Wywiad Krakowskim historykiem dr Jarosawem Szarekiem.Takiego wywiadu jeszcze nie byo. Krakowski historyk dr Jarosaw Szarek podaje szereg ostatecznych argumentw, kwestionujcych zasadno wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Ani wschodnia interwencja nam nie grozia, ani wprowadzenie stanu wojennego nie byo przygotowane w ostatniej chwili, ani kryzys nie by spowodowany dziaaniem Solidarnoci. A tymczasem dr Szarek przytacza smutno dzi brzmice dokumenty, sporzdzane przez propagandystw Jaruzelskiego, ktre wiadomie s dzi wykorzystywane przez media i ekspertw do faszywego usprawiedliwiania komunistycznych kacykw. Bromy dobrego imienia Solidarnoci, bromy dobrego imienia Polski pamitajmy o zbrodniarzach stanu wojennego!Portal ARCANA: Jaruzelskiemu udao si do sprawnie wprowadzi stan wojenny, Solidarno pozwolia si zaskoczy, jednak nie bya przygotowana na zbrojn reakcj wadzy. A chyba byy podstawy do podejrze?dr Jarosaw Szarek: Solidarno zlekcewaya liczne ostrzeenia, ktre si pojawiy. Przygotowania wadz nie byy zasonite szczeln kurtyn, nawet niektrzy funkcjonariusze SB i milicji sygnalizowali tak moliwo. W tym czasie toczya si te w sejmie dyskusja na temat szczeglnych prerogatyw dla rzdu, ograniczajcych m.in. prawa do strajkw. Rwnie wzmoona propaganda wskazywaa, e wadza wydaa ju wyrok na Solidarno. Dziaa jednak mit 10-milionowego ruchu, pami strajku w czasie kryzysu bydgoskiego w marcu 1981, kiedy na cztery godziny stana caa Polska. Ale w cigu kolejnych miesicy ludzie stawali si coraz bardziej zmczeni trudnociami ycia, konfliktami stale prowokowanymi przez reim, cig presj propagandy podsycajc niepewno, co si zdarzy. Zwizek podj jednak pewne dziaania zabezpieczajce, tworzono drugie garnitury dziaaczy Solidarnoci na wypadek aresztowania przywdcw, zreszt nie wszdzie to potem zadziaao. We Wrocawiu udao si wypaci z konta bankowego 80 milionw zotych i ukry, co umoliwio nastpnie zorganizowanie jednego z najsilniejszych regionw Solidarnoci, a take objcie pomoc represjonowanych. Akcja reimu bya doskonale przygotowana zmczenie ludzi, element zaskoczenia, aresztowania, a take fakt, e bya niedziela, odegray swoj rol. Pracoway tylko zakady o cigym ruchu, czogi stay na ulicach, zima bya wyjtkowo mrona, a przez ca dzie w telewizji odczytywano paragrafy z dekretu o stanie wojennym przewidujce wysokie wyroki za strajki do kary mierci wcznie. I zabici w kopalni Wujek w Katowicach. Psychoza strachu zostaa wprowadzona bardzo skutecznie tak, e opr w pierwszych dniach rzeczywicie nie by masowy, ograniczy si do ok. 200 zakadw. Pamitajmy jednak, e PZPR przygotowywaa si do siowej rozprawy z Solidarnoci od samego pocztku, od Sierpnia.Portal ARCANA: Dowodem na to mia by m.in. fragment przepisw o stanie wojennym, wedug ktrego obowizywa w rodku zimy zakaz pywania kajakami. Rozwaano zatem warunki cieplejszej pory roku...JS: Bardziej uwani czytelnicy dekretu o stanie wojennym mogli si tego doczyta i wycign takie wnioski. Dzisiaj mamy ju wiele konkretnych dokumentw. Wiadomo, e 16 sierpnia 1980 reim rozpocz Akcj Lato80 zakadajc pacyfikacj si strajkw. Ich skala bya jednak latem tak dua, a determinacja robotnikw tak ogromna, i sama bezpieka uznaa, e uycie siy nie jest moliwe. Wadza zostaa zmuszona do ustpstw i rozwizania politycznego, ale reim nieustannie pracowa nad zniszczeniem tego ruchu i to od samego pocztku. W Krakowie pierwsza lista osb do internowania wtedy okrelano to terminem izolacja pochodzi z poowy padziernika 1980 roku.Portal ARCANA: Ptora miesica po podpisaniu porozumie sierpniowych?JS: Oczywicie, na oglnopolskiej licie jest wtedy ok. 1200 nazwisk, w nastpnych miesicach rozrosa si ona do ponad 13 tys., pniej zmalaa, ale przez cay rok bya uzupeniana i aktualizowana. Ju 22 padziernika 1980 na polecenie ministra obrony narodowej Wojciecha Jaruzelskiego Sztab Generalny Ludowego WP rozpocz w trybie pilnym przygotowania do wprowadzenia stanu wojennego. Od tego momentu caa ta machina bya udoskonalana. Opracowywano zestaw praw stanu wojennego, plany pacyfikacji najwikszych zakadw, drobiazgowe zaoenia rwnoczesnego internowania ok. 6 tys. osb i umieszczenia ich w okrelonych wizieniach, blokady cznoci oraz granic, przejcia rodkw masowego przekazu, zabezpieczenia rodzin partyjnych, plany obrony budynkw partyjnych, wojskowych wyznaczono miejsca dla karabinw maszynowych, strzelcw wyborowych, granatnikw, koncentracji ZOMO, wojska, zabezpieczenia dla nich wyywienia, transportu Przygotowywano si po prostu na wojn. Ten mechanizm uruchomiono 13 grudnia 1981 roku. Akcja bya gotowa ju w pierwszych miesicach 1981 roku, a jej zaoenia 3 marca Jaruzelski przedstawi w Moskwie, na zjedzie sowieckiej partii komunistycznej.Portal ARCANA: Dlaczego wic tak pno si na to zdecydowali?JS: W tym czasie Solidarno bya zbyt potnym ruchem. Pokaza to czterogodzinny strajk Solidarnoci w odpowiedzi na pobicie jej dziaaczy w Bydgoszczy w marcu 1981. To by najwikszy w historii PRL-u strajk. Uczestniczyo w nim wicej ludzi ni liczya Solidarno. Przygotowane do obrony najwiksze zakady, ludzie ze piworami, z zapasami ywnoci. Gotowi na wojn Przywdcy zwizku jednak ustpili.Podzielio to Solidarno, ktra ju nigdy nie uzyskaa takiego poparcia. Ludzie byli coraz bardziej zmczeni trudnociami ycia codziennego i poddani ogromnej presji propagandowej. I to byo normalne wikszo zawsze chce y spokojnie. Nie da si w takiej gorczce utrzyma caego narodu, jak na barykadzie. I na to te liczyli komunici. Ju w grudniu 1980 roku przygotowali plan tzw. odcinkowych konfrontacji. Wiedzieli, e nie s w stanie w tym momencie wygra czoowego zwarcia z Solidarnoci, wybrali taktyk podgrzewania, inspirowania, naganiania lokalnych, czsto bahych konfliktw, przedstawianych przez propagand jako chaos i anarchi; obwiniano Solidarno za puste pki w sklepach i wszystkie niedogodnoci. Im bliej grudnia 1981 roku, tym wiksze nyo nasilenie tej akcji i malejce poparcie dla Solidarnoci, co wkalkulowali analitycy przygotowujcy stan wojenny, na co liczyli i co z powodzeniem wykorzystali.Portal ARCANA: Obrocy stanu wojennego, przede wszystkim jego autorzy, opowiadaj o chaosie, jaki panowa w Polsce w czasie karnawau Solidarnoci, o gospodarce nad przepaci, o upadku ekonomicznym, do ktrego przyczyni si miay strajki, protesty, ogem Solidarno. Stan wojenny mia ukrci anarchi i przywrci porzdek. Co odpowiedzie na takie argumenty?JS: Stan wojenny pokaza, jak wygldao to przywracanie porzdku potem nastpi jeszcze wikszy kryzys i upadek gospodarczy systemu. Jednake wieloletnia komunistyczna propaganda ukazujca 16 miesicy pierwszej Solidarnoci jako czas anarchii i chaosu zrobia swoje. Skala strajkw w wolnym wiecie, m.in. w Niemczech czy we Woszech, bya znacznie wiksza i tam system si nie rozlatywa. Tymczasem w podporzdkowanej PZPR telewizji czy prasie rozdmuchiwano kady najmniejszy protest. Celem tych dziaa byo obarczenie strajkujcej Solidarnoci odpowiedzialnoci za kopoty ycia codziennego. I w pewnym zakresie to si udao, pn jesieni 1981 roku spoeczestwo byo ju coraz bardziej zmczone, jednoczenie spadao poparcie dla Solidarnoci. Natomiast tu po ogoszeniu stanu wojennego, 1 lutego 1982 roku, reim pod oson czogw wprowadzi gigantyczne podwyki cen: ywno podroaa o blisko 250 proc., energia, opa ponad 170 proc. Tylko w cigu tego roku dochody realne Polakw spady o ok. 25 proc. Udzia w wydatkach na ywno w budecie przecitnej rodziny wzrs z 1/3 do blisko poowy, a wrd rodzin emerytw nawet do 60 proc. Ponad 30 proc. spoeczestwa znalazo si poniej niezbdnego minimum socjalnego, w stosunku do roku 1980 ich liczba wzrosa o ponad 10 proc. Spacyfikowane po 13 grudnia spoeczestwo nie zaprotestowao, ale ogaszane w nastpnych latach reformy, kolejne ich etapy niczego nie rozwizay, gdy rdo tkwio w niewydolnej, sptanej ideologicznymi absurdami gospodarce. To wanie jej dramatyczny stan zmusi ekip stanu wojennego w kocu dekady do rozmw z ugodow czci opozycji. W kwestii gospodarczej stan wojenny nie rozwiza adnego problemu, pogbi jeszcze te istniejce. Pod rzdami ekipy stanu wojennego Polska pod koniec lat 80. zostaa doprowadzona do ruiny. Takie s fakty. Portal ARCANA: Pozostaje jednak argument, podzielany nadal przez znaczn cz Polakw, i Jaruzelski uchroni nas przed sowieck interwencj. Piosenk Wejd, nie wejd piewao wtedy wielu Polakw, a groba wkroczenia Sowietw bya nieustannie podsycana. Jak byo naprawd?JS: Moskwa jednoznacznie interpretowaa pojawienie si Solidarnoci jako kontrrewolucj i co jest oczywiste w jej interesie bya likwidacja tego ruchu. Dla Zwizku Sowieckiego najkorzystniejszym scenariuszem byo rozbicie Solidarnoci rkami polskich komunistw. Tego dziea, kolejnego zreszt w moskiewskiej subie, a skierowanego przeciwko wolnociowym aspiracjom Polakw podj si Jaruzelski. A stan wtedy przed yciow szans odkupienia wszystkich wczeniejszych win wobec swego narodu. Wystarczyo podj gr na czas i polityczn prb balansowania pomidzy coraz dalej idcymi aspiracjami Polakw, a interesami Zwizku Sowieckiego. Byo przecie jasne, e rzdy Breniewa dobiegaj koca zmar w listopadzie 1982 roku.Tymczasem w Moskwie stosunkowo szybko zdano sobie spraw, e cena interwencji byaby dla niej zbyt dua i to pod kadym wzgldem. Zwizek Sowiecki dotkliwie jeszcze odczuwa reakcj wolnego wiata na wkroczenie do odlegego Afganistanu w grudniu 1979 roku. Przede wszystkim sankcje gospodarcze, ale i polityczne, m.in. bojkot moskiewskiej olimpiady. Konsekwencje uycia siy przez Kreml w rodku Europy wobec cieszcej si autentycznym poparciem spoeczestw Zachodu, pokojowego ruchu Solidarnoci byyby wic dla Zwizku Sowieckiego o wiele boleniejsze. I nie s to tylko gdybania. Na pocztku grudnia 1980 roku amerykaskie satelity wykryy ruchy kolumn sowieckich wojsk, ktre opuciy swe garnizony i zaczy kierowa si w stron granicy PRL. Bardzo szybko jednak zawrciy, co byo wynikiem zdecydowanej akcji dyplomatycznej Zachodu, ktry ostro zareagowa, informujc Moskw, i w razie wkroczenia do Polski obcych wojsk ZSRS poniesie powane konsekwencje. Sama zapowied sankcji doprowadzia do cofnicia czogw. By moe Moskwa podja wtedy prb inwazji, by moe sprawdzaa tylko, jak zachowa si wolny wiat. Tego jeszcze do koca nie wiemy, ale dotyczy to grudnia 1980 roku.Wszystko wskazuje na to, i od tamego momentu Sowieci porzucili myl o wkroczeniu do Polski. Dowodz tego kolejne dokumenty od tych ujawnionych przez Wadimira Bukowskiego, zawierajcych m.in. wypowiedzi szefa KGB Jurija Andropowa, przez zapiski gen. Wiktora Anoszkina, adiutanta dowdcy Ukadu Warszawskiego po upowszechnione ostatnio w Polsce fragmenty dziennikw Anatolija Czerniajewa byego zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego KC KPZS. W 1981 roku Zwizek Sowiecki nie zamierza dokonywa interwencji zbrojnej w Polsce, aby zdawi ruch Solidarnoci. Wicej, wskazuj one wyranie, e to Jaruzelski jej si domaga, czyli stan przeciw swemu narodowi. Czyni to przez cae ycie choby tumic niepodlegociowe podziemie, dokonujc agresji przeciwko Praskiej Wionie w Czechosowacji w sierpniu 1968, a dwa lata pniej w grudniu 1970 roku wysyajc wojsko, aby strzelao do robotnikw Wybrzea. Wprowadzenie stanu wojennego kolejnym konsekwentnym wyborem Jaruzelskiego.Portal ARCANA: Ale dzisiaj znaczna cz spoeczestwa podziela przekonanie, e Jaruzelski susznie wprowadzi stan wojenny, ratujc nas przed sowieck interwencj?JS: Histori tworz fakty, a nie wyniki sonday. Nie tylko ocena stanu wojennego, ale i inne kamstwa rodem z PRL-u maj si cakiem dobrze. Pamitajmy, e okrgostoowa ekipa, ktra dosza po 1989 roku do wadzy, nie zerwaa z komunistyczn spucizn. Przecie wielu wpywowych ludzi solidarnociowej opozycji czy wspierajcych j twrcw byo mocno zaangaowanych w komunizm za modu, a wic w czasie, gdy system ten przyj najbardziej zbrodnicze oblicze, bo w latach 1944-1956. Zatem element taktyki postkomunistw wybierzmy przyszo zyska poparcie wanie tej bardzo wpywowej czci solidarnociowej opozycji, ktra po 1989 zostaa dopuszczona do wadzy.W 1989 roku, przed sm rocznic wprowadzenia stanu wojennego powsta tzw. Zesp Programujcy, zoony z przedstawicieli kancelarii ostatniego prezydenta PRL Jaruzelskiego (wybranego te gosami czci Solidarnoci), KC PZPR, MON, MSW i Prokuratury Generalnej. Grupa ta przygotowaa dokument wskazujcy, jak naley informowa o 13 XII 1981 roku. Zalecano w nim, aby zabiega o sygna ze strony sowieckiej wiadczcy o tym, i stan wojenny uchroni Polsk od zewntrznej interwencji. Pisano wprost, i szczeglnie mocno powinien by wyeksponowany motyw mniejszego za. Zakadano, i biorc pod uwag rozrachunkow szczero obecnych wadz radzieckich, mona liczy na wywoanie jakiej formy publicznego stanowiska w tej sprawie (np. w postaci wypowiedzi rzecznika prasowego MSZ). Przeprowadzono rozmowy z redaktorami naczelnymi najwikszych mediw, a solidarnociowy prezes Radiokomitetu Andrzej Drawicz (zarejestrowany zreszt przez SB jako jej tajny wsppracownik) nakaza wrcz dziennikarzom, aby wystrzegali si jakichkolwiek atakw personalnych, a zwaszcza ewentualnych prb dezawuowania osoby prezydenta PRL. I to trwao przez nastpne lata, po drodze ze synnym od si od generaa po zaproszenie go na obrady Rady Bezpieczestwa Narodowego przez Komorowskiego. Podobnie traktowano nie tylko Jaruzelskiego, ale take jego najbliszych wsppracownikw. Byy szef MSW Czesaw Kiszczak awansowa nawet na czowieka honoru. Uniknli nie tylko sdowej, ale nawet symbolicznej odpowiedzialnoci za wprowadzenie stanu wojennego. A z jakimi oporami jak dugo zapaday wyroki, chociaby w sprawie sprawcw zabjstwa grnikw z kopalni Wujek w KatowicachPortal ARCANA: Ale w marcu 2011 roku Trybuna Konstytucyjny uzna wprowadzenie stanu wojennego ze niezgodne z Konstytucj PRL-u, czyli faktycznie nielegalneJS: Wymiar sprawiedliwoci wolnej Polski potrzebowa 22 lat na podjcie takiej decyzji, mimo e bya oczywista ju rankiem 13 grudnia 1981 roku, choby dla prawnikw z Wydziau Prawa UJ zwizanych z Solidarnoci. Wydali oni wtedy owiadczenie na ten temat kolportowane w caej Polsce. I koniecznie trzeba te pamita, e orzeczenie to zapado dziki inicjatywie i ogromnemu uporowi p. Janusza Kochanowskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich, ktry zgin w katastrofie pod Smoleskiem 10 kwietnia 2010 rokuPortal ARCANA: Jeszcze niedawno Jaruzelski mwi, i to dziki stanowi wojennemu by moliwy okrgy st.JS: W tym absurdzie posun si jeszcze dalej, przekonujc nie tak dawno, e dziki 13 grudnia moglimy pniej wstpi do Unii Europejskiej. Natomiast stwierdzenie o okrgym stole jest o tyle prawdziwe, e by on nastpn i o wiele skuteczniejsz od stanu wojennego prb zachowania wadzy przez komunistw. W 1981 wybrali oni przemoc, co w duszej perspektywie nie rozwizao adnego z problemw, a kilka lat pniej stanli wobec narastajcego spoecznego niezadowolenia, ktre prowadzio do wybuchu kolejnego buntu. Gdyby do niego doszo, zostaliby zmiecieni.Ale tym razem wobec zmian w Zwizku Sowieckim i jego wewntrznych kopotw nie mogli w adnym wypadku liczy na Moskw. I t batali okrgego stou Jaruzelski rozegra mistrzowsko. To byo chyba jego najwiksze zwycistwo. Ludzi PZPR i bezpieki uczyni najwikszymi beneficjentami systemu, ktry okrelamy jako III RP. Dziki okrgemu stoowi zachowali ogromne wpywy w gospodarce, mediach, a przede wszystkim subach i to pozwolio im odzyska rwnie wadz polityczn. Oczywicie, nie ponieli adnej odpowiedzialnoci za peerelowskie zbrodnie, a take za stan wojenny. Ta bezkarno autorw stanu wojennego bya jednym z efektw okrgego stou o szczeglnie demoralizujcych skutkach.Portal ARCANA: Ludzie pierwszej Solidarnoci przeywali wielki zawd drug Solidarnoci. Nastpio gorszce zjawisko pojednania si z nomenklatur komunistyczn i gdy Lech Wasa zostawa prezydentem, Anna Walentynowicz musiaa wrci do stoczni, by dorobi do emerytury...JS: Rzeczywicie, ta druga Solidarno bya ju inna. Za spraw stanu wojennego, ktry trwa nie tylko przez te pierwsze 586 dni, ale i przez kolejne lata pamitajmy, e jego zakoczenie miao wymiar jedynie propagandowy, bo w wielu wymiarach, chocia w agodniejszej formie, utrzymywa si do koca lat 80. udao si wyeliminowa wielu autentycznych liderw, ludzi-symbole pierwszej Solidarnoci. Wieloletnie dziaania SB i akcje dezintegracyjne pomagay kreowa czsto nowych liderw i pozwoliy podzieli opozycj na dwie czci: konstruktywn i niekonstruktywn.Trudno mie o to pretensje do komunistw, oni bronili wasnych interesw i to bardzo skutecznie. Natomiast cz Solidarnoci skupiona wok Geremka wybraa na swych partnerw komunistw, byo im do nich bliej ideowo, ni do wasnego narodu. Narodu ciemnej, antysemickiej, prymitywnej masy ktry trzeba podda wychowaniu. Przywdcy tego nurtu ponosz odpowiedzialno za to, i po 1989 roku nie zaczlimy budowa fundamentw wolnej Polski, ale poprawia PRL. W tym procesie miecio si rwnie przeniesienie do III RP caej fatalnej spucizny pozostawionej przez stan wojenny, ktry przetrci nam krgosup. Postawy nihilistyczne i cyniczne stay si po 13 grudnia 1981 roku reakcj na przytaczajc rzeczywisto. Nie zabrako wwczas ludzi gotowych do zajcia miejsc w redakcjach po wyrzuconych dziennikarzach, przychodzili rwnie modzi, korzystajc z nadarzajcej si okazji, a niejeden uczony zoy podpis za wrczony paszport. W poowie lat 80. Jaruzelska normalizacja kusia i amaa sumienia.Co si bowiem dzieje z czowiekiem, ktry eruje na czyjej niezomnoci i przykada rk do dziea oprawcw? Te patologie zostay przeniesione poza rok 1989, a jeli dodamy do tego agentur, ktra pod koniec lat 80. osigna poziom z czasw stalinizmu... Wszyscy ci ludzie przeszli do III RP! I dzisiaj na katolickich uczelniach profesorami s byli I sekretarze PZPR POP uczelni z okresu stanu wojennego, nie wspominajc o stosunku rodowiska akademickiego, wymiaru sprawiedliwoci, mediw do lustracjiZ kolei potne segmenty sytemu gospodarczego, banki, cae firmy, centrale handlu zagranicznego przeszy w rce ludzi dawnych sub oraz PZPR. I to oni w wielu przypadkach dokooptowali cz dawnej opozycji. Podobnie rzecz si miaa z mediami: postkomunici wycofali si z wizji, pisania komentarzy, ale drukarnie, kolporta, produkcja prasy, media elektroniczne, wasno czyli realna wadza pozostaa w ich rkach. A to zaczo si w Magdalence. Te budzce niesmak sceny obejmowania si, wsplne toasty I ta zachta Kwaniewskiego; dogadajmy si, wtedy wszyscy bdziemy jedzi takimi mercedesami. I si dogadali.Istot pierwszej Solidarnoci byo to, e ludzie poczuli si wolni, poczuli, e co jest od nich zalene. To si zrodzio w Stoczni Gdaskiej, ta otwarto i uczciwo, przejrzysto. Negocjacje w stoczni byy nagonione, przedstawiciele MKS rozmawiali z wadzami przy wczonych mikrofonach, jawnie. Robotnicy aplauzem wyraali swoje poparcie lub dezaprobat. A jak jest w Magdalence? Spoeczestwo nie jest ju podmiotem, ale przedmiotem zawieranego ukadu. Nieposiadajca spoecznego mandatu reprezentacja zawiera ukady. To pokazuje, jak powstawaa III RP, a jak powstawaa Polska pierwszej Solidarnoci.W sierpniu 1980 roku szo o prawd, dobro, sprawiedliwo, uczciwo, wartoci, tosamo Polski Po 1989 roku o wadz, kas. To wtedy pojawiy si hasa pierwszy milion trzeba ukra, to wtedy Donald Tusk deklarowa, e Polska to nienormalno i e chce ucieka od Polski, a potem w imi hasa Wybierzmy przyszo wygrywano wybory. Ludzie Solidarnoci byli ju zbyt sabi, eby temu si przeciwstawi. To stan wojenny zabi nadziej, t ogromn, oglnonarodow aktywno na rzecz dobra wsplnego. Po 1989 spoeczestwo miao by przedmiotem, ktremu przyszo zapewni owieceni wybracy. To oni mieli nas wychowa i wyleczy z polskoci, uczyni z nas Europejczykw. To przetrcenie moralnego krgosupa spoeczestwu jest dzisiaj pomijanym skutkiem wprowadzaniu stanu wojennego, a chyba najbardziej fatalnym i niszczcym. Rozbicie wsplnoty, egoizm, niech do spoecznej aktywnoci tego, co tworzyo fenomen Solidarnoci byo przecie celem ekipy Jaruzelskiego.Portal ARCANA: Ale skutkiem stanu wojennego s rwnie wymierne szkody?JS: To ponad stu zabitych, poczwszy od grnikw z kopalni Wujek w Katowicach, po zamordowanych przez nieznanych sprawcw w 1989 ksiy Niedzielaka, Suchowolca, Zycha. To blisko 10 tys. internowanych, i drugie tyle postawione przed sdami, skazane na wysokie wyroki, to pobici, zwolnieni z pracy, to utracone zdrowie. A take dramaty zwykych ludzi, ich rozbite rodziny, 800 tys. ludzi wypchnitych z kraju na emigracj w cigu dekadyPortal ARCANA: Obecnie podkrela si bezsens oskarania twrcw stanu wojennego. Nawet jeli nie broni si samej decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego, to tumaczy si Polakom, e ciganie zniedoniaych staruszkw po sdach jest okruciestwem, e do niczego to nie prowadzi. Czy jestemy sadystami domagajc si sprawiedliwoci? Po co nam ona po 30 latach?JS: Od tego zaley kondycja naszego spoeczestwa. Zo nieosdzone zawsze wrci. Wszyscy ludzie, ktrzy popenili przestpstwa, powinni zosta ukarani. Nie chodzi o to, by staruszkw wsadza do wizienia, ale chociaby symboliczne osdzenie stanu wojennego, ktry by wielk zbrodni na caym narodzie. Zaniechanie tego ma demoralizujcy wpyw na nastpne pokolenia. Wanie tego dowiadczamy. Jeeli takie rzeczy nie s osdzane, to nie dziwmy si, e mniejsze przestpstwa i afery uchodz pazem. Stan wojenny by zem a twrcy tego za maj si dzisiaj wietnie. Ale przecie dzisiaj nie ma za i dobra, kady ma swoj prawd Niedawno zmara Maryla Poska, aktywna dziaaczka Wolnych Zwizkw Zawodowych Wybrzea, jedna z tych kilku kobiet, ktre 16 sierpnia 1980 uratoway strajk w Stoczni Gdaskiej. Legenda gdaskiej opozycji, antykomunistka. Miaa 55 lat, chorowaa, a III RP miaa dla niej 447 z miesicznie Za ile yj jej przeladowcy To tylko drobny przykad W takim klimacie nie oczekujmy od modego pokolenia, e bdzie bronio jakichkolwiek wartoci. Jan Pawe II mwi w 1983 roku podczas swej pielgrzymki do Ojczyny, e wydarzenia sierpnia 1980 zadziwiay wiat, bo robotnik upomina si o swoje prawa z Ewangeli w rku i istot jego da nie byo wane skdind pytanie za ile?, ale w imi czego? Nieosdzenie stanu wojennego prowokuje i zachca nastpcw, bo skoro takie zbrodnie uchodz bezkarnie, to c stanie na przeszkodzie, by powtrzy zamach na wasny nard? Rozmawia Jakub MaciejewskiJarosaw Szarek, dr historii, pracownik Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamici Narodowej Oddzia w Krakowie, wsppracownik Tygodnika Rodzin Katolickich rdo, dwumiesicznika Polonia Christiana, autor ksiek: Wojna z narodem, Warszawa 2006; Czarne juwenalia, Krakw 2007; wspautor m.in.: W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956), Krakw 2010; Zaczo si w Polsce 1939-1989, Warszawa 2009; Kronika komunizmu w Polsce, Krakw 2009; Po dwch stronach barykady, Krakw 2007; Krlowo Polski, przyrzekamy! Jasnogrskie luby Narodu Polskiego, Krakw 2006; Droga do niepodlegoci. Solidarno 1980-2005, Warszawa 2005; Komunizm w Polsce, Krakw 2005; Ofiara Sprawiedliwych. Rodzina Ulmw - oddali ycie za ratowanie ydw, Krakw 2004; Polska. Historia 1943-2003, Krakw 2003; Stan wojenny w Maopolsce. Relacje i dokumenty, Krakw 2005; Czy kto przebije ten mur? Sprawa Stanisawa Pyjasa, Krakw 2001. Wspautor serii ksiek historycznych dla dzieci Kocham Polsk oraz tomw Z archiww bezpieki nieznane karty PRL.