren abiadura murriztu
- Gidak berrantolatu, higatuta badaude aldatu- Aitzinapen-presioa edo abiadura murriztu
Zuzenketa
408
18. Makina-erremintak
Erreferentzia azkarretarako taulak
Higadura handia hortz-punta eta ertzetan
Higadura handia hortzen bi aldeetan
Higadura hortzen alde batean
Hortzak hautsita
Hortz-puntak erreta, gehiegizko marruskadurak sortutako beroketagatikHortz ekortuak
Hortz-puntei soldaturiko txirbilak
Lepoak materialez gainkargatzen
Higadura handia orriaren bi aldeetan
Higadura edo marka desberdinak zerra- orriaren aldeetan
Orriaren gorputza haustea edo pitzadurak lepoetan
Orriaren gorputza haustea (haustura norabide angeluatuan doa)
Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze-
prozeduraTxirbilak kentzekoarrabola
X X X
X
X
X
X X X
X
X
X
X
X
X
X
X
Hozgarria
409
18. Makina-erremintak
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
Aitzinapen-arrazoia
Alboetakogidak
Babes-gidak
Orriarententsioa
Orri- bolantearen
posizioaHortzaren
neurria
Hasierako karga-
baldintza
409
410
18. Makina-erremintak
Orria haustea edo pitzadurak orriaren gainaldean
Gainaldean higadura handia edo distortsioa
Pitzadurak soldaduran
Hortzen aldean orria "luze" dago
Hortzen aldean orria "motz" dago
Orria "8" eran okertuta dago
Orria hautsita dago eta bandan zehar okertuta
Higadura handia leporik txikienetanbakarrik
Deskripzioa Uhalarenabiadura Bolanteak Finkatze-
prozeduraTxirbilak kentzekoarrabola
X
X
X
X
X
Hozgarria
411
18. Makina-erremintak
X
X
X
X
X
X
XX
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Aitzinapen- arrazoia
Alboetakogidak
Babes- gidak
Orriarententsioa
Orri-bolantearen
posizioaHortzaren
neurriaHasierako
karga-baldintza
412
18.2 Ebaketa-baldintzak18.2.1 Mekanizatu beharreko materiala
Aurkituko ditugun materialik ohikoenak honako hauek dira :
Altzairuak Konposizioaren arabera, altzairu-mota asko daude. Landu beharreko materialaren zailtasuna jakiteko, kilogramotan zer gogortasun daukan galdetzen da: 40 kg Altzairu gozoa. 80 kg Altzairu erdigogorra. 110-120 kg Altzairu gogorra. 140-150 kg Altzairu oso gogorra. Material-multzo honetarako P kalitateko plakatxoak (ikus 18.1.3. atala) erabiltzen dira (urdin kolorea). Gogortasun horien gainetik jada ez da kg-tan hitz egiten, Rockwelletan baizik (lantegiko hizkuntzan "zifrak" terminoa erabili ohi da), eta gehienetan altzairu tenplatuak dira, eta mekanizatzen oso zailak dira. 150 kg ≈ 45 HRC Altzairu oso gogorra 55 HRC 65 HRC Material horietarako oso zaila da plakatxo-kalitate egokia definitzea, izan ere aplikazioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena teknikari espezializatuei galdetzea izango da. Burdinurtua Burdinurtua material bigun eta mekanizatzen nahiko erraza da, baina badu eragozpenik, hau da, material urratzaile samarra da eta zikinkeriak izan ohi ditu (harea). Material-multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (gorri kolorea).Altzairu herdoilgaitza Altzairuek kromoa dutenean hartzen dute herdoilgaiztasunaren ezaugarria. Horiek mekanizatzerakoan agertzen diren eragozpen nagusiak hauek dira: urratzaileak eta, gainera, oretsuak direla, materiala plakatxoaren ertzari itsatsita geratzen zaio, eta horrek kalte handia egiten du. Hori dela eta, aukeratuko den plakatxoaren geometria oso garrantzitsua da.
18. Makina-erremintak
413
Material-multzo honetarako M kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (hori kolorea).Aluminioak eta material ez-ferrikoak Material bigunak dira eta, oro har, lantzen errazak, baina oretsuak eta urratzaileak direnez eragozpenak sortzen dituzte; material mekanizatua plakatxoaren ertzari itsatsita geratu ohi da. Material-multzo honetarako geometria bereziak existitzen dira. Material-multzo honetarako K kalitateko plakatxoak erabiltzen dira (gorri kolorea).
Material exotikoak Atal honetan, aleazio-mota sailkatzea zaila den hainbat material sartzen dira. Gehienetan txirbil-harroketa zaila duten materialak dira. Material hauei dagokienez, oso zaila da plakatxo-kalitate egokia definitzen, izan ere aplikazioaren eta materialaren konposizioaren araberakoa izango da eta, beraz, zuzenena erreminta-teknikariei galdetzea izango da.
18.2.2 Lan-baldintzak Lan-baldintzak faktore askoren menpe daude, eta hurrengo datuak gutxi gorabeherakoak dira.
Torneaketa Lan egiteko ebaketa-abiadura (Vc) minimoa 60 m/min da. Abiadura horren azpitik, metal gogorrezko erremintek arazoak izaten dituzte. Ebaketa-abiaduraren eremu gomendagarria 100 eta 200 m/min-ren artean dago. Eten handiko ebaketa-lanetan abiadura txikiak erabili behar dira 100-120 m/min, eta metal gogor zailak erabili; mekanizazioa oso baldintza onetan egiten bada, ordea, 200 m/min-ko abiaduran eta plaka-kalitate gogorrarekin lan egin ahal izango da. Erabili ahal izango diren fz aitzinapena, eskatu den akabera kalitatea eta pieza eta makinaren egonkortasun-mailaren araberakoa izango da. Adibide gisa, akabera-pasada baterako logikoa izan daiteke 0,08 mm/bira-ko fz bat, eta arbastu baterako, berriz, 0,5 mm/bira-ko fz bat logikoa izan daiteke.
18. Makina-erremintak
414
Plakatxo aldagarridun barautsa Vc materialaren arabera 100 eta 200 m/min artean ere. fz erabili beharreko barautsaren arabera, 0,06 eta 0,16 mm/bira artean. Betiere hozketa erabiltzea komenigarria da.
Mandrinaketa eta doikuntzako mandrinaketa Kasu bakoitza aztertu beharko litzateke.
Fresaketa Operazio desberdinak egiteko fresatzeko erreminta desberdin ugari dagoenez, zaila da ebaketako datuak orokortzea baina, hala ere, oinarri gisa, honako hau defini daiteke: 80 kg Altzairu erdigogorra Vc: 170 m/min 110-120 kg Altzairu gogorra Vc: 120 m/min 140-150 kg Altzairu oso gogorra Vc: 90 m/min fz balio segurua: 0,15 mm/hortz da. Lan-baldintza horiek altzairu eta urtuentzat izan daitezke baliagarri. Herdoilgaitzentzat Vc ebaketa-abiadura murriztu egin beharko litzateke eta fz aitzinapenak eurak izan daitezke baliagarri. Aluminioari dagokionez, Vc ebaketa-abiadura handitu eta fz aitzinapenak eurak izan daitezke baliagarri.
18.2.3 Gainazalaren kalitatea eta mekanizazio-faktoreak Ebaketarako erreminta-mota bakoitzak marka jakin batzuk utziko ditu mekanizaturiko gainazalean. Gainazal nagusiaren norabidea mekanizazioan erabilitako metodoaren araberakoa izango da. Haatik, lehenago esan den modura, ebaketa-erreminten eta makinen garapenaren ondorioz, mekanizazio- metodoen eta gainazalaren akaberaren arteko erlazioa aldatu egin da. Gaur egun, bai fresaketan bai torneaketan, lehenago soilik artezketaren bitartez lor zitezkeen gainazal-akaberak lor daitezke. Horrek gainazalaren kalitate-mailaren eta fabrikazio-kostuen arteko erlazioari buruz zegoen irudi konbentzionala ere aldatu egin dela esan nahi du.
18. Makina-erremintak
415
- Egonkortasuna- Hegalkina- Ebaketa-geometria- Piezaren materiala- Erremintaren higadura- Ebaketa-datuak- Txirbil-formazioa- Mekanizazio-tenperatura
Ebaketa-erremintetarako
Makinari eragiten diotenak
Piezari eragiten diotenak
Faktore nagusiak
- Egonkortasuna- Materialaren kalitatea- Diseinua- Lotura- Aurreforma- Mekanizatu aurretiko prozesua - Dimentsioen eta formen perdoia
- Egonkortasuna- Makinaren ingurunea- Hozgarriaren aplikazioa- Makinaren baldintzak- Potentzia eta zurruntasuna
18. Makina-erremintak
Fresaketa eta torneaketa operazioetarako gainazalaren kalitate teorikoa kalkula daiteke. Horren emaitza gutxi gorabeherako balio bat izango litzateke, baldintza idealetan lortuko litzatekeena, alegia. Emaitza praktikoak, aldiz, prozesuan parte hartzen duten hainbat faktoreren eragina izango du. Are gehiago, prozesu osoaren sistemaren ondorioz lortuko diren egonkortasun dinamikoa eta estatikoa funtsezkoak dira gainazalaren kalitatea lortzeko.
416
18.2.4 Aitzinapen-motak Fresaren biraketa eta aitzinapenaren noranzkoaren arabera, txirbil-lodiera beherakorreko eta gorakorreko fresaketak bereizi behar dira:Txirbil-lodiera beherakorra
Kasu honetan, aitzinapenaren eta biraketaren noranzkoak berdinak dira. - Txirbilaren ebaketa lodien dagoenetik hasten da. - Ebaketa-ertzak zuzenean eta kolpe batean erasaten dio piezari. Kasu horretan, angelu axial goratu bat mesedegarri gerta daiteke, ertza materialean gradualki sar dadin.Ondorioak: - Erasoko higadura murrizten da. - Gainazalaren akabera hobetzen da (ez dago eragingo dion sarrera- presiorik). - Fresaketa isilagoa da. - Altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan erabilera- bizitzako emaitzak nabarmen hobetzen ditu.Oharra: - Sistema honetarako beharrezkoa da makinak ez dezala aitzinapen- ardatzetan jokorik izan. - Ez da egokia gainazaleko zolda gogortua duten piezak fresatzeko, zuzenean erasotzen duenez, ertzak erasoko higadura lasterra egingo lukeelako.
Vc
Vf
18. Makina-erremintak
417
Txirbil-lodiera gorakorra
Aitzinapenaren norabidea biraketaren norabidearen kontrakoa denean. Txirbila f lodieran sartutako falka-formarekin. Honela, ebaketa hasi aurretik, labainketa eta ebaketa-ertzaren kontrako presioa gertatzen da.Ondorioak: - Eraso-higadura handiagoa (erabilera-bizitza txikiagoa). - Gainazalaren autotenplaketa altzairu oso aleatuetan, herdoilgaitzetan eta erregogorretan. - Akabera-maila txarragoa. - Piezari eusteko lotura sendoagoa behar du, ebaketa-esfortzuak mahaitik botatzeko joera izango baitu. - Makina guztiei aplika dakieke sistema hau (aitzinapen-torlojuaren konpentsazio-jokoarekin edo gabe). - Alde bereko fresaketa (txirbil-lodiera beherakorra) hobea da, makinak, loturek eta piezak aukera ematen dutenean.
Vc
Vf
18. Makina-erremintak
418418
18.2.5 Fresaketa-prozesuak
Aurreko fresaketa - Aitzinapen elkarzuta biraketa-ardatzarekiko. - Ebaketa-sakonera noranzko axialean. - Ertz periferikoek egindako ebaketa. - Aurrealdeko ertzek egindako gainazal-akabera.
Fresaketa periferikoa - Aitzinapen elkarzuta biraketa-ardatzarekiko. - Ebaketa-sakonera noranzko erradialean. - Ertz periferikoek egindako ebaketa.
Aitzinapen axiala - Ebaketa-aitzinapena eta ebaketa-sakonera noranzko axialean. - Aurrealdeko ertzek egindako ebaketa. - Gehienetan sakonera jakin bateraino zulatzen da eta gero erradialki aitzinatzen.
Zuzena
Pieza edo erreminta
Birakaria
Erreminta
Funtsezko aitzinapen-mugimendua Funtsezko ebaketa-mugimendua
18. Makina-erremintak
419419
Lauketa
Lauketa eskuaira-eran
Eskuairaketa Artekaketa Erzketa Ahokalekuak edo husturak
Kopiaketak
Artekak eta ebaketak
Alakak
Asmoa: gainazal lauak sortzea.
Eskuaira-erako lauketa: 90º-ko kokapen-angelua daukan lautzeko fresa erabiltzen da.
Oro har, hobe da posizio txikiagoa duen angelu bat erabiltzea.
Fresaketa-operazioak
Lauketa eta eskuaira-erako lauketa
18. Makina-erremintak
420
Ardatzaren inklinazioa lauketan
Helburua: atzerakako ebaketa saihestea; gainazalaren akabera hondatzen du.
Eskuairatu, artekatu eta kanteatu - Fresaketa, gehien bat albokoa, ebaketa sakona egiteko gaitasunarekin (lauketa). - Kasu berezia: kanteatua. Guztia alboko fresaketa. - Ebaketen lodierak eta sakonerak erremintaren tamaina zehazten dute. - Txirbila ateratzean arazoa (aire konprimatua, likido hozgarria). - Fresa-mota ezberdinak ebaketaren sakoneraren arabera.Ahokalekuak edo husturak - Sakonera jakin bateraino zulatu eta ondoren fresatu. - Edo bestela, hainbat ebaketa eginda arranpalan fresatu. - Zulatzeko beharrezkoa da ebaketa-ertzek erremintaren zentroa zeharkatzea. - Fresatzeko makina oso balioanitzak: zulaketei edota artekaketei aplikagarriak.
A
B
a
δ
18. Makina-erremintak
a a
420
421421
Kopiaketak edo inguruak - Ebaketa-ertz borobildun artekatzeko fresak, ertz hori beharrezkoa baita forma konbexu eta konkaboen mekanizazio jarraiturako: - Punta esferikodun fresak - Plakatxo borobildun fresak (mugak)
Artekak eta ebaketak - Artekatzeko fresak beharrean disko-erako fresak erabiltzen dira. - Diferentzia: sakonera/luzera erlazioa. - Ebaketa-esfortzua hortzen zati txiki baten gainean bakarrik: bibrazioak. - Konponbidea: inertzia-bolanteak.
18. Makina-erremintak
422422
Torneaketa-fresaketa - Bi prozesuen konbinazioa. - Fresatzeko makina birakari batek biratzen den pieza bat mekanizatzen du. - Aplikazioak: - Forma eszentrikoak (birabarkiak, etab.). - Elementu irtenak dituzten piezak. - Abiadura handian bira ezin daitezkeen piezak.
Alakak - Ohiko operazioak: alakak edo V erako ebaketak. - Normalean erreminta zehatzak. - Batzuetan ardatzaren biraketaren bidez lautu edo artekatzeko erremintak.
- Kasu batzuetan karrakak erabiltzen dira (urradura bidezko lana).
n
A B
C D
Vc
f
Vf
18. Makina-erremintak
423423
Fresaketan piezak lotzeko moduakHelburuak: - Pieza behar bezala geldiaraztea. - Mekanizatu beharreko lekuetara iristea. - Mekanizazioaren esfortzuak bereganatzeko gaitasuna. - Pieza ez desitxuratzeko babesa. - Lotu eta askatzeko denbora laburrak.
1. modua: Barailaz edo makina-torlojuz lotu. - Pieza presio bidez lotzen da. - Eragintza mekanikoa, pneumatikoa edo hidraulikoa. - Tipologia askatasun-graduen arabera: - Baraila sinplea. - Baraila birakaria. - Baraila unibertsala.
2. modua: Plater-banatzailez lotu. - Platerak pieza lotzeko aukera ematen du, baita biratzeko aukera ere. - Noranzko desberdinetan lan egiten uzten du. - Torneaketa- eta fresaketa-prozesuak ahalbidetzen ditu. - Pieza torneaketan bezala lotzen da: - Airean. - Plateraren eta puntuaren artean. - Puntuen artean.
Plater bertikala Plater horizontala
18. Makina-erremintak
424424
3. modua: Mahai gaineko lotura zuzena.
- Pieza handietarako erabiltzen da. - Pieza lotzeko bridak, torlojuak, altxagarriak, falkak, etab. erabiltzen dira. - Garrantzitsua da esfortzuei behar bezalako noranzkoa ematea, ez behartu, deformazio sahiesteko.
4. modua: Modulu bidez lotzeko sistema.
- Zuloak edo artekak dituen plaka batean oinarrituta. - Lotzeko elementuak estandarizatuta daude (bridak, posizionagailuak, etab.) - Sistema malgua, pieza askorekiko moldagarria. - Estandarizazioaren ondorioz, CAD bitartez konfigura daitezke.
18. Makina-erremintak
425425
18. Makina-erremintak
Mekanizazio konbentzionalean hozgarria garrantzitsua da, baina artezketari dagokionez garrantzia are handiagoa da. Izan ere, mekanizazio konbentzionalean erreminten ebaketa-angeluak oso zehatz definituta egoten dira. Baina urratzaile bidezko mekanizazioan, aldiz, angeluen formak irregularrak izan ohi dira, eta nahi den eran jarrita egon ohi dira. Horrez gainera, artezketa-lanaren abiadura mekanizazio konbentzionalarena baino hamar aldiz handiagoa izaten da. Horrenbestez, artezteko prozesuan tenperatura lokal altuak ekar ditzakeen berotasuna sortzen da, eta tenperatura altu horiek, harriak ebakitzeko daukan gaitasuna murrizteaz gainera, materialaren egiturari eragin diezaiokete. Hori dela eta, hozgarriek eta lubrifikatzaileek urratzaile bidezko artezketan jokatzen duten rola oso garrantzitsua da. Hozgarri egokiak erabiliz gero, errendimenduak hobeak izango dira, piezen gainazalaren akabera hobeto eta dimentsio zehatzagoekin egin ahal izango da, txirbilak ateratzeko zeregina errazago egingo da eta, gainera, herdoilaren kontra egokia da.
Olio mineralik gabeko soluzio kimikoak, korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan disolbatzen dira, eta nahasketa gardenak eratzen dituzte.
Emultsio kimiko aurreformatuak, % 5-30 arteko olio mineral, korrosioaren inhibitzaileak eta agente hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira, eta nahasketa egonkorrak eratzen dituzte, zeharrargitsuak.
Lehen kalitateko olio disolbagarriak, % 30-70 olio mineral, korrosioaren inhibitzaileak eta eragile hezegarriak dauzkatenak. Produktuaren kontzentratuak uretan diluitzen dira eta emultsio-esne itxurakoak eratzen dituzte, opakuak.
Jariakin sintetikoak
Jariakin erdisintetikoak
Emultsio-erako jariakinak
Hozgarri-motak
18.3 Ebaketa-fluidoak edo hozgarriak
426426
18. Makina-erremintak
Koadro honetan hainbat jarraibide adierazten dira artezketan erabili beharreko ebaketa-jariakin egokia aukeratzeko.
GomendatuaO Aukerakoa
Ebaketarako jariakinak aplikatzeko gida
Produktu-mota Sintetikoa Erdi-sintetikoa
EP Erdisintetikoa Emultsioa EP
Emultsioa
Lana
Artezketa lauaArtezketa zilindrikoa
Artezketa zentrogabeaArtezketa motela
Metala
Karbono-altzairuaAltzairu herdoilgaitzaErremintetarako altzairuaBurdinurtuaKobre-aleazioakAluminio-aleazioakTitanioa
Gogortasuna
ArinaErtainaAstuna
Kontzentrazioa (%)
••ο
••••
•
•
2-4
••••
•••••••
••
2-6
οο
ο••οο•ο
οο•
2-10
ο•••
ο••ο•••
ο••
2-10
ο••
ο••οο•ο
οο•
2-10
427
Hauek dira CNC makina bat prestatzeko eman behar diren pausoak:
- Aplikazio desberdinak prestatu: automata, CNC zikloak…
- Ardatz, buru, motor eta abarrei buruzko beharrezko datuak lortu.
- CNC abiarazi, parametroak kargatu eta komunikazioa gauzatu.
- Automata abiarazi eta komunikazioa gauzatu.
- Tentsioak eta magnetotermikoak egiaztatu.
- Larrialdiak konprobatu.
- Sarrera eta irteera digital guztiak egiaztatu.
- Sarrera eta irteera analogikoak egiaztatu.
- Talde hidraulikoak, pneumatikoak, lubrifikazioa, armairu elektrikoa... doitu.
- Makina martxan jarri.
- Ardatz guztietako serbomotorrak doitu.
- Larrialdi-, muga- eta erreferentzia-espekak jarri.
- Buruak doitu.
- MDI-n programatu.
- Ardatzen mugimendua probatu.
- Aire girotua martxan jarri.
- Laserra pasatu.
- Ardatzen dimentsioak doitu.
- Kontrol-probak egin.
- Piezen mekanizazioa.
- Amaierako backup-a egin.
18.4 CNC makina bat prestatzeko pausoak
18. Makina-erremintak
428
429
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
430
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
430
19.1 Pneumatikako ohiko elementuak
Desplazamendu-bolumen konstanteko konpresorea T formako konexiodun metagailua
Presio-elikaduraMantentze-unitatearen eskema sinplifikatuaMantentze-unitatea
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Hornikuntza
Presio-erreguladoreaIragazkia Eskuzko agintezko ur-banagailua Lubrifikatzailea
19.1.1 Presiopeko airezko elikadura
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Mantentze-unitatea
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Ikur konbinatuak
431
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
431
Konmutazio-posizioak laukien bidez irudikatzen dira
Laukien kopuruak posizioen kopurua adierazten du
Konekzioak erantsita dauzkaten laukiek jarduerarik gabeko posizioa
adierazten duteBlokeatze-posizioaPasabide irekiko posizioa
3/2 bide-balbula irekitze-posizioan
3/2 bide-balbula blokeatze-posizioan
2/2 bide-balbula irekitze-posizioan
5/3 bide-balbula bitarteko blokeatze-posizioan
5/2 bide-balbula: Konexioak eskuineko aldean eta konmutazio-
posizioak ezkerrekoan
4/2 bide-balbula: Konexioak eskuineko aldean eta
konmutazio-posizioak ezkerrekoan
19.1.2 Balbulen posizioari dagozkion ikurrak
19.1.3 Bide-balbulak
432432
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Orokorra Botoi bidezkoa
Pedal bidezkoaKatigatutako palanka bidezkoa Palanka bidezkoa
Arrabol bidezkoaMalgukiaz zentratzekoaMalgukiaz itzularaztekoa
Hutseko itzulerako arrabol bidezkoa
Zuzeneko eragintza (presioa sartuz) Zeharkako eragintza (balbula osagarri serbogidatuaren bidez)
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eskuzko eragintza
19.1.4 Eragintza-motak
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza mekanikoa
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza pneumatikoa
433433
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Haril bakarrekoa Haril bikoitzekoa
Haril bikoitza, balbula-osagarriarekin eta eskuzko-eragintza osagarriarekin
Noranzko bakarreko balbula Malgukidun noranzko bakarreko balbula
Ihes-azkarreko balbulaAldiberekotasun-balbula, ETA funtzioa
Balbula hautatzailea, EDO funtzioa
Pneumatikako ohiko elementuen zeinuak Eragintza elektrikoa
Eragintza konbinatua
19.1.5 Noranzko bakarreko balbula eta bere aldaerak
434434
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Estugune-balbula doigarria Aldi berean estugune-balbula eta noranzko bakarrekoa den balbula
Presioa erregulatzeko balbula, erregulagarria eta ihesbiderik gabekoa
Presioa erregulatzeko balbula, erregulagarria eta ihesbideduna
Sekuentzia-balbula, konbinazioaSekuentzia-balbula, zuzeneko elikatze-
hodiaSekuentzia-balbula, kanpotiko
elikatze-hodia
19.1.6 Estugune-balbulak
19.1.7 Presio-balbulak
435435
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Efektu bakuneko zilindroa Efektu bikoitzeko zilindroa
Noranzko bakarreko efektuko moteltze ez-doigarriko efektu bikoitzeko zilindroaZurtoin bikoitzeko, efektu bikoitzeko zilindroa
Biraketa-noranzko bakarreko emari konstanteko motor pneumatikoa
Biraketa-noranzko bakarreko emari aldakorreko motor pneumatikoa
Biraketa-noranzko bikoitzeko emari aldakorreko motor pneumatikoa Eragile birakari mugatua
Moteltze doigarri bikoitzeko efektu bikoitzeko zilindroaMoteltze doigarriko efektu bikoitzeko zilindroa
19.1.8 Eragingailu linealak
19.1.9 Eragingailu birakariak
436436
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
IsilgailuaIhesbide berreskuragarriaIhesbide berreskuraezina Hodien lotunea
Adierazle optikoaManometroaHodien gurutzagunea
19.1.10 Ikur osagarriak
Motor hidraulikoa, bolumen konstantekoa eta
bi fluxu-noranzkoekin
437
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a 19.2 Hidraulikako ohiko elementuak
Ponpa
Efektu bakuneko zilindroa, itzulera kanpoko indarraren
bitartezMotor hidraulikoa, bira
mugatukoa
Motor hidraulikoa, bolumen aldakorrekoa
fluxu-noranzko bakarrekoa
Efektu bikoitzeko zilindroa, zurtoin
sinplekoa
Efektu bikoitzeko zilindroa, ibiltarte-
amaieratan indargabetze doigarria duena
Zilindro diferentziala, zurtoin sinplekoa
Efektu bikoitzeko zilindroa, zurtoin
bikoitzekoa
Efektu bakuneko teleskopio-zilindroa,
itzulera kanpoko indarraren bitartez egiten
dena
Anplifikadorea, presio-biderkatzailea, aire eta
likidorako
Anplifikadorea, presio-biderkatzailea, inguru
bererakoEfektu bikoitzeko
teleskopio-zilindroaPresio-bihurtzailea,
esate baterako pneumatiko-hidraulikoa
Motor hidraulikoa, bolumen aldakorrekoa bi
fluxu-noranzkoekin
19.2.1 Energiaren eraldatzea
Motor hidraulikoa, fluxu- noranzko
bakarrekoa
438
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
3/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan itxita
2/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan
zabalik2/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan itxita
Balbula zirkuitu-hautatzailea4/2 balbula banatzailea
3/2 balbula banatzailea, atseden-posizioan
zabalik
4/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita
5/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita5/2 balbula banatzailea
4/3 balbula banatzailea, flotazioa posizio
zentralean
Tarteko posizio bat baino gehiago eta muturreko
bi posizio dituen balbula banatzailea
Balbula banatzailearen adierazpen sinplifikatua,
adibidez 4 loturekin
3/3 balbula banatzailea, posizio zentralean itxita
19.2.2 Energiaren agintea eta erregulazioa (bideak dituzten balbulak)
439
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Noranzko bakarreko balbula, gidatua
Noranzko bakarreko balbula, malgukiduna
Noranzko bakarreko balbula, malgukirik gabea
Presio-erregulatzailea, ihesbiderik gabea,
doigarriaSekuentzia-balbula,
doigarriaPresioa mugatzen duen
balbula, doigarriaPresio-erregulatzailea,
ihesbidearekin, doigarria
Iratotze-balbula, estutze konstantearekin Diafragma-balbula, estutze konstantearekin
Iratotze-balbula, doigarria, eragingailu mekanikoarekin birjartze-malgukia
gaindituz
Iratotze-balbula, doigarria, martxan eskuz jartzen dena
Iratotze-balbula, doigarria, eragingailu arbitrarioarekin
19.2.3 Blokeo-balbulak
19.2.4 Presio-balbulak
19.2.5 Emari-balbulak
440
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Ixteko balbula, adierazpen sinplifikatua
Noranzko bakarreko balbula eta iratotze-balbula, doigarria
Noranzko bakarreko balbula eta zurrunbilo-mugatzailea, doigarria
Hodi malguaGidatze-hodiaLan-hodia
Berreskura daitekeen ihesa (errakorarekin)
Hodien gurutzatzea (konektatu gabeak)
Linea elektrikoa
Presioaren lotura-puntua, itxita
Hodien konexioa (finkoa)
19.2.6 Isolatze-balbulak
19.2.7 Emari-balbulak, noranzko bakarreko balbula paraleloan konektatuta dutenak
19.2.8 Energiaren transmisioa
441441
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Lotura lasterra blokeo-balbulekin eta era
mekanikoan zabalduak, lotuta
Lotura lasterra blokeo-balbularik gabe eta era mekanikoan zabalduak,
lotuta
Presioaren lotura-puntua, elikadura-
hodiarekin
Errotazio-deribazioa, bi bidekoa
Errotazio-deribazioa, bide bakarrekoa
Lotura lasterra, lotu gabe; hodia irekita
IragazkiaLotura lasterra, lotu
gabe; blokeo-balbulak itxita
Arrabola bidezMalguki bidezEspeka edo sakagailu bidez
Ken daitekeen arrabola bidez
Biraketa etengabeko motor elektriko bidez
Elektroiman bidez, kontrako eragina duten
bi harilekoaElektroiman bidez, haril
bakarrekoaUrratsez urratseko motor
elektriko bidez
19.2.9 Eragite mekanikoa
19.2.10 Eragite elektrikoa
442442
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
Presio diferentzialaPresioa, zuzenekoa Presio bidez zentratua
Depresioa, zeharkakoaPresioa, zeharkakoaMalguki bidez zentratua
Elektroiman edo eskuz eraginda, berritze-
malgukiarekinElektroiman edo balbula
serbogidatu bidezElektroiman eta balbula
serbogidatu bidez
19.2.11 Presio bidezko eragitea
Depresioa, zuzenekoa
19.2.12 Eragingailu konbinatuak
443443
1 9 . P n e u m a t i k a e t a H i d r a u l i k a
* Sinbolo argigarria (oineko ohar baten bidez azaldu)
Termometroa (tenperatura-neurgailua)
Presio diferentzialeko manometroa Emari-neurgailua
Presio-detektagailua edo zundaPresostatoaEmari bolumetrikoaren
neurgailuaTenperatura-
detektagailua edo zunda
Igarotzen den emariaren detektagailua edo zunda
Manometroa (presio-neurgailua)
Adierazlea
19.2.13 Orokorrean
19.2.14 Beste zenbait osagai
444
445
2 0 . P i e z e n g a r r a i o a
446446
2 0 . P i e z e n g a r r a i o a
Karga bat jaso behar denean, egin beharreko lehenengo gauza arriskua ebaluatzea da. Zeregin honetan hasi aurretik, eskura dauden bitartekoak edo erabiltzea komeni direnak kontuan hartu behar dira. Gauza bera egin behar da karga esekiko den gunea eta hori mugitzeko baimena daukaten langileei dagokienez.Kargari dagokionez, honako puntu hauek aztertu behar dira: - Karga nolakoa da? - Grabitate-zentroa non dago? - Eslingaren adarrek zer angelu eratzen dute? - Eslinga baten gainean albo-kargarik ba al dago? - Ertz zorrotzik ba al dago?Aurreko puntuak argitu eta gero: - Garabi-kakoa kargaren grabitate-zentroaren gainean jarriko da. - Akatsik ez dagoela eta langileak jasotze-gunetik irten direla egiaztatuko da. - Ingurumenaren egoera ere hartuko da kontuan. Hau da, tenperatura altua edo baxua den, hautsa, haizea, etab. Horien arabera, ohi baino kontu handiagoz ibili behar izatea gerta dakiguke.
- Kargak adar bakarrez jasotzen ditugunean, kargaren grabitate-zentroaren gainean kokatuko gara, jasotzeko operazioa behar bezala egiteko. - Eslingak, katea, poliesterra, kablea edo dena dela ere, ez du bihurdurarik ezta korapilorik ere izan behar. - Kargaren jasotze-puntua kakoari ondo lotuta egongo da, inoiz ez horren puntan ezta puntaren gaineko hegalean ere. - Kakoa norabide guztietan mugitu ahal izango da, bihurdurak ekiditeko. Eslinga zintzilik dagoen uztai orokorrak behar besteko lasaiera izango du, edozein norabidetan mugitu ahal izateko. - Eslinga kargaren azpitik edo zeharka pasatuko da, eslingatzea soka-laster baten bidez edo saski moduan egiteko. - Soka-laster moduan erabiltzen denean, eslingak bere berezko inklinazioa hartu behar du, eta gehiago ixteko ez da jo behar. - Karga bat zintzilikatzen denean, eslingaren ahalmena % 20 murrizten da. - Kargaren esekitze-puntuak beti bere grabitate-zentroaren gainetik egon behar du. - Kolpeak, bat-bateko balaztatzeak eta antzeko esfortzu dinamikoak beti saihestu behar dira.
20.2 Kargak adar bakarrez jaso
20.1 Karga jaso aurretik egin beharrekoak
447447
2 0 . P i e z e n g a r r a i o a
Hainbat adarretako kate-eslinga guztiek osaera horizontaleko indarra egiten dute. Adarrek eratzen duten angelua handitu ahala, indar hori ere handitu egingo da. Kakoak edo beste osagai batzuk, esate baterako kutxa edo bidoi bat jasotzen duten kate-eslingak, kate-kiribil batean sartzen direnean, indarraren osagai horizontala askoz handiagoa da. Ondorioz, adar horiek ez lukete bertikalarekiko 30º-ko baino angelu handiagoa eratu behar. Betiere, ziurtatu behar da, jaso beharreko kargak, indar hori kaltetu gabe jasan ahal izango duela. Eslinga zintzilikatzen den kakoak zuzenean grabitate-zentroaren gainean kokatuta egon beharko luke.
1 Adarraren gaineko karga.2 Indarraren osagai horizontala.
β = 45º
60º
7 t
1
2
10 t
7 t
10 t 10 t
20 t 20 t
30 t 30 t
75º
80º
Kate-eslingaren tentsioa adarrek bertikalarekin eratzen duten angeluaren arabera (10 t-ko karga batentzat).
448448
2 0 . P i e z e n g a r r a i o a
4:1 Segurtasun-faktorea. Lan-karga maximoen mugak, erabilera-baldintza arruntetarako eta adarrak berdin kargatuta daudenerako bakarrik daude adierazita.
20.3 Lanaren karga maximoa (tonak)
1 adar 2 adar 3 adar Eslingaamaigabea
urkatze- posizioan
90º
βα
β
6
7
8
10
13
16
19
22
26
32
1,12
1,5
2,0
3,15
5,3
8,0
11,2
15,0
21,2
31,5
1,6
2,12
2,8
4,25
7,5
11,2
16,0
21,2
30,0
45,0
1,12
1,5
2,0
3,15
5,3
8,0
11,2
15,0
21,2
31,5
2,36
3,15
4,25
6,7
11,2
17,0
23,6
31,5
45,0
67,0
1,7
2,24
3,0
4,75
8,0
11,8
17,0
22,4
31,5
47,5
1,8
2,5
3,15
5,0
8,5
12,5
18,0
23,6
33,5
50,0
Kate-neurrihonetarako
(mm)β 0- 45º α 0- 90º
45 - 60º 90 - 120º
β 0 - 45º α 0 - 90º
45 - 60º 90 - 120º
αβ
α
449
21. Makinen garraioa
450450
21. Makinen garraioa
Enbalaje bat ondo egiteko, eta enbalatzeko erabili beharreko materiala egoki aukeratzeko, hainbat zehaztapen kontuan hartzea komeni da. Makina enbalatu aurretik kontuan hartu beharreko zehaztapenak definitzeak lagundu egingo du enbalajea egiteko denboran edo garraioan gerta daitezkeen ezusteak gutxitzen.
Merkantziak kanpotik soilik ez, barrutik ere babesten dira hezetasunetik eta, horretarako, hezetasunarekiko estankoa den enbalaje bat lortu behar da. Erabiliko den garraio-motaren arabera, makinaren babesa modu batez edo beste batez egingo da. Hauek dira bi garraio-mota ohikoenak: - Lurreko garraioa. - Itsas-garraioa zurezko kaxan ontziratu gabea (sotoan). - Itsas-garraioa edukiontziratua (kubiertan). Garraio-mota honen bidez merkantzia seguruago doa. Gainera, itsasontzi- eta portu-aukera zabalagoa da; eta garraio-pleiten prezioak eta portuko gastuak murrizten dira. Hurrengo taulan garraioaren arabera erabili beharreko babes-motak zehazten dira.
(*) Makinaren zati hauskorrak.(**) Makinaren zati hauskorrak zurezko itsas-kaxa/-edukiontziaren barruan.(***) Portutik fabrikara distantzia handiak egin behar direnean erabiliko da.
21.1 Zehaztapen orokorrak
21.2 Enbalajea joango den babes-mota
Ez
Ez
Bai(*)
Bai
Ez
Ez
Ez
Babes-mota Lurreko garraioa
Itsas-garraio ontziratu gabea
(sotoa)Itsas-garraio
ontziratua (kubierta)
Zurezko itsas-edukiontzia, barrutik paper bikeztatuz forratua
Polipropilenozko olana
Zurezko kaiola
Herdoilaren kontrako babesak
Hutseko zorro termosoldagarria
Deshidratatzaileak
Metalezko edukiontzia
Bai
Bai
Bai(**)
Bai
Bai
Bai
Ez
Bai(***)
Bai(***)
Bai(**)
Bai
Bai
Bai
Bai
451451
21. Makinen garraioa
Edu
kion
tzi-m
ota
Kan
poko
ne
urri
akB
arru
ko
neur
riak
Kar
ga
(kg)
Pisu
gord
ina
(kg)
Tara
(k
g)Ed
ukie
ra
(m3 )
(Luz
era
x Z
abal
era
x A
ltuer
a)
(mm
)
Guz
tiz it
xia
Goi
tik ir
ekia
Saih
etse
tatik
et
a sa
baiti
k ire
kia
Plat
afor
ma
Kub
ikaz
io
hand
ia
Itxia
eta
ka
npoa
reki
ko
esta
nkoa
. Kar
ga
aurr
eko
atet
ik
Kar
ga a
urre
ko e
ta
goik
o at
etik
Hor
ma
berti
kal
erai
skar
riak
Itxia
eta
ka
npoa
reki
ko
esta
nkoa
. Kar
ga
aurr
eko
atet
ik
6.05
8 x
2.43
8 x
2.59
1
12.1
92 x
2.4
38 x
2.5
91
6.05
8 x
2.43
8 x
2.59
1
12.1
92 x
2.4
38 x
2.5
91
6.05
8 x
2.43
8 x
2.59
1
12.1
92 x
2.4
38 x
2.5
91
6.05
8 x
2.43
8 x
2.59
1
12.1
92 x
2.4
38 x
2.5
91
6.05
8 x
2.43
8 x
2.89
5
12.1
92 x
2.4
38 x
2.8
95
5.90
1 x
2.33
2 x
2.37
5
12.0
35 x
2.3
32 x
2.3
75
5.90
1 x
2.33
2 x
2.37
5
12.0
35 x
2.3
32 x
2.3
75
5.90
1 x
2.33
2 x
2.37
5
12.0
35 x
2.3
32 x
2.3
75
--- ---
5.90
1 x
2.33
2 x
2.67
9
12.0
35 x
2.3
32 x
2.6
79
21.7
00
26.2
00
21.7
50
25.8
00
21.5
00
25.6
00
25.5
00
31.7
80
21.7
20
26.2
00
24.0
00
30.0
00
24.0
00
30.0
00
24.0
00
30.0
00
27.0
00
36.0
00
24.0
00
30.0
00
2.30
0
3.80
0
2.25
0
4.20
0
2.50
0
4.40
0
1.50
0
4.22
0
2.28
0
3.80
0
33 66 --- --- --- --- --- --- 37 66
452
453
22. Segurtasuna eta ergonomia
454454
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.1.1 Gorputz-enborraMugimendua aurrera edo atzera
(*) Gorputz-enborra guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.(**) Gorputz-enborra guztiz bermatuta baldin badago. Adibidez, aulkia bizkarralde altuarekin.(***) Makina oso denbora-tarte luzeetan erabili behar baldin bada, onartezina da.
Alboko mugimendua edo tortsioa Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura
I : Alboko edo tortsio-mugimendua, gutxi nabaritzen dena (gutxi gorabehera 10º edo gutxiago).II : Alboko edo tortsio-mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago).
22.1 Gorputz-atalak (UNE-EN 1005-4:2005)
I II
I
II
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa
Maiztasun txikia
( < 2/min)
Maiztasun handia
( ≥ 2/min)
I
II
III
IV
Onargarria
Onargarria*
Onartezina
Onargarria**
Onargarria
Onargarria
Onargarria***
Onargarria***
Onargarria
Onartezina
Onartezina
Onartezina
IV I
20º
III
0º
II60º
455455
22. Segurtasuna eta ergonomia
(*) Onartezina da makina denbora tarte luzean erabili behar baldin bada.
22.1.2 Besoak
(*) Besoa guztiz bermatuta baldin badago. Sostengurik ez badago, jarreraren iraupenaren arabera izango da.(**) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.(***) Maiztasuna minutuko 10 mugimendu baino handiagoa baldin bada, edota makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
( < 2/min)Maiztasun handia
( ≥ 2/min)III
OnargarriaOnartezina
Onargarria Onargarria*
OnargarriaOnartezina
I
0º20º
60ºII
III
IVI
0º20º
60ºII
III
IV
Onargarria
Onargarria***
Onartezina
Onartezina
Onargarria
Onargarria
Onargarria**
Onargarria**
Onargarria
Onargarria*
Onartezina
Onartezina
I
II
III
IV
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
( < 2/min)Maiztasun handia
( ≥ 2/min)
456456
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.1.3 Ikusmen-esparrua
(*) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.
22.1.4 Lepoa Alboko mugimendua Tortsioa edo bihurdura
I : Alboko edo tortsio-mugimendua, gutxi nabaritzen dena (gutxi gorabehera 10º edo gutxiago).II : Alboko edo tortsio-mugimendua, garbi ikusten dena (gutxi gorabehera 10º edo gehiago).
(*) Makina denbora-tarte luzean erabili behar baldin bada, onartezina da.
I II
III
Onargarria
Onargarria*
I
II
Onargarria
Onartezina
Onargarria
Onartezina
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa
Maiztasun txikia
( < 2/min)
Maiztasun handia
( ≥ 2/min)I
-40º
0º
II
II
III
IrudiaMugimenduak
Jarrera estatikoa Maiztasun txikia
( < 2/min)Maiztasun handia
( ≥ 2/min)
OnargarriaOnartezina
Onargarria Onargarria*
OnargarriaOnartezina
457457
22. Segurtasuna eta ergonomia 22.2 Giza-gorputzaren atalak ez harrapatzeko gutxieneko distantziak (UNE-EN 349:1994) Gorputzaren atalak harrapatzea galarazteko gutxieneko distantzien balioak. Gutxieneko tarte egokia aukeratzeko ikusi EN 349 arauaren 4.1. atala.
Gorputz-atala Gutxieneko distantziaa (mm) Irudia
Gorputza
Burua (jarrera desegokia)
Hanka
Oina
500
300
180
120
a
a
aa
458458
22. Segurtasuna eta ergonomia
Gorputz-atala Gutxieneko distantziaa (mm) Irudia
Oin-punta
Besoa
EskuaEskumuturra
Ukabila
Eskuko atzamarrak
50
120
100
25
50 max.
a
a
a
a
459459
22. Segurtasuna eta ergonomia
Segurtasun-distantzia: Babes-egitura bat eta gune arriskutsu baten artean utzi beharreko gutxieneko distantzia.
22.3.1 Helmena gorantz
22.3.2 Helmena babes-egitura baten gainetik
22.3 Goiko gorputz-atalentzako segurtasun- distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008)
Txikia
Handia
≤ 2.500
≥ 2.700 edo bestesegurtasun-neurri
batzuk
Arriskua h (mm)Gune arriskutsua
Erreferentzia-planoa
h
Gune arriskutsuaren altuera, a (mm)
1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.500Babes-egituraren altuera, b (mm)
Arrisku txikia
Gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala, c (mm)2.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.000
100600
1.1001.1001.3001.3001.4001.400
100600900
1.0001.0001.0001.0001.000
100500700900900900900900
100500600900900800500300
100400500600500100
--
100350350
-----
100250
------
100-------
--------
a : Gune arriskutsuaren altuera
b : Babesteko egituraren altuera
c : Gune arriskutsurako distantzia horizontala
IkurrakGune arriskutsua
Erreferentzia-planoa
Babestekoegitura
a b
c
460460
22. Segurtasuna eta ergonomia
Hurrengo taulako balioak erabili edo bestelako segurtasun-neurri batzuk hartu.
(*) Ez dira 1.000 mm baino altuera txikiagoko egiturak sartzen, gorputzaren mugimenduak ez dituztelako behar beste mugatzen.(**) Ez da komeni 1.400 mm baino babes-egitura baxuagoak erabiltzea segurtasun-neurri osagarririk gabe.(***) Balioak ez badatoz bat, ez interpolatu eta baliorik seguruena hartu.
Arriskua handia edo txikia bada: * eta ***Arriskua handia denean hau ere kontuan izan: **
Gune arriskutsuaren altuera, a (mm)
1.000(*) 1.200 1.400(**) 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.500 2.700(***)
Babes-egituraren altuera, b (mm) Arrisku handia
Gune arriskutsura dagoen distantzia horizontala, c (mm)2.6002.4002.2002.0001.8001.6001.4001.2001.0008006004002000
9001.1001.3001.4001.5001.5001.5001.5001.5001.5001.4001.4001.2001.100
8001.0001.2001.3001.4001.4001.4001.4001.4001.3001.3001.200900500
700900
1.0001.1001.1001.1001.1001.1001.000900800400----
600800900900900900900900800600--------
600700800800800800800700------------
500600600600600500----------------
400400400400--------------------
300300300----------------------
100100------------------------
----------------------------
461461
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.3.3 Helmena babes-egitura baten inguruan
A: Besoaren mugimendu-eremuaren muga≥ 120 neurria, irekiera zirkularraren diametroari, irekiera karratu baten aldeari edo pitzadura baten zabalerari dagokio.
Mugimendua mugatuta
sorbalda eta besapean
Besoa ukondora arte eutsita
Besoa eskumuturrera
arte eutsita
Besoa eta eskua hatz-koskorretara
arte eutsita
≥ 850
≥ 550
≥ 230
≥ 130
Mugitzekomugak
Segurtasun-distantzia, sr (mm) Irudia
≤ 12
0≤
120
≤ 12
0≤
120
A
≥ 300
≥ 620
≥ 720
A
A
A
sr
sr
srsr
462462
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.3.4 Helmena irekiera baten bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)
(*) Pitzaduraren zabalera 65 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, hatz lodiak tope egiten du eta segurtasun-distantzia 200 mm-ra labur daiteke.
ee
sr
sr
sr
Atzamar punta
Atzamarrak eskura arte
Besoaren eta
sorbaldaren lotura arte
e ≤ 4
4 < e ≤ 6
6 < e ≤ 8
8 < e ≤ 10
10 < e ≤ 12
12 < e ≤ 20
20 < e ≤ 30
30 < e ≤ 40
40 < e ≤ 120
≥ 2
≥ 10
≥ 20
≥ 80
≥ 100
≥ 120
≥ 850*
≥ 850
≥ 850
≥ 2
≥ 5
≥ 15
≥ 25
≥ 80
≥ 120
≥ 120
≥ 200
≥ 850
≥ 2
≥ 5
≥ 5
≥ 20
≥ 80
≥ 120
≥ 120
≥ 120
≥ 850
Gorputz-atala Irekiera
Pitzadura Laukia Zirkulua
Segurtasun-distantzia, sr (mm)Irudia
e
sr
e
463463
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.3.5 Babes-egitura osagarrien ondorioa
Oharra: Besoa bermatzen den babes-egiturak eta gainazalak edozein angelu inklinatuta egon daitezke.
Mugimenduaren muga sorbalda eta galtzarbearen mailan, egitura bereiziekin, horietako batek eskumuturretik eta besteak ukondotik mugimendua ahalbidetzen dutelarik.
Mugimenduaren muga sorbaldaren eta galtzarbearen mailan, babes-egitura bereiz batekin, hatzak hatz- koskorretaraino mugitzea ahalbidetzen duena.
sr1 ≥ 230sr2 ≥ 550sr3 ≥ 850
sr3 ≥ 850sr4 ≥ 130
Mugimenduarenmuga
Segurtasun-distantzia, sr (mm) Irudia
≥ 300
≥ 620
≥ 620sr 1
sr 1
sr3
sr2
≥ 720
≥ 720
sr 3
sr3
sr4
sr 4
464464
22. Segurtasuna eta ergonomia 22.4 Beheko gorputz-atalentzako segurtasun- distantzia (UNE-EN ISO 13857:2008) Segurtasun-distantzia: Babes-egitura bat, gune arriskutsu batekiko jarri beharreko gutxieneko distantzia.
22.4.1 Helmena irekieren bitartez (14 urtetik gorako pertsonak)
(*) Pitzadura-forma daukan irekieraren luzera 75 mm baino txikiagoa edo berdina baldin bada, segurtasun-distantzia 50 mm edo balio handiago bateraino murriztu daiteke.
ee
sr
sr
sr
Behatz- punta
Behatza
Oina
Hanka belaunera
arte
Hanka artera arte
e ≤ 5
5 < e ≤ 15
15 < e ≤ 35
35 < e ≤ 60
60 < e ≤ 80
80 < e ≤ 95
95 < e ≤ 180
18 < e ≤ 240
0
≥ 10
≥ 80*
≥ 180
≥ 650
≥ 1.100
≥ 1.100
Onartezina
0
0
≥ 25
≥ 80
≥ 180
≥ 650
≥ 1.100
≥ 1.100
Gorputz-atala Irekiera
Pitzadura Laukia edo zirkulua
Segurtasun-distantzia sr (mm)Irudia
e
sr
e
465465
22. Segurtasuna eta ergonomia
22.4.2 Sarrera librea oztopatzeko segurtasun-distantziak
h altuera bi balioren artean kokatzen bada, ez interpolatu eta h handiena erabilidistantzia adierazteko.
a) Erreferentzia-planoab) Mokorraren artikulazioac) Babes-egitura
1. kasua
h
b)
a)
c)
s
2. kasua
h
b)
a)
c)
s
3. kasua
h
b)
a)
c)
s
h ≤ 200
200 < h ≤ 400
400 < h ≤ 600
600 < h ≤ 800
800 < h ≤ 1.000
≥ 340
≥ 550
≥ 850
≥ 950
≥ 1.125
≥ 665
≥ 765
≥ 950
≥ 950
≥ 1.195
≥ 290
≥ 615
≥ 800
≥ 900
≥ 1.015
h (mm)Segurtasun-distantzia
s (mm) 1. kasua 2. kasua 3. kasua
466
467
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a :p r o z e s u a r e n b a l i o - k a t e a e t a
a l f e r r i k g a l t z e a k
468468
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a
Balio erantsiaren irizpidearen aplikazioak "Balioa" lortzeko ezinbesteko jarduera batzuk aurrera eramaten dira enpresetan; merkatu-balioa, erabilgarria den balioa edo fakturagarria den balioa lortzeko. Era berean, gero eta gehiago, baliabide eta esfortzu handiak bideratzen dira balioa ematen ez duten jardueretara. Hauek, gastutzat har ditzakegu, bezeroak bere gain hartu nahi ez dituen kostuak direlako. Azken finean, garrantzirik gabeko ekintzak dira, alferrik galtzeen iturria. Ekoizpen-ahalmena handitzeko eta kostuak gutxitzeko, enpresan egiten diren balio gabeko jarduerak sistematikoki murriztu egin behar dira. Orokorrean enpresetan bi alferrik galtze mota daude: - Jakina edo ezaguna. - Ezkutua: • Balio erantsiarekin nahasten dena. • Balio erantsirik ematen ez duten jarduerak, baina baldintza operatiboengatik egin behar direnak (Adib.: erreminta-aldaketa, ikuskapenak...).
Alferrik galtze hauek zuzentzeko, eta batez ere alferrik galtze ezkutuaren kasuan, gure ahaleginak baldintza-operatiboak aldatzera bideratu behar dira.
23.1 Balio-katea eta alferrik galtze kontzeptua
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a 23.2 Ekoizpenaren alferrik galtze motak
469
Alfe
rrik
gal
tze
mot
a
1. G
aine
koiz
pena
k
2. Z
uzen
keta
4. P
roze
sua
3. M
ater
ial-
mug
imen
dua
Beh
ar d
ena
bain
o le
hena
go e
do
gehi
ago
ekoi
ztu.
Bez
eroa
ren
beha
rrak
as
etze
ko, p
rodu
ktu
edo
zerb
itzu
bat
berr
egite
a.
Mat
eria
l-m
ugim
endu
guz
tia.
Proz
esua
ber
a al
ferr
ik g
altz
ea iz
an
daite
ke (a
dibi
dez,
be
zero
aren
tzak
o ik
usez
inak
dire
n ek
intz
ak e
do
best
e pr
ozes
ueta
n ko
nbin
a da
itezk
een
oper
azio
ak).
- Geh
iegi
zko
azal
era
b
ehar
da.
- Kos
tu-g
ehik
untz
a.- M
anip
ulaz
io h
andi
agoa
.- K
alita
te-a
razo
ak
e
zkut
atze
n di
tu.
- Lay
-Out
des
egok
ia.
- Lan
-met
odo
oker
ra.
- Ant
olak
eta-
eta
gar
bike
ta-
fal
ta.
- Pro
zesu
des
egok
iak.
- Kon
trola
geh
iegi
zkoa
da.
- Lan
gile
ak p
ieze
n za
in.
- Gar
raio
geh
iegi
.- B
erre
skur
apen
zai
lak.
- Bez
eroa
k ga
ltzea
.
Proz
esua
ren
erag
inko
rtasu
n lo
kala
gu
txitz
ea
Beh
arre
zkoa
egi
n, b
ehar
den
ean.
- Pla
nifik
azio
a- H
eltz
e-ar
oa m
inim
izat
u:
ban
akak
o flu
xua.
Aka
tsen
ben
etak
o ze
rgat
iak
aurk
itu e
ta
ezab
atu.
- Pre
stak
untz
a.- P
roze
suen
kon
trola
.- P
rebe
ntzi
oa.
- Kal
itate
-sis
tem
ak.
Bal
dint
za o
pera
tiboa
k al
datu
, mat
eria
l-m
ugim
endu
a gu
txitz
eko.
- Eki
poa
mug
itzen
den
nor
abid
e be
rdin
ean
m
ugitu
.-B
ehar
rezk
oak
ez d
iren
mug
imen
duak
eza
batu
, lan
-met
odoa
hob
etu.
- Lay
-Out
ego
kia.
- Mak
inen
ore
ka, p
roze
sua
hobe
tu
(
alda
keta
azk
arra
...).
Erag
iket
a be
rdin
a eg
iteko
era
des
berd
inak
pr
obat
u.- E
kipa
men
du m
otel
a m
urriz
tu.
- Dis
einu
a al
datu
pro
zesu
a ho
betz
eko.
- Mer
keag
oak
eta
erag
inko
rrag
oak
dire
n
mat
eria
lak
erab
ili.
- Osa
gaia
k bi
rdis
eina
tu, k
ostu
txik
iago
a
i
zan
deza
ten.
Eza
ugar
riak
Ond
orio
aN
ola
aurr
e eg
in
23.2.1 Alferrik galtze orokorrak
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a
470
5. In
bent
ario
a
6. It
xaro
nald
iak
8. L
angi
leen
id
eien
pot
entz
iala
ez
era
biltz
ea
7. D
espl
azam
endu
ak
Gar
aiz
ekoi
ztek
o be
harr
ezko
ak d
irena
k ba
ino
elem
entu
ge
hiag
o ed
ukitz
ea.
Bat
a be
stea
ren
men
pean
dau
den
bi a
ldag
ai g
uztiz
si
nkro
niza
turik
ez
daud
enen
an g
altz
en
den
denb
ora.
Mak
ina
edo
lang
ilear
en
itxar
ote-
denb
ora.
Perts
ona
(edo
go
rput
z-at
alen
) edo
m
akin
en m
ugim
endu
or
o.
- Tal
de-la
na.
- Elk
ar-e
zagu
tza.
- Hob
ekun
tza-
idei
ak
kud
eatu
.- E
tab.
- Esp
azio
a ko
ntsu
mitz
en d
u.- D
irua
gast
atze
n du
, kos
tua
han
ditz
en d
u.- H
onda
tu e
gin
daite
ke, e
do
m
ater
iala
zah
arki
tu.
- Beh
arre
zkoa
k ez
dire
n
b
ilake
tak
sorr
araz
ten
ditu
.- F
IFO
(Firs
t In
- Firs
t Out
)
ozt
opat
zen
du.
- Ara
zoak
ezk
utat
zen
ditu
(de
sore
kak,
bot
ila-le
poak
...).
- Den
bora
-gal
tzea
k.- P
rodu
ktib
itate
apa
la.
- Mat
eria
l eza
gatik
itxa
rote
- d
enbo
rak.
- Aur
reko
/ond
oren
go
o
pera
zioa
gatik
itxa
rote
-
den
bora
k.- I
kusk
apen
enga
tik (k
alita
tea)
i
txar
ote-
denb
orak
.
Enpr
esar
en le
hiak
orta
sun-
gale
ra o
roko
rra.
Inbe
ntar
ioak
ara
zoak
ezk
utat
zen
ditu
, hor
ien
kont
rola
ozt
opat
u et
a ho
beku
ntza
-auk
erak
m
urriz
ten
ditu
.- M
akin
en o
reka
.- B
anak
ako
fluxu
a.- H
eltz
e-ar
o m
inim
oa.
- Pla
nifik
azio
a.- L
ay-O
ut e
goki
a.
Itxar
ote-
denb
oren
jato
rria
aur
kitu
eta
eza
batu
.- M
akin
en o
reka
tzea
.- L
ay-O
ut e
goki
a.- M
akin
en e
rreb
isio
a.
Plan
tako
ban
aket
a et
a m
etod
oak
hobe
tu e
ta
mat
eria
la e
ta e
rrem
inta
k, a
hal d
en h
eine
an,
oper
azio
-pun
tura
ger
tura
tu.
- Gar
raio
-dis
tant
zia
min
imiz
atu.
- Zer
egin
ak k
onbi
natu
bid
aia-
kopu
rua
gutx
itzek
o.- K
arga
ast
uneg
ia e
do a
rineg
ia e
z da
dila
izan
.- G
arra
ioan
zeh
ar m
ugim
endu
-abi
adur
a az
kartu
.- E
skuz
ko g
arra
ioa
ezab
atu.
- Lay
-Out
ego
kia.
Form
akun
tzar
en b
idez
per
tson
en p
arte
-har
tzea
su
stat
u et
a m
otib
azio
a ha
nditu
.
Alfe
rrik
gal
tze
mot
aE
zaug
arri
akO
ndor
ioa
Nol
a au
rre
egin
471
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a
23.2.2 Alferrik galtze lokalak: sei galera handiak eta eraginkortasuna
1. M
atxu
rak
2. A
ldak
etak
4. A
bidu
ra-g
aler
ak
3. M
ikro
geld
iune
ak
Mak
inak
gel
ditu
egi
ten
dira
mat
xura
k so
rtzen
di
rela
ko.
Aur
reko
er
refe
rent
ziak
o az
ken
piez
a eg
itetik
hur
reng
o er
refe
rent
ziak
o le
hen
piez
a on
a eg
in a
rteko
de
nbor
a.
Ekoi
zpen
ean
sortu
tako
ge
ldiu
ne tx
ikia
.
Proz
esua
n au
rrei
kusi
tako
abi
adur
a ez
da
lortz
en.
Mak
inar
en
erab
ilgar
ritas
una
mur
rizte
n du
.
Mak
inar
en
erre
ndim
endu
a m
urriz
ten
du.
Mak
inar
en
erab
ilgar
ritas
una
mur
rizte
n du
.
Mak
inar
en
erre
ndim
endu
a m
urriz
ten
du.
- Aur
reik
usita
ko m
ante
ntze
a eg
inez
- TPM
(era
bate
ko m
ante
ntze
aren
kud
eake
ta) g
arat
uz.
- SM
ED (a
ldak
eta
azka
rra)
apl
ikat
uz.
Gel
diun
eare
n ar
razo
iak
aurk
itu e
ta
ezab
atuz
.
Proz
esua
send
otu,
aur
reik
usita
ko
abia
dura
lortz
eko
bita
rteko
ak ja
rriz
.
Gal
era-
mot
aE
zaug
arri
akO
ndor
ioa
Nol
a au
rre
egin
5. K
alita
te-g
aler
akPr
ozes
uan
zeha
r eg
inda
ko a
kast
un
piez
ak.
Mak
inar
en
kalit
ate-
tasa
m
urriz
tu e
gite
n du
.
Kal
itate
-mai
la se
ndot
zeko
tekn
ikak
era
bili:
TQ
M (e
raba
teko
kal
itate
aren
kud
eake
ta),
lagi
nket
a, a
utok
ontro
la, S
PC (P
roze
suar
en
kont
rol e
stat
istik
oa),
...
Proz
esua
mar
txan
ja
rtzea
n so
rtuta
ko
kalit
ate-
gale
rak.
Mak
inar
en
kalit
ate-
tasa
m
urriz
tu e
gite
n du
.Pr
ozes
u se
ndoa
bul
tzat
u, le
hene
ngo
piez
a on
a ah
alik
eta
azk
arre
n lo
rtzek
o.6.
Abi
o-ga
lera
k
2 3 . E k o i z p e n a r e n a n t o l a k u n t z a
472
Eraginkortasuna: Makina baten funtzionamendu-denbora erabilgarria adierazten du. Hau da, makina batek pieza onak egiten irauten duen denbora. Denbora hau sei ekoizpen-galera handien menpe dago. Eraginkortasunaren kalkuluaren oinarriak honako grafikoan ageri dira.
Egutegi-denbora
Karga-denbora
Funtzionamendu-denbora
Funtzionamendu-denbora garbia
Funtzionamendu-denbora erabilgarria
Karga-denbora
Egutegi-denbora
Funtzionamendu-denbora
Funtzionamendu-denbora garbia
Funtzionamendu-denbora erabilgarria
Sei galerahandiak(Aurreikusitako
geldialdiak)
1. Matxurak2. Aldaketak (+ itxaroteak)
3. Mikrogeldiuneak4. Abiadura-galerak
5. Kalitate-galerak6. Abio-galerak
Erabilgarritasuna =Funtzionamendu-denbora
Karga-denbora
Errendimendua =Funtzionamendu-denbora garbia
Funtzionamendu-denbora
Kalitate-tasa =Funtzionamendu-denbora erabilgarria
Funtzionamendu-denbora garbia
Eraginkortasuna = Erabilgarritasuna × Errendimendua×Kalitate-tasa
473
474
DANOBATen historia produktuen arabera
DANOBAT TALDEA
DANOBAT TALDEA mundu zabalean
DANOBATen garapena historian
481481
482482
483
H i z t e g i a
reiniciarajusteángulo de ajustecajeraanclajeavancedefectuosochaflánachaflanarcaderaintermitentealeación aleación refractariaagarrotarseaceroacero fundidosinfín-coronaángulo rectoespumadesbastarejeconcéntricocarpinteríarodillocepillocepilladoencinafisura / ranuraranuradorectificadoarcecamisaentrecarasprecargapreviosuperficiecáscaratuercatamizsimplebalanza
abiarazi . . . . . . . . . . .ahokadura . . . . . . . . .ahokadura-angelu . . .ahokaleku . . . . . . . . .ainguraketa . . . . . . . .aitzinapen . . . . . . . . .akastun. . . . . . . . . . . .alaka. . . . . . . . . . . . . .alakatu . . . . . . . . . . . .aldaka . . . . . . . . . . . .aldizkako . . . . . . . . . .aleazio . . . . . . . . . . . .aleazio erregogor . . .aleka hartu. . . . . . . . .altzairu . . . . . . . . . . .altzairurtu. . . . . . . . . .amaigabe-koroa . . . .angelu zuzen . . . . . . .apar . . . . . . . . . . . . . .arbastu . . . . . . . . . . . .ardatz . . . . . . . . . . . . .ardazkide . . . . . . . . . .arotzeria. . . . . . . . . . .arrabol . . . . . . . . . . . .arrabota . . . . . . . . . . .arrabotaketa. . . . . . . .arte . . . . . . . . . . . . . . .arteka . . . . . . . . . . . . .artekaketa . . . . . . . . .artezketa. . . . . . . . . . .astigar. . . . . . . . . . . . .atorra . . . . . . . . . . . . .aurpegiarte. . . . . . . . .aurrekarga . . . . . . . . .aurretiazko. . . . . . . . .azalera . . . . . . . . . . . .azalki . . . . . . . . . . . . .azkoin . . . . . . . . . . . .bahe . . . . . . . . . . . . . .bakun . . . . . . . . . . . . .balantza . . . . . . . . . . .
frenoequivalentemordazabuclerebajegarantizartorsiónparcigüeñalviscosidadrebabarlubricación por borboteobrochadofundiciónembotarinterruptordesmontableportadiamanteajusteajustardrenajecortecontenedorevitarbarridoperpendicularperpendicularidadcaudalensayaraccionamientoacometer / afectarabatibleextraerextracciónconductorpulgarrailracorrascadorrefractariorelé
balazta . . . . . . . . . . . .baliokide . . . . . . . . . .baraila . . . . . . . . . . . .begizta . . . . . . . . . . . .beheragune . . . . . . . .bermatu . . . . . . . . . . .bihurdura . . . . . . . . . .bikoiti. . . . . . . . . . . . .birabarki. . . . . . . . . . .biskositate . . . . . . . . .bizarra kentze . . . . . .borbor-lubrikazio . . .brotxaketa . . . . . . . . .burdinurtu . . . . . . . . .buxatu . . . . . . . . . . . .desarragailu . . . . . . .desmuntagarri . . . . . .diamante-etxe . . . . . .doikuntza. . . . . . . . . .doitu. . . . . . . . . . . . . .drainadura . . . . . . . . .ebakidura. . . . . . . . . .edukiontzi . . . . . . . . .ekiditu . . . . . . . . . . . .ekortu. . . . . . . . . . . . .elkarzut . . . . . . . . . . .elkarzutasun . . . . . . .emari . . . . . . . . . . . . .entseatu . . . . . . . . . . .eragintza . . . . . . . . . .erasan. . . . . . . . . . . . .eraiskarri . . . . . . . . . .erauzi . . . . . . . . . . . . .erauzketa . . . . . . . . . .eroale . . . . . . . . . . . . .erpuru. . . . . . . . . . . . .errail. . . . . . . . . . . . . .errakore . . . . . . . . . . .errasketa. . . . . . . . . . .erregogor . . . . . . . . . .errele . . . . . . . . . . . . .
Euskara Gaztelania Euskara Gaztelania
483
484
H i z t e g i a
Euskara Gaztelania Euskara Gaztelaniaresinacolgarescuadrasarritancepillolevaarbol de levasrecubrimiento extruirinterruptorsoportetiloastillaastilladocuñasuperficiesupeficie planatolerancia superficialsobreintensidadsobrecargafundiciónabrazaderagrúaflete de transportecapatornillo de charnelavigavarillafundición en arenabobinaroscarroturaopcionalpulgadapalpadorvoladizoroñainoxidabledesgastemovimiento
erretxina. . . . . . . . . . .eseki. . . . . . . . . . . . . .eskuaira . . . . . . . . . . .eskuarki . . . . . . . . . . .eskuila . . . . . . . . . . . .espeka . . . . . . . . . . . .espeka-ardatz. . . . . . .estaldura. . . . . . . . . . .estruitu . . . . . . . . . . . .etengailu . . . . . . . . . .euskarri . . . . . . . . . . .ezki. . . . . . . . . . . . . . .ezpal. . . . . . . . . . . . . .ezpalketa . . . . . . . . . .falka . . . . . . . . . . . . . .gainazal . . . . . . . . . . .gainazal lau . . . . . . . .gainazal-perdoi . . . . .gainintentsitate . . . . .gainkarga. . . . . . . . . .galdaketa . . . . . . . . . .galinda . . . . . . . . . . . .garabi . . . . . . . . . . . . .garraio-pleite . . . . . . .geruza . . . . . . . . . . . .gonztun torloju . . . . .habe . . . . . . . . . . . . . .hagatxo . . . . . . . . . . .hareazko galdaketa . .haril . . . . . . . . . . . . . .hariztatu. . . . . . . . . . .haustura . . . . . . . . . . .hautazko . . . . . . . . . .hazbete. . . . . . . . . . . .haztagailu . . . . . . . . .hegalkin . . . . . . . . . . .herdoil . . . . . . . . . . . .herdoilgaitz . . . . . . . .higadura. . . . . . . . . . .higidura . . . . . . . . . . .
hipoide. . . . . . . . . . . .hozkadura . . . . . . . . .hozgarri . . . . . . . . . . .ijetzi . . . . . . . . . . . . . .ildo . . . . . . . . . . . . . .iraganaldi. . . . . . . . . .iragazi . . . . . . . . . . . .iraotu . . . . . . . . . . . . .irar(ri). . . . . . . . . . . . .iratogailu . . . . . . . . . .irismen. . . . . . . . . . . .isolatzaile. . . . . . . . . .itsasgarritasun . . . . . .itzulgarri . . . . . . . . . .izei . . . . . . . . . . . . . . .jariakin . . . . . . . . . . .jaulki . . . . . . . . . . . . .jaulkitze-angelu. . . . .jomuga. . . . . . . . . . . .kalatu . . . . . . . . . . . . .kalota . . . . . . . . . . . . .kamustu . . . . . . . . . . .kamuts . . . . . . . . . . . .karraska . . . . . . . . . . .katigamendu . . . . . . .kiribil . . . . . . . . . . . . .lanabes. . . . . . . . . . . .landatu . . . . . . . . . . . .lagin . . . . . . . . . . . . . .lapeaketa . . . . . . . . . .laritz . . . . . . . . . . . . . .lasaiera. . . . . . . . . . . .latorria . . . . . . . . . . . .lehengai . . . . . . . . . . .lerradura. . . . . . . . . . .letra larri . . . . . . . . . .letra xehe . . . . . . . . . .leundu . . . . . . . . . . . .lixaketa . . . . . . . . . . .lizar . . . . . . . . . . . . . .
hipoideentalladurarefrigerantelaminarlínea / dirección / sentidopasadafiltrarreveniracuñar /imprimir / grabarextranguladoralcanceaislanteadherenciarecuperableabetofluidolanzar / emitirángulo de desprendimientodestinocalarcasquetedesafilarángulo obtusolimaenclavamientoespiralherramientaempotradomuestralapeadoalerceholgura / juegohojalatamateria primadeslizamientoletra mayúsculaletra minúsculabruñir, pulirlijadofresno
484
485
H i z t e g i a
cuerda / contenedor / nexoportamesaschopoflexadoflexiblemuellerozamientocoquillaapilar / almacenarlengüetamicamicropulgadaparmomento resistenteamortiguamientoreductorfatigadirecciónsentidomasacarroescariadortoleranciafisuraperfílsaucedesviar / evitarpulsadorpenetranteseñalizarconsistencianudo corredizosoldablefiloángulo de corterecocersuperacabadochoque / impactodepósitotensar
lokailu . . . . . . . . . . . .mahai-etxe. . . . . . . . .makal . . . . . . . . . . . . .makurdura . . . . . . . . .malgu. . . . . . . . . . . . .malguki . . . . . . . . . . .marruskadura . . . . . .maskor . . . . . . . . . . . .metatu . . . . . . . . . . . .mihi . . . . . . . . . . . . . .mika. . . . . . . . . . . . . .mikrohatz. . . . . . . . . .momentu . . . . . . . . . .momentu eragozle . .moteltze . . . . . . . . . . .murriztaile . . . . . . . . .neke . . . . . . . . . . . . . .norabide. . . . . . . . . . .norantza . . . . . . . . . . .ore . . . . . . . . . . . . . . .orga . . . . . . . . . . . . . .otxabu . . . . . . . . . . . .perdoi. . . . . . . . . . . . .pitzadura . . . . . . . . . .profil . . . . . . . . . . . . .sahats . . . . . . . . . . . . .saihestu . . . . . . . . . . .sakagailu . . . . . . . . . .sarkor . . . . . . . . . . . . .seinaleztatu . . . . . . . .sendotasun. . . . . . . . .sokalaster. . . . . . . . . .soldagarri. . . . . . . . . .sorbatz . . . . . . . . . . . .sorbatz-angelu. . . . . .suberatu . . . . . . . . . . .superakabera . . . . . . .talka . . . . . . . . . . . . . .tanga. . . . . . . . . . . . . .tenkatu . . . . . . . . . . . .
485485
Euskara Gaztelania Euskara Gaztelaniatorloju . . . . . . . . . . . .trenkada paseko errakore . . . . . . . . . . .toroidal. . . . . . . . . . . .trontza . . . . . . . . . . . .tutu. . . . . . . . . . . . . . .txantiloi . . . . . . . . . . .txertatu. . . . . . . . . . . .txirbil . . . . . . . . . . . . .txirbil-harroketa . . . .txorrota . . . . . . . . . . .uhal . . . . . . . . . . . . . .urki. . . . . . . . . . . . . . .urkila . . . . . . . . . . . . .urradura . . . . . . . . . . .urratzaile . . . . . . . . . .urre fin . . . . . . . . . . . .uztai . . . . . . . . . . . . . .uztai orokor . . . . . . .xafla . . . . . . . . . . . . . .zail . . . . . . . . . . . . . . .zeharrargitsu . . . . . . .zehaztapen. . . . . . . . .zementatu . . . . . . . . .zentroide . . . . . . . . . .zimurtasun. . . . . . . . .zirkuitulabur . . . . . . .zirrindola . . . . . . . . . .zizailaketa . . . . . . . . .zizelkatu. . . . . . . . . . .zolda. . . . . . . . . . . . . .zorro. . . . . . . . . . . . . .zulatzaile . . . . . . . . . .zumar. . . . . . . . . . . . .zumitz . . . . . . . . . . . .zurrun. . . . . . . . . . . . .zurtoin . . . . . . . . . . . .
tornillo
racor pasatabiquestoroidaltronzatuboplantillainsertarvirutaarranque de virutachorrocorreaabedulhorquilladesgarramientoabrasivooro de leyaroanilla masterchapatenaztranslúcidoespecificacióncementarcentroiderugosidadcortocircuitoarandelacizalladotallarcostracasquillotaladroolmoflejerígidovástago
486486
487
B i b l i o g r a f i a
Arauak eta katalogoak- DANOBATeko arauak; 2009.- Catálogo helicoil; 1995- Muelas abrasivas; NORTON, 1980.- Catálogo de motores; FAGOR, 2000.- CE lortzeko makinak diseinatzeko arau europarrak, 2003. - Walter-eko katalogoa.
Fisika- Fisika zientzialari eta ingeniarientzat; P. M. Fishbane, S. Gasiorowicz, S. T. Thornton, EHU-ko argitalpen zerbitzua, Bilbo, 2008.- Ingeniarientzako mekanika bektoriala. Estatika; F. P. Beer, E. R. Johnston, EHU-ko argitalpen zerbitzua, Bilbo, 1996.Termodinamika- Ingeniaritza-Termodinamikoaren Oinarriak; M. J. Moran, H. N. Shapiro; EHUko Argitalpen Zerbitzua, Bilbo, 2008.Matematika- Manual de matemáticas para ingenieros y estudiantes; I. Bronshtein, K. Semendiaev, Mir argitaletxea, Mosku, 1982.- Fórmulas y tablas de matemática aplicada; M. R. Spiegel, L. Abellanas, Schaum seriea, McGraw-Hill, Madril, 1988.Materialen erresistentzia- Elastikotasunaren teoria eta materialen erresistentzia; R. Ansola, Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo, 2005.- Materialen erresistentzia, I (Teoria); A. Sarriegi, Elhuyar Teknologi Taldea, Usurbil,1989.- Materialen erresistentzia, II (Ariketa-liburua); A. Sarriegi, Elhuyar Teknologi Taldea, Usurbil, 1989.Makinak- Máquinas: cálculos de taller; A.L. Casillas, Madril, 1988.- Elementos de máquinas; K. H. Decker, Urmo argitaletxea, 1980.- Diseño de máquinas; Robert L. Norton, Pearson Educación, 1999.- Proyecto de elementos de máquina; M.F. Spotts, Editorial Reverté, S.A., 1976.
487
488
- El proyectista de engranajes y mecanismos; ROBERT NONNAST, DIE TECHNIK DE KASSEL. ALEMANIA, 1973.- Formulario de mecánica; Luis Pareto, Ediciones CEAL, 1980.- Ingeniería de accionamientos con ejemplos prácticos y tablas de conversión; CONTROL TECHNIQUES, 1998.- Technisches taschenbuch; INA, 2002.- Machine outils; KOENIGSBERGER, Vander Editeur, 1969.- Perdoiak; ELHUYAR, Usurbil, 2002.- El mecanizado moderno. Manual práctico; SANDVIK Coromant, 1994.Zientzia eta teknikarako euskara- Tailerreko hiztegi teknikoa; DANOBAT, Elgoibar, 2003.- Zientzia eta teknikarako euskara. Zenbait hizkuntza-baliabide; M. Ensunza, J. R. Etxebarria, J. Iturbe, Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo, 2002.- Energiaren hiztegi entziklopedikoa; Energiaren Euskal Erakundea (EEE-EVE), Bilbo, 2000. (www.eve.es webgunean kontsulta daiteke).- Euskalterm terminologia bankua; UZEI, Donostia, 2003. (www.uzei.com).- Euskara-gaztelania / Castellano-Vasco hiztegia; ELHUYAR, Usurbil, 1996.- Hiztegia-Diccionario-Dictionayre-Dictionary-Wörterbuck; KONDIA, Elgoibar, 2002. (www.kondia.com/hiztegi/home.htm).
B i b l i o g r a f i a
489
Oharra
Liburu hau hainbat lekutatik egindako bilketa-lan bat dela esan dezakegu. Danobaten bertan sortutako eta barruan erabiltzeko diren arau edo normak dira gehien bat jasotzen direnak, baina bibliografian jasotzen den bezala badaude beste liburu, aldizkari, web orri eta abarretatik ateratako aipamenak ere. Liburu hau Danobat Koop. E.ko langileok prestatu dugu Mondragon Unibertsitatearen laguntzaz. Aurten, 10 urte izango dira Emun Kooperatiba Elkartearen aholkularitzaren laguntzaz euskararen erabilera bultzatzeko ahaleginean dihardugula horrexegatik hornitzaile, bezero, eskola eta abarretara ere zabalduko dugu, baina helburu nagusi batekin: euskara lan-munduan eta mundu teknikoan sartzeko aurrerapausu bat izateko.
Danobateko euskara planaren babesleak:
490