trang tử và nam hoa kinh nguyễn hiến lê 1

7/21/2019 Trang T V Nam Hoa Kinh Nguyn Hin L 1

1/489


2/489

Trang T v Nam Hoa Kinh Nguy n Hi n L

T o Ebook : Nguy n Kim V Ngun truy n: vnthuquan.net

Ch ng XI

Ch ng XII

Ch ng XIII

Ch ng XIV

Ch ng XV

Ch ng XVI

Ch ng XVII

Ch ng XVIII

Ch ng XIX

Ch ng XX

Ch ng XXI

Ch ng XXII

PH N IV - Ch ng XXIII

Ch ng XXIV Ch ng XXV

Ch ng XXVI

Ch ng XXVII

Ch ng XXVIII

Ch ng XXIX

Ch ng XXX

Ch ng XXXI

Ch ng XXXII

Ch ng XXXIII

PH LC


3/489



Nguy n Hi n L

Trang T v Nam Hoa Kinh

Gi i thiu v ch dch: Nguy n Hin L

Li tha tr c

PH N NH T: TC GI V TC PHM

CH NG I: Thi i v i sng


4/489



Thi i

i sng

CH NG II: Tc phm

Xut hin t thi no?

Ni thin

Ngoi v thin v Tp thin

CH NG III: Vn b Trang t

u i m

Nh c im

Mt s nh ch gii

Cch c Trang t

CH NG IV: H c thuy t ca Trang

Uyn nguyn t u?

V tr lun v cn bn lun

Tri th c lun

Chnh tr lun


5/489



Nhn sinh quan

K T

PHN NH: NI THIN

Chng ti dch ra sao

CH NG I: Tiu dao du

Nhn nh

CH NG II: T vt lun

Nhn nh

CH NG III: D ng sinh ch

Nhn nh

CH NG IV: Nhn gian th

Nhn nh


6/489



CH NG V: c sung ph

Nhn nh

CH NG VI: i tn s

Nhn nh

CH NG VII: ng v ng

Nhn nh

PH N BA: NGO I THIN

CH NG VIII: Bi n mu

CH NG IX: M

CH NG X: Kh khi p

CH NG XI: T i hu

Nhn nh v bn ch ng

CH NG XII: Thin a


7/489



CH NG XIII: Thin o

CH NG XIV: Thi n vn

Nhn nh v ba ch ng

CH NG XV: Khc

CH NG XVI: Thin tnh

Nhn nh v hai ch ng

CH NG XVII: Thu thu

Nhn nh

CH NG XVIII: Ch lc

Nhn nh

CH NG XIX: t sinh

CH NG XX: Sn mc

Nhn nh v hai ch ng


8/489



CH NG XXI: i n T Ph ng

Nhn nh

CH NG XXII: Tr Bc du

PHN T : TP THIN

CH NG XXIII: Canh Tang S

Nhn nh v hai ch ng

CH NG XXIV: T V Qu

CH NG XXV: Tc D ng

Nhn nh

CH NG XXVI: Ngo i vt

Nhn nh


9/489



CH NG XXVII: Ng ngn

CH NG XXVIII: Nh ng v ng

Nhn nh

CH NG XXIX: o Chch

Nhn nh

CH NG XXX: Thuyt kim

Nhn nh

CH NG XXXI: Ng ph

Nhn nh

CH NG XXXII: Li t Ng Khu

Nhn nh v hai ch ng

CH NG XXXIII


10/489


11/489



Kia - hway (1969); d ch tt c cc ch ng trong Ni thin, Ni thin, Tp thin, khng b mt bino; cui mi ch ng a ra nhn nh ca cc hc gi gn y, v mt s nhn nh ca ti v chn, ngu; nu l ngu tc th ng i vit thuc v phi no: chng hn phi qu khch ca Lo gio, phi n ho ca Lo gio, phi theo Trang, phi theo Khng, phi theo o gia (tu tin) hay Phpgia

Ti ch dng nhng ch ng chc chn ca Trang phn tch t t ng ca Trang, rn khng gncho Trang nh ng t t ng ca ng i sau. Cu i cng ti ch cch nn c Trang ra sao.

Tc phm kh dy: trn 500 trang (ring phn gi i thiu trn 300 trang)[4]. V c th coi l cngtrnh y nht v Trang t t tr c t i nay, ti c l ch a in c (Hi k Nguyn Hin L, NxbVn hc, 1993, trang 537-538).

Tuy b o l dch tt c cc ch ng trong Ni thin, Ni thin, Tp thin, khng b mt bi no,iu ny cng c ni n trong l i gi i thiu ngn u b Trang t ; nh ng v trong Ngoi thinv Tp thin c nhiu bi chp t b Lit t v D ng t (c gi tt l Lit t) m c ch dch vcho xu t bn tr c 1975, nn cc bi t ng ng trong b Trang t ny, c l c b, khng chpli, nh : t sinh 3, t sinh 9, Sn mc 9, Tr Bc du 4, T V Qu 7, Ng ngn 7, Nh ng v ng6. Ng c li, c bi c khng dch trong Li t t li c c dch trong b Trang t nh truyn ng isay r u t xe trong bi t sinh 2, truy n luyn g trong bi t sinh 8... Nh vy, ng i cmun c c cc bi hoc cc on b l c b trong b ny th phi tm trong b kia v ng c li.Cng c bi, nh bi Lit Ng Khu 1, c dch trong Li t t nh ng y c dch li sa vich.

V vic d ch li, tuy c Nguy n Hin L khng ni ra, nh ng ti thy c nhiu cu trong b Trang t

ny khng ging v i nhng cu t ng ng c c v c Gin Chi d ch trong b i c ng trithc Trung Qu c (CTHTQ) t nm 1962-63[5]. V d hai cu: St sinh d bt t. Sinh sinh gi btsinh, trong CTHTQ dch l: Ci git c ci sng th ci khng cht. Ci sinh ra c cisinh ra th ci chnh n khng t u sinh ra (bn ca Nxb Thanh Nin, 1994, T p 1, trang 181),trong Trang t (bi i Tn s 2) dch l: Bc ch t git sinh m nh th khng cht, bc sinh rasinh m nh m cng li khng sinh (ngha l khng c ci g sinh ra c). Mt v d khc, cu Chiu minh minh, hu lun sinh v hnh, sch tr c d ch l: Ci sng lng sinhra t ci mt m, ci

c loi (tc vt hu hnh) sinh ra t ci v hnh (Sd, Tp 1, trang 183); sch sau dch l: Ci sngsa pht sinh t ci ti tm; ci hu hnh pht sinh t ci v hnh (Tr Bc du 5).


12/489



Nh son b CTHTQ m c Nguy n Hin L nhn ci tin su thm v Trung tri t mvit c trn m i cun na, trong c b Trang t ny.

Trong Trang t , phn Ni thin, Ngoi thin v Tp thin, c Nguy n Hin L khng chp nguyntc ch Hn ln phin m; v trong phn ch thch, c cho bi t: nu thy cn, s chp thm nguynvn phin m (ch khng c ch Hn v cng vic n lot lc ny kh khn v tn km)[6]. Dokhng c ch Hn, nn trong qu trnh g, khi g p nhng ch ng in sai, ho c c s khc bit v i

bn Nguy n Duy C n, ti phi tra c u cc trang web ch Hn , nu sai th ghi thm vo ch thch,v nu thy cn ti chp thm ch Hn vo chng ta cng tham kho.

Ngoi ra, ti cn chp thm:

Ph lc I: Nh ng bi n c l n xy ra trong i Trang t .

Ph lc II: C c bi trong b Lit t t ng ng vi cc c Nguy n Hin L l c b, khng dch litrong b Trang t .

Trong th i gian ch nh sa v b sung ch Hn cho bn nh my tc phm Trang T - Nam HoaKinh (Ph n Th ng) ca Nguy n Duy C n (bn nh my do bn Fatman1702 cung c p); v thchin ebook Trang t v Nam Hoa kinh ca Nguy n Hin L ny, bc Vvn nhit tnh gii p gipti rt nhiu nghi v n; mt phn nh nhng gi i p , ti c ghi li trong ch thch. Ngoi ra, bcVvn cn gip ti sa li ebook ny na. Xin chn thnh cm n bc Vvn.

Nh sa li, r i sau b sung ph n ch Hn cho bn nh my do bn Fatman1702 cung c p nh

ni trn, ti mi c dp c li cun Trang t ca Nguy n Hin L m ti c t nm 1996;v nhn ti g phn I: N i thin chng ta c th so snh hai bn d ch ca hai c Nguy n, mtheo l i c Nguy n Hin L th: Tr c chng ti c hai bn Tuy n d ch Trang t (tc mt ca Nh ng Tng v mt ca Nguy n Duy C n). Sau chng ti chc s cn nhiu ng i d ch na, m bn d ch no cng s c nhiu ch khng ging cc bn khc Ti mong c gi hiu cho l mcoi b n ca chng ti may mn lm l c gi tr ngang cc bn khc thi. Ban u ti ch mong gxong ph n I thi, nh ng ri ln hi ti cng g c tr n b Trang t ca c Nguy n Hin L. Xin

cm n bn Fatman1702; v xin hn hnh c chia s cng cc bn ebook ny.


13/489



Goldfish Ma h 2009

Ch thch:

[1] Cng trong Hi k, c cho bi t thm: C th nh Lm Ng ng ni, nh Lo Trang dn tcTrung H oa tuy ngho kh m vn yu i, tinh th n c qun bnh khng thc lon nh ng i ugiu g p 10, g p 100 h . [Goldfish].

[2] Trong b Trang t - Nam Hoa kinh g m hai t p (v sau g i tt l bn Nguy n Duy C n), c Nguy n Duy C n ch dch 6 thin trong Ni thin (b thin Nhn gian th), cn Ngoi thin v T pthin c ch trch yu m thi. Ngoi b , c cn c cun Trang t tinh hoa. [Goldfish].

[3] C ng i cho r ng: theo T in Thnh ng Trung Qu c th Nam Hoa l tn mt hn ni ToChu thuc n c Tng thi x a. T ng truyn r ng, khi Trang T n n ni chn ni Nam Hoa,ng em ht tinh hoa c a o gio ca Lo T vit thnh b sch, ly tn ni Nam Hoa m t, gil Nam Hoa kinh, i sau ng i ta gi l "sch Trang T". [Goldfish].

[4] B n ca Nxb Vn ho- Thng tin nm, 1994: khong 560 trang, ph n Gi i thiu tc gi v tc phm kho ng 130 trang. [Goldfish]

[5] B ny gm 2 quy n, do nh Co Thm xut bn: quy n Th ng in nm 1965, quyn H in nm1966. B n ca nh Thanh Nin xut bn in Qu 3 nm 1994, cng gm 2 quy n, gi li Tp 1 v T p2. [Goldfish]

[6] Trong sch ch c 3 ch Hn: H u , Mc , Mc in trong Ph n I, ti u mc i sng (caTrang t ) [Goldfish].

Nguy n Hi n L




14/489



Ph n I - Chng 1

THI I V CUC S NG

THI I

Trang t km Mnh t khong m i tui, sng gia thi Chin Quc (-403 - 221). ng sanh vokhong-360, trn 40 nm sau khi thi i lon bt u, v 60 nm sau ng mt, n cng chmdt. Vy ng chng kin c hu ht nhng bin chuyn ln ca thi : Tn dng V ng bin php m hng c ng ln, x ng b (-343) ri x ng v ng (-325); su n c kia (Yn, Triu, Hn,

Ngu, T, S) bnhp tung chng Tn(-333), nh ng phe hp tung mau tan (-332), Tr ng Nghi ngh thuytlin honh (-331) lin hip lc quc m tn Tn, do m Tn li cng mnhthm, thng c Ngu, Hn, S, ri x ng (-288), dit Tng, c hip Triu. Tr c khi mt, chcTrang t on c xu th ca thi i; th no ri Tn cng s thay Chu , lm thin t m thngnht Trung Quc.

Nh trongChin Quc Sch1[1] trang 10, chng ti ni, s dng nm-403 phn chia hai thi

Xun Thu v Chin Quc khng da trn mt bin c no quan trng (nm ch l nm ln ngica Uy Lit v ng nh Chu), m lch s v x hi Trung Hoa sut hai thi k Xun Thu v ChinQuc bin chuyn lin tc, khng h gin on, t ch phong kin ti ch qun ch chuynch, t tnh trng phn li ti tnh trng thng nht.

Tuy nhin, xt chung, chng ta vn thy hai thi c nhiu im khc nhau:

1. Xun Thu l thi cc v b ch (nh vua Hon cng n c T) m n uy danh ca Thin t, tc vuaChu m ra lnh cc ch hu; Thin t thi tuy khng c quyn, nh ng cn danh phn, cc v bch ch a dm khinh; thi Chin Quc, tri li, cc vua n c ln nh Tn, T, Ngu, S u x ngv ng, chng coi Thin t ra g c;

1 [1] Nguyn vn: d k tr chi s tri d ng, k tr chi s bt tri. Mi sch ging mt khc. Sch thcho ci tr tu khng th bit c l tinh thn, sch li cho l thn th ta tuy nh m gm c v tr;sch khc cho l th mnh; sch khc na bo l ng ci v b bn lm khn mnh.


15/489



2. Thi Xun Thu, ch chnh tr ch bin chuyn ln ln thi, v cc vua cha cn trng d lun tnhiu; qua thi Chin Quc, vua cc c ng quc khng oi g ti c php, c l, can m lmnhng cuc cch mng v php , nh cuc bin php ca V ng nm-359 i Tn Hiu cng;

3. Thi Xun Thu gii qu tc cn nm c nhiu quyn ln, cha truyn con ni, qua thi ChinQuc, c quyn gn gn nh hon ton b dit, v rt nhiu ng i trong gii bnh dn ln lmkhanh t ng, nh T Tn, Tr ng Nghi;

4. Chin tranh trong thi Xun Thu tuy nhiu nh ng khng kch lit, cn gi c ci lut qun tkhng git k bi; thi Chin Quc, chin tranh tn khc hn nhiu, c trn cht hng vn ng i (stnhn doanh d, st nhn doanh thnh), cho nn dn tnh cc k iu ng;

5. Php tnh in khng r b ph b ln ln t thi no, nh ng chc chn l cuc bin php ca Vng, thi Chin Quc, c nhiu n c khc theo, Mnh t h ho ti lp n m khng c;

6. Thi Xun Thu, trng tm ca kinh t l nng nghip; qua thi Chin Quc, cng v th ng phtt mnh, a v mi ngy mt quan trng hn, m cc th trn nh Hm D ng (Tn), Lm Tri (T),Hm an (Triu) rt phn thnh; v bn c th ng nh L Bt Vi c th dng th lc ng tin xmnhp chnh tr;

7. Quan trng nht l s pht trin v t t ng. Trong thi Xun Thu, t khi Khng t sanh (-551)ti khi Lit t mt (-349), sut hai trm nm ch c m i trit gia: Khng t, T T , Mc t, D ngt, Lo am, Quan Don, Lit Ng Khu; qua thi Chin Quc, s trit gia c ting tm ln ti trnhai chc nh, y l ch a k cc chnh tr gia, bin s, thut s.

Theo S k ca T M Thin, bn du thuyt c T Tuyn v ng tng chc th ng i phu, ch bnsung ch khng d vo vic chnh tr, nh Tru Din, Thun Vu Khn, Tip t, Hon Uyn ti76 ng i, cn s hc s T c ti my trm ngn ng i (ch ng 46: in Hon th gia).

Nguyn nhn chnh l thi i lon, ng i no cng c t t ng cng mun a ra mt thuyt cu i; m cc vua cha no mun lm b ch Trung Quc cng tn trng k s, mi h lm c vn

Do , ngn lun c hon ton t do. ng l thi trm hoa ua n; cho ti nay, trn hai ngnnm sau, Trung Hoa khng cn c thy li cnh phn thnh na.


16/489


17/489



Xt bng trn2[1] , chng ta thy khi Lo t v Lit t cht, Trang t hy cn nh; nhng trit giang thi vi Trang v ln hn Trang t 10 n 20 tui l Tng Kin, Bnh Mng, Mnh t, HuThi, in Bin, Thn o Cng Tn Long v Tun t u nh hn Trang khong 30 tui. Saucng khi Trang mt th Hn Phi mi ra i.

Tm li Trang sng vo gia thi pht trin mnh m nht ca trit hc Trung Quc v mc dukhng h nhc ti Tun t, ng c th c bit tt c cc trit thuyt thi Chin Quc, tr hcthuyt Hn Phi.

2 [1] Nguyn vn:Sinh nhi v d tri vi d, v tri d tri dng im. Cu ny hi kh hiu, ti dchthot nh vy. mun ni: ng suy ngh, ng dng tr xo, c hn nhin sng, nh vy s cim tnh. on sau cng c my cu ngha rt ti, mi ng i hiu mt cch.


18/489



I SN G

Trong s cc trit gia ln thi Tin Tn, ch c Khng t v Mnh t l ta bit c tm v khchc chn v i sng: Khng t nh lm quan L v nh b Lun ng do mn sinh chp; Mnhnh lm khch khanh cho L ng, T, ng, Tng, nht l nh b Mnh t do mn sinh chp (ngduyt li) ngay khi ng cn sng3[2].

Cn nhng nh khc nh D ng t, Lo t, Trang t mt phn v n dt, mt phn v khng dy hchoc dy t hc tr nn i sng khng c ghi chp li.

V Trang t ta ch c mi mt ti liu gm khong hai trm ch trong ch ng 63 bS k . Khnghiu ti sao T M Thin li sp chung Lo t, Trang t vi Thn Bt Hi v Hn Phi. ng chochng ta bit:

* Trang t tn lChu , ng i t Mng, ng thi vi L ng Hu v ng (-370 - 319), T Tuynv ng ( -319 - 301), v c lm mt chc li trong mt x ng ch to sn t Mng.

* Trang hc rng, vit mt b sch gm trn 10 vn ch, i l ng ngn; c nhng ch ng Ng ph, o chch, Kh khi p4 [3] ch trch Khng Mc v lm sng t hc thut ca Lo t. Vn nghay, li l c th t, kho ch vic t tnh, tuy hng tc hc ng thi cng kh t g cho mnh c khi b ng bi bc, t t ng ca ng c bit qu, nn cc v ng cng thi khng dng.

S Uy v ng nghe ting ng hin, vi ng lm t ng quc, ng t chi, mun c sng tho ,khng chu b tri buc.

T M Thin khng cho bit Trang t tn t l g, sanh nm no, mt nm no, v t Mng thucn c no .

V tn t, c sch bo l T H u, c sch chp l T Mc (H u v Mc vit hi ging nhau),

trong Mnh t li gi l T Mc (Mc v Mc c hi ging nhau).


19/489



V nm sanh v nm t, cng c rt nhiu thuyt khc nhau khong nm chc nm.

Thuyt xa nht l sanh nm-398, thuyt gn nht l sanh nm-350, cch nhau: 48 nm. a s, nhL ng Khi Siu, Tr ng Thnh Thu, Trang Vn Th, M Di S on khong-370.

Nm t: xa nht l-317, gn nht l-270, cch nhau: 47 nm. a s on vo khong-290 hay -295.

Trong bng trang 13, ti theo thuyt mi nht ca V ng:-369, - 280. V ng bo Trang chunh h ng ca in Bin v Thn o, chc phi nh hn hai nh ny. Tuy nhin cng ch lmt gi thuyt5[4] c th gn ng, ch khng ng tin hn.

V ni sanh, cc hc gi u bo l t Mng, nh ng t Mng u, thuc n c no th kincng phn vn. Ng i th bo t Mng tc Mng Trch, ng i th bo l Mng huyn hoc Mngthnh. Bi Nhn trongTp gii6[5] , dn b a l ch bo: Huyn Mng thuc n c L ng; TM Trinh trongSch n, dn li L u H ng trong Bit lc, bo Trang t l ng i t Mng n cTng; Cao D ch gii b L Th Xun Thu cng kin vi T M Trinh. Chu t i Tng li choTrang t l ng i n c S. Hong Cm Honh trongTrang t c bn (Tam dn th cc 1974)sau khi nghin cu k l ng cc thuyt, kt lun rng t Mng l thnh Mng thuc tnh H Namngy nay; khi Trang t ra i, t vn l ca n c Tng, sau khi Trang mt, Tng b dit, ba n cS, Ngu, T chia nhau t ai ca Tng v t Mng t thuc v Ngu (tc L ng), v vy m bo Mng thuc v Ngu hoc Tng cng c.

Tm li v i ca Trang t ch c my im ny l chc chn: ng sinh t Mng thi thucTng (Tng gip bin gii pha bc ca S), sng vo th k th 4 tr c T.L., ng thi vi L ng

Hu v ng v T Tuyn v ng (tc ng thi vi Mnh t), hi tr lm mt chc quan nh, coi mtx ng ch to sn, sau n, vit mt b sch, ng i i sau gi lTrang t , t t ng chu nhh ng ca Lo t.

Mun bit thm v tnh cnh cng c tnh ca ng, ta phi tm trong bTrang t .

Chng ti m c trn d i ba chc bi chp c s v Trang. Tr mt s bi hoc ch ng chng


20/489



ta bit chc l sai v v l, chng hn bi XXI.57[6] cho Trang t li yt kin L Ai cng, m L Aicng mt tr c khi Trang t sanh khong trm nm, hoc ch ng XXX bn v thut nh kim, emnhng t t ng khng c ch no hp vi Trang t vo ming ca Trang; tr nhng bi khng sao tin c, ch c th coi l ng ngn, cn nhng bi khc, tuy khng hon ton ng tinhn, nh ng c th tm dng hiu v Trang.

Nhng bi ny chia lm hai loi:

- nhng bi dn li Trang bn v o l, nh bi XXII.6 Trang ging v o cho ng Quch t, biXIV.2 Trang ging v c nhn cho vin Thi t ng; nhng bi trong loi ny nu t t ng ctht ca Trang th ti cng khng dn trong ch ng v tiu s ny m s dnh li cho ch ng v hcthuyt ca Trang.

- nhng bi c tnh cch c s, nh bi XVII.5, Trang t chi li vua S mi ra lm quan; biXVIII.2, Trang g nhp vo ci v m ht khi v cht; bi XXIV.6, Trang t tic nh Hu Thi vHu Thi mt ri, khng cn ai m lun na; nhng bi trong loi ny kh nhiu, ti s trchdn mt s cho ta on c i sng v tnh tnh ca Trang.

Chng ta khng bit c cht g v tui th ca Trang c: Gia nh ra sao? Thuc gii no trong xhi? Hi nh hc ai? Ln ln lp gia nh vo thi no? Sau khi go v c tc huyn khng? C baonhiu con? Dy con ra sao?...

Theo T M Thin, ng lm mt chc li nh qu nh. Sau ng n, khng chu ra lm quan, chcchn c dy hc v c mt s bi chp nhng li ng ni vi mn sinh, chng hn bi XX.1, ng pmn sinh v hu dng v v dng sau khi ch nh ng gh thm, sai gia nhn git ngng i ng,

hoc bi XXXII.13, k chuyn khi ng hp hi, ngn mn sinh khng cho hu tng.

Mn sinh chc khng ng, ng dy h nhng g, h i vi ng ra sao, ta cng khng bit. C l lmt s ng i ln thch hc thuyt ca ng, trng t cch ng, gn ng nghe ng tu hng bn v o, v cch x th. Cn Thi, Th , L, Nhc th nht nh l ng khng ging ti.

ng t i u, cng nh Lo t, Lit t, v tri hn vi Mnh t, Mc t.


21/489


22/489



l ngho ch khng phi khn kh. Nh vy l v khng gp thi.

Ging Trang c v bc tc, gay gt. Ri cng nh trong bi trn, ng em loi vt ra k truyn mng vua Ngu: con v n khi trn cc ngn cy cao th leo nhy, t c lm nh lm cha mtci, nh ng khi phi len li trong m cy thp c gai th run s, ng tr c ng sau, gn ct co li, chv hon cnh bt li nn khng thi th c ti nng

Sau cng Trang kt:

Ngy nay k s vo ci thi hn qun lon thn th lm sao m khi khn kh cho c. Chngc l T Can b moi tim y.

Truyn ny cng ch a chc c thc, nh ng cng ging truyn trn: Trang t li t ti ng i,tnh tnh kh khi m cao ngo na. H tru ng th ch mang nhc thi.

Ngay i vi bn thn l Hu Thi, ng cng khng n m cn p mt cch cay c. Hu Thi anglm t t ng n c L ng (tc n c Ngu sau khi di qua i L ng), khi hay tin Trang t quaL ng, s Trang tranh ngi t t ng ca mnh, sai ng i i tm khp n c sut ba ngy ba m. Khiti ni Trang thu tm l ca bn, bo:

- ng c bit mt con chim ph ng Nam ng i ta gi l con uyn s (mt loi chim ph ng)khng? Khi n ct cnh t Nam hi m ln Bc hi, khng phi l cy ng ng th n khng u,khng phi l ht luyn th n khng n, khng phi l n c sui ngt th n khng ung. Mt conchim c ng ra xc mt con chut thy n bay ngang [s n tranh n], ngng ln nhn n, ku lnmt ting ln do n. Nay ng v (ci ngi t t ng) n c L ng m cng mun ku ln do ti

sao? (XVII.6)

Nu l ba th truyn cng hp vi tnh tnh ngo mn, khinh ph qu ca Trang. Trang khngchu nhn mt chc v ln nh no triu nh.S k ca T M Thin chp rng:

Vua S Uy v ng nghe ting Trang Chu l ng i hin, sai s gi mang hu l li r c, ha s phong lm t t ng. Trang Chu c i bo s gi ca S :

- Ngn vng l ci li ln y, khanh t ng l mt v tn qu y. (Nh ng ny) ng c thy con b


23/489



lm vt hi sinh trong l t Giao khng? Ng i ta nui n my nm, cho n bn o gm thu mu dt n vo thi miu. Lc , gi n mun lm mt con heo con c c, phng c c chng?Thi, ng i ngay i, ng lm u ta na. Ta th ngao du trong ci rnh bn cho thch ch chkhng chu tri buc tm thn v vic n c. Sut i ta khng lm quan u, tho lng ta!.

Trong bTrang t , truyn c chp li hai ln. Mt ln trong bi XXXII.12:

Mt ng vua mun mi Trang t ra lm quan. Trang t p s gi:

- ng c thy con b t y khng? Ng i ta trm cho n tm gm thu, cho n n c v u ln, ngy kia dt n li thi miu. Lc n c mun lm mt con b c c, phng c c chng?.

Bi gn y ht on vn trongS k , chc cng mt ngun gc. Cn mt bi na, ngh thut caohn v th ng c nhiu sch trch dn hn, tc bi XVII.5:

Trang t cu trn sng Bc. Vua S phi hai v i phu li bo tr c s xin em vic n c li lm phin ng.

Trang t vn cm cn cu, khng ngonh li, m p:

- Ti nghe n c S c mt con ra thn, cht ba ngn nm, nh vua gi n vo chic khn, cttrong ci hp trn miu ng. Con ra y chu cht m l u li b x ng cho ng i ta th haythch sng m lt ci ui trong bn?

Hai v i phu p:

- Th sng m lt ci ui trong bn cn hn.

Trang t bo:

- Vy hai ng v i! Ti cng thch lt ci ui trong bn y.

Ba ti liu cho thy nhng c s v Trang chp trong cc sch, d c th tin c th cng chng mt phn thi, v i thi, cn v chi tit th mi tc gi c th thm bt, sa i. Nh y,


24/489



ta ch nn nh mt iu l Trang khng chu lm quan m thch sng t do, thi rt hp vi tt ng ca Trang trong bi I.1 v II.4.

Bi I.1, Trang bo:

ng Lit t c i gi m bay, tht nh nhng, khoan khoi, m i lm ngy ri v. C phc ln nhng tht him i, tuy khi phi i, nh ng ng vn cn ty thuc mt ci g- do hu s i-(ngha l cn phi i cho gi ni ln).

n nh hng ng i lm ch c ci chnh o ca tri t, ch ng c lc kh ngao du trongv tr v bin, th cn ty thuc ci g na u.

Mt ng i khng mun tu thuc mt ci g, th u chu giam mnh trong vng danh li. n nhcon tr trong chm kia, th chu kh nhc kim n (c m i b c li phi m mt thc n, trm b c li phi ung) ch khng chu b nht ng i ta nui, (bi III.4), hung h l ng. ng trngt do hn ht thy nhng g i, mun c hon ton t do. l nt ni bt nht trong c tnhca ng.

ng ngh sng trong mt thi i lon, nu l c ti th cng nn giu ti i, mi mong c h ng ht tui th ca tri, nh ci cy ln cnh l sum su v g xu m khi b n trong bi XX.1.(im ny, ti s xt thm trong mt ch ng sau).

V c tinh thn trng t do, t ti, khinh ph qu , nn Trang cc k cay c m d dm vi hngv ti m khoe khoang khi c vua th ng. Bi XXXII.6 chp:

Mt ng i n c Tng tn l To Th ng c vua Tng sai i s qua Tn, khi i ch c nm c xe,vua Tn bng lng ng ta lm, cho mt trm c. V ti Tng, ng ta gp Trang t, bo:

- trong mt ng hm trong mt xm ngho kh, qun bch ti ni phi bn dp sng, i tini c ngng, mt xanh xao, l s on ca Th ng ti. Nht n gp vua mt n c vn c xe ri c tng mt trm c xe, l s tr ng ca Th ng ti.

Trang t p:


25/489



- Vua Tn b bnh, vi mt y s ti tr. Y s m mt ci nht ln, vua Tn th ng cho mt c xe; cnk no lim tr ng th ng th ng cho nm c xe. Vic cng tin th cng c th ng nhiu.Phi ng tr bnh tr cho vua Tn khng, sao m c th ng nhiu xe nh vy? Thi ng ct i.

Truyn ng cho v con nhng k giu sang trong thi lon suy gm.

Y nh nc rn phun t ming Trang ra vy. Ai bo k kia dm tru ng, ma ng ngho i. Bnhth ng i vi hng ham danh li , ng ch n tn rn bo, v lun lun dng nhng v d, nhnghnh nh l p mnh vo c k i thoi, nh trong bi XXXII.11:

Mt ng i li bi kin vua Tng, c n t m i c xe, nh m i c xe li khoe Trang t.Trang t bo:

- Trn b Hong H c mt gia nh ngho, sng nh ngh an c ngi. Mt hm mt ng i con lnxung vc, vt c mt vin ngc chu ng gi ngn vng. Ng i cha bo con: Ly mt phin p b n i! Mt vin ngc ng gi ngn vng tt phi d i cm mt con rng en trong mt vcsu chn t. Con ly c n chc l trong khi con rng ng; n tnh dy th cn g l i conna!. N c Tng ngy nay cn su hn ci vc chn t, m vua Tng cn hung d hn con rngen na. Ch c m i c xe chc l trong lc ng ta ng; ng y m tnh dy th tt ch b ntthy mt.

Mt im ng na trong c tnh ca Trang l vui sng. Trong Ni thin c ti nm su ln ngcho c h ng ht tui tri l mt hnh phc ln.

Bi XXVI.8 ng bo:

Nu t mnh t thch c th i u m khng thch ? Nu t mnh khng thch c th d iu cng khng thch c Ch bc ch c l vui v sng vi ng i ng thi m khng theothnh kin ca h.

Bi do ng i i sau vit, nh ng chng ta c th tin c l din ng quan nim ca ng vnhn sinh.

V quan nim ca ng i vi sinh t, trong mt ch ng sau, ti s xt k, y ti ch xin dn t c s


26/489



cho thy tin thn rt khong t ca ng thi.

Bi XVIII.2 rt ni danh, c gi l biTrang t c bn, v tch Trang t c bn rt th ng dintrn sn khu thi x a. Bi nh sau:

V Trang t cht, Hu t li iu, thy Trang t ngi xoc chn ra, g nhp vo mt ci v8[7] mht, bn bo:

- n vi ng i ta, ng i ta nui con cho, nay ng i ta cht, chng khc l by ri, li cn ht gnhp vo ci v, chng l qu t ?

Trang t p:

- Khng phi vy. Khi nh ti mi mt, lm sao ti khng th ng xt? Nh ng ri ngh li thy lcu nh ti vn khng c sinh mnh; chng nhng khng c sinh mnh m cn khng c c hnh thna; chng nhng khng c hnh th m n ci kh cng khng c na. Hn tp trong ci khongthp thong, mp m m bin ra thnh kh, kh bin ra thnh hnh, hnh bin ra thnh sinh mnh, bygi sinh li bin ra thnh t, c khc g bn ma tun hon u. Nay nh ti ngh yn trong ci Nhln (tc tri t) m ti cn n o khc lc bn cnh th ti khng hiu l sng cht ri. V vym ti khng khc.

T t ng trong bi ny hp vi t t ng ca Trang trong Ni thin, nh ng tc gi chc t ng t ngthm, cho Trang t ngi xoc chn, g nhp m ht, cu chuyn thm hp dn. Trang vn coi sinht nh nhau (t sinh t), ch l nhng bin ho t nhin nh trn ci vng trn, khng phn bit ul thu, l chung v chung ca giai on ny cng thu ca giai on sau, v vy v cht Trang

t khng thy lm bun m khc, nh ng tt cng khng ly lm vui cho v, ti ni g nhp m caht9[8].

Th v hn na l bi XXXII.13 t lc Trang t hp hi: mn sinh bn vi nhau s hu tng. ngnghe c bo:

- ng. Ta c tri t lm quan quch, mt tri mt trng lm ngc bch, cc tinh t lm ngc


27/489



chu, vn vt s a ma ta, nh vy tng ta chng ri sao? Cn phi thm g na?

Mn sinh p:

- Chng con s qu v diu hu s ra xc thy.

Trang t bo:

- Ti trn mt t th b qu v diu hu ra, d i t th b kin v su c (ng no cng vy).Ti sao cc con li thin v, c p ca cc loi trn m cho cc loi d i?

Tt th ti ni m ng lo tm chc tui cn d dm c nh vy!

Nhng bi vn t lc cht ca cc trit gia ln u bt h, v cha nhng t t ng cao p, m licho ta hiu r thm ch h ng, t cch tuyt vi ca h.

Trong b Hng sc trong vn vn10[9] ch ng XIII, ti dch on chp lc Socrate thn nhin a chn thuc c ln ung mt hi, thy m mn sinh rng rng n c mt, ng ry: Khc lc gk vy? Thy ui n b ra khi l trnh ci phin v thy mun c cht yn n. Thi, bnh tnh m an mnh c i.

Trong cun Nh gio h Khn g 11[10] ti cng thut li lc Khng t bit mnh sp cht, than thx hi vn ch a ht lon, ri y khng cn ai thay mnh c na.

Ti xin dch thm d i y hai bi 5 v 6 ch ngThi b ( Lun ng ) lc hp hi ca Tng t:

Tng t au nng (sp mt) cho gi cc t ti bo: D tay ta ra xem, d chn ta ra xem (c tonvn khng) no. Kinh Thi c cu: Phi nm np, chm chm nh xung vc su, nh i trn gimng. T y v sau ta mi bit chc rng ta gi c (thn ta) khi cc iu h hng, tn tt cc tr.

Ri khi Mnh Knh t (mt i phu n c L) li thm, ng ni: Con chim sp cht th ku ln ting


28/489



bi thm, con ng i sp cht th tht ra li o c. Bc qun t (ng i tr dn, tr Mnh Knh t) nngi c ba iu ny: dong mo ng bo ng c, ngo mn, nt mt phi thnh tn, ngay tht; lini ng nn th b, bi nghch.

Tng t khng bun v sp cht, nh ng ch l mt nh o c mng rng sut i khng mc ti g, gi c trn vn thn th, khng lm nhc cha m; v cn cht hi th th khi gp dp, ng cnkhuyn ng i ta thnh tn, khim tn, nh nhn.

Khng t ch ln hn nhiu, mun lm mt nh ci to x hi, gng sc sut i, nh ng x hi vnlon lc, dn chng vn iu linh, nn ng bun, khng phi bun cho ng m bun cho thin h riy sau khi ng mt, s cn khn kh hn na. Nhit tm ca ng lc vn ch a tt12[11].

Socrate bnh thn hn; ng cng mun gip n c nh ng k cm quyn khng hiu ng, bt ng chtth ng cht, m ng khng on ai c.

Trang t khong t hn c, vui v cho qu, diu ra xc. ng cn mng a mn sinh na. Vcon ng i ngh s lm sao khi t ng t ng m tang ca mnh c tri t lm quan quch, trngsao lm chu ngc, c vn vt tin a. Tht l ho ng vi v tr. Trong vn hc s nhn loi,chc khng c on vn th hai no nh bi XXXII.3 .

Trang t vn ch tr ng khng nn tranh bin, v tranh bin th k thng ch a nht nh l phi, kthua khng nht nh l tri; hn na tranh bin khng thuyt phc c ai c, m cng khng thdng ai lm trng ti ph phn ai phi ai tri c (bi II.12 Ti s tr li im ny trong mtch ng sau). Vy m trong bTrang t , chng ta thy c ti khong mt chc ch Trang tranh binvi Hu Thi. Chng hn bi XXIV.5 Trang t hi Hu Thi:

- Ng i bn cung v tnh bn trng ch th c th gi l thin x ri kt lun rng mi ng i u l Hu Ngh (mt ng i bn rt gii thi th ng c) c khng?

Hu t p:

- c .


29/489


30/489



- ng khng phi l c, lm sao bit c ci vui ca c?

Trang t p:

- ng khng phi l ti, lm sao bit c rng ti khng bit ci vui ca c?

- Ti khng phi l ng, d nhin ti khng bit c ng, nh ng ng khng phi l c th hin nhinl ng khng bit ci vui ca c.

Trang t bo:

- Xin tr li cu hi u tin. ng hi ti lm sao bit c ci vui ca c. Nh vy tc l ng nhnrng ti bit ci vui ri (nn mi hi lm sao ti bit c?). Lm sao bit ti c ? Th y:ti ng trn cu sng Ho ny m bit c.

C ng i gii thch bi ny bo Trang t v ng ho vi vn vt nn bit c ci vui ca c, cnHu t th khng.

Ti ngh ai nhn c thung thng bi li d i dng hoc nghe chim ru rt ht trn cnh th cng thyvui v cho rng chng cng vui. Tm l rt thng th ng, chng cn ch tr ng vt ho nhTrang mi c ngh . C th chnh Hu t cng thy c vui, m ch bt b bn nghe ci l thi.V Trang ci l y nh cc nh trong phi ngu bin. Nu ch c mt bi ny, th ti c th ngrng do ng i i sau ba ra; nh ng cn bi XXIV.5 dn trn, v nhiu bi khc na, hai nhtranh bin v l v dng, hu dng (bi I.5, XXVI.7) hoc th no l hu tnh, v tnh (V.6). Nht l

bi XXIV.6, xc nhn rng Trang rt thch tranh bin vi Hu Thi, nn khi Hu Thi mt ri, Trangtic nh tic mt ng i tri k.

Ln Trang i qua ngang m Hu t, quay li ni vi ng i pha sau:

Mt ng i t Dnh (n c S) u mi dnh mt cc t st trng ln bng cnh con rui, nhng i th mc tn l Thch dng l i ru o i. Th mc Thch ma ru v v nh ting gi, o

vng cc t st m khng ng ti mi, v ng i kia cng khng h tht sc (Sc t ng caTrang tht di do, k d) Vua Tng Nguyn Qun hay truyn , cho vi th mc Thch li bo:


31/489



Th lm li vi qu nhn xem no. Thch t chi: Thn lm c vic , nh ng i th cathn cht lu ri. ( mun ni Tng Nguyn Qun khng th bnh tnh, can m nh ng i tDnh kia c).

Ri Trang t kt: T khi Hu t mt, i th ca ti cng cht ri, ti khng cn ai m lunna.

Nhc li chuyn , nhiu tc gi nh Hong Cm Honh ch khen Trang t l mt ng i ch tnh, acm, th ng tic bn, m khng nhn ra rng Trang cng ham tranh bin lm, s d th ng tic bnl v mt mt i th tranh bin.

Kha cnh tnh tnh tri ng c vi t t ng ca Trang, nh ng d l trit gia th ng i ta vn cnhng nt mu thun nh chng ta c l trit gia cn c nhiu mu thun hn chng ta na nnchng ta khng nn ly lm l. Khng t sut i lo ci to x hi, m trong thm tm li ch mongma xun, dt bn tr i tm sng Nghi, ri ln hng mt n V Vu; tnh tnh rt nghim trang,o mo m c lc li ni a vi mn sinh; dy ba ngn hc tr m c mi mt cu con trai th likhng bit cu hc nhng g. (J.J.13[12] Rousseau t hn na, vit mt cun v gio dc, cun

Emile , m con th khng dy, cng khng nui).

Tm li, Trang t c mt c tnh rt phong ph, c bit: khong t, xut th,- sng bnh d, yu tdo, nhn tn, tiu dao, ng cao ngo, khng coi vua cha ra g c, k no lm tri ng, nht l haykhoe khoang th ng khng gi li, mng cho tn nhn, nh ng ng cng c ging tro phng, act; tranh bin vi ai th ng rt lanh tr, hot bt, sc t ng t ng ca ng thin bin vn ho, to ranhng ng ngn k d, khin i ph ng lng tng, khng sao thng c ng, v ph ng din ng thc l mt thin ti. ng tri hn vi Mnh t: Mnh l mtchnh tr gia hn l mt trit gia,

Trang l mtngh s hn l mt trit gia; Mnh l mti trng phu gi ng nguyn tc, Trang lmtn s , khng coi ci g l quan trng tr s t do, sng theo s thch ca mnh.

l chn dung ca Trang theo nhng c s trongTrang t . Nhng c s ch ng tin mt phnthi, v do nhiu ng i i sau ghi li nhng ng i ny khng phi ht thy l mn sinh ca Trang mi ti i Hn mi c thu thp thnh sch l u truyn n nay nh ch ng sau chng ta s thy.


32/489


33/489



21[8] Bi VI.4 trong Ni thin c th cng khng phi ca Trang v cng cho hai nhn vt ca ht khi bn cht.22[9] Nh xut bn Nguyn Hin L, 1962, Si Gn.23[10] Nh xut bn Co Thm, 1972, Si Gn.24[11] on ch chp trongS k ca T M Thin, khng c trong Lun ng , ch nn coi l mttruyn thuyt thi.25[12] Coi Nh gio h Khng Co Thm- 1973

26[1] L Bi xut bn, 1969, Si Gn.

Nguy n Hi n L



Chng II

TC PHM

XUT HIN T THI NO?


34/489



Theo Hong Cm Honh th Hn th Ngh vn ch (ca Ban C 32 92) ghi rng bTrang t gm52 thin chia lm: Ni thin 7, Ngoi thin 28, Tp thin 14, v Gii thuyt 3. Bn phi chng l bn c nht, m nay tht truyn?

Mt thuyt khc (trong Kinh in thuyt vn t lc) bo L u An, tc Hoi Nam v ng (? 122 tr.TL), chu Hn Cao t, cng s u tp c mt bn nh cc mn khch ch gii, khng bit bao nhiuthin, hin nay cng tht truyn.

T M Thin (-145 - ?) sanh sau L u An ch a y mt th k, l ng i u tin sng gn L u Annht v vit v Trang t c h khng bit ti bn ca L u An v ch bo Trang vit mt b schgm trn m i vn ch, khng cho bit gm bao nhiu thin, m nhng thin quan trng nht: Tiudao du, T vt lun li khng nhc ti, ch k vi thin tm th ng: Ng ph, o chch, Kh khip,Canh Tang S

Mi ti i Tn, th k th 3, mi xut hin mt bn do H ng T ch gii, gm 26 thin, H ng Tch gii ch a xong mi n ch ng Thu thu th mt; mt ng i bn l Quch T ng sa li ri chgii tip, theo tn ch ca phi huyn hc thanh m cc i Ngu, Tn, thnh mt bn khc gm 27thin; tc bn l u truyn ngy nay.

Nh vy, t i Hn n i Tn, bTrang t my ln tht lc, s u tp li ri tht lc na, miln nh vy chc sai i t nhiu. V bn hin nay mi ng i dng xut hin ln u tin cch Trangt su th k. Nh vy ai dm bo rng n gi ng c t t ng ca Trang?

Bn chia ra lm ba phn nh sau:

NI THINgm 7 chng 27 [1]

I -- -Tiu dao du II --T vt lun III -D ng sinh ch IV - Nhn gian th


35/489



V ---c sung ph VI --i tn s VII - ng v ng.

NGOI THINgm 15 chng

VIII ---- Bin mu IX ------- M X -------- Kh khip XI ------- Ti hu XII ------ Thin a XIII ---- Thin o XIV -----Thin vn XV ------ Khc XVI -----Thin tnh XVII ----Thu thu XVIII ---Ch lc XIX -----t sinh XX ------ Sn mc XXI -----in T Ph ng XXII ----Tr bc du

TP THIMgm 11 chng

XXIII ----Canh Tang S

XXIV ----T V Qu XXV -----Tc D ng XXVI ---- Ngoi vt XXVII --- Ng ngn XXVIII -- Nh ng v ng XXIX ----o Chch XXX -----Thuyt kim

XXXI ---- Ng ph XXXII ---Lit Ng Khu


36/489



XXXIII --Thin h

Cng theo Hong Cm Honh, ng i u tin nu ra vn chn ngu trongTrang t l T ngPha i Tng. i khi T bo Trang c bnh vc Khng t m li vn th li khng phi vy. Bngoi th cng kch, m b trong l ngm gip (). Nh ch ngThin h ph bnh cc o thutt Mc t n Bnh Mng, Thn o, Lo, Trang, m khng h nhc n Khng t, nh vy l cctn sng Khng t. 28 [2]

Nh ng li c nhng ch ng o chch, Ng ph th r rng cng kch Khng t. Cn nhng ch ng Nh ng v ng, Thuyt kim th li th thin, b lu, khng hp ngha l. Vy T nghi ng bnch ng (o chch, Ng ph, Nh ng v ng, Thuyt kim) do ng i i sau ngu tc.

Sau T, s hc gi nghi ng s ngu tc trongTrang t cng ngy cng nhiu.

Chng hn nh La Min o v Tng Lim u ng vi T; ring La cn ng hai ch ng Khc, Thin tnh na, v li cng nng cn, khng phi ca Trang.

Trnh Vin (i Minh) hoi nghi thm hai ch ng M , Kh khip, v cho rng ch c by ch ngtrong Ni thin l ca Trang t, cn hai m i su ch ng kia u do mn ca Trang vit ri thmvo.

Sau , V ng Phu Chi, Diu Ni, V ng Tin Khim u bo Ngoi thin khng phi ca Trangt.

Gn y, vn chn ngu ngy cng phn tch k hn na, nh La Cn Trch trongCh t Kho

sch (Nhn dn xut bn x 1958). Hong Cm Honh trongTrang t c bn lm mt bn litk kin ca mi nh v s chn ngu ca mi thin. i khi th ai cng nhn rng Ni thin caTrang t (tr mt s bi) cn Ngoi thin v Tp thin th i a s ca ng i i sau.

Nh ng ti nhn thy iu ny: c h tt c cc hc gi u xt tng qut tng ch ng xemch ng no trong Ngoi thin v Tp thin l ca Trang hay ca mn phi Trang, mn phi Lo;ch a ai t thnh vn rng mi ch ng c th do nhiu ng i vit, hn tp ch khng nht tr.


37/489



Theo ti nhng ng i i Hn hay Lc Triu (Ngu, Tn) khi thu nhp cc bi cho vo mich ng, khng ch trng ti im nht tr , c l khng h t ra vn chn ngu na. Xungh chn kinh (tc Lit t ) nh vy, m Nam Hoa kinh (tcTrang t ) cng vy. l mt li chungca nhiu cng trnh s u tp thi .

Trong b Lit t (L Bi- 1973) ti bo khng sao phn bit c bi no ca Lit Ng Khu vit, bi no ca ng i sau vit (c th ton th u do ng i i sau vit), cho nn ti ch sp t li theoni dung, chia thnh cc ch ng: V tr, Sinh t, o, Huyn thoi v Truyn thuyt, C s v ngngn cho d kim.

Trong bTrang t ny, vn chn ngu quan trng nht, m s nhn nh v chn ngu ch lnhng gi thuyt c th ng nhiu hay t, c ng cng ch ng v i c ng: ca Trang hay cang i i sau; ch khng cn cn c vo u qu quyt bi ny ca phi Trang, phi Lo, phiKhng c. V vy sp t li cc bi theo phi l mt vic mo him. Cn sp t theo tng vn (nh trong Lit t ti lm) l mt vic v ch, v mi vn c nhiu ch tr ng khc nhau (tung i vit trong mn phi no), c khi tri ng c nhau na (chng hn vn o, c bi hiuo theo Lo, Trang, c bi li phn bit ra Thin o, nhn o; vn v vi, c bi ch tr ng vvi nh Lo, Trang ngha l c thun theo t nhin m hnh ng, c bi bo vua th v vi m b tith hu vi; nht l thi i vi cc ng thnh ca o Nho, nh Nghiu, Thun c bi mt stkch lit, c bi cao, c bi n ho).

Do m ti vn gi li trnh by ca c nhn, gi nhan v th t cc ch ng, chia mi ch ngra nhiu bi c gi d kim, mi bi mang mt s Rp, v khng c nhan ; sau cng, ti m phn da vo kin ca ng i tr c, mt phn ti a ra kin ca ring ti phng nh ch ngno hoc bi no l chn hay ngu, nu l ngu th c th l ca phi no.

NI THIN Tr c ht chng ta hy xt s phn bit Ni thin, Ngoi thin, Tp thin c hp l khng . C iu ny chc chn, ai cng cng nhn lTrang t khc hn Lo t (tc o c kinh), Lunng, Mnh t , thnh hnh ln ln trong mt thi gian rt di, t sinh thi ca Trang t ti cui thiChin Quc hay u i Hn, trong khong hai trm nm hay hn na.

Xt chung th Ni thin do Trang t vit, cn hai thin Ngoi v Tp thin do ng i sau thm vo.S phn bit Ni thin ra mt bn, Ngoi v Tp thin ra mt bn l iu rt hu l v rt d nhn. V


38/489



Ni thin c nhiu c im, khc hn Ngoi v Tp thin:

1. Ni thin c tnh cht nht qun:

Ch ng I a ra mt quan nim v hnh phc: thnh thi t ti; v cho ta bit lm sao th c thhon ton t do m thnh thi t ti c.

Ch ng II bn v l mi vt trong v tr u tuyt i bnh ng, khng vt no qu, khng vt notin, hn na khng c c th phi, chung thu, thin c na, mnh v vt na.

Ch ng III ch cho ta php d ng sinh c th h ng c tui tri (chung k thin nin) m sngcuc i vui th.

Ch ng IV ch cho ta php x th trong thi lon.

Ch ng V a ra mt tiu chun v bc ch c: Theo thin tnh, trt b ht th tnh.

Ch ng VI lun v o v s c o.

Ch ng VII thuc v chnh tr lun, i l cc v ng tr thin h phi v vi, ngha l h tm,thun theo l t nhin m khng dng c tr.

Nh vy trong phn Ni thin chng ta c thy quan nim ca Trang v v tr, tri thc, nhn sinh,chnh tr, thnh mt h thng trit l. Nhiu hc gi thi tr c nhn thy tnh nht qun .

Ch B T 29 [3] bo:

Ni thin bt u ch ngTiu dao du v kt thc bng ch ngng vng , cho thy iu quantrng trong o hc l cu chnh mnh th gp cnh no cng vui, ri sau quan st vn vt ngois thy mi vt u ngang nhau (t); thy vt ngang nhau ri th mnh qun mnh c; t qun mnh l ch yu ca php d ng sinh. D ng sinh cho mnh sung s ng, ng vt cho vt phttrin t nhin (thin vt), hai vic u cn c c sung mn, c sung mn th vn vt ph hp m


39/489



tn ln lm thy (?) () m trong, mnh thnh thnh, thn, ngoi (tc tr dn) mnh thc hin c l t ng ca v ng.

Gn y, T ng Phc Thng 30 [4] cng bo ch ng Tiu dao du l ci mo cho ton th Ni thin,m ch ng T vt lun qut sch ci quan nim th phi, mnh v vt, m ng cho lp lun (tc lthuyt chnh tr); cc ch ng sau hoc bn v php d ng sinh, hay cch x th, cch t c cic sung mn, u phi ly o lm thy; o ng dng vo vic tr n c th thnh , v ng.

Cng c th hiu mt cch khc c, chng hn: Thnh thi t ti (Tiu dao du) l mc ch caloi ng i cng nh ca vn vt. Mun t c cnh gii chng ta phi b quan nim th phi,mnh v vt i (T vt lun), phi bit php d ng sinh (D ng sinh ch), cch x th (Nhn gianth); cao hn na, phi tu d ng, cho c c sung mn (c sung ph), m ly o lm thy (itn s ); v mun cho mi ng i trong thin h c thnh thi t ti th ng i cm quyn phi theoo v vi m tr dn.

Hiu theo cch no, chng ta cng thy c mt s nht qun trong by ch ng ca Ni thin, tnhcch Ngoi v Tp thin thiu hn.

2. T tng trong Ni thin rt t mu thun nhau; tri li trong Ngoi v Tp thin, t t ng rt hntp, r rng l ca nhiu ng i trong nhiu phi vit; im ny s c xt k trong tit sau.

3. Bt php trong Ni thin cao hn Ngoi v Tp thin, c bit l bt php trong hai ch ng u:Tiu dao du v T vt lun.

4. Trong Ni thin nhan tm tt c i trong chng , cn trong Ngoi v Tp thin, ng i ta

dng vi ch trong cu u t tn ch ng, thnh th nhan khng lin quan g ti chnhtrong ch ng c; nhiu ch ng cng khng c c chnh na.

l bn c im khin Ni thin phi c tch ri khi hai thin kia.

Tuy nhin, Ni thin c thc do Trang t vit khng? Mt s ng i cn nghi ng v a ra my l dokhng vng lm. H bo:


40/489


41/489



chp sai, cng c th mt ln vua Nghiu mun nh ba n c Tng, Khoi v T Ngao, ln khcmun nh hai n c Tng Chi v T Ngao.

- Bi 4 v 5 trng nhau: C hai u nhc ta rng h v ti th h ng ht tui tri. Bi 5 km bi 4do ng i sau bt ch c Trang t, vit ri cho thm vo. Rt c th nh vy nh ng vn ch a lmchng c c.

- L do ny vng hn: Trong bi 1, tc gi cho Khng t sng sut v o, t vo ming Khng tnhng t t ng ca Trang, chng hn: T ci h khng ca tm thn m pht ra nh sng; ci phc c trong s h tnh ca tm thn.- Bi 1. Th m trong bi 8, li cho Khng t l ng i khng bit ci l tin lui. Nh vy l t t ng mu thun.

Nht l bi 8 ny rt ging bi 5 trong ch ng Vi t sch Lun ng :

Mt ngi cung nc S i ngang qua Khng t, ht:

Con phng kia, con phng kia, Sao m c suy nh vy! Vic l ri, khng can gin ngi c na, Nhng vic s ti, (nu ngi tnh ng) th cn kp y: Thi i, thi i, i nay lm chnh tr l mt vic nguy him.

Khng t bn xung xe mun ni chuyn vi ngi cung , nhng ng ta nhanh chn i xa ri, Khng t khng ni c g c.

Bi 8 khng c cu kt, cn hai bi ht cng bt u bng hai cu nh trong Lun ng , m nghacng vy, tuy r m hn:

Con phng kia, con phng kia, Sao m c suy nh vy? Khng th bit trc c tng lai, Khng th tr lui c v d vng.

Khi thin h thnh tr Th thnh nhn thc hin s mnh mnh.


42/489



Khi thin h lon lc Th thnh nhn bo ton thn mnh. Nh thi ny th ch nn cu ng b hnh pht. Hnh phc nh hn ci lng M khng bit nhn ly n. Tai ho nng hn tri t M khng ai bit trnh n. Thi i, thi i! ng mong ly c cm ho ngi na. Nguy thay, nguy thay! ng t lm kh mnh Gai gc, gai gc! ng cn ngn bc ng ca ta . i vng, i vng, ng gai m vo chn. 31 [5]

Trang t u li bt ch c ng i khc nh vy.

- Hn na, ngay trong mt bi bi 2 bt php cng khng thng. Gia bi cho Khng t khuynDip T Cao: Con th cha m th phi thch ng vi hon cnh, nh vy l ch hiu; b ti th vua phi chp nhn mi nguy him, nh vy l tn trung. Ch tr ng ng l ch tr ng hu vi caKhng gio. Nh ng cui bi, Khng t li c ging v vi ca Trang t: Nn v t ra ngoi s vtm tiu dao t ti, thun theo ci l tt nhin d ng tm, l t c o.

2. i tn s cng c vi ch mu thun vi cc ch ng khc.

- Chng hn bi 1 hi trng l nghi, hnh php v tr tu: [Bc chn nhn] coi hnh php l thn th,l nghi l cp cnh, tr tu l th on ng ph (). Coi hnh php l thn th mnh, nn khoanhng khi trng tr; coi l nghi l cp cnh ca mnh, nn lm vic theo th tc m thnh cng; dng

tr tu ng ph, nn ch hnh ng khi bt c d.

c mu sc Khng gio, tri ng c vi trong c sung ph 5: Thnh nhn tiu dao chnh khng, coi tr tu l mm tha (gy t l), l tn l th keo [cu thc ng i ta], c hu nh th tip dn, cng ngh [cng ng khinh] nh th ng mi. Thnh nhn khng m u tnh ci g, ucn ti tr tu? Khng o gt ci g, u cn ti keo 32 [6] ? Khng mt ci g, u cn phi tipdn? Khng ch to ci g, u cn n th ng mi?.


43/489



Bi 2, Nh V bo mnh c o l nh hc c ca con ca [bt] mc; con ca mc l chu cas c sch.

cng ng ng l khng phi ch tr ng ca Trang. Trang trng trc gic, h tm t o,u c dng n bt mc nht l sch v, ci cn b ca c nhn ?

- Bi 4 cho cht l vui, nn khi bn l T Tang H cht. Mnh T Phn v T Cm Tr ng ho nca ht:

i anh Tang H, i anh Tang h, Anh tr v bn th ca anh, M ti tui vn cn lm ngi.

Bi ny cng nh bi XVIII.2 ti dn ch ng I, khng chc l ca Trang v Trang coi sinh tnh nhau, c l no li cho h ca ht mng cho bn c v than th mnh cn phi sng nh vy?

Bi 8, T Tang than v s bnh m phi ngho v cc kh. T t ng tm th ng qu, nht nhkhng phi ca Trang.

Tm li, Ni thin t t ng nht qun, thnh mt h thng, chc do Trang t vit, nh ng hai ch ng Nhn gian th v i tn s c mt s bi ngha mu thun vi hc thuyt ca Trang, c th dong i i sau vit thm vo 33 [7] v khi tm hiu Trang t, chng ta nn gt nhng ch mu thun ra.

NGOI THIN V TP THIN

V ng Phu Chi trongTrang t gii so snh Ni thin vi Ngoi thin, bo:

- Ni thin lin tc v c h thng, Ngoi thin ri rc,


44/489



- Ni thin man mc m qui v mt mi, Ngoi thin khng hm sc m phn tp,

- Ni thin khng c chp nh Ngoi thin,

- Ni thin tuy nn Khng t xung, nh ng khng c ging khinh bc,

- Ni thin tuy c im ging Lo gio nh ng dng c mt thuyt ring. Ngoi thin nng cn, bt ch c Lo gio m khng pht huy c g, km nht l nhng ch ng Bin mu, M , Khkhip, Thin o, Thin tnh, Ch lc.

So snh Ngoi thin vi Tp thin, V ng bo Tp thin tuy khng thun, nh ng pht huy c ngha ca Ni thin, v hn Ngoi thin im ; nh ng c my ch ng Nh ng v ng, ochch, Thuyt kim, Ng ph li v u b lu, tm th ng qu i.

Tuyn Dnh bo Tp thin s d gi l tp v mi bi u tu hng m vit, tuy nhin i vi o,khng nht thit l tp lon.

V ng bo khng thun, Tuyn bo l tu hng, ngha i khi nh nhau.

Ti thy t Ni thin b c qua Ngoi thin, khng kh khc hn, nh ng mt ni c ngn npqua mt ni hn n, cng v sau, cm gic hn n cng tng.

- iu ta ti tr c ht l nhan mi ch ng khng cn lin quan g vi ngha ca ch ng,nh ch ng VIII, ly hai ch bin mu m t tn cho ch ng. Bin mu c ngha l ngn chndnh nhau, cn c ch ng l phi thun theo ci tnh ca mi vt, ng lm ci g hi ti bn tnh

t nhin (bt d nhn hi thin). Tt c cc ch ng khc u nh vy.

- im th nh l t t ng khng thun. Trong Ni thin, tr my bi ng ng ca ng i sau thmvo hai ch ng Nhn gian th v i tn s , cn th t t ng nht qun, c h thng. Trong Ngoiv Tp thin tri li, ta thy c t nht l nm xu h ng:

* mt xu h ng gi ng t t ng ca Trang, ti gi l hc phi Trang;

* mt xu h ng theo Lo r rt, ti gi l hc phi Lo; trong phi ny c nh n ho (La Cn Trch


45/489



gi l hu phi); c nh cc oan, mun p mi t chc x hi, b o c, nhn ngha, l nghi,tuyt thnh kh tr m tr v thi nguyn thu (La Cn Trch gi l t phi); li c cc nh chtr ng n, tu tin, h thuc v phi o gia u i Hn, th Thi Th ng Lo Qun v Lo t,Tr ng o Lng 34 [8] , nh ng khng tm hiu trit hc ca Lo, ch lo dng ba, php, luyn an tr ng sinh.

* li c mt s tc gi chu nh h ng c Lo, Trang ln ca Khng, mun dung ho, phn bit oTri th v vi, o ng i th hu vi, hoc ch tr ng vua nn v vi m b ti th hu vi,

* mt s khc ng hn v Khng phi, bo phi phn bit qu tin, v tri t kia cn c tn ti (tricao, t thp) hung h l ng i, tht l tri hn vi ch tr ng ca Trang. Tc gi bi (XIII.4)m ng chung vi tc gi bi T vt lun, trong mt b mang tnTrang t th tht l ma mai,

* l lng hn na l c mt s chu nh h ng ca Php gia, trng cng ngh, dng hnh danhth ng pht tr dn.

Ba ch ng XII (Thin a), XIII (Thin o) v XIV (Thin vn) c th tiu biu cho s hn tp vt t ng trong Ngoi thin v Tp thin.

- im th ba l s hn tp chng nhng hin trong mi thin (Ngoi v Tp) m nhiu khi trongc tng ch ng na. Ba ch ng VIII, IX, X t ng i thun nht; ti ch ng XI (Ti hu) btu thy hn tp ri: quan nin i vi thnh nhn trong bi 6 ch ng tri ng c vi quan nimchung trong ch ng, r rng l ca ng i sau vit ri thm cng vo. Ni dung ch ng XXI cn phc tp hn (coi nhn nh cui ch ng , phn III).

Tp thin li hn tp hn Ngoi thin nhiu: trong s 11 ch ng (t XXIII n XXXIII) c ti bnch ng: XXIV, XXV, XXVI, XXVII, gm ton nhng tp vn ngn khng lin lc g xa gn vi vinhau c. Nht l hai ch ng XXIV (T V Qu) v XXXII (Lit Ng Khu) r rng l do ng i isau l m lt nhiu ni ri tic r, gom li chung cho khi mt. (Coi nhn nh v hai ch ng phn IV).

C th v tnh cch hn tp , nn ng i ta mi gi thin lTp chng?


46/489



Thin cnhn tp im c bi rt hay m c nhng bi rt d. Nhiu bi trong nhng ch ng Ngoi vt (XXVI), Ng ngn (XXVII), nht l trn ch ng cui (Thin h) bt php cao, tri linhng ch ng Nh ng v ng (XXVIII), o chch (XXIX), Thuyt kim (XXX), Ng ph (XXXI),nh T ng Pha v V ng Phu Chi nhn thy, bt php qu th lu, khng xng c ngchung trong mt b vi nhng ch ng Tiu dao du, T vt lun.

Ngoi thin cng c my ch ng hn tp, m bt php cng khng u: nhng ch ng Thu ThuXVII, Sn mc XX, t sinh XIX, ngh thut cao hn Ti hu XI, Thin a XII, Kh khip X,v.v; nh ng s cch bit khng qu ni bt nh trong Tp thin.

- Sau cng Ngoi thin v Tp thin cn khc vi Ni thin vi im nh ny na:

* Nh V ng Phu Chi nhn thy, Ni thin c mt ging nh nhn, n ho i vi Nghiu,Thun, Khng t. Ngoi v Tp thin c ging qu khch, khen th khen qu, nh ch ng XXXIII(Thin h) hoc bi XII.9 (gi Khng t l phu t) m mt st th mt st kch lit nh ch ng XXIX(o chch).

* Trong Ni thin, c ch cho Lo ln ting nh bi V.3, nh ng ch l truyn t ng t ng, tuytnhin khng dn mt li no trong o c kinh c, v kinh ny thi Trang t c l ch a xut hin,hoc mi xut hin m Trang khng c c; tri li trong Ngoi thin, chng ta thy ch ng Khkhip dn o c kinh bn ln, Ti hu dn hai ln, Thin a hai ln, Thin o mt ln, Ch lc ba ln, t sinh mt ln, Sn mc hai ln, in T Ph ng mt ln, Tr bc du ba ln; v trong Tpthin, Canh Tang S dn hai ln, Tc d ng mt ln, Ng ngn mt ln, Thin h mt ln 35 [9](Coi Lo t c bn ca D Bi Lm Tam dn th cc 1973). iu t rng Ngoi v Tp

thin xut hin sau thi Trang t.

* Ngoi v Tp thin c nhiu bi chp trong cc sch khc nhS k ca T M Thin, nht l Litt , cn trong Ni thin ch c mi mt bi phng theo Lun ng nh trn ti dn. Nh vy ta thy Ngoi v Tp do nhiu ng i vit vo nhiu thi i v ng i sau thu thp li m khng cn nhc kl ng.


47/489



V vn chn ngu, a s cc hc gi u cho rng xt chung, Ngoi v Tp thin c rt nhiuch ng chc chn khng phi ca Trang t, cn nhng ch ng khc nu Trang c vit mt phn noth cng kh nhn ra c ch xc.

Trong phn III v IV, khi nhn nh v cc ch ng, ti s xt v chn ngu ca mi ch ng v ticho rng khng c ch ng no hon ton ca Trang c, nh ng c mt s ch ng ca mn Trang.

D i y ti lm mt bng 36 [10] tm tt nhng nhn nh c gi thy c mt cch tngqut.


48/489



Ch thch:


49/489



37[1] Chng ti gi lchng (sch Hn gi lthin); v cho gin tin, mi ch ng ti gi bngmt s La M, v d ch ng VI (tc ch ng i tn s ), ch ng XV, XXIII 38[2] Trang t c tht s bnh vc Khng t khng, trong mt ch ng sau ti s bn ti.39[3] Do Hong Cm Honh dn trongTrang t c bn trang 13-14 Tam dn th cc 1974.40[4] Do Hong Cm Honh dn trongTrang t c bn trang 13-14 Tam dn th cc 1975.

41[5] So vi bi t ng ng trong bn dch: gia cu 9 d ch nn; cui cu 14 d ch na; cuicu 15 thiu ch na. C kh nhiu on trch khng ng hn vi on t ng ng trong phndch. Cc ch thch sau, nu s khc bit khng nhiu v khng lm sai lnh ngha, th ti s khngch thch [Goldfish].42[6] Keo: sch in sai thnhko. V sau, vi cc ch m ti tin chc l b in sai, ti s sa li mkhng ch thch. [Goldfish].43[7] Gn y mt s hc gi nh C Hit C ng, Ph T Nin, Dong Triu T cn cho rng cthinT vt lun cng khng phi ca Trang m ca Thn o na!44[8] C l l: th Thi Th ng Lo Qunl Lo t, Tr ng o Lng. [Goldfish].45[9] Ngha l Ni thin dn o c kinh 0 ln, Ngoi thin 19 ln, Tp thin 5 ln. [Goldfish].46[10] Ti chia ra lm hai bng. [Goldfish].

Nguy n Hi n L



Chng III

VN B TRANG T


50/489



U IM

Kim Thnh Thn, mt nh ph bnh i Minh theo ch ngha n t ng cho rng Trung Hoa c su b hay nht (ti t th ): 1- Trang t , 2- Li Tao (ca Khut Nguyn), 3- S k (ca T M Thin), 4-Tp th lut (ca Ph) 47 [1] , 5- Thu h (ca Th Ni Am), 6- Ty Sng k (ca V ng ThcPh).

Kim chc c l do tTrang t ng u lc ti t, nh ng ai cng phi nhn Trang Chu va lmt trit gia va l mt ngh s, v vn ti ca ng i khi c ng i ta trng hn hc thuyt cang na.

Nh ch ng trn chng ta nhn thy, t t ng trong Ngoi v Tp thin hp vi t t ng ca Lonhiu hn l vi t t ng ca Trang, vy m hai thin sp chung vi Ni thin ca Trang, chkhng cho vo mt cun ring, c l nguyn do chnh l bt php, xt chung ging vi Ni thin.Trong s cc tc phm ln ca cc trit gia thi Tin Tn, Lit t v Trang t c mt bt php c bit, khc vi ging vn nghim trang o mo ca Khng Mnh, ging vn c ng, i nhau, nhcch ngn ca Lo t, v ging vn r m r, lp i lp li, nhiu nhit tnh nh tuyn truyn caMc t.

Bi 1 ch ng XXVII (Ng ngn) vch cho ta thy bt php chung ca c ba thin Ni, Ngoi,Tp trongTrang t :

Trong cun ny, ng ngn chim chn phn m i trng ngn chim by phn m i trong chn phn m i mt phn m i cn li l nhng chi ngn, tu c ng bin, mi ngy mt khc,

nh ng vn l hp l t nhin.

Ng ngn chim chn phn m i l m n vic hay ng i ngoi lun ().

Trng ngn chim by phn m i (ca ng ngn) v mun ngn nhng li tranh bin ca thin h,nn phi dn li ca bc tin bi. Nh ng nu ch l nhng ng i ln tui m khng c hc thc cao cho ng i sau tin th cng khng gi l tin bi c. Khng c hc thc ng i khc tin th


51/489



khng pht huy c ht ci o lm ng i, nh vy l hng ng i c h. 48 [2]

Nh vy th danh t ng ngn dng trong bi c ngha rng hn ngha ngy nay. N gm:

a) Nhng truyn hon ton t ng t ng m nhn vt hoc l cy c, sc vt, thn linh, nh truyncon gic xin Trang t mt u n c trong bi XXVI.2, truyn con c ku ln mt ting ln do conuyn s v s n tranh mi ca mnh trong bi XVII.6;

b) Nhng truyn v danh nhn nh ng ch c tn l ng cn hnh vi, ngn ng do tc gi t ngt ng ra nh Khng t, Nhan Hi trong bi IV.1, L Ai Cng v Trng Ni trong bi V.4;

c) Nhng chuyn c thc nh ng tc gi sa i t nhiu cho hp vi ch tr ng ca mnh, nh nhng bi chp truyn Khng t b tai nn gia hai n c Trn v Thi, chng hn bi XXVIII.12: Khng tqu b vy m vn vui, nh ng T L v T Cng u l nhng mn sinh gii ca ng, khng khi noli ch thy l v lim s;

d) Nhng c s hoc nhng li ni ca danh nhn, hon ton c thc.

Ba loi b, c, v d u vin dn nhng ng i thc hoc truyn thc li ca mnh ho ra nng cn(trng ngn) hn m ng i c tin hn.

Cn chi ngn ch l nhng li ngh lun, ging gii m khng dng ng ngn hay trng ngn.

Ngy nay chng ta ch dng nhng truyn, hoc l t ng t ng hn m ta gi l ng ngn (loi a),hoc l khng t ng t ng cht no m ta gi l c s (loi d) ch khng sa i mt s kin lch s

hay t vo ming c nhn nhng li ca chnh mnh nh vy l thiu trung thc nh ng thiChin Quc cch hnh nh ph bin.

l c im ni bt nht trong bt php Trang t.

c im th nh l sc t ng t ng ca Trang rt mnh m, phong ph.


52/489



Ngay t u b ng t ng t ng truyn con c cn bin thnh con chim bng l ng rng khng bit my ngn dm, khi tung cnh bay th cnh n nh m my trn tri khi di xung bin Nam,n p n c tung to ln ba ngn dm ri n ng gi lc cun ln cao chn vn dm; ri ti mt conra thing ma xun ca n di nm trm nm, ma thu di nm trm nm, ti cy xun ma xundi ti tm ngn nm, ma thu cng di tm ngn nm. ng dng nhng vt cc ln, cc th sosnh vi nhng vt rt nh, nh con ct ch bay cao c vi nhn, v rt yu nh cy nm ch sng c mt bui sng sau cng kt lun rng d ln nh khc nhau nh vy m cc loi iutiu dao nh nhau c, khng ao c c nh loi khc, ch c loi ng i l khng hiu l , bun v i mnh ngn ngi, mun c nh ng Bnh T nh ng ng Bnh T ch sng c c bytrm nm, so vi ra thing v cy xun c thm g u.

Hnh nh tht mi m, m t t ng cao thm, khong t.

Gn trn ch ng V k truyn nhng k tn tt, g l ng, khng mi, ct mt gi, ct ngn chn, hocxu nh qu, m c li rt cao, c rt nhiu nhiu ng i theo hc, thiu n no trng thy cngm, chng t rng h c c cm ho c ng i khc th ng i ta qun hnh dng gh tm camnh i, vy tinh thn mi quan trng ch khng phi th cht, dong mo.

Ni thin y nhng hnh nh nh vy, khng sao k ht, ti ch xin dn thm mt on tuyt diu tting gi u ch ng T vt lun:

t th th thnh gi. Gi khng thi th thi, thi th c vn hang l u go tht ln. Anh cnghe gi h bao gi ch a? Trn rng ni cao gh gm c nhng cy ln chu vi c c trm gangtay, thn cy c hang c l, nh l mi, l tai hoc ming ng i; li c nhng l (vung) nh l ctrong cc ngang, hoc l mt co; c l nh ming ci, nh ao su, nh vng cn. Gi thi th

nhng l y pht ra nhng ting khc nhau, c khi nh ting n c chy o o, c khi nh ting tn bay vt vt; c khi nh ting th gm, nh ting th nh; c khi nh ting ng i mng m, khc lc,than th; c khi nh ting chim ru rt, nh ting ng i i tr c h, ng i i sau p. Gi hiu hiuthi th nghe du d ng; gi ln ni ln th nghe o o. Gi ln ngng ri, cc hang l li im lng, manh c thy cnh l lc ch hi lay ng khng?.

Ti ch a thy mt bi vn t gi no c th so snh c vi on trn. C l v khng c nh no


53/489



ny ra ci t ting so tc m nhc ca t : u D ng Tu ch t ma thu 49 [3] , mTourgueniev ch t ting gi trong rng thi 50 [4] .

Trang t ghi cho ta trn mt chc ting gi : o o, vun vt, gm, th nh, mng m, khc lc,than th, ru rt... nh ng ng bit ngn ng loi ng i khng sao t ht c, nn ng cho tat ng t ng thm: c c vn hang l trn rng ni, mt t, to nh khc nhau, su nng khc nhau, hnh th khc nhau, v gi thi vo mi hang mi l l to nn mt thanh m khc.

Ngh thut ng hm sc m hng v.

im th ba: vn ca Trang t ngt, bin ho khng sao l ng c.

Bi u ch ng I, chng ro n g c, ng k ngay truyn con c cn bin thnh chim bng; chngta ch a hiu truyn c ngha g th ng t hi n c t t bc ln, t mu tri xanh thm thm;ri ng t ngt ni n vic mt chn n c xung mt ch lm trong sn, sau tr v truyncon chim bng. Ti y ta mi hiu c ng: lp khng kh m khng dy th khng c conchim bng cng nh n c khng su khng c chic thuyn ln.

T con chim bng ti con chim c u, ng nhy qua truyn i xa, ri truyn cy nm, con ve su vicy xun, con ra thing. Lin min ht truyn n n truyn kia, ht truyn loi vt n truynng i: truyn ng Vinh t, ng Lit t, gn nh u Ng mnh S, bin ho v cng, mi ti khi ht bi, phi suy ngh mi thy s lin lc mong manh, t nh gia cc truyn , v mi hiu c ca bi: mun tiu dao th c theo thin tnh, bn nng ca mnh, ng tu thuc mt ci g, qun mnhi, siu thot ra ngoi th vt.

Khi hiu c Trang ri th ta thy nh tc gi ch ng XXXIII (Thin h) ni: h h , thcthc, k o, th v.

im th t : Trang t rt lanh tr, th ng ba ra nhng truyn c tnh cch hot k p li i ph ng, ch t khi l lun, chnh v vy m T M Thin bo nhng k tc hc thi cng khngci ng c. ng na a na thc th cn bt b ng cch no?


54/489



Tinh thn hot k chng ta thy trong bi 5 ch ng I: Hu Thi ch hc thuyt ca Trang rng lnm khng dng c, nh cy x cao ln m chng ai thm n. ng p: Cy x v v dng nnkhng b n m c h ng ht tui i. Nh ng n c thc v dng khng hay ng i ta khng bitdng n? Sao khng trng n ch h v tch mch, trong cnh ng mnh mng nhng knhn ri, th thn do chung quanh, thnh thi ng d i bng mt ca n?.

Li nh bi II.5, mun ch tinh thn c chp, ng dng ng ngn con kh ch cho sng ba tri lt,chiu bn tri th khng chu m li t v mng khi c pht sng bn tri, chiu ba tri.

l ti ch mi dn vi th d trong Ni thin, nu k c nhng c s v Trang trong Ngoi thinv Tp thin th cn nhiu bi hot k hn, c khi cay c na, nh bi XXXII.6, 13. Nh ng thuc v Ngoi thin v Tp thin ri.

Xt chung bt php trong hai thin ny km xa bt php trong Ni thin, v khng c ch ng no va ngh lun, v t d, k o m li th v nh hai ch ng Tiu dao v T vt lun c. Nh ngcng c nhng ch ng nh Thu Thu, Sn mc m c nhn rt thch v cng dng nhiu ngngn.

Ch ng Thu thu tuy khng pht huy thm c g nh ng suy din ng t t ng ca Trang, vnsng sa, mch lc, d c, vui.

Ba ch ng Thin a (XII), Thin o (XIII), Thin vn (XIV) cng c nhiu bi th nh bi XII.9,dng mt ng ngn din ci o ca c nhn khng th truyn li c, m sch ch l cn bca c nhn; bi XII.1 dng mt c s ch c gii v n sinh ra c tm.

Nht l bi XIV.1 c ging siu dt, a ra mt lot cu hi, khin ta nh ti biThin vn caKhut Nguyn hi tri mt trm by m i hai cu; tc gi XIV.1 ch hi trn mt chc cu v v trthi:

Tri c vn chuyn khng? t c ng im khng? Mt tri mt trng c tranh ch vi nhaukhng? Ai lm ch t ci ? Ai duy tr ci ? Ai v s m y ci khin n chy? Hoc gi cmt ci my b mt bt c d chy hoi khng? Hay l v tr t nhin vn chuyn m khng t

ngng c chng? M a l do my chng? Hay my l do m a? Ai lm m a ? Ai v s m caohng gy ra ci ? Gi ni ph ng Bc, khi thi qua Ty, khi thi qua ng, c lc li xoy c


55/489



m cun ln cao. Ai h hp m thnh nh vy? Ai v s m h ng gi v pha ny pha khc v lmn ngng?.

Mt bi na l th v ngha v ti t ng t ng:

Nh vua c bit con c sn khng?... Trn sng bn tri ca n c mt n c tn l Xc, trn sng bn phi ca n c mt n c tn l Man. Hai n c tranh ot t ca nhau hoi, s t th ng timy vn, khi qun mt n c bi tu th qun n c kia truy kch m i lm ngy sau mi v.

So vi v tr v bin ny, mt quc gia d ln nh Nga hay M, cng ch nh n c Xc hay n cMan ch khc g? Hai tn Xc v Man cng c ngha lm: Xc c ngha l ng chm, t ngtr ng cho mt dn tc xm lng, Man c ngha l man di.

Ngoi ra cn nhng bi nh :

XIII.9: din ci k bit th khng ni, k ni th khng bit, m sch ch l cn b ca c nhn.

XIV.4: so snh php i x a vi con ch rm, dng xong ri th ling i; vy mi truyn thngu v th ng.

XX.8: m cc chnh khch thi no cng nn nh: con ve h ng bng mt m khng ng rng con b nga ng rnh n; con b nga mi rnh con ve m khng ng rng con chim khch cng nhv n; cn con chim khch b Trang t nhm bn m khng hay. Vt no cng m u hi ln nhau.ng l hnh nh cc n c ch hu thi Trang t v cc c ng quc ngy nay.

Nhng bi v nhiu bi khc na u dng bt php ca Trang, tc th ng ngn din nhng thm trm, hm sc, khi th hot k, khi th c thi v. l phn cng hin ng k nht ca Ngoiv Tp thin; cn v trit thuyt, th nh trong phn III v IV chng ta s thy, khng c g mi m,c sc lm.

C hai bi ni dung v bt php khc hn cc bi kia, nh u lc vo b Trang t, tc bi XXXIII(Thin h) m ti gii thiu trn v s cn nhc li trong ch ng sau na; vi bi XII.14 m ti xin

trch dn li y on cui:


56/489



Ba ng i cng i m c mt ng i m hoc th c th i ti chn c v s ng i m hoc t hns ng i sng sut. Nu hai ng i m hoc th mt nhc m khng sao ti chn c, v s ng im hoc nhiu hn s ng i sng sut. Ngy nay c thin h m hoc, ti c mun tm ng ngi th cng khng th c. Bun tht () Bit rng khng th c m c min c ng tm cho c, cng li l m hoc na. Khng bng b mc m khng tm g c, khng tm g c th ai lng i cng lo bun vi ti?.

Tht l thn tm thin c. Ai ? Sao m ting than ai on nh vy, khin cho trn hai ngn nmsau, ng i c cng phi xc ng!

NH C IM

Tm huy ch ng no cng c mt tri.

V vn ca Trang t t ngt, bin ho bt th ng, khng dng php chuyn, b cc lng lo, th thc th y, nh ng qu nhiu khi kh hiu. Ti ly th d bi u ch ng Tiu dao du. Khng th cmt ln m hiu ngay c. M sau khi c vi ba ln, hiu c i ri, vn cn thy vi ch cnti ngha, tm cc sch ch gii th mi nh ging mt khc.

Chng hn cu ni v con chim bng: kh d lc nguyt tc gi d. Ti theo Hong CmHonh, Liou Kia hway v Thnh Huyn Anh (do Tin Mc dn trong Trang t ton ti n) m dchl: n xung bin Nam vo thng su, lc gi ni ln. Nh ng Dip Ngc Ln li dch l:n bin Nam phng na nm. Ai ng ai sai?

ng hay sai y cng khng quan trng v truyn con chim bng ch l t ng t ng.

Ri k l on: D m d, trn ai d, sinh vt chi d tc t ng xuy d. Thin chi th ng th ng,k chnh sc d? K vin nhi v s ch cc d? K th h d, dic nh c th tc d h.

Dch ngha tng ch: Nga hoang vy, bi ct vy, sinh vt dng hi th m thi nhau vy. Muxanh xanh ca tri kia, phi l bn sc khng? Hay l xa m khng ti ch cng cc chng? trnnhn xung, cng nh vy m thi.

Nga hoang l ci g y? Sao ng ni v con chim bng li nhy qua con nga hoang, cng ct


57/489



bi, ri ti mu xanh ca tri ? Mi nh gii thch mt khc. Trong bn dch (phn II) ti theoV ng Phu Chi, cho rng Trang t mun ni: S d chim bng bay cao c v c hi n c nhnghi n c ny bay ln, coi ta nh nhng con nga hoang bi ct cng hi th ca cc sinh vt n d i, v mt lp khng kh dy trn v d i. Chnh lp khng kh dy lm cho mu triho xanh, v trn cao nhn xung th cng thy mu xanh .

Hiu nh vy rt c l, m on mi c lin lc vi on sau; nh ng ch l mt li suy din, cthc ng vi t t ng ca Trang khng thch c Trang mi bit c.

Th d ti mi dn cn t ng i d hiu, m c hiu sai th cng chng hi g n i c bi, gic b hn i, cng c na. Cn nhiu ch m mt hn nhiu, khng sao m ra c manh mi, tmcc ch gii th khng ai ging ai, khng c li ging no lm cho ti tho mn c; c nh li lmthinh, h cho l sng sa qu ri chng cn ging chng?

Ti khng mun dn thm t th d na, ngi r m, nh ng trong phn dch cc thin, ti ghinhng ch ti ngha, c gi s thy li ti mi ni khng phi l qu.

Ti nghim thy vn ca Trang m li t ng i d hiu hn vn ca mt s ng i i sau trong Ngoi v Tp thin. Ngay trong Ni thin, mt vi bi ti ng rng khng phi ca Trang nh biIV.1 vn cng rt ti.

Phi c cTrang t ri, chng ta mi thy nhng tc phm ca Khng phi, nhT th , sng sa bit bao. Nht l b Mnh t trong nh n c sui vy.

Thi khng dng php chuyn, c phi l thi chung ca thi Chin Quc (tr vi ngoi l nh

Mnh t) khng? Ngay T M Thin i Hn cng coi th ng php chuyn, nh trong bi B Di,Thc T, m chng ti gii thiu ti phn I S k . Hnh nh c nhn c din ht ny n khc, nu di do, tn k v c lin lc vi nhau th cch lm cho vn va gn, va t ngt, cci th ring. Nu ti km, tm th ng, khng kho sp t th kh cho ng i c. T i ngtr i, nh c lut lm th: ph, tha, thc, lun, kt, nn vn s (th ng cng l thi s) rt ch trngti php chuyn cng b cc m c vn t ti mt ngh thut rt cao. Rt nhiu on vn (ng iTrung Hoa gi l tiu phm) i ng, Tng, Thanh mc d khng c ci hng kh, ci hi di nh

Trang t hay S k , khng cun cun, man mc, nh ng tht l nhng vin ngc khng vt, va p,va sng.


58/489



Ti lc ra ngoi ri, xin tr li nhng nh c im trong vn Trang t.

Ng ngn ca Trang t th ng rt hay, nh ng php dng trng ngn ca ng i ng c li mcch ca ng mun t. Th d trong bi V.1, Trang t cho Khng T ni vi Th ng Qu:

Sng cht l vic ln m ng y (mt ng i ct chn tn l V ng i) coi th ng, tri t c spng y cng khng b hu dit; ng y xt k ci chn thc, khng b ci gi to lm m hoc; ng y bit rng vn vt u bin ho, nn gi c ci cn bn chn chnh. () Xt ch d bit ca vn vtth l gan v tri mt khc nhau cng nh n c S v n c Vit; m xt ch ging nhau th vn vtch l mt. Bit c ci l y th khng n s nhn thc ca tai mt na m tm linh ngao du ch hi ho ca v tr. thy vn vt l mt th khng thy ci g mt na. Cho nn V ng icho mnh mt mt chn cng nh mt mt cc t vy thi.

chnh l ca Trang t, khong t m c phn ng. Khng phi t vo ming ca Khng Tm c gi tr hn; tri li ng i hiu bit Khng T s nhn ngay ra l truyn ba, ri coi th ng.

Hung h bi cho Khng T l khong t, ti bi th ba cng ch ng , li cho Khng T lnng ni, khin Lo t phi ch l khng hiu bit sng vi cht ch l mt, ci kh v ci bt khth cng nh nhau.

Qua bi sau, bi 4, Khng T li tr thnh mt bc t o nh Trang, thu c l t sinh, c tht:Khng T ni vi vua Ai cng n c L:

T sinh, c tht, cng t, giu ngho, hin ngu, ch khen, i kht, nng lnh, l nhng bin

ho ca s vt, s chuyn vn ca lut tri, nh ngy ri n m, m khng ai bit gc u. Ait c l y, th tm thn khng b hn lon, ngy m gi c ci kh thun ho, ung dung, vuiv nh kh xun m thch ng vi mi s bin ho.

Sao m mu thun nh vy! Ngoi v Tp thin cn t hn na. Trng ngn c dng mt cch ba bi, nh bi xanh bi ln mt cc ng i thi tr c, t Nghiu, Thun ti Khng T, NhanHi, Tng Sm, T Ng , B Di, Thc T, vn vn gy ra hai ci hi:

- ng i no khng hiu Nho, Lo, khng thuc s Trung Hoa th khng nn c Trang t.


59/489



- nhng t t ng ca Trang d su sc m din theo th trng ngn ho ra nhng lng ngnnh ch mun cho ta c ri c i chi vy thi.

Ngay n ng ngn ti ngh cng nn dng va phi, khng phi bi no cng hay c.

Chng hn bi VII.7, Trang t cho vua Nam Hi tn l Mau l, vua Bc Hi tn l Thnh lnh thy aicng c by l nghe, n, v th m vua Trung ng l Hn n khng c mt l no c, bn ccho Hn n c l, hu qu l Hn n cht.

Trang mun khuyn ta rng ci g do thin nhin to ra cng hon ho ri, ng xun ng sa chathin nhin; ch tai hi thi (bt d nhn hi thin). Nh ng dng th ng ngn y, ti chng thyc g li hn l c dng s thc lm chng c nh tc gi bi IX.1:

Nga c mng dm ln s ng tuyt, c lng chng gi lnh. Chng n c, ung n c, co giln nhy nht. l chn tnh ca chng. Chng chng cn g n i cao chung rng u.

Mt hm B Lc bo: Ti kho nui nga, ri t, ht lng chng, gt v nh du mng chng,dng dy c ng ct chng, lm chung c sn cho chng . M i con c hai ba con cht. ng btchng chu i chu kht, phi chy n c kiu, phi phi, dng ci ch bt chng ng yn thnhhng, dng hm thic khp mm chng, v nga cht gi na.

Hoc vn tt hn na nh tc gi bi VIII.2: ng ni di chn vt, ct ngn chn hc m chng sau kh. C ng i bo v sng vo thi lon, Trang khng dm ni thng m phi dng ng ngn. Ni nh vy l khng bit c Trang: nhiu ng ngn ca ng cn cay c hn li ni thng na nh

khi ng p Ngu Vn Hu. V li nh ti ni, thi ngn lun rt t do. Mnh t cn dm chithng vo mt cc vua cha kia m!

MT S NH CH GII

Sau cngTrang t cn mt nh c im na l dng rt nhiu c ng c ch nh La Min o nhn thy, thnh th d thng c hc th cng phi c mt vi bn ch gii k l ng mi c th hiu

c.


60/489



T tr c ti nay c c trm nh ch giiTrang t . Bn ch gii u tin cn l u truyn n nay lca H ng T. H ng T theo huyn hc, tc ci hc u o ca o gia (th Hong, Lo) rt thnhhnh i Lc triu, nn ch gii theo huyn hc, v c ng i trch ng khng ch gii Trang vtri li dng Trang ch gii cho ng.

Li khng phi ch ring ng mc phi; i sau cng rt nhiu ng i em s hc ca mnh ra chgii Trang: ng i hc Nho nh Lm Hi Dt i Tng th em t t ng Khng Mnh ra ch giiTrang; ng i theo Pht th em thuyt ca Pht ra ch gii, nh Thnh Huyn Anh i ng. Hton l xuyn tc c.

Nh ng cng c nhng bn gi l tp gii, ngha l son gi tham kho mt s bn ch gii ca ng itr c ri la chn, chm ch c ch khng theo mt khuynh h ng no. Khi no c vi cch ch giikhc nhau, khng bit la ra sao th h ghi c li; tri li nu la c mt cch th h cho bit xutx. Cc bn ch gii gn y hu ht u theo ph ng php .

Ti kim c nhng bn d i y:

1. Trang t gii ca V ng Phu Chi- Qung Vn th cc khng nm;

2. Trang t ton tin ca Tin Mc- ng Nam n v in ln th t nm 1962;

3. Trang t bch thoi c gii ca Dip Ngc Ln Hoa Lin xut bn x- khng nm;

4. Tn dch Trang t c bn ca Hong Cm Honh Tam Dn th cc 1974;

5. L uvre complte de Tchouang- tseu ca Liou Kia hway- Collection Unesco Gallimard 1969.

Ti dng c nm bn , nhiu nht l bn 2 4 5. Ba bn ny vi bn 1 u in hoc dch c 33ch ng, ring bn 3 ca Dip Ngc Ln ch tuyn 20 ch ng: trn 7 ch ng Ni thin, 8 ch ng Ni thin v 5 ch ng Tp thin.

CCH C TRANG T

Ai c ng nhn rngTrang t tht kh c. on trn ti a ra hai iu kh:


61/489



phi hiu Khng, Lo v c s, c ng Trung Quc,

phi suy ngh nhiu tm mch lc trong vn.

Cn thm bn iu kh ny na:

phi tm b tinh thn l lun ca ta i, rn dng trc gic tm hiu Trang, nh Trang khuyn khitm hiu o,

phi b thnh kin ca ta i, dng ngay li ca Trang m ging Trang,

phi bt cu thm gii nh o Tim ni (trong Ng liu tin sinh truyn), ngha l ng thm cu chi tit, ch ct nm vng i thi; chng hn mun tm hiu quan nin ca Trang v sinh t, ta chcn nh rng Trang t vt, t sinh t th tt coi sinh cng nh t, t cng nh sinh, cn sngth h ng ht tui tri, lc no cht th c thn nhin chp nhn; vy nu trong Ngoi, Tp thin,ngay c trong Ni thin na, c ch no khen cht l s ng, ch sng l kh, ta c th gt b i, v khng phi l ch tr ng ca Trang; c th trong mt hon cnh no , v mt l do no Trang phi ni th; hung h khng phi bi no trong Ni thin cng ng tin c, ng ni chi ti Ngoi v Tp thin.

quan trng nht l phi nhn nh u l chn, u l ngu trong my trm bi ca ton b, chkhng phi ch nhn nh tng qut tng ch ng m thi.

Cng vic ny rt kh nh ch ng trn ni. Trong tt c cc tc phm ln v trit hc thi Tin

Tn, khng c b no nhTrang t , hn tp c v ni dung ln hnh thc. Ti ch tin ba ch ng u Ni thin: Tiu dao du, T vt lun, D ng sinh ch l hon ton ca Trang, ch ng ng v ngcng c nhiu phn chc l ca Trang, cn ba ch ng Nhn th gian, c sung ph, i tn s , chng tin gi na thi.

Tuy nhin, v khng c chng c g chc chc, v cng v by ch ng t t ng lin lc thnh mth thng, nn hu ht cc hc gi tm coi c Ni thin l ca Trang.

Trong ch ng sau, xt hc thuyt ca Trang ti cng dng c by ch ng , ch tr vi ba bi trong


62/489



Nhn gian th, c sung ph v i tn s .

Cn Ngoi v Tp thin, ti s cho ton l ca ng i i sau ht, ti s phn tch ring.

C l nh vy l gin d ho vn qu, nh ng ti ngh khng cn cch no khc hp l hn.

Ch thch:

51[1] Theo mt s sch khc ca Trung Quc th th t lTam Quc ch thay v Ph (BT). [BT:ng i bin tp l Nguyn Q. Thng Goldfish]52[2] on ny c ng i hiu khc. Xin coi phn IV ch ng XXVII.53[3] BiThu thanh ph.54[4] Trong tp Hi k ca mt ngi i sn trong Tourgueniev ca ti (Nguyn Hin L) Nxb Vnhc, 1994 (BT).

Nguy n Hi n L



Chng IV (a)

HC THUY T CA TRANG

UYN NGUYN T U?


63/489



T khi T M Thin chp chung tiu s ca Lo t, Trang t, Thn Bt Hi, Hn Phi trong mtch ng th h nhc ti Lo, chng ta ngh ngay ti Trang, t ng u gia Lo v Trang c mt slin h cht ch cng nh gia Khng v Mnh, v Trang ch chu nh h ng ca Lo cng nhMnh ch chu nh h ng ca Khng.

S thc khng phi vy. Lo v Trang ch i biu cho t t ng lng mn, khong t, v vi ca ph ng Nam cng nh Khng v Mnh i biu cho t t ng thc t ca ph ng Bc (tc min pha Bc sng Hong H), cn xt v nh h ng th Trang nhn di sn tinh thn ca nhiu nh, tD ng Chu sng tr c Trang khong mt trm nm ti Lo t, Lit t, c l c in Bin v Thno sng cng thi vi Trang v ln hn Trang khong m i tui, cho nn c tc gi ni rng:Trang tp i thnh cc hc thuyt ca ph ng Nam.

M di sn cng l th di sn gin tip ch khng trc tip nh Khng li T T ri T Ttruyn li cho Mnh t hai ba th h sau. Ngha l Mnh t c th coi l mn xa ca Khng t;Trang t th tuyt nhin khng phi l mn ca Lo t. Hn na, Mnh t c c cc kinhThi,Th, L, Xun Thu ca Khng t, c th c Lun ng cng i hc, Trung dung na; cn Trang chnghe c hc thuyt ca Lo t thi ch khng c c v, nh ch ng I ti ni, thi ng, b o c kinh ch a xut hin 55 [1] hoc mi xut hin m khng ti tay ng, cho nn trong Nithin ng khng dn mt cu no trong b c, cn nhng li ng cho Lo p D ng T C trong bi VII.4, c phn chc l t t ng ca Lit t hoc ca chnh ng hn l ca Lo 56 [2] , v t t ngtrong bi khng hp vi Lo, m truyn ch l mt trng ngn tc mt th ng ngn thi.

Tuy gin tip, nh h ng ca Lo ti Trang cng r rt chng hn trong quan nim v v tr (o,s bin ho ca s vt, l qui cn), v nhn sinh (v vi); nh ng khi ng bin vi s vt, Trang c thi khc Lo: Lo cn phn bit mnh v vt (tingvt ny tr cc ngoi vt, tc nhng ci g khng

phi l ta, t ng i cho ti vt) v trng cc c khim, nhu, bt tranh, c h ( d i ng i), c hu( sau ng i), bo ton thn mnh; cn Trang t sinh t, ng nhn ng, coi t cng nh sinh,ng i cng nh mnh, c theo lut t nhin m bin ho v cho vt bin ho, khng cho ci g lhi c (bt d hi vi hi).

i ng c ln na, chng ta thy c Lo v Trang u chu nh h ng ca D ng t v im qusinh (trng i sng). D ng t bo d mt mt si lng chn m lm li c thin h, ng cng


64/489



khng chu, nh vy l ng qu k qu thn ng v qu sinh qu i sng n cc im, quk nn khinh vt, qu sinh nn khinh li (danh li).

Lo t cng bo: Danh vi thn ci no qu hn? Thn v ca, ci no trng hn? ( o c kinh ch ng 44). V nu ta hiu cu: Qu d thn vi thin h, nh c kh k thin h ( o c kinh ch ng 13) nh Phng Hu Lan 57 [3] l: Ng i no cho thn mnh qu hn thin h th c th giaothin h cho ng i c th r rng Lo t cng khinh vt, trng sinh nh D ng t.

Cn Trang ch mong khng c ti g, khng ai bit ti mnh h ng tn tui tri th cng l qusinh na. (im ny ti s xt thm mt on sau).

Nh ng ting nh h ng ti dng y c l khng ng. Ci quan nim trng sinh, nht ltrong mt thi lon, thi m sinh mng con ng i c th b c p bt k lc no, l mt quan nim rt ph bin, chng cn phi chu nh h ng ca D ng Chu m Lo v Trang cng c th c c. Mchnh D ng Chu cng chng cn phi chu nh h ng cc n s t i Khng t, nh S CungTip D , Tr ng Th , Kit Nch (coi Lun ng - ch ng Vi t) mi bit v ng, v qun, qusinh. Phng Hu Lan chc cng ngh vy cho nn trongTrung Quc trit hc s - ch ng 7 chcoi cc n s v D ng Chu l cc bc tin khu (i tr c m ng) cho Lo, Trang thi.

Mt nh na cng nh h ng ngang Lo t ti Trang t l Lit t.

Trong b Lit t v Dng t (L Bi 1972) trang 30 ti c dn li ca Tr ng Trm: (hc thuytca Lit t) i khi ging vi Lo, Trang, nht l ging vi Trang, v t trang 30 ti trang 56 ti vch ra nhiu ch Lit ging Trang:

- quan nim t vt tr. 31.

- quan nim t th phi tr. 33.

- tinh thn hoi nghi mng v thc tr. 33.

- khng phn bit ni ngoi tr. 35 v 42.


65/489



c bit l Lit t ch tr ng rng ng i noho ng vi vn vt thho ng vi vn vt, vnvt khng l th ng tn, tr ngi c mnh m c th xuyn v kim thch, i trong n c la. (biII.12 tr. 129). Trang cng bo cc thn nhn ni C D ho ng c vi vn vt nn khng cvt g lm hi h c, xung n c khng chm, v la khng chy. (bi 3 ch ng Tiu dao du).

Ch ng XXXIII trongTrang t c mt ti liu quan trng, tm tt cc trit thuyt t thi Khng Tti i Trang t: Khng, Mc, Tng, Kin, Don Vn, Bnh Mng, in Bin, Thn o, QuanDon, Lo am, Trang Chu, Hu Thi 58 [4] .

Tc gi c th l mt ng i no trong phi Trang, cao Trang hn Lo, bo: o c ca Trangsung mn khng bit ti u l cng, trn th tiu dao vi tri t, d i th lm bn vi nhng ng iv t ln trn s sinh t, khng phn bit u l thu, u l chung na. S nhn thc ca ng v cn bn ca o thut qung bc li thng t, thm vin; tn ch ca ng l t c T nhin v hohp vi T nhin.

Nh ng khi a ra uyn nguyn ca mi hc thuyt, th tc gi c l theo mt nguyn tc no ,khng cho bit r nh no chu nh h ng ca nh no, m ch ni mt cch bao qut, m h rngmi nh suy din thm mt ch tr ng c t tr c. Nh v Trang t, tc gi vit:

Thanh tnh, v hnh m bin ho hoi. Sng ? Cht ? Tri t ch l mt ? Thn minh i u? Ng i ta mang nhin (khng bit g c) i v u? Ri ht nhin ti u? Vn vt bao la trong v trm khng c vt no ng cho ta qui v c. o thut ca c nhn c ch tr ng . Trang Chu c nghe thuyt thy thch ri din (ra).

C nhn l ai? Tc gi khng cho bit. Cn ch tr ng tc gi ni mt phn c th l caLo, mt phn c th l ca Lit, mt phn (Ng i ta i v u? Ri ht nhin ti u?) c th l canhng ng i thc mc v ngun gc cng cu cnh ca v tr, vn vt m nhng ng i ny chc l xut hin t khi loi ng i bit suy ngh, tr c c Lo Trang c vn nm?

Tri li, on 6 cng ch ng XXXIII s xt hc thuyt ca Bnh Mng, in Bin v Thun o liv tnh cho ta bit v uyn nguyn hc thuyt ca Trang.


66/489



Ti trch d i y t cu trong on :

Cng chnh m khng thin v, ng phi; bnh d m khng t k; quyt on mkhng c thnhkin; tu theo ngoi vt m khng phn bit mnh v ngi; khng t l,khng dng mu tr ; i vis vt, khng la chn m cthun theo s din bin t nhin, o thut c nhn c ch tr ng .Bnh Mng, in Bin v Thn o nghe c thuyt m thch.

Qui tc ca h lvn vt ngang nhau (t vt). H bo: Tri che c m khng ch c; t ch c m khng che c 59 [5] . o bao dung vn vt m khng phn bit (vt ny hn, vt kiakm). H bit rng vn vt u c ch dng c, c ch khng dng c 60 [6] , cho nn bo:La chn th khng dng c ht, dy d th c ch khng ti, chthun theo o l khng b stci g ht. Cho nn Thn o ch tr ng b tr tu, qun mnh i, c theo th bt c d m hnhng, thn nhin thun theo s vt, nh vy l hp vi o l. ().

in Bin cng mt ch tr ng (vi Thn o) v hc c ci l dy m khng dng li. BnhMng bo: Nhng ng i t o thi x a ch ct tu d ng ti ci mckhng cho ci g l phi,khng cho ci g l tri na m thi. S gio ho ca h v hnh nh gi thi, lm sao c th dngli m truyn c.

Nhng hng v ch in ng trong on trch dn din nhiu ging Lit t v Trang t. V ngc l cn c vo m bo: in Bin, Thn o sinh tr c Trang t, vy Trang t qu c chunh h ng ca h. (Trung Quc trit hc i c ng trang 25).

Ti ngh in Bin v Thn o ch hn Trang m i tui (theo V ng), bo Trang chu nh

h ng ca h khng bng bo c ba u chu nh h ng ca nhng ng i tr c h m tc gi bi 6gi l c nhn. C nhn l ai? Lit t chng?

Tt c nhng iu ti mi suy lun v uyn nguyn hc thuyt ca Trang ch l gi thuyt v inBin, Thn o, Bnh Mng u khng l u li mt tc phm no c (nu c th cng tht lc), m b Lit t khng chc phi ca Lit t, cn tc gi ch ng XXXIII trongTr ang t l ai, vit vothi no, c ng tin khng, chng ta cng khng bit nt. Hin nay ch a c hi vng g cc hc gi


67/489



Trung Hoa s tm c nhng ti liu ch xc gii ni nghi cho ta.

V TR LUN V CN BN LUN

Trong ba phn sau (dch Ni thin, Ni thin v Tp thin), cui mi ch ng ti s phn tch nhng chnh ri sp t li cho c lin lc c gi d thy ni dung ca ch ng. Ring v Ni thin vTp thin, ti s xt k v vn chn ngu ca cc bi.

y ti ch gom gp nhng ri rc trong mi ch ng ca Ni thin v bn vn : V tr v Cn bn lun, Tri thc ln, Chnh tr lun v nhn sinh quan c gi thy h thng t t ng ca Trang.

Ngoi v Tp thin cng xt bn vn y nh ng khng phi ca Trang vit cho nn ti ch lanhng bi no ca hc phi Trang m c gi tr v ni dung hay hnh thc gii thiu ph vo saut t ng ca Trang, coi nh li bn thm ca hu hc. Nhng bi ti s tm tt, trch dn v choin ch nh hn m li vo mt cht 61 [7] . Cn nhng t t ng ca hc phi Lo hoc nhng nhc khuynh h ng khc (Khng gia, Php gia chng hn) ti khng cho vo y m ch phn tch cui mi ch ng trong phn III (Ni thin) v IV (Tp thin).

Ti phi phn bit r rng nh vy khi mc ci li gn cho Trang nhng t t ng m Trangkhng c, nht l ci li bt Trang mu thun vi Trang. Ti xin k mt th d: bi XIII.4 trong Nithin ch tr ng: C qu, c hn, c tr c, c sau, l trt t ca tri t, thnh nhn theo th ty (). Cho nn trong tn miu th trng nhng ng i vo hng ng cha mnh, triu nh th

trang tử và nam hoa kinh nguyễn hiến lê 1

Documents