yaşar kemal - yer demir gök bakır

7/30/2019 Yaar Kemal - Yer Demir Gk Bakr

1/294

Yaar Kemal _ Yer Demir Gk Bakr

1

Hasan nde, Ummahan arkada, meelie doru usul usul gidiyorlard. Hasan ellerini koynunasokmu, ne doru yumulmutu. Ummahan hep ayaklarnn ucuna bakyordu.

Hi konumuyorlard. rkektiler. Bir ku parlasa dleri kopacak gibiydiler, tetikte. Gzlerikslmt.

Ortalk kar iindeydi. Kar dereleri tepeleri silme doldurmutu. Dnya yalnz bir aklkt. Buakln stnde en kk bir leke bile yoktu. Bir ku, bir sinek lekesi bile. Gkyz de apakt.

Yalnzca uzakta, gneyde Torosun ormanlnn stnde scack yeile kaan bir mavilik balk-yordu. Bu duruluk sonsuz akln stne serilmi kck bir mendile benziyordu. Bir deuzaktan Hasanla Umna-hana baknca yuvadan dm, yuvarlanan, umak iin kanat rpan,abalayan krlang yavrularn grr gibi oluyordu insan.

te bu dnyann aklna ukurova gnei gibi bir de belal gne vurmu, karlarn stneylesine bir de ipilti km, gz ap da bakamazsm.

Bastka, donmu, gclam kar atrdyor. Umma-hann da aya yaln, Hasann da ayayaln. Ayaklar kzarm. Kzgn demire basm gibi oluyarlar. O yzden de yryleri bir tuhaf.

Daha meelie ok yol var.

Hasan geriye dnd:

Baksana bana kz, dedi serte.

Ummahan:

Ne var? diye yumuack sordu.

Hasan:

u ormana varr varmaz... Sonra sustu.

Ummahan:

Ormana varr varmaz? diye sordu.

Hasan:

Sylemiyeceim. Vazgetim. Varr varmaz ite.


2/294

Ummahan:

Sylemeee... diye, umursamad. Sanki syleyince ne olacakm yani?

Hasan sert:

lyn kr olur, diye kt.

Ummahan bakt ki Hasan tam kavga aryor, sustu.

Sana diyorum ki lyn kr olacak. Anlamadn m dediimi?

Ummahan:

Anladm kardam, anladm. Ne yapaym, syleme.

Hasan daha da sert:

Sylemem, diye bard.

Gene nne eildi. abuk abuk yrmee balad. Ummahan arkasndan zor yetiiyordu. Birzaman, o hale geldi ki neredeyse soluu tap, oraca yklp kalacak. Sonra, gittike gcazalmaa, geride kalmaa balad. Hasansa yryn hi bozmuyor, gittike aray ayordu.Ummahan, azck yavala Hasan, arkandan yetiemiyorum, diyemiyordu. Geride kalrsa,Hasan gzden

yitirirse basma gelecekleri biliyordu. Arkasndan komaa balad. Azck yaknlat. Sonrayoruldu, gene geride kald.

Gece uyurken dilerini gcrdatyordu. Uykusunda srayp, baryordu. Sonra da akamlarakadar azm bak amyor, somurtuyor. Bir beter oldu bu olan. Byle hep dnceye dalmocuklarn sonu kt. Bunlar ince hastalklar alr alr gtrr. Bir ocuun sabahtan akamakadar ii gc dnmek mi, yand gitti. Eskiden Hasan kendi kendine durmadan trksylerdi. imdi hi mi hi sylemiyor. Hasan kurumu bir aaca benziyor.

Hasan, kurban olaym, azck dursana gzel kar-dam, diye Ummahan arkasndan korkakorka seslendi. O kadar usul syledi ki, Hasan duymad.

Vay fkara kardam, uunup gider.

Neden sonra Hasan arkasna dnp bakt. Ummaha-n gremedi. Bir eiin iinde kalmolacak. Diini skp bekledi. Gne gittike kzdryor, boynundan srtndan ieri okar gibi birscaklk doluyordu. Gzn birka kere krptrd. Elini alnna gtrd, bakt. Karnsonsuzluunda en kk bir leke bile yoktu.

Ummahan, Ummahan, diye bard. Sesi uzaktaki kayalkta yanklanr gibi oldu.

Nerede kaldn Ummahan?


3/294

Ummahandan incecik bir ses kt, karn aklnda dald:

Geliyorum.

Hasan gerisin geri, ona doru yrd. Bir tepenin stne knca durdu. Ummahan aadan,kara bir bcek gibi yola yapm geliyordu.

Gel kz, abuk gel, batasca.

Ummahan ter iinde kalmt. Var gcn harcyordu. Yanma geldiinde soluk soluayd.

Kz, dedi, ne oldu sana?

Ummahan:

Soluum tat.

Hasan geriye dnd, gene ayn hzla yrmee balad. Ummahan arkasndan:

Azck dur sana gzel kardam, soluum bir iyice tat.*

Hasan durdu, onu bekledi. Bir fke gibi karn stnde duruyor, glgesi ayaklarnn ucunadyordu.

Ummahan yanna gelince:

Bilsem seni getirmezdim, dedi. Kanclan kma yola, bana getirir bela.

Bu szleri sylerken sesini kalnlatrd, yallar gibi elini enesine gtrd. Bu haliyle boyu birkar, sakal yedi kar masallarn kocasna benziyordu.

Onun bu hali Ummahana her zaman dokunur, deliye dndrrd. u byk adamlk taslamasyok mu, atlatr insan. Yapmack! Hasann her huyu iyi de, ite bu huyu ekilmez. imdi kavgaetse, artk ok, ok oldu bu olan, yaa, kavga etse, iinden yle de bir kavga etmek geiyor ki,ama ormanda syleyecei eyi hi bir zaman sylemezdi ki... Ya da dnse gitse! Smkl, pisolan ie-mikli... Yatana da ier. Yata da kokar. Dilinin ucuna gelmiti: emikliii! Sonrabyk kavga...

Hasan tepinir gibi, fke iinde dimdik duruyor, arada da elindeki kk baltann aznabaparman koyuyor, kyordu. Bu hal Ummahan deli ederdi, biliyordu.

Gene yallarn tavrn taknd, Kel Ak gibi ar ar elini enesine gtrd:

Yolda olma namussuza, arsza. Akbet bana bela getirir.

Bunu yle syledi ki, hi amaz, Ummahan, mmkn yok, kavga karr. Ama, bir tuhaf.

Ummahan tnmyor bile. Ya da tmmaz gzkyor. Ne domuzdur o, ne domuz!


4/294

8

Yalnz git, yolda olma yzsze.

Peki, u yalm gibi Ummahan bu kadar hakarete nasl dayanr? Baka bir zaman olsayd,Ummahan btn bunlar hi yutar myd?

Erkek olmayann yalan oktur.

Eksik eteklerde hi akl yoktur.

te bu ldrr onu, ldrtr.

Bekledi. Gzlerini alayl alayl yzne dikti kzn. Ummahan gene ses karmad. Yalnzca iiniekti.

Orospuda iman olmaz, din olmaz.

Bu da m, bu da m etkisini gstermez?

Ummahann gzlerinin dolduunu grd. Bir acd ki kza. Btn sylediklerine piman oldu.Vard, elini tuttu:

Sen benim gzel bacmsn, can bacmsn, dedi. O szleri sana sylemedim ki... Hi desana sylemedim. Dedim ki kendi kendime, bakalm o szleri ona sylemediimi anlayacak m?

te bunun iin syledim.

Ummahan sevindi:

Anladm, dedi, bana sylemediini. Adam hi bacsna orospu der mi? Bildim ki banasylemedin.

Hasann acmas bir anda fkeye dnd. inden sylendi: Senin gibi orospu bacs olursa biradamn, orospu da der, fallik de der.

Birden dnd:

Haydi yetmedi mi? Soluk koymadn hepsini aldn.

Ayn hzla yrd.

Ummahan soluunu toplamt. Kar da ayaklarm yakyordu. Hasann ardna dt.

Epeyce gittikten sonra Hasan durdu, arkasna bakt. fke iindeydi. fkesini Ummahannyzne kusacakt. Bir yaklasn hele o kz. Bu sefer onun burnundan gelecek. Grsn .

Ummahan yaklat. Bana gelecei biliyordu. Korka


5/294

korka adm atyordu. Hasan da avna atlmaa hazrlanm bir aylaa benziyordu.

Bak gibi bir sesle:

Ummahan kz, dedi. Sonra birden durdu, gzleri Ummahann ayaklarna gitmiti.Ummahanm kirden, ker-meden st prtk prtk olup, kertenkele srtna dnm ayaklarndaince titremeler, rpertiler, seirmeler seziliyor gibiydi. Kpkrmz da kesilmiti.

Hasan yumuad:

Haydi, yr Ummahan kz, dedi. Ormana varnca...

Sesi, usul usul okayan, scak bir el gibi Ummahanm tm bedenini dolat.

Ummahan onun yzne bile bakmad. Kzn yzne bakmamas Hasan gene kzdrd:

Ormana varnca... Dudaklarn sonsuz bir tadla yalad. Ormana varnca... Bir varnca! lkisim...

Ummahan sahiden bkmt. Neredeyse patlayacakt ama, hep Hasann son gnlerdeki rahatszhalleri geliyordu gzlerinin nne. Gene aldrmad, sustu.

Hasan:

Ormana varnca, diye yklendi.

Ummahan kzmaa balyordu. imdi syler, diye dnyordu. Svlemezse atlar da patlar.

Hasan geldi, tam Ummahanm karsnda durdu.

Ormana varnca... dedi.

Ummahan yle bir kurnaz kurnaz glmsedi:

Bana ne!

Hasann tepesinin tas att:

Zaten. dedi, sen byynce orospu olacaksn.

Hasann hi beklemedii bir ey oldu. Ummahan karsna dikildi:

Orospu olacam byynce. Bir orospu olacam ki... Bir orospu... Ne gzel!

10

j Hasan kulaklarna inanamad, nce afallad, sonra


6/294

t kzd, iinden onu dvmek geti. Dvse gider babasna

sylerdi. Baba de bugnlerde beter mi beter. Yanma yaklalmyor. Yalm gibi olmu adam ki,azn baklar amaz.

Kz, dedi, seni ayamn altna almak gerektir ama, kreyle. Ormana varnca...

Dudaklarn yalad.

Ummahan dayanamad, kardeinin yanma gitti, elinden tuttu:

Syle, kurban olduum Hasan, dedi. Ormana varnca ne olacak?

Hasan bir daha dudaklarm aprdatt, ormana doru komaa balad.

Ummahan da arkasndan:

Ben gelmiyorum ite, dedi. Ya durur beklersin, ya da hemen buracktan geri dnerim. Debir adm daha ileri at!

Hemen geriye dnp yrmee balad.

Hasan bakt ki Ummahan gidiyor. Tek bana meelie girmekten, girip orada bir zamankalmaktan korkard.

Haydi gel, diye ard. Haydi gel.

Gelmem, varrm babama da bir bir anlatrm. Hepsini... Bir bir.

Hasan kzd:

Git cehennemin dibine. Babamn zaten can skt-lyor. Sylersen, seni u elimdeki baltaylakeserim. Anam avradm olsun keserim. abuk gel!

Gelmem.

Bak, karmam. Yanna gelirsem...

Ummahan:

Ormana gidince, ne yapacan sylersen gelirim.

Hasan:

11

Gel, gel hadi gel, onu da* syleyim, dedi. Ummahan:


7/294

Hadi syle, diye yrd.

Hazan kzmt. Gene iine gmld. Boynunu iine ekip yrd.

stlerinden, sonsuz akln ortasnda kara kara lekeler serpitirilmicesine bolua, bir kusrs geti.

Hasann yrei burkuluyordu. inde bir sknt vard ki, tarifsiz. Kslm gzlerini ap da azckteye, be adm ileriye bakamyordu. Hani insan bir yaz gn, bir ovada uykudan uyanr ya,uyanr ki birdenbire gzlerine, stne bana bir gne dolar, insan btn gcyle stneken gnein arl altnda kmldayamaz olur, yere kapanr kalr, bir trl dorulamaz,gzlerini de aamaz... te Hasann imdiki hali tam byleydi. Yalnz, yere kapanm deil,gzleri kapal deil, gzleri kslm, iki adm tesine bakamadan yryor. Baz, kendine gelince,gzlerini ayor, bakyor, gzleri alyor, iine kapannca, uykudan uyanr gibi gne onuarpyor, bir sallanyor, irki-liyor, sonra gene yryor.

O mavi kutan, yanar dner kutan... Hani, su kylarndaki yarlar ylan delii gibi deler, okderinlere kadar deler, ta dibine, topran altna gider, oraya yuvasn yapar. Yuvalarnnaznda da her zaman bir iek biter. Ya bir yourt iei, ya bir pampal, ya anaac iei,ya bir su preni. O ku ieksiz edemez, ite o kutan bir tane tutmal. Tutulmaz, Allahm belasku. O kuu tutsa tutsa bir tek Koca Halil tutard. Koca Halil de iyice yaland gayri. Ocabatasca, batasca da kl ate olasca herif. Bu kyn bana bela. Pamukta, ukurovadaortadan yitince, kyl de hep onu ld sanm. Olu da stne Kuran okutmaz m?

Meryemce tutturur:

12

r

der boyuna.

ite Koca Halil ne yapar yapar da o yanar dner, yer alt kuunu yakalar. Kuun kara, prltiinde, upuzun, gzel bir gagas vardr. Koca Halil o kuun bam ocuklarn omuzuna nazarlkolarak takar. Bu kuun bandan nazarlk takan ocua hi mi hi nazar demez. Nazar dediinonun yanma bile yaklaamaz.

Hasan anslar, onun da omuzunda gk boncuklar arasnda ylan ba kemii yannda bir uzungagal ku ba aslyd. Onu Meryemceye Koca Halil armaan etmiti.

Aman Meryemce, der kyller. Ocan bata, insandr, lmez olur mu?

Meryemcedir bu, diretmez mi?

Ona Koca Halil demiler. O Koca Halil mi? O lr m o hi? Cin taifesinden. Dinsiz imansz,zalim, hrtk, drt kitapta katli vacip bir hnzr, lmez o, lmez, komular.


8/294

Omuzuna bu kuun ba taklm ocuun ksmeti bol olur. Hi bir zaman o ocuk yokyoksulluk bilmez. Atalardan kalma bir szdr bu.

Atalar... Salncan maarasnda geen yl ocuklar bir kuru kafa bulmular. Gzleri, kulaklar,salar yok. Dileri ne gzel. Capcanl. Gler gibi.

Bir ocuk:

Atalarmz, demiti, lm atalarmz.

Hasan rpermi, lm stne dnm, bir gn, demiti, benim de kafam byle olacak. Birkorkun yokluun, aresizliin iine dmt. Sonra birden ocuk olduu, lmn de ona okuzak olduu aklna gelmiti. Daha delikanl olacak, orta yal olacak, sonra da Koca Halil gibiolacakt. Sonra da lecekti. Bu dnce yreine azck su serpmiti ama, gene de dertliydi.Kuru kafay uzun zaman unutamamt.

13

ne olacakt. lnce topraa koyacaklard. Tm bedeni ryecek, kurtlanacakt. Vl vlkurtlar gzlerinde. Kemikleri kalncaya kadar kurtlar onu yiyeceklerdi. Sonra kyamet kopacakt.Kyamet nasl kopacakt? Bir yel esecekti yldzlardan. Sert bir yel. Dnyada son insan dakalmam. Hi bir ey yok. Esen yel dalar dz edecek, dereleri dolduracak, gn doumundanbaktn zaman, gn batmndaki yumurtay greceksin. Sonra insanlar yeil mantarlar gibitopraktan parmak kadar, parmak kadar fkracaklar. Hak mizan terazi kurulacak, gnaholanlar Cehenneme, olmayanlar Cennete gidecekler.

Hasan, kafasn imdi, insanlarn topraktan yeniden filizlenmesi ve Cennet Cehennem stneyoruyor, Mer-yemceye Cennete nasl gidilecei stne soru stne soru soruyor. Meryemce deona Cenneti Cehennemi ak ile evk ile anlatyor.

Kuran okunur mu o gavura? Mevlut verilir mi o dinsize? O drt kitaptan koulmu iflahsza?

Uzunca Ali, eliyle anasnn azm kapatyor:

Aman etme ana, eyleme ana, insan l arkasndan byle konuur mu? l ldr ana. l budnyadan tmcek elini eteini ekmitir. Gnahlarn byn ileme, lm adam ne kadarkt olursa olsun, cmle ktl brakp gitmitir, diyordu.

Koca Halil lmez.

Bombo, kra pamuk tarlasnn dzlnde Koca Halilin olu Mevlut okuttu. Btn kylMevlude gitti. Mevlud, trk syler gibi Kel Ak syledi. Kadnlar onun yank sesine aladlar.Kyden bir tek kii gitmemiti Mevlude, o da Meryemceydi. Meryemce kylden ay-

14

W


9/294

kurova toprana bada kurup oturdu.

Kulam, diyordu, kulam duymasn o drt kitapta katli vacip murtada okunan gzelimMevlud. Gzel Muhammet Hazretleri babamz bir duysa gzel Mev-ludnn Koca Halileokunduunu, gelir de, mezarndan kalkar da, ta buralara kadar gelir de Mevludn bunlarn

azndan alr... Alr da gider.

Sonra kalkp yryordu. Kel An sesi de onu kovalyordu. Parmaklarn, kanatrcasnakulaklarna bastryor, gzlerini yumuyor, dz ovada de kalka kouyordu. Ses azalacanagrleiyor, uzaklaacana yaklayordu.

Durdu, yere kapand:

Allahm, dedi, koca Allahm, kurtar beni. Kurtar da sana bir tellice horoz kurban edeyim.Bir dinsize senin gzel adamym, eliyin, Muhammediyin Mevludn okutuyorlar. u Kel Andilini aznda durduruverse-ne. Gcn yetmez mi bir Kel An diline, gzelcem?

Alnn bir iki kere topraa dayad, kaldrd. Terli alnna toz svand.

Anamz toprak, u Kel Ak gnahlarn byn iliyor. Dilini aznda odunadndrversene. Gzel Al-lahmza ktlk ediyor. Ak sakallma da, k yzlme oook, oookktlk ediyor. Anamz toprak, nasl stnde barndrrsn bunlar? Sen ki her varl kabuledersin, etme bunlar... Nolursun anamz toprak! Bildim, iyisi de, kts de senin ocuun. Beparman bei bir mi ki, kimi uzun, kimi ksa. Senin iin ksas da bir uzunu da...

Ses geliyor, geliyor...

Kalkt. Kulaklarna parmaklarn sokmu kouyordu.

Karabucan byk bkne gelince kulaklarndan parmaklarn ekti. Ses geliyordu ya, o kadardeil, azal-

15

inmez, ir umut Delirmiti.

Parmaklarn kulana yeniden soktu. Gzleri kararyor, ba uulduyordu. Aal dolanr,ukura inerken parmaklarn ekti. Karanlk bir yamurdan sonra, gn alr, lt doldururdnyay, slak yankl bir lt, ite yle oldu. Ses durmutu.

Birden dnya bombo, pssz geldi ona. Keski Kel Am sesi hi bitmeseydi. Bu Mevlut KocaHalile deil de, o murtada, o drt kitap srgnne deil de, Allahm baka bir kulunaokunsayd, doyasya dinlerdi. Dirisi brakmad ardn, ls de brakmyor. Meryemce kendisineacd. Topraa kt, ba uulduyordu. u Meryemce boluu, sszl hi mi hi sevmezdi,lmden de ite bundan dolay korkard.

ncecik, bir alt gibi bir ses, yanka, bir de kalabaln uultusu gelir gibi oldu kulaklarna.

Bu sefer kulaklarn kapatmad. Ayaa kalkt, el rpt. ki parmak akrdatp, gbek alkalad.


10/294

Sonra da yanma ynne baknd, sterse grsnler, dedi iinden. Varsn bir iyice grsnler. Birdinsize de Mevlut okunur mu?

leye doru obaya dnd. Mevlut bitmiti. Ke! Askla karlat. Kel Ak ona taklmak istedi.Asa ylesine bir bak bakt ki, Kel Ak ona sz sylediine syleyeceine bin piman oldu.

Kalabaln ortasna geldi, ortada dimdik durdu. Bir fke, bir hm gibiydi. Boynunun damarlarimiti. Kyl, Meryemce ne yapacak diye, ona bakyordu. Sa elini kaldrd, indirecek, szebalayacakken, ayaklar titredi, yere kt. Sa elini topraa vura vura:

Gzelim kara toprak, varmz youmuz kl toprak, buradaki hi kimseye demiyorum, sanadiyorum. Bu kylnn hi birisinin yzne bakmamak, atyla itiyle bile konumamak, ocuuylabile merhabalamamak gerek-

16

UA.JJ.LU.XJ.

ban toprak, bu kyl tm dinden imandan km. km ki, toplanp da drt kitapta katlivacip bir murdar murtada Mevlut okutur. Okutur da ad gzel, kendi gzel Mu-hammedEfendimiz Hazretlerinin cann skar. Bu, bu kylnn arasnda kalmazdm ama... Yallktrbelimi bken. Yoksa durur muydum bu gavur kylnn iinde? Sana diyorum da, bu kocakyden kimsecie azm ap da sylemiyorum sultanm toprak! Bir daha, ben lnceye kadar,bu kyn karncasna bile azm amam. te sana diyorum, sen duy, Koca Halil tmedi. lsebile ona, o dinsize Mevlut okunmaz. Duydun mu, ahinim toprak?

Ali uzaktayd. Koarak geldi, anasmn azn kapatt. Meryemce bast l.

Kyller:

Bu Meryemce bir iyice kudurmu dediler. Tm kylye souyor.

Yalanmn da kudurmuu beter olur. Eskiden de...

Eskiden de kudurgundu ama, imdi bir beter oldu.

Meryemce ondan sonra bir daha hi bir zaman kylyle, kyn karncasyla bile konumad.

O yanar dner kuu nasl etmeli de yakalamal? Aaca taksan meyvesi iki kat olur. Tarlayaatsan bereketi be kat olur... ukurova aalar bilseler ki byle bir ku var!..

Ormana varr varmaz...

Ummahan alay ederek gld:

Ormana varr da varmaz?

17


11/294

net m.

Ormana varr varmaz, ite!

Dilerini skt.

Ko*maa baladlar. Uzakta, kar altndaki kyn her evinin bacasnda, ge doru kl birmaviye batm bir duman szlyor, dumanlar usulca douya doru dalgalanyordu.

Ormann st yanndaki kayalk da, ta telere, Toro-sa kadar ykselerek uzanyordu. Azyukarya kmca maaralara gelinirdi, ite peri padiahnn saray bu kayalklarn arkasmdayd.Bu kayaln arkasnda baka ulu kayalar var derlerdi. Hi kimse de gidip bu kayalklarnarkasn grmemiti. Ekiyalar bile o kayalklarn arkasna gitmee korkarlarm.

Bir gece Koca Halil yolunu arp da dm kayaln arkasna... Bir bakm ki, ilci binbalama bir yerde, iki bin kaval bir yerde... Trl alglar. Oynayan kzlar. Ik iinde her ey.Kayalar, otlar, aalar, gkyz, yeryz bile a kesmi. Yz binlerce insan k iinde, bintrl renk iinde dner dururlarm. Koca Halili grr grmez, bir kaynama olmu. Uzun boylubir kz gelmi Koca Halilin karsnda durmu. Kzn gl, dileri, trnaklar, gzleri k gibiparlyonnu.

Niin geldin buraya insanolu? demi kz.

Koca Halil kekeliyerek:

ardm, demi.

Kz:

Hrszlktan gelmeseydin, gelebilirdin iimize. Hrszln olmasa sen iyi adamsn, has adamsn.Yoksa... demi.

Koca Halil bir iki sz syleyecek olmu, azn aar, sesi kmazm.

Kz:

Seni arpar, kolunu kanadn un ufak ederdim Ko-

1S

ca Halil, ama genliine, yiitliine acdm, demi. imdi yum gzn.

Koca Halil yummu gzn. Birden havalandn, gklerde szldn biliyor. Bakaca bireyden haberi yok.

A gzn insanolu, demi peri kz. Hoca Halil gzn am bakm ki, kyn ortasnda.

Ky bir an, imek akm gibi batan ayaa aydnlanm. Her eyi apak grm, ama


12/294

kendisini getirip kyn ortasna koyan kz ortalarda yok.

Hasan hemen al rp toplad. Saak gibi dar sarkm bir kayann altn kar tutmamt.Oras maara gibi kayann kkne gidiyordu. Kayann kknn oralar tozlu toprakt. Hasan,getirdii rplar ufak ufak krd, stste yd. Ummahan kayann kuytusunda biraz durunca

titremee balad. Gnee, kara ksa belki titremesi dururdu.

rplarn stn eliyle bir iyice bastran Hasan kibriti akt.

Kibrit kutusu yepyeni, azna kadar dolu bir kutuydu. Hasan kibriti nereden almt? Ummahansoramyor-du, ama korkuyordu da. Bir kurnazlk geldi aklna.

Ormana gelince, bu kibriti nereden bulduunu mu syleyecektin? diye sordu.

Hasan kzd:

Yok, diye bard. ok mu merak ediyorsun? yleyse syleyim, hi bir yerden almadm.Alnmn teriyle kazandm. Git syle babama. Git syle anama da elimden alsnlar kibritlerimi.Ben de u baltaylan senin o bitli ban keseyim.

Ummahan gld:

19

riti.

Hasan ayaa kalkt:

Bil bakalm, diye bard. Ama syleyip de bilmezsen, seni bir iyice dverim. Hem deurackta.

Ummahanm kafasnda bir dnce imek gibi ak-t:

Sen o kestiin kiraz ubuklarn verip de almadn m bunu?

Hasan bunu hi beklemiyordu. Vay kpolusu, akll kz u Ummahan.

Arada uzun bir sessizlik oldu. Hasan kibriti akp, allar tututurdu. allar birden parlad,usuldan bir scaklk yayld ortala.

Sen amma da titriyorsun kz Ummahan, dedi Hasan. Ayaa kalkt, uzand, eliyle tuttu kz.Okar gibi: Gel otur uraya da sn, olur mu?

Ummahan yere kt. Hasan da vard yanna oturdu. Omuzlar birbirine deiyordu.

Kayada yeil lekeler vard. Lekeler kayann dibine doru daha geniliyor, byyordu. Toprantozunda iki tane ak ku telei yanyana duruyordu. Toprakta trl izler vard. Hasann gz bir

ara izlere takld. Keklik izi... Belli olur. Baka o boy kuun izine benzemez. Basnca ar basar,


13/294

iz de damga gibi kalr. Kartal izi, bir el byk-lndedir. akal izi, tilki izi, bir de tavan izi...Tavan izi toza pamuk dm gibi olur.

Ban kaldrd:

Biliyor musun Ummahan? Ama yemin et, kimseye syleme. Yemin et.

Vallahi billahi sylemem.

Anam lsn ki sylemem de...

Ummahan bir an ikirciklendi, dnd. Sonra:

Anam lsn ki sylemem, dedi.

20

Hasan sevindi. Yz lt, sevin iinde kald.

Bu kibritten var ya, daha dokuz tane var. Kiraz ubuklarm verip bunlar aldm. Hi tkenmez.On yl, on be yl gittiim yerde ate yakarm, gene de tkenmez.

Ummahan da sevindi.

Hi tkenmez. On yl da gider, yirmi yl da... dedi. Sesinde Hasana bir yaranma,yaltaklanma vard. Hasan bunu sezdi, houna gitti.

Yaz bahar aylar gelince... Bak, dedi, cebinden ataln kard. Bunu da aldm. Yaz baharaylar gelince bununla yle ok ku vururum ki...

Ummahan:

ok vurursun, diye ekledi. Hem de ok ok.

Kibritle ate yakarz.

Ben yolar, yurum, tuzlarm, piiririm kular.

Hasan:

Oturup yeriz.

lerini scack bir kzarm, yal, kokulu et zlemi sard. Ummahan iini ekti.

Hasan:

Hele bir yaz bahar aylar gelsin. Hele bir gelsin, gzel bacm.


14/294

Gittike birbirlerine sevgileri artyordu. Ne Ummahanm ekingenlii, ne de Hasann fkesikalmt.

Ummahan bu durumdan faydalanmay karmad:

Ormana gelince?.. Neydi o, Hasan?

Hasan parman dudaklarna gtrp:

Suuuusss! dedi. Biliyor musun, Ummahan, ben yle korkuyorum ki... Gelecek diye. dmpatlyor.

Ummahan kocaman, derin, kara gzlerini Hasann gzlerine dikti. Bir eyler arad. Bakt ki,Hasann gzleri tm korkuya kesmi.

Ben de bir korkuyorum ki, dedi. ok ok korkuyorum.

21

Fkara babam, ne yapacan arm. O da...

Ummahan:

Anam da...

Hasan:

Meryemce ebem hi mi bir eyden korkmaz.

Ummahan:

Korkmaz o, dedi vnle.

Hasan:

Kylylen konumuyor. Ama ben biliyorum senin-len gizli gizli konuuyor, yle mi? Yalanmym?

Ummahan:

Yok vallahi, dedi. Hi konumaz benimlen. Yalnz beni sever. Bakndan biliyorum.

Hasan:

Sen ona bakma, fkelenmedii zaman herkese yle gzel bakar.

Ummahan Hasan kzdrmaktan korka korka:


15/294

Baaa her zaman gzel, sevgili bakar, dedi.

Ama Hasan atmak istemiyordu ona. Rahatt.

Belki, dedi, iini ekti. Belki sana hep gzel bakar. Ama o korkmuyor. Aldrmyor. Gelecek

mi, gelmeyecek mi?

Ummahan:

Benim yreimi, iki el gelmi, kavram, sk ha sk ediyor.

Hasan:

imdi bir iyice snalm. kindiye doru kalkarz, odunu yaparz. Gn batarken de evdeoluruz, dedi. Sesi, Ummahann hi almad, duymad bir scaklktayd.

Ummahan:

Ben o kyden korkuyorum, diye dudan srd. Bir baka... Kye kurt inmi gibi.

Hasan gene fkelendi:

22

Sen...

Yok Hasan yok, onu demedim, diye Ummahan abuk abuk syledi. Bu tatl anlamannbozulacandan korkuyordu.

Hasan arkasn dnd. Ayaklar sapsaryd. Yarlmt, s srlm bir sar. Boynu upuzunduHasann. Yznde deriden baka hi bir ey yoktu dersin. Kemie yapm deri. Dudaklarincecik. stn kabuk balam. Azck da morarm dudaklar. Dileri apak, prlt iinde.Gzleri kocaman, kara. Sol duluunda, incecik bir yamk izi var. Bir damar gibi boynuna kadariniyor. San anas merdiven kesmi. Tutam tutam, kei krkklar gibi duruyor banda.Hasamn parmaklar inanlmayacak kadar uzun, ince. Ayaklar da yle.

Ummahanla biribirlerine ok benziyorlar. ncelikleri, elleri, gzleri. Yalnz Ummahanmdudaklar dolgun, krmz. Kzn yz solgun, bitkin, kederli, akla kark donuk bir sar. Krmzdudaklar btn bu lm yz iinde krmz, parlak, capcanl. Bozkrn sar, yank gz gazelleriarasnda am bir iek gibi.

Gn kavuurken evde oluruz. Ne gzel...

Hasan:

Ne gzel, dedi dudaklarn yalayarak. Ne gzel. Anam bekler, merak eder ya... Varsnetsin.


16/294

Umnahan:

u adam gelse de biz de kurtulsak...

Hasan:

Gelse de, ne yapacaksa yapsa da kurtulsak...

Hasan geldi atein ucuna, ta iine sokulurcasna oturdu. Bu sefer yanyana deil, karkaryaydlar. allardan para para, bir parlak cam krmzsyla, akl iinde yalmlar inceubuklarca uzayp krlyorlar.

Gzlerini trl trl hal alan yalmlara diktiler.

23

al yalm naKa our. du auua yanar geer. al atei yaktn myd, yannda ok albulunduracaksn, snmee yz tutar tutmaz bir tutam aly atee vereceksin.

Uzun, kark, belik belik olmu bir peri sama benziyor yalm. Hemen deiti. Birden birbirinedoland, sonra hemencecik topraa, kllerin arasna yatt, kayboldu gitti. Bir kurt srs...ndeki kurt kulaklarm dikmi, ba havada, parmaklarnn ucuna basm, yle uzaklargzetliyor. Arkasnda bir kurt, eilen, bklen, koan, yatan, kalkan, bouan, meydansavanda kurtlar. Hooop, bataki kurt yerle bir... Nereye gitti, ne oldu? Daha imdi, imdieilip bklyor, dyor, kalkyor, kulaklarn dikiyor, kayann dibine, yeil beneine doruuzanyor, diliyle, aarm diliyle kayann yeilini yalyor, sonra azck esen yel, fslt gibi esen

yel onu tuz buz ediyor. Sonra yalmdan kurt daha krmz, daha incelmi, tel tel ayaa kalkyor.Sonra teki kurtlara karyor. Kurtlar karmakar... Bir orman yeeriyor yalmdan. Ormanyanyor, dalara talara ate dm, cayr cayr yanyor.

Sonra her ey kararyor, duman kyor ortala. Yalmdan kurtlar yok oluyor. Yanan ormannyerinde yeller esiyor.

Hasann gz bir sre ocan kalntlarndan kan dumanda. Duman bir ho kokuyor. Ya,slak al, nce ac kokar atee dnce. Sonra usul usul azalr koku. Sonra yalmlar snncede, salt duman kokar. alnn duman baka, am aacnn, meenin, sedirin, dngelenin,kengerin, prenin duman baka baka kokar.

Hasan yanndaki allardan bir tutamn daha tten ocaa srd. stne de iki kenger dikenikoydu. Bir sre duman ttt. Hasann stne geldi. Gzlerini yaartt.

24

atei flemee balad.

Hasan bard:

frme kz! Sesi bouktu.


17/294

Ummahan sulu sulu:

Gzne duman gitti de... ki frmede parlard. Sonra kzd: Sen de bir ho oluksun, bireHasan. Hep barp duruyorsun. Ne oldu sana yani? Imav, kardeim sen de!... Somurttu.

Ayaklarn altna toplad, ocaa da yann dnd.

Ocaktaki allar atrdad, koktu, sonra da hemencecik: yand. Kayaln ta ucuna yukarincelerek bir yalm snd. Hasan, bu bir kavak aac oldu, dedi. Uzun, gcm gcm yalmdan birkavak aac.

Ayaa kalkt, kyn stnden ta uzaklara bakt. Bozkr btn, aklyla serilmi, parlt iinde,gne iinde, aklk altnda uzanm duruyordu. Bir tek kavak aac, ama ok uzun bir kavakaac salnp dururdu bozkrn boluunda. ok uzaktayd ama, afan yeri rken o kavakaac gzkrd. Gn doarken bir yan k iinde kalm gibi gelirdi insana. Gn atnca azckgzkr, iyice gn kzdrnca da kavak aac hi gzkmez olurdu. Bir gne, bir aydnlkduman iinde kalrd. Hasan kava gremedi. Dnyann akl, gnein ipiltisi dumandand.

Bozkrn ipiltili dzlnde, ta bir dnya kadar dzlnde ince bir maviye alan bir dumangzkr gibiydi.

Dnyann teki ucunda, bu kyamet akln ortasnda kim yakar u teki atei? Orman da yokoralarda. Periler ate yakarlar m?

Kayann ucuna kadar uzam yalm usul usul indi. Bir ara tam orta yerinden koptu, utu gitti,kavan yars kopup gidince yalmlar yayld, kaynamaa balad.

imdi yere serilmi yzbinlerce karnca... Yere seri-

25

ti. Herbir ipiltisinde yalmdan karncalar. Amma da ok, amma da kaynayorlar.

Nedense karncalara sinirlendi. Atee bir tutam a-J, stne de er kenger... Birden,doludizgin, bir yalmdan at frlad ocaktan, kocaman bir at... stnde kvrlan, atn boynunayatm binicisi.

Ummahan bak. Bak, kayor! diye bir lk att Hasan. Ummahan irkildi. Of, ne degzel...d

Bir anda at ocaktan doludizgin szld, kt gitti. Gitti, dedi Hasan iini ekerek. Vayocan bata, ben hi bylesini grmedim. Syrld gitti. Gz ap kapayncaya kadar utu dagitti. Vay anasn, ne de gzel, ne de uan bir att, kz! Yelesi uuyordu. Tam kuyruundankoptu gitti. Ummahan:

Gene mi yalm? diye gld. Yalmdan at vard da ben niye grmedim ya? Hasan:

Sen grmezsin, dedi. Ummahan:


18/294

Bu gidile sen akln vdrp Vurgun Ahmet gibi olacaksn.

Olacam ite, diye ayayla tozlar itti. Kt m Vurgun Ahmet? Nesi var? Ummahandnd kald. Deli amma, deil mi? Hasan:

Kimbilir, belki de deli, dedi. Sen korkma. nat etmezsen, gzn iyice dikip bakarsan,atlar, kular, bcekleri, dalar, talar, adamlar, cinleri, oook cin var, perileri, ooook perivar, onlarn hepsini yalmdan grrsn. Yalmdan her ey olur. Su olur, su bile olur. Bir seferbabam ocaa bir ktk koyduydu, on be gn durma-

26


19/294

diyordu. Konumuyorlard. Dalmlard. Hasan yalmlardan atlar, kular grmyordu artk, ikiside ayn eyi dnyordu. Belki de dnmyorlard. Kanlarna, derilerine, iliklerine ilemiti.Soluk allarnda vard.

Kimdi bu? Neydi bu? Bir karanlk gecede, bir mezarlk myd? Gkler ynan bir yamur imeimiydi? Bir dev mi, bir ejder mi? Toprak m sallanacakt? Bir ulu sel gelip, btn evleri mi alpgidecekti?

Kyamet gn esen yel?.. Ne ev kalacak, ne ky. Ne de dalar. Beik sallar gibi, biri gelip detopra m sallayacak? Meryemce Kar ne diyor? ok eskiden, karl dalarn arasnda bir ehiritoprak yutuvermi. insan, evleri, dkkanlar, ukurovasi, pamuk tarlas, karncalar, sular,dalaryla yutuvermi. Bir de gelip bakmlar ki, o ehir yok orada.

Kim bu gelen? Kimsecikler adn azna alamyor, kimse kimseye korktuunu belli etmekistemiyor. Gittike de, gn getike de korku artyor. Kyn itleri bile rmez oldu. Topallarnsar kanc bile rmyor. Boynunu iine ekmi, gelen geene korkulu, soru dolu gzlerlebakyor.

Kuun gzlerinin stnde ak bir ka gibi bir izgi mi var? Ayaklan kara m, krmz m? Yeilealan bir renkte mi? Yemyeil mi, imen yeili gibi? Mavisi gk mavisinden daha m parlak?Gagas ok mu uzun, ok mu gzel? Bu kuun baka yerine deil de, gagasna baktkabakasn gelir, ite bu gzel ku gnete yanar dner olur ama, yamurlu havalarda som mavi.

izci Yel Veli yarm eskiden, ok eskiden. Bin yl nce yaam. Bu kuu bir severmi ki...Koyarm karsna, durmadan, gzlerini krpmadan seyredermi. Yamurlu havalarda daha ok

bakarm. Bu kuun adna da,

28

cuk Jcuu aemer.

Bir su akyor. Hasan tam ortasna gelmi, su hzl, alp gtrecek neredeyse. Balklar uuuyor,yukar doru. Suyun dibine gn vurmu. u dam karna nasl gn vurmusa. Suyun dibi ipiltiiinde kalm. Balklarn pul-ian yldrdyor. Hasann aya kayyor, boylu boyunca suyun iine,iri su talarnn stne kapaklanyor. Kapak-lanmasyla da ayaa kalkmas bir oluyor.

Gzleri yeil... Burnu azck yukar. Durur, bakar. Kmseyerek, tepeden bakar. iftliksahibinin torunu. Bembeyaz yz var. Hasan ona baka dnyadan gelmi bir yaratkm gibibakar. O da Hasana. Hasan onunla konumak iin can atar. Taranm, l l sapsar salarvar. Ayandaki ayakkabs biraz tozlu ama gene de parlyor. Pantolonu dize kadar, dzgn.Mintan lekesiz, bulut gibi. Boazna krmz bir ey balam. Bir dm alm stne. Hasanmeraktan atlayacak. Bir konuabilse, ne biim bir yaratk bu olan? Olan da Hasanaaknlkla bakar. Gzn dikmi kz gibi bakar. Ama hi konumaz. Konusa Hasan dakonuacak, isterse kiraz ubuklarndan birisini de ona verecek. ocuk arkasn dner, tarlannkeseklerini tekmeleye tekmeleye eker gider. Yazk deil mi? Her tekme atta on elma dklryere pamuk fidanlarndan. Deli mi ne bu olan?


20/294

Uzun Alinin gzleri falta gibi alm. Hasann btn bedeni rperdi. Nedir bu adamnbandaki? Bu kyn bandaki? Sonra titredi. Ocaa bir tutam al daha att.

Ummahan onu dalgnlndan uyandrd.

Gn batyor. Anam deli olur karanla kalrsak, dedi.

Gerekten souk da gittike artyordu.

Karanla kalrsak kurtlar gelir de bizi...

29

Sus, dedi. Sana kurt sz etme benim yanmda demedim mi?

Hasann tyleri diken diken olmutu.

Ne varm onun szn edince? diye direndi kz.

Suuus! ldrrm seni, diye kkredi Hasan.

Atee bir tutam al, iki tane kenger daha att.

Sonra kayaln dibinden bir utan bir uca epeyce gitti geldi. Tozlu topraa ayaklargmlyor, yerinde derin bir iz kalyordu. Be parman beinin izi de.

Epeyce yrdkten, mavi kuu dndkten sonra geldi gene ocan bana oturdu.

iimde bir korku var. O kye hi gitmek istemiyorum, dedi. Sesi alamakl, ylgnd.

O kutan bin tane yakalansa... Bin tanesinin etini yeyip, ban nazarlk diye epeevre,kazklara balayp, kyn drt bir yann evirseer, bir daha kye hi uursuzluk urar m?Neden yapmazlar? Allalem bir tane kuu yakalamak zor...

ite dt yerde... Srlsklam sudan knca, karsndaki yarda tane delik grmt. Birde bakmt ki, ne baksn, frt diye bir yanar dner yamurcuk kuu delikten kp gitmiti.

Ummahan:

Ben de. Ah anam alamasa... Sonra da gece olmasa... diyerek derinden iini ekti.

Hasan:

Ackmasak da.

Ummahan:

Hcye, dedi. Sahi, hi ackmasak...


21/294

Hasan:

Ah u boaz ohnasa!

Ummahan:

Gne bak, gn batacak Hasan. abuk olalm.

30

Ummahnn:

Kurularn, dedi. Hem yeyni olur, hem de iyi yanar.

Hasan bycek bir meeye varp, baltay kuru bir dala vurdu. Balta sesi bolukta ylesinenlad ki...

Ortalk usuldan kararyor, ipiltiler gittike donukla-yor, ortalk gittike buza kesiyordu. tedenkapkara bir bulut geliyordu, bozkrn stnden. Kapkara kesilmi, fkeli, kudurmu, yerdekikar, gkteki akl srkleyerek geliyordu.

Hasan:

abuk topla kestiklerimi. abuk abuk. Yola delim hemen. Geliyor.

Hasann iini her zamankinden de beter bir korku sarmt. Baltasn korkuyla gelii gzelsallyor, ayaklan da yanyor. Souk da arttka artyor.

Topla topla, ipe sar. Benim de ykm yap. pime sar. Anam meraktan atlar.

iindeki karanlk gittike byyor. Kye gitme zaman yaklatka, byk bir felakete yaklargibi oluyor.

Gagas gzel ku... Her mee dalnda bir tane. imdi havalansalar...

Baltay her vurduka, meeden donmu kar paralar dklyordu. Orman, tm aalar,dallar, yapraklar, kkleri, gvdeleri, toprayla donmu bir aklkt.

Ummahan, Hasann kestii odunlar yerden abucak alyor, ipin stne diziyordu. Bir de krlpyere dm kuru dallar topluyordu.

Oldu, Hasan. Tamam, dedi.

Hasan uykudan uyanrcasna durdu. Ar ar, sallanarak geldi, baltay yknn stne koydu.

iyice sardn m?


22/294

iyicene sardun.

31

gittiim yne arkan dn. Geriye dnp bakarsan seni ldrrm, ite u baltaylan seni, ite

urackta kyk kyk ederim.

Her ormana gelilerinde, tam ayrlacaklar sra Hasan hep byle yapyordu. Nereye gidiyordu?Ura neydi? te bu bir srd. Ummahan ne kadar korksa da, gz ucuyla urun urun onungittii yne bakyor, ama Hasan talarn arasnda gzden yitiyordu. Ummahand bu... Hasanisterse onu baltayla kyk kyk etsin, isterse lnceye kadar konumasn, gene bakard. Ama,gene de, o gidip gelinceye kadar yerinden kprdayamyordu. Yerine balamlar gibi, oradayle durup kalmaktan baka bir ey yapamyordu. Meraktan da lyordu.

Hasan, koarak, talardan, ktklerden atlayarak gitti. Yrei kt kt atyordu. Orayagiderken hep yle olurdu. Bedenini tm bir rknt, kuku, korkuya benzer, sevince benzer birduygu sarard.

Ate yakt yeri geti, ormamn iinde ada gibi upuzun, dimdik uzam bir kayann ardndoland, bir zaman yn kayaya dnk, yle kalakald. Sonra bycek bir ta, kutsal bir eyedokunur gibi, ucundan usulca tuttu dikti, bir zaman tan yerine bakt, yerde sararm, kprkpr eden iki karncaya benzer yaratk grd. Krlmasndan korkar gibi, bysbozulacakm gibi, ta usul usul indirdi.

Hasan yaklarken, Ummahan:

Dneyim mi, Hasan? diye seslendi.

Hasan, gvenli, iini grmlerin mutluluuyla, umursamaz:

Dn,* dedi.

Yk nce Ummahann srtna verdi, sonra da kendi yklendi.

32

Ummahan yolda: Hasan, dedi.

Hasan durdu. Gzgze geldiler. Baktlar. Hasan:

Sus! dedi, yrd. Ummahan:

Hani ormana varnca syleyecektin? Beni kandrdn, diye sylendi. Hasan daha sert:Suuuss! dedi.

33

2


23/294

Ocan basndaydlar. Meryemce belini duvara vermi, ban gsne emiti. Kprdamadanylecene duruyordu. Karsndaki Ali ikide bir ban kaldrp anasrn bu durgun, bu ta gibihaline bakyordu. Meryemce ginike dzeliyor, kendine geliyordu ama, azn da baklaramyordu. Atn lmnden nce Meryemce ylesine konuur, ylesine evin iini enlikle

doldururdu ki, zaman nasl geer kimse farkna varmazd. K geceleri ylesine ok ey anlatrdki, bitmezdi. Bu kadar anlatacak gzel hikayeyi nasl bulurdu? Bu dertli gnlerde de eskisi gibiolsa... Bir olsa... imdi ta gibi, duvar gibi.

Akam ezann geceli ne kadar oldu, ne kadar oldu''.. Kimse konumuyor. ocuklar kendilerinegmlmler, durgun l gibi. Elifi dersen, baz alyor, evin icni iki szde eneltiyor, amasonra her ey snyor. Ali ne yapacan, ne syleyeceini bilemiyor.

Darda, bozkrdan uultular geliyordu. Bu uultular deli ediyordu Aliyi. Eskiden olsa,Meryemce bu uul-

34

Dnyann dzeni bozuldu da gitti. Kyde de bir tad kalmad. Herkes kzgn demir stndeoturuyormu gibi. Bu yl kar iyi yad. rn bol gelecek. Gelecek ama...

Ali son bir gayretle:

Ana, dedi, darda kurt ulumalar...

Meryemce duymad bile.

Ana, dedi Ali sesini yumatarak, imdi u soukta dnya donmuken, tam buzakesmiken, u kurtlar ne yer, ne ierler?

Biliyordu ki Meryemce kurt szne dayanamaz, kurtlar stne konuur da konuur. Ali birkurnazlk yapyordu. Meryemceyi can evinden vurmaa alyordu. Meryemce konusun davarsn u ocaktaki atee, harlayp giden yalmlara, u bacaya konusun. Konusun da neyeisterse ona konusun.

Meryemce kurt sznden de tnmad.

Ali:

Ana, dedi. Bu en son bavurduu hileydi. Bunda da konumazsa, artk bir daha lnceyekadar hi konu-myacak demekti. Ana, diyorlar ki, Koca Halil lmemi, kyl dahaukurovadayken, o eve gelip saklanm, olu kapy anca ne grsn, Koca Halil ierde uyuyupdurur. Okuttuu Mevlut de boa gitti. yle deil mi, ana? Sen diyordun ki o Koca Halil lmez.Sen her bir eyleri bilirsin. Koca Halil, yleyse, neden dar kmyor, diyeceksin. Kylypamua ge koydu da, sefil eyledi diye uta-nyormu. Bir de kyl beni para para eder diyekorku-yonnus. Oluna demi ki, geldiimi duyarsa kyl, duyu-rursan kylye bunu, bam alrda giderim, diyormu. Diyormu ki bu kyl beni grrse mmkn yok ldrr. Olu da

yemin etmi ki, kul olana senin evde olduunu sylemem. Bunlar nerden duyduk diyeceksin.


24/294

Zala

35

syleme... Hemen komu ambara girmi. Ben yokum, ben lym, demi. te byle ana.

Meryemcede kprt yok.

Bozkr gmbrdyor, Ummahanla Hasann getirdii odunlar evin iini tatl bir kokuyla sararak,atrtyla yanyor.

Evin arka duvar topraa oyulmu, n duvar da amurla talardan geliigzel rlmt.Damn aalar meedendi, saiamd ama, bu ev Alinin ta dedesinin dedesinden kalmt. Bylefrtnal havalarda Ali ev yklacak diye korkard. Ama bilirdi ki kn ev yklmaz. Btn ev, duvartoprayla donmutur. Evler baharn buzlar zlnce kerdi. Evin iki el byklndeki birpenceresi vard. Hi bir zaman da bu pencere almazd.

teki, uta, karanlkta, bir tek inekleri, bir danalar, keileri vard. Bir yanda da samanduruyordu. Ev souktu, mal, inei, at, koyunu, keisi ok olan evler scak olurdu. Evlerihayvanlarn soluklar str. Hayvan en ok stmak iin gerektir. Bu yl iyi bir pamuk tarlasbulurlarsa Ali bir inek, be tane de kei alacak, u ocuklarm byle mekten kurtaracakt.

Ana, dedi, bu yl ok pamuk toplayacaz. Kar da iyi yad bu yl. ok rn olacak. Bekei, drt de inek alacam. Bu evi stmaa yeter de artar bile. yle deil mi?

Meryemce ta gibi. Ne dnyor ola? Neler geiyor aklndan? lmeden kendini ldren

Meryemce. Bir insan konumazsa, o insan l demektir. u Meryemcenin imdi lden ne farkvar?

Muhtar gitmi de konumu onunla. Demi ki Muhtara, yakn bir gelecekte geleceim kye,altlarndaki ulu, evlerindeki keiyi, inei, hzmanlarndaki ya, avrat-

36

larnn bacaklarndaki donu da alp gtreceim, teki kyller ne yaptlar ne ettiler deborlarm dediler. Onlar kyl de, siz kyl deil misiniz? Onlar gibi ukur-ovaya siz degittiniz. Onlar pamuk toplad, para kazand da siz neden kazanamadnz? Sizler yalancsnz. Birdaha size bir zrnk bile vermem. Bekleyin, yaknda kye geliyorum. Belki yz yl var, bu kylerbizimlen alveri ederler. Dedem, babam zamanndan bu yana. ilk olarak-tr ki bir kylukurova dn borcunu vermiyor. lk olaraktr ki kapma uramyor. Geleceim kye. Durbakalm, o kyl yzme nasl bakacak? Bu dnya yklmazsa, ben de u ellerimi keser dekpeklere atarm. Siz, Yalak kylleri, ilk olaraktr ki bozulmaz bir ahdi aman bozdunuz. Yarnsiz ukura indiinizde, kynz bo kaldnda on kii gelir de kynz soyar soanaevirirse, evlerinize ate verirse, hi amayn. ilk olarak ahdi amam bozan sizsiniz. Ktlktohumunu bu dalara eken sizsiniz.

Ali ban kaldrd:


25/294

ite ana, byle, dedi.

Meryemce dalp gitmiti. Kurtlarn ulumasn dinliyordu. Birden irkildi. Ban kaldrd, Aliyebakt, sonra ba gsne geri indi.

Pencereden bir ses geldi:

Ali, Ali, a kapy.

Sen misin Tabaolu?

Benim, dedi dardaki ses.

Ali kalkt, kapy at. iine de bir korku dt. Ta-ba bu gece yars, yle olur olmaz iler iingelmezdi. Bu ite bir bokluk vard ya, Allah sonunu hayreylesin.

Ne var, ne yok, karda?

Taba:

Kt, dedi, iini ekti. Adil efendi geliyormu.

37

Elifin kalkt yere oturdu: Naslsn Meryemce Ana? diye sordu.

Meryemce aldrmad, kprdamad bile.

Tabaolu aknlkla:

Ali, diye sordu. Meryemce Ana daha azn amyor mu?

Ali bayla, amyor iareti yapt.

Ne zaman geliyormu? diye lgn, bitkin bir sesle

de sordu.

Khnbilir, hi belli olmaz. Belki imdi damlar.

Ali:

Ne yapacaz?

Taba:

Yetmi iki millete rezil olduk. Biz pamua gidince gelip kymz tm yerinden kaldrrsa, bir

ey demee hi hakkmz yok. Biz bozduk. Ahdi aman biz bozduk.


26/294

Ali:

Biz bozduk, hi bir hakkmz yok.

Tabaolu:

Varsak desek ki Adil Efendiye, ey Adil Efendi, bir itir oldu, kt tarlaya dtk. stelik dege indik ukura, gelecek yl iki mislini al, desek?...

Ali:

Kabul eder mola?

Tabaolu:

Kabul etse, etse de bizi ele aleme rezil etmese. Grenei bozduumuzu yzmzevurmasa... Ama kudu-ruyormu. Diyormu ki o ky zelzeleler gtrecek, seller gtrecek. Okylnn, dinsiz imansz kylnn bana talar yaacak... Ylanlar alacak o ky, diyormu.Her biri Vurgun Ahmede dnecek o kylnn, diyormu. Ali:

38

diye aresizlikle sordu.

Taba:

Ne akl dnlr? Bu yl gidip de bir metre bez alamadk. Bizim avrat rlplak. Evden darkamyor.

Ali:

Herkes yle, tm ky yle.

Tabaolu:

Bu ii kylnn bana getiren bir Muhtar Sefer, bir de Koca Halil...

Koca Halil deyince Meryemcenin ba kalkt, .dudaklar kpr kpr etti. Bir ey syler gibi oldu,sylemedi.

Tabaolu sz srdrd:

Biliyor musun? Koca Halil lmemi. Bizden nce gelmi kye, ambarn iinde...

Ali sz ald:

Biliyorum, dedi.


27/294

39

3

Koca Halil yatan ambarn iine yapmt. Yalnz geceleri ikyordu dar, o da, ok sknca,atlamaa kyordu. Bakaca, gecesi gndz hep ambarn iinde geiyordu. Hemen hemenk yz grmyordu. Kapnn her alnda irkiliyor, korkusundan bir keye sinip, iyicebzlyordu. Kylnn onu ldreceine ylesine inanmt ki, olunun szlerine aldr bileetmiyordu.

Olu:

Baba, diyordu, sen kylye bir ey yapmadn ki... Kylye ne yaptysa Muhtar yapt. O gekoydu kyly, kt pamuk tarlasna o soktu kyly. Kyl sana bir ey yapmaz. Bir kbakalm, kyl sana gzyn stnde kan var derse, o zaman gel saklan. Bir daha da hikma.

Koca Halil:

Sen bilmezsin, diye karlk veriyordu. Sen daha ocuksun. Bu kylnn fendini bilmezsin.Beni dar karttracaklar, sonra da, ite dmanmz bulduk- diye, paralayacaklar. Seabilmezsin onlar... Sen de onlardan-

40

zin fendinizi...

Baba, sen delirmisin. u ambarda gn yz grmeye grmeye ryeceksin, istersenkma. Sen bilirsin.

Koca Halil:

Burada lrm de kmam, d diyor, yorgan bana ekiyordu.

Son gnlerde kulana bir eyler alnr gibi olmutu. Kyde de bir korku, tela seziliyordu.Olunun yznde de elle tutulur bir korku vard.

Bir an ambardan ban karp olunu ard:

Gel yavrucuum, gel, dedi. Banda bir hal var senin de. Seni de mi ldrecekler? Kimldrecek? Kylnn de banda bir hal var. Onlar da m ldrecekler? Kim ldrecek?Balarna ta m yaacakm dedin? Ky yerinden mi oynatacaklarm? Kulama alnd da...

Ya ben ne olacam? Bunlar benim iin byle yapyorlar. Beni ldrmek iin. Ne varbamzda?

Oul ambarn duvarna oturup babasna ii bir bir anlatt.


28/294

ite zurnann zartlad yer burada. Adil Efendi bugn deilse yarn kye gelecek, diyeszn bitirdi.

Koca Halil inanmad ama, gene de yreine bir k girdi, bir su serpildi. imdi bir kurtuluumudu vard. Belki kyl onu balard. Yoksa mmkn yok, bu kyl onu ldrr. Yaldr,

elden ayaktan dt demezler, adamn boazn skverirler.

Oluna:

Yavrucuum, ben de biliyordum kylnn banda bir hal olduunu. Byk bir felaketdolatn kylnn stnde. Grenei bozdu kyl. Bu kyl gayri iflah olmaz. Ama bir aresivar. Bir yolunu bulsun da Koca Halil, kylnn parma aznda kalsn. Eer beni ldrme-yeceklerse, sz verirlerse, ben de bu iten kyly kurta-

41

grdrmeden beni paralarlar.

Baba sen deli misin, seni kim paralar?

Sen dediimi iyi dinle. Sen bilmezsin, sen daha ocuksun, akln ermez.

Baba, sen deli misin? Ne ocuu! Ben altmna merdiven dayadm.

Olu byle syleyince Koca Halil bir sre sustu dnd sonra:

Yok yok, dedi. Sen ocuksun. Akln ermez. Senin hi akim ermez bu kyllk iine. Benimburada olduumu sylersen...

Oul bo bulundu:

Biliyorlar, dedi.

Koca Halil birden bir lk att.

Yandm, ldm! imdi gelirler. Kapat kapy. abuk srgle kapy. imdi, imdi...

Hemen ambarn karanlna uzand, ulu da stne ekti. Tirtir titriyordu.

Kanlm oldun, kanlm! Kapaaat kapy. abuk, abuk. ..

Oul Koca Halilin delirdiini sand, elini bktm der-cesine sallayarak kapya gitti:

Kapatyorum, kapatyorum. Kapda da bekler, kimseyi ieriye gndermem, diye kapdanalaylca bard.

Koca Halil inliyordu:


29/294

Aaah, aaaah, diyordu. Aaaah, lmme sebep olan olum. Gzm diye, gzmn bebeidiye byttm oul, yemeyip yedirdiim, giymeyip giydirdiim oul, ocam sndrdn.Evimi bama ykan oul!

Koca Halil bekliyordu. Yrei daralarak, bir trt duyunca irkilerek bekliyordu. Ha geldiler, ha

gelecekler. Her eyin suunu ona ykleyecekler. Muhtar, kyls, herkes, herkes tm suuona ykleyecek, ldrnce de,

42

tC DUyUA. aUyiUJTU UIUUUIU, IVUSUllt AUlilu Hull ../.wxui,

diyeceklerdi. Yoksa, o Koca Halil olmasa, bir koca kyn bana byle bir hal gelir miydi,gelmi miydi?

Koca Halilin iinde iki duygu atyordu. Biri lm... lmden ok korkuyordu. Kanl, parapara olmu bedeni geliyordu gzlerinin nne. Evin nne birikmi insanlarn ellerinde her birparas. Bu, hi gzlerinin nnden gitmiyordu. ok eskiden, ukurovada, kadnlarn birikip biraay talarla ldrdkleri geliyordu gzlerinin nne. Kadnlar kudurmu gibiydiler. Az kanlkancklara benziyorlard. Bir aay dalgndz ldren kyller, Koca Halili neden ldrmesinler?

Bir de, ok derinlerde, bir kendine nem verme duygusu vard. Kyl tutup da, bir araya gelipde Muhtar Seferi bile ldrmezdi. Kim oluyordu Sefer? Dnk ocuk... Ama Koca Halil yanban alm, mr grm bir kiiydi. Hem de Aslan Aann hrszlar ba.

Hem korkuyor, hem de imdi, imdi kapy amalarn bekliyordu. nde de, en bata,

kudurmu gibi, salar sprge gibi dimdik olmu Meryemce geliyordu. Vurun avratlar,diyordu. Gn bugndr. Vurun karda-lar, vurun ocuklar. Para para edin u dinsizi.Kymz ele aleme rezil eden drt kitapta katli vacibi. Vurun ha vurun...

Koca Halil seslice bir:

Aaah, dedi. Ah Meryemce! Geti gnler. O Ib-rahimin, gzel brahimin hatr olmasayd,seni ne yapardm, biliyor musun? Aaaah Meryemce!

Bir sonbahar akam ardan aa iniyordu. nar yapraklan krmzyd. Ardna gn vurmubir krmzlk... Korkudan sra bulduka, hep bu geliyordu gzlerinin nne, kimbilir neden. Birsu akyordu. Suyun yz krmz yapraklarla deli. Su deil nar yapra akyor aalara.

43

Bir al at almt, Yuxan uoKsunaen. Aim rengi nar yapraklarna uyuyor. At, altnda kanattakm da uuyordu. Birden at rkt. Alk olmasa byle ilere, atm trnann dibiniboylayacakt. allarn iinde kana belenmi bir adam grd. Adam yola doru inleyereksrnyordu.

Attan indi, mintann yrtt, adamn yarasn sard. Sonra da adam terkisine alp srd.


30/294

Adam:

Beni ehirlere, doktorlara gtrme, dedi. a Bana ekiyalar ba Memo derler.

O da adam Aslan Aamn evine gtrp brakt.

Bu da benim kardamdr. Yaras iyi olana kadai bir iyice bakn, dedi. Sizden isterim.

Teke dann eteinde imdi kar sepeliyor. Orada bir maara var. Kalkp oraya gitmeli, birate yakmal, bir de kuzu kesmeli. imdi geyik yavrular bymlerdir.

Memo dalarn alc kurduydu. Koca Halilden bir haber gelse, can dmann bile balard.imdi sa olsayd... Sa olsayd da u kylye...

Kyl kapya birikmi baryor:

k Koca Halil, k dinsiz imansz, k drt kitapta yeri yok kyl dman!

Koca Halil kapy aar m? Hele kapy krsnlar! Az sonra olan uak, kz gelin, nlerindeMeryemce domuzu ykleniyorlar kapya. Kap atrdyarak alyor, krlp yere dyor.Kalabalk ieriye girerken kalabalktan bir lktr kopuyor. Geriye dnyorlar, kaacaklar,korkularndan stste stste ylyorlar. Kapnn n bir ana baba gn. Ne olmu, kap alralmaz kyller karlarnda kendilerine dnk tfek az grmler. Tepeden trnaakurun sval ekiya. Balarndaki de Memo.

44

lnn stne. Kardam deil misin? Boalt Memo. Memo gler:

Kurunsuz dleri koptu. Bunun yars korkudan sa kalmaz. Yazk deil mi kuruna Halilkarda?

Sonra kyn iine kar, kubara kubara ky bir utan bir uca dolar. Kyl konumak ister.Bala suumuzu Halil Aamz ne olursun, krdrma bizi ekyaya...

Kap ald, Koca Halil hoplad, kulak kesildi.

Olu:

Korkma baba, benim, dedi.

Koca Halil yrei kt kt: Sen olmaz ol, baba kanls, diye geirdi iinden. Sen de o dinsizimansz kyldensin.

Adil Efendi bugn m gelecek? Yok baba. Ne zaman gelecei belli deil. Kylde birtoplanma, kprdanma var m? Kimseye gstermeden beni alr Teke damn eteine,maarann nne gtrr koyar msn?


31/294

Boran k, baba, boran k! Adam deil Teke dana, uradan uraya varncaya kadar buyarlr!

Sen gtr beni oraya, o maaraya. Can bir arkadam Memoyu... Memo derken yreinebir czrt dt. Aaah, o imdi sa olsayd... u kyly tm kurundan geirtirdim.

Baba, sen delirdin mi? Kylnn seni aklna bile getirdii yok. Kyl ba kays olmu zaten.Kendi derdine dm. El seni neyleyecek? k dar, elini kolunu sallaya sallaya gez. Grenlerboynuna sarlr. Sen yitin-ce ukurda sana bir Mevlut okuttum da tm kyl gzya dkt.Demedim mi sana bunu?

Koca Halil ambardan doruldu. Gzne kapdan ge-

45

Ulan smkl olan, kyl beni hi adamdan saymyor mu? Ben onlar pamua gegtrmedim mi? Ben onlarn ocan sndrp borlu koymadm m? Benim yzmden a sefilkalmadlar m? Karnlar a, srtlar plak kalmad m? imdi dar karsam, beni ldrmezlermi? Para para etmezler mi? Sen deli misin sen, smkl Hac? Kyl beni, demek hi bir eysaymyor mu? Demek adamdan saymyor, ha? Yemeyip yedirdiim, giy-meyip giydirdiim,aslan olum, ifte yrekli smkl Hacm! Vay, vay, vay sana! Kartal gibi Koca Halilin oluolacaksn!

Bir ara sustu. Hac glmsyordu. yorum, yorum. Bir yorgan getir. O orospu avradnasyle de ocaa bir iyice tarhana koysun. lmeden scak scak bir iyice ieyim. Hacmrldanarak: te imdi derdini syledin. Hac bu barmalarn, armalarn sonunun neye

varacan ok iyi biliyordu. Sonunun varp scack, tten bir tarhana orbasnda biteceinibiliyordu. Herkesin bir derdi olur, deirmencininki de su...

Hemen sylerim, imdicik yapar baba. Sen deminde ol.

Yorgan, yorgan getir. Hac! Koca Halil gene de oluna inanmyordu. Kyl onun evdeolduunu bilirdi de nasl, nasl olurdu da gelip ldrmezdi? Yalanc Hac. Sylememitir.Mmkn, bunun hi mmkn yok.

stnde yorgan, titriyerek, kula kapnn tkrtsn- da, ha geldi, ha gelecekler. Geceye kadaryrei kalkarak bekledi. Olmad, gelmediler.

Aaaah, namussuz kyl, aaah!

46

Gelin:

Baba, diye ard, t orbay indirdim. Gel de i. Seni bekliyoruz.

Karanlk kavutu mu? Gece bir iyice kt m?


32/294

Hac:

kt baba, kt, dedi.

k darya da bir bak, bakalm. Bir yanllk olmasn. Amann ha!

Hac sofradan kalkp, darya kt, geri geldi.

Darda bir karanlk, bir karanlk var ki, balta kesmez. Hem de gz gz grmez.

Koca Halil ambardan bir ocuk evikliiyle atlad, geldi sofraya oturdu, hemen kaa sarld.Ktlktan kmasna yanna ynne bakmadan yumuldu. orbay deli gibi kaklyordu.

orbay abucak iti, bir iyice karnn doyurdu, hi bir ey sylemeden, kimsenin yznebakmadan doru ambarna gitti, yatann iine girdi, yorgan da bir iyicene bana ekti. Banda bir iyicene yasta yerletirdikten sonra ellerini sakalnn altnda kenetledi. Dizlerini enesinedoru getirdi, bzld. Bedeni, arada titrercesine r-periyordu. Yumulmas yatan scaklnartrmt. Kendi scakln seviyordu Koca Halil.

nsann iinde byle byk bir korku olursa, ite bu kocaman korkuyu krk katr gc ierindenskp alamaz.

Kyl gelmez mi, vay benim smkl, fkara Hacm vay! Kyl beni bir ele geirirse havadayer. Hem de i i, bir ate yz gstermeden. Hac gibi var m? Hac iyi olandr. Yaaa, okok iyi olandr. Adam, babasn kylnn ldreceini bile bile, varr gider de, babam evde eykyl milleti, der mi? Babasnn, bir insan, kan-

47

Memo ekiyadan bir korkar ki... Memo ekiya bilse ki Smkl Hac bu kadar kt bir kii,gelir de onu boazla-yverir. Smkl Hac inanmaz ki onun lmediine. Varsn inanmasn,inanmasn o. Ben de inanmayan greyim! Kim grm Mem onun ldn? Memo dalarda,Memo hi lmedi ki zaten. ki tek ikicik candarmack, iki yumurtac onun yanma yaklaabilirlermi hi? Memo demiler ona. Kimin karda o? Koca Halilin.

O smkl Hacdr. Daha ocuktur. Bir iin nn ardn dnmez. Ban sonunu dnmez.Dadaki Me-moyu aklna bile getirmez. Kylye, babam evdedir diye sylemitir. Sylemitir o.Kocakar enesine benzer enesi. Yreinde hi bir gizli tutamaz. Akagzn oluuna benzeryrei. O sylememise, Zalaca Kar sylemitir. Bir de bryerek. Hem de doruca MuhtarSefere sylemitir. O sylememise, Uzunca Ali sylemitir. Bir ksrk duydu. Ban daevirdi. Bu ksrk kimin ksr, ne yandan geliyor demez mi? ksr tanynca da, varpo anas olacak geberesiceye sylemez mi? O kardan gelen mzmz Abdullah, Lapac Abdullah,Koca Halil burada, aman yakalayn demez mi? Btn bunlarn tm de sylemedi diyelim. Ya okatran kazanlarnda pi-esice pasakl gelin de mi sylemez.

Kyl milleti kurnaz olur. Ne demiler? Kyl milletinin anas srtlansa, mmkn yok, babastilkidir demiler. Yoksa bylesi bir millet hi bir mahlukattan sadr olamaz. te bylece fetva

verirdi Karatopakl Hoca Efendimiz, ite bu kyl ldrmek iin geceyi bekler ki, bir iyice tadn


33/294

karsn. Gece, adam ldrmek iin ok iyidir, birebirdir.

Oluna seslendi:

Ben biliyorum, iki gzm oul, dedi. Gzmn

48

oul, gece geeceaer beni ldrmee. Kapnn arkasna tane ar ktk koy. Meedenolsun. Be tane srme ek, som elikten olsun. Alaman eliinden. Kurtarabi-lirsen byleyinkurtarrsn baban bu canavar milletin elinden. Ama gene de kurtaramazsn. Onlar geceyibekliyorlar. Karanlk, lm gecesi ksn stmze. Ta gibi ar bir karanlk dsndnyamza, tte o zaman, karanl tuta tuta, yordamlya yordamlya onlar evlerindenkacaklar, gelip bizim kapnn nnde teker teker duracaklar. Onlar durmakta olsunlar, gelipylacaklar, gelip ylacaklar. Sonracma kapya dayanacaklar. Kapya dayandlar m, kapalmayacak. Kap almad m, daha zorlayacaklar. Gene almad m, duvar delecekler. Benbilirim, salam kapy amaa uramaktansa, duvar delmek daha kolaydr. Ben bilirim deonlar bilmezler mi, gzmn ifte oul? Sonra ieri girince beni bir tavan encii gibiboynumdan tutup dar karacaklar. Sonra biri bir kolumdan tutacak, biri br kolumdan,karn stne, gece, karacaklar. Ellerinde klar, kyl, oluk ocuk, sakalma tkrecekler.Sonra da a kurtlar gibi stme atlacaklar, her bir param birisinin elinde kalacak. iniekti: Yaaa, oul, ite dalar kartal Koca Halilin de lm byle olacak. Ne yapalm, kaderbyle imi, der Koca Halil. Kylye bu kadar ziyan dokunmu bir adam da kyl baka trlldremez ya, aynen ukurova aasn avratlar nasl para bk etmilerse, yle ldrr.

Adam Koca Halil gibisini ldrnce de byle drmeli. yle deil mi oul? Ama u kocamhalimde gelip beni ldrmeseler ne olur yani! yle deil mi, oul?

Hac ne diyeceini armt. ldrecekler dese, Koca Halil korkudan lyor, sabaha kadaryatanda tir-tir titriyor, kfrediyor, inliyor. Senden haberleri yok, seni ne yapacaklar, kylkendi bann derdine dt, de-

49

yameti koparyor.

Hac gene de yumak, aldrmaz:

Baba, kylnn ii bandan akm. Kasap ya derdinde ala kei can derdinde. Sen demindeol, ambarnda uyu baba. Kyl seni ne yapacak?

Koca Halil kkredi:

"Uu gece, hemen bu gece gelecekler, beni de ldrecekler. Para para edecekler. Sevinsmkl Hac, sevin. Yediim bir lokma ekmekik de sana kalacak, smkl de smkl...

Hac:

Bilmem baba, dedi bezginlikle. Belki de gelirler. Gelirler de bizim duvar ykarlar. Kylnn


34/294

hep ektii senin yznden. Bu yl kyly a perian koyan sensin. Kyl bunu bilmez mi?Bilir de seni para para edip ldrmez mi?

Koca Halil kvan iinde kald:

ldrrler oul, ldrrler, ldrrler gzmn . Gel yanma da hakkm helal et. Gelyanma oul. Tut elimi. Al elimi avucuna. Gelinim de, torunlarm da gelsinler. Benimsdmden kim dmse bu kyde, hepsi gelsinler. Gelsinler de, ben gidiyorum gayri,haklarn helal etsinler. Bu kyl beni sa komaz. En sonuncu, sen de inandn oul. Deil mi,oul? inandm baba, sa komazlar. Gel yleyse oul, beni bu sabaha sa karmaz bukyl. imdiden baladlar kapmzda toplanmaa. imdi kapmz karacaklar. Yok, yok,duvarmz delecekler. Gzmn ifte bebei oul.

ocuklar, gelin, Hacnn bir iareti stne byk altndan glerek ambardan ieriye atladlar.Hac gitti babasnn elini tuttu, teki elini de gelin tuttu. Koca Hal:

50

yumaciK. nisam tuuiau McaciK dit eoca vara. taci onu bildi bileli babas hi bir zamanbyle yumak, byle dost olmamt. Koca Halilin de kaderi byle imi. Kendi kylmz elindecan vermekmi akbetimiz. Hacyla gelinin ellerinden ellerini ekti, ocuklar tuttu. Siz dehakknz helal edin ala gzllerim. Bir eliyle birinin,, bir eliyle tekinin san okuyordu. Sonraonlar brakp tekileri okuyordu. Koca Halil, Koca Halil oldu olal hi kimsenin sanokamamt. Bu da alacak bir iti. Sahiden Koca Halil lyor muydu?

Hakknz helal edin, dedi. Belki imdi gelirler-Ha geldiler, ha gelecekler.

nce Hac, sonra gelin, sonra ocuklar: Helal olsun, dediler, ambardan ayrldlar, gelipocan bana oturdular. Uzun bir sre hi konumadlar. Ambardan Koca Halilin iniltisi,kfrleri geliyordu. Onu dinlediler ve lm dndler.

Gece yarsnn horozlan tyordu ki, Koca Halilin sesi kesildi. Usul usul, rahat, ocuklar gibisoluk alp veriyordu.

Gelinin ad Faunayd. Fatma kocasna: Bu adam bu dertten kurtarmak gerek, dedi.Yreim acd fkaraya. Szleri bir de iime dokundu ki, oturup alayacaktm az daha. Ellerinipecektim az daha, Uyku dnek yok fkaraya. Ben onu bu dertten yarm kurtarrm. Hac:

Nasl? diye sordu. Fatma:

Yarn grrsn, dedi. imdiye kadar ben om: hi sevmezdim de varsn eksin diyordum.Bak, Hac, bu adam bana bunca yl ektirdi. ki szde tm yreimi alverdi, iimde ona karhi mi hi bir ktlk kalmad. Bir

51

dertten yarn, yarn sabah kurtarrm, lazuc mtaraya. Yataa girdiler, balarm yasta koyar

koymaz uyu-


35/294

dular.

Koca Halil, hi namaz falan klmazd. Klmazd ama sabah ezan okunurken de uyanrd. Uyanrkllenmi ocaa ilk odunlar Koca Halil atard. Herkes uyanr bakard ki ocakta korlu bir ate,

evin ii de lmanhk.

Ama Koca Halil ukurovadan dndkten, ambarn karanlna yerletikten sonradr ki, bir kereolsun ocan ateini yakmad.

Bugn can oca yle bir yakmak istiyordu ki... ine doan bir ey vard mutlak. Bir kedievikliiyle ambardan atlad, geldi abuk abuk oca yakt, hemencecik ambarna girdi yatt.Bugn amma da souk vard. Oca batasca smkl Hac da bir fkara, bir fkara ki u evistacak iki ba sr alamyor. Sanki Koca Halil kartalnn olu deil de, sanki onun belindendm deil de Lapacnn belinden dm.

Koca Halil uyandktan az sonra da Fatma gelin uyanrd. O pasakl, boynu uyuz Velicenin kz.Sonra da ocuklar, sonra da smkl Hac. Smkl Hac gelinle bir iyice d ederdi. Amaher sabah. Koca Halil de bundan holanrd. Alkanlk kudurgunluktan beter.

Koca Halil bekledi, bugn kavga yok. Sabahn son horozu tt, gn dodu, kavga yok. AllahAllah, ne oldu bunlara? Olacak i deil, kavga yok. Bekledi, sabrszland. t yok.

Fatma, Fatma gelin, diye seslendi. Bekledi. Ses yok. Hac yavrum, dedi. Ne oldu bugeline, nereye gitti?

52

UJ WJV L/JLl M

varm. Bir ey mi diyecektin baba?

Koca Halil:

Hani diyecektim ki... dedi, sustu.

Ne diyecektin baba?

Hani...

Hac:

Ooof, sen de! Syle, ne diyecektin?

Koca Halil yatandan yle bir dikeldi, sakaln tutamlad.

Smkl Hac, smkl Hac, adam m oldun da bana emkiriyorsun? Daha sen dnk

ocuksun, ddm. Hani diyecektim ki, bir hal mi var banzda?


36/294

Yok baba, ne hal olsun? Neden olsun? Tm kyn bandaki hal bizim de bamzda. Hanidiyecektim ki... Vallahi ne dediini anlamyorum baba. Koca Halil iin iin glerek:

Hacm, yavrum, dedi, bir sre durdu. Hani dedim ki... Bir sre daha durdu. Sonra

birden syledi: Hani bugn gelinlen dmediniz de, banzda byk bir hal mi var dedim,meraklandm. Hac gld:

Yok baba, dedi. Frsat bulamadk. Daha gn domadan ekmi de gitmi.

Birden Koca Halil bir lk att:

Kap, kap! Kapy kapat.

Hac mahsustan:

Kap kapal baba, dedi.

Yok, yok. Ik geliyor. O k nereden geliyor?

Pencereden baba.

Var kapaat!..

Kap akt. Hac kapy kapatt, geri at.

53

Koca Jta:

Saol ama, smkl Hac, Koca Halili kandrma. Varp da kapatp atn kapy bir iyicekapat. Sonra delicesine, avaz kt kadar bard: Geliyorlaaar!.. Sen imdat eyle kocaMuhammet. Tatl canm sana emanet Koca Allahm. Beni efaatinden esirgeme, ln iei.Tm gnahlarm bala. Ben sana demedim mi? Ben sana demedim mi derken, sesi seviniindeydi. Ben sana, ben sana demedim mi, bu kyl beni para para eder. Kapat kapy.Kapaat! Srmele kapy. Arkasna talan y. Duymuyor musun ayak seslerini? Belki bin kiigeliyor. Duymuyor musun? oluk ocuk, gen yal, atyla itiyle tm kyl beni paralamaageliyor. Geliyorlar ha... Yeti, yeti imdadma koca Muhammet. Boz atl Hzr baba, oyetiemezse sen yeti. Birden sesi kesildi. Yorgan bana ekti. Oouuuvvv! yapyorduboyuna.

Derken, Hac, sesler, lklar, glmeler duydu. Eve doru bir kalabaln geldii belliydi.

Az sonra kapy vurmaya baladlar. Fatma: Kapy a Hac, dedi. Koca Halil ambardanbard: Ama, ama, kurban olan Hac. Oul deil misin canm? Bak baban ldrecekler.

Ama Hac. O avradn olacak orospu getirdi bama bu ii, ama. Baban sana kurban Hac,ama. Kul olam sana, ama. Bu yl ukur-ovaya inersem, sana be adam kadar pamuk

toplarm. Hi cgara da imem. Ama Hac. Hac kapya gitti:


37/294

Ne istiyorsun Fatma, neden aaym kapy? Bu kalabalk ne?

Fatma usulca:

A hele a sen, dedi.

Koca Halil ambardan frlad:

54

py amt. Koca Halil kocaman bir kalabaln karsnda, bol n ortasnda bir an kalakald.Birka kere gzlerini kirpitirdi, sonra toparlanp, hoop diye ambarn iine atlad, yataa girdi,yorgan bana ekti, bir topak oldu.

Arkasndan koskocaman bir kalabaln ky nlatan kahkahas koptu. Koca Halil buna biriyice ard.

Etmeyin, etmeyin, kymayn tatlca canma komular. Bu yl sizi pamua ge gtrmem. Buseferlik balayn beni, diyordu ki, kendine geldi. Ne oluyordu?

Kalabalktan alayl, kahkahalarla kark szler geliyor, her biri Koca Halilin gsne haner gibisaplanyordu.

Seni i i...

i i yiyecek kyl!

Koca Halil, Koca Halil.

Meryemce de geldi, Meryemce de...

Kurtar sakaln elinden, Halil Emmi!

k dar, Halil Emmi.

ocuklar ii daha da azttlar. Szleri trkletirdi-ler:

Halil Emmi, Halil Emmi.

ukurovaya giden mi.

Hep bir azdan sylyorlard.

Halil Emmiii,

Kuyruu telliii...


38/294

Bir zaman sonra hi bir syledikleri anlalmaz oldu. ylesine cokun bir glmeyekaptrmlard ki kendilerini, dur durak bilmiyorlard.

Gmleksizolu:

Adama iyilik etmee mi, yoksa onu takalaya almaa m geldik? Susun bakalm, diyefkeyle bard. Gmleksizolu ok ciddiydi. Herkes sustu.

55

ni dayad:

Halil Aa, dedi, Hi korkma. Senin korkun bouna. Kyl seni ldrmez. Seni sever. Senkyl hakknda ok yanl dnyorsun. Bu kyl hep sipahi soyudur. k oradan. Senkmazsan, ben gelir seni darya kylnn iine karrm. k, Halil Aam.

Syledi, syledi, Koca Halil kmad. En sonunda Gmleksizolu ambarn iine atlad, KocaHalilin stn at. Koca Halil bzlm bzlm bir topack kalmt. Gmleksizolu bu birtopack adam kucana ald. Koca Halil kucanda rpnyordu. Getirdi, darya karn stnekoydu. Koca Halil bir sre orada, karn stnde hi kprdamadan kald. Sonra kukulu, ll,usul usul kpr-damaa balad, nce sa elini kara dayad, azck doruldu. Sonra sol elinidayad, birka kere sana soluna baknd, sonra ayaa kalkt. Bir sre ayakta, kalabalnstnde gzlerini kirpitirerek dolatrd. Daha kalabalktan bir hareket, hi olmazsadtnelerini bekliyordu. Hi bir ey yapmayacaklarn artk iyice biliyordu ama, gene debekliyordu.

Bir umut...

Koca Halil kalabaln ortasnda byle beklerken, Gmleksizolu geldi koluna girdi.

Bak Halil Aa Emmi, ite grdn. Kyl tam burada, tekmil oluk ocuk burada. Gznlegrdn, sana bir ey yapmadlar. Ve de ben saiken sana hi kimse bir fiske vuramaz. Ve debir sz diyemez. Gzn stnde de kan var diyemez. Olunu ard. Olum Ahmet, gel deHalil dedeyin elini p.

ocuk koarak geldi, tuttu Koca Halilin elini pt. Gel Hac, sen de p babayn elini. Hac dapt. ,

56

lar, Koca Halilin elini pyorlard.

Gmleksizolu:

Halil Aa, bymz, dedemiz ama, yeter imdi. Soukta titriyor. Geriye kalannz geliryarn persiniz elini.

Gerekten Koca Halil tirtir titriyordu. Gmleksizolu onu gtrd, ocan bandaki, Fatmann


39/294

bu arada abucak yapt yatan iine yatrd:

Salcakla kal, Halil Emmi, dedi Gmleksizolu. Sen bu kyn tm byk dedesisin. Allahseni bamzdan eksik etmesin.

Kalabalk gle oynaya dald.

Koca Halil bir boluk iinde kalmt. Demek kyl onu hi mi hi ldrmeyecekti? Nasl olurdubu? Bu Adil Efendi belasn kim sard onlarn bana? Pamuklar bittikten, teki kyller pamuagirip yarladktan sonra onlar ukura indiren kim? Dngeleye yalan syleten kim?

Bugn bir oyun oynadlar. Yarm erkenden gelip paralayacaklar. Az tadyla, gle oynayaparalayacaklar. O Gmleksizolunun gzleri beter.

Yok, yok ldrseler hemen ldrrlerdi. Kyamete kadar bu ii yapamayacaklar. Bu kyldekan yok ki. Kan kurumu domuzlarn. Salt clk suya kesmi yreklerin-deki. Bu kynavratlarn al, hepsini rlplak soy, kyn orta yerinde, tam alann ortasnda sabahtan akamakadar gbek attr, bu kyl gene sesini karmaz. Ne yaparsan yap, ne ktlk edersen et, bukyl hi bir vakit sesini karmaz.

Bir dnn, ukura ge koyuyorsun, bir damla pamuk toplayamyorlar, ite bu yzden Adileborlarn ve-

57

korkuyla Adili bekliyorlar. Neredeyse beklemekten topu da delirecek deyyuslarn, orospularn,

sonra da geliyorlar bu ii balarna getiren adamn, Koca Halilin elini apur upur pyorlar.Vicdanszlar, namussuzlar, drt kitapta katli vacipler. Bu kyden hi kimsenin cenazesiklnmaz.

Mthi utanyordu. Olu onu iki kere scak tarhana orbas imee ard, Koca Halil banyorgann altndan karamad. orba da bir gzel, bir gzel kokuyordu ki... Vay ocan batasenin orba gibi!

Onlar orbay iip bitirdi. Koca Halil yorgann altndan dikizliyordu. Bakt ki ocan bandakk ocuktan baka kimse yok, hemencecik ayaa frlad, ambarn iine atlad, keye sindi.

Olum Hac, diye inledi. u ocan bandaki yata bana uzat.

Hac geldi, yata kucaklad, ambarn iine getirdi, eski yerine serdi.

Gel yat baba, dedi.

Koca Halil:

O scak scak kokan orbadan paym ayrdn m, oul? diye sordu.

Hac:


40/294

Ayrdm, baba, dedi. Ayrmaz olur muyum? Ben senin scak tarhana orbasn ne kadarsevdiini bilmez miyim?

Koca Halil sabrszlkla:

Getir getir, diye bard.

orbay abuk abuk ierken:

te byle, ite byle, diyordu. te byle, oul Hac. Sen kanszn birisin. Senin yerindeben olsam, bu gzelim, bu scak scak tten orbay Koca Halile vermem. nkleyin Koca Halilbenim can dmanmdr. Tarlaya beni ge koymutur. Ol sebepten Adili Ezrail

58

kyl bana bir hal etti ki, ldrmekten beter etti. Ne dedi bana? Dedi ki, Koca Halil sen bizektlk ettin, a koydun, rezil ettin, ama biz gene de senin elini periz.

Hac:

Kyl kabahati sana bulmuyor, Muhtara buluyor da ondan senin elini pyor, diye onuyattrmaa alt. Koca Halilin fkesinin nereden geldiini artk biliyordu. Kyl onu decek,ldrecek kadar nemseme-miti.

Aralarnda uzun bir sessizlik oldu.

Koca Halil:

Al u orba tasn da bamdan git, smkl Hac, dedi. Sen de bu namussuz kyden deilmisin?

Hac:

Baba, kyl seni sulu bulsa paralard. Bu kyl seni ok sayar, dedi.

Koca Halil:

a Sahi mi sylyorsun yavru? diye yalvarrcasna sordu.

Hac:

Vallahi, dedi, doruyu sylyorum, baba.

Koca Halil ta yrekten bir dua etti oluna:

Allah seni bu dnyada da, o dnyada da yeil etsin oul. Yemyeil... dedi.


41/294

Hac:

Amin, diye iini ekti derinden.

Yorgan bana ekti gene. Bir eylerden korkmaa balad. Aklna kylnn onu ldreceini

getirdi. Eskiden, daha dn nasl korkard. imdi belki bir saat, iki saat urat, kanl, parapara bedenini gzlerinin nne getirdi, hi tnmad. Halbuki nasl rperirdi, tm bedeni naslmgrd!

Koskocaman bir boluk iinde kalmt. Ac ekiyor-

59

on be yl oluyordu, lm dedikleri byle mi olur acep, diye dnd. Kvranyordu.Dncesini nereye vardrsa. elini nereye atsa bo kyordu. kp kapya, sabaha kadardurmadan barmak istiyordu.

Darda, bozkrdan uultular geliyordu. Esen frtna ban oradan oraya vuruyordu. Bozkr slksesleriyle doluydu. Ulu bir deniz gibi karl bozkr, donmu bozkr ku-duruyordu. Bir sre bozkrbtn benliini verip dinledi. Bozkrdaki yaratklar dnd. Bu gecede, darda insanolukalamazd. Kalsa hemen o an dnverir, kaya kesilirdi. Ya kurtlar, tilkiler, aylar neyler ki? YaKular? Ulu dalarn kouklarndaki kartallar? Ya aka paka gvercinler? Ya yamurcukkular?

Seslice:

Bu borana, ka hi bir yaratk dayanamaz. Koca Allahm sen koru, dedi, u cmle yarat.Onlar senin z bir yavrularndr. Eliyin emei, gzyn nurudur. iyi koru onlar.

En ince ayrntsna kadar kular, karncalan, gzleri boncuk boncuk sansarlar, gelincikleri,geyikleri, yaban keilerini, onlarn yaaylarn, doularn, yavrularn emzirilerini, imdi dekar altnda oradan oraya koumalarn gzlerinin nne getirdi. Sonra gene bolua dt. Eliaya kesildi.

Bunalyor, bouluyordu. Uzun bir zaman, can ekiir bir durumda, karanlk bir duvar nndekald. Bu bomboluktan kurtulmaa abalad. abaladka bolua, yalnzla, kimsesizliedaha ok batyordu.

Birden sarlacak bir dal, dolu bir yer buldu. Gzlerinin nnde bir kurtulu, bir sevin umudu,bir top k gibi patlad. Kyl niin dmedi, niin ldrmedi? Vay namussuz, vay alak kylvay! Vay dman, vay kindar kyl vay! Vay yerin gn canavarlar vay. te bu kim-

60

aklna geuuczu.

Ne demek istiyor kyl? Aama syleyim, demek istiyor ki, sen yle alak, drt kitapta katli

vacip, yle dk bir yaratksn ki kyl sana, o pis tenine dokunmaa demez, diyor. Seni hi


42/294

sayyor. Seni bir p bile saymyor. Bu da seni ldrmezse, bir ormanlk odun al da derdine yanKoca Halil, diyor.

Bir de ne diyor kyl? Koca Halil, diyor bundan byle sen koca kyn byk elencesisin. Sensa iken gayri kyl dn dernei, elenceyi bayram netsin. Seni syler, sana glerler, ite

bu kyl seni ldrmez ama, senden ylesine bir alr ki lmden de bin beter. Kyl byleyapmasayd, seni bin kere ldrseydi, sana byle bir ktl yapabilir miydi? Yapamazd.

imdi, u karda kyamette, alimallah bu kyl uyumuyor. Uyur mu hi! Hep Koca Halilikonuuyorlar. Onu alaya alyorlar. Evden eve gidiyorlar, konuuyorlar, souuyorlar. Hep hepKoca Halili konuuyorlar. Dillerinde hep Koca Halil. Bulmular hep konuacak, alacakbirisini... Kulaklarm nlyor. Bir adamn arkasmca konumaynca, o adamn hi kulaklar nlarm? almak iin hep alay ediyorlar. Neden ldrmediler? lnceye kadar, kyamete kadar alayetsinler diye ldrmediler. Ne domuz kyl! Can dman. Deve kinliler, kinliler, iki dinliler,dinliler!

imdi rahatlamt, iindeki boluk dolmutu.

Uyudu.

Sabahleyin erkenden uyand, ban gizlice ambardan kard. Gelin ocan bana oturmu,ocakta orba pii-riyordu. Koklad, tarhana deildi. Bilirdi Koca Halilin tarhanay sevdiini, hitarhana piirir mi? alacak. Bundan byle artk bu evde tarhana pimeyecek. Gelinin yzndealayl bir hal var. Hep iinden alay ediyor. o-

61

hep byk altndan glyorlar. J^oca iiae guuyonar.

Az sonra kapdan Hac girdi. Sevin iindeydi. Az kulaklarna varyordu. Vay smkl Hacvay! O da babasna glyor. Vay Hac vay, ku sdyle byttm, yemeyip yedirdiim Hac,sen de mi babana glyorsun?

Tepesinin tas att. fkeyle bard:

Hac! Ne glyorsun, ne alaya... Birden sustu, sesini yumat. Gzel yavrum Hac, dedi.Sormaa korkuyordu. Ama kendini yenemedi. Yavrum, Hacm, gel-sene yanma. Baban sanabir ey soracak. Gel benim yrei som altndan olum.

Hac, babasnn bu bir anlk deimesinden arm,

ambara yaklat.

Kapdan kar doluyordu ieriye. Azck da k.

Nerden geliyorsun oul? Bak, kirpiklerin, kalarn, sakaln, tm donmu. Bu karda kyamettedarda ne dolarsn, bire oul? Sonra rsn. Bu souklarda yle ok gezme, sonra hasta

olursun, yiidim canm. Nerden byle? Adilden bir haber var m?


43/294

Hac:

Kyl hep bekliyor. Adil daha gelmedi.

Ky hep dolatn m? Kimleri grdn? Ne diyorlar?

Ne desinler baba. Oturmular bekliyorlar. Herkes patlyor. Korkudan da lyorlar.

Taba ne diyor, Memet Tabaolu?

Ne desin baba, hep kylye sp duruyor. Kylye kara alklar ediyor ki, kulaklarnkapatyor tm kyl, duymamak iin. Bana bir kurun desin de, tam yreimin bana biryal kurun sksnlar da, Tabao-lunun bir szn duymayaym.

Koca Halil olunun szn kesti:

62

soracam var.

Hac ambara dayand, babasnn stne sarkt. Buyur baba.

Olum Hac, dedi tkanarak Koca Halil, bu kyl sabaha kadar hep beni konumu. ylesylediler. Sabah erkenden elimi pmee Mrmrk Dursun geldi de o syledi. Mrmrk dedi ki,kyl sabaha kadar hi uyumam, hep benim stme glmler. Szm edip edip hep bana

glyorlar, ite bylece de benden lerini alyorlarm. yle deil mi?

Baba, dedi Hac, sen akln m kardn? Hac bir eyler sezinliyordu ama, neydi? Kylneden hep seni konusun, neden hep senin stne glsn? Kyl can derdinde. Kyl Adilgelecek diye, kahrndan lyor. Kylnn sana glecek hali mi kalm? Yeme kendini baba.Sen kylnn nesine gereksin. Kyl seni unuttu gitti bile. Bir yerde, bir tek szyn edildiiniduymadm bile. Mrmrk Dursun da ne demee gelmi sabah sabah? O bize hi gelmez ki...Baba, inan ki hi mi hi glmedi kyl sana. Kim ne derse inanma.

Koca Halil, sesinin ktnca bard:

Sus, smkl Hac, yalanc Hac! Bir daha da benimle konuma... Git bamdan.

Hac:

Baba, sen delirmisin, dedi, dar kt.

Koca Halil iyice boalmt. Yataa serildi. Yok gibi olmutu. Sa eliyle, sol elini tuttu, skt.Sonra kolunu srd. Kesik kesik soluk alyor, boyuna kendi kendine syleniyordu.

Gelin orba getirdi, Koca Halil yemedi. Mthi bir kfr savurdu geline. Gelin karlk vermedi.

Bu daha ok deli etti onu.


44/294

Akama kadar Koca Halil, byle can ekiircesine

63

r

lan, pamuk tarlalarn, Koyuern yuzuue eyi, her eyi dnd, hi bir yerde kendinetutunacak bir dal bulamad. Btn ky, dnyay, esen boray, yaan kar, souu kendinedman sayd, gene olmad. Allaha snd. Onu kutsad. Azck kendine gelir gibi oldu.Ktlklerini getirdi gznn nne. Cehennemi getirdi. Cehennemde cayr cayr yann, sratkprsnden geerken ate denizinin ortasna dn... ille de kylnn onuldrmeyii, dmeyii, ona glmemeleri koyduka

koyuyordu.

Birden bir dnce korkun bir tatllkla btn bedenini sard, ayaa frlad, ambardan kt.Glyordu. Torunlarn kucaklad, teker teker pt. Gelinini de pt. Acndan lyordu.

Gzel gelinim, soylu gelinim, dedi, senden bir ey istiyeceim. Bir tarhana orbasyapacaksn ki, stne ya koyacaksn bol bol. Nane de atacaksn bol bol. yle bir koksun ki,kokusu tm ky alsn. Krmz biber bulursan onu da ekele stne. Yapar msn bunu bana,gelinim?

Fatma:

Yaparm baba, dedi. Hem de istediinden daha

da lezzetli yaparm.

Koca Halil sevindi. Salarn okad:

Hele ben u kyn iine bir kaym. kaym da bir dolaaym. u karda ky nasl olurmu,iyicene unuttum. Gidip greyim, dedi. Gzlerinde mutlu, kurnaz bir lt vard. Canlanmt.

Fatma iinden geirdi: Bizimki yirmi yl nce hep byleydi, dedi. imdi gene yle.

Koca Halil abucak dar att kendini. Frtna yava yava oalyordu. Gecede korkun birbora vard. Darda kimsecikler, hi bir yaratk yoktu. Donmu karn s-

64

Ky batan ayaa, ev ev dolat. Bir tek ey istiyordu. Onu kyden bir tek insan grsnd,yeterdi. Kaplarda durdu. Gren olmad. Bir ocuk bile dar kmyordu. En sonunda gittiTabaolunun kapsn ald. Kapy Taba at. Tabam ask yz onu grnce ald.

Buyur Halil Emmi, ho geldin sefalar getirdin. Ne var, ne yok? dedi.


45/294

Koca Halil:

Oturmayacam, oul, dedi. Bir ey soracaktm. Ky dolamaa ktm da... u ky evev gezeyim dedim de...Ky bir canm ekti ki! Bir ey soraym u Tabama, dedim.Tabam beni sever, dedim.

Severim Halil Emmi.

Gelecek mi Adil? Gelip ky soyacak m?

Tabam yz karard. Ocaktaki ateten yznn yansna k vuruyordu.

Gelecek, Hal Emmi. Gelecek de ky ineden iplie soyacak, Halil Emmi. Bunun hi birmmkn aresi yok. Buyursana ieri.

imdi geziyorum, sonra gelirim Tabam. Sonra urarm. Hakkn helal et...

Hakkn helal derken kvanlyd. Tabam stndeki tepkiyi bekliyordu.

Taba umursamazlkla:

Bir yere mi gidiyorsun, Halil Emmi? diye sordu.

Koca Halil, zntl:

Yok yavrum, dedi. Bu yata, bu kzlca kyamette nereye gidilir ki? Laf olsun... Sesinde bir

alayl hava vard. Salcakla kal, Taba, diye ayrld. Tabam dememiti. Sesi de, kinliydi.Size, sizin hepinize gsteririm der gibiydi. Taba bunu sezdi.

Eve gelirken tarhana kokusunu ta uzaktan ald. El-

65

I

girdi.

Fatma:

Baba, dedi sevinle, sana bir tarhana orbas yaptm ki, mrmde byle gzel orbayapmadm.

Koca Halil, gene onun salarn okad, pt. Torunlarn da teker teker barna basp pt.Oluna da sarld, uzun uzun koklayarak pt. Sonra da hemencecik sofraya oturdu. Ka herazna gtrte bir Oooh ekiyordu. Oooh, elin dert grmesin kzm. Ben de mrmdebyle orba imedim, kzm.

orbay bitirir bitirmez, hemen ambarna atlad, yataa girdi, yorgan stne ekti.


46/294

Gece yarya geliyordu. oktandr Koca Halilin kula kiriteydi. Uyusunlar, hele bir iyiceuyusunlar. Uyusunlar da Koca Halil ne demekmi, Koca Halil gstersin

onlara.

Koca Halilin kiriteki kulaklar, karncann ayaklarnn sesini bile karmazd. Kulaklar iinbylesine -nrd. O kulaklar ki onu, Aslan Aann hrszlar ba yapmt. imdi deyataktakilerin soluk allarn ayarlyordu. Uyumamm, az uyumuun, derin uykulara dalmnsoluk allar baka baka olur. Derin uykulara varmlarn soluk allarn bekliyordu. Sevinci deiinde gittike byyordu. Hem bekliyor, hem de trk sylememek, kalkp oynamamak iinkendini zor tutuyordu.

lk horozlar, yani gece yars horozlar terken bakt ki, ortalkta t yok. Herkes derinuykularda. stlerine l topra serpilmiesine.

Haydi Koca Halil, gn bugn! Grsnler Koca Ha-lili. Grsnler Koca Halil kim! Adnsylemek houna gidiyordu, tinde lk, incecik bir rperti vard.

Ambardan, hi ses karmadan darya atlad.

66

Yayla Krd yapmas, kimseye el dokundurmad bir nakl kepenei vard. Ykln enaltnda, eyizlik uvallarn iindeydi. Vard, abucak onu oradan kard. Kee izmeleri kapnnarkasnda hazr duruyordu. Onu hemen ayaklarna geirdi. Btn bunlar bir anda oldu. Darya

kt. Dar kar kmaz, onu yere arparcasna bir bora karlad. Boray yeyince bir iki keresalland, sonra kendini tuttu. Heheyt anam! Koca Halil byle ok, oook boran ktan geriyekalmtr. yle deil mi, gzelim?

Souk dondurucuydu. Yalak ky deil, bozkrn ucu deil buras, u oca batasca yer Tekedann ba olmu.

Denei ierde kalmt. Bir de azk almamt. Azk-sz, kibritsiz yola kan yolcunun banaktlklerin by gelmez mi?

Kapy tkrdatmadan yeniden ieriye girdi. Sofradaki ekmei, kpteki peyniri ald, bir knasard, onu da beline balad, kapnn ardndaki denei de kapt, darya sessizce szld.

Bora gittike aztyordu. Gene ta gibi yzne arpt. Aldrmad, koarcasna, arkadan hmgibi gelen borann nne dt. Koca Halil gneye, hep gneye yryecekti. Ambardauykudakilerin soluklarn dinlerken dar-da belal bir frtnann olduunu, bozkrn delicesineuluduunu duymutu. Ama borann byle hm gibi saldracan bilmemiti.

Ortalk silme karanlkt. Kyn evleri zarzor farke-diliyordu.

Ama olsun. Arkadan kepenee vurur. Bu kepenek ki ta gibidir. Krtler yapmtr, ieriye bir

damla souk bile szdrmaz.


47/294

Ky knca, drt bir yandan delicesine savuran borann ortasnda kald. Bir sre bir adm bileatamad. Ka-

67

se mi?

Sonra sevinci gene kabard. Kyl sabahleyin kalkp bakacakt ki... Yaaa, kalkp bakacaklar kiKoca Halil yok. Bu karda kyamette nasl gitti? Gittiyse lme gitti. Gitmediyse ge ekildi.Kylnn aknln gznne getirdi, iindeki g depreti, scak rpertiler tm bedenineyayld.

Olsun, dedi seslice, barrcasna. Varsn olsun. u tatl can bir kere kyn dna attn ya,Koca Halil, isterse daha beter olsun, isterse u ulu gkyz tm kar olup yere dsn, boranolup yeryznden aksn.

Sevinerek yola dt. Dereye aa inerken bora azck azald. Bu daha ok sevindirdi onu.Ayaklar daha abuklat. Bu havalarda abuk yrmeli. yle lmsek lmsek yrrsen donarkalrsn.

Derenin dibine doru bora ylesine esmee, drt bir yandan savrulmaa balad ki, gideceiyn ard. Bir an bakt ki gerisin geri kye doru kyor. Hemen ynn buldu, aainmee balad. Bir zaman yana kaydnn farkna vard. armt. Koca Halil arr m? itearmt. Dibektam bulsa yolu dorulturdu. Bora da azck kesilse... Ama kesilecei yerde,gittike aztyordu. Varsn aztsn. Saa vurdu, sola vurdu, bir adm ilerleye-

mediini biliyordu.

kirciktendi, iine bir korku dt. Geri dnse mi? Bu dnceden ylesine korktu ki, btnmelekelerini toplad, Dibektam ynledi, oraya doru abuk abuk yrd. Boynundan aagcl kar giriyordu. Boynunu iine ekti. Birden bir yere geldi ki, st limanlk, bora tutmuyor,Dnd ki buralarda byle yerler ok. Burada bir yor-nuk almak gerek. Karn stne oturdu.

ura aa Uzundere, Smbl Velinin olunun lsn baharn, Uzunderede bir kayanndibinden kardlar.

68

mu, ylece aonup Kamu. i uzunu Karaan temzeaer. Gler gibiydi. yle tertazeduruyordu. Drtsen uyanacakt. Uzunderede donup kalann hesab yok.

Gkte bir yldz vard. Uzundereye bir kervan dmt. Yolunu arm bir kervand bu.Yldzdan baka yol gsteren yoktu onlara. Yldza doru gittiler ha gitti-/ ler. Bir trl sabaholmad. Baharn Uzunderede kervan/ ) buldular. Atlar, katrlar, eekleri, insanlaryla ayakta,rye hazrmcasma yle duruyorlard.

Bu kuytu, bu lmanlk yerden knca aada topra sarsan bir borayla karlaacan


48/294

biliyordu. Burada sabaha kadar beklese de, sabah olunca yola dse... Olmazd, olmazd. Yolcuyolunda gerek.

A'r ar ayaa kalkt. Farkna vard ki usul usul donuyor, iyi ki ayaa kalktm, dedi.

Dibekta az aada, onun tesinde Uzundere. Sabaha kadar byle yrrse belki Uzundereyigeebilir.

Kyl ne diyecekti? Kendini, diyeceklerdi, ala karl, ulu frtnal delice Uzunderenin ortasnavurmu, bile bile vurmu, donmu da lm, diyeceklerdi. Bulsalar bulsalar, lsn baharnbulacaklard. Donmu ont olmu. Namaz klar gibi diz km. Bunu grnce de nediyeceklerdi? Koca Halil ok mslman adam, ermi insan. Bakm dnyasn bile namaz klarakdeitirmi. Halbuki salnda hi de namaz klmazd.

Dibektamn orasn bir trl dorultamyordu. Bir sre oralarda doland durdu. AmaUzunderenin dibine gelmiti.

Geri kp gitse mi? Sabaha kadar indii yokuu kamazd ki...

Donup leceine, Uzunderenin dibinde bahara kadar karm altnda kalacana kendisini vargcyle inandrmaa alyordu. Bir an inand da.

69

di. Cebinde de daha almam, azna Kaaar aou or kid-rit kutusu vard. Kutuyu evdenalmt. Fatmann saklad yerden. Hrszlar ba Koca Halil bir kadnn hem de evindeki bir

kadnn saklad kibrit kutularn da bulamazsa, ben ona Koca Halil mi derim? Kar da olsakyamet de, Koca Halil yeter ki eline bir al rp geirsin, ate yakmasn bilir.

Uzunderenin dibinde, bozkrdan gelen frtna daha da delirmiti. Bir yaprak gibi onu oradanoraya atyordu. Dereye inince borann yle kmsenmez, yzde yz ldrr, dondurur cinstenolduunu bir iyice anlamt. Bunu anlaynca sevinci bir an doruuna kt. Ama elleri ayaklardonmaa yz tutuyordu. Bu da onu korkuttu.

Birden zmk diye durdu. Artk bir frtna, kar, bora denizindeydi. Soluk bile alamyordu. Ar argelen lm ensesinde duydu. ok korktu. Titreyecek hali bile kalmamt. Usuldan, disizenesi arpyordu. Bu bora deil, korku adam ldrr, dedi kendi kendine. Dereye aa,btn gcn toplayp yrd. Gkte bir tek yldz bile olsa yeterdi. O bile yok. Hem de gzgz grmyor. Ne demi de bu delilii yapm, scack yatandan kalkm, kendini bu azgnborann kucana atmt?

ite buras tam derenin ortas, lm yeri. ite dereye girenler tam buraya gelince hi bir dahadarya kamamlardr.

Kafasndan hep dnmek, kye geri dnmek, bu gelen lmden kurtulmak geiyordu. Tamlmn kapsna gelmiti. lm zordu. lm en byk boluktu. Bunu iliklerinde duydu.Barmaa balad. Uzun uzun bard. Ama dnemiyor, bararak derenin ukuruna ukuruna

onu arkasndan bir g itiyordu.


49/294

Orman nerede kalmt? Btn melekelerini toplayp ormann yerini bulmaa alt.

70

seirme iinde kald.

ukurovada scak bir gnde toza batm bir dut aac glgesinde... Bir gn bir gece bir uykuekmiti ki... imdi can uyumak istiyordu. Uyuyup kalnca da, leceini biliyordu. Amadayanlmaz bir uyku ylesine bir saryordu ki... Soukta, urackta uyumak. Ama lm... Olsun!

Bir l bebek geldi gznn nne, l bebee acr gibi kendisine acd.

Oyukta var ilerde. Oyuktasn banda aa vard. Dallar kuru. Oyuktata bir ate yakp,onun yannda uyumak. te Oyukta urada, ilerde, tede.

Bora savuruyor. Uyku, lk bir su gibi sardka saryor. Dayanlmaz. Bu gittike uykuya vartad, tadlarn en gzeli, en vazgeilmezi. Koca Halil, yllarn Koca Ha-lili, bunca kar, buncaboralardan kalm Koca Halil bu uykunun bir lme gidi olduunu bilmez mi? Ama uyuyacak.Koca Halil belki de mrnn en gzel tadnda. Uyku onu ar ar tm tadyla saryor.Bedenine, en incs damarlarna kadar tad yaylyor. Bora, kar bastrdka Koca Halil bir uykucennetine doru gidiyor, uuyor. Bedeni hafifliyor. Ama gene de yrmekte.

Uyku bastryor. kp kalacak. Oturmamak, uraya uzanp yatmamak iin kendini zortutuyor.

Kepenek var. Kepenee iyice sarnmal. Bacaklarn karnna ekip bir topak olmal. ylesine birtopak olmal ki, dizleri burnuna demeli. O zaman, ite o zaman dardan hi bir souk ieriyegiremez. Sabahleyin de uykusunu alm Koca Halil, karlarn, souklarn arkada, salam, dinuyanr.

Ya gece ok kar yap da altndan kamazsa. Kar scak tutar insan.

Eli aya kesiliyor. Kesildi... Oturacak, yatacak. Var

71

gcn bir dana topuyor. jy^

belasn versin, bu karanlkta, bu borada da Oyuktasn yolu yle kolay bulunmaz ki... En iyisiurackta yatmak,

uyumak.

Uyurgezerler gibi sallanyor, oraya buraya yalpa vuruyor. Esen bora onu nereye iterse o ynegidiyor.

Oyuktata ate yakmak, byk, koskocaman bir ate... Oyuktasn aalarna bir ate


50/294

vermek... Sa eli, koynun-daki kibritte. Atete ekmek kzarttktan sonra yemek, sonra uzanpbir uyku. Deli oluyor.

Kopuk kopuk dnceler. Artk ne yne gittii belli deil. Ayakta yan uyumu. Dt decek.

Koca Halil, bir yandan, bir bolua dtnn ancak farkna varyor. Kendini s

yaşar kemal - yer demir gök bakır

Documents