Thema 5: Materie

4 Zuivere stof en mengsel

p122-p125

Namen:

4.1 Onderscheid zuivere stof en mengsel materie

Opdracht 10

p122

a

b

c

4.1 Onderscheid zuivere stof en mengsel

Opdracht 11

p123

a Voorbeelden Zuivere stof Mengsel BestanddelenX

X

X

X

X

X

X

X

X

water, mineralen

water, mineralen

water, zeepwater, eiwitten, vetten, mineralenwater, suiker, smaakstoffen

p123

4.1 Zuivere en onzuivere stoffen

Een zuivere stof is een stof die uit één stof bestaat

Een zuivere stof bestaat uit één soort molecule

p123

4.1 Zuivere en onzuivere stoffen

de stof onderdelen bevat die schadelijk kunnen zijn

Met een onzuivere stof bedoelen we in het dagelijkse leven dat

onzuiveronzuiver is 1 maal gevonden als trefwoord:

onzuiver (bn):onrein, troebel

onzuiver is 6 maal gevonden als synoniem van een ander trefwoord:

vals (bn) :onwelluidend, lelijk, onzuiver, uit de toon

loens (bn) : onbetrouwbaar, oneerlijk, onzuiver, vals

onrein (bn) : onzindelijk, onzuiver, vuil

troebel (bn) : drabbig, onhelder, onzuiver

onrein (bn) : onkuis, onzedig, onzuiver

onzindelijk (bn) : onzuiver, troebel, vuig

Daarom gebruiken we beter de term “mengsel”

4.2 Zuivere stoffen

Opdracht 12

p123

a

deur

Voorbeelden Voorwerp Stof Voorwerps-eigenschap

Stof-eigenschap

hout brandbaar

dolk staal vlijmscherp

oorbel diamant schittert

lepelroestvrij staal

voelt koud aan

suikerklontje suiker hard

4.3 Mengsels

Opdracht 13: rook of suspensie?

p124

Voorbeelden Soort mengsel

4.3 Mengsels

Opdracht 14

p124

suiker

Voorbeelden Opgeloste stof Aggregatietoestand van de opgeloste stof

Oplosmiddel

vaste stof water

p124

Zuivere stoffen en mengselsWat zijn zuivere stoffen? (geef eerst het antwoord aan je partner en klik dan om het juiste antwoord te zien!)

Extra

suiker lucht neongas

neonlamp

aardolie of petroleum

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

Wat zijn de zuivere stoffen?

ijzererts ijzer staal

Staal is een legering bestaand uit ijzer en koolstof.

Extra

Ontdekking Uit opgravingen blijkt dat rond 4000 voor onze jaartelling ijzer al werd

gebruikt in Sumer en het Oude Egypte voor speerpunten en ornamenten. Veelal was het ijzer hiervoor afkomstig van ingeslagen meteorieten

Nadat men ontdekte hoe men ijzer uit zijn ertsen kon winnen en vervolgens smeden, nam het gebruik een grote vlucht.

Tussen de 12e eeuw voor onze jaartelling en de 10e eeuw voor onze jaartelling nam ijzer de plaats van brons over bij de productie van gereedschappen en wapens. (de ijzertijd)

In het Midden-Oosten ontdekte men dat de kwaliteit kon worden verbeterd door het ruwe ijzererts te verhitten in een bed van houtskool. Er kwam dan meer koolstof in het ijzer waardoor al een soort staal ontstond, een legering van ijzer en koolstof.

De Latijnse naam luidt ferrum, het woord waar het symbool Fe van afgeleid is.

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

Wat zijn de de zuivere stoffen

zuurstofgas

Bloed

gedestilleerd water

zeewater bruiswater

Extra

p129

Zuivere en onzuivere stoffen

tinsoldeer

Soldeertin is een legering van metalen

Er bestaan verschillende soorten soldeertin, maar het hoofdbestanddeel is tin. In het verleden zat daar altijd lood bij, maar voor een waterleiding mag dat niet meer gebruikt worden, omdat lood giftig is.

In plaats van lood wordt soms een kleine hoeveelheid zilver gebruikt.

Extra

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

wijn azijn• In chemische zin bestaat wijn uit water, suikers, alcohol, resveratrol, quercetine, tannine, koolzuurgas (in mousserende wijnsoorten), hars (in retsina) en andere kleinere stoffen.

Azijn is een levensmiddel dat ontstaat wanneer gegiste producten verzuren door de juiste bacteriën. Als bijvoorbeeld bij de rijping van wijn lucht in het vat komt kan de alcohol worden omgezet in zuur en ontstaat wijnazijn. Azijn is chemisch gezien een oplossing van 4 tot 15% azijnzuur met geur- en smaakstoffen.

De Franse scheikundige en bioloog Louis Pasteur (1822-1895) ontdekte de azijnzuurbacteriën.

Extra

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

stikstofgas • Distikstof of moleculaire stikstof (N2) is de belangrijkste Het is een kleurloos, reukloos, smaakloos gas, dat 78,06 % van het volume van de Aardatmosfeer uitmaakt.

• Stikstofgas is matig tot slecht oplosbaar in water, maar bij hoge drukken neemt de oplosbaarheid toe. Dit veroorzaakt problemen voor duikers (de caissonziekte). Wanneer zij niet langzaam genoeg naar het oppervlakte terugkeren, ontstaan er stikstofbelletjes in het bloed die embolieën kunnen veroorzaken.

Vloeibare distikstof heeft een extreem lage temperatuur.

• Zo wordt het onder meer in de voedselverwerkende industrie gebruikt om producten in te vriezen

• In de medische wereld om bloed, organen of andere biologische materialen (zoals bevruchte eicellen in een vruchtbaarheidskliniek) in te vriezen.

• Een ander voorbeeld is het verwijderen van wratten: door de wrat te bevriezen sterven de geïnfecteerde cellen en verdwijnt de wrat.

Extra

p124

Zuivere en onzuivere stoffen Opgave 3

fruitsap sigarettenrook

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

margarine

Ingrediënten vroeger

De oorspronkelijke margarine werd uit rundvet, afgeroomde melk en gesnipperde koeienuiers vervaardigd.

Ingrediënten nu

Plantaardige oliën en vetten, water, emulgatoren: sojalecithine, E471, droge melkbestanddelen, zout (0,4 %), conserveermiddel E200, voedingszuur E330, aroma's, kleurstof E160a, vitamine A, D, E

boter

gekarnde room van koemelk, die verder (in principe) geen bewerking heeft ondergaan; tenminste 82% melkvet

Extra

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

heliumgas

De vorming van helium uit waterstof, een kernfusiereactie waarbij zeer veel energie vrijkomt, vormt de basis van de energie van sterren maar ook die van de waterstofbom.

Bij inademen van zuiver helium ontstaat de heliumstem, doordat de snelheid van het geluid in helium veel groter is dan in lucht.

Extra

p124

Zuivere en onzuivere stoffen

brons Brons is een legering van koper en tin (ca. 80/20)

Extra

p124

Samenstelling van mengsels Opgave

fijne vastestofdeeltjes in een gasRook is een mengsel van

Suspensie is een mengsel van een vloeistof en kleine onoplosbare vaste stofdeeltjes die blijven zweven in deze stof

roet in de lucht = schouwrook, sigarettenrookVoorbeeld:

Voorbeeld: cellen in een waterig mileu

Emulsie is een mengsel van 2 niet in elkaar oplosbare vloeistoffen

Voorbeeld: Vinaigrettesaus = olie in azijn

p125

4.1 Zuivere stoffen en mengselsEXTRA OPGAVE

(20p)

1. Noteer 2 merken drinkwater en kleef het etiket met de samenstelling van dit water op op je blad

Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei.

p125

4.1 Zuivere stoffen en mengselsEXTRA OPGAVE

2. Noteer de samenstelling van het leidingwater uit jouw gemeente (opzoeken via het internet + bron vermelden!)

Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei.

(20p)

p125

4.1 Zuivere stoffen en mengselsEXTRA OPGAVE

3. Noteer bij elk merk de prijs in euro voor 1 liter water (10p)

Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei.

p125

4.1 Zuivere stoffen en mengselsEXTRA OPGAVE

4. Noteer voor het leidingwater uit jouw gemeente de prijs in euro voor 1 liter water (opzoeken via het internet + bron vermelden!)

(20p)

Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei.

p125

4.1 Zuivere stoffen en mengselsEXTRA OPGAVE

5. Bereken wat je uitgeeft als gezin van 4 personen op een jaar als je elke dag 1,5 liter drinkt van merk 1, van merk 2 en van het leidingwater

(30p)

Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei.