YAYILA YAYILA DOĞRUSALLAŞTI

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 5. SINIF IŞIK VE SES ÜNİTESİ İÇİN ÜÇ AŞAMALI MODEL

ÖZET

Bu model günlük yaşamımızda sürekli karşılaştığımız ışık olaylarını tanımlamak ve bunları anlamaya öncülük eder.  Doğal ışık kaynaklarının yada yapay ışık kaynaklarının hangisinin kullanımın daha uygun olduğunu fark etmelerini sağlar. Yapılan etkinlik ve deneylerle doğru ışıklandırma yapmayı

öğrenmeleri amaçlanmaktadır.

EKLİ DOSYALAR:

1. Öğrenci etkinlikleri 1, 2, 3, 42. Öğretim kılavuzu3. Değerlendirme 4. Öğretmen notları

MODÜLÜN AMAÇLARI

Işık kaynaklarını doğal ve yapay olarak ayırabilmesini sağlar. Işığın yayılış şeklini keşfetmesinin sağlar. Günlük hayatından verilen örneklerle ışığın yayılış şeklini kafasında bütünleştirerek

anlamlandırır. Öğrendiği bilgileri problemin çözümü için uygulanan etkinlikte kullanması sağlanır. Doğru ışıklandırma yapmayı öğrenmesi sağlanır.

MODÜLÜN FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMINDAKİ ÖĞRENME KAZANIMLARI

5.4.1.1. Bir kaynaktan çıkan ışığın her yönde ve doğrusal bir yol izlediğini bilir ve çizimlegösterir.

ÖNERİLEN SÜRE: 4 ders saati

1. Ders saati: Senaryoyu tartışma ve problemin belirlenmesi ve 1. Etkinliğin yapılması.2. Ders saati: Deney yolu ile ışığın nasıl ve ne şekilde yayıldığını keşfetmesi.3. Ders saati: Etkinlik 3 ile öğrencinin günlük hayatında karşılaştığı olaylara bilimsel açıklama

getirmelerinin sağlanması.4. Ders saati: Karşılaştıkları probleme öğrendiklerinden yararlanarak çözüm üretmelerinin

sağlanması.

BU BÖLÜMDE YAPILACAKLAR:

Tüm SınıfDers1 Senaryoyu beyin fırtınası yaparak tartışınız. Mantıklı çözüm önerileri üretmeye çalışınız.

Öğretmeninizden ışık hakkında bilgi alınız. Işık kaynaklarını gruplandırarak etkinlik 1’i yapınız.

Ders2 Size verilmiş olan çalışma yaprağından yararlanarak deneyinizi yapınız ve soruları cevaplayınız.

Ders3 Öğrendiğiniz bilgiler ışığında Etkinlik 3 yapınız.Günlük hayatınızdan farklı buna benzer örnekler sununuz.

Ders4 Etkinlik 4’ü yapınız.

ÇALIŞMA YAPRAĞI

Öğrencinin;

Adı:

Soyadı:

Numarası:

SENARYO

Okuldan eve gelen Emre çantasının bıraktıktan sonra üzerini değiştirir. Elini ve yüzünü yıkar. Annesinin hazırlamış olduğu lezzetli yemeklerden oluşan sofrada karnını doyurur. Annesi, babası ve kardeşi ile sohbet ettikten sonra odasına çekilir. Ertesi gün için öğretmeninin verdiği ödevleri yapmak için materyallerini hazırlar. Ders çalışmaya başladıktan bir süre sonra gözlerinin ağrıdığını hisseder. Derse biraz ara verir. Odasından ayrılır. Odasına tekrar döndüğünde odasının bazı yerlerinin tam ışık almadığı dikkatini çeker. Bu yerlerden biride çalışma masasının olduğu yerdir. Anne ve babasına giderek odasının ışıklandırılmasında hata olduğunu ve bu yüzden de gözlerinin ağrıdığını söyler. Emre bu durumun sağlığını daha fazla etkilememe bu konu hakkında araştırma yapmaya başlar.

ÖĞRENCİ ETKİNLİKLERİ

1. Etkinlik

IŞIK KAYNAKLARI DOĞAL IŞIK KAYNAĞI YAPAY IŞIK KAYNAĞI

Güneş

El feneri

Mum

Ateş böceği

Sokak lambası

Yıldızlar

Verilen ışık kaynaklarının Doğal ışık kaynağı mı yoksa yapay ışık kaynağı mı olduğunu belirleyerek işaretleyiniz. Hangilerinin kullanımı daha yaygındır? Tartışınız.

2. Etkinlik

KONU: IŞIK BİR ENGELLE KARŞILAŞIRSA NE OLUR?

DENEYİN ADI: HAPSEDİLEN IŞIK

DENEYİN AMACI: IŞIĞIN BİR ENGELLE KARŞILAŞMAMASI DURUMUNDA HER YÖNE DOĞRU YAYILABİLECEĞİNİ GÖZLEMLEMEK

ARAÇ VE GEREÇLER: IŞIK KAYNAĞI, BÜYÜK VE KÜÇÜK KARTON KUTULAR, ÇİVİ, PUDRA

BİRLİKTE DENEYELİM: Işık kaynağını büyük kutunun üzerine yerleştirelim. Karanlık bir ortam oluşturalım. Küçük karton kutuyu ışık kaynağının üzerine yerleştirelim. Büyük kutunun üzerine küçük kutunun tam oturduğundan emin olalım. Etrafa ışık yayıldı mı? Küçük karton kutunun üzerine çivi yardımı ile değişik yerlerinden delikler açalım. Pudrayı kutunun üzerine doğru dökelim.

NE SONUÇLARA VARDIK?

Küçük karton kutu ışık kaynağına kapatıldığında ışık yayıldı mı? Bunun nedeni nedir? Küçük karton kutuya delikler açıldığında neler gözlemledik? Pudrayı döktükten sonra ne gözlemledik? Işığın kutulardan çıkış şekli dikkatinizi çekti mi? Işığın yolunu çizecek olursak nasıl çizeriz?

Deneyin Görseli

Yukarıda verilen çalışma yaprağından yararlanarak deneyinizi yapınız. Sonuçlar kısmındaki sorulara cevaplar arayınız.

3. Etkinlik

GÜNLÜK HAYATTAN

Yağmurun ardından beliren güneşle birlikte ağaçların arasından süzülen ışığın neden çizgiler halinde olduğunu hiç düşündünüz mü?

Herkes gece yolculuğu mutlaka yapmıştır. Yada karanlık bir sokakta arabaların farlarını açık görmüşsünüzdür. Bu farların ışıkları hiç dikkatinizi çekti mi?

4. Etkinlik

Yukarıda bir odaya ait kroki verilmiştir. Biz bu odayı uygun ve verimli bir şekilde aydınlatmak istiyoruz. Bunun için lambayı verilen köşelerden hangisine

yerleştirmek gerekir?

ÖĞRETMEN KILAVUZU

Etkinlikler:

Işık kaynaklarını tanıma Işığın yayılma şeklini kavratma Işığı günlük hayatla ilişkilendirme Doğru ışık kullanımını öğretme

DERS SONU KAZANIMLARI:

1.Ders: Bu ders sonunda öğrencilerden;

Senaryoda geçen sosyo-bilimsel konuyu anlamaları ve öneriler getirmeleri Işık kaynaklarını tanıyıp sınıflamaları beklenir.

2.Ders: Bu ders sonunda öğrencilerden;

Işığın nasıl yayıldığını deneyle keşfetmeleri Işığın bir engelle karşılaşmadığı sürece her yöne yayılabileceği çıkarımını yapmaları beklenir.

3.Ders: Bu ders sonunda öğrencilerden;

Günlük hayatında karşılaştığı bazı olaylara bilimsel bir açıklama getirebilmeleri Bu konu ile ilgili kendilerinin de farklı örnekler verebilmeleri beklenir.

4.Ders: Bu ders sonunda öğrencilerden;

Senaryodaki probleme benzer verilen probleme artık çözüm üretebilmeleri beklenir.

ÖĞRETMEN İÇİN NOTLAR

TEORİK BİLGİ

Işık kaynaklarından etrafa doğrular boyunca yayılan ve cisimleri görmemizi sağlayan enerjiye “ışık” denir.* Işık enerjisi diğer enerji türlerine dönüşebilir.* Işık olmayan ortamlarda varlıkları göremeyiz.* Işık renkleri ayırt etmemizi sağlar.* Bitkiler ışık sayesinde besin üretirler.* Işık olmadan görme olayı gerçekleşmez.* Çevremizdeki varlıkları görebilmemiz için onlardan gözümüze ışık gelmesi gerekir.* Çok ışıkta göz bebeğimiz küçülür, az ışıkta göz bebeğimiz büyür. Işık Kaynakları Bulunduğu ortama ışık yayan cisimlere “ışık kaynağı” denir.Işık kaynakları ikiye ayrılır.1 – Kendiliğinden ışık yayan cisimlere, “doğal ışık kaynakları” denir.Örnek : Güneş ,yıldız ,ateşböceği vb.

2 – İnsanlar tarafından üretilen belirli koşullar sağlandığında ışık veren cisimlere “ yapay ışık kaynakları” denir.Örnek : Mum ,Gaz lambası ,ampul ,meşale ,el feneri vb.

Aydınlatılmış CisimlerBazı cisimler ışık üretmez. Aydınlatılmadıklarında çevrelerine ışık yayıyormuş gibi görünen bu cisimlere “aydınlatılmış cisim” denir. Örnek :Ay, ayna, alüminyum folyo, trafik işaret levhaları, reflektör aydınlatılmış cisimlere örnektir.

Işık Nasıl Yayılır? Işığın izlediği yolu gösteren çizgiye “ ışık ışını” denir. Işık ışınları doğrular boyunca yayılır. Örneklern* Deniz fenerinden yayılan ışıkları,*Tozlu ortamda pencereden giren ışıkları,* Bulutlar arasına giren Güneş’in ışığını gözlemlediğimizde ışık demetleri,* Ormanda sık ağaçların aralarından yayılan güneş ışığı,* Araba farından yayılan ışık, ışığın doğrusal yolla yayıldığını gösteren bazı örneklerdir. Işık Her Yöne Gider Bir ışık kaynağından çıkan ışık bir engelle karşılaşmadığı sürece her yönde doğrular boyunca yayılır.

* Işık; katı, sıvı ve gaz ortamlarında yayılır.* Işığın yayılması için maddesel bir ortam zorunlu değildir. Bu nedenle ışık boşlukta da yayılabilir.

DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılmış kelimeler bulunmaktadır. Bu kelimelerden hangisiyle içinde bulunduğu cümlenin doğru ve anlamlı hale geleceğini belirleyelim. Oluşan cümleyi defterimize yazalım.

1. Bir kaynaktan çıkan ışık, bir engelle karşılaşmadığı surece bir / her yönde yayılır.

2. Bir kaynaktan çıkan ışığın yayılma biçimini zamanın gece veya gündüz olması etkiler /etkilemez.

3. Işığın izlediği yol ışınlar / eğriler çizilerek gösterilir.

4. Bir kaynaktan çıkan ışığın yayılma biçimini kaynağın lamba veya mum olması etkiler /etkilemez.

5. Bir kaynaktan çıkan ışık aynı ortamda bükülerek / doğrusal yayılır.

6. Bir ışık kaynağından çıkan ve ışığın yolunu belirten doğrulara ışık ışını / kümesi denir.

7. Işın gerçekte var olan / olmayan geometrik bir cisimdir / gösterimdir.