tüsedad...kurua dütü. Çiğ süt üretenler, süt tozu ithalatının baskısı ve yem...

YIL

: 1 S

AY

I: 1

7 T

L

YIL

: 1

SAY

I: 5

85

Krş

!

www.tusedad.org SİZİN DERGİNİZMart - Nisan 2010

TÜSEDAD 10. Bilgilendirme Toplantısı24 Şubat 2010 Çarşamba günüTekirdağ Namık Kemal Üniversitesikampüsünde Öztürkler Yem’in sponsor-luğunda yapıldı.

Sayfa 22’de

Sayfa 3’te

1 Litre Cola ..................2,5 TL

1 Litre Su......................1,5 TL

1 Litre Çiğ Süt ...0,85 TL

1 Litre UHT Süt .........2,15 TL

1 kg Yoğurt ...................4,5 TL

Adnan YILDIZTÜSEDAD Yönetim Kurulu Başkanı

Kaderin böylesineyazıklar olsun!…

Tüsedad 10. semineriniTekirdağ’da gerçekleştirdi

İ N S A F ! Biraz ayağakalkalım sonra vurursunuz

YANDAKİ mukayese fiyatlarını incelediğimizde hala süt pahalı

diyebilir misiniz? Hem basın hem tüketici, hem sanayici, hem yemci

yani üreticinin haricindeki herkes süt pahalı diyor. Hatta sanayici-

ler daha 85 kuruşluk sütlerin parasını ödemeden fiyatları tekrar

aşağı indirmek için ciddi baskı uyguluyorlar.

Bu fiyatlar geri gelirse inek kesimi devam eder ve ekimde sütün lit-

resi 1 TL olur.

Yem fiyatlarına yüzde 14’lük zam gelmişti bu ay yeniden zam

yapılacakmış. Yahu yeter artık, bırakın da biraz nefes alalım. İki

yıldır yapılan işkencenin yaralarını bir saralım, biraz ayağa kalka-

lım, sonra yine vurursunuz. Ama şimdi vurursanız bizler yıkılırız

ve bir daha ayağa kalkamayız.

Sayfa 3’te

Üreticinin büyük zorluklarlaürettiği çiğ sütün veya etinfiyatı biraz artınca adetakıyamet koparılıyor. Belli çevreler hemen harekete geçiyor. Tüketiciyi üreticiyekarşı kışkırtarak “dünyanınen pahalı etini, sütünü biz tüketiyoruz” yalanı uyduruluyor. İthalat olmazsaet yemenin, süt içmeninhayal olacağı söyleniyor.

Sayfa 5’te

Geçmişteki hatalardan ders çıkarmalıyız…

SON günlerde et ve süt fiyatları gündemiciddi manada meşgul etti ve doldurdu.Derneğimiz TÜSEDAD da, sektöründeki ilk vetek sivil toplum kuruluşu olma özelliği ile hakettiği yeri aldı.

TÜSEDAD “İMDAAAT” dediğinde önlem alınsaydı

tusedad05_tusedad 08.03.2010 11:37

3

BAŞKAN’DAN

nizmaydı. Biz üreticiler olarak bu ikikuruluşun tekrar hayata geçirilmesigerekliliğine inanıyoruz. Her sivil toplum kuruluşunun temelgörevleri arasında sosyal yardım içerikliprojeler hazırlamak da vardır.Derneğimiz TÜSEDAD da bu amaçla“HALK SÜT PROJESİ”ni kamuoyunundikkatine sunmuştur. Bu projemizingeçmişteki SEK’in görevlerinin bir bölü-münü de üstlenmiş gibi olacağını düşü-nerek her zaman çağrı yaptığımızİstanbul - Ankara - İzmir ve Bursa BüyükŞehir Belediye Başkanlarımızın yanı sırabu kez Tarım Bakanımız Sayın MehdiEker’e ve sayın müsteşarlarına da aynıçağrıyı yapmak istiyorum. SayınBelediye Başkanlarımız kaliteli ve sağ-lıklı olan ekmeği, alım gücü düşük olanhalkımıza ucuz fiyatla ulaştırarak sosyalyardım içerikli “HALK EKMEK” projesinibaşarı ile uygulamışlar ve uygulamayada devam etmektedirler. Derneğimiz TÜSEDAD’ın projesi de,aynı mantık ile besin değeri yüksekolan ve sağlık açısından insan ömrü-nün tamamında tüketilmesi gerekenhayvansal protein kaynağı olan sütün,“Günlük Pastörize Süt” olarak alım

gücü düşük olan halk kesimine ucuzfiyatla poşet ambalajlarda ulaştırılma-sıdır. Projenin uygulamaya geçirilme-siyle sağlayacağı faydaları aşağıdakigibi sıralayabiliriz;1. Süt tüketiminin yaygınlaştırılması,2. Özellikle çocuklarımızın gelişiminekatkı sağlamak ve ileriye yönelik sağlıkharcamalarının da azaltılmasını teminetmek,3. Süt tüketiminin yaygınlaştırılması ileüreticinin elindeki çiğ süt hammaddesi-nin değerine satılabilmesini sağlamak,4. Soğuk zincire ve hijyen kurallarına hiçdikkat edilmeden gayri yasal olarak satı-lan sokak sütünün bitirilmesine yardımcıolmak,5. Kayıt dışı olarak satışı yapılan sokaksütçülüğünün bitirilmesiyle buradatüketilen sütün kayıt içine alınarak eko-nomiye kazandırılması,6. Belediyelerimize, kar marjı düşük deolsa, gelir temini sağlamak.Projemize önce kulak veren, sonra dadestek olacak ve hayata geçirilmesineyardımcı olacak tüm kurum ve kuruluş-lara, bireylere peşinen gönül dolususevgi ve saygılarımı derneğim adınailetiyorum. ■

Adnan YILDIZTÜSEDAD Yönetim Kurulu Başkanı

Geçmişteki hatalardan dersçıkarmalıyız

Mart - Nisan 2010

Yandaki mukayese fiyatlarını ince-lediğimizde hala süt pahalı diye-bilir misiniz? Hem basın, hem

tüketici, hem sanayici, hem yemci yaniüreticinin haricindeki herkes süt pahalıdiyor. Hatta sanayiciler daha 85 kuruşluksütlerin parasını ödemeden fiyatları tek-rar aşağı indirmek için ciddi baskı uygu-luyorlar.Bu fiyatlar geri gelirse inek kesimi devameder ve ekimde sütün litresi 1 TL olur.Yem fiyatlarına yüzde 14’lük zam gelmiştibu ay yeniden zam yapılacakmış. Yahuyeter artık bırakında biraz nefes alalım. İkiyıldır yapılan işkencenin yaralarını bir

saralım, biraz ayağa kalkalım, sonra yinevurursunuz. Ama şimdi vurursanız bizleryıkılırız ve bir daha ayağa kalkamayız.Ey sanayiciler;Bizler yıkılırsak sizler ithal sütle mi peyniryapacaksınız?İmalatçı değil ithalatçı mı olacaksınız?Ey Türk halkı bundan sonra ithal et veithal süt ürünleri mi yiyeceksiniz?Ey Devletim;Yüzde 40’ı hayvancılıkla uğraşan nüfusu-muzun kente göçünü nasıl engelleyeceksi-niz?Bu insanlara istihdam yaratamazsanız sos-yal patlamanın önüne nasıl geçeceksiniz?

Hepimiz aynı gemideyiz, gemiyi yüzdürmekiçin bence her kesime görevler düşüyor.Bakanlığımız olarak;• Süt üreticisini güçlendirmek ve üretimiarttırmak için teşvikleri arttırmak vezamanında ödemek.• Ucuz kaba yem üretimini sağlamamıziçin hazine arazilerini tahsis etmek.• Üreticiye hayvan başına sübvansiyonlutahıl ürünü tahsis etmek.• Zamanında süt fiyatına müdahaleetmek.• Süt tozu ve canlı hayvan ithalatına izinvermemek.• Süt tüketimini arttırıcı projeler üretmek(Halk süt gibi) olmalıdır.Sanayicilerimiz olarak;• Alışa geldiğiniz kar marjlarından feda-

karlık etmek.• Adil süt alım ihaleleri düzenlemek.• Perakendecilere baskı uygulamak.• Uht süt yerine torba poşetle günlüksüt üreterek maliyetleri düşürmekolmalıdır.Üreticilerimiz olarak;• Köy bazında küçük üreticiler bir arayagelerek verimli ve orta boyutlu işletmelerhaline gelmek.• Ülke çapında yaygın tek bir üretici örgü-tü çatısında birleşmek.• Bilim ve teknolojiyi, tarım ve hayvancı-lıkla buluşturmak olmalıdır.Bunları herkesim hemen uygulamayakoymazsa Suudi Arabistan gibi tüm sütve süt ürünlerini ithal eden bir ülke hali-ne geliriz. ■

Merhaba,

Son günlerde et ve süt fiyatları gün-demi ciddi manada meşgul etti vedoldurdu. Derneğimiz TÜSEDAD

da, sektöründeki ilk ve tek sivil toplumkuruluşu olma özelliği ile hak ettiği yerialdı. Zaten dernek olarak da temel amaçve hedefimiz sivil inisiyatif yaratabilme-mizdir. Bu konuda bizlerden ilgisini esir-gemeyen tüm yazılı ve görsel basına dateşekkürü borç bildiğimizi ifade etmekistiyorum.Söyleşilerimizin tamamında, artan etve süt fiyatları hakkında doğru hükümverebilmek için neden - niçin gibi soru-lar ile sebep - sonuç ilişkisinin doğrukurulmasının gerekliliğinden söz ettim.

Geçmişteki hatalardan dersler çıkarabil-mek ve aynı hataları tekrarda ısrarcıolmamak zaten problemin yarısındanfazlasının çözümü manasına gelmekte-dir. Geçmişte yapılan hataların başındagebe düve, canlı hayvan ve süt tozuithalatı gelmektedir. Bugün itibari ileüreticiler olarak huzurluyuz çünkü enyetkili birinci ağızdan Bakanımız SayınMehdi Eker’den ithalata izin verilmeye-ceği hususunda tekrar eden demeçleri-ni takip ettik. Geçmişte yapılan ikincitemel hata Et Balık Kurumu (EBK) veSüt Endüstrisi Kurumu (SEK) gibi ikikuruluşun 1995’li yıllarda özelleştiril-miş olmasıdır. Gerek EBK ve gerekseSEK piyasa düzenleyicisi olma özelliğiile devletin elindeki yegane iki meka-

1 Litre Cola.........................................................2,5 TL

1 Litre Su ............................................................1,5 TL

1 Litre Çiğ Süt ..................................................0,85 TL

1 Litre UHT Süt ...............................................2,15 TL

1 kg Yoğurt..........................................................4,5 TL

Biraz ayağa kalkalımsonra vurursunuz…İNSAF!


nın yükselmesi nedeniyle yemin maliye-ti arttı. Bu dönemde yemin fiyatı yüzde100’den daha fazla arttı. Pek çok ülke yaşanan kuraklığın etkisi ileartan gıda ve yem fiyatlarına önlem ola-rak tarımsal destekleri artırdı. İhracatabazı kısıtlamalar getirerek kendi iç piya-salarını düzenleme yoluna gitti.Türkiye’de ise desteklerin artırılması biryana pek çok destek bu dönemde yakaldırıldı ya da miktarı düşürüldü. Tarımve hayvancılık desteklerini ilk kez MaliyeBakanlığı hazırladı. Maliye Bakanlığı’nınhazırladığı hayvancılık desteklerinderadikal bir politika değişikliğine gidildi.Hayvan başına destek ödeme sisteminegeçildi. Bitkisel üretimde üretime yararıolmadığı için kaldırılan doğrudan gelirdesteği hayvancılıkta uygulamayakonuldu.Başta yem olmak üzere pek çok destekkaldırıldı. Süt teşvik primi önce kaldırıl-dı. Sonra üreticilerin tepkisi ve yapılanbir iki mitingin etkisi ile yeniden uygula-maya konuldu.Besiciliğe hiçbir destek verilmezken yemfiyatlarındaki yüzde 100’ü aşan fiyatartışına bağlı olarak üretim sürdürüle-mez hale geldi. Pek çok besi işletmesikapandı. Besicilik yapanlar sektördençekildi. Kentin varoşlarına göç etti.Yüksek yem fiyatına karşın düşük sütfiyatları nedeniyle damızlık ineklerinkesilmesi, süt arzının azalmasına nedenoldu.Yem fiyatları artarken, destek sistemideğiştirilirken ve destekler yarı yarıyaazalırken bir yandan da Türk Lirası’nınaşırı değerlenmesi, doların değer kay-betmesi süt tozu ithalatını cazip halegetirdi. Türkiye’ye yasal ve yasal olma-

yan yollarla çok miktarda süt tozu girdi.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma veKontrol Genel Müdürlüğü’nün verilerinegöre, süt tozu ithalatı 2002′de 5 bin556 ton iken, 2003′te 12 bin 41 ton,2004′te 11 bin 881 ton, 2005′te 9 bin714 ton, 2006′da 16 bin 828 ton,2007’de 13 bin 469 ton ve 2008’de 15bin tonun üzerine çıktı.Yem fiyatı artarken diğer tarafta binler-ce ton süt tozunun ülkeye sokulması sütfiyatının düşmesine ve piyasanın çök-mesine yol açtı. Bu dönemde süt tozuithalatı nedeniyle çiğ sütün litresi 35-40kuruşa düştü. Çiğ süt üretenler, süt tozu ithalatınınbaskısı ve yem fiyatlarındaki artışın etki-si ile üretim yapmaz duruma geldi.İşletme yapısı güçlü olanlar ayakta dur-maya çalışırken pek çok üretici süt ineği-ni kesime gönderdi. Resmi rakamlaragöre 400 bin, gayri resmi rakamlaragöre 1 milyon süt ineği bu dönemdekesime gitti.Süt inekleri kesilince sadece süt üretimidüşmedi, buzağı üretimi de düştü.Hayvan sayısındaki azalma, buzağıdoğumunun azalması, ihracat ve diğernedenler, kırmızı etin fiyatını artırdı.Yaklaşık 3 yıl aynı seviyelerde seyredenkarkas kırmızı etin fiyatı 2009’un sonu-na gelindiğinde kilosu 8- 9 liradan 15liraya çıktı.Süt fiyatı 35-40 kuruşa gerilediğindeTüm Süt, Et ve Damızlık SığırYetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) gaze-telere verdiği ilanlarla “İMDAAAT” diyeBaşbakana ve Tarım Bakanına açık çağrı-da bulundu. Bu çağrıda beş yıl önce 30kuruş olan 1 kilogram yemin yüzde 67artışla 50 kuruşa ulaştığı, aynı dönemde

1 kilogram yoğurdun yüzde 100 artışla1.5 liradan 3 liraya çıktığına dikkat çekil-di. Çiğ süt fiyatının ise 5 yıl önce olduğugibi 50 kuruş olduğunu ve üreticininbunu hak etmediğini belirterek,Başbakan ve Tarım Bakanını bu durumamüdahale etmeye çağırdı.Fakat hükümet müdahale etmedi. Osıralar Ulusal Süt Konseyi’nin kurulmasıile meşgüldü. Ulusal Süt Konseyi aracılı-ğıyla bazı sanayicilere kaynak aktarıla-cak ve onlarda bu kaynakla üreticidensüt alarak süt tozu yapacaklardı. Üretici-ye yine herhangi bir destek verilmedi.Bazı sanayiciler devlet desteği ile sütalıp süt tozu üretti. Devletin müdahaleedecek başka bir aracı da yoktu. Çünkümüdahale kuruluşları olan Et ve BalıkKurumu ile Süt Endüstrisi Kurumu özel-leştirme adı altında yıllar önce haraçmezat elden çıkarılmıştı.Piyasaya müdahale edilmeyince veüreticiye destek sağlanmayınca 35-40kuruşa süt satarak yem alamayanyetiştirici elindeki süt ineğini satmakveya kesime göndermek zorundakaldı. Birikimi olanlar ayakta kalmayıbaşardı.Hayvan varlığı azalınca et ve süt üreti-minde de düşüş oldu. Üretimdekidüşüş et ve çiğ süt fiyatının artmasınaneden oldu. Fiyat olması gereken yeregeldi. Fakat, fiyat artınca belli çevrelerharekete geçti. Canlı hayvan ve et itha-latı için piyasayı manüple etmeye baş-ladılar. Oysa yatırım yapanlar ve 100baş üzeri işletme kuranlar için hayvanithalatı yıllardır serbest. Fakat,Avrupa’dan deli inek hastalığı nedeniy-le hem et hem de canlı hayvan ithalatıyasak. Bu fiyat artışını bahane ederekAvrupa’dan ithalatı açmak istiyorlardı.Bunun için piyasaya at ve eşek etisunulduğunu, acilen ithalatın açılmasıgerektiğini ifade ettiler.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı son yıllardabeklide ilk kez bu oyuna gelmedi.Türkiye’de yeterince hayvan olduğunuve ithalata şimdilik izin verilmeyeceğiniaçıkladı. TÜSEDAD ve Türkiye DamızlıkSığır Yetiştiricileri Merkez Birliği gazeteilanıyla bakanlığa teşekkür etti. Bugün geriye dönüp bakıldığında, keşkeet ve süt fiyatı daha önce artsaydı dayüzlerce, binlerce işletme kapanmasay-dı.Keşke, TÜSEDAD , İMDAAAT dediğindebu sese kulak verilseydi de Türkiye’nin 1milyon süt ineği kesime gitmeseydi.Yüzlerce, binlerce çiftçi hayvancılıktançekilmeseydi.Çünkü, çiğ süt fiyatı 35 - 40 kuruşa düş-tüğünde önlem alınsaydı, hem 1 milyonsüt ineği kesilmeyecek, hem de et ileilgili bu spekülasyonlar yaşanmayacaktı.İthalat gündeme gelmeyecekti.Geçmişteki deneyimler açıkça gösterdiki, ithalat sorunu çözmek bir yana dahada derinleştiriyor. Böyle bir dönemdeyapılacak et ithalatı veya canlı hayvanithalatı mevcut hayvan varlığını da yokeder. Hayvancılık sektörü tamamençöker. Bu nedenle ithalat çözüm değil.Çözüm, üretimin artırılması, üreticininüretime devam etmesi için desteklerinartırılmasıdır. ■

Ali Ekber YILDIRIM - www.tarimdunyasi.net Dünya Gazetesi Tarım Yazarı

TÜSEDAD “İMDAAAT” dediğinde önlem alınsaydı…

5

KONUK YAZAR

Mart - Nisan 2010

Üreticinin büyük zorluklarla üret-tiği çiğ sütün veya etin fiyatıbiraz artınca adeta kıyamet

koparılıyor. Belli çevreler hemen hareke-te geçiyor. Tüketiciyi üreticiye karşı kış-kırtarak “dünyanın en pahalı etini, sütü-nü biz tüketiyoruz” yalanı uyduruluyor.İthalat olmazsa et yemenin, süt içmeninhayal olacağı söyleniyor.Oysa, üreticiden alınan et ve süt işlen-dikten sonra piyasaya sunulurken raffiyatı ne kadar artarsa artsın kimse tepkigöstermiyor.Üreticinin sattığı canlı hayvanın ve çiğsütün fiyatı düşerken de kimseden sesçıkmaz. Sanki süt yerden fışkırıyor. Üre-ticiler eti ve sütü hangi şartlarda ürete-rek piyasaya arz eder? Maliyetleri nekadardır? Ürettikleri çiğ sütün maliyetiverilen fiyatın altında olunca üretiminasıl sürdürüyorlar? Kimse bu sorularlailgilenmiyor. Oysa et ve süt fiyatındaki artışın neden-leri bu sorularda gizli. Son günlerde tartışılan et ve çiğ süt fiya-tındaki artışın nedenlerini daha iyi anla-mak için yakın geçmişe bakmakta yararvar.Hatırlanacağı gibi, 2007’de dünyanınpek çok ülkesinde etkili olan kuraklık,Türkiye’de de Tarım ve KöyişleriBakanlığı’nın kendi tespitlerine göre 5milyar dolarlık zarara neden oldu.Hayvancılık sektörünü yakından ilgilen-diren ve yem hammaddesi olan arpaüretimi 9 milyon tondan 5.2 milyontona geriledi. Diğer yem bitkileri üreti-minde benzer düşüşler oldu. Yemin enönemli hammaddesi olan soyadaTürkiye tamamen dışa bağımlı. Üretiminazalması ve dünyada hammadde fiyatı-


Mart - Nisan 2010 7

UZMAN GÖRÜŞÜ

Genetik bozukluklara bağlı embriyonikkayıpların en önemli nedeni kromozomanomalisidir. Kromozom anomalisinesahip boğaların kızlarının yaklaşık%50’sinde embriyonik ölümlere bağlıolarak buzağılama-tekrar gebe kalmaaralığında uzama, gebelik oranlarındadüşme,nedeni belirlenemeyen tekraretme (repeat breeder) olgularına rastla-nabilir.Resesif letal genler de embriyonik kayıp-lara neden olabilmektedir. Genetikpotansiyelin arttırılması amacıyla özel-likle Holstayn ve Jersey ırklarında kulla-nılan aile içi çiftleştirme sistemininembriyonik ölümler yoluyla fertiliteyeolumsuz etkileri olabileceği düşünül-mektedir.Hormonal nedenlere bağlı embriyonikkayıplar; gebeliğin şekillenmesi ve deva-mında temel etkili hormon corpus lute-umdan salgılanan progesterondur. Buhormonun kan ve süt düzeyi gebeliğinilk 8 gününde belirgin bir yükselme gös-terir. Gebelerde yüksek düzey devamederken siklik hayvanlarda luteolizis(progesteron salgılayan oluşumun eri-mesi) şekillenmektedir. İneklerdedoğum sonrası ilk yumurtlama kısayaşam süreli bir corpus luteum oluşumuile karekterizedir ve bu nedenle bu kız-gınlıkta gebelik oranları çok düşük hatta%0 olmaktadır.Araştırmalar, erken gebelik sırasındaartan prostaglandin sekresyonununembriyonik ölümlerde artışa sebepolduğunu ve bu periyot ta prostaglan-din sentzinin azaltılması ile embriyonikkayıpların azalacağını ve gebelik oranla-rının artacağını ortaya koymaktadır.Yüksek ısı stresi, suni tohumlama veembriyo transferi gibi maniplasyonlar,özellikle gram negatif mastitisler,süt

indirilmesi amacıyla oksitosin uygula-maları prostaglandin konsantrasyonla-rında artışa neden olmaktadır.Gebeliğin 5-8. Günleri arası oksitosinleindüklenen prostaglandin sentezi artışı,etçi ineklerse tohumlama sonrası 30.Günde gebelik oranlarını %80’den%30’a düşürmüş, oksitosinin etkisininnötralize edilmesiyle gebelik oranlarınayeniden %80’e çıkartılmıştır.Çevresel etkenlere bağlı embriyonikkayıplar; gerek uterus içi gerekse uterusdışı nedenlere bağlı olarak şekillenengerilimli ortamlar, embriyonun normalgelişimini engelleyerek embriyonik ölüm-lere ve rezorpsiyonlara yol açabilir. Sütüretiminin arttırılması amacıyla kullanılanyüksek proteinli rasyonlar, kan-amonyakve üre seviyesinin yüksekliğine,bunabağlı olarak uterus ph’sının normalin altı-na düşmesine neden olmaktadır.Enerji alımındaki kısa süreli değişimlerembriyo üzerine olumsuz etkilerdebulunmaktadır. Gebeliğin 28-56. günle-ri arasında vücut kondisyon skorlarındadüşme gözlenen hayvanlarda embriyo-nik kayıp oranı, kondisyonları değişme-yen veya yükselen ineklere göre çokdaha yüksek olmaktadır. Kızgınlığın başlamasıyla yumurtlamaarasında geçen süre ve gebeliğin ilk bir-kaç günü ısı stresine (yüksek ısı, yükseknem) en duyarlı olunan dönemdir.Yüksek ısı ve nemin tohumlamayı izle-yen ilk 15 gün içerisinde devam etmesidurumunda fertilizasyonda %10 oranın-da azalmanın olduğu bildirilmektedir.Araştırmalarda tohumlama zamanınınovulasyon zamanıyla uyumlu olmaması,Spermatozoit anomalileri ve yaşlı inek-lerde (4-5. Doğumdan sonra) dejenereyumurta sayısının yüksekliği ve uterustameydana gelen değişimler nedeniyleembriyonik kayıp görülme oranındaartış olduğu bildirilmektedir.Erken gebeliğin tespiti, amacıyla uygula-nan rektal muayene tohumlama sonrası35-50. günlerde sıklıkla başvurulan yön-temdir. Araştırmalarda bu erken dönem-de uygulamaya bağlı kayıpların %3-9arasında olduğu, rektal palpasyondakullanılan yöntemin embriyonik ölümriski oranını etkilediği, ultrasonografitekniğinin ise ineklerde embriyonikölüm nedeni olmadığı bildirilmektedir.Saha koşullarında tohumlamalarınönemli bir kısmı uygun olmayan zaman-

larda yapılmaktadır. Bu yanlış uygula-maların büyük kısmı gebe olan hayvan-ların tohumlanması şeklindedir. Buuygulamalar sonucu gebeliklerin yarı-sında oluşmuş gebeliklerin kaybı şekil-lenmekte ve bu, rezorpsiyon veya servi-kal yolla atılma şeklinde sonuçlanmak-tadır. Tohumlama sonrası östrusa ben-zer belirtilerin gözlendiği hayvanlardauterus içi tohumlama yerine servikaltohumlama tercih edilmelidir. Gebeolan hayvanların yanlışlıkla tohumlan-ması sahada kullanılan progesterontestleri(kan veya süt) ile engellenebil-mektedir.Vitamin E ve selenyum yetmezliği,östrojenik etkili gıdaların verilmesi(çoktaze ilkbahar yeşil otları, yonca), miko-toksinler fötal anomalilere ve embriyo-nik ölümlere neden olabilirler.Trichomonas foetus ve vibrio foetus gibiözel enfeksiyon etkenleri, subklinikendometritis olguları da özellikle embri-yonun inplantasyon döneminde ölümsebebidirler.

Embriyonik ölümlerin tanısında kullanılan yöntemlerUltrasonografi yöntemi ile gebeliğin 19-24. günlerinde belirlenebilen kalp atım-larına bakılarak gebelik teşhisi yapılmasıönerilmektedir.25-40. günler arasındaembriyonun kalp atımlarının sayısı yak-laşık dakikada 150 civarındadır.28. gün-den sonra oluşan embriyonik ölümlerdeyavru keselerinin bütünlüğünün bozul-ması, ekojen bölgelerde daralma, kartanesi şeklindeki dağılmalar ve kalphareketlerinin saptanamaması kriterleri-ne bakılarak tanı konulabileceği bildiril-miştir.Anormal östrus aralıkları; tohumlama-nın uygun dönemde gerçekleştirildiği,fertilizasyonun da başarılı olduğu düşü-nüldüğünde 24 günden uzun östrus sik-lusları gebeliğin anne tarafından tanın-masından sonraki embriyonik ölümlerinsonucudur.Progesteron seviyesi ölçümleri; plazmave süt progesteron seviyesi ölçümlerigebelik tanısı ve embriyonik ölümlerinbelirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır.Tohumlama sonrası yüksek seyredenprogesteron seviyesi gebeliğe işaretederken, progesteron seviyesindekidüşüş embriyonik ölüm olarak değer-lendirilmektedir. ■

Dr. CAN BAKLACIVeteriner Hekim

Sütçü İneklerde Embriyonik Ölümler

Süt ırkı inek yetiştiriciliği yapılanişletmelerde, ekonomik sınırlarıaşmadan hedeflenen fertilite veri-

lerinin yakalanmasında sakin kızgınlıkve çeşitli nedenlere bağlı embriyonikölümler önemli engeller olarak karşımı-za çıkmaktadır.Son yıllarda sütçü işletmelerde önemliekonomi ve zaman kaybına neden olanembriyonik ölümler yumurta ile sper-manın birleşmesiyle (fertilizasyon) olu-şan yeni canlının (zigot) 45. Güne kadarki dönemde (embriyonik dönem) şekil-lenen kayıplar olarak değerlendirilir.Sığırlarda fertilizasyon oranları %90civarındadır. Gebelik oranları 10-13.günlerde embriyonik gelişmedeki yeter-sizliğe bağlı olarak %80’e,19. gündeembriyonun gelişimi için yeterli gebelikhormonu (progesteron) seviyesinin sağ-lanamamasına bağlı olarak %60-65’leredüşmektedir. Yani yaklaşık olarak gebe-liklerin %25-30’u erken embriyonikölüm nedeniyle son bulmaktadır.Araştırmacılar tarafından gebeliğin 15-17. Günleri yani gebeliğin anne tarafın-dan tanınması periyodu kritik dönemolarak tanımlanmakta ve araştırmalardada bu döneme yoğunlaşılmaktadır.Embriyonun erken dönemde üremekanalında ölmesi veya atılması çoğun-lukla fark edilmez. Embriyonun yaşaya-bildiği günlerin sayısı kızgınlık siklusu-nun süresini etkiler. Şayet embriyo siklu-sun 15. gününden önce ölürse inekmuhtemelen beklenen zamanda(18-24.günde) tekrar kızgınlık gösterir.16.günden sonraki embriyonik kayıplar sik-lusun uzamasıyla sonlanır.Sığırlarda embriyonik ölümlerin muhte-mel nedenleri; genetik, hormonal veçevresel orijinli olmak üzere üç başlıkaltında toplanmaktadır.


Mart - Nisan 2010 9

BİZİM ÇİFTLİKLERİMİZ

İşletmemiz 50 baş kapasiteli locasistemli 1 adet doğumhane, 120baş kapasiteli genç hayvan ahırı,

60 baş kapasiteli kuru ahırı, 104 başkapasiteli buzağı ünitesi, mama hazır-lama ve pastorizasyon ünitesi ve 15 başkapasiteli revire sahip. 2*20 baş

güvenlik ünitesi ve bir adet atölye veidari binadan ibaret.Misyonumuz öncelikli olarak kaliteli vesağlıklı çiğ süt üretimi yanında sosyalsorumluluk projelerinde yer alarak, hemülke ekonomisi hem de yerel ekonomiyekatkıda bulunarak ülkemiz hayvancılığı-

nın gelişmesine yardımcı olmak. İşletmemizde, Genel Müdür ÜmitKemal yönetiminde 1 idari müdür, 1veteriner hekim, 1 zooteknist, 2 veterinerSağ. Tek. ve 19 çalışan bulunuyor.İşletmemizin hedefi önümüzdeki süreçte960 baş sağmal kapasitesine ulaşmak. ■

sağlıklı çiğ süt üretimini hedefliyorHamitabat,

Sağımhane, 2 bin ton kapasiteli kabayem deposu, 6 bin metrekare betonarmeroto-press sistemli silaj depolama alanı,seperatör ünitesi ve 9 bin 500 metreküp-lük izolasyonlu sıvı gübre havuzu, çalı-şanlarımız için lojman, yemekhane vesosyal tesislerimiz, giriş çıkışlar için biyo-

Kırklareli ili Lüleburgaz ilçesi Hamitabat köyünde 2008 yılı haziran ayında inşaatına başlanan çiftliğimiz, günlük 9 ton süt üretimi ile 480 sağmal kapasiteli iki adet modern ahıra sahip.

Emre Göktekin & Mesut Bayram / Lüleburgaz


Mart - Nisan 2010 11

UZMAN GÖRÜŞÜ

Öğr.Gör.Dr.Deniz ALIÇ URALAdnan Menderes Üniversitesi Bozdoğan Meslek Yüksek Okulu, Bozdoğan, AYDIN

Türkiye’de Sanayici Ve ÜreticiKesiminde Kırmızı Et SektörününSorunları Ve Çözüm Önerileri

keçi varlığının bir kısmının yasal ve yasalolmayan yollarla yurt dışı satışı gerçek-leştirilmiştir. Bu durum da ülke içi ihtiya-cın karşılanamamasına paralel olarakfiyat artışını tetiklemiştir. Bunun yanısıra, 2009 yılında ülke genelinde yağışınyeterli olmasına bağlı olarak kaba yemüretiminin artması nedeniyle üreticilerinkurban bayramına kadar hayvanlarınıellerinde tutma eğilimi, ÇevreBakanlığınca yürütülen keçi zararlarınınazaltılması eylem planı ile keçi ırkınınyok olmasına yönelik yanlış politikalarıda fiyat artışına neden olmuştur. Ancak,bugün itibarıyla komşu ülkelerdeki fiyat-larla ülkemizdeki fiyatlar eşitlenmişbulunduğundan koyun etine dış talepdurmuştur. Sektörün diğer önemli birproblemini Türkiye’deki hayvancılık işlet-melerinin küçük ölçekli ve dağınık yapı-da olması oluşturmaktadır. Nitekim, 628bin besi işletmesinin yüzde 93,69’u 1-25baş, yüzde 5,31’i 25-50 baş, yüzde0,82’si 50-100 baş, yüzde 0,18’i ise 100baş ve üzeri kapasiteye sahiptir (TZOB,2008). Bu durum, söz konusu işletmele-rin büyük işletmeler ile hem teknolojikhem de bilgi bakımından rekabet edebil-me şansını azaltmaktadır. Özellikle kesi-me sevk edilen hayvanların kesimlerininbüyük bir çoğunluğunun küçük ve ilkelkesimhanelerde gerçekleştirilmesi de hij-yenik ve teknolojik açıdan yetersiz birüretimin kanıtı olarak karşımıza çıkmak-tadır. Söz konusu işletmelerin büyük birçoğunluğunda soğutma ünitelerinineksikliği karkas muhafazasını zorlaştır-makta, bu eksiklikler üreticilerin ürünle-rini pazara sevk etme koşullarını zorlaş-tırmaktadır. Bu durum da üretici kesimin-de etkin bir pazarlama sisteminin bulun-mayışından kaynaklanmaktadır.Bugüne kadar kırmızı et sektörü tabiolduğu mevzuatların uygulanmasındakiyetersizlikler nedeniyle istenen bir yapı-ya sahip olamamıştır. Sektör sanayi kesi-mi bakımından değerlendirildiğinde iseihtiyacı karşılayabilecek bir sanayi altyapısının olduğu görülmekle birlikte,bunların birçoğu nitelik bakımındanyetersizdir. Ülkemizde tarım politikasıbakımından da eksiklikler bulunmakta-dır. Tarım politikası, etkin bir işleyişlesektörün sorunlarını çözecek şekildeyeniden yapılandırılmalıdır. Zira günü-müz koşulları tarımda rasyonel bir üre-tim, etkin bir işleme ve pazarlama süre-cinin bulunduğu üretici örgütlenmesinigerektiren bir yapıyı gerektirmektedir.Türkiye’nin dışarıya bağımlı olmadankendi ihtiyaçlarını karşılayacak birpotansiyele sahip olduğu düşünüldü-ğünde, tarımdaki mevcut gelenekselyapının önüne geçip gelişmelere ayakuydurabilmesi gerekmektedir.Sektörün önemli sorunlarından birinide hayvanların özellikle sağlıklarını teh-dit eden hayvan hareketleri ve kaçakgirişler oluşturmaktadır. ÖzellikleKurban Bayramı’nda sınırlardan kaçakgirişler artış göstermekte ve bununsonucunda ekonomimizde önemli dere-cede kayıplar meydana gelmektedir.Üretici kesiminde kaliteli kaba yem üreti-mi de önem kazanmaktadır. Yem üretimikırmızı et üretiminde önemli bir girdi

Türkiye’de kırmızı et ve kırmızı etürünleri sanayiinde hammaddetemininden pazarlamaya ve nihai

tüketime kadar çözüm bekleyen pek çoksorun bulunmaktadır. Bilindiği gibi, hayvancılık, insanlarındeğerlendiremediği bitkisel artıklarıdeğerli besin maddelerine dönüştüren,gerek istihdamın sağlanması ve göçünönlenmesi gerekse toprağın korunmasıve verimliliğin artırılması gibi nedenler-le sosyal ve ekonomik olarak önemli birsektörü oluşturmaktadır. Kırmızı et, hayvancılık içinde önemli biralt sektör olan kırmızı et sektörününönemi bir gelir kaynağı olmanın yanın-da, daha da önemlisi insan sağlığı içinönemli olan gıdalar arasında ve ön sıra-larda yer almaktadır. Türkiye’de kırmızıet üretimi sığır, manda, koyun ve keçitürlerinden sağlanmaktadır. TÜİK kayıt-larına göre 2008 yılı sonu itibariyle top-lam büyükbaş hayvan sayısı bir öncekiyıla göre yüzde 1,58 azalarak 10 milyon946 bin 239 baş olarak gerçekleşmiştir.Büyükbaş hayvanlar arasında yer alansığır sayısı yüzde 1,60 azalarak 10 mil-yon 859 bin 942 baş olurken, mandasayısı yüzde 1,88 artarak 86 297 başseviyelerine ulaşmıştır. Türkiye küçükbaşhayvan varlığı ise, 2008 yılında bir önce-ki yıla göre yüzde 6,87 oranında azalmış-tır. Koyun sayısı 2008 yılı sonu itibariylebir önceki yıla göre yüzde 5,84 azalarak23 974 591 baş, keçi sayısı ise yüzde11,02 azalarak 5 milyon 593 bin 561 başolmuştur. Hayvan varlığında yıllara göremeydana gelen değişim ortaya konuldu-ğunda kırmızı et üretim materyalinde birazalma olduğu göze çarpmaktadır.Türkiye’de kırmızı et sektörünün karşılaş-tığı problemlerin en başında hayvan var-lığındaki azalma gelmektedir. Ülke genelinde kişi başına düşen kırmızıet üretim ve tüketim rakamları da sektö-rün içerisinde bulunduğu sıkıntıyı dahaiyi ortaya koyacaktır. 2008 yılında kırmızıet üretimi, 2007 yılına göre toplamdayüzde 16,18 oranında azalarak, 482 bin458 ton olmuştur. 2008 yılı içerisindesığır etinde yüzde 14,20, koyun etindeyüzde 17,69, keçi etinde yüzde 43,02 vemanda etinde yüzde 32,90 azalma olur-ken, deve etinde yüzde 27,27’lik bir artışmeydana gelmiştir (TÜİK, 2008). Genelolarak üretilen-tüketilen kırmızı etin yak-laşık yüzde 75’ini sığır eti ve yüzde 25’iniise koyun-kuzu eti oluşturmaktadır. Bilindiği gibi, sağlıklı ve dengeli beslen-menin en önemli koşullarından biri kişibaşına sağlıklı hayvansal protein tüke-tim değerine ulaşılması olup, yukarıdakirakamlar incelendiğinde, küçükbaş hay-van eti tüketiminin her geçen gün azal-

dığı görülecektir. Özellikle, kırmızı etsektöründe önemli bir yere sahip olankoyun-kuzu ve keçi etinin kişi başı tüke-timi düşerken, kişi başına sığır-dana etitüketiminde artış meydana gelmektedir.Bunun yanında, Türkiye’deki kişi başısığır-dana eti tüketimi 10.1 kg/yıl ikenbu miktar AB ve Amerika’da sırasıyla17.5 kg/yıl ve 42.5 kg/yıl kadardır.Ayrıca, AB ve ABD’de önemli bir proteinkaynağı olan domuz etinin tüketimininde sırasıyla 42.4 kg/yıl ve 29.6 kg/yılolduğu unutulmamalıdır. Dolayısı ile kişibaşına toplam hayvansal protein tüketi-mi olarak karşılaştırma yapıldığındaülkemizdeki tüketimin çok daha düşükseviyelerde olduğu göze çarpmaktadır. Kırmızı et tüketimimizin diğer ülkelereoranla bu kadar düşük olmasında, tüke-tim alışkanlıklarının değişim göstermesi-nin yanı sıra halkın kırmızı et tüketimikonusunda yanlış yönlendirilmesinin deetkisi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, kişibaşına gelir dağılımı ve hayvansal ürünle-rin fiyatlarındaki dalgalanma da et tüketi-mini olumsuz etkilemekte, halkın fiyatbakımından daha ucuz olan tavuk ürünle-rine yönelmesine de neden olmaktadır. Birçok gelişmiş ülkede, yüksek hayvan-sal protein alımı ve vücudun gereklifiziksel aktiviteleri yapmamasının etkisiile ortaya çıkan bazı hastalıklar baz alı-narak hayvansal protein alımını kısıtla-yan diyetler tavsiye edilmektedir. Ülke-mizde gerekli araştırmalar yapılmaksızındoğrudan bu reçetelerin uygulanması-nın tavsiye edilmesi, halkımızda kırmızıetin sağlıksız olduğu yönünde bir kanaa-tin oluşmasına neden olmaktadır. Oysakırmızı et, içerdiği protein, amino asitlerve besleyici öğeler itibariyle vücudunihtiyaç duyduğu bir besin maddesidir.Kişi başı kırmızı et tüketimimizin düşükolduğu göz önüne alındığında tüketi-

min artırılması için doğru bilgilendirme-lere gereksinim duyulmaktadır. Öyle ki,beyaz etin toplam tüketim içindeki payıson yıllarda yüzde 58’lere kadar yüksel-miştir. Bunun yanında, pirinç ve makar-na gibi bitkisel kaynaklı ürünlere doğruda bir kayış söz konusudur.Kırmızı et ve et ürünleri üretimden tüke-ticiye sunuluncaya kadar pek çok aşama-lara maruz kalmaktadır. Özellikle tüketi-ciye sunum aşamasında ürünlerin hijyenve kalite koşulları önem kazanmaktadır.Bu noktada tüketim aşamasına gelen etve et ürünlerinin sağlıklı hayvanlardanelde edilmesi gerekmektedir. Aksidurumda, gıda kaynaklı enfeksiyon vezehirlenmeler ortaya çıkmaktadır ki buda sektörde istenmeyen bir durumdur. Önemli bir kırmızı et kaynağı olan koyunve keçi eti üretiminin üretici kesimindeyavaş yavaş terk edilmesi de sektörünönemli bir sorununu oluşturmaktadır.Bunun belli başlı sebepleri arasında,mevcut mera alanlarının daralması,çoban bulmakta zorlanılması, ülkemiz-de koyun eti fiyatlarının uzun yıllar art-maması, koyun etine yönelik olarakyapılan olumsuz propagandalar, yapağıtalebinin azalması, sınır ülkelerindekiküçükbaş hayvan eti fiyatının yüksekolması nedeniyle kaçak hayvancılığınartması, damızlık hayvan sayısının azal-masına bağlı olarak besiye alınan hay-van sayısının düşmesi, dişi hayvanlarıngibi nedenler yer almaktadır.İçinde bulunduğumuz 2009 yılında, birönceki yıla göre kırmızı et fiyatlarındaartışların olduğu da göze çarpmaktadır.Özellikle Kurban Bayramının yaklaştığıdönemde hayvan varlığımızdaki azalma-dan da kaynaklanan bir fiyat artışı sözkonusu olmuştur. Hayvan varlığındakiazalmanın yanı sıra mevcut hayvanpopülâsyonumuzdan özellikle koyun-



UZMAN GÖRÜŞÜ

maliyet unsurunu oluşturmakta olup,bu toplam girdinin yüzde 70-80’ninekarşılık gelmektedir. Bunun yanında,oldukça zengin bir mera varlığına sahipolunmasına rağmen söz konusu merala-rın gerek kullanımı gerekse ıslahındakiyetersizlik, ülke hayvancılığını baltala-makta ve ekonomik bir hayvancılık yap-mayı engellemektedir. Özellikle 2006yılının son çeyreğinde başlayarak 2008yılında da etkisini gösteren küresel krizyem fiyatlarının da yükselmesine nedenolmuş, bu durum da üreticilerin maliyetbaskıyla karşı karşıya kalmasını sağla-mıştır. Ayrıca, yem fiyatları bakımındanpiyasada bir fiyat istikrarı bulunmamak-la birlikte yem fiyatları hammadde fiyat-ları ile piyasadan aldığı tepkileri yansıtırdurumda olmuştur. Bu noktadan hare-ketle, yem maliyetini aşağıya çekebildi-ğimiz ölçüde sektörde rekabet edebilmeşansının artacağı unutulmamalıdır.Kırmızı et sektörünün en önemli prob-lemlerinden biri de hammadde teminin-deki düzensizlik ve güçlüktür. Nüfusunhızla artış gösterdiği günümüzde hay-vansal ürünlere olan gereksinimin deaynı ölçüde arttığı göz önüne alındığın-da, gerekli sektörel önlemler alınmadığıtakdirde ileriki dönemlerde önemliderecede bir et açığının ortaya çıkacağıyönünde tahminler bulunmaktadır.

Sorunlara yönelik çözüm önerileri:Üretici ve sanayici kesiminde ele alınanbelli başlı sorunlara yönelik çözüm öne-rilerine sırasıyla aşağıda değinilmiştir:• Özellikle Kurban Bayramı gibi belirlidönemlerde artış gösteren kaçak hay-van hareketlerinin önüne geçilmeli, bukonuda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ileİç İşleri Bakanlığı koordinasyonundadenetimler artırılmalıdır.• AB uyum sürecinde AB standartlarınauygun üretim yapabilmemiz için yenimevzuat düzenlemelerine gidilmelidir,• Üretici, sanayici ve tüketici memnuni-yetinin sağlanabilmesi açısından sektö-rün bu önemli üç unsurunu ortak birçatı altında toplayabilmek ve mevcutsorunların yine ortak görüş birliği çer-çevesinde çözümlenebilmesini sağla-yacak bir “Ulusal Et Konseyi” en kısazamanda kurulmalıdır,• Hayvancılığımızı geliştirmek için işlet-melerin ekonomik gücü artırılmalı, tek-nolojik yenilikleri takip edebilmesi sağ-lanmalı, pazarlama organizasyonlarıgeliştirilmeli, kaliteli kaba yem üretimi-ne ağırlık verilmeli, ıslah çalışmalarıhızlandırılmalıdır,• Tüketicilerde ortaya çıkabilen gıdakaynaklı hastalıkların önlenebilmesi veözelikle gıda güvenilirliğinin sağlana-bilmesi için ürünlerin üretimindenişlenmesine kadar olan zincirin sonaşaması son ürün kontrolü tam anla-mıyla yerine getirilmelidir. Bu kontrol-lerin özellikle ürün elde etmeden öncehayvanlarda yürütülmesi ve böylecesağlıklı besi materyallerinin yetiştiril-mesi sağlanmalıdır,• Yem maliyetlerinin azaltılabilmesi içinbesi işletmelerinin kendi kaba yem üre-timlerine ağırlık vermesi gerekmektedir,• Hayvan ve hayvansal ürünlerin pazar-lanmasında düzenli işleyen bir sistemin

kurulması için optimum büyüklüğesahip olan işlemeler kurulmalı ve yay-gınlaştırılmalıdır,• Haksız rekabeti önlemek açısındanhayvan kesimlerinin hijyenik ve teknikşartlara uyum içerisinde gerçekleştiril-mesi sağlanmalıdır,• Hayvancılığın gelişimi için orta veuzun vadeli politikalara belirlenmelidir.Kasaplık canlı hayvan ve et ithalatı ülkehayvancılığımız için tehlike oluşturmak-ta olup, bölgesel teşviklerle hayvancılı-ğımızın geliştirilmesi gerekmektedir,• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafın-dan Meraların rasyonel bir şekilde kul-lanımına yönelik olarak bir takım havzabazlı projeler yürütülmekte olup, hav-zalarda yem bitkisinin desteklenmesiile dolaylı olarak hayvancılığın destek-lenmesi de sağlanmalıdır,• Besinin özellikle un, yağ ve hububatartıklarının çok olduğu bölgelerdeyapılmasına yönelik teşviklerde bulu-nulması gerekmektedir,• Sektörde örgütlenme bakımındaneksiklik bulunmaktadır. Alıcı ve satıcıla-rın bir araya geldiği fiziki oluşumlarsağlanmalıdır. Bu konuda önceliği Et veTarım Borsaları almalıdır,• Hayvan yetiştiriciliğinde ırk ıslahı art-tıkça yemlerin besleyici özelliği yetersizkalmış, bu sebeple de doğumlar arasısüreler uzamıştır. Bu da doğrudan besimateryali elde etme koşullarını olum-suz etkilemiştir. Özellikle damızlık besisığırcılığı geliştirilmelidir,·• Nitelikli çoban yetiştirilmesi veçobanlara sosyal güvence getirilmesigerekmektedir,• Küçükbaş hayvancılığın sigorta kap-samına alınmalıdır,• Erken kuzu kesimlerinin önüne geçil-mesi şarttır. Bunun yanında, kısır olma-yan dişi hayvan kesiminde artış sözkonusudur. Bu uygulamanın engellen-mesi ve bunun da devlet tarım politika-sı altında yapılması gerekmektedir,• Türkiye’de hayvancılık bölgeye veişletmeye uygun hayvan materyalinitemin edebilecek şekilde yapılmalıdır,• Taban fiyat uygulamaları geliştirilme-li, fiyatların çok düşük olduğu dönem-lerde devlet müdahalesi yoluna gidil-melidir,• Tarım içinde hayvancılığın payı artırıl-malıdır,• Et fiyatlarında bir yükselme söz konu-sudur. Bu durum Türkiye’de yeterince kır-mızı et üretilemediğinin göstergesidir.Bu durumun önün geçilmesi için alterna-tif kırmızı et kaynaklarına yönelim şarttır,• Karkas tanımında bir standart getiril-melidir (yağlı/ yağsız),• Optimal işletmeler özel teşvik desteğikapsamına alınmalıdır,• Doğu illerinde sınır ülkelerle yapılantersine kaçakçılığın önüne geçilmelidir,• Kuzu başına destek verilmeli

KAYNAKLARAnonim 2008. T.C. Başbakanlık Türkiyeİstatistik Kurumu Hayvansal Üretimİstatistikleri. www.tuik.gov.trAnonim 2008. Türkiye Kırmızı Et SektörDeğerlendirmesi 2008 Yılı ve SonrasıBeklentileri. Türkiye Ziraat OdalarıBirliği. Haziran 2008, Ankara. ■


Bursa ili Mustafakemalpaşa ilçesin-de 2005 yılı Kasım ayında hayvan-cılık İşletmesi inşaatına başladık.

Yönetim Kurulu Başkan H. Basri Aksu,Yönetim Kurulu Üyeleri Deniz Aksu,Ferda Nevhiz Özerdöl, Ramazan Küçükve Reşat Küçük.Çiftliğimizde 190 sağmal ile günlük 4 bin700 lt. süt üretimi yapılıyor. Toplam sürübüyüklüğü 400 baş. Çiftliğimiz 50 dekar-lık bir alana kurulu. Çiftlik bünyesinde 2ziraat mühendisi, 1 danışman veterinerhekim, 1 çiftlik sorumlusu veterinerhekim toplam 19 personel bulunuyor.Hedefimiz 6 ay içerisinde 300 sağmal ile7 bin 500 lt/gün süt üretmek. SütümüzüSEK Süt’e vermekteyiz. Süt değerlerimizbakteri <25 bin, SCC <300 bin, yağ 3,75ve protein 3,4 şeklinde.Konbes çiftliği Türkiye’de çiftlik bünye-sinde Eliza testi ile serolojik test yapanilk süt sığırı işletmesi. Brc, Tbr, Prt, IBR,

Mart - Nisan 201014

BVD-MD ve Leukoz yönünden düzenliaralıklarla kontrol ediliyor. Çiftlik olarakbitkisel üretim yapmamaktayız. Bursa iliMustafakemalpaşa ilçesinde müstahsil-den satın alma yolu ile mısır silajı, yonca,dane mısır, arpa, buğday gibi ihtiyaçları-mızı satın almaktayız. İlçemizde bolbulunan yüksek rutubetli dane mısırıhem beton silolarda, hem de 70 kg lıkpaketlerde silaj yaparak kullanıyoruz.Ayrıca 70 kg paketlerde havuç silajı yapı-yor ve bütün yıl kullanıyoruz. Dane mısırsilajı yaptığımız için mısırın kurutma tesi-sine gitmemesinden dolayı hem enerjihem de fiyat avantajı sağlıyoruz.

Çiftliğimizde Alta genetik spermalarıkullanılıyor. Çiftliğimizde sun-i tohumla-ma yöntemi ile hayvanlarımızı gebeleşti-riyoruz. Dişi sperma kullanıyoruz. Belirlibir grupta embriyo transferi denemesiyaptık. Holstein X Montbeliard melezle-mesi yapıldı. İlk doğumlarımız Mart2010 da başlayacak.Konbes Çiftliği; 300 baş kapasiteli bir sağ-mal ahırı, 400 baş kapasiteli 2 genç hay-van ahırı, 60 baş kapasiteli 1 karantinaahırı, 60 baş kapasiteli buzağı sundurmasıve bireysel kulübeleri mevcut. 14 ayboyunca süt fiyatlarının maliyetinin altın-da seyretmesi sonucu 2. sağmal ahırıinşaatı yaparak kapasitemizi arttırmaktanvazgeçtik. 2x20 tabanlı 2x10 kullanılır


Ülkemizde hayvancılığın şartlarının konması gerekiyor. Minimum işletme boyutu belirlenmelidir. Süt taban fiyatı serbest piyasa şartlarına bırakılmamalı. Gebe düve ithali ile memede süt ithaline izin verilmemelidir.Reşat Küçük Karacabey

Konbes Çiftliği:Süt üreticiliği kârlı bir iş olarak görülmemeli

halde SAC marka Afikim sürü yönetimprogramlı balık kılçığı sağım hanemizmevcut. Ot silolarımız kapasitesi bin ton,silaj silolarımız 600 ton kapasiteli. Sonolarak süt üreticiliği çok karlı bir iş olarakgörülmemeli. Ancak insanımızın sağlıklıbeslenmesi için stratejik bir ürün. Sağlıklısüt sağlıklı hayvanlardan üretilir. Ülkemizhayvanların sağlıklı olmasını sağlamalıyız.Ülkemizde hayvancılığın şartlarının kon-ması gerekiyor. Minimum işletme boyutubelirlenmelidir. Süt taban fiyatı serbestpiyasa şartlarına bırakılmamalı. Gebedüve ithali ile memede süt ithaline izinverilmemelidir. Süt sığırı işletmelerindeelektrik ve mazot ihtiyaçları tarımsalforma dönüştürülerek desteklenmeli. ■


15Mart - Nisan 2010

GÜNCEL

Merhaba,

Maalesef süt sudan

ucuz, ne yazık ki insanlı-

ğa bu kadar faydalı olan süt değer-

sizmiş gibi itilip kakılıyor. Halk ara-

sında “Aaa sudan ucuzmuş hemen

alalım” deriz ya, konu süt olunca

hemen almıyoruz, evet sudan ucuz

olduğu halde süt içmiyoruz.

İnsanın doğasında vardır ucuz olun-

ca gözden düşer benimde aklıma

şöyle bir şey geldi. Acaba biz de

sütü güğüme değil, şarap fıçılarına

sağsak veya tetrapak kutularına

değilde rakı şişesine koysak üzerine

“aslan sütü” yerine “inek sütü” yaz-

sak ve marketlerde şişesine elektro-

nik alarm taksa fiyatı da 1 lt şarap

gibi 30 TL olsa, acaba insanlarımız

nadide bir içecek alıyormuş gibi

teveccüh gösterip süte hak ettiği

değeri verir mi?

Zaten bu taban fiyatlarının 85

kuruştan yine aşağı çekileceği söy-

leniyor bu fiyat tekrar inerse ve

yem fiyatlarına yüzde 15 zam yap-

mışlardı bir zam daha aybaşında

yapılacağı söyleniyor işte o zaman

süt veren inekler tekrar kesime

gider ve beklide birkaç sene içeri-

sinde süt hayvancılığı biter. Hal

böyle olunca yukarıda hayal etti-

ğim hepinize mizansen gibi gelen

sütün kırmızı kurdele ile satılması

çokta hayalcilik olmayabilir. Ayakta

kalan birkaç üreticinin sütü nadide

bir şarap gibi veya eczanelerde çok

özel ambalajlarda mama gibi ilaç

gibi satılmaya başlayabilir.

Sütün faydalarını anlatmak, sütün

tüketimini arttırıcı kampanyalar

düzenlemek bence devlet politikası

olmalı. Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim

Bakanlığı, Tarım Bakanlığı, Tüketici

Örgütleri, Süt Sanayicileri ve bizler

gibi üretici birlikleri hep beraber el

ele yapmalıyız bu işi.

Mesela bu yılı ‘Süt İçme’ yılı olarak

ilan edebiliriz. Tanıtım filmleri

hazırlatıp okullarda, ulusal

TV’lerde, dergilerde yayınlayabili-

Atilla CELEPTÜSEDAD Genel Sekreteri

Sütü rakı şişesinde mi satsak?

riz. Sanatçılarla anlaşıp süt şenlik-

leri düzenleyebiliriz.

Nasıl sigara içme yasağı konusun-

da ülke çapında kampanya düzen-

lendi ve dünyaya örnek olundu ise

süt konusunda da devlet bu işi ele

alsa çok başarılı olacağına inanı-

yorum.

Devlet valilikler aracılığı ile kömür

yardımı, gıda yardımı, kitap-kırta-

siye yardımı yapıyor. Süt ve süt

ürünleri de bu kapsama alınmalı.

İçmeyenlere kıyasla süt içen top-

lumların sağlık harcamaları çok

daha az olduğuna göre devletimiz

bu işi görev edinmeli diye düşünü-

yorum. ■




Doğal Tarım’da hedef, ari bir işletme konumuna gelebilmek

Yurt içi ve yurt dışı araştırmalarsonucunda Türkiye’deki soğutul-muş temiz süt ihtiyacı göz önünde

bulundurularak 140 bin metrekare arazisatın alınmış ve de nihai proje olarak 500sağmal kapasite hedeflenerek yatırımlarabaşlanıyor. Bugün itibari ile 200 baş sağ-mal kapasiteli sağmal ahırı, doğumhane,kuru inek ahırı, genç düve ahırı olmaküzere toplam 8 bin 500 metrekare kapalıalanda 4 adet ahır ve de 50 Ad. buzağıkulübesi bulunuyor. Bütün bu aşamalar-da projelendirme, danışmanlık hizmetlerive makina, ekipman TE-TA firmasındansağlanıyor. Teknik destekler bugün desürüyor.2007 yılında başlayan süt ve yem piyasa-sındaki negatif yöndeki hareketler sonu-cunda kendi yemlerini kendileri üretme-ye başlıyor. Bunun için bin 300 dönümcivarında arazi, gerek satın alınıp, gerek-se kiralanarak tarım grubu oluşturuluyor.Bunun için gerekli olan ekipmanların

tamamı yut içi ve yurt dışı pazarlardantemin ediliyor. Tarımsal üretimdekibaşarılar, “İyi ürün, iyi ekip ve doğrubilgi ” felsefesi ile kanıtlanıyor.Üretilen tüm ürünler üniversite labora-tuvarlarında analizi yapıldıktan sonraelde edilen bilgiler doğrultusunda,görevli ziraat mühendislerinin hazırladı-ğı rasyonlar ile yemlemeler yapılıyor.İşletmenin ihtiyacı olan kaba yeminyüzde 85'i, kesif yemin de yüzde 80’inikarşılanıyor. Firmanın öncelikli hedefi, yüksek sütüretiminin yanı sıra her anaç sağmaldanher yıl 1 yavru alarak 2010 yılı sonu iti-

bari ile sadece kendi yavrularından olu-şan ari bir işetme konumuna gelebil-mek.Süt üretimi konusunda ise şu andaSAĞMAL-1 ahırın da bulunan 200 Ad.sağmal 24 saat boyunca bilgisayar kont-rolündeki sürü yönetimi programı iletakip ediliyor. Günde 3 sağım yapılanişletmede her sağım sırasında üretilensütün kalitesi, meme hastalıklarınınkontrolleri özenli bir şekilde yapılıyor.İşletmede bulunan teknoloji bütün bun-ları ve kızgınlıkların hatasız izlenmesinimümkün kılıyor. Bunun sonucunda eldeedilen sütün kalitesinin yüksekliğinden

dolayı sütün pazarlanması konusundabir sıkıntı yaşanmıyor. Firmadaki sağımve sürü yönetim sistemi dünyanın engelişmiş sistemi.İşletmelerin asıl karlılığının “sütü kaçasatıldığı değil, kaça mal edildiği” oldu-ğuna inan firma, iş gücünü ve insan hata-larını minimuma indirecek tüm teknik altyapıları kurmuş bulunuyor. Çiftliktebulunan yaklaşık 450 adet irili ufaklı hay-vanların bakımı ve de tarım grubununişlediği bin 300 dönüm arazi için perso-nel olarak, bir ziraat mühendisi, bir vete-riner hekim ve 9 yardımcı eleman ile hiz-met veriyor. ■

Firma, 2004 yılında 40 bin metrekare arazi üzerine kurulu bulunan eski bir çiftliği kiralıyor ve tadilat işleminden sonra 50 baş sağmal kapasite ile sektöre giriş yapıyor. Feyyaz Tütüncüoğlu / Düzce



UZMAN GÖRÜŞÜ

S üt sığırı rasyonlarına yağ katıl-ması uzun süredir bilinmekle bir-likte dünyada geçtiğimiz 20 yıl

içersinde Türkiye’de ise son 10 yıldapopülarite kazanmıştır. Rasyonlara yağilavesi için çeşitli nedenler vardır.Rasyonun enerjisini yükseltmek, dölverimini iyileştirmek, sıcak havalardaortaya çıkan sıcaklık stresine karşı birdereceye kadar önlem almak, kuru ola-rak hazırlanan konsantre yem karmala-rında tozumanın önüne geçmek, lezzet-liliği artırmak ya da toplam karma ras-yon (TMR) kullanan işletmelerde yemseçme davranışını kısmen engellemekbu nedenlerden bazılarıdır.Yağlar rasyona katılan diğer yem mad-delerine göre en az 2.25 kat daha fazlaenerji içermektedir. Örneğin sıvı yağlar5800 kkal NEL / kg enerji içerirken, mısırtahılı 2090 kkal NEL / kg, kaliteli biryonca kuru otu ise 1390 kkal NEL / kgenerji içermektedir. Peki, yağların diğergeleneksel yem maddelerine göre barizbiçimde çok daha fazla enerji içermesisığır rasyonlarında mutlaka kullanılmazorunluluğunu getirmekte midir? Busoruya hem evet hem de hayır şeklindecevap verilebilir. Rasyonda kullanılacakyağın birim enerji başına düşen maliye-ti rasyonda kullanılan diğer enerji kay-naklarından pahalı ise (ki genelliklepahalıdır) kullanmak ekonomik değildir.Bu durumda yağların süt sığırı rasyonla-rında teknik nedenlerden dolayı kulla-nılma zorunlulukları olup olmadığınabakılmalıdır. Süt sığırı yaşamında en problemlidönem erken sağım dönemidir. Çünkübu dönemde hızla artan bir süt verimibuna karşın çok daha yavaş bir artış gös-teren yem tüketimi (kuru madde tüketi-mi) söz konusudur. Hal böyle oluncaineklerde negatif enerji dengesi dediği-miz ve şiddetine bağlı olarak değişenderecede zayıflama yani kondisyonkaybı ile kendini gösteren bir durumortaya çıkar. Aşırı zayıflama veya kondis-yon kaybı ineklerin yaşamını adetakabusa çevirir. Başta ketozis olmak üzerepek çok metabolik hastalık peş peşe pat-lak vermeye başlar, bağışıklık sistemitahrip olur. Çok kolaylıkla hastalanırlar.Mastitis görülme oranı çok artar. Sütveriminin pik yapamaması ya da uzunsüreli yüksek pik sürdürememe bir başkasorundur bu dönemde. Ancak hiçbir şeydöl verimi problemi kadar uğraştırıcı vecan sıkıcı olamaz.Aşırı kondisyon kaybını takiben nihaye-tinde gelen pek çok problemin ortaklaşabir şekilde oluşturduğu döl tutmamaproblemini çözmek gerçekten zor vepahalıdır. Üstelik işletmeler için sinirbozucu bir sorundur. Bütün bu sorunla-

rı engelleyebilmek veya kabul edilebilirseviyelere çekebilmek için doğru vedengeli beslenme programlarına ihtiyaçvardır. Erken sağım döneminde düşükkuru madde tüketimi buna karşın hızlaartan süt veriminin getirdiği negatifenerji dengesiyle başa çıkabilmeyeyönelik rasyon hazırlanması birincihedeftir. Bu hedefe ulaşmak için rasyonhazırlayanların önünde çeşitli seçenek-ler vardır. Bunlar kaba yem/ konsantreyem oranının konsantre yem lehine art-tırılması, konsantre yem karmasını oluş-turan yem maddeleri içersinde tahıl ora-nının arttırılması olabilir. Fakat bu seçe-nekler bir dereceye kadar yapılabilir veaşırıya gidildiğinde yoğun rumen fer-mantasyonuna bağlı aşırı asit üretiminedeniyle bu defa halk arasında yemçarpması olarak da bilinen bir başka veönemli metabolizma hastalığı olanrumen asidozunun başlamasına yolaçar. Dolayısıyla hem negatif enerji den-gesi şiddetini azaltacak hem de rumenasidozuna yol açmayacak bir uygulamagerekmektedir. Bu aşamada işkembede fermente olma-maları ve yüksek enerji sağlamalarınedeniyle yağ kaynaklarının rasyonlarakatılması bir yerde zorunluluk haline gel-mektedir. Yağlar rasyonda gelenekselolarak kullanılan yem maddelerinden vebitkisel ya da hayvansal yağların doğru-dan kullanımıyla rasyonlarda yer alabil-mektedir. Tahıllar düşük yağ içeriğinesahipken (%2-5) tam yağlı soya, pirinç

kepeği, pamuk tohumları gibi yem mad-deleri önemli miktarlarda yağ içermekte-dirler. Hayvansal yağlar ağır koku ve kötülezzetleri nedeniyle yem yememe gibisorunlara yol açabileceğinden pek tercihedilmemelidir. Süt sığırı rasyonlarındaham maddelerden gelen ve ilave edilenyağlar dahil olmak üzere kuru maddeesasına göre en çok %5 olmalıdır. Çünkübir miktar yağ kullanımı sığırın enerji ihti-yacının karşılanmasına önemli bir katkıyaparken aşırısı rumen fermantasyonunazarar vermektedir. Başta selüloz sindirimiaksayarak süt yağında düşmeye nedenolmaktadır. Ancak son zamanlarda rumende fer-mente olmayan korunmuş yağ ya dapiyasada by-pass yağ olarak da bilinenyağ kaynaklarının geliştirilmesiyle ras-yonlarda olması gereken en çok yağmiktarları %8’lere kadar çıkmıştır. Dahaaçık bir anlatımla ham madde kaynaklıya da geleneksel olarak kullanılan katıveya sıvı yağların ilavesiyle rasyonlarınyağ oranları önce en çok %5’lere kadargetirilecek ve hala rasyonlara yağ katıl-ması gerekiyorsa üzeri by-pass yağlar iletamamlanacaktır. Her ne kadar bilimselaraştırmalarda by-pass yağların da kulla-nılmasıyla süt sığırı rasyonlarında enyüksek yağ oranı %8 olarak belirlense deçeşitli işçilik hataları, yağ kalitesindesapmalar, kağıt üzerinde yapılan rasyo-nun uygulanan veya tüketilen rasyonlabirebir örtüşmemesi gibi nedenlerle biremniyet tedbiri olarak %7’yi geçmemesi

önerilmektedir. Rasyonlara yağ katkısı bazen ve hattaTürkiye’deki pek çok işletmede ilave sıvıya da katı yağlar kullanılmadan sadeceby-pass yağların kullanımıyla da yapıla-bilmektedir. Bitkisel yağlardaki işçilik,depolama ve kalite problemleri, hayvan-sal yağların kötü koku ve lezzete sahipolması belki de işletme sahiplerini böylebir uygulamaya itmektedir. Gerçekte bu uygulamanın yanlış olduğuda söylenemez. Böyle durumlarda ilaveedilecek by-pass yağın en çok %2-3seviyelerinde kullanılması gerekmekte-dir. Tavsiyemiz rasyonun süt yemi ola-rak da adlandırılan konsantre kısmınınyağca zengin ham madde kaynaklarıkullanılarak uygun seviyeye kadar yük-seltilmesi ve akabinde by-pass yağ ilaveedilmesidir. Rasyonlarda yağ kullanımıiçin merak edilen konulardan bir taneside kullanılan yağın enerji değeridir.Günümüzde artık yağ kaynaklarınınhepsinin sığır beslenmesinde aynı ener-ji değerine sahip olmadığı çok açık birbiçimde bilinmektedir. Evet, yağ kaynaklarının sindirilebilirlik-leri ölçüsünde enerji değerleri artıpazalmaktadır. Örneğin bitkisel sıvı yağ-lar her zaman hayvansal katı yağlardandaha yüksek enerji değerine sahiptir.Çünkü bitkisel yağlar katı hayvansalyağlara göre çok daha fazla sindirilebi-lirlik değerine sahiptir. Bu durumun enbüyük nedeni sıvı formdaki bitkiselyağların katı formdaki hayvansal yağla-ra göre doymamış yağ asitlerince dahazengin olmasıdır. Diğer bir başkaneden hayvansal yağların bitkisel yağ-lara göre sindirilebilirliği çok düşükolan stearik asidi daha fazla içeriyorolmalarıdır. By-pass yağlara gelince üretim teknoloji-lerine ve içermiş oldukları yağ asidi kom-pozisyonlarına bakılması gerekmektedir.Üretim teknolojisi yönünden günümüz-de sığır beslenmesinde kullanılan 3 tipby-pass yağ bulunmaktadır. Bunlar yağasitlerinin kalsiyum tuzları, hidrojenizeby-pass yağlar ve fraksiyone by-passyağlardır. Lezzetlilik açısından fraksiyo-ne yağlar diğerlerine göre daha iyidir.Yağ asitlerinin kalsiyum tuzları sert birsabun tadı ve kokusuna sahiptir. By-passyağlar arasında enerji farklılıkları vardır.By-pass yağın içermiş olduğu doymamışyağ asitlerinin fazla, doymuş yağ asidimiktarlarının, özellikle stearik asit, azolması sindirilebilirliği arttıracağındanenerji değerinin de yükselmesine nedenolur. Bu nedenle rasyonda kullanılacakby-pass yağ seçiminde yağ asidi kompo-zisyonuna bakılmalıdır. Rasyonlarda yağkullanılacağı zaman dikkat edilecekdiğer bir konu da rasyonun kalsiyum vemagnezyum seviyesidir. Rasyonun kalsi-yum seviyesi yağ ilavesi ile birlikte %0.8- 1’e magnezyum seviyesi ise % 0.3’eyükseltilmelidir. Sonuç olarak süt sığırı rasyonlarına yağkatılması ilk önce maliyet-fayda ilişkisiiçersinde değerlendirilmeli, ekonomikbir getirisi yoksa bu defa teknik zorunlu-lukların olup olmadığı gözden geçirilme-lidir. Teknik nedenler yağ kullanımınızorunlu kılıyorsa da bundan asla tavizverilmemelidir. ■

Prof. Dr. İ. İsmet TÜRKMENUludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları, Anabilim Dalı/BURSA

Süt sığırı rasyonlarına yağ katılmalı mı?

“Aşırı zayıflama veya kondisyon kaybı ineklerin yaşamını adeta kabusa çevirir. Erken laktasyon döneminde rasyonlara yağ ilavesi bu kabusa son verebilir”



İÇİMİZDEN BİRİ

Dr. Abdurrahman ÖZLÜERÖmer Matlı Hayvansal Üretim, Eğitim Ve Araştırma Merkeziİşletme yöneticisi

Süt SığırlarındaÜreme PerformansınıDüzeltme Stratejileri

rilmelidir.Geleneksel olarak inekler süt verimi içinkullanılırlar. Genetik seleksiyon ve pratikolarak yönetimin düzeltilmesi ile son 35yıldır süt üretimi arttırılmıştır. Aynı süreç-te üreme performansı azalmıştır. İlktohumlamada gebe kalma oranı %60-65den % 40-45 lere doğru azalma eğilimivardır. Bugün ineklerin %10-202’si üremeperformansı bozuklukları nedeniyle sürü-den ayrılmaktadır. Süt üretimi ile döl veri-mi arasında ters bir orantı vardır.- Sürünün büyüklüğü- Süt veriminin fazlalığı- Yetersiz veya daha az eğitimli personelÜreme performansını olumsuz yöndeetkileme eğilimindedir. Buna göre özelönlemler geliştirilmelidir. ■

1. Kızgınlık takipleri için daha fazlazaman ayırmak gerekir.2- Östrus senkronizasyonu. Basit

ve etkili bir protokol hazırlanmalı ve kul-lanılmalıdır.Kızgınlıkların belirlenmesi ve tespit edi-

len kızgınlıkların hareketlerinin zayıfolduğunun tespiti durumunda bunedenlere bağlı durumları ortadan kal-dırmak gerekir. Bu şekilde daha fazlagebelik oluşturulacaktır.3- Tohumun hazırlanma işlemlerini ve

suni tohumlama tekniğini gözden geçiril-melidir.4- Yönetsel faktörler incelenmelidir.Üreme performansının iyi olabilmesiiçin doğum sonrası zorunlu beklemesüresi genellikle 50 günden az olmama-lıdır. Sürüdeki hayvanların vücut yağlılıkpuanı iyi takip edilmelidir(VKP veya BCS)tohumlama değerlendirmesinde bunokta iyi değerlendirilmelidir.5- Embriyonik kayıpları en aza indirecekbir sistem oluşturulmalıdır. Süreklidönen ineklerin takip ve yönetiminin iyiyapılması gereklidir.6- Toplam rasyondaki yüksek proteinüreme üzerine olumsuz etki yapar.7- İnek konforu en üst düzeyde tutulma-lı. Çevrenin olumsuz etkileri en aza indi-

Hikmet Çangır

Yeter artık

bir formülle hesaplanmasını sağlamalıyız.-Tüketicinin rakamsal oyunlarla aldatıl-masına engel olmak için görüşme veaçıklamalarımızı gerçekleşmiş rakamlarüzerinden yapmalıyız. Akılda kalıcı tablove grafikler oluşturmalıyız.Her yerde söylenilen yıllık süt üretimi,kayıtlı süt üretimi, hayvan varlığı, son yıl-larda ki süt ve et fiyatları seyri gibi değer-lerin gerçekliklerini kontrol etmeliyiz. -Biz ürettiğimizin altında satarken müda-hale etmeyenlerin, süt fiyatı yükseldiğindesatamadıkları bahanesiyle sütün alım fiya-tını düşürmelerine müdahale etmeliyiz.-Adı 3 aylık dönemsel süt fiyatı belirlemeihalesi olan fakat geçerliliği olmayan budüzene alternatif bir düzen yaratmalıyız.İhalelerde maliyet konuşulmadan hiçbirparametreye dayanmayan pazarlıklarıkabul etmemeliyiz. Zorunlu olarak kabul ettiğimizi düşünü-yorsak bu rezilliği yaratanları halka şikâ-yet etmeliyiz.Tüm bunları nasıl mı yapmalıyız?Bunları söyleyen ve talep eden çokkenneden sonuç alınamamaktadır?Çünkü hep bir ağızdan aynı rakam vedeğerleri söylemiyoruz.Haydi, gelin hep beraber aynı ve gerçekrakamları telaffuz ederek yolumuzadevam edelim. ■

BBiz süt ve et üreticisinin çektiğiyeter artık. Biz ne yaptık?Ülke için protein kaynağı oluşturduk.

Ülkenin hiç bir doğal kaynağını eksilt-meden katma değer oluşturduk.Ülkenin atıklarına değer kazandırıp,değerli atıklar ürettik.Fakat istikrarsız ve sürekli oynak bir zeminüzerinde durmaktan başımız döndü.Şimdi yıkılmamak için ne yapmalıyız?Herkes gibi sektör içinden biri olarakben de konuya ilişkin durum tespiti veçözüm önerilerimi sıraladım. Çünkü;olumsuzlukların sürmesi durumundaüretici çok yakın bir süreçte iflas ederekdamızlık süt ineklerini kasaplık olarakdeğerlendirecek ve neticesinde de ülke-miz süt hayvancılığının sonu gelecektir.Süt ve et üreticilerinin mevcut durumu

ve ihtiyaçları nelerdir?-Öncelikli olarak açıklamalarımızırakamlara dayalı yapmalıyız. Çünkü tüm kurum ve kuruluşlar rakamla-rı istedikleri tarih aralığı ve istedikleriürünler için kullanmaktadır. Sütün zamaldığı dönemi açıklarken son yılları değilde son ayları baz alarak açıklama yapanlarsüt fiyatını diğer ülkeler ile karşılaştırırkende maliyetleri öngörmeden sadece ürünmarket fiyatlarını karşılaştırmaktadırlar.Sadece ürün market fiyatını karşılaştıranbu cahillere sağlıklı olanın üreticiden çıkışfiyatı, sanayiciden çıkış fiyatı, akaryakıtınfiyatı, desteklemelerin şekli ve miktarıgibi birçok değerinde beraberinde karşı-laştırılması gerektiğini bildirmeliyiz.-Devletin politikalarını belirlemeye çalışmakyerine, ilgililere sağlıklı bilgi aktarmalıyız.

İlk hareketimiz kayıtsız üreticinin kayıtaltına alınmasını talep etmek, kontroledilebilir olmasının teminini sağlamaktır.Ülkedeki kayıtsız hayvan ticaretininülkeye olan gelir kaybını anlatmak sonderece önemlidir.Desteklemelerin gerçek üreticiye yönelikve ülke bütünlüğüne yakışır olarak eşitdağıtımını istemeliyiz. Sütün bir şeylerinyanında bedava verilen bir materyalolmaktan çıkıp, insanların ihtiyacı oldu-ğu için temin ettikleri olmazsa olmazla-rın arasına girmesini sağlamalıyız-Üretici ile tüketici arasındaki merdiveninbasamaklarının sağlam olması gerekir.İşte o zaman piyasadaki fiyat iniş veçıkışları sağlıklı ve hasarsız olur. Sütün üretim maliyeti, üreticiden çıkışfiyatı, sanayiciden çıkış fiyatı ve piyasafiyatları arasındaki fark ortadan kalkar,denge kurulur.- Tüketicinin kandırılmasına müsaadeetmemeliyiz.Piyasadaki süt ve süt ürünlerinin kontro-lünün daha düzgün yapılmasının öne-mini anlatmalıyız.Bunun sonucunda kaliteli ürünleri doğrufiyata tercih etmelerini sağlamalıyız.-Sütün piyasa fiyatıyla oynayanlardankontrolü almalıyız.Fiyat değişimlerinin üretim maliyeti içeren


Mart - Nisan 201022

TOPLANTI

TÜSEDAD – Namık Kemal Üni-versitesi işbirliği ve ÖztürkYem’in katkılarıyla düzenlenen

semineri Namık Kemal ÜniversitesiZiraat Fakültesi Konferans Salonundayüksek katılım ile gerçekleşti.Yaklaşık 250 kişinin dinleyici olarakkatıldığı seminerin açılışında konuşanÜniversite Rektörü Prof. Dr.Nizamettin Şenköylü, süt sığıcılığınıngelişmesi önünde bir takım engellerolduğunu ifade etti. Tarım Bakanlığı, üniversiteler ve yetişti-

riciler arasında sağlanacak işbirliği ile buengellerin ortadan kaldırılacağını ifadeeden Prof. Dr. Şenköylü, “Bu çağ, gıda veenerji çağıdır. Hayvancılığımızın gerek etgerekse de süt sığırcılığı olarak gelişmesiiçin bütün paydaşlara büyük görevlerdüşüyor. Hükümetin bir takım ek önlem-ler alması gerekiyor. Bir defa meraolmazsa hayvancılık olmaz. Ülkemizdemeraların daralmakta olduğunu görüyo-ruz. Öte yandan büyükbaş ve küçükbaşhayvan varlığımızın da oldukça düşükrakamlarda olduğunu görüyoruz. Bu

bakımdan Tarım Bakanlığı’nın çok ciddiönlemler alması gerekiyor. Bakanlığın,meracılığı teşvik etmesi, kırmızı et ve sütüretimini teşvik etmesi ayrıca yüksek tek-nolojilerin uygulanması için bir takımönlemler alması gerekiyor. Üniversitelerile işbirliğinin geliştirilmesi de son dereceönemlidir” dedi.Zootekni Bölüm Başkanı Prof. Dr.Muhittin Özder ise süt fiyatlarının şuanda olması gerektiği düzeyde olduğunudile getirdi. Prof. Dr. Özder, “Sonzamanlarda süt fiyatlarının olağandışı

yükseldiği yönünde ki iddialar haksızdır.Günümüz koşullarında süt fiyatları olma-sı gereken noktadadır. Süt fiyatlarınınyüksek olduğunu iddia edenler nedeniyleithal söylentileri de başlandı. Türkiyeböyle kötü bir tecrübeyi daha önce yaşa-dı. İthalatla belli bir süre idare edilir amahayvancılığımız onarılması güç yaralaralır. Fiyatların son bir yıl içerisinde aşırışekilde dalgalanmıştır. Fiyatların buşekilde yükselip düşmesi dünyanın hiçbiryerinde olmaz. Ana problem süt fiyatla-rındaki dalgalanmalardır. Bu durum üre-

Bilgilendirme

Prof. Dr. Muhittin Özder

Prof. Dr. Nizamettin Şenköylü



TOPLANTI

ticiye de sanayiciye de büyük problemleryaratmaktadır” diye konuştu.TÜSEDAD Başkanı Adnan Yıldız ise,derneği kısaca tanıtarak amaç ve hedefle-rini anlattıktan sonra üreticinin sütü kaçliraya mal ettiğinin mevcut düzende birönemi olmadığını, serbest pazar ekono-misinin sadece sanayici lehinde çalıştığı-nı, gelişmiş ülkelerde her konuda serbestpazar uygulaması yapılırken tarım ve hay-vancılıkta devletlerin müdahale fiyatıbelirlediğini açıkladı. Üretimin devamlılı-ğı için sadece üreticinin değil süt sanayici-sinin de elini taşın altına koyması gerekti-ğini belirtti. Üreticiden alınan sütün fiya-tı 40 kuruşlara inerken marketteki fiyat-larda indirim yapılmadığını, yüksek karlasatış yapıldığını belirtti. Yem sanayicisi veüreticinin aynı gemide olduğunu, üretici-nin üretimden vazgeçtiği anda yem sata-cak bir pazar kalmayacağını belirtti. Açılış konuşmalarının ardından Prof. Dr.Muhittin Özder “Sağlıklı Süt Üretimi veSağım”, Yrd. Doç. Dr. Levent Özdüven“Süt Sığırlarının Beslenmesi”, Dr. SibelSoycan Önenç “Süt İneklerinde GörülenMetabolik Hastalıkların RasyonlardaYapılan Düzenlemelerle ÖnlenmeOlanakları” konusunda bir sunum ger-çekleştirdi.Zir. Yük. Müh. Zooteknist Duygu Ekin

Öztürk Yem Tanıtım ve ProjeSunumunda küçük işletmelerin ülkemi-zin gerçeği olduğunu, küçük üreticininkorunması ve bilgiyle desteklenmesigerektiğini, süt fiyatları dibe vurduğundahayvanının yeminden kısmak zorundakalan üreticinin yanlış besleme sonucun-da borçtan değilse bile beslenme hastalık-larından hayvanını kesmek durumundakaldığını belirtti. Öztürk Yem’in çiftlik-lerde kullanılmak üzere hazırlanan yeniürününü tanıtarak çiftlik yemlerini tanıt-tı. Hayvancılıkta orta ve büyük ölçekliişletmelerin hızla artması ile yem sektö-ründe geliştirilmekte olan çiftlik yemikavramının ihtiyaçlara cevap vereceğinibelirtti. Öztürk Yem’in üreticiye sunduğuhizmetlerin uygulamasını yapabilmek,AR-GE faaliyetlerini kendi işletmesindeyürütebilmesi adına çalışmaları tamam-lanmakta olan 100 başlık süt sığırı proje-sinin çok yakında faaliyete geçeceği habe-rini verdi.Son olarak TÜSEDAD üyeleri ve misa-firleri için üniversitenin çiftliğine kısa birgezi düzenlendi ve seminer hoş bir akşamyemeği ile son buldu. Emeği geçen herke-se teşekkürler. ■

Nihal GüvenZiraat Mühendisi

Semineri

S on günlerde yazılı vegörsel medyada çiğ sütfiyatlarının çok yükseldi-

ği ve bununla ilgili tedbirleralınması gerektiği konusundabirçok haber ve yoruma rastla-maktayız.Süt fiyatlarının yükseldiğini söy-leyenlerin genellikle süt sanayici-si ve tüketici örgütlerinin olmasıyadırganamaz. Ancak, bazı üreti-ci örgüt temsilcilerinin de sütfiyatlarının artmasından endişeduyduklarını beyan etmeleridüşündürücüdür. Gerçi bununnedenini anlamak zor değildir.Bunun altında süt fiyatlarınınaşırı artması sonucunda hüküme-tin ithalat kapılarını açılabileceğive bu yolla üreticinin telafisi zorzararlar göreceği endişesi yat-maktadır. Geçmişte yaşanan acıtecrübeler hatırlanınca bu konu-da üreticilere hak vermemek demümkün değildir.Çiğ süt fiyatları gerçekten pahalı-mıdır? Pahalı ise neye göre paha-lıdır? 1 litre sütün fiyatı kaç kuruşolmalıdır? Bu sorulara üretici,sanayici ve tüketici cephelerin-den çok farklı yanıtlar alabilmek-teyiz.Peki, bu soruya herkesimin (üre-tici, sanayici ve tüketici) kabuledebileceği bir cevap verilebilirmi? Elbette evet. Ancak, bucevabı verebilmemiz için önce-likle 1 litre çiğ sütün maliyetinikesin olarak ortaya koyabilme-miz gerekir. Maliyet bilinmedensüt fiyatları için “pahalı” veya“ucuz” şeklinde değerlendirme-lerde bulunmak hiçbir zamangerçekçi olamaz.Bununla beraber çiğ süt maliye-tini hesaplamak sanıldığı kadarkolay değildir. Maliyeti etkileyençok sayıda sabit ve değişkenfaktörler bulmaktadır. Bu faktör-ler bölgelere, işletme büyüklük-leri ve tiplerine göre de değiş-mektedir. Yani maliyet hesapla-mada süt sığırcılığı yapan işlet-melerin yapısının da çok iyi

bilinmesi ve dikkate alınmasıgerekmektedir.Bu nedenlerle ülke genelinde vebölgelere göre, maliyet belirlemeişinin tarafsız bir kurum tarafın-dan yerine getirilmesi gerekir. Bukurum USK (Ulusal SütKonseyi)’dır. Nitekim USK bu gör-evi yerine getirmek amacı ileçalışmalara başlamıştır. Bu amaç-la, konsey 1 lt sütün maliyetininbelirlenmesinde yöntem vemodellerin ne olması gerektiğikonusunda ülkemizin önde gelen10 üniversitesinin ilgili bölümleriile Tarım Bakanlığının TarımEkonomisi Araştırma Enstitüsünegörüş sormuştur. Gelen görüşler USK yönetimkurulunda değerlendirilmiş ve ABdeki uygulamalarda incelenerekbu konuda ülkesel bir proje hazır-lanmasına karar verilmiştir. Buprojenin hazırlanması görevi detarafımdan üstlenilmiştir. Toplam12 araştırıcının katılımı ile hazır-lanan proje Tarım BakanlığıTAGEM ’e (Tarımsal AraştırmalarGenel Müdürlüğü) sunulmuş veburadan onay almıştır.Projenin temel amacı, ülkemizdesüt sığırcılığı yapan işletmeleringenel yapısını ve çiğ süt maliyethesaplama modellerini ortayakoymaktır.Bu yolla ortaya konacak ve tümkesimler tarafından kabul göre-cek maliyetler ile süt piyasasındafiyat istikrarının sağlanmasınaolanak tanınacaktır. Ayrıca TarımBakanlığı’nın bu konuda üretece-ği politikalara ve desteklemeprimlerinin miktarlarının belirlen-mesinde bilimsel bir temel oluş-turulacaktır.AB ve ABD gibi serbest piyasakoşullarının etkin olarak uygu-landığı ülkelerde olduğu gibisüt fiyatlarındaki istikrarı sağla-mak ve sürdürülebilmek içinhedef fiyat, referans fiyat vemüdahale fiyatı ilan etme uygu-lamaları bu yolla mümkün ola-bilecektir. ■

Prof. Dr. Muhittin ÖZDERNamık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Başkanı veUSK Yönetim Kurulu Üyesi

Ulusal Süt Konseyiçiğ süt maliyetlerinibelirleyecek

TÜSEDAD Başkanı Adnan Yıldız




2007 senesinden beri geçirdiğimiz 3 seneboyunca yaşadıklarımızı sadece biz üreti-ciler biliriz. O dönemlerde hiçbir kanaldasüt üreticisi can çekişiyor gibi bir habererastlamadık. Bir tek TÜSEDAD’ın kendiçabaları ile gazetelere verilen ilanları vebasın bildirileri haricinde ne yazık kiyanımızda kimseyi göremedik. 2 seneiçinde ülkemizde mecburiyetten dolayıkesilen 300 bin inek bugünkü duruma gel-memizin en büyük sebebi olarak görüle-bilir. Üreticilerimizin aldıkları süt parala-rı ile hayvanlarına bakamayacak durumagelmesi çıkış yolu bulamayan üreticiyihayvanını kesmeye mecbur bırakmıştır.İşin başka bir acı tarafı bu kesilen anaçla-rımızın bu kadar kısa sürede yenidenkazanılamayacağı gerçeğidir. ■

rımız, bin tonluk sıvı gübre havuzumuz vekatı gübre depomuz mevcuttur.Bizler, 7 personel ve 2 veteriner hekiminhizmet vermekte olduğu işletmemizibüyük bir aile çiftliği olarak görmekte vetüm personelimizle birlikte buna uygunhareket ederek en iyisini yapma çabasıiçerisindeyiz. Son dönemlerde uzun süreden beri ilkdefa süt taban fiyatında yaşanan artış bizüreticileri bir nebzede olsa heyecanlandır-mıştı. Ancak 2 haftadır televizyonlardadurmadan süt fiyatlarındaki artıştan bah-sedilerek, “Üreticiler büyük paralar kaza-nıyorlar” gibi bir algının oluşturulmaçabası bizleri oldukça üzmüştür.Maalesef süt taban fiyatlarının birden birehangi sebeplerden dolayı böyle bir artışa

geçtiği sorgulanmazken, üreticiler adetahedef gösterilip, büyük fedakârlıklarlaicra etmeye çalıştığımız mesleğimize karşışevkimizin kırılma çabası işin tuzu biberiolmuştur. 2007 Ocak ayında ise tabanfiyatımızın 0,66 kuruştan 0,40 kuruşakadar gevşemiş olmasına süt arzının fazla-lığı bahane gösterilmiş iken süt tozu itha-latının gerçek sebep olduğunun gündemegetirilmemiş olması ne yazık ki yine sektö-rümüzdeki can sıkıcı gerçeklerdendir.Tüm bu sıkıntılı gelişmeler esnasındaülkemizde süt konseyinin kurulmuşolması bizleri yine ilk etapta sektörümü-zün geleceği açısından oldukça umutlan-dırmış ancak konseyin faaliyetleri üreti-ciler açısından hiçbir şekilde tatminedici olmamıştır.

ATABEY ÇİFTLİĞİdamızlık gebe üretimine hız verecekÇiftlik sahibi Nezih

Öztürk, “27 yaşımda

girdiğim sektörde acı tatlı

10 yılımı geride bıraktım.

Ümidim önümüzdeki

5 yılda AB ülkelerine süt

ve süt ürünleri, damızlık

hayvan ihraç eden bir ülke

haline gelmek” dedi.

2000 yılında Tekirdağ Selçukköyünde faaliyetine başlayanAtabey Çiftliği kurulduğu günden

itibaren hijyenik süt üretimini hedefledi.Günümüze kadar da AB standartlarınauygun kalitede ve hijyende süt üretiminigerçekleştiriyor. Tüm verilerin elektro-nik ortamda kayıt altında tutulduğu çift-likte 100’ü sağmal, 50’si gebe düve olmaküzere toplamda 250 baş hayvan bulunu-yor. Ayrıca 200 sağmal ve 150 genç hay-van kapasiteli ahırları mevcut. Hedef 3yıl içinde sağmal sayımızı 250 baş hayva-na çıkarıp damızlık gebe üretimine hızvermek.Hayvancılığın en büyük gider kalemi olanhammaddelerin büyük bir bölümünükendi arazilerimizden karşılayıp gübrele-rimizin tamamını tarlalarımızda değer-lendirmekte olduğumuz çiftliğimizde,2x8 baş kapasiteli sağım hanemiz, 1 adetidari binamız, 3 bakıcı evimiz, 2 hammad-de depomuz, bin 500 tonluk silaj çukurla-



İÇİMİZDEN BİRİ

Ü reticilerin sadece 2 aydır 85kuruşa sattığı çiğ süt fiyatınıyüksek gören süt devleri nasıl

oluyor da 1 günde bütün Türkiye’de çiğsüt fiyatlarını 10 kuruş aşağıya çekebi-liyor. Bin bir zorlukla üretilen çiğ sütten eldeedilen hayvansal ürünler nasıl oluyor damarketteki rafa gelip, tüketiciye ulaştığızaman fiyatı %300-500 artıyor. Tüketiciyi yanıltarak 85 kuruş olan çiğsüt fiyatı yüksek gösterilip, 1 kg. pastö-rize süt 2,5 TL’ye satılmaktadır. 1,2 kg. 1TL sütten 1 kg. yoğurt yapılmaktadır. 1 kg. yoğurt market rafında 5 TL. Marketlerdeki hayvansal ürünlerin fiya-tının yüksekliği Ali Cengiz oyunuyla üre-ticiye yüklenerek şark kurnazlığı yapıl-mak isteniyor.Marketlerde satılan sütün, yoğurdun,peynirin, tereyağın fiyatını kim sorgula-yacak? Kalitesini kim kontrol edecek? Dünyada çiğ sütün taban fiyatını belirle-yen ineğin yediği süt yemidir. AB ve ABD’de 1 kg. çiğ süt karşılığı üreti-ci 2,7 kg. yem almaktadır. Ülkemizde bu gün itibariyle üretici 1 kg.süt yemini 600 kuruşa almaktadır. 1 kg.çiğ süt satan üretici 1,4 kg. süt yemialmaktadır. Bu rakam süt üreticisinin iflası demektir.İneklerin kasaplarda kesilmesi demektir.Türkiye’de GDO ürünlerin ithalatınınyasaklanmasıyla yem fiyatları tırmanışageçmiştir.Çiğ süt fiyatının düşük olmasını istiyor-sanız ilk önce yem fiyatlarını aşağıyaçekmeniz gerekir. Rekabet Kurulunu, Tarım Bakanlığını,Ulusal Süt Konseyini, TüketiciDerneklerini, Türkiye Süt ÜreticileriMerkez Birliğini, Üreticiler ve tüketicilerisüt üreticisi üzerine kurulan sömürüdüzenini bozmaya çağırıyorum.Rekabet kuruluna; Çiğ süt paylaşılan bölgelerdeki hep aynıalıcılar tarafından ihale ortamı oluşma-dan alınmaktadır.3 ayda bir Biga ve Gönen de yapılan

ihaleler ile Marmara bölgesinin çiğ süttaban fiyatları belirlenmektedir. Serbestpiyasa koşulları oluşmadan al gülüm vergülüm mantığı ile yapılan ihaleleringözlem altına alınarak çiğ süt üreticisi-nin mağduriyeti giderilmelidir.Rekabet kurulu çiğ süt taban fiyatınıbelirleyen ihalelere gözlemci yollamalı. Tarım Bakanlığına;Çiğ süt fiyatının düşmesiyle 2008-2009yılında 1 milyondan fazla inek kesilmiş-tir. Türkiye’deki hayvan varlığını koru-mak ve insanlarımızın protein kaynakla-rını sağlıklı ucuz tüketmesi sorumluluğutaşıyan Tarım Bakanlığı bu oyuna sonvermeli. Ülkemizi ithalat cennetine çevrilmesine

izin vermeyin.Üreticinin ayakta kalabilmesi için çiğ süttaban fiyatının oluşumuna müdahaleedin.Ulusal Süt Konseyi;Çiğ süt fiyatlarındaki başıboş dalgalan-maları engellemek için çiğ süt, yemparitesine göre taban fiyat belirleyin veuygulanması için çaba gösterin. Halk sütü, okul sütü, asker sütü gibi pro-jelerle süt tüketimini artırın.Tüketici Dernekleri;Raflardaki hayvansal ürünlerin kalitesinive fiyatını sorgulayın. Marketlerdennoter huzurunda alınacak süt ürünleri-ni, devlet laboratuarlarında TarımBakanlığı gözetiminde denetleyin.Çiğsüt üreticisi kullanılarak tüketicilerinsoyulmasına engel olun. Türkiye Süt Üreticileri Birliği;Çiğ Süt Üreticisinden aldığınız gücüortaya koyun. Çiğ süt üreticisinin yalnızolmadığını gösterin. Çiğ süt üreticisininhakkını korumak için her türlü yasal yolukullanın.Süt devleri tarafından süt üreticisininyok olmasına izin vermeyin.Çiğ süt ihaleleri süt üreticileri merkezbirliği tarafından yapılmasını sağlayın.Süt sanayicisinin süt alım müdürü gibidavranan kooperatif başkanlarını kamuoyuna açıklayın.Üreticiler;Çiğ sütlerinizi satmaları için vekâlet ver-diğiniz birlik ve kooperatif başkanlarınınsüt sanayicisi ile olan ticari ilişkilerinidenetleyin. Taşın altına elini koymayan,çiğ süt fiyatı yüksek diyen başkanlarınkimin tarafında olduğunu sorgulayın.Çiğ süt üretmeyip de kooperatif ve bir-

liklerin başlarında olan başkanlarınızınsüt sanayicisinin kadrolu elemanı olma-sına izin vermeyin. Ürettiğinizin hakkınıalın. Çiğ süt fiyatlarının neden düştüğünüsorgulayın.Tüketiciler; Düşen çiğ süt fiyatları Türkiye’de hay-vancılığı bitirme noktasına getirecektir. İthalat ile gelen hayvansal ürünlerleuzun vadede beslenme şansınızın olma-dığını bilin. İthal edilen veya içinde ithal ürün bulu-nan hayvansal ürünleri satın almayın. Market raflarındaki yüksek süt ürünüfiyatlarını sorgulayın.Çiğ süt üreticisinin yok olmasına izinvermeyin. Yağmur, kar, çamur demeden hayvanınıbesleyen, bayram, seyran demeden hergün temizliğini yapan üretici sütü iğnedeliğinden her gün alın teri ile çıkar-maktadır.Kimsenin şüphesi olmasın ki çiğ süt üre-ticisinin kazandığı her kuruş para anası-nın ak sütü kadar helaldir. ■

Nejat DEVECİTÜSEDAD 2. Başkanı Alaca Çiftliği

Göreve Çağrı



ANALİZ

Bu yemler, süt ineklerinin yem karışımlarıyla sınırlanmalıdır

kaynağı olarak düşünülmez. Enerjisibazı tahıllarla aynıdır. Mısır glüteniyemi, yem karışımlarında kullanımiçin genelde ekonomik bir yemdir. Turunçgil posasi, sindirilebilir lif kay-nağıdır ve yem karışımlarına hacimkatar. Ayrıca, kaba yem sleulozununbir kısmının yerini alabilir, fakat pro-tein içeriği açısından nispeten zayıftır. Pancar posasi, mükemmel bir sindiri-lebilir seluloz kaynağı olabilir ve yemkarışımlarındaki kaba yem selulozu-nun bir kısmının yerini alabilir. Kuruveya yaş olarak yedirilebilir. Proteinve enerji içeriği mısır yapraklarındanbiraz daha yüksektir.

Bu yemlerin kombinasyonları kulla-nıldığında uygulanması gereken mak-simum düzey belirsizleşir. Genelde,bu yemlerin kombinasyonlarını yemkarışımlarının kuru maddesinin%25’iyle sınırlayabilirsiniz. Bazı yem-ler için bu aşırı olabilir. Örneğin, soyafasulyesi ve pamuk tohumu bu maksi-mum düzeyde birlikte yedirilseydi 6,4kg yedirilecekti ve bu da 1,3 kg yağiçerecekti. Bunun aşırı olduğu açıktır.Her bir yemin karışıma katkısını bilinve diğer bileşenlerle dengeli miktar-larda kullanın. Maliyet tabii ki dikka-te alınması gereken bir husustur fakattek başına düşünülmemelidir. ■

Süt ineklerini beslerken bazıyemleri sınırlamak yerinde birdavranıştır. Lezzet, yüksek katı

ve sıvı yağ içeriği ve bazı besinlerdedengesizlik problemleriyle karşılaşıla-bilir. Bu sınırlamaları bilmek prob-lemlerin ortaya çıkmasını önleyebilir.Ayrıca, verilen besinlerin tipine vemiktarına bakılmadan maksimummiktar kullanıldığı takdirde bu yem-lerden bazılarının kombinasyonuproblem yaratabilir. İşte bu aşamada,yemin maliyetini hesaba katarak opti-mum ilişkileri değerlendirme konu-sunda beslenme uzmanınızın rolüönemli olabilir. Aşağıdakilerin opti-mum değil maksimum miktarlar oldu-ğunu unutmayın. Üre, protein yapısında olmayan birazottur ve %28,1 ham protein içerir.Kullanım ve gerçek proteine dönü-şüm işkembe mikroorganizmalarıylabirleşme yoluyla olmalıdır. Aşırı mik-tarlar ineklerin ölmesine sebep olabi-lir; bu yüzden rasyona aşırı ilavedenkaçınılması önemlidir. Ayrıca, yeşillikve ot gibi amonyaklı yemlerle üre kul-lanılmamalıdır. Üre, bazı diyetlerdebulunamayan ucuz bir çözünür azotkaynağıdır. Balık unu ve kan unu, üretim içinsınırlayıcı amino asitleri temin etmegirişimiyle yem karışımlarına ilaveedilir. Yüksek katkı karisim oranla-rında lezzetli değildir. Balık unu, ayrı-ca, tavsiye edilen miktarların üzerindeyedirilirse süt yağını da azaltır. Herikisi de nispeten pahalı protein kay-naklarıdır ve selektif olarak kullanıl-malıdır.Hayvansal yağ, doymuş bir yağdır veyogun enerji kaynağıdır. Yüksek yağseviyeleri işkembede lif sindiriminemüdahale ettiğinden, önemli miktar-da yağ içeren yemler sınırlanmalıdır.Mısır veya soya yağı gibi doymamışyağlar, geviş getiren hayvanların yemkarışımlarında serbest formda kulla-nılmamalıdır. Yağ tohumları (soyafasulyesi ve pamuk tohumu) belirlioranlarda yedirilmelidir.Melas, şeker formunda enerji verir.Şekerler işkembede hızla fermenteolduğundan aşırı miktarlar yedirilme-melidir, işkembe asidik hale gelebilir.Karisimin % 6’sında veya 0,9kg/inek/gün’de, başka şeker kaynakla-rı kullanılmadığı sürece problemolmamalıdır. Molaslar çoğu kez lezze-ti arttırmak için kullanılır.Hem fıstık kabuğunun, hem de firin-cilik sanayi yan urunlerinin yem ola-rak kullanılması güç olabilir. Fıstıkkabukları tüy gibidir ve genelde tor-balanır. Hamur artıkları plastik amba-

laj içinde olabilir. Her iki yemin dekullanımı bir miktar elle yemlemegerektirebilir. Fıstık kabuklarındasığır için enerji kaynağı olabilecek birmiktar yağ vardır. Tanin içeriğikabukların protein sindirilebilirliğiniazaltır. Hamur artıkları nişasta teminedebilir ve yem karışımındaki bazıtahılların yerini alabilir. Soya kabukları veya parçaları, sindiri-lebilir seluloz kaynağıdır. Mandırayemlerinde nişastanın veya tahıllarınyerini alabilir. Aşırı miktarlarda kulla-nılmadıkça yem selulozunun yerinialmamalıdır. Soya kabukları samangibi çiğneme ve geviş getirmeyi teşviketmez. Kepek, protein ve enerji açı-sından orta düzeydedir. Karisimlardaki yüksek seviyelerdüşük enerji konsantrasyonuna vedüşük süt üretimine sebep olabilir. Pamuk tohumu ve kabuklu tohumlar,kaba yemin bir kısmının yerini alabi-lir, çünkü çiğnemeyi ve geviş getirme-yi teşvik ederler. Her ikisi de nispetenyüksek seluloz seviyesine sahiptir.Pamuk tohumu kabukları, başka yem-lerle birlikte yedirildiğinde yem tüke-timini teşvik eder. Kabuklu tohumlar-da %20 yağ bulunur ve yemde aşırıyağı önlemek için sınırlanmalıdır.Ayrıca, gosipol zehirlenmesi riskiniortadan kaldırmak için pamuk tohu-mu ürünleri (kabuklu tohumlar,küspe ve kabuk) da sınırlanmalıdır.Kızartılmış (Roasted) soya fasulyesi,özellikle geviş getirmeyen hayvanlariçin çiğ, işlenmemiş fasulyeden dahayararlıdır. Soya tohumları, pamuktohumunun aksine yedirilmeden öncemerdanede ezilmeli veya kırılmalıdır.Soya fasulyesinde % 20 yağ ve yüksekenerji bulunur. Ayrıca, ısıtma işlemiişkembeye dirençli proteini arttırır,fakat aşırı pisirme sindirilemez pro-teine sebep olabilir. Bu nedenle, ısıt-ma veya kızartma(roasting) kontrolaltında olmalıdır. Bira mayasi ve distile yan urunleri,kuru veya yaş olarak yedirilebilir.Kurutma prosesi işkembeye dirençliproteini arttırır. Bu ürünlerde düşükoranda nişasta bulunur, çünkü nişas-ta fermentasyon prosesinde kullanı-lır. Geriye kalan genelde protein veselulozdur. Damıtık içki tahıllarında%10 yağ bulunabilir ve mayalı içkitahıllarından daha yüksek enerji sağ-lar. Mayalı içki tahılları enerji içeriğiaçısından daha çok mısır yaprağınabenzer.Mısır glüteni yemi, mısır şurubu ima-latının bir yan ürünüdür. Bu yemdeçoğunlukla işkembede ayrışan proteinbulunur ve işkembeye dirençli protein

konsentrat kg / inek kg/100 kg

% gün Vucut Ag.(BW)

Üre 1,5 0,2 0,03

Balık unu 3 0,5 0,08

Kan unu 3 0,5 0,08

Hayvansal yağ 4 0,7 0,12

Melas, kuru 6 0,9 0,15

Fıstık kabuğu - 1,8 0,3

Firincilik sanayi yan urunleri - 1,8 0,3

Soya kabuğu 20 2,3 0,4

Kepek 20 2,3 0,4

Pamuk tohumu kabuğu 20 2,3 0,4

Kabuklu pamuk tohumu - 3,2 0,5

Kızartılmış (Roasted) soya 25 3,2 0,5

fasulyesi, merdaneyle ezilmiş

Bira mayasi, kuru 25 3,2 0,5

Damıtık bira mayasi, kuru 25 3,2 0,5

Turunçgil posasi, kuru - 3,6 0,6

Pancar posasi, kuru - 3,6 0,6

Mısır glüteni yemi 30 4,5 0,8

Pancar posasi, yaş - 10 1,7

Bira mayasi posasi, yaş - 14 2,3

Charles C. Stallings, Ph.D.

Süt Ürünleri ve Beslenme Uzmanı

Virginia Tech, Blacksburg, Virginia, ABD

[email protected]


Mart - Nisan 201030

TÜSEDAD ÜYELİK

Derneğimiz TÜSEDAD'ın tanıtımı ve sektörümüzde faaliyet gösteren firmalarla dahayakın bir işbirliği içerisinde olabilmek amacıyla düzenlemiş olduğumuz tanıtım paketimizçok ilgi görmüş ve birçok firma bu pakete iştirak etmiştir. Başarıyla çıkartmış olduğumuzTÜSEDAD Dergimize ilan vermek için çok talep almış bulunmaktayız. Sadece dergi ilanıvermek isteyen firmalar için aşağıda dergi reklam bedelleri belirtilmiştir. Göstermiş oldu-ğunuz ilgiye teşekkür eder çalışmalarınızda başarılar dileriz.

Bir sayı ya da 6 sayılık blok reklam satışıyapılacak olup, ön görülen satış bedelleri;

Arka kapak 1 SAYI 2.000 TL + KDV 6 SAYI 1.500 TL x 6 = 9.000 TL + KDV

Ön-Arka kapak içi1 SAYI 1.500 TL + KDV 6 SAYI 1.250 TL + KDV = 7.500 TL + KDV

İç sayfalarda tam sayfa1 SAYI 1.250 TL + KDV 6 SAYI 1.000 TL + KDV = 6.000 TL + KDV

İç sayfalarda yarım sayfa1 SAYI 750 TL + KDV6 SAYI 500 TL + KDV = 3.000 TL + KDV

Atilla CELEPTÜSEDAD Genel Sekreteri

TÜSEDAD Üye Başvuru Formu Başvuru Tarihi:

Tüzel Kişi ise

İşletmenin Adı :

Vergi Dairesi / No :

İşletmenin Adresi :

Telefon : Cep :

Faks : E-Mail :

Şirket Adına Vekil Tayin Edilen Kişinin Adı Soyadı :

Görevi :

TC Kimlik Numarası :

Diğer Önemli Bilgi ve Notlar :

İşletme Bilgileri

Mevcut Hayvan Kapasitesi :

Mevcut Sağmal Sayısı :

Hedeflenen Sağmal Sayısı :

Günlük Süt Üretim Miktarı :

Hedeflenen Süt Üretim Kapasitesi :

İşletmeniz için gelecekte ulaşmak istediğiniz kapasite hedefiniz nedir? Bu hedefe ne kadar zamanda ulaşmayı planlıyorsunuz?

TÜSEDAD (Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği)Abide-i Hürriyet Cad. Arpa Suyu Sk. Dikra Apt. No: 4, D: 3, 34380 Şişli / İSTANBUL

Tel: (0212) 219 07 77 Faks: (0212) 219 07 78 [email protected] www.tusedad.org

Sektörün sesiTÜSEDAD’da siz de olun

Geçtiğimiz haftaEray Gıda olarak 5.kez “Ari Sürü” belge-mizi çerçeveletip duvarımıza astık. Ben ve

ortağım kurulduğumuzdan bu yana bu belge-

ye sahip olmanın gerekliliğine hem çiftliğimiz

hem de ülkemiz adına inandık.Sayfa 3’te.

AdnanYILDIZTÜSEDADYönetim Kurulu BaKkanı

Ziraat Bankası, 1863 yılında“Memleket Sandıkları” ile baş-layan 145 yıllık tarihi boyuncakuruluş amacına uygun olarak,tarım sektöründe faaliyet gös-teren çiftçiye destek oldu.Banka “çiftçi dostu” çözümlersunmaya devam ediyor.Sayfa 16’da

“Özendiriciolmak”

YIL: 1SA

YI:17TL

YIL: 1

SAYI:259

Krş!

www.tusedad.org

SİZİNNİZ

Sayfa 33’te

Matlı Yem 2010’daTrakya’daEylül - Ekim 2009

Tüm Süt, Et ve DamızlıkYetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD)İstanbul, Ankara ve İzmir’inBüyükşehir Belediye Başkanlarına,“Halk Ekmek gibi Halk Süt projesinide hayata geçirelim” çağrısındabulundu.TÜSEDAD açıklamasında, “Büyük-şehir Belediye Başkanlarımızı busosyal amaçlı projemize sahip çık-maya davet ediyoruz” denildi.Sayfa 3’te

“HALK SÜT PROJESİ”ni dehayatageçirelim

YEM sektörünün lider ve öncü kuruluşla-

rından Matlı Yem, 2009 yılında Turgutlu’da

açtığı Türkiye’nin en büyük yem üretim

tesisinden sonra, yatırımlarına Trakya’da

devam ediyor. Sayfa 33’te

DoğanınmucizesiSÜT...TÜSEDAD veEREM YayınGrubu işbirliğiy-le hazırlanansunum, 1 milyonkişiye ulaştırıldı.

SÜTSATIŞ NOKTASI

TÜSEDAD’ın satıK noktası önerisidir

Kursiyereğitimi tamamlandıTÜSEDAD’ın “Eğitime ve İstihdama Des-

tek” adı altında Lüleburgaz Kaymakamlığı

ile birlikte Haziran ayında başlatmış olduğu

süt sığırcılığı kurs programının birinci kısmı

tamamlandı. Sayfa 21’de

Sütte örgüt çokistikrar yokDÜNYA gazetesinin tanınan yazarlarından

Ali Ekber Yıldırım, süt fiyatındaki istikrarsız-

lığın sebeplerini yazdı. “Sütte örgüt çok istik-

rar yok” diyen Yıldırım, sektör temsilcilerini

soruna odaklanmalarını istiyor. Sayfa 9’da

Ziraat Bankası’ndan“çiftçi dostu” çözümler


)��R�R%�)��R�RRR�R&�

)��R�RRRR%�

)��RRRR ��

R�;QR�

@@@�=></.+.�9;1

%O*O!R��$�O!O*

�+<L7��;+6L5R��

(<;�1K;2:12�8.>8.?�2@�36D.@9.>T;T;.>@TXT;T;� @2:29� ?2/2=92>6;12;� /6>6

12� � ?TUT>� 2@6;6;� ?<;� �� DT91T>� 5.:�

:.112�36D.@�.>@TXT;T;�42>6?6;12�8.9�

:.?T1T>��296;2;�/A�;<[email protected].�8.>8.?�2@�36D.@�

9.>T� 2;39.?D<;� <>.;T;1.� .>@:TX@T>�

(.1202� @L82@606D2� D.;?T:.?T� J<81.5.�3.E9.�<9:AX@A>��

��))��--��!!��,,��%%�� ##��!!��$$�� %%$$��##��!!��''��++&&��(.D3.��S@2��

�523"C%"D%?9&/-&/&/D�524"2E.�5"2EC/%",*D*/&,8"2EJ."3E/%"DJ".1*80/-"2D%&2/&,?8&-&2*.*9D0-"/�23-"/D:*'4-*G*D6&�-"$"D:*'4-*G*C/%&/=E,4E�DD

��4��4��34��41��3�3�34��3��3��3

0��!�� "��(

IO&��&�RO*O!R)"�J

(<;�1K;2:12�2@�36D.@9.>T;1.86�.>@TXT;�;212;92>6�

;6�B2�?28@K>L;�/A�.;9.:1.�;6J6;�?T8T;@T�J28@6U6;6

.JT89.D./69:28�6J6;�42J:6X6�B2�42J:6X@2�D.=T9.;

[email protected].>T�@2?=6@�2@:28�42>286D<>� &:+&�B7*

�� 6J�:2>.8� 216D<>�:A?A;AE� � ?<;� LJ� DT91.

��12;�3.E9.�6;28�82?6916U6�5.912�?L@

/A�8.1.>�.E.9:TX82;�;212;�?L@�@./.;�36D.�

@T��DT9�K;02?6;6�42J2:6D<>��0./.�;L3A?A:AE�:A�.E.91T�,<8?.� 6;?.;�

9.>�?L@�6J:6D<>�=2D;6>�B2D.�D<UA>@�D2:6D<>�

9.>�:T�.>@T8�� &:+&��B7*

�"2E.D6&D�>8*J-&2*D�","/E�&)%*D�,&2��<��CE/D34"/%E/ED9*8"2&4D&44*

�,6,9S8SCS9R /0<90T484C=>,9/S9SR C4B,<0>4R =S<,=S9�/,R *J90>48R �?<?7?�,W6,9S8SCR�/9,9R*S7/SCR 609�/4=490R 476R /01,R 3,B,>,R 20H4<4709*0<74R $K>>:C?R B,;S8SR @0R !6?7$K>KR "<:50=4R ?B2?7,8,7,<SR 470K<0>4.4B0R9010=R,78,RW,9=SRB,<,>�>S67,<SR 4H49R >0W066K<R 0>84W>4<R @0-?R ?B2?7,8,7,<S9R /0@,8S6:9?=?9/,R<4.,/,R-?7?98?W>?<��

��

��

�.8+8R)��*�:��C ;-%2),C�303+3C�!B*!->

(( !!##��''��!!��!!**��--""��

Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri

Derneği (TÜSEDAD) Yayın Kurulu

N. ADNAN YILDIZATİLLA CELEPNEJAT DEVECİ

EREM Yayıncılık ve Tanıtım Hiz. Ltd. Şti.

adına Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

ÖZHAN EREM

Editör

Fatma Ç. BAYRAMOĞLU

Reklam Koordinatörü

Tuğçe NAROĞLU

Görsel Yönetmen

Kerem ASLAN

Halkla İlişkiler

Özlem SARAÇ

Baskı

EKSPRESS BASKI A.Ş.(0212) 282 52 00

EREM Yayıncılık ve Tanıtım Hiz. Ltd. Şti.Eski Büyükdere Cad. No: 75

34460 Maslak / İSTANBUL

Tel: (0212) 346 26 26 Fax: (0212) 346 26 60

www.eremyayincilik.com

Yerel Süreli Yayın

2 Ayda Bir Yayınlanır

Tüsedad dergisinin ocak sayısında, Çelik Çesa ve Matlı A.Ş. sponsorluğundayapılan Tüsedad 9. Eğitim Semineri’nin değerlendirme yazısını KurucuBaşkanımız Sayın Aysun Sökmen’in kaleminden keyifle okuduk.

Dizgi aşamasında yapılan hatadan dolayı yazının resmi yanlış çıkmış ve SayınAysun Sökmen’in adı yazılmamıştır. Okuyucularımızdan ve Kurucu BaşkanımızSayın Aysun Sökmen’in affına sığınarak, yayınlanmayan toplantı resmini yenidenyayınlıyoruz. ■

TÜSEDAD DERGİ GRUBU

Düzeltme


Sektörün sesiTÜSEDAD’da siz de olun

Geçtiğimiz haftaEray Gıda olarak 5.kez “Ari Sürü” belge-mizi çerçeveletip duvarımıza astık. Ben ve

ortağım kurulduğumuzdan bu yana bu belge-

ye sahip olmanın gerekliliğine hem çiftliğimiz

hem de ülkemiz adına inandık.Sayfa 3’te.

AdnanYILDIZTÜSEDADYönetim Kurulu BaKkanı

Ziraat Bankası, 1863 yılında“Memleket Sandıkları” ile baş-layan 145 yıllık tarihi boyuncakuruluş amacına uygun olarak,tarım sektöründe faaliyet gös-teren çiftçiye destek oldu.Banka “çiftçi dostu” çözümlersunmaya devam ediyor.Sayfa 16’da

“Özendiriciolmak”

YIL: 1SA

YI:17TL

YIL: 1

SAYI:259

Krş!

www.tusedad.org

SİZİNNİZ

Sayfa 33’te

Matlı Yem 2010’daTrakya’daEylül - Ekim 2009

Tüm Süt, Et ve DamızlıkYetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD)İstanbul, Ankara ve İzmir’inBüyükşehir Belediye Başkanlarına,“Halk Ekmek gibi Halk Süt projesinide hayata geçirelim” çağrısındabulundu.TÜSEDAD açıklamasında, “Büyük-şehir Belediye Başkanlarımızı busosyal amaçlı projemize sahip çık-maya davet ediyoruz” denildi.Sayfa 3’te

“HALK SÜT PROJESİ”ni dehayatageçirelim

YEM sektörünün lider ve öncü kuruluşla-

rından Matlı Yem, 2009 yılında Turgutlu’da

açtığı Türkiye’nin en büyük yem üretim

tesisinden sonra, yatırımlarına Trakya’da

devam ediyor. Sayfa 33’te

DoğanınmucizesiSÜT...TÜSEDAD veEREM YayınGrubu işbirliğiy-le hazırlanansunum, 1 milyonkişiye ulaştırıldı.

SÜTSATIŞ NOKTASI

TÜSEDAD’ın satıK noktası önerisidir

Kursiyereğitimi tamamlandıTÜSEDAD’ın “Eğitime ve İstihdama Des-

tek” adı altında Lüleburgaz Kaymakamlığı

ile birlikte Haziran ayında başlatmış olduğu

süt sığırcılığı kurs programının birinci kısmı

tamamlandı. Sayfa 21’de

Sütte örgüt çokistikrar yokDÜNYA gazetesinin tanınan yazarlarından

Ali Ekber Yıldırım, süt fiyatındaki istikrarsız-

lığın sebeplerini yazdı. “Sütte örgüt çok istik-

rar yok” diyen Yıldırım, sektör temsilcilerini

soruna odaklanmalarını istiyor. Sayfa 9’da




tüsedad...kurua dütü. Çiğ süt üretenler, süt tozu ithalatının baskısı ve yem...

Documents