tem*wfzuf'&,f 'Drkdua&pDjynfaxmifpk

wnfaqmuf&mwGif tajccHoifhaom

u¾tvkduf rl0g't=uHjyKcsufrsm;(မၾကမးမား)

တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင)

Ethnic Nationalities Affairs Center (Union of Burma)

မ ဒတယအႀကမ ထတေ၀ျဖန႔ချခငး

(၂၀၁၇ ခႏစ ဒဇငဘာလ)

ပႏပမတတမး ဒတယအႀကမ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ အပေရ။ ၂၀၀၀ ထတေဝသ။ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင) Ethnic Nationalities Affairs Center (Union of Burma) P.O. Box 5, Chang Puak, A.Mueang Chiang Mai 50302, Thailand

rmwdum စဥ အေၾကာငးအရာ စာမကႏာ ေကးဇးတငလႊာ ၁

အမာစာ (၁) ၂

အမာစာ (၂) ၃

နဒါနး ၄ မ၀ါဒေဖာေဆာငေရး လပငနးျဖစစဥ ၇ ၁။ ကနးမာေရး မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၁၁ ၂။ ပညာေရး မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၁၇

၃။ ေျမယာ မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၂၄

၄။ သဘာ၀သယဇာတဆငရာ မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၃၀

၅။ စကပးေရးဆငရာ မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၃၈

၆။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမားႏင ဒကၡသညမားဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) ၄၅

၇။ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအညဆငရာ မ၀ါဒမား (မၾကမး) ၅၂

၈။ အခြနေကာကချခငးဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) ၅၇

၉။ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) ၆၂

၁၀။ သစေတာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) ၆၉

၁၁။ စြမးအငဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) ၇၅ ဓာတပမတတမးမား ၈၁

33

33

aus;Zl;wifv$m ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑ အလကမဝါဒမား မဝါဒေဖာေဆာငေရးလပငနးစဥတြင တကကြစြာပါဝငခေသာတငး ရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညး (EAOs) မား၊ တငးရငးသားႏငငေရး ပါတ (EPPs) မားမ ေခါငးေဆာငကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညး (CSOs) မားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညး (CBOs) မားမ ေခါငးေဆာငကယစားလယမားႏင ျပညတြငးျပညပကြၽမးကငသမားက တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ-ျပညေထာင စျမန မာႏငင (ENAC) ကယစား မားစြာေကးဇးတင႐ပါေၾကာငး ဥးစြာေျပာၾကားလပါသည။ ၎အျပင ENAC အဖြ႔ဝငမား EAOs ဌာနခပမားသ႔ ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမား ျပလပရာတြင အကအညေပးခၾကေသာ EAOs ေခါငးေဆာငမားႏင CSOs/CBOs ေခါငးေဆာငမားအားလညးေကာငး၊ ျပညနယ (၇) ခႏင စစကငး၊ တနသာၤရတငးေဒသ ႀကးမားသ႔ ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားတြင အကအညေပးခၾကေသာ ႏငငေရးပါတ ေခါငးေဆာငမား၊ CSOs/CBOs ေခါငးေဆာငမားႏငး အစးရတာဝန႐သမားအားလးက အထးပင ေကးဇးတင႐ပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကမႈ ျဖစစဥတြင အဓကသကဆငရာအစအဖြ႔မားျဖစၾကသည EAOs မား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ CSOs/CBOs အဖြ႔အစညးမား၏ ေခါငးေဆာငကယစားလယမားအၾကား မဝါဒဆငရာတ ညေသာ ဘနားလညမႈမား႐ရန အေရးႀကးသညအေလာက ENAC အေနျဖင ဤမဝါဒ မားက ေဖာေဆာငခပါသည။ ENAC ဘတအဖြ႔၏ ဥးေဆာငမႈေအာကတြင ဤမဝါဒမားက ေဖာေဆာငရာတြင ေအာကေျခမအထကသ႔ ခဥးကပနညးႏင အားလးပါဝငသညမက အေျခခပါသည။ ၎ အေျခခမျဖင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား၊ ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားႏင ျပနလညစ စညးသညအလပ႐ေဆြးေႏြးပြ စသညအဆငဆငေသာ လပငနးစဥမားျဖင မတကြျပား ေသာေဒသမားႏင လမးမားမအျမငမား၊ အၾကျပခကမား ပါဝငလာႏငေအာင လပ ေဆာငခပါသည။ သ႔ေသာ ယခရ႐ထားေသာက႑အလက မဝါဒအၾကျပခကမား(၁၁) ခသည မၾကမးအဆငသာျဖစၿပး ပမျပညစသညမဝါအႀကျပခကျဖစရန ဆကလက လပေဆာငရဥးမညျဖစသည။ ENAC အေနျဖင ဤမဝါဒမားျဖစေပၚလာေအာင စစဥေဆာင႐ြကေပးသည အခနး က႑တြင႐ၿပး EAOs အဖြ႔အစညးမား၊ EPPs အဖြ႔အစညးမား၊ CSOs/CBOs အဖြ႔ အစညးမား၏ ေခါငးေဆာငကယစားလယမားမ စေပါငးအၾကျပေရးသားထားသည အတြက အားလးပးေပါငးပငဆငသည မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားျဖစေပသည။ သ႔ျဖင ဤမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားသည အမးသားအဆငႏင ေဒသအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ- (၂၁) ရာစပငလ ေဆြးေႏြး ပြမားတြင ကရယာတစခသဖြယ အသးျပႏငမညဟ ေမၽာလငပါသည။

ဇသနးမႈန အလပအမႈေဆာငဒါ႐ကတာ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)

1

33

trSmpm အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑ အလက ဤမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားသည ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင႔ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစႏငငသ႔ အသြငကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥတြငပါဝငမည တငးရငးသားလကနကကငေတာလန ေရးအဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔ အစညးမားအၾကား မဝါဒဆငရာ တညေသာဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရရန အတြက တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင) Ethnic Nationalities Affairs Center – Union of Burma မ (၂) ႏစၾကာ အလပရေဆြးေႏြးပြမားျပလပၿပး ရရလာေသာ မဝါဒ (မၾကမး) မားျဖစပါသည။ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာႏငအတ အဖကဖကမ ပါဝငကညခၾကေသာ လ ပဂၢလမားႏင အဖြ႔အစညးအသသးမားအား ညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားဖကဒရယေကာငစ (United Nationalities Federal Council-UNFC ) ကယစား ေကးဇးအထးတငရပါသည။ ပထမအႀကမ ထတေ၀လကေသာ (မၾကမး) (၉) ခက လထသ႔ချပရာတြငျဖစေစ၊ ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားႏင ဖကဒရယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြျပစရာတြငျဖစေစ အလဥးသငသလ အသးျပ သြားရန (UNFC) ၏ ဇြနလ (၁-၃)၊ ၂၀၁၆ ခႏစ အလပအမႈေဆာငအစညးေဝးတြင ဆးျဖတခၿပးျဖစပါသည။ဤမ၀ါဒမၾကမး (၉) ခက ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားရ ႏငငေရးပါတမား၊ လထအေျချပ အဖြ႔ အစညးမား၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးၿပး ၎တ႔၏ၾကျပခကမား ပါ၀င လာသညအတြက ပမျပညစေသာမ၀ါဒအၾကျပခကမား ျဖစလာပါသည။ ထ႔အျပင အသစေရးသားထား ေသာ မ၀ါဒ (၂) ခက ထပမျဖညထားသညအတြက ယခဒတယအႀကမထတေ၀သည အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) စာအပတြင က႑အားျဖင ပမျပညစလာသညအျပင ကယစားျပမႈအပငးမားတြငလညး ပမ ကယျပန႔လာပါသည။ အျခားက႑မားအတြက မဝါဒမားကလညး ဆကလကေဖာေဆာငသြားရန အၾက ျပလပါသည။ ဤမဝါဒ (မၾကမး) မားသည တငးရငးသားလမးမားေတာငးဆေနသည တနးတအခြငအေရး အတြက က႑အားလးဟ မဆႏငေသာလညး အေရးႀကးသညက႑ (၁၁) ခက စတငႏငၿပးဟ ဆႏင ေပသည။ ထ႔ေၾကာင ဤမ၀ါဒ (မၾကမး) မားသည အမးသားအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားအပါအ၀င ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား အဆငတငးတြငလညးေကာငး၊ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ေရးဆြရာတြငလညးေကာငး အေထာကအကျပႏငမညဟ ျမငပါသည။

ႏငဟသာ ဥကဌ ညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမားဖကဒရယေကာငစ (UNFC)

ဥကဌ/ဘတအဖြ႕ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)2

33

trSmpm အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခ သငေသာက႑အလက ဤမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားသည ျမနမာႏငင၏ၿငမးခမး ေရးႏင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစႏငင တညေဆာကမႈျဖစစဥတြင ပါဝငၾကမည တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမားအၾကား မဝါဒဆင ရာ တညေသာဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရရနအတြက တငး ရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင) Ethnic Nationalities Affairs Center – Union of Burma မ အလပရေဆြးေႏြးပြမားျဖင (၂) ႏစၾကာေဖာေဆာင ၿပးမ ရရလာေသာ မဝါဒ (မၾကမး) ၁၁ ခ ျဖစပါသည။ မမတ႔စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (United Nationalities Allaince- UNA) အေနျဖင ဤမ၀ါဒေဖာေဆာငေရးျဖစစဥတြင အစကတညးက ပါ၀ငလာသညအဖြ႔အစညးျဖစၿပး ယခဤ (မၾကမး) က (UNA) က မအရ လကခအတညျပထားပါသည။ ဤမ၀ါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မားသည တနးတေရးအေျခချဖင ဖကဒရယ ျပညေထာငစကတညေဆာကရန ႀကးစားေနသည တငးရငးသားလမးမားအားလး အတြက အလြနအေရးႀကးသည မ၀ါဒအၾကျပခကမား ျဖစပါသည။ ဖကဒရယျပည ေထာငစစနစေအာကတြင ျပညနယမားသည မမတ႔ျပညနယအတြက က႑အလက သငေတာမည ေပၚလစမားက ခမတထားႏငမသာ ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမား ရငးလငးစြာ ရလာမညျဖစသည။ ဤမ၀ါဒအၾကျပခကမားသည ယငးသ႔ေသာ ေပၚလစမားက ခမတရာတြင မားစြာအေထာကအကျပမညဟ ယၾကည ပါသည။ ၎မ၀ါဒက ျပညနယမားႏငတငးေဒသႀကးမားရ ႏငငေရးပါတမား၊ အရပဖက အဖြ႔အစညးမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးၿပး ၎တ႔ ၏ အၾကျပခကမားက ရယခသျဖင ပမျပညစေသာ အၾကျပခကမားႏငကယစားျပမႈ ပမကယျပန႔လာေသာ ေပၚလစမ၀ါဒ အၾကျပခကမား ျဖစလာပါသည။ သ႔ျဖင ဤမ၀ါဒ သည ကေနာတ႔တငးရငးသားအားလး စေပါငးေဖာေဆာငထားသည မ၀ါဒအၾကျပခက ျဖစသညအတြက အားလးပးေပါငးပငဆငသည မ၀ါဒအၾကျပခက (မၾကမး) ျဖစသည ဟ ဆႏငေပသည။ ဤမဝါဒမားသည မၾကမးအဆငသာရၿပး ပမျပညစသည အၾကျပခကမား ျဖစရန လပေဆာငရဥးမညျဖစေသာလညး ယေန႔ျပလပေနသည အမးသားအဆင၊ ေဒသအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ - (၂၁) ရာစ ပငလ၊ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစဖြ႔စညးပႏင ျပညနယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ေရးဆြရာတြင လမးၫႊနမအျဖစ အသးျပႏငမညဟ ယၾကညပါသည။

စငးၫြန႔လြင အတြငးေရးမး အဖြ႔ဝင စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတ(UNA)

33

3

ed'gef;

ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ သ႔ အသြငကးေျပာငးမႈျဖစစဥတြင ပါဝငၾကမညတငးရငးသားလကနက ကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား1 (EAOs)2၊ တငးရငးသားႏငငေရး ပါတမား (EPPs)3၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs)4 ႏင အရပ ဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs)5 အၾကား မဝါဒဆငရာ တညေသာ ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရရန ရညရြယ၍ တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ (ENAC)6မ စစဥေဆာငရြကေသာ မဝါဒဆငရာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားမ ထြကေပၚလာသည မဝါဒအၾက ျပခက (မၾကမး) မားက ဤစာအပတြင စစညးထားပါသည။ အဆပါ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားတြင EAOs၊ EPPs၊ CSOs/CBOs အဖြ႔အစညး မားမ ေခါငးေဆာငကယစားလယမား၊ ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမ ကြၽမးကငသမား ပါဝငတကေရာကေဆြးေႏြးၿပး ေရးသားထားေသာ အၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ (၂၀၁၄) ခႏစ ဒဇငဘာလတြင စတငခေသာ မ၀ါဒေဖာေဆာငသည အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားမ မဝါဒ ဆငရာ ေခါငးစဥေပါငး (၉) ခက ေဆြးေႏြးအၾကျပထားၿပး ျဖစပါသည။

ယငးကသ႔ ေဆြးေႏြးအၾကျပၿပး ရရလာေသာ မဝါဒအၾကျပခကမားက ေခါငးစဥအလက ဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs)7ေခၚ အလပအဖြ႔မားႏင ေသာလညးေကာငး၊ EAOs အဖြ႔အစညးမားမ ေခါငးေဆာငမားႏငေသာ လညးေကာငး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားထပမ ကငးပၿပး ျပနလညသးသပ ခပါသည။ ထသးသပခကမားက EAOs အဖြ႔အစညးအသးသး အေျခ စကရာေဒသမားသ႔ ENAC မ သြားေရာကၿပး ယငးအဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ေဒသအတြငးရ CSOs/CBOs အဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈျပလပကာ ၄ငးတ႔ထမျပငဆင ခကႏင အၾကျပခကမားက ရယခပါသည။

1Kachin Independence Organization (KIO), New Mon State Party (NMSP), Shan State Army-North (SSPP/SSA), Karen National Union (KNU), Karenni National Progressive Party (KNPP), Palaung State Liberation Front (PSLF), Chin National Front (CNF), Lahu Democratic Union (LDU), Arakan National Council (ANC), Wa National Organization (WNO), Pa-Oh National Liberation Organization (PNLO), United League of Arakan/Arakan Army (ULA/AA), Restoration Council of Shan State/Shan State Army-South (RCSS/SSA)2တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ ႔အစညးမား (Ethnic Armed Organizations)3တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (Ethnic Political Parties)4လထအေျချပအဖြ ႔အစညးမား (Civil Society Organizations)5အရပဖကလ႔အဖြ ႔အစညးမား (Community-Based Organizations)6တငးရငးသားလမ းမား ေရးရာစငတာ (Ethnic Nationalities Affairs Center)7 ေခါငးစဥအလကဖြ ႔စညးထားေသာအလပအဖြ ႔မား (Core Working Groups)4

အထကေဖာျပပါ ကြငးဆငးၿပးရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကထားသည မဝါဒမၾကမးမားက ENAC မစစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမားရရႏငရန EAOs၊ EPPs ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားက ဖတေခၚကာ (၂၀၁၆) ခႏစ ေမလ (၂၉-၃၀) ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ထြကေပၚလာလည မဝါဒ (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ ၎မ၀ါဒ (မၾကမး) က ညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားေကာငစ (UNFC)8 က အတညျပၿပး အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တည ေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလကမ၀ါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားအျဖစ ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင ပထမအႀကမ ပႏပထတေ၀ ခပါသည။

၎စာအပအျဖစ ထတေ၀လကေသာ က႑(၉)ခ ပါ၀ငသည မ၀ါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မားက ျပညနယမားႏငတငးေဒသႀကးမားရ တငးရငးသားျပညသလထမားအၾကား ဘနားလညမႈရရရနႏင ၎တ႔ ၏ အၾကျပခကမား ပါ၀ငလာႏငရနအတြက ေမာလၿမင၊ ဘားအ၊ ကငးတ၊ လာ႐ႈး၊ ေတာငႀကး၊ ျမစႀကးနား၊ စစေတြ၊ လြယေကာ၊ ထား၀ယ၊ ဟားခါးႏင ကေလးၿမ႔မားတြင ENAC မ သြားေရာကၿပး ၎ ေဒသအတြငးရ ႏငငေရးပါတမား၊ လထအေျချပ အဖြ႔အစညးမားႏင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈျပလပကာ ၎တ႔ထမျပငဆငခကႏင အၾကျပခက မားက ရယခပါသည။

ကြငးဆငးၿပး ရရလာေသာ ျပငဆငခကႏင အၾကျပခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားက ဘနားလညမႈမား ရရႏငရန EAOs၊ EPPs ေခါငး ေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚအလပ အဖြ႔ဝငမားက ဖတေခၚကာ (၂၀၁၇) ခႏစ ၾသဂတလ (၂၉-၃၁) ေန႔ရက မားတြင ျပနလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ ၍ ထြကေပၚလာသညမဝါဒ (မၾကမး) မားျဖစပါသည။ ထအလပရေဆြး ေႏြးပြတြင မ၀ါဒ (၉) ခအျပင EAOs၊ EPPs ေခါငးေဆာငမားႏင CSOs/CBOs ေခါငးေဆာငမား ပါ၀ငတကေရာကသည အလပရေဆြးေႏြးပြ

8UNFC members -Arakan National Council(ANC), Kachin Independence Organization (KIO), Karenni National Progressive Party (KNPP), ) Lahu Democratic Union (LDU) , New Mon State Party (NMSP), Shan State Army-North (SSPP/SSA) , Wa National Organization (WNO) 5

မားမ ေရးသားအၾကျပထားသည သစေတာႏင သဘာ၀ပတဝနးကငဆငရာမ၀ါဒမားႏင စြမးအငဆငရာမ၀ါဒမား (မၾကမး) မားက ပါ ေဆြးေႏြးသးသပခသျဖင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပည ေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မ၀ါဒအၾကျပခက (မၾကမး) (၁၁) ခက ရရခပါသည။

သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒမားႏင စြမးအင ဆငရာမ၀ါဒမား (မၾကမး) မားက UNFC က အတညမျပရေသးပါ။ ထနညးတ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားအသးသးရ ေဒသမား၊ ျပညနယမားႏငတငးေဒသႀကးမားတြငလညး ကြငးဆငး ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမား မျပလပရေသးပါ။ သ႔ေသာ မ၀ါဒအၾကျပခက (၁၁) ခက စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA)9 က မအရ အတညျပထားၿပး ျဖစပါသည။

ဤမဝါဒမားသည ၿပးျပညစသညဟ မဆႏငေသာလညး အလပရ ေဆြးေႏြးပြမား၊ ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမားႏင ျပနလညသး သပျခငး အဆငေပါငးေျမာကမားစြာ ျဖတေကာၿပး ရရထားသည မဝါဒ (မၾကမး) မားျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤမဝါဒမားသည တငး ရငးသားျပညသလထမား သရနားလညေစရန၊ ျမနမာႏငငေတာ အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညး မားအၾကား ျပလပသည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား၊ အမးသားအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြအပါအ၀င ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြအဆငတငးတြင အသးျပသြားရနႏင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒေရးဆြရာတြင အေထာကအကျပႏငရန ရညရြယၿပး ဒတယအႀကမ ပႏပထတေ၀ျဖန႔ခလကပါသည။

UNAအဖြ႔၀ငမား- ၁၊ရမးတငးရငးသားမားဒမကေရစအဖြ႔ခပ(SNLD) ၂၊ မြနအမ းသားပါတ(MNP)

၃၊ရခငဒမကေရစအဖြ႔ခပ(ALD) ၄၊ ဇမးဒမကေရစအဖြ႔ခပ(ZCD)

၅၊ ရမးျပညကးကန႔ဒမကရကတစပါတ(SSKDP) ၆၊ ကယနးအမ းသားပါတ

(KNP) ၇၊ကခငအမ းသားကြနဂရကပါတ(KNC) ၈၊ ကရငအမ းသားပါတ(KNP)

၉၊ရမးန (တငးလင) ႏင ေျမာကပငးရမးမ းႏြယစမား ေသြးစညးညၫြတေရးပါတ

(SNSP) ၁၀၊ဓႏတငးရငးသားလမ းမားဒမကေရစပါတ (DNDP)

၁၁၊ ခငးဒမကေရစအဖြ ႕ခပ (CLCD) ၁၂၊ ခငးတးတကေရးပါတ (CPP)

၁၃၊ ရခငမ းခစပါတ(APP) ၁၄၊ ခးမး(ခမး) အမ းသားပါတ(KNP)

၁၅၊ ၿမအမ းသားဒမကေရစပါတ (MNDP)6

rl0g'azmfaqmifa&; vkyfief;jzpfpOf

မ၀ါဒေဖာေဆာငေရးျဖစစဥ ႏငငေရးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြအတြက

မ၀ါဒေဖာေဆာငေရးျဖစစဥတြငအဓကပါ၀ငသမား

7

မ၀ါဒေဖာေဆာငေရး အေၾကာငးအရာေခါငးစဥမား

ENAC ၏ မ၀ါဒဆငရာ

အေၾကာငးအရာ ေခါငးစဥမား

• စကပးေရး

• ပညာေရး

• ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမားႏင

ဒကၡသညမား

• ကနးမာေရး

• လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအည

• ေျမယာ

• သဘာ၀သယဇာတ

• အခြနေကာကချခငး

• ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈ

• သစေတာႏငသဘာဝပတဝနးကင

• စြမးအင

8

9

ENAC ၏ ရညမနးခက - မဝါဒေဖၚေဆာငျခငးမ

ဖကဒရယ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသ႔

10

1? usef;rma&; rl0g'rsm; (rl=urf;)

11

ေနာကခသမငး

ဤကနးမာေရးမ၀ါဒမား (မၾကမး) သည ၂၀၁၅ ခႏစ ဧၿပလ၂၄-၂၅ ရကေန႔မား၌ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပသည ပညာေရးႏငကနးမာေရးအလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညး မား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာင မားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔ အစညးမား (CBOs) မကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာ မ၀ါဒ အၾကျပခကမားက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမလ ၃၀-၃၁ ရကေန႔မားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမားႏငအလပရေဆြးေႏြးပြျပလပၿပး ျပနလညသးသပျပငဆငျဖညစြကခပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၃-၂၄ ရကေန႔မားတြင (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင အလပရေဆြးေႏြးပြမားျပလပၿပး ျပနလညသးသပျပငဆငျဖည စြကခပါသည။ ယငးကသ႔ သးသပျပငဆငျဖညစြကၿပးရရလာေသာ မဝါဒ (မၾကမး) က တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးအသးသး အေျခစကရာေဒသမား သ႔ (ENAC) မ သြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမတာဝနရသမား၊ ေဒသအတြငးရ (CBOs) ႏင (CSOs) မကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးရရလာေသာ ျပငဆငခကမားက ENAC မစစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈ မား (Common Understandings) ရရႏငရန (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ (EPPs) ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔မားမ အဖြ႔ဝငမားႏင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ေမလ ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာမဝါဒၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒ အႀကျပခက(မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမ အႀကမထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CBOs)၊ (CSOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြး သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယ မားႏင တငးမားမရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Com- mon Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) အဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒ အႀကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

12

1 ပဒမ ၂၈.က။ ႏငငေတာသည က- ျပညသမား၏ပညာေရး၊ကမးမာေရးတးတကေရးအတြက အေလးထားေဆာငရြကရမည။ ခ။ ျပညသမား၏ကမးမာေရးႏငပညာေရးတ႔တြင တငးရငးသာမား ပါ၀ငေဆာငႏငေအာင လအပသညဥပေဒ ျပဌာနးေဆာင ရြကရမည။ ပဒမ ၃၆၇။ ႏငငသားတငးသည ႏငငေတာက ခမတထားေသာ ကမးမာေရးမ၀ါဒမားႏငအည ကမးမာေရး ေစာငေရာကမႈက

ခယခြငမည။

2 ဥပမာ - ေဆးရ/ေဆးခနးမား။

နဒါနး

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ1 အေပၚ အေျခခၿပး ေရးဆြထားေသာ ျမနမာ ႏငင၏ လကရကမးမာေရးမဝါဒကသးသပရာတြင ဗဟခပကငမႈတငးၾကပေသာ မဝါဒ ျဖစေနပါသည။ လကရအေျခအေနတြင ကနးမာေရးဆငရာ အသးစရတနညးပါးျခငး၊ ကနးမာေရးဆငရာအေျခခအေဆာကအအမား2 လေလာကမမရျခငး၊ လမးပနးဆက သြယေရးခကချခငး၊ ကြၽမးကင၀နထမးအငအားႏငေဆး၀ါးအရငးအျမစ မလေလာက ျခငး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးက စနစတကအေကာငအထညေဖာမႈ အားနညးျခငး၊ အေျခခကနးမာေရးအေဆာကအအတညေဆာကရာတြင လထႏငညႇႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမရျခငး၊ ေဝးလေခါငပါးေသာေဒသမားတြင ကနးမာေရးဝနေဆာငမက႑ ပမလစလ႐ႈမႈခေန ရျခငးတ႔ ရေနပါသည။ ႏငငတကာ ေဆး၀ါးပစၥညးႏငကနးမာေရးအကအညမားက ဗဟမထနးခပထား ျခငးႏင အဆငဆငအကငပကျခစားမႈမားေၾကာင အထးသျဖင လကနကကငပဋပကၡ ျဖစပြားေနသည တငးရငးသားေဒသမားတြင ကနးမာေရးက႑ ပမလစလရႈခရၿပး ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား ဆးရြားစြာ နမကလကရေနသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနး စဥမား ေဖာေဆာငလာေနသည အခနကာလတြင (EAOs) ၏နယေျမမားအတြငးရ လထမားက ေထာကပေနသည နယစပျဖတေကာ ကနးမာေရးအကအညမားကလညး အစးရမ ကန႔သတထနးခပမႈမား ျပလပလာျခငး၊ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈကအေၾကာငး ျပ၍ နယေျမစးမးမႈက ေဆာငရြကေနျခငးတ႔ ျပလပလာပါသည။ အထးသျဖငတပမေတာ သည ျပညသ႔ကနးမာေရးယႏရားကပါ တစစထကတစစ လႊြမးမးခပကငလာသညက ေတြ႔ျမငေနရသည။ တခနတညးတြင ပဂၢလကေဆးရႏင ေဆးခနးမားျပားလာသညႏင အမၽ ၄ငးတ႔ႏင ျပညသတစရပလး၏ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက ခတဆကသညမဝါဒ မားလညး တတပပမေတြ႔ရေပ။ ထ႔ေၾကာင တစႏငငလးအတငးအတာျဖင ကနးမာေရးတးတကမႈအၫႊနးကနး (Health Indicator) လြနစြာနမကေနမႈေၾကာင ႏငငသားအာလးကနးမားေရးဝန ေဆာငမႈမား သာတညမ ရရႏငရနအတြက ျမနမာႏငင၏ကနးမာေရးဆငရာမဝါဒ အပါ အဝင ယႏရားတစခလးက ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ၏ ကနးမာေရးစနစႏင အည ျပျပငေျပာငးလရန လအပေနေပသည။

13

ဥးတညခက

ကနးမာေရးသည လသားတငး၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးတစရပျဖစ၍ အစးရ၊တငးရငးသားကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမား (EHOs)၊တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏငအရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား အားလးပါ၀ငေရးဆြသညမဝါဒမားမတစဆငျဖစထြနးလာမည အေျခခကနးမာေရး၀နေဆာငမႈမားက ႏငငသားတငး တနးတခစားခြငရသည ျပညသ႔ကနးမာေရးစနစတစခ ေပၚထြနးလာရန။

အေျခခလမးညႊနမႈမား

၁။ တစမးသားလးႏငဆငေသာ ကနးမာေရးမဝါဒႏင စနစဖြ႔ၿဖးတးတကမႈေဆာင ရြကရာတြင ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစဖြ႔စညးမႈစနစႏငအည ျပညနယ မားတြငလညး ကနးမာေရးဆငရာမ၀ါဒမားက ေဆာငရြကပငခြင ရရမည။

၂။ အလးစေသာကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ 3 (Universal Health Coverage) သည ကနးမာေရးစနစ၏ အဓကမျဖစၿပး ႏငငသားတငးက အေျခခလ႔အခြငအေရး အာမခခကေပးေသာ ပဏာမကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင အေျခခကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အေပၚအေျခခရမညအျပင တနးတညမမႈ (Equality) ႏငသာတည မမႈ (Equity) ရရမည။

မ၀ါဒ အၾကျပခကမား အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလႏငသကဆငေသာ မဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလ4 အတြငး လကရတငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရး ကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမားသည ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႔အစညး (WHO) ၏ ကနးမာေရးဆငရာဥးတညခက အေျခခမမားႏငအည ကနးမာေရး လပငနးမားက လြတလပစြာ ေဆာငရြကခြင႔ ရရမည။

3 ကမာၻ႔ကလသမဂၢ (United Nations)၏ ကမာၻ႔ကနးမာေရးအဖြ (World Health Organization)မ အလးစသာ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈ (Universal Health Coveragemeans)” က ေအာကပါအတငး အဓပၺါယဖြငဆထားပါ သည -

လသားအားလးသည ကနးမာေရးႏငပတသက၍ ကာကြယျခငး၊ ျမငတငျခငး၊ ကသျခငး၊ ျပနလညထေထာငျခငး၊ နာကငမႈ မရသည ကနးမာေရးကသမႈႏငေ စာငေရာကျခငး စသညကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ေငြေၾကးအခက အခမလပ ရရႏငရမည။ ထသ႔ရရႏငရန လသားအားလးအတြကေကာငးမြနၿပး အရညအေသြးျပညမသည ကနးမာ ေရးဝနေဆာငမႈမား၊ ကနးမာေရးလပသားမား၊ ေဆးဝါးႏင နညးပညာမား၊ ကနးမာေရးအတြက ေငြေၾကးအခကအခ ရမားႏင ဆငးရသညလတနးစားအတြက ေငြေၾကးစနစ စသညတ႔ပါဝငေသာ ထေရာကသည ကနးမာေရးစနစ လအပသည။

4 တစႏငငလးက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမတစဆင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးစာခပ (National Peace Accord) ေရးထးၿပး သညေနာက အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးဆြကာ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစႏငငအျဖစသ႔ ကးေျပာငးၿပးသည အခနကာလက ဆလသည။

14

၂။ တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရး ကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမားသည လကရကနးမာေရး ဝနေဆာငမလပငနးမားက ဆကလကေဆာငရြကသြားရနနင စမကနး အသစမားက ေဆာငရြကခြငရရမည။

၃။ တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားမ ထေထာငထားေသာ ကနးမာေရးစမအပခပမႈစနစက အသအမတျပရမည။

၄။ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး ကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမားတြငတာ၀န ထမးေဆာငေနၾကေသာ ကနးမာေရးဝနထမးမားအား အသအမတျပရမည။

၅။ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမား၏ေဒသအတြငး ကနးမာေရးအစအစဥ မားေဆာငရြကရာတြင သကဆငရာ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး ကနးမာေရးအဖြ႔အစညးမားႏင ညႇႏႈငးၿပး ခြငျပခကရၿပးမသာ ေဆာငရြကရမည။

၆။ ကနးမာေရးႏင ဆကႏႊယပတသကေသာ လသားခငးစာနာမႈ အကအညမားႏင ဖြ႔ၿဖးေရး အကအညမားသည ေဒသအတြငးရ တငးရငးသားကနးမာေရးအဖြ႔ အစညးမားႏင လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားမ တညေဆာကထားၿပးေသာကနးမာ ေရးစနစႏင ကကညရမည။

အေထြေထြမဝါဒမား

၇။ အမးသားကနးမာေရး မဝါဒျပျပငေရးဆြရာအဆငတငးတြင တငးရငးသားကနးမာ ေရးအဖြ႔အစညးမားႏင လထအေျချပအဖြ႔အစညး (CSOs)မား ပါ၀ငရမည။

၈။ ကးစကေရာဂါႏငဆငေသာ ကနးမာေရးမ၀ါဒမားက ႏငငေတာလျခေရးမ၀ါဒ မ ေဘာငမားတြင ထညသြငးရမည။

၉။ အစးရသည ပဂၢလကကနးမာေရးဝနေဆာငမႈလပငနးမား စနစတကဖြ႔ၿဖးတးတက ေရးအတြက အားေပးျခငး၊ စစစျခငး၊ ေပါငးစပညႇႏႈငးျခငးမား ျပလပရမည။

၁၀။ ကနးမာေရးလပငနးမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရာတြင ဘကေပါငးစ က႑ေပါငးစႏင႔ ဆကစပပးေပါငးေဆာငရြကရမည။

၁၁။ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစအစးရမ တငးရငးသားေဒသအလက လအပ သည အမးသားကနးမာေရး၀နေဆာငမႈ အသးစရတမားက သာတညမၽစြာ (equity) ခြေ၀ ေပးရမည။

၁၂။ ကနးမာေရးက႑တြင ျပညနယအစးရမ အပခပစမခန႔ခြခြင၊ ဘ႑ာေငြခြေ၀သးစြ ခြငႏင ကနးမာေရး၀နထမးမား ခန႔အပခြငရရမည။

15

၁၃။ ျမနမာႏငငတြင မညသညဒမကေရစစနစကငသးသညျဖစေစ ျပညနယႏငတငး မားတြင ဗဟခပကငမႈမရဘ ေဒသႏငကကညသည မရးဖလာကနးမာေရးစနစက လြတလပစြာ ကငသးခြငရရမည။

၁၄။ ျပညနယမားတြင ကနးမာေရးသငတနးေခၚယရာတြငလညးေကာငး၊ ၀နထမးမား ခန႔အပရာတြငလညးေကာငး၊ ေဒသခဘာသာစကားကြၽမးကငေသာ ေဒသခမား အား ဥးစားေပးရမည။

၁၅။ ကနးမာေရး၀နေဆာငမႈမားက ထေရာကစြာ လပေဆာငႏငရန ကနးမာေရးဝနထမး မား၏စြမးေဆာငရညျမငမားေရးႏင နညးပညာဖြ႔ၿဖးေရးက မျဖစမေနေဆာင႐ြကရ မည။

၁၆။ ကနးမာေရးအစအစဥမားေရးဆြရာတြင ျပညသ႔ကနးမာေရးလပငနးမားက ဥးစား ေပး အေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကရမည။

၁၇။ ျပညသ႔ကနးမာေရး အစအစဥမားခမတရာတြင ေ၀းလေခါငပါးသညေဒသမား၊ နယစပေဒသရ ျပညသလထမား၏ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈလပငနးစဥမားက အထးဥးစားေပးအစအစဥျဖင ခမတအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရမည။

၁၈။ ျပညသ႔ကနးမာေရးက အေထာကအကျပေသာ တငးရငးေဆးပညာရပမားက သ ေတသနျပ ျပနလညေဖာထတၿပး ေရရညအကးျဖစထြနးေရးႏင ႏငငတကာ အဆငမ တးတကျမငမားလာေစေရးအတြက အားေပးလပေဆာငရမည။

၁၉။ သကႀကးရြယအမား၊ ကယဝနေဆာငမခငႏင ငါးႏစေအာကကေလးမား၊ မဘမ ကေလးသငယမား၊ မသနစြမးသမားႏင ဆငးရခ႕တေသာသမားအတြက ကနးမာ ေရးကညေထာကပမႈမားႏင အခမေဆးဝါးကသႏငခြငက သကဆငရာျပညနယ အစးရႏင ျပညေထာငစအစးရမားမ မျဖစမေန စစဥေဆာင႐ြကသြားရမည။

၂၀။ မးဆကပြားကနးမာေရး5ႏင႔ ၅ႏစေအာကကေလးသငယမားအတြက အေျခခ ကနးမာေရး၀နေဆာငမႈမားက အခမရရရမည။

၂၁။ မးယစေဆး၀ါးသးစြသမားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ျပနလညျပစပး ေထာငေပးမႈမား ဥးစားေပးလပေဆာငသြားရမည။

၂၂။ ေဆး၀ါး၊ အစားအစာႏင႔ အဟာရအရညအေသြးထနးခပေရးလပငနးမားက ကမၻာ ကနးမာေရးအဖြ႔၏ သတမတထားေသာ စႏနးႏငအည ကနးမာေရးအဖြ႔အစညး မားက ထေရာကစြာ ႀကးၾကပကြပက ေဆာငရြကသြားရမည။

၂၃။ ကနးမာေရးဆငရာအာမခစနစ (Health Insurance) မားက မျဖစမေန အေကာင အထညေဖာ ေဆာင႐ြကေပးရမည။

5 မ းဆကပြားကနးမာေရးတြင မခငႏငကေလးေစာငေရာကေရး၊ သေႏၶတားျခငးဆငရာကနးမာေရးလညး ပါဝငၿပးျဖစ သည။

16

2? ynma&; rl0g'rsm; (rl=urf;)

17

ေနာကခသမငး

ဤပညာေရးမ၀ါဒ (မၾကမး) သည၂၀၁၅ခႏစ၊ ဧၿပလ၂၄-၂၅ ရကေန႔မား၌ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မစစဥကငးပသည ပညာေရးႏငကနးမာေရး အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညး မား (CBOs) မကယစားလယမား တငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာမ၀ါဒအၾကျပခကမားက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမလ ၃၀-၃၁ ရကေန႔မားတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလန ေရးအဖြ႔အစညးမားမ ျပနလညသးသပ ျပငဆငျဖညစြကခၿပး ၂၀၁၅ခႏစ ေအာကတဘာ လ၂၃-၂၄ ရကေန႔မားတြင (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမား ျပနလညသးသပ ျပငဆငျဖညစြကခပါသည။ ယငးကသ႔ သးသပျပငဆငျဖညစြက၍ ရရလာေသာမၾကမးက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးအသးသး အေျခစကရာေဒသမား သ႔ ENAC မ သြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢ လမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖည စြကမႈမားက ၂၀၁၆ခႏစ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ ကြငးဆငးမႈ ျပလပၿပး ရရလာေသာ ျပငဆငခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခက မားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၆ ခႏစ ေမလ၂၉-၃၀ ေန႔ရကတြင (EAOs) မ ေခါငး ေဆာငမား၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔မားမ အဖြ႔ဝငမားႏင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ ပညာေရးမဝါဒမား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမအႀကမ ထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြး သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယမား ႏငတငးမားမ ရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပားသည ျဖည စြကခကမား ႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား(Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မားျဖစပါသည။

18

6 တကသလ၊ ေကာလပ ႏင အေျခခပညာေရးေကာငးမား။

နဒါနး ပညာေရးမ၀ါဒခမတႏငရန ျမနမာႏငင၏ပညာေရးအေျခအေနက သးသပရာ တြင ဗဟအစးရအဆကဆကသည ပညာေရးမ၀ါဒေရးဆြေရး သးသန႔ဥပေဒျပအာဏာ ရေနၿပး ဗဟမေငြေၾကးေထာကပသည ဘ႑ာေရးအာဏာသည ျပညေထာငစလႊတ ေတာႏင ျပညေထာငစဝနႀကး၏ လကထတြငသာရသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရသည ညႇႏႈငးေဆာငရြကျခငး အခနးက႑တြငသာ လပပငခြငရၿပး၊ ပညာေရးဆင ရာ အေဆာကအအ6 ႏင ယႏရားမားက ပညာေရးဝနႀကးဌာနမ တကရကစမခန႔ခြသည အတြက ဖယဒရယဒမကေရစ ပညာေရးစႏႈနးႏငမကကညပါ။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားေဒသမားအတြငး အေျခခပညာေရးအေဆာကအအ မလေလာကျခငး၊ ေကာငးအဂၤါရပ မျပညမျခငး၊ ပညာသငစရတႀကးမားျခငး၊ ေကာငး ဆရာ၊ ဆရာမမားမလေလာကျခငး၊ လကနကကငပဋပကၡ (သ႔မဟတ) အျခားပဋပကၡ မား ျဖစပြားရာေဒသမားတြင စာသငေကာငးမား မရေတာျခငး၊ နညးသြားျခငး၊ ေကာငး ဖြငလစရနခကချခငး၊ ေကာငးေနအရြယကေလးငယမား ပညာသငခြင ဆး႐ႈးမႈမားျပား ျခငး၊ တငးရငးသားေဒသရ ေကာငးမားတြင သငရးၫႊနးတမးႏင သငၾကားမႈဘာသာ စကား အခကအခမားရျခငး၊ ပညာေရးတြင တငးရငးသားမားႏင အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ျဖစေပၚလကရသည။ အထးသျဖင ႏငငတကာကညေထာကပသည ပညာေရးအသးစရတမားက အသးခၿပး စာသငေကာငးမားတြင ဘာသာေရးစညးရး သမးသြငးမႈမား၊ တငးရငးသားတ႔၏ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကား၊ စာေပမားက ဝါးမျခငး မား လပေဆာငေနၾကသညက အထငအရားေတြ႔ရရသည။ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမား ေဖာေဆာငလာသည အခနကာလမားမ စတငၿပး EAOs နယေျမမားရ တငးရငးသား ေကာငးမားတြင နယစပျဖတေကာအကအညမား တေျဖးေျဖးေလာကလာၿပး လ ေလာကမႈမား မရေတာေပ။ ထ႔ေၾကာင အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလႏင အနာဂတ တြင ေကာငးသေကာငးသားမားအတြက ေကာငးမြနသည ဖကဒရယဒမကေရစျပည ေထာငစက အေျခခသည ပညာေရးစနစတစခ ေပၚထြနးလာႏငေစရန လအပေပသည။

ဥးတညခက

ပညာေရးသည လသားတငး၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးတစရပျဖစေသာၾကာင၊တငးရငးသားလမးအသးသး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႏင ေနာကခသမငးတ႔က ထနးသမးကာကြယႏငရနႏင အမးသားလမႈဘ၀ ျမငမားတးတကရန၊ လြတလပစြာ ကယပငေတြးေခၚေမာျမငမႈမား ရငသနရပတညေရးက အာမခေပးၿပး ႏငငတကာ ပညာေရးႏင ရငေဘာငတနးႏငမည အမးသားပညာေရးစနစတစရပက ဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစစနစႏငအည ေဖာေဆာငရန။

19

အေျခခလမးညႊနမမား၁။ လ႔အခြငအေရးက အေျခခသည ဖကဒရယဒမကေရစ ပညာေရးစနစ ျဖစရမည။၂။ တငးရငးသားလမးမား၏ အမးသားပညာေရးေကာငးမားႏငပဂၢလကေကာငးမား

တရား၀င ရပတညခြငရရမည။ ၃။ ေရရညတညတခငျမေရးအတြက တငးရငးသားလမးအသးသး၏ ဘာသာစကား၊

စာေပယဥေကးမႈႏင သမငးေၾကာငးမားက မပကမယြငးေအာငထနးသမးေစာင ေရာကသည အျပင၊ ပမတးတကေကာငးမြနေအာင ေဖာေဆာငရမည။

၄။ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစတညတခငျမေရးက ေဖာေဆာငေသာ ပညာ ေရးစနစ ျဖစရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမားအသြငကးေျပာငေရးၾကားကာလႏငသကဆငေသာ မဝါဒအၾကျပခကမား။

၁။ အသြငကးေျပာငေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ပညာေရးအဖြ႔အစညးမားက အေကာငအထညေဖာလကရေသာ ပညာေရးစနစႏငပညာေရး၀နထမးမားအား တရား၀ငအသအမတျပ၍ ပညာေရး ရပေငြခေပးျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာင႐ြကေပးရမည။

၂။ အသြငကးေျပာငေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး ပညာေရးအဖြ႔အစညးမားမ ေရးဆြထားေသာ သငရးၫႊနးတမးသည ျပညနယ၊ ေဒသအစးရ၏ ဖယဒရယဒမကေရစအမးသားပညာေရး သငရးစႏႈနးနငခတဆက ထားရမည။

၃။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားေဒသမားအတြငး ႏငငတကာ ပညာေရးဆငရာ အကအညကစၥမား ကညေထာကပရာတြင တငးရငးသားလက နကကငအဖြ႔အစညးမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အ စညးမားႏင တကရကဆကသြယညႇႏႈငးအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရမည။

၄။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင ႏငငမျဖစေနေသာ ကေလးသငယျမနမာ ႏငငသားမားအား ပညာေရးသငၾကားခြငရရေရး ေဆာင႐ြကေပးရမည။

အေထြေထြမဝါဒမား

၅။ ဖကဒရယဒမကေရစျပညထာငစ ပညာေရးစနစတြင ျပညနယအစးရ၊ ျပညနယ လႊတေတာမားမ ပညာေရးက႑၌ ဥပေဒျပခြင၊ အပခပခြင၊ စမခန႔ခြခြငႏင ဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြခြငမား ရရမည။

၆။ ျပညနယမားတြင ျပညနယသ/သားမားက ကယစားျပသညပညာေရးဘတအဖြ႕အစညးက ၎ျပညနယ၏ ပညာေရးက ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ပညာ ေရးစႏႈနးမားႏငအည လြတလပစြာျပဌာနးခြင အေကာငအထညေဖာခြင ရရမည။20

၇။ ပညာေရးဆငရာအခြငအာဏာက သကဆငရာျပညနယအလက၊ ေဒသအလက၊ ေကာငးအလက လြတလပစြာ စမအပခပပငခြင ရရမည။

၈။ တကသလ၀ငတနးစာေမးပြ၊ အရညအေသြးစစစာေမးပြမား ဖကဒရယဒမကေရစ ပညာေရးစႏႈနးႏငအည ျပညနယတငးရ ဆငရာပညာေရးအငစတကးရငးမား ႏင ပဂၢလကေကာငးမားအတြက လပပငခြငေပးႏငရန ဥပေဒျပ႒ာနးရမည။

၉။ တငးရငးသားဘာသာစကားမားက ထနးသမးကာကြယျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတက ေအာငျမႇငတငျခငးက ျပညနယအစးရ၊ ေဒသဆငရာအစးရ၊ ၄ငးျပညနယတြငးရ ဆငရာတငးရငးသားပညာေရး အဖြ႔အစညးမားႏင သကဆငရာပညာေရးအဖြ႔ အစညးတ႔မ ပးေပါငးေဆာငရြကခြငႏင စမခန႔ခြပငခြငရရမညျဖစၿပး လအပခက မားက ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရမ ကညေထာကပမႈမား ျပရမည။

မတခက။ ။ ဖကဒရယဒမကေရစပညာေရးစႏႈနးက ဆကလက႐ာေဖြရန။

၁၀။ တငးရငးသားလမးမား၏ အမးသားပညာေရးေကာငးမားက မမတ႔၏အမးသား ျပညနယမားတြငသာမက သကဆငရာတငးရငးသားမားေနထငေသာ အျခားေဒ သမားတြငလညး လြတလပစြာ ဖြငလစခြငရရမည။

၁၁။ ျပညနယတစခႏင တစခအၾကား ေကာငးေျပာငးသငၾကားႏငေရးအတြက ျပည နယမားပးေပါငးညႇႏႈငးၿပး စႏႈနးတပညာေရးစနစက အသအမတျပကငသးရမည။

၁၂။ တငးရငးသားစာေပ ေရရညတညတခငျမေရးအတြက ျပညနညအစးရ႐းမားတြင သကဆငရာတငးရငးသားစာက ပးတြ႐းသးစာအျဖစ ထားရရမည။

၁၃။ မခငဘာသာစကားအေျချပႏငဘာသာစကားစပညာေရး (Mother Tongue Based Multilingual Education) စနစက မလတနးအဆငမစတင၍ အဆငဆင တးခ႕ၿပး အဆငျမငဒဂရ (Advanced Degree) မား သငၾကားေပးႏငေရးအတြက သကဆငရာျပညနယအစးရမ ျပ႒ာနးေပးပငခြင ရရမည။

၁၄။ တကသလမားႏင ေကာလပမားတြင တငးရငးသားဘာသာစာေပႏင တငးရငးသား ေလလာေရး (Ethnic Social Study) တ႔က အထးျပသငယႏငေသာဌာနမား ထားရရမည။

၁၅။ ေကာငးပညာေရးစနစအျပင အသကေမြး၀မးေကာငးပညာေရး (Vocational Education) မားက တငးရငးသားေဒသအလပအကငမားႏငဆကစပ၍ အျခား ဘာသာရပမားနညးတ အဆငျမငပညာ (Higher Education) ထ သငၾကားေပးႏင သည ပညာသငဌာနမား ဖြငလစထားရရမည။

၁၆။ မႀကပညာေရးစနစက အေျခခပညာေရးနညးတ မသငမေနရ အခမပညာေရးစနစ အျဖစ ပညာေရးဝနႀကးဌာန လကေအာကတြင ထားရရမည။

21

၁၇။ အေျခခပညာေရးက မလတနးမ အထကတနးေအာကအဆင7 (Junior Secondary) အထ အခမမသငမေနရ (Free and Compulsory) ပညာေရးစနစႏင အထကတနး အထကအဆင8 (Senior Secondary) က အခမပညာေရးစနစ ျဖစရမည။

၁၈။ မသနစြမးသမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ပညာေရးလကလမးမမသမား၊ သငယမႈ အခကအခရသမား (Learning Disability) အတြက လတငးအကး၀င (Inclusive) ပညာေရးမ၀ါဒမားက ခမတကငသးရမည။

၁၉။ အသကအရြယကန႔သတထားျခငးမရပ မမ၀ါသနာပါသည ပညာရပမားက ေလ လာဆညးပးမႈမား ျပလပႏငသည ဘ၀တစသကတာ စဥဆကမျပတေလလာ ႏငျခငး (Lifelong Learning) ပညာေရးစနစက ထားရရမည။

၂၀။ ႏငငသားတငး ေကာငးျပငပပညာေရး (Non-formal Education) ႏင ေကာငး တြငးပညာေရး (Formal Education) အၾကား တရား၀ငကးေျပာငးပညာသငခြင ရရႏငေရးအတြက ဥပေဒျပ႒ာနးေပးရမည။

၂၁။ ကာယ/ဉာဏလပသားမားအတြက ပညာသငၾကားႏငေရး အခြငအလမးမားက လပသားေကာလပမား (Community/ Labor College) ဖြငလစေပးရမည။

၂၂။ ေဝးလေဒသမားႏင အထးလအပခကရေသာေဒမားရ ပညာေရးနယပယမားတြင အထးစမခကမား လပေဆာငေပး၍ ပညာေရးရပေငြမား ပမတးျမႇငေပးရမည။

၂၃။ အစာအာဟာရေကၽြးေမြးေရးအစအစဥမားအပါအဝင ေကာငးကနးမာေရးလပ ငနး မားအေကာငအထညေဖာရန ေကာငးအပခပေရးေကာငစ၊ ျပညနယကနး မာေရးဌာနမားႏင ျပညေထာငစကနးမာေရးဌာနမား ညႇႏႈငးေဖာေဆာငရမည။

၂၄။ ပညာေရးနယပယတြင မးယစေဆး၀ါးမား၊ အဂတလကစားမႈႏငခြျခားဆကဆမႈမား ကငးရငးေရးအတြက အထးမ၀ါဒမားခမတရမညအျပင ပညာေရး၀နထမးမား၊ ေကာငးသ/သားမား၏ လျခေရးဆငရာမ၀ါဒမားက ေရးဆြရမည။

၂၅။ သငရးၫႊနးတမးမားျပစရာတြင ဖကဒရယဒမကေရစ အမးသားပညာေရးသငရး ၫႊနးတမးစႏႈနး အၫႊနးေဘာငႏငခတဆကၿပး သကဆငရာျပညနယအစးရႏင ပညာေရးဘတအဖြ႔တ႔ ပးေပါငးေရးဆြႏငေရးအတြက လအပသညေငြေၾကးႏင နညးပညာမားက ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရ (Federal Government) မ ကည ပပးရမည။

၂၆။ သင႐းၫႊနးတမးတြင တငးရငးသားလမးအသးသး၏ သမငး၊ စာေပယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကား၊ ဓေလထးတမးအပါအ၀င အေျခခကနးမာေရး၊ အားကစား၊ ကာယပညာ၊ လမႈေပါငးသငးဆကဆေရး၊ အႏရသပညာ၊ ျပညသ႔နတ၊ ႏငငေရး

7 အထကတနးေအာကအဆငတြင တကသလဝငတနးမတငမအတနးေအာကအဆငႏင အေျခခမလတနးမားအၾကားတြငရသည အတနးမားပါဝငသည။ 8အထကတနးအထကအဆငတြင တကသလဝငတနးမတငမအတနးမားႏင တကသလဝငတနးအတနးပါဝငသည။

22

9အေျခခပညာ၊ အသကေမြး ဝမးေၾကာငးပညာႏင အဆငျမငပညာမားပါဝငသည။

သပၸ၊ လ႔အခြငအေရး၊ စဥးစားေတြးေခၚမႈစြမးရည၊ ၿငမးခမးေရးႏငပတသကသည အသပညာဘာသာရပမားက ထညသြငးသငၾကားေပးရမည။

၂၇။ ေဒသလအပခကႏငကကညသည သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးေစာငေရာက မညအသပညာမားက သင႐းၫႊနးတမးတြင ထညသြငးသငၾကားေပးရမည။

၂၈။ ေရးဥးသင (မႀက) ပညာေရး၊ အေျခခေကာငးပညာေရးႏင အဆငျမငပညာေရး စနစသည ေကာငးသ/သားမားက ဗဟျပ၍ လြတလပေသာ ပညာေရးဆငရာ သေတသနျပမႈမားက အားေပးျမႇငတငရမည။

၂၉။ စဥဆကမျပတ ဘကစစစေဆးအကျဖတျခငး (Continuous and Comprehen- sive Assessment)၊ ကေလးဗဟျပစစေဆးအကျဖတျခငး (Student-centred Assessment)၊ သငယမႈကျမငတငေသာ စစေဆးအကျဖတျခငး (Formative Assessment) မားက ကငသးရမည။

၃၀။ သငယမႈက ထေရာကေစရန ေကာငးသားႏငဆရာအခးက ေကာငးသား-၂၅း ဆရာ-၁ ျဖငထားရမည။

၃၁။ ပညာသငဆႏငပညာသငေထာကပေၾကးမားက ပညာေရးအဆငတငး9တြင ထားရရမည။

၃၂။ ပညာေရးဝနထမးမားခန႔အပရာတြင အရညအခငးျပညမသည ေဒသခတငးရငး သားမားအား ဥးစားေပး ခန႔အပရမည။

၃၃။ ဆရာ၊ဆရာမမား၏ဂဏသကၡာႏငအည ဘဝရပတညမႈႏင စြမးရညျမႇငတငမႈ မားက စဥဆကမျပတ လပေဆာငေပးရမည။ အထးလအပခကရေနေသာ ေဒသ မားတြင တာဝနထမးေဆာငေနေသာ ပညာေရးဝနထမးမားက အထးအကးခစား ခြငရေစရမည။

၃၄။ ေကာငးသား/သမား၊ ဆရာ/မမားသည အသငးအဖြ႔မား၊ သမဂၢမား လြတလပစြာ ဖြ႔စညးခြငျပေပးရမည။

၃၅။ ပညာေရးဝနႀကးဌာနသည သးျခားေဆာငရြကႏငေသာဌာန ျဖစရမည။

၃၆။ ဘာသာေရးအရ လႊမးမးမႈ၊ ခပျခယမႈ မရေစရ၊

၃၇။ အမတအေပၚမဟတဘ မမႀကကႏစသကေသာ ဘာသာရပက ေ႐ြးခယသငယ ခြင ရရမည။

၃၈။ အထကတနးႏင တကသလတြင တငးရငးသားတစဘာသာ ကငသးရနႏင ေကာငးသား မား (optional/ elective subjects) အျဖစ အျခားဘာသာရပကလညး ေရြးခယသငၾကားႏငသည။

23

3? ajr,m rl0g'rsm; (rl=urf;)

24

ေနာကခသမငး

ဤေျမယာမ၀ါဒ (မၾကမး) သည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ မတလ ၂၅-၂၇ ရကေန႔မား၌ ENAC မ စစဥကငးပသည စးပြားေရးဆငရာမ၀ါဒမားအပငး (၁) ေျမယာႏင သဘာ၀ သယဇာတမ၀ါဒ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညး မား (CBOs) မ ကယစားလယမား တငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာ မ၀ါဒအၾကျပခက မားက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမလ ၃၀-၃၁ ရကေန႔မားတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားမ ျပနလညသးသပျပငဆငျဖညစြကခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာက တဘာလ ၂၃-၂၄ ရကေန႔မားတြင (CSOs) ႏင (CBOs) မကယစားလယမား ျပနလည သးသပျပငဆငျဖညစြကခပါသည။ယငးကသ႔ သးသပျပငဆငျဖညစြကၿပး ရရလာေသာ ဤမၾကမးက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးအသးသး အေျခ စကရာေဒသမားသ႔ ENAC မသြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား ေဒသအတြငးရ (CSOs) ႏင (CBOs) ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပ ျပငဆငျဖညစြကျခငးမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလက ဖြ႔စညး ထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ ၍ ရရထားေသာေျမယာမဝါဒ (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမအႀကမ ထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊(CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယ မားႏငတငးမားမရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမား တြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာ မတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာမဝါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

25

နဒါနး

ေျမယာမ၀ါဒခမတႏငေရးအတြက ျမနမာႏငင၏ေျမယာအေျခအေနက သးသပရာ တြင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး (၁) ႏငငေတာ၏ အေျခခမေခါငးစဥေအာက အပဒ-၃၇ (က)10 တြငေဖာျပထားေသာ ေျမယာႏငပတသကေသာလမးၫႊနမ၊ ၂၀၁၂ လယယာဥပေဒ (ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးဥပေဒ) ႏင (၂၀၁၄) အမးသားေျမ အသးခမႈမ၀ါဒ (မၾကမး) တ႔သည စးပြားေရးပငရငမား၊ ျမနမာအစးရတပမေတာ အပါ အဝင လကနကကငအဖြ႔အစညးမား၊ အႀကးစားေျမယာပငဆငႏငေရးအတြကသာ အကးျဖစေစပါ သည။ လက႐ေျမယာမဝါဒမားသည ေျမယာျပနာႏင ေျမယာအျငငး ပြားမႈမားက ေျဖ႐ငးေပးႏငသည ယႏရားမားမရပါ။ ၿငမးခမးေရးမားျဖစစဥ မတငမႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥကာလမားအတြငး ႏငငအႏ႔တြင ျပညသတ႔၏ လယယာေျမမားက မတရားသမးယခမႈႏင ဆး႐ႈးခၾကေသာလယယာေျမမားအတြက ေလာေၾကးေငြေပးျခငး လညး မရေပ။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားျပညသလထအကးက ျဖစထြနးေစမည ႏငင တကာ စခနစၫႊနးမား၊ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစစနစႏင ကကညသည ေျမယာမဝါဒမားက ခမတျပ႒ာနးကငသးသြားရန လအပသည။

ဥးတညခက

ကယပငျပ႒ာနးခြင အာမခခကအျပညအ၀ရေသာ ဖကဒရယဒမကေရစျပည ေထာငစက တညေဆာကရာတြင တရားမတမႈကငးမၿပး ေခတႏငေလာညမႈ မရေသာ လယယာေျမဥပေဒအားလးက ဖကသမး၍ ကား-မ တနးတေရးအပါ အဝင တငးရငးသားျပညသအားလးအတြက ေရရညအကးျဖစထြနးမည တရား မတမႈရေသာ ေျမယာပငဆငမႈ၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊ အသးခမႈရသည ေျမယာမဝါဒ မား ျဖစေပၚလာရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား၁။ ေျမယာႏငပတသကေသာမ၀ါဒမား၊ ဥပေဒမားေရးဆြရာတြင ေဒသခဌာေနတငးရငး

သားရးရာဓေလထးတမးမားက အေျခခၿပး ဖကဒရယကငသးေသာႏငငမား၏ ႏငငတကာစခနစႏႈနးမားႏငအည ေရးဆြရမည။

၂။ လက႐ေျမယာျပနာေျဖရငးျခငးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရး၊ အမးသား ျပနလညသငျမတေရးျဖစစဥက အေထာကအကျပေစႏငေသာေျမယာမဝါဒကေရး ဆြရာတြင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစဖြ႔စညးပက အေျခခ၍ေရးဆြရမည။

၃။ ေဂဟစနစက မပကစးေစဘ ေတာငသလယသမားမားသည ကယပငဆငသည10 ႏငငေတာသည ႏငငေတာရေျမအားလး၊ ေျမေပၚေျမေအာက၊ ေရေပၚေရေအာကႏင ေလထအတြငးရ သယဇာတပစၥညးအားလး၏ ပငရငးပငရငျဖစသည။ 26

လယယာေျမ(သ႔မဟတ) ဥယဥျခေျမမား၊ ေတာငယာေျမမားေပၚတြင (ဓေလထး တမးႏငအည) အစားအစာဖလမႈ (Food Security) ရရန လြတလပစြာ သးႏစကပး ခြငရသညမက အေျခခရမည။

၄။ တငးရငးသားျပညသလထတြင လြတလပ၍ စညးစနစကေသာ ေျမယာစမခန႔ခြ ပငခြငရသညမက အေျခခရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား။

၁။ ေျမယာဆသညမာ ေရ၊ ေျမ၊ ေတာေတာင၊ သစေတာႏင ၎တ႔ႏငဆကစပသည သဘာဝအရငးအျမစမားအားလး ပါဝငသည။

၂။ သကဆငရာ မလဌာေနတငးရငးသားလမးမားသည သကဆငရာေျမယာ၏မလ ပငရငျဖစၿပး ျပညေထာငစသညလညး သကဆငခြငရရမည။

၃။ မညသညႏငငျခားသား၊ ဧညႏငငသားႏင ႏငငသား (ျပ) ခြငရသမားမ ေျမပငဆင ခြငမရေစရ။

၄။ ေျမယာပငဆငျခငး၊ ခြေ၀ျခငး၊ အသးျပျခငးမားႏငပတသကသည ဥပေဒမားက ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစဖြ႔စညးပႏင ျပညနယဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမား တြင တကစြာ ေရးဆြျပ႒ာနးေဖာျပရမည။

၅။ သကဆငရာေဒသတြငရေသာ တငးရငးသားမားပငဆငသညသမငးေၾကာငးဆငရာေျမရာ၊ ေဒသအမတအသား အေခၚအေ၀ၚမားက ဖကဆးျခငး၊ ေျပာငးလသတ မတျခငး မျပလပရနႏင ျပနလညေဖာေဆာငထနးသမးကာကြယခြင ရရမည။

၆။ ေျမပငဆငမႈအကယအဝနးက အကန႔အသတထားရရမည11 အျပင အမားျပညသ ပငဆငခြငႏင ဓေလထးတမးပငဆငခြငတ႔က အကန႔အသတျဖင ထားရရမည။

၇။ ပဂၢလကပငေျမမား၊ လယယာေျမ၊ သာသနာေျမမားက အသြငေျပာငးရာတြင ေဒသခတငးရငးသားျပညသမားထမ သေဘာထားရယ၍ တာဝနယမႈႏငတာဝနခမႈ ရရမည။

၈။ လကရျပညေထာငစဆငရာ ေျမဧရယာမားက ဥပေဒျပ႒ာနး၍ အသးခလပါက ေဒသချပညသလထ၏ သေဘာတညမႈက ရယရမည။

၉။ ျပညသလထပငဆငေသာ ေျမမားက ၎တ႔၏သေဘာတညမႈက ရယရမညအျပင ထကသငေသာတနဖး ေပးေဆာငျခငးမရပ သမးဆညးျခငးမျပရ။

၁၀။ ျပညနယအစးရသည မမျပညနယအတြငးရ ဌာေနတငးရငးသား ျပညသလထ သေဘာဆႏၵႏငအည ေျမယာစမခန႔ခြပငခြငရသည။

11 တစဥးတစေယာကအပါအဝင ကမၸဏမား ကသ႔ အစအဖြ႔ျဖငပငဆငခြငအားလးကဆလသည။ 27

12ဥပမာ - ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႕၊ တြငးထြကပစၥညးႏင ကၽြနးသစမား ပါဝငသည။

၁၁။ ေျမယာႏငသကဆငေသာ အခြနမားက ျပညနယအစးရမ စမခန႔ခြပငခြငရရမည။

၁၂။ မလေျမပငရင၏ သေဘာတညမႈမရပ သမးဆညးထားေသာ ေျမမားက သကဆင ရာေျမရငမားထ ျပနလညေပးအပရမည။ ျပနေပး၍မရေသာ ေျမမားအတြက ဥးစြာ ေျမအစားထးေလာေၾကး၊ ေျမအစားထးေလာေၾကးမရေသာ ေျမယာမားအတြက ကာလတနဖးအတငး ေလာေၾကးေပးအပရမည။

၁၃။ ေျမယာျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင ရးရာဓေလထးတမးႏင လမႈေရးတရားမတ မႈက အေျခခ၍ ပြငလငးျမငသာသည သးျခားလြတလပေသာ တရားစရငေရးစနစ ရရမည။

၁၄။ ေျမယာျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင ပထမအဆငအေနျဖင ေျမယာႀကးၾကပေရး ေကာမတႏင အရငေဆာငရြကၿပး မေျပလညပါက ေျမယာအထးျပတရားရးမား တြင ဆကလကေျဖရငးရမည။ ေျမယာႀကးၾကပေရးေကာမတတြင အာဏာပင အဖြ႔အစညးမားသာမက လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားလညး ပါဝငရမည။

၁၅။ ေျမယာပငဆငျခငးဆငရာ စမခန႔ခြမႈျပရာတြင အမးသမးႏငအမးသားမား အခြင အေရး တနးတညမမႈ ရရမည။

၁၆။ သကဆငရာျပညနယအစးရမ ေကး႐ြာဘပငေျမမားက ျပနလညေဖာထတ သတ မတေပးရမည။

၁၇။ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ မလေျမမားက ထနးသမးေစာငေရာကေသာအားျဖင ေရာငးချခငး၊ လႊေျပာငးျခငးအတြက သးသန႔ေျမယာမ၀ါဒ ခမတေဆာငရြကရမည။

၁၈။ ဘးဘြားပငေျမမား၊ ဓားမဥးခေျမမားက သကဆငရာေျမယာဥပေဒမားမ အသ အမတျပၿပး သားစဥေျမးဆက ပငဆငခြငရရေရး ေဆာငရြကေပးရမည။

၁၉။ ေျမယာႏင႔ပတသတေသာ ဗဟသတအသပညာမားက ေကာငးသင႐းၫႊနးတမး ထတြင ထညသြငးသငၾကားရမည။

အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလႏင သကဆငေသာ မဝါဒ( မၾကမး) အၾကျပခကမား

၂၀။ ေျမယာမဝါဒကေရးဆြရာတြင “အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလဆငရာ” အေျခခမ မားက ထညသြငးေရးဆြရမည။

၂၁။“အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလ”တြင ျပညနယမားတြငေဒသခလထႏငသဘာဝ ပတဝနးကငက ထခကနစနာေစႏငသည အႀကးစားစမကနးမား၊ အထးစးပြား ေရးဇႏင တနဖးႀကးေသာသယဇာတ12 တးေဖၚထတယသးစြျခငးလပငနးမားက ရပဆငးထားရမည။

28

၂၂။ “အသြငကးေျပာငးေရး ၾကားကာလတြင” ျပညသလထ ေျမယာပငဆငသည လကမတမားက သကဆငရာျပညနယအစးရက တရား၀င အသအမတျပရမည။ ထကသ႔ ေျမယာပငဆငသညလကမတက တရားဝငအသအမတျပရာတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားမ တရားမတစြာျဖင ျပညသ လထအား အသအမတျပထတေပးၿပးသည ေျမယာပငဆငခြငႏင လပပငခြင လကမတမားက သကဆငရာျပညနယအစးမ တရား၀ငအသအမတျပရမည။

၂၃။ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားသည ၎တ႔နယေျမ အတြငးေျမယာက စမခန႔ခြရာတြင ေျမယာမ၀ါဒ၊ ေျမယာဥပေဒႏင အေကာင အထညေဖာမညယႏရားမား ထားရရမည။

၂၄။ အစးရစစတပ၊ အျခားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားအပါအ၀င မညသညအဖြ႔ အစညးႏင ပဂၢလမားမ ျပညသလထလပကငအသးျပလကရေသာ မညသည ေျမယာမးကမဆ သမးဆညးျခငး လးဝမျပလပရန ဥပေဒျပ႒ာနးရမည။

29

4? obm0o,HZmwqdkif&m

rl0g'rsm; (rl=urf;)

30

ေနာကခသမငး ဤသဘာ၀သယဇာတဆငရာ မ၀ါဒ (မၾကမး) သည (၂၀၁၅) ခႏစ၊ မတလ (၂၅-၂၇) ရကမားေန႔တြင တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပ ေသာ စးပြားေရးဆငရာမဝါဒမား အပငး (၁) ေျမယာႏငသဘာ၀သယဇာတမ၀ါဒဆငရာအလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမား လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာ မ၀ါဒအၾကျပခကမားက (၂၀၁၅) ခႏစ၊ ေမလ (၃၀-၃၁) ရကေန႔မားတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလန ေရးအဖြ႔အစညးမားမ ျပနလညသးသပျပငဆငျဖညစြကခၿပး (၂၀၁၅) ခႏစ၊ေအာကတ ဘာလ (၂၃-၂၄) ရကေန႔မားတြင (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမား ျပနလည သးသပ ျပငဆငျဖညစြကခသည။ ယငးကသ႔ သးသပျပငဆငျဖညစြက၍ ရရလာေသာမၾကမးက တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညး အသးသး အေျခစကရာေဒသမားသ႔ ENAC မ သြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက (၂၀၁၆) ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးေနာက ရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင (EAOs)၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔မားႏင အလပရေဆြးေႏြးပြ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ သဘာ၀သယ ဇာတဆငရာ မဝါဒမား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမ အႀကမထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယမားႏငတငးမားမရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈ မား(Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရက မားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမား မဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပ လပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

31

နဒါနး

သဘာဝသယဇာတသည ယခလကရ ျမနမာႏငင၏ႏငငေရး၊ ၿငမးခမးေရး တည ေဆာကေရးႏင အမးသားျပနလညသငျမတေရးတြင အလြနအေရးႀကးေသာ အခနး က႑တြငရေနၿပး စနစတက ကငတြယရမညအရာ ျဖစသည။ အထးသျဖင သဘာဝ သယဇာတႏင ပတသကၿပး (၁) ပငဆငခြင၊ (၂) ထတယသးစြပငခြငႏင အကးအျမတ ခြေ၀ခစားခြင၊ (၃) ထနးခပပငခြငႏင စမခန႔ခြပငခြငႏင (၄) ဆးျဖတပငခြင စသညတ႔ သည ဌာေနေဒသခတငးရငးသားလမးမား၏ လကထတြငရရမည။ အထကပါ လပပင ခြငႏင အာဏာမားအတြက မညသ႔ပစျဖစသငသညက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြငး ႏင ငေရးေဆြးေႏြးပြမတစဆင ေပၚေပါကလာမည ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစတြင ကငသးအေကာငအထညေဖာရန သဘာ၀သယဇာတဆငရာမဝါဒမား ခမတထားရန လအပသည။

ဥးတညခက

သဘာ၀သယဇာတႏငပတသက၍ သကဆငရာျပညနယအတြငးရ တငးရငး သားျပညသမား ပငဆငခြင၊ သးစြပငခြင၊ စမခန႔ခြပငခြငႏင ဆးျဖတပငခြငရေရးက အေျခခသည ဖကဒရယဒမကေရစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည ေရးဆြေသာ မဝါဒ ျဖစေပၚလာေစရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား

၁။ သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရးတြင ေဒသခတငးရငးသားလမးမားသည ဖက ဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ အပခပမႈစနစေအာက၌ ေရရညတညတခငျမေသာ သဘာ၀သယဇာတစမခန႔ခြမႈစနစက ကငသးပငခြငႏင ပါဝငဆးျဖတပငခြင ရေရး က အေျခခရမည။

၂။ အႀကးစားစမကနးမား၊ အထးစးပြားေရးႏင တနဖးႀကးေသာ သယဇာတတးေဖာ သးစြရာတြင ပထမဥးစားေပးအေနႏင ေဒသခလထထမ လြတလပစြာ သေဘာထား ရယရန အသေပးျခငးျဖင ၄ငးတ႔၏သေဘာတညမႈက ရယသည ႏငငတကာစခန စၫႊနး (FPIC)13က အေျခခရမည။

၃။ လ႔စြမးအငအရငးအျမစက ဗဟျပ၍ သယဇာတအေပၚ မချခငးေလာခေရးက ဥးတညေသာမ၀ါဒက အေျခခရမည။

13လြတလပစြာ သေဘာထားရယရန အသေပးျခငးႏင သေဘာတညမႈ ရယျခငး (Free, Prior and Informed Consent)32

မဝါဒအၾကျပခကမား

အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလဆငရာ မဝါဒမား

၁။ “အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင” ေဒသချပညသလထက ထခကနစနာေစ ႏငသည အႀကးစားစမကနးမား၊ အထးစးပြားေရးဇနႏင တနဖးႀကးေသာ သယဇာ တ14 တးေဖာသးစြျခငးလပငနးမားက “ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ” ရရသည ကာလအထ ရပဆငးထားရမည။

အေထြေထြမ၀ါဒမား

၁။ တငးရငးသားျပညနယမားရ သဘာ၀သယဇာတအားလး၏မလပင႐ငသည သကဆငရာတငးရငးသားျပညနယမားရ ဌာေနတငးရငးသားျပညသလထျဖစၿပး ျပည ေထာငစမလညး သကဆငခြင ရရမည။

၂။ ေလထ၊ေရထႏင ေျမေပၚေျမေအာကရ သဘာ၀အရငးအျမစမားအပါအဝင ဌာေန တငးရငးသားမား၏ ရးရာဓေလအစဥအလာအရ ပငဆငကငသးလာေသာ သဘာ၀သယဇာတစမခန႔ခြမႈစနစမားက အသအမတျပအာမခသည ဥပေဒတစရပက ျပ႒ာနးရမည။(မတခက။ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင ဆကလကေဆြးေႏြးသြားရန သေဘာထားခမတထားသည။)

၃။ သဘာဝသယဇာတမားက စမခန႔ခြေရးဆငရာကစၥရပမားသည ျပညနယအစးရ လကထတြင ထားရၿပး ျပညေထာငစအေရးႏငဆကစပေသာ ကစၥရပမားက ျပည ေထာငစအစးရနင ပးေပါငးေဆာငရြကသြားမည။

၄။ သဘာဝသယဇာတႏငပတသကၿပး ထတယသးစြခြင၊ တကရကအကးအျမတခြ ေဝခစားခြင၊ ထနးခပခြင၊ စမခန႔ခြပငခြငႏင ဆးျဖတပငခြငအာဏာစသည ျပည နယအစးရ၏ လပပငခြငမားက ဖယဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒထတြင ေရးဆြျပ႒ာနးရမည။

တရားဥပေဒႏင စမခန႔ခြေရးမေဘာင -

က။ သဘာဝသယဇာတ ထတယေရာငးခမႈအတြက စမခန႔ခြရာတြင ပြငလငးျမင သာ၍ အားလးပါဝငေသာမဟာဗဟာ ခမတရမည။

ခ။ သဘာဝသယဇာတစမခန႔ခြေရးအတြက တရားဥပေဒစးမးေစမည ဥပေဒမား က ေရးဆြျပ႒ာနးကငသးရမည။

ဂ။ ေရန၊ သဘာဝဓါတေငြ႔ႏင သတတးေဖၚေရးအပါအဝင အျခားေသာသဘာဝ သယဇာတ ထတယေရာငးခမႈမားသည ေကာငးမြနေသာ အေကာကအခြန

14ေရန၊ ဓာတေငြ႔ ႏင အျခားတြငးထြကပစၥညး မားတးေဖာသးစြျခငးလပငနးမား ႏင ကၽြနးသစ အပါအဝင အျခားသစမားထပလပျခငးမား။ 33

ရရႏငေရးအတြက ထထေရာကေရာက ပးေပါငးစမခန႔ခြရမည။

စမးသပေလလာျခငးႏငလပပငခြင -15

က။ ပထဝေျမအေနအထားစမးသပေလလာျခငးႏငပတသကၿပး ေနာကခသမငး ေၾကာငးႏင ေနာကဆးရ သတငးအခကအလကမားရယၿပးျပညသလထက ချပရမည။

ခ။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ထခကနစနာမႈမား ရ/မရအေပၚ အေျခခၿပး လပပငခြင ခေပးရမည။

ဂ။ လပပငခြငခေပးျခငး အဆငဆငတြင ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး ကြမးကငသ ပညာရငမားေကာမတအဖြ႔တြင ေဒသခမားပါဝငရမည။

ဃ။ စမးသပေလလာျခငးႏငပတသက၍ အခနကာလအတဆးႏင စကကရယာ မားက အကန႔အသတႏင လပေဆာငရမည။ စမးသပေလလာသညကာလ တြင ထတယေရာငးခခြငမရရ။

တာဝနယမႈႏငတာဝနခမႈ -

က။ စမကနးဆငရာ သေဘာတစာခပမားက ေဒသခတငးရငးသားလထအပါ အဝင ျပညသလထအား ချပရမည။ သေဘာတစာခပ ခးေဖာကေသာအဖြ႔ အစညးအား ထေရာကစြာ အေရးယမႈေဆာငရြကရမည။

ခ။ စမကနးတြင ပါဝငရငးႏးျမႇပႏေသာကမၸဏမား၏ ပငဆငမႈႏင ပါဝငရငးႏး ျမႇပႏမႈ အတငးအတာပမာဏအသးသးက ပြငလငးျမငသာစြာ ချပရမည။

ဂ။ တကမနကနေသာ ေငြေရးေၾကးေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာစာရငးမားက လထအားချပရမည။

၅။ တငးရငးသားျပညနယမားအတြငးရ သဘာဝသယဇာတမား ထတယသးစြျခငး အေပၚ ျပညေထာငစအစးရနင ျပညနယအစးရအၾကား အေကာကအခြနမားခြေ၀သးစြမႈအခးက ဖကဒရယဒမေရစျပညေထာငစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင တက စြာျပဌာနးရမညအျပင စမးသပေလလာျခငးႏငလပပငခြင၊ တာဝနယမႈနင တာဝန ခမႈက နညးဥပေဒေရးဆြ ျပ႒ာနးသညအခနတြင ထညသြငးေဆြးေႏြးသြားရမည။

အခြနေကာကချခငး -

က။ ရငးလငးၿပးတစသမတတညးရကာ စဥဆကမျပတ တးျမႇငေကာကခႏငေသာ အခြနေကာကခေရးစနစက ခမတရမည။

ခ။ အခြနဝငေငြမားက ေသခာစြာ စာရငးျပစရမည။ 15သဘာဝသယဇာတ တးေဖာျခငး ကတရားဝင လပကငရန လငစငမား ထတေပးျခငးမား ပါဝငသည။34

ဂ။ အခြနဘ႑ာေငြ ႀကးၾကပျခငးႏငအခြနစာရငးစစေဆးမႈက အားေကာငးေစရန လြတလပသည စစမးစစေဆးေရးေကာမရငမားထားရ၍ အေကာငထညေဖာ ရမည။

အခြနဘ႑ာေငြမားက မေဝအသးျပျခငးႏင စမခန႔ခြျခငး -

က။ ႏစစဥသးကနကစရတျမငမားမႈက ေခာေမြ႔ေစျခငး၊ ႏငင၏ဘ႑ာေငြ မဟတ ဘ ျပငပ(သ႕မဟတ) အျခားမလာေသာ အသးစရတမားက ႏငင၏ဘ႑ာေငြ အသးစာရငးတြင ထညသြငးစမခန႔ခြရမည။

ခ။ သဘာဝသယဇာတ ထတယေရာငးချခငးမရရေသာ အခြနႏငဝငေငြမားက မေဝ အသးျပျခငးအပါအဝင တငးရငးသားျပညနယအဆင ဘ႑ာဝငေငြ မေဝအသးျပျခငး ပေသနညး(Revenue Sharing Formula)က ဥပေဒျဖင ေရးဆြျပ႒ာနး အေကာငအထညေဖာရမည။

ဂ။ အစးရပငႏင စစတပပငစးပြားေရးလပငနးမားမ ေပးေဆာငရမည အခြန ပမာဏက ရငးလငးစြာသတမတၿပး ေကာကခရမည။

အစးရ (သ႔မဟတ) ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား-

က။ အစးရပငႏင ႏငငပငသယဇာတ ထတလပသည စးပြားေရးလပငနးမားအ တြက အျခားစးပြားေရးလပငနးမားနညးတ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈက အေျခခသညဥပေဒမားက ျပ႒ာနးေပးရမည။

ခ။ တကရငးလငးမႈမရေသာ တာဝနႏငအခနးက႑၊ ျပညသပငဘ႑ာေငြက အလြ သးစားျပလပျခငး၊ အားနညးေသာ စမခန႔ခြမႈႏငကယကးစးပြားေမာကး မႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အကငပကျခစားမႈမားက စနစတက ကငတြယ ေျဖရငးရနအတြက ဥပေဒမားျပ႒ာနးၿပး အေရးယရမည။

၆။ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင သဘာဝသယဇာတႏငပတသကသည ရငးႏးျမႇပႏမႈ ႏငစမကနးတစခချပလပပါက သဘာ၀ပတ၀နးကငထခကမႈအေပၚ အကးသက ေရာကမႈရ/မရဆနးစစျခငး(EIA)16၊ လမႈဘ၀အေပၚ အကးသကေရာကမႈရ/မရ ဆနးစစျခငး(SIA)17၊ ကနးမာေရးဆးကးသကေရာကမႈ ရ/မရ ဆနးစစျခငး (HIA)18၊ ပဋပကၡျဖစႏငေျခအတြက ဆနးစစျခငး(CIA)19ႏင အျခားလအပေသာ ဆနးစစျခငးတ႔က တငးရငးသားျပညသမား သရနားလညေအာင စနစတကရငး လငးချပၿပးမ ၎ျပညသလထ၏သေဘာတညခကျဖင အေကာငအထညေဖာရ မည။ သဘာ၀သယဇာတပစၥညးမားက တးေဖၚ/အသးျပၿပးလင ၎အားမလပင ရငထသ႔ ျပနလညအပႏရမည။

16သဘာ၀ ပတ၀နးကငထခကမႈအေပၚ အကးသကေရာကမႈရ/မရ ဆနးစစျခငး (Environmental Impact Assessment17လမႈဘ၀အေပၚ အကးသကေရာကမႈ ရ/မရ ဆနးစစျခငး (Social Impact Assessment)18ကနးမာေရးဆးကးသကေရာကမႈ ရ/မရ ဆနးစစျခငး (Health Impact Assessment) 19ပဋပကၡျဖစႏငေျခအတြက ဆနး စစျခငး (Conflict Impact Assessment) 35

ေဒသအေပၚထခကနစနာမႈကစမခန႔ခြျခငး -

က။ ထခကႏစနာမႈဆငရာဆနးစစေလလာမႈမားအတြက ရငးလငးတကေသာ မဝါဒမား ခမတရမည။

ခ။ စမကနးမား စတငအေကာငအထညမေဖာမ ေဒသခတငးရငးသားျပညသမား က ႀကတငအသေပးျခငးႏင ၎တ႔၏လြတလပစြာ သေဘာထားထတေဖာ ခြငရသည အားလးပါဝငႏငေသာ တငးရငးသားလထသေဘာထား ရယမႈက ျပလပရမည။

ဂ။ စမကနးျပလပသညဧရယာတြင ေဒသခတငးရငးသားလထႏငအမးသမးမား ၏ဘ၀လျခမႈအေပၚ ျဖစေပၚလာမည ထခကနစနာမႈမားက ကာကြယရမည အျပင သဘာ၀သယဇာတ ထတယသးစြၿပးေနာက ျဖစေပၚလာသည ထခက နစနာမႈမားက ျပနလညကစားျခငးႏင ျပစပးေထာငေရးလပငနးမားက ေဆာင႐ြကရမည။

ဃ။ ေဒသခတငးရငးသား လထႏငCBOs/CSOမား ျပလပသည သဘာ၀ပတ၀နး ကငထခကမႈအေပၚ အကးသကေရာကမႈရ/မရ ဆနးစစျခငး(EIA)၊ လမႈဘ၀ အေပၚအကးသကေရာကမႈရ/မရ ဆနးစစျခငး (SIA) ၊ ကနးမာေရးဆးကး သကေရာကမႈ ရ/မရဆနးစစျခငး(HIA)၊ ပဋပကၡ ျဖစႏငေျခ အတြကဆနးစစ ျခငး (CIA) ႏင အျခားလအပေသာဆနးစစျခငးတ႔က အသအမတျပရမည။

၇။ သဘာ၀သယဇာတမား ထတယေရာငးခေရးတြင ေလလာစစေဆးရနအတြက ပညာရင၊ ေဒသခလထအေျချပအဖြ႔အစညး(CBOs)မားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အ စညး(CSOs)မား ပါဝငဖြ႕စညးထားေသာ လြတလပသည ေစာငၾကညေလလာေရး ေကာမရငႏင စစမးစစေဆးေရးေကာမရငမားက လြတလပစြာဖြ႔စညးခြငႏငေလလာစစေဆးခြငတ႔က ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ထညသြငးေရးဆြထားရမည။

၈။ သဘာ၀သယဇာတမ ရရေသာအကးအျမတမားက တငးရငးသားျပညနယမား အတြငးရ ကနးမာေရး၊ လမႈေရး၊ ပညာေရး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ မးဆကသစ ရနပေငြႏင အျခားဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ျပနလညအသးျပရမည -

က။ ကနးမာေရးႏငပညာေရးအတြက ဘ႑ာေငြက ပမရငးႏးျမႇပႏရမည။

ခ။ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အဓကလအပသည အေျခခအေဆာကအ20မား ကေဆာကလပ၍ တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရမည။

ဂ။ ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးအတြက အသးျပေသာ ဘ႑ာေငြႏငအသးစရတစမ ခန႔ခြမႈစနစက ေသခာစြာႀကးၾကပရမည။

20လမး၊ တတား၊ ေကာငး၊ ေဆးရ စသညတ႔ပါဝငသည။36

၉။ သဘာဝသယဇာတစမခန႔ခြေရးတြင ႏငငတကာကမၸဏႏင ေငြေၾကးေထာကပသမား၏ပးေပါငးပါဝငမႈက စနစတက လမးၫႊနႀကးၾကပရမည။

ႏငငတကာကမၸဏမား၏အခနးက႑ -

က။ ကမၸဏမား၏လမႈေရးဆငရာတာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈႏငလပငနးမားက ႏငင တကာစခနစႏႈနးမားႏငအည အေကာငအထညေဖၚရမည။

ခ။ ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားတြင ေဒသခတငးရငးသားလထ၏ သေဘာတည မႈက အေလးထားရယရမည။

ဂ။ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာျပညတြငး ဥပေဒအားနညးေနပါက ႏငငတကာဥပေဒ ႏငစခနစႏႈနးအတငး လကနာအေကာငအထညေဖၚရမည။

ႏငငတကာအသငးအဝငး၏အခနးက႑ -

က။ ႏငငတကာေငြေၾကးေထာကပေသာ အဖြ႔အစညးမားသညအားလးပါဝငေရး ဆြဆးျဖတသည လပငနးအစအစဥခမတေရးက အားေပးေထာကပရမည။

ခ။ ေစာငၾကညေလလာျခငးႏငလပငနးအေကာငအထညေဖၚျခငးမားသည ႏငငတကာ စခနစႏႈနးမားႏငအည ေဆာငရြကရမည။

(မတခက။ ႏငငတကာအသငးအဝငး၏အခနးက႑က ဆကလကေဆြးေႏြးရန)

၁၀။ သဘာဝသယဇာတႏငပတသကေသာ ဗဟသတအသပညာမားက ေကာငးသငရး ၫႊနးတမးတြင ထညသြငးသငၾကားေပးရမည။

၁၁။ သဘာဝသယဇာတမား ထတယေရာငးခရာတြင အခနတအတြငး အလြနအကၽြ ထတယျခငးမျပပ ေဂဟစနစပကစးမႈ ေလၽာကေအာင စနစတကထတယသည မဝါဒမား ခမတရမည။

၁၂။ နစနာဆးရႈးမႈအတြက ကစားႏငေသာဥပေဒမားက ျပဌာနးေပးရမည။

37

5? pkdufysKd;a&;qkdif&m rl0g'rsm; (rl=urf;)

38

ေနာကခသမငး ဤစကပးေရးမ၀ါဒ (မၾကမး) သည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ စကတငဘာလ၂၆-၂၇ ရကေန႔ မား၌ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပေသာ စးပြားေရး ဆငရာမ၀ါဒမား အပငး (၂) စကပးေရးဆငရာမဝါဒ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငး သားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငး သားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မေခါငးေဆာငမားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပ အဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာမ၀ါဒအၾကျပခကမားက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ေအာကတ ဘာလ ၂၃-၂၄ ရကေန႔မားတြင (CSOs)ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ျပနလညသးသပျပငဆငျဖညစြကခပါသည။ ယငးကသ႔ သးသပျပငဆငျဖညစြက၍ ရရလာေသာ ဤမၾကမးက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညး အသးသးအေျခ စကရာေဒသမားသ႔ ENAC မသြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs)ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာသးသပ ျပငဆငျဖညစြကမႈမားက (၂၀၁၆) ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးေနာက ရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘ နားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင (EAOs)၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထား ေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင အလပရေဆြးေႏြးတစခ ထပမျပလပ၍ ရရ ထားေသာ စကပးေရးမဝါဒမား ျဖစပါသည။

ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး)မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမ အႀကမထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယ မားႏင တငးမားမရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပား သညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပ အဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထား ေသာ မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

5? pkdufysKd;a&;qkdif&m rl0g'rsm; (rl=urf;)

39

21အစးရစကခငးသညသးႏမားကသာစကရျခငး။

နဒါနး

စကပးေရးမ၀ါဒခမတႏငေရးအတြက ျမနမာႏငင၏စကပးေရးမ၀ါဒက သးသပရာ တြင ႏငငေတာဗဟမ စမကနးသးႏမား စကပးရနခမတျခငး၊ တစသးစကသညမဝါဒမား ခမတျခငး၊ ကမၼဏမားႏင ေငြကသာအားေပးေသာမ၀ါဒမား21၊ ဓာတႏငႏငငျခားမးေစမားက ဥးစားေပးေသာမ၀ါဒမား၊ ကနေလာငသညမ၀ါဒမား၊ ေစးကြကထနးခပသည မ ၀ါဒမား၊ စးပြားေရးလပငနးရငမားက ေစးကြကထနးခပသညမ၀ါဒမား ျဖစျခငးတ႔ ေၾကာင စကပးေရးဖြ႔ၿဖးတးတကလာရန လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာႏငမႈေထာကပေပးသညမ၀ါဒမား မရသေလာကျဖစသည။ ထ႔အျပင မး႐းဗဇေျပာငးလထားေသာမးေစ (GMO)၊ ကမၼဏမားထနးခပေသာ စကပးေရးဆငရာရငးႏးျမႇပႏမႈ (Contract Farming)၊ လယသမားမား၏စကပးေရးအတြက ေခးေငြအတးမားျခငး၊ စပါးေစးကြက မရျခငး၊ စကပးေရးအေၾကာငးက နားမလညသည၀နႀကးမား အစဥအဆကအပခပ ျခငး၊ စကပးေရးႏင သကဆငသညကြမးကငသညပညာရငမား ေနရာေပးမႈအားနညး ျခငးတ႔ေၾကာင စကပးေရးနညးပညာႏင သးႏကကညမႈမရ၍ စကပးေရးက႑ ပမ ဆတယတလာေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။

လယလပသ လယပငရမညအစား (၂၀၀၈) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ပဒမ (၃၇-က)တြင ေရ၊ ေျမ၊ သစေတာသယဇာတမားက ႏငငေတာပငျပလပထားျခငး၊ (၂၀၁၂) ေျမ ယာဥပေဒအရ ကမၼဏမားက (၅၀၀) ဧကမ (၅၀၀၀) ဧကယထားႏငျခငး၊တငးရငးသား ျပညနယႏင တငးရငးသားျပညသမား ပါ၀ငမႈမရသညဗဟခပကငမႈစနစ ျဖစေနျခငး ႏင ျပညသလထ လပကငစားေသာကသည ေျမယာသမးဆညးျခငးတ႔သည စကပး ေရးမဝါဒႏင တကရကဆကစပေသာေၾကာင စကပးေရးဆငရာမဝါဒမားက အဖက ဖကမ ျပျပငေျပာငးလရန လအပေနေပသည။

ဥးတညခက

ေဂဟစနစႏငလကေလာညေထြၿပး နညးပညာအေထာကအကျပ စကပးေရးစနစ ျဖင အဟာရျပည၀ေသာ အစားအစာမားက လတငးဖလစြာရရေစေရး၊ ေဒသႏင လကေလာညေထြေသာသးႏမားက လြတလပစြာ စကပးပငခြင၊ စမပငခြငႏင ဆးျဖတပငခြငရသည ေတာငသလယသမားတ႔၏ လမႈစးပြားက ျမႇငတငႏငသည စကပးေရးစနစ ထြကေပၚလာရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား

၁။ ဌာေနတငးရငးသားျပညသမားအကးက ဥးစားေပးသည စကပးေရးစနစက ေဖာေဆာငရမည။

40

22အေျခခလ႔အခြငအေရးဆသညမာ ကေလးမားအတြက အထးလအပခကဆငရာ၊ ကား-မဆငရာ၊ ေတာငသလယသမားဆငရာ၊ အလပသမားဆငရာ၊ အစားအေသာကဆငရာလျခမ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စသညမားႏငပတသကေသာ အခြငေရး မားက ဆလသည။

23လယလပသဆသညမာ ဌာေနတငးရငးသား လယလပသမားျဖစၿပး သရငးငား၊ သးစားငားရမးလပေဆာငသ၊ အခစား၊ ေန႔စားႏင လယလပသားမားက ရညညႊနးျခငးမဟတပါ။

၂။ အျပညျပညဆငရာစႏႈနးႏငအည ႏငငတကာအေျခခလ႔အခြငအေရး22 မားဆင ရာ သတမတခကမားႏင ေရရညတညတခငျမသညဖြ႔ၿဖးေရးက အေျခခသည စကပးေရးမ၀ါဒ ျဖစရမည။

၃။ ေဒသဖလေရးႏင တစႏငတစပင စကပးေရးက အားေပးကညသညအေျခခမ ျဖစရမည။

၄။ ေရရညတညတခငျမၿပး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလကမထခကေစေသာေခတမ စကပးေရးနညးစနစ ျဖစရမည။

၅။ ေဒသစကပးသးႏႏင မးေစ႔မားႏင ၎၏မပငခြငက ကာကြယေပးသညအေျခခမ ျဖစရမည။

၆။ ဌာေနတငးရငးသားျပညသမား၏ ေဒသထြကသးႏမား ခငမာသညေစးကြကစး ပြားေရးစနစတစခ ေဖာေဆာငေပးမည အေျခခမ ျဖစရမည။

၇။ စကပးေရးစနစသည ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး တာ၀နယမႈ၊ တာ၀နခမႈရေသာ အေျခခမ ျဖစရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ “အသြငကးေျပာငးေရး ၾကားကာလ”တြင လကရခြငျပထားေသာအႀကးစား စက ပးေရးလပငနးမားႏင အသစထပမခြငျပျခငးမားက ရပဆငးရမည။

၂။ စကပးေျမဆသညမာ လယ၊ ယာ၊ ဥယာဥၿခ၊ ကငးကၽြနး၊ ေျမႏကၽြနး၊ ဒေရေတာ ႏင ေတာငယာစကပးေျမမား ပါ၀ငသည။

၃။ စကပးေရးဆငရာမ၀ါဒမားက ျပညေထာငစအစးရႏင သကဆငရာျပညနယအစး ရ၊ ေဒသႏရအစးရအဖြ႔ဝငမား၊ ဥပေဒပညာရငမား၊ တတသပညာရငမား၊ CSOs/CBOs ႏင ေဒသခတငးရငးသားျပညသမား ပးေပါငးေရးဆြရမည။

၄။ လယလပသ23လယပငဆငခြင ရရမည။

၅။ ျပညပႏငငမ ေရြ႕ေျပာငးေရာကရလာေသာသမားသည လယယာေျမကပငဆင ခြင မရဘ၊ ငားရမးလပပငခြငသာ ရသည။

၆။ ေဒသခ ေတာငသလယသမားမားသည မမေဒသႏငကကညသည မးေစမားႏင

41

24ႏစတ၊ ႏစရညသးႏ မားပါဝင၍ ဥပမာ အားျဖင ကြနး၊ ပဥးကတး၊ ရာဘာ အစရသည သစပငမးမားပါဝငသည။25ေတာငသလယသမားဟဆရာတြင ဥယာဥၿခသမားလညး ပါ၀ငသည။26အခြနေပးေဆာငမညေတာငသမား အတြက ေဒသထြက စးပြားျဖစသးႏမားအေပၚ အခြနကငးလြတခြငကသ႔ေသာ အခြငအေရးႏင ေရာငးဝယသမားအတြကတရားမၽတေသာအခြနစနစက ဆလသည။

သးႏမား24က လြတလပစြာ ေရြးခယစကပးပငခြင၊ ပငဆငခြငရရမည။

၇။ ေဒသရငးမးေစ႔မားႏင အပငဗဇအရငးအျမစမားက ထနးသမးျမႇငတငရန၊ ၎တ႔၏ မပငခြငအား ေတာငသလယသမားမားသာ ပငဆငသည။

၈။ ေတာငသလယသမား25 အသငးအဖြ႔မားအား လြတလပစြာဖြ႔စညးခြငႏင လႈပရား ခြင ရရမည။

၉။ ေဒသထြကစးပြားျဖစသးႏမားအေပၚ မတေသာ26 အခြနေကာကခသညစနစ ရရ မည။

၁၀။ ကမၸဏမားႏင အစးရဌာနဆငရာမားက စကပးေရးက႑အေပၚ လက၀ါးႀကး အပသညဥပေဒမားက ဖကသမးရမည။

၁၁။ တငးရငးသားေဒသမားတြင ျပလပမည စကပးေရးလပငနးမားက ေဒသချပည သလထပငဆငေသာ ေျမမားအား ပဂၢလက (သ႔) ႏငငျခားကမၸဏမားမ စကပး ေရးလပငနးမား ေဖာေဆာငရာတြင သကဆငရာျပညနယလႊတေတာႏင ေဒသ ချပညသမား၏ သေဘာထားဆႏၵရရမသာ အေကာငအထညေဖာရမည။

၁၂။ စကပးေရး အသကေမြး၀မးေကာငး၊ အတတပညာ သငေကာငးမားႏင တကသလမားအတြက နညးပညာႏင ေစးကြကျမႇငတငေရး သေတသနဌာန မားအား ေဒသႏငလကေလာညေထြစြာ တညေထာငတးခ႕ဖြငလစထားရရမည။ စကပးေရးဆငရာ သေတသနလပငနးမားက ထေရာကစြာ စနစတက တးျမႇင ေဆာငရြကသြားရမည။

၁၃။ ေဒသခတစႏငတစပင လယယာစကပးေရးလပကငသမားအတြက လယယာ ေျမပငဆငေရး ေဖာေဆာငရမည။

၁၄။ ေဒသစားနပရကၡာဖလေရးသည အဓကအေျခခလအပခကျဖစ၍ လေလာက ေသာ စကပးေျမမားက ေဖာေဆာငရမည။

၁၅။ ေတာငသလယသမားမား၏ ေဒသထြကကနမားကျမႇငတငၿပး လယယာထြက ကနပစၥညးမားအား လြတလပစြာ ေရာငး၀ယေဖာကကားႏငေသာ ျပညတြငး ျပညပေစးကြကထြနးကားလာေစရန ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမား မ ေဖာေဆာငေပးရမည။

၁၆။ ေဒသႏငလကေလာညေထြၿပး ေဒသခလထက အကးျပေသာ နညးပညာ အေထာကအကျပ စကပးေရးစနစက အသပညာေပးျဖန႔ျဖး၍ အေကာငအထည

42

27ေျမယာႏငပတသကသညအႀကးစားစမကနမား၊ ေရ၊ မးေစမား၊ ဓါတေျမၾသဇာ၊ ဓါတ ႏင ေဆး၀ါးမား၊ ေမြးျမေရးလပငနးမား အပါအဝင အျခားစကပးေရးႏင ဆကစပသညကစၥမားကဆလသည။

ေဖာရမည။

၁၇။ စကပးေရးအတြက အသးျပမညဘ႑ာေငြမားက သကဆငရာျပညနယမားက လြတလပစြာ စမခန႔ခြပငခြင ရရမည။

၁၈။ ရးရာဓေလစကပးေရးနညးစနစျဖင လယယာေျမအသးျပမႈက အသအမတျပ၍ ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင လပေဆာငေပးရမည။

၁၉။ လကရတညရေနေသာ စကပးေရးလပငနးမားက သေသတနျပလပကာေဒသ ႏငကကညေသာ စကပးေရးမဟာဗဟာမား ခမတၿပး အေကာငအထညေဖၚ ရမည။

၂၀။ စကပးေရးက႑ႏင စပလဥး၍ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမ ေခး ေငြမားေပးအပသညယႏရားတစရပ ေဖာေဆာငေပးရန အရေငြ(Subsidies)ထားရေပးရမည။

၂၁။ စကပးေရး အေျခခလအပခကျဖစေသာ ေရအရငးအျမစထနးသမးေရးႏင စမ ခန႔ခြေရး မ၀ါဒမားက ေရးဆြအေကာငအထညေဖာရမည

၂၂။ စကပးေရးလပငနးမား27ႏငဆကစပေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ မ၀ါဒမားက ေခတႏငအည ေရးဆြရမည။

၂၃။ သဘာ၀ေျမၾသဇာျဖစေသာ ၾသဂနစ (Organic) ေျမၾသဇာမား ပမထတလပသး စြတတေစရနႏင တးတကထြနးကားလာရန သဘာ၀ေျမၾသဇာၾသဂနစ ထတ လပသည နညးပညာမားက ေတာငသလယသမာမားႏင ျခေျမေတာငသမားက လကေတြ႔အသးျပႏငေအာင ေဆာငရြကေပးရမည။

၂၄။ သဘာ၀သစေတာမားက ထနးသမးႏငေရး၊ ေျမဆလႊာထနးသမးေရး၊ သစေတာ မား မျဖနးတးေရး၊ သစေတာမား စကပးေရး၊ တစႏငတစပငသစပငစကပးမႈ မားက လပကငႏငေရးအတြက ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမားမ ဥပေဒမား ျပဌာနးေပးရမည။

၂၅။ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျပညနယအတြငးရ တငးရငးသားမား၏ေျမယာ မားက ငားရမးလပပငခြင၊ ပငဆငခြငႏင တားျမစခြငဥပေဒမားက သကဆငရာ ျပညနယမ ျပဌာနးေပးရမည။

၂၆။ ဘနးအစားထး စကပးေရးလပငနးမားႏင ပတသကသညမ၀ါဒမားက ခမတ ေပးရမည။

43

28စကပးေျမမားအတြငး ပငလယေရင၀ငေရာကျခငးမ ကာကြယေပးႏငရနအတြက ခငမာေသာတာတမမား ေဆာကလပထားရရမည အျပင ျမစေခာငးမား၊ ေရႏတေျမာငးမား ေရစးေရလာေကာငးမြနေစရန ေဖာေဆာငျခငးႏင အျခားလအပသည ကာကြယထနးသမးမႈ မား ေဖာေဆာငျခငးမားက ဆလသည။

၂၇။ စကပးေျမမားအား သဘာ၀ေဘးအႏရာယ28ႏင လေၾကာငျဖစေသာ ေဘး အႏရာယမားမ ႀကတငကာကြယရနႏင ပကစးသြားေသာ စကပးေျမမားအား အလငအျမန ျပနလညထေထာငႏငရန စမကနးမား ခမတေဆာငရြကရမည။

၂၈။ လကရအေျခအေနတြင ေျမဆလႊာက ပကဆးေစသည ဓါတေျမၾသဇာအသးျပ ျခငးက အထးစမခကခမတ၍ တားဆးပတပင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက ေပးရမည။

၂၉။ ေတာငေပၚေဒသမားရ စကပးေျမမားေဖာေဆာငရာတြငသဘာဝပတဝနးကငထခကမႈနညးႏငသမနညးေစၿပး စကပးလပကငေစရနအတြက ကနးျမငလယ ယာေျမမားက ေဖာေဆာငေပးရမည။

၃၀။ စကပးေရးသးနအေပၚ မတည၍ ႏစရညစကပးေခးေငြ ထတေပးရမည။

၃၁။ စကပးေရးအေျခခ စကမႈစးပြားေရးစနစက ေဖာေဆာငရမည။

44

6? jynfwGif;ae&yfpGef@cGmwdrf;a&Smifolrsm; (IDPs) ESifh 'kuQonfrsm; (Refugees) qkdif&m rl0g'rsm; (rl=urf;)

45

ေနာကခသမငး

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၁၇-၁၈ ရကေန႔တြင တငးရငသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပေသာ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသ (IDPs)29ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ဆငရာမဝါဒ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသား ႏငငေရးပါတမား (EPPs) မေခါငးေဆာငမားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔ အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးျခငးအားျဖင ရရလာေသာမ၀ါဒအၾကျပခကမားက တငးရငး သားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးအသးသး အေျခစကရာေဒသမားသ႔ ENAC မ သြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖည စြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ကြငး ဆငးမႈျပလပၿပးေနာက ရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလည မႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန (EAOs)၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလက ဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒမား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမ အႀကမ ထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊(CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ျပညနယမား ႏငတငးမားမ ရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Com- mon Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမား မဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထား ေသာ မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

နဒါနး ႏစေပါငး (၇၀) နးပါးျဖစပြားေနသည ျပညတြငးစစအန႒ာရ၊ သဘာဝေဘးႏင အျခား ျပညတြငးပဋပကၡမားေၾကာင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား30 (IDPs) ႏင စစေျပး ဒကၡသညမား (Refugees) ယေန႔တင ေနရပမျပနႏငဘ နယစပတစေလာက 29Internally Displaced Persons30ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား (IDPs) ႏင ဒကၡသညမား (Refugees) ဆသညမာ မမေနရပဌာေနက စြန႔ခြာတမးေရာင ေနရေသာ တငးရငးသားလမးမားဆလသည။ 46

သနးႏငခေသာ စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမး ေရာငသမား (IDPs) ကစၥက အစးရအဆကဆကက တာဝနယေျဖရငးႏငျခငး မရသည အျပင ၎တ႔၏အေျခအေန ပမဆးရြားလာရာ ျမနမာျပည၏ အဓကအေျခခလမႈ ျပနာတစခအျဖစ တညရေနပါသည။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားေဒသအသးသးရ (IDPs) ႏင (Refugees) မားသည မမဆႏၵအတငး လျခစြာ မမတ႔ျပနလသည မရငး ေဒသသ႔ ျပနလညေနထငရန၊ အျခားအဖြ႔အစညး (သ႔) အပစမားေခါငးပျဖတမႈ မျပႏင ေစရနႏင ရသငရထကသည အခြငအေရးမားရရေစရန ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား၊ ျမနမာႏငငအစးရ၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား၊ (IDPs)ႏင (Refugees)ကယစားျပအဖြ႔မားသည ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပး ဒကၡသညမား (Refugees) အေျခအေနမားက အေျခခၿပး မ၀ါဒမား ခမတၾကရမည ျဖစသည။

ဥးတညခကဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစအတြငး အတတကြ ၿငမးခမးစြာ ယဥတြေနထင ႏငရနအတြက ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင ဒကၡသညမား (Refugees) သည ၎တ႔ အခြငအေရးအတြက ႏငငတကာစခနႏငအည ေရရည တညတသည လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ရရရနႏင ၎တ႔ဆႏၵအတငး မရငးေဒသသ႔ ေဘးကငးလျခ၍ လ႔ဂဏသကၡာႏငအည ျပနလညေနထငရန။

အေျခခလမးညႊနမမား

၁။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) အား -

က။ ျပညတြငးအေျခအေန ေကာငးမြနလာသညႏင ဂဏသကၡာရစြာျပနႏငရန မမတ႔ကယပငဆးျဖတခကျဖင ၎တ႔၏ မရငးေဒသသ႔ေသာလညး ေကာငး ၊ ေဆြမးရရာအရပေဒသသ႔ေသာလညးေကာငး၊ တာဝနရသမား စစဥေပးေသာေနရာမားသ႔လညးေကာငး ျပနႏငေအာင စစဥေဆာင႐ြက ေပးရမည။

ခ။ ႐ပပငးဆငရာ၊စတပငးဆငရာ၊ဥပေဒေၾကာငးဆငရာမားေထာကပရာတြင ခြျခားဆကဆမႈမား လးဝမျပလပရ။

၂။ ေနရပျပနလာမည ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပး ဒကၡသညမား (Refugees) အား အေျခခေနထငရနႏင ေရရညတညတေသာ အသကေမြးဝမးေၾကာငး ျပႏငရနအတြက သငေတာေသာ ေျမယာပငဆငခြင၊ ပစၥညးပငဆငခြငႏင အျခားအလပအကငအခြငအလမးမား စစဥေဆာင႐ြကေပး ရမည။

47

၃။ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈႏင လမႈေရးရာဝနေဆာငမႈမားက ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) မမ ကယမမရပတညႏငရန အနညးဆး (၃) ႏစ ကညေထာကပေပးရမညအျပင၎တ႔ ကယတင ေရရညရပတညနငရနအခြငအလမးမား ဖနတးေပးရမည။ ၎အျပင အထးအကညလအပသမားအတြက သးသန႔အကအည ေဖာေဆာငေပးရမည။

၄။ လြတလပစြာသြားလာနငေရးႏင မညသညလမႈကယဆယေရးအဖြ႕အစညးႏင မဆ တကရကဆကသြယ၍ အကအညရယႏငရမည။ ထကသ႔ေသာ အကအည မားသည ႏငငတကာစခနစႏႈနးအျပင သကဆငရာေဒသႏငကကညသည အကအညေပးျခငးဆငရာ သတမတခကမေဘာငႏငအည ေဖာေဆာငရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) က -

က။ စစမနေသာၿငမးခမးေရးႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြေအာငျမငမႈရရၿပးမသာ လငေနရပသ႔ ျပနလညေနရာခထားေရး ေဆာင႐ြကရမညအျပင အစးရ၊ တပမေတာႏင တငးရငးလကနကကငအဖြ႕အစညးမားမ ၎တ႔အား လျခစတခမႈ အာမခခက အျပညအ၀ေပးရမည။

ခ။ အပဒ (က) ပါ အေျခအေနသ႔မေရာကရမ ၾကားကာလ၌ မမဆႏၵအရ ေနရပျပနလသမားသည ျပနလညအေျခခရန လအပခကမားအတြက ႏငငတကာလ႕အခြငအေရးအျပင ေဒသခတငးရငးသားလမးမား၏ ပပး ကညမႈႏငအည သကဆငတာ၀နရသမားထ အကအညရယႏငရမည။

၂။ ေနရပျပနလညေနရာခထားေရး လပငနးစဥ၊ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ လပငနးစဥမားႏင အေကာငအထညေဖာမႈျဖစစဥတြင တငရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႕အစညးမား၊ ျမနမာႏငငအစးရ၊ ႏငငတကာအသငးအ၀နး မား၊ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ပါဝငေသာ ေကာမတမား၊ ဒကၡသညအေရးေဆာင႐ြကေနေသာ လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင ဘာသာေရးအဖြ႔အစညးမား မျဖစမေန ပါ၀ငရမည။

၃။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) အား ျပနလညေနရာခထားေရးမေဘာငမားႏင အစစဥမား ခမတ အေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကရာတြင သကဆငရာအဖြ႔အစညးမားႏင ပါဝင သငပါဝငထကသမားမ သကဆငရာေဒသႏင ေလာညမႈရၿပး နငငတကာစခန စႏႈနးမားႏငအည ပြငလငးျမငသာစြာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႐ြကရမည။

၄။ ႏငငေတာႏင သကဆငရာျပညတြငးျပညပအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင---48

က။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) အတြကလအပသည အေျခခလမႈအေဆာကအအမားႏင အျခားလအပသညအကအညမား ဖနတးေပးျခငးႏင အာမခမႈရမႈက ဖနတးေပးရမည။

ခ။ ထသ႔စစဥေပးရာတြင ၎တ႔၏ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးႏငလမႈအဖြ႔ အစညးအဂၤါရပႏငအည စစဥေဆာင႐ြကရမည။

၅။ မမမလေနထငခေသာေဒသက မျပနနင၊ မျပနလပ ျပညတြငးရ အျခားတစေနရာ ရာသ႔ေနထငလသမားက ျပနလညေနရာခမညေနရာသည ေရရညတညတခင ျမေသာ လပကငစားေသာကရသညေနရာမး ျဖစရမည။

၆။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) မ -

က။ အေၾကာငးတစတရာေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ မမဆႏၵ(သ႔မဟတ) မမ ကယပငဆးျဖတခကအရေသာလညးေကာငး၊ မမမလေနထငခသည ေဒသတြင ျပနလညအေျခခေနထငရနဆႏၵမရသမားအား၊ ျပနလညေနရာ ခထားမညေနရာသည ေရရညတညတခငျမေသာ အလပအကငႏင အျခား အသကေမြးဝမးေကာငးျပႏငသညေနရာမး ျဖစရမည။

ခ။ ၄ငးတ႔ကယတင ထေနရာမားက လကခအတညျပရန ေကာငးမြနစြာ ေလလာႏငခြငရရမည။

၇။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ တမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ၏ လၿခေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက အထးဂ႐ျပရမညအျပင တပမေတာအပါဝင မညသညလကနကကငအဖြ႔အစညးမားမဆ ေျမျမႇပမငးမား က ျပနလညရငးလငးရနႏင ထပမသးစြျခငး မျပရ။

၈။ ကယဝနေဆာငမခငမား၊ ကေလးသငယ၊ သကႀကး႐ြယအမား၊ မသနစြမးသမား၊ မဘမမားကေလးသငယမားအတြက အထးဝနေဆာငမႈလအပခကမားက လစ လရႈျခငးမျပရနႏင ထလအပခကမားက အေကာငအထညေဖၚေဆာင႐ြက ေပးရမည။

၉။ နငငေတာသည -

က။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs)ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees)၏ ဒကၡသညစခနးမားတြင ရရထားေသာပညာေရးစနစမား၊ ကနးမာေရး၊ အသကေမြးဝမးေကာငးလကမတမားက အသအမတျပေပး ရမည။

49

ခ။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs)ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ေနရပျပနလညေရာကရခနတြင ပညာဆကလကသငၾကားႏင ေရးအတြက အထးအစအစဥအျဖစ စစဥေဆာင႐ြကေပးရမညအျပင ေကာငးပညာေရးက စခနစႏႈနးျပညမစြာ အထးဂ႐ျပေဆာင႐ြကရမည။

၁၀။ ေနရပျပနသမားအေျခခေနႏငရန ေနရပျပနေရးေကာမတအသးသးမ ေဆာင ႐ြကေပးေသာေျမေနရာမားတြင ဆငရာေဒသချပညသမားႏငညႇႏငးၿပး ပါဝင ပတသကသအားလး သေဘာတအဆျပသညမဝါဒႏငအည ေဆာင႐ြကရမည။

၁၁။ ျပနလညေနရာခထားေရးအတြက ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ၏ဆႏၵအရ မလေနရာမားတြင ျပနလညေနရာခထားႏငရန ထေနရာမား၌ တပစခနးမား၊ အျခားအေျခခ ေနထငသမားရပါက ရပသမးျခငးႏင ေ႐ြ႕ေျပာငးေပးျခငး ျပရမည။

၁၂။ ေနရပျပန ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡ သညမား (Refugees) အားလးက ႏငငသားျဖစျခငးဥပေဒႏငအည ေသခာစြာ စစစၿပး ႏငငသားအျဖစ အျပညအဝသတမတ၍ ႏငငသားမတပတငႏင အျခား လအပေသာ စာ႐ြကစာတမးမား ထတေပးရမည။

၁၃။ ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ေနရပျပနေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး လပငနးစဥမားအားလး ေအာငျမငၿပးစးသညအထ ႏငငတကာအကအညေပးသည အဖြ႔အစညးမားသည ေဒသချပညသမားႏင ညႇႏငးၿပး အေထာကအပ႔မားလေလာကစြာ ဆကလက ေပးရမည။

၁၄။ ေနရပျပနေရးအစအစဥက ႏငငတကာ စခနစၫႊနးမားႏငအည လပေဆာင ရာတြင ေခါငးပျဖတျခငးအမးမးမ လြတကငးရနအပါအဝင လ႕အခြငအေရးက ကာကြယရနႏင ၎ကခးေဖာကပါက အေရးယေဆာင႐ြကရန ေဒသခတငးရငး သားကယစားလယမား ပးေပါငးပါဝငေသာ တရားဥပေဒစးမးသညယႏရား ထားရရမည။

၁၅။ စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ေနရာျပနလညခထားေရးအစအစဥ မစတငမ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသ (IDPs) မားက ဦးစြာစနစတက ေနရာခ ထားၿပး ျဖစရမည။ ထသ႔လပေဆာငရာတြင မမေနရပရငးသ႔ မျပနနငသမား အတြကလညး သငေလာေသာေနရာ ခထားေပးရမည။

၁၆။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ျပနလညအေျခခမညေနရာမားတြင ၄ငးတ႔ႏငေဒသခမားအၾကား တစဦးႏငတစဦးနားလညမႈရရန ျပလပေပးရမည။ ထ႔အျပင ျပနလညအေျခခ ေနထငသမားက လကခသညေဒသခေကး႐ြာျပညသမားအား ထခကနစနာေစ 50

ျခငးမရသညအျပင ၎တ႔ကလညး အေထာကအကျပေစရမည။

၁၇။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ႐ပပငးႏငစတပငးဆငရာ ထခကဆးရႈးနစနာခကမားက ကသႏင မညနညးလမးမားႏင ျပနလညထေထာငေရးအစအစဥမား အျပညအဝလပ ေဆာငေပးရမည။

၁၈။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ျပနလညအေျခခၿပးသညေနာကပငး ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာမႈထပမ မျဖစ ပြားေစရန ႏငငေတာအစးရ၊ ျမနမာတပမေတာ၊ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားသာမက ၎တ႔ႏငကယကးစးပြားအရ ဆကႏြယပတသကမႈရ ေသာ စးပြားေရးလပငနးရငႀကးမားအပါဝင တာ၀နယရမည။

၁၉။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) က ျပနလညေနရာခထားျခငးႏင ျပနလညထေထာငေရးအေကာငအထညေဖာျခငး အစအစဥမားအတြက ေစာငၾကညအကျဖတျခငး (Monitoring and Evaluation) စနစ ထားရရမည။

၂၀။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသ (ဌာေနတငးရငးသားမား) (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) အတြက ၎တ႔မရငးစြန႔ခြာခသညေျမေနရာ မား ျပနလညရရပငခြင (သ႔မဟတ) မရငးျပညနယတြငးရ ျပနလညအစားထး ေျမယာမား ရပငခြငရရမည။

၂၁။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏငစစေျပးဒကၡသညမား ထြကခြာခေသာ အမၿခေျမမား လယယာေျမမားတြင ေ႐ြ႕ေျပာငး၀ငေရာကလာသမားမရေစရန ကာကြယေပးရမည။ ထေနရာမားသ႔ ျပညတြငးေ႐ြ႕ေျပာငး ၀ငေရာကသမားရပါက ဖယရားေပးရမည။

၂၂။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) စခနးႏင စစေျပးဒကၡသညစခနး မားမ ျပနလာမည အမးသမးမားအား အၾကမးဖကမႈမျဖစပြားေရး၊ လကနကးမႈမားမျဖစပြားေရးႏင ေျမျမႇပမငးႏင အျခားလအပသည အသပညာေပးလပငနး မား လပေဆာငေပးရမည။

၂၃။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာသမား ျပနလညေနရာခထားေရးႏငဆငေသာ ဆးျဖတ ခကေရးဆြအေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကရာတြင အမးသမးမား အခးက ပါ၀ငရမည။

၂၄။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ (IDPs) မား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈႏင ဆင ေသာ နစနာဆးရႈးမႈမားက ျပနလညကစားေပးသညအျပင သငေတာေသာ နစနာေၾကးမား ေပးရမည။

51

7? vlom;csif;pmemaxmufxm;r_

tultnDqkdif&m rl0g'rsm; (rl=urf;)

52

ေနာကခသမငး

ဤလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညဆငရာမ၀ါဒ (မၾကမး) သည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလ ၁၉-၂၀ ရကေန႔မား၌ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပေသာ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအညဆငရာ မ၀ါဒ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညး မား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးျခငးအားျဖင ရရလာေသာမ၀ါဒ အၾကျပခကမားက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမလ ၃၀-၃၁ရကေန႔မားတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးေခါငးေဆာငမား၊ ကယစားလယမားမ ျပနလညသးသပျပင ဆငျဖညစြကခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၃-၂၄ ရကေန႔မားတြင (CSOs)၊(CBOs) ကယစားလယမားႏင ျပနလညသးသပ ျပငဆငျဖညစြကခသည။ ယငးကသ႔ သးသပျပင ဆငျဖညစြက၍ ရရလာေသာ ဤမၾကမးက တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရး အဖြ႔အစညးအသးသး အေျခစကရာေဒသမားသ႔ ENAC မသြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔ အစညးမားမ တာဝနရပဂၢ လမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလ အတြငး ျပလပခပါသည။ ထ႔သ႔ကြငးဆငးမႈျပလပၿပး ရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခက မားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခကမား အတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန (EAOs)၊ (EPPs) ေခါငးေဆာငမားႏင ေခါငးစဥအလက ဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမား ႏင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မ၀ါဒမား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမအႀကမ ထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏငတငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယမား ႏငတငးမားမ ရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပားသည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Com- mon Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒအႀကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

53

နဒါနး

လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညဆငရာမ၀ါဒမား ခမတႏငရန ျမနမာ ႏငင၏ အေျခအေနႏငမဝါဒမားက သးသပရာတြင အစးရသည (၂၀၀၈) ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရ မေဘာငမားခမတ၍ ေထာကပကညေရးအစအစဥက ေနျပညေတာ မ ခပကငျခငးက ကငသးလကရရာ၊ အကးဆကအျဖစ တငးရငးသားနယေျမအတြငး ျမနမာတပမေတာ အငအားတးခ႕ခလာျခငး၊ သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမား ထတယမႈႏင ေျမယာလယကမႈမား တးျမငလာျခငးက ဥးတညေစပါသည။ အကအည ေပးမႈ အစအစဥမားသည တငးရငးသားမား၏တညရၿပးေသာ အေျခခလမႈအေဆာက အအႏင လမႈဝန ေဆာငမႈလပငနးမား ထခကနစနာေစပါသည။ အစးရမခမတထားေသာ အကအညေပးျခငး အစအစဥမားသည ေဒသချပညသတ႔၏ ဘဝတးတကဖြ႔ၿဖးမႈတြင ျပညသမားကယတင ဆးျဖတပငခြငက လစလရႈေစသည။ ႏငငေရးရညရြယခကျဖင အပခပေရးအပငးမားတြင စးမးခယလယလာျခငးေၾကာင ေဒသအလက ေရရညဖြ႔ၿဖး တးတကမႈ မျဖစႏငျခငး၊ စြမးရညျမႇငတငေရးမရျခငး၊ ေဒသဥးေဆာငမႈအပငး အားနညး ျခငးႏင တညတခငၿမသည လသားခငးစာနာေထာကပမႈ မျဖစျခငးတ႔က ျဖစေပၚလာ ေစသည။ အကအညေပးေရးအစအစဥမားသည တငးရငးသားတ႔၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားႏင ဝေသသလကၡဏာမား ကာကြယထနးသမးထားခြငကလညး လစလရႈေစသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစစနစႏင ေလၽာည သည လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညဆငရာမ၀ါဒမားခမတ၍ အေကာင အထညေဖာသြားရန အထးလအပေပသည။

ဥးတညခက

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏင အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစျပညေထာငစစနစတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခႏငေရးအတြက လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အေထာကအပမားသည တညရၿပးေသာ တငးရငးသားမား၏လမႈေရးအေဆာက အအမားႏင ၀နေဆာငမႈမားက အားေကာငးလာေစရန။

အေျခခလမးညႊနမမား

၁။ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးျဖစစဥ (ၾကားကာလ) အတြငး လသားခငးစာနာေထာက ထားမႈဆငရာ ကညေထာကပမႈမားသည စစမနေသာၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ျဖစေပၚတးတကလာမႈႏင သဟဇာတရသညမက အေျခခရမည။

၂။ ႏငငတကာကညပပးမႈမားသည ေဒသခတငးရငးသား ျပညသလထ၏သေဘာ ထားဆႏၵႏငအည ေရရညတညတေသာဖြ႔ၿဖးမႈရသညမက အေျခခရမည။

54

၃။ လသားခငးဆငရာစာနာေထာကထားမႈ လပငနးမားေဆာင႐ြကရာတြင တစစ တစဦးက ထခကနစနာျခငးမရေသာ (Do No Harm Principle) မက အေျခခ ရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႕အစညးမားမ မမတ႔အပခပေရး နယေျမမားအတြငး ေအာကပါအခကမားက ေသခာစြာထားရရမည။

က။ လသားခငးစာနာေထာကထားေရး ကညေထာကပမႈဆငရာ အစအစဥ မားက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား(EAOs) ေဒသခတငရငးသား ေဒသႏရအပခပေရးအဖြ႔အစညးမားႏင တငးရငး သား လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား ပးေပါငးေရးဆြၿပး ပးေပါငးအေကာင အထညေဖာေဆာငရမည။

ခ။ ျပငပေအဂငစမားႏင အလရငမားအေနျဖင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား၊ ေဒသချပညသလထမားအပါအဝငေဒသႏ ရအပခပေရးအဖြ႔အစညးမားႏင သေဘာတညခကစာခပ ေရးထးၿပးမ သာ ေဒသခလထမားအတြက စြမးရညျမႇငတငေရးအစအစဥမား အပါ အ၀ငေဒသခတငးရငးသားမား ကယတငကယကစမခန႔ခြ လပေဆာငေန သည အစအစဥမား၊ နယစပျဖတေကာအကအညမားက ကညေထာကပ မႈျပရမည။

ဂ။ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား အပခပေရး နယေျမအတြငး လသားခငးစာန ေထာကထားမႈ အကအညမားေပးရာ တြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးအသးသး၏ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာ မဝါဒမားက လကနာရမည။

ဃ။ အထကပါမဝါဒမားကေဆာင႐ြကရာတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမားမ လသားခငးစာနာေထာကထားေရး ကည ေထာကပမႈဆငရာ အေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကျခငးအတြကထ ေရာကမႈရေစရန ေဖာေဆာငရမညလပငနးစဥမားက ခမတထားရမည။

၂။ ထခကနစနာျခငးမရေသာ (Do No Harm Principle) အေျခခမဝါဒမားတြင တာဝနယမႈႏငတာဝနခမႈ ရေစရနအတြက လအပသည အခကအလကမားက ဆကလကထညသြငးသြားရမည။

၃။ ျပနလာမညစစေျပးဒကၡသညမား (Refugees) ႏင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမး ေရာငသမား (IDPs) သည ၎တ႔ပငမလေျမမားက ျပနလညပငဆငခြင ရရေစ ရနႏင မလေျမမရသမားအတြက အမ၊ၿခေျမေနရာမားႏင စကပးေရးေျမမားစစဥ

55

ေဆာင႐ြကေပးရမည။ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင မလပငေျမမားကျပနလည ပငဆငခြင မရရနငပါက ကာလတနးဖးႏငညမေသာ ေလာေၾကးေငြ သ႔မဟတ အစားထးေျမေနရာ စစဥေဆာင႐ြကေပးရမည။ မလေျမျပနရ႐ရန မျဖစနငသမား အတြက စဥးစားရန လသည။

၄။ ေဒသခတငရငးသားလမးမား၏ သေဘာတညမႈႏငအည လသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈအကအညအတြက ႏငငေတာအစးရ၊ ျပညတြငးႏငႏငငတကာလမႈ အဖြ႔အစညးမား၏ ကညေထာကပမႈမားက လြတလပစြာေထာကပႏငခြင၊ ရယ ပငခြငရရနႏင မကကညသညကန႔သတခကမားက ပယဖကရမည။

၅။ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ကညေရးမားက အထးအကညလအပေသာ ကယဝနေဆာငမခငမားႏင ကေလးသငယမား၊ သကႀကး႐ြယအမား၊ မသနစြမး သမား၊ ကနးမာေရးခ႕တသမားအတြက အထးစမခကမားအျဖစ ပပးေပးရမည။

၇။ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ကညေရးလပငနးစဥမား လပေဆာငရာတြင တာ၀နယမႈ၊ တာ၀နခမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈရရမည။ သ႔ေသာ ႏငငေရးအျမတ ထတေသာ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအည မျဖစေစရ။

၈။ ျပနလညေနရာခထားေရးလပငနးမား ေဆာင႐ြကရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး တာ၀နယမႈႏင တာ၀နခမႈ ရရမည။

က။ ႏငငတကာမလသားခငးစာနာေထာကထားမႈမားက ျပညနယအစးရမ တကရကစမဆးျဖတပငခြင ရရမည။

ခ။ ႏငငတကာမ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအညမားက ျပညနယ အစးရမလမႈအဖြ႕အစညးမားႏငပးေပါငးၿပး အမနတကယအကအညလ အပလကရသမားထသ႔ ရာႏႈနးျပညေထာကပမႈမားက ရရရနစစဥေပး ရမည။ ေထာကပမႈမား ရာႏႈနးျပညရမရ စစေဆးေရးအဖြ႔အစညးကလညး ဖြ႔စညးေပးရမည။

ဂ။ ေနရပျပနဒကၡသညမားအတြက အေျခခလအပခကျဖစေသာ စားဝတ ေနေရး၊ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးမားက ျပညေထာငစအစးရကေသာ လညးေကာငး၊ ျပညနယအစးရကေသာလညးေကာငး၊ အထးစစဥေဆာင ႐ြကေပးရမည။

56

8? tcGefaumufcHjcif;qkdif&m

rl0g'rsm; (rl=urf;)

57

ေနာကခသမငး

ဤအခြနေကာကချခငးဆငရာမ၀ါဒ (မၾကမး) သည ၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၁၁-၁၂ ရကေန႔၌ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပေသာ အခြန ေကာကချခငးဆငရာ အလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလန ေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမားႏင ကယစားလယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား(CSOs) ႏငအရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးၿပး ရရလာေသာ မ၀ါဒအၾကျပခကမားက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညး အသးသး အေျခစကရာေဒသမားသ႔ ENAC မသြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညး မားမ တာဝနရပဂၢလမား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏငေတြ႔ ဆေဆြးေႏြးသးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးေနာက ရရလာေသာ ျပငဆငျဖညစြကခက မားက ENAC မစစညး၍ ကြျပားသညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမား ျဖညစြကခက မားက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန (EAOs)၊ (EPPs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလက ဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒ (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြငစာအပအျဖစ ပထမ အႀကမထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏင တငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏငႏးေႏာေဆြးေႏြးသးသပ ျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယ မားႏင တငးမားမ ရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားကစစညး၍ ကြျပား သည ျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထား ေသာ မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

နဒါနး

အခြနေကာကချခငးဆငရာမဝါဒမားက ခမတႏငရန လကရျမနမာႏငင၏ အေျခ အေနႏင မဝါဒမားကသးသပရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာ၀နယမႈႏငတာ၀နခမႈ မရျခငး31၊ အဂတလကစားမႈရေနျခငး၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင ဗဟ အစးရအၾကား အာဏာခြေ၀မႈမညမျခငး32၊ ဗဟႏငျပညနယအၾကား တကရငးလငးေသာ 58

31ဥပမာ - ဥးပင အျပင တျခားႏငငေတာပင ကမၼဏမား၊ အျခားအဖြ႔အစညးမား မညသ႔ေသာ စာခပႏငခြငျပသညကအမားျပညသသ႔ ချပမႈမရျခငးႏင ျပညနယမရသညအခြနျဖင ျပညနယဖြ႔ျဖးေရးက ထေရာကစြာမေဆာင႐ြကျခငး။32ဥပမာ - ယခလကရအခနတြင အခြနအေကာကႏငပတသကၿပး ဗဟမထနးခပမႈအာဏာကသာ ဥးစားေပးေနၿပး ျပညနယ/ တငး ေဒသႀကးမား၏ အခြနေကာကခမႈစနစႏင အာဏာခြေ၀မႈလးဝမရပါ။

စညးမဥးစညးကမး ဥပေဒမရျခငး၊ ျပညနယႏငေဒသႏရအဆင အခြနစညးၾကပေကာက ခေသာ ယႏရားမရျခငး စသညအေျခအေနတ႔သည ျမနမာႏငင၏အခြနေကာကချခငးဆငရာမဝါဒမားႏင ယႏရားတစအလးက ျပျပငေျပာငးလရန လအပေနသည။ ထေၾကာင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစတညေဆာကရာတြငတငး ရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညး (EAOs) မား အပါအဝင အစးရယႏရားတစစလးက အခြနေကာကချခငးအတြက ဤမဝါဒမားႏငအည အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက သြားရမညျဖစသည။

ဥးတညခက

ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငရ တငးရငးသားျပညသလထတစ ရပလး၏လမႈဘ၀လျခေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက စနစကသည အခြန စညးၾကပမႈစနစတစရပက ေဖာေဆာငရနအတြက ဖကဒရယျပညေထာငစ အစး ရ၊ ျပညနယအစးရမားႏင ေဒသႏရအစးရမားအၾကား အခြနေကာကခမႈဆငရာ လပပငခြငႏင ခြေဝသးစြပငခြငအာဏာက ရငးရငးလငးလငး ခြျခားထားသညစနစ ျဖစေပၚလာေစရန။

အေျခခလမးညႊနမမား

၁။ အခြနဆငရာစညးၾကပခြငက ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမား ၾကားတြင ဖကဒရယမကအေျခခၿပး ဥပေဒမားက သးျခားျပဌာနးရမည။

၂။ အခြနဥပေဒမၾကမးက တငသြငးသမားသည တငးရငးသားျပညသလထမ ေ႐ြး ေကာကတငေျမႇာကလကသမား ျဖစရမည။

၃။ ေကာကခရရသည အခြနေငြမားက ျပညသလထ၏ လမႈဘ၀လၿခေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတး တကေရးအတြက အသးျပရမည။

၄။ အခြနစညးၾကပရာတြင အဂတလကစားမႈမား မ႐ေစရ။

၅။ ဝငေငြအနညးအမားအေပၚအေျခခေသာ အခြနေကာကခမႈ (Progressive Taxation) ေပၚ အေျခခၿပး အခြနဆငရာဥပေဒ ေရးဆြရမည။

၆။ အခြနေကာကခမႈအေပၚ တာ၀နယမႈ၊ တာ၀နခမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈ ရရမည။

၇။ အခြနဘ႑ာေငြမားအား သးစြရာတြင မတ၍ မနကနထေရာကစြာ သးစြရမည။

59

မဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ ျပညနယအစးရမားႏင ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရအၾကားတြင မတမႈရေသာ အခြန ေငြေကာကချခငးႏင ျပနလညခြေ၀ ျခငးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးဥပေဒမားက ေရးဆြသတမတရမည။

၂။ အခြနစညးၾကပရာတြင အဂတလကစားမႈမားက ထေရာကစြာတကဖကမညဥပေဒ ႏငယႏရား ထားရရမည။

၃။ ျပညနယအစးရေအာကတြငရေသာ အခြနဆငရာအစးရဌာနက ဥပေဒအရထေရာက စြာ ေစာငၾကညအေရးယႏငသညအဖြ႔အစညးက အခြနဆငရာအစးရဌာနေအာက တြငမဟတပ လြတလပစြာ ထားရရမည။

၄။ ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔အေနျဖင ေကာကခရ႐သည အခြနပမာဏႏင ထအခြနမားအား က႑အလက သးစြသညပမာဏက တငးရငးသား ျပညသလထက သရပငခြငရရမည။

၅။ အခြနႏငပတသကေသာ စညးမဥးစညးကမး၊ အခြငအေရးႏငရပငခြငမားက လထ အလြယတက သရႏငမညနညးလမးက အသးျပရမည။

၆။ ျပညနယအလက သးျခားအခြနစညးၾကပရနဌာနႏင အခြနေငြထနးသမးရန ဘဏ (စာရငး) မား ဖြငလစထား႐ရမည။

၇။ ျပညနယအဆငတြင ျပညနယအစးရမ ျပညနယတြငးတနဖးရေသာ စြမးအင၊ တြငး ထြကသယဇာတ၊ ေရန၊ သဘာ၀ဓါတေငြ႔၊ ကြၽနးသစအပါအ၀င အဖးတနသစမား အေပၚ လြတလပစြာအခြနမား သတမတခြငႏင တကရကေကာကခခြင ရရမည။ ေကာကခရရသည အခြနေငြမားက ျပညသလထ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက သးစြ ရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈရစြာျဖင စနစတကသးစြရမည။

၈။ ထသ႔အခြနဥပေဒမားက ျပဌာနးရာတြင အတညျပျပဌာနးျခငးမျပမ သကဆငရာ တငးရငးသားျပညသလထႏင အခြနဆငရာ ကြၽမးကငသပညာရငမားႏင ေဆြးေႏြး ညႇႏႈငးကာ သေဘာထားရယၿပး အခြနဥပေဒၾကမးက ေရးဆြရမည။ ျဖညစြကပငဆင မႈက ထတျပနေကညာျခငးဆငရာအခကအလကမားက ဥပေဒတြင ထညသြငးေရး ဆြရန လအပပါမည။

၉။ စးပြားေရးရငးႏးျမႇ ပႏမႈလပငနးမားႏင သကဆငေသာ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ဥပေဒမားက စနစတကခမတၿပး ရငးႏးျမႇ ပႏမႈႏင တကရကသကဆငေသာ ဝငေငြ ခြနႏင အျမတခြနက သငေတာေသာ ရာခငႏႈနးျဖင ေကာကခရမည။

၁၀။ ေျမခြနမားက ေျမပငဆငမႈအနညးအမားအလက စဥးမဥးတကစြာ သတမတၿပး တး ျမႇငေကာကခရမည။

60

၁၁။ ရးရာဓေလပငေျမမားက ေျမခြနကငးလြတခြငျပရမညျဖစၿပး ၎ေျမအသးျပၿပး ရရ ေသာဝငေငြေပၚတြင အေျခခၿပး အခြနေကာကရမည။

၁၂။ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေျမယာခြနႏငသးႏခြနမားအျပင အမနတကယမလပ ကင၊အသးမခေသာ (ပလပထားေသာ) ေျမယာမားအေပၚ သးျခားစညးကပခြန ေကာကခရမည။

၁၃။ ေျမယာမနကနစြာ ပငဆငမအေပၚ အစးရမ ေျမယာအငားခထားမ (ေျမဂရမ) မားက အခမေပးအပရမည။

၁၄။ ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရမ ေကာကခရ႐သညအခြနမားကျပညနယမား၏ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ လအပခကအေပၚအေျခခ၍ မတစြာခြေဝသးစြရမည။ (Equalization Payment က ရညၫႊနးသည)

၁၅။ ျပညနယစညးၾကပခြန၊ ဗဟစညးၾကပခြန ျခားနားခကမားအေရးႀကးမႈ၊ အခြနေကာက ချခငးႏင ပတသက၍ ျပညသလထသရၿပး ပးေပါငးပါ၀ငမႈရလာေစရန ထေရာကစြာ အသပညာေပးရမည။

၁၆။ ျပညနယဖြၿဖးတးတကမအတြက အခ႕လပငနးရငမားအား အခြနကငးလြတခြင/အခြနသကသာခြငက ကာလအတငးအတာတစခ သတမတေပးရမည။

၁၇။ လတငး ပငဆငမနင ဝငေငြမားက မနကနစြာ တငျပႏငေအာင လပေဆာငရမည။

အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလမဝါဒအၾကျပခက(မၾကမး) မား

၁၈။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမားသည မမတ႔သကဆငရာနယေျမတြင အခြနစညးၾကပျခငးမားက စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည လပေဆာငရမည။

၁၉။ ျပနလညထေထာငေရးကာလတစခသတမတၿပး ျပညနယမေကာကခရရသညအခြန ေငြ၏ ၆၀%မ ၈၀%ရာခငႏႈနးက သကဆငရာျပညနယတြငရေသာ ျပနလညထေထာင မညေဒသအတြက သးစြမည။

၂၀။ ယခငစမကနးမားမရ႐သည အခြနမားထမ အနညးဆး (၆၀%) က သကဆငရာျပည နယမ ခစားပငခြင႐ရမည။

၂၁။ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားမ မမတ႔၏ သကဆငရာနယေျမတြင အခြနစညးၾကပျခငးက စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည လပေဆာငရမည။

61

9? ukefoG,fa&;ESifh &if;ESD;jrSKyfESHr_qkdif&m

rl0g'rsm; (rl=urf;)

62

ေနာကခသမငး

ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) သည ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၃၀ ရကေန႔မ ေဖေဖၚဝါရလ ၁ ရကေန႔အထ တငးရငးသားလမးမားေရးရာ စငတာ (ENAC) မ စစဥကငးပေသာ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ မဝါဒအလပ ရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs) မ ေခါငးေဆာငမား၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမား (EPPs) မေခါငးေဆာငမားႏငကယစား လယမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား (CBOs) မ ကယစားလယမား ႏးေႏာတငပငေဆြးေႏြးျခငးအားျဖင ရရလာေသာမ၀ါဒ အၾကျပခကမားက တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညး အသးသး အေျခစကရာေဒသမားသ႔႔ ENAC မသြားေရာကၿပး ၎အဖြ႔အစညးမားမ တာဝနရပဂၢလ မား၊ ေဒသအတြငးရ (CSOs) ႏင (CBOs) မ ကယစားလယမားႏင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးကာ သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမားက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမ ေမလအတြငး ျပလပခပါ သည။ ထ႔သ႔ ကြငးဆငးမႈျပလပၿပးေနာက ရရလာေသာ ျပငဆငခကမားက ENAC မ စစညး၍ ကြျပားသညျဖညစြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘ နားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန (EAOs)၊ (EPPs) ေခါငးေဆာင မားႏင ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉-၃၀ ေန႔ရကမားတြင အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထား ေသာ မဝါဒ (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ ထမဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မားက ၂၀၁၆ ခႏစ ဇြနလတြင စာအပအျဖစ ပထမအႀကမ ထတေ၀ခၿပး ျပညနယမားႏင တငးမားရ (EPPs) ေခါငးေဆာငမား၊ (CSOs)၊ (CBOs) ကယစားလယမားႏင ႏးေႏာေဆြးေႏြး သးသပျပငဆငျဖညစြကမႈမား က ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလမ ၂၀၁၇ ခႏစ ဇြနလအတြငးတြင ျပလပခပါသည။ ထသ႔ ျပညနယမားႏင တငးမားမရရလာေသာ ျပငဆငခက၊ ျဖညစြကခကမားက စစညး၍ ကြျပားသညျဖည စြကခကမားႏင ဆငတရးမားျဖညစြကခကမားအတြက ဘနားလည မႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသား လမးမား မဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာငမား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမ ျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒအၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။ နဒါနး

ျမနမာႏငင၏ လကရကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈအေျခအေနသည ေဒသချပည သလထအတြက အကးမရပါ။ အထးသျဖင ႏငငျခားႏငျပညတြငးရငးႏးျမႇပႏမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည လယယာေျမသမးဆညးမႈျပနာမား၊ သဘာဝပတဝနးကင ပကစး မႈမားႏင လ႔အခြငေရးခးေဖာကမႈမား ဆးရြားစြာျဖစေပၚလက ရသည။ အကးဆက 63

အျဖစ တငးရငးသားလမးမားအၾကား ပဋပကၡမား ပမဆးရြားလာျခငး၊ တငးျပည၏ အခပအျခာအာဏာက ထပါးလာေစျခငး၊ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ေတာလနေရးဂဏသကၡာထခက၍ လထေထာကခအားေပးမႈလညး ကဆငးေစသညအေျခေနသ႔ တြနးပ႔ေနေပသည။ လကရ ကနသြယေရးလပငနးမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက ျပ႒ာနးသညမဝါဒမားႏင ဥပေဒမားခမတရာတြင တငးရငးသားျပညသလထ၏အသမား လစလ႐ႈခထားရသည သာမက စးပြားေရးအေျခခအေဆာကအအ တညေဆာကရာတြင ေဒသချပညသလထ မားႏင ညႏႈငးေဆြးေႏြးတငပငမႈ မရေပ။ ထ႔ေၾကာင ေဒသခတငးရငးသားျပညသလထမားက အကးျပသညအျပငတငးျပည ၏ (GDP) ႏငလမႈဖလေရးက အေထာကအကျပေသာ ကနသြယေရးႏငရငးႏးျမႇပႏမႈ မဝါဒမားက ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစစနစႏငေလာညစြာ ခမတအေကာင အထညေဖာရန လအပေပသည။

ဥးတညခက

ဖကဒရယ ဒမကေရစျပညေထာငစစနစေအာကတြင တရားမၽတမႈ႐ေသာ ကန သြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈစနစက အေျခခၿပး တငးရငးသားျပညသမားအားလး ဖြ႔ၿဖးတးတကႏငရန မၽတစြာ အကးခစားခြငရေသာ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပ ႏမႈမဝါဒမား ခမတအေကာငအထညေဖာရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား

၁။ ေရရညတညတခငျမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးက အေထာကအကျပမည မက အေျခခရမည။

၂။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ကာကြယေစာငေရာကထနးသမးသညမက အေျခခရမည။

၃။ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနခမႈႏင တာဝနယမႈရေသာမက အေျခခရမည။

၄။ ကနသြယေရးႏငရငးႏးျမႇပႏမႈ မဝါဒမားခမတရာတြင အေသးစား (မသားစတစ ႏငတစပင) လပငနးမားက ကာကြယေပးသညမဝါဒမား ပါဝငရမည။

၅။ ေဒသခတငးရငးသားမား၏ ယဥေကးမႈဓေလထးတမးမားႏင လထပငဆငမႈက အသအမတျပ ေလးစားလကနာမညမက အေျခခရမည။

၆။ ႏငငျခားသ႔ ကနေခာတငပ႔ေရးႏင ျပညတြငးဖလေရးက ဥးစားေပးေသာမက အေျခခရမည။

64

၇။ ရငးႏးျမႇပႏမႈမဝါဒ ခမတရာတြင လသားအရငးအျမစ (Human Resource) ဖြ႔ၿဖး ေရး၊ စကပးေရး၊ စကမႈဖြ႔ၿဖးေရး၊ သယဇာတႏင အျခားစးပြားေရးက႑တ႔က ဥးစားေပးသညမက အေျခခရမည။

၈။ ေဒသခတငးရငးသားမား ေရရညကနးမာေရးနင လမေရးက ထခကႏငေသာ ကနပစၥညးမား ကန႔သတေရးက အေျခခရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား

အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလမဝါဒအၾကျပခကမား

၁။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးႏင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈမားက အေထာကအကျပေစရနအတြက လကရေဒသအေျခအေနႏင မကကညေသာ အႀကးစားစမကနးမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ဆငးငကာလ အျဖစ သတမတၿပး ျပနလညသးသပရမည။

၂။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင ျပညတြငးစးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒမား (Domestic Investment Laws and Foreign Direct Investment Laws) က ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစႏင ကကည၍ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနခမႈႏင တာဝနယမႈရေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒသစက ေရးဆြျပ႒ာနးရမည။ ၎ဥပေဒႏငမကကညေသာ ယခငရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင စမကနးမားက ျပနလညသးသပရမည။

အေထြေထြမ၀ါဒမား

၃။ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမဝါဒမား ခမတရာႏင ဆးျဖတခကခရာတြင လ တနးစားအလႊာအသးသးႏင ေဒသခဌာေနတငးရငးသားလထမား ပးေပါငးပါဝင ေဆာငရြကခြင ရရမည။

၄။ ျပညနယတြင အႀကးစားကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက သကဆငရာ ျပည နယအစးရမ သးျခားေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစအစးရႏင ပးေပါငး၍ေသာ လညးေကာငး ဆးျဖတပငခြငႏင စမခန႔ခြပငခြင အျပညအဝရရေစေရးက အာမခ ခကေပးရမည။

၅။ ျပညနယအစးရႏင ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရအၾကား ကနသြယေရးႏငရငး ႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အကးခစားခြင ခြေ၀ႏငေရးအတြက လပပငခြင၊ စမခန႔ခြပငခြင ႏင အကးအျမတခစားပငခြငဆငရာမားက စစမနေသာဖကဒရယ ဒမကေရစ စနစႏငအည ခြေဝေပးသည တကသညဥပေဒရရမည။

၆။ ျပညနယအစးရမ ၎ျပညနယ၏ဖြ႔ၿဖးေရးက ထေရာကစြာေဖာေဆာငရာတြင 65

33ႏငငတကာတြငကငသးလၽကရေသာ အေကာကအခြနလြတ၍ “လြတလပစြာကနသြယခြင (Free Trade)”က ဆလျခငးမဟတပ ၄ငးျပညနယအစးရမ ကနသြယေရးအတြကလြတလပစြာ စမခန႔ခြဆးျဖတပငခြင (Economic Para Diplomacy)က ဆလသည။ထ႔ေၾကာင “လြတလပစြာကနသြယခြင(Free Trade)”က ေဖာေဆာငျခငးသညလညး ၎သကဆငရာျပညနယအစးရ၏ လကဝယတြငသာရ ျခငးက ဆလသည။ 34အေသးစားႏငအလတစား စးပြားေရးလပငနးမား (Small and Medium-sized Enterprises)

ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အခြနအခစညးၾကပေကာကခခြင၊ ထနး သမးခြငႏင စမပငခြငရရမည။

၇။ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာတြင ေဒသအလက ဓေလထးတမးဥပေဒမား က ေလးစားလကနာရမည။

၈။ ျပညတြငးထတကနႏင ကနစညမားက (ျပညတြငး၌ျဖစေစ၊ ျပညပသ႔ျဖစေစ)သကဆငရာျပညနယအစးရမ လြတလပစြာကးသနးေရာငးဝယခြင၊33 ကနသြယ ခြငရရမည။ ထနညးတ ျပညနယအတြကလအပေသာ ႏငငျခားသြငးကနပစၥညး မားက သကဆငရာ ျပညနယအစးရမ လြတလပစြာ ဝယယတငသြငးခြင ရရမည။ သြငးကန/ထတကနႏငပတသကၿပး ျပညနယအစးရ၏လပပငခြငႏင ျပညေထာင စအစးရ၏ လပပငခြငမားအတြက ဥပေဒတစရပ ျပဌာနးေပးရမည။

၉။ မမျပညနယ/တငးမ ထြကရေသာသယဇာတ (သစႏငတြငးထြက) ပစၥညးမားက ႏငငျခားသ႔ ကနေခာပ႔ကနအျဖစသာ ျပလပရန ဥပေဒေရးဆြျပဌာနးရမည။

၁၀။ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမ ေကာကခရရေသာ ဘ႑ာေငြမားအား သးစြရာ တြင လသားအရငးအျမစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ထေရာကစြာ အသးျပရမည။

၁၁။ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ပတသကသည ဥပေဒမားႏင မဝါဒမား (Investment Laws and Policies Impact Assessments) က သကဆငရာ ဝန ထမးမားအား ထထေရာကေရာက တာဝနထမးေဆာငႏငရနႏင ေဒသချပညသ မားအား အသအျမင (Awareness) ဖြငေပးရမည။

၁၂။ တငးရငးသားျပညသလထအတြက အလပအကငအခြငအလမးမား ဖနတးေပး ရမညအျပင အေျခခလတနးစားမား၏ လပအားအရငးအျမစမားက ျပည၀စြာ အသးခႏငေရးအတြက စစဥေပးရမည။ ယငးသ႔ စစဥေပးရာတြင ေဒသခအသက ေမြး၀မးေၾကာငးမႈမားက မထခကေစရနႏင ေရရညဖြ႔ၿဖးသညအကးစးပြား ျဖစ ထြနးေစရမည။

၁၃။ တငးရငးသားလထလတနးစား အသးသးအတြက အေသးစားႏငအလတစား စးပြားေရးလပငနးမား (SME)34 က ဥးစားေပးအစအစဥတစရပအျဖင ေဆာငရြက သြားရမည။

၁၄။ အေသးစားႏငအလတစားစးပြားေရးလပငနးမား (SME) က ပပးမညအစအစဥမား ထေရာကစြာ ေဆာငရြကေပးရန သကဆငရာလပငနးမားအလက ေခတမနညး ပညာရပမား၊ ေငြေၾကးရနပေငြမားႏင ဘဏစနစမား ထားရရမည။

66

၁၅။ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စကပးေရးက႑ကသ႔ေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ပမ လပေဆာငသြားရမည။

၁၆။ ဆကသြယေရးနညးပညာမားႏငဆငသည ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ျပညနယသားမား ပါဝငေဆာငရြကႏငရန အကာအကြယေပး ေျမေတာငေျမာကေပးရမည။

၁၇။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးက အေျခခေသာသေတသနလပငနးမားက ျပညေထာင စအစးရမ မျဖစမေန ေဖာေဆာငေပးရမည။

၁၈။ စကပးေရးႏင ေမြျမေရးက အေျခခ၍ စကမႈစးပြားေရးစနစ ပမေကာငးမြနလာ ေအာင ျပညေထာငစအစးရမ ေဖာေဆာငေပးရမည။

၁၉။ အေျခအေနေပးသညေဒသမားတြင ၎ေဒသႏငကကညသည အႀကးစားစကမႈ လပငနးမားက ေဆာငရြကေပးရမည။

၂၀။ ျပညတြငးထတကနမားအတြက ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးတ႔မ လ အပေသာ ေစးကြကမား ရာေဖြေပးရမည။

၂၁။ ကနသြယေရးက ထေရာကစြာလပကငႏငရန ေရ၊ လပစစမး၊ လမးပနးဆကသြယ ေရး၊ ကနသြယေရးႏင သကဆငသည သတငးႏငနညးပညာမား အေျခခ အေဆာကအအမားက ဖနတးေပးရမည။

၂၂။ စးပြားေရးလပငနးမား၏လမႈဘ၀အေပၚ တာ၀နယမႈက စးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈ မစတငမ ယငးေဒသရ တငးရငးသားလထက ကနဥး အသေပး၍ သေဘာတညမႈ ရယၿပး ဥပေဒမားႏငအည လပေဆာငရမည။

၂၃။ ဖြ႔ၿဖးမႈနညးေသာ တငးရငးသားေဒသမားအတြက စြမးရညျမႇငတငျခငးႏင အခြင အလမးေပးျခငး (Capacity Building and Empowerment) တ႔က ဥးစားေပး လပကငႏငရန အဖြ႔အစညး (သ႔) ေကာမတတစခဖြ႔စညးရမည။ ထအဖြ႔အစညး (သ႔) ေကာမတသည ဆငရာေဒသခမား၊ ေခါငးေဆာငမား၊ ပညာရငမားပးေပါငး ေဆာငရြကခြငရသညေကာမတ ျဖစရမည။

၂၄။ ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ထခကနစနာမႈမားက ဆနးစစသညလပငနးစဥမားႏင အေရးယကငတြယေျဖ႐ငးသညလပငနးစဥမားတြင ေဒသခတငးရငးသားျပညသမားပါဝငမႈႏင ညႇႏႈငးတငပငမႈမား လပေဆာင သြားရမည။

၂၅။ စမကနးမားအေကာငအထညေဖာရာတြင ႏငငတကာစခနစႏႈနးႏငအည သဘာ ဝပတဝနးကငအေပၚ အကးသကေရာကမႈရ/မရ ဆနးစစျခငး (EIA)၊ လမႈဘဝ အေပၚ အကးသကေရာကမႈရ/မရဆနးစစျခငး (SIA)၊ ကနးမာေရးဆးကး သက ေရာကမႈရ/မရဆနးစစျခငး (HIA)၊ လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ အကးသကေရာက

67

မႈ ရ/မရ ဆနးစစျခငး (HRIA)35၊ စးပြားေရးလပငနးမား၏လမႈဘဝအေပၚ တာဝနယမႈ [ဥပမာ-ျပညတြငးႏင ႏငငတကာဥပေဒမားကလကနာျခငး (CSR)36] သစေတာဥပေဒမားႏငအည လကနာေဆာငရြကျခငး [ ဥပမာ-တရားမဝငသစ ထတလပေရာငးချခငးက ကာကြယရန ေကာငးမြနေသာသစေတာႏင ကနသြယ ေရးဥပေဒမားက ျပဌာနးအေကာငအထညေဖာျခငး (FLEGT)37၊ စးပြားေရး ရငးႏး ျမႇပႏမႈမစတငမ ယငးေဒသရ တငးရငးသားျပညသလထက ကနဥး အသေပး၍ လြတလပစြာ ႀကတငအသေပးျခငးႏင သေဘာတညမႈရယျခငး (FPIC)38စညးမဥး စညးကမးမားအတငး လပေဆာငရမည။

၂၆။ အကာအကြယျပေရးယႏရား39 (Protection Mechanism) ႏင ျပနလညကစားေရး ယႏရား40 (Community Driven Grievance Mechanism) က အေကာငထညေဖာ ရာတြင ေဒသခတငးရငးသားျပညသလထ ပါဝငရမည။

၂၇။ လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမားဆငရာအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား၊ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင ေဒသဆငရာ သမငးအေမြအႏစပကစးဆးရႈးမႈမား မျဖစေစရန အတြက ခငမာသညဥပေဒမား ထားရရမည။

35လ႔အခြငအေရးမား အေပၚအကးသကေရာကမႈ ရ/မရ ဆနးစစျခငး (Human Rights Impact Assessment)36စးပြားေရးလပငနးမား၏လမႈဘဝအေပၚတာဝနယမႈ (Corporate Social Responsibility)37သစေတာႏငကနသြယေရးဥပေဒမားက ျပဌာနးအေကာငအထညေဖာျခငး (Forest Law Enforcement, Governance and Trade)38လြတလပစြာ ႀကတငအသေပးျခငးႏင သေဘာတညမႈ ရယျခငး (Free, Prior and Informed Consent) 39“အကာအကြယျပေရးယႏတရား (Protection Mechanism)”ဆသညမာ ကနသြယေရးႏငရငးႏးျမႇပႏမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာလ႔ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား (ဥပမာ-အလပသမားအခြငအေရးမား)က ကာကြယရန တကသညဥပေဒမားခမတကာ ၄ငးက အေကာင အထညေဖာရန တရားစရငေရးယႏတရားက ဆလသည။40“ျပနလညကစားေရးယႏရား (Community Driven Grievance Mechanism)” ဆသညမာ ကနသြယေရး ႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈေၾကာင နစနာ ခရေသာ ေဒသခဌာေနလထ (သ႔) ပတဝနးကငမားအတြက ၎ကနသြယေရး ႏင ရငးႏးျမပႏမႈ အစအဖြ႔(သ႔)လပငနးရငမားမ ျပနလည ေပးေလၽာျခငး(သ႔) ျပျပငျခငးမားအတြက ဥပေဒေၾကာငးျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ကစားသညယႏရားက ဆလသည။

68

10? opfawmESifh obm0ywf0ef;usifqkdif&m

rl0g'rsm; (rl=urf;)

69

ေနာကခသမငး

ဤသစေတာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒမား (မၾကမး)သည ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၉-၁၁ ရကေန႔မားတြင ကငးပသညသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ (Environ-ment: Forest and Protected Areas; and Energy) အလပရေဆြးေႏြးပြမ ရရလာသည မဝါဒမား ျဖစပါသည။ ထအလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာ လနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs)၊ စညးလးညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမားမဟာ မတအဖြ႔ (UNA) ႏင လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ပါဝငတကေရာကေဆြးေႏြး အၾကျပခသည။

ထသ႔ ရရလာေသာအၾကျပခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Under- standings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာင မား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

နဒါနး

ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအပဒ (၃၇) တြင ႏငငေတာသည ေျမေပၚေျမ ေအာက၊ ေရေပၚေရေအာကႏင သယဇာတအားလး၏ မရငးပငရငျဖစသည ဟ ေဖာျပထားသည။ ဤကသ႔ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါအခကေၾကာင ဗဟခပကငမႈႏင မားယြငးေသာမဝါဒ၊ ဥပေဒႏင အစးရစမခန႔ခြမႈ ျဖစလာေစသည။ လကရ ဥပေဒမေဘာင အတြငးတြငလညး တကျပညစမႈမရသညအျပင တငးရငးသားျပညသ႔အကးစးပြားက ကယစားမျပဘ အခ ႔ဥပေဒမားသည တစခႏငတစခ ဆန႔ကငဘကျဖစေနသည(ဥပမာ- ၂၀၁၂ ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငးဥပေဒႏင ၁၉၉၂ခႏစ သစေတာဥပေဒ)။ ထ႔ျပင တငးရငးသားနယေျမမား၏ သစေတာႏင ေျမယာဆငရာ ဓေလထးတမးစဥလာစမခန႔ခြ မႈက ဆန႔ကငေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ မလကနာျခငးမား ေတြ႔ရရသည။ ျပညသလထ မား၏ သစေတာႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အသအျမငအားနညးျခငး၊ ပတ၀နး ကငက ထခကေစေသာ အသကေမြး၀မးေၾကာငး လပငနးမားရေနျခငးတ႔ေၾကာင သစ ေတာျပနးတးမႈႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငပကစးျခငးကမားစြာ ျဖစေပၚေနသည။ အကး ဆကအျဖစ သဘာဝေတာရငးတရစာၦနမား ေပာကကြယလာသညအျပင သဘာဝပတ ဝနးကငႏင ေရအရငးျမစမား ဆးရြားစြာပကစးလာၿပး ျဖစသည။

ဓါတေဗဒ ပးသတေဆးမား အလြနအကြသးစြျခငး၊ သဘာ၀တြငးထြကမားက အလြနအကြထတယျခငး၊ အႀကးစားစမကနးမား (ဥပမာ-ေရကာတာ) ႏငအႀကးစား စကပးေရးစမကနးမားေၾကာငလညး ႏငငတစဝနးတြင သစေတာႏငေဂဟစနစ အပါ

70

အဝင သဘာဝပတဝနးကငဆးရြားစြာ ပကစးလကရရာ ရာသဥတသညလညး ေဖာက ျပနလာၿပး ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစတြငလညးေကာငး၊ ၾကားကာလ အသြငကးေျပာငးေရးတြငလညးေကာငး တငးရငးသားလထတစရပလးအတြက အကး ျဖစထြနးမညသစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငမဝါဒမား ခမတရန လအပလာၿပး၊ ၎ မဝါဒမားသည ႏငငေတာပငအစား တငးရငးသားလထပင (People Ownership) အေျခခမျဖင ခမတမသာ ႏငငကအကးျဖစထြနးေစႏငမညျဖစသည။ သ႔မသာ သစ ေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မဝါဒမားက လထက ပါဝငခမတဆးျဖတခြင၊ စမခန႔ခြအပ ခပခြငႏငအသးျပခြငတ႔ ရလာမညျဖစသည။

ဥးတညခက

ေရရညတညတခငျမေသာဖြ႔ၿဖးေရးႏင လသားႏငအျခားသတ၀ါအားလးအတြက အစာ ေရစာဖလေရးႏင လျခေရးတ႔က အေထာကအကျပမည တငးရငးသားလမးမား၏ ယဥေကးမႈဓေလထးတမးက ေလးစားလကနာ၍ ကယပငျပဌာနးခြငက အာမခေပးသည သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈစနစ ျဖစေပၚလာေစရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား

၁။ တငးရငးသားျပညသလထက ဗဟျပသည သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးကာ ကြယေစာငေရာကသညမက အေျခခရမည။

၂။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒမားသည တငးရငးသားမား၏ယဥ ေကးမႈထးတမးစဥလာက အေျခခရမည။

၃။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒမားသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးက အေထာကအကျပရမည။

၄။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ မ၀ါဒမား ေရးဆြေဖာေဆာငရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာ၀နယမႈႏငတာ၀နခမႈ ရရမည။

၅။ သစေတာႏငသဘာဝပတဝနးကငဆငရာမားက ပညာေပးျခငးႏငသတငးအခက အလကမားျဖန႔ေ၀ျခငးတ႔က အေကာငထညေဖာသည မဝါဒမားပါဝငရမည။

မ၀ါဒအၾကျပခကမား

၁။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စမခန႔ခြျခငး၊ ထနးသမးကာကြယေစာင ေရာကျခငးတ႔အပါအ၀င ပငဆငခြငႏငပတသက၍ သကဆငရာျပညနယအစးရ 71

ႏင ေဒသခတငးရငးသားျပညသလထထတြင အျပညအ၀ရရမည။

၂။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာမ၀ါဒမား၊ ဥပေဒမား ေရးဆြခမတရာ တြငလညးေကာငး၊ စမခန႔ခြျခငးႏင အသးျပျခငးတြငလညးေကာငး၊ ျပနလညသးသပဆနးစစရာတြငလညးေကာငး ေဒသခတငးရငးသားျပညသလထမ တကရက ပါ၀ငရမည။

၃။ တငးရငးသားလမးမား၏ ယဥေကးမႈဓေလထးထမးဥပေဒအရ တညရေနသည တငးရငးသားျပညသမား စမခန႔ခြေနေသာေကးရြာပင ေျမ၊ ေရ၊ သစေတာႏင သဘာ၀သယဇာတမားက အသအမတျပသည နယနမတသတမတၿပး လအပ သညဥပေဒမား ျပဌာနးေပးရမည။

၄။ တငးရငးသားေဒသမားတြင ရးရာဓေလအရ တညရေနၿပးေသာ အသကေမြး၀မး ေကာငးလပငနးမားက အသအမတျပၿပး အကာအကြယေပး၍ ျမႇငတငေဆာင ရြကသြားရမည။

၅။ ျပညနယအဆငတြင သစေတာႏင သဘာဝပတ၀နးကငထနးသမးေရးဆငရာ ကစၥရပမားက ဥပေဒျပခြငႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငခြင ရရမည။ လကရ သစေတာႏင သဘာပတ၀နးကငထနးသမးေရးဆငရာ ဥပေဒမားက ျပနလည စစေဆးၿပး ျပညသမားက အကးမျပသညဥပေဒမားက ပယဖကေပးရမည။

၆။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကထနးသမးေရးလပ ေဆာငရာတြင ေရရညတညတခငျမေသာ ၿငမးခမးေရးက အေထာကအကျပ ရမည။

၇။ သစေတာႏငေဂဟစနစ ျပနလညထေထာငေရး မဟာဗဟာေရးဆြၿပး အေကာင အထညေဖာရမည။

၈။ ႏငငတကာအစျပေသာ စမကနးမား (REDD and FLEGT) လပေဆာငရာတြင သကဆငရာအစအဖြ႔မား (stakeholders) ႏင ေဒသခတငးရငးသား ျပညသလထ မားႏင ညႇႏႈငးတငပင သေဘာတညခက ရယရမည။

၉။ လကရ သစေတာႀကး၀ငးေျမဧရယာမားက ထပမတးချခငးျပလပလပါက ေဒသ ချပညသလထအားလးႏင ပြငလငးျမငသာစြာ ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးတငပင၍ သေဘာ တညမႈရၿပးမသာ လပေဆာငရမည။

၁၀။ လကရသစေတာႀကး၀ငး ေျမဧရယာမားက လအပခကအရ ပယဖကရာတြင ေဒသချပညသလထမားႏင ပြငလငးျမငသာစြာ ညႏႈငးေဆြးေႏြးတငပင၍သေဘာ တညမႈရၿပးမသာ လပေဆာငရမည။

၁၁။ ေဒသချပညသလထမားမ တငျပလာပါက သစေတာေျမ ေဘးမေတာေျမ၊ ေျမ 72

လြတ ေျမရငးမားက အေသအခာ ကြငးဆငးေလလာၿပး သစေတာ၊ေဘးမေတာ ေျမ၊ ေျမလြတေျမရငးေျမမ ကငးလြတျပၿပး ပဂၢလကပငေျမအျဖစ သတမတေပး ရမည။

၁၂။ သဘာ၀ပတ၀နးကငပကစးမႈ၊ ရာသဥတေဖာကျပနမႈမား၊ ေလထ၊ ေရထ ထခက ညစညမးမႈမားက ထေရာကစြာထနးခပကာကြယသည ဥပေဒမားႏင ေရအရငး အျမစဆငရာ ထနးသမးျခငးႏငစမခန႔ခြျခငးဆငရာ ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးအေကာင အထညေဖာရမည။

၁၃။ သဘာဝသစေတာမားက ဖကဆး၍ အႀကးစားစကပးေရးစမကနးမား ျပလပျခငး မားက ရပဆငးရမည။

၁၄။ ထငးႏင မးေသြးေလာငစာမားအစား အျခားပတ၀နးကငထခကမႈက ေလာနညး ေစေသာေလာငစာမားက အသးျပႏငရန နညးလမးရာ၍ ပပးကညရမည။

၁၅။ တစႏငငလးအတငးအတာ သစေတာျပနလညထေထာငေရး အစစဥမားသည တငးရငးသားလထအေျချပ တစႏငတစပင သစေတာထနးသမးေရးလပငနမားက အားေပးကည၍ ၄ငးတ႔က အေထာကအကျပသည သစေတာျပနလညစက ပးေရးႏင သးစြပငခြငအစအစဥ ခမတရမည။

၁၆။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင ထနးသမးကာကြယျခငးႏင ပတသက၍ ၿပးျပညစေသာ ဥပေဒႏငယႏရားမား ေရးဆြျပဌာနးၿပး ထေရာကစြာ အေကာင အထည ေဖၚရမည။

၁၇။ ပကစးသြားေသာ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငမား ျပနလညကစားသည အစအစဥတြင ေဒသချပညသလထပါ၀ငႏငသညယႏရား ထားရရမည။ ထခက နစနာမႈအတြက ထထေရာကေရာက ျပနလညကစားေပးရမည။

၁၈။ သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာကစၥရပမားက ေကာငးသငရးၫႊနး တမးမားတြင ထညသြငးေရးဆြျပဌာနးၿပး ပညာေပးလပငနးမား ကယကယျပန႔ ျပန႔ လပေဆာငရမည။

၁၉။ သဘာဝပတဝနးကငက အေျခခ၍ ေဒသချပညသလထအကးအတြက သဘာဝ ပတဝနးကင အေျချပစးပြားေရးလပငနးမား ဥပမာအားျဖင Ecotourism ရကၡ ေဗဒဥယာဥ၊ တရစၦာနဥယာဥတ႔က အားေပးျမႇငတငရမည။

အသြငကးေျပာငးေရးကာလႏငဆကစပေသာ မဝါဒအၾကျပခက(မၾကမး)မား

၂၀။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင သဘာ၀ပတ၀နးကင အလြနအကြထခက ေနသညအေကာငအထညေဖာေနေသာ သစထတယသညစမကနးႀကးမားႏငအျခားေသာစမကနးႀကးမားက ေဒသခတငးရငးသား ျပညသလထမား လြတလပ

73

စြာ ပါ၀ငဆးျဖတပငခြငရေသာ ပြငလငးျမငသာမႈရသည ျပနလညသးသပမႈမား ျပလပၿပး ရပဆငးသငသညလပငနးမားက ရပဆငးရမည။

၂၁။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားကငသးေနေသာ သစေတာဆငရာမ၀ါဒဥပေဒမားႏင သစေတာဆငရာစမခန႔ ခြမႈမားက အသအမတျပရမည။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားလကနကကငေတာ လနေရးအဖြ႔အစညးမား အပခပသညေနရာတြင ၎တ႔ႏငညႇႏႈငးသေဘာတညခကရယၿပး လပေဆာငရမည။

၂၂။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင အစးရႏငတငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားႏစဘကစလးမ လႊမးမးမႈရေသာ နယေျမမားတြင ေဒသချပညသမားမ ကမကထျပေဆာငရြကသည သစေတာႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးလပငနးမားက သကဆငရာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညး မားမ အသအမတျပေပးရမည။

၂၃။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားမ သစေတာ ႏငပတ၀နးကငထနးသမးေရး လပငနးမား ေဖာေဆာငရာတြင တငးရငးသားလက နကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားႏင ညႇႏႈငးသေဘာတညခကရယၿပး လပ ေဆာငရမည။

၂၄။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) ႏင စစေျပးဒကၡသညမား(Refu- gees) ျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥမၿပးဆးမ ၎တ႔၏ မလေျမေနရာတြင သဘာ၀နယေျမအသစ သတမတျခငးက လးဝေရာငကဥရမည။

၂၅။ လတတေလာႏငၾကားကာလအတြက မ၀ါဒျပနလညသးသပျခငး၊ ျပနလညကစား ျခငးႏင ျပနလညထေထာငျခငးတ႔အတြက လအပေသာဥပေဒမားက ေရးဆြျပ ဌာနးရမည။

74

11? pGrf;tifqkdif&m

rl0g'rsm; (rl=urf;)

75

ေနာကခသမငး

ဤစြမးအငဆငရာ မဝါဒအၾကျပခကမား (မၾကမး) သည ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇင ဘာလ (၉-၁၁) ရကေန႔မားတြင ကငးပသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ (Environ- ment: Forest and Protected Areas; and Energy) အလပရေဆြးေႏြးပြမ ရရလာသည မဝါဒအၾကျပခကမား ျဖစပါသည။ ထအလပရေဆြးေႏြးပြတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား (EAOs)၊ တငးရငးသားႏငငေရးပါတမားစဖြ႔ထား သည စညးလးညၫြတေသာတငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ႏင လထ အေျချပအဖြ႔အစညးမား (CSOs) ပါဝငတကေရာက ေဆြးေႏြအၾကျပခသည။

ထသ႔ရရလာေသာ အၾကျပခကမားအတြက ဘနားလညမႈမား (Common Understandings) ရရႏငရန ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလ၂၉-၃၁ ေန႔ရကမားတြင (EAOs) ေခါငးေဆာငမား၊ စညးလးညၫြတေသာ တငးရငးသားလမးမားမဟာမတအဖြ႔ (UNA) ေခါငးေဆာင မား၊ ေခါငးစဥအလကဖြ႔စညးထားေသာ (CWGs) ေခၚ အလပအဖြ႔ဝငမားႏင ျပညလညစစညးသည အလပရေဆြးေႏြးပြတစခ ထပမျပလပ၍ ရရထားေသာ မဝါဒ အၾကျပခက (မၾကမး) မား ျဖစပါသည။

နဒါနး

ျမနမာႏငငတြင အႀကးစားေရကာတာႏင ေကာကမးေသြးစကရ စြမးအငစမ ကနးေၾကာင (ဥပမာ-ေရႊလေရအားလပစစ အမတ-၁၊ တကစေကာကမးေသြးစမကနး) သဘာ၀ပတ၀နးကင ဆး၀ါးစြာထခကေစျခငး၊ ရာသဥတဆးရြားစြာ ေဖာကျပနလာျခငး၊ ေရလြမးမးမႈျဖစျခငး၊ စကပးေျမပကစးျခငး၊ ေရညစညမးမႈျဖစေစျခငး၊ တငးရငးသား ျပညသလထ၏ ကနးမာေရးက ဆး၀ါးစြာထခကေစျခငး၊ စားနပရကၡာဖလမႈ ေလာနညး လာျခငး၊ ေရသယဇာတ ဆးရႈးျခငး၊ ယဥေကးမႈအေမြအႏစ ပကစးျခငး၊ ေျမယာသမး ဆညးမႈႏင အျခားလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစေစသည။

အမးသားစြမးအင မဟာဗဟာစမကနးႏင ျမနမာလပစစစြမးအငစမကနး (National Electricity Master Plan and National Electrification Plan) ႏင စြမးအင ႏင ဖြ႔ၿဖးေရးမ၀ါဒ ဥပေဒမားေရးဆြရာတြင ဗဟမခမတဆးျဖတျခငး၊ ေဒသခတငးရငး သားမားႏင ညႏႈငးတငပငမႈ မျပလပသညအျပင ၎တ႔မပါ၀ငခြငမရျခငး၊ ၿငမးခမး ေရးမတစဆင တငးရငး သားမားလလားသည သယဇာတႏင စြမးအငဆငရာမ၀ါဒသည ဖကဒရယမ၀ါဒႏင မကကညျခငးတ႔ေၾကာင အကးဆကမားအျဖစ၊ အစးရတပမေတာမ ႏငငေရးအရ တငးရငးသားနယေျမမားက စးမးႏငရန ႀကးပမးအားထတလာရာ အစးရ တပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔မားၾကား တကပြမား ဆက လကျဖစပြားၿပး ေရရညတညတခငျမေသာ ၿငမးခမးေရးက ထခကလာျခငး၊စြမးအင ထတလပသညရငးႏးျမႇပႏသမား၊ အစးရ၊ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားႏင ေဒသချပညသလထတ႔အၾကား ပဋပကၡမားျဖစေပၚလာျခငး၊ အမး သမးႏင ကေလးမားကကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင လျခေရးတ႔တြင ပမဆးကးခစားရျခငး၊ 76

ေဒသ ခတငးရငးသားျပညသလထ၏ အသကအးအမးစညးစမႏင လျခေရးက ၿခမး ေျခာကလာျခငး၊ ေရြ႔ေျပာငးအလပသမားျပနာ အပါအ၀င မလလားအပေသာ လမႈ ေရး ျပနာမားျဖစေပၚလာျခငးႏင ေဒသခတငးရငးသားျပညသလထ၏ အသကေမြး ၀မးေကာငးဆငရာ အလပအကငမား ထခကေစျခငး (ဥပမာ- စြန႔ပစပစၥညးမားႏင ေရ ကာတာ ဖြငပတျခငးေၾကာင ငါးဖမးလပငနးႏင လယယာစကပးေရးလပငနးမား ပက စးျခငး) ျဖစလာသည။

လကရ အမးသားစြမးအငမဟာဗဟာစမကနးသည ပ႔ကနထတလပမႈလပငနး အတြကသာျဖစ၍ ျပညတြငးအတြက လပစစစြမးအငပပးမႈသည ၎လပငနး၏ အစတ အပငးအနညးငယသာ ျဖစသည။ အမားအားျဖင လပစစစြမးအငထတလပမႈသည အႀကးစားစမကနးမားမ ရရသည။ အမးသားစြမးအငမဟာဗဟာစမကနးသည ရနကန ႏင မႏေလး၊ ေနျပညေတာကသ႔ အထငကရၿမ ႔ႀကးမားက လပစစဓါတအားေပးသညပငမ ထနးခပေသာ လပစစဓါတတငစနစက အသးျပေသာေၾကာင ရပရြာအမားစျဖစေသာ အထးသျဖင တငးရငးသားေဒသမားတြင လပစစဓါတတင မေရာကရေသာေၾကာင လပစစမးမရဘ ရေနသည။

ထ႔ေၾကာင အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစတြငလညးေကာငး၊ ၾကားကာလ အသြငကးေျပာငးေရးတြငလညးေကာငး တငးရငးသားျပညသလထတရပလးအတြက အကးျဖစထြနးမည စြမးအငဆငရာမဝါဒမား ခမတရနလအပသည။

ဥးတညခက

တငးရငးသားလမးမားလလားသည ဖကဒရယဒမကေရစႏင ေရရညတညတ ေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးႏငကကညသည စြမးအငမ၀ါဒ ျဖစေပၚလာရန။

အေျခခလမးၫႊနမမား

၁။ စြမးအငရရေရးသည အေျခခလ႔အခြငအေရးျဖစသညအတြက ၎က တငးရငး သားျပညသလထတစရပလး မတစြာ စမခန႔ခြခြငႏင သးစြပငခြငရသည မဝါဒမား က အေျခခရမည။

၂။ စြမးအငမ၀ါဒမားက ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစစနစႏငအည ေရးဆြ ရမည။

၃။ စြမးအငမ၀ါဒမားသည ေရရညတညတေသာဖြ႔ၿဖးေရးက အေထာကအကျပရမည။

၄။ စြမးအငမ၀ါဒမားေရးဆြရာတြင ေဒသချပညသမားပါ၀ငၿပး ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာ၀နယမႈႏင တာ၀နခမႈ ရရမည။ 77

၅။ စြမးအငမ၀ါဒမားေရးဆြရာတြင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရး စခနစၫႊနးမားႏင အည ျဖစရမည။

မဝါဒအၾကျပခကမား

အသြငကးေျပာငးေရးႏငဆကစပေသာ မဝါဒမား

၁။ တညရေနေသာ စြမးအငဆငရာစမကနးမားက လ႔အခြငအေရးႏင ေဒသခတငး ရငးသားျပညသလထ၏ ဆႏၵသေဘာထားဆးျဖတခကအေပၚ အေျခခ၍ျပနလည သးသပ၍ ရပဆငးသငသညမားက ရပဆငးရမည။

၂။ လတတေလာအေကာငထညေဖာရန စစဥေနေသာ စြမးအငစမကနးအားလးက ရပဆငးၿပး ၿငမးခမးေရးသေဘာတညမႈ ရယၿပးမသာ ဆကလကအေကာင အထညေဖာသငသည စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရမည။

၃။ ၾကားကာလတြင တငးရငးသားနယေျမမားအတြငး စြမးအငစမကနးမား ေဖာ ေဆာငရာတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား၊ေဒသခ တငးရငးသားျပညသလထမားႏင ညႇႏႈငးတငပငၿပး သေဘာတညခကရယရမည။

အေထြေထြမဝါဒမား

၁။ စြမးအငမ၀ါဒမားေရးဆြရာတြင ေဒသခတငးရငးသား ျပညသလထႏင တငးရငး သားကယစားလယမား ပါ၀ငရမည။

၂။ စြမးအငပငးဆငရာစမခန႔ခြခြငႏင အကးအျမတခြေ၀ခစားခြငတ႔က ျပညေထာင စႏင ျပညနယမားအၾကား တကစြာ ခြေ၀ႏငရနအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင တကစြာ ေရးဆြျပဌာနးရမည။

၃။ ျပညနယမားသည ၎ျပညနယအတြငး စြမးအငပငးဆငရာမားက လြတလပစြာ စမခန႔ခြမအာဏာ အျပညအဝရရမည။ ျပညေထာငစရ အျခားျပညနယမားႏင သကဆငေသာ စြမးအငပငးဆငရာမားက ညႇႏႈငးေဆာငရြကသြားရမည။

၄။ ျပညပသ႔ ထတေရာငးေနေသာ စြမးအငမားက ျပနလညသးသပၿပး ျပညတြငး ဖလေရးက ဥးစားေပးရမည။

၅။ ႏငငအတြငး စြမးအငလအပခကမားက ျဖညဆညးအေကာငအထညေဖာရာတြင ေဒသခတငးရငးသား ျပညသလထမားသည စြမးအငစမကနးမဝါဒမားခမတျခငး ႏင အေကာငအထညေဖာမႈ လပငနးအဆငတငးတြင ပါ၀ငဆးျဖတပငခြငရရမည။

78

၆။ ေဒသႏငကကညသည အေသးစားလပစစစမကနးမားႏင ျပနလညျပညၿဖးျမ စြမးအငစမကနးမားက အားေပးသညဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏငမ၀ါဒမားက တငး ရငးသားမားအား ဖကဒရယဒမကေရစစနစႏငအည ေရးဆြျပဌာနး၍ ဥးစားေပး လပေဆာငရမည။

၇။ စြမးအငဆးရႈးေနသည လကရကငသးေနေသာစြမးအင ျဖန႔ျဖးသညစနစမားက အျမနဆးျပငဆငရမည။ စြမးအငက ျပညနယအလက သာတညမစြာ ျဖန႔ျဖး ရမည။ (ျပနလညေဆြးေႏြးရန)

၈။ ေကာကမးေသြးျဖင ထတလပမည လပစစစြမးအငအားလးက လးဝရပတန႔ရမည အျပင တငးရငးသားျပညသလထႏင သဘာဝပတဝနးကငက ႀကးမားစြာထခက ႏစနာေစႏငေသာ လကရစြမးအငစမကနးမားက ျပနလညစစစ ရပဆငးရမည။

၉။ စြမးအငစမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆင ရာ ထခကနစနာမႈ ဆနးစစခက၊ လမႈေရးဆငရာ ထခကနစနာမႈဆနးစစခကတ႔က ပဏာမေဆာငရြကရနႏင စြမးအငစမကနးမားက ေဖာေဆာငရာတြင သတငး အခကအလကမား လြတလပစြာႀကတငအသေပးျခငးႏင သေဘာတညမႈရယ ျခငး (Free, Prior and Informed Consent) ႏငအည လပေဆာငရမည။

၁၀။ စြမးအငစမကနးမား၏ ဆးကးသကေရာကမႈမားက တရားမတမႈ၊ တာ၀နယ၊ တာ၀နခမႈရသည မ၀ါဒမားႏင ျပနလညကစားသည လပငနးစဥမား ေရးဆြ အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြကရမည။

၁၁။ ထတလပထားသညစြမးအငမားက တငးရငးသားျပညသလထ၏ ေရရညတညတ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အသးျပရမည။

79

"mwfykHrSwfwrf;rsm;

တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငး

81

တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႕အစညးမား၊လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငး

82

ျပညနယႏငတငးမားရ ႏငငေရးပါတမား လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငး

83

ျပညနယႏငတငးမားရ ႏငငေရးပါတမား လထအေျချပအဖြ႔အစညးမား အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမားႏင ကြငးဆငးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးျခငး

84