uluslararası bursa tasavvuf l(ültürüisamveri.org/pdfdrg/d193342/2005/2005_cetina.pdf · Şeyh...

l (J.JJ '1 L

. Uluslararası

Bursa Tasavvuf l(ültürü Seınpozyuınu

4

BURSA KULTUR SANAT VE

TURIZM VAKFI

BURSA KÜLTÜR SANAT VE TURİZM VAKFI BURSA IdTAPLIGI 18

Uluslararası Bursa Tasa11vuj Kültiirii Scmpozyumu 4

ISBN ...-975-7003-16-6

B irinci Basım Eylül2005

Ya)luıa Hazırlayan

Mehrned Temelli

Baskı

F.Özsan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.

İzmiryolu No:221 Beşevler 1 BURSA

Tel: O (224) 441 33 82

e-mail: [email protected]

Açıkhava Tiyatrosu Yanı, Kültürpark 1 Bursa Tel: (O 224) 234 49 12 (3 hat)

Faks: (O 224) 234 49 ll E-posta: [email protected]

Altıparınakta Seyyid Usul Dergahı Prof. Dr. Atilla ÇETiN1

Bursa'nın önemli tasavvuf ve kültür mekanlarından olan Altıpar

mak'taki Seyyid Usul Dergahı ve şeyhleri hakkında Yfldigiir-ı Şemsi'de önemli bilgiler mevcuttur. Bunları kısaca özetlemek gereldrse, Dergahın

kurucusu Seyyid Usul, Hazret-i Emir Sultan ve Seyyid Nasır ile birlikte Bursa'ya gelmiş ve medfun bulunduğu mevldde bir zaviye binası ile ibadetle meşgul olmuştur. Vefatı 894 hicri yılındadır. 7 Rebiülevvel 956'da Seyyid Mustafa'nın vefatıyla diğer Seyyid Mustafa'ya tevcih olunmuştur. Zamanla zaviye harab olub, Per-i Peyker Ca'fer Çelebi aynı n1ahalde müteaddit hücreler inşasıyla medreseye tahvil etmiştir. 12 I 6/l 80 I yılında Bursa büyük yangınında medrese de yanmıştır. Sonra bir ild hücre inşasıyla dergah ittihaz olunmuş, Eşrefzade Abdülkadir Necib Efendi halifesi Al1med Baba Efendi'ye meşihatı tevcih olunmuştur.

Şeyh Ahmed Efendi el-Kadiri, salih, edib, ehl-i hal bir zat olup, vefat edeceği zamanı bilmiştir. Muharrem 1225/Şubat 1810'da vefat etmiştir. Şeyh Al1med Efendi'nin vefatından sonra yine harap olarak arsası boş kalmış iken, Zuhuri Baba demelde ünlü eş-Şeyh Mehmed Emin Efendi himmetiyle dergah mükemmel bir şeldlde inşa edilmiştir.

Şeyh· Mehmed Emin ez-Zuhuri Efendi, Sursalı meşhur Tahir Paşa'nın biraderidir. Sa'diyyeden Zinciri Ali Efendi Dergah-ı şerifi post-nişini eş-Şeyh Mehmed Sa'id Efendi'ye intisab ile ilGnal-i seyr ü sülük ile icazet almıştır.

Esld Maliye Nazırı Abdurrahman Nafiz Paşa'nın şeyhe teveccühünden dolayı 1251/1836 tarihinde irade-i seniyye ile, Bursa Mütesellimi Al1med

1 Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Adapazarı.

238 ULUSLARARASI BURSA TASAWUF KÜLTÜRÜ SEMPOZYUMU

Ağa nezaretiyle Seyyid Usul hazrederine boş arsa kalan zaviyesi mahalline yeniden tevhid-hane ve müteaddit hucurat inşasıyla ihya olunmuştur Meşihati Şeyh Mehmet Emin Efendi uhdesine tevcih olunmuştur. Sa'diyye ayini devam etmiştir. Şeyh Efendi ı2 6 O/ı844'de İstanbul'a giderek Nafiz Paşa'nın Beylerbeyi'ndeki sahilhanesinde nıisafir kalmıştır. ı260 Ramazanında/Ekim ı 844 vefat etmiştir. Civarında bulunan N aldeaş Kabristanına defn edilnıiştir. Laubali, zarif, nüktedan olup, epey salikan yetiştirdi. Çoculcsuz vefatına mebni, İncirli Dergahı p0St-nişini eş-Şeyh Nafiz Efendi halifesi Kavulcı Hacı Dede demelde ünlü eş;$eyh İbrahim Efendi ibn Ali uhdesine 7 Zilkaade ı260/ı8. ı ı 1844 tarihinde cihet-i meşihat tevcih olunmuştur. Ayin-i Sa'diyye terk olunarale Usul-i Kadir! icrasına başlannuştır.

Şeyh İbrahim Dede, Dergalun post-nişini ve salilderin mürebbii olarale ı272/1855 tarihinde vefatına kadar hizmet etıniştir. Dergahın haziresinde gömülüdür. Bazı teldcelerde ve özellilde Selam! Dergahı'nda bir süre vekalette bulunmuştur. Ehl-i hal, kemal sal1ibi, vecih, valcur bir zat idi.

Şeyh Mustafa Muhibullah Efendi; Hacı Dede'nin çoculcsuz ölümü üzerine dergah mahlül kalmalda, Bursa'da bazı talipleri zuhur etmiş ise de, o sırada İstanbul'da bulunan ve dönemin Şeyhülislamı tarafından tanınan muhaddis alimlerinden ve Kadiriyye meşayıhından Arnidi eş-Şeyh Mustafa Mul1ibullal1 Efendi'ye tevcih ile Bursa'ya gönderilmiştir. 21 sene kadar Seyyid Usul Derğalu'nda post-nişin olmuştur. 23 Safer 1293/ı 9. 05. ı876'da vefat etmiştir. Zaviyesinin haziresinde gömülüdür. İki mahdumu olup, birincisi Abdürrahim Efendi Musika-i Hümayunda binbaşı rütbesirıi haiz iken. hastalık dolayısıyla Bursa'ya babasının yanına gelmiş ve ı284/1868 yılında vefat etmiş, dergalun haziresine gömülmüştür. Diğer oğlu eş-Şeyh Fazlı Efendi, babasının malcamında post-nişin olmuştur. Cuma geceleri usul-ı Kadiriyyeyi i cra ederdi. 25 Receb 130 l/23 .05. 1884'de vefat etmiştir. Dergal1ın kabristanına gömülüdür. Ümm!, saf-dil olup, nükteli sözler söyler, latifeyi severdi. Duyün-ı Umümiyye'de Delial-başı idi. Gelirini dergalun işlerine sarf ederdi. Temiz gezerdi.

Şeyh Abdi Efendi, Şeyh Fazli Efendi'nin oğludur. Babasının vefatında askerde bulunduğundan amcası Abdürrahim Efendi'nin mal1dumu Na'il Efendi vekalet suretiyle idare etmiştir. Asaleten tayinini talep etmiş ise de muvaffalc olamanuştır. Şeyh Abd! Efendi'ye cihet-i meşihat tevcih olunmuştur. Abd! Efendi, pederinin Nakşbendi-i Atik Dergahı Şeyhi Hadi Efendi'nin kızı Zehra Hanım ile evliliğinden 1277/1860 yılında doğmuştur. Validesinin vefatıyle üvey anne elinde kalarak, bilahare bal1riyede bulunmuş ve babasının vefatından sonra dergaha tayin olunmuştur. Pazar geceleri ayini Kadiriyye icra ve fukaraya yemek verilirdi. 8 Receb ı343/02. 02. 1925 tarihinde vefat etmiştir. Dergalun haziresinde ceddi Muhibullal1 Efendi'nin kabrinde gömülmüştür.

ALTlPARMAK'TA SEYYiD USUL DERGAHI 239

Şeyh Ali Haydar Efendi (Ulusoy1_Son Mısri Derga.hı şeyhi Mehmet Şemseddin Efendi'nin biraderidir. Abdi Efendi'nin darnadıdır. 24 Receb 1343-18 Şubat 1341/18. 02. ı 925 tarihinde tevcih olunmuştur. Mart 134ı 'de pazar gecesi ineidi Şeyhi Fahreddin ve Nu'maniyye Şeyhi

Safiyyeddin Efendilerin rehberlikleriyle, Şemseddin Efendi tarafından posta çekilmiş ve iclası icra edilmiştir. Dergahın terakkisi ve meşihat görevini ifa ederken, 3 Eylül 1341 tarihli kanunla sed edilmiştir.2

Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde ( =BOA) yaptığımız araştırmada,

Seyyid Usul Dergahı hakkında 19. ve 20. yüzyıla ait olmak üzere üç gurup belgelere rastladık.

l. Tekl<eye şeyh tayini hakkında belgeler, 2. Tekkenin tamir ve temumi ile ilgili belgeler 3. 1908 yılında ait bir soruşturma raporu.

1. Tekkeye Şeyh Tayini Hakkında Belgeler lO Şubat 1857 tarihli bir yazı müsveddesinden anlaşıldığına göre, bu

tarihte Seyyid Usul Dergahı'nın meşihati münhal olup, Atina ınuhacirlerinden Şeyh Bedreddin Efendi tal<dim ettiği bir dilekçe ile bu şeyhliğe talib olmuştur. Kendisinin şayan-ı atıfet olduğu beyan edilmiştir. 21 Şubat 1857 tarihli bir diğer yazıdan öğrendiğimize göre, Şeyh Atinalı Ahmet Bedreddin Efendi'nin üzerine meşihatın tevcihi için tekrar girişim olmuştur. Altta bir notta Bulefadan Şefik Bey bendeleriniyaz ~der, deniyor. Bu tayinin gerçeldeşmediği, şeyhliğe Mustafa Muhibullah 'Efendi'nin tayin edildiği anlaşılıyor.3

2. Dergahın Tamir ve Termimi İle İlgili Belgeler ı 859 yılında Seyyid Usul Dergahının tevhid-hanesiyle birçok mal1al~

leri gayet harap olup, kendisinin duçar-ı ızdırab bulunduğundan bahis ile keşfinin yapılaral< onarımı hususunu Dergahın Şeyhi Muhibullal1 Efendi Vilayet malcamına arz etti. Vilayet Ebniye Konusyonu tarafından dergahın keşfi yaptırıldı. 27 Receb 1275/03. 03. ı859 tarihli Al<if ve Mısırlı Yani Yorgi I(alfanın mühürleri bulunan keşf-i evvel defterinde, tevhid-hane ile Şeyh Efendiye mal1sus tahtani (tek katlı) harap odanın tamir ve tecdidi !çin muhtaç olan malzemeler ve fiyatları saptanınıştır. Bu belge kullanılan onarım malzemelerilli tek tek belirttiği için ilginçtir. Tevhid-hane ı2x10= 120 arşın, şeyhin oda'sı ise 11x75=82,5 arşın boyutlarındadır. Dördü bir arabalık meşe ağacı, baba, payande, karaca kaya tal1tası, tuğla, üç kat sıva,

2 Mehmed Şemseddin. Bursa Dergfıhları Yadigfır-ı Şemsi, hazırlayanlar Mustafa Kara-Kadir Atlansoy, C.I-II, Bursa 1997, s. 415-421.

3 BOA, A, MKD, NZD., 213/26 1273. C. 14; A. MKD. NZD., 221143 1273. Ş. 26.


elvan nakış, Esma-i izam tahriri, yağlı boyalı, kiremid puşide gibi mimarlıkla ilgili teknik terimler geçmektedir. Keşif defterine göre ı 7. 4 7 5 guruş masrafla onarım yapılabilecektir. Nizanıname gereği, 475 guruş münakasası (indirim) ile ı 7. 000 guruşa bu onarım metanet ve resanet üzere gerçekleştirilebilecektiL Mısırlı Yani Yorgi Kalfa bu_ hususta bir taahhüd senedi (kontrato) verir. ·

Hüdavendigar Vilayeti Valisi Süleyma~_Paşa ve vilayet erkanı bu hususta bir mazbata düzenleyerek durumu !,s_t.anbul'a bil~irir. Keşif defteri, kontreıto sureti ve Hüdavendigar Vilayetinin mazbatası Istanbul'da Ticaret ve Evkaf Nezaretlerine gönderilir. Evkaf Nezareti kayıtlar~na müracaat edildiğinde, Seyyid Usul Dergahı'nın "Nezarete ınülhal<. evkafdan" olduğu Evkaf Muhasebesi'nin ve Varidat Kalemi'nin derkenarlanndan, ı855 Bursa Depreminde harap ve muhterik olup, "Ebniye Tertibinden" Maliye Hazinei celilesine imarları irade-i seniyye iktizasından olan Bursa'da 40 Bab tekkenin imar masrafları olarak 5 Yük 11._294, 5 guruş tahsis olunduğu, bu cümleden olarak Seyyid Usul Dergahına da 8. 007 guruş sarf olunmak üzere tahsis kılındığı 15 şewal 1273/08. 06. ı857 tarihli varid ilm ü haber kaydından anlaşmıştır. O zaman Tekkeye 7. 500 guruş atiyye verildi. Muamelenin yapılınası için konu Ticaret Nezaret-i celilesine havale olunmuştur. Gösterilen tamir fiyatı dahi itidalde bulunup, tesviyesi önemi haizdir. Vakfın bir türlü geliri olmayıp, tamir masraflan "Ebniye Tertibinden Maliye M azine-i celilesi tarafından tesviyesi uygun görülmüştür." Durum Ticaret Nazırı Safveti Paşa tarafından 23 Zilkade 1275/24. 07. 1859 tarihli yazısı ile Maliye Nezareti'ne bildirilmiştir.

9 Safer 1276/07. 09.1839 tarihli İrade-i seniyye ile yani Padişal1 buyruğu ile Seyyid Usul Dergahı'nın 17. 000 guruş masrafla, istenildiği tarzda, onarımı ve paranın verilmesi emir buyurulınuştur. Emir, Hüdavendigar Vilayetine de bildirilmiş ve onarım gerçekleştirilmiştir.4

3. 1908 Yılına Ait Bir Tahkikat (Soruşturma) Raporu

20 Muharrem ı326/23. 02. ı 908 günü Seyyid Usul Dergahı'nda, her ta~·afta olduğu gibi, eski usul gereği, Hz. Hüseyin'in ruhuna Mersiye okunması ve Aşure cemiyeti düzenlenmişti. Münzevı Abdullah Efendi Dergahı Post-nişini, Bursa İstinaf Ceza Mahkemesi azasından Reisü'l-meşayıh Mustafa Vahyi Efendi tarafından yapılan duada Padişah Sultan II. Abdülhamid için "Şevket-meab Efendimiz hazeratının ruhlarına" şeklinde duayı yanlış yapmıştır. Durum hemen Vali paşa hazretlerine bildirilmiş, Vali Paşa telaşlanarak, hemen o toplantıda bulunanlardan önemli şeyhlerin ve bazı kişilerin sorgulanmasının yapılınasını emretmiştir. Durumu Yıldız

4 BOA, İ. DH. 442/29178 1276. S. 08; İ. DH_660145956 1289. L 27; A. MKT. NZD., 289/20 1276. M. 25; A. MKD. NZD. 291/39 1276. S. 26.


Sarayı'na bir şifre telgrafı·ile bildirmiştir. Vali toplantıya !~atılan önemi Bursa'dald şeyhleri ve başka ldşileri titiz bir tal1ldkattan geçirttikten sonra, zabıt tutanağını bir üst yazı ile (Mahremane) Yıldız Sarayı Mabeyn-i Hümayi'm Başldtabeti'ne sunmuştur. Mustafa V al1y! Efendi'yi İstinaf Ceza Mal1leemesi azalığından azi etmiştir. ifade verenlem tümü Vahy! Efendi'nin suçsuzluğunu anlatınışlardır. Bir dil sürtmesi olduğu kanısı haldmdir.

Bu sorgularnada, Münzevi Dergahı Şeyhi Mustafa Vahyi Efendi, Çanalekale Reji Müdiriyeti'nden mütekaid Mehmet Naili Efendi, Bursa'da Redif Taburu Kolağası Refik Efendi, M ev levi Dergahı post-nişini Mehmet Şemseddin Efendi. Eminiyye Dergahı Şeyhi Reşadetlü Agah Efendi, Sa'di Dergahı Şeyhi Cemil Efendi, Seyyjd Usul Dergahı post-nişini Abdi Efendi,

· Kaaleadi Dergahı şeyhi Ali Rıza Efendi, Seyyid Nasır Şeyhi Abdüssamed Efendi,Özbekiyye Dergahı Şeyhi Mehmet Emin Efendi, Veziri Mahallesi'nde muldm Şeyh Ramiz Efendi ifade vermişlerdir. ifadelerinden sonra zattı okuyarale imza etmişlerdir.

İyi Id diyorum, Mustafa Vahy! Efendi duada yanılmış, bir ihbarcı Valiye bildirmiş, V ali Paşa hazretleri heyecanlanmış, tahkileat yaptım1ış, Polis Komiseri Sabit Efendi titizce ve dildeatiice bir zabıt tutanağı hazırlamış ve Yıldız Sarayı'na gönderilmiş. Bütün bunlar olmasaydı bu enfes belgeye sahip olamazdık. ı 908 yılında Bursa Dergahlannda şeyhlik yapan seldz muhterem zatın, sözlerini, konuşmalannı, tıpkı bir teybe kaydedilmiş gibi bulamazdık ifadeleri açık ve berrak, adeta sesleriyle duyar gibi oluyoruz. Bu mükemmel arşiv belgesine vesile olaniann millar şad olsun diyorum. Cün1lesini rahmetle, hayıda anıyorum. .

Bu tahldkat belgesinden, o gün Seyyid Usul Dergahı'nda yapılan ayin ve okunan dualar haldcında önen1li bilgiler verildiği gibi, Teklee şeyhlerinin özel yaşarnlanna, karaleterlerine çı.it önemli ipuçlan öğreniyoruz. Seldz şeyhin de ellerinden çıkmış imzalan belgede mevcut.

V ahy! Efendi'nin mizacen mahcup, hicap sahibi olduğunu, kalabalılc içinde zor konuştuğunu, Bursa'da o sırada Reisü'l-meşayıh olduğunu öğreniyoruz. Bunu herkes ifade ediyor.

Seyyid Usul Dergalu Şeyhi Abdi Efendi'nin babasının Rüsamat'da dellal olduğunu, kalabalıkta dua edecek kadar serbest olmadığım anlıyoruz. Bir yıl önce ı 907 Mul1arreminde bir mahdumunun vefat ettiğinden haberdar oluyoruz,

Seyyid N asır Dergahı Şeyhi Abdüssamed Efendi'nin 20 yıldan· beri Bursa'da oturduğunu öğreniyoruz.

Üçkozlar Dergahı Şeyhinin Hacı Abdurrahman Efendi olduğunu, Mevlevi Şeyhi Mehmet Şemseddin Efendi'nin kulaldanrun ağır işittiğini, ayıu gün 'Moralı Teldeesinde de aşure meclisi olduğunu, Sa'di Tekkesinin bulunduğu Yerkapı'dan Seyyid Usul Dergahıiun bulunduğu Altıparmak sem-


time kadar şeyhlerin araba iie gittiklerini bu belgenin detaylanndan haberdar oluyoruz.5

Sa'di Dergalu Şeyhi Cemil Efendi'nin Vali tarafından makanuna çağınldığını öğreniyoruz.

Şeyh Tayini Hakkında Belgeler . .. ıJJ·~...;u_,, """ _,:- . .

t..:..

Belge I: "Evkaf-ıHümayün Nezaretine Burusa'da ldin Seyyid Usul Dergahı meşihati münhal olduğundan uh

desine tevcihinin müsted'i Atina muhacirlerinden Şeyh Bedreddin Efendi'-· nin takdim eylediği müzekkere manzfır-ı valalan huyurulmak üzere leffen irsal kılınınış ve kendüsi şayan-ı atıfet ·görünmüş olmağla usfıl ve nizaınına tevfikan icabının icrası hususunahimmet huyurulması siyakında tezk~re."

BOA,A. MICT . .JCZD. 1273. C. 14/10. 02. 1857

Belge 2: "Evkaf-ı Hümaylin Nezaret-1 behiyyesine Burusa'da kain Seyyid Usul Dergahı meşihatinin mahlfıl olduğundan

meşihatinin Şeyh Ahmed Bedreddin Efendi uhdesine tevcihi haldeında tevarüd eden mazbata ve i'lam üzerine usulü vechle icabı tesviye olunmakda bulunmuş ise de bu babda ahar tarafından istida vulcu' bulmakda diğerine verilmesi muma-ileyhin mağduriyeti olacağından mailalli inhasının yürüdülmesi hususu muma-ileyh tarafından istida ve niyaz

5 BOA. Y. MTV., 306/172 1326. M. 26.


olunmuş ve kendüsi dahi şayan-ı atıfet görünmüş olmağla usul vechle icabı mütevakkıf-ı himem-i behiyyeleridir

Bulefadan Sefik Be2: bendelerinivaz eder."

,../..y-ı,;,dii ,..,#JVJt ' . '

BOA.A. MICT. NZD. 1273. Ş. 26/21.04. 1857

Belge 3: "Burusa'da vlli' Seyyid Usul Dergih-ı şerifinin tevhid-hanesiyle Şeyh

Efendi'ye mahsus tahtani harab odanın ta'mir ve tecdidi masarifini mübeyyin terldm olunan keşf-i evvel defteridir:

Zikr olunan Tevhid-hane ebniyesi mürfır-ı zaman ile müşrif-i harab ta'rnir ve tecdide muhtaç bulunmuş olduğundan fesh ve tesviye olunarak dördü bir arabalık meşe ağacından taban ve sütun atik enkazından payende ve kuşaklamalı sürtme ağacından mahye ve malaaslı ve yedi ağacıyla mahlfıl baba ve göğüsleme ve mertekli atik tahta kaplu noksan tekmil olaral' kirernid pfışide sakaf etrafı ldtabe saçaklı tahta sürtmeden ild kat kerpiç tavanlık tabir olunan tahtadan vech · şişeli tavan karaca kaya tahtasından döşemeli müceddeden cam çarçube vardan (?) tekmil dağrama kapulu bölmeli derunu tuğladan dolma üzeri üç kat sıva ve elvan naluş ve Esrna-i


izam tahrirli ve yağlı boyalı ve sair müştemilat tekmil olarale cüz'i enkaz ile mahh11 müceddeden tevhid-hane ebniyesi inşası

Tulen Arzen 12 10 '

120 guruş

14400 1050 Mukaddema dahil-i keşf olub.-fu'miri masarfi minha 13350 '

Zikr olunan tahtani harab odanın etraf-ı erba'asında çürümüş sütun ve payendelerinin tecdidi derlinuna kerpiç ve karaca kaya tal1tasından döşeme müceddeden cam çarçube derlin birunu üç kat sıva ve yağlı elvan boyalı oda önü sundurma saçaklı oda-i mezkı1run tecdid misillü ta'mir ve iman

T ulen Arzen · ll 7,5

82,5 guruş

4125 Cem'an vekı1n

17475 Keşfine emr ü fem1an huyurulan mezkı1r Dergah-i şerifin ta'mir ve inşa

olunacale mahalleri ma'rifet-i çil.keranelerimizle bi'l-muayene keşf ve hesab olunarak masarif-i inşaiyesi cem'an onyedi bin dörtyüz yetmiş beş guruşa baliğ olmuş olmağla işbu keşf-i evvel defteri tanzim ve hakipa-yi hazret-i müşir-i efhamilerine takdim kılındı. Ol babda emr'ü fem1an hazret-i men lehü'l-emrindir, fi 27 Receb sene (12)75

bende bende Akif Yani Yorgi"

Belge 4: Mısırlı Yani Yorgi Kalfarun taahhüd senedi(kontrato)

· "Diğer bir kıt'a takdim olunan keşf-i evvel defteri mucibince Seyyid Usul Defgah-ı şerifinin tamir ve inşa olunacale mahallerinin keşf-i evvel masarifi

guruş

17475 475 ber mucib-i nizarn münakasasından (indirim) 17000 Yalnız on yedi bin guruşdur Zikr olunan dergah-ı şerifin tevhid-hane ebniyesi ma'rifet-i çil.keranem

le feth ve tesviye olunarale dördü bir arabalık meşe ağaçından taban ve

AL Tl PARMAK'TA SEYYiD USUL DERGAHI 245

sütun atik enkazından payend~ ve kuşaklamalı sürtme ağacından mahya ve malaaslı yedi ağacıyla mal1hıl baba ve göğüsleme ve mertekli üzeri atik tahta kaplu noksan telanil olarak ldremid puşide (örtülü) sakaf etrafı ldta-

. be saçal<lı tahta, sürtmeden ve ild kat kerpiç tavanlık ta'bir olunan tahtadan vech şişe ile tavan karacakaya tahtasından döşemeli müceddeden (yeniden) cam çarçube vardan (?) telanil dağrama kapulu bölmeli derunu tuğladan dalına üzeri üç kat sıva ve elvan nalaş ve Esrna-i izam tal1rirli ve yağlı boyalı ve sair müştemilat tekmil olarak cüz'i enkaz ile mahlul (dolu) yüz yirmi arşun bir nisbetde müceddeden tevhid-hane ebniyesi inşasiyle şeyh efendiye mahsus olan tahtani (tek katlı) harab odanın etraf-ı

erba'asında (dört taraf) çürümüş sütun ve payendelerinin tecdidiyle (yenilenme) derCınuna müceddeden kerpiç ve karaca kaba tahtasından döşeme ve müceddeden cam çarçube derlin birunu (içi, dışı) üç kat sıva ve yağlı boyası oda önü sundurma saçal<lı seksen ild buçuk arşun tertibinde odayı mezkurun tecdid misillü ve bila-kusur (kusursuz) ta'ınir ve inşaatına balada beyan olunduğu üzere ber mucib-i nizarn münakasası tenzil tam onyedi bin guruşa kendü hi.isn-i nzaın ile taahhüd olduğumu zarar ve ziyan namiyle habbe-i vahid matlüb etmiyeceğimi dil-i re'yim kat'-ı itibar olunmamak ve tekmiline kadar kendüye bir alcçe kalmamak şartıyla işbu

kontrata senedin1 terldm ve Meclis-ikebir-i eyalete takdim !alındı."

Belge 5: : "Burusa'da kain Seyyid Usul Derğah-ı şerifinin tevhid-hanesiyle pek

çok mahalleri gayet harab ve bu cihetle kendüsi düçar-ı ızdırab bulunduğundan bahs ile bunun icra-yı keşfiyle i'ınan hususu Dergah-ı mezkur postnişini Zehadetlü Muhibullah Efendi tarafından ba-müzel<lcere iltiı:nas olunmuş olduğundan Ebniye Komisyonu ma'rifetiyle Dergah-ı mezkur keşf etdirilerek mühtac-ı ta'mir (onarımı gerel<li) idüği (olduğu) ve leffen (el<li) arz ve takdim !alınan keşf defteri natık olduğu üzere ta'mirat-ı matilibenin tesviyesi onyedi bin dörtyüz yetmiş beş guruşla vücuda geleceği tebeyyün etmiş olduğunun üzerine nizam-ı mucibince münakasası lede'l-icra dörtyüz yetmiş beş guruş noksaniyle yalnız onyedi bin guruşa menanet ve resanet-i matlube (sağlamlık) ile yapılmak üzere Mısırlı Yani Kalfa taahhüd ederek ol-babda vemüş olduğu taahhüd senedinin hıfziyle ihraç etdirilen bir lat'a sureti leffen takdim !alınmış ve icra-yı icabı menut-ı re'y ve irade-i aliyye-i Nezaret-penahlleri olan mevaddan görünmüş olmağla ol-babda emr ü irade hazret-i men lehü'l-emrindir, fi 21 Şevval sene (12)75

Vali-i Eyalet-i Reis-i Meclis-i Hakimü'ş-şer' Müfti H üdavendigar Keb ir ve Defterdar es-Seyyid Hasan Faziletli Süleyman Izzetlü Ali Nihad Agah Tevfik Efendi (mühür) Efendi (mühür) (bulunamadı)


Aza Aza Bahaeddin (mühür)

Aza Mekremetlü Rasih Efendi (mühür)

Belge 6:

Aza Aza Aza İzzetlü Muhtar es-Seyyid (mühür) Bey Mehmed Tahir (na-mizaç olduğu) (mühür)

Müdir-i Um~r~ı Tahririye ' (mühür) .--- ·

Kalem-i Müdir-i Mal es-Seyyid Mehmed H alet .(mühür)"

"İşbu mazbata mealine nazaran Dergah-ı şerifinin tevhid-hanesiyle pek çok mahalleri harab olub ta'mirat-ı matlübenin tesviyesi onyedi bin dörtyüz yetmiş beş guruşla vücuda geleceği tebeyyün etmiş olduğunun üzerine nizami mucibince münakasası lede'l-icra dörtyüz yetmiş beş guruş nokşanıyle yalnız onyedi bin guruşla metanet ve resanet-i matlübe ile yapmale. üzere Mısırlı Yani Kalfa taahhüd ederek ol babda bundan alınan ta'ahhüd senedinin hıfzıyla ihraç etdirilen bir kıt'a sureti leffen takdim kılmarale icra-yı icabı htisusu beyandan ibaret bulunmuş ve kuyüda bi'lmüracaa tekye-i mezkfırun valcfı nezarete · mülhak evkafdan olu b meşihati eş-Şeyh Mustafa Muhibullah Efendi uhdesinde olub vakfının mahallinden bi'l-vürüd muhasebesi rü'yet olunduğuna dair kayd bulunmadığı Evkaf Mul1asebesi ve Varidat derkenarlarından ve Muhasebe-i mezbürede mukaddema vukfı' bulan hareket-i arzdan harab ve muhterik olub ebniye tertibatından olarale Maliye Hazine-i celilesi tarafından tesviye-i i'marları irade-i seniyye iktizasından olan kırk bab teleyenin ber mucib-i keşf masarif-i i'mariyyelerini beş yük onbir bin ikiyüz doksan dört buçuk guruş meyanında olarale teleye-i mezbfırenin masarifi ta'miriyyesi olarale sekizbin yedi guruş sarf olunmale üzere fi 15 L(Şevval) sene (12)73 tarihiyle vand olan ilm-ü haber mukayyedesinden anlaşılmış_ ve muamele-i icabiyyesi ilam olunmak Üzere Nezaret-i celile-i Ticarete lede'l-havale mevcud defter yolunda olduğu misillü gösterilen fiat dahi itidalde olub tesviyesi dahi mertebe-i ehemmiyetde bulunduğu anlaşıldığından tesviyesi hususu muvafık re'y-i ali buyurolur ise bi'l-mübaşere hitamında defter ... tanzim ve takdimi zımnında mahalline tahrirat-ı behiyye tastiri lazım geleceği nazır-ı

İnüşarün-ileyhin Hamında gösterilmiş olmağla bu suretde me'al-i mazbata ve defter-i keşf ve suret-i kontrata ve nazır-ı müşarün-ileyhin ilamına

nazaran Dergah-ı şerif-i mezkfırun ta'miri keşf ve münakasasz olunduğu vechle onyedi bin guruş masarife muhtaç olub valcfının hazine-i merkfı- . mede bir gune iradı olmayub bi-kudret evkafdan bulunduğuna binaen mukaddemki masarifi dahi ebniye tertibatından olarak Maliye Hazine-i


celilesi tarafından tesviye !alınmış olduğuna ve bu def'ııki ta'rniri hususunun dahi Hazine-i celile-i mezkure tarafından tesviye-i icabına balalmak üzere evrak-ı mezkfrre leffiyle canib-i Nezaret-penahilerine ba-tezkere Maliye Nezaret-i celilesi tarafından gönderilmesi babında fem1an hazret-i men lehü'l-emrindir, fi 18 Z(ilhkce) sene 1275 tezkere yazıla."

Belge 7: "Maliye N ezaret-i celilesine Devletlü efendim hazretleri Sunısa'da kain harab olan Seyyid Usul zaviyesının tevhid-hiine ve

mahall-i sairesinin keşf ve münakasa olunduğu vechle onyedi bin gunış masrafla tesviyesi hususuna dair bu kere mevrfrd mazbata ve keşf defteri üzerine Ruznamçe'den yazılan mukteza derkenarı manzfu-ı ali-i asafeneleri buyunılmak üzere leffen takdim ve isra kılınmış ve me'aline nazaran Imsus-ı mezkfrnın tesviye-i icabı Maliye Nezaret-i celilesine müteferrik bulunmuş olduğundan beyan~ı hale ibtidar kılınınağın ol-babda emr ü fem1an hazret-i men lehü'l-emrindir, fi 23 Zilhicce sene (1)275

Safveti İktizası Masarifat Muhasebesinden fi 2 7 Z( ilhicce) sene ( 12) 7 5."

Belge 8: ~ (....>• PA&.

<{~ "-"->'>-'• ~.!,0~~··..:._!.•,:..~($""ı:;!.o_,;.~_.u~~jı..~;.~"':";~.;-....-.• eı;~c)~l-':'".;"'~ .. -'; ~.....-:~,.,, c.S..,!,ı;..J. ~ • • ~ ... • • •• •• :i:~.. ' ~ ..ı~..a),.,~S\..:t~~al ... !_;.•\:{ ... ,.,~~~ ... ~~""\:-".)'(~'""~~f.'J~~l~~c.)/~t...,~ı.J6-!"'J

.:"'~'~..b'""'_;.,,.., ....... ,· . . . ,. . . . . .... t,.oo • :P~ı.:.J'_,p,_,.J:"",.,,..,ı..~ .. .J..:-.ov ..... _,_ı...-~,~.ll.o~.~>'.,.p...,....,_,f;~...t.:..,~'J:"'!P.\(::ıı .. ,......~\..ı..~...AJ i ~'!.~V....ı;i,~t~;_) . . . - . . . . .... 1 ... 1\

~ ~..,-':'~~_.~-.~~C..,...,,..,~cP .. u,i,ıo.-ı~~..;_~J.:.?J~.o.,;..":-~\il....,,.ı.t~ı.oJ,;.......ı.-4 .. H-:-'-'• ... ,&.,,Jl:.~ç; ~...J''Jy' ... ~-.ı~· . "\!j.ı... ... .- ~ t • .. •• • ı . ,

... • .. .. '4-'j~"' ~ -=-~ -·~..~;~ ~ ul!-~..ı\..6 ·-=-~-..1'.}-~.J,J\;..-,,;s~ ~Lio,r.''e.ı:,u4.J-:-'"

( ,1 , .

:ı) - 1- :V ., . ·:i. ,• •'ı' j ·-Ji -=r / :,ı. ' - ~ _:

',, .. -" ·. ' ~ ;1. ·1' , .; 'd / -"

,ı . ~. ~ i <1' 1.. f'i.i'l • '1 ,ı ;

,:!. ~ ·~ı ~ .:ı • .. fl JJ4: ../ .... "! -'"t . •• ..J , ~ 't ·11 . ,l .1. ıL ı ;,ı/ ~1

:} J: /·-v-l _J .-/ i/ .. i .;.> -~ ~.--1 ı' --,' . " , n '.:ı' .l -.•• ) .. ':ıl

:/ ,a . ..J.I. j . , .)' ·.i:.1.::.~ı-_ / 1 -"7· i

İrade-i seniyye "Atfrfetlü Efendim hazretleri


Burosa'da kain Seyyid Usul hazretlerinin Dergah-ı:·şerifinin tevhidhanesiyle sair bazı mahallerinin ta'mir ve inşası hususuna dair Hüdavendigar Meclis-i kebirinin varid olan mazbatası merbut olan evrak ile meşmül-ı nazar-ı ali buyurolmak içün arz ve takdim kılındı siyak-ı iş'ara nazaran dergah-ı mezbüron bazı mahalleri mutil.c-i ta'mir olub vakfının bir güne iradı olmadığından keşf ve münakasasının icrasiyle onyedi bin guruş masrafla vücuda geleceği anlaşılmış ve dergah-ı mezkür mukaddema vuku' bulan hareket-i arzdaharab ve mühterik ola-tak ebniye tertibatmdan inşalan irade-i seniyye iktizasından olan tekaya nieyanında bulunmuş olmasına ve post-nişini Muhibullah Efendi dahi fukaradan ve şaya.n-ı atıfet -i seniyye da'iyandan bulunmasına nazaran zikr olunan dergahın icab eden mahallerinin icra-yı ta'miri zımnında kendüsüne onbeş bin guruş atiyye-i seniyye ihsan buyurolması hakkında her ne vechle irade-i seniyye-i hazret-i millükane müteallik ve şeref-sudür buyu-rolur ise ana göre hareket olunacağı beyaniyle tezkere-i senaveri terkim kılındı efendim,

. Ma'n1z-ı ça.I(er-i kemineleridir ki,

fi 8 S(afer) sene 1276 M(alüm)

Reslde-i dest-i ibca.I olan işbu tezkere-i samiye-i asilfaneleri zikr olunan mazbata ve evral( manzür-ı şevket-mevffır-ı hazret-i Padişahl huyurulmuş ve ber mucib-i istizan mumaileyhe ol-mikdar atiyye-i seniyye ita olunması müteallik ve şeref-sudür buyurolan emr ve irade-i seniyye-i cenab-ı

mülükil.ne mulüeza-yı münifinden olarak marrü'z-zikr mazbata ve evral( yine savb-ı sami-i asafılerine iade kılınmış olmağla ol-babda emr ü ferman hazret-i veliyyü'l-emrindir, fi 9 S(afer) sene (12)76

7. 09. 1857 BOA, İD. Nr. 20178

Belge 9: Seyyid Usul Dergahının onarımı "Maliye Nezaret-i celilesine ve Hüdavendigar Valisi hazretlerine Burosa'da kil.in Şeyyid Usul hazretlerinin Dergah-ı şerifinin tevhid-

h:anesiyle sair bazı mahalleri mühtaç-ı ta'mir olduğundan lede'l-keşf onyedi bin guroş masrafla vücuda geleceği tebeyyün eylediğinden icra-yı ta'mir ve tem1imi Hüdavendigar Valisi Devletlü Paşa hazretleri tarafından bamazbata inha olunmuş ve suret-i iş'ara nazaran Dergah-ı mezl~ür mukaddeına vul(u'bulan hareket-i arzdaharab ve ınuhterik olaral( ebniye tertibatından inşalan irade-i seniyye iktizasından olan tekaya meyanında bulunması ve post-nişini Muhibullal1 Efendi fukaradan ve şiiyan-ı atıfet-i

seniyye-i da'iyandan olması veçhiyle_ zikr olunan Derga.Iun icab eden mahallerinin icra-yı ta'ıniri zıınnında onbeş bin guroş atiyye-i seniyye i'tası

hususuna bi'l-istizan irade-i ihsan-ade-i cenab-ı Padişahi müteallik ve şeref-


sudfı.r buyurulub keyfiyet Hüdavendigar Valisi Devletlü paşa hazrederine dahi bildirilmiş olmağla ber mantük-ı irade-i seniyye hazinece tesviye-i muktezasma hirnmet buyuruldukda,

Keyfiyet Ma.Iiye Nezaret-i celilesine hava.Ie kılınmış olmağla mantük-ı a.Iisi vechle dahi iktizasırun icrasına himem-i behiyy~leri dergar huyurul-mak siyalunda şukka." ·

BOAA. MICT. NZD. 1276. S. 26

Belge 10:

"Hüdavendigar vilayeti Mektubi Kalemi aded 237

......

Mabeyni hümayfı.n-ı cenab-ı mülfı.kane Başkitabet celilesine,

MAHREMANE (gizli) Devletlü Efendim hazretleri, Şehr-i Muharremli'l-hararnın yirminci pazar günü Burusa'da kain Sey

yid Usul dergah-ı şerifinde her tarafda olduğu misillü ber veeh-i de'b-i ka-


dirn rnersiye kıra'ati ve aşura it'arnı cerniyeti olmak rnünasebetiyle Burusa İstinaf Ceza Mahkemesi a'zasından Reisü'l-rneşayıh (Şeyhlerin Başkanı) Vahyi Efendi tarafından edilen du'ada veli ni'rnet-i bi-minnetimiz Padişahırnız kudsiyyet-iktinah Efendirniz hazretlerinin tevafür-i eyyarn-ı örnr ü afiyet ve te'ali-i rnecd ü rnuvaffakiyyet-i hüı:payfınlan cümle-i du'aiyyesinin kıra'atinde şayan-ı dikkat ve ehernrri.iyYet bir yanlışlık vuku'a getirildiği istihbar edilmesi üzerine derhal şifre telgrafnarne ile arz-i keyfiyet olunduğu gibi rnurna-ileyh (adı geçen) Vahyi 'Ç.fendi hernan taraf-ı kernteranernden isticvab edilerek ve o gün tekyede bujunrnuş olan kesandan (kişiler) ileri gelenlerin ve sair icab edenlerin dahi rna'al-kasern (yeminle) bizzat isticvabları icra edilerek zabt edilen ifadatı rnuhtevi evrak-ı tahkik.iyye (soruşturma belgeleri) ziri fezlekeli olduğu halde bu kere leffen (ekli) arz ve takdim kılınrnışdır. Tahldldt-ı rnezkfıre neticesinden anlaşıldığı üzere Vahyi Efendi'nin böyle kalabalık.lı rnecalis ve rnehafilde kendisine hicibtari olarak rnuntazarn ve kusursuz du'a edemez ve Reisü'l-rneşayih olması hasebiyle ihtirarnen (saygı olarak) sair şeyhler tarafından kendisine teldif olunan du'ayı başka rnünasibe havaleeder iken bu defa Seyyid Usul Dergahındald Mersiye meclisinde Dergah-ı rnezkfır şeyhinin teldifini bi'l-kabul (kabul ederek) ifasına rnübaşeret eylediği du'ayı yukandan aşağıya kadar tutlcun ve gayr-i rnuntazarn ve sehivli olarak irad edüb veli-ni'rnetimiz Padişahırnız Efendirniz hazretlerinin tezayüd-i eyyarn-ı örnr ü afiyet ve ikbal ve temadi-i şan ve şevket ve iclal-i zıllullahileri du'asına geldikde burada dahi şaşırarak "ruhuna" ta'birini isti'rnal eylediği ve keyfiyetin bundan başka rnalüyeti haiz olmadığı tezahür etmiş ve bu yanlışlık hüzzarca (hazır bulunanlar) da bir eser-i sehv (yanlış) suretinde telaldd edilmiştir. Kendi halini kendisi de bilirken yevrn-i rnezkfırda (o günde) tilavet-i du'a (dua okuma) içün vuku' bulan teldifi kabul etmesi ahrnakça bir hata olub artık Mahkeme-i İstinaf azalığında bulunmasına da rnahal görülerniyerek yerine diğerinin ta'yini zırnrnında rnu'arnele-i lazirne icra olunmuşdur ahval-i rna'ruzaya nazaran başkaca her ne vechle ernr ü fem1an buyurolur ise muktezası ifa olunacağının arz ve beyanına mübaşeret kılınrnağla ol-babda emr ü fem1an hazret-i men lehü'l-ernrindir

Hüdavendigar Vilayeti Valisi bende Mehed Tevfik

/sene fi 26 Muharrem (1 )326 ve fi ı6 Şubat sene (1)323

"Burusa'da lcain Münzevi Hacı Abdullah Efendi Dergah-ı şerifinin post-nişini ve Mahkeme-i İstinaf a'zasından Şeyh Vahyi Efendi'nin görülen lüzum üzerine ber veeh-i zir za~t edilen ifadesidir ı I Şubat (ı )323.

Altıparmak cihetinde lcain Seyyid Usul Dergahında dünlcü gün tabh edilen aşura cern'iyetinde med'fıwin-i hazirfın (davetliler) huzurunda du'a


lma'at etmişsiniz ve bu du'ada (Türkçe olarak) (Şevket-meab Efendirniz h~eratırun ruhlarına) ve (ruh-ı pür-fütanlarına) demişsiniz bu cihteleri izah ediniz.

Dünkü gün o ceın'iyyetde hazır olduk. Şeyhi tarafından du'a teldif olundu. Zaten o gün biraz rahatsız olmağla beraber du'aya başladığım esnada selete hasıl olmasından dolayı hicabtari olarak ekser du'anın bazı cihetlerinde durgunluk ve tekrarlar vald' olduğundan hicabım bir kat daha artarak du'ayı şaşırdım. Öteden beri du' ası ürenınize. ehem ve elzem ve vacibe-i zimınet (borç gereği) bilerek ve itildd ederek dergaluında her ihya gecesi du'amda Padişahımız ma'delet-penah hazretlerinin eyyam-ı öınr ve devletlerine ve nusret ve a'dasına galibiyetine dair du'a-i şahaneleri vird-i niyazıın olduğu gibi ol meclisde dahi du'aya Padişahıınız Efendimiz hazretlerinin öınr ü afiyetlerine ve livasının daima mansunyetine ve a'dasının mahkuriyetine ve kalb-i mülılldnelerini enva'-ı fütuhat ve ıneserrat ile mesruriyetine du'avatda bulunduğum yakmen ma'lumdur. Şayet şiddet-i hicabımdan dolayı kendimi bilmiyerek ve gönlümün asla arzu etmediği böyle bir kelam sadır olmuş ise lisandan ibaret olmağla beraber asla bu cihetin varid olmadığı gibi bir tarafdan da böyle bir ihtaratda bulunan olmadı. Daimi du'a-yı şal1aneleri vird-i niyazımdır. Cenab-ı.Hak Padişalumıza tükenınez ömürler ihsan buyursun. '

Vahyi

İfadenizi tasdik ve imza buyurunuz Komiser Sabit Murna-ileyh Şeyh Vahyi Efendi'nin tekrar zabt edilen ifadesidir.

ll Şubat (I )323 Dünkü ceın'iyetde zevat-ı ına'rufeden (tanınnuş ldşiler) ldmleri bili-

yorsunuz söyleyiniz.

Emniyye Dergah-ı şerifi şeyhi Şeyh Agah, Mevlevi Şeyhi

Şemseddin, Mevaliden Hasan Sabit, Karaiddi Şeyhi Rıza, Nasreddin Şeyhi Abdüssaıned, Özbeldyye Şeyhi Hafız Şeyh Cemil Efendiler vardı.

Orada toplamlmasının sebebi ne idi?

Öteden beri sünnet-i mesnune olmak üzere Hazret -i Nuh aleyhisselaının yevm-i necat larına (kurtuluş günü) müsadif (rastlayan) ve eyyaın-ı aşura diınelde ma'ruf (tanınnuş) mu; harremde bazı dergahlarda Hazret-i Hüseyin radıyalluhu-anh


hazretlerinin ruh~ı şeriflerine teberrüken Mersiye lura'ati ceıniyeti olmak münasebetiyle Da'ileri dahi da 'vet olundum.

O dergahda her sene böyle ceın'iyyet olur mu idi?

Bu dergahda olduğu gibi sair tekayacia (tekkeler) dahi her sene icra olunur -

Mezkfu cem'iyyet icra olunan ayin, ad;a:t, ezkar ve saireden ne gibi şey-ler icra olundu? .,-- ·

Öteden beri cari olduğu vechle:.ba'de eda-yı salat o dergahın mensfıb olduğu tarikatin ayininden olan evrad-ı şerif ve zikr-i cemile ifa olunmakcia ve bu esnada menlube-i celile-i Hazret-i Hüseyin şehid-i deşt-i Kerbela tilavet (okuma) ve akabinde usul-i ma'lüme üzerine du'a ve bu vesile ile du'a-i şahane-i vacibü'l-edalan yad ve tizkar edi!İnektedir.

Mezkür dergal1da du'ayı her sene siz mi okursunuz?

Hayır. Şeyhlerin reisi olduğum vechle evvela fakire teklif olur ise de öteden beri ma'lüm olan hicabım münasebetiyle meşayihden bazı münasibine teklif ve havale ile ifa-yı fariza-i du'a olunmakcia idi. Fakat evvelce beyan etdiğim vechle mizaçsızlığım mülabesesiyle orada bir ınünasibini germedim. Bu vechle tarafımdan du'aya bed' ve mübaşeret ve öteden beri muvazıtı olduğu şevketlü sevgili Padişahımız hazretlerinin tul-i ömr ile muammer olmasını ve daima a'dasının mahküriyetini ve kalb-i mülükanesini envar-ı fütuhat ile mesnl.riyetini du'a da bulunduğum yakinen ma'lümdur.

Bu du'ayı okmnak içün size teklif eden kimdir?

Mezkür dergahın şeyhi Abdi Efendi teklif etdi, Zaten aslı böyledir.

Siz ha.ngi tarikate ve Seyyid Usul Dergahı hangi tarikata mensubdur

Da'ileıi Nakşibendiye ve onlar tarik-i Kadiriyenin Eşrefi kodudur.

O du'ayı mütealdb vaktinden evvel hazırundan ldmse kalkub gitti mi?

Dubadan sonra ke'l-mu'tad (İsm-i Hüve) ile deverana bed' olunub cümle tarafından ild halka olarakdan deverana bed' ve mübaşeret ve hiç ldmse tarafından giden olmayub aneale deveran esnada Şeyh Cemi! Efendi bırakub gitmişdir.

İşbu ifadenizi tekrar kıraat olundu. Muvafık ise tasdik ve imza ediniz

Muvafık dır. Tasdik ve imza ederim. (imza) Vahyi


Çanakkale Reji Müdiriyetinden müteka'id ve Burusa'da Nalbandoğlu Mahallesinde mukim Mehmed Naili Efendi'nin ber veeh-i zir zabt edilen ifadesidir ll Şubat sene (1)523

Seyyid Usul Dergahında dün bir cemi'yyet olmuş. Siz de orada bulunmuşsunuz. Ne münasebetle bulundunuz?

Aşura olmak hasebiyle şeyhin da'veti üzerine bulundum.

Şeyhi evvelden bilir misiniz? ve ne münasebetle bilirsiniz?

Bendeniz evvelce burada Rüsumat'da idim. Mumaileyh Abdi Efendi'nin pederi orada dellal idi O münasebetle kendüsiyle mu'arefemiz vardır.

Başka senelerde de bu ve emsali tekyelerde icra edilen cem'iyyetlerde bulundunuz mu?

Geçen sene Özbekiyye'de bulundum. Mevlevi Dergahında dahi bulundum.

Başka senelerde icra edilen usul ihvan ben gayr-i olaral( dünkü gün mezkılr tekyede bir başkalık gördünüz mü?

Hayır göm1edim.

Dünkü gün mezkılr dergahda usulden . ayinden ve anın haricinde ne olursa söyleyiniz.

Mezkılr cem'iyyetde dünkü gün Mersiye kır~'at olundu. Aşr-ı şerif okundu mütealdben Reisü'l-meşayih Vahyi Efendi du'aya başladı. Dura-yı Padişahiye gelince: (Du'ası üz.erimize vacib olan Padişahımız, Padişah-ı alem-periili Efendimizin ruhuna) der demez yanında buiunan zevat (selameti, selameti) dediler. Şeyh-i mumaileyh de selameti içün dedi ve du'ayı bitirdi.

O valdt siz bundan ne anladınız?

Şeyh Efendinin şaşırdığı alametini anladım. Zaten du'aya başladığıınızda pek düzgün ve muntazam du'a edemiyordu. Hatta kalben dedim ld "A Val1yi Efendi, Mecelleyi o kadar ezberliyeceğine hususiyle de Reisü'l-meşayih bulunuyorsun. Güzel du'a ez berieye idin."

Şeyh V ah yi Efendi'nin başka valdt du'a etdiğini duydunuz mu?

Duymadım.

Seçen sene de mezkılr dergahda mumaileyh V al1yi Efendi mi okudu?

Öyle hatırıma geliyor ld, Mısri Şeyhi Efendi okumuş idi.

Şeyh Vahyi Efendi'nin tabiatını bilir misiniz?

Hayır, görüşdüğüm değildir.


Du'ada vaki' olan şu yanlışlıkdan dolayı orada kıyl ü kal( dedikodu) oldu mu? Bu mes'ele üzerine mübal1ase cereyan etdi mi?

Semağhaneden çıkdıkdan sonra lakırdısı geçdi Fal<at semağhanede iken öyle bir şey olmadı.

Sem~ğhaneden çıkdıkdan nerede ne·y0lda.lakırdılar cereyan etdi?

Semağhaneden çıkub aşura yeı;ı:ıek içün odalara girdile Kimi Vahyi Efendi bildiğimiz gibi ~lim, fadıl değilmiş dediler. Güzelce bir du'a yapamadı. Yüzünt gözüne bulaşdırdı. Kimi de özümüze lalmdı söylediler. Ve'l-hasıl oradald halk beyninde tekevvün eden mübahase vaki olan sehve (yanlış) mebni idi. Başka dürlü film~ zahib olan olmadı.

Şeyh-i muma-ileyhin du'ayı esna-yı kıra'atinde selan1eti, selameti diye söyleyenler kimlerdi? ·

Mersiye kıra'at olununca biraz müte'essir olduğumdan dalgın dalgın bulunuyordum. Barieden selameti, selameti lalmdısını

. işitdiğimde biraz nazar-ı dikl<atimi celb etdi. Fal<at kimin söy- . lediğini muhald<al( bilemem. Yanımda Şeyh Agah ve Cemil Efendiler bulunuyordu. Yalun olduklan içün ihtimal ki onlar söylemişlerdir.

Oradan çıkdıkdan sonra bu mes'eleye dair size bir söz söyleyen veya havadis soran izahat isteyen oldu mu?

Tekyeden çıkdım. Araba ile Cami'-i Kebir civanna geldim. Orada bir kahveye girüb bir kalwe içdim. Oradan bize haneme geldim. Dışanda böyle bir söz soran veya izahat isteyen olmadı.

Bunlann doğru olduğuna yemin eder misiniz?

Ederim.

İfadenizi okuduk. Muvafık ise imza ediniz.

Muvafıkdır. Tasdil( ve imza ederim. Naili (imza)

Surusa'da Redif Taburu Kolağası Rif'at Efendi'nin ifadesidir. ll Şubat sene 1323 Dün Seyyid Usul Dergahı'nda bir cem'iyyet olmuş siz de orada bulun-

muşsunuz. Ne münasebetle bulundurıuz?

Evvelki cum'a günü Sa'di Dergahı'nda bulunuyordum. Seyyid Usul Dergahı'nda Mersiye okunacak buyurun diye kendi şeyhi Abdi Efendi söyledi. Ben dünkü gün mezkur dergaha gitdim.

Şeyhi evvelden bilir miydiniz. ve ne münasebetle tanırdınız.

AL TIPARMAK'TA SEYYiD USUL DERGAHI 255

Şeyh Abdi Efendi ara sıra Sa'di Derğahı'na gelirdi. Cum'a günleri bendeniz de oraya giderdim. Orada kendisini görürdüm. Münasebetimiz bundan ibaretdir.

Başka senelerde bu ve emsali tekyelerde icra edilen cem'iyyetler de bulunur mu idiniz?

di?

Bazen Mevlevihane'de bulunurum.

Dünkü gün Seyyid Usul Dergahı'nda ne gördüyseniz söyleyiniz.

Namazı kıldık. Mersiye okumağa başladılar. Mersiye bitdi. İsm-i eelale çekdiler. Ondan sonra bir yeşil sarıldı ismini bilmediğim bir efendi du'a ediyordu. Peygamber irniz hazretlerinin ruhuna, Abdülkadir Geylani ruhuna (Padişahırnız Efendimiz hazretlerinin ruh-ı şeriflerine) dedi. Orada hemarn durdu. Orada bana da bir şaşkınlık geldi. Herkes balanınağa başladı. Sonra du'ayı düzeltti. Bendenize o esnada bir lerze geldi. Faleat du'ayı ne yolda düzelttiğini anlayamadım. Sonra devrana kalkdılar. Bendeniz hernan bir saniye duramadım. Dışan çıkdım.

Bundan siz ne anladınız?

Padişahınuz Efendirniz hazretlerinin örnr-i şahanelerini Cenab-ı Hale müzdad(uzun) buyursun. Sıhhat- i mülılkaneleri elhamdülillah ber-kemal bulunduğu halde bu adamın böyle demesi neden ileri geldiğini anlamayarale şaşırdım. Faleat iftira da edemem. Bunu bir sıl-i malcsatla (kö'tü amaçla) söyledi diyemem. Belki yanılmışdır. Onu da bilemem.

Du'ayı okuyan zat du'anın başlangıcında dürüstçe okuyabiliyor mu i-

Başlangıçta eyi okuyordu. Sonradan şaşırdı.

Du'ada vaki' olan 'şu kusurdan dolayı orada bazı lalardı cereyan etdi "? mı.

O valcit ben çıkdığım içün sonra ne gibi kelimat deveran etdiğini bilemem Sair bazı zevat dahi çıkmışlar idi.

Tekyeden çıkdıkdan sonra size lalmdı söyleyen oldu mu?

Çıkdıkdan sonra kimse buna dair bana bir şey söylemedi. Ben de kimseye söylemedim. Bugün de kimse bir şey söylemedi. Yalnız Kaymalcam Ali Cevad Beğ'e söyledim. Bir de dün saat onbirde evvelce orada bulunanlardan Şeyh Cernil Efendi'ye tesadüf etdim. Dünkü iş nasıl şey idi. Du'ayı bu adam getiremedi. Bari siz ala idiniz dedim. Ne yapayım ben de şaşırdım kaçdım dedi.

Bu söylediiderinin doğru olduğuna yernin eder misiniz?


Yemin ederim (yemin etmişdir).

ifadeniz kıra'at olundu. Muvafık ise tasdik ediniz.

Muvafıkdır. Tasdik ve imza ederim. Kolağası Rif'at (imza)

Surusa'da ldin Mevlevi Dergah-ı şerifi,..:p~st-nişini Şemseddin Efendi'nin ifadesidir ll Şubat sene 1321

Dünkü pazar günü Seyyid Usul Dergahı'nda bulundunuz mu?

Evet bulundum.

Orada cereyan-ı ahvaJ.de nazar-ı dikkatinizi celb eder bir cihet var mı idi? .

Nazar-1 dikkatimi celb eder bir cihet yok idi

Du'ayı kim etdi?

Şeyh Vahyi Efendi etdi.

Şeyh Vahy'i Efendi du'ada bir kusur etmiş diyorlar. Buna dair bir ma'lfımatınız var mı?

Sizce de ma'lfım olduğu vechle benim kulağım Iayıkıyla

işitmez. Vahyi Efendi de mahcfıb bir adam olduğundan du'ayı yavaşça eder. Anın içün du'asının bir kelimesini bile işitmedim. Bir kusur etmiş olması kabildir. Çünkü mahcubiyetin den dolayı öteden beri muntazam bir du'a edemez. Hatta bunun içündir ki böyle yerlerde du'adan ihtiraz eder (çekinir), Fakat dünld gün Şeyh Abdi Efendi du'ayı kendüsine teklif etdi, Başka bir münasib adam da yok·idi. İhtimal ki onun içün kabul etmişdir. Kendüsinin hüsn-i hali ve sadakat ve salalu cümleye ma'lfımdur. Binaenaleyh du'ada kasden yolsuz bir şey söylemesi kat'a ihtimaJ. verilemez.

Du'a esnasında halkda bir şaşım1a ve ta'accüb alame·ti gördünüz mü?

Hiç· öyle bir şey his edemedim.

Bunun böyle olduğuna yemin eder misiniz?

Yemin ederim Vallahi,

ifadeniz kıra'at olundu. Muvafık ise tasdik ve imza ediniz.

Muvafıkdır. Tasdik ve imza ederim. Şemseddin (imza)


Burusa'da kain Eminiyye Dergah-ı şerifi Şeyhi Reşadetlü Agah Efendi 'nin ber veeh-i zir zabt edilen ifadesidir. ll Şubat sene 1323

Dünkü gün Seyyid Usul Dergahı'nda ne cereyan etdi ve orada edilen du'ada kusur vaki' olduğu haber verildiğinden bu nasıl oldu?

Reisü'l-meşayih Şeyh Vahyi Efendiye du'aya. teleyenin şeyhi olan Abdi Efendi teklif etdi. O da teklifi kabul etdiyse de du'ayı da hiç yapamadılar. Karma karışık suretde du'ayı okuınağa çalışdı. Getiremedi. Bu halde de pek ziyade sıkıldığından ileri gidemedi. Çünkü kalabalıkda du'a edecek kadar serbest değildir. Anın içün böyle cem'iyyetlerde de du'a etmez. Yalnız kendi dergahında eder. Kalabalıkda du'a etmekden sıkılır.

Bu du'adan sonra ne oldu?

Du'adan sonra zikr edildi. ve aş ura yen di. V ah yi Efendi'nin du'adal<.i kusurunu hiç bir val<.itde su-i mal(sada (kötü niyet) hami edemem (yüldeme).

Bu du'adan sonra bu mes'eleye dair mülcileme esnasında hiçbir lakırdı cereyan et di mi?

Teleyeden çıkdıkdan şimdiye kadar du'a mes'elesine dair bir söz işitmedim.

Bunu böyle olduğuna yenıineder misiniz?

Yemin ederim. Yanlışlık etdiğine ve fal<lı.t buiı.da kat'iyyen su-i maksad anlamadığımı vallalü

İfadenizi kıra'at olundu. Muvafık ise imza buyurunuz.

Muvafıkdır. imza ederim. İfadeın tashih vecihledir

Agah (imza) (J f / Burusa'da Veziri Mal1allesi'nde mul<.im (oturan) Şeyh Ramiz Efendi'

nin ifadesidir. ll Şubat sene 1323 (tal1lif olunmamışdır). Dünkü gün Seyyid Usul Dergahında cem'iyyetde bulunmuşsunuz. O

rada ne içün bulundunuz ve ne gibi hal cereyan etdi.

Mersiye okuma!( içün bendenizi da'vet etmişlerdi, Mersiye okudum. Du'a ve zikr edildi. Aşura yendi.

Du'ayı l<.im etdi?

Şeyh V al1yi Efendi etdi.

Bu du'ada bir kusur olduğuna dair bir şeyler söylediler. Doğrusunu söyle.


Bendeniz du'a eden şeyh efendiden uzakda olduğum içün orada öyle bir şey ve du'ada bir kusur işitmedim. Fakat bugün sokk.akda bir şey işitdim. Zaten bülend-avaz ile du'a etmedi.

Şeyh Vahyi Efendi'nin başka yerlerde du'a etdiği var mıdır?

Hayır başka yerlerde du'a etdiğini görmedim. Dergahında du'a ediyorsa bilmem. Kendisi beni sevmez Dergahına gitmem. Orada Şeyh Cemil Efendi vardı. Tekyeıiin şeyhi du'ayı ona teldif eder dedim. Cemil Efendi'ye etmidi_. Şeyh V ah yi Efendi'ye etdi. Bu da Reisü'l-meşayıh olduğu ·içün ri'ayet ve ta'zimen (saygı olarak) old_!I.

Şeyh Cemil Efendi ile Vahyi Efendi'nin arası iyi midir?

Bilmem efendim.

Bugün sokakdakimden ne gibi şey işitdiniz?

Bugün bendenizi polis efendi aramış. Hamamcı İsmail Efendi'ye uğradım. Oraya Şeyh Abdi Efendi de gelmiş idi. Dünkü gün du'ada bir kusur olduğunu Abdi Efendi kendisi söyledi.

Bunu böyle olduğuna, yemin eder misiniz?

Yenlin etmişdir (tahlif olunmuşdur)

ifadeniz okundu. Muvafık ise tasdik ve imza edin.

/ (11'1 \

C-)/V Muvafıkdır. Tasdik ederim.

Ramiz (imza)

Burusa'da lciin Sa'di Dergah-ı şerifi şeyhi Şeyhi Cernil Efendi'nin ifadesidir ı ı Şubat sene ı323

Dünkü gün Seyyid Usul Dergahında bulundunuz mu? ve oraya ne içün gidilmiş idi.

Cum'a günü şeyhi Abdi Efendi bizzat faldre geldi, Sizinle iftihar ederim dedi. Pazar günü Mersiyemiz vardır. Bulunmanızı arzu ederim diye da'vet etdi. Faldr de rahatsızdım. İnşaallall iyileşirsem gelirim dedim. Pazar günü bitişik komşumuz Şam Maliası Taib Efendi dergahda faldr otururken Kolağası Hacı Rif'at Efendi de dergahda idi. Taib Efendi arabayı getirdi, Ben de da'vetliyim. Beraber araba ile sizi götüreyim dedi. Peld dedim. Kolağası Hacı Rif'at Efendi ma'an üçümüz Seyyid Usul Dergahına gitdik. Şeyh Efendi bizi karşıladı. Yukan çıkardılar. Bir odaya girdile Hacı Agah Efendi vardı. Murad Beğ'in oğlu Ziya namında bir çocuk vardi. Bilmediğim iki ldşi daha vardı. Oturduk. Kahveyi içdik. Mevlevi şeyhi efendi de geldiler.


Muhatbetden sonra saat yedi buçuğa geldi. Tilib Efendi: "Ne duruyoruz. Vahyi Efendi Moralı Tekyesinde bir aşura daha varmış oradadır. şimdi gelir diye bekliyoruz" dediler. Biraz daha oturdulc Tekyede ezan okudular. Semağhaneye giderek namazları kıldık. Şeyh Abdi postuna oturdu. Evradı okudu. Tevhide başlandı. Tevhid bitereceğine (yalan) Vahyi Efendi semağhaneye girdi. Şeyh Efendi yerini rrı:uma-ileyhe verdi. Vahyi. Efendi'nin altında Agah Efendi onun altında Mevlevi Şeyhi onun yanında faldr benim yanımda Taib Efendi vardı. Diğer taraflan dolu idi. Kelime-i tevhid tekmil oldu. Ramiz Efendi Mersiye'yi okudu. Bir aşr-ı şerif okundu. Aşr-ı şerif tekmilinde Şeyh Abdi Efendi Vahyi Efendi'ye du'aya buyurun dedi. Du' ayı da o etdi.

Du'ada bir kusur oldu mu?

Oldu efendim.

Ne oldu?

Her nasılsa şaşırdı nu nasıl oldu. Orasını Alla):ı ile kendüsi bil ür.

Kusur ne şekilde oldu Y

Şevket-me'ab Efendimiz hazretlerinin du'asına gelince orada kusur etdi. Dilim vam1az ld söyleyeyim.

O kusur ne yoldadır?

Efendimiz içün (Allal1'a emanet) "Ruh-ı pür-fütühlanna" dedi. Tekrar durdu, Yine toplayamadı. Yine öyle söyledi. Heman du'amız bitınez. Bir parça deveranda bulundum. Heman çıkdım. Yağmur yağıyordu. Bir arabaya riliben (binerek) doğruca tekyeme geldim.

Bu yanlış ibareyi söylediği zaman yanlışlık etdiğini anlayub da tashih etmeğe çabaladığını his ettiniz mi?

Tabii kendisi bu kadar nankör değil ya Allah'dan korkar. Kendisini Cehenneme atmaz a. Öyle bilir ki sehv (yanlış) etmiŞdir diye hissimiz böyledir, Madem ki bilmiyor böyle makarnlarda ben reisim diye du'aya kallaşmasın.

Orada bulunan cema'atde bunun farkına vanlub da bir şaşırma,

ta'accüb alameti görüldü mü?

Herkes pnüne bakdı.

Herkes. bunun farlana vardı mı? Varmayan da oldu mu?


Olabilir ki Mevlevi Şeyhi Efendi gibi kulaklan ağırca işiden eşhas olur ve yahud dalgınlığı olur veya uzakda bulunur da işitemez.

Vahyi Efendi du'ayı yüksek sesle mi okuyordu, alçak sesle mi?

Orta halde idi.

Du'anın yukarı taraflarını ınuritazam ve_ fesahatle mi okudu? Gayr-i muntazam da sanki aşağılarında yanlışdı. Yoksa başdan aşağıya doğru yan-,. .. hş okudu. .

Yukarıdan aşağıya gayr-i muntazan~-idi. Becereınedi. Vahyi Efendi böyle cem'iyyetlerde öteden beri du'aya itibar etmiş mi

dir yani du' acılık eder mi idi?

Hiç vuku'ı yok. Fakir görmedim. Hatta kendi dergahında bile yapamaz derler

Teleyeden çıkdığınızdan şimdiye değin dışarıda bu mes'eleye dair baş-kası size, siz başkasına bir söz söylediniz mi?

Hayır. Bendeniz Seyyid Usul Tekyesinden dün çıkadım. Haldm Efendi'nin yanına geldim. Oradan kendi tekyeme gitdim. Şimdi Vali Beğefendi hazretleri tarafından emr-i alilerini aldım. Emanetçiye geldim. Gelirken Cam-i Kebir (Ulucami) önünde Seyyid Nasır şeyhini gördüm. O açdı. Şeyh, dünkü hal nedir dedi. Allal1 ömr-i şal1anesini müzdad (uzun) bizi de muhafaza huyurusun dedim. Emanetçiden doğı·u buraya geldim.

Bu ifadenizi maa'I-yemin (yeminle) mi söylüyorsunuz?

Hay hay V allah.

ifadeniz okundu. Muvafık ise imza et.

Muvafıkdır. imza ederim. Cemil (imza) ~

Burusa'da kain Seyyid Usul Dergruu Şeyhi Abdi Efendi'nin ifadesidir. ll Şubat sene 1323

Dünkü gün dergahııuzda Aşura ve Mersiye cem'iyyeti olmuş. Orada du'ayı !dm etdi. Du'ada bir kusur olduğunu haber verdiklerinden ne yolda kusur oldu. Bildiğiniz gibi Allah içün hikaye ediniz.

Du'ayı Reisü'l-meşayıh Şeyh Val1yi efendi etdi. Du'ada ild defa yanılmışdı. Birincisinde risalet-penah Efendimiz hazretlerinin ism-i şeriflerini telaffuz ve tahattur (hatırlama) edemedi, yanında bulunan Hacı Agah Efendi ihtar etdi. ilancisinde şevketlü kudretlü mehabetlü şevket-penah Efendimizin hazretlerinin sıhhat ve afiyetlerine du'a edeceği sırada sasırdı. Dur-


gunluk geldi. İki dakika kadar sükılt etdi. O sırada Hacı Agah Efendi yardım etdi. Sıhhat ve afiyet !hsan buyursun diye Hacı Agah Efendi söyledi.

Orada veli-ni'ınet-i bi-minnetimfz şevketlü Padişahımız Efendimiz hazretlerine du'a ederken ol-vechle (o şekilde) cümleyi bitiremiyerek yanın mı bırakdı, yoksa yanlış bir cümle mi söyledi?

Bu cihetin farkına varamadım. Yalnız orada şaşırdığını ild daldka kadar teveld<.ufundan (durma) ve Hacı Agah Efendi'nin de yardım etmesinden anladım. Çünkü o sırada ağlamal<.da idim. Geçen sene muharremde mal1dumum (oğlum) vefat etdiğinden onu tal1attur ederek (hatırlama) müteessir olmal<.da idi m.

Du'ayı yüksek sesle mi, yavaş sesle mi okuyordu?

Pek yavaş okuyordu.

Dergahınızda ve sair dergahlarda böyle cem'iyyetlerde V ah yi Efendi mi tarafından du'a etmek mu'tad mı idi?

Her zaman etmiyor, Bazen ediyor. Reisü'l-meşayih olduğu

içün kendisine teklif olunuyor.

Val1yi Efendi'nin yanlış ettiğini oradald cemaat kamilen anladılar mı?

Duysa duysa yaldnindaldler duymuşdur uzal<.taldlerin işitmiş olduğuna dair bir hissim yokdur.

Bu du'a ve zikr bitdikten sonra bu mes'ele hald<.ında dergahda bulu-nanlar tarafından ne gibi sözler söylendi?

Bazılan dediler Id bugün Val1yi Efendi'ye ne oldu acaba Id du'ada tutulduk gösterdi. Zira Vahyi Efendi böyle gayr-i muntazam du'a etmez idi. Hatta Peygamberimiz zi-şan hazretlerinin ism-i şeriflerini nasiyeyi bile telaffuz edemez oldu dediler.

Dışanda bu mes'ele üzerine ne gibi lalmdı işitdiniz ve siz ldmseye bir şey söylediniz mi?

Buna dair dışanda ldıuseden bir lalmdı işitmedim ve ldmseye bir şey söylemedim.

Bu ifadenizin doğru olduğuna dair yemin eder misiniz?

Ye nun ederim V allah i.

İfadenizi imza ediniz.

Muvafıkdır imza ederim Seyyid Usul Şeyhi ed-Da'i Abdi (imza)


Burusa'da lciin Karaldidi (Karakari gibi yazılnuş) Dergahı şeyhi Rıza Efendi'nin ifadesidir ll Şubat sene 1323

Dünkü gün Seyyid Usul Dergahı'nda Mersiye kıra'atinde bulundunuz mu?

Bulundum.

Şu du'ayı orada kim etdi?

Şeyh Vahyi Efendi etdi.

O du'ada yanlışlık olduğunu söyleyenler old(!. Kasıl olduysa soyleyiniz.

Şeyh Vahyi Efendi ibtida Euzü Besrneleyi okutarak doğrudan du'aya başladı. Şevket-me'ab Efendirniz hazretlerinin du'a-yi şahanelerine gelinceye kadar kekeliyerek ve duraral< ve bir kelime yerine başka kelime okuyaral< geldiler. Şevket-me'ab Efendimiz hazretlerinin du'asına gelince "Sebeb-i istirahat-i alem. Şevketlü Kudretlü Padişahırnız Efendirniz hazretlerinin ruh" dediler durdular. Bir daldka kadar valdt geçirdiler. ba'dehu (sonra) "Serir-i saltanatlarında daimveber-karar eyle" dediler. ve rnuahharen cümle ümmet-i Muharnrnedin sıhhat ve selarnet ihsaniyle hatn1 edüb Fatiha'yı çekdiler.

Teleye şeyhi efendi tarafından nu Şeyh Vahyi efendi'ye du'a teklifinde bulunuldu? İzahat veriniz.

Aşr-i şerif hitanunda Seyyid Usul şeyhi du'aya buyurun dediler. Şeyh Val1yi Efendi irntina etdiler (çeldnme). Eyi yapamam diye irntina etdiler. Şimdiye kadar cemm-i gafirde (toplu halde) kendileri du'a etmiş değildirler. Onun içün sıkıldıklanndan dolayı du'ayı edemem dediler. Şeyh Abdi Efendi defaatle ısrar etdi. Onun üzerine du'aya başladı.

Du'ayı yüksek sesle' mi alçak sesle mi okudu?

Evsat (orta) sesle okuyor.

Du'a ve zikr bitdikden sonra orada bulunanlar bu du'adan bahs ederek ne gi~i şeyler söylediler.

Oturduğumuz odada ziladen sonra bu du'a mes'elesi üzerine bir şey bir lalardı olmadı. Dışanda bazı ihvan (dostlar) beyninde (arasında) Vahyi Efendi az kaldı yanılıyordu dediler.

Bunlann böyle olduğuna yemin eder misiniz?

Yernin ederim, V allah.

İfadenizi dinlediniz. Muvafıl< ise tasdik eyleyiniz.

Muvafıkdır. imza ederim - / .' ŞeyhAli (imza). ~~


Burusa'da kain Seyyid Nasır Dergili-ı şerifi Şeyhi Abdüssamed Efendi'nin ber veeh-i zir zabt edilen ifadesidir ll Şubat sene 1323

Dünkü pazar günü Seyyid Usul Dergah'ındald Mersiye kıra'ati cem' iyyetinde bulunmuşsunuz. Du'ayı ldm etdi.

Böyle cem'iyyetlerde Reisü!l-meşayih olan zata du'a teklif etmek adetdir. Şeyh V ahyi Efendi dahi Reisü'l-meşayih olduğu içün ona teklif olunur. · Kendisi kabul etmez çünkü mahcfrbdur. Fakat bu kere havale etmedi. Kendüsi etdi.

Bu du'ada bir hata olduğu ihbar olunuyor. Buna dair malumatınız nedir?

Evet öyle bir hata oldu. Şevketlü Padişahımız Efendimiz hazretlerinin du'asına geldiği zaman şaşırarak (ruhuna) dedi onun üzerine biz yüzüne bal(dık, kendisini topladı. Saten du'ada birkaç kere şaşınr gibi oldu. Bir kelimeyi telaffuz edince bazen durub düşünmekde idi.

Du'anın başka yerlerinde de yanlış oldu mu?

Evet başka bir ild yerde yaıiildı. Molla meşayih-i izam sahibü'l-hayrat gibi kelimelerde şaşırdı.

Du'ayı yüksek sesle mi? yoksa yavaş sesle mi etdi?

Sesi yüksek çıkmıyor idi.

Oradald cema'atin kafesi (hepsi) bunu his etdiler mi? Yoksa anlamadılar mı?

Herkesin his etmiş olması lazım gelir.

Bunu yanlış okuduğundan siz ne ma'n~ verdiniz?

Bizim verdiğimiz ma'na şu ld, ·bu zatın böyle kalabalıl( mahallerde du'a etmeğe melekesi yokdur. Hatta bendeniz de böyle kalabalık yerlerde du'a edemem. Okurken şaşınrın1. üç beş ldşi yanında olursam o valdt du'ayi düzgünce ederim.

Du'adan sonra ne yapdınız?

Du'adan sonra zikre ve devrana başladık.

Ondan sonra ne yaptınız?

Ondan sonra da semahaneden çıkub aşurayı odalarda yedik sonra dağıldık ·

Odalarda aşura yerken tabii bu mes'ele üzerine lalmdı cereyan etmişdir. Neler söylendi.

Kimisi dedi ld bu şeyh efendi neye şaşırdı diye birbirlerine söyleştiler.


Oradan çıkdıkdan sonra buna dair lakırdı işittiniz mi veyahud siz kim-seye bir şey söylediniz mi?

Bugün Üçkuzular (metinde Üçkozlar değil) Şeyhi Hacı Abdurrahman Efendi'ye söyledim. Allah encamını hayr etsün dedi. Bir de Şeyh Cemil E{ef).di'ye rast· geldim. Bu adam ne yaptı diye elimi tutdu. Şimdi beni V ali Paşa hazretleri çağırtdı. Oraya gidiyorum dedi. '

Siz Vahyi Efendi'yi nasıl bilirsiniz? .---·

İyi bilirim. Halis ve sadık adamdır. Yirmi seneden beİ"i buradayım. Böyle bilirim.

Bunun böyle olduğuna yemin de edersiniz değil mi?

Evet yemin ederim, V allah

İfadenizi dinlediniz. Muvafık ise tasdil<. ediniz.

Abdüssamed (mühür) • · Muvafıkdır tasdik ederim. e·. ·

-~.;:;ıt

Surusa'da lclin Özbeldyye Dergili-ı şerifi Şeyhi Mehmed Emin Efendi'nin ifadesidir ll Şubat 1323

Dünkü · pazar günü Seyyid Usul Dergahında Me~siye kıra'ati

cemiyyetinde siz de bulunmuşsunuz. Orada du'ayıldm etdi?

Şeyh V ahyi Efendi etdi.

Bu du'ada bir hata olduğunu haber veriyorlar. Nasıl olduğunu söyle.

Efendim sürç-i lisan oldu.

Ne yolda sürç-i lisan oldu.

Cenab-ı Hal<., Padişahımız Efendimiz hazretlerinin "tükenmez ömr versün diyeceği yerde "ruh" tat irini kullandı.

Bunu söylediği zaman kendinde bir şaşırma alanıeti var mı idi?

Böyle kalabalıkcia du'a etdiği yok idi. Utandığın dan şaşırdı. Sonra kendi kendisine tashih etdi.

Du'ayı yüksek sesle mi ediyordu, yoksa yavaş sesle mi ediyordu?

Yavaş sesle idi.

Du'anın başka kısmında da hatası oldu mu?

Evet du'anın başka kısımlannda da kekeledi, durdu, düşündü.

Bu zatı siz nasıl birisiniz-

Alim ve eyi bir adam bilirif:.

Bu du'adan sonra ne oldu?


Du'adan sonra zikr olundu. Ondan sonra odalarına gidilib aşura yendi. Sonra dağıldık.

Du'adan sonra odalarda tabii bu rnes'ele üzerine lakırdılar geçrnişdir. Neler söylendi.

Bir şey söylenrnedi.

Bu yarılışlık rnes'elesine siz ne rna'na verdiniz?

Şaşırdı dedik. Başka rna'na veremedik.

Teleyeden çıkdıkdan sonra dün ve bugün size bu rnes'ele içün bir şey söyleyen ve soran oldu mu?

Ben kimseye bir şey söylemedim. ve kimse de bir şey sorrnadı.

Bunu böyle olduğuna yemin eder misin.

Evet ederim V allah.

ifadeniz aleundu doğru ise tasdik et.

Evet rnuvafıkdır. Tasdik ederim. Mehrned Emin (imza)

Burusa'da lciin Seyyid Usul Dergal1ında sene-i haliye muharreminin yim1inci günü ber veeh-i tefasil mersiye ve aşura resmi Wl. edildiği sırada rned'Cıvvin huzurunda vilayet İstinaf Ceza Mahkemesi azasından Reisü'lmeşayih V ah yi Efendi tarafından Türkçe olaral<. edilen du'ada "Şevketrneab Efendirniz hazretlerinin ruh-u pür-fütCıhlarına" denilmiş olduğu ihbar edilmesi üzerine hernan efendi-yi muma-ileyh getirilub biz-zat isticvab edildiği gibi mu'teberandan yevm-i mezkCırda dergal1-1 mezbCırda bulunanlar ve sair icab edenler kezalik celb ve maa'l-kasem isticvab edildi.

Vahyi Efendi bu gibi meclislerde du'a etmesi hald<.ında teldif vul<.u' buldukça öteden beri ma'lCım olan hicabı hasebiyle du'ayı bir münasibine havale ederken bu defa başka münasibini görememesiyle du'aya başlanuş ise de o gün biraz rahatsız ve sükne ve hicab-tari olmasından dolayı du'arun bazı cihetlerinde durgurılul<. ve tekrar val<.i olmuş ve bundan hicabı artaral<. du'ayı şaşımuş ise de kemal~i hicabından bir hata val<.i olmuş ise sehv-i lisanından münta'is olacağını dadiyle bir hata vuku'ını tahattur edemernekde olduğunu ve Şevket-simat Efendirniz hazretlerinin temadi-i ömr ü afiyet-i Şal1anelerine ve livasının mansCıriyet ve a'dasının mallkCıriyetine ve kalb-i mülCıkanelerinin en va' -ı meserretle mesruriyetine hemişe du'a etmekde olduğu gibi o meclisde dahi bu yolda du'ada bulunduğunu yal<.inen malumu olduğunu der-meyan eyledi.

Diğer isticvab olunanlardan Reji Müdiriyetinden müteka'id Mehrned Naili EfendiMersiye-i hazret-i Hüseyin radıyallahu arıl1 ve aşr-ı şerif kıra' et ve ayin icra olundukdan sonra murna-ileyh Val1yi Efendi du'aya mübaşeret


etrrıİş ise de du'anın bir fıkrasında du'ası üzerimize vacib olan Padişahınuz Padişah-ı alem-penah Efendimiz hazretlerinin "ruh" der demez kendisine yakın bulunanlar "selameti selameti du'a" diye ihtar etmeleriyle "selameti içün deyüb" du'aya hitam verdiğini ve muma-ileyhin güzel bir du'a yapamayacağını daha du'aya başladığı sırada anlaınasıyla kendisi kalben "A Val1yi Efendi Mecelleyi ezberleyeceğine hustisiyle de Reisü'l-meşayıh bulunuyorsun güzel du'a ezberieye idin" dediğirıi,.ve sema-haneden çıkdıkdan sonra V ah yi efendi zannımız gibi alim-i fazıl.--değilmiş du' ayı yapamadı gibi hazırlin beyninde lakırdılar tekewün etdiğini s<ryledi.

Kolağası Rif'at Efendi Vahyi Efendi Peygamberimiz Efendimiz hazretlerinin ruhuna Abdülkadir Geylani ruhuna Padişahıııuz Efendimiz hasretlerinin ruh-ı şeriflerine demiş ise de herkes balcınmağa başlayınca du'ayı düzeltıneğe çalışmış olduğunu ve bunların kasd veya sehveden mi münba'is idüği meçhul bulunduğunu o sırada kendisiyle diğer bazılannın çılcıb gitmiş olduğundan bunun içün ne gibi söz deveran etdiğini bilemeyeceğini ifade eyledi.

Mevlevi Dergahı Şeyhi Şemseddin Efendi Vahyi Efendi du'ayı yavaş sesle yapııuş ve ma'h1m olduğu üzere kendisi de sağır olduğundan neferat-ı du'adan bir kelimesini bile işidememiş ise de hüsn-i hal ve salalı ve sadaleada muttasıf olmağla beraber mahcub bir zat olduğundan öteden berü muntazam bir du'a edemez ve bunun içün lcalabalıkda du'a lcı

ra'atinden muhteriz bulunur idüğini beyan eyledi. Emirıiyye Dergahı Şeyhi Agah Efendi Seyyid Usul Dergahı Şeyhi Abdi

Efendi tarafından vuku' bulan teklif üzerine Vahyi Efendi du'aya mübaşeret etmiş ise de kalabalıkdan sılcıldığından du'ayı lcarma karışık yapııuş ve muma-ileyhin böyle lcalabalıkda du'a etmekden sılcıldığı mazlum olmağla bu babdalci su-i malesada hami edilemiyeceğini ifade eyledi.

Şeyh RamizEfendi sema'hanede oturduğu ınahal Vahyi Efendi'nin bulunduğu mevlci'e uzal,ça ve du'ayı da yüksek sesle yapmamış olduğundan bir şey işidemeyip yalnız du'ada. bir kusur vuku'ını muma-ileyh Abdi Efendi tarafından kendisine sonra söylediğini ve Vahyi Efendi'nin başka yerde du'a etdiğini göm1ediğini beyan eyledi.

Sa' di Dergahı Şeyh i Ceınil Efendi V ah yi Efendi orta bir sesle ifasına mübaşeret eylediği du'ada Şevket-meab Efendimiz hazrederine du'a edeceği sıraya gelince "ruh-ı pür fütuhlanna" demiş ve du'ayı tekrar eylediği halde toplayamıyarak yine söylemiş ve lalcırdısı içün kendisine lcimse bir şey söyleıneyip herkes önüne balcınış olduğunu ma' haza du'ayı ta bidayetinden nillayetine kadar gayr-i ınuntazaın yapub hasılı becerernediğini madernlci layılcıyla du'a edenliyecek Reisü'l-meşayıh diye ortaya çıkub du'a etmemesi lazım geleceğini söyledi.

Seyyid Usul Dergahı Şeyhi Abdi Efendi Val1yi Efendi'nin yavaş sesle okuduğu du'a esnasında ilci yerde yarılışlık edüb şöyle lci ewela Risalet-


penah Efendimiz hazretlerinin ism-i şeriflerini tahattın ve telaffuz edememiş ve saniyen Padişahımız Efendimiz hazretlerinin temadi-i ömr ve şevketine ve afiyet-i şahanelerine du'a edeceği sırada dahi şaşınp iki dakika kadar sükut etmesiyle hazırundan Hacı Agah Efendi sıhhat ve afiyet ihsan buyursun diye ihtarda bulunmuş olduğunu ve şu kadar ki Veli ni'met-1 biminnetimiz şevketlü Padişahımız Efendimiz hazretlerine du'a ederken cümleyi bitiremiyerek yanm mı bırakdı yoksa yanlış bir cümle mi söyledi burasının farkına varamaclığını ve bunun sebebi de geçen sene vefat eden mahdumu o sırada tahatturuna gelerek ağlamakda olması keyfiyeti idüğini ve hita.m-ı ayinden sonra hazırundan bazılan Vahyi Efendi'ye acaba ne oldu du'ada tutuldu!( gösterdi hatta Peygamberizi-şan Efendimiz hazretlerinin ism-i şeriflerini bile telaffuz edemez oldu diye söyleşdilderini der-meyan eyledi · ·

Karaicidi Dergahı Şeyhi Ali Rıza Efendi Abdi Efendi'nin teklifi üzerine V ahyi Efendi kalabalıkda sıkıldığı cihetle du' ayı eyi yapanuyacağını söylemiş ve imtina göstermiş ise de Abdi Efendi'nin defa'atle vulm' bulan ısranna mul(avemet edemeyerek başladığı du'ada "ruhuna" deyib tevaldmf etdil(den bir daldka sonra serir-i Saltanatlannda daim ve ber-karar eyle dedil(den ve ümmet-i Muhammediyeye du'a etdikden sonra Fatiha ile du'aya hatm verdiğini ve muma-ileyh fıkarat-ı du'aiyenin cümlesinde yanılub kekeleyerek bir kelime yerine başka kelime kullanaral( devam etmiş ve hatta başlarken istiaze ile besmele-i şerifeyi bile unutmuş olduğunu ve hita.m-ı ayinden sonra Vahyi Efendi az kaldı yanılıyordıl diye bazı hazınn meyanında söz cereyan eylemiş olduğunu serd ve ifade eyledi

SeyYid Nasır Dergahı Şeyhi Abdüssamed Efendi Vahyl Efendi'nin Reisü'l-meşayıh olmasına ta'zimen kendisine böyle cem'iyyetlerde du'a teldif olunagelmekde ise de du'ayı sair valdtler başkasına havale ederken bu defa bizzat yapmış ve fal(at bazı yerlerinde şaşımuş ve hatta "ruhuna" tabirine gelince yüzüne balulmasıyla kendisini toplanuş olduğunu ve bunun kalabalıkda du'a etmek hususundald melekesizliğine hami edildiğini söyledi

Özbeldyye Dergah-ı Şeyhi Mehmed Emin Efendi Val1yl Efendi yavaş sesle yapdığı du'ada utandığından şaşırrruş ve "ruhuna" tabirini kullanmış ve du'arun sair fıkralannda dahi yanılub düşünmüş olduğunu ve hita.m-ı ayinde şaşırdığına dair söz tekevvün eylediğini der-meyan etdi

İsticvab olunanlar tarafından ber veeh-i bala verilen ifadat bazı teferru'atda me bayinieri muhtevi ise de V ah yi Efendi'nin böyle kalabalıldı

meca.Iis ve mehafilde kendisine hicab tari olara!( muntazam ve kusursuz du'a edemez ve Reisü'l-meşayıh olması hasebiyle ihtiramen sair Şayhler tarafından kendisine teldif olunan du'ayı başka münasibine havale ederken bu defa Seyyid Usul Derğahı'ndald Mersiye meclisinde dergah-ı mezkur şeyhinin teldifini bi'l-kabul ifasına mübaşeret eylediği du'ayı yukarıdan

aşağıya kadar tutkun ve gayr-i muntazam ve sehivli olara!( okuyub veli-


ni'metimiz Padişahımız efendimiz hazretlerinin tezayüd-i örnr ve afiyet ve ilcbal ve temadi-i şan ve şevket ve icla.I-i Zıllullahlleri du'asına geldikde burada dahi şaşırarak "ruhuna" ta'birini istimal eylediğimi keyfiyetin bundan başka mahiyeti haiz olmadığı hususunda ifadat-ı şuhCıd da mutabakat görülmüş ve yalnız du'ayı Vahyi Efendi'ye teldif_ eden Seyyid Usul Dergahı Şeyhi Abdi Efendi diğerlerinin ifadatına mi.i.bayin olarak Vahyi Efendi'nin Fatiha ve mukaddime-i du'ayı muntazam yap,mış iken sonradan şaşırdığını söyleyip bu da teldif-i vald'adan dolayı ınu'~-eb olacağı havfından ileri geldiği mahsus bulunmuş idüğini mutazamının iş1?,_u fezleke tanzim kılındı

Hüdavendigar Vilayeti Valisi fi 14 Şuba~ sene (1)3236

Tevfik

6 BOA, Y. MTV., 3061172 1326. M. 26.

uluslararası bursa tasavvuf l(ültürüisamveri.org/pdfdrg/d193342/2005/2005_cetina.pdf · Şeyh...

Documents